Вікіпедыя bewiki https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter Мультымедыя Адмысловае Размовы Удзельнік Размовы з удзельнікам Вікіпедыя Размовы пра Вікіпедыю Файл Размовы пра файл MediaWiki Размовы пра MediaWiki Шаблон Размовы пра шаблон Даведка Размовы пра даведку Катэгорыя Размовы пра катэгорыю Партал Размовы пра партал TimedText TimedText talk Модуль Размовы пра модуль Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 609 4164799 4129915 2022-07-25T21:17:57Z JerzyKundrat 174 /* Падзеі */ wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <noinclude>{{каляндар на ліпень}} </noinclude> '''26 ліпеня''' — дзвесце сёмы (дзвесце восьмы ў [[высакосны год]]) дзень года па [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскім календары]]. == Падзеі == [[Выява:Unua libro per russi - 1887 - 1a edizione - copertina fronte.jpg|thumb|right|100px|Падручнік [[эсперанта]] (Варшава, 1887)]] * [[657]]: Пачатак [[Сіфінская бітва|Сіфінскай бітвы]] на [[Рака Еўфрат|Еўфраце]] ў [[Сірыя|Сірыі]] паміж арміяй [[халіф]]а [[Алі ібн Абі Таліб]] і войскамі мяцежнікаў сірыйскага губернатара Муавіі. Бітва працягвалася тры дні, ні адзін з бакоў не здолеў перамагчы. * [[1139]]: Незалежнасць [[Партугалія|Партугаліі]] ад [[каралеўства Леон]]. * [[1526]]: З [[Горад Санта-Дамінга|Санта-Дамінга]] выпраўляецца іспанская экспедыцыя, каб заснаваць калонію ў [[Паўвостраў Фларыда|Фларыдзе]]. * [[1572]]: Пачатак [[Бітва пры Малодзях|бітвы пры Малодзях]] у якой войска [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] (60 тыс.) перамагло асманска-татарскую армію (120 тыс.), таксама бітва паклала канец [[Апрычніна|Апрычніне]] (сконч. [[3.8]].[[1572]]) * [[1662]]: Кароль [[Ян II Казімір Ваза]] спецыяльнай граматай абавязаў менскіх [[Мяшчане|мяшчан]] падпарадкоўвацца гарадскім законам, трымацца звычаяў и павіннасцей, у любых абставінах падпарадкоўвацца гарадскому [[магістрат]]у і ўдзельнічаць у абароне гарадскіх умацаванняў. * [[1847]]: [[Ліберыя]] стала першай незалежнай афрыканскай калоніяй. * [[1887]]: У [[Варшава|Варшаве]] выйшаў [[Першая кніга, эсперанта|першы падручнік]] мовы [[эсперанта]]. * [[1908]]: У [[Парыж]]ы фінішуюць першыя кругасветныя аўтамабільныя гонкі, старт якім быў дадзены 12 лютага ў [[Нью-Ёрк]]у. * [[1947]]: [[Прэзідэнт ЗША]] [[Гары Трумэн ]]падпісаў [[Закон аб нацыянальнай бяспецы]], згодна з якім былі створаны [[Цэнтральнае разведвальнае ўпраўленне]] і [[Савет нацыянальнай бяспекі ЗША]]. * [[1953]]: Група рэвалюцыянераў на чале з [[Фідэль Кастра|Фідэлем Кастра]] паспрабавала захапіць казармы Манкада на [[Куба|Кубе]]. * [[1956]]: Прэзідэнт [[Егіпет|Егіпта]] [[Гамаль Абдул Насер]] абвясціў аб нацыяналізацыі [[Суэцкі канал|Суэцкага канала]]. * [[1957]]: [[СССР]] запусціў першую шматступенчатую міжкантынентальную балістычную [[Ракета|ракету]]. * [[1997]]: У [[Мінск]]у адбыўся 2-гі з’езд беларусаў свету. == Нарадзіліся == [[Выява:Carl-Jung-mod.jpg|thumb|left|100px|Карл Густаў Юнг]] * [[1030]]: [[Станіслаў з Шчэпанава|Станіслаў]], [[біскуп]] кракаўскі, святы-патрон [[Польшча|Польшчы]] * [[1791]]: [[Франц Ксавер Вольфганг Моцарт]], аўстрыйскі [[кампазітар]] * [[1856]]: [[Бернард Шоў]], ірландскі драматург (пам. [[1950]]) * [[1863]]: [[Язэпс Віталс]], латышскі кампазітар (пам. 24.4.[[1948]]) * [[1875]]: [[Марцін Кухта]], друкар, выдавец кніг на беларускай, рускай, польскай і літоўскай мовах * 1875: [[Карл Густаў Юнг]], швейцарскі псіхааналітык (пам. 6.6.[[1961]]) * [[1885]]: [[Андрэ Маруа]], французскі [[пісьменнік]] (пам. 9.10.[[1967]]) * [[1893]]: [[Георг Грос]], нямецкі мастак * [[1895]]: [[Янкель Адлер]], мастак * [[1896]]: [[Уладзімір Варава]], беларускі пісьменнік і [[журналіст]] (пам. 4.5.[[1929]]) * [[1928]]: [[Стэнлі Кубрык]], амерыканскі кінарэжысёр і [[прадзюсар]] * [[1933]]: [[Эдмунд Фелпс]], амерыканскі эканаміст, лаўрэат [[Нобелеўская прэмія па эканоміцы|Нобелеўскай прэміі па эканоміцы]] (2006) * [[1939]]: [[Джон Говард]], прэм’ер-міністр [[Аўстралія|Аўстраліі]] * [[1943]]: [[Мік Джагер]], лідар гурта [[Ролінг Стоўнз]] * [[1953]]: [[Галіна Пятроўна Крываблоцкая|Галіна Крываблоцкая]], беларуская мастачка * [[1964]]: [[Сандра Булак]], амерыканская актрыса * [[1965]]: [[Зміцер Саўка]], беларускі [[філолаг]] * [[1977]]: [[Аляксандр Валянцінавіч Сыман|Аляксандр Сыман]], беларускі [[Біятлон|біятланіст]] * [[1981]]: [[Аксана Бязлепкіна]], беларуская пісьменніца, літаратуразнаўца, крытык == Памерлі == [[Выява:Pietrobarbo.jpg|thumb|right|100px|Павел II, Папа Рымскі]] * [[811]]: [[Нікіфар I]], візантыйскі імператар * [[1471]]: [[Павел II, Папа Рымскі|Павел II]], [[Папа Рымскі]] * [[1760]]: [[Васіль Мікітавіч Тацішчаў|Васіль Тацішчаў]], расійскі гісторык, грамадскі дзеяч, стваральнік першага ў Расіі энцыклапедычнага слоўніка * [[1920]]: [[Фрыдрых Аўгуст фон Каўльбах]], нямецкі мастак * [[1931]]: [[Міхал Пятроўскі]], беларускі хадэцкі дзеяч, каталіцкі святар, прыхільнік беларусізацыі касцёла ў Беларусі (нар. 3.10.[[1889]]) * [[1941]]: [[Анры Леон Лебег]], французскі [[матэматык]] * [[1952]]: [[Эва Перон]], аргенцінская актрыса, першая лэдзі [[Аргенціна|Аргенціны]] * [[1976]]: [[Мікалай Носаў]], рускі пісьменнік і драматург, аўтар дзіцячай [[Трылогія|трылогіі]] пра Нязнайку * [[1976]]: [[Абрам Роам]], савецкі кінарэжысёр == Святкуюць == * {{Сцяг Кубы}} [[Куба]]: Дзень нацыянальнага паўстання * {{Сцяг Ліберыі}} [[Ліберыя]]: Дзень незалежнасці * {{Сцяг Мальдываў}}[[Мальдывы]]: Дзень незалежнасці <noinclude>{{Храналагічны пералік}} {{зноскі}} [[Катэгорыя:Дні па Грыгарыянскім календары|726]] </noinclude> gwtbw67d110gvf8jmpzb3m8zel5ales 0 1813 4164795 4125618 2022-07-25T21:00:28Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{колер|Беларусь}} |Колер2 = |Беларуская назва = Гродзенскі раён |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = раён |Гімн = |Уваходзіць у = [[Гродзенская вобласць|Гродзенскую вобласць]] |Уключае = 383 сельскіх населеных пунктаў<br />14 сельсаветаў |Сталіца = [[Гродна]] |Буйныгорад = [[Скідзель]] |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = <small>'''Родная мова:'''</small> [[Беларуская мова|беларуская]] 51,21 %, [[руская мова|руская]] 38,53 %<br/><small>'''Размаўляюць дома:'''</small> беларуская 27,58 %, руская 54,77 %<ref name="belstat2009">[https://archive.is/20120523225241/belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/itogi1.php Вынікі перапісу 2009 года]</ref> |Насельніцтва = 49803 |Год перапісу = 2018 |Месца па насельніцтве = 5 |Шчыльнасць = 21,02 |Месца па шчыльнасці = 13 |Нацыянальны склад = [[беларусы]] — 55,98 %, <br /> [[палякі]] — 33,6 %, <br /> [[рускія]] — 7,78 %, <br /> [[украінцы]] — 1,26 %, <br /> іншыя — 1,38 %<ref name="belstat2009" /> |Канфесійны склад = |Плошча = 2&nbsp;593,92<ref>[http://www.gki.gov.by/docs/gzk_2010-15404.doc «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304203801/http://www.gki.gov.by/docs/gzk_2010-15404.doc |date=4 сакавіка 2016 }} (па стане на 1 студзеня 2011 г.)</ref> |Месца па плошчы = 1 |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Harodnia province, Harodnia district.svg |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Заўвагі = }} '''Гродзенскі раён'''  — адміністрацыйная адзінка на паўночным захадзе [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]]. Плошча — 2,6 тыс.км², мяжуе з [[Польшча|Рэспублікай Польшча]] (працягласць мяжы 68 км) і [[Літва|Літоўскай Рэспублікай]] (працягласць мяжы 32,8 км). Падзяляецца на 13 сельсаветаў. Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Гродна]]. Утвораны [[15 студзеня]] [[1940]] года. == Геаграфія == Плошча 2700 км² (1-е месца сярод раёнаў). Большая частка тэрыторыі раёна занята [[Нёманская нізіна|Нёманскай нізінай]], на захадзе — [[Гродзенскае ўзвышша]]. Рэльеф — узгорыста-раўнінны. Пераважае вышыня 100—170 метраў над узроўнем мора. Самы высокі пункт — 247 метраў (каля [[Аграгарадок Капцёўка|аг. Капцёўка]]). [[Карысныя выкапні]]: цагельныя гліны, [[торф]], сілікатныя пяскі, мел, пясчана-гравійныя матэрыялы, [[сапрапель]]. Сярэдняя тэмпература студзеня −5,1°С, ліпеня 18°С. Ападкаў выпадае 545 мм у год. Вегетацыйны перыяд — 199 сутак. Асноўныя рэкі — [[Нёман]] і яго прытокі [[Рака Свіслач, прыток Нёмана|Свіслач]], [[Рака Ласосна|Ласосна]], [[Рака Чорная Ганча|Чорная Ганча]], [[Рака Котра|Котра]]. [[Аўгустоўскі канал]] злучае раку Нёман з ракой Бебжа (басейн ракі [[Вісла]]). Іншыя рэкі: [[Рака Баранава|Баранава]], [[Рака Баярка|Баярка]], [[рака Гажанка|Гажанка]], [[Рака Горніца|Горніца]]. На тэрыторыі раёна размешчаны азёры: [[Возера Белае, Гродзенскі раён|Белае]], [[Возера Рыбніца|Рыбніца]], [[Возера Малочнае|Малочнае]], [[Возера Кальніца|Кальніца]], [[Возера Вераўскае|Вераўскае]], [[Возера Вензавец|Вензавец]], [[Возера Кавеня|Кавеня]], [[Возера Шлямы|Шлямы]]. Лясы пераважна хваёвыя, бярозавыя, яловыя, займаюць 31,7 % тэрыторыі раёна (буйны масіў Гродзенскай пушчы на паўночным усходзе). Глебы пераважна дзярнова-падзолістыя і дзярнова-падзолістыя забалочаныя. Агульная плошча балот займае 2,5 % плошчы раёна (балотныя масівы Святое, Масткі-Нівішча, Закрэўшчына). На тэрыторыі раёна размешчаны заказнікі: ландшафтны — Азёры, біялагічныя — Гожаўскі і [[Сапоцкінскі біялагічны заказнік|Сапоцкінскі]]. Помнікі прыроды: [[Прынёманскі кангламерат|кангламерат пясчана-гравійна-галечны «Прынёманскі»]], геалагічныя агаленні Калодзежны Роў і Равец. == Гісторыя == Гродзенскі раён утвораны 15 студзеня 1940 года ў складзе [[Беластоцкая вобласць|Беластоцкай вобласці]] [[БССР]]. 12 кастрычніка 1940 года падзелены на 17 сельсаветаў: [[Агародніцкі сельсавет (Гродзенскі раён)|Агародніцкі]], [[Багушоўскі сельсавет (Гродзенскі раён)|Багушоўскі]], [[Брузгінскі сельсавет|Брузгінскі]], [[Валкушскі сельсавет|Валкушскі]], [[Верцялішкаўскі сельсавет|Верцялішкаўскі]], [[Гібуліцкі сельсавет|Гібуліцкі]], [[Гожаўскі сельсавет|Гожаўскі]], [[Грандзіцкі сельсавет|Грандзіцкі]], [[Далінскі сельсавет|Далінскі]], [[Дубаўскі сельсавет (Гродзенскі раён)|Дубаўскі]], [[Жукевіцкі сельсавет (Гродзенскі раён)|Жукевіцкі]], [[Індурскі сельсавет|Індурскі]], [[Капцёўскі сельсавет|Капцёўскі]], [[Кузніцкі сельсавет|Кузніцкі]], [[Навасёлкаўскі сельсавет (Гродзенскі раён)|Навасёлкаўскі]], [[Падліпкаўскі сельсавет|Падліпкаўскі]], [[Путрышкаўскі сельсавет|Путрышкаўскі]]. 25 лістапада 1940 года да раёна далучаны [[Ліхацкі сельсавет|Ліхацкі]], [[Парэцкі сельсавет (Гродзенскі раён)|Парэцкі]], [[Плябанішкаўскі сельсавет|Плябанішкаўскі]] і [[Прывалкаўскі сельсавет|Прывалкаўскі]] сельсаветы скасаванага [[Парэцкі раён|Парэцкага раёна]], Валкушскі, Дубаўскі і Кузніцкі сельсаветы перададзены [[Саколкаўскі раён|Саколкаўскаму раёну]]. З 20 верасня 1944 года ў складзе Гродзенскай вобласці. 16 жніўня 1945 года да раёна далучаны [[Бялянскі сельсавет]] [[Дамброўскі раён|Дамброўскага раёна]], [[Адэльскі сельсавет|Адэльскі]] і Дубаўскі сельсаветы Саколкаўскага раёна. 16 ліпеня 1954 года скасаваны Агародніцкі, Жукевіцкі, Ліхацкі, Падліпкаўскі і Плябанішкаўскі сельсаветы, Гібуліцкі сельсавет перайменаваны ў [[Малахавіцкі сельсавет|Малахавіцкі]], Навасёлкаўскі — у [[Баранаўскі сельсавет|Баранаўскі]]. 10 сакавіка 1959 года да раёна далучаны [[Багатырскі сельсавет|Багатырскі]], [[Баранавіцкі сельсавет (Гродзенскі раён)|Баранавіцкі]], [[Галынкаўскі сельсавет (Гродзенскі раён)|Галынкаўскі]], [[Лойкаўскі сельсавет|Лойкаўскі]], [[Навумавіцкі сельсавет|Навумавіцкі]], [[Новікаўскі сельсавет|Новікаўскі]], [[Рачыцкі сельсавет|Рачыцкі]], [[Сільванавецкі сельсавет|Сільванавецкі]], [[Соніцкі сельсавет|Соніцкі]] сельсаветы скасаванага [[Сапоцкінскі раён|Сапоцкінскага раёна]]. 1 верасня 1959 года скасаваны Багатырскі, Новікаўскі, Рачыцкі, Сільванавецкі сельсаветы, Галынкаўскі сельсавет перайменаваны ў [[Гінавіцкі сельсавет|Гінавіцкі]]. 17 лістапада 1959 года скасаваны Багушоўскі, Брузгінскі, Малахавіцкі сельсаветы, утвораны [[Каробчыцкі сельсавет]]. 25 снежня 1962 года да раёна далучаны [[Абухаўскі сельсавет|Абухаўскі]], [[Азёрскі сельсавет (Гродзенскі раён)|Азёрскі]], [[Багатырэвіцкі сельсавет|Багатырэвіцкі]], [[Берштаўскі сельсавет|Берштаўскі]], [[Глінянскі сельсавет|Глінянскі]], [[Жыліцкі сельсавет (Скідзельскі раён)|Жыліцкі]], [[Жытомлеўскі сельсавет|Жытомлеўскі]], [[Лунненскі сельсавет|Лунненскі]], [[Наварудскі сельсавет|Наварудскі]], [[Русінавецкі сельсавет|Русінавецкі]], [[Скідзельскі сельсавет|Скідзельскі]] сельсаветы скасаванага [[Скідзельскі раён|Скідзельскага раёна]]. 15 мая 1963 года скасаваны Бялянскі сельсавет, 23 сакавіка 1964 года — Адэльскі сельсавет. У 1964 годзе Берштаўскі сельсавет перададзены [[Шчучынскі раён|Шчучынскаму раёну]]. 6 сакавіка 1965 года Багатырэвіцкі, Лунненскі, Русінавецкі сельсаветы перададзены [[Мастоўскі раён|Мастоўскаму раёну]]. 10 снежня 1965 года Дубаўскі сельсавет перайменаваны ў [[Падліпкаўскі сельсавет|Падліпкаўскі]], 1 жніўня 1966 года Соніцкі — у [[Васілевіцкі сельсавет (Гродзенскі раён)|Васілевіцкі]], 28 ліпеня 1967 года Далінскі — у [[Квасоўскі сельсавет|Квасоўскі]]. 28 ліпеня 1967 года скасаваны Баранаўскі, 11 лютага 1972 года — Навумавіцкі, 29 верасня 1972 года — Глінянскі, 10 снежня 1973 года — Наварудскі, 29 верасня 1975 года — Жытамлянскі сельсаветы. 30 студзеня 1974 года гарадскі пасёлак Скідзель набыў статус горада раённага падпарадкавання. 12 верасня 1977 года Падліпкаўскі сельсавет перайменаваны ў [[Адэльскі сельсавет|Адэльскі]], 15 ліпеня 1985 года Гінавіцкі сельсавет — у [[Раціцкі сельсавет|Раціцкі]]. 16 сакавіка 1987 года скасаваны Васілевіцкі і Грандзіцкі сельсаветы, 21 жніўня 1989 года — Каробчыцкі сельсавет. 20 верасня 2002 года Баранавіцкі сельсавет перайменаваны ў [[Падлабенскі сельсавет|Падлабенскі]], скасаваны Раціцкі сельсавет. 23 студзеня 2014 года Сапоцкінскі пассавет рэарганізаваны ў сельсавет. == Насельніцтва == Колькасць насельніцтва раёна на 1 студзеня 2016 г. — 50,5 тыс.чалавек. [[горад Скідзель|г. Скідзель]] — 10,4 тыс. чалавек, [[гарадскі пасёлак Сапоцкін|г.п. Сапоцкін]] — 1,1 тыс.чалавек; гарадское насельніцтва — 11,5 тыс. чалавек, сельскае — 38,9 тыс.чалавек. Нацыянальны склад: [[беларусы]] — 56 %, [[палякі]] — 34 %, [[рускія]] — 7,8 %, іншыя нацыянальнасці — 2,2 %. == Гаспадарка == Агульная плошча сельгасугоддзяў складае 117 тыс. га, з іх асушаных 20,9 тыс. га. У раёне 12 калгасаў, 5 саўгасаў, 4 сельгаспрадпрыемствы, 4 птушкафабрыкі. Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі: мяса-малочная жывёлагадоўля (буйная рагатая жывёла, свінагадоўля, конегадоўля), буракаводства, агародніцтва, вырошчваюць [[Збожжавыя культуры|збожжавыя]], кармавыя культуры, бульбу. Гродзенскі раён на працягу 2013—2014 гг. займаў першае месца ў краіне па ўраджайнасці збожжавых і зернебабовых культур (73,9 цэнтнераў з гектара ў 2014 г.)<ref>{{cite news|url=http://nashaniva.by/?c=ar&i=139810|title=Карта ўраджайнасці Беларусі за 2014 год|date=27 снежня 2014|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|accessdate=2014-12-27}}</ref>. Прадпрыемствы: харчовай (Скідзельскі цукровы камбінат, вытворчасць мясных і агароднінных кансерваў, масла, сыру, крухмалу), дрэваапрацоўчай прамысловасці (мэбля, піламатэрыялы, сталярныя вырабы), паліўнай прамысловасці (торфабрыкет), вытворчасць будаўнічых матэрыялаў (кафля і жалезабетонныя вырабы). На тэрыторыі раёна праходзяць чыгуначныя лініі Вільнюс — Гродна — Беласток (Польшча), Гродна — Масты, аўтадарогі ад Гродна на Беласток, Друскінінкай (Літва), Астрыну, Ліду, Вялікую Бераставіцу, Ваўкавыск. == Рэлігія == У раёне дзейнічаюць 46 рэлігійных суполак, якія зарэгістравалі свае статуты: 24 рымска-каталіцкіх, 18 — [[праваслаўе|праваслаўных]], таксама дзейнічаюць: суполка царквы Хрысціян Веры Евангельскай, царква Хрысціян Адвентыстаў Сёмага Дня, [[Іслам|мусульманская]] рэлігійная суполка, Новаапостальская рэлігійная суполка. У прыходах раёна працуюць 14 праваслаўных святароў, 18 ксяндзоў, 9 з іх грамадзяне Рэспублікі Польшча. На тэрыторыі раёна знаходзіцца 40 культавых будынкаў. Увесь час вывучаецца і аналізуецца канфесійная сітуацыя ў раёне, працэсы і з'явы, якія адбываюцца ў рэлігійнай сферы і нацыянальных супольнасцях. == Памятныя мясціны == {{main|Спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Гродзенскага раёна}} Архітэктурныя помнікі: касцёл Тэклі (1854) у вёсцы [[Вёска Адамавічы, Падлабенскі сельсавет|Адамавічы]], касцёл Ушэсця (XVIII ст.) у вёсцы [[Адэльск]], царква Ушэсця (XX ст.) у вёсцы [[Вёска Азёры, Гродзенскі раён|Азёры]], Крыжаўзвіжанская царква (1881) у вёсцы Галавачы, касцёл (XIX ст.) у вёсцы Галынка, касцёл (XIX—XX стст.) у вёсцы Гожа, [[Свята-Дабравешчанская царква, Жытомля|Свята-Дабравешчанская царква]] (XVII—XVIII стст.) у вёсцы [[Жытомля]], касцёл Марыі (пачатак XX ст.) у вёсцы Зарачанка, Троіцкі касцёл (1825) у вёсцы [[Індура]], Праабражэнская царква (1844) у вёсцы [[Вёска Коматава|Коматава]], Мікалаеўская царква (1822) у вёсцы Лаша, касцёл (1806) у вёсцы [[вёска Парэчча, Гродзенскі раён|Парэчча]], сядзіба (XIX ст.) у вёсцы Свіслач, палацава-паркавы ансамбль (XVIII—XIX стст.) у вёсцы Свяцк, Праабражэнскі касцёл (1844) у вёсцы Селіванаўцы. Помнік гідратэхнічнага будаўніцтва (XIX ст.) — [[Аўгустоўскі канал]]. У вёсцы [[Верцялішкі]] мемарыяльны комплекс на брацкай магіле савецкіх воінаў. Вёска Квасоўка — старажытны цэнтр мастацкага промыслу (ручное ткацтва і апрацоўка дрэва). == Кіраўніцтва раёна == === Першыя сакратары раённага камітэта КПБ === * [[Піліп Пятровіч Дайнека]] ([[1965]]—[[1970]])<ref>Імі ганарыцца Светлагоршчына // Памяць: Светлагорск. Светлагоркі раён: Гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі: У 2 кн. / [Уклад. П. П. Рабянок; Рэдкал.: У. Дз. Бурачонак [і інш.]; Мастак Э. Э. Жакевіч. Кн. 2. — Мн.: Беларусь, 2003. — 749, [1] с. — С. 585. — ISBN 985-01-0255-1.</ref> == Выдатныя асобы == * [[Антон Васілевіч Баліцкі]] (1891, в. [[Балічы (Гродзенскі раён)|Балічы]] — 1937) — беларускі палітычны дзеяч, публіцыст. * [[Іосіф Баранецкі]] * [[Анжаліка Борыс]] (нар. 1973) — настаўніца і польскі грамадскі дзеяч [[Беларусь|Беларусі]]. * [[Марыя Аляксандраўна Абабкава]] (нар. 1935, в. [[Сухмяні]]) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]]. * [[Леакадыя Іванаўна Богдан]] — Герой Сацыялістычнай Працы (1966). * [[Краўцоў Макар|Макар Краўцоў]] (1891, в. [[Баброўня]] — 1939) — рэпрэсаваны дзеяч нацыянальна-вызваленчага руху, аўтар слоў гімна [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] «[[Мы выйдзем шчыльнымі радамі]]». == Ганаровыя грамадзяне == * Барыс Іванавіч Белы (2008) * Міхаіл Сцяпанавіч Дарафейчык (2008) * [[Антон Францавіч Клява]] (2008) * Васіль Афанасьевіч Свірыд (2008) * Яўгенія Філіпаўна Сідарчук (2008) * Уладзімір Аляксандравіч Квач (2009) * [[Васіль Апанасавіч Равяка]] (2010) * [[Ілья Пятровіч Сянько]] (2010) * Вольга Мікалаеўна Купрыенка (2010) * Васіль Мікалаевіч Густыр (2011) * Канстанцін Андрэевіч Скопінаў (2011) * Мікалай Антонавіч Каханоўскі (2012) * Іван Станіслававіч Алізаровіч (2012) * [[Надзея Іванаўна Урукіна]] (2013) * Аляксандр Іосіфавіч Дзерачэнік (2013) * [[Станіслава Вацлаваўна Звалінская]] (2014) * Міхаіл Віктаравіч Камарэц * [[Аляксандр Мікалаевіч Шышко]] (2015) * [[Мар’ян Антонавіч Скрамблевіч]] (2016) * Генрых Адольфавiч Федасевіч (2016) {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/БелЭн|5}} * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://grodno-region.gov.by/by/oblast/regions/Grodno Сайт Гродзенскага аблвыканкама] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120418061939/http://grodno-region.gov.by/by/oblast/regions/Grodno |date=18 красавіка 2012 }} * [http://www.rik.by/area/ Гісторыя Гродзенскага раёна] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120926024422/http://www.rik.by/area/ |date=26 верасня 2012 }} {{Гродзенскі раён}} {{Адміністрацыйны падзел Гродзенскай вобласці}} {{Навігацыйная табліца з падгрупамі |navbar = plain |загаловак = Гродзенскі раён у гістарычных адміністрацыйных адзінках |базавы_стыль = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |спіс1 = {{Беластоцкая вобласць|child|загаловак=Гродзенскі раён у [[Беластоцкая вобласць|Беластоцкай вобласці]] (1940—1944)}} |спіс2 = {{Гродзенская вобласць БССР|child|загаловак=Гродзенскі раён у [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]] (з 1944)}} }} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гродзенскі раён| ]] [[Катэгорыя:Раёны, утвораныя ў 1940 годзе]] iduew3apj3gb9bcanmqcb5lavbgo9i1 0 2420 4164717 4164588 2022-07-25T18:40:58Z wikitext text/x-wiki {{значэнні|Пагоня (значэнні)}} {{Картка:Герб |назва = «Пагоня», герб ВКЛ |выява = Coat of arms of the Grand Duchy of Lithuania from the Statute (1614).png |памер выявы = 250px |сярэдні = Pahonia. Пагоня (1555) (2).png |сярэдні_шырыня = 180px |сярэдні_подпіс = Сярэдні герб ВКЛ. 1555 г. |малы = |малы_шырыня = |малы_подпіс = |носьбіт = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |зацверджаны = XIV стагоддзе |нашлемнік = |шлем = |карона = |шчыт = |шчытатрымальнікі = |заснаванне = |дэвіз = |ордэны = |іншыя элементы = |раннія версіі = |выкарыстанне = Былы дзяржаўны герб Беларусі |аўтары = |аўтар = |ідэя = |праект = |дапрацоўка = |мастак = |дызайн = |кансультант = }} '''«Паго́ня»''' — асабісты герб польскага караля [[Ягайла|Уладзіслава Ягайлы]], пазней агулам роду [[Род Гедзімінавічаў|Гедзімінавічаў]], атрымаў дзяржаўны статус у [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]]{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}} у час валадарства вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref name="nasievic">[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] [http://vn.belinter.net/vkl/11.html Сімвал Вялікага княства] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100418220838/http://vn.belinter.net/vkl/11.html |date=18 красавіка 2010 }} // «[[Чырвоная Змена]]» № 33 (13891), [[28 сакавіка]] [[1995]].</ref>. Традыцыйны нацыянальны герб [[беларусы|беларусаў]]<ref>[[Міхась Ткачоў|М. А. Ткачоў]]. Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 391.</ref>. Дзяржаўны герб [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] ([[1918]]—[[1919]]) і [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]] ([[1991]]—[[1995]]), пад назвай «[[Герб Літвы|Віціс]]» дзяржаўны герб [[Літва|Літвы]]. Уяўляе сабою выяву ўзброенага воіна на белым кані на чырвоным полі шчыта. Вершнік трымае ва ўзнятай правай руцэ меч, у левай — белы, чырвоны або сіні шчыт з залатым шасціканцовым крыжом. З левага боку ў вершніка похвы мяча, з-пад сядла звісае трохканцовая {{нп5|Вальтрап|гунька (чапрак)|ru|Вальтрап}}, якая ў розныя часы мяняла колер ад сіняга да залаціста-жоўтага<ref>{{Кніга|аўтар = Дайнюс Разаўскас.|частка = Белы Вершнік з узнятым мячом на чырвоным фоне. Сімволіка герба Вялікага княства Літоўскага|загаловак = DRUVIS №2. Almanach Centru etnakasmalohiji «Kryuja»|арыгінал = |спасылка = |адказны = Пад. рэд. Тодара Кашкурэвіча|выданне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год=2008|том = |старонкі = 137|старонак = 242|isbn= |тыраж = 299}}</ref>. [[14 мая]] [[2007]] года [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь]] надаў гербу «Пагоня» статус [[Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь|нематэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасці]]<ref>[http://www.pravo.by/webnpa/text.asp?RN=c20700578 Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь 14 мая 2007 г. № 578 «Аб статусе гісторыка-культурных каштоўнасцей»]</ref>. == Вытокі == [[Файл:Jagajła, Pahonia. Ягайла, Пагоня (K. Kielisiński, 1841).jpg|міні|250пкс|Герб «Пагоня» з надмагілля [[Ягайла|Ягайлы]] (XV ст.) — адна з найстаражытнейшых выяў, найбольш выразны і каштоўны выяўленчы аўтэнтык эпохі<ref name="mast">[http://pahonia-plakat.narod.ru/stvarennie_suczasnaj_pahoni.htm Сьцяг і герб] // «Мастацтва» № 8, 1992.</ref>]] На ўзнікненне герба «Пагоня» і замацаванне яго на землях [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ўплываў шэраг чыннікаў, кожны з якіх паасобку не быў вырашальным<ref>{{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)|к}} С. 98.</ref>: * Пэўныя ўплывы агульнаеўрапейскай геральдычнай традыцыі адлюстравання князя-правадыра на пячатках феадальных іерархаў ([[Польшча]], [[Чэхія]]<ref>А. Л. Хорошкевич. «Конные печати» Александра Невского и традиции средневековой сфрагистики // Князь Александр Невский и его эпоха. — С-Пб., 1995.</ref>, рыцарскі ордэн [[тампліеры|тампліераў]], конныя пячаткі [[Ноўгарад|наўгародскага]] князя [[Аляксандр Яраславіч Неўскі|Аляксандра Яраславіча]] і інш.) * Атаясненне герба «Пагоня» з асобай абаронца Айчыны і адлюстраванне тагачаснага жыцця краю, пад сталай ваеннай пагрозай. * Уплыў грэка-хрысціянскіх культаў — св. Дзімітрыя Салунскага і [[Георгій Пераможца|Георгія Пераможцы]], адаптацыя апошніх да мясцовай традыцыі і фарміраванне культа ўласных заступнікаў. * Спалучэнне і персанафікацыя ў гербе постацей св. [[Барыс і Глеб|Барыса і Глеба]] з блізкага мінулага і паганскага [[Ярыла|Ярылы]] з больш глыбокіх пластоў. У [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]] коннік лічыўся ўвасабленнем вялікага князя літоўскага, а таксама азначаў «Пагоню» — вайсковае рушэнне, калі пасля адбіцця аблогі горада, усе войскі і насельніцтва зямлі гналіся за адыходзячым ворагам. Як адзначае [[Міхась Ткачоў]], паходжанне герба «Пагоня» сягае ўглыб стагоддзяў і семантычна звязана са старажытнаславянскай ваеннай традыцыяй народнай пагоні — найважнейшай функцыяй арганізацыі жыцця і побыту ўсходне-славянскіх плямён, калі кожны чалавек быў у адказе за жыццё супляменніка. У выпадку раптоўнага нападу праціўніка і захопу ў палон абшчыннікаў кожны мужчына, які меў права насіць зброю, быў абавязаны пяшком ці конна кідацца ў пагоню за ворагам, каб адбіць палон. Ва ўмовах ваеннай дэмакратыі традыцыя народнай пагоні выконвалася безумоўна і захоўвалася стагоддзямі і ў эпоху [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]], і ў часы ВКЛ. Пад уплывам еўрапейскай геральдыкі і рыцарскіх традыцый ідэя абароны Бацькаўшчыны, сфарміраваная ў традыцыі народнай пагоні, увасобілася ў графічны сімвал — герб «Пагоня»<ref>[[Міхась Ткачоў|М. А. Ткачоў]]. Беларускія нацыянальныя сімвалы</ref>. Вялікі князь літоўскі [[Ягайла]] ў сваёй (лацінскай) грамаце ад [[20 лютага]] [[1387]] года пісаў: «''…паводле старажытнага звычаю, праследаванне ворага ёсць абавязак кожнага мужчыны ў нашым краі; такое паспалітае рушэнне дзеля выгнання ворага з нашае Літоўскае зямлі па-народнаму завецца „погоня“ (pogonia)''»<ref>Гісторыя Беларусі ў дакументах і матэрыялах (IX—XVIII ст.) / Склад.: В. К. Шчарбакоў, K. I. Кернажыцкі, Д. I. Даўгяла. Т. 1. — Менск: Выдавецтва АН БССР, 1936.</ref>. Доўгі час герб не меў асобнай назвы і абазначаўся апісальна. Як «чоловека на кони з мечом» згадвае гэты герб, напрыклад, [[Хроніка ВКЛ]]<ref>ПРСЛ, т. XXXV.</ref>. Назва «Пагоня» дакументальна зафіксаваная толькі ў канцы [[16 ст.]]<ref name="nasievic"/>. Версія пра ўжыванне гэтай назвы з [[13 ст.]] ([[1282]]), якую можна сустрэць у асобных працах<ref>{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} с.132</ref>, ідзе ад [[Тэадор Нарбут|Тэадора Нарбута]]. == Гісторыя == === Паходжанне === Наогул, выява конніка гэта адна з найбольш папулярных тэм сімволікі розных народаў з часоў глыбокай старажытнасці. Непасрэдным папярэднікам «Пагоні» быў заходнееўрапейскі іканаграфічнае выражэнне тытула ''князь'' (dux) XI—XIII ст. — выява рыцара ў ''зброі'', з мячом ці ''прапарц<u>о</u>м'' і са ''шчытом'', на кані, які крочыць ці бяжыць галопам<ref>{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} с.131-132</ref>. Выкарыстанне сімвала «Пагоня» як дынастычнага герба князёў літоўскіх на землях старадаўняй Беларусі апісваецца ў летапісах, пачынаючы з 1270 — 1290-х гг. <gallery> Файл:Bogislaw-I-Duke-of-Pomerania.png|Пячатка [[:ru:Богуслав I|Багуслава I]], князя люцічаў, 1170 год Файл:Nicholas_I_Lord_of_Mecklenburg.png|Пячатка [[:ru:Николай I (князь Мекленбурга)|Мікалая]], суправіцеля бодрычаў, 1189 год Файл:Seal Kazimierz opolski 1226.svg|Пячатка [[:ru:Казимир I Опольский|Казіміра I Апольскага]], 1226 год Файл:Seal of Alexander Nevsky 1236 Avers2.svg|Пячатка [[Аляксандр Яраславіч Неўскі|Аляксандра Неўскага]]. Асабовы бок, пасля 1236 года Файл:Печать Дмитрия-Донского 2 Reverse.svg|Пячатка [[Дзмітрый Данскі|Дзмітрыя Данскога]], XIV стагоддзе Файл:Печать Наримунта (Глеба) Полоцкого, 1330.svg|Пячатка [[Нарымонт Гедзімінавіч|Нарымунта Гедзімінавіча]], [[Полацкае княства|князя Полацкага]], 1338 год Файл:Lob Печать Лугвена Ольгердовича.svg|Пячатка [[Лугвен Альгердавіч|Лугвена Альгердавіча]], 1395 год Файл:Lob Погоня Сигизмунда Кейстутовича.svg|Коннік з друку вялікага князя літоўскага [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]], 1432 год </gallery> === [[Вялікае Княства Літоўскае]] === [[Файл:Pahonia. Пагоня (1575).jpg|міні|180пкс|«Пагоня» з рукапіснага гербоўніка Эразма Комніна ([[1575]])]] Першы пісьмовы ўспамін пра герб «Пагоня» сустракаецца ў [[старабеларуская мова|літоўскіх (беларускіх)]] летапісах пад [[1278]] годам у сувязі з князем [[Нарымонт]]ам (якога можна атаясаміць з братам або сынам вялікага князя літоўскага [[Трайдзень|Трайдзеня]]): {{Цытата|Той Наримунт мел герб, або клейнот, рицерства своего таковый, и тым печатовался, Великому князству Литовскому зоставил его, а то такий: в гербе ''муж збройный, на коню белом, в полю червоном, мечъ голый, яко бы кого гонячи держал над головою'', и есть оттоля названый «''погоня''».|Хроніка Літоўская і Жамойцкая<ref>Хроника Литовская и Жемайтская // [[ПСРЛ]]. Т. 32 — М.: Наука, 1973.</ref><ref>Хроника Быховца // [[ПСРЛ]]. Т. 32 — М.: Наука, 1973.</ref>}} [[Густынскі летапіс]] кажа пра ўзнікненне герба «Пагоня» ў часы вялікага князя літоўскага [[Віцень|Віценя]] ([[1294]]—[[1316]]): {{Цытата|А Витен нача княжити над Литвою, измысли себе герб и всему князству Литовскому печать: ''рыцар збройный на коне з мечем'', еже ныне наричут ''Погоня''.|[[Густынскі летапіс]]<ref>Густынская летопись // [[ПСРЛ]]. Т. 40. — СПб., 2003.</ref>}} [[Файл:Pahonia. Пагоня (1614).jpg|міні|180пкс|Выява «Пагоні» з віленскага выдання Статута Вялікага Княства Літоўскага ([[1614]])<ref>{{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)|к}} С. 106.</ref>]] «Пагоня» ўпершыню з’яўляецца<ref>У. А. Юргенсон. [http://www.belcoins.com/numinfo.phtml?art=61 Эвалюцыя дзяржаўнага герба Вялікага княства Літоўскага па дадзеных сфрагістыкі i нумізматыкі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100114132636/http://belcoins.com/numinfo.phtml?art=61 |date=14 студзеня 2010 }} // «[[Беларускі гістарычны часопіс]]» № 8, 2003.</ref> на пячатцы «караля Літвы і Русі» [[Гедзімін]]а ([[1316]]—[[1341]])<ref>[[Аляксей Шаланда]]. Генезіс «Пагоні» — дзяржаўнага герба Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага // «[[Białoruskie Zeszyty Historyczne|Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne]]» № 16.</ref>. Выява герба крыху адрознівалася ад звычайнай: коннік трымае ў руцэ дзіду, а не меч. Гэтая пячатка захоўваецца цяпер у гістарычным музеі [[Вільня|Вільні]]. Таксама выява «Пагоні» ёсць на пячатцы полацкага князя [[Нарымонт|Глеба (Нарымонта)]], датаванай [[1330]]<ref name="citou-2010-99">{{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)|к}} С. 99.</ref><ref name="ehb392">[[Міхась Ткачоў|М. А. Ткачоў]]. Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 392.</ref> годам. Была «Пагоня» і на пячатцы вялікага князя літоўскага [[Альгерд]]а, якой ён замацаваў дагавор з польскім каралём Казімірам [[1366]] года (вакол «Пагоні» — [[старабеларуская мова|рускі]] надпіс)<ref>Gumowski M. Pieczecie Ksiazat Litewskich // Ateneum Wilenskie. R. VII. Z. 3—4, 1930. S. 709—710.</ref>. Сімвал спярша належаў выключна вялікім князям. У [[14 стагоддзе|14 стагоддзі]] выява вершніка размясцілася на шчыце і пачала выкарыстоўвацца як герб на пячатках [[Ягайла|Ягайлы]] ([[1386]] і [[1387]]) і [[Вітаўт]]а ([[1401]]). Пазней «Пагоня» зрабілася дзяржаўным гербам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У канцы [[14 стагоддзе|14 стагоддзя]] «Пагоня» таксама ўжывалася як сімвал [[пінск]]іх і [[Горад Друцк|друцкіх]] князёў. Выгляд герба «Пагоня» не быў аднолькавым: спярша коннік глядзеў у левы (геральдычны) бок, але пачынаючы з першай паловы [[15 стагоддзе|15 стагоддзя]], паводле правілаў еўрапейскай геральдыкі, ён павярнуўся ў правы бок. Першая выява «Пагоні» з шасціканцовым крыжом, ідэнтычным [[Крыж Еўфрасінні Полацкай|крыжу Еўфрасінні Полацкай]] — святыні [[Полацкае княства|Полацкай зямлі]], з’явілася на гербавым шчыце надмагілля вялікага князя літоўскага і караля польскага [[Ягайла|Ягайлы]]<ref name="ehb392"/>. Хоць пра вытокі гэтага крыжа (так званага «патрыяршага») і выказваліся вельмі супярэчлівыя думкі, ён адназначна мае хрысціянскае (візантыйскае) паходжанне. Тым часам тлумачэнне крыжа з «Пагоні» як сімвала паганскага бога [[Ярыла|Ярылы]] трэба прызнаць не толькі бяздовадным, але і сутнасна немагчымым<ref name="nasievic"/>. <center> <gallery caption="Пячаткі [[Вялікія князі літоўскія|вялікіх князёў літоўскіх]]" perrow="5"> Файл:Vitaŭt-Pahonia. Вітаўт-Пагоня (1385).jpg|[[Вітаўт]] ([[1385]]) Файл:Vitaŭt-Pahonia. Вітаўт-Пагоня (1426).jpg|[[Вітаўт]] ([[1426]]) Файл:Alaksandar-Pahonia. Аляксандар-Пагоня (1501).jpg|[[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] ([[1501]]) Файл:Žygimont Stary, Pahonia. Жыгімонт Стары, Пагоня (K. Kielisiński, 1841).jpg|[[Жыгімонт Стары]] Файл:Žygimont Aŭgust, Pahonia. Жыгімонт Аўгуст, Пагоня (K. Kielisiński, 1539, 1841).jpg|[[Жыгімонт Аўгуст]] ([[1539]]) </gallery> </center> Згодна са Статутамі Вялікага Княства Літоўскага, усе гарады і мястэчкі Літвы мусілі мець пячатку з выявай «Пагоні», якой замацоўваліся гаспадарскія (велікакняжацкія) позвы да абывацеляў (на [[Жамойць]] гэта правіла не пашыралася). Ніякія іншыя дакументы, апроч велікакняжацкіх позваў, не маглі замацоўвацца пячаткай з «Пагоняй»: [[Файл:Pahonia. Пагоня (1780-89).jpg|міні|180пкс|Герб Вялікага Княства Літоўскага «Пагоня», малюнак [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] з фондаў Дэпартамента Геральдыі<ref name="citou-2010-99"/>]] {{Цытата|Тежъ мы, господаръ, даемъ подъ геръбомъ того паньства нашого, великого князства литовъского, «Погонею» печать до кожъдого повету, на которой естъ написани около геръбу имя того повету. А тую печать писаръ земъский присяжный у себе самъ, а не хъто инъшый, ховати маеть, которою печатью и под тытуломъ нашымъ позвы мають быти печатованы и выдаваны. А иные никоторые листы, выписы и сознанья, кроме только самыхъ позвовъ, тою печатю не маеть быть печатованы.|АРТЫКУЛ 12 // [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 года]]}} На працягу [[15 стагоддзе|15]]—[[18 стагоддзе|18]] стагоддзяў «Пагоню» змяшчалі на брамах беларускіх [[места]]ў і замкаў<ref name="ehb392"/>. Гэта знайшло адлюстраванне ў гарадской геральдыцы — напрыклад, на [[Герб Магілёва|гербе Магілёва]]. Таксама «Пагоня» ўваходзіла ў склад гербаў [[Герб Беластока|Беластока]], [[Герб Дрысы|Дрысы]], [[Герб Лепеля|Лепеля]], [[Герб Магілёва|Магілёва]], [[Герб Пулаў|Пулаў]], [[Герб Рэчыцы|Рэчыцы]], [[Герб Седльцаў|Седльцаў]] і [[Герб Суража|Суража]]. Розныя версіі «Пагоні» сталі гербамі шэрага ваяводстваў Вялікага Княства Літоўскага — [[Віленскае ваяводства|Віленскага]], [[Мінскае ваяводства|Мінскага]], [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага]], [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага]], [[Мсціслаўскае ваяводства|Мсціслаўскага]], [[Полацкае ваяводства|Полацкага]] і іншых (акрамя Жамойці). Пры гэтым выявы «Пагоні» прыпадаюць толькі на [[этнічная тэрыторыя|этнічную тэрыторыю]] [[беларусы|беларусаў]], усе суседнія землі маюць іншыя гербы<ref>{{Літаратура/Наш сімвал — Пагоня|к}} С. 25—26.</ref>. <center style="clear:both;"> <gallery caption="Гербы ваяводстваў Вялікага Княства Літоўскага" perrow="5"> Файл:Amścisłaŭ-Pahonia. Амсьціслаў-Пагоня (1720).jpg|[[Мсціслаўскае ваяводства|Мсціслаўскае]] Файл:Bieraście, Pahonia. Берасьце, Пагоня (1720).jpg|[[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскае]] Файл:Viciebsk, Pahonia. Віцебск, Пагоня (1720).jpg|[[Віцебскае ваяводства|Віцебскае]] Файл:Miensk-Pahonia. Менск-Пагоня (1720).jpg|[[Мінскае ваяводства|Мінскае]] Файл:Połacak, Pahonia. Полацак, Пагоня (1720).jpg|[[Полацкае ваяводства|Полацкае]] </gallery> </center> Увогуле, існавала пяць варыянтаў<ref name="citou">{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} С. 144.</ref> сярэдневяковай «Пагоні»: [[Файл:Coat of Arms of Mscisłaŭ, Belarus, 1634.png|міні|160пкс|«Малая Пагоня» на гістарычным гербе [[Амсціслаў|Амсціслава]]]] # Класічная — у чырвоным полі збройны рыцар на белым кані, дзясніцаю ўздымае голы меч над галавой, на левым плячы шчыт з падвойным залатым крыжам. Конь накрыты трохканцовай гунькаю. На найбольш старажытных каляровых малюнках конская зброя і шчыт рыцара — блакітныя. # Такі ж яздок, але ва ўздзетай руцэ дзіда, якую ён рыхтуецца кінуць у ворага. # Голы (без засцерагальнага ўзбраення) яздок на кані без сядла, уздымае над галавою меч. Іканаграфія такога варыянта не сустракаецца, але вядома падобная версія XVII ст. Маскоўскага герба. # Т. зв. «Малая Пагоня»: на шчыце толькі асноўная дэталь герба — збройная рука з голым мячом. Колер поля чырвоны або залаты. Існуе дзве адметныя версіі «Малой Пагоні». # «Татарская Пагоня»: у зялёным полі яздок, які адстрэльваецца з лука ў сваіх насцігаючых. З мінімальнымі стылістычнымі зменамі «Пагоня» была дзяржаўным гербам Вялікага Княства Літоўскага і часткай герба [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] да [[1795]] года, калі ў выніку падзелаў Рэчы Паспалітай тэрыторыя Беларусі апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскае імперыі]]. === Пад [[Расійская імперыя|Расійскай уладай]] === [[Файл:Pahonia. Пагоня (1776-83).jpg|міні|Ротны сцяг Беларускай гусарскай харугвы]] Яшчэ па захопе ўсходняй часткі Вялікага Княства Літоўскага [[Расійская імперыя|Расійскай імперыяй]] ([[1772]]) царскі ўрад пастанавіў стварыць Палявы гусарскі беларускі полк. У [[1775]] годзе ён быў укамплектаваны выхадцамі з [[Беларуская губерня|Беларускай губерні]]. Гэты полк атрымаў у наступным годзе ўласны штандар з гербам, дзе шчыт падзелены на два полі: у верхнім, залатым, выява чорнага двухгаловага арла, а ў ''«дольнай чырвонай частцы выява Літоўскага ўзброенага ездака на белым кані з уздзетай шабляй»''. Прыкладна ў той жа час ([[1870-я]] гады) утварыўся і Полацкі Мушкецёрскі полк. Ён атрымаў у якасці герба на баявы сцяг рассечаны шчыт: у правым залатым полі выява палавіны чорнага расійскага арла, у левай, чырвонай, — «Пагоня». Згодна з указам ад [[19 верасня]] [[1827]] году «Пагоняй» упрыгожваліся сцягі лейб-гвардыі Гарадзенскага гусарскага палка. Герб «Пагоня» знайшоў сваё адлюстраванне не толькі на штандарах вайсковых частак, што фарміраваліся з ураджэнцаў Беларусі, але і на гербах «беларускіх» ([[Полацкае намесніцтва]], [[Магілёўскае намесніцтва]], [[Віцебская губерня]]) ды «літоўскіх» ([[Гарадзенская губерня]] і [[Віленская губерня]]) адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак Расійскай імперыі. <center style="clear:both;"> <gallery caption="Гербы «беларускіх» і «літоўскіх» губерняў і намесніцтваў Расійскай імперыі" perrow="5"> Файл:Coat of arms of Vilna Governorate 1878.svg|[[Віленская губерня]] Файл:Coat of arms of Vitebsk Governorate.svg|[[Віцебская губерня]] Файл:Horadnia, Pahonia. Горадня, Пагоня (1802).jpg|[[Гарадзенская губерня]] (да [[1845]] г.) Файл:Mahiloǔ-Pahonia. Магілёў-Пагоня (1781).png|[[Магілёўская губерня]] ([[1781]]—[[1796]], [[1802]]—[[1878]]) Файл:Połacak, Pahonia. Полацак, Пагоня (1781).png|[[Полацкае намесніцтва]] ([[1781]]—[[1796]]) </gallery> </center> [[Файл:Połacak-Viciebsk, Pahonia. Полацак-Віцебск, Пагоня (1857).png|міні|160пкс|«Беларуская» частка ([[Полацк]], [[Віцебск]], [[Амсціслаў]]) вялікага герба [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], [[1857]] г.]] Апроч таго, былы агульнадзяржаўны сімвал увайшоў у склад гербаў шэрага ўсходніх беларускіх гарадоў ([[Віцебск]], [[Веліж]], [[Гарадок]], [[Дзвінск]], [[Дрыса]], [[Лепель]], [[Магілёў]], [[горад Невель|Невель]], [[Полацк]], [[Себеж]], [[гарадскі пасёлак Сураж|Сураж]], [[Чэрыкаў]]). У кожным з нададзеных расійскімі ўладамі гербаў шчыт падзяляўся на дзве часткі: у верхняй, па геральдычных паняццях «пануючай», размяшчаўся [[Герб Расіі|двухгаловы арол]], а ў дольнай, «падпарадкаванай» — «Пагоня». У канцы [[1850-я|1850-х]] гадоў «Пагоню» змясцілі на дзяржаўным гербе Расійскай імперыі як сімвал былых зямель Вялікага Княства Літоўскага. У час [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863—1864 гадоў]] герб «Пагоня» ў спалучэнні з польскім «Арлом Белым» зрабіўся сімвалам нацыянальна-вызваленчай барацьбы за дэмакратычную перабудову грамадства. Кіраўнік задушэннем паўстання [[Мураўёў-вешальнік]] аддаў распараджэнне аб забароне нашэння жалобных і рэвалюцыйных знакаў — чорных шапак з белымі султанамі, спражак з аб’яднаным гербам Польшчы і Літвы. Такім чынам, герб «Пагоня» ў XIX ст. з аднаго боку з’яўляўся афіцыйным сімвалам, а з іншага — неафіцыйным, рэвалюцыйна-дэмакратычным. Але ва ўсіх выпадках ён атаясамліваўся з канкрэтнай тэрыторыяй — тэрыторыяй сучаснай Беларусі<ref>{{Літаратура/Наш сімвал — Пагоня|к}} С. 36.</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Coat of arms of Belarusian People's Republic.svg|thumb|200px|left|Герб [[БНР]]]] [[Файл:Postcard BNR.jpg|міні|Паштовая картка часоў БНР з дзяржаўным гербам і гербам беларускіх ваяводстваў.]] У пачатаку [[20 стагоддзе|20 стагоддзя]] герб «Пагоня» актыўна выкарыстоўваўся беларускім нацыянальным рухам. Ідэю вяртання да гістарычнага дзяржаўнага сімвала ў паэтычнай форме выказаў [[Максім Багдановіч]], які ўвосень [[1916]] года напісаў верш «Пагоня». У [[1918]] годзе «Пагоню» абвясцілі дзяржаўным гербам [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]], яе выява размяшчалася на пячатках беларускіх дзяржаўных устаноў. Нацыянальны беларускі герб ужываўся ў сімволіцы ўдзельнікаў [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]] ([[1920]]). У [[1920]] годзе літоўцы ўзялі за герб уласнай незалежнай дзяржавы варыянт герба Вялікага Княства Літоўскага — «[[Герб Літвы|Віціс]]». У літоўскай мове не было слова для яго абазначэння, [[Сіманас Даўкантас]] яшчэ ў 1845 годзе прапанаваў называць «Пагоню» словам «Віціс»<ref>Як здарылася, што Жамойць пачала называцца Літвою? // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. І. Сверчанка, Зм. Занько. ― Мн.: рэдакцыя газета «Звязда», 1993. ― с. 54</ref>. Выкарыстанне герба Вялікага Княства Літоўскага мусіла падмацаваць прэтэнзіі Літоўскай Рэспублікі на гістарычную пераемнасць з ім. Аднак у [[1920-я|1920]]—[[1930-я]] гады многія дзяржаўныя дзеячы Літвы адзначалі неадпаведнасць гэтага герба менавіта літоўскай гістарычнай традыцыі. У [[1935]] годзе прэм’ер-міністр Літоўскай рэспублікі Тубаліс афіцыйна прызнаў не-літоўскае паходжанне «Пагоні» і паведаміў пра тое, што ідзе праца па стварэнні новага дзяржаўнага герба. Відавочна, гэтую працу спынілі падзеі 1939—1940 гадоў<ref name="citou155">{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} С. 155.</ref><ref>Міхась Скобла. [http://www.svaboda.org/PrintView.aspx?Id=872644 Анатоль Цітоў: «Гербу „Пагоня“ — 730 гадоў»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110811153426/http://www.svaboda.org/PrintView.aspx?Id=872644 |date=11 жніўня 2011 }} // [[Радыё Свабода]], [[31 студзеня]] [[2008]].</ref>. У міжваенны час «Пагоня» ўжывалася ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] на гербах Віленскага, Палескага, Падляшскага і Наваградскага ваяводстваў [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]. Тым часам у [[БССР]] герб «Пагоня» ніяк не выкарыстоўваўся. Падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] герб «Пагоня» разам з іншымі нацыянальнымі сімваламі вярнула да ўжытку [[Беларуская Цэнтральная Рада]]. Але, як сведчыць распараджэнне Рэйхсміністра па акупаваных усходніх тэрыторыях (14.6.1944)<ref>{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} С. 156.</ref>, гэтае выкарыстанне было ''неафіцыйным'' да апошніх дзён нямецкай акупацыі. Шырока вядомае распараджэнне, быццам падпісанае гаўляйтарам Беларусі [[Вільгельм Кубэ|Вільгельмам Кубэ]] і надрукаванае ў газеце «[[Раніца, Берлін|Раніца]]» ([[27 чэрвеня]] [[1942]]), пра дазвол карыстацца «Пагоняй» побач з нямецкай сімволікай «пры святкаваннях або для абазначэння беларускай нацыянальнасці», аказалася, па выніках пазнейшых даследаванняў, тагачаснай дэзінфармацыяй, вінаватых у якой нямецкія акупацыйныя ўлады так і не знайшлі<ref name="citou155"/>. 25 сакавіка 1946 года для цырымоніі прыняцця прысягі сяброў [[Саюз беларускіх патрыётаў|Саюза беларускіх патрыётаў]] на вернасць [[Беларусь|Беларусі]] дзяячка нацыянальна-вызваленчага руху [[Алеся Фурс]] намалявала «Пагоню», за што была асуджаная да 25 гадоў [[ГУЛАГ|савецкіх канцэнтрацыйных лагераў]]. У пасляваенны час беларускую нацыянальную сімволіку, у тым ліку і «Пагоню», выкарыстоўвала [[Беларуская дыяспара|беларуская эміграцыя]]. <center style="clear:both;"> <gallery caption="Выкарыстанне Пагоніі ў дыяспары" perrow="5"> Файл:IIзьлёт ЗБСЧ.png|Медаль II з’езду «[[Гісторыя скаўтынгу ў Беларусі|Згуртаваньня Беларускіх Скаўтаў на Чужыне]]» Файл:Belarusian monument in South River.jpg|Помнік «Змагарам за вольную Беларусь» у [[Саўт-Рывер]]ы Файл:Помнік загінулым у 1939—1945 беларусам.JPG|Помнік загінулым у 1939—1945 беларусам у нямецкім горадзе Ляймен, усталяваны [[Юрый Жывіца|Ю. Жывіцам]] Файл:Pahonia red (25 Groschen), Stamp of Belarusian People's Republic.svg|Паштовая марка, выпушчаная ў 1950 годзе беларускай дыяспарай </gallery> </center> А ў [[1980-я]] гады напярэдадні распаду [[СССР]] герб «Пагоня» разам з [[Бел-чырвона-белы сцяг|бел-чырвона-белым сцягам]] зрабіліся сімваламі нацыянальнага адраджэння Беларусі. Вяртанню беларускай нацыянальнай сімволікі спрыялі гістарычна-культурныя аб’яднанні і клубы («Талака», «Паходня», «Узгор’е» і інш.) і [[Беларускі народны фронт «Адраджэньне»|Беларускі Народны Фронт]], а таксама партыі дэмакратычнага кірунку ([[БСДГ]], [[НДПБ]], [[Сялянская партыя]], [[АДПБ]] і інш.)<ref name="ehb393">[[Міхась Ткачоў|М. А. Ткачоў]]. Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 393.</ref>. [[Файл:Belarusian Passport (cover).jpg|міні|Вокладка [[Пашпарт грамадзяніна Рэспублікі Беларусь|пашпарта грамадзяніна Рэспублікі Беларусь]] узору 1993—1996 гадоў]] Афіцыйнае прызнанне «Пагоні» і бел-чырвона-белага сцяга як нацыянальных сімвалаў беларусаў адбылося разам з прыняццем Дэкларацыі аб суверэнітэце Беларусі ([[1990]]). Пад гэтай сімволікай прайшлі красавіцкія і майскія забастоўкі працоўных Беларусі [[1991]] года, якія адыгралі сваю ролю ў крушэнні таталітарызму ў краіне<ref name="ehb393"/>. А [[19 верасня]] [[1991]] года [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь]] прыняў законы «Аб Дзяржаўным сцягу Рэспублікі Беларусь» і «Аб Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь»<ref>[[s:Заканадаўчыя акты аб дзяржаўнай сімволіцы Рэспублікі Беларусь (1992)]]</ref>. Дзяржаўным гербам Беларусі стаў старажытны беларускі герб «Пагоня», Дзяржаўным сцягам Беларусі — [[Бел-чырвона-белы сцяг]]<ref name="ehb393"/>. Выгляд той рэдакцыі герба «Пагоня», якая была прынята ў якасці дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь у 1991 г.,<!--знайсці чый эскіз--> мае наступныя адметнасці:<!--але лепей мець тлумачэнне з крыніц--> * ''шчыт'' рыцара белы, з залатым [[Крыж Еўфрасінні Полацкай|крыжам Еўфрасінні]] (патрыяршым); * старэйшы, чым традыцыйны, выгляд ''зброі'' рыцара (шалом); * конь у статычнай (абарончай) позе. Новы эталон «Пагоні» быў спецыяльна распрацаваны беларускімі мастакамі [[Яўген Кулік|Яўгенам Кулікам]], [[Уладзімір Крукоўскі|Уладзімірам Крукоўскім]] і [[Леў Талбузін|Львом Талбузіным]]<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=69322 Артыкул С.Мікулевіча «Сапраўдныя беларускія сімвалы» ў «Нашай Ніве»]</ref>. Аднак у [[1995]] годзе [[Аляксандр Лукашэнка]], які быў абраны прэзідэнтам краіны ў [[1994]], ініцыяваў [[рэферэндум у Беларусі 1995 года|рэферэндум]], у выніку якога «Пагоню» пазбавілі статусу дзяржаўнага герба, і яна трапіла пад негалосную забарону. [[Файл:Пікет каля Дому ўраду (Менск, 1991 г.).jpg|міні|На пікеце каля Дома ўрада плакат беларускай лацінкай: «Вярнуць народу яго спрадвечныя сымбалі: гэрб Пагоня й бел-чырвона-белы сьцяг, — а таксама назоў краіны Літва, сталіцы — Менск!» (19 верасня 1991 г.)]] У [[2000-я]] гады герб «Пагоня» быў уключаны ў дзяржаўны спіс нематэрыяльных гістарычна-культурных каштоўнасцей Беларусі, а ў [[2009]] годзе «Пагоня» стала афіцыйным гербам [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Падчас расійскага ўварвання ва [[Украіна|Украіну]], распачатага ў 2014 годзе, а таксама падчас другога ўварвання ў 2022 годзе, гербам «Пагоня» карысталіся беларускія добраахвотнікі на баку Украіны, у прыватнасці [[Пагоня (атрад)|атрад «Пагоня»]], [[тактычная група «Беларусь»]] і [[полк Каліноўскага]]. == Сучаснасць == У наш час «Пагоняй» як нацыянальным гербам працягваюць карыстацца некаторыя апазіцыйныя беларускія арганізацыі. Акрамя таго, герб «Пагоня» актыўна выкарыстоўваецца ў спартыўных і культурных мерапрыемствах па-за межамі краіны. Сёння «Пагоня» ёсць на эмблемах некалькіх беларускіх грамадскіх аб’яднанняў: * [[Партыя БНФ]] * [[Кансерватыўна-Хрысціянская Партыя - БНФ]] * [[Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына»|Згуртаванне Беларусаў Свету «Бацькаўшчына»]] * [[Беларускі Хельсінкскі камітэт]]. [[Файл:COA Pahonia in Fürstenzug.jpg|міні|Выява «Пагоні» часоў ВКЛ на пано «[[Шэсце князёў]]» у [[Дрэздэн]]е]] «Пагоню» маюць у сваім складзе гербы наступных населеных пунктаў: * [[Файл:POL Białystok COA.svg|20пкс]] [[Беласток]] * [[Файл:POL Brańsk COA.svg|20пкс]] [[Бранск, Польшча|Бранск]] * [[Файл:Coat of Arms of Velizh.png|20пкс]] [[Веліж]] * [[Файл:Coat of Arms of Vierchniadzvinsk, Belarus.svg|20пкс]] [[Дрыса]] * [[Файл:Coat of arms of Iziaslav.png|20пкс]] [[Горад Ізяслаў|Ізяслаў]] * [[Файл:Coat of Arms of Lepiel, Belarus.svg|20пкс]] [[Лепель]] * [[Файл:BIA Lipniszki COA.png|20пкс]] [[Ліпнішкі]] * [[Файл:Liudinavas_COA.gif|20пкс]] [[Мястэчка Людзвінавас|Людзвінавас]] * [[Файл:Coat of Arms of Mahiloŭ.svg|20пкс]] [[Магілёў]] * [[Файл:Coat of Arms of Nevel (Pskov oblast).png|20пкс]] [[Горад Невель|Невель]] * [[Файл:Puławy herb.svg|20пкс]] [[Пулавы]] * [[Файл:Coat of Arms of Rečyca, Belarus.svg|20пкс]] [[Рэчыца]] * [[Файл:Статуэтка Пагоня Фінал 1920.jpg|thumb|223x223px|Аб’ёмная Пагоня.]][[Файл:Coat of Arms of Sebezh.png|20пкс]] [[Себеж]] * [[Файл:Herb Siedlce.svg|20пкс]] [[Седльцы]] Наступныя адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі маюць «Пагоню» ў складзе сваіх гербаў: * [[Файл:Bialski pow.png|20пкс]] [[Бельскі павет, Люблінскае ваяводства|Бельскі павет]] * [[Файл:Coat of Arms of Vitsebsk Voblasts.svg|20пкс]] [[Віцебская вобласць]] * [[Файл:Coat of arms of Homyel Voblast.svg|20пкс]] [[Гомельская вобласць]] * [[Файл:POL województwo podlaskie COA.svg|20пкс]] [[Падляскае ваяводства]] * [[Файл:Coat of Arms of Zhytomyr Oblast.svg|20пкс]] [[Жытомірская вобласць]] * [[Файл:POL powiat siemiatycki COA.svg|20пкс]] [[Сямяціцкі павет]] Таксама версія «Пагоні» з’яўляецца [[Герб Літвы|гербам Літвы]]. Апроч гэтага, стылізаваная выява «Пагоні» як герба [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] прысутнічае на найвялікшым у свеце фарфоравым [[пано]] «[[Шэсце князёў]]» у [[Дрэздэн]]е. == У філатэліі == <center><gallery> Файл:Pahonia (25 Hrošaŭ, Blue), Stamp of Belarusian People's Republic.jpg|Марка [[БНР]] з Пагоняй. Файл:Pahonia (25 Hrošaŭ, Orange), Stamp of Belarusian People's Republic.jpg|Марка БНР з Пагоняй. Файл:1992. Stamp of Belarus 0005.jpg|Пагоня як дзяржаўны герб [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Файл:1992. Stamp of Belarus 0014.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1992. Stamp of Belarus 0015.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1992. Stamp of Belarus 0016.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0021.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0022.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0023.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0024.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0025.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0026.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0027.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0032.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0033.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1994. Stamp of Belarus 0085.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1994. Stamp of Belarus 0086.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1994. Stamp of Belarus 0087.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1994. Stamp of Belarus 0088.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1995. Stamp of Belarus 0092.jpg|[[Міхал Клеафас Агінскі]] ў абрамленні вянка з Пагоняй. Файл:Andrej Tadevuš Kaściuška stamp.jpg|[[Тадэвуш Касцюшка]] ў абрамленні вянка з Пагоняй. Файл:Jakub Jasiński stamp.jpg|[[Якуб Ясінскі]] ў абрамленні вянка з Пагоняй. Tomaš Vaŭžecki stamp.jpg|[[Тамаш Ваўжэцкі]] ў абрамленні вянка з Пагоняй. Файл:Jazep Drazdovič stamp.jpg|[[Язэп Драздовіч]] з карцінай «''Пагоня''». File:2010. Stamp of Belarus 18-2010-06-07-m.jpg|Прысвячэнне [[Грунвальдская бітва|Грунвальдскай бітве]]. </gallery></center> == Галерэя == <center><gallery caption="Гістарычныя выявы Пагоні" perrow="5"> Файл:Pogon Vytys Sandomierz 14c.JPG|Sandomierz 14 ст. Файл:Lietuvos herbas Vytis.Lithuanian CoA Vytis of 15th c.jpg|З Codex Bergshammar, 1435 Файл:Lithuanian Vytis (Waykimas) from the Bavarian State Library (1475).jpg|З Wappen besonders von deutschen Geshlchtern, 1475 Файл:Pahonia. Пагоня (1480) (2).jpg|З Das Wappenbuch Conrads von Grünenberg, 1480 Файл:Pahonia. Пагоня (1480).jpg|З Das Wappenbuch Conrads von Grünenberg, 1480 Файл:Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (XVI).jpg|З гербоўніка 1-й пал. 16 ст. Файл:Pahonia. Пагоня (1530).jpg|З Sammelband mehrerer Wappenbücher, каля 1530 Файл:Pahonia. Пагоня (1531).jpg|З [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 года|I Статута]], 1531 Файл:Lithuanian coat of arms Vytis. 16th century.jpg|З Stemmata Polonica, каля 1555 Файл:Pahonia. Пагоня (1555) (1).jpg|Фрагмент шпалеры, каля 1555 Файл:Pahonia. Пагоня (1572).jpg|З Arma regni Poloniae, 1572 Файл:Pahonia. Пагоня (1672).jpg|З Маскоўскага тытулярніка, 1672 Pahonia. Пагоня (1770).jpg|Харугва [[Аўгуст Моцны|Аўгуста Моцнага]], 1702 Файл:Pahonia. Пагоня (1720).jpg|З Сенатарскай залы, [[1720-я]] Файл:Pahonia. Пагоня (1764-92).jpg|Вайсковая харугва [[ВКЛ]], 1764—1792 Файл:Vilnia University, Pahonia. Віленскі ўнівэрсытэт, Пагоня.jpg|Герб [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]] </gallery></center> <center><gallery caption="Сучасныя выявы Пагоні" perrow="5"> Файл:Coat of Arms of Belarus (1991).svg|Эталон Пагоні 1991 года Файл:Lob Rech Pospolita.svg|[[Герб Рэчы Паспалітай]] Файл:Герб БНР.svg|Герб [[БНР]] Файл:Coat of arms of Central Lithuania 1920.svg|[[Герб Сярэдняй Літвы]] Файл:Coat of arms of Lithuania 1990 from an envelope.svg|[[Віціс]] — герб [[Літва|Літвы]] (1990 г.) Файл:Coat of Arms of Lithuania.svg|[[Віціс]] — герб [[Літва|Літвы]] (1992 г.) </gallery></center> == Заўвагі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Наш сімвал — Пагоня}} * {{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)}} * {{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)}} * {{Літаратура/ЭГБ|1}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=382|артыкул=Пагоня|аўтар=[[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]]}} * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|артыкул=|старонкі=}} * ''[[Алег Латышонак|Латышонак А.]]'' [http://arche.by/by/10/30/360/ Дзяржаўная сымболіка Беларускай Народнай Рэспублікі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090513003419/http://arche.by/by/10/30/360/ |date=13 мая 2009 }} // Жаўнеры БНР. Беласток-Вільня, 2009. С. 303—306. * ''Лялькоў Ігар''. [http://arche.bymedia.net/2002-1/lalk102.html Пытаньне дзяржаўнай сымболікі ў Беларусі: гісторыя і сучасны стан] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070707205420/http://arche.bymedia.net/2002-1/lalk102.html |date=7 ліпеня 2007 }} // [[ARCHE]] № 1, 2002. * ''[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]]'' [http://vn.belinter.net/vkl/11.html Сімвал Вялікага княства] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100418220838/http://vn.belinter.net/vkl/11.html |date=18 красавіка 2010 }} // Чырвоная Змена № 33 (13891), [[28 сакавіка]] [[1995]] . * ''Юргенсон У. А.'' [http://www.belcoins.com/numinfo.phtml?art=61 Эвалюцыя дзяржаўнага герба Вялікага княства Літоўскага па дадзеных сфрагістыкі і нумізматыкі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100114132636/http://belcoins.com/numinfo.phtml?art=61 |date=14 студзеня 2010 }} // Беларускі гістарычны часопіс. 2003. № 8. * ''[[Аляксей Шаланда]]''. [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/16/16kom_szalanda.htm Генезіс «Пагоні» — дзяржаўнага герба Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081119044008/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/16/16kom_szalanda.htm |date=19 лістапада 2008 }} // [[Białoruskie Zeszyty Historyczne|Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne]] nr 16 * [http://slovo.ws/urok/historyofbelarus/150/147.html Як узніклі нашы дзяржаўныя сімвалы?] // {{Крыніцы/150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі}} == Спасылкі == {{Commonscat|}} {{Гісторыка-культурная каштоўнасць РБ|73БЛ000004}} * {{Спасылка| url = http://sciah.info/news.php| загаловак = Нацыянальныя сімвалы Беларусі| дата = 27 кастрычніка 2010| title = Архіўная копія| accessdate = 16 лютага 2015| archiveurl = https://web.archive.org/web/20170420112003/http://sciah.info/news.php| archivedate = 20 красавіка 2017| deadurl = yes}} * {{Спасылка| url = http://belamp.host.sk/dl/herb_bielarusi.zip| загаловак = Герб Беларусі ў фармаце Corel DRAW| дата = 27 кастрычніка 2010| title = Архіўная копія| accessdate = 16 лютага 2015| archiveurl = https://web.archive.org/web/20160305160930/http://belamp.host.sk/dl/herb_bielarusi.zip| archivedate = 5 сакавіка 2016| deadurl = yes}} * [http://www.lyczkowski.net/be/hierby-bielaruskaj-slachty/litary-p-r.html Гербы беларускай шляхты] Герб Пагоня і яго карыстальнікі {{ref-be}} * {{Спасылка | аўтар = Сяргей Мікулевіч| дата публікацыі = 3 сакавіка 2012 | url = http://nn.by/?c=ar&i=69322 | загаловак = Сапраўдныя беларускія сімвалывыдавец = [[Наша ніва (1991)|Наша Ніва]] | дата = 3 сакавіка 2012}} * [https://play.google.com/store/apps/details?id=org.mamoniczy.akty Заканадаўчыя акты аб дзяржаўнай сімволіцы Рэспублікі Беларусь на Google Play] * {{YouTube|fnK8hZJPFgg|«Пагоня» працягласцю восем вякоў / Загадкі беларускай гісторыі}} {{Добры артыкул|Гісторыя Беларусі|Вялікае Княства Літоўскае}} {{Беларусь у тэмах}} {{Палітычны крызіс у Беларусі}} [[Катэгорыя:Гербы Беларусі|Пагоня]] [[Катэгорыя:Прыватнаўласніцкія гербы|Пагоня]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Беларусы|Пагоня]] [[Катэгорыя:Дзяржаўныя сімвалы Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (пасля 1990 года)]] [[Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае]] rqsi3s5q3w5l1cqrwt26a7ca6l8sof4 4164864 4164717 2022-07-26T08:25:53Z wikitext text/x-wiki {{значэнні|Пагоня (значэнні)}} {{Картка:Герб |назва = «Пагоня», герб ВКЛ |выява = Coat of arms of the Grand Duchy of Lithuania from the Statute (1614).png |памер выявы = 250px |сярэдні = Pahonia. Пагоня (1555) (2).png |сярэдні_шырыня = 180px |сярэдні_подпіс = Сярэдні герб ВКЛ. 1555 г. |малы = |малы_шырыня = |малы_подпіс = |носьбіт = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |зацверджаны = XIV стагоддзе |нашлемнік = |шлем = |карона = |шчыт = |шчытатрымальнікі = |заснаванне = |дэвіз = |ордэны = |іншыя элементы = |раннія версіі = |выкарыстанне = Былы дзяржаўны герб Беларусі |аўтары = |аўтар = |ідэя = |праект = |дапрацоўка = |мастак = |дызайн = |кансультант = }} '''«Паго́ня»''' — асабісты герб польскага караля [[Ягайла|Уладзіслава Ягайлы]], пазней агулам роду [[Род Гедзімінавічаў|Гедзімінавічаў]], атрымаў дзяржаўны статус у [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]]{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}} у час валадарства вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref name="nasievic">[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] [http://vn.belinter.net/vkl/11.html Сімвал Вялікага княства] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100418220838/http://vn.belinter.net/vkl/11.html |date=18 красавіка 2010 }} // «[[Чырвоная Змена]]» № 33 (13891), [[28 сакавіка]] [[1995]].</ref>. Традыцыйны нацыянальны герб [[беларусы|беларусаў]]<ref>[[Міхась Ткачоў|М. А. Ткачоў]]. Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 391.</ref>. Дзяржаўны герб [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] ([[1918]]—[[1919]]) і [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]] ([[1991]]—[[1995]]), пад назвай «[[Герб Літвы|Віціс]]» дзяржаўны герб [[Літва|Літвы]]. Уяўляе сабою выяву ўзброенага воіна на белым кані на чырвоным полі шчыта. Вершнік трымае ва ўзнятай правай руцэ меч, у левай — белы, чырвоны або сіні шчыт з залатым шасціканцовым крыжом. З левага боку ў вершніка похвы мяча, з-пад сядла звісае трохканцовая {{нп5|Вальтрап|гунька (чапрак)|ru|Вальтрап}}, якая ў розныя часы мяняла колер ад сіняга да залаціста-жоўтага<ref>{{Кніга|аўтар = Дайнюс Разаўскас.|частка = Белы Вершнік з узнятым мячом на чырвоным фоне. Сімволіка герба Вялікага княства Літоўскага|загаловак = DRUVIS №2. Almanach Centru etnakasmalohiji «Kryuja»|арыгінал = |спасылка = |адказны = Пад. рэд. Тодара Кашкурэвіча|выданне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год=2008|том = |старонкі = 137|старонак = 242|isbn= |тыраж = 299}}</ref>. [[14 мая]] [[2007]] года [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь]] надаў гербу «Пагоня» статус [[Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь|нематэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасці]]<ref>[http://www.pravo.by/webnpa/text.asp?RN=c20700578 Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь 14 мая 2007 г. № 578 «Аб статусе гісторыка-культурных каштоўнасцей»]</ref>. == Вытокі == [[Файл:Jagajła, Pahonia. Ягайла, Пагоня (K. Kielisiński, 1841).jpg|міні|250пкс|Герб «Пагоня» з надмагілля [[Ягайла|Ягайлы]] (XV ст.) — адна з найстаражытнейшых выяў, найбольш выразны і каштоўны выяўленчы аўтэнтык эпохі<ref name="mast">[http://pahonia-plakat.narod.ru/stvarennie_suczasnaj_pahoni.htm Сьцяг і герб] // «Мастацтва» № 8, 1992.</ref>]] На ўзнікненне герба «Пагоня» і замацаванне яго на землях [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ўплываў шэраг чыннікаў, кожны з якіх паасобку не быў вырашальным<ref>{{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)|к}} С. 98.</ref>: * Пэўныя ўплывы агульнаеўрапейскай геральдычнай традыцыі адлюстравання князя-правадыра на пячатках феадальных іерархаў ([[Польшча]], [[Чэхія]]<ref>А. Л. Хорошкевич. «Конные печати» Александра Невского и традиции средневековой сфрагистики // Князь Александр Невский и его эпоха. — С-Пб., 1995.</ref>, рыцарскі ордэн [[тампліеры|тампліераў]], конныя пячаткі [[Ноўгарад|наўгародскага]] князя [[Аляксандр Яраславіч Неўскі|Аляксандра Яраславіча]] і інш.) * Атаясненне герба «Пагоня» з асобай абаронца Айчыны і адлюстраванне тагачаснага жыцця краю, пад сталай ваеннай пагрозай. * Уплыў грэка-хрысціянскіх культаў — св. Дзімітрыя Салунскага і [[Георгій Пераможца|Георгія Пераможцы]], адаптацыя апошніх да мясцовай традыцыі і фарміраванне культу ўласных заступнікаў. * Спалучэнне і персанафікацыя ў гербе постацяў святых [[Барыс і Глеб|Барыса і Глеба]]. * Выказвалася таксама думка пра персаніфікацыю паганскага бога [[Ярыла|Ярылы]], аднак, гэты культ з’явіўся толькі ў XVIII ст. і лакальна, стаў шырока вядома як адзін з «кабінетных багоў» яшчэ пазней. У [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]] коннік лічыўся ўвасабленнем вялікага князя літоўскага, а таксама азначаў «Пагоню» — вайсковае рушэнне, калі пасля адбіцця аблогі горада, усе войскі і насельніцтва зямлі гналіся за адыходзячым ворагам. Як адзначае [[Міхась Ткачоў]], паходжанне герба «Пагоня» сягае ўглыб стагоддзяў і семантычна звязана са старажытнаславянскай ваеннай традыцыяй народнай пагоні — найважнейшай функцыяй арганізацыі жыцця і побыту ўсходне-славянскіх плямён, калі кожны чалавек быў у адказе за жыццё супляменніка. У выпадку раптоўнага нападу праціўніка і захопу ў палон абшчыннікаў кожны мужчына, які меў права насіць зброю, быў абавязаны пяшком ці конна кідацца ў пагоню за ворагам, каб адбіць палон. Ва ўмовах ваеннай дэмакратыі традыцыя народнай пагоні выконвалася безумоўна і захоўвалася стагоддзямі і ў эпоху [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]], і ў часы ВКЛ. Пад уплывам еўрапейскай геральдыкі і рыцарскіх традыцый ідэя абароны Бацькаўшчыны, сфарміраваная ў традыцыі народнай пагоні, увасобілася ў графічны сімвал — герб «Пагоня»<ref>[[Міхась Ткачоў|М. А. Ткачоў]]. Беларускія нацыянальныя сімвалы</ref>. Вялікі князь літоўскі [[Ягайла]] ў сваёй (лацінскай) грамаце ад [[20 лютага]] [[1387]] года пісаў: «''…паводле старажытнага звычаю, праследаванне ворага ёсць абавязак кожнага мужчыны ў нашым краі; такое паспалітае рушэнне дзеля выгнання ворага з нашае Літоўскае зямлі па-народнаму завецца „погоня“ (pogonia)''»<ref>Гісторыя Беларусі ў дакументах і матэрыялах (IX—XVIII ст.) / Склад.: В. К. Шчарбакоў, K. I. Кернажыцкі, Д. I. Даўгяла. Т. 1. — Менск: Выдавецтва АН БССР, 1936.</ref>. Доўгі час герб не меў асобнай назвы і абазначаўся апісальна. Як «чоловека на кони з мечом» згадвае гэты герб, напрыклад, [[Хроніка ВКЛ]]<ref>ПРСЛ, т. XXXV.</ref>. Назва «Пагоня» дакументальна зафіксаваная толькі ў канцы [[16 ст.]]<ref name="nasievic"/>. Версія пра ўжыванне гэтай назвы з [[13 ст.]] ([[1282]]), якую можна сустрэць у асобных працах<ref>{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} с.132</ref>, ідзе ад [[Тэадор Нарбут|Тэадора Нарбута]]. == Гісторыя == === Паходжанне === Наогул, выява конніка гэта адна з найбольш папулярных тэм сімволікі розных народаў з часоў глыбокай старажытнасці. Непасрэдным папярэднікам «Пагоні» быў заходнееўрапейскі іканаграфічнае выражэнне тытула ''князь'' (dux) XI—XIII ст. — выява рыцара ў ''зброі'', з мячом ці ''прапарц<u>о</u>м'' і са ''шчытом'', на кані, які крочыць ці бяжыць галопам<ref>{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} с.131-132</ref>. Выкарыстанне сімвала «Пагоня» як дынастычнага герба князёў літоўскіх на землях старадаўняй Беларусі апісваецца ў летапісах, пачынаючы з 1270 — 1290-х гг. <gallery> Файл:Bogislaw-I-Duke-of-Pomerania.png|Пячатка [[:ru:Богуслав I|Багуслава I]], князя люцічаў, 1170 год Файл:Nicholas_I_Lord_of_Mecklenburg.png|Пячатка [[:ru:Николай I (князь Мекленбурга)|Мікалая]], суправіцеля бодрычаў, 1189 год Файл:Seal Kazimierz opolski 1226.svg|Пячатка [[:ru:Казимир I Опольский|Казіміра I Апольскага]], 1226 год Файл:Seal of Alexander Nevsky 1236 Avers2.svg|Пячатка [[Аляксандр Яраславіч Неўскі|Аляксандра Неўскага]]. Асабовы бок, пасля 1236 года Файл:Печать Дмитрия-Донского 2 Reverse.svg|Пячатка [[Дзмітрый Данскі|Дзмітрыя Данскога]], XIV стагоддзе Файл:Печать Наримунта (Глеба) Полоцкого, 1330.svg|Пячатка [[Нарымонт Гедзімінавіч|Нарымунта Гедзімінавіча]], [[Полацкае княства|князя Полацкага]], 1338 год Файл:Lob Печать Лугвена Ольгердовича.svg|Пячатка [[Лугвен Альгердавіч|Лугвена Альгердавіча]], 1395 год Файл:Lob Погоня Сигизмунда Кейстутовича.svg|Коннік з друку вялікага князя літоўскага [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]], 1432 год </gallery> === [[Вялікае Княства Літоўскае]] === [[Файл:Pahonia. Пагоня (1575).jpg|міні|180пкс|«Пагоня» з рукапіснага гербоўніка Эразма Комніна ([[1575]])]] Першы пісьмовы ўспамін пра герб «Пагоня» сустракаецца ў [[старабеларуская мова|літоўскіх (беларускіх)]] летапісах пад [[1278]] годам у сувязі з князем [[Нарымонт]]ам (якога можна атаясаміць з братам або сынам вялікага князя літоўскага [[Трайдзень|Трайдзеня]]): {{Цытата|Той Наримунт мел герб, або клейнот, рицерства своего таковый, и тым печатовался, Великому князству Литовскому зоставил его, а то такий: в гербе ''муж збройный, на коню белом, в полю червоном, мечъ голый, яко бы кого гонячи держал над головою'', и есть оттоля названый «''погоня''».|Хроніка Літоўская і Жамойцкая<ref>Хроника Литовская и Жемайтская // [[ПСРЛ]]. Т. 32 — М.: Наука, 1973.</ref><ref>Хроника Быховца // [[ПСРЛ]]. Т. 32 — М.: Наука, 1973.</ref>}} [[Густынскі летапіс]] кажа пра ўзнікненне герба «Пагоня» ў часы вялікага князя літоўскага [[Віцень|Віценя]] ([[1294]]—[[1316]]): {{Цытата|А Витен нача княжити над Литвою, измысли себе герб и всему князству Литовскому печать: ''рыцар збройный на коне з мечем'', еже ныне наричут ''Погоня''.|[[Густынскі летапіс]]<ref>Густынская летопись // [[ПСРЛ]]. Т. 40. — СПб., 2003.</ref>}} [[Файл:Pahonia. Пагоня (1614).jpg|міні|180пкс|Выява «Пагоні» з віленскага выдання Статута Вялікага Княства Літоўскага ([[1614]])<ref>{{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)|к}} С. 106.</ref>]] «Пагоня» ўпершыню з’яўляецца<ref>У. А. Юргенсон. [http://www.belcoins.com/numinfo.phtml?art=61 Эвалюцыя дзяржаўнага герба Вялікага княства Літоўскага па дадзеных сфрагістыкі i нумізматыкі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100114132636/http://belcoins.com/numinfo.phtml?art=61 |date=14 студзеня 2010 }} // «[[Беларускі гістарычны часопіс]]» № 8, 2003.</ref> на пячатцы «караля Літвы і Русі» [[Гедзімін]]а ([[1316]]—[[1341]])<ref>[[Аляксей Шаланда]]. Генезіс «Пагоні» — дзяржаўнага герба Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага // «[[Białoruskie Zeszyty Historyczne|Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne]]» № 16.</ref>. Выява герба крыху адрознівалася ад звычайнай: коннік трымае ў руцэ дзіду, а не меч. Гэтая пячатка захоўваецца цяпер у гістарычным музеі [[Вільня|Вільні]]. Таксама выява «Пагоні» ёсць на пячатцы полацкага князя [[Нарымонт|Глеба (Нарымонта)]], датаванай [[1330]]<ref name="citou-2010-99">{{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)|к}} С. 99.</ref><ref name="ehb392">[[Міхась Ткачоў|М. А. Ткачоў]]. Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 392.</ref> годам. Была «Пагоня» і на пячатцы вялікага князя літоўскага [[Альгерд]]а, якой ён замацаваў дагавор з польскім каралём Казімірам [[1366]] года (вакол «Пагоні» — [[старабеларуская мова|рускі]] надпіс)<ref>Gumowski M. Pieczecie Ksiazat Litewskich // Ateneum Wilenskie. R. VII. Z. 3—4, 1930. S. 709—710.</ref>. Сімвал спярша належаў выключна вялікім князям. У [[14 стагоддзе|14 стагоддзі]] выява вершніка размясцілася на шчыце і пачала выкарыстоўвацца як герб на пячатках [[Ягайла|Ягайлы]] ([[1386]] і [[1387]]) і [[Вітаўт]]а ([[1401]]). Пазней «Пагоня» зрабілася дзяржаўным гербам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У канцы [[14 стагоддзе|14 стагоддзя]] «Пагоня» таксама ўжывалася як сімвал [[пінск]]іх і [[Горад Друцк|друцкіх]] князёў. Выгляд герба «Пагоня» не быў аднолькавым: спярша коннік глядзеў у левы (геральдычны) бок, але пачынаючы з першай паловы [[15 стагоддзе|15 стагоддзя]], паводле правілаў еўрапейскай геральдыкі, ён павярнуўся ў правы бок. Першая выява «Пагоні» з шасціканцовым крыжом, ідэнтычным [[Крыж Еўфрасінні Полацкай|крыжу Еўфрасінні Полацкай]] — святыні [[Полацкае княства|Полацкай зямлі]], з’явілася на гербавым шчыце надмагілля вялікага князя літоўскага і караля польскага [[Ягайла|Ягайлы]]<ref name="ehb392"/>. Хоць пра вытокі гэтага крыжа (так званага «патрыяршага») і выказваліся вельмі супярэчлівыя думкі, ён адназначна мае хрысціянскае (візантыйскае) паходжанне. Тым часам тлумачэнне крыжа з «Пагоні» як сімвала паганскага бога [[Ярыла|Ярылы]] трэба прызнаць не толькі бяздовадным, але і сутнасна немагчымым<ref name="nasievic"/>. <center> <gallery caption="Пячаткі [[Вялікія князі літоўскія|вялікіх князёў літоўскіх]]" perrow="5"> Файл:Vitaŭt-Pahonia. Вітаўт-Пагоня (1385).jpg|[[Вітаўт]] ([[1385]]) Файл:Vitaŭt-Pahonia. Вітаўт-Пагоня (1426).jpg|[[Вітаўт]] ([[1426]]) Файл:Alaksandar-Pahonia. Аляксандар-Пагоня (1501).jpg|[[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] ([[1501]]) Файл:Žygimont Stary, Pahonia. Жыгімонт Стары, Пагоня (K. Kielisiński, 1841).jpg|[[Жыгімонт Стары]] Файл:Žygimont Aŭgust, Pahonia. Жыгімонт Аўгуст, Пагоня (K. Kielisiński, 1539, 1841).jpg|[[Жыгімонт Аўгуст]] ([[1539]]) </gallery> </center> Згодна са Статутамі Вялікага Княства Літоўскага, усе гарады і мястэчкі Літвы мусілі мець пячатку з выявай «Пагоні», якой замацоўваліся гаспадарскія (велікакняжацкія) позвы да абывацеляў (на [[Жамойць]] гэта правіла не пашыралася). Ніякія іншыя дакументы, апроч велікакняжацкіх позваў, не маглі замацоўвацца пячаткай з «Пагоняй»: [[Файл:Pahonia. Пагоня (1780-89).jpg|міні|180пкс|Герб Вялікага Княства Літоўскага «Пагоня», малюнак [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] з фондаў Дэпартамента Геральдыі<ref name="citou-2010-99"/>]] {{Цытата|Тежъ мы, господаръ, даемъ подъ геръбомъ того паньства нашого, великого князства литовъского, «Погонею» печать до кожъдого повету, на которой естъ написани около геръбу имя того повету. А тую печать писаръ земъский присяжный у себе самъ, а не хъто инъшый, ховати маеть, которою печатью и под тытуломъ нашымъ позвы мають быти печатованы и выдаваны. А иные никоторые листы, выписы и сознанья, кроме только самыхъ позвовъ, тою печатю не маеть быть печатованы.|АРТЫКУЛ 12 // [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 года]]}} На працягу [[15 стагоддзе|15]]—[[18 стагоддзе|18]] стагоддзяў «Пагоню» змяшчалі на брамах беларускіх [[места]]ў і замкаў<ref name="ehb392"/>. Гэта знайшло адлюстраванне ў гарадской геральдыцы — напрыклад, на [[Герб Магілёва|гербе Магілёва]]. Таксама «Пагоня» ўваходзіла ў склад гербаў [[Герб Беластока|Беластока]], [[Герб Дрысы|Дрысы]], [[Герб Лепеля|Лепеля]], [[Герб Магілёва|Магілёва]], [[Герб Пулаў|Пулаў]], [[Герб Рэчыцы|Рэчыцы]], [[Герб Седльцаў|Седльцаў]] і [[Герб Суража|Суража]]. Розныя версіі «Пагоні» сталі гербамі шэрага ваяводстваў Вялікага Княства Літоўскага — [[Віленскае ваяводства|Віленскага]], [[Мінскае ваяводства|Мінскага]], [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага]], [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага]], [[Мсціслаўскае ваяводства|Мсціслаўскага]], [[Полацкае ваяводства|Полацкага]] і іншых (акрамя Жамойці). Пры гэтым выявы «Пагоні» прыпадаюць толькі на [[этнічная тэрыторыя|этнічную тэрыторыю]] [[беларусы|беларусаў]], усе суседнія землі маюць іншыя гербы<ref>{{Літаратура/Наш сімвал — Пагоня|к}} С. 25—26.</ref>. <center style="clear:both;"> <gallery caption="Гербы ваяводстваў Вялікага Княства Літоўскага" perrow="5"> Файл:Amścisłaŭ-Pahonia. Амсьціслаў-Пагоня (1720).jpg|[[Мсціслаўскае ваяводства|Мсціслаўскае]] Файл:Bieraście, Pahonia. Берасьце, Пагоня (1720).jpg|[[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскае]] Файл:Viciebsk, Pahonia. Віцебск, Пагоня (1720).jpg|[[Віцебскае ваяводства|Віцебскае]] Файл:Miensk-Pahonia. Менск-Пагоня (1720).jpg|[[Мінскае ваяводства|Мінскае]] Файл:Połacak, Pahonia. Полацак, Пагоня (1720).jpg|[[Полацкае ваяводства|Полацкае]] </gallery> </center> Увогуле, існавала пяць варыянтаў<ref name="citou">{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} С. 144.</ref> сярэдневяковай «Пагоні»: [[Файл:Coat of Arms of Mscisłaŭ, Belarus, 1634.png|міні|160пкс|«Малая Пагоня» на гістарычным гербе [[Амсціслаў|Амсціслава]]]] # Класічная — у чырвоным полі збройны рыцар на белым кані, дзясніцаю ўздымае голы меч над галавой, на левым плячы шчыт з падвойным залатым крыжам. Конь накрыты трохканцовай гунькаю. На найбольш старажытных каляровых малюнках конская зброя і шчыт рыцара — блакітныя. # Такі ж яздок, але ва ўздзетай руцэ дзіда, якую ён рыхтуецца кінуць у ворага. # Голы (без засцерагальнага ўзбраення) яздок на кані без сядла, уздымае над галавою меч. Іканаграфія такога варыянта не сустракаецца, але вядома падобная версія XVII ст. Маскоўскага герба. # Т. зв. «Малая Пагоня»: на шчыце толькі асноўная дэталь герба — збройная рука з голым мячом. Колер поля чырвоны або залаты. Існуе дзве адметныя версіі «Малой Пагоні». # «Татарская Пагоня»: у зялёным полі яздок, які адстрэльваецца з лука ў сваіх насцігаючых. З мінімальнымі стылістычнымі зменамі «Пагоня» была дзяржаўным гербам Вялікага Княства Літоўскага і часткай герба [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] да [[1795]] года, калі ў выніку падзелаў Рэчы Паспалітай тэрыторыя Беларусі апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскае імперыі]]. === Пад [[Расійская імперыя|Расійскай уладай]] === [[Файл:Pahonia. Пагоня (1776-83).jpg|міні|Ротны сцяг Беларускай гусарскай харугвы]] Яшчэ па захопе ўсходняй часткі Вялікага Княства Літоўскага [[Расійская імперыя|Расійскай імперыяй]] ([[1772]]) царскі ўрад пастанавіў стварыць Палявы гусарскі беларускі полк. У [[1775]] годзе ён быў укамплектаваны выхадцамі з [[Беларуская губерня|Беларускай губерні]]. Гэты полк атрымаў у наступным годзе ўласны штандар з гербам, дзе шчыт падзелены на два полі: у верхнім, залатым, выява чорнага двухгаловага арла, а ў ''«дольнай чырвонай частцы выява Літоўскага ўзброенага ездака на белым кані з уздзетай шабляй»''. Прыкладна ў той жа час ([[1870-я]] гады) утварыўся і Полацкі Мушкецёрскі полк. Ён атрымаў у якасці герба на баявы сцяг рассечаны шчыт: у правым залатым полі выява палавіны чорнага расійскага арла, у левай, чырвонай, — «Пагоня». Згодна з указам ад [[19 верасня]] [[1827]] году «Пагоняй» упрыгожваліся сцягі лейб-гвардыі Гарадзенскага гусарскага палка. Герб «Пагоня» знайшоў сваё адлюстраванне не толькі на штандарах вайсковых частак, што фарміраваліся з ураджэнцаў Беларусі, але і на гербах «беларускіх» ([[Полацкае намесніцтва]], [[Магілёўскае намесніцтва]], [[Віцебская губерня]]) ды «літоўскіх» ([[Гарадзенская губерня]] і [[Віленская губерня]]) адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак Расійскай імперыі. <center style="clear:both;"> <gallery caption="Гербы «беларускіх» і «літоўскіх» губерняў і намесніцтваў Расійскай імперыі" perrow="5"> Файл:Coat of arms of Vilna Governorate 1878.svg|[[Віленская губерня]] Файл:Coat of arms of Vitebsk Governorate.svg|[[Віцебская губерня]] Файл:Horadnia, Pahonia. Горадня, Пагоня (1802).jpg|[[Гарадзенская губерня]] (да [[1845]] г.) Файл:Mahiloǔ-Pahonia. Магілёў-Пагоня (1781).png|[[Магілёўская губерня]] ([[1781]]—[[1796]], [[1802]]—[[1878]]) Файл:Połacak, Pahonia. Полацак, Пагоня (1781).png|[[Полацкае намесніцтва]] ([[1781]]—[[1796]]) </gallery> </center> [[Файл:Połacak-Viciebsk, Pahonia. Полацак-Віцебск, Пагоня (1857).png|міні|160пкс|«Беларуская» частка ([[Полацк]], [[Віцебск]], [[Амсціслаў]]) вялікага герба [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], [[1857]] г.]] Апроч таго, былы агульнадзяржаўны сімвал увайшоў у склад гербаў шэрага ўсходніх беларускіх гарадоў ([[Віцебск]], [[Веліж]], [[Гарадок]], [[Дзвінск]], [[Дрыса]], [[Лепель]], [[Магілёў]], [[горад Невель|Невель]], [[Полацк]], [[Себеж]], [[гарадскі пасёлак Сураж|Сураж]], [[Чэрыкаў]]). У кожным з нададзеных расійскімі ўладамі гербаў шчыт падзяляўся на дзве часткі: у верхняй, па геральдычных паняццях «пануючай», размяшчаўся [[Герб Расіі|двухгаловы арол]], а ў дольнай, «падпарадкаванай» — «Пагоня». У канцы [[1850-я|1850-х]] гадоў «Пагоню» змясцілі на дзяржаўным гербе Расійскай імперыі як сімвал былых зямель Вялікага Княства Літоўскага. У час [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863—1864 гадоў]] герб «Пагоня» ў спалучэнні з польскім «Арлом Белым» зрабіўся сімвалам нацыянальна-вызваленчай барацьбы за дэмакратычную перабудову грамадства. Кіраўнік задушэннем паўстання [[Мураўёў-вешальнік]] аддаў распараджэнне аб забароне нашэння жалобных і рэвалюцыйных знакаў — чорных шапак з белымі султанамі, спражак з аб’яднаным гербам Польшчы і Літвы. Такім чынам, герб «Пагоня» ў XIX ст. з аднаго боку з’яўляўся афіцыйным сімвалам, а з іншага — неафіцыйным, рэвалюцыйна-дэмакратычным. Але ва ўсіх выпадках ён атаясамліваўся з канкрэтнай тэрыторыяй — тэрыторыяй сучаснай Беларусі<ref>{{Літаратура/Наш сімвал — Пагоня|к}} С. 36.</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Coat of arms of Belarusian People's Republic.svg|thumb|200px|left|Герб [[БНР]]]] [[Файл:Postcard BNR.jpg|міні|Паштовая картка часоў БНР з дзяржаўным гербам і гербам беларускіх ваяводстваў.]] У пачатаку [[20 стагоддзе|20 стагоддзя]] герб «Пагоня» актыўна выкарыстоўваўся беларускім нацыянальным рухам. Ідэю вяртання да гістарычнага дзяржаўнага сімвала ў паэтычнай форме выказаў [[Максім Багдановіч]], які ўвосень [[1916]] года напісаў верш «Пагоня». У [[1918]] годзе «Пагоню» абвясцілі дзяржаўным гербам [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]], яе выява размяшчалася на пячатках беларускіх дзяржаўных устаноў. Нацыянальны беларускі герб ужываўся ў сімволіцы ўдзельнікаў [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]] ([[1920]]). У [[1920]] годзе літоўцы ўзялі за герб уласнай незалежнай дзяржавы варыянт герба Вялікага Княства Літоўскага — «[[Герб Літвы|Віціс]]». У літоўскай мове не было слова для яго абазначэння, [[Сіманас Даўкантас]] яшчэ ў 1845 годзе прапанаваў называць «Пагоню» словам «Віціс»<ref>Як здарылася, што Жамойць пачала называцца Літвою? // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. І. Сверчанка, Зм. Занько. ― Мн.: рэдакцыя газета «Звязда», 1993. ― с. 54</ref>. Выкарыстанне герба Вялікага Княства Літоўскага мусіла падмацаваць прэтэнзіі Літоўскай Рэспублікі на гістарычную пераемнасць з ім. Аднак у [[1920-я|1920]]—[[1930-я]] гады многія дзяржаўныя дзеячы Літвы адзначалі неадпаведнасць гэтага герба менавіта літоўскай гістарычнай традыцыі. У [[1935]] годзе прэм’ер-міністр Літоўскай рэспублікі Тубаліс афіцыйна прызнаў не-літоўскае паходжанне «Пагоні» і паведаміў пра тое, што ідзе праца па стварэнні новага дзяржаўнага герба. Відавочна, гэтую працу спынілі падзеі 1939—1940 гадоў<ref name="citou155">{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} С. 155.</ref><ref>Міхась Скобла. [http://www.svaboda.org/PrintView.aspx?Id=872644 Анатоль Цітоў: «Гербу „Пагоня“ — 730 гадоў»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110811153426/http://www.svaboda.org/PrintView.aspx?Id=872644 |date=11 жніўня 2011 }} // [[Радыё Свабода]], [[31 студзеня]] [[2008]].</ref>. У міжваенны час «Пагоня» ўжывалася ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] на гербах Віленскага, Палескага, Падляшскага і Наваградскага ваяводстваў [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]. Тым часам у [[БССР]] герб «Пагоня» ніяк не выкарыстоўваўся. Падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] герб «Пагоня» разам з іншымі нацыянальнымі сімваламі вярнула да ўжытку [[Беларуская Цэнтральная Рада]]. Але, як сведчыць распараджэнне Рэйхсміністра па акупаваных усходніх тэрыторыях (14.6.1944)<ref>{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} С. 156.</ref>, гэтае выкарыстанне было ''неафіцыйным'' да апошніх дзён нямецкай акупацыі. Шырока вядомае распараджэнне, быццам падпісанае гаўляйтарам Беларусі [[Вільгельм Кубэ|Вільгельмам Кубэ]] і надрукаванае ў газеце «[[Раніца, Берлін|Раніца]]» ([[27 чэрвеня]] [[1942]]), пра дазвол карыстацца «Пагоняй» побач з нямецкай сімволікай «пры святкаваннях або для абазначэння беларускай нацыянальнасці», аказалася, па выніках пазнейшых даследаванняў, тагачаснай дэзінфармацыяй, вінаватых у якой нямецкія акупацыйныя ўлады так і не знайшлі<ref name="citou155"/>. 25 сакавіка 1946 года для цырымоніі прыняцця прысягі сяброў [[Саюз беларускіх патрыётаў|Саюза беларускіх патрыётаў]] на вернасць [[Беларусь|Беларусі]] дзяячка нацыянальна-вызваленчага руху [[Алеся Фурс]] намалявала «Пагоню», за што была асуджаная да 25 гадоў [[ГУЛАГ|савецкіх канцэнтрацыйных лагераў]]. У пасляваенны час беларускую нацыянальную сімволіку, у тым ліку і «Пагоню», выкарыстоўвала [[Беларуская дыяспара|беларуская эміграцыя]]. <center style="clear:both;"> <gallery caption="Выкарыстанне Пагоніі ў дыяспары" perrow="5"> Файл:IIзьлёт ЗБСЧ.png|Медаль II з’езду «[[Гісторыя скаўтынгу ў Беларусі|Згуртаваньня Беларускіх Скаўтаў на Чужыне]]» Файл:Belarusian monument in South River.jpg|Помнік «Змагарам за вольную Беларусь» у [[Саўт-Рывер]]ы Файл:Помнік загінулым у 1939—1945 беларусам.JPG|Помнік загінулым у 1939—1945 беларусам у нямецкім горадзе Ляймен, усталяваны [[Юрый Жывіца|Ю. Жывіцам]] Файл:Pahonia red (25 Groschen), Stamp of Belarusian People's Republic.svg|Паштовая марка, выпушчаная ў 1950 годзе беларускай дыяспарай </gallery> </center> А ў [[1980-я]] гады напярэдадні распаду [[СССР]] герб «Пагоня» разам з [[Бел-чырвона-белы сцяг|бел-чырвона-белым сцягам]] зрабіліся сімваламі нацыянальнага адраджэння Беларусі. Вяртанню беларускай нацыянальнай сімволікі спрыялі гістарычна-культурныя аб’яднанні і клубы («Талака», «Паходня», «Узгор’е» і інш.) і [[Беларускі народны фронт «Адраджэньне»|Беларускі Народны Фронт]], а таксама партыі дэмакратычнага кірунку ([[БСДГ]], [[НДПБ]], [[Сялянская партыя]], [[АДПБ]] і інш.)<ref name="ehb393">[[Міхась Ткачоў|М. А. Ткачоў]]. Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 393.</ref>. [[Файл:Belarusian Passport (cover).jpg|міні|Вокладка [[Пашпарт грамадзяніна Рэспублікі Беларусь|пашпарта грамадзяніна Рэспублікі Беларусь]] узору 1993—1996 гадоў]] Афіцыйнае прызнанне «Пагоні» і бел-чырвона-белага сцяга як нацыянальных сімвалаў беларусаў адбылося разам з прыняццем Дэкларацыі аб суверэнітэце Беларусі ([[1990]]). Пад гэтай сімволікай прайшлі красавіцкія і майскія забастоўкі працоўных Беларусі [[1991]] года, якія адыгралі сваю ролю ў крушэнні таталітарызму ў краіне<ref name="ehb393"/>. А [[19 верасня]] [[1991]] года [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь]] прыняў законы «Аб Дзяржаўным сцягу Рэспублікі Беларусь» і «Аб Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь»<ref>[[s:Заканадаўчыя акты аб дзяржаўнай сімволіцы Рэспублікі Беларусь (1992)]]</ref>. Дзяржаўным гербам Беларусі стаў старажытны беларускі герб «Пагоня», Дзяржаўным сцягам Беларусі — [[Бел-чырвона-белы сцяг]]<ref name="ehb393"/>. Выгляд той рэдакцыі герба «Пагоня», якая была прынята ў якасці дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь у 1991 г.,<!--знайсці чый эскіз--> мае наступныя адметнасці:<!--але лепей мець тлумачэнне з крыніц--> * ''шчыт'' рыцара белы, з залатым [[Крыж Еўфрасінні Полацкай|крыжам Еўфрасінні]] (патрыяршым); * старэйшы, чым традыцыйны, выгляд ''зброі'' рыцара (шалом); * конь у статычнай (абарончай) позе. Новы эталон «Пагоні» быў спецыяльна распрацаваны беларускімі мастакамі [[Яўген Кулік|Яўгенам Кулікам]], [[Уладзімір Крукоўскі|Уладзімірам Крукоўскім]] і [[Леў Талбузін|Львом Талбузіным]]<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=69322 Артыкул С.Мікулевіча «Сапраўдныя беларускія сімвалы» ў «Нашай Ніве»]</ref>. Аднак у [[1995]] годзе [[Аляксандр Лукашэнка]], які быў абраны прэзідэнтам краіны ў [[1994]], ініцыяваў [[рэферэндум у Беларусі 1995 года|рэферэндум]], у выніку якога «Пагоню» пазбавілі статусу дзяржаўнага герба, і яна трапіла пад негалосную забарону. [[Файл:Пікет каля Дому ўраду (Менск, 1991 г.).jpg|міні|На пікеце каля Дома ўрада плакат беларускай лацінкай: «Вярнуць народу яго спрадвечныя сымбалі: гэрб Пагоня й бел-чырвона-белы сьцяг, — а таксама назоў краіны Літва, сталіцы — Менск!» (19 верасня 1991 г.)]] У [[2000-я]] гады герб «Пагоня» быў уключаны ў дзяржаўны спіс нематэрыяльных гістарычна-культурных каштоўнасцей Беларусі, а ў [[2009]] годзе «Пагоня» стала афіцыйным гербам [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Падчас расійскага ўварвання ва [[Украіна|Украіну]], распачатага ў 2014 годзе, а таксама падчас другога ўварвання ў 2022 годзе, гербам «Пагоня» карысталіся беларускія добраахвотнікі на баку Украіны, у прыватнасці [[Пагоня (атрад)|атрад «Пагоня»]], [[тактычная група «Беларусь»]] і [[полк Каліноўскага]]. == Сучаснасць == У наш час «Пагоняй» як нацыянальным гербам працягваюць карыстацца некаторыя апазіцыйныя беларускія арганізацыі. Акрамя таго, герб «Пагоня» актыўна выкарыстоўваецца ў спартыўных і культурных мерапрыемствах па-за межамі краіны. Сёння «Пагоня» ёсць на эмблемах некалькіх беларускіх грамадскіх аб’яднанняў: * [[Партыя БНФ]] * [[Кансерватыўна-Хрысціянская Партыя - БНФ]] * [[Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына»|Згуртаванне Беларусаў Свету «Бацькаўшчына»]] * [[Беларускі Хельсінкскі камітэт]]. [[Файл:COA Pahonia in Fürstenzug.jpg|міні|Выява «Пагоні» часоў ВКЛ на пано «[[Шэсце князёў]]» у [[Дрэздэн]]е]] «Пагоню» маюць у сваім складзе гербы наступных населеных пунктаў: * [[Файл:POL Białystok COA.svg|20пкс]] [[Беласток]] * [[Файл:POL Brańsk COA.svg|20пкс]] [[Бранск, Польшча|Бранск]] * [[Файл:Coat of Arms of Velizh.png|20пкс]] [[Веліж]] * [[Файл:Coat of Arms of Vierchniadzvinsk, Belarus.svg|20пкс]] [[Дрыса]] * [[Файл:Coat of arms of Iziaslav.png|20пкс]] [[Горад Ізяслаў|Ізяслаў]] * [[Файл:Coat of Arms of Lepiel, Belarus.svg|20пкс]] [[Лепель]] * [[Файл:BIA Lipniszki COA.png|20пкс]] [[Ліпнішкі]] * [[Файл:Liudinavas_COA.gif|20пкс]] [[Мястэчка Людзвінавас|Людзвінавас]] * [[Файл:Coat of Arms of Mahiloŭ.svg|20пкс]] [[Магілёў]] * [[Файл:Coat of Arms of Nevel (Pskov oblast).png|20пкс]] [[Горад Невель|Невель]] * [[Файл:Puławy herb.svg|20пкс]] [[Пулавы]] * [[Файл:Coat of Arms of Rečyca, Belarus.svg|20пкс]] [[Рэчыца]] * [[Файл:Статуэтка Пагоня Фінал 1920.jpg|thumb|223x223px|Аб’ёмная Пагоня.]][[Файл:Coat of Arms of Sebezh.png|20пкс]] [[Себеж]] * [[Файл:Herb Siedlce.svg|20пкс]] [[Седльцы]] Наступныя адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі маюць «Пагоню» ў складзе сваіх гербаў: * [[Файл:Bialski pow.png|20пкс]] [[Бельскі павет, Люблінскае ваяводства|Бельскі павет]] * [[Файл:Coat of Arms of Vitsebsk Voblasts.svg|20пкс]] [[Віцебская вобласць]] * [[Файл:Coat of arms of Homyel Voblast.svg|20пкс]] [[Гомельская вобласць]] * [[Файл:POL województwo podlaskie COA.svg|20пкс]] [[Падляскае ваяводства]] * [[Файл:Coat of Arms of Zhytomyr Oblast.svg|20пкс]] [[Жытомірская вобласць]] * [[Файл:POL powiat siemiatycki COA.svg|20пкс]] [[Сямяціцкі павет]] Таксама версія «Пагоні» з’яўляецца [[Герб Літвы|гербам Літвы]]. Апроч гэтага, стылізаваная выява «Пагоні» як герба [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] прысутнічае на найвялікшым у свеце фарфоравым [[пано]] «[[Шэсце князёў]]» у [[Дрэздэн]]е. == У філатэліі == <center><gallery> Файл:Pahonia (25 Hrošaŭ, Blue), Stamp of Belarusian People's Republic.jpg|Марка [[БНР]] з Пагоняй. Файл:Pahonia (25 Hrošaŭ, Orange), Stamp of Belarusian People's Republic.jpg|Марка БНР з Пагоняй. Файл:1992. Stamp of Belarus 0005.jpg|Пагоня як дзяржаўны герб [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Файл:1992. Stamp of Belarus 0014.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1992. Stamp of Belarus 0015.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1992. Stamp of Belarus 0016.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0021.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0022.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0023.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0024.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0025.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0026.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0027.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0032.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1993. Stamp of Belarus 0033.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1994. Stamp of Belarus 0085.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1994. Stamp of Belarus 0086.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1994. Stamp of Belarus 0087.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1994. Stamp of Belarus 0088.jpg|Стандартная марка з Пагоняй. Файл:1995. Stamp of Belarus 0092.jpg|[[Міхал Клеафас Агінскі]] ў абрамленні вянка з Пагоняй. Файл:Andrej Tadevuš Kaściuška stamp.jpg|[[Тадэвуш Касцюшка]] ў абрамленні вянка з Пагоняй. Файл:Jakub Jasiński stamp.jpg|[[Якуб Ясінскі]] ў абрамленні вянка з Пагоняй. Tomaš Vaŭžecki stamp.jpg|[[Тамаш Ваўжэцкі]] ў абрамленні вянка з Пагоняй. Файл:Jazep Drazdovič stamp.jpg|[[Язэп Драздовіч]] з карцінай «''Пагоня''». File:2010. Stamp of Belarus 18-2010-06-07-m.jpg|Прысвячэнне [[Грунвальдская бітва|Грунвальдскай бітве]]. </gallery></center> == Галерэя == <center><gallery caption="Гістарычныя выявы Пагоні" perrow="5"> Файл:Pogon Vytys Sandomierz 14c.JPG|Sandomierz 14 ст. Файл:Lietuvos herbas Vytis.Lithuanian CoA Vytis of 15th c.jpg|З Codex Bergshammar, 1435 Файл:Lithuanian Vytis (Waykimas) from the Bavarian State Library (1475).jpg|З Wappen besonders von deutschen Geshlchtern, 1475 Файл:Pahonia. Пагоня (1480) (2).jpg|З Das Wappenbuch Conrads von Grünenberg, 1480 Файл:Pahonia. Пагоня (1480).jpg|З Das Wappenbuch Conrads von Grünenberg, 1480 Файл:Vitaŭt Vialiki, Pahonia. Вітаўт Вялікі, Пагоня (XVI).jpg|З гербоўніка 1-й пал. 16 ст. Файл:Pahonia. Пагоня (1530).jpg|З Sammelband mehrerer Wappenbücher, каля 1530 Файл:Pahonia. Пагоня (1531).jpg|З [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 года|I Статута]], 1531 Файл:Lithuanian coat of arms Vytis. 16th century.jpg|З Stemmata Polonica, каля 1555 Файл:Pahonia. Пагоня (1555) (1).jpg|Фрагмент шпалеры, каля 1555 Файл:Pahonia. Пагоня (1572).jpg|З Arma regni Poloniae, 1572 Файл:Pahonia. Пагоня (1672).jpg|З Маскоўскага тытулярніка, 1672 Pahonia. Пагоня (1770).jpg|Харугва [[Аўгуст Моцны|Аўгуста Моцнага]], 1702 Файл:Pahonia. Пагоня (1720).jpg|З Сенатарскай залы, [[1720-я]] Файл:Pahonia. Пагоня (1764-92).jpg|Вайсковая харугва [[ВКЛ]], 1764—1792 Файл:Vilnia University, Pahonia. Віленскі ўнівэрсытэт, Пагоня.jpg|Герб [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]] </gallery></center> <center><gallery caption="Сучасныя выявы Пагоні" perrow="5"> Файл:Coat of Arms of Belarus (1991).svg|Эталон Пагоні 1991 года Файл:Lob Rech Pospolita.svg|[[Герб Рэчы Паспалітай]] Файл:Герб БНР.svg|Герб [[БНР]] Файл:Coat of arms of Central Lithuania 1920.svg|[[Герб Сярэдняй Літвы]] Файл:Coat of arms of Lithuania 1990 from an envelope.svg|[[Віціс]] — герб [[Літва|Літвы]] (1990 г.) Файл:Coat of Arms of Lithuania.svg|[[Віціс]] — герб [[Літва|Літвы]] (1992 г.) </gallery></center> == Заўвагі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Наш сімвал — Пагоня}} * {{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)}} * {{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)}} * {{Літаратура/ЭГБ|1}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=382|артыкул=Пагоня|аўтар=[[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]]}} * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|артыкул=|старонкі=}} * ''[[Алег Латышонак|Латышонак А.]]'' [http://arche.by/by/10/30/360/ Дзяржаўная сымболіка Беларускай Народнай Рэспублікі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090513003419/http://arche.by/by/10/30/360/ |date=13 мая 2009 }} // Жаўнеры БНР. Беласток-Вільня, 2009. С. 303—306. * ''Лялькоў Ігар''. [http://arche.bymedia.net/2002-1/lalk102.html Пытаньне дзяржаўнай сымболікі ў Беларусі: гісторыя і сучасны стан] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070707205420/http://arche.bymedia.net/2002-1/lalk102.html |date=7 ліпеня 2007 }} // [[ARCHE]] № 1, 2002. * ''[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]]'' [http://vn.belinter.net/vkl/11.html Сімвал Вялікага княства] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100418220838/http://vn.belinter.net/vkl/11.html |date=18 красавіка 2010 }} // Чырвоная Змена № 33 (13891), [[28 сакавіка]] [[1995]] . * ''Юргенсон У. А.'' [http://www.belcoins.com/numinfo.phtml?art=61 Эвалюцыя дзяржаўнага герба Вялікага княства Літоўскага па дадзеных сфрагістыкі і нумізматыкі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100114132636/http://belcoins.com/numinfo.phtml?art=61 |date=14 студзеня 2010 }} // Беларускі гістарычны часопіс. 2003. № 8. * ''[[Аляксей Шаланда]]''. [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/16/16kom_szalanda.htm Генезіс «Пагоні» — дзяржаўнага герба Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081119044008/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/16/16kom_szalanda.htm |date=19 лістапада 2008 }} // [[Białoruskie Zeszyty Historyczne|Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne]] nr 16 * [http://slovo.ws/urok/historyofbelarus/150/147.html Як узніклі нашы дзяржаўныя сімвалы?] // {{Крыніцы/150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі}} == Спасылкі == {{Commonscat|}} {{Гісторыка-культурная каштоўнасць РБ|73БЛ000004}} * {{Спасылка| url = http://sciah.info/news.php| загаловак = Нацыянальныя сімвалы Беларусі| дата = 27 кастрычніка 2010| title = Архіўная копія| accessdate = 16 лютага 2015| archiveurl = https://web.archive.org/web/20170420112003/http://sciah.info/news.php| archivedate = 20 красавіка 2017| deadurl = yes}} * {{Спасылка| url = http://belamp.host.sk/dl/herb_bielarusi.zip| загаловак = Герб Беларусі ў фармаце Corel DRAW| дата = 27 кастрычніка 2010| title = Архіўная копія| accessdate = 16 лютага 2015| archiveurl = https://web.archive.org/web/20160305160930/http://belamp.host.sk/dl/herb_bielarusi.zip| archivedate = 5 сакавіка 2016| deadurl = yes}} * [http://www.lyczkowski.net/be/hierby-bielaruskaj-slachty/litary-p-r.html Гербы беларускай шляхты] Герб Пагоня і яго карыстальнікі {{ref-be}} * {{Спасылка | аўтар = Сяргей Мікулевіч| дата публікацыі = 3 сакавіка 2012 | url = http://nn.by/?c=ar&i=69322 | загаловак = Сапраўдныя беларускія сімвалывыдавец = [[Наша ніва (1991)|Наша Ніва]] | дата = 3 сакавіка 2012}} * [https://play.google.com/store/apps/details?id=org.mamoniczy.akty Заканадаўчыя акты аб дзяржаўнай сімволіцы Рэспублікі Беларусь на Google Play] * {{YouTube|fnK8hZJPFgg|«Пагоня» працягласцю восем вякоў / Загадкі беларускай гісторыі}} {{Добры артыкул|Гісторыя Беларусі|Вялікае Княства Літоўскае}} {{Беларусь у тэмах}} {{Палітычны крызіс у Беларусі}} [[Катэгорыя:Гербы Беларусі|Пагоня]] [[Катэгорыя:Прыватнаўласніцкія гербы|Пагоня]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Беларусы|Пагоня]] [[Катэгорыя:Дзяржаўныя сімвалы Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (пасля 1990 года)]] [[Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае]] 1rtzwks69irnrcdvk9a5pzdp3c6s5cg 0 3082 4164894 3294234 2022-07-26T09:38:25Z A.Savin 17566 ілюстрацыя wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Анкара |арыгінальная назва = {{lang-tr|Ankara}}<br /> <br /> |краіна = Турцыя |герб = |сцяг = Flag_of_Turkey.svg |шырыня герба = 70px |шырыня сцяга = |lat_deg= 39|lat_min= 55|lat_sec= 38 |lon_deg= 32|lon_min= 51|lon_sec=52 |CoordAddon = type:city(745514)_region:GR |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |ранейшыя імёны = Ankuwash, Ancyra, Ἄγκυρα, Angora |статус з = |плошча = 2.516 |выгляд вышыні = вышыня НУМ |вышыня цэнтра НП = 938 <ref>[http://www.fallingrain.com/world/TU/68/Ankara.html Ankara, Turkey: Latitude, Longitude and Altitude]</ref> |насельніцтва = 4.751.360 |год перапісу = 2007 |шчыльнасць = 1.551,0 |гадзінны пояс = +2 |катэгорыя ў Commons = Ankara |сайт = http://www.ankara.bel.tr/ |мова сайта = |мова сайта 2 = }} '''Анкара́''' ({{lang-tr|Ankara}}) — [[сталіца]] [[Турцыя|Турэцкай Рэспублікі]], другі па велічыні горад краіны пасля [[Горад Стамбул|Стамбула]]. Размешчана ў [[Рэгіён Цэнтральная Анатолія|Цэнтральна-Анаталійскім рэгіёне]], у правінцыі (іле) [[Правінцыя Анкара|Анкара]]. Заснавана верагодна [[Хеты|хетамі]] (альбо папярэднімі хетам [[Хаты|хатамі]]), першае ўпамінанне каля 1200 да н.э. пад хецкай назвай Анкуваш (Ankuwash). [[Галатыя|Галаты]] і [[Рымская імперыя|старажытныя рымляне]] выкарыстоўвалі назву Анкіра (Ancyra), у [[Антычная Грэцыя|класічны]], [[Элінізм|эліністычны]] і [[Візантыйская імперыя|візантыйскі]] перыяд горад вядомы як Ἄγκυρα / Ánkyra. З адыходам да [[Сельджукі|сельджукаў]] у [[1073]] і да [[1930]] горад насіў імя Ангора (Angora). Узвышэнне горада пачалося ў 7 стагоддзі да н.э. пры [[Фрыгія|фрыгійскім]] цары [[Мідас]]е. У старажытнасці і сярэднявеччы — важны цэнтр караваннага гандлю ў Анатоліі. У 14 стагоддзі заваявана туркамі-асманамі. У ліпені [[1402]] года каля Анкары адбылася бітва паміж [[Тымур]]ам і [[Баязід]]ам ([[Анкарская бітва 1402]]). З 1864 года — цэнтр [[вілает]]а Анадалу. З канца 1919 года — цэнтр нацыянальна-вызваленчага руху Турцыі ([[Кемалісцкая рэвалюцыя]]), рэзідэнцыя Прадстаўнічага камітэта, а з [[23 красавіка]] [[1920]] — Вялікага нацыянальнага схода Турцыі і створанага ім урада (у супрацьстаянні султанска-халіфскаму Стамбулу). З [[13 кастрычніка]] [[1923]] — сталіца Турцыі, з [[29 кастрычніка]] 1923 года — Турэцкай Рэспублікі. Сучасная Анкара — палітычны, культурны, эканамічны і прамысловы цэнтр краіны, месца знаходжання турэцкага прэзідэнта, парламента, урада, вышэйшых судовых устаноў, усіх замежных пасольстваў. Анкара — істотны транспартны вузел у цэнтры Турцыі, на скрыжаванні чыгуначных і аўтамабільных шляхоў. Міжнародны аэрапорт. У якасці гандлёвага і маркетынгавага цэнтра для сельскай гаспадаркі рэгіёна Анкара праславілася [[Ангорская каза|ангорскімі козамі]] з доўгай поўсцю (махер, {{lang-tr|mohair}}), унікальнай пародай кошак ([[Ангорская кошка|ангорскія кошкі]]), [[Ангорскі трус|белымі трусамі]] з выдатнай поўсцю ([[Ангорская поўсць|ангорскай]]), [[груша]]мі, [[мёд]]ам, [[мускат]]ным [[вінаград]]ам. Горад размешчаны на Анаталійскім пласкагор'і, каля сутоку рэк [[Рака Чубук|Чубук]] і [[Рака Анкара|Анкара]] (басейн ракі [[Рака Сакар'я|Сакар'я]]). Клімат кантынентальны, адно з самых сухіх месцаў Турцыі. У старой частцы горада і наваколлі знаходзяцца шматлікія помнікі архітэктуры: храм Аўгуста ({{lang-la|Monumentum Ancyranum}}, 1 стагоддзе да н.э.), руіны тэрмаў (пачатак 3 стагоддзя), калона Юліяна (4 стагоддзе), скляпенні з фрэскамі (4 стагоддзе), цытадэль, мячэці (12-15 стагоддзяў): Аладына, Арслан-хана, Ахі Элван і іншыя, Вялікі крыты рынак (паміж [[1464]] і [[1471]], цяпер — Археалагічны музей), Новая (Ені, Джэнаб Ахмет) мячэць (16 стагоддзе). З 1920 года, галоўным чынам у 1950-60-я на поўдзень ад старога горада (вядомага як Улус, {{lang-tr|Ulus}}) развіваецца новы добра азяленены горад з правільнай планіроўкай, шматпавярховымі будынкамі і катэджамі (вядомы як Енішэхір, {{lang-tr|Yenişehir}}), цэнтрам якога стала плошча Кызылай ({{lang-tr|Kızılay}}) з прылеглымі праспектамі і вуліцамі. Пабудаваны будынак парламента (1938, арх. К.Хольцмайстэр), оперны тэатр ([[1948]]), маўзалей [[Мустафа Кемаль Атацюрк|Атацюрка]] (1953), самая вялікая мячэць горада — Каджатэпе (паміж [[1967]] і [[1987]]), шэраг помнікаў, у тым ліку — ва ўшанаванне памяці хатаў — першай вядомай цывілізацыі Анатоліі (плошча Сыхійе, 1970-я). З [[1996]] працуе [[Анкарскі метрапалітэн|метрапалітэн]]. У горадзе 13 вышэйшых навучальных устаноў: 8 універсітэтаў, тэхнічны універсітэт, эканоміка-тэхналагічны універсітэт, ваенная, ваенна-медыцынская і паліцэйская акадэміі. 22 тэатры і канцэртныя пляцоўкі. Праводзяцца рэгулярныя тэатральныя, музычныя і кінафестывалі. Музеі: Атацюрка (Аныткабір) этнаграфічны, Анаталійскай цывілізацыі, мастацкі, вайны за незалежнасць, авіяцыйны Узброеных сіл Турцыі. З [[2007]] года Анкара — горад-пабрацім [[Горад Мінск|Мінска]]. <center> <gallery> Image:Ankara asv2021-10 img70 Kızılay Square.jpg|[[Кызылай, Анкара|Плошча Кызылай]] Image:Fortification n modern Ankara.JPG|Выгляд сучасных раёнаў Анкары з цытадэлі Image:Ankara asv2021-10 img11 view from Atakule mall.jpg|Від на цэнтральную частку горада з Батанічнага парка Image:Mass build ankara.JPG|Новы раён масавай забудовы Image:Ankara inhabited ancient fortification.JPG|Заселеныя старажытныя фартыфікацыі Image:Ankara asv2021-10 img64 Arts and Sculpture Museum.jpg|Дзяржаўны музей выяўленчага мастацтва і скульптуры Image:Ankara asv2021-10 img15 Atakule.jpg|[[Вежа Атакуле|Вежа «Атакуле»]] Image:Ceremonial standard003.Ankara.jpg|Помнік старажытным цывілізацыям Анатоліі </gallery> </center> == Гл. таксама == * [[Анкірскі сабор]] * [[Дзяржаўны музей выяўленчага мастацтва і скульптуры]] {{зноскі}} <references /> {{DEFAULTSORT: Анкара}} {{Гарады Турцыі}} {{Сталіцы Еўропы}} {{Сталіцы Азіі}} [[Катэгорыя:Анкара]] [[Катэгорыя:Сталіцы дзяржаў]] ia4bhn0mfwexzmbw25yqah5u8cacxx3 0 16273 4164682 4164497 2022-07-25T15:28:43Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Пра Багрымавіцкае староства на 1560 год запісана ў «Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі», але яно, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. У 1789 годзе ў складзе яго, прыналежнага панам Аскеркам, названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Сьпіс паселішчаў Мазырскага павету на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. 16 мая 1774 г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У 1778 г. цэнтр Каленкавіцкага прыхода; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 3ywvnsuvl5hqevk0hh0k23rh7w9eb8t 4164683 4164682 2022-07-25T15:33:34Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|Каленкавічы ўва ўсходнім анклаве Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Пра Багрымавіцкае староства на 1560 год запісана ў «Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі», але яно, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. У 1789 годзе ў складзе яго, прыналежнага панам Аскеркам, названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Сьпіс паселішчаў Мазырскага павету на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. 16 мая 1774 г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У 1778 г. цэнтр Каленкавіцкага прыхода; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] lutbk00sjiwxserywumvsow7k7p8l0y 4164684 4164683 2022-07-25T15:38:07Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|Каленкавічы ў межах усходнім анклава Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Пра Багрымавіцкае староства на 1560 год запісана ў «Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі», але яно, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. У 1789 годзе ў складзе яго, прыналежнага панам Аскеркам, названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Сьпіс паселішчаў Мазырскага павету на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. 16 мая 1774 г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У 1778 г. цэнтр Каленкавіцкага прыхода; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] ruvrp8a7nv0msk3umejtm513ihp33s2 4164685 4164684 2022-07-25T15:38:55Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|Каленкавічы ў межах усходняга анклава Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Пра Багрымавіцкае староства на 1560 год запісана ў «Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі», але яно, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. У 1789 годзе ў складзе яго, прыналежнага панам Аскеркам, названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Сьпіс паселішчаў Мазырскага павету на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. 16 мая 1774 г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У 1778 г. цэнтр Каленкавіцкага прыхода; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 0m8yxgcva7aqnzudilace7py4yc1oi3 4164706 4164685 2022-07-25T16:58:00Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|Каленкавічы ў межах усходняга анклава Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Пра Багрымавіцкае староства на 1560 год запісана ў «Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі», але яно, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. У 1789 годзе ў складзе яго, прыналежнага панам Аскеркам, названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы{{efn-ua|На карце Вялікага гістарычнага атласа Беларусі пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская.}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Сьпіс паселішчаў Мазырскага павету на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. 16 мая 1774 г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У 1778 г. цэнтр Каленкавіцкага прыхода; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 5v2pip9t3bxgr61m108lb5m42et65db 4164710 4164706 2022-07-25T17:27:41Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|Каленкавічы ў межах усходняга анклава Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Пра Багрымавіцкае староства на 1560 год запісана ў «Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі», але яно, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае [[Багрымавічы|Багрымавіцкае]] староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. У 1789 годзе ў складзе яго, прыналежнага панам Аскеркам, названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы{{efn-ua|На карце Вялікага гістарычнага атласа Беларусі пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская.}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Сьпіс паселішчаў Мазырскага павету на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. 16 мая 1774 г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У 1778 г. цэнтр Каленкавіцкага прыхода; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 8m01vqbqhyk2o6qc9ceruiako5dafqp 4164724 4164710 2022-07-25T18:48:48Z Balachon77 65750 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|Каленкавічы ў межах усходняга анклава Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны [[Рыгор Багданавіч Валовіч|Рыгор Валовіч]] і [[Мікалай Ян Нарушэвіч|Мікалай Нарушэвіч]] вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Пра Багрымавіцкае староства на 1560 год запісана ў «Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі», але яно, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае [[Багрымавічы|Багрымавіцкае]] староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. У 1789 годзе ў складзе яго, прыналежнага панам Аскеркам, названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы{{efn-ua|На карце Вялікага гістарычнага атласа Беларусі пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская.}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Сьпіс паселішчаў Мазырскага павету на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. 16 мая 1774 г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У 1778 г. цэнтр Каленкавіцкага прыхода; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 8atl74ba4okz9p26dlj01fbido8u9r1 4164824 4164724 2022-07-26T03:59:59Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|Каленкавічы ў межах усходняга анклава Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны [[Рыгор Багданавіч Валовіч|Рыгор Валовіч]] і [[Мікалай Ян Нарушэвіч|Мікалай Нарушэвіч]] вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Пра Багрымавіцкае староства на 1560 год запісана ў «Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі», але яно, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае [[Багрымавічы|Багрымавіцкае]] староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. У 1789 годзе ў складзе яго, прыналежнага панам Аскеркам, названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы{{efn-ua|На карце Вялікага гістарычнага атласа Беларусі пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская.}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Сьпіс паселішчаў Мазырскага павету на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. 16 мая 1774 г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У 1778 г. цэнтр Каленкавіцкай парохіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] cqy3o9vpn2gzxrrkwiqzsmlerl28z29 4164829 4164824 2022-07-26T04:53:29Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|Каленкавічы ў межах усходняга анклава Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны [[Рыгор Багданавіч Валовіч|Рыгор Валовіч]] і [[Мікалай Ян Нарушэвіч|Мікалай Нарушэвіч]] вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Пра Багрымавіцкае староства на 1560 год запісана ў «Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі», але яно, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. 18 мая 1657 года кароль Ян Казімір, па сьмерці ўдавы Крыстыны з Швыкоўскіх Тышкевічавай, перадаў у трыманне вёскі Гулевічы і Каленкавічы (Kolekiewicze) паручніку Канстанціну Катоўскаму, але ўжо 22 жніўня тыя добры (Kalenkiewicze i Olejewicze) атрымаў Уладзіслаў Схмелінг (Schmelling)<ref>Metryka Litewska. Księga wpisów. Nr. 131. Opracował Andrzej Rachuba. — Warszawa, 2001. S. 102</ref>. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае [[Багрымавічы|Багрымавіцкае]] староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. У 1789 годзе ў складзе яго, прыналежнага панам Аскеркам, названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы{{efn-ua|На карце Вялікага гістарычнага атласа Беларусі пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская.}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Сьпіс паселішчаў Мазырскага павету на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. 16 мая 1774 г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У 1778 г. цэнтр Каленкавіцкай парохіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] bk4hplx4bjmbiogl65d3m5qb9g9hsnr 4164831 4164829 2022-07-26T04:59:41Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|Каленкавічы ў межах усходняга анклава Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У тэксце рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны [[Рыгор Багданавіч Валовіч|Рыгор Валовіч]] і [[Мікалай Ян Нарушэвіч|Мікалай Нарушэвіч]] вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Пра Багрымавіцкае староства на 1560 год запісана ў «Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі», але яно, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. 18 мая 1657 года кароль Ян Казімір, па сьмерці ўдавы Крыстыны з Швыкоўскіх Тышкевічавай, перадаў у трыманне вёскі Гулевічы і Каленкавічы (Kolekiewicze) паручніку Канстанціну Катоўскаму, але ўжо 22 жніўня тыя добры (Kalenkiewicze i Olejewicze) атрымаў Уладзіслаў Схмелінг (Schmelling)<ref>Metryka Litewska. Księga wpisów. Nr. 131. Opracował Andrzej Rachuba. — Warszawa, 2001. S. 102</ref>. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае [[Багрымавічы|Багрымавіцкае]] староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. У 1789 годзе ў складзе яго, прыналежнага панам Аскеркам, названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы{{efn-ua|На карце Вялікага гістарычнага атласа Беларусі пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская.}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Сьпіс паселішчаў Мазырскага павету на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. 16 мая 1774 г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У 1778 г. цэнтр Каленкавіцкай парохіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] o5bb910fuaupj20dx6t337pdjqvgswq 0 16833 4164913 2797022 2022-07-26T10:23:11Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Бабруйка |Арыгінальная назва = |Выява = Babrujsk fortress and the Babrujka river.JPG |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 14,5 |Плошча басейна = 88 |Басейн = Бярэзіна/Дняпро/Чорнае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= за 1 км на поўдзень ад вёскі [[Вёска Каменка, Слабодкаўскі сельсавет, Бабруйскі раён|Каменка]] |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 53|s_lat_min = 05|s_lat_sec = 25 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 29|s_lon_min = 05|s_lon_sec = 25 |Вусце = Бярэзіна |Месцазнаходжанне вусця = [[Бабруйск]] |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 53|m_lat_min = 07|m_lat_sec = 01.5 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 29|m_lon_min = 15|m_lon_sec = 15.5 |Ухіл ракі = 1,2 |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Магілёўская вобласць |Раён = Бабруйскі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Бабру́йка''' — [[рака]] ў [[Бабруйскі раён|Бабруйскім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], правы прыток [[Рака Бярэзіна|Бярэзіны]] (басейн [[Рака Дняпро|Дняпра]]). Даўжыня ракі 14,5 км. Плошча [[вадазбор]]у 88 км². Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 1,2 [[праміля|‰]]. Пачынаецца за 1 км на поўдзень ад вёскі [[Вёска Каменка, Слабодкаўскі сельсавет, Бабруйскі раён|Каменка]]. Цячэ па [[Цэнтральнабярэзінская раўніна|Цэнтральнабярэзінскай раўніне]]. На ўсім працягу каналізаваная. Злева ў Бабруйку ўпадае [[Сенкаў ручай]]. На рацэ горад [[горад Бабруйск|Бабруйск]] (у вусці). == Літаратура == * {{Крыніцы/РэсВодСССР|5|1-2}} * {{Крыніцы/ЭПБ|1|||204}} * {{Крыніцы/ПрырБел}} * {{Крыніцы/Блакітная}} * Ліст карты N-35-107. Выданне 1982 г.{{ref-ru}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Могилёвская область. Бобруйский район: карта. Бобруйск: план|адказны=Ред. Г. А. Мациевская, С. Н. Саратова|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2011|тыраж=5000}} {{Бярэзіна}} [[Катэгорыя:Прытокі Бярэзіны]] [[Катэгорыя:Рэкі Бабруйскага раёна]] kz7zp691lpmd5bfjjl47m317zc9vphx 0 18509 4164883 3997213 2022-07-26T09:02:53Z Mashkawat.ahsan 107415 малюнак дададзены #WPWP wikitext text/x-wiki [[File:Chromium crystals and 1cm3 cube.jpg|thumb|200px|right|Хром]] {{Хімічны элемент |нумар = 24 |сімвал = Cr }} '''Хром''' ({{lang-la|Chromium}}) '''Cr''' — [[хімічны элемент]] VI групы [[Перыядычная сістэма элементаў|перыядычнай сістэмы]]; атамны нумар 24. [[Метал]] шэра-стальнога колеру. == Прыродныя крыніцы == Па распаўсюджанасці ў зямной кары займае 22-е месца. З мінералаў найбольшае значэнне мае храміт FeO·Cr₂O₃. Радовішчы ў [[ПАР]], [[Індыя|Індыі]], [[Расія|Расіі]], [[Казахстан]]е, [[Турцыя|Турцыі]]. == Выкарыстанне == Асноўны спажывец — [[металургія]] (дабаўкі ў [[сталь]]). Электралітычнае пакрыццё хромам [[жалеза|жалезных]] вырабаў (храміраванне) надае ім каразійную стойкасць. Хромавыя сплавы прымяняюцца ў машына- і прыборабудаванні. У тэкстыльнай і гарбарнай прамысловасці выкарыстоўваецца як [[фарбавальнік]] і як складовая частка дубільных раствораў. [[Аксід хрому]] выкарыстоўваецца пры вырошчванні штучных [[рубін]]аў ([[лазер]]ная тэхніка, прыборабудаванне, ювелірная справа). == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17|Хром}} {{Кампактная перыядычная табліца}} {{Металы і сплавы, якія выкарыстоўваюцца для вырабу манет}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Хімічныя элементы]] [[Катэгорыя:Металы]] kybvtisrkplj0py04x2x1xtqe0jof9r 0 23397 4164613 4158898 2022-07-25T12:48:56Z Ellis Novak 30436 /* Чалавечыя якасці */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Вучоны | Імя = Альберт Эйнштэйн | Арыгінал імя = {{lang-de|Albert Einstein}} | Выява = Einstein 1921 portrait2.jpg | Месца нараджэння = | Месца смерці = | Навуковая сфера = | Месца працы = Патэнтавае бюро ў [[Берн]]е/<br />[[Цюрыхскі ўніверсітэт]]/<br />[[Карлаў універсітэт]]/<br />[[Інстытут Кайзера Вільгельма]]/<br />[[Лейдэнскі ўніверсітэт]]/<br />{{нп4|Інстытут фундаментальных даследаванняў|Інстытут фундаментальных даследаванняў|en|Institute for Advanced Study}} | Альма-матэр =[[Швейцарская вышэйшая тэхнічная школа Цюрыха|Вышэйшая тэхнічная школа Цюрыха]]<ref>{{YouTube|ZaD6SwxxkTs|How much Einstein is there in ETH Zurich?|logo=1}}</ref> | Вядомы як = Стваральнік [[Агульная тэорыя адноснасці|агульнай]] і [[Спецыяльная тэорыя адноснасці|спецыяльнай]] [[тэорыя адноснасці|тэорыі адноснасці]] | Узнагароды і прэміі = {{Нобелеўскі медаль|1921}} [[Нобелеўская прэмія па фізіцы]] ([[1921]])<br />[[медаль Коплі]]<br />{{нп4|Медаль імя Макса Планка|медаль Планка|en|Max Planck Medal}}<br />{{нп4|медаль Матэўчы|медаль Матэўчы|en|Matteucci Medal}}<br />{{нп4|медаль Франкліна|медаль Франкліна|en|Franklin Medal}} | Роспіс = Эйнштейн Альберт автограф ЖЗЛ.JPG }}{{Агульная тэорыя адноснасці}}{{Квантавая механіка}} '''Альбе́рт Эйнштэ́йн''' ({{lang-de|Albert Einstein}}; {{ДН|14|3|1879}}, {{МН|Ульм|ва Ульме}}, [[Вюртэмберг|Каралеўства Вюртэмберг]], [[Германская імперыя]] — {{ДС|18|4|1955}}, {{МС|Прынстан|3=Прынстан, Нью-Джэрсі}}, [[Нью-Джэрсі]], [[ЗША]]) — нямецкі [[фізік]]-[[тэарэтычная фізіка|тэарэтык]]. Стваральнік тэорыі адноснасці (з якой шырока вядома [[эквівалентнасць масы і энергіі]], {{math|''E'' {{=}} ''mc''²}}). Атрымаў у [[1921]] годзе [[Нобелеўская прэмія па фізіцы|Нобелеўскую прэмію па фізіцы]] «''за заслугі ў тэарэтычнай фізіцы, і асабліва за адкрыццё закону фотаэлектрычнага эфекту''». Унёсак Эйнштэйна ў тэарэтычную фізіку ўключае [[Спецыяльная тэорыя адноснасці|спецыяльную тэорыю адноснасці]], якая ўвязвае механіку і электрамагнетызм, і [[Агульная тэорыя адноснасці|агульную тэорыю адноснасці]], якая пашырыла прынцып адноснасці на неаднародны рух, стварыўшы тым самым новую тэорыю гравітацыі. Сярод іншых прац — рэлятывісцкая касмалогія, капілярнае дзеянне, крытычнае выпраменьванне, класічныя праблемы статыстычнай механікі і іх дастасаванне да квантавай тэорыі, тлумачэнне броўнаўскага руху малекул, імавернасць пераносу атамаў, квантавая тэорыя монаатамнага газу, цеплавыя ўласцівасці святла з нізкай шчыльнасцю выпраменьвання (фундамент тэорыі фатонаў), тэорыя выпраменьвання ўключна з вымушанай эмісіяй, канцэпцыя адзінай тэорыі поля, і геаметрызацыя фізікі. Ён таксама прадказаў «''[[Квантавая тэлепартацыя|квантавую тэлепартацыю]]''», прадказаў і вымераў гірамагнітны [[эфект Эйнштэйна — дэ Хааза]]. З 1933 года працаваў над праблемамі [[касмалогія|касмалогіі]] і [[Адзіная тэорыя поля|адзінай тэорыі поля]]. Альберт Эйнштэйн стварыў больш за 300 навуковых прац па фізіцы, а таксама каля 150 кніг і артыкулаў у галіне гісторыі і філасофіі навукі, публіцыстыкі і інш. Актыўна выступаў супраць вайны, супраць прымянення [[Ядзерная зброя|ядзернай зброі]], за [[гуманізм]], павагу правоў чалавека, паразуменне паміж народамі. Эйнштэйну належыць вырашальная роля ў папулярызацыі і ўвядзенні ў навуковы абарот новых фізічных канцэпцый і тэорый. У першую чаргу гэта тычыцца перагляду разумення фізічнай сутнасці [[Прастора-час|прасторы і часу]] і пабудовы новай тэорыі гравітацыі ўзамен ньютанаўскай. Эйнштэйн таксама, разам з [[Макс Планк|Планкам]], заклаў асновы квантавай тэорыі. Гэтыя канцэпцыі, шматкроць пацверджаныя эксперыментамі, утвараюць падмурак сучаснай фізікі. == Біяграфія == [[Файл:Ульм. Памятник Эйнштейну.jpg|thumb|right|Помнік ва Ульме на месцы дома, дзе нарадзіўся Эйнштэйн.]] === Раннія гады === Альберт Эйнштэйн нарадзіўся [[14 сакавіка]] [[1879]] года ў паўднёвагерманскім горадзе Ульме, у небагатай яўрэйскай сям’і{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=25—26. }}. {{Фотарадок|Hermann einstein.jpg|Pauline Koch.jpg|ш1=145|ш2=149|тэкст=Герман Эйнштэйн і Паўліна Эйнштэйн (народжаная Кох), бацька і маці вучонага|align=left}} Бацька, Герман Эйнштэйн ([[1847]]—[[1902]]), быў у гэты час саўладальнікам невялікага прадпрыемства па вытворчасці пёравага начыння для матрацаў і пярын. Маці, Паўліна Эйнштэйн (народжаная Кох, [[1858]]—[[1920]]), паходзіла з сям’і заможнага прадаўца [[кукуруза|кукурузы]] Юліуса Дэрцбахера (у 1842 годзе ён змяніў прозвішча на Кох) і Еты Бернхаймер<ref>[http://www.einstein-website.de/biographies/einsteinpauline_content.html Einstein: Science and Religion. Short life history: Pauline Einstein] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110722183452/http://www.einstein-website.de/biographies/einsteinpauline_content.html |date=22 ліпеня 2011 }}{{ref-en}}</ref>. Улетку 1880 года сям’я перасялілася ў [[Мюнхен]], дзе Герман Эйнштэйн разам з братам Якабам заснаваў невялікую фірму па гандлі электрычным абсталяваннем. У Мюнхене нарадзілася малодшая сястра Альберта — Марыя (Мая, [[1881]]—[[1951]]). Пачатковую адукацыю Альберт Эйнштэйн атрымаў у мясцовай [[Каталіцызм|каталіцкай]] школе. Паводле яго ўспамінаў, у дзяцінстве ён перажыў стан глыбокай рэлігійнасці, які абарваўся ў 12 гадоў. Праз чытанне {{нп4|навукова-папулярная літаратура|навукова-папулярных кніг|ru|Научно-популярная литература}} ён прыйшоў да пераканання, што шмат выкладзенага ў [[Біблія|Бібліі]] не можа быць праўдай, а дзяржава наўмысна займаецца падманам маладога пакалення. Усё гэта зрабіла яго вальнадумцам і назаўжды спарадзіла скептычнае стаўленне да аўтарытэтаў<ref>{{cite web|author=|url=http://www.einsteinandreligion.com/freethink.html|title=Einstein: Science and Religion. Becoming a Freethinker and a Scientist|accessdate=19 лютага 2009|lang=en|description=|archiveurl=http://www.webcitation.org/60qXoFJrh|archivedate=2011-08-11}}</ref>. Эйнштэйн пазней успамінаў найбольш моцныя дзіцячыя ўражанні: [[компас]], «''Пачаткі''» [[Эўклід]]а і (каля [[1889]] года) «''{{нп4|Крытыка чыстага розуму|Крытыку чыстага розуму|en|Critique of Pure Reason}}''» [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]]. Па ініцыятыве маці ён з шасці гадоў пачаў займацца ігрой на [[Скрыпка|скрыпцы]]. Захапленне музыкай захоўвалася ў Эйнштэйна на працягу ўсяго жыцця. Ужо знаходзячыся ў [[ЗША]] ў [[Горад Прынстан, Нью-Джэрсі|Прынстане]], у [[1934]] годзе Альберт Эйнштэйн даў дабрачынны канцэрт, дзе выконваў на скрыпцы творы [[Вольфганг Амадэй Моцарт|Моцарта]] на карысць навукоўцаў-эмігрантаў і дзеячаў культуры з [[нацысцкая Германія|нацысцкай Германіі]]. [[Файл:Albert Einstein as a child.jpg|thumb|left|Эйнштэйн у 14 гадоў.]] У гімназіі (цяпер {{нп4|Гімназія імя Альберта Эйнштэйна|Гімназія імя Альберта Эйнштэйна|de|Albert-Einstein-Gymnasium München}} ў Мюнхене) ён не быў у ліку першых вучняў (выключэнне [[матэматыка]] і [[латынь]]). Сістэма механічнага завучвання матэрыялу (якая, як ён пазней казаў, наносіць шкоду самому духу вучобы і творчаму мысленню), а таксама аўтарытарнае стаўленне настаўнікаў да вучняў выклікала ў Альберта непрыманне, таму ён часта ўступаў у спрэчкі са сваімі выкладчыкамі. У [[1894]] годзе Эйнштэйны пераехалі з Мюнхена ў італьянскі горад [[горад Павія|Павія]], блізу [[Горад Мілан|Мілана]], куды браты Герман і Якаб перавялі сваю фірму. Сам Альберт заставаўся са сваякамі ў Мюнхене яшчэ пэўны час, каб скончыць усе шэсць класаў гімназіі. Так і не атрымаўшы {{нп4|атэстат сталасці|атэстата сталасці|en|Abitur}}, у [[1895]] годзе ён далучыўся да сваёй сям’і ў Павіі. [[Файл:Albert_Einstein's_exam_of_maturity_grades_(color2).jpg|thumb|Атэстат Эйнштэйна ў Аарау (ацэнкі па шасцібальнай шкале).]] Увосень 1895 года Альберт Эйнштэйн прыбыў у Швейцарыю, каб здаць уступныя экзамены ў [[Швейцарская вышэйшая тэхнічная школа Цюрыха|Вышэйшае тэхнічнае вучылішча (палітэхнікум) у Цюрыху]] і па заканчэнні навучання стаць выкладчыкам фізікі. Бліскуча праявіўшы сябе на экзамене па матэматыцы, ён у той жа час праваліў экзамены па [[Батаніка|батаніцы]] і [[Французская мова|французскай мове]], што не дазволіла яму паступіць у Цюрыхскі палітэхнікум. Аднак дырэктар вучылішча параіў маладому чалавеку паступіць у выпускны клас школы ў [[Горад Аарау|Аарау]] (Швейцарыя), каб атрымаць атэстат і паступаць яшчэ раз. У кантанальнай школе Аарау Альберт Эйнштэйн прысвячаў свой свабодны час вывучэнню электрамагнітнай тэорыі [[Джэймс Клерк Максвел|Максвела]]. У верасні [[1896]] года ён паспяхова здаў усе выпускныя іспыты ў школе, за выключэннем іспыту па французскай мове, і атрымаў атэстат, а ў кастрычніку 1896 года быў прыняты ў палітэхнікум на педагагічны факультэт{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=32.}}. Тут ён пасябраваў з аднакурснікам, матэматыкам {{нп4|Марсель Гросман|Марселем Гросманам|en|Marcel Grossmann}} (1878—1936), а таксама пазнаёміўся з сербскай студэнткай факультэта медыцыны [[Мілева Марыч|Мілевай Марыч]] (на 4 гады старэйшай за яго), якая пазней стала яго жонкай. У гэтым жа годзе Эйнштэйн адмовіўся ад германскага грамадзянства. Каб атрымаць швейцарскае грамадзянства, патрабавалася выплаціць 1000 [[Швейцарскі франк|швейцарскіх франкаў]], аднак бядотнае матэрыяльнае становішча сям’і дазволіла яму зрабіць гэта толькі праз 5 гадоў. Прадпрыемства бацькі ў гэтым годзе канчаткова згалела, бацькі Эйнштэйна пераехалі ў Мілан, дзе Герман Эйнштэйн, ужо без брата, адкрыў фірму па гандлі электраабсталяваннем. Стыль і методыка выкладання ў палітэхнікуме істотна адрозніваліся ад закасцянелай і аўтарытарнай прускай школы, таму далейшае навучанне давалася юнаку лягчэй. У яго былі першакласныя выкладчыкі, у тым ліку выдатны геометр {{нп4|Герман Мінкоўскі|Герман Мінкоўскі|de|Hermann Minkowski}} (яго лекцыі Эйнштэйн часта прапускаў, пра што потым шчыра шкадаваў) і аналітык {{нп4|Адольф Гурвіц|Адольф Гурвіц|en|Adolf Hurwitz}}. === Пачатак навуковай дзейнасці === У [[1900]] годзе Эйнштэйн скончыў палітэхнікум, атрымаўшы дыплом выкладчыка матэматыкі і фізікі. Экзамены ён здаў паспяхова, але не бліскуча. Многія прафесары высока ацэньвалі здольнасці студэнта Эйнштэйна, але ніхто не пажадаў дапамагчы яму працягнуць навуковую кар’еру. Сам Эйнштэйн пазней успамінаў{{sfn |Львов В. Е.|1959|с=15.}}: <blockquote> Я быў трэціраваны маімі настаўнікамі, якія не любілі мяне з-за маёй незалежнасці і закрылі мне шлях у навуку. </blockquote> [[Файл:Albert Einstein ETH-Bib Portr 05937.jpg|thumb|Эйнштэйн у патэнтавым бюро (1905).]] Хоць у наступным, [[1901]] годзе, Эйнштэйн стаў грамадзянінам Швейцарыі, але аж да вясны [[1902]] года не мог знайсці сталага месца працы — нават школьным настаўнікам. Не маючы заробку ён літаральна галадаў, не прымаючы ежу па некалькі дзён запар, што стала прычынай хваробы печані, ад якой навуковец пакутаваў да канца жыцця. Нягледзячы на цяжкасці, Эйнштэйн знаходзіў час і сілы для далейшага вывучэння фізікі. У 1901 годзе берлінскія ''«Аналы фізікі''» ({{lang-de|''Annalen der Physik''}}) апублікавалі яго першы артыкул «''Следствы з тэорыі капілярнасці''» ({{lang-de|''Folgerungen aus den Capillaritätserscheinungen''}}), прысвечаны аналізу сіл прыцягнення між атамамі вадкасцей на падставе тэорыі капілярнасці. Пераадолець нягоды дапамог былы аднакурснік Марсель Гросман, які рэкамендаваў Эйнштэйна на пасаду эксперта III класа ў Федэральнае Бюро патэнтавання вынаходстваў ([[Берн]]) з акладам 3500 франкаў у год (у гады студэнцтва ён жыў на 100 франкаў у месяц{{sfn |Пайс А.|1989|с=50 }}). Эйнштэйн працаваў у Бюро патэнтаў з ліпеня 1902 па кастрычнік [[1909]] года, займаючыся пераважна экспертнай ацэнкай заявак на вынаходствы. У [[1903]] годзе ён стаў пастаянным работнікам Бюро. Характар ​​працы дазваляў Эйнштэйну прысвячаць вольны час даследаванням у галіне тэарэтычнай фізікі. [[Файл:Albert Einstein and his wife Mileva Maric.jpg|thumb|right|Эйнштэйн са сваёй першай жонкай [[Мілева Марыч|Мілевай Марыч]] (каля 1905 года).]] У кастрычніку 1902 года Эйнштэйн атрымаў вестку з Італіі аб хваробе бацькі; Герман Эйнштэйн памёр праз некалькі дзён пасля прыезда сына. [[6 студзеня]] [[1903]] года Эйнштэйн ажаніўся з дваццацісямігадовай Мілевай Марыч. У іх нарадзіліся трое дзяцей<ref>Першай нарадзілася дачка (1902), але высветліць яе лёс біёграфам не атрымалася, хутчэй за ўсё, яна памерла ў маленстве. Гл. {{cite web | author = | url = http://www.einstein-website.de/biographies/einsteinlieserl.html | title = Short life history: Lieserl Einstein-Maric | accessdate = 10 лютага | accessyear = 2009 | lang = en | description = | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXoSr6d | archivedate = 2011-08-11 }} </ref>. З 1904 года Эйнштэйн супрацоўнічаў з вядучым фізічным часопісам Германіі «''Аналы фізікі''», падаючы для яго рэфератыўнага дадатка анатацыі новых артыкулаў па [[Тэрмадынаміка|тэрмадынаміцы]]<ref>{{артыкул|аўтар=Визгин В. П., Кобзарев И. Ю., Явелов В. Е. |загаловак=Научное творчество и жизнь Альберта Эйнштейна: рецензия на книгу А. Пайса |выданне=Эйнштейновский сборник, 1984—1985 |год=1988 |месца=М. |выдавецтва=Наука |старонкі=304 |isbn=5-02-000006-Х }}</ref>. Магчыма, набыты гэтым аўтарытэт у рэдакцыі садзейнічаў яго уласным публікацыям 1905 года. === 1905 — «Год цудаў» === [[1905]] год увайшоў у гісторыю фізікі як «''Год цудаў''» ({{lang-la|Annus Mirabilis}})<ref>{{cite web|author=Dirk Soltau.|url=http://www.wissen.de/wde/generator/wissen/ressorts/sport/Formel1/index,page=1306822.html|title=Albert Einstein: 1905 – das Wunderjahr auf dem Papier|accessdate=20 жніўня|accessyear=2010|lang=de|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qXoeSUf?url=http://www.wissen.de/wde/generator/wissen/ressorts/sport/Formel1/index,page=1306822.html|archivedate=11 жніўня 2011|deadurl=yes}}</ref>. У гэтым годзе «''Аналы фізікі''» апублікавалі тры выдатныя артыкулы Эйнштэйна, якія паклалі пачатак новай навуковай рэвалюцыі: # «''Да электрадынамікі цел, якія рухаюцца''» ({{lang-de|''Zur Elektrodynamik bewegter Körper''}}). З гэтага артыкула пачынаецца [[Спецыяльная тэорыя адноснасці|тэорыя адноснасці]]<ref> ''А. Эйнштейн'' [http://path-2.narod.ru/02/03/kedt.pdf «К электродинамике движущихся тел»], Эйнштейн, А. Собр. науч. тр. в 4 тт. Т. 1. Работы по теории относительности. 1905—1920. — М.: Наука. 1965. С.56-57.</ref>. # «''Аб адным эўрыстычным пункце гледжання, які тычыцца ўзнікнення і ператварэння святла''» ​​({{lang-de|''Über einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichts betreffenden heuristischen Gesichtspunkt''}}). Адна з работ, якія заклалі падмурак [[Квантавая механіка|квантавай тэорыі]]. # «''Аб руху часціц, якія ўзважаныя ў вадкасці, патрабаваным малекулярна-кінетычнай тэорыяй цеплаты''» ({{lang-de|''Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen''}}) — праца, прысвечаная [[Броўнаўскі рух|броўнаўскаму руху]], якая істотна прасунула [[Статыстычная фізіка|статыстычную фізіку]]. Эйнштэйну часта задавалі пытанне: як яму ўдалося стварыць тэорыю адноснасці? Паўжартам, напалову сур’ёзна ён адказваў<ref>{{кніга |аўтар= Einstein A. |загаловак= Lettres a Maurice Solovine |месца= Paris |год= 1956 |pages=21 }}</ref>: <blockquote>Чаму менавіта я стварыў тэорыю адноснасці? Калі я задаю сабе такое пытанне, мне здаецца, што прычына ў наступным. Нармальны дарослы чалавек наогул не задумваецца над праблемай прасторы і часу. На яго думку, ён ужо думаў аб гэтай праблеме ў дзяцінстве. Я ж развіваўся інтэлектуальна так павольна, што прастора і час займалі мае думкі, калі я стаў ужо дарослым. Натуральна, я мог глыбей пранікаць у праблему, чым дзіця з нармальнымі схільнасцямі.</blockquote> ==== Спецыяльная тэорыя адноснасці ==== {{Асноўны артыкул|Спецыяльная тэорыя адноснасці}} На працягу ўсяго [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]] матэрыяльным носьбітам электрамагнітных з’яў лічылася гіпатэтычнае асяроддзе — [[Эфір, фізіка|эфір]]. Аднак да пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] высветлілася, што ўласцівасці гэтага асяроддзя цяжка ўзгадніць з [[класічная фізіка|класічнай фізікай]]. З аднаго боку, [[аберацыя святла]] схіляе да думкі, што эфір абсалютна нерухомы, з другога — {{нп4|вопыт Фізо|вопыт Фізо|ru|Опыт Физо}} сведчыў на карысць гіпотэзы, што эфір часткова захопліваецца матэрыяй, якая рухаецца. [[Вопыт Майкельсана|Вопыты Майкельсана]] ([[1881]]), аднак, паказалі, што ніякага «''эфірнага ветру''» не існуе. У [[1892]] годзе [[Хендрык Лорэнц]] і (незалежна ад яго) {{нп4|Джордж Фрэнсіс Фіцджэральд|Джордж Фіцджэральд|en|George Francis FitzGerald}} выказалі дапушчэнне, што эфір нерухомы, а даўжыня любога цела скарачаецца ў кірунку яго руху. Заставалася, аднак, адкрытым пытанне, чаму даўжыня скарачаецца дакладна ў такой прапорцыі, каб кампенсаваць «''эфірны вецер''» і не даць выявіць існаванне эфіру. Адначасова вывучалася пытанне, пры якіх пераўтварэннях каардынатаў [[ураўненні Максвела]] інварыянтныя. Правільныя формулы ўпершыню выпісалі {{нп4|Джозеф Лармор|Лармор|en|Joseph Larmor}} ([[1900]]) і [[Анры Пуанкарэ|Пуанкарэ]] ([[1905]]), апошні даказаў іх групавыя ўласцівасці і прапанаваў назваць [[Пераўтварэнні Лорэнца|пераўтварэннямі Лорэнца]]. Пуанкарэ таксама даў абагульненую фармулёўку [[Прынцып адноснасці Эйнштэйна|прынцыпу адноснасці]], якая ахоплівае і [[Электрадынаміка|электрадынаміку]]. Тым не менш, ён працягваў прызнаваць эфір, хоць прытрымліваўся думкі, што яго ніколі не атрымаецца выявіць<ref>Гл. даклад Пуанкарэ на фізічным кангрэсе, [[1900]] года: {{кніга |аўтар= Пуанкаре Анри. |загаловак= О науке |месца= М. |выдавецтва= Наука |год= 1983 |старонкі=524 }}</ref>. У дакладзе на фізічным кангрэсе (1900) Пуанкарэ ўпершыню выказвае думку, што адначасовасць падзей не абсалютная, а ўяўляе сабой умоўнае пагадненне («''{{нп4|Канвенцыяналізм|канвенцыю|ru|Конвенционализм}}''»). Было выказана таксама меркаванне аб крайняй [[хуткасць святла|хуткасці святла]]. Такім чынам, у пачатку XX стагоддзя існавалі дзве несумяшчальныя кінематыкі: класічная, з [[Прынцып адноснасці Галілея|пераўтварэннямі Галілея]], і электрамагнітная, з пераўтварэннямі Лорэнца. [[Файл:Albert einstein house bern.JPG|thumb|''Einsteinhaus'' — дом Эйнштэйна ў Берне, дзе нарадзілася тэорыя адноснасці.]] Эйнштэйн, разважаючы на ​​гэтыя тэмы ў значнай ступені незалежна, выказаў здагадку, што першая з’яўляецца [[Апраксімацыя|набліжаным]] выпадкам другой для малых хуткасцей, а тое, што лічылася ўласцівасцямі эфіру, ёсць насамрэч праява аб’ектыўных уласцівасцей прасторы і часу<ref>Пуанкарэ разглядаў сваю матэматычную мадэль, якая фармальна супадае з эйнштэйнаўскай, як адлюстраванне не фізічнай рэальнасці, а суб’ектыўных (канвенцыянальных) паняццяў фізікаў;</ref>. Эйнштэйн прыйшоў да высновы, што недарэчна прыцягваць паняцце эфіру толькі для таго, каб даказаць немагчымасць яго назірання, і што корань праблемы ляжыць не ў дынаміцы, а глыбей — у кінематыцы. У згаданым вышэй асноватворным артыкуле «''Да электрадынамікі цел, якія рухаюцца''» ён прапанаваў два пастулаты: усеагульны [[Прынцып адноснасці Эйнштэйна|прынцып адноснасці]] і сталасць хуткасці святла; з іх лёгка выводзіцца {{нп4|лорэнцава скарачэнне|лорэнцава скарачэнне|en|Length contraction}}, формулы пераўтварэнняў Лорэнца, адноснасць адначасовасці, непатрэбнасць эфіру, новая формула складання хуткасцей, узрастанне інерцыі з хуткасцю і г. д.<ref>У некалькіх выступленнях Эйнштэйн ужываў тэрмін «''эфір''» як сінонім «''фізічнай прасторы''», гл. ніжэй раздзел [[#Эфір і тэорыя адноснасці]]. Аднак гэты новы сэнс старога тэрміна не прыжыўся ў навуцы.</ref>. У другім яго артыкуле, які выйшаў у канцы года, з’явілася і формула [[Эквівалентнасць масы і энергіі|<math>E=mc^2</math>]], якая вызначае сувязь масы і энергіі. Частка навукоўцаў адразу прыняла гэтую тэорыю, якая пазней атрымала назву «''[[спецыяльная тэорыя адноснасці]]''» (СТА); [[Макс Планк]] ([[1906]]) і сам Эйнштэйн ([[1907]]) пабудавалі рэлятывісцкую [[Дынаміка|дынаміку]] і [[Тэрмадынаміка|тэрмадынаміку]]. Былы настаўнік Эйнштэйна, [[Герман Мінкоўскі]], у 1907 годзе прадставіў матэматычную мадэль кінематыкі тэорыі адноснасці ў выглядзе геаметрыі [[Прастора Мінкоўскага|чатырохмернага нееўклідавага свету]] і распрацаваў тэорыю інварыянтаў гэтага свету (першыя вынікі ў гэтым кірунку апублікаваў Пуанкарэ ў 1905 годзе). Аднак нямала навукоўцаў палічылі «''новую фізіку''» залішне рэвалюцыйнай. Яна адмяняла эфір, абсалютную прастору і абсалютны час, рэвізавала механіку [[Ісаак Ньютан|Ньютана]], якая 200 гадоў служыла апорай фізікі і нязменна пацвярджалася назіраннямі. Час у тэорыі адноснасці цячэ па-рознаму ў розных [[Сістэма адліку|сістэмах адліку]], [[інерцыя]] і даўжыня залежаць ад хуткасці, рух хутчэй святла немагчымы, узнікае «''[[парадокс блізнят]]''» — усе гэтыя незвычайныя следствы былі непрымальнымі для кансерватыўнай часткі навуковай супольнасці. Справа ўскладнялася таксама тым, што СТА не прадказвала спачатку ніякіх новых назіраных эфектаў, а вопыты {{нп4|Вальтэр Кауфман|Вальтэра Кауфмана|de|Walter Kaufmann (Physiker)}} ([[1905]]—[[1909]]) многія трактавалі як абвяржэнне краевугольнага каменя СТА — прынцыпу адноснасці (гэты аспект канчаткова праясніўся на карысць СТА толькі ў [[1914]]—[[1916]] гадах){{sfn |Пайс А.|1989|с=155-156. }}. Некаторыя фізікі ўжо пасля 1905 года спрабавалі распрацаваць альтэрнатыўныя тэорыі (напрыклад, {{нп4|Вальтэр Рытц|Рытц|ru|Ритц, Вальтер}} у [[1908]] годзе), аднак пазней высветлілася неадольнае разыходжанне гэтых тэорый з эксперыментам<ref name=SP183>{{кніга |аўтар= Спасский Б. И. |загаловак= История физики |месца= М. |выдавецтва= Высшая школа |год= 1977 |том= 2 |старонкі=183—187}}</ref>. Многія вядомыя фізікі засталіся вернымі класічнай механіцы і канцэпцыі эфіру, сярод іх [[Хендрык Антон Лорэнц|Лорэнц]], [[Джозеф Джон Томсан|Дж. Дж. Томсан]], [[Філіп Эдуард Антон фон Ленард|Ленард]], {{нп4|Олівер Джозеф Лодж|Лодж|en|Oliver Lodge}}, [[Вальтэр Герман Нернст|Нернст]], [[Вільгельм Він|Він]]<ref name=SP183/>. Пры гэтым некаторыя з іх (напрыклад, сам Лорэнц) не адпрэчвалі вынікаў спецыяльнай тэорыі адноснасці, аднак інтэрпрэтавалі іх у духу тэорыі Лорэнца, аддаючы перавагу погляду на прасторава-часавую канцэпцыю Эйнштэйна-Мінкоўскага як на чыста матэматычны прыём. Вырашальным аргументам на карысць праўдзівасці СТА сталі вопыты па праверцы [[Агульная тэорыя адноснасці|агульнай тэорыі адноснасці]] (гл. ніжэй). З часам паступова назапашваліся і вопытныя пацверджанні самой СТА. На ёй заснаваныя [[квантавая тэорыя поля]], тэорыя [[Паскаральнік зараджаных часціц|паскаральнікаў]], яна ўлічваецца пры праектаванні і працы [[GPS|спадарожнікавых сістэм навігацыі]] (тут спатрэбіліся нават папраўкі агульнай тэорыі адноснасці)<ref>{{cite web|author=Neil Ashby|url=http://relativity.livingreviews.org/Articles/lrr-2003-1/|title=Relativity in the Global Positioning System|accessdate=19 лютага 2009|lang=en|description=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050906104857/http://relativity.livingreviews.org/Articles/lrr-2003-1/|archivedate=6 верасня 2005|deadurl=yes}}</ref> і г. д. ==== Квантавая тэорыя ==== {{main|Гісторыя квантавай механікі|Гісторыя ўзнікнення квантавай фізікі}} [[Файл:Max planck.jpg|thumb|[[Макс Планк]].]] Для вырашэння праблемы, якая ўвайшла ў гісторыю пад назвай «''{{нп4|ультрафіялетавая катастрофа|ультрафіялетавай катастрофы|en|Ultraviolet catastrophe}}''», і адпаведнага ўзгаднення тэорыі з эксперыментам [[Макс Планк]] выказаў дапушчэнне ([[1900]]), што выпраменьванне святла рэчывам адбываецца дыскрэтна (непадзельнымі порцыямі), і энергія выпраменьванай порцыі залежыць ад частаты святла. Некаторы час гэтую гіпотэзу нават сам яе аўтар разглядаў як умоўны матэматычны прыём, аднак Эйнштэйн у другім з вышэйзгаданых артыкулаў прапанаваў далёка ідучае яе абагульненне і з поспехам ужыў для тлумачэння уласцівасцей [[фотаэфект]]у. Эйнштэйн высунуў тэзіс, што не толькі выпраменьванне, але і распаўсюджанне і паглынанне святла дыскрэтныя; пазней гэтыя порцыі ([[квант]]ы) атрымалі назву [[фатон]]аў. Гэты тэзіс дазволіў яму растлумачыць два дапушчэнні фотаэфекту: чаму фататок узнікаў не пры адвольнай частаце святла, а толькі пачынаючы з пэўнага парога, які залежыць толькі ад віду металу, а энергія і хуткасць выбітых электронаў залежалі не ад інтэнсіўнасці святла, а толькі ад яго частаты. Тэорыя фотаэфекту Эйнштэйна з высокай дакладнасцю адпавядала вопытным дадзеным, што пазней пацвердзілі эксперыменты [[Роберт Эндрус Мілікен|Мілікена]] ([[1916]]). Першапачаткова гэтыя погляды сустрэлі неразуменне большасці фізікаў, нават Планка Эйнштэйну прыйшлося пераконваць у рэальнасці квантаў<ref>У рэкамендацыю для абрання Эйнштэйна ў Прускую Акадэмію навук ([[1912]]), падпісаную Планкам і шэрагам іншых найбуйнейшых фізікаў Германіі, аўтары ўключылі прабачэнне за «''легкадумную''» веру Эйнштэйна ў існаванне фатонаў: «''Тое, што ён у сваіх развагах часам выходзіць за межы мэты, як, напрыклад, у сваёй гіпотэзе светлавых квантаў, нельга занадта ставіць яму ў папрок. Бо, не вырашыўшы пайсці на рызыку, нельга ажыццявіць праўдзіва новага, нават у самым дакладным прыродазнаўстве.''» Цыт. па: {{артыкул |аўтар=Макс Борн. |загаловак = Альберт Эйнштейн и световые кванты |выданне = Успехи физических наук |спасылка = http://ufn.ru/ufn56/ufn56_5/Russian/r565h.pdf |год = 1956 |том = 59 |нумар = 1 |старонкі = 127}}</ref>. Паступова, аднак, былі назапашаныя вопытныя дадзеныя, якія пераканалі скептыкаў у дыскрэтнасці электрамагнітнай энергіі. Апошнюю кропку ў спрэчцы паставіў [[эфект Комптана]] ([[1923]]). У [[1907]] годзе Эйнштэйн апублікаваў квантавую тэорыю цеплаёмістасці (старая тэорыя пры нізкіх тэмпературах моцна разыходзілася з эксперыментам). Пазней ([[1912]]) [[Петэр Дэбай|Дэбай]], [[Макс Борн|Борн]] і {{нп4|Тэадор фон Карман|Карман|en|Theodore von Kármán}} удакладнілі тэорыю цеплаёмістасці Эйнштэйна, і была дасягнутая выдатная суадноснаць з вопытам<ref>{{cite web|author=Кудрявцев П. С.|url=http://nplit.ru/books/item/f00/s00/z0000004/st048.shtml|title=История физики. Развитие квантовой теории Эйнштейном|accessdate=13 августа 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/610D2SKyV|archivedate=2011-08-17}}</ref>. ==== Броўнаўскі рух ==== У [[1827]] годзе [[Роберт Броўн]] назіраў пад мікраскопам і пазней апісаў хаатычны рух кветкавага пылку, які плаваў у вадзе<ref>{{кніга |аўтар=Спасский Б. И. |загаловак=История физики |месца= М. |выдавецтва= Высшая школа |год=1977 |том=II |спасылка=http://osnovanija.narod.ru/History/Spas/T2_1.djvu |старонкі=74 }} </ref>. Эйнштэйн, на аснове [[Малекулярная фізіка|малекулярнай тэорыі]], распрацаваў статыстыка-матэматычную мадэль падобнага руху. На падставе яго мадэлі дыфузіі можна было, апроч іншага, з добрай дакладнасцю ацаніць памер малекул і іх колькасць у адзінцы аб’ёму. Адначасова да аналагічных высноў прыйшоў [[Марыян Смалухоўскі]], артыкул якога быў апублікаваны на некалькі месяцаў пазней. Свае работы па статыстычнай механіцы, пад назвай «''Новае вызначэнне памераў малекул''», Эйнштэйн прэзентаваў у палітэхнікуме ў якасці дысертацыі і ў тым жа 1905 годзе атрымаў званне [[доктар філасофіі|доктара філасофіі]] (эквівалент кандыдата прыродазнаўчых навук) па фізіцы. У наступным годзе Эйнштэйн развіў сваю тэорыю ў новым артыкуле «''Да тэорыі броўнаўскага руху''», і ў далейшым неаднаразова вяртаўся да гэтай тэмы. Неўзабаве ([[1908]]) вымярэнні [[Жан Батыст Перэн|Перэна]] цалкам пацвердзілі адэкватнасць мадэлі Эйнштэйна, што стала першым эксперыментальным доказам малекулярна-кінетычнай тэорыі, якая падвяргалася ў тыя гады актыўным нападам з боку [[Пазітывізм|пазітывістаў]]. [[Макс Борн]] пісаў ([[1949]])<ref>{{кніга |аўтар= Борн М. |загаловак= Физика в жизни моего поколения. Сборник статей |месца= М. |выдавецтва= ИЛ |год= 1963 |старонкі= 361 }}</ref>: «''Я думаю, што гэтыя даследаванні Эйнштэйна больш за ўсе іншыя работы пераконваюць фізікаў у рэальнасці атамаў і малекул, у справядлівасці тэорыі цеплаты і фундаментальнай ролі імавернасці ў законах прыроды»''. Працы Эйнштэйна па статыстычнай фізіцы цытуюць нават часцей, чым яго працы па тэорыі адноснасці<ref name=Sukh/>. Выведзеная ім {{нп4|Суадносіны Эйнштэйна|формула для каэфіцыента дыфузіі|en|Einstein relation (kinetic theory)}} і яго сувязь з [[Дысперсія выпадковай велічыні|дысперсіяй]] каардынатаў апынулася прыдатнай у самым агульным класе задач: {{нп4|маркаўскі працэс|маркаўскія працэсы дыфузіі|en|Markov process}}, электрадынаміка і т. п.<ref name=Sukh>{{cite web | author = Суханов А. Д. | url = http://ufn.ru/tribune/all.pdf | title = Перечитывая Эйнштейна: истоки статистической термодинамики | accessdate = 10 февраля | accessyear = 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXpu9YG | archivedate = 2011-08-11 }}</ref>. Пазней, у артыкуле «''Да квантавай тэорыі выпраменьвання''» ([[1917]]) Эйнштэйн, зыходзячы са статыстычных меркаванняў, упершыню выказаў здагадку існавання новага віду выпраменьвання, таго, што адбываецца пад уздзеяннем вонкавага электрамагнітнага поля («''{{нп4|індуцыраванае выпраменьванне|індуцыраванае выпраменьванне|ru|Вынужденное излучение}}''»). У пачатку [[1950-я|1950-х]] гадоў быў прапанаваны спосаб узмацнення святла і радыёхваль, заснаваны на выкарыстанні індуцыраванага выпраменьвання, а ў наступныя гады яно лягло ў аснову тэорыі [[лазер]]аў. === Берн — Цюрых — Прага — Цюрых — Берлін (1905—1914) === Работы 1905 года прынеслі Эйнштэйну, хоць і не адразу, сусветную славу. [[30 красавіка]] 1905 года ён накіраваў ва [[Універсітэт Цюрыха|ўніверсітэт Цюрыха]] тэкст сваёй доктарскай дысертацыі на тэму «''Новае вызначэнне памераў малекул''». Рэцэнзентамі былі прафесары Кляйнер і Буркхард. 15 студзеня 1906 года ён атрымаў ступень доктара навук па фізіцы. Ён лістуецца і сустракаецца з самымі вядомымі фізікамі свету, а [[Макс Планк|Планк]] у Берліне ўключае тэорыю адноснасці ў свой навучальны курс. У лістах яго называюць «''сп-р прафесар''», аднак яшчэ чатыры гады (да кастрычніка 1909 года) Эйнштэйн працягвае службу ў Бюро патэнтаў; у 1906 годзе яго павысілі на пасадзе (ён стаў экспертам II класа) і дадалі аклад. У кастрычніку 1908 года Эйнштэйна запрасілі чытаць факультатыў у [[Бернскі ўніверсітэт]], аднак без усялякай аплаты. У 1909 годзе ён пабываў на з’ездзе натуралістаў у [[Горад Зальцбург|Зальцбургу]], дзе сабралася эліта нямецкай фізікі, і ўпершыню сустрэўся з Планкам; за 3 гады ліставання яны хутка сталі блізкімі сябрамі і захавалі сяброўства да канца жыцця. Пасля з’езда Эйнштэйн нарэшце атрымаў аплачваную пасаду экстраардынарнага прафесара ў [[Цюрыхскі ўніверсітэт|Цюрыхскім універсітэце]] (снежань 1909 года), дзе выкладаў геаметрыю яго стары сябар [[Марсель Гросман]]. Аплата была невялікай, асабліва для сям’і з двума дзецьмі, і ў 1911 годзе Эйнштэйн без ваганняў прыняў запрашэнне ўзначаліць кафедру фізікі ў [[Горад Прага|пражскім]] [[Карлаў універсітэт|Нямецкім універсітэце]]. У гэты перыяд Эйнштэйн працягвае публікацыю серыі артыкулаў па тэрмадынаміцы, тэорыі адноснасці і квантавай тэорыі. У Празе ён актывізуе даследаванні па тэорыі прыцягнення, паставіўшы мэтай стварыць рэлятывісцкую тэорыю гравітацыі і ажыццявіць даўнюю мару фізікаў — выключыць з гэтай галіны [[Ісаак Ньютан|ньютанаўскае]] [[Прынцып далёкадзеяння|далёкадзеянне]]. У 1911 годзе Эйнштэйн удзельнічаў у Першым [[Сальвееўскі кангрэс|Сальвееўскім кангрэсе]] ([[Брусель]]), прысвечаным квантавай фізіцы. Там адбылася яго адзіная сустрэча з [[Анры Пуанкарэ]], які працягваў адпрэчваць тэорыю адноснасці, хоць асабіста да Эйнштэйна ставіўся з вялікай павагай<ref name=ECHAR>{{кніга |аўтар= Тяпкин А. А., Шибанов А. С. |загаловак= Пуанкаре |выданне= 2-е издание |месца= М. |выдавецтва= Молодая гвардия |год= 1982 |старонкі= 408 |серыя= Жизнь замечательных людей }} </ref>. Праз год Эйнштэйн вярнуўся ў Цюрых, дзе стаў прафесарам роднага палітэхнікума і чытаў там лекцыі па фізіцы. У [[1913]] годзе ён наведаў Кангрэс прыродазнаўцаў у Вене, наведаў там 75-гадовага [[Эрнст Мах|Эрнста Маха]]; калісьці крытыка Махам ньютанаўскай механікі вельмі ўразіла Эйнштэйна і ідэйна падрыхтавала да навацый тэорыі адноснасці. У канцы 1913 года, па рэкамендацыі Планка і Нернста, Эйнштэйн атрымаў запрашэнне ўзначаліць фізічны даследчы інстытут, які ствараўся ў Берліне; ён залічаны таксама прафесарам [[Берлінскі ўніверсітэт імя Гумбальта|Берлінскага ўніверсітэта]]. Акрамя блізкасці да Планка гэтая пасада мела тую перавагу, што не абавязвала адрывацца на выкладанне. Ён прыняў запрашэнне, і ў перадваенны 1914 год перакананы [[Пацыфізм|пацыфіст]] Эйнштэйн прыбыў у Берлін. Мілева з дзецьмі засталася ў Цюрыху, іх сям’я распалася. У лютым 1919 яны афіцыйна развяліся<ref>{{кніга |аўтар= Roger Highfield, Paul Carter. |загаловак= The Private Lives of Albert Einstein. Указ. соч |старонкі=188 }}</ref>. Грамадзянства Швейцарыі, нейтральнай краіны, дапамагала Эйнштэйну вытрымліваць мілітарысцкі ціск пасля пачатку [[Першая сусветная вайна|вайны]]. Ён не падпісваў ніякіх «''патрыятычных''» зваротаў, насупраць — у суаўтарстве з фізіёлагам {{нп4|Георг Фрыдрых Нікалаі|Георгам Фрыдрыхам Нікалаі|en|Georg Friedrich Nicolai}} склаў антываенны «''Зварот да еўрапейцаў''» у процівагу шавіністычнаму {{нп4|Маніфест 93-х|маніфесту 93-х|ru|Манифест 93-х}}, а ў лісце [[Рамэн Ралан|Рамэну Ралану]] пісаў{{sfn |Львов В. Е.|1959|с=135.}}: <blockquote> Ці будуць удзячнымі будучыя пакаленні нашай Еўропе, у якой тры стагоддзі самай напружанай культурнай працы прывялі толькі да таго, што рэлігійнае вар’яцтва змянілася вар’яцтвам нацыяналістычным? Нават навукоўцы розных краін паводзяць сябе так, быццам у іх ампутавалі мазгі. </blockquote> === Агульная тэорыя адноснасці (1915) === {{main|Агульная тэорыя адноснасці}} Яшчэ [[Рэнэ Дэкарт|Дэкарт]] абвясціў, што ўсе працэсы ў [[Сусвет|Сусвеце]] тлумачацца лакальным узаемадзеяннем аднаго віду матэрыі з другім, і з пункту гледжання навукі гэты тэзіс блізкадзеяння быў натуральным. Аднак ньютанаўская тэорыя сусветнага прыцягнення рэзка супярэчыла тэзе блізкадзеяння — у ёй сіла прыцягнення перадавалася незразумела як праз зусім пустую прастору, прычым бясконца хутка. Па сутнасці [[Ісаак Ньютан|ньютанаўская]] мадэль была чыста матэматычнай, без якога-небудзь фізічнага зместу<ref>{{кніга |частка=Притяжение |аўтар=[[Джэймс Клерк Максвел|Джеймс Клерк Максвелл.]] |загаловак=Статьи и речи |месца=М. |выдавецтва=Наука |год=1968 |старонак=423 |старонкі=169 }}</ref>. На працягу двух стагоддзяў рабіліся спробы выправіць становішча і пазбавіцца ад містычнага далёкадзеяння, напоўніць тэорыю прыцягнення рэальным фізічным зместам — тым больш што пасля Максвела гравітацыя засталася адзіным у фізіцы прыстанкам далёкадзеяння. Асабліва незадавальняльнай стала сітуацыя пасля зацвярджэння спецыяльнай тэорыі адноснасці, таму што тэорыя Ньютана была несумяшчальная з [[пераўтварэнні Лорэнца|пераўтварэннямі Лорэнца]]. Аднак да Эйнштэйна выправіць становішча нікому не ўдалося. [[Файл:Spacetime curvature.png|thumb|360px|Скрыўленне прасторы масіўным целам.]] Асноўная ідэя Эйнштэйна была простая: матэрыяльным носьбітам прыцягнення з’яўляецца сама прастора (дакладней, [[прастора-час]]). Той факт, што гравітацыю можна разглядаць як праяву ўласцівасцей геаметрыі чатырохмернай нееўклідавай прасторы, без прыцягнення дадатковых паняццяў, ёсць следства таго, што ўсе целы ў полі прыцягнення атрымліваюць аднолькавае паскарэнне («''[[Прынцып эквівалентнасці сіл гравітацыі і інерцыі|прынцып эквівалентнасці]]''» Эйнштэйна). Чатырохмерная прастора-час пры такім падыходзе аказваецца не «''плоскай і абыякавай сцэнай''» для матэрыяльных працэсаў, у яго маюцца фізічныя атрыбуты, і ў першую чаргу — {{нп4|Метрычны тэнзар|метрыка|ru|Метрический тензор}} і {{нп4|крывізна|крывізна|en|Curvature}}, якія ўплываюць на гэтыя працэсы і самі залежаць ад іх. Калі спецыяльная тэорыя адноснасці — гэта тэорыя няскрыўленай прасторы, то агульная тэорыя адноснасці, па задуме Эйнштэйна, павінна была разглядаць больш агульны выпадак, прастору-час з зменнай {{нп4|Метрычная прастора|метрыкай|ru|Метрическое пространство}} (псеўдарыманаву разнастайнасць). Прычынай скрыўлення прасторы-часу з’яўляецца прысутнасць матэрыі, і чым большая яе энергія, тым скрыўленне мацней. Ньютанаўская ж тэорыя прыцягнення ўяўляе сабой набліжэнне новай тэорыі, якое атрымліваецца, калі ўлічваць толькі «''скрыўленне часу''», гэта значыць змяненне часовай кампаненты метрыкі (прастора ў гэтым набліжэнні еўклідавая)<ref>Ландау, Л. Д., Лифшиц, Е. М. Теория поля. — Издание 7-е, исправленное. — М.: Наука, 1988. — 512 с. — («Теоретическая физика», том II). — ISBN 5-02-014420-7., § «Закон Ньютона».</ref>. Распаўсюджанне ўзбурэнняў гравітацыі, гэта значыць змяненняў метрыкі пры руху мас, якія імкнуцца адна да адной, адбываецца з канечнай хуткасцю. Далёкадзеянне з гэтага моманту знікае з фізікі. Матэматычнае афармленне гэтых ідэй было дастаткова працаёмкім і заняло некалькі гадоў ([[1907]]—[[1915]]). Эйнштэйн мусіў авалодаць {{нп4|тэнзарны аналіз|тэнзарным аналізам|ru|Тензорный анализ}} і стварыць яго чатырохмернае псеўдарыманава абагульненне; у гэтым яму дапамаглі кансультацыі і сумесная праца спачатку з Марселем Гросманам, які стаў суаўтарам першых артыкулаў Эйнштэйна па тэнзарнай тэорыі гравітацыі, а затым і з «''каралём матэматыкаў''» тых гадоў [[Давід Гільберт|Давідам Гільбертам]]. У 1915 годзе ўраўненні поля [[Агульная тэорыя адноснасці|агульнай тэорыі адноснасці]] Эйнштэйна (АТА), якія абагульняюць ньютанаўскія, былі апублікаваныя амаль адначасова ў артыкулах Эйнштэйна і Гільберта. Новая тэорыя прыцягнення прадказала {{нп4|Прадказанні агульнай тэорыі адноснасці|два раней невядомыя фізічныя эфекты|ru|Предсказания общей теории относительности}}, цалкам пацверджаныя назіраннямі, якія таксама дакладна і цалкам патлумачылі анамальнае [[зрушэнне перыгелія Меркурыя]], якое доўгі час прыводзіла ў здзіўленне астраномаў. Пасля гэтага тэорыя адноснасці стала практычна агульнапрызнаным падмуркам сучаснай фізікі. Акрамя астрафізікі, АТА знайшла практычнае прымяненне, як ужо згадвалася вышэй, у сістэмах глабальнага пазіцыянавання (''Global Positioning Systems'', ''GPS''), дзе разлікі каардынатаў робяцца з вельмі істотнымі рэлятывісцкі папраўкамі<ref>{{cite web | author = Clifford M. Will. | url = http://www.physicscentral.com/explore/writers/will.cfm | title = Einstein's Relativity and Everyday Life | accessdate = 22 лютага | accessyear = 2009 | lang = en | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXqAuSl | archivedate = 2011-08-11 }}</ref>. === Берлін (1915—1921) === [[Файл:Einstein1921 by F Schmutzer 2.jpg|thumb|220px|У 1921 годзе.]] У 1915 годзе ў размове з нідэрландскім фізікам {{нп4|Вандэр дэ Хааз|Вандэрам дэ Хаазам|nl|Wander de Haas}} Эйнштэйн прапанаваў схему і разлік вопыту, які пасля паспяховай рэалізацыі атрымаў назву «''[[эфект Эйнштэйна — дэ Хааза]]''». Вынікі вопыту натхнілі [[Нільс Бор|Нільса Бора]], які двума гадамі раней стварыў [[Бораўская мадэль атама|планетарную мадэль атама]], паколькі пацвердзілі дапушчэнне, што ўнутры атамаў існуюць кругавыя электронныя токі, прычым электроны на сваіх арбітах не выпраменьваюць энергію. Менавіта гэтыя палажэнні Бор і паклаў у аснову сваёй мадэлі. Акрамя таго, выявілася, што сумарны [[магнітны момант]] атрымліваецца ўдвая большым за чаканы; прычына гэтага растлумачылася, калі быў адкрыты [[спін]] — уласны [[момант імпульсу]] электрона. Па заканчэнні вайны Эйнштэйн працягваў працу ў ранейшых абласцях фізікі, а таксама займаўся новымі абласцямі — рэлятывісцкай [[касмалогія]]й і «''[[Адзіная тэорыя поля|Адзінай тэорыяй поля]]''», якая, паводле яго задумы, павінна была аб’яднаць гравітацыю, электрамагнетызм і (пажадана) тэорыю мікрасвету. Першы артыкул па касмалогіі, «''касмалагічныя меркаванні да агульнай тэорыі адноснасці''», з’явіўся ў 1917 годзе. Пасля гэтага Эйнштэйн перажыў загадкавае «''нашэсце хвароб''» — акрамя сур’ёзных праблем з [[Печань|печанню]], выявілася [[язва страўніка]], затым [[жаўтуха]] і агульная слабасць. Некалькі месяцаў ён не ўставаў з ложка, але працягваў актыўна працаваць. Толькі ў [[1920]] годзе хваробы адступілі. У чэрвені 1919 годзе Эйнштэйн ажаніўся са сваёй стрыечнай сястрой па матчынай лініі {{нп4|Эльза Эйнштэйн|Эльзай Лёвенталь|en|Elsa Einstein}} (народжанай Эйнштэйн) і ўдачарыў двух яе дзяцей. У канцы года да іх пераехала яго цяжкахворая маці Паўліна; яна памерла ў лютым 1920 года. Смерць якой, мяркуючы па лістах, Эйнштэйн цяжка перажываў. Увосень [[1919]] года англійская экспедыцыя [[Артур Стэнлі Эдынгтан|Артура Эдынгтана]] ў момант [[Сонечнае зацьменне|сонечнага зацьмення]] зафіксавала прадказанае Эйнштэйнам [[Прадказанні агульнай тэорыі адноснасці|адхіленне святла]] ў полі прыцягнення Сонца. Пры гэтым вымеранае значэнне адпавядала не ньютанаўскаму, а эйнштэйнаўскаму закону прыцягнення. Сенсацыйную навіну перадрукавалі газеты ўсёй Еўропы, хоць сутнасць новай тэорыі часцей за ўсё выкладалася ў бессаромна скажоным выглядзе{{sfn |Пайс А.|1989|с=296. }}. Слава Эйнштэйна дасягнула небывалых вышынь. [[Файл:Einstein in Japan, 1922.png|thumb|350px|Эйнштэйн з жонкай у Японіі, лістапад-снежань 1922 года.]] У маі [[1920]] года Эйнштэйн, разам з іншымі членамі Берлінскай акадэміі навук, быў прыведзены да прысягі як дзяржаўны служачы і па законе стаў лічыцца грамадзянінам Германіі{{sfn |Пайс А.|1989|с=475. }}. Аднак швейцарскае грамадзянства ён захаваў да канца жыцця<ref>{{cite web|title=Einstein's nationalities at einstein-website.de|url=http://www.einstein-website.de/z_information/variousthings.html#national |accessdate=19 лютага 2009|archiveurl=http://www.webcitation.org/60qXqM6d9|archivedate=2011-08-11}}</ref>. У [[1920-я]] гады, атрымліваючы адусюль запрашэнні, ён шмат падарожнічаў па Еўропе (па швейцарскім пашпарце), чытаў лекцыі для навукоўцаў, студэнтаў і для дапытлівай публікі. Наведаў і ЗША, дзе ў гонар вядомага госця была прынятая адмысловая вітальная рэзалюцыя [[Кангрэс Злучаных Штатаў Амерыкі|Кангрэсу]] (1921). У канцы 1922 года наведаў [[Індыя|Індыю]], дзе меў працяглыя зносіны з [[Рабіндранат Тагор|Тагорам]], і [[Кітайская Рэспубліка|Кітай]]. Зіму Эйнштэйн сустрэў у [[Японская імперыя|Японіі]], дзе яго заспела навіна аб прысуджэнні яму [[Нобелеўская прэмія па фізіцы|Нобелеўскай прэміі]]. === Нобелеўская прэмія (1922) === Эйнштэйна неаднаразова намінавалі на Нобелеўскую прэмію па фізіцы. Першая такая намінацыя (за тэорыю адноснасці) адбылася, па ініцыятыве [[Вільгельм Оствальд|Вільгельма Оствальда]], ужо ў [[1910]] годзе, аднак Нобелеўскі камітэт палічыў эксперыментальныя доказы тэорыі адноснасці недастатковымі. Далей вылучэнне кандыдатуры Эйнштэйна паўтаралася штогод, акрамя 1911 і 1915 гадоў. Сярод рэкамендаўцаў у розныя гады былі такія найбуйнейшыя фізікі, як [[Хендрык Антон Лорэнц|Лорэнц]], [[Макс Планк|Планк]], [[Нільс Бор|Бор]], [[Вільгельм Він|Він]], [[Арэст Данілавіч Хвольсан|Хвольсан]], [[Вандэр дэ Хааз|дэ Хааз]], [[Макс фон Лаўэ|Лаўэ]], [[Пітэр Зееман|Зееман]], [[Хейке Камерлінг-Онес|Камерлінг-Онес]], [[Жак Саламон Адамар|Адамар]], [[Артур Стэнлі Эдынгтан|Эдынгтан]], [[Арнольд Зомерфельд|Зомерфельд]] і [[Свантэ Аўгуст Арэніус|Арэніус]]{{sfn |Как Эйнштейн получил Нобелевскую премию|1986|с=86—87, 92—102.|name=PAISEC}}. Аднак члены Нобелеўскага камітэта доўгі час не вырашаліся прысудзіць прэмію аўтару настолькі рэвалюцыйных тэорый. У рэшце рэшт быў знойдзены дыпламатычны выхад: прэмія за 1921 год была прысуджана Эйнштэйну (у лістападзе 1922 года) за тэорыю [[фотаэфект]]у, то бок, за найбольш бясспрэчную і добра правераную ў эксперыменце працу; зрэшты, тэкст рашэння змяшчае нейтральнае даданне: «''…і за іншыя працы ў галіне тэарэтычнай фізікі''». [[10 лістапада]] [[1922]] года сакратар [[Шведская каралеўская акадэмія навук|Шведскай Акадэміі навук]] Крыстафэр Аурывіліус пісаў Эйнштэйну{{sfn |Пайс А.|1989|с=473-474. }}: {| |{{пачатак цытаты}} Як я ўжо паведаміў Вам тэлеграмай, Каралеўская акадэмія навук на сваім учорашнім пасяджэнні прыняла рашэнне прысудзіць Вам прэмію па фізіцы за мінулы год, адзначаючы тым самым Вашы працы па тэарэтычнай фізіцы, у прыватнасці адкрыццё закона фотаэлектрычнага эфекту, не ўлічваючы пры гэтым Вашы працы па тэорыі адноснасці і тэорыі гравітацыі, якія будуць ацэненыя пасля іх пацвярджэння ў будучыні. {{канец цытаты}} |} Паколькі Эйнштэйн быў у ад’ездзе, прэмію ад яго імя прыняў 10 снежня 1922 года Рудольф Надольны, пасол Германіі ў Швецыі. Папярэдне ён запытаў пацверджання, ці з’яўляецца Эйнштэйн грамадзянінам Германіі ці Швейцарыі; Пруская акадэмія навук афіцыйна запэўніла, што Эйнштэйн — германскі падданы, хоць яго швейцарскае грамадзянства таксама прызнаецца сапраўдным. Знакі адрознення, якія суправаджаюць прэмію, Эйнштэйн па вяртанні ў Берлін атрымаў асабіста ў шведскага пасла<ref name=PAISEC/>. Натуральна, традыцыйную Нобелеўскую прамову (у ліпені 1923 года) Эйнштэйн прысвяціў тэорыі адноснасці<ref>Тэкст нобелеўскай прамовы гл. у: {{кніга |аўтар=А. Эйнштейн. |загаловак=Собрание научных трудов. Указ. соч |том=2 |старонкі=120—129 }}</ref>. [[Файл:Einstein en Lorentz.jpg|thumb|left|Эйнштэйн і [[Хендрык Антон Лорэнц|Хендрык Лорэнц]] (1921).]] === Берлін (1922—1933) === У [[1923]] годзе, завяршаючы сваё падарожжа, Эйнштэйн выступіў у [[Іерусалім]]е, дзе вызначалася неўзабаве (1925 год) адкрыць [[Яўрэйскі ўніверсітэт у Іерусаліме|Яўрэйскі ўніверсітэт]]. У [[1924]] годзе малады [[Індыя|індыйскі]] фізік [[Шацьендранат Бозэ]] ў кароткім лісце звярнуўся да Эйнштэйна з просьбай дапамагчы ў публікацыі артыкула, у якой вылучаў дапушчэнне, пакладзенае ў аснову сучаснай квантавай статыстыкі. Бозэ прапанаваў разглядаць святло ў якасці газу з фатонаў. Эйнштэйн прыйшоў да высновы, што гэтую ж статыстыку можна выкарыстоўваць для атамаў і малекул у цэлым. У 1925 годзе Эйнштэйн апублікаваў артыкул Бозэ ў нямецкім перакладзе, а затым уласны артыкул, у якім выкладаў абагульненую мадэль Бозэ, прыдатную да сістэм тоесных часціц з цэлым [[спін]]ам, названых [[базон]]амі. На падставе дадзенай квантавай статыстыкі, вядомай цяпер як [[статыстыка Бозэ — Эйнштэйна]], абодва фізікі яшчэ ў сярэдзіне 1920-х гадоў тэарэтычна абгрунтавалі існаванне пятага агрэгатнага стану рэчыва — [[кандэнсат Бозэ — Эйнштэйна|кандэнсату Бозэ — Эйнштэйна]]. Сутнасць «''кандэнсату''» Бозэ — Эйнштэйна заключаецца ў пераходзе вялікай колькасці часціц ідэальнага бозэ-газу ў стан з нулявым імпульсам пры тэмпературах, набліжаных да абсалютнага нуля, калі даўжыня хвалі дэ Бройля цеплавога руху часціц і сярэдняя адлегласць паміж гэтымі часціцамі зводзяцца да аднаго парадку. Пачынаючы з [[1995]] года, калі першы падобны кандэнсат быў атрыманы ва [[Каларадскі ўніверсітэт у Боўлдэры|ўніверсітэце Каларада]], навукоўцы практычна даказалі магчымасць існавання кандэнсату Бозэ — Эйнштэйна з [[вадарод]]у, [[літый|літыю]], [[натрый|натрыю]], [[рубідый|рубідыю]] і [[гелій|гелію]]. Як асобу вялізнага і ўсеагульнага аўтарытэту, Эйнштэйна пастаянна прыцягвалі ў гэтыя гады да рознага кшталту палітычных акцый, дзе ён выступаў за сацыяльную справядлівасць, за інтэрнацыяналізм і супрацоўніцтва паміж краінамі (гл. ніжэй). Неаднаразова заклікаў да раззбраення і аб’яднання Еўропы, да адмены [[воінскі абавязак|абавязковай вайсковай службы]]. У [[1928]] годзе Эйнштэйн праводзіў у апошні шлях Лорэнца, з якім вельмі зблізіўся ў яго апошнія гады. Менавіта Лорэнц высунуў кандыдатуру Эйнштэйна на Нобелеўскую прэмію ў 1920 годзе і падтрымаў яе ў наступным годзе. У [[1929]] годзе свет шумна адзначыў 50-годдзе Эйнштэйна. Юбіляр не прыняў удзелу ва ўрачыстасцях і схаваўся на {{нп4|Віла Эйнштэйна|сваёй віле|en|Einstein Tower}} блізу Патсдама, дзе з захапленнем вырошчваў ружы. Тут ён прымаў сяброў — дзеячаў навукі, [[Рабіндранат Тагор|Тагора]], [[Эмануэль Ласкер|Эмануіла Ласкера]], [[Чарлі Чаплін]]а і іншых. У [[1931]] годзе Эйнштэйн зноў пабываў у ЗША. У [[Горад Пасадэна, Каліфорнія|Пасадэне]] яго вельмі цёпла сустрэў [[Альберт Абрахам Майкельсан|Майкельсан]], якому заставалася жыць чатыры месяцы. Вярнуўшыся летам у Берлін, Эйнштэйн у выступе перад Фізічным грамадствам ушанаваў памяць выдатнага эксперыментатара, які заклаў першы камень падмурка тэорыі адноснасці. Акрамя тэарэтычных даследаванняў, Эйнштэйну належаць і некалькі вынаходстваў, у тым ліку: * вымяральнік вельмі малых напружанняў (сумесна з Конрадам Габіхтам); * прылада, якая аўтаматычна вызначае час {{нп4|Экспазіцыя, фота|экспазіцыі|ru|Экспозиция (фото)}} пры фотаздымцы{{sfn |Львов В. Е.|1959|с=205.}}; * арыгінальны [[слыхавы апарат]]; * {{нп4|Халадзільнік Эйнштэйна|бясшумны халадзільнік|en|Einstein refrigerator}} (сумесна з {{нп4|Леа Сілард|Сілардам|en|Leó Szilárd}}){{sfn |Пайс А.|1989|с=463-465 }}; * {{нп4|гіракомпас|гіракомпас|en|Gyrocompass}}<ref name="frenkel_7">{{кніга |аўтар= Френкель В. Я., Явелов Б. Е. |загаловак= Эйнштейн: изобретения и эксперимент. Указ. соч |спасылка= http://vivovoco.astronet.ru/VV/PAPERS/BIO/EINSTEIN.001/CHAPTER_7.HTM }}</ref>. Прыкладна да 1926 года Эйнштэйн працаваў у многіх галінах фізікі, ад касмалагічных мадэлей да даследавання прычын рачных звілін. Далей ён, за рэдкім выключэннем, засяроджвае высілкі на квантавых праблемах і Адзінай тэорыі поля. === Інтэрпрэтацыя квантавай механікі === [[Файл:Niels Bohr Albert Einstein2 by Ehrenfest.jpg|thumb|left|220px|Эйнштэйн і [[Нільс Бор]].]] Нараджэнне квантавай механікі адбывалася пры актыўным удзеле Эйнштэйна. Публікуючы свае асноўныя працы, Шродзінгер прызнаў ([[1926]]), што на яго аказалі вялікі ўплыў «''кароткія, але бясконца празарлівыя заўвагі Эйнштэйна''»{{sfn |Пайс А.|1989|с=421.}}. У [[1927]] годзе на Пятым Сальвееўскім кангрэсе Эйнштэйн рашуча выступіў супраць «''[[капенгагенская інтэрпрэтацыя|капенгагенскай інтэрпрэтацыі]]''» [[Макс Борн|Макса Борна]] і [[Нільс Бор|Нільса Бора]], якая трактуе матэматычную мадэль квантавай механікі як істотна імавернасную. Эйнштэйн заявіў, што прыхільнікі гэтай інтэрпрэтацыі «''з патрэбы робяць гонар''», а імавернасны характар ​​сведчыць толькі аб тым, што наша веданне фізічнай сутнасці мікрапрацэсаў няпоўнае{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=535-537. }}. Ён яхідна заўважыў: «''Бог не гуляе ў косці''» ({{lang-de|Der Herrgott würfelt nicht}}), на што Нільс Бор запярэчыў: «''Эйнштэйн, не паказвай Богу, што яму рабіць''»<ref>Гл., напрыклад, Milo Wolff, Schroedinger’s Universe and the Origin of the Natural Laws, Outskirts Press (April 21, 2008), стар. 82</ref>. Эйнштэйн прымаў «''капенгагенскую інтэрпрэтацыю''» толькі як часовы, незавершаны варыянт, які па меры прагрэсу фізікі мусіць быць заменены поўнай тэорыяй мікрасвету. Ён і сам рабіў спробы стварыць дэтэрміністычную нелінейную тэорыю, набліжаным следствам якой апынулася б квантавая механіка. У [[1933]] годзе Эйнштэйн пісаў<ref name=DH>{{кніга |аўтар= Э. Дюкас, Б. Хофман. |загаловак= Альберт Эйнштейн как человек |арыгінал = Albert Einstein: the Human Side |спасылка= http://lib.ru/MEMUARY/ZHZL/einshtein.txt }}</ref>: {| |<blockquote>Сапраўдная мэта маіх даследаванняў заўсёды складалася ў тым, каб дамагчыся спрашчэння тэарэтычнай фізікі і яе аб’яднання ў цэласную сістэму. Я здолеў здавальняюча ажыццявіць гэтую мэту для макрасвету, але не для квантаў і структуры атамаў. Думаю, што, нягледзячы на значныя поспехі, сучасная квантавая тэорыя ўсё яшчэ далёкая ад здавальняючага рашэння апошняй групы праблем.</blockquote> |} У [[1947]] годзе ён яшчэ раз сфармуляваў сваю пазіцыю ў лісце [[Макс Борн|Максу Борну]]{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=540-541. }}: <blockquote>Вядома, я разумею, што прынцыпова статыстычны пункт гледжання, неабходнасць якога ўпершыню ясна была усвядомленая табой, змяшчае значную долю праўды. Аднак я не магу ў яго сур’ёзна верыць, таму што гэтая тэорыя несумяшчальная з асноўным палажэннем, што фізіка павінна прадстаўляць рэчаіснасць у прасторы і ў часе без містычных далёкадзеянняў. У чым я цвёрда перакананы, дык гэта ў тым, што ў рэшце рэшт спыняцца на тэорыі, у якой заканамерна звязанымі рэчамі будуць не імавернасці, але факты.</blockquote> Эйнштэйн вёў палеміку на гэтую тэму да канца жыцця, хоць мала хто з фізікаў падзяляў яго пункт гледжання. Два яго артыкулы змяшчалі апісанне [[Уяўны эксперымент|ўяўных эксперыментаў]], якія, на яго думку, наглядна паказвалі няпоўнасць квантавай механікі; найбольшы рэзананс атрымаў так званы «''[[Парадокс Эйнштэйна — Падольскага — Розена]]''» (май 1935 года). Абмеркаванне гэтай важнай і цікавай праблемы працягваецца і ў нашы дні. [[Поль Адрыен Марыс Дзірак|Поль Дзірак]] у сваёй кнізе «''Успаміны пра незвычайную эпоху''»<ref>{{кніга |аўтар= [[Поль Адрыен Марыс Дзірак|Поль Дзірак]].|загаловак= Воспоминания о необычайной эпохе |месца=М. |выдавецтва=Наука |год=1990 |isbn=5-02-014344-8 }}</ref> пісаў<ref>{{cite web|author=Смилга В. П.|url=http://vivovoco.astronet.ru/VV/PAPERS/NATURE/MATHIST.HTM|title=Десять историй о математиках и физиках|accessdate=14 кастрычніка 2009|archiveurl=http://www.webcitation.org/60qXqkLMS|archivedate=2011-08-11}}</ref>: <blockquote>Я не выключаю магчымасці, што ў рэшце рэшт можа апынуцца правільным пункт гледжання Эйнштэйна, таму што сучасны этап развіцця квантавай тэорыі нельга разглядаць як канчатковы.<…> Сучасная квантавая механіка — найвялікшае дасягненне, але наўрад ці яна будзе існаваць вечна. Мне здаецца вельмі магчымым, што калісьці ў будучыні з’явіцца палепшаная квантавая механіка, у якой мы вернемся да прычыннасці, і якая апраўдае пункт гледжання Эйнштэйна. Але такі зварот да прычыннасці можа ажыццявіцца толькі коштам адмовы ад якой-небудзь іншай фундаментальнай ідэі, якую цяпер мы безумоўна прымаем. Калі мы збіраемся адрадзіць прычыннасць, то нам прыйдзецца заплаціць за гэта, і цяпер мы можам толькі гадаць, якая ідэя павінна быць прынесена ў ахвяру.</blockquote> === Прынстан (1933—1945). Барацьба з нацызмам === [[Файл:Einstein Albert Elsa LOC 32096u.jpg|thumb|left|Эйнштэйн з жонкай Эльзай.]] Па меры нарастання [[Вялікая дэпрэсія|эканамічнага крызісу]] ў [[Веймарская рэспубліка|Веймарскай Германіі]] мацнела палітычная нестабільнасць, якая садзейнічала ўзмацненню радыкальна-нацыяналістычных і [[Антысемітызм|антысеміцкіх]] настрояў. Пачасціліся абразы і пагрозы на адрас Эйнштэйна, у адной з улётак нават прапаноўвалася буйная ўзнагарода ({{nobr|50 000 марак}}) за яго галаву. Пасля прыходу да ўлады [[Нацыянал-сацыялістычная нямецкая рабочая партыя|нацыстаў]] усе працы Эйнштэйна былі альбо прыпісаныя «''арыйскім''» фізікам, альбо абвешчаныя скажэннем праўдзівай навукі. [[Філіп Эдуард Антон фон Ленард|Ленард]], які ўзначаліў групу «''[[Нямецкая фізіка]]''», абвяшчаў<ref>{{кніга |аўтар= Frank P. |загаловак= Einstein, his life and times |спасылка= http://books.google.ru/books?id=WaTPabOrTIAC |месца= New York |год= 1947 |pages=232 }}</ref>: «''Найбольш важны прыклад небяспечнага ўплыву яўрэйскіх колаў на вывучэнне прыроды ўяўляе Эйнштэйн са сваімі тэорыямі і матэматычнай балбатнёй, складзенай са старых звестак і адвольных дабавак… Мы павінны зразумець, што нявартым немца быць духоўным паслядоўнікам яўрэя''». Ва ўсіх навуковых колах Германіі разгарнулася бескампрамісная расавая чыстка. У [[1933]] годзе Эйнштэйн вымушана пакінуў [[Трэці рэйх|Германію]], да якой ён быў вельмі прывязаны, назаўжды. Разам з сям’ёй ён выехаў у [[Злучаныя Штаты Амерыкі]] з гасцявымі візамі. У хуткім часе ў знак пратэсту супраць злачынстваў [[нацызм]]у ён адмовіўся ад нямецкага грамадзянства і сяброўства ў [[Пруская акадэмія навук|Прускай]] і [[Баварская акадэмія навук|Баварскай акадэміях навук]]. [[Файл:IAS Princeton.jpg|thumb|Прынстан, галоўны будынак Інстытута перспектыўных даследаванняў (Buld Hall).]] Пасля пераезду ў ЗША Альберт Эйнштэйн атрымаў пасаду прафесара фізікі ў нядаўна створаным {{нп4|Інстытут перспектыўных даследаванняў|Інстытуце перспектыўных даследаванняў|en|Institute for Advanced Study}} ([[Горад Прынстан, Нью-Джэрсі|Прынстан]], [[штат Нью-Джэрсі]]). Старэйшы сын, Ганс-Альберт ([[1904]]—[[1973]]), неўзабаве пайшоў за ім ([[1938]]); пасля ён стаў прызнаным спецыялістам па [[Гідраўліка|гідраўліцы]] і прафесарам [[Каліфарнійскі ўніверсітэт|Каліфарнійскага ўніверсітэта]] ([[1947]]). Малодшы сын Эйнштэйна, Эдуард ([[1910]]—[[1965]]), каля 1930 года захварэў цяжкай формай [[Шызафрэнія|шызафрэніі]] і скончыў свае дні ў Цюрыхскай псіхіятрычнай лячэбніцы. Стрыечная сястра Эйнштэйна, Ліна, загінула ў [[Асвенцім]]е, іншая сястра, Берта Дрэйфус, памерла ў канцлагеры {{нп4|Тэрэзіенштат, канцлагер|Тэрэзіенштат|ru|Терезиенштадт (концентрационный лагерь)}}{{sfn |Пайс А.|1989|с=19. }}. [[Файл:Albert Einstein citizenship NYWTS.jpg|thumb|left|Эйнштэйн атрымлівае сертыфікат аб амерыканскім грамадзянстве (1940).]] У ЗША Эйнштэйн імгненна ператварыўся ў аднаго з самых вядомых і паважаных людзей краіны, атрымаўшы рэпутацыю самага геніяльнага навукоўца ў гісторыі, а таксама ўвасабленне вобраза «''рассеянага прафесара''» і інтэлектуальных магчымасцей чалавека наогул. У студзені наступнага, 1934 года, ён быў запрошаны ў [[Белы дом]] да прэзідэнта [[Франклін Дэлана Рузвельт|Франкліна Рузвельта]], меў з ім сардэчную размову і нават правёў там ноч. Штодня Эйнштэйн атрымліваў сотні лістоў разнастайнага зместу, на якія (нават на дзіцячыя) стараўся адказаць. Будучы прыродазнаўцам з сусветным імем, ён заставаўся даступным, сціплым, непатрабавальным і ветлым чалавекам. У снежні [[1936]] года ад хваробы сэрца памерла [[Эльза Эйнштэйн|Эльза]]; трыма месяцамі раней у Цюрыху памёр [[Марсель Гросман]]. Адзіноту Эйнштэйна прыхарошвае сястра Мая, падчарка Марго (дачка Эльзы ад першага шлюбу), сакратар Элен Дзюкас, кот Тыгр і белы тэр’ер Чыко{{sfn |Айзексон|2015|loc=Глава «Принстон». }}. На здзіўленне амерыканцаў, Эйнштэйн так і не абзавёўся [[Аўтамабіль|аўтамабілем]] і [[тэлевізар]]ам. Марыя, пасля інсульту ў [[1946]] годзе, была часткова паралізаваная, і Эйнштэйн штовечар чытаў сваёй сястры кнігі. [[Файл:Einstein-Roosevelt-letter.png|thumb|right|Ліст Рузвельту.]] У жніўні [[1939]] года Эйнштэйн падпісаўся пад {{нп4|Ліст Эйнштэйна-Сіларда|лістом|en|Einstein–Szilárd letter}}, напісаным па ініцыятыве фізіка-эмігранта з [[Венгрыя|Венгрыі]] [[Леа Сілард]]а на імя прэзідэнта ЗША Франкліна Дэлана Рузвельта. Ліст звяртаў увагу прэзідэнта на магчымасць таго, што нацысцкая Германія здольная стварыць атамную бомбу. Пасля некалькіх месяцаў разважанняў Рузвельт вырашыў сур’ёзна паставіцца да гэтай пагрозы і адкрыў [[Манхэтэнскі праект|уласны праект]] па стварэнні атамнай зброі. Сам Эйнштэйн у гэтых працах удзелу не прымаў. Пазней ён шкадаваў аб падпісаным ім лісце, разумеючы, што для новага кіраўніка ЗША [[Гары Трумэн]]а ядзерная энергія служыць інструментам запалохвання. У далейшым ён крытыкаваў распрацоўку ядзернай зброі, яе прымяненне ў Японіі і выпрабаванні на [[Атол Бікіні|атоле Бікіні]] ([[1954]]), а сваю датычнасць да паскарэння работ над амерыканскай ядзернай праграмай лічыў найвялікшай трагедыяй свайго жыцця. Шырокую вядомасць атрымалі яго афарызмы: «''Мы выйгралі вайну, але не'' мір»; «''Калі [[трэцяя сусветная вайна]] будзе весціся атамнымі бомбамі, то чацвёртая — камянямі і палкамі''». Падчас вайны Эйнштэйн кансультаваў [[Ваенна-марскія сілы ЗША]] і спрыяў рашэнню розных тэхнічных праблем<ref>{{cite web|title=Times of Peace and War|url=http://www.sparknotes.com/biography/einstein/section10.rhtml|accessdate=2011-08-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/60uRieT3V|archivedate=2011-08-13}}</ref>. === Прынстан (1945—1955). Барацьба за мір. Адзіная тэорыя поля === [[Файл:112mercer.JPG|thumb|Дом Эйнштэйна ў Прынстане.]] У пасляваенныя гады Эйнштэйн стаў адным з заснавальнікаў [[Пагуошскі рух навукоўцаў|Пагуошскага руху навукоўцаў]] за мір. Хоць яго першая канферэнцыя праводзілася ўжо пасля смерці Эйнштэйна ([[1957]]), але ініцыятыва стварэння такога руху была выказана ў {{нп4|Маніфест Расела — Эйнштэйна|Маніфесце Расела — Эйнштэйна|de|Russell-Einstein-Manifest}}, які атрымаў шырокую вядомасць (быў напісаны сумесна з [[Бертран Артур Уільям Расел|Бертранам Раселам]]), папярэджваў у тым ліку аб небяспецы стварэння і прымянення [[Вадародная бомба|вадароднай бомбы]]. У рамках гэтага руху Эйнштэйн, як старшыня, сумесна з [[Альберт Швейцэр|Альбертам Швейцэрам]], Бертранам Раселам, [[Фрэдэрык Жаліё-Кюры|Фрэдэрыкам Жаліё-Кюры]] і іншымі сусветна вядомымі дзеячамі навукі вёў барацьбу супраць [[Гонка ўзбраенняў|гонкі ўзбраенняў]], стварэння ядзернай і тэрмаядзернай зброі. У верасні 1947 года ў адкрытым лісце дэлегацыям дзяржаў-членаў ААН ён прапаноўваў рэарганізаваць Генеральную асамблею ААН, ператварыўшы яе ў бесперапынна працуючы сусветны парламент, які валодае больш шырокімі паўнамоцтвамі, чым [[Савет Бяспекі ААН|Савет Бяспекі]], які (на думку Эйнштэйна) паралізаваны ў сваіх дзеяннях з-за права вета. На што, у лістападзе 1947 года, найбуйнейшыя савецкія навукоўцы (С. І. Вавілаў, А. Ф. Іофе, М. М. Сямёнаў, А. А. Фрумкін) у адкрытым лісце выказалі нязгоду з пазіцыяй А. Эйнштэйна (1947)<ref>{{артыкул|загаловак=О некоторых заблуждениях профессора Альберта Эйнштейна. Открытое письмо советских учёных |спасылка=http://ggorelik.narod.ru/Einstein_etc/47_Einstein_Open-letter-to-UN.htm#_Toc234939501 |выданне=Новое время |месца=М. |год=1947 |нумар= №48 |старонкі=14—17 }}</ref><ref>{{артыкул|загаловак=О беззаботности в политике и упорстве в заблуждениях |спасылка= |выданне=Новое время |месца=М. |год=1948 |нумар=№11 |старонкі=12—15 }}</ref>. [[Файл:Albert Einstein Head.jpg|thumb|left|У 1947 годзе.]] Да канца жыцця Эйнштэйн працягваў працу над даследаваннем праблем касмалогіі, але галоўныя намаганні ён накіраваў на стварэнне [[Адзіная тэорыя поля|адзінай тэорыі поля]]. Яму дапамагалі ў гэтым прафесійныя матэматыкі, у тым ліку (у Прынстане) {{нп4|Джон Джордж Кемені|Джон Кемені|en|John G. Kemeny}}. Фармальна некаторыя поспехі ў гэтым кірунку былі — ён распрацаваў нават дзве версіі адзінай тэорыі поля. Абедзве мадэлі былі матэматычна вытанчаныя, з іх вынікала не толькі [[агульная тэорыя адноснасці]], але і ўся электрадынаміка Максвела — аднак яны не давалі ніякіх новых фізічных следстваў. А чыстая матэматыка, у адрыве ад фізікі, Эйнштэйна ніколі не цікавіла, і ён забракаваў абедзве мадэлі<ref>{{кніга |аўтар= Паркер Б. |загаловак= Мечта Эйнштейна: В поисках единой теории Вселенной |месца= СПб. |выдавецтва= Амфора |год= 2001 |isbn= 5-94278-141-9 }} </ref>. Спачатку ([[1929]]) Эйнштэйн спрабаваў развіць ідэі {{нп4|Тэадор Калуца|Калуцы|ru|Калуца, Теодор}} і {{нп4|Оскар Клейн|Клейна|en|Oskar Klein}} — свет мае пяць вымярэнняў, прычым пятае мае мікрапамеры і таму нябачнае. Атрымаць з яе дапамогай новыя фізічна цікавыя вынікі не атрымалася, і шматмерная тэорыя была неўзабаве закінута (каб пазней адрадзіцца ў [[Тэорыя суперструн|тэорыі суперструн]]). Другая версія Адзінай тэорыі (1950) базавалася на дапушчэнні, што [[прастора-час]] мае не толькі крывізну, але і кручэнне; яна таксама арганічна ўключала АТА і тэорыю Максвела, аднак знайсці канчатковую рэдакцыю ўраўненняў, якая апісвала б не толькі макрасвет, але і мікрасвет, так і не ўдалося. А без гэтага тэорыя заставалася не больш чым матэматычнай надбудовай над будынкам, які ў гэтай надбудове не меў ніякай патрэбы<ref>Варта адзначыць, што Эйнштэйн, не валодаючы матэматычнымі і вылічальнымі сродкамі другой паловы XX стагоддзя, быў на правільным шляху, разглядаючы фізічныя мадэлі з вялікім лікам вымярэнняў. Аднак ён прад’яўляў да сябе больш высокія патрабаванні, чым сучасныя фізікі, большасць тэорый якіх у цяперашні час усё яшчэ носіць абстрактны характар. Гл., напрыклад, Lisa Randall, Warped Passages. Unraveling the Mysteries of the Universe' Hidden Dimensions, HarperCollins Publishers, New York, 2005</ref>. [[Герман Вейль|Вейль]] успамінаў, што Эйнштэйн неяк сказаў яму<ref>{{кніга |аўтар= Seelig С. |загаловак= Albert Einslein. Leben und Work eines Genies unserer Zeit |месца= Zurich |год= 1960 |pages= 274}}</ref>: «''абстрактна, без кіроўнага нагляднага фізічнага прынцыпу, фізіку нельга канструяваць''». === Апошнія гады жыцця. Смерць === У [[1955]] годзе здароўе Эйнштэйна рэзка пагоршылася. Ён напісаў завяшчанне і сказаў сябрам: «''Сваю задачу на Зямлі я выканаў''». Апошняй яго працай стаў няскончаны заклік прадухіліць ядзерную вайну. У гэты час Эйнштэйна наведаў гісторык фізікі, прафесар [[Гарвардскі ўніверсітэт|Гарвардскага ўніверсітэта]] Бернард Коэн, які ўспамінаў<ref>{{артыкул|аўтар=Коэн, Бернард. |загаловак=Беседа с Эйнштейном |выданне=Эйнштейновский сборник |год=1967 |месца=М. |выдавецтва=Наука |старонкі=45—56. }}</ref>: {{пачатак цытаты}} Я ведаў, што Эйнштэйн вялікі чалавек і вялікі фізік, але я не меў уяўлення аб цеплыні яго прыязнай натуры, пра яго дабрыню і вялікае пачуццё гумару. Падчас нашай гутаркі не адчувалася, што смерць блізкая. Розум Эйнштэйна заставаўся жывым, ён быў дасціпны і здаваўся вельмі вясёлым. {{канец цытаты}} Падчарка Марго ўспамінала апошнюю сустрэчу з Эйнштэйнам у бальніцы{{sfn |Гернек|1966|с=234.}}: {{пачатак цытаты}} Ён гаварыў з глыбокім спакоем, пра дактароў нават з лёгкім гумарам, і чакаў свайго скону, як неабходнай «''з’явы прыроды''». Наколькі бясстрашным ён быў пры жыцці, настолькі ціхім і прыміраным ён сустрэў смерць. Без усякай сентыментальнасці і без шкадаванняў ён пакінуў гэты свет. {{канец цытаты}} Альберт Эйнштэйн памёр [[18 красавіка]] 1955 года ў 01:25, на 77-м годзе жыцця ў Прынстане ад {{нп4|анеўрызма аорты|анеўрызмы аорты|de|Aortendissektion}}. Перад смерцю ён вымавіў некалькі слоў па-нямецку, але амерыканская медсястра не змагла іх потым паўтарыць. Не ўспрымаючы ніякіх форм культу асобы, ён забараніў пышнае пахаванне з гучнымі цырымоніямі, для чаго пажадаў, каб месца і час пахавання не выдавалася. [[19 красавіка]] 1955 года без шырокай агалоскі адбылося пахаванне вялікага навукоўца, на якім прысутнічала ўсяго 12 самых блізкіх сяброў. Яго цела было спалена ў крэматорыі Юінг-Семетэры (''Ewing Cemetery''), а попел развеяны па ветры<ref>{{Citation |last =O'Connor |first =J.J. |last2 =Robertson |first2 =E.F. |chapter=Albert Einstein |title=The MacTutor History of Mathematics archive |publisher=School of Mathematics and Statistics, University of St. Andrews |year=1997 |chapter-url=http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Einstein.html }}</ref><ref>{{Citation |title=Dr. Albert Einstein Dies in Sleep at 76. World Mourns Loss of Great Scientist|quote=Princeton, New Jersey, 18 April 1955. Dr. Albert Einstein, one of the great thinkers of the ages, died in his sleep here early today. |work=New York Times |date=19 April 1955 }}</ref>. == Асоба і погляды == === Чалавечыя якасці === Блізкія знаёмыя апісваюць Эйнштэйна як чалавека таварыскага, прыязнага, жыццярадаснага, адзначаюць яго дабрыню, гатоўнасць дапамагчы ў любую хвіліну, поўную адсутнасць {{нп4|Сноб|снабізму|ru|Сноб}}, скараючае чалавечае абаянне{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=206, 228. }}. Часта адзначаецца яго выдатнае пачуццё гумару. Калі Эйнштэйна пыталіся, дзе знаходзіцца яго лабараторыя, ён, усміхаючыся, паказваў аўтаручку{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=199. }}. Эйнштэйн горача любіў музыку, асабліва творы [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]]. У розныя гады сярод упадабаных ім кампазітараў былі [[Іаган Себасцьян Бах|Бах]], [[Вольфганг Амадэй Моцарт|Моцарт]], [[Роберт Шуман|Шуман]], [[Іозеф Гайдн|Гайдн]] і [[Франц Шуберт|Шуберт]], а ў апошнія гады — [[Іаганес Брамс|Брамс]]<ref name=DH />. Добра граў на [[скрыпка|скрыпцы]], з якой нідзе не расставаўся<ref>{{cite web|url=http://www.delphis.ru/journal/article/albert-einshtein-i-muzyka|title=Альберт Эйнштейн и музыка|author=Свирская Л. М.|publisher=Культурно-просветительский журнал «Дельфис»|accessdate=2013-10-20|archiveurl=http://www.webcitation.org/6MTvtZHjW|archivedate=2014-01-09}}</ref>. З мастацкай літаратуры з захапленнем адгукаўся аб прозе [[Леў Мікалаевіч Талстой|Льва Талстога]], [[Фёдар Міхайлавіч Дастаеўскі|Дастаеўскага]]<ref>Эйнштэйн пісаў [[Паўль Эрэнфест|Эрэнфесту]] ў красавіку [[1920]] года: «''Я з захапленнем чытаю [[Браты Карамазавы, раман|„Братоў Карамазавых“]]. Гэта самая дзіўная кніга з усіх, якія траплялі мне ў рукі.''»</ref>, [[Чарльз Дыкенс|Дыкенса]], п’есах [[Бертольт Брэхт|Брэхта]]. Захапляўся таксама [[філатэлія]]й, [[садоўніцтва]]м, [[Парусны спорт|плаваннем на яхце]]<ref>[http://www.einstein-website.de/z_biography/tuemmler-e.html Einstein’s Tümmler]</ref> (нават напісаў артыкул па тэорыі кіравання яхтай). У прыватным жыцці быў непатрабавальны, у канцы жыцця нязменна з’яўляўся ў любімым цёплым швэдры. Нягледзячы на ​​свой каласальны навуковы аўтарытэт, ён не пакутаваў ад залішняй ганарлівасці, ахвотна дапускаў, што можа памыляцца, і калі гэта здаралася, публічна прызнаваў свае памылкі. Так адбылося, напрыклад, у [[1922]] годзе, калі ён раскрытыкаваў артыкул {{нп4|Аляксандр Аляксандравіч Фрыдман, фізік|Аляксандра Фрыдмана|ru|Фридман, Александр Александрович (физик)}}, які прадказаў [[Расшырэнне Сусвету|пашырэнне Сусвету]]. Атрымаўшы затым ліст ад Фрыдмана з тлумачэннем спрэчных дэталей, Эйнштэйн у тым жа часопісе паведаміў, што не меў рацыі, а вынікі Фрыдмана каштоўныя і «''праліваюць новае святло''» на магчымыя мадэлі касмалагічнай дынамікі. Несправядлівасць, прыгнёт, хлусня заўсёды выклікалі яго гнеўную рэакцыю. З ліста сястры Марыі ([[1935]])<ref name=DH />: {| |<blockquote>Здаецца, людзі страцілі імкненне да справядлівасці і высакароднасці, перасталі паважаць тое, што цаною вялікіх ахвяр здолелі заваяваць мінулыя, лепшыя пакаленні… У рэшце рэшт асновай усіх чалавечых каштоўнасцей служыць маральнасць. Яснае ўсведамленне гэтага ў прымітыўную эпоху сведчыць аб бяспрыкладнай велічы [[Майсей|Майсея]]. Які кантраст з цяперашнімі людзьмі!</blockquote> |} Самым ненавісным словам у нямецкай мове для яго было «''Zwang''» — гвалт, прымус<ref name=Snow>''Сноу Ч. П.'' Эйнштейн. Указ. соч.</ref>. Лекар Эйнштэйна, Густаў Букі, расказваў{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=262. }}, што Эйнштэйн цярпець не мог пазіраваць мастаку, але варта было таму прызнацца, што разлічвае дзякуючы яго партрэту выбрацца з беднасці, як Эйнштэйн тут жа згаджаўся і цярпліва выседжваў перад ім доўгія гадзіны. У канцы жыцця Эйнштэйн коратка сфармуляваў сваю сістэму каштоўнасцей{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=186. }}: «''Ідэалы, якія асвятлялі мой шлях і давалі мне смеласць і мужнасць, былі дабро, прыгажосць і ісціна''». === Палітычныя перакананні === ==== Сацыялізм ==== [[Файл:AlbertEinsteinStatue-InIsraelAcademyOfSciencesAndHumanities-ByRobertBerks.JPG|thumb|350px|left|Статуя Эйнштэйна ў Ізраільскай акадэміі навук.]] Альберт Эйнштэйн быў перакананым [[дэмакратычны сацыялізм|дэмакратычным сацыялістам]], [[Гуманізм|гуманістам]], [[пацыфізм|пацыфістам]] і [[антыфашызм|антыфашыстам]]. Аўтарытэт Эйнштэйна, дасягнуты дзякуючы яго рэвалюцыйным адкрыццям у фізіцы, дазваляў навукоўцу актыўна ўплываць на грамадска-палітычныя пераўтварэнні ў свеце. У эсэ пад назвай «''Чаму сацыялізм?''» («''Why Socialism?''»), выдадзеным у якасці артыкула ў найбуйнейшым [[Марксізм|марксісцкім]] часопісе ЗША «''Monthly Review''»<ref>{{артыкул|аўтар=Эйнштейн А. |загаловак = Почему социализм? |спасылка = http://left.ru/2000/1/13.html |выданне = Monthly Review |год = 1949 }}</ref>, Альберт Эйнштэйн выклаў сваё бачанне сацыялістычных пераўтварэнняў. У прыватнасці, навуковец абгрунтаваў нежыццяздольнасць эканамічнай анархіі [[Капіталізм|капіталістычных адносін]], якія з’яўляюцца прычынай сацыяльнай несправядлівасці, а галоўнай заганай капіталізму называў «грэбаванне чалавечай асобай». Асуджаючы адчужэнне чалавека пры капіталізме, імкненне да нажывы, Эйнштэйн адзначаў, што [[дэмакратыя|дэмакратычнае]] грамадства само па сабе не можа абмежаваць свавольства капіталістычнай [[Алігархія|алігархіі]], і забеспячэнне [[Правы чалавека|правоў чалавека]] становіцца магчымым толькі ва ўмовах [[планавая эканоміка|планавай эканомікі]]. Варта адзначыць, што артыкул быў напісаны па запрашэнні эканаміста-марксіста {{нп4|Пол Суізі|Пола Суізі|en|Paul Sweezy}} ў разгар [[Макартызм|мак-картысцкага]] «''палявання на ведзьмаў''» і выказваў грамадзянскую пазіцыю навукоўца. З-за сваёй «''левізны''» Эйнштэйн часта падвяргаўся нападкам з боку правакансерватыўных колаў у ЗША. Яшчэ ў [[1932]] годзе амерыканская «''Жаночая патрыятычная карпарацыя''» запатрабавала не пускаць навукоўца ў ЗША, таму што ён вядомы баламут і сябар камуністаў. Візу ўсё ж выдалі, а Эйнштэйн засмучаны напісаў у газеце: «''Ніколі яшчэ я не атрымліваў ад прыўкраснага полу такой энергічнай адмовы, а калі і атрымліваў, то не ад столькіх адразу''»<ref>{{кніга |аўтар= Einstein A. |загаловак= Comment je vois le monde |месца=Paris |год= 1934 |pages=57 }}</ref>. Падчас разгулу мак-картызму ФБР мела асабістую справу «''недобранадзейнага''» Эйнштэйна, якая складалася з 1427 старонак. У прыватнасці, ён абвінавачваўся ў тым, што «''прапаведуе дактрыну, накіраваную на ўсталяванне [[Анархія|анархіі]]''». Архівы ФБР таксама сведчаць аб тым, што фізік быў аб’ектам пільнай увагі з боку спецслужбаў, паколькі на працягу 1937—1955 гадоў Эйнштэйн «''быў сябрам або спонсарам і ганаровым членам у 34 камуністычных франтах''», з’яўляўся ганаровым старшынём трох падобных арганізацый, і сярод яго блізкіх сяброў былі асобы, «''якія спачуваюць камуністычнай ідэалогіі''»<ref>Гл. {{cite web |url=http://www.svoboda.org/programs/st/2002/st.062202.asp |title=Досье ФБР на Альберта Эйнштейна |accessdate=10 лютага |accessyear=2009 |archiveurl=https://www.webcitation.org/60qXr8n5m?url=http://www.svobodanews.ru/content/transcript/24203117.html |archivedate=11 жніўня 2011 |deadurl=no }}</ref>. ==== Стаўленне да СССР ==== Эйнштэйн выступаў за пабудову дэмакратычнага сацыялізму, які злучыў бы сацыяльную абарону насельніцтва і планаванне эканомікі з дэмакратычным рэжымам і павагай да правоў чалавека. Аб [[Уладзімір Ільіч Ленін|Леніне]] ён пісаў: «''Я паважаю ў Леніне чалавека, які ўсю сваю сілу з поўнай ахвярнасцю сваёй асобы выкарыстаў для ажыццяўлення сацыяльнай справядлівасці. Яго метады я лічу немэтазгоднымі. Але адно несумнеўна: людзі, падобныя яму, з’яўляюцца захавальнікамі і ўзнаўляльнікамі сумлення Чалавецтва''»<ref>[http://leninism.su/index.php?option=com_content&view=article&id=3608%3Achelovek-myslitel-revolyuczioner&catid=25%3Amemory&Itemid=2&limitstart=18 Вашим, товарищ, сердцем и именем… Писатели и деятели искусства мира о В. И. Ленине. М., 1976. С. 206.]</ref><ref>Арыгінал цытаты — на нямецкай мове, у дакуменце пад назвай «Einsteins Stellungnahme für die Liga der Menschenrechte „zu Lenins Todestag“ vom 6.1.1929»: «Ich verehre in Lenin einen Mann, der seine ganze Kraft unter völliger Aufopferung seiner Person für die Realisierung sozialer Gerechtigkeit eingesetzt hat. Seine Methode halte ich nicht für zweckmäßig. Aber eines ist sicher: Männer wie er sind die Hüter und Erneuerer des Gewissens der Menschheit.» Гл. Einstein Archives [http://alberteinstein.info/vufind1/Record/EAR000014817/TOC#tabnav 34-439] і [http://alberteinstein.info/vufind1/Record/EAR000050876 72-438]</ref>. Эйнштэйн не ўхваляў [[Таталітарызм|таталітарныя]] метады пабудовы сацыялістычнага грамадства, якія назіраліся ў [[СССР]]. У інтэрв’ю 1933 года Эйнштэйн патлумачыў, чаму ні разу не прыняў запрашэння прыехаць у СССР: ён супраць любой дыктатуры, «якая ''занявольвае асобу з дапамогай тэрору і гвалту, выяўляюцца яны пад сцягам фашызму або камунізму''»{{sfn |Айзексон|2015|loc=Глава «Прощание». }}. У [[1938]] годзе Эйнштэйн напісаў [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталіну]] і іншым кіраўнікам СССР некалькі лістоў, у якіх прасіў гуманна паставіцца да рэпрэсаваных у СССР замежных фізікаў-эмігрантаў<ref>[http://www.ihst.ru/projects/sohist/papers/zvezda/1994/12/187-193.pdf Письма Альберта Эйнштейна Сталину и советским дипломатам]. Журнал «Звезда», 1994, № 12, стр. 187—193.</ref>. У прыватнасці, Эйнштэйн турбаваўся пра лёс Фрыца Нётэра, брата [[Эмі Нётэр]], які спадзяваўся знайсці ў СССР прытулак, але ў 1937 годзе быў арыштаваны і неўзабаве (у верасні 1941 года) расстраляны. У гутарцы 1936 года Эйнштэйн назваў Сталіна палітычным гангстарам{{sfn |Айзексон|2015|loc=Глава «Предвоенная политика». }}. У лісце савецкім навукоўцам ([[1948]]) Эйнштэйн паказаў на такія негатыўныя рысы савецкага ладу, як усёмагутнасць бюракратыі, тэндэнцыю ператварыць савецкую ўладу ў «''свайго роду царкву і таўраваць як здраднікаў і брыдкіх злодзеяў усіх, хто да яе не належыць''»<ref>{{кніга |загаловак=Письмо Эйнштейна к советским учёным |выданне=Эйнштейновский сборник. 1986—1990 |месца=М. |выдавецтва=Наука |год=1990 |старонкі=10—16 }}</ref>. ==== Пацыфізм ==== У абгрунтаванне сваёй антываеннай пазіцыі Эйнштэйн пісаў<ref>{{кніга |аўтар= Frank P. |загаловак=Einstein, his life and times |месца=New York |год=1947 |pages=154 }}</ref>: <blockquote> Мой пацыфізм — гэта інстынктыўнае пачуццё, якое валодае мной таму, што забойства чалавека агідна. Мая пазіцыя зыходзіць не з якой-небудзь абстрактнай тэорыі, а заснаваная на глыбокай антыпатыі да любога віду брутальнасці і нянавісці.</blockquote> У [[1932]] годзе, каб не дапусціць перамогі нацыстаў на выбарах, паставіў свой подпіс пад заклікам Міжнароднага сацыялістычнага саюза барацьбы з заклікам да адзінага працоўнага фронту [[Сацыял-дэмакратычная партыя Германіі|Сацыял-дэмакратычнай]] і [[Камуністычная партыя Германіі|Камуністычнай партый]]. У гады вайны Эйнштэйн, часова адмовіўшыся ад свайго прынцыповага пацыфізму, прымаў актыўны ўдзел у барацьбе з фашызмам, а яго пляменнік, {{нп4|Анарха-сіндыкалізм|анарха-сіндыкаліст|ru|Анархо-синдикализм}} Карл Эйнштэйн, ваяваў на баку {{нп4|Другая Іспанская рэспубліка|Іспанскай рэспублікі|de|Zweite Spanische Republik}} на франтах [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|Грамадзянскай вайны ў Іспаніі]]. Пасля вайны Эйнштэйн падтрымліваў негвалтоўныя сродкі барацьбы за правы народных мас, асабліва адзначаючы заслугі [[Махатма Гандзі|Махатмы Гандзі]]: «''Я лічу погляды Гандзі найбольш выбітнымі з усіх палітыкаў-нашых сучаснікаў. Мы павінны старацца здзяйсняць учынкі ў гэтым духу: не выкарыстоўваць гвалт для барацьбы за нашыя правы''». Разам з [[Джуліян Хакслі|Джуліянам Хакслі]], [[Томас Ман|Томасам Манам]] і [[Джон Дзьюі|Джонам Дзьюі]] ўваходзіў у кансультатыўны савет Першага гуманістычнага грамадства Нью-Ёрка (''First Humanist Society of New York''). ==== Барацьба за правы чалавека ==== Будучы праціўнікам [[каланіялізм]]у і [[імперыялізм]]у, Альберт Эйнштэйн, нароўні з [[Анры Барбюс]]ам і [[Джавахарлал Нэру|Джавахарлалам Нэру]], удзельнічаў у Брусельскім кангрэсе антыімперыялістычнай лігі (1927). Ён актыўна садзейнічаў барацьбе негрыцянскага насельніцтва ЗША за [[Правы чалавека|грамадзянскія правы]], будучы на ​​працягу двух дзесяцігоддзяў блізкім сябрам вядомага чорнаскурага спевака і акцёра {{нп4|Поль Робсан|Поля Робсана|en|Paul Robeson}}. Даведаўшыся, што састарэлы {{нп4|Уільям Эдуард Бёркхарт Дзюбуа|Уільям Дзюбуа|en|W. E. B. Du Bois}} абвешчаны «''камуністычным шпіёнам''», Эйнштэйн запатрабаваў выклікаць яго ў якасці сведкі абароны, і справа неўзабаве была закрытая. Рашуча асудзіў «''справу [[Роберт Опенгеймер|Опенгеймера]]''», якога ў [[1953]] годзе абвінавацілі ў «''камуністычных сімпатыях''» і адхілілі ад сакрэтных работ. У [[1946]] годзе Эйнштэйн быў у ліку актывістаў, якія супрацоўнічалі ў справе адкрыцця свецкага яўрэйскага ўніверсітэта на базе [[Брандэйскі ўніверсітэт|Мідлсекскага ўніверсітэта]]), аднак, калі яго прапанова прызначыць прэзідэнтам ВНУ брытанскага эканаміста-[[Лейбарысцкая партыя, Вялікабрытанія|лейбарыста]] Гаральда Ласкі было адпрэчана (як чалавека, нібыта «''чужога амерыканскім прынцыпам дэмакратыі''»), фізік адклікаў сваю падтрымку і пазней, калі ўстанова была адкрыта ў якасці універсітэта Луіса Брандэйса, адмовіўся ад ганаровай ступені ў ім<ref>{{артыкул|аўтар= |загаловак = Dr. Einstein Quits University Plan |спасылка = http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50812FA385D13728DDDAB0A94DE405B8788F1D3 |выданне = The New York Times |год = 22 июня 1947 }}</ref>. ==== Сіянізм ==== [[Файл:Israel 5 Sheqalim 1968 Obverse & Reverse.jpg|thumb|200px|Ізраільская банкнота наміналам 5 лір (1968) з партрэтам Эйнштэйна.]] Устрывожаны хуткім ростам [[антысемітызм]]у ў Германіі, Эйнштэйн падтрымаў заклік сіянісцкага руху стварыць яўрэйскі нацыянальны ачаг у [[Палесціна|Палесціне]] і выступіў на гэтую тэму з шэрагам артыкулаў і прамоў. Асабліва актыўнае садзейнічанне з яго боку атрымала ідэя адкрыць [[Яўрэйскі ўніверсітэт у Іерусаліме]] (1925). Ён растлумачыў сваю пазіцыю{{sfn |Гернек|1966|с=161—162.}}: <blockquote> Аж да нядаўняга часу я жыў у Швейцарыі, і пакуль быў там, я не разумеў свайго яўрэйства…<br /> Калі я прыехаў у Германію, я ўпершыню даведаўся, што я яўрэй, прычым зрабіць гэта адкрыццё дапамаглі мне больш неяўрэі, чым яўрэі… Тады я зразумеў, што толькі сумесная справа, якая будзе дорага ўсім яўрэям у свеце, можа прывесці да адраджэння народа…<br /> Калі б нам не даводзілася жыць сярод нецярпімасці, бяздушных і жорсткіх людзей, я б першы адхіліў нацыяналізм на карысць універсальнай чалавечнасці. </blockquote> Паслядоўны гуманіст, ён выступаў у абарону правоў усіх прыгнечаных народаў — яўрэяў, індыйцаў, чорнаскурых амерыканцаў і інш. Хоць першапачаткова ён лічыў, што яўрэйскі ачаг можа абысціся без асобнай дзяржавы, межаў і арміі, у [[1947]] годзе Эйнштэйн вітаў стварэнне дзяржавы [[Ізраіль]], спадзеючыся на двухнацыянальнае арабска-яўрэйскае рашэнне Палесцінскай праблемы<ref>[http://www.forward.com/articles/109560/ «Einstein and Complex Analyses of Zionism»] ''Jewish Daily Forward'', July 24, 2009</ref>. Ён пісаў Паўлю Эрэнфесту ў 1921 годзе: «''Сіянізм уяўляе сабою сапраўды новы яўрэйскі ідэал і можа вярнуць яўрэйскаму народу радасць існавання''». Ужо пасля [[Халакост]]а ён заўважыў: «''Сіянізм не абараніў германскае яўрэйства ад знішчэння. Але тым, хто выжыў, сіянізм даў унутраныя сілы перанесці бедства з годнасцю, не згубіўшы здаровай самапавагі''»<ref name=DH />. У [[1952]] годзе да Эйнштэйна нават паступіла прапанова стаць другім прэзідэнтам Ізраіля, ад якой навуковец ветліва адмовіўся, спаслаўшыся на адсутнасць досведу падобнай працы. Усе свае лісты і рукапісы (і нават капірайт на камерцыйнае выкарыстанне свайго вобразу і імені) Эйнштэйн завяшчаў [[Яўрэйскі ўніверсітэт у Іерусаліме|Яўрэйскаму ўніверсітэту ў Іерусаліме]]<ref>[http://www.physics.princeton.edu/~trothman/Who%20Owns%20Einstein.htm Who Owns Einstein] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090227090519/http://www.physics.princeton.edu/~trothman/Who%20Owns%20Einstein.htm |date=27 лютага 2009 }}</ref>. === Філасофія === Эйнштэйн заўсёды цікавіўся [[філасофія навукі|філасофіяй навукі]] і пакінуў шэраг глыбокіх даследаванняў на гэтую тэму. Юбілейны зборнік [[1949]] года да яго 70-годдзя называўся (трэба меркаваць, з яго ведама і згоды) «''Альберт Эйнштэйн. Філосаф-навуковец''». Найбольш блізкім да сябе па светаўспрыманню філосафам Эйнштэйн лічыў [[Бенедыкт Спіноза|Спінозу]]. Рацыяналізм у іх абодвух быў усёахопным і распаўсюджваўся не толькі на сферу навукі, але таксама на [[этыка|этыку]] і іншыя аспекты чалавечага жыцця: гуманізм, інтэрнацыяналізм, свабодалюбства і інш. Законы прыроды аб’ектыўна існуюць, і яны спасціжныя па той прычыне, што яны ўтвараюць сусветную гармонію, разумную і эстэтычна прывабную адначасова. У гэтым галоўная прычына непрымання Эйнштэйнам «''капенгагенскай інтэрпрэтацыі''» квантавай механікі, якая, на яго думку, уносіла ў карціну свету ірацыянальны элемент, хаатычную дысгармонію. У кнізе «''Эвалюцыя фізікі''» Эйнштэйн пісаў<ref>{{кніга |аўтар= Эйнштейн А., Инфельд Л. |загаловак= Эволюция физики |спасылка=http://eqworld.ipmnet.ru/ru/library/books/EinsteinInfeld1965ru.djvu |месца= М. |выдавецтва= Наука |год= 1965 |старонкі=241 }}</ref>: <blockquote>З дапамогай фізічных тэорый мы спрабуем знайсці сабе шлях скрозь лабірынт назіраных фактаў, упарадкаваць і спасцігнуць свет нашых пачуццёвых успрыманняў. Мы жадаем, каб назіраныя факты лагічна вынікалі з нашага паняцця рэальнасці. Без веры ў тое, што магчыма ахапіць рэальнасць нашымі тэарэтычнымі пабудовамі, без веры ва ўнутраную гармонію нашага свету, не магло б быць ніякай навукі. Гэтая вера ёсць і заўсёды застанецца асноўным матывам усякай навуковай творчасці. Ва ўсіх нашых намаганнях, ва ўсякай драматычнай барацьбе паміж старым і новым мы пазнаём вечнае імкненне да спазнання, непахісную веру ў гармонію нашага свету, якая пастаянна ўзмацняецца па меры росту перашкод да спазнання.</blockquote> У навуцы гэтыя прынцыпы азначалі рашучую нязгоду з моднымі тады [[Пазітывізм|пазітывісцкімі]] канцэпцыямі [[Эрнст Мах|Маха]], [[Анры Пуанкарэ|Пуанкарэ]] і іншых, а таксама адмаўленне [[кантыянства]] з яго ідэямі «''апрыёрных ведаў''». Пазітывізм адыграў пэўную станоўчую ролю ў гісторыі навукі, таму што стымуляваў скептычнае стаўленне вядучых фізікаў, уключаючы Эйнштэйна, да ранейшых забабонаў (перш за ўсё — да канцэпцыі абсалютнай прасторы і абсалютнага часу). Вядома, што Эйнштэйн у лісце да Маха назваў сябе яго вучнем<ref>{{артыкул|аўтар=Bernstein J. |загаловак=Ernst Mach amd the Quarks |выданне=American Scholar |мова=en |год=2010 |нумар=53 (winter 1983-1984) |pages=12}}</ref>. Аднак філасофію пазітывістаў Эйнштэйн называў глупствам<ref>{{кніга |аўтар=Heisenberg W. |загаловак=Encounters with Einstein, and other Essays on Peoples, Places and Particles |месца=Princeton, N.J. |выдавецтва=Princeton University Press |год=1983 |pages=114 }}</ref>. Эйнштэйн растлумачыў сутнасць сваіх рознагалоссяў з імі<ref>Из [http://www.pereplet.ru/text/einstein.html письма М. Соловину] от 30 марта 1952 г., см. ''А. Эйнштейн.'' Собрание научных трудов. Указ. соч., том 4, стр. 567—568.</ref>: <blockquote> …Апрыёры варта чакаць хаатычнага свету, які немагчыма спазнаць з дапамогай мыслення. Можна (ці трэба) было б толькі чакаць, што гэты свет толькі ў той меры падпарадкаваны закону, у якой мы можам упарадкаваць яго сваім розумам. Гэта было б упарадкаванне, падобнае алфавітнаму упарадкаванню слоў якой-небудзь мовы. Наадварот, упарадкаванне, якое ўносіцца, напрыклад, ньютанаўскай тэорыяй гравітацыі, носіць зусім іншы характар. Хоць аксіёмы гэтай тэорыі і створаныя чалавекам, поспех гэтага прадпрыемства прадугледжвае істотную ўпарадкаванасць аб’ектыўнага свету, чакаць якую апрыёры у нас няма ніякіх падстаў. У гэтым і складаецца «''цуд''», і чым далей развіваюцца нашы веды, тым больш чароўнымі яны становяцца. Пазітывісты і прафесійныя атэісты бачаць у гэтым слабае месца, бо яны адчуваюць сябе шчаслівымі ад свядомасці, што ім не толькі ўдалося з поспехам выгнаць Бога з гэтага свету, але і «''пазбавіць гэты свет цудаў''». </blockquote> Філасофія Эйнштэйна была заснавана на зусім іншых прынцыпах. У сваёй аўтабіяграфіі (1949) ён пісаў<ref>{{кніга |аўтар= Эйнштейн А. |загаловак= Собрание научных трудов. Указ. соч |том=4 |старонкі=259 }}</ref>: <blockquote> Там, звонку, быў гэты вялікі свет, які існуе незалежна ад нас, людзей, які стаіць перад намі як велізарная вечная загадка, даступная, аднак, па меншай меры часткова, нашаму ўспрыманню і нашаму розуму. Вывучэнне гэтага свету вабіла як вызваленне, і я хутка пераканаўся, што многія з тых, каго я навучыўся шанаваць і паважаць, знайшлі сваю ўнутраную свабоду і ўпэўненасць, аддаўшыся цалкам гэтаму занятку. Разумовы ахоп у рамках даступных нам магчымасцей гэтага пазаасабовага свету уяўляўся мне, напалову свядома, напалову несвядома, як вышэйшая мэта… Прадузятасць гэтых навукоўцаў [пазітывістаў] супраць атамнай тэорыі можна, несумненна, аднесці на конт іх пазітывісцкай філасофскай устаноўкі. Гэта цікавы прыклад таго, як філасофскія прадузятасці перашкаджаюць правільнай інтэрпрэтацыі фактаў нават навукоўцам са смелым мысленнем і з тонкай інтуіцыяй. </blockquote> У той жа аўтабіяграфіі Эйнштэйн выразна фармулюе два крытэры ісціны ў фізіцы: тэорыя павінна мець «''знешняе апраўданне''» і «''ўнутраную дасканаласць''». Першае азначае, што тэорыя павінна ўзгадняцца з вопытам, а другое — што яна павінна з мінімальных перадумоў раскрываць максімальна глыбокія заканамернасці універсальнай і разумнай гармоніі законаў прыроды. Эстэтычныя якасці тэорыі (арыгінальная прыгажосць, натуральнасць, вытанчанасць) тым самым становяцца немалаважнымі фізічнымі вартасцямі. <blockquote>Тэорыя робіць тым большае ўражанне, чым прасцейшыя яе перадумовы, чым разнастайнейшыя прадметы, якія яна звязвае, і чым шырэйшая вобласць яе прымянення.</blockquote> Веру ў аб’ектыўную рэальнасць, існую незалежна ад чалавечага ўспрымання, Эйнштэйн адстойваў падчас сваіх знакамітых гутарак з [[Рабіндранат Тагор|Рабіндранатам Тагорам]], які гэтак жа паслядоўна такую рэальнасць адмаўляў<ref>[http://www.regels.org/Einstein-Tagor.htm Беседы Эйнштейна с Тагором]</ref>. Эйнштэйн казаў: <blockquote>Наш натуральны пункт гледжання адносна існавання ісціны, які не залежыць ад чалавека, нельга ні растлумачыць, ні даказаць, але ў яго вераць усе, нават першабытныя людзі. Мы прыпісваем праўдзе звышчалавечую аб’ектыўнасць. Гэтая рэальнасць, якая не залежыць ад нашага існавання, нашага досведу, нашага розуму, неабходная нам, хоць мы і не можам сказаць, што яна азначае.</blockquote> Уплыў Эйнштэйна на філасофію навукі дваццатага стагоддзя супастаўны з тым уплывам, які ён аказаў на фізіку дваццатага стагоддзя. Сутнасць прапанаванага ім падыходу ў філасофіі навукі заключаецца ў сінтэзе самых розных філасофскіх вучэнняў, якія Эйнштэйн прапаноўваў выкарыстоўваць у залежнасці ад навуковай задачы, якая рашаецца. Ён лічыў, што для сапраўднага вучонага, у адрозненне ад філосафа, [[неарэалізм, філасофія|неарэалізм]] з’яўляецца непрымальным. Зыходзячы з канкрэтнай сітуацыі, адзін і той жа навуковец можа быць ідэалістам, рэалістам, пазітывістам і, нават, платонікам і піфагарыйцам. Паколькі для паслядоўнага сістэматычнага філосафа падобны эклектызм можа здацца непрымальным, Эйнштэйн лічыў, што сапраўдны вучоны ў вачах падобнага філосафа выглядае як апартуніст. Адстойваны Эйнштэйнам падыход атрымаў у сучаснай філасофіі навукі назву «''Эпістэмалагічны апартунізм''»<ref>[http://plato.stanford.edu/entries/einstein-philscience The Stanford Encyclopedia of Philosophy/Einstein’s Philosophy of Science]</ref><ref>{{кніга|аўтар= В.П. Филатов|частка= Эпистемологический Оппортунизм|загаловак=Энциклопедия эпистемологии и философии науки|спасылка= http://www.enc-dic.com/enc_epist/Jepistemologicheski-opportunizm-869.html|адказны=Составление и общая редакция. И. Т. Касавин|месца=Москва|выдавецтва=«Канон+» РООИ «Реабилитация»|год=2009|старонкі=1158-1159|старонак=1248|isbn=978-5-88373-089-3|тыраж=800}}</ref>. === Рэлігійныя погляды === Рэлігійныя погляды Эйнштэйна з’яўляюцца прадметам даўніх спрэчак. Некаторыя сцвярджаюць, што Эйнштэйн верыў у існаванне [[Бог]]а, іншыя называюць яго [[Атэізм|атэістам]]. І тыя, і іншыя для пацверджання свайго пункту гледжання цытавалі вялікага навукоўца. У [[1921]] годзе Эйнштэйн атрымаў тэлеграму ад нью-ёркскага [[рабін]]а Герберта Гольдштэйна: «''Ці верыце вы ў Бога кропка аплачаны адказ 50 слоў''». Эйнштэйн уклаўся ў 24 словы: «''Я веру ў Бога [[Бенедыкт Спіноза|Спінозы]], які праяўляе сябе ў заканамернай гармоніі быцця, але зусім не ў Бога, які клапоціцца пра лёс і справы людзей''»<ref>{{кніга|аўтар=Denis Brian.|год=1996|загаловак = Einstein: A Life | выдавецтва = New York: John Wiley & Sons | isbn = 0-471-11459-6 }}</ref>. Яшчэ больш рэзка ён выказаўся ў інтэрв’ю «''Нью-Ёрк Таймс''» (лістапад [[1930]]): «''Я не веру ў Бога, які ўзнагароджвае і карае, у Бога, мэты якога злеплены з нашых чалавечых мэтаў. Я не веру ў неўміручасць душы, хоць слабыя розумы, апантаныя страхам або недарэчным эгаізмам, знаходзяць сабе прытулак у такой веры''»{{sfn |Львов В. Е.|1959|с=233.}}. У [[1940]] годзе ён апісаў свае погляды ў часопісе «''Nature''», у артыкуле пад назвай «''Навука і рэлігія''»<ref name="Nature146">{{артыкул|аўтар=Альберт Эйнштейн|год=1940|загаловак=[http://scepsis.ru/library/id_147.html Наука и религия]|арыгінал = Science and religion|выданне=Nature|том=146|старонкі=605—607}}</ref>. Там ён піша: <blockquote> На маю думку, рэлігійна адукаваны чалавек — гэта той, хто ў максімальна магчымай для яго ступені вызваліў сябе ад путаў эгаістычных жаданняў і паглынуты думкамі, пачуццямі і памкненнямі, якіх ён прытрымліваецца з прычыны іх звышасобаснага характару… безадносна ад таго, ці робіцца спроба звязаць гэта з боскай істотай, бо ў адваротным выпадку нельга было б лічыць [[Буда|Буду]] або Спінозу рэлігійнымі асобамі. Рэлігійнасць такога чалавека палягае ў тым, што ў яго няма сумненняў у значнасці і велічы гэтых звышасобасных мэтаў, якія не могуць быць рацыянальна абгрунтаваныя, але і не маюць у гэтым патрэбы… У гэтым сэнсе рэлігія — старажытнае імкненне чалавецтва ясна і цалкам усвядоміць гэтыя каштоўнасці і мэты, узмацняць і пашыраць іх уплыў. </blockquote> Далей ён праводзіць некаторую сувязь паміж навукай і рэлігіяй, і кажа што «''навука можа быць створана толькі тымі, хто наскрозь прасякнуты імкненнем да ісціны і разумення. Але крыніца гэтага пачуцця бярэ пачатак з вобласці рэлігіі. Адтуль жа — вера ў магчымасць таго, што правілы гэтага свету рацыянальныя, то бок пазнавальныя для розуму. Я не магу ўявіць сапраўднага навукоўца без моцнай веры ў гэта. Вобразна сітуацыю можна апісаць так: навука без рэлігіі — кульгавая, а рэлігія без навукі — сляпая''»<ref name="SP&R">Albert Einstein, [http://www.einsteinandreligion.com/scienceandreligion.html «Science, Philosophy and Religion: a Symposium»], 1941. См. тж. [http://scepsis.ru/library/id_147.html полный перевод Л. Ярославского]</ref>. Фразу «''навука без рэлігіі — кульгавая, а рэлігія без навукі — сляпая''» часта цытуюць па-за кантэкстам, пазбаўляючы яе сэнсу. Затым Эйнштэйн зноў піша, што не верыць у персаніфікаванага Бога і сцвярджае: <blockquote>Не існуе ні панавання чалавека, ні панавання бажаства як незалежных прычын з’яў прыроды. Вядома, дактрына Бога як асобы, якая ўмешваецца ў прыродныя з’явы, ніколі не можа быць у літаральным сэнсе аспрэчаная навукай, бо гэтая дактрына можа заўсёды знайсці прытулак у тых галінах, куды навуковае веданне яшчэ не здольнае пранікнуць. Але я перакананы, што такія паводзіны часткі прадстаўнікоў рэлігіі не толькі невысакародны, але і фатальны.</blockquote> У 1950 годзе ў лісце М. Беркавітцу Эйнштэйн пісаў: «''У адносінах да Бога я агностык. Я перакананы, што для выразнага разумення першараднай важнасці маральных прынцыпаў у справе паляпшэння і акультурвання жыцця не патрабуецца паняцце заканадаўцы, асабліва — заканадаўцы, які працуе па прынцыпе ўзнагароды і пакарання''»<ref>Альберт Эйнштэйн у лісце М. Беркавітцу, [[25 кастрычніка]] [[1950]] года; Einstein Archive 59-215; from Alice Calaprice, ed., The Expanded Quotable Einstein, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 2000, p. 216.</ref>. [[Файл:Albert Einstein in later years.jpg|thumb|У апошнія гады.]] Яшчэ раз Эйнштэйн апісаў свае рэлігійныя погляды, адказваючы тым, хто прыпісваў яму веру ў [[Іўдаізм|яўрэйска]]-[[Хрысціянства|хрысціянскага]] Бога<ref name=DH /><ref>{{cite web | title = Albert Einstein (1879-1955) | url = http://www.stephenjaygould.org/ctrl/quotes_einstein.html | accessdate = 2007-05-21 | archiveurl = https://www.webcitation.org/60qXsxr9G?url=http://www.stephenjaygould.org/ctrl/quotes_einstein.html | archivedate = 11 жніўня 2011 | deadurl = yes }}</ref>: <blockquote>Тое, што вы чыталі аб маіх рэлігійных перакананнях — зразумела, хлусня. Хлусня, якую сістэматычна паўтараюць. Я не веру ў Бога як у асобу і ніколі не хаваў гэтага, а выказваў вельмі ясна. Калі ўва мне ёсць нешта, што можна назваць рэлігійным, то гэта, несумненна, бязмежнае захапленне будовай сусвету ў той меры, у якой навука раскрывае яго.</blockquote> У 1954 годзе, за паўтара года да смерці, Эйнштэйн у лісце да нямецкага філосафа Эрыка Гуткінда так ахарактарызаваў сваё стаўленне да рэлігіі<ref>[http://www.guardian.co.uk/science/2008/may/13/peopleinscience.religion/print What he wrote] // [[The Guardian]], 13 May 2008 [http://www.religare.ru/article54059.htm рускі пераклад]</ref>: <blockquote>«''Слова „Бог“ для мяне ўсяго толькі праява і прадукт чалавечых слабасцей, а Біблія — збор шаноўных, але ўсё ж прымітыўных легенд, якія, тым не менш, з’яўляюцца даволі дзіцячымі. Ніякая, нават самая выдасканаленая, інтэрпрэтацыя не зможа гэта (для мяне) змяніць''». {{oq|en| The word God is for me nothing more than the expression and product of human weaknesses, the Bible a collection of honourable, but still primitive legends which are nevertheless pretty childish. No interpretation no matter how subtle can (for me) change this.}}</blockquote> Найбольш поўны агляд рэлігійных поглядаў Эйнштэйна апублікаваў яго сябар, Макс Джэмер, у кнізе «''Эйнштэйн і рэлігія''»<ref>{{кніга|аўтар=Max Jammer. |загаловак=Einstein and Religion |выдавецтва=Princeton University Press |спасылка=http://books.google.ru/books?id=TnCc1f1C25IC |год=1999 |isbn=0-691-00699-7|ref=Jammer}}</ref>. Зрэшты, ён прызнае, што кніга грунтуецца не на прамых яго гутарках з Эйнштэйнам, а на вывучэнні архіўных матэрыялаў{{sfn|Jammer|1999|p=6.}}. Джэмер лічыць Эйнштэйна глыбока рэлігійным чалавекам, называе яго погляды «''касмічнай рэлігіяй''»{{sfn|Jammer|1999|p=149.}} і лічыць, што Эйнштэйн не атаясамліваў Бога з Прыродай, падобна Спінозе, але лічыў яго асобнай неперсаніфікаванай сутнасцю, што выяўляецца ў законах Сусвету як «''дух, значна большы за чалавечы''», паводле слоў самога Эйнштэйна{{sfn|Jammer|1999|p=115.<br /><blockquote>In a similar vein, Einstein declared that there is no personal God, but “every one who is seriously involved in the pursuit of science becomes convinced that a spirit is manifest in the laws of the Universe—a spirit vastly superior to that of man, and one in the face of which we with our modest powers must feel humble.”</blockquote>}}{{sfn|Jammer|1999|p=148—149.<br /><blockquote>To sum up, Einstein, like Maimonides and Spinoza, categorically rejected any anthropomorphism in religious thought. Like Spinoza, Einstein regarded the idea of a personal God as an anthropomorphism. Unlike Spinoza, who saw the only logical consequence of the denial of a personal God in an identification of God with Nature [deus sive natura], Einstein maintained that God manifests himself “in the laws of the Universe as a spirit vastly superior to that of man, and one in the face of which we with our modest powers must feel humble.” Einstein agreed with Spinoza that he who knows Nature knows God, but not because Nature is God but because the pursuit of science in studying Nature leads to religion. In the terminology of theology, Einstein’s religion may therefore be called a naturalistic theology according to which knowledge of God can be obtained by observing the visible processes of nature, but with the proviso that the manifestation of the divine in the universe is only partially comprehensible to the human intellect.</blockquote>}}. Разам з тым, бліжэйшы вучань Эйнштэйна [[Леапольд Інфельд]] пісаў, што, «''калі Эйнштэйн кажа пра Бога, ён заўсёды мае на ўвазе ўнутраную сувязь і лагічную прастату законаў прыроды. Я назваў бы гэта „матэрыялістычным падыходам да бога“''»<ref>Скибицкий М. М. Бог и «верующие» ученые. М., 1976. С. 17.</ref>. [[Рычард Докінз]] мяркуе (у прыватнасці ў сваёй кнізе «''{{нп4|Бог як ілюзія|Бог як ілюзія|ru|Бог как иллюзия}}''»), што Альберт Эйнштэйн выкарыстоўваў слова «''бог''» толькі ў якасці [[метафара|метафары]] для загадкавасці Сусвету. == Ацэнкі і памяць == {{нп4|Чарльз Персі Сноў|Чарльз Персі Сноў|ru|Сноу, Чарльз Перси}} аб Эйнштэйне<ref name=Snow />: <blockquote> Калі б не існавала Эйнштэйна, фізіка XX стагоддзя была б іншай. Гэтага нельга сказаць ні аб адным іншым вучоным… Ён заняў у грамадскім жыцці такое становішча, якое наўрад ці зойме ў будучыні іншы навуковец. Ніхто, уласна, не ведае, чаму, але ён увайшоў у грамадскую свядомасць усяго свету, стаўшы жывым сімвалам навукі і уладаром дум дваццатага стагоддзя.<br /> Ён казаў: «''Клопат пра чалавека і яго лёс павінны быць асноўнай мэтай у навуцы. Ніколі не забывайце пра гэта пасярод вашых чарцяжоў і ўраўненняў''». Пазней ён таксама сказаў: «''Каштоўнае толькі тое жыццё, якое пражытае для людзей''»…<br /> Эйнштэйн быў самым высакародным чалавекам, якога мы калі-небудзь сустракалі. </blockquote> [[Роберт Опенгеймер]]<ref>{{кніга |аўтар= Oppenheimer I. R. |загаловак= Einstein, a Centennial Volume |месца= Boston |выдавецтва= Harvard Univ. Press |год= 1979 |pages=44 }}</ref>: <blockquote> У ім заўсёды была нейкая чароўная чысціня, адначасова і дзіцячая, і бязмежна упартая''". </blockquote> [[Бертран Артур Уільям Расел|Бертран Расел]]{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=252. }}: <blockquote> Я думаю, яго праца і яго скрыпка давалі яму значную меру шчасця, але глыбокае спачуванне да людзей і цікавасць да іх лёсу засцераглі Эйнштэйна ад непрыстойнай такому чалавеку меры безнадзейнасці… Зносіны з Эйнштэйнам дастаўлялі незвычайнае задавальненне. Нягледзячы на геніяльнасць і славу, ён трымаў сябе абсалютна проста, без найменшых прэтэнзій на пераважнасць… Ён быў не толькі вялікім навукоўцам, але і вялікім чалавекам. </blockquote> [[Годфры Харалд Хардзі|Г. Х. Хардзі]] характарызаваў Эйнштэйна двума словамі: «''Лагодны і мудры''». === Прызнанне === У архівах Нобелеўскага камітэта захавалася каля 60 намінацый Эйнштэйна ў сувязі з фармулёўкай тэорыі адноснасці; яго кандыдатура нязменна вылучалася штогод з 1910 па 1922 гады (акрамя 1911-га і 1915-га). Аднак прэмія была прысуджана толькі ў 1922 годзе — за тэорыю фотаэлектрычнага эфекту, якая ўяўлялася членам Нобелеўскага камітэта больш бясспрэчным укладам у навуку. У выніку гэтай намінацыі Эйнштэйн атрымаў (раней адкладзеную) прэмію за 1921 год адначасова з [[Нільс Бор|Нільсам Борам]], які быў уганараваны прэміяй 1922 года. Эйнштэйну былі прысвоены ганаровыя доктарскія ступені ад шматлікіх універсітэтаў, у тым ліку: Жэневы, Цюрыха, Ростака, Мадрыда, Бруселя, Буэнас-Айрэса, Лондана, Оксфарда, Кембрыджа, Глазга, Лідса, Манчэстэра, Гарварда, Прынстана, Нью-Ёрка (Олбені), Сарбоны. Некаторыя іншыя ўзнагароды<ref>[http://www.einstein-website.de/z_information/honours.html Einstein’s honours, prizes and awards] {{ref-en}}</ref>: <div class="references" style="column-count:2;"> * званне ганаровага грамадзяніна Нью-Ёрка (1921) і Тэль-Авіва (1923); * медаль Матэўчы (1921); * нямецкі ордэн «''За заслугі''» (1923, у 1933 годзе Эйнштэйн адмовіўся ад гэтага ордэна); * медаль Коплі (1925), «''за тэорыю адноснасці і ўклад у квантавую тэорыю''»; * залатая медаль Каралеўскага астранамічнага таварыства Вялікабрытаніі (1926); * медаль імя Макса Планка (1929), Германскае фізічнае таварыства (''Deutsche Physikalische Gesellschaft''); * прыз Жуля Жансена (1931), Французскае астранамічнае таварыства (''Société astronomique de France''); * медаль Франкліна (''Benjamin Franklin Medal'', 1935) </div> Пасмяротна Альберт Эйнштэйн таксама быў адзначаны шэрагам адрозненняў: <div class="references" style="column-count:2;"> * 1992: ён быў названы нумарам 10 у падрыхтаваным Майклам Хартам спісе самых уплывовых асоб у гісторыі. * 1999: часопіс «''Тайм''» назваў Эйнштэйна «''Асобай стагоддзя''». * 1999: апытанне Гэлапа дало Эйнштэйну нумар 4 у спісе самых шанаваных у XX стагоддзі людзей. * 2005 быў абвешчаны ЮНЕСКА годам фізікі з нагоды стагоддзя «''года цудаў''», увянчанага адкрыццём спецыяльнай тэорыі адноснасці. </div> У [[Вашынгтон, акруга Калумбія|сталіцы ЗША]] ўсталяваны помнік Эйнштэйну працы Роберта Беркса ([[1979]])<ref>Гл. [[:en:Albert Einstein Memorial]].</ref>. Некаторыя памятныя мясціны, звязаныя з Эйнштэйнам: <div class="references" style="column-count:2;"> * Ульм, Банхофштрасе, дом 135, тут Эйнштэйн нарадзіўся і жыў да пераезду сям’і ў Мюнхен (1880). Дом разбураны пры бамбардзіроўцы авіяцыяй саюзнікаў вясной 1945 года. * Берн, вуліца Крамгасе (''Kramgasse''), дом 49, пражываў з 1903 па 1905 год. Зараз у ім размяшчаецца «''Дом-музей Альберта Эйнштэйна''». * Цюрых, Мусонштрасе, дом 12, пражываў з 1909 па 1911 год. * Цюрых, Гофштрасе, дом 116, пражываў з 1912 па 1914 год. * Берлін, Вітэльсбахерштрасе, дом 13, пражываў з 1914 па 1918 год. Гэты берлінскі дом, як і наступны, быў разбураны ў ходзе ваенных дзеянняў 1945 года. * Берлін, Габерландштрасе, дом 5, пражываў з 1918 па 1933 год. * Прынстан, Мерсер-стрыт, дом 112, пражываў з 1933 па 1955 год. </div> Мемарыяльныя дошкі: <center> <gallery perrow=5> Файл:Home Albert Einstein 1895 Memorial.jpg|<center>У Аарау</center> Файл:Einstein deska.jpg|<center>У Празе</center> Файл:Gedenktafel Ehrenbergstr 33 (Dahl) Albert Einstein.JPG|<center>У Берліне</center> Файл:8839 - Milano - Via Bigli - Palazzo Olivazzi - Lapide Albert Einstein - Foto Giovanni Dall'Orto - 14-Apr-2007.jpg|<center>У [[Мілан]]е</center> Файл:Einstein-barrakka.JPG|<center>На [[Мальта|Мальце]]</center> </gallery> </center> === Ганаровыя найменаванні === <div class="references" style="column-count:2;"> * {{нп4|Эйнштэйн, адзінка вымярэння|Эйнштэйн|en|Einstein (unit)}} — адзінка колькасці фатонаў, ужываная ў фотахіміі * Хімічны элемент [[Эйнштэйній]] (№ 99 у [[Перыядычная сістэма элементаў|Перыядычнай сістэме элементаў]] Д. І. Мендзялеева) * Астэроід (2001) Эйнштэйн * Кратар Эйнштэйн на Месяцы * Спадарожнік-абсерваторыя [[НАСА]] «''Эйнштэйн''» (HEAO2) з {{нп4|рэнтгенаўскі тэлескоп|рэнтгенаўскім тэлескопам|en|X-ray telescope}} ([[1978]]—[[1982]]) * Квазар «''[[Крыж Эйнштэйна]]''» * «''Кольцы Эйнштэйна''» — эфект, які ствараецца «''[[Гравітацыйная лінза|гравітацыйнымі лінзамі]]''» * Астрафізічная абсерваторыя ў Патсдаме * Інстытут гравітацыйнай фізікі таварыства Макса Планка, Гольм, Германія * Некалькі прэстыжных узнагарод за навуковыя дасягненні: ** Міжнародны Залаты медаль ЮНЕСКА імя Альберта Эйнштэйна<ref>[http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=26451&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html Золотая Медаль ЮНЕСКО имени Альберта Эйнштейна], создана в 1979 году в честь столетия со дня рождения А. Эйнштейна</ref> ** Albert Einstein Award (фонд Люіса і Розы Страусс, ЗША) ** Медаль Альберта Эйнштэйна (швейцарскае «''Таварыства Альберта Эйнштэйна''», Берн) ** Albert Einstein World Award of Science (Сусветны Культурны Савет, World Cultural Council) ** Einstein Prize (Амерыканскае фізічнае таварыства, APS) * Гімназіі ў [[Мюнхен]]е, у горадзе {{нп4|Горад Санкт-Аўгусцін|Санкт-Аўгусцін|en|Sankt Augustin}} і ў [[Горад Ангермюндэ|Ангермюндэ]] * Некалькі медыцынскіх устаноў, у тым ліку: ** Цэнтр медыцыны ў [[Горад Філадэльфія|Філадэльфіі]], [[Штат Пенсільванія|Пенсільванія]] (''Albert Einstein Medical Center'') ** Медыцынскі каледж пры {{нп4|Ешыва-ўніверсітэт|ўніверсітэце Ешыва|en|Yeshiva University}} * Вуліца, прылеглая да {{нп4|Тэль-Авіўскі ўніверсітэт|Тэль-Авіўскага ўніверсітэта|en|Tel Aviv University}} ў Ізраіле<ref>[http://www.elal.co.il/elal/russian/allaboutyourflight/destinations/israel/russia_5_things_tlv_240213.html Достопримечательности Тель Авива.]</ref>. </div> <center> <gallery perrow=4> Файл:Einstein Rings.jpg|thumb|<center>«Кольцы Эйнштэйна»</center> Файл:Einstein cross.jpg|thumb|<center>«Крыж Эйнштэйна»</center> Файл:UNESCO Einstein medal1.jpg|thumb|<center>Медаль ЮНЕСКА імя Альберта Эйнштэйна</center> Файл:Einsteinturm 7443.jpg|thumb|<center>Абсерваторыя ў Патсдаме імя Эйнштэйна</center> </gallery> </center> === Культурны ўплыў === Альберт Эйнштэйн ператварыўся ў героя шэрагу мастацкіх раманаў, фільмаў і тэатральных пастановак. У прыватнасці, ён выступае ў якасці дзейнай асобы ў фільме Нікаласа Рога «''Insignificance''», камедыі Фрэда Шэпізі «''I.Q.''» (у якой яго грае Вальтэр Матау), кінафільме Філіпа Марціна «''Эйнштэйн і Эдынгтан''» (''Einstein and Eddington'') 2008 года, у савецкіх/расійскіх фільмах «''Выбар мэты''», «''Вольф Месінг''», камічнай п’есе Стыва Марціна, раманах Жана-Клода Кар’е «''Калі ласка, месье Эйнштэйн''» (''Einstein S’il Vous Plait'') і Алана Лайтмэна «''Мары Эйнштэйна''» (''Einstein’s Dreams''), паэме {{нп4|Арчыбальд Мак-Ліш|Арчыбальда Мак-Ліша|en|Archibald MacLeish}} «''Эйнштэйн''». Гумарыстычны складнік асобы вялікага фізіка фігуруе ў пастаноўцы Эда Метцгера «''Альберт Эйнштэйн: Практычны багемец''». «''Прафесар Эйнштэйн''», які стварае хронасферу і прадухіляе прыход да ўлады Гітлера, з’яўляецца адным з ключавых персанажаў створанага ім альтэрнатыўнага Сусвету ў серыі камп’ютарных стратэгій рэальнага часу «''{{нп4|Command & Conquer|Command & Conquer|ru|Command & Conquer}}''». Вучоны ў фільме «''Каін XVIII''» цалкам відавочна загрымаваны пад Эйнштэйна. [[Файл:DPAG-2005-Relativität-Atome-Quanten-AlbertEinstein.jpg|thumb|Паштовая марка Германіі 2005 года "''100 год тэорыі адноснасці''"з партрэтам і ўраўненнем Эйнштэйна.]] Знешні выгляд Альберта Эйнштэйна, які ў сталым узросце звычайна з’яўляўся ў простым швэдры з растрапанымі валасамі, прыняты за аснову ў выяўленні вобразаў «''шалёных навукоўцаў''» і «''рассеяных прафесараў''» у папулярнай культуры. Акрамя таго, у ёй актыўна эксплуатуецца і матыў забыўлівасці і непрактычнасці вялікага фізіка, які пераносіцца і на зборны вобраз яго калег. Часопіс «''[[Time|Тайм]]''» нават назваў Эйнштэйна «''здзейсненай марай мультыплікатара''»<ref>{{cite web |author = Frederic Golden. |coauthors = |datepublished = 3 красавіка 2000 |url = http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html |title = Person of the Century: Albert Einstein |accessdate = 26 лютага |accessyear = 2009 |lang = en |description = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20060221080452/http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html |archivedate = 21 лютага 2006 |deadurl = yes }}</ref>. Шырокую вядомасць набылі фатаграфіі Альберта Эйнштэйна. Найбольш пазнавальная была зроблена на 72-м дні нараджэння фізіка (1951). Фатограф Артур Сас папрасіў Эйнштэйна ўсміхнуцца для камеры, на што той паказаў язык. Гэта выява стала іконай сучаснай папулярнай культуры, выяўляючы партрэт адначасова і генія, і жыццярадаснага жывога чалавека. [[21 чэрвеня]] [[2009]] года на аўкцыёне ў амерыканскім Нью-Гемпшыры адзін з дзевяці арыгінальных фотаздымкаў, аддрукаваных у 1951 годзе, быў прададзены за 74 тысячы долараў. А Эйнштэйн падарыў гэты здымак свайму сябру — журналісту Ховарду Сміту — і падпісаў на ім, што «''жартаўлівая грымаса адрасавана ўсяму чалавецтву''»<ref>{{cite web|author=Hans-Josef Kupper|datepublished=2000|url=http://www.einstein-website.de/z_information/variousthings.html#tongue|title=A picture goes around the world – Einstein’s tongue|accessdate=14 лютага|accessyear=2012|lang=en|description=|archiveurl=https://www.webcitation.org/65TeZYR9Q?url=http://www.einstein-website.de/z_information/variousthings.html#tongue|archivedate=15 лютага 2012|deadurl=no}}</ref>. Папулярнасць Эйнштэйна ў сучасным свеце настолькі вялікая, што ўзнікаюць спрэчныя моманты ў шырокім выкарыстанні імя і знешнасці навукоўца ў рэкламе і гандлёвых марках. Паколькі Эйнштэйн завяшчаў частку сваёй маёмасці, у тым ліку выкарыстанне яго выяў, [[Яўрэйскі ўніверсітэт у Іерусаліме|Яўрэйскаму ўніверсітэту ў Іерусаліме]], брэнд «''Альберт Эйнштэйн''» быў зарэгістраваны ў якасці гандлёвай маркі. === Навукова-папулярная фільмаграфія === * д/ф «''Альберт Эйнштэйн. Формула жыцця і смерці''» ({{lang-en|Einstein's Equation of Life and Death}}) ([[BBC]], [[2005]] год). * х/ф «''Эйнштэйн і Эдынгтан''» ({{lang-en|Einstein and Eddington}}) ([[BBC]]/{{нп4|HBO|HBO|ru|HBO}}, [[2008]], рэж. [[Філіп Марцін]]; у ролі Эйнштэйна зняўся Эндзі Серкіс). * серыял (4 серыі) «''Эйнштэйн. Тэорыя кахання''» (Расія, 2013) == Міфы і альтэрнатыўныя версіі == Рознабаковая навуковая і палітычная актыўнасць Альберта Эйнштэйна выклікала з’яўленне шырокай міфалогіі, а таксама немалой колькасці нетрадыцыйных ацэнак розных аспектаў яго дзейнасці. Ужо пры жыцці навукоўца ўзнікла шырокая літаратура, якая прымяншала або адмаўляла яго значэнне ў сучаснай фізіцы. Значную ролю ў яе ўзнікненні адыгралі «''арыйскія''» фізікі [[Філіп Эдуард Антон фон Ленард|Філіп Ленард]] і [[Іаганес Штарк]], а таксама матэматык {{нп4|Эдмунд Тэйлар Уітэкер|Эдмунд Уітэкер|ru|Уиттекер, Эдмунд Тейлор}}. Асаблівае распаўсюджанне такая літаратура атрымала ў [[нацысцкая Германія|нацысцкай Германіі]], дзе, напрыклад, [[спецыяльная тэорыя адноснасці]] цалкам прыпісвалася «''арыйскім''» навукоўцам. Спробы прымяншэння ролі Эйнштэйна ў развіцці сучаснай фізікі працягваюцца і ў цяперашні час. Напрыклад, не так даўно была адноўлена версія аб прысваенні Эйнштэйнам навуковых адкрыццяў сваёй першай жонкі, [[Мілева Марыч|Мілевы Марыч]]<ref>[http://physicsworld.com/cws/article/print/17201 ''John Stachel.'' Anti-Einstein sentiment surfaces again.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120124095031/http://physicsworld.com/cws/article/print/17201 |date=24 студзеня 2012 }}</ref>. Ніжэй прыводзіцца кароткая зводка такіх міфаў, а таксама тых альтэрнатыўных версій, якія абмяркоўваліся ў сур’ёзнай літаратуры. === Навуковыя заслугі Мілевы Марыч === Адзін з шматлікіх міфаў, звязаных з Эйнштэйнам, заключаецца ў тым, што Мілева Марыч, яго першая жонка, нібыта дапамагала яму ў распрацоўцы тэорыі адноснасці ці нават была яе сапраўдным аўтарам. Гэтае пытанне даследавалася гісторыкамі<ref name=GW>{{cite web|url=http://arxiv.org/abs/1204.3551|title=Did Mileva Marić assist Einstein in writing his 1905 path breaking papers?|last=Weinstein G.|publisher=Cornell University |year=2012 |lang=en |accessdate=2012-06-24}}</ref>. Дакументальных пацверджанняў для такога заключэння не выяўлена. Мілева не паказвала асаблівых здольнасцей да матэматыкі або фізікі, яна нават не змагла (з двух спроб) здаць выпускныя іспыты ў політэхнікуме<ref>{{кніга |аўтар= Holton G. |загаловак= Einstein, History, and Other Passions |выдавецтва=Harvard University Press |год=1996 |pages=177—193 }}</ref>. Не вядома ні адной яе навуковай працы — ні ў гады жыцця з Эйнштэйнам, ні пазней (яна памерла ў [[1948]] годзе). Нядаўна апублікаванае ліставанне з Эйнштэйнам не змяшчае з яе боку якіх-небудзь згадак ідэй тэорыі адноснасці, у той час у лістах Эйнштэйна ёсць шматлікія разважанні на гэтыя тэмы<ref name=GW/>. === Пуанкарэ як аўтар тэорыі адноснасці === У абмеркаванні гісторыі [[Спецыяльная тэорыя адноснасці|спецыяльнай тэорыі адноснасці]] (СТА) час ад часу ўзнікае абвінавачванне ў адрас Эйнштэйна: чаму ў першым сваім артыкуле «''Да электрадынамікі цел, што рухаюцца''» ён не спаслаўся на працы папярэднікаў, у прыватнасці на працы [[Анры Пуанкарэ|Пуанкарэ]] і [[Хендрык Антон Лорэнц|Лорэнца]]? Часам нават сцвярджаецца, што СТА стварыў Пуанкарэ, а ў артыкуле Эйнштэйна нічога новага не было<ref name=GVL/>. Лорэнц да канца жыцця так і не стаў прыхільнікам тэорыі адноснасці і заўсёды адмаўляўся ад гонару лічыцца яе «''папярэднікам''»{{sfn |Пайс А.|1989|с=161. }}: «''Асноўная прычына, па якой я не змог прапанаваць тэорыі адноснасці, заключаецца ў тым, што я прытрымліваўся ўяўлення, быццам толькі пераменная <math>t</math> можа лічыцца сапраўдным часам, а прапанаваны мной мясцовы час <math>t'</math> павінен разглядацца толькі ў якасці дапаможнай матэматычнай велічыні''». У лісце Эйнштэйну Лорэнц успамінаў: «''Я адчуваў неабходнасць больш агульнай тэорыі, якую спрабаваў распрацаваць пазней… Заслуга ў распрацоўцы такой тэорыі належыць Вам (і, у меншай ступені, Пуанкарэ)''»{{sfn |Пайс А.|1989|с=164. }}. Недастатковая ўвага да змястоўных работ Пуанкарэ сапраўды мела месца, але, па справядлівасці, гэты папрок варта адрасаваць не толькі Эйнштэйну, але ўсім фізікам пачатку XX стагоддзя. Нават у Францыі ў працах па СТА ўклад Пуанкарэ спачатку ігнараваўся, і толькі пасля канчатковага сцвярджэння СТА (1920-я гады) гісторыкі навукі зноў знайшлі забытыя працы і аддалі Пуанкарэ належнае: <blockquote>Даўшы штуршок для далейшых тэарэтычных даследаванняў, праца Лорэнца не аказала якога-небудзь істотнага ўплыву на наступны працэс зацвярджэння і прызнання новай тэорыі… Але і працы Пуанкарэ не ўдалося вырашыць гэтую праблему… Фундаментальнае даследаванне Пуанкарэ не аказала прыкметнага ўплыву на погляды шырокіх колаў навукоўцаў…<ref>{{кніга |аўтар= Тяпкин А. А., Шибанов А. С. |загаловак= Пуанкаре |выданне= 2-е издание |месца= М. |выдавецтва= Молодая гвардия |год= 1982 |старонкі=304-305 |серыя= Жизнь замечательных людей }}</ref></blockquote> Прычыны гэтага — адсутнасць сістэмнасці ў рэлятывісцкіх артыкулах Пуанкарэ<ref>{{артыкул |аўтар=Суворов С. Г. |загаловак=Эйнштейн: становление теории относительности и некоторые гносеологические уроки |выданне=Успехи физических наук |спасылка=http://ufn.ru/ufn79/ufn79_7/Russian/r797c.pdf |месца=М. |год=1979 |том=128 (июль) |номер=3 }}</ref> і істотныя адрозненні Эйнштэйна і Пуанкарэ ў фізічным разуменні рэлятывізму. Формулы, прыведзеныя ў Эйнштэйна, пры знешнім падабенстве з формуламі Пуанкарэ мелі іншы фізічны змест<ref name=GVL>{{артыкул|аўтар=Гинзбург В. Л. |загаловак=Как и кто создал теорию относительности? |спасылка=http://cs6302.vk.me/u19740882/doc/cc440ceb39df/Kak_i_kto_sozdal_teoriyu_otnositelnosti.pdf |выданне=Вопросы философии |месца=М. |год=1974 |нумар=8 |старонкі=125-140 }}</ref><ref>{{артыкул |аўтар=Кобзарев И. Ю. |загаловак=Доклад Пуанкаре и теоретическая физика накануне создания теории относительности |спасылка=http://ufn.ru/ru/articles/1974/8/e/ |издание=Успехи физических наук |месца=М. |год=1974 |том=113 |номер=4 |старонкі=692 }}</ref>. Сам Эйнштэйн растлумачыў, што ў яго працы «''Да электрадынамікі цел, што рухаюцца''» новымі былі два палажэнні: «''думка пра тое, што значэнне пераўтварэнняў Лорэнца выходзіць за рамкі ўраўненняў Максвела і датычыцца сутнасці прасторы і часу… і выснова пра тое, што „Лорэнц-інварыянтнасць“ з’яўляецца агульнай умовай для кожнай фізічнай тэорыі''»{{sfn |Зелиг К.|1966|с=67—68.}}. П. С. Кудраўцаў пісаў у «''Гісторыі фізікі''»: {{пачатак цытаты}} Сапраўдным стваральнікам тэорыі адноснасці быў Эйнштэйн, а не Пуанкарэ, не Лорэнц, не Лармор і не хто-небудзь іншы. Справа ў тым, што ўсе гэтыя аўтары не адрываліся ад электрадынамікі і не разглядалі праблему з больш шырокага пункту гледжання… Іншая справа — падыход Эйнштэйна да гэтай праблемы. Ён зірнуў на яе з прынцыпова новых пазіцый, з цалкам рэвалюцыйнага пункту гледжання<ref>{{кніга |аўтар=Кудрявцев П. С. |загаловак=Курс истории физики |выдавецтва=Просвещение |месца=М. |год=1974 |спасылка=http://www.edu.delfa.net/Interest/biography/biblio.htm |старонкі=46 }}</ref>. {{канец цытаты}} Неабходна таксама адзначыць, што ні Лорэнц, ні Пуанкарэ ніколі не аспрэчвалі прыярытэт Эйнштэйна ў тэорыі адноснасці. Лорэнц ставіўся да Эйнштэйна вельмі цёпла (менавіта ён рэкамендаваў Эйнштэйна на Нобелеўскую прэмію), а Пуанкарэ даў Эйнштэйну высокую і дружалюбную ацэнку ў сваёй вядомай характарыстыцы<ref name=ECHAR/>. === Адкрыццё формулы E=mc² === Закон узаемасувязі масы з энергіяй [[E=mc²]] — самая вядомая формула Эйнштэйна. Некаторыя крыніцы прыярытэт Эйнштэйна ставяць пад сумнеў<ref>{{cite web|author=|url=http://online.wsj.com/article/SB122057596002301929.html|title=Great and Imperfect|accessdate=23 лютага 2009|lang=en|description=|archiveurl=http://www.webcitation.org/60qXtZr9x|archivedate=2011-08-11}}</ref>, паказваючы, што падобныя або нават такія ж формулы знойдзеныя гісторыкамі навукі ў больш ранніх працах [[Мікалай Аляксеевіч Умаў|Умава]] ([[1873]])<ref>Умов Н. А. «Теория простых сред и её приложение к выводу основных законов электростатических и электродинамических взаимодействий». — Одесса, т. 9, 1873.</ref>, [[Джозеф Джон Томсан|Дж. Дж. Томсана]] ([[1881]]), [[Олівер Хэвісайд|Хэвісайда]] ([[1890]]), [[Анры Пуанкарэ|Пуанкарэ]] ([[1900]]) і Ф. Хазенерля (1904). Усе гэтыя даследаванні адносіліся да прыватнага выпадку — да меркаваных уласцівасцей [[Эфір, фізіка|эфіру]] або зараджаных цел. Напрыклад, Умаў вывучаў магчымую залежнасць шчыльнасці эфіру ад шчыльнасці энергіі электрамагнітнага поля, а аўстрыйскі фізік Ф. Хазенерль у працах 1904—1905 гадоў<ref>''F. Hasenohrl''. Zur Theorie der Strahlung in bewegten Korpern. Ann. Phys., Band 15, Seite 344—370, (1904); 16, 589 (1905).</ref>, выказаў здагадку, што энергія выпраменьвання эквівалентная дадатковай «''электрамагнітнай масе''» і звязаная з ёй формулай: <math>~E=\frac{3}{4}mc^2</math><ref name=KUDR41/>. Эйнштэйн першы прапанаваў гэтыя суадносіны як усеагульны закон [[дынаміка|дынамікі]], які адносіцца да ўсіх відаў [[Матэрыя, фізіка|матэрыі]] і не абмежаваны [[электрамагнетызм]]ам. Акрамя таго, большасць пералічаных навукоўцаў звязвалі гэты закон з існаваннем асаблівай «''электрамагнітнай масы''», якая залежыць ад энергіі<ref name=KUDR41>{{кніга |аўтар=Кудрявцев П. С. |загаловак=Курс истории физики|выдавецтва=Просвещение |месца=М. |год=1974 |спасылка=http://www.edu.delfa.net/Interest/biography/biblio.htm |том=3 |старонкі=39-44}}</ref>. Эйнштэйн аб’яднаў усе віды мас і адзначыў зваротную залежнасць: інертнасць любога фізічнага аб’екта расце з ростам энергіі. === Аўтарства ўраўненняў гравітацыйнага поля === Як ужо гаварылася вышэй, канчатковыя ўраўненні гравітацыйнага поля агульнай тэорыі адноснасці (АТА) былі выведзеныя практычна адначасова (рознымі спосабамі) Эйнштэйнам і [[Давід Гільберт|Гільбертам]] у лістападзе 1915 года. Да нядаўняга часу лічылася, што Гільберт атрымаў іх на 5 дзён раней, але апублікаваў пазней: Эйнштэйн прадставіў у Берлінскую акадэмію сваю працу, якая змяшчае правільны варыянт ураўненняў, [[25 лістапада]], а нататка Гільберта «''Падставы фізікі''» была агучана на 5 дзён раней, [[20 лістапада]] 1915 года на дакладзе ў Гётынгенскім матэматычным таварыстве, і затым перададзена Каралеўскаму навуковаму грамадству ў Гётынген. Артыкул Гільберта быў апублікаваны [[31 сакавіка]] [[1916]] года. Двое навукоўцаў пры падрыхтоўцы сваіх рукапісаў вялі ажыўленае ліставанне, частка якога захавалася; з яе ясна відаць, што абодва даследчыкі аказвалі адзін на аднаго ўзаемны і плённы ўплыў. У літаратуры ўраўненні поля называюцца «''[[Ураўненні Эйнштэйна|ўраўненнямі Эйнштэйна]]''». У [[1997]] годзе былі выяўленыя новыя дакументы, а менавіта карэктура артыкула Гільберта, датаваная 6 снежня. З гэтай знаходкі Л. Коры, які зрабіў яе, з суаўтарамі зрабілі выснову, што Гільберт выпісаў «''правільныя''» ўраўненні поля не на 5 дзён раней, а на 4 месяцы пазней Эйнштэйна<ref>''Визгин В. П.'' [http://ufn.ru/ru/articles/2001/12/d/ Об открытии уравнений гравитационного поля Эйнштейном и Гильбертом (новые материалы)]. УФН, № 171 (2001), стр. 1347.<br />[http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Hilbert.html Hilbert], где цитируется, например, статья: {{артыкул |аўтар = L Corry, J Renn, J Stachel. |загаловак = Belated Decision in the Hilbert-Einstein Priority Dispute |спасылка = |выданне = Science |тып = |месца = |год = 1997 |том = |нумар = 278 (14 Nov) |старонкі = }}.</ref>. Аказалася, што праца Гільберта, падрыхтаваная да друку раней эйнштэйнаўскай, у двух акалічнасцях істотна адрозніваецца ад свайго канчатковага друкаванага варыянта<ref>''Визгин В. П.'' Указ. соч., стр. 1358—1359.</ref>: # У ёй няма ўраўненняў поля ў іх класічнай форме, упершыню апублікаваных у артыкуле Эйнштэйна (не раскрыты выраз з абсалютнай вытворнай). Пазней, праўда, выявілася, што верхняя трэць 8-га аркуша карэктуры чамусьці была адрэзаная; аднак кантэкст гэтай лакуны не дае падстаў меркаваць, што менавіта гэты фрагмент змяшчае ураўненні поля<ref>{{артыкул|аўтар=Leo Corry, Jürgen Renn, John Stachel. |загаловак=Response to F. Winterberg|спасылка=http://archive.is/yAcJg|выданне=Z. Naturforsch |год=2004|band=59a|pages=715-719}}</ref>. # Апроч ураўненняў поля, Гільберт увёў дадаткова 4 неагульнакаварыянтныя ўмовы, якія, на яго думку, неабходныя для адназначнасці рашэння ўраўненняў. Гэта азначае, што варыянт Гільберта быў спачатку не скончаны і не цалкам неагульнакаварыянтны, канчатковы выгляд праца прыняла толькі перад друкам, калі эйнштэйнаўская праца ўжо ўбачыла свет. У ходзе завяршальнай праўкі Гільберт уставіў у свой артыкул спасылкі на паралельную снежаньскую працу Эйнштэйна, дадаў заўвагу аб тым, што ўраўненні поля можна ўявіць і ў іншым выглядзе (далей ён выпісаў класічную формулу Эйнштэйна, але без доказу), і прыбраў усе развагі аб дадатковых умовах. Гісторыкі мяркуюць, што гэтая праўка шмат у чым была праведзена пад уплывам эйнштэйнаўскага артыкула<ref>''Визгин В. П.'' Указ. соч., стр. 1359, 1362.</ref>. Выснова Л. Коры была таксама пацверджаная ў артыкуле Т. Заўэра<ref>{{артыкул |аўтар = Tilman Sauer. |загаловак = The relativity of discovery: Hilbert's first note on the foundations of physics |спасылка = http://arxiv.org/PS_cache/physics/pdf/9811/9811050v1.pdf |выданне = Arch. Hist. Exact Sci |тып = |месца = |год = 1999 |том = |нумар = 53 |pages = 529-575 }}</ref>. У далейшай палеміцы, акрамя Коры, удзельнічаў Ф. Вінтэрберг, які крытыкаваў Коры (у прыватнасці, за замоўчванне наяўнасці лакуны ў карэктуры)<ref>F. Winterberg. On «Belated Decision in the Hilbert-Einstein Priority Dispute», published by L. Corry, J. Renn, and J. Stachel" — гл. http://www.bourabai.kz/winter/hilbert.pdf</ref>. Акадэмік Анатоль Лагуноў (з суаўтарамі) таксама распачаў спробу аспрэчыць прыведзеныя Коры і паўтораныя шэрагам іншых аўтараў высновы<ref>Гл. [http://ufn.ru/ru/articles/2004/6/f/ А. А. Логунов, М. А. Мествиришвили, В. А. Петров. Как были открыты уравнения Гильберта-Эйнштейна?]</ref>. Ён адзначыў, што не захаваная частка 8-га аркуша можа змяшчаць нешта значнае, напрыклад, ураўненні ў класічным выглядзе, і, акрамя таго, гэтыя ўраўненні могуць быць атрыманы «''трывіяльным шляхам''» з відавочна выпісанага ў карэктуры [[лагранжыян]]а. На гэтай падставе Лагуноў прапанаваў называць ураўненні поля «''ўраўненнямі Гільберта-Эйнштэйна''». Гэта прапанова Лагунава не атрымала заўважнай падтрымкі навуковай супольнасці. Нядаўні артыкул Івана Тодарава<ref>{{артыкул |аўтар = Todorov, Ivan T. |загаловак = Einstein and Hilbert: The Creation of General Relativity |спасылка = http://arxiv.org/PS_cache/physics/pdf/0504/0504179v1.pdf |выданне = Institut für Theoretische Physik, Universität Göttingen |тып = |месца = |год = 2005 |том = |нумар = |pages = }}</ref> змяшчае даволі поўны агляд сучаснай сітуацыі і гісторыі пытання. Тодараў характарызуе рэакцыю Лагунова як занадта гнеўную, аднак лічыць, што яна справакаваная празмернай аднабаковасцю пазіцыі Коры з суаўтарамі. Ён пагаджаецца з тым, што «''толькі на этапе друку Гільберт прыбраў усе дадатковыя ўмовы і прызнаў безумоўную фізічную значнасць каварыянтных ураўненняў''<ref>»''Only at the stage of proofreading does Hilbert suppress all extra conditions and recognize the unqualified physical relevance of the covariant equation''«. Цыт. па: {{артыкул |аўтар = Todorov, Ivan T. |загаловак = Einstein and Hilbert: The Creation of General Relativity |спасылка = http://arxiv.org/PS_cache/physics/pdf/0504/0504179v1.pdf |выданне = Institut für Theoretische Physik, Universität Göttingen |тып = |месца = |год = 2005 |том = |нумар = |pages = }}</ref>», але адзначае, што ўплыў Гільберта і супрацоўніцтва з ім былі вырашальнымі для прыняцця неагульнакаварыянтнасці таксама і самім Эйнштэйнам. Тодараў не знаходзіць карысным для гісторыі навукі залішнюю канфліктнасць і лічыць, што значна больш правільным было б, па прыкладзе саміх Эйнштэйна і Гільберта, наогул не рабіць прыярытэтнае пытанне каменем спатыкнення. Варта падкрэсліць таксама, што ўласна прыярытэт Эйнштэйна ў стварэнні агульнай тэорыі адноснасці ніколі не аспрэчваўся, у тым ліку і Гільбертам. Адзін з міфаў, звязаных з Эйнштэйнам, сцвярджае, што Гільберт сам, без усялякага ўплыву Эйнштэйна, вывеў галоўныя ўраўненні АТА. Сам Гільберт так не лічыў і ніколі не прэтэндаваў на прыярытэт у якой-небудзь частцы АТА<ref>''Констанс Рид''. [http://kvant.info/reid/book.htm Гильберт]. М.: Наука, 1977.</ref>: <blockquote>Гільберт ахвотна прызнаваў і часта пра гэта казаў на лекцыях, што вялікая ідэя належыць Эйнштэйну. «''Любы хлопчык на вуліцах Гётынгена разумее ў чатырохмернай геаметрыі больш, чым Эйнштэйн, — аднойчы заўважыў ён. — І тым не менш менавіта Эйнштэйн, а не матэматыкі, зрабіў гэтую працу''».</blockquote> === Эфір і тэорыя адноснасці === Сустракаецца сцвярджэнне, што Эйнштэйн, які спачатку адмаўляў [[Эфір, фізіка|эфір]] у сваёй працы 1905 года «''Да электрадынамікі цел, што рухаюцца''», дзе ён называў увядзенне «''святланоснага эфіру''» залішнім, пазней прызнаў яго існаванне і нават напісаў працу пад назвай «''Эфір і тэорыя адноснасці''» ([[1920]])<ref name=ether> {{кніга |аўтар=А. Эйнштейн. |загаловак=Собрание научных трудов. Указ. соч |том=1 |старонкі=682—689 }}</ref>. Тут чыста тэрміналагічная блытаніна. Светаносны эфір Лорэнца—Пуанкарэ Эйнштэйн ніколі не прызнаваў. У згаданым артыкуле ён прапануе вярнуць тэрміну «''эфір''» яго спрадвечны (з антычных часоў) сэнс: матэрыяльны запаўняльнік пустаты. Іншымі словамі, і Эйнштэйн пра гэта прама піша, эфір у новым разуменні — гэта фізічная прастора агульнай тэорыі адноснасці<ref name=ether/>: <blockquote>Можна прывесці некаторы важны аргумент на карысць гіпотэзы пра эфір. Адмаўляць эфір — гэта ў канчатковым рахунку значыць прымаць, што пустая прастора не мае ніякіх фізічных уласцівасцей. З такім меркаваннем не суадносяцца асноўныя факты механікі…<br /> Рэзюмуючы, можна сказаць, што агульная тэорыя адноснасці надзяляе прастору фізічнымі ўласцівасцямі; такім чынам, у гэтым сэнсе эфір існуе. Згодна з агульнай тэорыі адноснасці, прастора немагчымая без эфіру; сапраўды, у такой прасторы не толькі было б немагчыма распаўсюджанне святла, але не маглі б існаваць маштабы і гадзіны і не было б ніякіх прасторава-часавых адлегласцей у фізічным сэнсе слова. Аднак гэты эфір нельга ўявіць сабе складзеным з частак, што прасочваюцца ў часе; такой уласцівасцю валодае толькі важкая матэрыя; сапраўды гэтак жа да яго нельга ўжываць паняцце руху. </blockquote> Гэты новы сэнс старога тэрміна не знайшоў, аднак, падтрымкі ў навуковым свеце<ref>{{артыкул|аўтар=Kostro, L. |загаловак=Albert Einstein's New Ether and his General Relativity |спасылка=http://www.mathem.pub.ro/proc/bsgp-10/0KOSTRO.PDF |выданне=Proceedings of the Conference of Applied Differential Geometry |год=2001 |старонкі=78–86}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=Stachel, J. |загаловак=Why Einstein reinvented the ether |выданне=Physics World |год=2001 |выпуск=55–56.}}</ref><ref>{{кніга |аўтар=Kostro, L.|загаловак=An outline of the history of Einstein's relativistic ether concept //In: ''Jean Eisenstaedt & Anne J. Kox'', Studies in the history of general relativity, 3 |месца=Boston-Basel-Berlin |выдавецтва=Birkäuser |год=1992 |pages=260–280 |isbn= 0-8176-3479-7}}</ref>. === Эйнштэйн і савецкая навука === Зацвярджэнне эйнштэйнаўскіх ідэй (квантавай тэорыі і асабліва тэорыі адноснасці) у [[СССР]] было няпростым. Частка навукоўцаў, асабліва навуковая моладзь, успрынялі новыя ідэі з цікавасцю і разуменнем, ужо ў 1920-я гады з’явіліся першыя савецкія працы і навучальныя дапаможнікі на гэтыя тэмы. Аднак былі фізікі і філосафы, якія рашуча ўсупрацівіліся канцэпцыям «''новай фізікі''»; сярод іх асабліва актыўны быў А. К. Ціміразеў (сын вядомага біёлага {{нп4|Клімент Аркадзевіч Ціміразеў|К. А. Ціміразева|ru|Тимирязев, Климент Аркадьевич}}), які крытыкаваў Эйнштэйна яшчэ да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|рэвалюцыі]]<ref>Гл. тэксты яго публікацый на сайце [http://sceptic-ratio.narod.ru/po.htm Вайна ў навуцы.]</ref><ref>Пасля яго артыкулаў у часопісах «''Чырвоная новь''» (1921, № 2) і «''Пад сцягам марксізму''» (1922, № 4) з’явілася крытычная заўвага [[Ленін]]а: «''Калі Ціміразеў у першым нумары часопіса павінен быў агаварыць, што за тэорыю Эйнштэйна, які сам, паводле слоў Ціміразева, ніякага актыўнага паходу супраць асноў матэрыялізму не вядзе, ухапілася ўжо велічэзная маса прадстаўнікоў буржуазнай інтэлігенцыі ўсіх краін, то гэта адносіцца не да аднаго Эйнштэйна, а да цэлага шэрага, калі не да большасці вялікіх пераўтваральнікаў прыродазнаўства, пачынаючы з канца XIX стагоддзя''». Цыт. па: ''Ленин В. И.'' Избранные сочинения. М.: Политическая литература, 1987, т. 10, стр. 246.; [http://libelli.ru/works/45-1.htm В. И. Ленин «О значении воинствующего материализма»]</ref>. У 1922 годзе Эйнштэйн быў абраны замежным членам-карэспандэнтам [[АН СССР|РАН]]. Тым не менш за 1925—1926 гады Ціміразеў апублікаваў не менш за 10 анты-рэлятывісцкіх артыкулаў<ref name=viz/>. Не прыняў тэорыю адноснасці і [[Канстанцін Эдуардавіч Цыялкоўскі|К. Э. Цыялкоўскі]], які адхіліў рэлятывісцкую касмалогію і абмежаванне на хуткасць руху, якія падрывалі тэорыі Цыялкоўскага па магчымым засяленні космасу<ref>Цыялкоўскаму належаць словы: «''Другая выснова яго: хуткасць не можа перавышаць хуткасці святла… гэта тыя ж шэсць дзён, нібыта ўжытыя на стварэнне свету.''» Цыт. па: [http://www.ritz-btr.narod.ru/ciolkovsky.html К. Э. Циолковский «Библия и научные тенденции запада»] // «Очерки о Вселенной», Калуга: Золотая аллея, 2001, стр. 284.</ref>. Тым не менш да канца жыцця, мабыць, Цыялкоўскі змякчыў сваю пазіцыю, таму што на рубяжы 1920—1930-х гадоў ён у шэрагу прац і інтэрв’ю згадвае рэлятывісцкую формулу Эйнштэйна <math>E=mc^2</math> без крытычных пярэчанняў<ref>Гл. [http://www.mai.ru/projects/flight/tsiolkov/bio002.htm Теория космических эр].</ref>. Аднак з немагчымасцю рухацца хутчэй святла Цыялкоўскі так ніколі і не змірыўся. Хоць у 1930-я гады крытыка тэорыі адноснасці сярод савецкіх фізікаў спынілася, ідэалагічная барацьба шэрагу філосафаў з тэорыяй адноснасці як «''буржуазным цемрашальствам''» працягвалася і асабліва ўзмацнілася пасля арышта і расстрэла [[Мікалай Іванавіч Бухарын|Мікалая Бухарына]], уплыў якога раней змякчаў ідэалагічны націск на навуку<ref name=viz/>. Наступная фаза кампаніі пачалася ў [[1950]] годзе; імаверна, яна была звязана з аналагічнымі па духу тагачаснымі кампаніямі супраць [[генетыка|генетыкі]] і [[кібернетыка|кібернетыкі]]. Незадоўга да таго ([[1948]]) выдавецтва «''Гостехиздат''» выпусціла пераклад кнігі «''Эвалюцыя фізікі''» Эйнштэйна і Інфельда з шырокай прадмовай пад назвай: «''Пра ідэалагічныя заганы ў кнізе А. Эйнштэйна і Л. Інфельда „Эвалюцыя фізікі“''»<ref name=ussr>{{артыкул |аўтар=Френкель В. Я. |загаловак = Пресса страны Советов против теории относительности |выданне = Вестник РАН |спасылка = http://www.ihst.ru/projects/sohist/papers/fren94vr.htm |год = 1994 |том = 64 |нумар = 1 |старонкі=50—55 }}</ref>. Праз 2 гады ў часопісе «''Савецкая кніга''» была змешчана разгромная крытыка як самой кнігі (за «''ідэалістычны ўхіл''»), так і выдавецтва, якое яе выпусціла (за ідэалагічную памылку). Гэты артыкул адкрыў цэлую лавіну публікацый, якія фармальна былі накіраваны супраць філасофіі Эйнштэйна, аднак заадно абвінавачвалі ў ідэалагічных памылках шэраг буйных савецкіх фізікаў — {{нп4|Якаў Ільіч Фрэнкель|Я. І. Фрэнкеля|ru|Френкель, Яков Ильич}}, С. М. Рытава, [[Леанід Ісаакавіч Мандэльштам|Л. І. Мандэльштама]] і іншых. Неўзабаве ў часопісе «''Пытанні філасофіі''» з’явіўся артыкул дацэнта кафедры філасофіі Растоўскага дзяржаўнага універсітэта М. М. Карпава «''Аб філасофскіх поглядах Эйнштэйна''» ([[1951]])<ref>''Карпов М. М.'' О философских взглядах А. Эйнштейна // Философские проблемы современной физики. М.: Изд-во АН СССР, 1952. С. 216—233.</ref>, дзе навуковец абвінавачваўся ў [[Суб'ектыўны ідэалізм|суб’ектыўным ідэалізме]], нявер’і ў бясконцасць Сусвету і іншых саступках рэлігіі. У [[1952]] годзе быў апублікаваны артыкул віднага савецкага філосафа А. А. Максімава<ref>Максимов А. А. Против реакционного эйнштейнианства в физике. Красный флот. 13 июня, 1952.</ref>, які кляйміў ужо не толькі філасофію, але і асабіста Эйнштэйна, «''якому буржуазная прэса стварыла рэкламу за яго шматлікія нападкі на матэрыялізм, за прапаганду поглядаў, якія падрываюць навуковы светагляд і абясцэньваюць ідэйна навуку''»<ref name=ussr/>. Аднак крытычная важнасць «''{{нп4|Стварэнне савецкай атамнай бомбы|атамнага праекта|ru|Создание советской атомной бомбы}}''» ў тыя гады, аўтарытэт і рашучая пазіцыя акадэмічнага кіраўніцтва прадухілілі разгром савецкай фізікі, аналагічны таму, які зладзілі генетыкам<ref name=viz>{{артыкул|аўтар=Визгин В. П. |загаловак=Ядерный щит в «тридцатилетней войне» физиков с невежественной критикой современных физических теорий |ссылка=http://ufn.ru/ru/articles/1999/12/j/ |выданне=Успехи физических наук |месца=М. |год=1999 |том=169 |нумар=12 |старонкі=1363-1388 }}</ref>. Пасля смерці [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталіна]] анты-эйнштэйнаўская кампанія была хутка згорнутая. === Іншыя міфы === * У [[1962]] годзе была ўпершыню апублікаваная лагічная задача, вядомая як «''{{нп4|Загадка Эйнштэйна|Загадка Эйнштэйна|ru|Загадка Эйнштейна}}''». Такую назву ёй далі, імаверна, у рэкламных мэтах, таму што няма ніякіх сведчанняў таго, што Эйнштэйн мае нейкае дачыненне да гэтай галаваломкі. Ні ў адной біяграфіі Эйнштэйна яна таксама не згадваецца. * У вядомай біяграфіі Эйнштэйна{{sfn |Зелиг К.|1966|с=138—139.}} сцвярджаецца, што ў 1915 годзе Эйнштэйн нібыта ўдзельнічаў у праектаванні новай мадэлі ваеннага самалёта. Гэты занятак цяжка ўзгадніць з яго пацыфісцкімі перакананнямі. Даследаванне паказала, аднак<ref name="frenkel_1_5">{{кніга |аўтар= Френкель В. Я., Явелов Б. Е. |загаловак= Эйнштейн: изобретения и эксперимент. Указ. соч |спасылка= http://vivovoco.astronet.ru/VV/PAPERS/BIO/EINSTEIN.001/CHAPTER_5.HTM }}</ref>, што Эйнштэйн проста абмяркоўваў з дробнай авіяфірмай адну ідэю ў галіне аэрадынамікі — крыло тыпу «''каціная спіна''» (горб на верхняй частцы профілю). Ідэя апынулася няўдалай і, як пазней выказаўся Эйнштэйн, легкадумнай; зрэшты, развітой тэорыі палёту тады яшчэ не існавала. * Эйнштэйна часта згадваюць у ліку [[Вегетарыянства|вегетарыянцаў]]. Хоць ён на працягу многіх гадоў падтрымліваў гэты рух, строгай вегетарыянскай дыеты ён пачаў прытрымлівацца толькі ў 1954 годзе, прыкладна за год да сваёй смерці<ref>{{cite web|url=http://www.ivu.org/history/northam20a/einstein.html|title=History of Vegetarianism&nbsp;— Albert Einstein|accessdate=2009-03-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qXuuOVL?url=http://www.ivu.org/history/northam20a/einstein.html|archivedate=11 жніўня 2011|deadurl=no}}</ref>. * Існуе нічым не пацверджаная легенда<ref>{{cite web|url=http://www.agat.net.ru/anomal/einstein.htm|title=Тайна Альберта Эйнштейна|accessdate=2009-07-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qXv1Nu5?url=http://www.agat.net.ru/anomal/einstein.htm|archivedate=11 жніўня 2011|deadurl=yes}}</ref>, што перад смерцю Эйнштэйн спаліў свае апошнія навуковыя працы, якія змяшчаюць адкрыццё, патэнцыйна небяспечнае для чалавецтва. Часта гэтую тэму звязваюць з «''{{нп4|Філадэльфійскі эксперымент|Філадэльфійскім эксперыментам|en|Philadelphia Experiment}}''». Легенда нярэдка згадваецца ў розных СМІ, на яе аснове зняты фільм «''Апошняе ўраўненне''» ({{lang-en|The Last Equation}})<ref>{{cite web|url=http://www.scifimoviepage.com/upcoming/previews/lastequation.html|title=THE LAST EQUATION (2010)|accessdate=2009-07-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qXvgWdz?url=http://www.scifimoviepage.com/upcoming/previews/lastequation.html|archivedate=11 жніўня 2011|deadurl=no}}</ref>. == Працы == * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.alberteinstein.info | title = Einstein Archives Online | format = | work = | accessdate = 20 студзеня 2009 | archiveurl = https://www.webcitation.org/60qXwH4mf?url=http://www.alberteinstein.info/ | archivedate = 11 жніўня 2011 | deadurl = no }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.ethbib.ethz.ch/eth-archiv/einstein/dokumente.html | title = Einstein Online, ETH Bibliothek | work = | accessdate = 11 лютага 2009 | archiveurl = https://www.webcitation.org/60qXwMBt1?url=http://www.library.ethz.ch/de/Ressourcen/Digitale-Kollektionen/Einstein-Online | archivedate = 11 жніўня 2011 | deadurl = yes }} * [[:en:List of scientific publications by Albert Einstein|Поўны спіс навуковых прац Эйнштэйна]] {{ref-en}} == Гл. таксама == * [[Агульная тэорыя адноснасці]] * [[Прынцып эквівалентнасці сіл гравітацыі і інерцыі]] * [[Спецыяльная тэорыя адноснасці]] * [[Ураўненні Эйнштэйна]] * [[Эквівалентнасць масы і энергіі]] == Зноскі == {{заўвагі|2|height=200}} == Літаратура == * {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.18 Кн.1: Дадатак: Шчытнікі — ЯЯ|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2004|том=18|старонкі=51-52|старонак=472|isbn=985-11-0295-4 (Т. 18 Кн. 1)|тыраж=10&nbsp;000}} * {{кніга |аўтар=Айзексон, У. |загаловак=Эйнштейн. Его жизнь и его Вселенная |ref=Айзексон |месца=М. |выдавецтва=Corpus |год=2015 |старонак=832 |isbn=978-5-17-079635-9 }} * {{кніга |аўтар= |загаловак= Альберт Эйнштейн: Обрести достоинство и свободу |месца= М., Иерусалим |выдавецтва= Мосты культуры / Гешарим |год= 2006 |старонак= 256 |isbn=5-93273-213-X }} * {{кніга |аўтар= Гернек Ф. |загаловак= Альберт Эйнштейн. Жизнь во имя истины, гуманизма и мира |месца= М. |выдавецтва= Прогресс |год=1966 |старонак= |ref=Гернек }} * {{артыкул |аўтар= Дюкас Э., Хофман Б. |загаловак= Альберт Эйнштейн как человек |спасылка=http://lib.ru/MEMUARY/ZHZL/einshtein.txt |выданне=Вопросы философии |месца=М. |год = 1991 |нумар=1 |старонкі = }} * {{кніга |аўтар=Зелиг К. |загаловак=Альберт Эйнштейн |выданне=2-е изд |ref=Зелиг К. |месца=М. |выдавецтва=Атомиздат |год=1966 |старонак= }} * {{кніга |аўтар=Кузнецов Б. Г. |загаловак= Эйнштейн. Жизнь. Смерть. Бессмертие |спасылка=http://bibliotekar.ru/albert-eynshteyn/index.htm |выданне= 5-е изд., перераб. и доп |месца= М. |выдавецтва= Наука |год= 1980 |старонак= |серыя= |isbn= |ref=Кузнецов Б. Г. }} * {{кніга |аўтар=Львов В. Е. |загаловак= Жизнь Альберта Эйнштейна |месца=М. |выдавецтва=Молодая гвардия |год=1959 |старонак= |серыя= Жизнь замечательных людей |ref=Львов В. Е. }} * {{кніга |аўтар=Надеждин Н. Я. |загаловак=Альберт Эйнштейн. Беллетризованная биография |серыя=Секрет успеха |месца= М. |выдавецтва=Академия развития |год=2011 |старонак=224 |isbn=978-5-98986-501-7 }} * {{кніга |аўтар=Пайс А. |ref=Пайс А. |загаловак=Научная деятельность и жизнь Альберта Эйнштейна |арыгінал= |спасылка=http://www.edu.delfa.net/Interest/biblio/pajs_einshtein.djvu |выданне= |месца=М. |выдавецтва=Наука |год=1989 |старонак=568 |серыя= |isbn= 5-02-014028-7 }} * {{артыкул |аўтар=Пайс А. |загаловак=Как Эйнштейн получил Нобелевскую премию |ref=Как Эйнштейн получил Нобелевскую премию |выданне=Эйнштейновский сборник, 1982—1983 |год=1986 |месца=М. |выдавецтва=Наука |старонкі=85—105. }} * {{кніга |аўтар= Паркер Б. |загаловак= Мечта Эйнштейна: В поисках единой теории строения Вселенной |арыгінал= |спасылка= http://ega-math.narod.ru/Reid/Parker.htm |месца= СПб. |выдавецтва= Амфора |год= 2001 |isbn= 5-94278-141-9 }} * {{кніга |аўтар= Сноу Ч. П. |загаловак= Эйнштейн |арыгінал= |спасылка= http://vivovoco.astronet.ru/VV/PAPERS/ECCE/SNOW/S_EINSTEIN.HTM |выданне=В книге: Портреты и размышления |месца=М. |выдавецтва=Прогресс |год=1985 |старонкі= 137—156 |старонак= |isbn= 5-94278-141-9 }} * {{кніга |аўтар = Френкель В. Я., Явелов Б. Е. |частка = |спасылка частка = |загаловак = Эйнштейн — изобретатель |арыгінал = |спасылка = |адказны = Отв. ред. проф. Б. Г. Кузнецов. |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Наука |год = 1982 |старонкі = |старонак = 161 |серыя = История науки и техники |isbn = |тираж = 126&nbsp;000 }} (обл.) * {{кніга |аўтар= Френкель В. Я., Явелов Б. Е. |частка= |загаловак= Эйнштейн: изобретения и эксперимент |арыгінал= |спасылка= http://vivovoco.astronet.ru/VV/PAPERS/BIO/EINSTEIN.001/CONTENT.HTM |выданне= 2-е выданне, переработанное и дополненное |месца= М. |выдавецтва= Наука |год= 1990 |том= |старонкі= |старонак= 239 |серыя= История науки и техники |isbn= 5-02-000802-8 }} * {{кніга |аўтар= Хофман Б. |частка= |загаловак= Альберт Эйнштейн — творец и бунтарь |арыгінал= |спасылка= |выданне= |месца= М. |выдавецтва= Прогресс |год= 1983 |том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= }} * {{кніга |аўтар= Roger Highfield, Paul Carter. |частка= |загаловак= The Private Lives of Albert Einstein |арыгінал= |спасылка= |выданне= |месца= London |выдавецтва= Faber and Faber |год= 1993 |том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= 0-571-17170-2 (US ed. ISBN 0-312-11047-2) }} == Спасылкі == {{Commonscat|Albert Einstein}} {{wikiquote|Альберт Эйнштэйн|Альберта Эйнштэйна}} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.peoples.ru/science/physics/einstein/ | title = Альберт Эйнштейн на сайте peoples.ru | format = | work = | accessdate = 18 студзеня 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXxRwFf | archivedate = 2011-08-11 }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.vokrugsveta.ru/encyclopedia/index.php?title=Эйнштейн,_Альберт | title = Альберт Эйнштейн на сайте vokrugsveta.ru | format = | work = | accessdate = 18 студзеня 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXyCyHM | archivedate = 2011-08-11 }} * {{артыкул |аўтар=Макс Борн. |загаловак = Альберт Эйнштейн и световые кванты |выданне = Успехи физических наук |спасылка = http://ufn.ru/ufn56/ufn56_5/Russian/r565h.pdf |год = 1956 |том = 59 |нумар = 1 }} * {{cite web | last = Куприянов | first = Алексей. | coauthors = | datepublished = 2006 | url = http://polit.ru/science/2006/11/13/einstein.html | title = Научное сообщество против Академии: Как 85 лет назад Эйнштейн не получил Нобелевскую премию | work = Полит.ру | accessdate = 20 студзеня 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXz2Fvq | archivedate = 2011-08-11 }} * {{cite web | last = Смирнов | first = А. Р. | datepublished = 2005 | url = http://files.school-collection.edu.ru/dlrstore/450652db-9c6d-461f-5dec-4b18adbadc04/58-61_08_2005.pdf | title = Альберт Эйнштейн: поиск единства в природе и обществе | accessdate = 15 сакавіка 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qY0vcTa | archivedate = 2011-08-11 }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.lenta.ru/news/2008/05/13/belief/ | title = Неизвестное письмо Эйнштейна уточняет его взгляды на религию | work = | accessdate = 11 красавіка 2010 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qY4byu9 | archivedate = 2011-08-11 }} * {{артыкул |аўтар=Френкель В. Я. |загаловак = Пресса страны Советов против теории относительности |выданне = Вестник РАН |спасылка = http://www.ihst.ru/projects/sohist/papers/fren94vr.htm |год = 1994 |том = 64 |нумар = 1 |старонкі=50-55 }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://eggs.net.ua/star.php?sid=164 | title = Исторические анекдоты об Эйнштейне | format = | work = | accessdate = 21 верасня 2009 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20080221070227/http://eggs.net.ua/star.php?sid=164 | archivedate = 21 лютага 2008 | deadurl = yes }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.einstein-website.de/contentsinformation.html | title = Albert Einstein in the World Wide Web | work = | accessdate = 20 студзеня 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qY3yv79 | archivedate = 2011-08-11 }} * {{cite web | url = http://www.lbi.org/digibaeck/results/?term=Einstein&qtype=basic&dtype=any&filter=All&paging=25 | title = Albert Einstein — 747 рукапісаў, фатаграфій, дакументаў, архіў DigiBaeck | accessdate = 23 кастрычніка 2012 | archiveurl = http://www.webcitation.org/6BtoJl2kO | archivedate = 2012-11-03 }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1921/press.html | title = The Nobel Prize in Physics 1921 | work = | accessdate = 20 студзеня 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qY47YAd | archivedate = 2011-08-11 }} * {{cite web|url=http://www.regels.org/Einstein-Tagor.htm|title=Беседы Эйнштейна с Рабиндранатом Тагором о природе реальности, 1930|archiveurl=http://www.webcitation.org/60qY5IZrO|archivedate=2011-08-11}} * [http://slounik.org/120825.html Біяграфія на Slounik.org] * [http://adukacyja.info/index.php?page=educ&id=257 Беларускі навуковец правярае тэорыю адноснасці Альберта Эйнштэйна] * [https://geniuses.club/genius/albert-einstein Біяграфія на Geniuses.club] {{Выдатны артыкул|Фізіка|Асоба}} {{Нобелеўская прэмія/фізіка 1901-1925}} {{Уяўны эксперымент}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Эйнштэйн Альберт}} [[Катэгорыя:Фізікі Германіі]] [[Катэгорыя:Фізікі Швейцарыі]] [[Катэгорыя:Фізікі ЗША]] [[Катэгорыя:Фізікі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Касмолагі]] [[Катэгорыя:Пацыфісты]] [[Катэгорыя:Сацыялісты]] [[Катэгорыя:Імігравалі ў ЗША з Германіі]] [[Катэгорыя:Актывісты вегетарыянскага руху]] [[Катэгорыя:Філатэлісты Германіі]] [[Катэгорыя:Філатэлісты ЗША]] [[Катэгорыя:Замежныя члены Лонданскага каралеўскага таварыства]] [[Катэгорыя:Члены Французскай акадэміі навук]] [[Катэгорыя:Члены-карэспандэнты РАН (1917—1925)]] [[Катэгорыя:Члены-карэспандэнты АН СССР]] [[Катэгорыя:Ганаровыя члены АН СССР]] [[Катэгорыя:Члены і члены-карэспандэнты Нацыянальнай акадэміі навук ЗША]] [[Катэгорыя:Члены Прускай акадэміі навук]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Цюрыхскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Постаці сіянізму]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па фізіцы]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі з Германіі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі са Швейцарыі]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя медалём Коплі]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя медалём Матэўчы]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя медалём імя Макса Планка]] [[Катэгорыя:Вучоныя, у гонар якіх названы фізічныя адзінкі вымярэння]] [[Катэгорыя:Члены Баварскай акадэміі навук]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] m3wjnnac2ykvwz6uxtgnp063jd6loqx 4164631 4164613 2022-07-25T13:09:41Z Ellis Novak 30436 /* Пацыфізм */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Вучоны | Імя = Альберт Эйнштэйн | Арыгінал імя = {{lang-de|Albert Einstein}} | Выява = Einstein 1921 portrait2.jpg | Месца нараджэння = | Месца смерці = | Навуковая сфера = | Месца працы = Патэнтавае бюро ў [[Берн]]е/<br />[[Цюрыхскі ўніверсітэт]]/<br />[[Карлаў універсітэт]]/<br />[[Інстытут Кайзера Вільгельма]]/<br />[[Лейдэнскі ўніверсітэт]]/<br />{{нп4|Інстытут фундаментальных даследаванняў|Інстытут фундаментальных даследаванняў|en|Institute for Advanced Study}} | Альма-матэр =[[Швейцарская вышэйшая тэхнічная школа Цюрыха|Вышэйшая тэхнічная школа Цюрыха]]<ref>{{YouTube|ZaD6SwxxkTs|How much Einstein is there in ETH Zurich?|logo=1}}</ref> | Вядомы як = Стваральнік [[Агульная тэорыя адноснасці|агульнай]] і [[Спецыяльная тэорыя адноснасці|спецыяльнай]] [[тэорыя адноснасці|тэорыі адноснасці]] | Узнагароды і прэміі = {{Нобелеўскі медаль|1921}} [[Нобелеўская прэмія па фізіцы]] ([[1921]])<br />[[медаль Коплі]]<br />{{нп4|Медаль імя Макса Планка|медаль Планка|en|Max Planck Medal}}<br />{{нп4|медаль Матэўчы|медаль Матэўчы|en|Matteucci Medal}}<br />{{нп4|медаль Франкліна|медаль Франкліна|en|Franklin Medal}} | Роспіс = Эйнштейн Альберт автограф ЖЗЛ.JPG }}{{Агульная тэорыя адноснасці}}{{Квантавая механіка}} '''Альбе́рт Эйнштэ́йн''' ({{lang-de|Albert Einstein}}; {{ДН|14|3|1879}}, {{МН|Ульм|ва Ульме}}, [[Вюртэмберг|Каралеўства Вюртэмберг]], [[Германская імперыя]] — {{ДС|18|4|1955}}, {{МС|Прынстан|3=Прынстан, Нью-Джэрсі}}, [[Нью-Джэрсі]], [[ЗША]]) — нямецкі [[фізік]]-[[тэарэтычная фізіка|тэарэтык]]. Стваральнік тэорыі адноснасці (з якой шырока вядома [[эквівалентнасць масы і энергіі]], {{math|''E'' {{=}} ''mc''²}}). Атрымаў у [[1921]] годзе [[Нобелеўская прэмія па фізіцы|Нобелеўскую прэмію па фізіцы]] «''за заслугі ў тэарэтычнай фізіцы, і асабліва за адкрыццё закону фотаэлектрычнага эфекту''». Унёсак Эйнштэйна ў тэарэтычную фізіку ўключае [[Спецыяльная тэорыя адноснасці|спецыяльную тэорыю адноснасці]], якая ўвязвае механіку і электрамагнетызм, і [[Агульная тэорыя адноснасці|агульную тэорыю адноснасці]], якая пашырыла прынцып адноснасці на неаднародны рух, стварыўшы тым самым новую тэорыю гравітацыі. Сярод іншых прац — рэлятывісцкая касмалогія, капілярнае дзеянне, крытычнае выпраменьванне, класічныя праблемы статыстычнай механікі і іх дастасаванне да квантавай тэорыі, тлумачэнне броўнаўскага руху малекул, імавернасць пераносу атамаў, квантавая тэорыя монаатамнага газу, цеплавыя ўласцівасці святла з нізкай шчыльнасцю выпраменьвання (фундамент тэорыі фатонаў), тэорыя выпраменьвання ўключна з вымушанай эмісіяй, канцэпцыя адзінай тэорыі поля, і геаметрызацыя фізікі. Ён таксама прадказаў «''[[Квантавая тэлепартацыя|квантавую тэлепартацыю]]''», прадказаў і вымераў гірамагнітны [[эфект Эйнштэйна — дэ Хааза]]. З 1933 года працаваў над праблемамі [[касмалогія|касмалогіі]] і [[Адзіная тэорыя поля|адзінай тэорыі поля]]. Альберт Эйнштэйн стварыў больш за 300 навуковых прац па фізіцы, а таксама каля 150 кніг і артыкулаў у галіне гісторыі і філасофіі навукі, публіцыстыкі і інш. Актыўна выступаў супраць вайны, супраць прымянення [[Ядзерная зброя|ядзернай зброі]], за [[гуманізм]], павагу правоў чалавека, паразуменне паміж народамі. Эйнштэйну належыць вырашальная роля ў папулярызацыі і ўвядзенні ў навуковы абарот новых фізічных канцэпцый і тэорый. У першую чаргу гэта тычыцца перагляду разумення фізічнай сутнасці [[Прастора-час|прасторы і часу]] і пабудовы новай тэорыі гравітацыі ўзамен ньютанаўскай. Эйнштэйн таксама, разам з [[Макс Планк|Планкам]], заклаў асновы квантавай тэорыі. Гэтыя канцэпцыі, шматкроць пацверджаныя эксперыментамі, утвараюць падмурак сучаснай фізікі. == Біяграфія == [[Файл:Ульм. Памятник Эйнштейну.jpg|thumb|right|Помнік ва Ульме на месцы дома, дзе нарадзіўся Эйнштэйн.]] === Раннія гады === Альберт Эйнштэйн нарадзіўся [[14 сакавіка]] [[1879]] года ў паўднёвагерманскім горадзе Ульме, у небагатай яўрэйскай сям’і{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=25—26. }}. {{Фотарадок|Hermann einstein.jpg|Pauline Koch.jpg|ш1=145|ш2=149|тэкст=Герман Эйнштэйн і Паўліна Эйнштэйн (народжаная Кох), бацька і маці вучонага|align=left}} Бацька, Герман Эйнштэйн ([[1847]]—[[1902]]), быў у гэты час саўладальнікам невялікага прадпрыемства па вытворчасці пёравага начыння для матрацаў і пярын. Маці, Паўліна Эйнштэйн (народжаная Кох, [[1858]]—[[1920]]), паходзіла з сям’і заможнага прадаўца [[кукуруза|кукурузы]] Юліуса Дэрцбахера (у 1842 годзе ён змяніў прозвішча на Кох) і Еты Бернхаймер<ref>[http://www.einstein-website.de/biographies/einsteinpauline_content.html Einstein: Science and Religion. Short life history: Pauline Einstein] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110722183452/http://www.einstein-website.de/biographies/einsteinpauline_content.html |date=22 ліпеня 2011 }}{{ref-en}}</ref>. Улетку 1880 года сям’я перасялілася ў [[Мюнхен]], дзе Герман Эйнштэйн разам з братам Якабам заснаваў невялікую фірму па гандлі электрычным абсталяваннем. У Мюнхене нарадзілася малодшая сястра Альберта — Марыя (Мая, [[1881]]—[[1951]]). Пачатковую адукацыю Альберт Эйнштэйн атрымаў у мясцовай [[Каталіцызм|каталіцкай]] школе. Паводле яго ўспамінаў, у дзяцінстве ён перажыў стан глыбокай рэлігійнасці, які абарваўся ў 12 гадоў. Праз чытанне {{нп4|навукова-папулярная літаратура|навукова-папулярных кніг|ru|Научно-популярная литература}} ён прыйшоў да пераканання, што шмат выкладзенага ў [[Біблія|Бібліі]] не можа быць праўдай, а дзяржава наўмысна займаецца падманам маладога пакалення. Усё гэта зрабіла яго вальнадумцам і назаўжды спарадзіла скептычнае стаўленне да аўтарытэтаў<ref>{{cite web|author=|url=http://www.einsteinandreligion.com/freethink.html|title=Einstein: Science and Religion. Becoming a Freethinker and a Scientist|accessdate=19 лютага 2009|lang=en|description=|archiveurl=http://www.webcitation.org/60qXoFJrh|archivedate=2011-08-11}}</ref>. Эйнштэйн пазней успамінаў найбольш моцныя дзіцячыя ўражанні: [[компас]], «''Пачаткі''» [[Эўклід]]а і (каля [[1889]] года) «''{{нп4|Крытыка чыстага розуму|Крытыку чыстага розуму|en|Critique of Pure Reason}}''» [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]]. Па ініцыятыве маці ён з шасці гадоў пачаў займацца ігрой на [[Скрыпка|скрыпцы]]. Захапленне музыкай захоўвалася ў Эйнштэйна на працягу ўсяго жыцця. Ужо знаходзячыся ў [[ЗША]] ў [[Горад Прынстан, Нью-Джэрсі|Прынстане]], у [[1934]] годзе Альберт Эйнштэйн даў дабрачынны канцэрт, дзе выконваў на скрыпцы творы [[Вольфганг Амадэй Моцарт|Моцарта]] на карысць навукоўцаў-эмігрантаў і дзеячаў культуры з [[нацысцкая Германія|нацысцкай Германіі]]. [[Файл:Albert Einstein as a child.jpg|thumb|left|Эйнштэйн у 14 гадоў.]] У гімназіі (цяпер {{нп4|Гімназія імя Альберта Эйнштэйна|Гімназія імя Альберта Эйнштэйна|de|Albert-Einstein-Gymnasium München}} ў Мюнхене) ён не быў у ліку першых вучняў (выключэнне [[матэматыка]] і [[латынь]]). Сістэма механічнага завучвання матэрыялу (якая, як ён пазней казаў, наносіць шкоду самому духу вучобы і творчаму мысленню), а таксама аўтарытарнае стаўленне настаўнікаў да вучняў выклікала ў Альберта непрыманне, таму ён часта ўступаў у спрэчкі са сваімі выкладчыкамі. У [[1894]] годзе Эйнштэйны пераехалі з Мюнхена ў італьянскі горад [[горад Павія|Павія]], блізу [[Горад Мілан|Мілана]], куды браты Герман і Якаб перавялі сваю фірму. Сам Альберт заставаўся са сваякамі ў Мюнхене яшчэ пэўны час, каб скончыць усе шэсць класаў гімназіі. Так і не атрымаўшы {{нп4|атэстат сталасці|атэстата сталасці|en|Abitur}}, у [[1895]] годзе ён далучыўся да сваёй сям’і ў Павіі. [[Файл:Albert_Einstein's_exam_of_maturity_grades_(color2).jpg|thumb|Атэстат Эйнштэйна ў Аарау (ацэнкі па шасцібальнай шкале).]] Увосень 1895 года Альберт Эйнштэйн прыбыў у Швейцарыю, каб здаць уступныя экзамены ў [[Швейцарская вышэйшая тэхнічная школа Цюрыха|Вышэйшае тэхнічнае вучылішча (палітэхнікум) у Цюрыху]] і па заканчэнні навучання стаць выкладчыкам фізікі. Бліскуча праявіўшы сябе на экзамене па матэматыцы, ён у той жа час праваліў экзамены па [[Батаніка|батаніцы]] і [[Французская мова|французскай мове]], што не дазволіла яму паступіць у Цюрыхскі палітэхнікум. Аднак дырэктар вучылішча параіў маладому чалавеку паступіць у выпускны клас школы ў [[Горад Аарау|Аарау]] (Швейцарыя), каб атрымаць атэстат і паступаць яшчэ раз. У кантанальнай школе Аарау Альберт Эйнштэйн прысвячаў свой свабодны час вывучэнню электрамагнітнай тэорыі [[Джэймс Клерк Максвел|Максвела]]. У верасні [[1896]] года ён паспяхова здаў усе выпускныя іспыты ў школе, за выключэннем іспыту па французскай мове, і атрымаў атэстат, а ў кастрычніку 1896 года быў прыняты ў палітэхнікум на педагагічны факультэт{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=32.}}. Тут ён пасябраваў з аднакурснікам, матэматыкам {{нп4|Марсель Гросман|Марселем Гросманам|en|Marcel Grossmann}} (1878—1936), а таксама пазнаёміўся з сербскай студэнткай факультэта медыцыны [[Мілева Марыч|Мілевай Марыч]] (на 4 гады старэйшай за яго), якая пазней стала яго жонкай. У гэтым жа годзе Эйнштэйн адмовіўся ад германскага грамадзянства. Каб атрымаць швейцарскае грамадзянства, патрабавалася выплаціць 1000 [[Швейцарскі франк|швейцарскіх франкаў]], аднак бядотнае матэрыяльнае становішча сям’і дазволіла яму зрабіць гэта толькі праз 5 гадоў. Прадпрыемства бацькі ў гэтым годзе канчаткова згалела, бацькі Эйнштэйна пераехалі ў Мілан, дзе Герман Эйнштэйн, ужо без брата, адкрыў фірму па гандлі электраабсталяваннем. Стыль і методыка выкладання ў палітэхнікуме істотна адрозніваліся ад закасцянелай і аўтарытарнай прускай школы, таму далейшае навучанне давалася юнаку лягчэй. У яго былі першакласныя выкладчыкі, у тым ліку выдатны геометр {{нп4|Герман Мінкоўскі|Герман Мінкоўскі|de|Hermann Minkowski}} (яго лекцыі Эйнштэйн часта прапускаў, пра што потым шчыра шкадаваў) і аналітык {{нп4|Адольф Гурвіц|Адольф Гурвіц|en|Adolf Hurwitz}}. === Пачатак навуковай дзейнасці === У [[1900]] годзе Эйнштэйн скончыў палітэхнікум, атрымаўшы дыплом выкладчыка матэматыкі і фізікі. Экзамены ён здаў паспяхова, але не бліскуча. Многія прафесары высока ацэньвалі здольнасці студэнта Эйнштэйна, але ніхто не пажадаў дапамагчы яму працягнуць навуковую кар’еру. Сам Эйнштэйн пазней успамінаў{{sfn |Львов В. Е.|1959|с=15.}}: <blockquote> Я быў трэціраваны маімі настаўнікамі, якія не любілі мяне з-за маёй незалежнасці і закрылі мне шлях у навуку. </blockquote> [[Файл:Albert Einstein ETH-Bib Portr 05937.jpg|thumb|Эйнштэйн у патэнтавым бюро (1905).]] Хоць у наступным, [[1901]] годзе, Эйнштэйн стаў грамадзянінам Швейцарыі, але аж да вясны [[1902]] года не мог знайсці сталага месца працы — нават школьным настаўнікам. Не маючы заробку ён літаральна галадаў, не прымаючы ежу па некалькі дзён запар, што стала прычынай хваробы печані, ад якой навуковец пакутаваў да канца жыцця. Нягледзячы на цяжкасці, Эйнштэйн знаходзіў час і сілы для далейшага вывучэння фізікі. У 1901 годзе берлінскія ''«Аналы фізікі''» ({{lang-de|''Annalen der Physik''}}) апублікавалі яго першы артыкул «''Следствы з тэорыі капілярнасці''» ({{lang-de|''Folgerungen aus den Capillaritätserscheinungen''}}), прысвечаны аналізу сіл прыцягнення між атамамі вадкасцей на падставе тэорыі капілярнасці. Пераадолець нягоды дапамог былы аднакурснік Марсель Гросман, які рэкамендаваў Эйнштэйна на пасаду эксперта III класа ў Федэральнае Бюро патэнтавання вынаходстваў ([[Берн]]) з акладам 3500 франкаў у год (у гады студэнцтва ён жыў на 100 франкаў у месяц{{sfn |Пайс А.|1989|с=50 }}). Эйнштэйн працаваў у Бюро патэнтаў з ліпеня 1902 па кастрычнік [[1909]] года, займаючыся пераважна экспертнай ацэнкай заявак на вынаходствы. У [[1903]] годзе ён стаў пастаянным работнікам Бюро. Характар ​​працы дазваляў Эйнштэйну прысвячаць вольны час даследаванням у галіне тэарэтычнай фізікі. [[Файл:Albert Einstein and his wife Mileva Maric.jpg|thumb|right|Эйнштэйн са сваёй першай жонкай [[Мілева Марыч|Мілевай Марыч]] (каля 1905 года).]] У кастрычніку 1902 года Эйнштэйн атрымаў вестку з Італіі аб хваробе бацькі; Герман Эйнштэйн памёр праз некалькі дзён пасля прыезда сына. [[6 студзеня]] [[1903]] года Эйнштэйн ажаніўся з дваццацісямігадовай Мілевай Марыч. У іх нарадзіліся трое дзяцей<ref>Першай нарадзілася дачка (1902), але высветліць яе лёс біёграфам не атрымалася, хутчэй за ўсё, яна памерла ў маленстве. Гл. {{cite web | author = | url = http://www.einstein-website.de/biographies/einsteinlieserl.html | title = Short life history: Lieserl Einstein-Maric | accessdate = 10 лютага | accessyear = 2009 | lang = en | description = | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXoSr6d | archivedate = 2011-08-11 }} </ref>. З 1904 года Эйнштэйн супрацоўнічаў з вядучым фізічным часопісам Германіі «''Аналы фізікі''», падаючы для яго рэфератыўнага дадатка анатацыі новых артыкулаў па [[Тэрмадынаміка|тэрмадынаміцы]]<ref>{{артыкул|аўтар=Визгин В. П., Кобзарев И. Ю., Явелов В. Е. |загаловак=Научное творчество и жизнь Альберта Эйнштейна: рецензия на книгу А. Пайса |выданне=Эйнштейновский сборник, 1984—1985 |год=1988 |месца=М. |выдавецтва=Наука |старонкі=304 |isbn=5-02-000006-Х }}</ref>. Магчыма, набыты гэтым аўтарытэт у рэдакцыі садзейнічаў яго уласным публікацыям 1905 года. === 1905 — «Год цудаў» === [[1905]] год увайшоў у гісторыю фізікі як «''Год цудаў''» ({{lang-la|Annus Mirabilis}})<ref>{{cite web|author=Dirk Soltau.|url=http://www.wissen.de/wde/generator/wissen/ressorts/sport/Formel1/index,page=1306822.html|title=Albert Einstein: 1905 – das Wunderjahr auf dem Papier|accessdate=20 жніўня|accessyear=2010|lang=de|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qXoeSUf?url=http://www.wissen.de/wde/generator/wissen/ressorts/sport/Formel1/index,page=1306822.html|archivedate=11 жніўня 2011|deadurl=yes}}</ref>. У гэтым годзе «''Аналы фізікі''» апублікавалі тры выдатныя артыкулы Эйнштэйна, якія паклалі пачатак новай навуковай рэвалюцыі: # «''Да электрадынамікі цел, якія рухаюцца''» ({{lang-de|''Zur Elektrodynamik bewegter Körper''}}). З гэтага артыкула пачынаецца [[Спецыяльная тэорыя адноснасці|тэорыя адноснасці]]<ref> ''А. Эйнштейн'' [http://path-2.narod.ru/02/03/kedt.pdf «К электродинамике движущихся тел»], Эйнштейн, А. Собр. науч. тр. в 4 тт. Т. 1. Работы по теории относительности. 1905—1920. — М.: Наука. 1965. С.56-57.</ref>. # «''Аб адным эўрыстычным пункце гледжання, які тычыцца ўзнікнення і ператварэння святла''» ​​({{lang-de|''Über einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichts betreffenden heuristischen Gesichtspunkt''}}). Адна з работ, якія заклалі падмурак [[Квантавая механіка|квантавай тэорыі]]. # «''Аб руху часціц, якія ўзважаныя ў вадкасці, патрабаваным малекулярна-кінетычнай тэорыяй цеплаты''» ({{lang-de|''Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen''}}) — праца, прысвечаная [[Броўнаўскі рух|броўнаўскаму руху]], якая істотна прасунула [[Статыстычная фізіка|статыстычную фізіку]]. Эйнштэйну часта задавалі пытанне: як яму ўдалося стварыць тэорыю адноснасці? Паўжартам, напалову сур’ёзна ён адказваў<ref>{{кніга |аўтар= Einstein A. |загаловак= Lettres a Maurice Solovine |месца= Paris |год= 1956 |pages=21 }}</ref>: <blockquote>Чаму менавіта я стварыў тэорыю адноснасці? Калі я задаю сабе такое пытанне, мне здаецца, што прычына ў наступным. Нармальны дарослы чалавек наогул не задумваецца над праблемай прасторы і часу. На яго думку, ён ужо думаў аб гэтай праблеме ў дзяцінстве. Я ж развіваўся інтэлектуальна так павольна, што прастора і час займалі мае думкі, калі я стаў ужо дарослым. Натуральна, я мог глыбей пранікаць у праблему, чым дзіця з нармальнымі схільнасцямі.</blockquote> ==== Спецыяльная тэорыя адноснасці ==== {{Асноўны артыкул|Спецыяльная тэорыя адноснасці}} На працягу ўсяго [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]] матэрыяльным носьбітам электрамагнітных з’яў лічылася гіпатэтычнае асяроддзе — [[Эфір, фізіка|эфір]]. Аднак да пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] высветлілася, што ўласцівасці гэтага асяроддзя цяжка ўзгадніць з [[класічная фізіка|класічнай фізікай]]. З аднаго боку, [[аберацыя святла]] схіляе да думкі, што эфір абсалютна нерухомы, з другога — {{нп4|вопыт Фізо|вопыт Фізо|ru|Опыт Физо}} сведчыў на карысць гіпотэзы, што эфір часткова захопліваецца матэрыяй, якая рухаецца. [[Вопыт Майкельсана|Вопыты Майкельсана]] ([[1881]]), аднак, паказалі, што ніякага «''эфірнага ветру''» не існуе. У [[1892]] годзе [[Хендрык Лорэнц]] і (незалежна ад яго) {{нп4|Джордж Фрэнсіс Фіцджэральд|Джордж Фіцджэральд|en|George Francis FitzGerald}} выказалі дапушчэнне, што эфір нерухомы, а даўжыня любога цела скарачаецца ў кірунку яго руху. Заставалася, аднак, адкрытым пытанне, чаму даўжыня скарачаецца дакладна ў такой прапорцыі, каб кампенсаваць «''эфірны вецер''» і не даць выявіць існаванне эфіру. Адначасова вывучалася пытанне, пры якіх пераўтварэннях каардынатаў [[ураўненні Максвела]] інварыянтныя. Правільныя формулы ўпершыню выпісалі {{нп4|Джозеф Лармор|Лармор|en|Joseph Larmor}} ([[1900]]) і [[Анры Пуанкарэ|Пуанкарэ]] ([[1905]]), апошні даказаў іх групавыя ўласцівасці і прапанаваў назваць [[Пераўтварэнні Лорэнца|пераўтварэннямі Лорэнца]]. Пуанкарэ таксама даў абагульненую фармулёўку [[Прынцып адноснасці Эйнштэйна|прынцыпу адноснасці]], якая ахоплівае і [[Электрадынаміка|электрадынаміку]]. Тым не менш, ён працягваў прызнаваць эфір, хоць прытрымліваўся думкі, што яго ніколі не атрымаецца выявіць<ref>Гл. даклад Пуанкарэ на фізічным кангрэсе, [[1900]] года: {{кніга |аўтар= Пуанкаре Анри. |загаловак= О науке |месца= М. |выдавецтва= Наука |год= 1983 |старонкі=524 }}</ref>. У дакладзе на фізічным кангрэсе (1900) Пуанкарэ ўпершыню выказвае думку, што адначасовасць падзей не абсалютная, а ўяўляе сабой умоўнае пагадненне («''{{нп4|Канвенцыяналізм|канвенцыю|ru|Конвенционализм}}''»). Было выказана таксама меркаванне аб крайняй [[хуткасць святла|хуткасці святла]]. Такім чынам, у пачатку XX стагоддзя існавалі дзве несумяшчальныя кінематыкі: класічная, з [[Прынцып адноснасці Галілея|пераўтварэннямі Галілея]], і электрамагнітная, з пераўтварэннямі Лорэнца. [[Файл:Albert einstein house bern.JPG|thumb|''Einsteinhaus'' — дом Эйнштэйна ў Берне, дзе нарадзілася тэорыя адноснасці.]] Эйнштэйн, разважаючы на ​​гэтыя тэмы ў значнай ступені незалежна, выказаў здагадку, што першая з’яўляецца [[Апраксімацыя|набліжаным]] выпадкам другой для малых хуткасцей, а тое, што лічылася ўласцівасцямі эфіру, ёсць насамрэч праява аб’ектыўных уласцівасцей прасторы і часу<ref>Пуанкарэ разглядаў сваю матэматычную мадэль, якая фармальна супадае з эйнштэйнаўскай, як адлюстраванне не фізічнай рэальнасці, а суб’ектыўных (канвенцыянальных) паняццяў фізікаў;</ref>. Эйнштэйн прыйшоў да высновы, што недарэчна прыцягваць паняцце эфіру толькі для таго, каб даказаць немагчымасць яго назірання, і што корань праблемы ляжыць не ў дынаміцы, а глыбей — у кінематыцы. У згаданым вышэй асноватворным артыкуле «''Да электрадынамікі цел, якія рухаюцца''» ён прапанаваў два пастулаты: усеагульны [[Прынцып адноснасці Эйнштэйна|прынцып адноснасці]] і сталасць хуткасці святла; з іх лёгка выводзіцца {{нп4|лорэнцава скарачэнне|лорэнцава скарачэнне|en|Length contraction}}, формулы пераўтварэнняў Лорэнца, адноснасць адначасовасці, непатрэбнасць эфіру, новая формула складання хуткасцей, узрастанне інерцыі з хуткасцю і г. д.<ref>У некалькіх выступленнях Эйнштэйн ужываў тэрмін «''эфір''» як сінонім «''фізічнай прасторы''», гл. ніжэй раздзел [[#Эфір і тэорыя адноснасці]]. Аднак гэты новы сэнс старога тэрміна не прыжыўся ў навуцы.</ref>. У другім яго артыкуле, які выйшаў у канцы года, з’явілася і формула [[Эквівалентнасць масы і энергіі|<math>E=mc^2</math>]], якая вызначае сувязь масы і энергіі. Частка навукоўцаў адразу прыняла гэтую тэорыю, якая пазней атрымала назву «''[[спецыяльная тэорыя адноснасці]]''» (СТА); [[Макс Планк]] ([[1906]]) і сам Эйнштэйн ([[1907]]) пабудавалі рэлятывісцкую [[Дынаміка|дынаміку]] і [[Тэрмадынаміка|тэрмадынаміку]]. Былы настаўнік Эйнштэйна, [[Герман Мінкоўскі]], у 1907 годзе прадставіў матэматычную мадэль кінематыкі тэорыі адноснасці ў выглядзе геаметрыі [[Прастора Мінкоўскага|чатырохмернага нееўклідавага свету]] і распрацаваў тэорыю інварыянтаў гэтага свету (першыя вынікі ў гэтым кірунку апублікаваў Пуанкарэ ў 1905 годзе). Аднак нямала навукоўцаў палічылі «''новую фізіку''» залішне рэвалюцыйнай. Яна адмяняла эфір, абсалютную прастору і абсалютны час, рэвізавала механіку [[Ісаак Ньютан|Ньютана]], якая 200 гадоў служыла апорай фізікі і нязменна пацвярджалася назіраннямі. Час у тэорыі адноснасці цячэ па-рознаму ў розных [[Сістэма адліку|сістэмах адліку]], [[інерцыя]] і даўжыня залежаць ад хуткасці, рух хутчэй святла немагчымы, узнікае «''[[парадокс блізнят]]''» — усе гэтыя незвычайныя следствы былі непрымальнымі для кансерватыўнай часткі навуковай супольнасці. Справа ўскладнялася таксама тым, што СТА не прадказвала спачатку ніякіх новых назіраных эфектаў, а вопыты {{нп4|Вальтэр Кауфман|Вальтэра Кауфмана|de|Walter Kaufmann (Physiker)}} ([[1905]]—[[1909]]) многія трактавалі як абвяржэнне краевугольнага каменя СТА — прынцыпу адноснасці (гэты аспект канчаткова праясніўся на карысць СТА толькі ў [[1914]]—[[1916]] гадах){{sfn |Пайс А.|1989|с=155-156. }}. Некаторыя фізікі ўжо пасля 1905 года спрабавалі распрацаваць альтэрнатыўныя тэорыі (напрыклад, {{нп4|Вальтэр Рытц|Рытц|ru|Ритц, Вальтер}} у [[1908]] годзе), аднак пазней высветлілася неадольнае разыходжанне гэтых тэорый з эксперыментам<ref name=SP183>{{кніга |аўтар= Спасский Б. И. |загаловак= История физики |месца= М. |выдавецтва= Высшая школа |год= 1977 |том= 2 |старонкі=183—187}}</ref>. Многія вядомыя фізікі засталіся вернымі класічнай механіцы і канцэпцыі эфіру, сярод іх [[Хендрык Антон Лорэнц|Лорэнц]], [[Джозеф Джон Томсан|Дж. Дж. Томсан]], [[Філіп Эдуард Антон фон Ленард|Ленард]], {{нп4|Олівер Джозеф Лодж|Лодж|en|Oliver Lodge}}, [[Вальтэр Герман Нернст|Нернст]], [[Вільгельм Він|Він]]<ref name=SP183/>. Пры гэтым некаторыя з іх (напрыклад, сам Лорэнц) не адпрэчвалі вынікаў спецыяльнай тэорыі адноснасці, аднак інтэрпрэтавалі іх у духу тэорыі Лорэнца, аддаючы перавагу погляду на прасторава-часавую канцэпцыю Эйнштэйна-Мінкоўскага як на чыста матэматычны прыём. Вырашальным аргументам на карысць праўдзівасці СТА сталі вопыты па праверцы [[Агульная тэорыя адноснасці|агульнай тэорыі адноснасці]] (гл. ніжэй). З часам паступова назапашваліся і вопытныя пацверджанні самой СТА. На ёй заснаваныя [[квантавая тэорыя поля]], тэорыя [[Паскаральнік зараджаных часціц|паскаральнікаў]], яна ўлічваецца пры праектаванні і працы [[GPS|спадарожнікавых сістэм навігацыі]] (тут спатрэбіліся нават папраўкі агульнай тэорыі адноснасці)<ref>{{cite web|author=Neil Ashby|url=http://relativity.livingreviews.org/Articles/lrr-2003-1/|title=Relativity in the Global Positioning System|accessdate=19 лютага 2009|lang=en|description=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050906104857/http://relativity.livingreviews.org/Articles/lrr-2003-1/|archivedate=6 верасня 2005|deadurl=yes}}</ref> і г. д. ==== Квантавая тэорыя ==== {{main|Гісторыя квантавай механікі|Гісторыя ўзнікнення квантавай фізікі}} [[Файл:Max planck.jpg|thumb|[[Макс Планк]].]] Для вырашэння праблемы, якая ўвайшла ў гісторыю пад назвай «''{{нп4|ультрафіялетавая катастрофа|ультрафіялетавай катастрофы|en|Ultraviolet catastrophe}}''», і адпаведнага ўзгаднення тэорыі з эксперыментам [[Макс Планк]] выказаў дапушчэнне ([[1900]]), што выпраменьванне святла рэчывам адбываецца дыскрэтна (непадзельнымі порцыямі), і энергія выпраменьванай порцыі залежыць ад частаты святла. Некаторы час гэтую гіпотэзу нават сам яе аўтар разглядаў як умоўны матэматычны прыём, аднак Эйнштэйн у другім з вышэйзгаданых артыкулаў прапанаваў далёка ідучае яе абагульненне і з поспехам ужыў для тлумачэння уласцівасцей [[фотаэфект]]у. Эйнштэйн высунуў тэзіс, што не толькі выпраменьванне, але і распаўсюджанне і паглынанне святла дыскрэтныя; пазней гэтыя порцыі ([[квант]]ы) атрымалі назву [[фатон]]аў. Гэты тэзіс дазволіў яму растлумачыць два дапушчэнні фотаэфекту: чаму фататок узнікаў не пры адвольнай частаце святла, а толькі пачынаючы з пэўнага парога, які залежыць толькі ад віду металу, а энергія і хуткасць выбітых электронаў залежалі не ад інтэнсіўнасці святла, а толькі ад яго частаты. Тэорыя фотаэфекту Эйнштэйна з высокай дакладнасцю адпавядала вопытным дадзеным, што пазней пацвердзілі эксперыменты [[Роберт Эндрус Мілікен|Мілікена]] ([[1916]]). Першапачаткова гэтыя погляды сустрэлі неразуменне большасці фізікаў, нават Планка Эйнштэйну прыйшлося пераконваць у рэальнасці квантаў<ref>У рэкамендацыю для абрання Эйнштэйна ў Прускую Акадэмію навук ([[1912]]), падпісаную Планкам і шэрагам іншых найбуйнейшых фізікаў Германіі, аўтары ўключылі прабачэнне за «''легкадумную''» веру Эйнштэйна ў існаванне фатонаў: «''Тое, што ён у сваіх развагах часам выходзіць за межы мэты, як, напрыклад, у сваёй гіпотэзе светлавых квантаў, нельга занадта ставіць яму ў папрок. Бо, не вырашыўшы пайсці на рызыку, нельга ажыццявіць праўдзіва новага, нават у самым дакладным прыродазнаўстве.''» Цыт. па: {{артыкул |аўтар=Макс Борн. |загаловак = Альберт Эйнштейн и световые кванты |выданне = Успехи физических наук |спасылка = http://ufn.ru/ufn56/ufn56_5/Russian/r565h.pdf |год = 1956 |том = 59 |нумар = 1 |старонкі = 127}}</ref>. Паступова, аднак, былі назапашаныя вопытныя дадзеныя, якія пераканалі скептыкаў у дыскрэтнасці электрамагнітнай энергіі. Апошнюю кропку ў спрэчцы паставіў [[эфект Комптана]] ([[1923]]). У [[1907]] годзе Эйнштэйн апублікаваў квантавую тэорыю цеплаёмістасці (старая тэорыя пры нізкіх тэмпературах моцна разыходзілася з эксперыментам). Пазней ([[1912]]) [[Петэр Дэбай|Дэбай]], [[Макс Борн|Борн]] і {{нп4|Тэадор фон Карман|Карман|en|Theodore von Kármán}} удакладнілі тэорыю цеплаёмістасці Эйнштэйна, і была дасягнутая выдатная суадноснаць з вопытам<ref>{{cite web|author=Кудрявцев П. С.|url=http://nplit.ru/books/item/f00/s00/z0000004/st048.shtml|title=История физики. Развитие квантовой теории Эйнштейном|accessdate=13 августа 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/610D2SKyV|archivedate=2011-08-17}}</ref>. ==== Броўнаўскі рух ==== У [[1827]] годзе [[Роберт Броўн]] назіраў пад мікраскопам і пазней апісаў хаатычны рух кветкавага пылку, які плаваў у вадзе<ref>{{кніга |аўтар=Спасский Б. И. |загаловак=История физики |месца= М. |выдавецтва= Высшая школа |год=1977 |том=II |спасылка=http://osnovanija.narod.ru/History/Spas/T2_1.djvu |старонкі=74 }} </ref>. Эйнштэйн, на аснове [[Малекулярная фізіка|малекулярнай тэорыі]], распрацаваў статыстыка-матэматычную мадэль падобнага руху. На падставе яго мадэлі дыфузіі можна было, апроч іншага, з добрай дакладнасцю ацаніць памер малекул і іх колькасць у адзінцы аб’ёму. Адначасова да аналагічных высноў прыйшоў [[Марыян Смалухоўскі]], артыкул якога быў апублікаваны на некалькі месяцаў пазней. Свае работы па статыстычнай механіцы, пад назвай «''Новае вызначэнне памераў малекул''», Эйнштэйн прэзентаваў у палітэхнікуме ў якасці дысертацыі і ў тым жа 1905 годзе атрымаў званне [[доктар філасофіі|доктара філасофіі]] (эквівалент кандыдата прыродазнаўчых навук) па фізіцы. У наступным годзе Эйнштэйн развіў сваю тэорыю ў новым артыкуле «''Да тэорыі броўнаўскага руху''», і ў далейшым неаднаразова вяртаўся да гэтай тэмы. Неўзабаве ([[1908]]) вымярэнні [[Жан Батыст Перэн|Перэна]] цалкам пацвердзілі адэкватнасць мадэлі Эйнштэйна, што стала першым эксперыментальным доказам малекулярна-кінетычнай тэорыі, якая падвяргалася ў тыя гады актыўным нападам з боку [[Пазітывізм|пазітывістаў]]. [[Макс Борн]] пісаў ([[1949]])<ref>{{кніга |аўтар= Борн М. |загаловак= Физика в жизни моего поколения. Сборник статей |месца= М. |выдавецтва= ИЛ |год= 1963 |старонкі= 361 }}</ref>: «''Я думаю, што гэтыя даследаванні Эйнштэйна больш за ўсе іншыя работы пераконваюць фізікаў у рэальнасці атамаў і малекул, у справядлівасці тэорыі цеплаты і фундаментальнай ролі імавернасці ў законах прыроды»''. Працы Эйнштэйна па статыстычнай фізіцы цытуюць нават часцей, чым яго працы па тэорыі адноснасці<ref name=Sukh/>. Выведзеная ім {{нп4|Суадносіны Эйнштэйна|формула для каэфіцыента дыфузіі|en|Einstein relation (kinetic theory)}} і яго сувязь з [[Дысперсія выпадковай велічыні|дысперсіяй]] каардынатаў апынулася прыдатнай у самым агульным класе задач: {{нп4|маркаўскі працэс|маркаўскія працэсы дыфузіі|en|Markov process}}, электрадынаміка і т. п.<ref name=Sukh>{{cite web | author = Суханов А. Д. | url = http://ufn.ru/tribune/all.pdf | title = Перечитывая Эйнштейна: истоки статистической термодинамики | accessdate = 10 февраля | accessyear = 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXpu9YG | archivedate = 2011-08-11 }}</ref>. Пазней, у артыкуле «''Да квантавай тэорыі выпраменьвання''» ([[1917]]) Эйнштэйн, зыходзячы са статыстычных меркаванняў, упершыню выказаў здагадку існавання новага віду выпраменьвання, таго, што адбываецца пад уздзеяннем вонкавага электрамагнітнага поля («''{{нп4|індуцыраванае выпраменьванне|індуцыраванае выпраменьванне|ru|Вынужденное излучение}}''»). У пачатку [[1950-я|1950-х]] гадоў быў прапанаваны спосаб узмацнення святла і радыёхваль, заснаваны на выкарыстанні індуцыраванага выпраменьвання, а ў наступныя гады яно лягло ў аснову тэорыі [[лазер]]аў. === Берн — Цюрых — Прага — Цюрых — Берлін (1905—1914) === Работы 1905 года прынеслі Эйнштэйну, хоць і не адразу, сусветную славу. [[30 красавіка]] 1905 года ён накіраваў ва [[Універсітэт Цюрыха|ўніверсітэт Цюрыха]] тэкст сваёй доктарскай дысертацыі на тэму «''Новае вызначэнне памераў малекул''». Рэцэнзентамі былі прафесары Кляйнер і Буркхард. 15 студзеня 1906 года ён атрымаў ступень доктара навук па фізіцы. Ён лістуецца і сустракаецца з самымі вядомымі фізікамі свету, а [[Макс Планк|Планк]] у Берліне ўключае тэорыю адноснасці ў свой навучальны курс. У лістах яго называюць «''сп-р прафесар''», аднак яшчэ чатыры гады (да кастрычніка 1909 года) Эйнштэйн працягвае службу ў Бюро патэнтаў; у 1906 годзе яго павысілі на пасадзе (ён стаў экспертам II класа) і дадалі аклад. У кастрычніку 1908 года Эйнштэйна запрасілі чытаць факультатыў у [[Бернскі ўніверсітэт]], аднак без усялякай аплаты. У 1909 годзе ён пабываў на з’ездзе натуралістаў у [[Горад Зальцбург|Зальцбургу]], дзе сабралася эліта нямецкай фізікі, і ўпершыню сустрэўся з Планкам; за 3 гады ліставання яны хутка сталі блізкімі сябрамі і захавалі сяброўства да канца жыцця. Пасля з’езда Эйнштэйн нарэшце атрымаў аплачваную пасаду экстраардынарнага прафесара ў [[Цюрыхскі ўніверсітэт|Цюрыхскім універсітэце]] (снежань 1909 года), дзе выкладаў геаметрыю яго стары сябар [[Марсель Гросман]]. Аплата была невялікай, асабліва для сям’і з двума дзецьмі, і ў 1911 годзе Эйнштэйн без ваганняў прыняў запрашэнне ўзначаліць кафедру фізікі ў [[Горад Прага|пражскім]] [[Карлаў універсітэт|Нямецкім універсітэце]]. У гэты перыяд Эйнштэйн працягвае публікацыю серыі артыкулаў па тэрмадынаміцы, тэорыі адноснасці і квантавай тэорыі. У Празе ён актывізуе даследаванні па тэорыі прыцягнення, паставіўшы мэтай стварыць рэлятывісцкую тэорыю гравітацыі і ажыццявіць даўнюю мару фізікаў — выключыць з гэтай галіны [[Ісаак Ньютан|ньютанаўскае]] [[Прынцып далёкадзеяння|далёкадзеянне]]. У 1911 годзе Эйнштэйн удзельнічаў у Першым [[Сальвееўскі кангрэс|Сальвееўскім кангрэсе]] ([[Брусель]]), прысвечаным квантавай фізіцы. Там адбылася яго адзіная сустрэча з [[Анры Пуанкарэ]], які працягваў адпрэчваць тэорыю адноснасці, хоць асабіста да Эйнштэйна ставіўся з вялікай павагай<ref name=ECHAR>{{кніга |аўтар= Тяпкин А. А., Шибанов А. С. |загаловак= Пуанкаре |выданне= 2-е издание |месца= М. |выдавецтва= Молодая гвардия |год= 1982 |старонкі= 408 |серыя= Жизнь замечательных людей }} </ref>. Праз год Эйнштэйн вярнуўся ў Цюрых, дзе стаў прафесарам роднага палітэхнікума і чытаў там лекцыі па фізіцы. У [[1913]] годзе ён наведаў Кангрэс прыродазнаўцаў у Вене, наведаў там 75-гадовага [[Эрнст Мах|Эрнста Маха]]; калісьці крытыка Махам ньютанаўскай механікі вельмі ўразіла Эйнштэйна і ідэйна падрыхтавала да навацый тэорыі адноснасці. У канцы 1913 года, па рэкамендацыі Планка і Нернста, Эйнштэйн атрымаў запрашэнне ўзначаліць фізічны даследчы інстытут, які ствараўся ў Берліне; ён залічаны таксама прафесарам [[Берлінскі ўніверсітэт імя Гумбальта|Берлінскага ўніверсітэта]]. Акрамя блізкасці да Планка гэтая пасада мела тую перавагу, што не абавязвала адрывацца на выкладанне. Ён прыняў запрашэнне, і ў перадваенны 1914 год перакананы [[Пацыфізм|пацыфіст]] Эйнштэйн прыбыў у Берлін. Мілева з дзецьмі засталася ў Цюрыху, іх сям’я распалася. У лютым 1919 яны афіцыйна развяліся<ref>{{кніга |аўтар= Roger Highfield, Paul Carter. |загаловак= The Private Lives of Albert Einstein. Указ. соч |старонкі=188 }}</ref>. Грамадзянства Швейцарыі, нейтральнай краіны, дапамагала Эйнштэйну вытрымліваць мілітарысцкі ціск пасля пачатку [[Першая сусветная вайна|вайны]]. Ён не падпісваў ніякіх «''патрыятычных''» зваротаў, насупраць — у суаўтарстве з фізіёлагам {{нп4|Георг Фрыдрых Нікалаі|Георгам Фрыдрыхам Нікалаі|en|Georg Friedrich Nicolai}} склаў антываенны «''Зварот да еўрапейцаў''» у процівагу шавіністычнаму {{нп4|Маніфест 93-х|маніфесту 93-х|ru|Манифест 93-х}}, а ў лісце [[Рамэн Ралан|Рамэну Ралану]] пісаў{{sfn |Львов В. Е.|1959|с=135.}}: <blockquote> Ці будуць удзячнымі будучыя пакаленні нашай Еўропе, у якой тры стагоддзі самай напружанай культурнай працы прывялі толькі да таго, што рэлігійнае вар’яцтва змянілася вар’яцтвам нацыяналістычным? Нават навукоўцы розных краін паводзяць сябе так, быццам у іх ампутавалі мазгі. </blockquote> === Агульная тэорыя адноснасці (1915) === {{main|Агульная тэорыя адноснасці}} Яшчэ [[Рэнэ Дэкарт|Дэкарт]] абвясціў, што ўсе працэсы ў [[Сусвет|Сусвеце]] тлумачацца лакальным узаемадзеяннем аднаго віду матэрыі з другім, і з пункту гледжання навукі гэты тэзіс блізкадзеяння быў натуральным. Аднак ньютанаўская тэорыя сусветнага прыцягнення рэзка супярэчыла тэзе блізкадзеяння — у ёй сіла прыцягнення перадавалася незразумела як праз зусім пустую прастору, прычым бясконца хутка. Па сутнасці [[Ісаак Ньютан|ньютанаўская]] мадэль была чыста матэматычнай, без якога-небудзь фізічнага зместу<ref>{{кніга |частка=Притяжение |аўтар=[[Джэймс Клерк Максвел|Джеймс Клерк Максвелл.]] |загаловак=Статьи и речи |месца=М. |выдавецтва=Наука |год=1968 |старонак=423 |старонкі=169 }}</ref>. На працягу двух стагоддзяў рабіліся спробы выправіць становішча і пазбавіцца ад містычнага далёкадзеяння, напоўніць тэорыю прыцягнення рэальным фізічным зместам — тым больш што пасля Максвела гравітацыя засталася адзіным у фізіцы прыстанкам далёкадзеяння. Асабліва незадавальняльнай стала сітуацыя пасля зацвярджэння спецыяльнай тэорыі адноснасці, таму што тэорыя Ньютана была несумяшчальная з [[пераўтварэнні Лорэнца|пераўтварэннямі Лорэнца]]. Аднак да Эйнштэйна выправіць становішча нікому не ўдалося. [[Файл:Spacetime curvature.png|thumb|360px|Скрыўленне прасторы масіўным целам.]] Асноўная ідэя Эйнштэйна была простая: матэрыяльным носьбітам прыцягнення з’яўляецца сама прастора (дакладней, [[прастора-час]]). Той факт, што гравітацыю можна разглядаць як праяву ўласцівасцей геаметрыі чатырохмернай нееўклідавай прасторы, без прыцягнення дадатковых паняццяў, ёсць следства таго, што ўсе целы ў полі прыцягнення атрымліваюць аднолькавае паскарэнне («''[[Прынцып эквівалентнасці сіл гравітацыі і інерцыі|прынцып эквівалентнасці]]''» Эйнштэйна). Чатырохмерная прастора-час пры такім падыходзе аказваецца не «''плоскай і абыякавай сцэнай''» для матэрыяльных працэсаў, у яго маюцца фізічныя атрыбуты, і ў першую чаргу — {{нп4|Метрычны тэнзар|метрыка|ru|Метрический тензор}} і {{нп4|крывізна|крывізна|en|Curvature}}, якія ўплываюць на гэтыя працэсы і самі залежаць ад іх. Калі спецыяльная тэорыя адноснасці — гэта тэорыя няскрыўленай прасторы, то агульная тэорыя адноснасці, па задуме Эйнштэйна, павінна была разглядаць больш агульны выпадак, прастору-час з зменнай {{нп4|Метрычная прастора|метрыкай|ru|Метрическое пространство}} (псеўдарыманаву разнастайнасць). Прычынай скрыўлення прасторы-часу з’яўляецца прысутнасць матэрыі, і чым большая яе энергія, тым скрыўленне мацней. Ньютанаўская ж тэорыя прыцягнення ўяўляе сабой набліжэнне новай тэорыі, якое атрымліваецца, калі ўлічваць толькі «''скрыўленне часу''», гэта значыць змяненне часовай кампаненты метрыкі (прастора ў гэтым набліжэнні еўклідавая)<ref>Ландау, Л. Д., Лифшиц, Е. М. Теория поля. — Издание 7-е, исправленное. — М.: Наука, 1988. — 512 с. — («Теоретическая физика», том II). — ISBN 5-02-014420-7., § «Закон Ньютона».</ref>. Распаўсюджанне ўзбурэнняў гравітацыі, гэта значыць змяненняў метрыкі пры руху мас, якія імкнуцца адна да адной, адбываецца з канечнай хуткасцю. Далёкадзеянне з гэтага моманту знікае з фізікі. Матэматычнае афармленне гэтых ідэй было дастаткова працаёмкім і заняло некалькі гадоў ([[1907]]—[[1915]]). Эйнштэйн мусіў авалодаць {{нп4|тэнзарны аналіз|тэнзарным аналізам|ru|Тензорный анализ}} і стварыць яго чатырохмернае псеўдарыманава абагульненне; у гэтым яму дапамаглі кансультацыі і сумесная праца спачатку з Марселем Гросманам, які стаў суаўтарам першых артыкулаў Эйнштэйна па тэнзарнай тэорыі гравітацыі, а затым і з «''каралём матэматыкаў''» тых гадоў [[Давід Гільберт|Давідам Гільбертам]]. У 1915 годзе ўраўненні поля [[Агульная тэорыя адноснасці|агульнай тэорыі адноснасці]] Эйнштэйна (АТА), якія абагульняюць ньютанаўскія, былі апублікаваныя амаль адначасова ў артыкулах Эйнштэйна і Гільберта. Новая тэорыя прыцягнення прадказала {{нп4|Прадказанні агульнай тэорыі адноснасці|два раней невядомыя фізічныя эфекты|ru|Предсказания общей теории относительности}}, цалкам пацверджаныя назіраннямі, якія таксама дакладна і цалкам патлумачылі анамальнае [[зрушэнне перыгелія Меркурыя]], якое доўгі час прыводзіла ў здзіўленне астраномаў. Пасля гэтага тэорыя адноснасці стала практычна агульнапрызнаным падмуркам сучаснай фізікі. Акрамя астрафізікі, АТА знайшла практычнае прымяненне, як ужо згадвалася вышэй, у сістэмах глабальнага пазіцыянавання (''Global Positioning Systems'', ''GPS''), дзе разлікі каардынатаў робяцца з вельмі істотнымі рэлятывісцкі папраўкамі<ref>{{cite web | author = Clifford M. Will. | url = http://www.physicscentral.com/explore/writers/will.cfm | title = Einstein's Relativity and Everyday Life | accessdate = 22 лютага | accessyear = 2009 | lang = en | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXqAuSl | archivedate = 2011-08-11 }}</ref>. === Берлін (1915—1921) === [[Файл:Einstein1921 by F Schmutzer 2.jpg|thumb|220px|У 1921 годзе.]] У 1915 годзе ў размове з нідэрландскім фізікам {{нп4|Вандэр дэ Хааз|Вандэрам дэ Хаазам|nl|Wander de Haas}} Эйнштэйн прапанаваў схему і разлік вопыту, які пасля паспяховай рэалізацыі атрымаў назву «''[[эфект Эйнштэйна — дэ Хааза]]''». Вынікі вопыту натхнілі [[Нільс Бор|Нільса Бора]], які двума гадамі раней стварыў [[Бораўская мадэль атама|планетарную мадэль атама]], паколькі пацвердзілі дапушчэнне, што ўнутры атамаў існуюць кругавыя электронныя токі, прычым электроны на сваіх арбітах не выпраменьваюць энергію. Менавіта гэтыя палажэнні Бор і паклаў у аснову сваёй мадэлі. Акрамя таго, выявілася, што сумарны [[магнітны момант]] атрымліваецца ўдвая большым за чаканы; прычына гэтага растлумачылася, калі быў адкрыты [[спін]] — уласны [[момант імпульсу]] электрона. Па заканчэнні вайны Эйнштэйн працягваў працу ў ранейшых абласцях фізікі, а таксама займаўся новымі абласцямі — рэлятывісцкай [[касмалогія]]й і «''[[Адзіная тэорыя поля|Адзінай тэорыяй поля]]''», якая, паводле яго задумы, павінна была аб’яднаць гравітацыю, электрамагнетызм і (пажадана) тэорыю мікрасвету. Першы артыкул па касмалогіі, «''касмалагічныя меркаванні да агульнай тэорыі адноснасці''», з’явіўся ў 1917 годзе. Пасля гэтага Эйнштэйн перажыў загадкавае «''нашэсце хвароб''» — акрамя сур’ёзных праблем з [[Печань|печанню]], выявілася [[язва страўніка]], затым [[жаўтуха]] і агульная слабасць. Некалькі месяцаў ён не ўставаў з ложка, але працягваў актыўна працаваць. Толькі ў [[1920]] годзе хваробы адступілі. У чэрвені 1919 годзе Эйнштэйн ажаніўся са сваёй стрыечнай сястрой па матчынай лініі {{нп4|Эльза Эйнштэйн|Эльзай Лёвенталь|en|Elsa Einstein}} (народжанай Эйнштэйн) і ўдачарыў двух яе дзяцей. У канцы года да іх пераехала яго цяжкахворая маці Паўліна; яна памерла ў лютым 1920 года. Смерць якой, мяркуючы па лістах, Эйнштэйн цяжка перажываў. Увосень [[1919]] года англійская экспедыцыя [[Артур Стэнлі Эдынгтан|Артура Эдынгтана]] ў момант [[Сонечнае зацьменне|сонечнага зацьмення]] зафіксавала прадказанае Эйнштэйнам [[Прадказанні агульнай тэорыі адноснасці|адхіленне святла]] ў полі прыцягнення Сонца. Пры гэтым вымеранае значэнне адпавядала не ньютанаўскаму, а эйнштэйнаўскаму закону прыцягнення. Сенсацыйную навіну перадрукавалі газеты ўсёй Еўропы, хоць сутнасць новай тэорыі часцей за ўсё выкладалася ў бессаромна скажоным выглядзе{{sfn |Пайс А.|1989|с=296. }}. Слава Эйнштэйна дасягнула небывалых вышынь. [[Файл:Einstein in Japan, 1922.png|thumb|350px|Эйнштэйн з жонкай у Японіі, лістапад-снежань 1922 года.]] У маі [[1920]] года Эйнштэйн, разам з іншымі членамі Берлінскай акадэміі навук, быў прыведзены да прысягі як дзяржаўны служачы і па законе стаў лічыцца грамадзянінам Германіі{{sfn |Пайс А.|1989|с=475. }}. Аднак швейцарскае грамадзянства ён захаваў да канца жыцця<ref>{{cite web|title=Einstein's nationalities at einstein-website.de|url=http://www.einstein-website.de/z_information/variousthings.html#national |accessdate=19 лютага 2009|archiveurl=http://www.webcitation.org/60qXqM6d9|archivedate=2011-08-11}}</ref>. У [[1920-я]] гады, атрымліваючы адусюль запрашэнні, ён шмат падарожнічаў па Еўропе (па швейцарскім пашпарце), чытаў лекцыі для навукоўцаў, студэнтаў і для дапытлівай публікі. Наведаў і ЗША, дзе ў гонар вядомага госця была прынятая адмысловая вітальная рэзалюцыя [[Кангрэс Злучаных Штатаў Амерыкі|Кангрэсу]] (1921). У канцы 1922 года наведаў [[Індыя|Індыю]], дзе меў працяглыя зносіны з [[Рабіндранат Тагор|Тагорам]], і [[Кітайская Рэспубліка|Кітай]]. Зіму Эйнштэйн сустрэў у [[Японская імперыя|Японіі]], дзе яго заспела навіна аб прысуджэнні яму [[Нобелеўская прэмія па фізіцы|Нобелеўскай прэміі]]. === Нобелеўская прэмія (1922) === Эйнштэйна неаднаразова намінавалі на Нобелеўскую прэмію па фізіцы. Першая такая намінацыя (за тэорыю адноснасці) адбылася, па ініцыятыве [[Вільгельм Оствальд|Вільгельма Оствальда]], ужо ў [[1910]] годзе, аднак Нобелеўскі камітэт палічыў эксперыментальныя доказы тэорыі адноснасці недастатковымі. Далей вылучэнне кандыдатуры Эйнштэйна паўтаралася штогод, акрамя 1911 і 1915 гадоў. Сярод рэкамендаўцаў у розныя гады былі такія найбуйнейшыя фізікі, як [[Хендрык Антон Лорэнц|Лорэнц]], [[Макс Планк|Планк]], [[Нільс Бор|Бор]], [[Вільгельм Він|Він]], [[Арэст Данілавіч Хвольсан|Хвольсан]], [[Вандэр дэ Хааз|дэ Хааз]], [[Макс фон Лаўэ|Лаўэ]], [[Пітэр Зееман|Зееман]], [[Хейке Камерлінг-Онес|Камерлінг-Онес]], [[Жак Саламон Адамар|Адамар]], [[Артур Стэнлі Эдынгтан|Эдынгтан]], [[Арнольд Зомерфельд|Зомерфельд]] і [[Свантэ Аўгуст Арэніус|Арэніус]]{{sfn |Как Эйнштейн получил Нобелевскую премию|1986|с=86—87, 92—102.|name=PAISEC}}. Аднак члены Нобелеўскага камітэта доўгі час не вырашаліся прысудзіць прэмію аўтару настолькі рэвалюцыйных тэорый. У рэшце рэшт быў знойдзены дыпламатычны выхад: прэмія за 1921 год была прысуджана Эйнштэйну (у лістападзе 1922 года) за тэорыю [[фотаэфект]]у, то бок, за найбольш бясспрэчную і добра правераную ў эксперыменце працу; зрэшты, тэкст рашэння змяшчае нейтральнае даданне: «''…і за іншыя працы ў галіне тэарэтычнай фізікі''». [[10 лістапада]] [[1922]] года сакратар [[Шведская каралеўская акадэмія навук|Шведскай Акадэміі навук]] Крыстафэр Аурывіліус пісаў Эйнштэйну{{sfn |Пайс А.|1989|с=473-474. }}: {| |{{пачатак цытаты}} Як я ўжо паведаміў Вам тэлеграмай, Каралеўская акадэмія навук на сваім учорашнім пасяджэнні прыняла рашэнне прысудзіць Вам прэмію па фізіцы за мінулы год, адзначаючы тым самым Вашы працы па тэарэтычнай фізіцы, у прыватнасці адкрыццё закона фотаэлектрычнага эфекту, не ўлічваючы пры гэтым Вашы працы па тэорыі адноснасці і тэорыі гравітацыі, якія будуць ацэненыя пасля іх пацвярджэння ў будучыні. {{канец цытаты}} |} Паколькі Эйнштэйн быў у ад’ездзе, прэмію ад яго імя прыняў 10 снежня 1922 года Рудольф Надольны, пасол Германіі ў Швецыі. Папярэдне ён запытаў пацверджання, ці з’яўляецца Эйнштэйн грамадзянінам Германіі ці Швейцарыі; Пруская акадэмія навук афіцыйна запэўніла, што Эйнштэйн — германскі падданы, хоць яго швейцарскае грамадзянства таксама прызнаецца сапраўдным. Знакі адрознення, якія суправаджаюць прэмію, Эйнштэйн па вяртанні ў Берлін атрымаў асабіста ў шведскага пасла<ref name=PAISEC/>. Натуральна, традыцыйную Нобелеўскую прамову (у ліпені 1923 года) Эйнштэйн прысвяціў тэорыі адноснасці<ref>Тэкст нобелеўскай прамовы гл. у: {{кніга |аўтар=А. Эйнштейн. |загаловак=Собрание научных трудов. Указ. соч |том=2 |старонкі=120—129 }}</ref>. [[Файл:Einstein en Lorentz.jpg|thumb|left|Эйнштэйн і [[Хендрык Антон Лорэнц|Хендрык Лорэнц]] (1921).]] === Берлін (1922—1933) === У [[1923]] годзе, завяршаючы сваё падарожжа, Эйнштэйн выступіў у [[Іерусалім]]е, дзе вызначалася неўзабаве (1925 год) адкрыць [[Яўрэйскі ўніверсітэт у Іерусаліме|Яўрэйскі ўніверсітэт]]. У [[1924]] годзе малады [[Індыя|індыйскі]] фізік [[Шацьендранат Бозэ]] ў кароткім лісце звярнуўся да Эйнштэйна з просьбай дапамагчы ў публікацыі артыкула, у якой вылучаў дапушчэнне, пакладзенае ў аснову сучаснай квантавай статыстыкі. Бозэ прапанаваў разглядаць святло ў якасці газу з фатонаў. Эйнштэйн прыйшоў да высновы, што гэтую ж статыстыку можна выкарыстоўваць для атамаў і малекул у цэлым. У 1925 годзе Эйнштэйн апублікаваў артыкул Бозэ ў нямецкім перакладзе, а затым уласны артыкул, у якім выкладаў абагульненую мадэль Бозэ, прыдатную да сістэм тоесных часціц з цэлым [[спін]]ам, названых [[базон]]амі. На падставе дадзенай квантавай статыстыкі, вядомай цяпер як [[статыстыка Бозэ — Эйнштэйна]], абодва фізікі яшчэ ў сярэдзіне 1920-х гадоў тэарэтычна абгрунтавалі існаванне пятага агрэгатнага стану рэчыва — [[кандэнсат Бозэ — Эйнштэйна|кандэнсату Бозэ — Эйнштэйна]]. Сутнасць «''кандэнсату''» Бозэ — Эйнштэйна заключаецца ў пераходзе вялікай колькасці часціц ідэальнага бозэ-газу ў стан з нулявым імпульсам пры тэмпературах, набліжаных да абсалютнага нуля, калі даўжыня хвалі дэ Бройля цеплавога руху часціц і сярэдняя адлегласць паміж гэтымі часціцамі зводзяцца да аднаго парадку. Пачынаючы з [[1995]] года, калі першы падобны кандэнсат быў атрыманы ва [[Каларадскі ўніверсітэт у Боўлдэры|ўніверсітэце Каларада]], навукоўцы практычна даказалі магчымасць існавання кандэнсату Бозэ — Эйнштэйна з [[вадарод]]у, [[літый|літыю]], [[натрый|натрыю]], [[рубідый|рубідыю]] і [[гелій|гелію]]. Як асобу вялізнага і ўсеагульнага аўтарытэту, Эйнштэйна пастаянна прыцягвалі ў гэтыя гады да рознага кшталту палітычных акцый, дзе ён выступаў за сацыяльную справядлівасць, за інтэрнацыяналізм і супрацоўніцтва паміж краінамі (гл. ніжэй). Неаднаразова заклікаў да раззбраення і аб’яднання Еўропы, да адмены [[воінскі абавязак|абавязковай вайсковай службы]]. У [[1928]] годзе Эйнштэйн праводзіў у апошні шлях Лорэнца, з якім вельмі зблізіўся ў яго апошнія гады. Менавіта Лорэнц высунуў кандыдатуру Эйнштэйна на Нобелеўскую прэмію ў 1920 годзе і падтрымаў яе ў наступным годзе. У [[1929]] годзе свет шумна адзначыў 50-годдзе Эйнштэйна. Юбіляр не прыняў удзелу ва ўрачыстасцях і схаваўся на {{нп4|Віла Эйнштэйна|сваёй віле|en|Einstein Tower}} блізу Патсдама, дзе з захапленнем вырошчваў ружы. Тут ён прымаў сяброў — дзеячаў навукі, [[Рабіндранат Тагор|Тагора]], [[Эмануэль Ласкер|Эмануіла Ласкера]], [[Чарлі Чаплін]]а і іншых. У [[1931]] годзе Эйнштэйн зноў пабываў у ЗША. У [[Горад Пасадэна, Каліфорнія|Пасадэне]] яго вельмі цёпла сустрэў [[Альберт Абрахам Майкельсан|Майкельсан]], якому заставалася жыць чатыры месяцы. Вярнуўшыся летам у Берлін, Эйнштэйн у выступе перад Фізічным грамадствам ушанаваў памяць выдатнага эксперыментатара, які заклаў першы камень падмурка тэорыі адноснасці. Акрамя тэарэтычных даследаванняў, Эйнштэйну належаць і некалькі вынаходстваў, у тым ліку: * вымяральнік вельмі малых напружанняў (сумесна з Конрадам Габіхтам); * прылада, якая аўтаматычна вызначае час {{нп4|Экспазіцыя, фота|экспазіцыі|ru|Экспозиция (фото)}} пры фотаздымцы{{sfn |Львов В. Е.|1959|с=205.}}; * арыгінальны [[слыхавы апарат]]; * {{нп4|Халадзільнік Эйнштэйна|бясшумны халадзільнік|en|Einstein refrigerator}} (сумесна з {{нп4|Леа Сілард|Сілардам|en|Leó Szilárd}}){{sfn |Пайс А.|1989|с=463-465 }}; * {{нп4|гіракомпас|гіракомпас|en|Gyrocompass}}<ref name="frenkel_7">{{кніга |аўтар= Френкель В. Я., Явелов Б. Е. |загаловак= Эйнштейн: изобретения и эксперимент. Указ. соч |спасылка= http://vivovoco.astronet.ru/VV/PAPERS/BIO/EINSTEIN.001/CHAPTER_7.HTM }}</ref>. Прыкладна да 1926 года Эйнштэйн працаваў у многіх галінах фізікі, ад касмалагічных мадэлей да даследавання прычын рачных звілін. Далей ён, за рэдкім выключэннем, засяроджвае высілкі на квантавых праблемах і Адзінай тэорыі поля. === Інтэрпрэтацыя квантавай механікі === [[Файл:Niels Bohr Albert Einstein2 by Ehrenfest.jpg|thumb|left|220px|Эйнштэйн і [[Нільс Бор]].]] Нараджэнне квантавай механікі адбывалася пры актыўным удзеле Эйнштэйна. Публікуючы свае асноўныя працы, Шродзінгер прызнаў ([[1926]]), што на яго аказалі вялікі ўплыў «''кароткія, але бясконца празарлівыя заўвагі Эйнштэйна''»{{sfn |Пайс А.|1989|с=421.}}. У [[1927]] годзе на Пятым Сальвееўскім кангрэсе Эйнштэйн рашуча выступіў супраць «''[[капенгагенская інтэрпрэтацыя|капенгагенскай інтэрпрэтацыі]]''» [[Макс Борн|Макса Борна]] і [[Нільс Бор|Нільса Бора]], якая трактуе матэматычную мадэль квантавай механікі як істотна імавернасную. Эйнштэйн заявіў, што прыхільнікі гэтай інтэрпрэтацыі «''з патрэбы робяць гонар''», а імавернасны характар ​​сведчыць толькі аб тым, што наша веданне фізічнай сутнасці мікрапрацэсаў няпоўнае{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=535-537. }}. Ён яхідна заўважыў: «''Бог не гуляе ў косці''» ({{lang-de|Der Herrgott würfelt nicht}}), на што Нільс Бор запярэчыў: «''Эйнштэйн, не паказвай Богу, што яму рабіць''»<ref>Гл., напрыклад, Milo Wolff, Schroedinger’s Universe and the Origin of the Natural Laws, Outskirts Press (April 21, 2008), стар. 82</ref>. Эйнштэйн прымаў «''капенгагенскую інтэрпрэтацыю''» толькі як часовы, незавершаны варыянт, які па меры прагрэсу фізікі мусіць быць заменены поўнай тэорыяй мікрасвету. Ён і сам рабіў спробы стварыць дэтэрміністычную нелінейную тэорыю, набліжаным следствам якой апынулася б квантавая механіка. У [[1933]] годзе Эйнштэйн пісаў<ref name=DH>{{кніга |аўтар= Э. Дюкас, Б. Хофман. |загаловак= Альберт Эйнштейн как человек |арыгінал = Albert Einstein: the Human Side |спасылка= http://lib.ru/MEMUARY/ZHZL/einshtein.txt }}</ref>: {| |<blockquote>Сапраўдная мэта маіх даследаванняў заўсёды складалася ў тым, каб дамагчыся спрашчэння тэарэтычнай фізікі і яе аб’яднання ў цэласную сістэму. Я здолеў здавальняюча ажыццявіць гэтую мэту для макрасвету, але не для квантаў і структуры атамаў. Думаю, што, нягледзячы на значныя поспехі, сучасная квантавая тэорыя ўсё яшчэ далёкая ад здавальняючага рашэння апошняй групы праблем.</blockquote> |} У [[1947]] годзе ён яшчэ раз сфармуляваў сваю пазіцыю ў лісце [[Макс Борн|Максу Борну]]{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=540-541. }}: <blockquote>Вядома, я разумею, што прынцыпова статыстычны пункт гледжання, неабходнасць якога ўпершыню ясна была усвядомленая табой, змяшчае значную долю праўды. Аднак я не магу ў яго сур’ёзна верыць, таму што гэтая тэорыя несумяшчальная з асноўным палажэннем, што фізіка павінна прадстаўляць рэчаіснасць у прасторы і ў часе без містычных далёкадзеянняў. У чым я цвёрда перакананы, дык гэта ў тым, што ў рэшце рэшт спыняцца на тэорыі, у якой заканамерна звязанымі рэчамі будуць не імавернасці, але факты.</blockquote> Эйнштэйн вёў палеміку на гэтую тэму да канца жыцця, хоць мала хто з фізікаў падзяляў яго пункт гледжання. Два яго артыкулы змяшчалі апісанне [[Уяўны эксперымент|ўяўных эксперыментаў]], якія, на яго думку, наглядна паказвалі няпоўнасць квантавай механікі; найбольшы рэзананс атрымаў так званы «''[[Парадокс Эйнштэйна — Падольскага — Розена]]''» (май 1935 года). Абмеркаванне гэтай важнай і цікавай праблемы працягваецца і ў нашы дні. [[Поль Адрыен Марыс Дзірак|Поль Дзірак]] у сваёй кнізе «''Успаміны пра незвычайную эпоху''»<ref>{{кніга |аўтар= [[Поль Адрыен Марыс Дзірак|Поль Дзірак]].|загаловак= Воспоминания о необычайной эпохе |месца=М. |выдавецтва=Наука |год=1990 |isbn=5-02-014344-8 }}</ref> пісаў<ref>{{cite web|author=Смилга В. П.|url=http://vivovoco.astronet.ru/VV/PAPERS/NATURE/MATHIST.HTM|title=Десять историй о математиках и физиках|accessdate=14 кастрычніка 2009|archiveurl=http://www.webcitation.org/60qXqkLMS|archivedate=2011-08-11}}</ref>: <blockquote>Я не выключаю магчымасці, што ў рэшце рэшт можа апынуцца правільным пункт гледжання Эйнштэйна, таму што сучасны этап развіцця квантавай тэорыі нельга разглядаць як канчатковы.<…> Сучасная квантавая механіка — найвялікшае дасягненне, але наўрад ці яна будзе існаваць вечна. Мне здаецца вельмі магчымым, што калісьці ў будучыні з’явіцца палепшаная квантавая механіка, у якой мы вернемся да прычыннасці, і якая апраўдае пункт гледжання Эйнштэйна. Але такі зварот да прычыннасці можа ажыццявіцца толькі коштам адмовы ад якой-небудзь іншай фундаментальнай ідэі, якую цяпер мы безумоўна прымаем. Калі мы збіраемся адрадзіць прычыннасць, то нам прыйдзецца заплаціць за гэта, і цяпер мы можам толькі гадаць, якая ідэя павінна быць прынесена ў ахвяру.</blockquote> === Прынстан (1933—1945). Барацьба з нацызмам === [[Файл:Einstein Albert Elsa LOC 32096u.jpg|thumb|left|Эйнштэйн з жонкай Эльзай.]] Па меры нарастання [[Вялікая дэпрэсія|эканамічнага крызісу]] ў [[Веймарская рэспубліка|Веймарскай Германіі]] мацнела палітычная нестабільнасць, якая садзейнічала ўзмацненню радыкальна-нацыяналістычных і [[Антысемітызм|антысеміцкіх]] настрояў. Пачасціліся абразы і пагрозы на адрас Эйнштэйна, у адной з улётак нават прапаноўвалася буйная ўзнагарода ({{nobr|50 000 марак}}) за яго галаву. Пасля прыходу да ўлады [[Нацыянал-сацыялістычная нямецкая рабочая партыя|нацыстаў]] усе працы Эйнштэйна былі альбо прыпісаныя «''арыйскім''» фізікам, альбо абвешчаныя скажэннем праўдзівай навукі. [[Філіп Эдуард Антон фон Ленард|Ленард]], які ўзначаліў групу «''[[Нямецкая фізіка]]''», абвяшчаў<ref>{{кніга |аўтар= Frank P. |загаловак= Einstein, his life and times |спасылка= http://books.google.ru/books?id=WaTPabOrTIAC |месца= New York |год= 1947 |pages=232 }}</ref>: «''Найбольш важны прыклад небяспечнага ўплыву яўрэйскіх колаў на вывучэнне прыроды ўяўляе Эйнштэйн са сваімі тэорыямі і матэматычнай балбатнёй, складзенай са старых звестак і адвольных дабавак… Мы павінны зразумець, што нявартым немца быць духоўным паслядоўнікам яўрэя''». Ва ўсіх навуковых колах Германіі разгарнулася бескампрамісная расавая чыстка. У [[1933]] годзе Эйнштэйн вымушана пакінуў [[Трэці рэйх|Германію]], да якой ён быў вельмі прывязаны, назаўжды. Разам з сям’ёй ён выехаў у [[Злучаныя Штаты Амерыкі]] з гасцявымі візамі. У хуткім часе ў знак пратэсту супраць злачынстваў [[нацызм]]у ён адмовіўся ад нямецкага грамадзянства і сяброўства ў [[Пруская акадэмія навук|Прускай]] і [[Баварская акадэмія навук|Баварскай акадэміях навук]]. [[Файл:IAS Princeton.jpg|thumb|Прынстан, галоўны будынак Інстытута перспектыўных даследаванняў (Buld Hall).]] Пасля пераезду ў ЗША Альберт Эйнштэйн атрымаў пасаду прафесара фізікі ў нядаўна створаным {{нп4|Інстытут перспектыўных даследаванняў|Інстытуце перспектыўных даследаванняў|en|Institute for Advanced Study}} ([[Горад Прынстан, Нью-Джэрсі|Прынстан]], [[штат Нью-Джэрсі]]). Старэйшы сын, Ганс-Альберт ([[1904]]—[[1973]]), неўзабаве пайшоў за ім ([[1938]]); пасля ён стаў прызнаным спецыялістам па [[Гідраўліка|гідраўліцы]] і прафесарам [[Каліфарнійскі ўніверсітэт|Каліфарнійскага ўніверсітэта]] ([[1947]]). Малодшы сын Эйнштэйна, Эдуард ([[1910]]—[[1965]]), каля 1930 года захварэў цяжкай формай [[Шызафрэнія|шызафрэніі]] і скончыў свае дні ў Цюрыхскай псіхіятрычнай лячэбніцы. Стрыечная сястра Эйнштэйна, Ліна, загінула ў [[Асвенцім]]е, іншая сястра, Берта Дрэйфус, памерла ў канцлагеры {{нп4|Тэрэзіенштат, канцлагер|Тэрэзіенштат|ru|Терезиенштадт (концентрационный лагерь)}}{{sfn |Пайс А.|1989|с=19. }}. [[Файл:Albert Einstein citizenship NYWTS.jpg|thumb|left|Эйнштэйн атрымлівае сертыфікат аб амерыканскім грамадзянстве (1940).]] У ЗША Эйнштэйн імгненна ператварыўся ў аднаго з самых вядомых і паважаных людзей краіны, атрымаўшы рэпутацыю самага геніяльнага навукоўца ў гісторыі, а таксама ўвасабленне вобраза «''рассеянага прафесара''» і інтэлектуальных магчымасцей чалавека наогул. У студзені наступнага, 1934 года, ён быў запрошаны ў [[Белы дом]] да прэзідэнта [[Франклін Дэлана Рузвельт|Франкліна Рузвельта]], меў з ім сардэчную размову і нават правёў там ноч. Штодня Эйнштэйн атрымліваў сотні лістоў разнастайнага зместу, на якія (нават на дзіцячыя) стараўся адказаць. Будучы прыродазнаўцам з сусветным імем, ён заставаўся даступным, сціплым, непатрабавальным і ветлым чалавекам. У снежні [[1936]] года ад хваробы сэрца памерла [[Эльза Эйнштэйн|Эльза]]; трыма месяцамі раней у Цюрыху памёр [[Марсель Гросман]]. Адзіноту Эйнштэйна прыхарошвае сястра Мая, падчарка Марго (дачка Эльзы ад першага шлюбу), сакратар Элен Дзюкас, кот Тыгр і белы тэр’ер Чыко{{sfn |Айзексон|2015|loc=Глава «Принстон». }}. На здзіўленне амерыканцаў, Эйнштэйн так і не абзавёўся [[Аўтамабіль|аўтамабілем]] і [[тэлевізар]]ам. Марыя, пасля інсульту ў [[1946]] годзе, была часткова паралізаваная, і Эйнштэйн штовечар чытаў сваёй сястры кнігі. [[Файл:Einstein-Roosevelt-letter.png|thumb|right|Ліст Рузвельту.]] У жніўні [[1939]] года Эйнштэйн падпісаўся пад {{нп4|Ліст Эйнштэйна-Сіларда|лістом|en|Einstein–Szilárd letter}}, напісаным па ініцыятыве фізіка-эмігранта з [[Венгрыя|Венгрыі]] [[Леа Сілард]]а на імя прэзідэнта ЗША Франкліна Дэлана Рузвельта. Ліст звяртаў увагу прэзідэнта на магчымасць таго, што нацысцкая Германія здольная стварыць атамную бомбу. Пасля некалькіх месяцаў разважанняў Рузвельт вырашыў сур’ёзна паставіцца да гэтай пагрозы і адкрыў [[Манхэтэнскі праект|уласны праект]] па стварэнні атамнай зброі. Сам Эйнштэйн у гэтых працах удзелу не прымаў. Пазней ён шкадаваў аб падпісаным ім лісце, разумеючы, што для новага кіраўніка ЗША [[Гары Трумэн]]а ядзерная энергія служыць інструментам запалохвання. У далейшым ён крытыкаваў распрацоўку ядзернай зброі, яе прымяненне ў Японіі і выпрабаванні на [[Атол Бікіні|атоле Бікіні]] ([[1954]]), а сваю датычнасць да паскарэння работ над амерыканскай ядзернай праграмай лічыў найвялікшай трагедыяй свайго жыцця. Шырокую вядомасць атрымалі яго афарызмы: «''Мы выйгралі вайну, але не'' мір»; «''Калі [[трэцяя сусветная вайна]] будзе весціся атамнымі бомбамі, то чацвёртая — камянямі і палкамі''». Падчас вайны Эйнштэйн кансультаваў [[Ваенна-марскія сілы ЗША]] і спрыяў рашэнню розных тэхнічных праблем<ref>{{cite web|title=Times of Peace and War|url=http://www.sparknotes.com/biography/einstein/section10.rhtml|accessdate=2011-08-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/60uRieT3V|archivedate=2011-08-13}}</ref>. === Прынстан (1945—1955). Барацьба за мір. Адзіная тэорыя поля === [[Файл:112mercer.JPG|thumb|Дом Эйнштэйна ў Прынстане.]] У пасляваенныя гады Эйнштэйн стаў адным з заснавальнікаў [[Пагуошскі рух навукоўцаў|Пагуошскага руху навукоўцаў]] за мір. Хоць яго першая канферэнцыя праводзілася ўжо пасля смерці Эйнштэйна ([[1957]]), але ініцыятыва стварэння такога руху была выказана ў {{нп4|Маніфест Расела — Эйнштэйна|Маніфесце Расела — Эйнштэйна|de|Russell-Einstein-Manifest}}, які атрымаў шырокую вядомасць (быў напісаны сумесна з [[Бертран Артур Уільям Расел|Бертранам Раселам]]), папярэджваў у тым ліку аб небяспецы стварэння і прымянення [[Вадародная бомба|вадароднай бомбы]]. У рамках гэтага руху Эйнштэйн, як старшыня, сумесна з [[Альберт Швейцэр|Альбертам Швейцэрам]], Бертранам Раселам, [[Фрэдэрык Жаліё-Кюры|Фрэдэрыкам Жаліё-Кюры]] і іншымі сусветна вядомымі дзеячамі навукі вёў барацьбу супраць [[Гонка ўзбраенняў|гонкі ўзбраенняў]], стварэння ядзернай і тэрмаядзернай зброі. У верасні 1947 года ў адкрытым лісце дэлегацыям дзяржаў-членаў ААН ён прапаноўваў рэарганізаваць Генеральную асамблею ААН, ператварыўшы яе ў бесперапынна працуючы сусветны парламент, які валодае больш шырокімі паўнамоцтвамі, чым [[Савет Бяспекі ААН|Савет Бяспекі]], які (на думку Эйнштэйна) паралізаваны ў сваіх дзеяннях з-за права вета. На што, у лістападзе 1947 года, найбуйнейшыя савецкія навукоўцы (С. І. Вавілаў, А. Ф. Іофе, М. М. Сямёнаў, А. А. Фрумкін) у адкрытым лісце выказалі нязгоду з пазіцыяй А. Эйнштэйна (1947)<ref>{{артыкул|загаловак=О некоторых заблуждениях профессора Альберта Эйнштейна. Открытое письмо советских учёных |спасылка=http://ggorelik.narod.ru/Einstein_etc/47_Einstein_Open-letter-to-UN.htm#_Toc234939501 |выданне=Новое время |месца=М. |год=1947 |нумар= №48 |старонкі=14—17 }}</ref><ref>{{артыкул|загаловак=О беззаботности в политике и упорстве в заблуждениях |спасылка= |выданне=Новое время |месца=М. |год=1948 |нумар=№11 |старонкі=12—15 }}</ref>. [[Файл:Albert Einstein Head.jpg|thumb|left|У 1947 годзе.]] Да канца жыцця Эйнштэйн працягваў працу над даследаваннем праблем касмалогіі, але галоўныя намаганні ён накіраваў на стварэнне [[Адзіная тэорыя поля|адзінай тэорыі поля]]. Яму дапамагалі ў гэтым прафесійныя матэматыкі, у тым ліку (у Прынстане) {{нп4|Джон Джордж Кемені|Джон Кемені|en|John G. Kemeny}}. Фармальна некаторыя поспехі ў гэтым кірунку былі — ён распрацаваў нават дзве версіі адзінай тэорыі поля. Абедзве мадэлі былі матэматычна вытанчаныя, з іх вынікала не толькі [[агульная тэорыя адноснасці]], але і ўся электрадынаміка Максвела — аднак яны не давалі ніякіх новых фізічных следстваў. А чыстая матэматыка, у адрыве ад фізікі, Эйнштэйна ніколі не цікавіла, і ён забракаваў абедзве мадэлі<ref>{{кніга |аўтар= Паркер Б. |загаловак= Мечта Эйнштейна: В поисках единой теории Вселенной |месца= СПб. |выдавецтва= Амфора |год= 2001 |isbn= 5-94278-141-9 }} </ref>. Спачатку ([[1929]]) Эйнштэйн спрабаваў развіць ідэі {{нп4|Тэадор Калуца|Калуцы|ru|Калуца, Теодор}} і {{нп4|Оскар Клейн|Клейна|en|Oskar Klein}} — свет мае пяць вымярэнняў, прычым пятае мае мікрапамеры і таму нябачнае. Атрымаць з яе дапамогай новыя фізічна цікавыя вынікі не атрымалася, і шматмерная тэорыя была неўзабаве закінута (каб пазней адрадзіцца ў [[Тэорыя суперструн|тэорыі суперструн]]). Другая версія Адзінай тэорыі (1950) базавалася на дапушчэнні, што [[прастора-час]] мае не толькі крывізну, але і кручэнне; яна таксама арганічна ўключала АТА і тэорыю Максвела, аднак знайсці канчатковую рэдакцыю ўраўненняў, якая апісвала б не толькі макрасвет, але і мікрасвет, так і не ўдалося. А без гэтага тэорыя заставалася не больш чым матэматычнай надбудовай над будынкам, які ў гэтай надбудове не меў ніякай патрэбы<ref>Варта адзначыць, што Эйнштэйн, не валодаючы матэматычнымі і вылічальнымі сродкамі другой паловы XX стагоддзя, быў на правільным шляху, разглядаючы фізічныя мадэлі з вялікім лікам вымярэнняў. Аднак ён прад’яўляў да сябе больш высокія патрабаванні, чым сучасныя фізікі, большасць тэорый якіх у цяперашні час усё яшчэ носіць абстрактны характар. Гл., напрыклад, Lisa Randall, Warped Passages. Unraveling the Mysteries of the Universe' Hidden Dimensions, HarperCollins Publishers, New York, 2005</ref>. [[Герман Вейль|Вейль]] успамінаў, што Эйнштэйн неяк сказаў яму<ref>{{кніга |аўтар= Seelig С. |загаловак= Albert Einslein. Leben und Work eines Genies unserer Zeit |месца= Zurich |год= 1960 |pages= 274}}</ref>: «''абстрактна, без кіроўнага нагляднага фізічнага прынцыпу, фізіку нельга канструяваць''». === Апошнія гады жыцця. Смерць === У [[1955]] годзе здароўе Эйнштэйна рэзка пагоршылася. Ён напісаў завяшчанне і сказаў сябрам: «''Сваю задачу на Зямлі я выканаў''». Апошняй яго працай стаў няскончаны заклік прадухіліць ядзерную вайну. У гэты час Эйнштэйна наведаў гісторык фізікі, прафесар [[Гарвардскі ўніверсітэт|Гарвардскага ўніверсітэта]] Бернард Коэн, які ўспамінаў<ref>{{артыкул|аўтар=Коэн, Бернард. |загаловак=Беседа с Эйнштейном |выданне=Эйнштейновский сборник |год=1967 |месца=М. |выдавецтва=Наука |старонкі=45—56. }}</ref>: {{пачатак цытаты}} Я ведаў, што Эйнштэйн вялікі чалавек і вялікі фізік, але я не меў уяўлення аб цеплыні яго прыязнай натуры, пра яго дабрыню і вялікае пачуццё гумару. Падчас нашай гутаркі не адчувалася, што смерць блізкая. Розум Эйнштэйна заставаўся жывым, ён быў дасціпны і здаваўся вельмі вясёлым. {{канец цытаты}} Падчарка Марго ўспамінала апошнюю сустрэчу з Эйнштэйнам у бальніцы{{sfn |Гернек|1966|с=234.}}: {{пачатак цытаты}} Ён гаварыў з глыбокім спакоем, пра дактароў нават з лёгкім гумарам, і чакаў свайго скону, як неабходнай «''з’явы прыроды''». Наколькі бясстрашным ён быў пры жыцці, настолькі ціхім і прыміраным ён сустрэў смерць. Без усякай сентыментальнасці і без шкадаванняў ён пакінуў гэты свет. {{канец цытаты}} Альберт Эйнштэйн памёр [[18 красавіка]] 1955 года ў 01:25, на 77-м годзе жыцця ў Прынстане ад {{нп4|анеўрызма аорты|анеўрызмы аорты|de|Aortendissektion}}. Перад смерцю ён вымавіў некалькі слоў па-нямецку, але амерыканская медсястра не змагла іх потым паўтарыць. Не ўспрымаючы ніякіх форм культу асобы, ён забараніў пышнае пахаванне з гучнымі цырымоніямі, для чаго пажадаў, каб месца і час пахавання не выдавалася. [[19 красавіка]] 1955 года без шырокай агалоскі адбылося пахаванне вялікага навукоўца, на якім прысутнічала ўсяго 12 самых блізкіх сяброў. Яго цела было спалена ў крэматорыі Юінг-Семетэры (''Ewing Cemetery''), а попел развеяны па ветры<ref>{{Citation |last =O'Connor |first =J.J. |last2 =Robertson |first2 =E.F. |chapter=Albert Einstein |title=The MacTutor History of Mathematics archive |publisher=School of Mathematics and Statistics, University of St. Andrews |year=1997 |chapter-url=http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Einstein.html }}</ref><ref>{{Citation |title=Dr. Albert Einstein Dies in Sleep at 76. World Mourns Loss of Great Scientist|quote=Princeton, New Jersey, 18 April 1955. Dr. Albert Einstein, one of the great thinkers of the ages, died in his sleep here early today. |work=New York Times |date=19 April 1955 }}</ref>. == Асоба і погляды == === Чалавечыя якасці === Блізкія знаёмыя апісваюць Эйнштэйна як чалавека таварыскага, прыязнага, жыццярадаснага, адзначаюць яго дабрыню, гатоўнасць дапамагчы ў любую хвіліну, поўную адсутнасць {{нп4|Сноб|снабізму|ru|Сноб}}, скараючае чалавечае абаянне{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=206, 228. }}. Часта адзначаецца яго выдатнае пачуццё гумару. Калі Эйнштэйна пыталіся, дзе знаходзіцца яго лабараторыя, ён, усміхаючыся, паказваў аўтаручку{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=199. }}. Эйнштэйн горача любіў музыку, асабліва творы [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]]. У розныя гады сярод упадабаных ім кампазітараў былі [[Іаган Себасцьян Бах|Бах]], [[Вольфганг Амадэй Моцарт|Моцарт]], [[Роберт Шуман|Шуман]], [[Іозеф Гайдн|Гайдн]] і [[Франц Шуберт|Шуберт]], а ў апошнія гады — [[Іаганес Брамс|Брамс]]<ref name=DH />. Добра граў на [[скрыпка|скрыпцы]], з якой нідзе не расставаўся<ref>{{cite web|url=http://www.delphis.ru/journal/article/albert-einshtein-i-muzyka|title=Альберт Эйнштейн и музыка|author=Свирская Л. М.|publisher=Культурно-просветительский журнал «Дельфис»|accessdate=2013-10-20|archiveurl=http://www.webcitation.org/6MTvtZHjW|archivedate=2014-01-09}}</ref>. З мастацкай літаратуры з захапленнем адгукаўся аб прозе [[Леў Мікалаевіч Талстой|Льва Талстога]], [[Фёдар Міхайлавіч Дастаеўскі|Дастаеўскага]]<ref>Эйнштэйн пісаў [[Паўль Эрэнфест|Эрэнфесту]] ў красавіку [[1920]] года: «''Я з захапленнем чытаю [[Браты Карамазавы, раман|„Братоў Карамазавых“]]. Гэта самая дзіўная кніга з усіх, якія траплялі мне ў рукі.''»</ref>, [[Чарльз Дыкенс|Дыкенса]], п’есах [[Бертольт Брэхт|Брэхта]]. Захапляўся таксама [[філатэлія]]й, [[садоўніцтва]]м, [[Парусны спорт|плаваннем на яхце]]<ref>[http://www.einstein-website.de/z_biography/tuemmler-e.html Einstein’s Tümmler]</ref> (нават напісаў артыкул па тэорыі кіравання яхтай). У прыватным жыцці быў непатрабавальны, у канцы жыцця нязменна з’яўляўся ў любімым цёплым швэдры. Нягледзячы на ​​свой каласальны навуковы аўтарытэт, ён не пакутаваў ад залішняй ганарлівасці, ахвотна дапускаў, што можа памыляцца, і калі гэта здаралася, публічна прызнаваў свае памылкі. Так адбылося, напрыклад, у [[1922]] годзе, калі ён раскрытыкаваў артыкул {{нп4|Аляксандр Аляксандравіч Фрыдман, фізік|Аляксандра Фрыдмана|ru|Фридман, Александр Александрович (физик)}}, які прадказаў [[Расшырэнне Сусвету|пашырэнне Сусвету]]. Атрымаўшы затым ліст ад Фрыдмана з тлумачэннем спрэчных дэталей, Эйнштэйн у тым жа часопісе паведаміў, што не меў рацыі, а вынікі Фрыдмана каштоўныя і «''праліваюць новае святло''» на магчымыя мадэлі касмалагічнай дынамікі. Несправядлівасць, прыгнёт, хлусня заўсёды выклікалі яго гнеўную рэакцыю. З ліста сястры Марыі ([[1935]])<ref name=DH />: {| |<blockquote>Здаецца, людзі страцілі імкненне да справядлівасці і высакароднасці, перасталі паважаць тое, што цаною вялікіх ахвяр здолелі заваяваць мінулыя, лепшыя пакаленні… У рэшце рэшт асновай усіх чалавечых каштоўнасцей служыць маральнасць. Яснае ўсведамленне гэтага ў прымітыўную эпоху сведчыць аб бяспрыкладнай велічы [[Майсей|Майсея]]. Які кантраст з цяперашнімі людзьмі!</blockquote> |} Самым ненавісным словам у нямецкай мове для яго было «''Zwang''» — гвалт, прымус<ref name=Snow>''Сноу Ч. П.'' Эйнштейн. Указ. соч.</ref>. Лекар Эйнштэйна, Густаў Букі, расказваў{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=262. }}, што Эйнштэйн цярпець не мог пазіраваць мастаку, але варта было таму прызнацца, што разлічвае дзякуючы яго партрэту выбрацца з беднасці, як Эйнштэйн тут жа згаджаўся і цярпліва выседжваў перад ім доўгія гадзіны. У канцы жыцця Эйнштэйн коратка сфармуляваў сваю сістэму каштоўнасцей{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=186. }}: «''Ідэалы, якія асвятлялі мой шлях і давалі мне смеласць і мужнасць, былі дабро, прыгажосць і ісціна''». === Палітычныя перакананні === ==== Сацыялізм ==== [[Файл:AlbertEinsteinStatue-InIsraelAcademyOfSciencesAndHumanities-ByRobertBerks.JPG|thumb|350px|left|Статуя Эйнштэйна ў Ізраільскай акадэміі навук.]] Альберт Эйнштэйн быў перакананым [[дэмакратычны сацыялізм|дэмакратычным сацыялістам]], [[Гуманізм|гуманістам]], [[пацыфізм|пацыфістам]] і [[антыфашызм|антыфашыстам]]. Аўтарытэт Эйнштэйна, дасягнуты дзякуючы яго рэвалюцыйным адкрыццям у фізіцы, дазваляў навукоўцу актыўна ўплываць на грамадска-палітычныя пераўтварэнні ў свеце. У эсэ пад назвай «''Чаму сацыялізм?''» («''Why Socialism?''»), выдадзеным у якасці артыкула ў найбуйнейшым [[Марксізм|марксісцкім]] часопісе ЗША «''Monthly Review''»<ref>{{артыкул|аўтар=Эйнштейн А. |загаловак = Почему социализм? |спасылка = http://left.ru/2000/1/13.html |выданне = Monthly Review |год = 1949 }}</ref>, Альберт Эйнштэйн выклаў сваё бачанне сацыялістычных пераўтварэнняў. У прыватнасці, навуковец абгрунтаваў нежыццяздольнасць эканамічнай анархіі [[Капіталізм|капіталістычных адносін]], якія з’яўляюцца прычынай сацыяльнай несправядлівасці, а галоўнай заганай капіталізму называў «грэбаванне чалавечай асобай». Асуджаючы адчужэнне чалавека пры капіталізме, імкненне да нажывы, Эйнштэйн адзначаў, што [[дэмакратыя|дэмакратычнае]] грамадства само па сабе не можа абмежаваць свавольства капіталістычнай [[Алігархія|алігархіі]], і забеспячэнне [[Правы чалавека|правоў чалавека]] становіцца магчымым толькі ва ўмовах [[планавая эканоміка|планавай эканомікі]]. Варта адзначыць, што артыкул быў напісаны па запрашэнні эканаміста-марксіста {{нп4|Пол Суізі|Пола Суізі|en|Paul Sweezy}} ў разгар [[Макартызм|мак-картысцкага]] «''палявання на ведзьмаў''» і выказваў грамадзянскую пазіцыю навукоўца. З-за сваёй «''левізны''» Эйнштэйн часта падвяргаўся нападкам з боку правакансерватыўных колаў у ЗША. Яшчэ ў [[1932]] годзе амерыканская «''Жаночая патрыятычная карпарацыя''» запатрабавала не пускаць навукоўца ў ЗША, таму што ён вядомы баламут і сябар камуністаў. Візу ўсё ж выдалі, а Эйнштэйн засмучаны напісаў у газеце: «''Ніколі яшчэ я не атрымліваў ад прыўкраснага полу такой энергічнай адмовы, а калі і атрымліваў, то не ад столькіх адразу''»<ref>{{кніга |аўтар= Einstein A. |загаловак= Comment je vois le monde |месца=Paris |год= 1934 |pages=57 }}</ref>. Падчас разгулу мак-картызму ФБР мела асабістую справу «''недобранадзейнага''» Эйнштэйна, якая складалася з 1427 старонак. У прыватнасці, ён абвінавачваўся ў тым, што «''прапаведуе дактрыну, накіраваную на ўсталяванне [[Анархія|анархіі]]''». Архівы ФБР таксама сведчаць аб тым, што фізік быў аб’ектам пільнай увагі з боку спецслужбаў, паколькі на працягу 1937—1955 гадоў Эйнштэйн «''быў сябрам або спонсарам і ганаровым членам у 34 камуністычных франтах''», з’яўляўся ганаровым старшынём трох падобных арганізацый, і сярод яго блізкіх сяброў былі асобы, «''якія спачуваюць камуністычнай ідэалогіі''»<ref>Гл. {{cite web |url=http://www.svoboda.org/programs/st/2002/st.062202.asp |title=Досье ФБР на Альберта Эйнштейна |accessdate=10 лютага |accessyear=2009 |archiveurl=https://www.webcitation.org/60qXr8n5m?url=http://www.svobodanews.ru/content/transcript/24203117.html |archivedate=11 жніўня 2011 |deadurl=no }}</ref>. ==== Стаўленне да СССР ==== Эйнштэйн выступаў за пабудову дэмакратычнага сацыялізму, які злучыў бы сацыяльную абарону насельніцтва і планаванне эканомікі з дэмакратычным рэжымам і павагай да правоў чалавека. Аб [[Уладзімір Ільіч Ленін|Леніне]] ён пісаў: «''Я паважаю ў Леніне чалавека, які ўсю сваю сілу з поўнай ахвярнасцю сваёй асобы выкарыстаў для ажыццяўлення сацыяльнай справядлівасці. Яго метады я лічу немэтазгоднымі. Але адно несумнеўна: людзі, падобныя яму, з’яўляюцца захавальнікамі і ўзнаўляльнікамі сумлення Чалавецтва''»<ref>[http://leninism.su/index.php?option=com_content&view=article&id=3608%3Achelovek-myslitel-revolyuczioner&catid=25%3Amemory&Itemid=2&limitstart=18 Вашим, товарищ, сердцем и именем… Писатели и деятели искусства мира о В. И. Ленине. М., 1976. С. 206.]</ref><ref>Арыгінал цытаты — на нямецкай мове, у дакуменце пад назвай «Einsteins Stellungnahme für die Liga der Menschenrechte „zu Lenins Todestag“ vom 6.1.1929»: «Ich verehre in Lenin einen Mann, der seine ganze Kraft unter völliger Aufopferung seiner Person für die Realisierung sozialer Gerechtigkeit eingesetzt hat. Seine Methode halte ich nicht für zweckmäßig. Aber eines ist sicher: Männer wie er sind die Hüter und Erneuerer des Gewissens der Menschheit.» Гл. Einstein Archives [http://alberteinstein.info/vufind1/Record/EAR000014817/TOC#tabnav 34-439] і [http://alberteinstein.info/vufind1/Record/EAR000050876 72-438]</ref>. Эйнштэйн не ўхваляў [[Таталітарызм|таталітарныя]] метады пабудовы сацыялістычнага грамадства, якія назіраліся ў [[СССР]]. У інтэрв’ю 1933 года Эйнштэйн патлумачыў, чаму ні разу не прыняў запрашэння прыехаць у СССР: ён супраць любой дыктатуры, «якая ''занявольвае асобу з дапамогай тэрору і гвалту, выяўляюцца яны пад сцягам фашызму або камунізму''»{{sfn |Айзексон|2015|loc=Глава «Прощание». }}. У [[1938]] годзе Эйнштэйн напісаў [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталіну]] і іншым кіраўнікам СССР некалькі лістоў, у якіх прасіў гуманна паставіцца да рэпрэсаваных у СССР замежных фізікаў-эмігрантаў<ref>[http://www.ihst.ru/projects/sohist/papers/zvezda/1994/12/187-193.pdf Письма Альберта Эйнштейна Сталину и советским дипломатам]. Журнал «Звезда», 1994, № 12, стр. 187—193.</ref>. У прыватнасці, Эйнштэйн турбаваўся пра лёс Фрыца Нётэра, брата [[Эмі Нётэр]], які спадзяваўся знайсці ў СССР прытулак, але ў 1937 годзе быў арыштаваны і неўзабаве (у верасні 1941 года) расстраляны. У гутарцы 1936 года Эйнштэйн назваў Сталіна палітычным гангстарам{{sfn |Айзексон|2015|loc=Глава «Предвоенная политика». }}. У лісце савецкім навукоўцам ([[1948]]) Эйнштэйн паказаў на такія негатыўныя рысы савецкага ладу, як усёмагутнасць бюракратыі, тэндэнцыю ператварыць савецкую ўладу ў «''свайго роду царкву і таўраваць як здраднікаў і брыдкіх злодзеяў усіх, хто да яе не належыць''»<ref>{{кніга |загаловак=Письмо Эйнштейна к советским учёным |выданне=Эйнштейновский сборник. 1986—1990 |месца=М. |выдавецтва=Наука |год=1990 |старонкі=10—16 }}</ref>. ==== Пацыфізм ==== У абгрунтаванне сваёй антываеннай пазіцыі Эйнштэйн пісаў<ref>{{кніга |аўтар= Frank P. |загаловак=Einstein, his life and times |месца=New York |год=1947 |pages=154 }}</ref>: <blockquote> Мой пацыфізм — гэта інстынктыўнае пачуццё, якое валодае мной таму, што забойства чалавека агідна. Мая пазіцыя зыходзіць не з якой-небудзь абстрактнай тэорыі, а заснаваная на глыбокай антыпатыі да любога віду брутальнасці і нянавісці.</blockquote> У [[1932]] годзе, каб не дапусціць перамогі нацыстаў на выбарах, паставіў свой подпіс пад заклікам Міжнароднага сацыялістычнага саюза барацьбы з заклікам да адзінага працоўнага фронту [[Сацыял-дэмакратычная партыя Германіі|Сацыял-дэмакратычнай]] і [[Камуністычная партыя Германіі|Камуністычнай партый]]. У гады вайны Эйнштэйн, часова адмовіўшыся ад свайго прынцыповага пацыфізму, прымаў актыўны ўдзел у барацьбе з фашызмам, а яго пляменнік, [[Анарха-сіндыкалізм|анарха-сіндыкаліст]] Карл Эйнштэйн, ваяваў на баку {{нп4|Другая Іспанская рэспубліка|Іспанскай рэспублікі|de|Zweite Spanische Republik}} на франтах [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|Грамадзянскай вайны ў Іспаніі]]. Пасля вайны Эйнштэйн падтрымліваў негвалтоўныя сродкі барацьбы за правы народных мас, асабліва адзначаючы заслугі [[Махатма Гандзі|Махатмы Гандзі]]: «''Я лічу погляды Гандзі найбольш выбітнымі з усіх палітыкаў-нашых сучаснікаў. Мы павінны старацца здзяйсняць учынкі ў гэтым духу: не выкарыстоўваць гвалт для барацьбы за нашыя правы''». Разам з [[Джуліян Хакслі|Джуліянам Хакслі]], [[Томас Ман|Томасам Манам]] і [[Джон Дзьюі|Джонам Дзьюі]] ўваходзіў у кансультатыўны савет Першага гуманістычнага грамадства Нью-Ёрка (''First Humanist Society of New York''). ==== Барацьба за правы чалавека ==== Будучы праціўнікам [[каланіялізм]]у і [[імперыялізм]]у, Альберт Эйнштэйн, нароўні з [[Анры Барбюс]]ам і [[Джавахарлал Нэру|Джавахарлалам Нэру]], удзельнічаў у Брусельскім кангрэсе антыімперыялістычнай лігі (1927). Ён актыўна садзейнічаў барацьбе негрыцянскага насельніцтва ЗША за [[Правы чалавека|грамадзянскія правы]], будучы на ​​працягу двух дзесяцігоддзяў блізкім сябрам вядомага чорнаскурага спевака і акцёра {{нп4|Поль Робсан|Поля Робсана|en|Paul Robeson}}. Даведаўшыся, што састарэлы {{нп4|Уільям Эдуард Бёркхарт Дзюбуа|Уільям Дзюбуа|en|W. E. B. Du Bois}} абвешчаны «''камуністычным шпіёнам''», Эйнштэйн запатрабаваў выклікаць яго ў якасці сведкі абароны, і справа неўзабаве была закрытая. Рашуча асудзіў «''справу [[Роберт Опенгеймер|Опенгеймера]]''», якога ў [[1953]] годзе абвінавацілі ў «''камуністычных сімпатыях''» і адхілілі ад сакрэтных работ. У [[1946]] годзе Эйнштэйн быў у ліку актывістаў, якія супрацоўнічалі ў справе адкрыцця свецкага яўрэйскага ўніверсітэта на базе [[Брандэйскі ўніверсітэт|Мідлсекскага ўніверсітэта]]), аднак, калі яго прапанова прызначыць прэзідэнтам ВНУ брытанскага эканаміста-[[Лейбарысцкая партыя, Вялікабрытанія|лейбарыста]] Гаральда Ласкі было адпрэчана (як чалавека, нібыта «''чужога амерыканскім прынцыпам дэмакратыі''»), фізік адклікаў сваю падтрымку і пазней, калі ўстанова была адкрыта ў якасці універсітэта Луіса Брандэйса, адмовіўся ад ганаровай ступені ў ім<ref>{{артыкул|аўтар= |загаловак = Dr. Einstein Quits University Plan |спасылка = http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50812FA385D13728DDDAB0A94DE405B8788F1D3 |выданне = The New York Times |год = 22 июня 1947 }}</ref>. ==== Сіянізм ==== [[Файл:Israel 5 Sheqalim 1968 Obverse & Reverse.jpg|thumb|200px|Ізраільская банкнота наміналам 5 лір (1968) з партрэтам Эйнштэйна.]] Устрывожаны хуткім ростам [[антысемітызм]]у ў Германіі, Эйнштэйн падтрымаў заклік сіянісцкага руху стварыць яўрэйскі нацыянальны ачаг у [[Палесціна|Палесціне]] і выступіў на гэтую тэму з шэрагам артыкулаў і прамоў. Асабліва актыўнае садзейнічанне з яго боку атрымала ідэя адкрыць [[Яўрэйскі ўніверсітэт у Іерусаліме]] (1925). Ён растлумачыў сваю пазіцыю{{sfn |Гернек|1966|с=161—162.}}: <blockquote> Аж да нядаўняга часу я жыў у Швейцарыі, і пакуль быў там, я не разумеў свайго яўрэйства…<br /> Калі я прыехаў у Германію, я ўпершыню даведаўся, што я яўрэй, прычым зрабіць гэта адкрыццё дапамаглі мне больш неяўрэі, чым яўрэі… Тады я зразумеў, што толькі сумесная справа, якая будзе дорага ўсім яўрэям у свеце, можа прывесці да адраджэння народа…<br /> Калі б нам не даводзілася жыць сярод нецярпімасці, бяздушных і жорсткіх людзей, я б першы адхіліў нацыяналізм на карысць універсальнай чалавечнасці. </blockquote> Паслядоўны гуманіст, ён выступаў у абарону правоў усіх прыгнечаных народаў — яўрэяў, індыйцаў, чорнаскурых амерыканцаў і інш. Хоць першапачаткова ён лічыў, што яўрэйскі ачаг можа абысціся без асобнай дзяржавы, межаў і арміі, у [[1947]] годзе Эйнштэйн вітаў стварэнне дзяржавы [[Ізраіль]], спадзеючыся на двухнацыянальнае арабска-яўрэйскае рашэнне Палесцінскай праблемы<ref>[http://www.forward.com/articles/109560/ «Einstein and Complex Analyses of Zionism»] ''Jewish Daily Forward'', July 24, 2009</ref>. Ён пісаў Паўлю Эрэнфесту ў 1921 годзе: «''Сіянізм уяўляе сабою сапраўды новы яўрэйскі ідэал і можа вярнуць яўрэйскаму народу радасць існавання''». Ужо пасля [[Халакост]]а ён заўважыў: «''Сіянізм не абараніў германскае яўрэйства ад знішчэння. Але тым, хто выжыў, сіянізм даў унутраныя сілы перанесці бедства з годнасцю, не згубіўшы здаровай самапавагі''»<ref name=DH />. У [[1952]] годзе да Эйнштэйна нават паступіла прапанова стаць другім прэзідэнтам Ізраіля, ад якой навуковец ветліва адмовіўся, спаслаўшыся на адсутнасць досведу падобнай працы. Усе свае лісты і рукапісы (і нават капірайт на камерцыйнае выкарыстанне свайго вобразу і імені) Эйнштэйн завяшчаў [[Яўрэйскі ўніверсітэт у Іерусаліме|Яўрэйскаму ўніверсітэту ў Іерусаліме]]<ref>[http://www.physics.princeton.edu/~trothman/Who%20Owns%20Einstein.htm Who Owns Einstein] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090227090519/http://www.physics.princeton.edu/~trothman/Who%20Owns%20Einstein.htm |date=27 лютага 2009 }}</ref>. === Філасофія === Эйнштэйн заўсёды цікавіўся [[філасофія навукі|філасофіяй навукі]] і пакінуў шэраг глыбокіх даследаванняў на гэтую тэму. Юбілейны зборнік [[1949]] года да яго 70-годдзя называўся (трэба меркаваць, з яго ведама і згоды) «''Альберт Эйнштэйн. Філосаф-навуковец''». Найбольш блізкім да сябе па светаўспрыманню філосафам Эйнштэйн лічыў [[Бенедыкт Спіноза|Спінозу]]. Рацыяналізм у іх абодвух быў усёахопным і распаўсюджваўся не толькі на сферу навукі, але таксама на [[этыка|этыку]] і іншыя аспекты чалавечага жыцця: гуманізм, інтэрнацыяналізм, свабодалюбства і інш. Законы прыроды аб’ектыўна існуюць, і яны спасціжныя па той прычыне, што яны ўтвараюць сусветную гармонію, разумную і эстэтычна прывабную адначасова. У гэтым галоўная прычына непрымання Эйнштэйнам «''капенгагенскай інтэрпрэтацыі''» квантавай механікі, якая, на яго думку, уносіла ў карціну свету ірацыянальны элемент, хаатычную дысгармонію. У кнізе «''Эвалюцыя фізікі''» Эйнштэйн пісаў<ref>{{кніга |аўтар= Эйнштейн А., Инфельд Л. |загаловак= Эволюция физики |спасылка=http://eqworld.ipmnet.ru/ru/library/books/EinsteinInfeld1965ru.djvu |месца= М. |выдавецтва= Наука |год= 1965 |старонкі=241 }}</ref>: <blockquote>З дапамогай фізічных тэорый мы спрабуем знайсці сабе шлях скрозь лабірынт назіраных фактаў, упарадкаваць і спасцігнуць свет нашых пачуццёвых успрыманняў. Мы жадаем, каб назіраныя факты лагічна вынікалі з нашага паняцця рэальнасці. Без веры ў тое, што магчыма ахапіць рэальнасць нашымі тэарэтычнымі пабудовамі, без веры ва ўнутраную гармонію нашага свету, не магло б быць ніякай навукі. Гэтая вера ёсць і заўсёды застанецца асноўным матывам усякай навуковай творчасці. Ва ўсіх нашых намаганнях, ва ўсякай драматычнай барацьбе паміж старым і новым мы пазнаём вечнае імкненне да спазнання, непахісную веру ў гармонію нашага свету, якая пастаянна ўзмацняецца па меры росту перашкод да спазнання.</blockquote> У навуцы гэтыя прынцыпы азначалі рашучую нязгоду з моднымі тады [[Пазітывізм|пазітывісцкімі]] канцэпцыямі [[Эрнст Мах|Маха]], [[Анры Пуанкарэ|Пуанкарэ]] і іншых, а таксама адмаўленне [[кантыянства]] з яго ідэямі «''апрыёрных ведаў''». Пазітывізм адыграў пэўную станоўчую ролю ў гісторыі навукі, таму што стымуляваў скептычнае стаўленне вядучых фізікаў, уключаючы Эйнштэйна, да ранейшых забабонаў (перш за ўсё — да канцэпцыі абсалютнай прасторы і абсалютнага часу). Вядома, што Эйнштэйн у лісце да Маха назваў сябе яго вучнем<ref>{{артыкул|аўтар=Bernstein J. |загаловак=Ernst Mach amd the Quarks |выданне=American Scholar |мова=en |год=2010 |нумар=53 (winter 1983-1984) |pages=12}}</ref>. Аднак філасофію пазітывістаў Эйнштэйн называў глупствам<ref>{{кніга |аўтар=Heisenberg W. |загаловак=Encounters with Einstein, and other Essays on Peoples, Places and Particles |месца=Princeton, N.J. |выдавецтва=Princeton University Press |год=1983 |pages=114 }}</ref>. Эйнштэйн растлумачыў сутнасць сваіх рознагалоссяў з імі<ref>Из [http://www.pereplet.ru/text/einstein.html письма М. Соловину] от 30 марта 1952 г., см. ''А. Эйнштейн.'' Собрание научных трудов. Указ. соч., том 4, стр. 567—568.</ref>: <blockquote> …Апрыёры варта чакаць хаатычнага свету, які немагчыма спазнаць з дапамогай мыслення. Можна (ці трэба) было б толькі чакаць, што гэты свет толькі ў той меры падпарадкаваны закону, у якой мы можам упарадкаваць яго сваім розумам. Гэта было б упарадкаванне, падобнае алфавітнаму упарадкаванню слоў якой-небудзь мовы. Наадварот, упарадкаванне, якое ўносіцца, напрыклад, ньютанаўскай тэорыяй гравітацыі, носіць зусім іншы характар. Хоць аксіёмы гэтай тэорыі і створаныя чалавекам, поспех гэтага прадпрыемства прадугледжвае істотную ўпарадкаванасць аб’ектыўнага свету, чакаць якую апрыёры у нас няма ніякіх падстаў. У гэтым і складаецца «''цуд''», і чым далей развіваюцца нашы веды, тым больш чароўнымі яны становяцца. Пазітывісты і прафесійныя атэісты бачаць у гэтым слабае месца, бо яны адчуваюць сябе шчаслівымі ад свядомасці, што ім не толькі ўдалося з поспехам выгнаць Бога з гэтага свету, але і «''пазбавіць гэты свет цудаў''». </blockquote> Філасофія Эйнштэйна была заснавана на зусім іншых прынцыпах. У сваёй аўтабіяграфіі (1949) ён пісаў<ref>{{кніга |аўтар= Эйнштейн А. |загаловак= Собрание научных трудов. Указ. соч |том=4 |старонкі=259 }}</ref>: <blockquote> Там, звонку, быў гэты вялікі свет, які існуе незалежна ад нас, людзей, які стаіць перад намі як велізарная вечная загадка, даступная, аднак, па меншай меры часткова, нашаму ўспрыманню і нашаму розуму. Вывучэнне гэтага свету вабіла як вызваленне, і я хутка пераканаўся, што многія з тых, каго я навучыўся шанаваць і паважаць, знайшлі сваю ўнутраную свабоду і ўпэўненасць, аддаўшыся цалкам гэтаму занятку. Разумовы ахоп у рамках даступных нам магчымасцей гэтага пазаасабовага свету уяўляўся мне, напалову свядома, напалову несвядома, як вышэйшая мэта… Прадузятасць гэтых навукоўцаў [пазітывістаў] супраць атамнай тэорыі можна, несумненна, аднесці на конт іх пазітывісцкай філасофскай устаноўкі. Гэта цікавы прыклад таго, як філасофскія прадузятасці перашкаджаюць правільнай інтэрпрэтацыі фактаў нават навукоўцам са смелым мысленнем і з тонкай інтуіцыяй. </blockquote> У той жа аўтабіяграфіі Эйнштэйн выразна фармулюе два крытэры ісціны ў фізіцы: тэорыя павінна мець «''знешняе апраўданне''» і «''ўнутраную дасканаласць''». Першае азначае, што тэорыя павінна ўзгадняцца з вопытам, а другое — што яна павінна з мінімальных перадумоў раскрываць максімальна глыбокія заканамернасці універсальнай і разумнай гармоніі законаў прыроды. Эстэтычныя якасці тэорыі (арыгінальная прыгажосць, натуральнасць, вытанчанасць) тым самым становяцца немалаважнымі фізічнымі вартасцямі. <blockquote>Тэорыя робіць тым большае ўражанне, чым прасцейшыя яе перадумовы, чым разнастайнейшыя прадметы, якія яна звязвае, і чым шырэйшая вобласць яе прымянення.</blockquote> Веру ў аб’ектыўную рэальнасць, існую незалежна ад чалавечага ўспрымання, Эйнштэйн адстойваў падчас сваіх знакамітых гутарак з [[Рабіндранат Тагор|Рабіндранатам Тагорам]], які гэтак жа паслядоўна такую рэальнасць адмаўляў<ref>[http://www.regels.org/Einstein-Tagor.htm Беседы Эйнштейна с Тагором]</ref>. Эйнштэйн казаў: <blockquote>Наш натуральны пункт гледжання адносна існавання ісціны, які не залежыць ад чалавека, нельга ні растлумачыць, ні даказаць, але ў яго вераць усе, нават першабытныя людзі. Мы прыпісваем праўдзе звышчалавечую аб’ектыўнасць. Гэтая рэальнасць, якая не залежыць ад нашага існавання, нашага досведу, нашага розуму, неабходная нам, хоць мы і не можам сказаць, што яна азначае.</blockquote> Уплыў Эйнштэйна на філасофію навукі дваццатага стагоддзя супастаўны з тым уплывам, які ён аказаў на фізіку дваццатага стагоддзя. Сутнасць прапанаванага ім падыходу ў філасофіі навукі заключаецца ў сінтэзе самых розных філасофскіх вучэнняў, якія Эйнштэйн прапаноўваў выкарыстоўваць у залежнасці ад навуковай задачы, якая рашаецца. Ён лічыў, што для сапраўднага вучонага, у адрозненне ад філосафа, [[неарэалізм, філасофія|неарэалізм]] з’яўляецца непрымальным. Зыходзячы з канкрэтнай сітуацыі, адзін і той жа навуковец можа быць ідэалістам, рэалістам, пазітывістам і, нават, платонікам і піфагарыйцам. Паколькі для паслядоўнага сістэматычнага філосафа падобны эклектызм можа здацца непрымальным, Эйнштэйн лічыў, што сапраўдны вучоны ў вачах падобнага філосафа выглядае як апартуніст. Адстойваны Эйнштэйнам падыход атрымаў у сучаснай філасофіі навукі назву «''Эпістэмалагічны апартунізм''»<ref>[http://plato.stanford.edu/entries/einstein-philscience The Stanford Encyclopedia of Philosophy/Einstein’s Philosophy of Science]</ref><ref>{{кніга|аўтар= В.П. Филатов|частка= Эпистемологический Оппортунизм|загаловак=Энциклопедия эпистемологии и философии науки|спасылка= http://www.enc-dic.com/enc_epist/Jepistemologicheski-opportunizm-869.html|адказны=Составление и общая редакция. И. Т. Касавин|месца=Москва|выдавецтва=«Канон+» РООИ «Реабилитация»|год=2009|старонкі=1158-1159|старонак=1248|isbn=978-5-88373-089-3|тыраж=800}}</ref>. === Рэлігійныя погляды === Рэлігійныя погляды Эйнштэйна з’яўляюцца прадметам даўніх спрэчак. Некаторыя сцвярджаюць, што Эйнштэйн верыў у існаванне [[Бог]]а, іншыя называюць яго [[Атэізм|атэістам]]. І тыя, і іншыя для пацверджання свайго пункту гледжання цытавалі вялікага навукоўца. У [[1921]] годзе Эйнштэйн атрымаў тэлеграму ад нью-ёркскага [[рабін]]а Герберта Гольдштэйна: «''Ці верыце вы ў Бога кропка аплачаны адказ 50 слоў''». Эйнштэйн уклаўся ў 24 словы: «''Я веру ў Бога [[Бенедыкт Спіноза|Спінозы]], які праяўляе сябе ў заканамернай гармоніі быцця, але зусім не ў Бога, які клапоціцца пра лёс і справы людзей''»<ref>{{кніга|аўтар=Denis Brian.|год=1996|загаловак = Einstein: A Life | выдавецтва = New York: John Wiley & Sons | isbn = 0-471-11459-6 }}</ref>. Яшчэ больш рэзка ён выказаўся ў інтэрв’ю «''Нью-Ёрк Таймс''» (лістапад [[1930]]): «''Я не веру ў Бога, які ўзнагароджвае і карае, у Бога, мэты якога злеплены з нашых чалавечых мэтаў. Я не веру ў неўміручасць душы, хоць слабыя розумы, апантаныя страхам або недарэчным эгаізмам, знаходзяць сабе прытулак у такой веры''»{{sfn |Львов В. Е.|1959|с=233.}}. У [[1940]] годзе ён апісаў свае погляды ў часопісе «''Nature''», у артыкуле пад назвай «''Навука і рэлігія''»<ref name="Nature146">{{артыкул|аўтар=Альберт Эйнштейн|год=1940|загаловак=[http://scepsis.ru/library/id_147.html Наука и религия]|арыгінал = Science and religion|выданне=Nature|том=146|старонкі=605—607}}</ref>. Там ён піша: <blockquote> На маю думку, рэлігійна адукаваны чалавек — гэта той, хто ў максімальна магчымай для яго ступені вызваліў сябе ад путаў эгаістычных жаданняў і паглынуты думкамі, пачуццямі і памкненнямі, якіх ён прытрымліваецца з прычыны іх звышасобаснага характару… безадносна ад таго, ці робіцца спроба звязаць гэта з боскай істотай, бо ў адваротным выпадку нельга было б лічыць [[Буда|Буду]] або Спінозу рэлігійнымі асобамі. Рэлігійнасць такога чалавека палягае ў тым, што ў яго няма сумненняў у значнасці і велічы гэтых звышасобасных мэтаў, якія не могуць быць рацыянальна абгрунтаваныя, але і не маюць у гэтым патрэбы… У гэтым сэнсе рэлігія — старажытнае імкненне чалавецтва ясна і цалкам усвядоміць гэтыя каштоўнасці і мэты, узмацняць і пашыраць іх уплыў. </blockquote> Далей ён праводзіць некаторую сувязь паміж навукай і рэлігіяй, і кажа што «''навука можа быць створана толькі тымі, хто наскрозь прасякнуты імкненнем да ісціны і разумення. Але крыніца гэтага пачуцця бярэ пачатак з вобласці рэлігіі. Адтуль жа — вера ў магчымасць таго, што правілы гэтага свету рацыянальныя, то бок пазнавальныя для розуму. Я не магу ўявіць сапраўднага навукоўца без моцнай веры ў гэта. Вобразна сітуацыю можна апісаць так: навука без рэлігіі — кульгавая, а рэлігія без навукі — сляпая''»<ref name="SP&R">Albert Einstein, [http://www.einsteinandreligion.com/scienceandreligion.html «Science, Philosophy and Religion: a Symposium»], 1941. См. тж. [http://scepsis.ru/library/id_147.html полный перевод Л. Ярославского]</ref>. Фразу «''навука без рэлігіі — кульгавая, а рэлігія без навукі — сляпая''» часта цытуюць па-за кантэкстам, пазбаўляючы яе сэнсу. Затым Эйнштэйн зноў піша, што не верыць у персаніфікаванага Бога і сцвярджае: <blockquote>Не існуе ні панавання чалавека, ні панавання бажаства як незалежных прычын з’яў прыроды. Вядома, дактрына Бога як асобы, якая ўмешваецца ў прыродныя з’явы, ніколі не можа быць у літаральным сэнсе аспрэчаная навукай, бо гэтая дактрына можа заўсёды знайсці прытулак у тых галінах, куды навуковае веданне яшчэ не здольнае пранікнуць. Але я перакананы, што такія паводзіны часткі прадстаўнікоў рэлігіі не толькі невысакародны, але і фатальны.</blockquote> У 1950 годзе ў лісце М. Беркавітцу Эйнштэйн пісаў: «''У адносінах да Бога я агностык. Я перакананы, што для выразнага разумення першараднай важнасці маральных прынцыпаў у справе паляпшэння і акультурвання жыцця не патрабуецца паняцце заканадаўцы, асабліва — заканадаўцы, які працуе па прынцыпе ўзнагароды і пакарання''»<ref>Альберт Эйнштэйн у лісце М. Беркавітцу, [[25 кастрычніка]] [[1950]] года; Einstein Archive 59-215; from Alice Calaprice, ed., The Expanded Quotable Einstein, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 2000, p. 216.</ref>. [[Файл:Albert Einstein in later years.jpg|thumb|У апошнія гады.]] Яшчэ раз Эйнштэйн апісаў свае рэлігійныя погляды, адказваючы тым, хто прыпісваў яму веру ў [[Іўдаізм|яўрэйска]]-[[Хрысціянства|хрысціянскага]] Бога<ref name=DH /><ref>{{cite web | title = Albert Einstein (1879-1955) | url = http://www.stephenjaygould.org/ctrl/quotes_einstein.html | accessdate = 2007-05-21 | archiveurl = https://www.webcitation.org/60qXsxr9G?url=http://www.stephenjaygould.org/ctrl/quotes_einstein.html | archivedate = 11 жніўня 2011 | deadurl = yes }}</ref>: <blockquote>Тое, што вы чыталі аб маіх рэлігійных перакананнях — зразумела, хлусня. Хлусня, якую сістэматычна паўтараюць. Я не веру ў Бога як у асобу і ніколі не хаваў гэтага, а выказваў вельмі ясна. Калі ўва мне ёсць нешта, што можна назваць рэлігійным, то гэта, несумненна, бязмежнае захапленне будовай сусвету ў той меры, у якой навука раскрывае яго.</blockquote> У 1954 годзе, за паўтара года да смерці, Эйнштэйн у лісце да нямецкага філосафа Эрыка Гуткінда так ахарактарызаваў сваё стаўленне да рэлігіі<ref>[http://www.guardian.co.uk/science/2008/may/13/peopleinscience.religion/print What he wrote] // [[The Guardian]], 13 May 2008 [http://www.religare.ru/article54059.htm рускі пераклад]</ref>: <blockquote>«''Слова „Бог“ для мяне ўсяго толькі праява і прадукт чалавечых слабасцей, а Біблія — збор шаноўных, але ўсё ж прымітыўных легенд, якія, тым не менш, з’яўляюцца даволі дзіцячымі. Ніякая, нават самая выдасканаленая, інтэрпрэтацыя не зможа гэта (для мяне) змяніць''». {{oq|en| The word God is for me nothing more than the expression and product of human weaknesses, the Bible a collection of honourable, but still primitive legends which are nevertheless pretty childish. No interpretation no matter how subtle can (for me) change this.}}</blockquote> Найбольш поўны агляд рэлігійных поглядаў Эйнштэйна апублікаваў яго сябар, Макс Джэмер, у кнізе «''Эйнштэйн і рэлігія''»<ref>{{кніга|аўтар=Max Jammer. |загаловак=Einstein and Religion |выдавецтва=Princeton University Press |спасылка=http://books.google.ru/books?id=TnCc1f1C25IC |год=1999 |isbn=0-691-00699-7|ref=Jammer}}</ref>. Зрэшты, ён прызнае, што кніга грунтуецца не на прамых яго гутарках з Эйнштэйнам, а на вывучэнні архіўных матэрыялаў{{sfn|Jammer|1999|p=6.}}. Джэмер лічыць Эйнштэйна глыбока рэлігійным чалавекам, называе яго погляды «''касмічнай рэлігіяй''»{{sfn|Jammer|1999|p=149.}} і лічыць, што Эйнштэйн не атаясамліваў Бога з Прыродай, падобна Спінозе, але лічыў яго асобнай неперсаніфікаванай сутнасцю, што выяўляецца ў законах Сусвету як «''дух, значна большы за чалавечы''», паводле слоў самога Эйнштэйна{{sfn|Jammer|1999|p=115.<br /><blockquote>In a similar vein, Einstein declared that there is no personal God, but “every one who is seriously involved in the pursuit of science becomes convinced that a spirit is manifest in the laws of the Universe—a spirit vastly superior to that of man, and one in the face of which we with our modest powers must feel humble.”</blockquote>}}{{sfn|Jammer|1999|p=148—149.<br /><blockquote>To sum up, Einstein, like Maimonides and Spinoza, categorically rejected any anthropomorphism in religious thought. Like Spinoza, Einstein regarded the idea of a personal God as an anthropomorphism. Unlike Spinoza, who saw the only logical consequence of the denial of a personal God in an identification of God with Nature [deus sive natura], Einstein maintained that God manifests himself “in the laws of the Universe as a spirit vastly superior to that of man, and one in the face of which we with our modest powers must feel humble.” Einstein agreed with Spinoza that he who knows Nature knows God, but not because Nature is God but because the pursuit of science in studying Nature leads to religion. In the terminology of theology, Einstein’s religion may therefore be called a naturalistic theology according to which knowledge of God can be obtained by observing the visible processes of nature, but with the proviso that the manifestation of the divine in the universe is only partially comprehensible to the human intellect.</blockquote>}}. Разам з тым, бліжэйшы вучань Эйнштэйна [[Леапольд Інфельд]] пісаў, што, «''калі Эйнштэйн кажа пра Бога, ён заўсёды мае на ўвазе ўнутраную сувязь і лагічную прастату законаў прыроды. Я назваў бы гэта „матэрыялістычным падыходам да бога“''»<ref>Скибицкий М. М. Бог и «верующие» ученые. М., 1976. С. 17.</ref>. [[Рычард Докінз]] мяркуе (у прыватнасці ў сваёй кнізе «''{{нп4|Бог як ілюзія|Бог як ілюзія|ru|Бог как иллюзия}}''»), што Альберт Эйнштэйн выкарыстоўваў слова «''бог''» толькі ў якасці [[метафара|метафары]] для загадкавасці Сусвету. == Ацэнкі і памяць == {{нп4|Чарльз Персі Сноў|Чарльз Персі Сноў|ru|Сноу, Чарльз Перси}} аб Эйнштэйне<ref name=Snow />: <blockquote> Калі б не існавала Эйнштэйна, фізіка XX стагоддзя была б іншай. Гэтага нельга сказаць ні аб адным іншым вучоным… Ён заняў у грамадскім жыцці такое становішча, якое наўрад ці зойме ў будучыні іншы навуковец. Ніхто, уласна, не ведае, чаму, але ён увайшоў у грамадскую свядомасць усяго свету, стаўшы жывым сімвалам навукі і уладаром дум дваццатага стагоддзя.<br /> Ён казаў: «''Клопат пра чалавека і яго лёс павінны быць асноўнай мэтай у навуцы. Ніколі не забывайце пра гэта пасярод вашых чарцяжоў і ўраўненняў''». Пазней ён таксама сказаў: «''Каштоўнае толькі тое жыццё, якое пражытае для людзей''»…<br /> Эйнштэйн быў самым высакародным чалавекам, якога мы калі-небудзь сустракалі. </blockquote> [[Роберт Опенгеймер]]<ref>{{кніга |аўтар= Oppenheimer I. R. |загаловак= Einstein, a Centennial Volume |месца= Boston |выдавецтва= Harvard Univ. Press |год= 1979 |pages=44 }}</ref>: <blockquote> У ім заўсёды была нейкая чароўная чысціня, адначасова і дзіцячая, і бязмежна упартая''". </blockquote> [[Бертран Артур Уільям Расел|Бертран Расел]]{{sfn |Кузнецов Б. Г.|1980|с=252. }}: <blockquote> Я думаю, яго праца і яго скрыпка давалі яму значную меру шчасця, але глыбокае спачуванне да людзей і цікавасць да іх лёсу засцераглі Эйнштэйна ад непрыстойнай такому чалавеку меры безнадзейнасці… Зносіны з Эйнштэйнам дастаўлялі незвычайнае задавальненне. Нягледзячы на геніяльнасць і славу, ён трымаў сябе абсалютна проста, без найменшых прэтэнзій на пераважнасць… Ён быў не толькі вялікім навукоўцам, але і вялікім чалавекам. </blockquote> [[Годфры Харалд Хардзі|Г. Х. Хардзі]] характарызаваў Эйнштэйна двума словамі: «''Лагодны і мудры''». === Прызнанне === У архівах Нобелеўскага камітэта захавалася каля 60 намінацый Эйнштэйна ў сувязі з фармулёўкай тэорыі адноснасці; яго кандыдатура нязменна вылучалася штогод з 1910 па 1922 гады (акрамя 1911-га і 1915-га). Аднак прэмія была прысуджана толькі ў 1922 годзе — за тэорыю фотаэлектрычнага эфекту, якая ўяўлялася членам Нобелеўскага камітэта больш бясспрэчным укладам у навуку. У выніку гэтай намінацыі Эйнштэйн атрымаў (раней адкладзеную) прэмію за 1921 год адначасова з [[Нільс Бор|Нільсам Борам]], які быў уганараваны прэміяй 1922 года. Эйнштэйну былі прысвоены ганаровыя доктарскія ступені ад шматлікіх універсітэтаў, у тым ліку: Жэневы, Цюрыха, Ростака, Мадрыда, Бруселя, Буэнас-Айрэса, Лондана, Оксфарда, Кембрыджа, Глазга, Лідса, Манчэстэра, Гарварда, Прынстана, Нью-Ёрка (Олбені), Сарбоны. Некаторыя іншыя ўзнагароды<ref>[http://www.einstein-website.de/z_information/honours.html Einstein’s honours, prizes and awards] {{ref-en}}</ref>: <div class="references" style="column-count:2;"> * званне ганаровага грамадзяніна Нью-Ёрка (1921) і Тэль-Авіва (1923); * медаль Матэўчы (1921); * нямецкі ордэн «''За заслугі''» (1923, у 1933 годзе Эйнштэйн адмовіўся ад гэтага ордэна); * медаль Коплі (1925), «''за тэорыю адноснасці і ўклад у квантавую тэорыю''»; * залатая медаль Каралеўскага астранамічнага таварыства Вялікабрытаніі (1926); * медаль імя Макса Планка (1929), Германскае фізічнае таварыства (''Deutsche Physikalische Gesellschaft''); * прыз Жуля Жансена (1931), Французскае астранамічнае таварыства (''Société astronomique de France''); * медаль Франкліна (''Benjamin Franklin Medal'', 1935) </div> Пасмяротна Альберт Эйнштэйн таксама быў адзначаны шэрагам адрозненняў: <div class="references" style="column-count:2;"> * 1992: ён быў названы нумарам 10 у падрыхтаваным Майклам Хартам спісе самых уплывовых асоб у гісторыі. * 1999: часопіс «''Тайм''» назваў Эйнштэйна «''Асобай стагоддзя''». * 1999: апытанне Гэлапа дало Эйнштэйну нумар 4 у спісе самых шанаваных у XX стагоддзі людзей. * 2005 быў абвешчаны ЮНЕСКА годам фізікі з нагоды стагоддзя «''года цудаў''», увянчанага адкрыццём спецыяльнай тэорыі адноснасці. </div> У [[Вашынгтон, акруга Калумбія|сталіцы ЗША]] ўсталяваны помнік Эйнштэйну працы Роберта Беркса ([[1979]])<ref>Гл. [[:en:Albert Einstein Memorial]].</ref>. Некаторыя памятныя мясціны, звязаныя з Эйнштэйнам: <div class="references" style="column-count:2;"> * Ульм, Банхофштрасе, дом 135, тут Эйнштэйн нарадзіўся і жыў да пераезду сям’і ў Мюнхен (1880). Дом разбураны пры бамбардзіроўцы авіяцыяй саюзнікаў вясной 1945 года. * Берн, вуліца Крамгасе (''Kramgasse''), дом 49, пражываў з 1903 па 1905 год. Зараз у ім размяшчаецца «''Дом-музей Альберта Эйнштэйна''». * Цюрых, Мусонштрасе, дом 12, пражываў з 1909 па 1911 год. * Цюрых, Гофштрасе, дом 116, пражываў з 1912 па 1914 год. * Берлін, Вітэльсбахерштрасе, дом 13, пражываў з 1914 па 1918 год. Гэты берлінскі дом, як і наступны, быў разбураны ў ходзе ваенных дзеянняў 1945 года. * Берлін, Габерландштрасе, дом 5, пражываў з 1918 па 1933 год. * Прынстан, Мерсер-стрыт, дом 112, пражываў з 1933 па 1955 год. </div> Мемарыяльныя дошкі: <center> <gallery perrow=5> Файл:Home Albert Einstein 1895 Memorial.jpg|<center>У Аарау</center> Файл:Einstein deska.jpg|<center>У Празе</center> Файл:Gedenktafel Ehrenbergstr 33 (Dahl) Albert Einstein.JPG|<center>У Берліне</center> Файл:8839 - Milano - Via Bigli - Palazzo Olivazzi - Lapide Albert Einstein - Foto Giovanni Dall'Orto - 14-Apr-2007.jpg|<center>У [[Мілан]]е</center> Файл:Einstein-barrakka.JPG|<center>На [[Мальта|Мальце]]</center> </gallery> </center> === Ганаровыя найменаванні === <div class="references" style="column-count:2;"> * {{нп4|Эйнштэйн, адзінка вымярэння|Эйнштэйн|en|Einstein (unit)}} — адзінка колькасці фатонаў, ужываная ў фотахіміі * Хімічны элемент [[Эйнштэйній]] (№ 99 у [[Перыядычная сістэма элементаў|Перыядычнай сістэме элементаў]] Д. І. Мендзялеева) * Астэроід (2001) Эйнштэйн * Кратар Эйнштэйн на Месяцы * Спадарожнік-абсерваторыя [[НАСА]] «''Эйнштэйн''» (HEAO2) з {{нп4|рэнтгенаўскі тэлескоп|рэнтгенаўскім тэлескопам|en|X-ray telescope}} ([[1978]]—[[1982]]) * Квазар «''[[Крыж Эйнштэйна]]''» * «''Кольцы Эйнштэйна''» — эфект, які ствараецца «''[[Гравітацыйная лінза|гравітацыйнымі лінзамі]]''» * Астрафізічная абсерваторыя ў Патсдаме * Інстытут гравітацыйнай фізікі таварыства Макса Планка, Гольм, Германія * Некалькі прэстыжных узнагарод за навуковыя дасягненні: ** Міжнародны Залаты медаль ЮНЕСКА імя Альберта Эйнштэйна<ref>[http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=26451&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html Золотая Медаль ЮНЕСКО имени Альберта Эйнштейна], создана в 1979 году в честь столетия со дня рождения А. Эйнштейна</ref> ** Albert Einstein Award (фонд Люіса і Розы Страусс, ЗША) ** Медаль Альберта Эйнштэйна (швейцарскае «''Таварыства Альберта Эйнштэйна''», Берн) ** Albert Einstein World Award of Science (Сусветны Культурны Савет, World Cultural Council) ** Einstein Prize (Амерыканскае фізічнае таварыства, APS) * Гімназіі ў [[Мюнхен]]е, у горадзе {{нп4|Горад Санкт-Аўгусцін|Санкт-Аўгусцін|en|Sankt Augustin}} і ў [[Горад Ангермюндэ|Ангермюндэ]] * Некалькі медыцынскіх устаноў, у тым ліку: ** Цэнтр медыцыны ў [[Горад Філадэльфія|Філадэльфіі]], [[Штат Пенсільванія|Пенсільванія]] (''Albert Einstein Medical Center'') ** Медыцынскі каледж пры {{нп4|Ешыва-ўніверсітэт|ўніверсітэце Ешыва|en|Yeshiva University}} * Вуліца, прылеглая да {{нп4|Тэль-Авіўскі ўніверсітэт|Тэль-Авіўскага ўніверсітэта|en|Tel Aviv University}} ў Ізраіле<ref>[http://www.elal.co.il/elal/russian/allaboutyourflight/destinations/israel/russia_5_things_tlv_240213.html Достопримечательности Тель Авива.]</ref>. </div> <center> <gallery perrow=4> Файл:Einstein Rings.jpg|thumb|<center>«Кольцы Эйнштэйна»</center> Файл:Einstein cross.jpg|thumb|<center>«Крыж Эйнштэйна»</center> Файл:UNESCO Einstein medal1.jpg|thumb|<center>Медаль ЮНЕСКА імя Альберта Эйнштэйна</center> Файл:Einsteinturm 7443.jpg|thumb|<center>Абсерваторыя ў Патсдаме імя Эйнштэйна</center> </gallery> </center> === Культурны ўплыў === Альберт Эйнштэйн ператварыўся ў героя шэрагу мастацкіх раманаў, фільмаў і тэатральных пастановак. У прыватнасці, ён выступае ў якасці дзейнай асобы ў фільме Нікаласа Рога «''Insignificance''», камедыі Фрэда Шэпізі «''I.Q.''» (у якой яго грае Вальтэр Матау), кінафільме Філіпа Марціна «''Эйнштэйн і Эдынгтан''» (''Einstein and Eddington'') 2008 года, у савецкіх/расійскіх фільмах «''Выбар мэты''», «''Вольф Месінг''», камічнай п’есе Стыва Марціна, раманах Жана-Клода Кар’е «''Калі ласка, месье Эйнштэйн''» (''Einstein S’il Vous Plait'') і Алана Лайтмэна «''Мары Эйнштэйна''» (''Einstein’s Dreams''), паэме {{нп4|Арчыбальд Мак-Ліш|Арчыбальда Мак-Ліша|en|Archibald MacLeish}} «''Эйнштэйн''». Гумарыстычны складнік асобы вялікага фізіка фігуруе ў пастаноўцы Эда Метцгера «''Альберт Эйнштэйн: Практычны багемец''». «''Прафесар Эйнштэйн''», які стварае хронасферу і прадухіляе прыход да ўлады Гітлера, з’яўляецца адным з ключавых персанажаў створанага ім альтэрнатыўнага Сусвету ў серыі камп’ютарных стратэгій рэальнага часу «''{{нп4|Command & Conquer|Command & Conquer|ru|Command & Conquer}}''». Вучоны ў фільме «''Каін XVIII''» цалкам відавочна загрымаваны пад Эйнштэйна. [[Файл:DPAG-2005-Relativität-Atome-Quanten-AlbertEinstein.jpg|thumb|Паштовая марка Германіі 2005 года "''100 год тэорыі адноснасці''"з партрэтам і ўраўненнем Эйнштэйна.]] Знешні выгляд Альберта Эйнштэйна, які ў сталым узросце звычайна з’яўляўся ў простым швэдры з растрапанымі валасамі, прыняты за аснову ў выяўленні вобразаў «''шалёных навукоўцаў''» і «''рассеяных прафесараў''» у папулярнай культуры. Акрамя таго, у ёй актыўна эксплуатуецца і матыў забыўлівасці і непрактычнасці вялікага фізіка, які пераносіцца і на зборны вобраз яго калег. Часопіс «''[[Time|Тайм]]''» нават назваў Эйнштэйна «''здзейсненай марай мультыплікатара''»<ref>{{cite web |author = Frederic Golden. |coauthors = |datepublished = 3 красавіка 2000 |url = http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html |title = Person of the Century: Albert Einstein |accessdate = 26 лютага |accessyear = 2009 |lang = en |description = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20060221080452/http://www.time.com/time/time100/poc/magazine/albert_einstein5a.html |archivedate = 21 лютага 2006 |deadurl = yes }}</ref>. Шырокую вядомасць набылі фатаграфіі Альберта Эйнштэйна. Найбольш пазнавальная была зроблена на 72-м дні нараджэння фізіка (1951). Фатограф Артур Сас папрасіў Эйнштэйна ўсміхнуцца для камеры, на што той паказаў язык. Гэта выява стала іконай сучаснай папулярнай культуры, выяўляючы партрэт адначасова і генія, і жыццярадаснага жывога чалавека. [[21 чэрвеня]] [[2009]] года на аўкцыёне ў амерыканскім Нью-Гемпшыры адзін з дзевяці арыгінальных фотаздымкаў, аддрукаваных у 1951 годзе, быў прададзены за 74 тысячы долараў. А Эйнштэйн падарыў гэты здымак свайму сябру — журналісту Ховарду Сміту — і падпісаў на ім, што «''жартаўлівая грымаса адрасавана ўсяму чалавецтву''»<ref>{{cite web|author=Hans-Josef Kupper|datepublished=2000|url=http://www.einstein-website.de/z_information/variousthings.html#tongue|title=A picture goes around the world – Einstein’s tongue|accessdate=14 лютага|accessyear=2012|lang=en|description=|archiveurl=https://www.webcitation.org/65TeZYR9Q?url=http://www.einstein-website.de/z_information/variousthings.html#tongue|archivedate=15 лютага 2012|deadurl=no}}</ref>. Папулярнасць Эйнштэйна ў сучасным свеце настолькі вялікая, што ўзнікаюць спрэчныя моманты ў шырокім выкарыстанні імя і знешнасці навукоўца ў рэкламе і гандлёвых марках. Паколькі Эйнштэйн завяшчаў частку сваёй маёмасці, у тым ліку выкарыстанне яго выяў, [[Яўрэйскі ўніверсітэт у Іерусаліме|Яўрэйскаму ўніверсітэту ў Іерусаліме]], брэнд «''Альберт Эйнштэйн''» быў зарэгістраваны ў якасці гандлёвай маркі. === Навукова-папулярная фільмаграфія === * д/ф «''Альберт Эйнштэйн. Формула жыцця і смерці''» ({{lang-en|Einstein's Equation of Life and Death}}) ([[BBC]], [[2005]] год). * х/ф «''Эйнштэйн і Эдынгтан''» ({{lang-en|Einstein and Eddington}}) ([[BBC]]/{{нп4|HBO|HBO|ru|HBO}}, [[2008]], рэж. [[Філіп Марцін]]; у ролі Эйнштэйна зняўся Эндзі Серкіс). * серыял (4 серыі) «''Эйнштэйн. Тэорыя кахання''» (Расія, 2013) == Міфы і альтэрнатыўныя версіі == Рознабаковая навуковая і палітычная актыўнасць Альберта Эйнштэйна выклікала з’яўленне шырокай міфалогіі, а таксама немалой колькасці нетрадыцыйных ацэнак розных аспектаў яго дзейнасці. Ужо пры жыцці навукоўца ўзнікла шырокая літаратура, якая прымяншала або адмаўляла яго значэнне ў сучаснай фізіцы. Значную ролю ў яе ўзнікненні адыгралі «''арыйскія''» фізікі [[Філіп Эдуард Антон фон Ленард|Філіп Ленард]] і [[Іаганес Штарк]], а таксама матэматык {{нп4|Эдмунд Тэйлар Уітэкер|Эдмунд Уітэкер|ru|Уиттекер, Эдмунд Тейлор}}. Асаблівае распаўсюджанне такая літаратура атрымала ў [[нацысцкая Германія|нацысцкай Германіі]], дзе, напрыклад, [[спецыяльная тэорыя адноснасці]] цалкам прыпісвалася «''арыйскім''» навукоўцам. Спробы прымяншэння ролі Эйнштэйна ў развіцці сучаснай фізікі працягваюцца і ў цяперашні час. Напрыклад, не так даўно была адноўлена версія аб прысваенні Эйнштэйнам навуковых адкрыццяў сваёй першай жонкі, [[Мілева Марыч|Мілевы Марыч]]<ref>[http://physicsworld.com/cws/article/print/17201 ''John Stachel.'' Anti-Einstein sentiment surfaces again.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120124095031/http://physicsworld.com/cws/article/print/17201 |date=24 студзеня 2012 }}</ref>. Ніжэй прыводзіцца кароткая зводка такіх міфаў, а таксама тых альтэрнатыўных версій, якія абмяркоўваліся ў сур’ёзнай літаратуры. === Навуковыя заслугі Мілевы Марыч === Адзін з шматлікіх міфаў, звязаных з Эйнштэйнам, заключаецца ў тым, што Мілева Марыч, яго першая жонка, нібыта дапамагала яму ў распрацоўцы тэорыі адноснасці ці нават была яе сапраўдным аўтарам. Гэтае пытанне даследавалася гісторыкамі<ref name=GW>{{cite web|url=http://arxiv.org/abs/1204.3551|title=Did Mileva Marić assist Einstein in writing his 1905 path breaking papers?|last=Weinstein G.|publisher=Cornell University |year=2012 |lang=en |accessdate=2012-06-24}}</ref>. Дакументальных пацверджанняў для такога заключэння не выяўлена. Мілева не паказвала асаблівых здольнасцей да матэматыкі або фізікі, яна нават не змагла (з двух спроб) здаць выпускныя іспыты ў політэхнікуме<ref>{{кніга |аўтар= Holton G. |загаловак= Einstein, History, and Other Passions |выдавецтва=Harvard University Press |год=1996 |pages=177—193 }}</ref>. Не вядома ні адной яе навуковай працы — ні ў гады жыцця з Эйнштэйнам, ні пазней (яна памерла ў [[1948]] годзе). Нядаўна апублікаванае ліставанне з Эйнштэйнам не змяшчае з яе боку якіх-небудзь згадак ідэй тэорыі адноснасці, у той час у лістах Эйнштэйна ёсць шматлікія разважанні на гэтыя тэмы<ref name=GW/>. === Пуанкарэ як аўтар тэорыі адноснасці === У абмеркаванні гісторыі [[Спецыяльная тэорыя адноснасці|спецыяльнай тэорыі адноснасці]] (СТА) час ад часу ўзнікае абвінавачванне ў адрас Эйнштэйна: чаму ў першым сваім артыкуле «''Да электрадынамікі цел, што рухаюцца''» ён не спаслаўся на працы папярэднікаў, у прыватнасці на працы [[Анры Пуанкарэ|Пуанкарэ]] і [[Хендрык Антон Лорэнц|Лорэнца]]? Часам нават сцвярджаецца, што СТА стварыў Пуанкарэ, а ў артыкуле Эйнштэйна нічога новага не было<ref name=GVL/>. Лорэнц да канца жыцця так і не стаў прыхільнікам тэорыі адноснасці і заўсёды адмаўляўся ад гонару лічыцца яе «''папярэднікам''»{{sfn |Пайс А.|1989|с=161. }}: «''Асноўная прычына, па якой я не змог прапанаваць тэорыі адноснасці, заключаецца ў тым, што я прытрымліваўся ўяўлення, быццам толькі пераменная <math>t</math> можа лічыцца сапраўдным часам, а прапанаваны мной мясцовы час <math>t'</math> павінен разглядацца толькі ў якасці дапаможнай матэматычнай велічыні''». У лісце Эйнштэйну Лорэнц успамінаў: «''Я адчуваў неабходнасць больш агульнай тэорыі, якую спрабаваў распрацаваць пазней… Заслуга ў распрацоўцы такой тэорыі належыць Вам (і, у меншай ступені, Пуанкарэ)''»{{sfn |Пайс А.|1989|с=164. }}. Недастатковая ўвага да змястоўных работ Пуанкарэ сапраўды мела месца, але, па справядлівасці, гэты папрок варта адрасаваць не толькі Эйнштэйну, але ўсім фізікам пачатку XX стагоддзя. Нават у Францыі ў працах па СТА ўклад Пуанкарэ спачатку ігнараваўся, і толькі пасля канчатковага сцвярджэння СТА (1920-я гады) гісторыкі навукі зноў знайшлі забытыя працы і аддалі Пуанкарэ належнае: <blockquote>Даўшы штуршок для далейшых тэарэтычных даследаванняў, праца Лорэнца не аказала якога-небудзь істотнага ўплыву на наступны працэс зацвярджэння і прызнання новай тэорыі… Але і працы Пуанкарэ не ўдалося вырашыць гэтую праблему… Фундаментальнае даследаванне Пуанкарэ не аказала прыкметнага ўплыву на погляды шырокіх колаў навукоўцаў…<ref>{{кніга |аўтар= Тяпкин А. А., Шибанов А. С. |загаловак= Пуанкаре |выданне= 2-е издание |месца= М. |выдавецтва= Молодая гвардия |год= 1982 |старонкі=304-305 |серыя= Жизнь замечательных людей }}</ref></blockquote> Прычыны гэтага — адсутнасць сістэмнасці ў рэлятывісцкіх артыкулах Пуанкарэ<ref>{{артыкул |аўтар=Суворов С. Г. |загаловак=Эйнштейн: становление теории относительности и некоторые гносеологические уроки |выданне=Успехи физических наук |спасылка=http://ufn.ru/ufn79/ufn79_7/Russian/r797c.pdf |месца=М. |год=1979 |том=128 (июль) |номер=3 }}</ref> і істотныя адрозненні Эйнштэйна і Пуанкарэ ў фізічным разуменні рэлятывізму. Формулы, прыведзеныя ў Эйнштэйна, пры знешнім падабенстве з формуламі Пуанкарэ мелі іншы фізічны змест<ref name=GVL>{{артыкул|аўтар=Гинзбург В. Л. |загаловак=Как и кто создал теорию относительности? |спасылка=http://cs6302.vk.me/u19740882/doc/cc440ceb39df/Kak_i_kto_sozdal_teoriyu_otnositelnosti.pdf |выданне=Вопросы философии |месца=М. |год=1974 |нумар=8 |старонкі=125-140 }}</ref><ref>{{артыкул |аўтар=Кобзарев И. Ю. |загаловак=Доклад Пуанкаре и теоретическая физика накануне создания теории относительности |спасылка=http://ufn.ru/ru/articles/1974/8/e/ |издание=Успехи физических наук |месца=М. |год=1974 |том=113 |номер=4 |старонкі=692 }}</ref>. Сам Эйнштэйн растлумачыў, што ў яго працы «''Да электрадынамікі цел, што рухаюцца''» новымі былі два палажэнні: «''думка пра тое, што значэнне пераўтварэнняў Лорэнца выходзіць за рамкі ўраўненняў Максвела і датычыцца сутнасці прасторы і часу… і выснова пра тое, што „Лорэнц-інварыянтнасць“ з’яўляецца агульнай умовай для кожнай фізічнай тэорыі''»{{sfn |Зелиг К.|1966|с=67—68.}}. П. С. Кудраўцаў пісаў у «''Гісторыі фізікі''»: {{пачатак цытаты}} Сапраўдным стваральнікам тэорыі адноснасці быў Эйнштэйн, а не Пуанкарэ, не Лорэнц, не Лармор і не хто-небудзь іншы. Справа ў тым, што ўсе гэтыя аўтары не адрываліся ад электрадынамікі і не разглядалі праблему з больш шырокага пункту гледжання… Іншая справа — падыход Эйнштэйна да гэтай праблемы. Ён зірнуў на яе з прынцыпова новых пазіцый, з цалкам рэвалюцыйнага пункту гледжання<ref>{{кніга |аўтар=Кудрявцев П. С. |загаловак=Курс истории физики |выдавецтва=Просвещение |месца=М. |год=1974 |спасылка=http://www.edu.delfa.net/Interest/biography/biblio.htm |старонкі=46 }}</ref>. {{канец цытаты}} Неабходна таксама адзначыць, што ні Лорэнц, ні Пуанкарэ ніколі не аспрэчвалі прыярытэт Эйнштэйна ў тэорыі адноснасці. Лорэнц ставіўся да Эйнштэйна вельмі цёпла (менавіта ён рэкамендаваў Эйнштэйна на Нобелеўскую прэмію), а Пуанкарэ даў Эйнштэйну высокую і дружалюбную ацэнку ў сваёй вядомай характарыстыцы<ref name=ECHAR/>. === Адкрыццё формулы E=mc² === Закон узаемасувязі масы з энергіяй [[E=mc²]] — самая вядомая формула Эйнштэйна. Некаторыя крыніцы прыярытэт Эйнштэйна ставяць пад сумнеў<ref>{{cite web|author=|url=http://online.wsj.com/article/SB122057596002301929.html|title=Great and Imperfect|accessdate=23 лютага 2009|lang=en|description=|archiveurl=http://www.webcitation.org/60qXtZr9x|archivedate=2011-08-11}}</ref>, паказваючы, што падобныя або нават такія ж формулы знойдзеныя гісторыкамі навукі ў больш ранніх працах [[Мікалай Аляксеевіч Умаў|Умава]] ([[1873]])<ref>Умов Н. А. «Теория простых сред и её приложение к выводу основных законов электростатических и электродинамических взаимодействий». — Одесса, т. 9, 1873.</ref>, [[Джозеф Джон Томсан|Дж. Дж. Томсана]] ([[1881]]), [[Олівер Хэвісайд|Хэвісайда]] ([[1890]]), [[Анры Пуанкарэ|Пуанкарэ]] ([[1900]]) і Ф. Хазенерля (1904). Усе гэтыя даследаванні адносіліся да прыватнага выпадку — да меркаваных уласцівасцей [[Эфір, фізіка|эфіру]] або зараджаных цел. Напрыклад, Умаў вывучаў магчымую залежнасць шчыльнасці эфіру ад шчыльнасці энергіі электрамагнітнага поля, а аўстрыйскі фізік Ф. Хазенерль у працах 1904—1905 гадоў<ref>''F. Hasenohrl''. Zur Theorie der Strahlung in bewegten Korpern. Ann. Phys., Band 15, Seite 344—370, (1904); 16, 589 (1905).</ref>, выказаў здагадку, што энергія выпраменьвання эквівалентная дадатковай «''электрамагнітнай масе''» і звязаная з ёй формулай: <math>~E=\frac{3}{4}mc^2</math><ref name=KUDR41/>. Эйнштэйн першы прапанаваў гэтыя суадносіны як усеагульны закон [[дынаміка|дынамікі]], які адносіцца да ўсіх відаў [[Матэрыя, фізіка|матэрыі]] і не абмежаваны [[электрамагнетызм]]ам. Акрамя таго, большасць пералічаных навукоўцаў звязвалі гэты закон з існаваннем асаблівай «''электрамагнітнай масы''», якая залежыць ад энергіі<ref name=KUDR41>{{кніга |аўтар=Кудрявцев П. С. |загаловак=Курс истории физики|выдавецтва=Просвещение |месца=М. |год=1974 |спасылка=http://www.edu.delfa.net/Interest/biography/biblio.htm |том=3 |старонкі=39-44}}</ref>. Эйнштэйн аб’яднаў усе віды мас і адзначыў зваротную залежнасць: інертнасць любога фізічнага аб’екта расце з ростам энергіі. === Аўтарства ўраўненняў гравітацыйнага поля === Як ужо гаварылася вышэй, канчатковыя ўраўненні гравітацыйнага поля агульнай тэорыі адноснасці (АТА) былі выведзеныя практычна адначасова (рознымі спосабамі) Эйнштэйнам і [[Давід Гільберт|Гільбертам]] у лістападзе 1915 года. Да нядаўняга часу лічылася, што Гільберт атрымаў іх на 5 дзён раней, але апублікаваў пазней: Эйнштэйн прадставіў у Берлінскую акадэмію сваю працу, якая змяшчае правільны варыянт ураўненняў, [[25 лістапада]], а нататка Гільберта «''Падставы фізікі''» была агучана на 5 дзён раней, [[20 лістапада]] 1915 года на дакладзе ў Гётынгенскім матэматычным таварыстве, і затым перададзена Каралеўскаму навуковаму грамадству ў Гётынген. Артыкул Гільберта быў апублікаваны [[31 сакавіка]] [[1916]] года. Двое навукоўцаў пры падрыхтоўцы сваіх рукапісаў вялі ажыўленае ліставанне, частка якога захавалася; з яе ясна відаць, што абодва даследчыкі аказвалі адзін на аднаго ўзаемны і плённы ўплыў. У літаратуры ўраўненні поля называюцца «''[[Ураўненні Эйнштэйна|ўраўненнямі Эйнштэйна]]''». У [[1997]] годзе былі выяўленыя новыя дакументы, а менавіта карэктура артыкула Гільберта, датаваная 6 снежня. З гэтай знаходкі Л. Коры, які зрабіў яе, з суаўтарамі зрабілі выснову, што Гільберт выпісаў «''правільныя''» ўраўненні поля не на 5 дзён раней, а на 4 месяцы пазней Эйнштэйна<ref>''Визгин В. П.'' [http://ufn.ru/ru/articles/2001/12/d/ Об открытии уравнений гравитационного поля Эйнштейном и Гильбертом (новые материалы)]. УФН, № 171 (2001), стр. 1347.<br />[http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Hilbert.html Hilbert], где цитируется, например, статья: {{артыкул |аўтар = L Corry, J Renn, J Stachel. |загаловак = Belated Decision in the Hilbert-Einstein Priority Dispute |спасылка = |выданне = Science |тып = |месца = |год = 1997 |том = |нумар = 278 (14 Nov) |старонкі = }}.</ref>. Аказалася, што праца Гільберта, падрыхтаваная да друку раней эйнштэйнаўскай, у двух акалічнасцях істотна адрозніваецца ад свайго канчатковага друкаванага варыянта<ref>''Визгин В. П.'' Указ. соч., стр. 1358—1359.</ref>: # У ёй няма ўраўненняў поля ў іх класічнай форме, упершыню апублікаваных у артыкуле Эйнштэйна (не раскрыты выраз з абсалютнай вытворнай). Пазней, праўда, выявілася, што верхняя трэць 8-га аркуша карэктуры чамусьці была адрэзаная; аднак кантэкст гэтай лакуны не дае падстаў меркаваць, што менавіта гэты фрагмент змяшчае ураўненні поля<ref>{{артыкул|аўтар=Leo Corry, Jürgen Renn, John Stachel. |загаловак=Response to F. Winterberg|спасылка=http://archive.is/yAcJg|выданне=Z. Naturforsch |год=2004|band=59a|pages=715-719}}</ref>. # Апроч ураўненняў поля, Гільберт увёў дадаткова 4 неагульнакаварыянтныя ўмовы, якія, на яго думку, неабходныя для адназначнасці рашэння ўраўненняў. Гэта азначае, што варыянт Гільберта быў спачатку не скончаны і не цалкам неагульнакаварыянтны, канчатковы выгляд праца прыняла толькі перад друкам, калі эйнштэйнаўская праца ўжо ўбачыла свет. У ходзе завяршальнай праўкі Гільберт уставіў у свой артыкул спасылкі на паралельную снежаньскую працу Эйнштэйна, дадаў заўвагу аб тым, што ўраўненні поля можна ўявіць і ў іншым выглядзе (далей ён выпісаў класічную формулу Эйнштэйна, але без доказу), і прыбраў усе развагі аб дадатковых умовах. Гісторыкі мяркуюць, што гэтая праўка шмат у чым была праведзена пад уплывам эйнштэйнаўскага артыкула<ref>''Визгин В. П.'' Указ. соч., стр. 1359, 1362.</ref>. Выснова Л. Коры была таксама пацверджаная ў артыкуле Т. Заўэра<ref>{{артыкул |аўтар = Tilman Sauer. |загаловак = The relativity of discovery: Hilbert's first note on the foundations of physics |спасылка = http://arxiv.org/PS_cache/physics/pdf/9811/9811050v1.pdf |выданне = Arch. Hist. Exact Sci |тып = |месца = |год = 1999 |том = |нумар = 53 |pages = 529-575 }}</ref>. У далейшай палеміцы, акрамя Коры, удзельнічаў Ф. Вінтэрберг, які крытыкаваў Коры (у прыватнасці, за замоўчванне наяўнасці лакуны ў карэктуры)<ref>F. Winterberg. On «Belated Decision in the Hilbert-Einstein Priority Dispute», published by L. Corry, J. Renn, and J. Stachel" — гл. http://www.bourabai.kz/winter/hilbert.pdf</ref>. Акадэмік Анатоль Лагуноў (з суаўтарамі) таксама распачаў спробу аспрэчыць прыведзеныя Коры і паўтораныя шэрагам іншых аўтараў высновы<ref>Гл. [http://ufn.ru/ru/articles/2004/6/f/ А. А. Логунов, М. А. Мествиришвили, В. А. Петров. Как были открыты уравнения Гильберта-Эйнштейна?]</ref>. Ён адзначыў, што не захаваная частка 8-га аркуша можа змяшчаць нешта значнае, напрыклад, ураўненні ў класічным выглядзе, і, акрамя таго, гэтыя ўраўненні могуць быць атрыманы «''трывіяльным шляхам''» з відавочна выпісанага ў карэктуры [[лагранжыян]]а. На гэтай падставе Лагуноў прапанаваў называць ураўненні поля «''ўраўненнямі Гільберта-Эйнштэйна''». Гэта прапанова Лагунава не атрымала заўважнай падтрымкі навуковай супольнасці. Нядаўні артыкул Івана Тодарава<ref>{{артыкул |аўтар = Todorov, Ivan T. |загаловак = Einstein and Hilbert: The Creation of General Relativity |спасылка = http://arxiv.org/PS_cache/physics/pdf/0504/0504179v1.pdf |выданне = Institut für Theoretische Physik, Universität Göttingen |тып = |месца = |год = 2005 |том = |нумар = |pages = }}</ref> змяшчае даволі поўны агляд сучаснай сітуацыі і гісторыі пытання. Тодараў характарызуе рэакцыю Лагунова як занадта гнеўную, аднак лічыць, што яна справакаваная празмернай аднабаковасцю пазіцыі Коры з суаўтарамі. Ён пагаджаецца з тым, што «''толькі на этапе друку Гільберт прыбраў усе дадатковыя ўмовы і прызнаў безумоўную фізічную значнасць каварыянтных ураўненняў''<ref>»''Only at the stage of proofreading does Hilbert suppress all extra conditions and recognize the unqualified physical relevance of the covariant equation''«. Цыт. па: {{артыкул |аўтар = Todorov, Ivan T. |загаловак = Einstein and Hilbert: The Creation of General Relativity |спасылка = http://arxiv.org/PS_cache/physics/pdf/0504/0504179v1.pdf |выданне = Institut für Theoretische Physik, Universität Göttingen |тып = |месца = |год = 2005 |том = |нумар = |pages = }}</ref>», але адзначае, што ўплыў Гільберта і супрацоўніцтва з ім былі вырашальнымі для прыняцця неагульнакаварыянтнасці таксама і самім Эйнштэйнам. Тодараў не знаходзіць карысным для гісторыі навукі залішнюю канфліктнасць і лічыць, што значна больш правільным было б, па прыкладзе саміх Эйнштэйна і Гільберта, наогул не рабіць прыярытэтнае пытанне каменем спатыкнення. Варта падкрэсліць таксама, што ўласна прыярытэт Эйнштэйна ў стварэнні агульнай тэорыі адноснасці ніколі не аспрэчваўся, у тым ліку і Гільбертам. Адзін з міфаў, звязаных з Эйнштэйнам, сцвярджае, што Гільберт сам, без усялякага ўплыву Эйнштэйна, вывеў галоўныя ўраўненні АТА. Сам Гільберт так не лічыў і ніколі не прэтэндаваў на прыярытэт у якой-небудзь частцы АТА<ref>''Констанс Рид''. [http://kvant.info/reid/book.htm Гильберт]. М.: Наука, 1977.</ref>: <blockquote>Гільберт ахвотна прызнаваў і часта пра гэта казаў на лекцыях, што вялікая ідэя належыць Эйнштэйну. «''Любы хлопчык на вуліцах Гётынгена разумее ў чатырохмернай геаметрыі больш, чым Эйнштэйн, — аднойчы заўважыў ён. — І тым не менш менавіта Эйнштэйн, а не матэматыкі, зрабіў гэтую працу''».</blockquote> === Эфір і тэорыя адноснасці === Сустракаецца сцвярджэнне, што Эйнштэйн, які спачатку адмаўляў [[Эфір, фізіка|эфір]] у сваёй працы 1905 года «''Да электрадынамікі цел, што рухаюцца''», дзе ён называў увядзенне «''святланоснага эфіру''» залішнім, пазней прызнаў яго існаванне і нават напісаў працу пад назвай «''Эфір і тэорыя адноснасці''» ([[1920]])<ref name=ether> {{кніга |аўтар=А. Эйнштейн. |загаловак=Собрание научных трудов. Указ. соч |том=1 |старонкі=682—689 }}</ref>. Тут чыста тэрміналагічная блытаніна. Светаносны эфір Лорэнца—Пуанкарэ Эйнштэйн ніколі не прызнаваў. У згаданым артыкуле ён прапануе вярнуць тэрміну «''эфір''» яго спрадвечны (з антычных часоў) сэнс: матэрыяльны запаўняльнік пустаты. Іншымі словамі, і Эйнштэйн пра гэта прама піша, эфір у новым разуменні — гэта фізічная прастора агульнай тэорыі адноснасці<ref name=ether/>: <blockquote>Можна прывесці некаторы важны аргумент на карысць гіпотэзы пра эфір. Адмаўляць эфір — гэта ў канчатковым рахунку значыць прымаць, што пустая прастора не мае ніякіх фізічных уласцівасцей. З такім меркаваннем не суадносяцца асноўныя факты механікі…<br /> Рэзюмуючы, можна сказаць, што агульная тэорыя адноснасці надзяляе прастору фізічнымі ўласцівасцямі; такім чынам, у гэтым сэнсе эфір існуе. Згодна з агульнай тэорыі адноснасці, прастора немагчымая без эфіру; сапраўды, у такой прасторы не толькі было б немагчыма распаўсюджанне святла, але не маглі б існаваць маштабы і гадзіны і не было б ніякіх прасторава-часавых адлегласцей у фізічным сэнсе слова. Аднак гэты эфір нельга ўявіць сабе складзеным з частак, што прасочваюцца ў часе; такой уласцівасцю валодае толькі важкая матэрыя; сапраўды гэтак жа да яго нельга ўжываць паняцце руху. </blockquote> Гэты новы сэнс старога тэрміна не знайшоў, аднак, падтрымкі ў навуковым свеце<ref>{{артыкул|аўтар=Kostro, L. |загаловак=Albert Einstein's New Ether and his General Relativity |спасылка=http://www.mathem.pub.ro/proc/bsgp-10/0KOSTRO.PDF |выданне=Proceedings of the Conference of Applied Differential Geometry |год=2001 |старонкі=78–86}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=Stachel, J. |загаловак=Why Einstein reinvented the ether |выданне=Physics World |год=2001 |выпуск=55–56.}}</ref><ref>{{кніга |аўтар=Kostro, L.|загаловак=An outline of the history of Einstein's relativistic ether concept //In: ''Jean Eisenstaedt & Anne J. Kox'', Studies in the history of general relativity, 3 |месца=Boston-Basel-Berlin |выдавецтва=Birkäuser |год=1992 |pages=260–280 |isbn= 0-8176-3479-7}}</ref>. === Эйнштэйн і савецкая навука === Зацвярджэнне эйнштэйнаўскіх ідэй (квантавай тэорыі і асабліва тэорыі адноснасці) у [[СССР]] было няпростым. Частка навукоўцаў, асабліва навуковая моладзь, успрынялі новыя ідэі з цікавасцю і разуменнем, ужо ў 1920-я гады з’явіліся першыя савецкія працы і навучальныя дапаможнікі на гэтыя тэмы. Аднак былі фізікі і філосафы, якія рашуча ўсупрацівіліся канцэпцыям «''новай фізікі''»; сярод іх асабліва актыўны быў А. К. Ціміразеў (сын вядомага біёлага {{нп4|Клімент Аркадзевіч Ціміразеў|К. А. Ціміразева|ru|Тимирязев, Климент Аркадьевич}}), які крытыкаваў Эйнштэйна яшчэ да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|рэвалюцыі]]<ref>Гл. тэксты яго публікацый на сайце [http://sceptic-ratio.narod.ru/po.htm Вайна ў навуцы.]</ref><ref>Пасля яго артыкулаў у часопісах «''Чырвоная новь''» (1921, № 2) і «''Пад сцягам марксізму''» (1922, № 4) з’явілася крытычная заўвага [[Ленін]]а: «''Калі Ціміразеў у першым нумары часопіса павінен быў агаварыць, што за тэорыю Эйнштэйна, які сам, паводле слоў Ціміразева, ніякага актыўнага паходу супраць асноў матэрыялізму не вядзе, ухапілася ўжо велічэзная маса прадстаўнікоў буржуазнай інтэлігенцыі ўсіх краін, то гэта адносіцца не да аднаго Эйнштэйна, а да цэлага шэрага, калі не да большасці вялікіх пераўтваральнікаў прыродазнаўства, пачынаючы з канца XIX стагоддзя''». Цыт. па: ''Ленин В. И.'' Избранные сочинения. М.: Политическая литература, 1987, т. 10, стр. 246.; [http://libelli.ru/works/45-1.htm В. И. Ленин «О значении воинствующего материализма»]</ref>. У 1922 годзе Эйнштэйн быў абраны замежным членам-карэспандэнтам [[АН СССР|РАН]]. Тым не менш за 1925—1926 гады Ціміразеў апублікаваў не менш за 10 анты-рэлятывісцкіх артыкулаў<ref name=viz/>. Не прыняў тэорыю адноснасці і [[Канстанцін Эдуардавіч Цыялкоўскі|К. Э. Цыялкоўскі]], які адхіліў рэлятывісцкую касмалогію і абмежаванне на хуткасць руху, якія падрывалі тэорыі Цыялкоўскага па магчымым засяленні космасу<ref>Цыялкоўскаму належаць словы: «''Другая выснова яго: хуткасць не можа перавышаць хуткасці святла… гэта тыя ж шэсць дзён, нібыта ўжытыя на стварэнне свету.''» Цыт. па: [http://www.ritz-btr.narod.ru/ciolkovsky.html К. Э. Циолковский «Библия и научные тенденции запада»] // «Очерки о Вселенной», Калуга: Золотая аллея, 2001, стр. 284.</ref>. Тым не менш да канца жыцця, мабыць, Цыялкоўскі змякчыў сваю пазіцыю, таму што на рубяжы 1920—1930-х гадоў ён у шэрагу прац і інтэрв’ю згадвае рэлятывісцкую формулу Эйнштэйна <math>E=mc^2</math> без крытычных пярэчанняў<ref>Гл. [http://www.mai.ru/projects/flight/tsiolkov/bio002.htm Теория космических эр].</ref>. Аднак з немагчымасцю рухацца хутчэй святла Цыялкоўскі так ніколі і не змірыўся. Хоць у 1930-я гады крытыка тэорыі адноснасці сярод савецкіх фізікаў спынілася, ідэалагічная барацьба шэрагу філосафаў з тэорыяй адноснасці як «''буржуазным цемрашальствам''» працягвалася і асабліва ўзмацнілася пасля арышта і расстрэла [[Мікалай Іванавіч Бухарын|Мікалая Бухарына]], уплыў якога раней змякчаў ідэалагічны націск на навуку<ref name=viz/>. Наступная фаза кампаніі пачалася ў [[1950]] годзе; імаверна, яна была звязана з аналагічнымі па духу тагачаснымі кампаніямі супраць [[генетыка|генетыкі]] і [[кібернетыка|кібернетыкі]]. Незадоўга да таго ([[1948]]) выдавецтва «''Гостехиздат''» выпусціла пераклад кнігі «''Эвалюцыя фізікі''» Эйнштэйна і Інфельда з шырокай прадмовай пад назвай: «''Пра ідэалагічныя заганы ў кнізе А. Эйнштэйна і Л. Інфельда „Эвалюцыя фізікі“''»<ref name=ussr>{{артыкул |аўтар=Френкель В. Я. |загаловак = Пресса страны Советов против теории относительности |выданне = Вестник РАН |спасылка = http://www.ihst.ru/projects/sohist/papers/fren94vr.htm |год = 1994 |том = 64 |нумар = 1 |старонкі=50—55 }}</ref>. Праз 2 гады ў часопісе «''Савецкая кніга''» была змешчана разгромная крытыка як самой кнігі (за «''ідэалістычны ўхіл''»), так і выдавецтва, якое яе выпусціла (за ідэалагічную памылку). Гэты артыкул адкрыў цэлую лавіну публікацый, якія фармальна былі накіраваны супраць філасофіі Эйнштэйна, аднак заадно абвінавачвалі ў ідэалагічных памылках шэраг буйных савецкіх фізікаў — {{нп4|Якаў Ільіч Фрэнкель|Я. І. Фрэнкеля|ru|Френкель, Яков Ильич}}, С. М. Рытава, [[Леанід Ісаакавіч Мандэльштам|Л. І. Мандэльштама]] і іншых. Неўзабаве ў часопісе «''Пытанні філасофіі''» з’явіўся артыкул дацэнта кафедры філасофіі Растоўскага дзяржаўнага універсітэта М. М. Карпава «''Аб філасофскіх поглядах Эйнштэйна''» ([[1951]])<ref>''Карпов М. М.'' О философских взглядах А. Эйнштейна // Философские проблемы современной физики. М.: Изд-во АН СССР, 1952. С. 216—233.</ref>, дзе навуковец абвінавачваўся ў [[Суб'ектыўны ідэалізм|суб’ектыўным ідэалізме]], нявер’і ў бясконцасць Сусвету і іншых саступках рэлігіі. У [[1952]] годзе быў апублікаваны артыкул віднага савецкага філосафа А. А. Максімава<ref>Максимов А. А. Против реакционного эйнштейнианства в физике. Красный флот. 13 июня, 1952.</ref>, які кляйміў ужо не толькі філасофію, але і асабіста Эйнштэйна, «''якому буржуазная прэса стварыла рэкламу за яго шматлікія нападкі на матэрыялізм, за прапаганду поглядаў, якія падрываюць навуковы светагляд і абясцэньваюць ідэйна навуку''»<ref name=ussr/>. Аднак крытычная важнасць «''{{нп4|Стварэнне савецкай атамнай бомбы|атамнага праекта|ru|Создание советской атомной бомбы}}''» ў тыя гады, аўтарытэт і рашучая пазіцыя акадэмічнага кіраўніцтва прадухілілі разгром савецкай фізікі, аналагічны таму, які зладзілі генетыкам<ref name=viz>{{артыкул|аўтар=Визгин В. П. |загаловак=Ядерный щит в «тридцатилетней войне» физиков с невежественной критикой современных физических теорий |ссылка=http://ufn.ru/ru/articles/1999/12/j/ |выданне=Успехи физических наук |месца=М. |год=1999 |том=169 |нумар=12 |старонкі=1363-1388 }}</ref>. Пасля смерці [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталіна]] анты-эйнштэйнаўская кампанія была хутка згорнутая. === Іншыя міфы === * У [[1962]] годзе была ўпершыню апублікаваная лагічная задача, вядомая як «''{{нп4|Загадка Эйнштэйна|Загадка Эйнштэйна|ru|Загадка Эйнштейна}}''». Такую назву ёй далі, імаверна, у рэкламных мэтах, таму што няма ніякіх сведчанняў таго, што Эйнштэйн мае нейкае дачыненне да гэтай галаваломкі. Ні ў адной біяграфіі Эйнштэйна яна таксама не згадваецца. * У вядомай біяграфіі Эйнштэйна{{sfn |Зелиг К.|1966|с=138—139.}} сцвярджаецца, што ў 1915 годзе Эйнштэйн нібыта ўдзельнічаў у праектаванні новай мадэлі ваеннага самалёта. Гэты занятак цяжка ўзгадніць з яго пацыфісцкімі перакананнямі. Даследаванне паказала, аднак<ref name="frenkel_1_5">{{кніга |аўтар= Френкель В. Я., Явелов Б. Е. |загаловак= Эйнштейн: изобретения и эксперимент. Указ. соч |спасылка= http://vivovoco.astronet.ru/VV/PAPERS/BIO/EINSTEIN.001/CHAPTER_5.HTM }}</ref>, што Эйнштэйн проста абмяркоўваў з дробнай авіяфірмай адну ідэю ў галіне аэрадынамікі — крыло тыпу «''каціная спіна''» (горб на верхняй частцы профілю). Ідэя апынулася няўдалай і, як пазней выказаўся Эйнштэйн, легкадумнай; зрэшты, развітой тэорыі палёту тады яшчэ не існавала. * Эйнштэйна часта згадваюць у ліку [[Вегетарыянства|вегетарыянцаў]]. Хоць ён на працягу многіх гадоў падтрымліваў гэты рух, строгай вегетарыянскай дыеты ён пачаў прытрымлівацца толькі ў 1954 годзе, прыкладна за год да сваёй смерці<ref>{{cite web|url=http://www.ivu.org/history/northam20a/einstein.html|title=History of Vegetarianism&nbsp;— Albert Einstein|accessdate=2009-03-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qXuuOVL?url=http://www.ivu.org/history/northam20a/einstein.html|archivedate=11 жніўня 2011|deadurl=no}}</ref>. * Існуе нічым не пацверджаная легенда<ref>{{cite web|url=http://www.agat.net.ru/anomal/einstein.htm|title=Тайна Альберта Эйнштейна|accessdate=2009-07-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qXv1Nu5?url=http://www.agat.net.ru/anomal/einstein.htm|archivedate=11 жніўня 2011|deadurl=yes}}</ref>, што перад смерцю Эйнштэйн спаліў свае апошнія навуковыя працы, якія змяшчаюць адкрыццё, патэнцыйна небяспечнае для чалавецтва. Часта гэтую тэму звязваюць з «''{{нп4|Філадэльфійскі эксперымент|Філадэльфійскім эксперыментам|en|Philadelphia Experiment}}''». Легенда нярэдка згадваецца ў розных СМІ, на яе аснове зняты фільм «''Апошняе ўраўненне''» ({{lang-en|The Last Equation}})<ref>{{cite web|url=http://www.scifimoviepage.com/upcoming/previews/lastequation.html|title=THE LAST EQUATION (2010)|accessdate=2009-07-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/60qXvgWdz?url=http://www.scifimoviepage.com/upcoming/previews/lastequation.html|archivedate=11 жніўня 2011|deadurl=no}}</ref>. == Працы == * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.alberteinstein.info | title = Einstein Archives Online | format = | work = | accessdate = 20 студзеня 2009 | archiveurl = https://www.webcitation.org/60qXwH4mf?url=http://www.alberteinstein.info/ | archivedate = 11 жніўня 2011 | deadurl = no }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.ethbib.ethz.ch/eth-archiv/einstein/dokumente.html | title = Einstein Online, ETH Bibliothek | work = | accessdate = 11 лютага 2009 | archiveurl = https://www.webcitation.org/60qXwMBt1?url=http://www.library.ethz.ch/de/Ressourcen/Digitale-Kollektionen/Einstein-Online | archivedate = 11 жніўня 2011 | deadurl = yes }} * [[:en:List of scientific publications by Albert Einstein|Поўны спіс навуковых прац Эйнштэйна]] {{ref-en}} == Гл. таксама == * [[Агульная тэорыя адноснасці]] * [[Прынцып эквівалентнасці сіл гравітацыі і інерцыі]] * [[Спецыяльная тэорыя адноснасці]] * [[Ураўненні Эйнштэйна]] * [[Эквівалентнасць масы і энергіі]] == Зноскі == {{заўвагі|2|height=200}} == Літаратура == * {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.18 Кн.1: Дадатак: Шчытнікі — ЯЯ|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2004|том=18|старонкі=51-52|старонак=472|isbn=985-11-0295-4 (Т. 18 Кн. 1)|тыраж=10&nbsp;000}} * {{кніга |аўтар=Айзексон, У. |загаловак=Эйнштейн. Его жизнь и его Вселенная |ref=Айзексон |месца=М. |выдавецтва=Corpus |год=2015 |старонак=832 |isbn=978-5-17-079635-9 }} * {{кніга |аўтар= |загаловак= Альберт Эйнштейн: Обрести достоинство и свободу |месца= М., Иерусалим |выдавецтва= Мосты культуры / Гешарим |год= 2006 |старонак= 256 |isbn=5-93273-213-X }} * {{кніга |аўтар= Гернек Ф. |загаловак= Альберт Эйнштейн. Жизнь во имя истины, гуманизма и мира |месца= М. |выдавецтва= Прогресс |год=1966 |старонак= |ref=Гернек }} * {{артыкул |аўтар= Дюкас Э., Хофман Б. |загаловак= Альберт Эйнштейн как человек |спасылка=http://lib.ru/MEMUARY/ZHZL/einshtein.txt |выданне=Вопросы философии |месца=М. |год = 1991 |нумар=1 |старонкі = }} * {{кніга |аўтар=Зелиг К. |загаловак=Альберт Эйнштейн |выданне=2-е изд |ref=Зелиг К. |месца=М. |выдавецтва=Атомиздат |год=1966 |старонак= }} * {{кніга |аўтар=Кузнецов Б. Г. |загаловак= Эйнштейн. Жизнь. Смерть. Бессмертие |спасылка=http://bibliotekar.ru/albert-eynshteyn/index.htm |выданне= 5-е изд., перераб. и доп |месца= М. |выдавецтва= Наука |год= 1980 |старонак= |серыя= |isbn= |ref=Кузнецов Б. Г. }} * {{кніга |аўтар=Львов В. Е. |загаловак= Жизнь Альберта Эйнштейна |месца=М. |выдавецтва=Молодая гвардия |год=1959 |старонак= |серыя= Жизнь замечательных людей |ref=Львов В. Е. }} * {{кніга |аўтар=Надеждин Н. Я. |загаловак=Альберт Эйнштейн. Беллетризованная биография |серыя=Секрет успеха |месца= М. |выдавецтва=Академия развития |год=2011 |старонак=224 |isbn=978-5-98986-501-7 }} * {{кніга |аўтар=Пайс А. |ref=Пайс А. |загаловак=Научная деятельность и жизнь Альберта Эйнштейна |арыгінал= |спасылка=http://www.edu.delfa.net/Interest/biblio/pajs_einshtein.djvu |выданне= |месца=М. |выдавецтва=Наука |год=1989 |старонак=568 |серыя= |isbn= 5-02-014028-7 }} * {{артыкул |аўтар=Пайс А. |загаловак=Как Эйнштейн получил Нобелевскую премию |ref=Как Эйнштейн получил Нобелевскую премию |выданне=Эйнштейновский сборник, 1982—1983 |год=1986 |месца=М. |выдавецтва=Наука |старонкі=85—105. }} * {{кніга |аўтар= Паркер Б. |загаловак= Мечта Эйнштейна: В поисках единой теории строения Вселенной |арыгінал= |спасылка= http://ega-math.narod.ru/Reid/Parker.htm |месца= СПб. |выдавецтва= Амфора |год= 2001 |isbn= 5-94278-141-9 }} * {{кніга |аўтар= Сноу Ч. П. |загаловак= Эйнштейн |арыгінал= |спасылка= http://vivovoco.astronet.ru/VV/PAPERS/ECCE/SNOW/S_EINSTEIN.HTM |выданне=В книге: Портреты и размышления |месца=М. |выдавецтва=Прогресс |год=1985 |старонкі= 137—156 |старонак= |isbn= 5-94278-141-9 }} * {{кніга |аўтар = Френкель В. Я., Явелов Б. Е. |частка = |спасылка частка = |загаловак = Эйнштейн — изобретатель |арыгінал = |спасылка = |адказны = Отв. ред. проф. Б. Г. Кузнецов. |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Наука |год = 1982 |старонкі = |старонак = 161 |серыя = История науки и техники |isbn = |тираж = 126&nbsp;000 }} (обл.) * {{кніга |аўтар= Френкель В. Я., Явелов Б. Е. |частка= |загаловак= Эйнштейн: изобретения и эксперимент |арыгінал= |спасылка= http://vivovoco.astronet.ru/VV/PAPERS/BIO/EINSTEIN.001/CONTENT.HTM |выданне= 2-е выданне, переработанное и дополненное |месца= М. |выдавецтва= Наука |год= 1990 |том= |старонкі= |старонак= 239 |серыя= История науки и техники |isbn= 5-02-000802-8 }} * {{кніга |аўтар= Хофман Б. |частка= |загаловак= Альберт Эйнштейн — творец и бунтарь |арыгінал= |спасылка= |выданне= |месца= М. |выдавецтва= Прогресс |год= 1983 |том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= }} * {{кніга |аўтар= Roger Highfield, Paul Carter. |частка= |загаловак= The Private Lives of Albert Einstein |арыгінал= |спасылка= |выданне= |месца= London |выдавецтва= Faber and Faber |год= 1993 |том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= 0-571-17170-2 (US ed. ISBN 0-312-11047-2) }} == Спасылкі == {{Commonscat|Albert Einstein}} {{wikiquote|Альберт Эйнштэйн|Альберта Эйнштэйна}} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.peoples.ru/science/physics/einstein/ | title = Альберт Эйнштейн на сайте peoples.ru | format = | work = | accessdate = 18 студзеня 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXxRwFf | archivedate = 2011-08-11 }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.vokrugsveta.ru/encyclopedia/index.php?title=Эйнштейн,_Альберт | title = Альберт Эйнштейн на сайте vokrugsveta.ru | format = | work = | accessdate = 18 студзеня 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXyCyHM | archivedate = 2011-08-11 }} * {{артыкул |аўтар=Макс Борн. |загаловак = Альберт Эйнштейн и световые кванты |выданне = Успехи физических наук |спасылка = http://ufn.ru/ufn56/ufn56_5/Russian/r565h.pdf |год = 1956 |том = 59 |нумар = 1 }} * {{cite web | last = Куприянов | first = Алексей. | coauthors = | datepublished = 2006 | url = http://polit.ru/science/2006/11/13/einstein.html | title = Научное сообщество против Академии: Как 85 лет назад Эйнштейн не получил Нобелевскую премию | work = Полит.ру | accessdate = 20 студзеня 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qXz2Fvq | archivedate = 2011-08-11 }} * {{cite web | last = Смирнов | first = А. Р. | datepublished = 2005 | url = http://files.school-collection.edu.ru/dlrstore/450652db-9c6d-461f-5dec-4b18adbadc04/58-61_08_2005.pdf | title = Альберт Эйнштейн: поиск единства в природе и обществе | accessdate = 15 сакавіка 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qY0vcTa | archivedate = 2011-08-11 }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.lenta.ru/news/2008/05/13/belief/ | title = Неизвестное письмо Эйнштейна уточняет его взгляды на религию | work = | accessdate = 11 красавіка 2010 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qY4byu9 | archivedate = 2011-08-11 }} * {{артыкул |аўтар=Френкель В. Я. |загаловак = Пресса страны Советов против теории относительности |выданне = Вестник РАН |спасылка = http://www.ihst.ru/projects/sohist/papers/fren94vr.htm |год = 1994 |том = 64 |нумар = 1 |старонкі=50-55 }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://eggs.net.ua/star.php?sid=164 | title = Исторические анекдоты об Эйнштейне | format = | work = | accessdate = 21 верасня 2009 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20080221070227/http://eggs.net.ua/star.php?sid=164 | archivedate = 21 лютага 2008 | deadurl = yes }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://www.einstein-website.de/contentsinformation.html | title = Albert Einstein in the World Wide Web | work = | accessdate = 20 студзеня 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qY3yv79 | archivedate = 2011-08-11 }} * {{cite web | url = http://www.lbi.org/digibaeck/results/?term=Einstein&qtype=basic&dtype=any&filter=All&paging=25 | title = Albert Einstein — 747 рукапісаў, фатаграфій, дакументаў, архіў DigiBaeck | accessdate = 23 кастрычніка 2012 | archiveurl = http://www.webcitation.org/6BtoJl2kO | archivedate = 2012-11-03 }} * {{cite web | last = | first = | coauthors = | datepublished = | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1921/press.html | title = The Nobel Prize in Physics 1921 | work = | accessdate = 20 студзеня 2009 | archiveurl = http://www.webcitation.org/60qY47YAd | archivedate = 2011-08-11 }} * {{cite web|url=http://www.regels.org/Einstein-Tagor.htm|title=Беседы Эйнштейна с Рабиндранатом Тагором о природе реальности, 1930|archiveurl=http://www.webcitation.org/60qY5IZrO|archivedate=2011-08-11}} * [http://slounik.org/120825.html Біяграфія на Slounik.org] * [http://adukacyja.info/index.php?page=educ&id=257 Беларускі навуковец правярае тэорыю адноснасці Альберта Эйнштэйна] * [https://geniuses.club/genius/albert-einstein Біяграфія на Geniuses.club] {{Выдатны артыкул|Фізіка|Асоба}} {{Нобелеўская прэмія/фізіка 1901-1925}} {{Уяўны эксперымент}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Эйнштэйн Альберт}} [[Катэгорыя:Фізікі Германіі]] [[Катэгорыя:Фізікі Швейцарыі]] [[Катэгорыя:Фізікі ЗША]] [[Катэгорыя:Фізікі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Касмолагі]] [[Катэгорыя:Пацыфісты]] [[Катэгорыя:Сацыялісты]] [[Катэгорыя:Імігравалі ў ЗША з Германіі]] [[Катэгорыя:Актывісты вегетарыянскага руху]] [[Катэгорыя:Філатэлісты Германіі]] [[Катэгорыя:Філатэлісты ЗША]] [[Катэгорыя:Замежныя члены Лонданскага каралеўскага таварыства]] [[Катэгорыя:Члены Французскай акадэміі навук]] [[Катэгорыя:Члены-карэспандэнты РАН (1917—1925)]] [[Катэгорыя:Члены-карэспандэнты АН СССР]] [[Катэгорыя:Ганаровыя члены АН СССР]] [[Катэгорыя:Члены і члены-карэспандэнты Нацыянальнай акадэміі навук ЗША]] [[Катэгорыя:Члены Прускай акадэміі навук]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Цюрыхскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Постаці сіянізму]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па фізіцы]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі з Германіі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі са Швейцарыі]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя медалём Коплі]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя медалём Матэўчы]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя медалём імя Макса Планка]] [[Катэгорыя:Вучоныя, у гонар якіх названы фізічныя адзінкі вымярэння]] [[Катэгорыя:Члены Баварскай акадэміі навук]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] dmotviw4roqac1yebd0plrznvexut18 0 25959 4164774 4163574 2022-07-25T20:35:14Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Міфалагічны персанаж}} '''Аскалаф''' — персанаж старажытнагрэчаскай міфалогіі. Сын [[Арэс]]а і Астыохі . Цар [[Архамен]]а. Арганаўт Жаніх [[Алена Выдатная|Алены]]. Прывёў пад Трою 30 караблёў. Забіты [[Дэіфоб]]ам. {{Зноскі}} {{арганаўты}} [[Катэгорыя:Героі старажытнагрэчаскіх міфаў]] [[Катэгорыя:Арганаўты]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Траянскай вайны]] o76ocwur2s63y1t9icorcjgdkwofz67 0 26087 4164775 4163570 2022-07-25T20:35:49Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|2=Анкей}} {{Міфалагічны персанаж}} '''Анкей''' — персанаж [[Міфалогія Старажытнай Грэцыі|старажытнагрэчаскай міфалогіі]], цар [[Самас]]а. Паводле паэта Асія, сын [[Пасейдон]]а і [[Астыпалея|Астыпалеі]], цар [[Лелегі|лелегаў]] (альбо сын Пасейдона і [[Алфея|Алфеі]]. [[Арганаўт]], па адной з версій, быў стырнікам. Жонка [[Самія]] (дачка [[Меандр]]а), дзеці Перылай, Энуд, Самас, Аліферс і Партэнопа. Па адной з версій, быў жаніхом [[Алена Выдатная|Алены]]. Кпіў над прадракальнікам, спрачаючыся, што вып’е віно з чары, якую трымаў у руках, аднак, не выпіўшы віна, адправіўся на паляванне, дзе быў забіты вепруком. Яго нашчадкам была Піфаіда, маці [[Піфагор]]а. == Гл. таксама == * [[Анкей (сын Лікурга)]] [[Катэгорыя:Героі старажытнагрэчаскіх міфаў]] [[Катэгорыя:Арганаўты]] [[Катэгорыя:Міфы астравоў Эгейскага мора]] n0fw8clcfl605vhtme4y1urevqqmc4t 0 28422 4164846 1522565 2022-07-26T06:42:52Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki [[Выява:Netherlands-demography.png|thumb|насельніцтва Нідэрландаў (тыс. чал.) у 1961—2003]] '''Насельніцтва Нідэрландаў''' па адзнацы на ліпень [[2005]] складала каля 16.299.000 чалавек. Паводле [[перапіс насельніцтва|перапісу]], праведзенага у [[2002]], на той момант у [[Нідэрланды|Нідэрландах]] пражывала 16.150.511 чалавек. У [[Спіс краін, сартаванне па колькасці насельніцтва|спісе краін па колькасці жыхароў]] Нідэрланды займаюць 59 месца. Пры плошчы тэрыторыі ў 41.526 км² Нідэрланды маюць [[шчыльнасць насельніцтва]] 395 чалавек на адзін квадратны кіламетр (або 484 чалавека на адзін квадратны кіламетр, калі ўлічыць, што 18,4 % тэрыторыі каралеўства займае вада). Такім чынам, Нідэрланды з'яўляюцца [[Спіс краін, сартаванне па шчыльнасці насельніцтва|15-й па шчыльнасці насельніцтва дзяржавай у свеце]] і самай густанаселенай краінай [[Еўропа|Еўропы]]. Шмат у чым дзякуючы гэтаму Нідэрланды з'яўляюцца адной з краін з найболей развітой транспартнай і інфармацыйнай інфраструктурай. [[Інтэрнэт]]ам абхопленыя 66,2 % насельніцтва краіны — 7-ы паказчык у міры. == Спасылкі == * [http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/nl.html#People CIA World Factbook data] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070509021408/http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/nl.html#People |date=9 мая 2007 }} * [http://www.cbs.nl# CBS (Нідэрландскае Бюро перапісаў насельніцтва)] {{Еўропа па тэмах|Насельніцтва|Насельніцтва}} {{краіна ў тэмах |краіна = Нідэрланды |краіны = Нідэрландаў |краіне = Нідэрландах |выява = {{сцяг Нідэрландаў|35px}} |колер = {{колер|Нідэрланды}} }} [[Катэгорыя:Насельніцтва Нідэрландаў|*]] 901ajzgyylsbmqwmrtfpfxqsvyp4p0w 0 29058 4164718 3885591 2022-07-25T18:42:02Z 109.252.88.235 foto hi-res wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = Остромордый лягушонок, Дубининский ручей.jpg | image descr = | regnum = Жывёлы | rang = Від | parent = Rana | latin = Rana arvalis | author = [[Nilsson]], [[1842]] |iucn = |iucnstatus = LC | range map =Distribution map of moor frog.jpg | range map caption = | syn = Rana ridibunda | wikispecies = Rana arvalis | commons = Category:Rana arvalis | itis = 665263 | ncbi = 156871 | eol =333000 }} '''Жаба вастрамордая''' ({{lang-la|Rana arvalis}}) — [[земнаводнае]] сямейства [[жабы|сапраўдных жаб]]. Даўжыня цела 4-7 см, маса 5-30 г. Цела крыху ўкарочанае і расшыранае, зграбнае. Морда завостраная. Ад вачэй праз барабанныя перапонкі амаль да плячэй часта ідзе цёмная скроневая пляма, якая паступова звужаецца. Спіна светла-аліўкавая, светла-бурая, чырванавата-цагельная ці амаль чорная. Бруха аднатоннае, светлае. Лічынка-апалонік, мае цёмна-карычневую або амаль чорную афарбоўку. Пашырана ў Еўропе да паўночна-ўсходняй часткі Францыі, поўдня Швецыі і Фінляндыі, на поўдні да Адрыятычнага мора, на ўсходзе да Урала; трапляецца таксама ў Заходняй і Сярэдняй Сібіры, на поўначы Казахстана, на ўсходзе арэала даходзіць да Алтая і Якуціі. Вастрамордая жаба — адзіны від земнаводных у тундры, жыве ў лясной, лесастэпавай і стэпавай зонах, а таксама ў пустыні (паўночны Казахстан) і ў гарах да вышыні 800 м над узроўнем мора. Агульны тон афарбоўкі цела гэтай амфібіі можа змяняцца ў залежнасці ад тэмпературы, вільготнасці і асвятлення. У сонечнае надвор'е ён прыкметна святлее. Жабы, якія жывуць на адкрытых сухіх месцах, больш светлыя ў параўнанні з тымі, якія трапляюцца ў густых і вільготных зарасніках травы, хмызняках, лясах. Вастрамордай жабе ўласцівы дакладна выяўлены полімарфізм па малюнку спіны. Афарбоўка ніжняй часткі цела рэзка адрозніваецца ад верхняй. Брушка і горла звычайна белага колеру, нярэдка з жаўтаватым адценнем. Самцы ў шлюбны перыяд набываюць серабрыста-блакітную афарбоўку. На першых пальцах пярэдніх канечнасцей развіваюцца шлюбныя мазалі для ўтрымання самак. Вастрамордая жаба трапляецца ў лясах, на лугах, балотах, на раллі, палях, у садах, агародах, парках, на абочынах дарог, каля жылля. Часцей яна насяляе ўвільготненыя лісцевыя лясы (алешнікі, дубровы, бярэзнікі) і пойменныя лугі. У той жа час гэта самая засухаўстойлівая асобіна сярод жаб трапляецца і ў хвойніках, на сухадольных лугах. Важнейшай умовай жыцця вастрамордай жабы з'яўляецца наяўнасць у наваколлях прыдатных для размнажэння вадаёмаў. На [[Беларусь|Беларусі]] у сярэднім шчыльнасць засялення вастрамордай жабы складае каля 260 экзэмпляраў на 1 га. Самая вялікая шчыльнасць вастрамордых жаб адзначана ў алешніках, менш за ўсё іх у хвойніках. На вільготных лугах шчыльнасць складае больш за 1000 асобін на 1 га, на сухадолах — толькі 10-50. Найбольш актыўныя вастрамордыя жабы вечарам, аднак і днём іх можна часта сустрэць. Пры спрыяльных умовах жабы пастаянна трымаюцца ў адных і тых жа месцах і не аддаляюцца ад іх больш як на 25-30 м. У той жа час яны могуць рабіць і далёкія летнія міграцыі ў пошуках больш спрыяльных і багатых кормам участкаў. Як і ўсе жабы, вастрамордая корміцца на сушы рознымі беспазваночнымі (шчаўкуны, даўганосікі, лістаеды, вусені совак і пядзенікаў), паядаюць яны таксама мух, камароў, аваднёў, наземных ракавінных малюскаў, водных беспазваночных. Палюючы за насякомымі, вастрамордая жаба сама часта становіцца здабычай млекакормячых ці птушак. Такія паўзуны, як яшчаркі, вужы, гадзюкі, таксама кормяцца гэтымі жабамі. Маладыя жабяняты і [[апалонікі]] могуць стаць ахвярай не толькі іншых відаў жаб (напрыклад, буйной сажалкавай жабы), але і сваіх сародзічаў. Зімуе асноўная маса вастрамордых жаб на сушы. З наступленнем восеньскіх халадоў жабы хаваюцца ў ямах, норах грызуноў, кучах лісця, пад камянямі, у спарахнелых пнях, у нізкіх дуплах дрэў, пад вялікімі кучамі ламачча, у падвалах, скляпах. Некаторая частка вастрамордых жаб іншы раз зімуе на дне вадаёмаў (ручаёў, у сподках вады сярод тарфяных балот). Вастрамордыя жабы выходзяць з сваіх схованак, калі невялікія вадаёмы вызваляюцца ад лёду і адтайвае глеба. Пасля гэтага жабы робяць часам даволі працяглыя (да 1 км) міграцыі ў пошуках вадаёма для размнажэння. Шлюбныя зборы вастрамордых жаб уяўляюць сабой эфектную карціну: на вадзе ў пастаянным руху мноства блакітных самцоў, якія выдаюць гукі, што нагадваюць журчанне ручая. == Літаратура == * Земнаводныя. Паўзуны: Энцыклапедычны даведнік. Мн., БелЭн, 1996. ISBN 985-11-0067-6 * Пікулік М. М. Навошта нам амфібіі? — Мн.: Навука і тэхніка, 1992. ISBN 5-343-00383-4 == Спасылкі == * [http://slounik.org/149656.html Артыкул на Slounik.org] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Звычайныя жабы]] 2q58xkosnfdq4agvi3exfamzlfxrnnu 0 29677 4164779 3531274 2022-07-25T20:43:44Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус=Горад |беларуская назва=Каліш |арыгінальная назва=Kalisz |герб = POL Kalisz COA.svg |сцяг = POL Kalisz flag.svg |ваяводства = Велікапольскае |павет = Горад на правах павета |гміна = |абшчына ў табліцы = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата ўтварэння = |першае згадванне = 158 [[Клаўдзій Пталемей]] |ранейшыя імёны = |статус з = да 1268<ref>[http://encyklopedia.pwn.pl/index.php?module=haslo&id=3919314 Kalisz - Encyklopedia.pwn]</ref> |lat_dir=N |lat_deg=51 |lat_min=45 |lat_sec=27 |lon_dir=E |lon_deg=18 |lon_min=04 |lon_sec=48 |плошча=69,42 |вышыня цэнтра НП = 98-151 |насельніцтва=104 676<ref>[http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_powierzchnia_i_ludnosc_przekroj_terytorialny_2013.pdf Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2013]</ref> |год перапісу=2013 |шчыльнасць=1508 |агламерацыя= |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = +48 62 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 62-800 - 62-810 |выгляд ідэнтыфікатара=TERC (GUS) |TERC= TERC (GUS) 3061011 |аўтамабільны код=PK |скарочаная назва= |адрас=Główny Rynek 20 |сайт = www.kalisz.pl }} '''Каліш''' ({{lang-pl|{{Audio|Pl-Kalisz.ogg|Kalisz}}}}, {{lang-de|Kalisch}}) — [[горад]] на правах павета ў [[Велікапольскае ваяводства|Велікапольскім ваяводстве]] [[Польшча|Польшчы]]. Каліш з’яўляецца самым старым горадам у Польшчы. У II стагоддзі н. э. грэчаскі географ [[Клаўдзій Пталемей]] у сваім «Геаграфічным аглядзе» прама згадаў горад Калізію, і гэты горад атаясамляецца з сучасным Калішам. З’яўляецца ён таксама цэнтрам [[гміна|гміны]] Каліш і горадам на правах [[павет]]а. Займае плошчу 70 км². Насельніцтва 103&nbsp;870 чалавек (на [[2014]] год)<ref>Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx]</ref>. Раней з’яўляўся сталіцай [[Калішская губерня|Калішскай губерні]] ([[1837]]—[[1844]], [[1867]]—[[1917]]) у складзе Расійскай імперыі і [[Калішскае ваяводства (1975—1998)|Калішскага ваяводства]] ([[1975]]—[[1998]]). Горад размешчаны на рацэ [[Рака Просна|Просна]]. == Вядомыя асобы == * [[Аліна Шапачнікаў]] (1926—1973) — [[скульптар]] і [[Графіка (мастацтва)|графік]]. == Галерэя == <gallery> Выява:Kalisz_Mostek_184-32.jpg| Выява:PL_Kalisz_RynekII.JPG|Рынак Выява:Kalisz ratusz 2018.jpg|Ратуша Выява:PL_Kalisz_KosciolNoc.JPG| Выява:Kalisz ul. Śródmiejska 29, bank.jpg| Выява:Kalisz_Dorotka_184-30.jpg| Выява:Kalisz-Kosciol_Sw_Jozefa.jpg| Выява:Kalisz Calisia One 2019.jpg| Выява:Kalisz 01.JPG| Выява:Kalisz ul. Rzemieślnicza 6 (CKP).jpg| Выява:PL_Kalisz_NowySwiat.JPG| </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.kalisz.pl Афіцыйная старонка горада] {{commons|Kalisz}} {{Велікапольскае ваяводства}} [[Катэгорыя:Каліш| ]] ozeddhb0ukx5beauon43bot44f8o8fa 0 30687 4164759 3933023 2022-07-25T20:20:37Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Дзяржава |Беларуская назва =Кувейт |Арыгінальная назва ={{lang-ar2|دولة الكويت}}<br />Даўла́т эль-Куве́йт |Родны склон =Кувейта |Сцяг = |Герб =Coat of Arms of Kuwait-2.svg |Замест герба = |Дэвіз = |Назва гімна =Ан-Нашыд аль-Ватані |Аўдыё = |Форма праўлення =[[Канстытуцыйная манархія]] |Дзяржаўная рэлігія = |lat_dir = N|lat_deg = 29|lat_min = 22|lat_sec = 0 |lon_dir = E|lon_deg = 47|lon_min = 38|lon_sec = 0 |region = |CoordScale =1000000 |На карце =Map of Kuwait.svg |На карце2 = |Мова =[[Арабская мова|Арабская]] |Заснавана = |Дата незалежнасці =[[19 чэрвеня]] [[1961]] (ад [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]) <br />[[26 лютага]] [[1991]] (ад [[Дзень вызвалення Кувейта|Ірака]]) |Незалежнасць ад = |Сталіца =[[Горад Кувейт|Эль-Кувейт]] |Найбуйнейшыя гарады = |Пасады кіраўнікоў =[[Эмір]]<br />[[Спіс прэм'ер-міністраў Кувейта|Прэм'ер-міністр]] |Кіраўнікі =[[Наваф аль-Ахмед аль-Джабер ас-Сабах|Наваф I]]<ref>{{cite web|title=Наследный принц Наваф назначен новым эмиром Кувейта|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/9583723|publisher=[[ТАСС]]|date=2020-09-29|lang=ru}}</ref><br /> [[Джабер аль-Мубарак аль-Хамад ас-Сабах]]. |Месца па плошчы =152 |Плошча =17 818 |Працэнт вады =- |Этнахаронім = |Месца па насельніцтву =136 |Насельніцтва =3,566 млн |Год ацэнкі = |Насельніцтва па перапісу= |Год перапісу =2010 |Шчыльнасць насельніцтва =131 |Месца па шчыльнасці = |ВУП (ППЗ) = |Год разліку ВУП (ППЗ) = |Месца па ВУП (ППЗ) = |ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= |Месца па ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= |ВУП (намінал) = |Год разліку ВУП (намінал)= |Месца па ВУП (намінал) = |ВУП (намінал) на душу насельніцтва= |Месца па ВУП (намінал) на душу насельніцтва= |ІРЧП = |Год разліку ІРЧП = |Месца па ІРЧП = |Узровень ІРЧП = |Авіякампанія = |Валюта =[[Кувейцкі дынар]] |Дамен = |ISO = |Тэлефонны код =965 |Часавы пояс = |Заўвагі = }} '''Дзяржава Кувейт''', '''Кувейт''' ({{lang-ar|الكويت}}; [[Міжнародны фанетычны алфавіт|ІРА]]: [alkuwajt̪]) — дзяржава ў Азіі на [[Блізкі Усход|Блізкім Усходзе]], на [[Аравійскі паўвостраў|Аравійскім паўвостраве]]. Тэрыторыя — амаль 18 тыс. кв. км. Мае агульныя межы з [[Ірак]]ам і [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіяй]]. Працягласць марскога ўзбярэжжа ў [[Персідскі заліў|Персідскім заліве]] — 195 км. Сталіца — [[Горад Кувейт|Кувейт]]. Дзяржаўная мова — арабская. == Гісторыя == [[Археалагічныя даследаванні|Раскопкі]] на астравах [[Файлака]], [[Ум-ан-Намль]] і [[Шувайх]] выявілі, што яны здаўна наведваліся прадстаўнікамі [[Месапатамія|старажытнай Месапатамскай цывілізацыі]]. Мяркуецца, што ў [[Акадская мова|акадскай]] [[літаратура|літаратуры]] яны пазначаны назвай ''Агару(м)''. Файлака быў вядомы [[элінізм|эліністычным]] мараплаўцам пад назвай вострава [[Ікар]]а. У [[сярэднявечча|сярэднявеччы]] на ўзбярэжжы сучаснага Кувейта квітнеў гандлёвы порт [[Казма]]. З VII ст. тэрыторыя Кувейта ўваходзіла ў склад Арабскага халіфата. З XIII ст. да канца XV ст. тэрыторыяй сучаснага Кувейта (які называўся тады Курэйн) кіравалі шэйхі мясцовых арабскіх плямёнаў. У пачатку XVI ст. ў раёне Персідскага заліва ўзмацнілася ўплыў партугальцаў. Аднак правадыры племя бэн халед, абапіраючыся на падтрымку [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]], здолелі захаваць незалежнасць эмірата і ад партугальцаў, і ад туркаў, нягледзячы на тое, што апошнія неаднаразова акупавалі яго тэрыторыю. У XVII ст. ў барацьбу за прыбярэжныя раёны Персідскага заліва ўступілі Францыя, Нідэрланды і Вялікабрытанія. Па-ранейшаму аспрэчвалі сваё панаванне Асманская імперыя і Персія. Хоць у сярэдзіне XVII ст. Курэйн зноў быў акупаваны туркамі і фармальна ўключаны ў склад Асманскай імперыі, там захоўвалася моцная мясцовая ўлада. У 1680, у эпоху кіравання шэйха Барака аль-Хаміда (1669—1682), быў пабудаваны ўмацаваны партовы горад [[Эль-Кувейт]]. Асаблівага росквіту Курэйн дасягнуў пры кіраванні шэйха Садуна аль-Хаміда (1691—1722), які здолеў захаваць мірныя адносіны з суседнімі дзяржавамі. Пасля там першанства атрымаў род ас-Сабах. У 1756 шэйх Сабах ибн Джабер ас-Сабах аб'яднаў усё плямёны ў адзінае дзяржаўнае ўтварэнне эмірат Кувейт. У 1777 англічане схілілі эміра Кувейта Абдаллу ібн Сабах ас-Сабаха ўсталяваць сяброўскія адносіны з Вялікабрытаніяй. У 1793 у Эль-Кувейце была заснаваная факторыя Ост-Індскай кампаніі, якая імкнулася манапалізаваць гандаль у гэтым рэгіёне. На працягу ХІХ ст., нягледзячы на ціск са боку Англіі, кіраўнікі Кувейта не згаджаліся ўсталяваць з ёй дамоўныя адносіны. У пачатку 1870-х г. эмір Кувейта быў прызнаны намеснікам султана Асманскай імперыі. Шэйх Мубарак ібн Сабах ас-Сабах у 1899 падпісаў дамову з [[Вялікабрытанія]]й, у адпаведнасці з якой апошняй належыла адказваць за вонкавую палітыку Кувейта. Такім чынам, Кувейт фактычна ператварыўся ў англійскі пратэктарат. У лістападзе 1914 Вялікабрытанія прызнала Кувейт незалежным княствам пад брытанскім пратэктаратам. У 1918-22 Кувейт быў уцягнуты ў памежныя канфлікты з Недждом і Іракам. Пры пасрэдніцтве прадстаўнікоў Вялікабрытані у 1922 была падпісана дамова аб перадачы часткі тэрыторыі Неджда Кувейту і Іраку і стварэнні памежных зон (з 1942 яны атрымалі статут Нейтральнай зоны). У красавіку 1923 англічане спрыялі ўключэнню выспаў, размешчаных у вусце р. Шатт-эль-Араб, якія належылі Іраку, у склад Кувейта. [[19 чэрвеня]] [[1961]] Вялікабрытанія адмовілася ад сваіх правоў у Кувейце, і была абвешчаная незалежнасць Дзяржавы Кувейт. Праз шэсць дзён [[Ірак]] абвясціў свой суверэнітэт над гэтымі землямі. Кувейт неадкладна звярнуўся да Вялікабрытаніі і Саудаўскай Аравіі за ваеннай дапамогай, а таксама падаў просьбу аб уступе ў ААН і Лігу арабскіх дзяржаў. На працягу наступных некалькіх дзён у Кувейт прыбыло каля 6 тыс. брытанскіх і саудаўскіх салдатаў. У жніўні 1962 брытанскія войскі, па рашэнні Лігі арабскіх дзяржаў, былі замененыя суданскімі, іарданскімі і егіпецкімі часткамі. Напруга сышла, але адносіны паміж Іракам і Кувейтам значна палепшыліся толькі пасля 1963. Тады жа былі эвакуіраваныя «сілы бяспекі» Лігі арабскіх дзяржаў у Кувейце. У 1968 было анулявана дамова паміж Кувейтам і Вялікабрытаніяй, паводле якой апошняя абавязвалася аказваць ваенную дапамогу Кувейту. У 1960-1970-е гады Кувейт хутка ўзбагаціўся за кошт экспарту нафты. Атрыманыя сродкі накіроўваліся ўрадам на развіццё эканомікі і сацыяльнай сферы, інвестыцыі ў заходніх краінах, дапамогу ісламскім дзяржавам. У 1970-е гады бoльшая частка нафтавай прамысловасці была нацыяналізаваная, а здабыча нафты абмежаваная з мэтай захавання яе запасаў. [[2 жніўня]] [[1990]] на тэрыторыю Кувейта ўварвалася статысячнае іракскае войска, і Ірак абвясціў аб анэксіі Кувейта. З краіны збеглі сотні тысяч жыхароў, тысячы былі арыштаваныя або забітыя. Іракцы разрабавалі або спалілі амаль усе грамадзянскія аб'екты і падпалілі 700 нафтавых свідравін. Гэтыя пажары мелі беспрэцэдэнтныя негатыўныя наступствы для стану навакольнага асяроддзя. 17 студзеня 1991 на падставе рашэння Рады бяспекі ААН пачалася акцыя па вызваленні Кувейта сіламі кааліцыі з 29 краін на чале з [[ЗША]]. Да 26 лютага краіна была цалкам вызваленая. {{таксама}} [[Вайна ў Персідскім заліве]] Пасля ўзнаўлення ўлады дынастыі ас-Сабах у краіне прайшлі масавыя арышты. Былі дэпартаваныя сотні тысяч палестынцаў. У мэтах гарантыі сваёй бяспекі Кувейт у пачатку 1990-х г. склаў дамовы аб вайсковым супрацоўніцтве з ЗША, Вялікабрытаніяй, Францыяй і Расіяй. Кувейт пайшоў на пашырэнне амерыканскай вайсковай прысутнасці на сваёй тэрыторыі, размяшчэнне амерыканскай брыгады і базаванне ВПС ЗША і іншых саюзнікаў. Адразу пасля заканчэння вайны ў Персідскім заліве Кувейт прыступіў да ўзнаўлення разбуранай гаспадаркі. == Насельніцтва == Насельніцтва Кувейту — каля 3,4 млн чал., з якіх 45 % складаюць кувейцяне, іншыя [[арабы]] — 35 %, [[Паўднёвая Азія|паўднёвыя азіяты]] — 9 %, [[іран]]цы — 4 %, прадстаўнікі іншых народаў — 7 %.<ref name="cia.gov">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/ku.html/ The World Factbook: Kuwait |accessdate=2008-08-22] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080813065644/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/ku.html |date=13 жніўня 2008 }}</ref> Пераважная рэлігія — [[іслам]]: 85 % вызнаўцаў — мусульмане (з якіх 70 % — [[Сунізм|суніты]], 30 % — [[Шыізм|шыіты]]), астатняе насельніцтва вызнае [[хрысціянства]], [[індуізм]], [[зараастрызм]].<ref name="cia.gov"/> == Дзяржаўны лад == Кувейт з'яўляецца [[канстытуцыйная манархія|канстытуцыйнаю манархіяй]]. Дынастыя Ас-Сабах правіць Кувейтам з [[1756]]. == Адміністрацыйна падзел == Тэрыторыя Кувейту дзеліцца на шэсць губерніяў: * [[Губернія Аль-Ахмадзі|Аль-Ахмадзі]] * [[Губернія Аль-Фарванія|Аль-Фарванія]] * [[Губернія Аль-Асыма|Аль-Асыма]] * [[Губернія Аль-Джагра|Аль-Джагра]] * [[Губернія Хавалі|Хавалі]] * [[Губернія Мубарак Аль-Кабір|Мубарак Аль-Кабір]] == Эканоміка == === Прамысловасць === Аснову эканомікі краіны складае здабыча [[нафта|нафты]]. Кувейт — адзін з асноўных пастаўшчыкоў нафты. Развіццё атрымалі нафтапераапрацоўка і нафтахімія. Здабыча нафты забяспечвае 50 % ВУП краіны, яе доля ў экспарце складае 90 %. Сярэднегадавыя аб'ёмы здабычы нафты складаюць 100 млн тонаў. Пад час вайны з [[Ірак]]ам эканоміка Кувейта значна страціла з-за таго, што ірацкія войскі ажыццявілі выкід значнай колькасці нафты ў [[Персідскі заліў]]. Так сама развіты вытворчасць [[будаўнічыя матэрыялы|будаўнічых матэрыялаў]], [[угнаенні|угнаенняў]], харчовая прамысловасць. Развіваецца апрасненне марской вады, па якому Кувэйт з'яўляецца лідарам. Угнаенні складаюць важную частку экспарту краіны. Так сама развіта здабыча [[жэмчуг]]у. [[Энергетыка]] Кувейта заснавана на нафце. Гадавая выпрацоўка энергіі складае 31,5 млрд [[кілават-гадзіна|кВт·г]]. === Сельская гаспадарка === Большая частка тэрыторыі Кувейту гэта [[пустыня|пустыні]], што стрымлівае развіццё [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]]. Для апрацоўкі прыгодна толькі каля 1 % тэрыторыі. Развіццё атрымала толькі [[жывёлагадоўля]], якая да адкрыцця нафтавых радовішчаў была асноўным заняткам мясцовых жыхароў. == Сімволіка == * [[Герб Кувейта]] * [[Сцяг Кувейта]] {{зноскі}} {{Краіны ля Персідскага заліва}} {{Краіны Аравійскага паўвострава}} {{Краіны Азіі}} {{Ліга арабскіх дзяржаў}} [[Катэгорыя:Кувейт]] [[Катэгорыя:Канстытуцыйныя манархіі]] [[Катэгорыя:Эміраты]] {{АІК}} qzkaq1qcpm67k7rn98i3vi4couus91q 0 33316 4164699 4164458 2022-07-25T16:15:41Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ - Барадзін https://football.by/news/166186.html wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Дынама Мінск | Лагатып = ФК Дынама Мінск.png | ШырыняЛагатыпа = 200px | ПоўнаяНазва = ЗАТ «Футбольны клуб „Дынама-Мінск“» | Мянушкі = бела-блакітныя, дынамікі | Горад = [[Мінск]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1927]] | Стадыён = [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]] | Умяшчальнасць = 22 246 | Кіраўнік = [[Андрэй Толмач]] | ПасадаКіраўніка = Генеральны дырэктар | Трэнер = | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 3 месца | Сайт = https://dinamo-minsk.by/blr | pattern_la1=_dinamominsk20h | pattern_b1= _dinamominsk20h | pattern_ra1=_dinamominsk20h | pattern_sh1=_dinamominsk20h | pattern_so1=_dinamominsk20h | leftarm1=FFFFFF | body1=FFFFFF | rightarm1=FFFFFF | shorts1=FFFFFF | socks1=FFFFFF | pattern_la2=_dinamominsk20a | pattern_b2=_dinamominsk20a | pattern_ra2=_dinamominsk20a | pattern_sh2=_dinamominsk20a | pattern_so2=_dinamominsk20a | leftarm2=FFFFFF | body2=FFFFFF | rightarm2=FFFFFF | shorts2=0000FF | socks2=0000FF }} '''«Дынама»''' — беларускі [[футбольны клуб]] з горада [[Мінск]]а, адзін з самых тытулаваных клубаў Беларусі. Каманда была створана ў [[1927]] годзе. Гуляла ў вышэйшай лізе [[Чэмпіянат СССР па футболе|чэмпіянату СССР]]. У 1982 годзе заняла ў ім першае месца. З 1992 года мінскае «Дынама» выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Назвы клуба == * «Дынама» (1927—1953) * «Спартак» (1954—1959) * «Беларусь» (1960—1962) * «Дынама» (з 1963 года) == Гісторыя клуба == === Першыя гады === Днём нараджэння мінскага «Дынама» прынята лічыць дату першага дакументальна пацверджанага матча каманды. Ён адбыўся 18 чэрвеня 1927 года ў [[Смаленск]]у, дзе мінчукі сустрэліся з мясцовымі аднаклубнікамі і атрымалі першую ў сваёй гісторыі перамогу — 2:1. У тым жа 1927 годзе «Дынама» паклала ў сваю скарбонку і першы трафей, выйграўшы чэмпіянат [[БССР]]. Цікава, што першапачаткова ўдзел у гэтым спаборніцтве прымалі каманды гарадоў. Сярод іх была і зборная Мінска, якая заваявала пуцёўку ў фінальны турнір, дзе сталічным футбалістам супрацьстаялі зборныя Гомелю і Віцебску. Аднак у фінале гуляла ўжо не зборная Мінска, а футбольная каманда «Дынама». Справа ў тым, што калектыў практычна цалкам складаўся з «дынамаўцаў», якія і настаялі на тым, каб выступаць пад такой назвай. Нежаданне выступаць пад сцягам горада выклікала буру абуранасці з боку грамадскасці. Футбалістаў вінавацілі ў паводзінах, нявартым савецкіх грамадзян, у схільнасці ўплыву буржуазных спартыўных грамадстваў. Але, як вядома, пераможцаў не судзяць. «Дынама» ў бліскучым стылі расправілася з супернікамі і заваявала званне чэмпіёна [[БССР]]. Спачатку з рахункам 4:1 былі пераможаныя гаспадары фінальнага турніру — зборная Гомеля. Затым быў цяжкі матч з Віцебскам, перапынены пры рахунку 1:1 з-за цемры. Пераігроўка выдалася не менш зацятай: 2:2 у асноўны час, і толькі на 9-й хвіліне трэцяга (!) дадатковага тайма мінчук Ціхаміраў прынёс перамогу сваёй камандзе. На наступны год «дынамаўцам» не атрымалася паўтарыць свой поспех, паколькі ва Усебеларускай спартакіядзе зноў выступала зборная Мінска, сфарміраваная з футбалістаў трох лепшых каманд рэспублікі — «Дынама», ОБВШ і Н-скай дывізіі. Сталічныя футбалісты завяршылі свой выступ на стадыі паўфіналу, саступіўшы камандзе Полацка. Галоўнай падзеяй футбольнага жыцця [[СССР]] у 1928 годзе стала правядзенне Усесаюзнай спартакіяды ў Маскве, удзел у якой прыняла і зборная [[БССР]], якая заняла пятае месца. Лепшым бамбардзірам беларускай каманды стаў «дынамавец» Ціхаміраў, які забіў 4 мяча. Яшчэ гэты год быў знамянальны тым, што спартыўнае таварыства «Дынама» прыступіла да будаўніцтва новага спартыўнага стадыёна на месцы былога іпадрома. Напачатку 1930-х гадоў у жыцці мінскага «Дынама» адбылася знамянальная падзея — у каманды з’явіўся свой стадыён. Размяшчаўся ён там, дзе сёння знаходзіцца паркавая частка сучаснага стадыёна, быў драўляным і змяшчаў 10 тысяч гледачоў. Характэрна, што кожны з дынамаўцаў зрабіў свой унёсак у будаўніцтва спартыўнай арэны, бескарысліва адпрацаваўшы па 100 гадзін. Да гэтага часу футбол стаў ужо самым папулярным выглядам спорту ў [[СССР]]. Не была выключэннем і [[Беларусь]]. Футбалісты мінскага «Дынама» хадзілі ў кумірах у сталічнай публікі. Шмат у чым паспрыяла гэтаму выхад на экраны ў 1936 годзе мастацкага фільма «Брамнік». Каб патрапіць на яго, у мінскіх кінатэатраў выбудоўваліся велізарныя чэргі. === Удзел у першынстве СССР да вайны === У 1936 годзе прайшоў першы чэмпіянат СССР. Праўда, футбольнай каманды «Дынама» (Мінск) сярод яго ўдзельнікаў не было. Мінчукі, якія яшчэ не мелі статуту каманды майстроў, гулялі на першынства рэспублікі, якое ў чарговы раз выйгралі ў 1937 годзе. Толькі два гады праз сталічная каманда стала камандай майстроў. У 1940 годзе яна была ўключана ў склад пятнаццаці каманд, якім на наступны год атрымалі магчымасць выступаць у вышэйшай лізе саюзнага чэмпіянату. Так што сезон 1941 гады мінскія заўзятары чакалі з нецярпеннем. Гонар дэбютаваць у эліце савецкага футбола выпала наступным футбалістам: брамнікі — Аляксандр Дорахаў, Аляксандр Кваснікаў, палявыя гульцы — Леанід Салаўёў, Аляксандр Маляўкін, Міхась Воўкаў, Абуш Чалакян, Міхась Карабко, Сяргей Нікульцаў, Васіль Панфілаў, Аляксандр Абрамаў, Якаўлеў, Васіль Панамароў, Эрык Рэйстэр, Яўген Піскароў, Кастусь Балясаў, Пётр Ігнатаў, Мікалай Шэвялянчык, Мікалай Зіноўеў. 27 красавіка 1941 гады «Дынама» правяло ў Мінску першы матч саюзнага першынства супраць іншага дэбютанта вышэйшай лігі ленінградскага «Спартака» і атрымала перамогу з лікам 2:1. Далей каманду чакала параза ў Тбілісі ад мясцовых аднаклубнікаў, вікторыя ў Маскве над першай прафсаюзнай камандай, і два запар паразы ад адэскага «Спартака» і ад дзейснага чэмпіёна — маскоўскага «Дынама». Таму да чарговай хатняй гульні 15 чэрвеня супраць каманды «Стаханавец» са [[Горад Данецк|Сталіна]] мінчукі рыхтаваліся асабліва старанна. Аднак і ў гэтай сустрэчы дынамаўцам не наканавана было дамагчыся дадатнага выніку. Дзякуючы бездакорнай гульні свайго галкіпера, перамогу з рахункам 2:1 атрымалі госці. Гэта быў апошні футбольны матч «Дынама» ў тым фатальным годзе. Праз тыдзень пачалася вайна… === Вялікая Айчынная вайна === Вайна заспела футбалістаў сталічнага «Дынама» ў Мінску. Паколькі каманда ўваходзіла ў структуру [[НКУС]] і была паўваенным калектывам, то ўжо на другі дзень вайны дынамаўцам выдалі абмундзіраванне, зброю і загадалі адпраўляцца ў Маскву. Як распавядаў пасля вайны адзін з ігракоў той каманды Мікалай Шавялянчык, футбалісты самастойна знайшлі ў падпаленым горадзе грузавік, на якім і накіраваліся па Магілёўскай шашы ў бок Масквы, кожную хвіліну рызыкуючы патрапіць пад бамбардзіроўку або нарвацца на варожы дэсант. Ехалі, пакуль не скончыўся бензін. Калі той закончыўся, а заправіцца не было дзе, далей пайшлі пешшу ў натоўпе ўцекачоў. У Магілёве футбалістам дапамог першы сакратар ЦК КПБ [[Панцеляймон Панамарэнка]], які выдзяліў дзве машыны, на якіх каманда даехала да Смаленска, а адтуль сяк-так дабралася і да Масквы. Па прыбыцці ў сталіцу футбалісты адправіліся на стадыён «Дынама». Тут у ліпені 1941-га фарміравалася Асобная мотастралковая брыгада адмысловага прызначэння — знакаміты ОМСБОН. У яе ўваходзілі 800 лепшых спартсменаў краіны, а таксама працоўныя маскоўскіх прадпрыемстваў, выкладчыкі і курсанты школ НКУС, чэкісты-аператыўнікі, памежнікі. У склад гэтай брыгады былі залічаны і мінскія футбалісты. ОМСБОН нёс патрульную службу, удзельнічаў у стварэнні абарончых меж, мініраванні важных аб’ектаў, ажыццяўляў выведвальныя і дыверсійныя дзеянні на акупаванай ворагам тэрыторыі. У кастрычніку 1941 года, калі Масква была абвешчана на аблогавым становішчы, часова стаў часткай гарнізона сталіцы і браў удзел у баявых дзеяннях у Падмаскоўе. 7 лістапада 1941 гады ў складзе ОМСБОН футбольная каманда мінскага «Дынама» на чале са старэйшым трэнерам Львом Карчэбокавым удзельнічала ў парадзе савецкіх войскаў на Чырвонай плошчы. Пасля таго як вораг быў адкінуты ад Масквы, футбалісты, якія неслі патрульную службу, ахоўвалі ваенныя аб’екты. Шэраг з іх прасіліся на фронт, але адпусцілі толькі некаторых. Касцяк каманды захаваўся, і пасля пераломнай перамогі пад Сталінградам з дынамаўцаў ізноў сфарміравалі футбольную каманду, якая некаторы час выступала ў першынстве Масквы пад назвай «Ваенная частка маёра Іванова». Крыху пазней каманду перайменавалі ў «Дынама-2». У 1944 годзе дынамаўская каманда ўжо іграла ў Кубку СССР, прычым дайшла да паўфіналу. === Пасляваенны час === <!--Вясна 1945 гады. Вайна набліжалася да канца. Жыццё ў Савецкай краіне паступова вярталася ў мірнае рэчышча. Ужо ў сярэдзіне мая павінен быў стартаваць першы паваенны чэмпіянат СССР па футболе, у ліку ўдзельнікаў якога было і мінскае «Дынама». Праўда, на шляхі вяртання вялікага футбола ў беларускую сталіцу стаяла адна істотная праблема. Дзе праводзіць хатнія матчы? Бо даваенны стадыён быў разбураны, а на ўзвядзенне новага патрабаваўся час. Таму сталі ўдарнымі тэмпамі прыводзіць у парадак стадыён «Харчавік», які размяшчаўся на беразе Свіслачы ў парку імя Горкага. Тым часам мінскае «Дынама» ў Сухумі поўным ходам рыхтавалася да пачатку саюзнага першынства. Дахаты дынамаўцы вярнуліся 6 мая, а тры дня праз адправіліся ў Брэст, дзе вікторыяй над мясцовым «Спартаком» (2:1) адсалютавалі Вялікай Перамозе. Адразу ж пасля матча сталічная каманда ўзяла курс на Тбілісі, дзе 14 мая ёй мела быць стартаваць у чэмпіянаце краіны паядынкам супраць ленінградскага «Зеніту». Супрацьстаянне прадстаўнікоў двух гарадоў-герояў завяршылася баявой нічыёй — 1:1. Аўтарам першага гала ў паваеннай гісторыі футбольнага клуба «Дынама» (Мінск) стаў паўабаронца Барыс Курнеў. Далей рушылі ўслед паразы ад аднаклубнікаў з Ленінграда (0:4) і Тбілісі (0:5) і перамога над сталінградскім «Трактарам» (4:1). Наступны матч мінчукі чакалі з адмысловым нецярпеннем, паколькі гульня, нарэшце вось, павінна была адбыцца ў Мінску. 14 чэрвеня дзесяць тысяч якія знудзіліся па футболе мінчукоў прыйшлі на стадыён «Харчавік», каб паглядзець на паядынак сваіх улюбёнцаў з маскоўскім «Дынамам». Аднак іх падтрымкі апынулася не досыць, каб перагуляць адну з наймоцных на той момант каманд краіны. Забіўшы тры неўзаемных мяча, масквічы пацвердзілі свой статут фаварытаў чэмпіянату і прыпсавалі мінскім аднаклубнікам хатні дэбют. Аднак нават гэта параза не магла азмрочыць радасці заўзятараў ад вяртання вялікага футбола ў беларускую сталіцу. У далейшым мінчукі выступалі са зменнымі поспехам, чаргуючы яркія перамогі з крыўднымі паразамі. Як следства, па выніках чэмпіянату «Дынама» абгрунтавалася на 9-м месцы, набраўшы 17 ачкоў у 22 матчах. Чэмпіянат краіны 1946 года склаўся для мінскага «Дынама» вельмі няўдала. Каманда толькі ў апошнім туры гарантавала сабе захаванне прапіскі ў вышэйшай лізе. Дало пра сябе ведаць адсутнасць добра падрыхтаваных рэзерваў. Аднак па канчатку першынства былі зроблены адпаведныя высновы, і перад стартам новага сезона беларускія заўзятары чакалі ад сваіх улюбёнцаў не толькі прыгожай гульні, але і годнага выніку. Нажаль, пачало было проста якія бянтэжаць — сем параз запар. З вяртаннем на нанова адбудаваны стадыён «Дынама» справы ў дынамаўцаў пайшлі весялей. Але занадта шмат ачкоў было страчана на старце, каб разлічваць на штосьці больш, чым захаванне месца ў класа «А». Перад чэмпіянатам 1948 гады мінская лютва ўзмацнілася некалькімі новымі гульцамі. З маскоўскага «Дынама» ў каманду прыйшлі Аляксандр Назараў, Валерый Бехтенев, а таксама добра знаёмы мінскім заўзятарам Барыс Курнеў. Мінчукі стартавалі 2 мая ў Ерэване, атрымаўшы перамогу над мясцовымі аднаклубнікамі (2:1). Аднак гэта гульня была прызнана таварыскай у сувязі з якая змянілася сістэмай розыгрышу. Кіраўнікі савецкага футбола палічылі, што праводзіць чэмпіянат у 30 каманд не вельмі зручна, і вырашылі заднім лікам (!) скараціць колькасць удзельнікаў да 14. Зрэшты, гэты фальстарт не адбіўся на гульні дынамаўцаў, якія выдатна пашумелі на старце і доўгі час знаходзіліся ў групе лідараў. Але кароткая лаўка запасных не дазволіла камандзе ўтрымаць набраны тэмп да канца чэмпіянату. 15 параз запар адкінулі мінчукоў на 12-е выніковае месца. Гэтак жа няўдала склаўся для «Дынама» і чэмпіянат 1949 гады — усяго толькі 15-е радок у турнірнай табліцы. А год праз каманда і зусім выляцела ў клас «Бы». Прычым права выступаць у найнізкай лізе дынамаўцам прыйшлося аспрэчваць у двухраундовой двубоі з пераможцам першынства БССР 1950 гады — камандай Акруговай хаты афіцэраў. Першы матч прынёс перамогу армейцам (1:0), у зваротным паядынку з такім жа рахункам мацней апынулася «Дынама». Не выявіла пераможца і дадатковая сустрэча — 1:1. Якая зацягнулася спрэчка прэтэндэнтаў завяршыўся толькі 3 снежня, калі дынамавец Макараў у дадатковы час дакладным ударам схіліў чару шаляў у карысць сваёй каманды. У 1951 годзе «бела-блакітныя» вярнулі сабе месца сярод наймоцных каманд класа «А». Але адставанне мінчукоў ад лепшых каманд краіны ў тэхнічным і тактычным плане было занадта прыкметным. Як следства, чарговае растанне з вышэйшым дывізіёнам. Падобная сітуацыя ў корані не ўладкоўвала кіраўніцтва рэспублікі. Таму было прынята рашэнне ствараць калектыў, здольны не толькі вярнуць прапіску ў вышэйшай лізе, але і трывала там замацавацца. З гэтай мэтай у каманду быў запрошаны знакаміты галкіпер Аляксей Хомич. Актыўна ўводзілася ў склад таленавітая моладзь у твары Івана Мозера, Уладзіміра Нуждина, Вячаслава Артемова, Юрыя Прохорова. У 1953 годзе абноўленае «Дынама» бліскуча прайшло турнірны шлях у класе «Б» і вярнулася ў групу наймоцных. На гэты раз не для таго, каб выступаць у якасці статыстаў. У сезон 1954 гады каманда ўступіла з новай назвай. Загадам Кіравання па фізічнай культуры і спорту Міністэрства адукацыі БССР футбалісты і трэнеры мінскага «Дынама», якія заваявалі права выступаць у класе «А» былі залічаны ў склад футбольнай каманды майстроў «Спартак». І варта прызнаць, што змена назвы дабратворна адбілася на гульні мінчукоў. Ужо стартавы матч чэмпіянату супраць маскоўскага «Лакаматыва», які адбыўся па просьбе азербайджанскай грамадскасці ў Ерэване, хоць і не выявіў пераможца (0:0), але прадэманстраваў велізарны патэнцыял мінскай лютвы. Пацверджаннем гэтага стала серыя гучных перамог над лідарамі савецкага футбола. Спачатку дзякуючы дублю Івана Мозера быў зрынуты чэмпіён краіны — маскоўскі «Спартак» (2:1). Затым ахвярай мінскіх спартакаўцоў упалі грозныя маскоўскія армейцы (1:0). А 31 мая на мінскім стадыёне «Дынама» ў прысутнасці 35000 гледачоў мінчукі ўпершыню ў сваёй паваеннай гісторыі адолелі якое лідыравала ў чэмпіянаце сталічнае «Дынама» (1:0). Вока заўзятараў цешыла не толькі яркая гульня каманды, але і месца ў турнірнай табліцы — пасля вікторыі над «Дынамам» спартакаўцы ўзлезлі на дагэтуль нябачаны першы радок. І нібы ўбоявшись уласнага спрыту, зменшылі звароты, патрываўшы шэраг неабавязковых параз. Як следства, першы круг мінская каманда завяршыла толькі пятой. Праўда, якія рушылі неўзабаве перамогі над «Крыламі Саветаў» (2:0), «Зенітам» (2:0), «Тарпеда» (2:1) і кіеўскім «Дынамам» (3:2) вярнулі дзёрзкага пачаткоўца ў што лідыруе групу. Ключавым у размеркаванні месцаў на пастаменце павінен быў стаць паядынак мінчукоў з маскоўскімі аднаклубнікамі 25 ліпеня ў Мінску. Аднак мінскія аматары футбола так і не ўбачылі сустрэчы прэтэндэнтаў на медалі. У сувязі з адкрыццём у Латвіі другой Усесаюзнай спартакіяды грамадства «Спартак» матч вядучых каманд краіны было вырашана перанесці ў Рыгу, дзе пры агідным судзействе латышскай судзейскай брыгады мінчукі пацярпелі паражэнне — 2:3. Зрэшты, гэта няўдача не зламала спартакаўцоў, якія годна правялі фіналь чэмпіянату і ўпершыню ў гісторыі клуба заваявалі бронзавыя медалі ўсесаюзнага першынства. Іх уладальнікамі сталі: футбалісты А.Хоміч, Н.Макараў, П.Мімрык, А.Ягораў, І.Мозер, В.Голубеў, В.Арцёмаў, А.Галашчапаў, Г.Абрамовіч, Б.Курнеў, В.Маляўкін, В.Ходзін, Ю.Бачурын, а таксама трэнеры М.Базенянкоў і М.Шавялянчык. Гэты поспех дазваляў беларускім заўзятарам спадзявацца на ўдалы выступ каманды і ў наступным сезоне. Аднак бронза 1954 гады так і засталася адзіным дасягненнем мінчукоў пад сцягам «Спартака». Другая палова 50-х складалася для мінскага «Спартака» вельмі няўдала. Каманда ніяк не магла знайсці тую гульню, якая дазволіла ёй заваяваць «бронзу» чэмпіянату СССР 1953 гады. Як следства, сталыя растанні з вышэйшай лігай, якія год праз змяняліся абнадзейлівымі вяртаннямі. Так працягвалася да 1959 гады, калі спартакаўцы, фінішаваўшы сёмымі ў чэмпіянаце краіны сярод каманд класа «Б», не змаглі вярнуць сабе прапіску ў групе наймоцных. Перад пачаткам сезона 1960 гады Федэрацыя футбола СССР прыняла рашэнне з мэтай папулярызацыі футбола ў краіне пашырыць клас «А» да 22 каманд і праводзіць чэмпіянат у два этапу. Дзякуючы гэтаму рэфармаванню Беларусь вярнула сабе месца ў вышэйшай лізе. Абараняць гонар рэспублікі ў барацьбе з лепшымі футбольнымі калектывамі краіны мела быць камандзе пад назвай «Беларусь», укамплектаванай футбалістамі мінскага «Спартака» і «Ураджая» і ўзмоцненай гульцамі з іншых клубаў краіны. З маскоўскага «Тарпеда» прыйшлі Альберт Дзенісенка, Віталь Арбутаў, Уладзімір Церахаў, з маскоўскага «Дынама» — Анатоль Жукаў, з мікалаеўскага «Авангарда» — Анатоль Маёраў. Шэфства над новай лютвой узяў Мінскі трактарны завод. Старт «Беларусі» ў чэмпіянаце выдаўся проста феерычным — пяць перамог запар! Прычым, сярод зрынутых былі такія гранды савецкага футбола, як маскоўскі «Спартак» і кіеўскае «Дынама». За ўвесь першы круг мінчукі патрывалі ўсяго дзве паразы — ад алма-атинского «Кайрата» (0:2) і армейцаў Масквы (0:3) — і заслужана займалі першае месца ў сваёй групе. Усё з нецярпеннем чакалі ад дэбютанта вышэйшай лігі новых неспадзевак. Але працягу не рушыла ўслед. Другі круг мінская лютва правяла вельмі нестабільна, чаргуючы ўдалыя матчы з адкрыта правальнымі, і завяршыла групавы этап на шостым месцы, якое давала «Беларусі» права змагацца толькі за месцы з 7-га па 11-е. Для каманды, яшчэ ўчора якая прэтэндавала на медалі, гэта было вялікім расчараваннем. Так што нядзіўна, што мінчукі не змаглі наладзіцца на матчы суцяшальнага турніру і фінішавалі ў чэмпіянаце толькі адзінаццатымі. Перад сезонам 1961 гады ў «Беларусі» пачаўся працэс змены пакаленняў. Каманду пакінулі дасведчаныя Леанід Нікуленкп, Анатоль Ільін, Анатоль Маёраў, на змену якім прыйшла цэлая група выхаванцаў беларускага футбола: Іван Савосцікаў, Юрый Пышнік, Леанід Гарай, Мікалай Чаргінец. З маскоўскага ЦСКА ў Мінск перабраўся Міхаіл Мустыгін. Амаладжэнне складу не прайшло бясследна. У наступных двух чэмпіянатах мінчукі не набылі поспеху, стабільна фінішуючы на 19-м месцы. Тым часам, былі і пазітыўныя моманты. Так, у 1961 годзе «Беларусі» быў уручаны прыз газеты «Савецкі спорт», як самай карэктнай камандзе краіны. А ў 1962-м адным з найлепшых бамбардзіраў першынства стаў нападнік мінчан Міхаіл Мустыгін, які забіў 16 мячоў. На гэтым завяршаецца кароткая гісторыя каманды майстроў пад назвай «Беларусь». Пасля «бронзавага» поспеху 1963 гады «Дынама» ніяк не атрымоўвалася намацаць гульню, якая дазволіла б ім ізноў падняцца на пастамент саюзнага першынства. Быццам бы па-ранейшаму ярка дзейнічаў грозны тандэм нападнікаў Малафееў — Мустыгін, на чый рахунак даводзілася львіная дзель камандных галоў, асвоіліся ў ролі лідараў Леанард Адамаў, Іван Мозер, Іван Савосцікаў, актыўна ўводзіліся ў склад перспектыўная моладзь, а выніку ўсё не было. Не лепшую паслугу мінчукам аказвалі штогадовыя турнэ па краінах Афрыкі, якія парой даводзіліся на самы разгар чэмпіянату. Адмовіцца ж было немагчыма, паколькі за ўсім гэтым крыліся палітычныя матывы. З такіх паездак футбалісты вярталіся змарнелымі далёкімі пералётамі, а часцяком і з траўмамі, што не магло не адбіцца на выступе каманды. Так, у 1965-м шмат у чым менавіта турнэ па Тунісе пакінула «Дынама» за бортам прызавой тройкі. У падапечных Аляксандра Севидова проста не хапіла сіл на фіналь чэмпіянату. Затое ў Кубку СССР 1965 гады «бела-блакітныя» выступілі як ніколі ўдала. Адолеўшы ў паўфінале чэмпіёна краіны тбіліскае «Дынама», мінчукі ўпершыню ў сваёй гісторыі выйшлі ў фінал, дзе іх чакаў грозны маскоўскі «Спартак». Першая сустрэча каманд у Маскве 14 жніўня пераможца не выявіла (0:0), у які адбыўся назаўтра дадатковым матчы мацней апынуліся сталічныя футбалісты (2:1). У сезоне 1967 гады дынамаўцы пры досыць нядрэннай гульні зноў спыніліся ў кроку ад пастамента. Невялікім суцяшэннем для каманды магло паслужыць толькі тое, што іх форвард Міхась Мустыгин з 19 мячам стаў лепшым бамбардзірам першынства. У наступныя гады вынікі «Дынама» пайшлі на змяншэнне, у чым, зрэшты, не было нічога дзіўнага — у камандзе пачаўся працэс змены пакаленняў. Пасля чэмпіянату 1969 гады развіталіся з футболам куміры беларускіх заўзятараў Міхаіл Мустыгін, Эдуард Зарэмба, Веніямін Арзамасцаў і Анатоль Глухотка. На трэнерскую працу перайшоў Іван Мозер. А 21 кастрычніка 1971 гады на мінскім стадыёне «Дынама» перад матчам «Дынама» (Мінск) — «Дынама» (Масква) адбылася цырымонія правадоў з вялікага футбола лепшага бамбардзіра ў гісторыі каманды Эдуарда Малафеева. Нападнік мінчукоў тройчы ўваходзіў у лік 33-х лепшых гульцоў СССР (1963, 1967, 1968), у 1971 годзе стаў лепшым бамбардзірам чэмпіянату краіны, у тым жа года ўвайшоў у члены клуба бамбардзіраў імя Рыгора Фядотава. За сваю кар’еру ён згуляў 255 матчаў у вышэйшай лізе і правёў у вароты супернікаў 100 мячоў. На рахунку Малафеева 40 матчаў і 6 забітых мячоў за зборную СССР. За гэтыя дасягненні Спорткамітэт СССР узнагародзіў яго медалём «За выбітныя спартыўныя дасягненні». Перад пачаткам сезона 1974 гады мінскае «Дынама», якое выступала гэтыя гады ў першай лізе, узначаліў заслужаны трэнер СССР Міхась Бозененков. Дапамагалі яму ўслаўленыя ў мінулым гульцы каманды Анатоль Ягораў, Эдуард Малафееў і Леанард Адамаў. У калектыў улілася вялікая група выхаванцаў мінскіх ДЮСШ — Юрый Курбыка, Валерый Шавейка, Сяргей Бароўскі, Пётр Васілеўскі і інш. Аднак задача выйсця ў групу наймоцных апынулася мінчукам не па плячы. Вырашыць яе ім атрымалася толькі на наступны год, калі «Дынама» ўжо пад кіраўніцтвам Яўгена Гаранскага датэрмінова забяспечыла сабе пуцёўку ў вышэйшую лігу. 1976 год выдаўся для дэбютанта класа «А» асабліва цяжкім. У сувязі з удзелам зборнай СССР у чэмпіянаце Еўропы і XXI Алімпійскіх гульнях было праведзена два чэмпіянату краіны — вясновы і восеньскі. У вясновай частцы гэтага футбольнага марафона мінчукі выглядалі цалкам годна, заняўшы 9-е выніковае месца, а вось на восень сіл у іх ужо не хапіла. Атрымаўшы ўсяго дзве перамогі, «Дынама» размясцілася на апошнім 16-м месцы і разам з маскоўскім «Спартаком» пакінула вышэйшую лігу. Няўдалы выступ пацягнуў за сабой чарговую змену кіраўніцтва. У руля каманды ўстаў Алег Базилевич, які працаваў раней з кіеўскім «Дынамам». Новы трэнерскі штаб надаваў вялікую ўвагу функцыянальнай падрыхтоўцы і патрабаваў безумоўнага выканання абранай на гульню канцэпцыі. Але для выйсця ў клас «А» гэтага апынулася недастаткова. У чэмпіянаце 1977 гады мінчукі не змаглі падняцца вышэй 4-га месцы і на наступны год пад кіраўніцтвам Базилевича распачалі чарговую спробу ўвайсці ў вышэйшую лігу. Місія здавалася цалкам пасільнай, паколькі дынамаўская моладзь ужо паспела набрацца досыць досведу, каб вырашаць сур’ёзныя задачы. Пацвердзілі гэта і першыя гульні чэмпіянату, у якіх каманда дзейнічала ярка і атрымлівала буйныя перамогі. Аднак трэнерскі штаб не заахвочваў творчую імправізацыю на поле, навязваючы футбалістам строгія тактычныя схемы, у сувязі з чым гульня «Дынама» паступова блякла, а выйсце ў групу наймоцных станавіўся ўсё больш сумніўным. У якая склалася сітуацыі Беларускі савет «Дынама» вырашыўся на адважны крок — даручыць кіраўніцтва лепшым клубам рэспублікі мясцовым спецыялістам. Выбар упаў на Эдуарда Малафеева, паспяхова працавалага ў Брэсце. Нядаўні кумір беларускіх заўзятараў без ценю нясмеласці прыняў каманду ў сярэдзіне сезона, здолеў натхніць футбалістаў на творчасць і самаадданасць і вярнуў-ткі Беларусі месца ў вышэйшай лізе. Тады яшчэ ніхто нават не падазраваў, што праз некалькі гадоў менавіта пад яго кіраўніцтвам мінскае «Дынама» даможацца самага гучнага поспеху ў сваёй гісторыі… --> === У суверэннай Беларусі === == Дасягненні == ==== {{Сцяг|СССР}} СССР ==== '''[[Чэмпіянат СССР па футболе|Чэмпіянат СССР]]''' * ''Чэмпіён СССР (1)'': 1982 * ''Бронзавы прызёр (3)'': 1954, 1963, 1983 '''[[Кубак СССР па футболе|Кубак СССР]]''' * ''Фіналіст (2)'': 1965, 1987 '''[[Кубак Футбольнага саюза СССР]]''' * ''Фіналіст (1)'': 1989 '''[[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіянат БССР]]''' * ''Чэмпіён БССР (6)'': 1937—39, 1945, 1951, 1975 * ''Срэбны прызёр чэмпіянатаў БССР (5)'': 1934, 1935, 1946, 1952, 1977 * ''Бронзавы прызёр чэмпіянатаў БССР (2)'': 1940, 1947 '''[[Кубак БССР па футболе|Кубак БССР]]''' * ''Уладальнік Кубка БССР (2)'': 1936, 1940 * ''Фіналіст (1)'': 1945 ==== {{Сцяг|Беларусь}} Беларусь ==== '''[[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіянат Беларусі]]''' * ''Чэмпіён (7)'': 1992, 1993, 1994, 1995, 1995 (восень), 1997, 2004 * ''Срэбраны прызёр (9)'': 1996, 2001, 2005, 2006, 2008, 2009, 2014, 2015, 2017 * ''Бронзавы прызёр (7)'': 2000, 2003, 2012, 2013, 2016, 2018, 2021 '''[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак Беларусі]]''' * ''Пераможца (3)'': 1992, 1994, 2003 * ''Фіналіст (3)'': 1996, 1998, 2013 '''[[Суперкубак Беларусі па футболе|Суперкубак Беларусі (Кубак сезона)]]''' * ''Пераможца (1)'': 1994 ==== [[File:Simple gold cup.svg|18px]] Футбольныя прызы (СССР) ==== * ''За справядлівую гульню'': 1961 * ''За волю да перамогі'': 1976 (в), 1982 * ''Кубак прагрэсу'': 1979, 1982 * ''Агрэсіўнаму госцю'': 1982 * ''Граза аўтарытэтаў'': 1986 * ''Імені Рыгора Фядотава'': 1982 == Статыстыка == {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="10" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў чэмпіянаце СССР''' |- !style="background: #436EEE; color:white" width=7%|'''Год''' !style="background: #436EEE; color:white" width=20%|'''Ліга''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''Г''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''Н''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white" width=6%|'''М''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''А''' !style="background: #436EEE; color:white" width=10%|'''Месца''' !style="background: #436EEE; color:white" width=37%|'''Бамбардзіры''' |- |1950 |Клас А |36 |9 |5 |22 |44-73 |23 |17(23) |Бармашаў — 11 |- |1951 |Клас Б |34 |21 |7 |6 |57-30 |49 |2(18) |Шэвялянчык — 20 |- |1952 |Клас А |13 |1 |3 |9 |10-29 |5 |14(14) |Шэвялянчык, Мозер, Васільеў, Юраў — 2 |- |1953 |Клас Б, 1-6 месцы |22 |13 |7 |2 |36-13 |33 |1(27) |Ягораў — 4 |- |1954 |Клас А |24 |12 |6 |6 |29-23 |30 |3(13) {{Бр|Бронза}} |Ягораў — 7 |- |1955 |Клас А |22 |2 |6 |14 |13‑32 |10 |12(12) |Ягораў — 3 |- |1956 |Клас Б, 1 зона |34 |18 |11 |5 |45-26 |47 |1(18) |Карнееў — 9 |- |1957 |Клас А |22 |1 |7 |14 |11-40 |9 |12(12) |Нікуленка — 3 |- |1958 |Клас Б, 3 зона |30 |18 |5 |7 |56-25 |41 |2(16) |Ерахавец — 10 |- |1959 |Клас Б, 2 зона |28 |13 |5 |10 |33-28 |31 |7(15) |Хасін — 9 |- |1960 |Клас А, 7-12 месцы |30 |13 |5 |12 |32-39 |31 |10(22) |Хасін — 13 |- |1961 |Клас А, 11-22 месца |32 |7 |10 |15 |29-44 |24 |19(22) |Мустыгін — 7 |- |1962 |Клас А, 13-22 месцы |30 |10 |6 |14 |34-41 |26 |19(22) |Мустыгін — 17 |- |1963 |Першая група А |38 |18 |12 |8 |47-27 |48 |3(20) {{Бр|Бронза}} |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 21 |- |1964 |Першая група А |32 |7 |17 |8 |24-21 |31 |9(17) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 10 |- |1965 |Першая група А |32 |14 |9 |9 |37-27 |37 |4(17) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 17 |- |1966 |Першая група А |36 |11 |13 |12 |36-39 |35 |11(19) |Мустыгін — 8 |- |1967 |Першая група А |36 |13 |17 |6 |47-31 |43 |4(19) |Мустыгін — 19 |- |1968 |Першая група А |38 |17 |12 |9 |52-36 |46 |6(20 |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 11 |- |1969 |Першая група А, 1-14 месцы |32 |8 |11 |13 |22-37 |27 |13(14) |Каберскі, Талейка — 4 |- |1970 |Вышэйшая група А |32 |11 |10 |11 |33-29 |32 |9(17) |Васільеў — 9 |- |1971 |Вышэйшая |30 |8 |12 |10 |36-43 |28 |11(16) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 16 |- |1972 |Вышэйшая |30 |10 |11 |9 |27-28 |31 |8(16) |Васільеў — 9 |- |1973 |Вышэйшая |30 |7 |3+6 |14 |21-36 |17 |15(16) |Грыгорьеў, Васільеў, Курнеў, Словак, Варонін — 3 |- |1974 |Першая |38 |21 |9 |8 |60-38 |51 |3(20) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 14 |- |1975 |Першая |38 |21 |8 |9 |52-31 |50 |2(20) |Грыгорьеў — 13 |- |1976(вясна) |Вышэйшая |15 |6 |3 |6 |17-18 |15 |9(16) |Васілеўскі — 5 |- |1976(восень) |Вышэйшая |15 |2 |4 |9 |10-21 |8 |16(16) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]], [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Байдачны]] — 4 |- |1977 |Вышэйшая |38 |19 |9 |10 |48-29 |47 |4(20) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 11 |- |1978 |Першая |38 |21 |11 |6 |57-28 |53 |3(20) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 16 |- |1979 |Вышэйшая |34 |15 |6 |13 |48-38 |36 |6(18) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 14 |- |1980 |Вышэйшая |34 |11 |12 |11 |41-42 |32(-2) |10(18) |Васілеўскі — 10 |- |1981 |Вышэйшая |34 |11 |13 |10 |44-39 |32 |9(18) |Васілеўскі — 14 |- |1982 |Вышэйшая |34 |19 |9 |6 |63-35 |47 |1(18) {{Зл|Чэмпіён}} |Гурыновіч — 13 |- |1983 |Вышэйшая |34 |17 |9 |8 |51-34 |43 |3(18) {{Бр|Бронза}} |Гурыновіч — 17 |- |1984 |Вышэйшая |34 |15 |13 |6 |43-28 |40 (-3) |5(18) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 12 |- |1985 |Вышэйшая |34 |16 |9 |9 |40-31 |41 |4(18) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 11 |- |1986 |Вышэйшая |30 |10 |8 |12 |37-40 |28 |10(16) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 13 |- |1987 |Вышэйшая |30 |12 |9 |9 |33-25 |33 |5(16) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 10 |- |1988 |Вышэйшая |30 |7 |11 |12 |29-34 |25 |12(16) |Шырокі — 5 |- |1989 |Вышэйшая |30 |11 |7 |12 |35-33 |29 |9(16) |Мятліцкі, Герасімец — 5 |- |1990 |Вышэйшая |24 |6 |3 |15 |20-34 |15 |12(13) |Мархель — 6 |- |1991 |Вышэйшая |30 |9 |11 |10 |29-31 |29 |8(16) |Вялічка — 9 |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="10" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў чэмпіянаце Беларусі''' |- !style="background: #436EEE; color:white"|'''Год''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Ліга''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Г''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Н''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''М''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''А''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Месца''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Бамбардзіры''' |- |1992 |Вышэйшая |15 |11 |3 |1 |38–7 |25 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Валянцін Бялькевіч|Бялькевіч]] — 7 |- |1992/93 |Вышэйшая |32 |26 |5 |1 |90–25 |57 |1(17) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Сяргей Бараноўскі|Бараноўскі]] — 17 |- |1993/94 |Вышэйшая |30 |24 |4 |2 |76–20 |52 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 14 |- |1994/95 |Вышэйшая |30 |20 |8 |2 |83–24 |48 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Яўген Кашанцаў|Кашанцаў]] — 18 |- |1995-восень |Вышэйшая |15 |12 |2 |1 |42–13 |38 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 15 |- |1996 |Вышэйшая |30 |23 |6 |1 |83–20 |75 |2(16) {{Ср|Срэбра}} |[[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Макоўскі]] — 23 |- |1997 |Вышэйшая |30 |21 |7 |2 |74–24 |70 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Макоўскі]] — 16 |- |1998 |Вышэйшая |28 |11 |6 |11 |39–38 |39 |8(15) |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]] — 7 |- |1999 |Вышэйшая |30 |14 |9 |7 |51–30 |51 |6(16) |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]] — 15 |- |2000 |Вышэйшая |30 |19 |5 |6 |49–21 |62 |3(16) {{Бр|Бронза}} |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]], [[Сяргей Уладзіміравіч Кавальчук|Кавальчук]] — 9 |- |2001 |Вышэйшая |26 |16 |5 |5 |52–21 |53 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 12 |- |2002 |Вышэйшая |26 |12 |6 |8 |44–28 |42 |7(14) |[[Максім Цыгалка|Цыгалка]] — 11 |- |2003 |Вышэйшая |30 |20 |4 |6 |62–24 |64 |3(16) {{Бр|Бронза}} |[[Сяргей Карніленка|Карніленка]] — 18 |- |2004 |Вышэйшая |30 |24 |3 |3 |64–18 |75 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Андрэй Разін|Разін]] — 12 |- |2005 |Вышэйшая |26 |15 |5 |6 |50–26 |50 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Леанід Ковель|Ковель]] — 9 |- |2006 |Вышэйшая |26 |15 |7 |4 |44–22 |52 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Эдуарду Марэйра Араужу|Эду]] — 10 |- |2007 |Вышэйшая |26 |8 |11 |7 |27–28 |35 |9(14) |[[Бруно Мбанангой|Мбанангой]] — 7 |- |2008 |Вышэйшая |30 |19 |5 |6 |49–29 |62 |2(16) {{Ср|Срэбра}} |[[Роберт Рак|Рак]] — 10 |- |2009 |Вышэйшая |26 |14 |8 |4 |38–18 |50 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Аляксандр Гаўрушка|Гаўрушка]] — 8 |- |2010 |Вышэйшая |33 |17 |5 |11 |49–34 |56 |4(12) |[[Сяргей Кісляк|Кісляк]] — 9 |- |2011 |Вышэйшая |33 |14 |7 |12 |50–43 |49 |4(12) |[[Бруна Фурлан|Фурлан]] — 11 |- |2012 |Вышэйшая |30 |16 |8 |6 |37–19 |56 |3(11) {{Бр|Бронза}} |[[Станіслаў Драгун|Драгун]] — 7 |- |[[Сезон 2013 ФК Дынама Мінск|2013]] |Вышэйшая |32 |15 |9 |8 |44–33 |54 |3(12) {{Бр|Бронза}} |[[Эрнан Фігерэда|Фігерэда]] — 10 |- |[[Сезон 2014 ФК Дынама Мінск|2014]] |Вышэйшая |32 |18 |7 |7 |44–21 |61 |2(12) {{Ср|Срэбра}} |[[Ненад Адамавіч|Адамавіч]], [[Ігар Стасевіч|Стасевіч]] — 8 |- |[[Сезон 2015 ФК Дынама Мінск|2015]] |Вышэйшая |26 |15 |8 |3 |36–13 |53 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Чыгозэ Удожы|Удожы]] — 10 |- |[[Сезон 2016 ФК Дынама Мінск|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] || 30 || 15 || 10 || 5 || 46–28 || '''55''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Уладзімір Хвашчынскі|Хвашчынскі]] — 8 |- |[[Сезон 2017 ФК Дынама Мінск|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] || 30 || 22 || 2 || 6 || 46–15 || '''68''' || '''2''' (16) {{Ср|Срэбра}} || [[Антон Сарока|Сарока]] — 12 |- |[[Сезон 2018 ФК Дынама Мінск|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] || 30 || 18 || 9 || 3 || 41–17 || '''63''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Уладзімір Хвашчынскі|Хвашчынскі]] — 6 |- |[[Сезон 2019 ФК Дынама Мінск|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] || 30 || 15 || 5 || 10 || 43–39 || '''50''' || '''4''' (16) || [[Ягор Зубовіч|Зубовіч]] — 8 |- |[[Сезон 2020 ФК Дынама Мінск|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] || 30 || 16 || 4 || 10 || 38–25 || '''52''' || '''6''' (16) || [[Яўген Шыкаўка|Шыкаўка]] — 11 |- |[[Сезон 2021 ФК Дынама Мінск|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая]] || 30 || 19 || 5 || 6 || 55–20 || '''62''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Аблай Мбенг|Мбенг]] — 10 |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="7" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў еўракубках''' |- !style="background: #436EEE; color:white"| Сезон !style="background: #436EEE; color:white"| Спаборніцтва !style="background: #436EEE; color:white"| Раўнд !style="background: #436EEE; color:white"| Клуб !style="background: #436EEE; color:white"| Хатні матч !style="background: #436EEE; color:white"| У гасцях !style="background: #436EEE; color:white"| Вынік |- |1983/84 |Кубак еўрапейскіх чэмпіёнаў |1 раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Грасхопер|Грасхопер]] |1:0 |2:2 |'''3:2''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Венгрыя}} [[ФК Раба ЭТА|Раба ЭТА]] |3:1 |6:3 |'''9:4''' |- | | |1/4 фіналу |{{Сцяг|Румынія|1965}} [[ФК Дынама Бухарэст|Дынама (Бухарэст)]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |1984/85 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Фінляндыя}} [[ФК ХІК|ХІК]] |4:0 |6:0 |'''10:0''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Партугалія}} [[ФК Спортынг Лісабон|Спортынг (Лісабон)]] |2:0 |0:2 |'''2:2''' ({{Comment|5:3|па пенальці}}) |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Відзеў Лодзь|Відзеў]] |0:1 |2:0 |'''2:1''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Югаславія}} [[ФК Жэлезнічар Сараева|Жэлезнічар]] |1:1 |0:2 |'''1:3''' |- |1986/87 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Венгрыя}} [[ФК Дзьёр|Дзьёр]] |2:4 |1:0 |'''3:4''' |- |1987/88 |Кубак уладальнікаў Кубкаў |1 раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Генчлербірлігі|Генчлербірлігі]] |2:0 |2:1 |'''4:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Іспанія}} [[ФК Рэал Сасьедад|Рэал Сасьедад]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |1/4 фіналу |{{Сцяг|Бельгія}} [[ФК Мехелен|Мехелен]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |1988/89 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Балгарыя|1971}} [[ФК Фракія Плоўдзіў|Фракія]] |0:0 |2:1 |'''2:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Вікторыя Бухарэст|Вікторыя (Бухарэст)]] |2:1 |0:1 |'''2:2^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- |1993/94 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вердэр|Вердэр]] |1:1 |2:5 |'''3:6''' |- |1994/95 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Мальта}} [[ФК Хіберніянс Паола|Хіберніянс]] |3:1 |3:4 ([[Авертайм|дч]]) |'''6:5''' |- | | |1 раўнд |{{Сцяг|Італія}} [[ФК Лацыа|Лацыа]] |0:0 |1:4 |'''1:4''' |- |1995/96 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Універсітаця Краёва|Універсітаця (Краёва)]] |0:0 |0:0 |'''0:0''' ({{Comment|3:1|па пенальці}}) |- | | |1 раўнд |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Аўстрыя Вена|Аўстрыя (Вена)]] |1:0 |2:1 |'''3:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вердэр|Вердэр]] |2:1 |0:5 |'''2:6''' |- |1996/97 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Багеміянс Дублін|Багеміянс]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на вяздзе|гв]])}''' |- | | |Кваліф. раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Бешыкташ|Бешыкташ]] |2:1 |0:2 |'''2:3''' |- |1997/98 |Кубак УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Грузія|1990}} [[ФК Калхеці-1913|Калхеці-1913]] |1:0 |1:2 |'''2:2^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Нарвегія}} [[ФК Лілестром|Лілестром]] |0:2 |0:1 |'''0:3''' |- |1998/99 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта|Сконта]] |1:2 |0:0 |'''1:2''' |- |2001 |Кубак Інтэртота |1 раўнд |{{Сцяг|Люксембург}} [[ФК Хабшайд|Хабшайд]] |6:0 |1:1 |'''7:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Хапаэль Хайфа|Хапаэль (Хайфа)]] |2:0 |1:0 |'''3:0''' |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вольфсбург|Вольфсбург]] |0:0 |3:4 |'''3:4''' |- |2002/03 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Балгарыя}} [[ФК ЦСКА Сафія|ЦСКА (Сафія)]] |1:4 |0:1 |'''1:5''' |- |2003/04 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Данія}} [[ФК Брондбю|Брондбю]] |0:2 |0:3 |'''0:5''' |- |2004 |Кубак Інтэртота |1 раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Одра Вадзіслаў-Слёнскі|Одра]] |2:0 |0:1 |'''2:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Сербія і Чарнагорыя}} [[ФК Сартыд|Сартыд]] |1:2 |3:1 ([[Авертайм|дч]]) |'''4:3''' |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Францыя}} [[ФК Ліль|Ліль]] |2:2 |1:2 |'''3:4''' |- |2005/06 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} [[ФК Анартосіс|Анартосіс]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |2006/07 |Кубак УЕФА |1 квал. раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Заглэмбе Любін|Заглэмбе (Любін)]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |2 квал. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} [[ФК Артмедыя|Артмедыя]] |2:3 |1:2 |'''3:5''' |- |2007/08 |Кубак УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта|Сконта]] |2:0 |1:1 |'''3:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Данія}} [[ФК Одэнсэ|Одэнсэ]] |1:1 |0:4 |'''1:5''' |- |2009/10 |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Македонія}} [[ФК Рэнова|Рэнова]] |2:1 |1:1 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Нарвегія}} [[ФК Тромсё|Тромсё]] |0:0 |1:4 |'''1:4''' |- |2010/11 |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Калеў Сіламяэ|Калеў (Сіламяэ)]] |5:1 |5:0 |'''10:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Макабі Хайфа|Макабі (Хайфа)]] |3:1 |0:1 |'''3:2''' |- | | |Плэй-офф |{{Сцяг|Бельгія}} [[ФК Бругэ|Бругэ]] |2:3 |1:2 |'''3:5''' |- |2013/14 |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Літва}} [[ФК Круоя|Круоя]] |5:0 |3:0 |'''8:0''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Харватыя}} [[ФК Лакаматыва Заграб|Лакаматыва]] |1:2 |3:2 |'''4:4^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Трабзанспор|Трабзанспор]] |0:1 |0:0 |'''0:1''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2014/2015|2014/15]] |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Фінляндыя}} [[ФК МюПа-47|МюПа-47]] |3:0 |0:0 |'''3:0''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Клуж|Клуж]] |1:0 |2:0 |'''3:0''' |- | | |Плэй-оф |{{Сцяг|Партугалія}} [[ФК Насьянал|Насьянал]] |2:0 |3:2 |'''5:2''' |- | | |Група К |{{Сцяг|Грэцыя}} [[ФК ПАОК|ПАОК]] |0:2 |1:6 |rowspan="3"| |- | | |Група К |{{Сцяг|Італія}} [[ФК Фіярэнціна|Фіярэнціна]] |0:3 |2:1 |- | | |Група К |{{Сцяг|Францыя}} [[ФК Генгам|Генгам]] |0:0 |0:2 |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2015/2016|2015/16]] |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Балгарыя}} [[ФК Чэрна Мора Варна|Чэрна Мора]] |1:1 |4:0 |'''5:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Цюрых|Цюрых]] |1:1 ([[Авертайм|дч]]) |1:0 |'''2:1''' |- | | |Плэй-оф |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Рэд Бул Зальцбург|Зальцбург]] |2:0 |0:2 |'''2:2''' ({{Comment|3:1|па пенальці}}) |- | | |Група E |{{Сцяг|Чэхія}} [[ФК Вікторыя Пльзень|Вікторыя (Пльзень)]] |1:0 |0:2 |rowspan="3"| |- | | |Група E |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Рапід Вена|Рапід (Вена)]] |0:1 |1:2 |- | | |Група E |{{Сцяг|Іспанія}} [[ФК Вільярэал|Вільярэал]] |1:2 |0:4 |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2016/2017|2016/17]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Спартак Юрмала|Спартак (Юрмала)]] |2:1 |2:0 |'''4:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Сент-Патрыкс Атлетык|Сент-Патрыкс Атлетык]] |1:1 |1:0 |'''2:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Сербія}} [[ФК Вайводзіна|Вайводзіна (Нові-Сад)]] |0:2 |1:1 |'''1:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2017/2018|2017/18]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Фарэрскія астравы}} [[ФК Рунавік|Рунавік]] |2:1 |2:0 |'''4:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Македонія}} [[ФК Работнічкі Скоп’е|Работнічкі (Скоп’е)]] |3:0 |1:1 |'''4:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} [[ФК АЕК Ларнака|АЕК (Ларнака)]] |1:1 |0:2 |'''1:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2018/2019|2018/19]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Дэры Сіці|Дэры Сіці]] |1:2 |2:0 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} [[ФК ДАК 1904 Дунайска-Стрэда|ДАК 1904 (Дунайска-Стрэда)]] |4:1 |3:1 |'''7:2''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] |4:0 |1:8 |'''5:8''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2019/2020|2019/20]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Ліепая|Ліепая]] |1:2 |1:1 |'''2:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2020/2021|2020/21]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Пяст Глівіцы|Пяст (Глівіцы)]] |0:2 |— |'''0:2''' |- |[[Ліга канферэнцый УЕФА 2022/2023|2022/23]] |[[Ліга канферэнцый УЕФА|Ліга канферэнцый]] |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Чарнагорыя}} [[ФК Дэчыч Тузі|Дэчыч (Тузі)]] |1:1 |2:1 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Хапаэль Беэр-Шэва|Хапаэль (Беэр-Шэва)]] |: |: |''':''' |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="7" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў неафіцыйных турнірах''' |- !style="background: #436EEE; color:white"| Сезон !style="background: #436EEE; color:white"| Спаборніцтва !style="background: #436EEE; color:white"| Раўнд !style="background: #436EEE; color:white"| Клуб !style="background: #436EEE; color:white"| Вынік |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1994|1994]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група D |{{Сцяг|Расія}} [[Маладзёжная зборная Расіі па футболе|Расія U-21]] |'''0:1''' |- | | |Група D |{{Сцяг|Узбекістан}} [[ФК Нефтчы Ферган|Нефтчы (Фергана)]] |'''1:5''' |- | | |Група D |{{Сцяг|Кыргызстан}} [[ФК Алга Бішкек|Алга (Бішкек)]] |'''10:0''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1995|1995]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група В |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта Рыга|Сконта (Рыга)]] |'''0:6''' |- | | |Група В |{{Сцяг|Кыргызстан}} [[ФК Кант-Ойл|Кант-Ойл]] |'''9:0''' |- | | |Група В |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''1:1''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1996|1996]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група С |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''5:3''' |- | | |Група С |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Флора Талін|Флора (Талін)]] |'''2:0''' |- | | |Група С |{{Сцяг|Украіна}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] |'''3:2''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Грузія|1990}} [[ФК Дынама Тбілісі|Дынама (Тбілісі)]] |'''2:1''' |- | | |Паўфінал |{{Сцяг|Украіна}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] |'''0:4''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1998|1998]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква]] |'''1:8''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Арменія}} [[ФК Ерэван|Ерэван]] |'''2:0''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Таджыкістан}} [[ФК Вахш|Вахш]] |'''4:1''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''1:7''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2005|2005]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група А |{{Сцяг|Казахстан}} [[ФК Кайрат|Кайрат (Алматы)]] |'''2:1''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Левадыя Талін|Левадыя (Талін)]] |'''2:0''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[Юніёрская зборная Расіі па футболе|Расія U-19]] |'''1:1''' |- |} == Стадыён == [[File:Dinamo-Yuni.jpg|300px|thumb|right|Дынама-Юні]] {{main|Дынама (стадыён, Мінск)}} Да 2009 года хатнія матчы «Дынама» праводзіла на [[Дынама (стадыён, Мінск)|аднайменным мінскім стадыёне]], які знаходзіцца ў самым цэнтры горада і ўмяшчае 35 тысяч гледачоў. У 2009—2012 гадах «Дынама» гуляла на стадыёне [[Дынама-Юні (стадыён)|«Дынама-Юні»]]. Ён знаходзіцца ў [[Кунцаўшчына (жылы раён, Мінск)|Кунцаўшчыне]], на захадзе горада. Умяшчальнасць — 4500 чалавек. Стадыён быў пабудаваны ў 2000 годзе, меў назву «Дарыда» і належыў [[ФК Дарыда|аднайменнай камандзе]] з Мінскага раёна. У 2008 годзе быў выкуплены клубам «Дынама» і перайменаваны. У канцы 2012 года «Дынама-Юні» быў зачынены на рэканструкцыю. Пачынаючы з сезона 2013 каманда выступала на стадыёне [[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар»]]. З лета 2018 года, калі пасля рэканструкцыі быў адкрыты стадыён [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]], каманда пачала праводзіць свае матчы на ім. == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[https://dinamo-minsk.by/blr/asnouny-sklad/2022 Гульцы]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ягор Хаткевіч]]||1988}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Дзяніс Шпакоўскі]]||2001}} {{Ігрок|70|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Андрэй Сіненка]]||1997}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Швяцоў]]||1998}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Сачыўка]]||1986}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Навумаў]]||1989}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Калінін]]||2002}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Арынью]]||1995}} {{Ігрок|34|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Вакуліч]]||1998}} {{Ігрок|67|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Раман Бегуноў]]||1993}} {{Ігрок||{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Ігар Габрыел]]||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Быкаў]]||1992}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Кісляк]] {{капітан}}||1987}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Пуціла]]||1987}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Дземчанка]]||2002}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзяніс Грачыха]]||1999}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Суша]]||2000}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Міхаіл Міхайлавіч Казлоў|Міхаіл Казлоў]]||1990}} {{Ігрок|80|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Аляксандравіч Канцавы|Арцём Канцавы]]||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Чарнагорыя}}|Нап|[[Душан Бакіч]]||1999}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Іван Бахар]]||1998}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзіслаў Ложкін]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Латыхоў]]||2003}} {{Канец складу}}<!-- === Па-за складам === {{Склад}}--> <!--{{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Данііл Шапко]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Арцём Каратай||2004}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Станіслаў Кляшчук]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Цімафей Юрасаў||2003}}--> <!--{{Ігрок|16|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ігар Заяц]]||1999}}--> <!--{{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Лях]]||1999}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Лузан]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Фірсаў]]||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Кірыл Радзівонаў]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Міхаленка]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Халімончык]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікалай Іваноў (футбаліст)|Мікалай Іваноў]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Давыскіба]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ягор Крэс]]||2003}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Глеб Роўда||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Саматой||2001}}--> <!--{{Канец складу}} --> === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Фёдар Лапавухаў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Ян Марцінкевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Іван Шымаковіч||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Данііл Арзамасцаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Цімафей Бараноўскі||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Вакар||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Кірыл Коўш||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Красоўскі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Іван Яфіменка||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Іван Хавалка]]||2003}} {{Ігрок|37|{{Сцяг|Украіна}}|ПА|[[Максім Шаўчэнка]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Будзько||2004}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Дубінец||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Юрый Краўчанка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Кролік||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Макарэвіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Марозік||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Дзмітрый Ніжнік||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Антон Сакоўскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Сугакаў||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Іван Арлоў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Іван Ціханаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Ягор Шадзько||2003}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Чалядзінскі]] (нар. 1977) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Радзіслаў Арлоўскі]] (нар. 1970) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Караткевіч]] (нар. 1984) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дыяна Тропнікава]] (нар. 1986) — трэнер па навукова-метадычнай працы * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксей Панкавец]] (нар. 1981) — трэнер па АФП * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Марцёшкін]] (нар. 1970) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Быліна]] (нар. 1981) — трэнер-аналітык * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Лянцэвіч]] (нар. 1983) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віктар Бабіч]] (нар. 1991) — трэнер дубля па АФП * {{Сцяг|Беларусь}} [[Генадзь Лясун]] (нар. 1966) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Юркевіч]] (нар. 1975) — трэнер брамнікаў дубля == Сімволіка == <gallery caption="" widths="150px" heights="150px" class="center"> Эмблема Дынама Мінск 2.png| Эмблема Дынама Мінск 3.png| ФК Дынама Мінск.png| </gallery> == Вядомыя гульцы == * [[Сяргей Яўгенавіч Алейнікаў|Сяргей Алейнікаў]] * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] * [[Валянцін Бялькевіч]] * [[Сяргей Гурэнка]] * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] * [[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Георгій Кандрацьеў]] * [[Юрый Курненін]] * [[Эдуард Малафееў]] * [[Міхаіл Мустыгін]] * [[Аляксандр Пракапенка]] * [[Андрэй Разін]] == Галоўныя трэнеры == {{div col|3}} * [[Эдуард Малафееў]] (1978—1983) * [[Веніямін Арзамасцаў]] (1983—1986) * [[Іван Савосцікаў]] (1986—1988) * [[Эдуард Малафееў]] (1988—1991) * [[Міхаіл Вяргеенка]] (1991—1992) * [[Іван Шчокін]] (1992—1997) * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] (1997) * [[Уладзімір Курнеў]] (1998) * [[Веніямін Арзамасцаў]] (1998) * [[Юрый Курненін]] (1999) * [[Павел Раднёнак]] (1999—2000) * [[Аляксандр Піскароў]] (2000—2001) * [[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Георгій Кандрацьеў]] (2001) * [[Эдуард Малафееў]] (2001—2002) * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] (2002) * [[Георгій Гюраў]] (2002—2003) * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] (2003) * [[Пётр Яўгенавіч Шубін|Пётр Шубін]] (2004) * [[Юрый Уладзіміравіч Шуканаў|Юрый Шуканаў]] (2004—2005) * [[Аляксандр Мікалаевіч Башмакоў|Аляксандр Башмакоў]] (2005) * [[Аляксандр Дзмітрыевіч Рабаконь|Аляксандр Рабаконь]] (2005—2006) * [[Аляксей Аляксеевіч Пятрушын|Аляксей Пятрушын]] (2006) * [[Пётр Пятровіч Качура|Пётр Качура]] (2006—2007) * [[Аляксандр Хацкевіч]] (2007) * [[Ігар Крывушэнка]] (2007—2008) * [[Славалюб Муслін]] (2008—2009) * [[Сяргей Гурэнка]] (2009—2010) * [[Сяргей Саладоўнікаў]] (в.а., 2010) * [[Уладзімір Гольмак]] (2010) * [[Алег Васіленка]] (2010—2011) * [[Сяргей Аўчыннікаў]] (2011) * [[Аляксандр Сяднёў]] (2011—2012) * [[Алег Пратасаў]] (2012—2013) * [[Роберт Маскант]] (чэрвень — снежань 2013) * [[Уладзімір Журавель]] (снежань 2013 — снежань 2014) * [[Душан Угрын, 1967|Душан Угрын]] (снежань 2014 — красавік 2015) * [[Вук Рашавіч]] (май 2015 — ліпень 2016) * [[Сяргей Бароўскі]] (ліпень 2016 — май 2017) * [[Сяргей Гурэнка]] (май 2017 — снежань 2018) * [[Раман Піліпчук]] (люты — май 2019) * [[Сяргей Гурэнка]] (чэрвень 2019 — красавік 2020) * [[Леанід Кучук]] (красавік 2020 — чэрвень 2021) * [[Арцём Чалядзінскі]] ({{в.а.}} у чэрвені — снежні 2021; са снежня 2021) {{div col end}} == Фінансы, санкцыі ЕС == Тытульным спонсарам доўгі час (з 1999 па 2019 год) была [[Беларусь|беларуская]] група кампаній «[[Трайпл]]», заснаваная ў 1992 годзе, генеральны дырэктар [[Юрый Чыж]]. Па звестках газеты «Прессбол», бюджэт «Дынама» на сезон 2013 склаў каля 6 млн [[Долар ЗША|долараў]]<ref>[http://www.pressball.by/news/football/129999 Футбол. Годовой бюджет минского «Динамо» составляет порядка 6 миллионов долларов]</ref>. 23 сакавіка 2012 года [[Савет Еўрапейскага саюза]] дадаў [[Юрый Аляксандравіч Чыж|Юрый Чыжа]] да [[спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС|спісу беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС]], таксама пад еўрапейскія санкцыі трапілі і яго кампаніі, у тым ліку «Дынама» Мінск<ref name="3A32012D0642">[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32012D0642 Council Decision 2012/642/CFSP of 15 October 2012 concerning restrictive measures against Belarus]</ref><ref>{{cite web|language=ru|url=http://news.tut.by/politics/280743.html|title=ЕС обнародовал черный список из 12 человек и 29 компаний|date=2012-03-25|publisher=[[TUT.BY]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120325211424/http://news.tut.by/politics/280743.html|archivedate=2012-03-25|accessdate=2012-03-25|dead-url=yes}}</ref>. 6 лістапада 2015 года санкцыі супраць Чыжа і яго актываў былі знятыя<ref>{{cite web|date=2015-10-6|url=http://nn.by/?c=ar&i=157529|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151006171032/http://nn.by/?c=ar&i=157529|archivedate=2015-10-06|title=Санкцыі ЕС у дачыненні да Юрыя Чыжа і яго актываў знятыя|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|accessdate=2015-10-06|language=be}}</ref><ref name="РС2">''ИК''. [http://www.svaboda.org/content/krutoje-pikie-juryja-cyza/27606470.html Крутое пике Юрия Чижа: от самого успешного бизнесмена Беларуси к арестанту?] «[[Радыё Свабода]]», 12.03.2016</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://dinamo-minsk.by/blr Афіцыйны сайт] {{in lang|be}} * {{globalsportsarchive|fk-dynama-minsk/18859}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Дынама Мінск}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Дынама Мінск]] [[Катэгорыя:ФК Дынама Мінск| ]] [[Катэгорыя:1927 год у Мінску]] [[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў Чорным спісе ЕС]] s8y0yzds4c6qudkivgde445x8xfy1pv 4164891 4164699 2022-07-26T09:33:29Z 178.124.218.132 /* Цяперашні склад */ wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Дынама Мінск | Лагатып = ФК Дынама Мінск.png | ШырыняЛагатыпа = 200px | ПоўнаяНазва = ЗАТ «Футбольны клуб „Дынама-Мінск“» | Мянушкі = бела-блакітныя, дынамікі | Горад = [[Мінск]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1927]] | Стадыён = [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]] | Умяшчальнасць = 22 246 | Кіраўнік = [[Андрэй Толмач]] | ПасадаКіраўніка = Генеральны дырэктар | Трэнер = | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 3 месца | Сайт = https://dinamo-minsk.by/blr | pattern_la1=_dinamominsk20h | pattern_b1= _dinamominsk20h | pattern_ra1=_dinamominsk20h | pattern_sh1=_dinamominsk20h | pattern_so1=_dinamominsk20h | leftarm1=FFFFFF | body1=FFFFFF | rightarm1=FFFFFF | shorts1=FFFFFF | socks1=FFFFFF | pattern_la2=_dinamominsk20a | pattern_b2=_dinamominsk20a | pattern_ra2=_dinamominsk20a | pattern_sh2=_dinamominsk20a | pattern_so2=_dinamominsk20a | leftarm2=FFFFFF | body2=FFFFFF | rightarm2=FFFFFF | shorts2=0000FF | socks2=0000FF }} '''«Дынама»''' — беларускі [[футбольны клуб]] з горада [[Мінск]]а, адзін з самых тытулаваных клубаў Беларусі. Каманда была створана ў [[1927]] годзе. Гуляла ў вышэйшай лізе [[Чэмпіянат СССР па футболе|чэмпіянату СССР]]. У 1982 годзе заняла ў ім першае месца. З 1992 года мінскае «Дынама» выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Назвы клуба == * «Дынама» (1927—1953) * «Спартак» (1954—1959) * «Беларусь» (1960—1962) * «Дынама» (з 1963 года) == Гісторыя клуба == === Першыя гады === Днём нараджэння мінскага «Дынама» прынята лічыць дату першага дакументальна пацверджанага матча каманды. Ён адбыўся 18 чэрвеня 1927 года ў [[Смаленск]]у, дзе мінчукі сустрэліся з мясцовымі аднаклубнікамі і атрымалі першую ў сваёй гісторыі перамогу — 2:1. У тым жа 1927 годзе «Дынама» паклала ў сваю скарбонку і першы трафей, выйграўшы чэмпіянат [[БССР]]. Цікава, што першапачаткова ўдзел у гэтым спаборніцтве прымалі каманды гарадоў. Сярод іх была і зборная Мінска, якая заваявала пуцёўку ў фінальны турнір, дзе сталічным футбалістам супрацьстаялі зборныя Гомелю і Віцебску. Аднак у фінале гуляла ўжо не зборная Мінска, а футбольная каманда «Дынама». Справа ў тым, што калектыў практычна цалкам складаўся з «дынамаўцаў», якія і настаялі на тым, каб выступаць пад такой назвай. Нежаданне выступаць пад сцягам горада выклікала буру абуранасці з боку грамадскасці. Футбалістаў вінавацілі ў паводзінах, нявартым савецкіх грамадзян, у схільнасці ўплыву буржуазных спартыўных грамадстваў. Але, як вядома, пераможцаў не судзяць. «Дынама» ў бліскучым стылі расправілася з супернікамі і заваявала званне чэмпіёна [[БССР]]. Спачатку з рахункам 4:1 былі пераможаныя гаспадары фінальнага турніру — зборная Гомеля. Затым быў цяжкі матч з Віцебскам, перапынены пры рахунку 1:1 з-за цемры. Пераігроўка выдалася не менш зацятай: 2:2 у асноўны час, і толькі на 9-й хвіліне трэцяга (!) дадатковага тайма мінчук Ціхаміраў прынёс перамогу сваёй камандзе. На наступны год «дынамаўцам» не атрымалася паўтарыць свой поспех, паколькі ва Усебеларускай спартакіядзе зноў выступала зборная Мінска, сфарміраваная з футбалістаў трох лепшых каманд рэспублікі — «Дынама», ОБВШ і Н-скай дывізіі. Сталічныя футбалісты завяршылі свой выступ на стадыі паўфіналу, саступіўшы камандзе Полацка. Галоўнай падзеяй футбольнага жыцця [[СССР]] у 1928 годзе стала правядзенне Усесаюзнай спартакіяды ў Маскве, удзел у якой прыняла і зборная [[БССР]], якая заняла пятае месца. Лепшым бамбардзірам беларускай каманды стаў «дынамавец» Ціхаміраў, які забіў 4 мяча. Яшчэ гэты год быў знамянальны тым, што спартыўнае таварыства «Дынама» прыступіла да будаўніцтва новага спартыўнага стадыёна на месцы былога іпадрома. Напачатку 1930-х гадоў у жыцці мінскага «Дынама» адбылася знамянальная падзея — у каманды з’явіўся свой стадыён. Размяшчаўся ён там, дзе сёння знаходзіцца паркавая частка сучаснага стадыёна, быў драўляным і змяшчаў 10 тысяч гледачоў. Характэрна, што кожны з дынамаўцаў зрабіў свой унёсак у будаўніцтва спартыўнай арэны, бескарысліва адпрацаваўшы па 100 гадзін. Да гэтага часу футбол стаў ужо самым папулярным выглядам спорту ў [[СССР]]. Не была выключэннем і [[Беларусь]]. Футбалісты мінскага «Дынама» хадзілі ў кумірах у сталічнай публікі. Шмат у чым паспрыяла гэтаму выхад на экраны ў 1936 годзе мастацкага фільма «Брамнік». Каб патрапіць на яго, у мінскіх кінатэатраў выбудоўваліся велізарныя чэргі. === Удзел у першынстве СССР да вайны === У 1936 годзе прайшоў першы чэмпіянат СССР. Праўда, футбольнай каманды «Дынама» (Мінск) сярод яго ўдзельнікаў не было. Мінчукі, якія яшчэ не мелі статуту каманды майстроў, гулялі на першынства рэспублікі, якое ў чарговы раз выйгралі ў 1937 годзе. Толькі два гады праз сталічная каманда стала камандай майстроў. У 1940 годзе яна была ўключана ў склад пятнаццаці каманд, якім на наступны год атрымалі магчымасць выступаць у вышэйшай лізе саюзнага чэмпіянату. Так што сезон 1941 гады мінскія заўзятары чакалі з нецярпеннем. Гонар дэбютаваць у эліце савецкага футбола выпала наступным футбалістам: брамнікі — Аляксандр Дорахаў, Аляксандр Кваснікаў, палявыя гульцы — Леанід Салаўёў, Аляксандр Маляўкін, Міхась Воўкаў, Абуш Чалакян, Міхась Карабко, Сяргей Нікульцаў, Васіль Панфілаў, Аляксандр Абрамаў, Якаўлеў, Васіль Панамароў, Эрык Рэйстэр, Яўген Піскароў, Кастусь Балясаў, Пётр Ігнатаў, Мікалай Шэвялянчык, Мікалай Зіноўеў. 27 красавіка 1941 гады «Дынама» правяло ў Мінску першы матч саюзнага першынства супраць іншага дэбютанта вышэйшай лігі ленінградскага «Спартака» і атрымала перамогу з лікам 2:1. Далей каманду чакала параза ў Тбілісі ад мясцовых аднаклубнікаў, вікторыя ў Маскве над першай прафсаюзнай камандай, і два запар паразы ад адэскага «Спартака» і ад дзейснага чэмпіёна — маскоўскага «Дынама». Таму да чарговай хатняй гульні 15 чэрвеня супраць каманды «Стаханавец» са [[Горад Данецк|Сталіна]] мінчукі рыхтаваліся асабліва старанна. Аднак і ў гэтай сустрэчы дынамаўцам не наканавана было дамагчыся дадатнага выніку. Дзякуючы бездакорнай гульні свайго галкіпера, перамогу з рахункам 2:1 атрымалі госці. Гэта быў апошні футбольны матч «Дынама» ў тым фатальным годзе. Праз тыдзень пачалася вайна… === Вялікая Айчынная вайна === Вайна заспела футбалістаў сталічнага «Дынама» ў Мінску. Паколькі каманда ўваходзіла ў структуру [[НКУС]] і была паўваенным калектывам, то ўжо на другі дзень вайны дынамаўцам выдалі абмундзіраванне, зброю і загадалі адпраўляцца ў Маскву. Як распавядаў пасля вайны адзін з ігракоў той каманды Мікалай Шавялянчык, футбалісты самастойна знайшлі ў падпаленым горадзе грузавік, на якім і накіраваліся па Магілёўскай шашы ў бок Масквы, кожную хвіліну рызыкуючы патрапіць пад бамбардзіроўку або нарвацца на варожы дэсант. Ехалі, пакуль не скончыўся бензін. Калі той закончыўся, а заправіцца не было дзе, далей пайшлі пешшу ў натоўпе ўцекачоў. У Магілёве футбалістам дапамог першы сакратар ЦК КПБ [[Панцеляймон Панамарэнка]], які выдзяліў дзве машыны, на якіх каманда даехала да Смаленска, а адтуль сяк-так дабралася і да Масквы. Па прыбыцці ў сталіцу футбалісты адправіліся на стадыён «Дынама». Тут у ліпені 1941-га фарміравалася Асобная мотастралковая брыгада адмысловага прызначэння — знакаміты ОМСБОН. У яе ўваходзілі 800 лепшых спартсменаў краіны, а таксама працоўныя маскоўскіх прадпрыемстваў, выкладчыкі і курсанты школ НКУС, чэкісты-аператыўнікі, памежнікі. У склад гэтай брыгады былі залічаны і мінскія футбалісты. ОМСБОН нёс патрульную службу, удзельнічаў у стварэнні абарончых меж, мініраванні важных аб’ектаў, ажыццяўляў выведвальныя і дыверсійныя дзеянні на акупаванай ворагам тэрыторыі. У кастрычніку 1941 года, калі Масква была абвешчана на аблогавым становішчы, часова стаў часткай гарнізона сталіцы і браў удзел у баявых дзеяннях у Падмаскоўе. 7 лістапада 1941 гады ў складзе ОМСБОН футбольная каманда мінскага «Дынама» на чале са старэйшым трэнерам Львом Карчэбокавым удзельнічала ў парадзе савецкіх войскаў на Чырвонай плошчы. Пасля таго як вораг быў адкінуты ад Масквы, футбалісты, якія неслі патрульную службу, ахоўвалі ваенныя аб’екты. Шэраг з іх прасіліся на фронт, але адпусцілі толькі некаторых. Касцяк каманды захаваўся, і пасля пераломнай перамогі пад Сталінградам з дынамаўцаў ізноў сфарміравалі футбольную каманду, якая некаторы час выступала ў першынстве Масквы пад назвай «Ваенная частка маёра Іванова». Крыху пазней каманду перайменавалі ў «Дынама-2». У 1944 годзе дынамаўская каманда ўжо іграла ў Кубку СССР, прычым дайшла да паўфіналу. === Пасляваенны час === <!--Вясна 1945 гады. Вайна набліжалася да канца. Жыццё ў Савецкай краіне паступова вярталася ў мірнае рэчышча. Ужо ў сярэдзіне мая павінен быў стартаваць першы паваенны чэмпіянат СССР па футболе, у ліку ўдзельнікаў якога было і мінскае «Дынама». Праўда, на шляхі вяртання вялікага футбола ў беларускую сталіцу стаяла адна істотная праблема. Дзе праводзіць хатнія матчы? Бо даваенны стадыён быў разбураны, а на ўзвядзенне новага патрабаваўся час. Таму сталі ўдарнымі тэмпамі прыводзіць у парадак стадыён «Харчавік», які размяшчаўся на беразе Свіслачы ў парку імя Горкага. Тым часам мінскае «Дынама» ў Сухумі поўным ходам рыхтавалася да пачатку саюзнага першынства. Дахаты дынамаўцы вярнуліся 6 мая, а тры дня праз адправіліся ў Брэст, дзе вікторыяй над мясцовым «Спартаком» (2:1) адсалютавалі Вялікай Перамозе. Адразу ж пасля матча сталічная каманда ўзяла курс на Тбілісі, дзе 14 мая ёй мела быць стартаваць у чэмпіянаце краіны паядынкам супраць ленінградскага «Зеніту». Супрацьстаянне прадстаўнікоў двух гарадоў-герояў завяршылася баявой нічыёй — 1:1. Аўтарам першага гала ў паваеннай гісторыі футбольнага клуба «Дынама» (Мінск) стаў паўабаронца Барыс Курнеў. Далей рушылі ўслед паразы ад аднаклубнікаў з Ленінграда (0:4) і Тбілісі (0:5) і перамога над сталінградскім «Трактарам» (4:1). Наступны матч мінчукі чакалі з адмысловым нецярпеннем, паколькі гульня, нарэшце вось, павінна была адбыцца ў Мінску. 14 чэрвеня дзесяць тысяч якія знудзіліся па футболе мінчукоў прыйшлі на стадыён «Харчавік», каб паглядзець на паядынак сваіх улюбёнцаў з маскоўскім «Дынамам». Аднак іх падтрымкі апынулася не досыць, каб перагуляць адну з наймоцных на той момант каманд краіны. Забіўшы тры неўзаемных мяча, масквічы пацвердзілі свой статут фаварытаў чэмпіянату і прыпсавалі мінскім аднаклубнікам хатні дэбют. Аднак нават гэта параза не магла азмрочыць радасці заўзятараў ад вяртання вялікага футбола ў беларускую сталіцу. У далейшым мінчукі выступалі са зменнымі поспехам, чаргуючы яркія перамогі з крыўднымі паразамі. Як следства, па выніках чэмпіянату «Дынама» абгрунтавалася на 9-м месцы, набраўшы 17 ачкоў у 22 матчах. Чэмпіянат краіны 1946 года склаўся для мінскага «Дынама» вельмі няўдала. Каманда толькі ў апошнім туры гарантавала сабе захаванне прапіскі ў вышэйшай лізе. Дало пра сябе ведаць адсутнасць добра падрыхтаваных рэзерваў. Аднак па канчатку першынства былі зроблены адпаведныя высновы, і перад стартам новага сезона беларускія заўзятары чакалі ад сваіх улюбёнцаў не толькі прыгожай гульні, але і годнага выніку. Нажаль, пачало было проста якія бянтэжаць — сем параз запар. З вяртаннем на нанова адбудаваны стадыён «Дынама» справы ў дынамаўцаў пайшлі весялей. Але занадта шмат ачкоў было страчана на старце, каб разлічваць на штосьці больш, чым захаванне месца ў класа «А». Перад чэмпіянатам 1948 гады мінская лютва ўзмацнілася некалькімі новымі гульцамі. З маскоўскага «Дынама» ў каманду прыйшлі Аляксандр Назараў, Валерый Бехтенев, а таксама добра знаёмы мінскім заўзятарам Барыс Курнеў. Мінчукі стартавалі 2 мая ў Ерэване, атрымаўшы перамогу над мясцовымі аднаклубнікамі (2:1). Аднак гэта гульня была прызнана таварыскай у сувязі з якая змянілася сістэмай розыгрышу. Кіраўнікі савецкага футбола палічылі, што праводзіць чэмпіянат у 30 каманд не вельмі зручна, і вырашылі заднім лікам (!) скараціць колькасць удзельнікаў да 14. Зрэшты, гэты фальстарт не адбіўся на гульні дынамаўцаў, якія выдатна пашумелі на старце і доўгі час знаходзіліся ў групе лідараў. Але кароткая лаўка запасных не дазволіла камандзе ўтрымаць набраны тэмп да канца чэмпіянату. 15 параз запар адкінулі мінчукоў на 12-е выніковае месца. Гэтак жа няўдала склаўся для «Дынама» і чэмпіянат 1949 гады — усяго толькі 15-е радок у турнірнай табліцы. А год праз каманда і зусім выляцела ў клас «Бы». Прычым права выступаць у найнізкай лізе дынамаўцам прыйшлося аспрэчваць у двухраундовой двубоі з пераможцам першынства БССР 1950 гады — камандай Акруговай хаты афіцэраў. Першы матч прынёс перамогу армейцам (1:0), у зваротным паядынку з такім жа рахункам мацней апынулася «Дынама». Не выявіла пераможца і дадатковая сустрэча — 1:1. Якая зацягнулася спрэчка прэтэндэнтаў завяршыўся толькі 3 снежня, калі дынамавец Макараў у дадатковы час дакладным ударам схіліў чару шаляў у карысць сваёй каманды. У 1951 годзе «бела-блакітныя» вярнулі сабе месца сярод наймоцных каманд класа «А». Але адставанне мінчукоў ад лепшых каманд краіны ў тэхнічным і тактычным плане было занадта прыкметным. Як следства, чарговае растанне з вышэйшым дывізіёнам. Падобная сітуацыя ў корані не ўладкоўвала кіраўніцтва рэспублікі. Таму было прынята рашэнне ствараць калектыў, здольны не толькі вярнуць прапіску ў вышэйшай лізе, але і трывала там замацавацца. З гэтай мэтай у каманду быў запрошаны знакаміты галкіпер Аляксей Хомич. Актыўна ўводзілася ў склад таленавітая моладзь у твары Івана Мозера, Уладзіміра Нуждина, Вячаслава Артемова, Юрыя Прохорова. У 1953 годзе абноўленае «Дынама» бліскуча прайшло турнірны шлях у класе «Б» і вярнулася ў групу наймоцных. На гэты раз не для таго, каб выступаць у якасці статыстаў. У сезон 1954 гады каманда ўступіла з новай назвай. Загадам Кіравання па фізічнай культуры і спорту Міністэрства адукацыі БССР футбалісты і трэнеры мінскага «Дынама», якія заваявалі права выступаць у класе «А» былі залічаны ў склад футбольнай каманды майстроў «Спартак». І варта прызнаць, што змена назвы дабратворна адбілася на гульні мінчукоў. Ужо стартавы матч чэмпіянату супраць маскоўскага «Лакаматыва», які адбыўся па просьбе азербайджанскай грамадскасці ў Ерэване, хоць і не выявіў пераможца (0:0), але прадэманстраваў велізарны патэнцыял мінскай лютвы. Пацверджаннем гэтага стала серыя гучных перамог над лідарамі савецкага футбола. Спачатку дзякуючы дублю Івана Мозера быў зрынуты чэмпіён краіны — маскоўскі «Спартак» (2:1). Затым ахвярай мінскіх спартакаўцоў упалі грозныя маскоўскія армейцы (1:0). А 31 мая на мінскім стадыёне «Дынама» ў прысутнасці 35000 гледачоў мінчукі ўпершыню ў сваёй паваеннай гісторыі адолелі якое лідыравала ў чэмпіянаце сталічнае «Дынама» (1:0). Вока заўзятараў цешыла не толькі яркая гульня каманды, але і месца ў турнірнай табліцы — пасля вікторыі над «Дынамам» спартакаўцы ўзлезлі на дагэтуль нябачаны першы радок. І нібы ўбоявшись уласнага спрыту, зменшылі звароты, патрываўшы шэраг неабавязковых параз. Як следства, першы круг мінская каманда завяршыла толькі пятой. Праўда, якія рушылі неўзабаве перамогі над «Крыламі Саветаў» (2:0), «Зенітам» (2:0), «Тарпеда» (2:1) і кіеўскім «Дынамам» (3:2) вярнулі дзёрзкага пачаткоўца ў што лідыруе групу. Ключавым у размеркаванні месцаў на пастаменце павінен быў стаць паядынак мінчукоў з маскоўскімі аднаклубнікамі 25 ліпеня ў Мінску. Аднак мінскія аматары футбола так і не ўбачылі сустрэчы прэтэндэнтаў на медалі. У сувязі з адкрыццём у Латвіі другой Усесаюзнай спартакіяды грамадства «Спартак» матч вядучых каманд краіны было вырашана перанесці ў Рыгу, дзе пры агідным судзействе латышскай судзейскай брыгады мінчукі пацярпелі паражэнне — 2:3. Зрэшты, гэта няўдача не зламала спартакаўцоў, якія годна правялі фіналь чэмпіянату і ўпершыню ў гісторыі клуба заваявалі бронзавыя медалі ўсесаюзнага першынства. Іх уладальнікамі сталі: футбалісты А.Хоміч, Н.Макараў, П.Мімрык, А.Ягораў, І.Мозер, В.Голубеў, В.Арцёмаў, А.Галашчапаў, Г.Абрамовіч, Б.Курнеў, В.Маляўкін, В.Ходзін, Ю.Бачурын, а таксама трэнеры М.Базенянкоў і М.Шавялянчык. Гэты поспех дазваляў беларускім заўзятарам спадзявацца на ўдалы выступ каманды і ў наступным сезоне. Аднак бронза 1954 гады так і засталася адзіным дасягненнем мінчукоў пад сцягам «Спартака». Другая палова 50-х складалася для мінскага «Спартака» вельмі няўдала. Каманда ніяк не магла знайсці тую гульню, якая дазволіла ёй заваяваць «бронзу» чэмпіянату СССР 1953 гады. Як следства, сталыя растанні з вышэйшай лігай, якія год праз змяняліся абнадзейлівымі вяртаннямі. Так працягвалася да 1959 гады, калі спартакаўцы, фінішаваўшы сёмымі ў чэмпіянаце краіны сярод каманд класа «Б», не змаглі вярнуць сабе прапіску ў групе наймоцных. Перад пачаткам сезона 1960 гады Федэрацыя футбола СССР прыняла рашэнне з мэтай папулярызацыі футбола ў краіне пашырыць клас «А» да 22 каманд і праводзіць чэмпіянат у два этапу. Дзякуючы гэтаму рэфармаванню Беларусь вярнула сабе месца ў вышэйшай лізе. Абараняць гонар рэспублікі ў барацьбе з лепшымі футбольнымі калектывамі краіны мела быць камандзе пад назвай «Беларусь», укамплектаванай футбалістамі мінскага «Спартака» і «Ураджая» і ўзмоцненай гульцамі з іншых клубаў краіны. З маскоўскага «Тарпеда» прыйшлі Альберт Дзенісенка, Віталь Арбутаў, Уладзімір Церахаў, з маскоўскага «Дынама» — Анатоль Жукаў, з мікалаеўскага «Авангарда» — Анатоль Маёраў. Шэфства над новай лютвой узяў Мінскі трактарны завод. Старт «Беларусі» ў чэмпіянаце выдаўся проста феерычным — пяць перамог запар! Прычым, сярод зрынутых былі такія гранды савецкага футбола, як маскоўскі «Спартак» і кіеўскае «Дынама». За ўвесь першы круг мінчукі патрывалі ўсяго дзве паразы — ад алма-атинского «Кайрата» (0:2) і армейцаў Масквы (0:3) — і заслужана займалі першае месца ў сваёй групе. Усё з нецярпеннем чакалі ад дэбютанта вышэйшай лігі новых неспадзевак. Але працягу не рушыла ўслед. Другі круг мінская лютва правяла вельмі нестабільна, чаргуючы ўдалыя матчы з адкрыта правальнымі, і завяршыла групавы этап на шостым месцы, якое давала «Беларусі» права змагацца толькі за месцы з 7-га па 11-е. Для каманды, яшчэ ўчора якая прэтэндавала на медалі, гэта было вялікім расчараваннем. Так што нядзіўна, што мінчукі не змаглі наладзіцца на матчы суцяшальнага турніру і фінішавалі ў чэмпіянаце толькі адзінаццатымі. Перад сезонам 1961 гады ў «Беларусі» пачаўся працэс змены пакаленняў. Каманду пакінулі дасведчаныя Леанід Нікуленкп, Анатоль Ільін, Анатоль Маёраў, на змену якім прыйшла цэлая група выхаванцаў беларускага футбола: Іван Савосцікаў, Юрый Пышнік, Леанід Гарай, Мікалай Чаргінец. З маскоўскага ЦСКА ў Мінск перабраўся Міхаіл Мустыгін. Амаладжэнне складу не прайшло бясследна. У наступных двух чэмпіянатах мінчукі не набылі поспеху, стабільна фінішуючы на 19-м месцы. Тым часам, былі і пазітыўныя моманты. Так, у 1961 годзе «Беларусі» быў уручаны прыз газеты «Савецкі спорт», як самай карэктнай камандзе краіны. А ў 1962-м адным з найлепшых бамбардзіраў першынства стаў нападнік мінчан Міхаіл Мустыгін, які забіў 16 мячоў. На гэтым завяршаецца кароткая гісторыя каманды майстроў пад назвай «Беларусь». Пасля «бронзавага» поспеху 1963 гады «Дынама» ніяк не атрымоўвалася намацаць гульню, якая дазволіла б ім ізноў падняцца на пастамент саюзнага першынства. Быццам бы па-ранейшаму ярка дзейнічаў грозны тандэм нападнікаў Малафееў — Мустыгін, на чый рахунак даводзілася львіная дзель камандных галоў, асвоіліся ў ролі лідараў Леанард Адамаў, Іван Мозер, Іван Савосцікаў, актыўна ўводзіліся ў склад перспектыўная моладзь, а выніку ўсё не было. Не лепшую паслугу мінчукам аказвалі штогадовыя турнэ па краінах Афрыкі, якія парой даводзіліся на самы разгар чэмпіянату. Адмовіцца ж было немагчыма, паколькі за ўсім гэтым крыліся палітычныя матывы. З такіх паездак футбалісты вярталіся змарнелымі далёкімі пералётамі, а часцяком і з траўмамі, што не магло не адбіцца на выступе каманды. Так, у 1965-м шмат у чым менавіта турнэ па Тунісе пакінула «Дынама» за бортам прызавой тройкі. У падапечных Аляксандра Севидова проста не хапіла сіл на фіналь чэмпіянату. Затое ў Кубку СССР 1965 гады «бела-блакітныя» выступілі як ніколі ўдала. Адолеўшы ў паўфінале чэмпіёна краіны тбіліскае «Дынама», мінчукі ўпершыню ў сваёй гісторыі выйшлі ў фінал, дзе іх чакаў грозны маскоўскі «Спартак». Першая сустрэча каманд у Маскве 14 жніўня пераможца не выявіла (0:0), у які адбыўся назаўтра дадатковым матчы мацней апынуліся сталічныя футбалісты (2:1). У сезоне 1967 гады дынамаўцы пры досыць нядрэннай гульні зноў спыніліся ў кроку ад пастамента. Невялікім суцяшэннем для каманды магло паслужыць толькі тое, што іх форвард Міхась Мустыгин з 19 мячам стаў лепшым бамбардзірам першынства. У наступныя гады вынікі «Дынама» пайшлі на змяншэнне, у чым, зрэшты, не было нічога дзіўнага — у камандзе пачаўся працэс змены пакаленняў. Пасля чэмпіянату 1969 гады развіталіся з футболам куміры беларускіх заўзятараў Міхаіл Мустыгін, Эдуард Зарэмба, Веніямін Арзамасцаў і Анатоль Глухотка. На трэнерскую працу перайшоў Іван Мозер. А 21 кастрычніка 1971 гады на мінскім стадыёне «Дынама» перад матчам «Дынама» (Мінск) — «Дынама» (Масква) адбылася цырымонія правадоў з вялікага футбола лепшага бамбардзіра ў гісторыі каманды Эдуарда Малафеева. Нападнік мінчукоў тройчы ўваходзіў у лік 33-х лепшых гульцоў СССР (1963, 1967, 1968), у 1971 годзе стаў лепшым бамбардзірам чэмпіянату краіны, у тым жа года ўвайшоў у члены клуба бамбардзіраў імя Рыгора Фядотава. За сваю кар’еру ён згуляў 255 матчаў у вышэйшай лізе і правёў у вароты супернікаў 100 мячоў. На рахунку Малафеева 40 матчаў і 6 забітых мячоў за зборную СССР. За гэтыя дасягненні Спорткамітэт СССР узнагародзіў яго медалём «За выбітныя спартыўныя дасягненні». Перад пачаткам сезона 1974 гады мінскае «Дынама», якое выступала гэтыя гады ў першай лізе, узначаліў заслужаны трэнер СССР Міхась Бозененков. Дапамагалі яму ўслаўленыя ў мінулым гульцы каманды Анатоль Ягораў, Эдуард Малафееў і Леанард Адамаў. У калектыў улілася вялікая група выхаванцаў мінскіх ДЮСШ — Юрый Курбыка, Валерый Шавейка, Сяргей Бароўскі, Пётр Васілеўскі і інш. Аднак задача выйсця ў групу наймоцных апынулася мінчукам не па плячы. Вырашыць яе ім атрымалася толькі на наступны год, калі «Дынама» ўжо пад кіраўніцтвам Яўгена Гаранскага датэрмінова забяспечыла сабе пуцёўку ў вышэйшую лігу. 1976 год выдаўся для дэбютанта класа «А» асабліва цяжкім. У сувязі з удзелам зборнай СССР у чэмпіянаце Еўропы і XXI Алімпійскіх гульнях было праведзена два чэмпіянату краіны — вясновы і восеньскі. У вясновай частцы гэтага футбольнага марафона мінчукі выглядалі цалкам годна, заняўшы 9-е выніковае месца, а вось на восень сіл у іх ужо не хапіла. Атрымаўшы ўсяго дзве перамогі, «Дынама» размясцілася на апошнім 16-м месцы і разам з маскоўскім «Спартаком» пакінула вышэйшую лігу. Няўдалы выступ пацягнуў за сабой чарговую змену кіраўніцтва. У руля каманды ўстаў Алег Базилевич, які працаваў раней з кіеўскім «Дынамам». Новы трэнерскі штаб надаваў вялікую ўвагу функцыянальнай падрыхтоўцы і патрабаваў безумоўнага выканання абранай на гульню канцэпцыі. Але для выйсця ў клас «А» гэтага апынулася недастаткова. У чэмпіянаце 1977 гады мінчукі не змаглі падняцца вышэй 4-га месцы і на наступны год пад кіраўніцтвам Базилевича распачалі чарговую спробу ўвайсці ў вышэйшую лігу. Місія здавалася цалкам пасільнай, паколькі дынамаўская моладзь ужо паспела набрацца досыць досведу, каб вырашаць сур’ёзныя задачы. Пацвердзілі гэта і першыя гульні чэмпіянату, у якіх каманда дзейнічала ярка і атрымлівала буйныя перамогі. Аднак трэнерскі штаб не заахвочваў творчую імправізацыю на поле, навязваючы футбалістам строгія тактычныя схемы, у сувязі з чым гульня «Дынама» паступова блякла, а выйсце ў групу наймоцных станавіўся ўсё больш сумніўным. У якая склалася сітуацыі Беларускі савет «Дынама» вырашыўся на адважны крок — даручыць кіраўніцтва лепшым клубам рэспублікі мясцовым спецыялістам. Выбар упаў на Эдуарда Малафеева, паспяхова працавалага ў Брэсце. Нядаўні кумір беларускіх заўзятараў без ценю нясмеласці прыняў каманду ў сярэдзіне сезона, здолеў натхніць футбалістаў на творчасць і самаадданасць і вярнуў-ткі Беларусі месца ў вышэйшай лізе. Тады яшчэ ніхто нават не падазраваў, што праз некалькі гадоў менавіта пад яго кіраўніцтвам мінскае «Дынама» даможацца самага гучнага поспеху ў сваёй гісторыі… --> === У суверэннай Беларусі === == Дасягненні == ==== {{Сцяг|СССР}} СССР ==== '''[[Чэмпіянат СССР па футболе|Чэмпіянат СССР]]''' * ''Чэмпіён СССР (1)'': 1982 * ''Бронзавы прызёр (3)'': 1954, 1963, 1983 '''[[Кубак СССР па футболе|Кубак СССР]]''' * ''Фіналіст (2)'': 1965, 1987 '''[[Кубак Футбольнага саюза СССР]]''' * ''Фіналіст (1)'': 1989 '''[[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіянат БССР]]''' * ''Чэмпіён БССР (6)'': 1937—39, 1945, 1951, 1975 * ''Срэбны прызёр чэмпіянатаў БССР (5)'': 1934, 1935, 1946, 1952, 1977 * ''Бронзавы прызёр чэмпіянатаў БССР (2)'': 1940, 1947 '''[[Кубак БССР па футболе|Кубак БССР]]''' * ''Уладальнік Кубка БССР (2)'': 1936, 1940 * ''Фіналіст (1)'': 1945 ==== {{Сцяг|Беларусь}} Беларусь ==== '''[[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіянат Беларусі]]''' * ''Чэмпіён (7)'': 1992, 1993, 1994, 1995, 1995 (восень), 1997, 2004 * ''Срэбраны прызёр (9)'': 1996, 2001, 2005, 2006, 2008, 2009, 2014, 2015, 2017 * ''Бронзавы прызёр (7)'': 2000, 2003, 2012, 2013, 2016, 2018, 2021 '''[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак Беларусі]]''' * ''Пераможца (3)'': 1992, 1994, 2003 * ''Фіналіст (3)'': 1996, 1998, 2013 '''[[Суперкубак Беларусі па футболе|Суперкубак Беларусі (Кубак сезона)]]''' * ''Пераможца (1)'': 1994 ==== [[File:Simple gold cup.svg|18px]] Футбольныя прызы (СССР) ==== * ''За справядлівую гульню'': 1961 * ''За волю да перамогі'': 1976 (в), 1982 * ''Кубак прагрэсу'': 1979, 1982 * ''Агрэсіўнаму госцю'': 1982 * ''Граза аўтарытэтаў'': 1986 * ''Імені Рыгора Фядотава'': 1982 == Статыстыка == {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="10" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў чэмпіянаце СССР''' |- !style="background: #436EEE; color:white" width=7%|'''Год''' !style="background: #436EEE; color:white" width=20%|'''Ліга''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''Г''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''Н''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white" width=6%|'''М''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''А''' !style="background: #436EEE; color:white" width=10%|'''Месца''' !style="background: #436EEE; color:white" width=37%|'''Бамбардзіры''' |- |1950 |Клас А |36 |9 |5 |22 |44-73 |23 |17(23) |Бармашаў — 11 |- |1951 |Клас Б |34 |21 |7 |6 |57-30 |49 |2(18) |Шэвялянчык — 20 |- |1952 |Клас А |13 |1 |3 |9 |10-29 |5 |14(14) |Шэвялянчык, Мозер, Васільеў, Юраў — 2 |- |1953 |Клас Б, 1-6 месцы |22 |13 |7 |2 |36-13 |33 |1(27) |Ягораў — 4 |- |1954 |Клас А |24 |12 |6 |6 |29-23 |30 |3(13) {{Бр|Бронза}} |Ягораў — 7 |- |1955 |Клас А |22 |2 |6 |14 |13‑32 |10 |12(12) |Ягораў — 3 |- |1956 |Клас Б, 1 зона |34 |18 |11 |5 |45-26 |47 |1(18) |Карнееў — 9 |- |1957 |Клас А |22 |1 |7 |14 |11-40 |9 |12(12) |Нікуленка — 3 |- |1958 |Клас Б, 3 зона |30 |18 |5 |7 |56-25 |41 |2(16) |Ерахавец — 10 |- |1959 |Клас Б, 2 зона |28 |13 |5 |10 |33-28 |31 |7(15) |Хасін — 9 |- |1960 |Клас А, 7-12 месцы |30 |13 |5 |12 |32-39 |31 |10(22) |Хасін — 13 |- |1961 |Клас А, 11-22 месца |32 |7 |10 |15 |29-44 |24 |19(22) |Мустыгін — 7 |- |1962 |Клас А, 13-22 месцы |30 |10 |6 |14 |34-41 |26 |19(22) |Мустыгін — 17 |- |1963 |Першая група А |38 |18 |12 |8 |47-27 |48 |3(20) {{Бр|Бронза}} |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 21 |- |1964 |Першая група А |32 |7 |17 |8 |24-21 |31 |9(17) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 10 |- |1965 |Першая група А |32 |14 |9 |9 |37-27 |37 |4(17) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 17 |- |1966 |Першая група А |36 |11 |13 |12 |36-39 |35 |11(19) |Мустыгін — 8 |- |1967 |Першая група А |36 |13 |17 |6 |47-31 |43 |4(19) |Мустыгін — 19 |- |1968 |Першая група А |38 |17 |12 |9 |52-36 |46 |6(20 |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 11 |- |1969 |Першая група А, 1-14 месцы |32 |8 |11 |13 |22-37 |27 |13(14) |Каберскі, Талейка — 4 |- |1970 |Вышэйшая група А |32 |11 |10 |11 |33-29 |32 |9(17) |Васільеў — 9 |- |1971 |Вышэйшая |30 |8 |12 |10 |36-43 |28 |11(16) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 16 |- |1972 |Вышэйшая |30 |10 |11 |9 |27-28 |31 |8(16) |Васільеў — 9 |- |1973 |Вышэйшая |30 |7 |3+6 |14 |21-36 |17 |15(16) |Грыгорьеў, Васільеў, Курнеў, Словак, Варонін — 3 |- |1974 |Першая |38 |21 |9 |8 |60-38 |51 |3(20) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 14 |- |1975 |Першая |38 |21 |8 |9 |52-31 |50 |2(20) |Грыгорьеў — 13 |- |1976(вясна) |Вышэйшая |15 |6 |3 |6 |17-18 |15 |9(16) |Васілеўскі — 5 |- |1976(восень) |Вышэйшая |15 |2 |4 |9 |10-21 |8 |16(16) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]], [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Байдачны]] — 4 |- |1977 |Вышэйшая |38 |19 |9 |10 |48-29 |47 |4(20) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 11 |- |1978 |Першая |38 |21 |11 |6 |57-28 |53 |3(20) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 16 |- |1979 |Вышэйшая |34 |15 |6 |13 |48-38 |36 |6(18) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 14 |- |1980 |Вышэйшая |34 |11 |12 |11 |41-42 |32(-2) |10(18) |Васілеўскі — 10 |- |1981 |Вышэйшая |34 |11 |13 |10 |44-39 |32 |9(18) |Васілеўскі — 14 |- |1982 |Вышэйшая |34 |19 |9 |6 |63-35 |47 |1(18) {{Зл|Чэмпіён}} |Гурыновіч — 13 |- |1983 |Вышэйшая |34 |17 |9 |8 |51-34 |43 |3(18) {{Бр|Бронза}} |Гурыновіч — 17 |- |1984 |Вышэйшая |34 |15 |13 |6 |43-28 |40 (-3) |5(18) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 12 |- |1985 |Вышэйшая |34 |16 |9 |9 |40-31 |41 |4(18) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 11 |- |1986 |Вышэйшая |30 |10 |8 |12 |37-40 |28 |10(16) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 13 |- |1987 |Вышэйшая |30 |12 |9 |9 |33-25 |33 |5(16) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 10 |- |1988 |Вышэйшая |30 |7 |11 |12 |29-34 |25 |12(16) |Шырокі — 5 |- |1989 |Вышэйшая |30 |11 |7 |12 |35-33 |29 |9(16) |Мятліцкі, Герасімец — 5 |- |1990 |Вышэйшая |24 |6 |3 |15 |20-34 |15 |12(13) |Мархель — 6 |- |1991 |Вышэйшая |30 |9 |11 |10 |29-31 |29 |8(16) |Вялічка — 9 |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="10" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў чэмпіянаце Беларусі''' |- !style="background: #436EEE; color:white"|'''Год''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Ліга''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Г''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Н''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''М''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''А''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Месца''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Бамбардзіры''' |- |1992 |Вышэйшая |15 |11 |3 |1 |38–7 |25 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Валянцін Бялькевіч|Бялькевіч]] — 7 |- |1992/93 |Вышэйшая |32 |26 |5 |1 |90–25 |57 |1(17) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Сяргей Бараноўскі|Бараноўскі]] — 17 |- |1993/94 |Вышэйшая |30 |24 |4 |2 |76–20 |52 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 14 |- |1994/95 |Вышэйшая |30 |20 |8 |2 |83–24 |48 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Яўген Кашанцаў|Кашанцаў]] — 18 |- |1995-восень |Вышэйшая |15 |12 |2 |1 |42–13 |38 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 15 |- |1996 |Вышэйшая |30 |23 |6 |1 |83–20 |75 |2(16) {{Ср|Срэбра}} |[[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Макоўскі]] — 23 |- |1997 |Вышэйшая |30 |21 |7 |2 |74–24 |70 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Макоўскі]] — 16 |- |1998 |Вышэйшая |28 |11 |6 |11 |39–38 |39 |8(15) |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]] — 7 |- |1999 |Вышэйшая |30 |14 |9 |7 |51–30 |51 |6(16) |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]] — 15 |- |2000 |Вышэйшая |30 |19 |5 |6 |49–21 |62 |3(16) {{Бр|Бронза}} |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]], [[Сяргей Уладзіміравіч Кавальчук|Кавальчук]] — 9 |- |2001 |Вышэйшая |26 |16 |5 |5 |52–21 |53 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 12 |- |2002 |Вышэйшая |26 |12 |6 |8 |44–28 |42 |7(14) |[[Максім Цыгалка|Цыгалка]] — 11 |- |2003 |Вышэйшая |30 |20 |4 |6 |62–24 |64 |3(16) {{Бр|Бронза}} |[[Сяргей Карніленка|Карніленка]] — 18 |- |2004 |Вышэйшая |30 |24 |3 |3 |64–18 |75 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Андрэй Разін|Разін]] — 12 |- |2005 |Вышэйшая |26 |15 |5 |6 |50–26 |50 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Леанід Ковель|Ковель]] — 9 |- |2006 |Вышэйшая |26 |15 |7 |4 |44–22 |52 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Эдуарду Марэйра Араужу|Эду]] — 10 |- |2007 |Вышэйшая |26 |8 |11 |7 |27–28 |35 |9(14) |[[Бруно Мбанангой|Мбанангой]] — 7 |- |2008 |Вышэйшая |30 |19 |5 |6 |49–29 |62 |2(16) {{Ср|Срэбра}} |[[Роберт Рак|Рак]] — 10 |- |2009 |Вышэйшая |26 |14 |8 |4 |38–18 |50 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Аляксандр Гаўрушка|Гаўрушка]] — 8 |- |2010 |Вышэйшая |33 |17 |5 |11 |49–34 |56 |4(12) |[[Сяргей Кісляк|Кісляк]] — 9 |- |2011 |Вышэйшая |33 |14 |7 |12 |50–43 |49 |4(12) |[[Бруна Фурлан|Фурлан]] — 11 |- |2012 |Вышэйшая |30 |16 |8 |6 |37–19 |56 |3(11) {{Бр|Бронза}} |[[Станіслаў Драгун|Драгун]] — 7 |- |[[Сезон 2013 ФК Дынама Мінск|2013]] |Вышэйшая |32 |15 |9 |8 |44–33 |54 |3(12) {{Бр|Бронза}} |[[Эрнан Фігерэда|Фігерэда]] — 10 |- |[[Сезон 2014 ФК Дынама Мінск|2014]] |Вышэйшая |32 |18 |7 |7 |44–21 |61 |2(12) {{Ср|Срэбра}} |[[Ненад Адамавіч|Адамавіч]], [[Ігар Стасевіч|Стасевіч]] — 8 |- |[[Сезон 2015 ФК Дынама Мінск|2015]] |Вышэйшая |26 |15 |8 |3 |36–13 |53 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Чыгозэ Удожы|Удожы]] — 10 |- |[[Сезон 2016 ФК Дынама Мінск|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] || 30 || 15 || 10 || 5 || 46–28 || '''55''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Уладзімір Хвашчынскі|Хвашчынскі]] — 8 |- |[[Сезон 2017 ФК Дынама Мінск|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] || 30 || 22 || 2 || 6 || 46–15 || '''68''' || '''2''' (16) {{Ср|Срэбра}} || [[Антон Сарока|Сарока]] — 12 |- |[[Сезон 2018 ФК Дынама Мінск|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] || 30 || 18 || 9 || 3 || 41–17 || '''63''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Уладзімір Хвашчынскі|Хвашчынскі]] — 6 |- |[[Сезон 2019 ФК Дынама Мінск|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] || 30 || 15 || 5 || 10 || 43–39 || '''50''' || '''4''' (16) || [[Ягор Зубовіч|Зубовіч]] — 8 |- |[[Сезон 2020 ФК Дынама Мінск|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] || 30 || 16 || 4 || 10 || 38–25 || '''52''' || '''6''' (16) || [[Яўген Шыкаўка|Шыкаўка]] — 11 |- |[[Сезон 2021 ФК Дынама Мінск|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая]] || 30 || 19 || 5 || 6 || 55–20 || '''62''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Аблай Мбенг|Мбенг]] — 10 |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="7" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў еўракубках''' |- !style="background: #436EEE; color:white"| Сезон !style="background: #436EEE; color:white"| Спаборніцтва !style="background: #436EEE; color:white"| Раўнд !style="background: #436EEE; color:white"| Клуб !style="background: #436EEE; color:white"| Хатні матч !style="background: #436EEE; color:white"| У гасцях !style="background: #436EEE; color:white"| Вынік |- |1983/84 |Кубак еўрапейскіх чэмпіёнаў |1 раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Грасхопер|Грасхопер]] |1:0 |2:2 |'''3:2''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Венгрыя}} [[ФК Раба ЭТА|Раба ЭТА]] |3:1 |6:3 |'''9:4''' |- | | |1/4 фіналу |{{Сцяг|Румынія|1965}} [[ФК Дынама Бухарэст|Дынама (Бухарэст)]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |1984/85 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Фінляндыя}} [[ФК ХІК|ХІК]] |4:0 |6:0 |'''10:0''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Партугалія}} [[ФК Спортынг Лісабон|Спортынг (Лісабон)]] |2:0 |0:2 |'''2:2''' ({{Comment|5:3|па пенальці}}) |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Відзеў Лодзь|Відзеў]] |0:1 |2:0 |'''2:1''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Югаславія}} [[ФК Жэлезнічар Сараева|Жэлезнічар]] |1:1 |0:2 |'''1:3''' |- |1986/87 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Венгрыя}} [[ФК Дзьёр|Дзьёр]] |2:4 |1:0 |'''3:4''' |- |1987/88 |Кубак уладальнікаў Кубкаў |1 раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Генчлербірлігі|Генчлербірлігі]] |2:0 |2:1 |'''4:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Іспанія}} [[ФК Рэал Сасьедад|Рэал Сасьедад]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |1/4 фіналу |{{Сцяг|Бельгія}} [[ФК Мехелен|Мехелен]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |1988/89 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Балгарыя|1971}} [[ФК Фракія Плоўдзіў|Фракія]] |0:0 |2:1 |'''2:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Вікторыя Бухарэст|Вікторыя (Бухарэст)]] |2:1 |0:1 |'''2:2^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- |1993/94 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вердэр|Вердэр]] |1:1 |2:5 |'''3:6''' |- |1994/95 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Мальта}} [[ФК Хіберніянс Паола|Хіберніянс]] |3:1 |3:4 ([[Авертайм|дч]]) |'''6:5''' |- | | |1 раўнд |{{Сцяг|Італія}} [[ФК Лацыа|Лацыа]] |0:0 |1:4 |'''1:4''' |- |1995/96 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Універсітаця Краёва|Універсітаця (Краёва)]] |0:0 |0:0 |'''0:0''' ({{Comment|3:1|па пенальці}}) |- | | |1 раўнд |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Аўстрыя Вена|Аўстрыя (Вена)]] |1:0 |2:1 |'''3:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вердэр|Вердэр]] |2:1 |0:5 |'''2:6''' |- |1996/97 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Багеміянс Дублін|Багеміянс]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на вяздзе|гв]])}''' |- | | |Кваліф. раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Бешыкташ|Бешыкташ]] |2:1 |0:2 |'''2:3''' |- |1997/98 |Кубак УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Грузія|1990}} [[ФК Калхеці-1913|Калхеці-1913]] |1:0 |1:2 |'''2:2^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Нарвегія}} [[ФК Лілестром|Лілестром]] |0:2 |0:1 |'''0:3''' |- |1998/99 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта|Сконта]] |1:2 |0:0 |'''1:2''' |- |2001 |Кубак Інтэртота |1 раўнд |{{Сцяг|Люксембург}} [[ФК Хабшайд|Хабшайд]] |6:0 |1:1 |'''7:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Хапаэль Хайфа|Хапаэль (Хайфа)]] |2:0 |1:0 |'''3:0''' |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вольфсбург|Вольфсбург]] |0:0 |3:4 |'''3:4''' |- |2002/03 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Балгарыя}} [[ФК ЦСКА Сафія|ЦСКА (Сафія)]] |1:4 |0:1 |'''1:5''' |- |2003/04 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Данія}} [[ФК Брондбю|Брондбю]] |0:2 |0:3 |'''0:5''' |- |2004 |Кубак Інтэртота |1 раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Одра Вадзіслаў-Слёнскі|Одра]] |2:0 |0:1 |'''2:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Сербія і Чарнагорыя}} [[ФК Сартыд|Сартыд]] |1:2 |3:1 ([[Авертайм|дч]]) |'''4:3''' |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Францыя}} [[ФК Ліль|Ліль]] |2:2 |1:2 |'''3:4''' |- |2005/06 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} [[ФК Анартосіс|Анартосіс]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |2006/07 |Кубак УЕФА |1 квал. раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Заглэмбе Любін|Заглэмбе (Любін)]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |2 квал. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} [[ФК Артмедыя|Артмедыя]] |2:3 |1:2 |'''3:5''' |- |2007/08 |Кубак УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта|Сконта]] |2:0 |1:1 |'''3:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Данія}} [[ФК Одэнсэ|Одэнсэ]] |1:1 |0:4 |'''1:5''' |- |2009/10 |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Македонія}} [[ФК Рэнова|Рэнова]] |2:1 |1:1 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Нарвегія}} [[ФК Тромсё|Тромсё]] |0:0 |1:4 |'''1:4''' |- |2010/11 |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Калеў Сіламяэ|Калеў (Сіламяэ)]] |5:1 |5:0 |'''10:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Макабі Хайфа|Макабі (Хайфа)]] |3:1 |0:1 |'''3:2''' |- | | |Плэй-офф |{{Сцяг|Бельгія}} [[ФК Бругэ|Бругэ]] |2:3 |1:2 |'''3:5''' |- |2013/14 |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Літва}} [[ФК Круоя|Круоя]] |5:0 |3:0 |'''8:0''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Харватыя}} [[ФК Лакаматыва Заграб|Лакаматыва]] |1:2 |3:2 |'''4:4^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Трабзанспор|Трабзанспор]] |0:1 |0:0 |'''0:1''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2014/2015|2014/15]] |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Фінляндыя}} [[ФК МюПа-47|МюПа-47]] |3:0 |0:0 |'''3:0''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Клуж|Клуж]] |1:0 |2:0 |'''3:0''' |- | | |Плэй-оф |{{Сцяг|Партугалія}} [[ФК Насьянал|Насьянал]] |2:0 |3:2 |'''5:2''' |- | | |Група К |{{Сцяг|Грэцыя}} [[ФК ПАОК|ПАОК]] |0:2 |1:6 |rowspan="3"| |- | | |Група К |{{Сцяг|Італія}} [[ФК Фіярэнціна|Фіярэнціна]] |0:3 |2:1 |- | | |Група К |{{Сцяг|Францыя}} [[ФК Генгам|Генгам]] |0:0 |0:2 |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2015/2016|2015/16]] |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Балгарыя}} [[ФК Чэрна Мора Варна|Чэрна Мора]] |1:1 |4:0 |'''5:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Цюрых|Цюрых]] |1:1 ([[Авертайм|дч]]) |1:0 |'''2:1''' |- | | |Плэй-оф |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Рэд Бул Зальцбург|Зальцбург]] |2:0 |0:2 |'''2:2''' ({{Comment|3:1|па пенальці}}) |- | | |Група E |{{Сцяг|Чэхія}} [[ФК Вікторыя Пльзень|Вікторыя (Пльзень)]] |1:0 |0:2 |rowspan="3"| |- | | |Група E |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Рапід Вена|Рапід (Вена)]] |0:1 |1:2 |- | | |Група E |{{Сцяг|Іспанія}} [[ФК Вільярэал|Вільярэал]] |1:2 |0:4 |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2016/2017|2016/17]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Спартак Юрмала|Спартак (Юрмала)]] |2:1 |2:0 |'''4:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Сент-Патрыкс Атлетык|Сент-Патрыкс Атлетык]] |1:1 |1:0 |'''2:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Сербія}} [[ФК Вайводзіна|Вайводзіна (Нові-Сад)]] |0:2 |1:1 |'''1:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2017/2018|2017/18]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Фарэрскія астравы}} [[ФК Рунавік|Рунавік]] |2:1 |2:0 |'''4:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Македонія}} [[ФК Работнічкі Скоп’е|Работнічкі (Скоп’е)]] |3:0 |1:1 |'''4:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} [[ФК АЕК Ларнака|АЕК (Ларнака)]] |1:1 |0:2 |'''1:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2018/2019|2018/19]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Дэры Сіці|Дэры Сіці]] |1:2 |2:0 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} [[ФК ДАК 1904 Дунайска-Стрэда|ДАК 1904 (Дунайска-Стрэда)]] |4:1 |3:1 |'''7:2''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] |4:0 |1:8 |'''5:8''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2019/2020|2019/20]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Ліепая|Ліепая]] |1:2 |1:1 |'''2:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2020/2021|2020/21]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Пяст Глівіцы|Пяст (Глівіцы)]] |0:2 |— |'''0:2''' |- |[[Ліга канферэнцый УЕФА 2022/2023|2022/23]] |[[Ліга канферэнцый УЕФА|Ліга канферэнцый]] |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Чарнагорыя}} [[ФК Дэчыч Тузі|Дэчыч (Тузі)]] |1:1 |2:1 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Хапаэль Беэр-Шэва|Хапаэль (Беэр-Шэва)]] |: |: |''':''' |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="7" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў неафіцыйных турнірах''' |- !style="background: #436EEE; color:white"| Сезон !style="background: #436EEE; color:white"| Спаборніцтва !style="background: #436EEE; color:white"| Раўнд !style="background: #436EEE; color:white"| Клуб !style="background: #436EEE; color:white"| Вынік |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1994|1994]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група D |{{Сцяг|Расія}} [[Маладзёжная зборная Расіі па футболе|Расія U-21]] |'''0:1''' |- | | |Група D |{{Сцяг|Узбекістан}} [[ФК Нефтчы Ферган|Нефтчы (Фергана)]] |'''1:5''' |- | | |Група D |{{Сцяг|Кыргызстан}} [[ФК Алга Бішкек|Алга (Бішкек)]] |'''10:0''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1995|1995]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група В |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта Рыга|Сконта (Рыга)]] |'''0:6''' |- | | |Група В |{{Сцяг|Кыргызстан}} [[ФК Кант-Ойл|Кант-Ойл]] |'''9:0''' |- | | |Група В |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''1:1''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1996|1996]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група С |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''5:3''' |- | | |Група С |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Флора Талін|Флора (Талін)]] |'''2:0''' |- | | |Група С |{{Сцяг|Украіна}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] |'''3:2''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Грузія|1990}} [[ФК Дынама Тбілісі|Дынама (Тбілісі)]] |'''2:1''' |- | | |Паўфінал |{{Сцяг|Украіна}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] |'''0:4''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1998|1998]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква]] |'''1:8''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Арменія}} [[ФК Ерэван|Ерэван]] |'''2:0''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Таджыкістан}} [[ФК Вахш|Вахш]] |'''4:1''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''1:7''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2005|2005]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група А |{{Сцяг|Казахстан}} [[ФК Кайрат|Кайрат (Алматы)]] |'''2:1''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Левадыя Талін|Левадыя (Талін)]] |'''2:0''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[Юніёрская зборная Расіі па футболе|Расія U-19]] |'''1:1''' |- |} == Стадыён == [[File:Dinamo-Yuni.jpg|300px|thumb|right|Дынама-Юні]] {{main|Дынама (стадыён, Мінск)}} Да 2009 года хатнія матчы «Дынама» праводзіла на [[Дынама (стадыён, Мінск)|аднайменным мінскім стадыёне]], які знаходзіцца ў самым цэнтры горада і ўмяшчае 35 тысяч гледачоў. У 2009—2012 гадах «Дынама» гуляла на стадыёне [[Дынама-Юні (стадыён)|«Дынама-Юні»]]. Ён знаходзіцца ў [[Кунцаўшчына (жылы раён, Мінск)|Кунцаўшчыне]], на захадзе горада. Умяшчальнасць — 4500 чалавек. Стадыён быў пабудаваны ў 2000 годзе, меў назву «Дарыда» і належыў [[ФК Дарыда|аднайменнай камандзе]] з Мінскага раёна. У 2008 годзе быў выкуплены клубам «Дынама» і перайменаваны. У канцы 2012 года «Дынама-Юні» быў зачынены на рэканструкцыю. Пачынаючы з сезона 2013 каманда выступала на стадыёне [[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар»]]. З лета 2018 года, калі пасля рэканструкцыі быў адкрыты стадыён [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]], каманда пачала праводзіць свае матчы на ім. == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[https://dinamo-minsk.by/blr/asnouny-sklad/2022 Гульцы]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ягор Хаткевіч]]||1988}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Дзяніс Шпакоўскі]]||2001}} {{Ігрок|70|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Андрэй Сіненка]]||1997}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Швяцоў]]||1998}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Сачыўка]]||1986}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Навумаў]]||1989}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Калінін]]||2002}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Арынью]]||1995}} {{Ігрок|34|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Вакуліч]]||1998}} {{Ігрок|67|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Раман Бегуноў]]||1993}} {{Ігрок||{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Ігар Габрыел]]||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Падзел складу}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Быкаў]]||1992}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Кісляк]] {{капітан}}||1987}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Пуціла]]||1987}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Дземчанка]]||2002}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзяніс Грачыха]]||1999}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Міхаіл Міхайлавіч Казлоў|Міхаіл Казлоў]]||1990}} {{Ігрок|80|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Аляксандравіч Канцавы|Арцём Канцавы]]||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Чарнагорыя}}|Нап|[[Душан Бакіч]]||1999}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Іван Бахар]]||1998}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзіслаў Ложкін]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Латыхоў]]||2003}} {{Канец складу}}<!-- === Па-за складам === {{Склад}}--> <!--{{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Данііл Шапко]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Арцём Каратай||2004}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Станіслаў Кляшчук]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Цімафей Юрасаў||2003}}--> <!--{{Ігрок|16|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ігар Заяц]]||1999}}--> <!--{{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Лях]]||1999}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Лузан]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Фірсаў]]||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Кірыл Радзівонаў]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Міхаленка]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Халімончык]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікалай Іваноў (футбаліст)|Мікалай Іваноў]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Давыскіба]]||2001}}--> <!--{{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Суша]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ягор Крэс]]||2003}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Глеб Роўда||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Саматой||2001}}--> <!--{{Канец складу}} --> === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Фёдар Лапавухаў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Ян Марцінкевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Іван Шымаковіч||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Данііл Арзамасцаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Цімафей Бараноўскі||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Вакар||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Кірыл Коўш||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Красоўскі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Іван Яфіменка||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Іван Хавалка]]||2003}} {{Ігрок|37|{{Сцяг|Украіна}}|ПА|[[Максім Шаўчэнка]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Будзько||2004}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Дубінец||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Юрый Краўчанка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Кролік||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Макарэвіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Марозік||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Дзмітрый Ніжнік||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Антон Сакоўскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Сугакаў||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Іван Арлоў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Іван Ціханаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Ягор Шадзько||2003}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Чалядзінскі]] (нар. 1977) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Радзіслаў Арлоўскі]] (нар. 1970) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Караткевіч]] (нар. 1984) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дыяна Тропнікава]] (нар. 1986) — трэнер па навукова-метадычнай працы * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксей Панкавец]] (нар. 1981) — трэнер па АФП * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Марцёшкін]] (нар. 1970) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Быліна]] (нар. 1981) — трэнер-аналітык * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Лянцэвіч]] (нар. 1983) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віктар Бабіч]] (нар. 1991) — трэнер дубля па АФП * {{Сцяг|Беларусь}} [[Генадзь Лясун]] (нар. 1966) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Юркевіч]] (нар. 1975) — трэнер брамнікаў дубля == Сімволіка == <gallery caption="" widths="150px" heights="150px" class="center"> Эмблема Дынама Мінск 2.png| Эмблема Дынама Мінск 3.png| ФК Дынама Мінск.png| </gallery> == Вядомыя гульцы == * [[Сяргей Яўгенавіч Алейнікаў|Сяргей Алейнікаў]] * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] * [[Валянцін Бялькевіч]] * [[Сяргей Гурэнка]] * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] * [[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Георгій Кандрацьеў]] * [[Юрый Курненін]] * [[Эдуард Малафееў]] * [[Міхаіл Мустыгін]] * [[Аляксандр Пракапенка]] * [[Андрэй Разін]] == Галоўныя трэнеры == {{div col|3}} * [[Эдуард Малафееў]] (1978—1983) * [[Веніямін Арзамасцаў]] (1983—1986) * [[Іван Савосцікаў]] (1986—1988) * [[Эдуард Малафееў]] (1988—1991) * [[Міхаіл Вяргеенка]] (1991—1992) * [[Іван Шчокін]] (1992—1997) * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] (1997) * [[Уладзімір Курнеў]] (1998) * [[Веніямін Арзамасцаў]] (1998) * [[Юрый Курненін]] (1999) * [[Павел Раднёнак]] (1999—2000) * [[Аляксандр Піскароў]] (2000—2001) * [[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Георгій Кандрацьеў]] (2001) * [[Эдуард Малафееў]] (2001—2002) * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] (2002) * [[Георгій Гюраў]] (2002—2003) * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] (2003) * [[Пётр Яўгенавіч Шубін|Пётр Шубін]] (2004) * [[Юрый Уладзіміравіч Шуканаў|Юрый Шуканаў]] (2004—2005) * [[Аляксандр Мікалаевіч Башмакоў|Аляксандр Башмакоў]] (2005) * [[Аляксандр Дзмітрыевіч Рабаконь|Аляксандр Рабаконь]] (2005—2006) * [[Аляксей Аляксеевіч Пятрушын|Аляксей Пятрушын]] (2006) * [[Пётр Пятровіч Качура|Пётр Качура]] (2006—2007) * [[Аляксандр Хацкевіч]] (2007) * [[Ігар Крывушэнка]] (2007—2008) * [[Славалюб Муслін]] (2008—2009) * [[Сяргей Гурэнка]] (2009—2010) * [[Сяргей Саладоўнікаў]] (в.а., 2010) * [[Уладзімір Гольмак]] (2010) * [[Алег Васіленка]] (2010—2011) * [[Сяргей Аўчыннікаў]] (2011) * [[Аляксандр Сяднёў]] (2011—2012) * [[Алег Пратасаў]] (2012—2013) * [[Роберт Маскант]] (чэрвень — снежань 2013) * [[Уладзімір Журавель]] (снежань 2013 — снежань 2014) * [[Душан Угрын, 1967|Душан Угрын]] (снежань 2014 — красавік 2015) * [[Вук Рашавіч]] (май 2015 — ліпень 2016) * [[Сяргей Бароўскі]] (ліпень 2016 — май 2017) * [[Сяргей Гурэнка]] (май 2017 — снежань 2018) * [[Раман Піліпчук]] (люты — май 2019) * [[Сяргей Гурэнка]] (чэрвень 2019 — красавік 2020) * [[Леанід Кучук]] (красавік 2020 — чэрвень 2021) * [[Арцём Чалядзінскі]] ({{в.а.}} у чэрвені — снежні 2021; са снежня 2021) {{div col end}} == Фінансы, санкцыі ЕС == Тытульным спонсарам доўгі час (з 1999 па 2019 год) была [[Беларусь|беларуская]] група кампаній «[[Трайпл]]», заснаваная ў 1992 годзе, генеральны дырэктар [[Юрый Чыж]]. Па звестках газеты «Прессбол», бюджэт «Дынама» на сезон 2013 склаў каля 6 млн [[Долар ЗША|долараў]]<ref>[http://www.pressball.by/news/football/129999 Футбол. Годовой бюджет минского «Динамо» составляет порядка 6 миллионов долларов]</ref>. 23 сакавіка 2012 года [[Савет Еўрапейскага саюза]] дадаў [[Юрый Аляксандравіч Чыж|Юрый Чыжа]] да [[спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС|спісу беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС]], таксама пад еўрапейскія санкцыі трапілі і яго кампаніі, у тым ліку «Дынама» Мінск<ref name="3A32012D0642">[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32012D0642 Council Decision 2012/642/CFSP of 15 October 2012 concerning restrictive measures against Belarus]</ref><ref>{{cite web|language=ru|url=http://news.tut.by/politics/280743.html|title=ЕС обнародовал черный список из 12 человек и 29 компаний|date=2012-03-25|publisher=[[TUT.BY]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120325211424/http://news.tut.by/politics/280743.html|archivedate=2012-03-25|accessdate=2012-03-25|dead-url=yes}}</ref>. 6 лістапада 2015 года санкцыі супраць Чыжа і яго актываў былі знятыя<ref>{{cite web|date=2015-10-6|url=http://nn.by/?c=ar&i=157529|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151006171032/http://nn.by/?c=ar&i=157529|archivedate=2015-10-06|title=Санкцыі ЕС у дачыненні да Юрыя Чыжа і яго актываў знятыя|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|accessdate=2015-10-06|language=be}}</ref><ref name="РС2">''ИК''. [http://www.svaboda.org/content/krutoje-pikie-juryja-cyza/27606470.html Крутое пике Юрия Чижа: от самого успешного бизнесмена Беларуси к арестанту?] «[[Радыё Свабода]]», 12.03.2016</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://dinamo-minsk.by/blr Афіцыйны сайт] {{in lang|be}} * {{globalsportsarchive|fk-dynama-minsk/18859}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Дынама Мінск}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Дынама Мінск]] [[Катэгорыя:ФК Дынама Мінск| ]] [[Катэгорыя:1927 год у Мінску]] [[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў Чорным спісе ЕС]] 0b4ul8t4vg6cnnbmdcc9kvlspxw32ih 0 41722 4164633 4164524 2022-07-25T13:18:38Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць яе маглі не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не да разгляду гаспадарчых пытанняў, тым больш зваротаў даннікаў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло дало сваю назву нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзяляліся воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да гэтай адзінкі належала і сяло Капатковічы, большае за самыя Багрынавічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на рэках Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Недзе ад 1738 года{{efn-ua|На 1742 г. гэта вядома дакладна.}}, паводле кансэнсу караля Аўгуста ІІІ, староства трымаў пан [[Рафал Алойзы Аскерка]]. У 1760 годзе тую каралеўшчыну пераняў яго сын [[Антоні Яўхім Аскерка|Антоні Яўхім]]<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 203, 205, 206, 211</ref>. На 1789 год у складзе Багрымаўскага староства паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]] названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Спіс паселішчаў Мазырскага павета на на 1789 год. Inwentarz pow.mozyrskiego 1789]</ref>. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{НК}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] izvcoun09dnyjvc63o6jpwm7kgi8pkw 4164669 4164633 2022-07-25T14:34:25Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|150px|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]][[Файл:Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|150px|Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|150px|Усходні анклаў староства.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць яе маглі не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не да разгляду гаспадарчых пытанняў, тым больш зваротаў даннікаў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло дало сваю назву нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзяляліся воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да гэтай адзінкі належала і сяло Капатковічы, большае за самыя Багрынавічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на рэках Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Недзе ад 1738 года{{efn-ua|На 1742 г. гэта вядома дакладна.}}, паводле кансэнсу караля Аўгуста ІІІ, староства трымаў пан [[Рафал Алойзы Аскерка]]. У 1760 годзе тую каралеўшчыну пераняў яго сын [[Антоні Яўхім Аскерка|Антоні Яўхім]]<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 203, 205, 206, 211</ref>. На 1789 год у складзе Багрымаўскага староства паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]] названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Спіс паселішчаў Мазырскага павета на на 1789 год. Inwentarz pow.mozyrskiego 1789]</ref>. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{НК}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] kdlv2fzswngyre1yz3f2ybo295s621j 4164670 4164669 2022-07-25T14:36:07Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|150px|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]][[Файл:Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|150px|Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|150px|Усходні анклаў староства.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць яе маглі не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не да разгляду гаспадарчых пытанняў, тым больш зваротаў даннікаў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло дало сваю назву нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзяляліся воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да гэтай адзінкі належала і сяло Капатковічы, большае за самыя Багрынавічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на рэках Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Недзе ад 1738 года{{efn-ua|На 1742 г. гэта вядома дакладна.}}, паводле кансэнсу караля Аўгуста ІІІ, староства трымаў пан [[Рафал Алойзы Аскерка]]. У 1760 годзе тую каралеўшчыну пераняў яго сын [[Антоні Яўхім Аскерка|Антоні Яўхім]]<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 203, 205, 206, 211</ref>. На 1789 год у складзе Багрымаўскага староства паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]] названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Спіс паселішчаў Мазырскага павета на на 1789 год. Inwentarz pow.mozyrskiego 1789]</ref>. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{НК}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] m223og1fz6srp4riw7ai2rn09ph6wi0 4164693 4164670 2022-07-25T16:11:16Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|150px|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]][[Файл:Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|150px|Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|150px|Усходні анклаў староства.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць яе маглі не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не да разгляду гаспадарчых пытанняў, тым больш зваротаў даннікаў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло дало сваю назву нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзяляліся воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да гэтай адзінкі належала і сяло Капатковічы, большае за самыя Багрынавічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на рэках Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Недзе ад 1738 года{{efn-ua|На 1742 г. гэта вядома дакладна.}}, паводле кансэнсу караля Аўгуста ІІІ, староства трымаў пан [[Рафал Алойзы Аскерка]]. У 1760 годзе тую каралеўшчыну пераняў яго сын [[Антоні Яўхім Аскерка|Антоні Яўхім]]<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 203, 205, 206, 211</ref>. На 1789 год у складзе Багрымаўскага староства паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]] названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Спіс паселішчаў Мазырскага павета на на 1789 год. Inwentarz pow.mozyrskiego 1789]</ref>. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{НК}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] el0snfbqqc5pn8ojiruqwn2rom3w9p6 4164694 4164693 2022-07-25T16:13:04Z Дамінік 95653 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|150px|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]][[Файл:Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|150px|Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|150px|Усходні анклаў староства.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць яе маглі не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не да разгляду гаспадарчых пытанняў, тым больш зваротаў даннікаў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло дало сваю назву нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзяляліся воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да гэтай адзінкі належала і сяло Капатковічы, большае за самыя Багрынавічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на рэках Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Недзе ад 1738 года{{efn-ua|На 1742 г. гэта вядома дакладна.}}, паводле кансэнсу караля Аўгуста ІІІ, староства трымаў пан [[Рафал Алойзы Аскерка]]. У 1760 годзе тую каралеўшчыну пераняў яго сын [[Антоні Яўхім Аскерка|Антоні Яўхім]]<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 203, 205, 206, 211</ref>. На 1789 год у складзе Багрымаўскага староства паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]] названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Спіс паселішчаў Мазырскага павета на на 1789 год. Inwentarz pow.mozyrskiego 1789]</ref>. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{НК}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] 4iv5jjnrfgohn6tty8c602i8ypwsmo8 4164698 4164694 2022-07-25T16:14:46Z Дамінік 95653 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|150px|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]][[Файл:Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|150px|Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|150px|Усходні анклаў староства.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць яе маглі не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не да разгляду гаспадарчых пытанняў, тым больш зваротаў даннікаў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло дало сваю назву нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзяляліся воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да гэтай адзінкі належала і сяло Капатковічы, большае за самыя Багрынавічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на рэках Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Недзе ад 1738 года{{efn-ua|На 1742 г. гэта вядома дакладна.}}, паводле кансэнсу караля Аўгуста ІІІ, староства трымаў пан [[Рафал Алойзы Аскерка]]. У 1760 годзе тую каралеўшчыну пераняў яго сын [[Антоні Яўхім Аскерка|Антоні Яўхім]]<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 203, 205, 206, 211</ref>. На 1789 год у складзе Багрымаўскага староства паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]] названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Спіс паселішчаў Мазырскага павета на на 1789 год. Inwentarz pow.mozyrskiego 1789]</ref>. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] m2r7tx1btsms48f3xsdizrntjcauewa 4164707 4164698 2022-07-25T17:05:02Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|150px|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]][[Файл:Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|150px|Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|150px|Усходні анклаў староства.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць яе маглі не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не да разгляду гаспадарчых пытанняў, тым больш зваротаў даннікаў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло дало сваю назву нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзяляліся воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да гэтай адзінкі належала і сяло Капатковічы, большае за самыя Багрынавічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на рэках Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Недзе ад 1738 года{{efn-ua|На 1742 г. гэта вядома дакладна.}}, паводле кансэнсу караля Аўгуста ІІІ, староства трымаў пан [[Рафал Алойзы Аскерка]]. У 1760 годзе тую каралеўшчыну пераняў яго сын [[Антоні Яўхім Аскерка|Антоні Яўхім]]<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 203, 205, 206, 211</ref>. На 1789 год у складзе Багрымаўскага староства паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]] названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы{efn-ua|На карце «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі» пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Спіс паселішчаў Мазырскага павета на на 1789 год. Inwentarz pow.mozyrskiego 1789]</ref>. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] 3n7y6jnahubo1t4z4nuc27jh9frhpzr 4164708 4164707 2022-07-25T17:14:17Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|150px|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]][[Файл:Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|150px|Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|150px|Усходні анклаў староства.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць яе маглі не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не да разгляду гаспадарчых пытанняў, тым больш зваротаў даннікаў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло дало сваю назву нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзяляліся воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да гэтай адзінкі належала і сяло Капатковічы, большае за самыя Багрынавічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на рэках Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Недзе ад 1738 года{{efn-ua|На 1742 г. гэта вядома дакладна.}}, паводле кансэнсу караля Аўгуста ІІІ, староства трымаў пан [[Рафал Алойзы Аскерка]]. У 1760 годзе тую каралеўшчыну пераняў яго сын [[Антоні Яўхім Аскерка|Антоні Яўхім]]<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 203, 205, 206, 211</ref>. На 1789 год у складзе Багрымаўскага староства паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]] названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы{{efn-ua|На карце «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі» пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Спіс паселішчаў Мазырскага павета на на 1789 год. Inwentarz pow.mozyrskiego 1789]</ref>. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] 55wxg3k16ikwrcgg6fm7p833tpfxhs1 4164709 4164708 2022-07-25T17:15:10Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|150px|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]][[Файл:Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|150px|Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|150px|Усходні анклаў староства.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць яе маглі не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не да разгляду гаспадарчых пытанняў, тым больш зваротаў даннікаў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло дало сваю назву нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзяляліся воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да гэтай адзінкі належала і сяло Капатковічы, большае за самыя Багрынавічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на рэках Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Недзе ад 1738 года{{efn-ua|На 1742 г. гэта вядома дакладна.}}, паводле кансэнсу караля Аўгуста ІІІ, староства трымаў пан [[Рафал Алойзы Аскерка]]. У 1760 годзе тую каралеўшчыну пераняў яго сын [[Антоні Яўхім Аскерка|Антоні Яўхім]]<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 203, 205, 206, 211</ref>. На 1789 год у складзе Багрымаўскага староства паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]] названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы{{efn-ua|На карце «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі» пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская.}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Спіс паселішчаў Мазырскага павета на на 1789 год. Inwentarz pow.mozyrskiego 1789]</ref>. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] dbpy42vng3use75zmkpoy0mo0i8x89d 4164820 4164709 2022-07-26T03:29:43Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|150px|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]][[Файл:Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|150px|Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|150px|Усходні анклаў староства.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць яе маглі не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не да разгляду гаспадарчых пытанняў, тым больш зваротаў даннікаў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло дало сваю назву нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзяляліся воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да гэтай адзінкі належала і сяло Капатковічы, большае за самыя Багрынавічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на рэках Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Недзе ад 1738 года{{efn-ua|На 1742 г. гэта вядома дакладна.}}, паводле кансэнсу караля Аўгуста ІІІ, староства трымаў пан [[Рафал Алойзы Аскерка]]. У 1760 годзе тую каралеўшчыну пераняў яго сын [[Антоні Яўхім Аскерка|Антоні Яўхім]]<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 203, 205, 206, 211</ref>. На 1789 год у складзе Багрымаўскага староства паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]] названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы{{efn-ua|На карце «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі» пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская.}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Спіс паселішчаў Мазырскага павета на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] sz4015zl995l0gncg779hq3p66mk9hc 4164823 4164820 2022-07-26T03:53:40Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|150px|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]][[Файл:Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|150px|Заходні анклаў Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|150px|Усходні анклаў староства.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць яе маглі не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не да разгляду гаспадарчых пытанняў, тым больш зваротаў даннікаў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло дало сваю назву нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзяляліся воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да гэтай адзінкі належала і сяло Капатковічы, большае за самыя Багрынавічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на рэках Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У XVII — XVIII стст. існавала асобнае Багрымавіцкае староства, вылучанае з Мазырскага<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Недзе ад 1738 года{{efn-ua|На 1742 г. гэта вядома дакладна.}}, паводле кансэнсу караля Аўгуста ІІІ, староства трымаў пан [[Рафал Алойзы Аскерка]]. У 1760 годзе тую каралеўшчыну пераняў яго сын [[Антоні Яўхім Аскерка|Антоні Яўхім]]<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 203, 205, 206, 211</ref>. На 1789 год у складзе Багрымаўскага староства паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]] названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хустная), [[Калінкавічы|Каленкавічы]], Гулевічы, Буда і Бабровічы{{efn-ua|На карце «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі» пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская.}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Спіс паселішчаў Мазырскага павета на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] d6893jv6lk5vrpi742k8wfybugyud0x 0 46569 4164763 3726959 2022-07-25T20:27:15Z 37.214.59.163 Удакладнены змест wikitext text/x-wiki {{Станцыя метро |Колер шрыфта = white |Колер шрыфта2 = |Колер = red |Колер2 = |Назва = Маладзёжная |Іншамоўная назва = {{lang-ru|Молодежная}} |Лінія = Аўтазаводская лінія |Лінія2 = |Метрапалітэн = Мінскі метрапалітэн |Выява = |Шырыня выявы = |Подпіс = |Каардынаты платформаў = |Каардынаты вестыбюляў = |Дата адкрыцця = |Дата зачынення = |Праектная назва = |Старыя назвы = |Праекты пераназвання = |Раён = |Акруга = |Тып канструкцыі = |Глыбіня залажэння = |Архітэктары платформы = |Архітэктары вестыбюля = |Скульптар = |Інжынеры-канструктары вестыбюля = |Інжынеры-канструктары платформы = |Лік платформаў = |Тып платформы = |Форма платформы = |Даўжыня платформы = |Шырыня платформы = |Будаўнічая арганізацыя = |Выхад да = |Размяшчэнне = |Перасадка на станцыі = |Наземны транспарт = |Час адкрыцця = |Час зачынення = |Сотавая сувязь = |Пасажыраплынь = |Тарыфная зона = |Код станцыі = 219 |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} {{Аўтазаводская лінія, Мінск}} '''«Маладзёжная»''' ({{lang-be-trans|Maladziožnaja}}) — станцыя Аўтазавадской лініі [[Мінскі метрапалітэн|Мінскага метрапалітэна]]. Адкрыта [[3 ліпеня]] [[1995 год у гісторыі метрапалітэна|1995]] у складзе другога ўчастку Аўтазавадской лініі, які ўключаў дзве станцыі. Размешчана паміж станцыямі «[[станцыя метро Пушкінская, Мінск|Пушкінская]]» і «[[Станцыя метро Фрунзенская, Мінск|Фрунзенская]]». == Канструкцыя == [[Аднаскляпнёвая станцыя мелкага закладання]] з двума вестыбюлямі. == Выхады == Выхады са станцыі вядуць да вул. Кальварыйскай і на 1-га Загарадны завулка. Побач з «Маладзёжнай» праходзіць [[чыгунка|чыгуначная лінія]] [[Маладзечна|Маладзечанскага кірунку]], і размешчана станцыя «Мінск-Паўночны». Выхад з платформы ў кірунку чыгуначнай станцыі быў зачынены, эскалатары, вывозячыя да яго, спынены. Восенню 2011 года будаўніцтва другога выхаду да станцыі Мінск-Паўночны было завершана. Вясной 2012 года адкрыты выхад на платформу чыгуначнай станцыі "Мінск-Паўночны". У 2015 адкрыты пераход да гандлёвага цэнтру "Карона". == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{DEFAULTSORT:Маладзёжная}} [[Катэгорыя:Фрунзенскі раён (Мінск)]] [[Катэгорыя:Станцыі Мінскага метрапалітэна]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1995 годзе]] [[Катэгорыя:1995 год у Мінску]] 56yyiswuavyzquogt29aryain9juq3f 0 48656 4164739 4164245 2022-07-25T20:00:26Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ - Луцкі https://football.by/news/166187.html wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Нафтан Наваполацк |Лагатып = ФК Нафтан.gif |ШырыняЛагатыпа = 180px |ПоўнаяНазва = Грамадскае аб’яднанне «Футбольны клуб „Нафтан“» |Мянушкі = ''Севяране'' |Горад = [[Наваполацк]], [[Беларусь]] |Заснаваны = [[1963]] |Стадыён = [[Атлант (стадыён, Наваполацк)|«Атлант»]] |Умяшчальнасць = 4500 |Кіраўнік = Дзмітрый Бандарчук |ПасадаКіраўніка = Старшыня клуба |Трэнер = [[Вячаслаў Герашчанка]] |Чэмпіянат = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першая ліга]] |Сезон = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = 8 месца |Сайт = http://fcnaftan.com | pattern_la1 = _naftan19h | pattern_b1 = _naftan19h | pattern_ra1 = _naftan19h | pattern_sh1 = _naftan19h | pattern_so1 = | leftarm1 = FFDD00 | body1 = FFDD00 | rightarm1 = FFDD00 | shorts1 = FFDD00 | socks1 = FFFF00 | pattern_la2 = _naftan20t | pattern_b2 = _naftan20t | pattern_ra2 = _naftan20t | pattern_sh2 = _naftan20t | pattern_so2 = _naftan20t | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = 0000CC | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _naftan19a | pattern_b3 = _naftan19a | pattern_ra3 = _naftan19a | pattern_sh3 = _naftan19a | pattern_so3 = | leftarm3 = 0036EE | body3 = 0036EE | rightarm3 = 0036EE | shorts3 = 0036EE | socks3 = 0000FF }} '''«Нафтан»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Наваполацк]], заснаваны ў [[1963]] годзе. У 1996—2017 гадах (акрамя 2002 года) каманда ўдзельнічала ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. У цяперашні час выступае ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]]. == Папярэднія назвы == * 1963—1974: «Нафтавік» * 1979—1980: «Наваполацк» * 1981—1988: «Дзвіна» * 1989: «Камунальнік» * 1990—1991: «Дзвіна» * 1992—1994: «Нафтан» * 1995—2000: «Нафтан-Дэвон» * з 2001: «Нафтан» == Дасягненні == * Пераможца [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Трэцяй лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|1994/95]] * Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|1995]] * Уладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (2): [[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|2009]], [[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|2012]] == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[http://fcnaftan.com/taxonomy/term/12 Основной состав]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ігар Даўгяла]]||1985}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Дзмітрый Сай]]||1996}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Максім Макараў]]||2001}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" <!--{{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ільяз Сафі]]||1999}}--> {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Артур Кац]]||1994}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Плясуноў]]||1991}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Цярэнцій Луцэвіч]]||1991}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Арцём Драбатовіч]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзімір Башун]]||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Мікалаевіч Ігнаценка|Дзмітрый Ігнаценка]]||1988}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ігнат Прановіч]]||2003}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Юрый Сяргеевіч Казлоў|Юрый Казлоў]]||1991}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Сібілёў]]||2000}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Некрашэвіч]]||2001}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Нігерыя}}|ПА|[[Абдулазіз Лавал]]||1992}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксандр Кучараў]]||1995}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Маліноўскі]]||2003}} {{Ігрок|29|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Юлій Кузняцоў]]||2003}} {{Ігрок|55|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Масрур Кіёмідзінаў]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Ігаравіч Галуза|Дзмітрый Галуза]]||2001}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Вячаслаў Герашчанка]] (нар. 1972) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Кузьмініч]] (нар. 1977) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Валерый Стрыпейкіс]] (нар. 1974) — трэнер == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=60|Сезон !width=120|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- | [[Сезон 1992 ФК Нафтан|1992]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Трэцяя (Д3)]] || '''10''' || 15 || 5 || 5 || 5 || 24–20 || '''15''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992|1/32 фіналу]]|| |- | [[Сезон 1992/1993 ФК Нафтан|1992/1993]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Трэцяя (Д3)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 30 || 19 || 8 || 3 || 71–20 || '''46''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 1993/1994 ФК Нафтан|1993/1994]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Трэцяя (Д3)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 34 || 22 || 5 || 7 || 88–31 || '''49''' || || |- | [[Сезон 1994/1995 ФК Нафтан|1994/1995]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Трэцяя (Д3)]] ||style="background:gold"| '''1''' || 22 || 20 || 1 || 1 || 65–15 || '''41''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|1/8 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] |- | [[Сезон 1995 ФК Нафтан|1995]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Другая (Д2)]] ||style="background:gold"| '''1''' || 14 || 10 || 2 || 2 || 29–14 || '''32''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 1996 ФК Нафтан|1996]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая (Д1)]] || '''7''' || 30 || 13 || 4 || 13 || 43–52 || '''43''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 1997 ФК Нафтан|1997]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая (Д1)]] || '''9''' || 30 || 10 || 9 || 11 || 40–33 || '''39''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 1998 ФК Нафтан|1998]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая (Д1)]] || '''13''' || 28 || 7 || 4 || 17 || 30–40 || '''29''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|1/8 фіналу]] || Змена назваў ліг |- | [[Сезон 1999 ФК Нафтан|1999]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая (Д1)]] || '''12''' || 30 || 8 || 4 || 18 || 39–63 || '''28''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2000 ФК Нафтан|2000]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Вышэйшая (Д1)]] || '''13''' || 30 || 5 || 7 || 18 || 25–69 || '''22''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2001 ФК Нафтан|2001]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая (Д1)]] || '''13''' || 26 || 4 || 2 || 20 || 18–51 || '''14''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/8 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2002 ФК Нафтан|2002]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Першая (Д2)]] || style="background:silver"| '''2''' || 30 || 21 || 5 || 4 || 56–23 || '''68''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2003 ФК Нафтан|2003]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Вышэйшая (Д1)]] || '''8''' || 30 || 10 || 5 || 15 || 39–49 || '''35''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2004 ФК Нафтан|2004]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Вышэйшая (Д1)]] || '''10''' || 30 || 10 || 5 || 15 || 45–50 || '''35''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|1/8 фіналу]]|| |- | [[Сезон 2005 ФК Нафтан|2005]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Вышэйшая (Д1)]] || '''9''' || 26 || 10 || 3 || 13 || 43–44 || '''33''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2006 ФК Нафтан|2009]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Вышэйшая (Д1)]] || '''7''' || 26 || 11 || 4 || 11 || 45–42 || '''37''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2007 ФК Нафтан|2007]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Вышэйшая (Д1)]] || '''7''' || 26 || 9 || 9 || 8 || 28–30 || '''36''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2008 ФК Нафтан|2008]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Вышэйшая (Д1)]] || '''7''' || 30 || 13 || 7 || 10 || 41–35 || '''46''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|Пераможца]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Нафтан|2009]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Вышэйшая (Д1)]] || '''4''' || 26 || 12 || 2 || 12 || 29–39 || '''38''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2010 ФК Нафтан|2010]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Вышэйшая (Д1)]] || '''7''' || 33 || 11 || 11 || 11 || 41–34 || '''44''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2011 ФК Нафтан|2011]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Вышэйшая (Д1)]] || '''7''' || 33 || 10 || 7 || 16 || 35–45 || '''37''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|Пераможца]] || |- | [[Сезон 2012 ФК Нафтан|2012]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Вышэйшая (Д1)]] || '''9''' || 30 || 7 || 8 || 15 || 23–40 || '''29''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Нафтан|2013]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Вышэйшая (Д1)]] || '''10''' || 32 || 9 || 10 || 13 || 29–41 || '''37''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2014 ФК Нафтан|2014]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшая (Д1)]] || '''5''' || 32 || 11 || 10 || 11 || 40–43 || '''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2015 ФК Нафтан|2015]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Вышэйшая (Д1)]] || '''9''' || 26 || 8 || 6 || 12 || 34–35 || '''30''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Нафтан|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая (Д1)]] || '''13''' || 30 || 7 || 8 || 15 || 25–46 || '''29''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Нафтан|2017]] ||[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая (Д1)]] || '''16''' || 30 || 4 || 6 || 20 || 18–57 || '''13'''¹ || [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|1/8 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2018 ФК Нафтан|2018]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Першая (Д2)]] || '''5''' || 28 || 10 || 11 || 7 || 28–24 || '''41''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Нафтан|2019]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Першая (Д2)]] || '''5''' || 28 || 13 || 8 || 7 || 58–43 || '''47''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2020 ФК Нафтан|2020]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Першая (Д2)]] || '''12''' || 26 || 10 || 6 || 10 || 36–43 || '''21'''² || [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2021 ФК Нафтан|2021]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Першая (Д2)]] || '''8''' || 33 || 11 || 11 || 11 || 44–46 || '''44'''|| [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2022 ФК Нафтан|2022]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Першая (Д2)]] || || || || || || || || [[Кубак Беларусі па футболе 2022/2023|1/16 фіналу]] || |- |} * ^'''1''' З каманды зняты 5 ачкоў за сістэматычнае невыкананне рашэнняў Камітэта па статусу і пераходам ігракоў АБФФ. * ^'''2''' З каманды зняты 15 ачкоў за ўдзел ігракоў клуба ў дагаварных матчах у сезонах 2017—2018. === Еўракубкі === {| class="wikitable" ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2| Клуб ! Першыя матчы ! Адказныя матчы ! colspan=2|Вынік |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2009/2010|2009—2010]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |2 к/р |{{Сцяг|Бельгія}} |[[ФК Гент|Гент]] |align="center"|2:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''2:2''' ({{Comment|в.г.|па выяздным галам}} 0:1) ||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2012/2013|2012—2013]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |2 к/р |{{Сцяг|Сербія}} |[[ФК Црвена Звезда Бялград|Црвена Звезда (Бялград)]] |align="center"|3:4 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|3:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''6:7'''||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |} == Галоўныя трэнеры == {{div col|2}} * [[Аляксандр Трайдук]] (1992 — ліпень 2001) * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] (ліпень — снежань 2001) * [[Васіль Зайцаў (трэнер)|Васіль Зайцаў]] (2002 — май 2004) * [[Вячаслаў Акшаеў]] (май 2004 — май 2007) * [[Ігар Кавалевіч]] ({{в. а.}} у красавіку — ліпені 2007, ліпень 2007 — снежань 2012) * [[Павел Кучараў]] (снежань 2012 — чэрвень 2013) * [[Валерый Стрыпейкіс]] ({{в. а.}} у чэрвені — снежні 2013, снежань 2013 — жнівень 2016) * [[Алег Сідарэнкаў]] ({{в. а.}} у жніўні — лістападзе 2016, лістапад 2016 — лістапад 2017) * [[Аляксандр Трайдук]] (студзень — чэрвень 2018) * [[Юрый Леанідавіч Поклад|Юрый Поклад]] (чэрвень — снежань 2018) * [[Тарас Чопік]] (студзень 2019 — май 2021) * [[Валерый Стрыпейкіс]] ({{в. а.}} у маі — ліпені 2021, ліпень — снежань 2021) * [[Вячаслаў Герашчанка]] (са студзеня 2021) {{div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://fcnaftan.com Афіцыйны сайт] {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|fk-naftan-navapolatsk/18860}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Нафтан}} {{Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Нафтан]] [[Катэгорыя:ФК Нафтан| ]] dxbxh4iqvueh9bwuc68pq42i9wysjxn 0 52356 4164879 4103325 2022-07-26T08:40:32Z Хомелка 6638 дададзена [[Катэгорыя:Шаўкаводы]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{Цёзкі2|Радкевіч}} '''Усевалад Анатолевіч Радке́віч'''{{sfn|БелЭн|2001}} ({{ДН|6|6|1926}}, [[Віцебск]] — {{ДС|4|9|1999}}) — вучоны, [[энтамолаг]] і [[эколаг]], [[доктар біялагічных навук]] (1971), [[прафесар]] (1976). [[Заслужаны дзеяч навукі Беларусі]] (1978). Выдатнік вышэйшай школы СССР. Выдатнік народнай асветы Беларусі. == Біяграфія == Сын [[Анатоль Іванавіч Радкевіч|А. І. Радкевіча]]. Скончыў [[Віцебскі педагагічны інстытут]] (1954), [[аспірант]]уру пры [[Інстытут заалогіі АН Беларусі|Інстытуце заалогіі АН Беларусі]] (1961). 3 1954 г. працаваў у [[Віцебскі педагагічны інстытут|Віцебскім педінстытуце]] на кафедры заалогіі. Дэкан [[Факультэт хіміка-біялагічных і геаграфічных навук ВДУ імя П. М. Машэрава|хіміка-біялагічнага факультэта]] гэтага інстытута (1962—1968), старшы навуковы супрацоўнік (1968—1970), прарэктар па навуковай рабоце (1970—1974), загадчык кафедры заалогіі (з 1973 года), загадчык створанай пры Віцебскім педінстытуце праблемнай навукова-даследчай лабараторыі па асваенні, рэканструкцыі і ахове жывёльнага свету [[Беларускае Паазер'е|Беларускага Паазер’я]] (з 1975). У апошнія гады — прафесар кафедры заалогіі [[Віцебскі дзяржаўны ўніверсітэт імя П. М. Машэрава|Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя П. М. Машэрава]]. == Навуковая дзейнасць == Аўтар шэрагу вучэбных дапаможнікаў для вышэйшай школы, у тым ліку «Экалогія» (3 выданні), «Жывёлы і расліны», член рэдкалегіі [[Энцыклапедыя прыроды Беларусі|«Энцыклапедыі прыроды Беларусі»]] (1983—1986). Апублікаваў больш за 90 навуковых прац па праблемах [[шаўкаводства]], [[энтамалогія|энтамалогіі]], [[экалогія|экалогіі]], па методыцы выкладання біялогіі. Працаваў у складзе камісіі па біялогіі навукова-метадычнага савета [[Міністэрства асветы СССР]], у навукова-метадычным савеце Міністэрства вышэйшай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі Беларусі, навуковых саветах АН Беларусі па праблемах біясферы і інш. Навуковая і грамадская дзейнасць адзначана дзяржаўнымі ўзнагародамі. Узнагароджаны Ганаровай граматай Прэзідыума Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь<ref>[https://bii.by/tx.dll?d=28635 Постановление Президиума Верховного Совета Республики Беларусь от 23 июля 1996 г. № 506-XIII О награждении Радкевича В. А. Почетной грамотой Президиума Верховного Совета Республики Беларусь] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220214071029/https://bii.by/tx.dll?d=28635 |date=14 лютага 2022 }}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|13|Радкевіч Усевалад Анатолевіч||222}} * Радкевіч Усевалад Анатолевіч // {{кніга|загаловак=Памяць: Гіст.-дакументальная хроніка Віцебска: У 2-х кн. Кн. 2-я|адказны=Рэд. кал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2003|старонкі=535|старонак=680|isbn=985-11-0257-1|тыраж=5000}} == Спасылкі == * [http://www.vsu.by/index.php?option=com_content&task=view&id=1674&Itemid=88889016 Сайт ВДУ імя П. М. Машэрава] * [http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-NLB-ar700794&strq=l_siz=20 Вучоныя Беларусі: Радкевіч, Усевалад Анатольевіч (доктар біялагічных навук; энтамалогія; 1926—1999)] // [[Нацыянальная бібліятэка Беларусі]] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Радкевіч Усевалад Анатолевіч}} [[Катэгорыя:Энтамолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Дактары біялагічных навук]] [[Катэгорыя:Заслужаныя дзеячы навукі і тэхнікі БССР]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя П. М. Машэрава]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя П. М. Машэрава]] [[Катэгорыя:Эколагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэканы ВДУ]] [[Катэгорыя:Шаўкаводы]] s80i9biwmrnt9fdp0orr9roxex7w5nc 0 52358 4164875 3984020 2022-07-26T08:39:53Z Хомелка 6638 дададзена [[Катэгорыя:Шаўкаводы]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{Цёзкі2|Радкевіч}} '''Анатоль Іванавіч Радке́віч'''{{sfn|БелЭн|2001}} ({{ДН|13|11|1898}}, {{МН|Віцебск||Горад Віцебск}} — {{ДС|8|5|1977}}) — беларускі [[энтамалогія|энтамолаг]], дацэнт (1961). Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Расіі|Грамадзянскай]] і [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай]] войнаў. Бацька [[Усевалад Анатолевіч Радкевіч|Усевалада Анатолевіча Радкевіча]]. == Біяграфія == Скончыў [[Віцебскі інстытут народнай адукацыі]] ў 1923 годзе. Выкладаў заалогію і сельскагаспадарчую энтамалогію ў Віцебскім сельскагаспадарчым тэхнікуме ў 1922—1924 гадах, заалогію ў Віцебскім педагагічным тэхнікуме ў 1924—1930 гадах. Адначасова ў 1922—1923 гадах займаў пасаду начальніка Віцебскага губернскага энтамалагічнага бюро{{sfn|ВДАВМ}}. У [[1930]]—[[1933]] гадах працаваў у [[Віцебскі ветэрынарны інстытут|Віцебскім ветэрынарным інстытуце]] (з лістапада 1930 года асістэнт, з верасня 1933 па ліпень 1934 года выконваючы абавязкі дацэнта кафедры заалогіі{{sfn|ВДАВМ}}), у [[1935]]—[[1971]] — у [[Віцебскі педагагічны інстытут|Віцебскім педагагічным інстытуце імя С. М. Кірава]]: у 1933—1941 гадах і з 1946 года дацэнт кафедры заалогіі, у 1937—1941 — намеснік дырэктара інстытута па завочным навучанні, у 1946—1971 — загадчык кафедры. == Навуковая дзейнасць == Навуковыя працы па тэарэтычных і практычных асновах шаўкаводства на Беларусі, па вывучэнні фаўны [[Стракозы|стракоз]], [[Цвердакрылыя|цвёрдакрылых]] і [[Лускакрылыя|лускакрылых]], селекцыі і міжпародным скрыжаванні [[Трусы (жывёлы)|трусоў]], методыцы выкладання біялогіі. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|13|Радкевіч Анатоль Іванавіч||222}} * {{Крыніцы/ЭПБ|4|Радкевіч Анатоль Іванавіч}} == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|172739|Радкевіч Анатоль Іванавіч, энтамалогія}} * [http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-NLB-ar702816&strq=l_siz=10 Вучоныя Беларусі. Радкевіч, Анатоль Іванавіч (энтамалогія; 1898—1977)] // [[Нацыянальная бібліятэка Беларусі]] * [https://www.vsu.by/universitet/fakultety/biologicheskij/kafedry/kafedra-zoologii/o-kafedre.html Кафедра заалогіі і батанікі ВДУ імя С. М. Машэрава]{{ref-ru}} * [https://victory.sb.by/video/1512/ Беларусь помнит: Радкевич Анатолий Иванович (1898—1977)]{{ref-ru}} * {{cite web|url=https://www.vsavm.by/kafedra-zoologii/istoriya-kafedry/|title=История кафедры зоологии|language=ru|ref=ВДАВМ|separator=}} // [[ВДАВМ]] {{DEFAULTSORT:Радкевіч Анатоль Іванавіч}} [[Катэгорыя:Энтамолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя П. М. Машэрава]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Віцебскай дзяржаўнай акадэміі ветэрынарнай медыцыны]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя П. М. Машэрава]] [[Катэгорыя:Энтамолагі СССР]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Грамадзянскай вайны ў Расіі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Шаўкаводы]] ri2xva2d5avxpk39phj2p9we33531bo 4164878 4164875 2022-07-26T08:40:18Z Хомелка 6638 дададзена [[Катэгорыя:Селекцыянеры СССР]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{Цёзкі2|Радкевіч}} '''Анатоль Іванавіч Радке́віч'''{{sfn|БелЭн|2001}} ({{ДН|13|11|1898}}, {{МН|Віцебск||Горад Віцебск}} — {{ДС|8|5|1977}}) — беларускі [[энтамалогія|энтамолаг]], дацэнт (1961). Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Расіі|Грамадзянскай]] і [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай]] войнаў. Бацька [[Усевалад Анатолевіч Радкевіч|Усевалада Анатолевіча Радкевіча]]. == Біяграфія == Скончыў [[Віцебскі інстытут народнай адукацыі]] ў 1923 годзе. Выкладаў заалогію і сельскагаспадарчую энтамалогію ў Віцебскім сельскагаспадарчым тэхнікуме ў 1922—1924 гадах, заалогію ў Віцебскім педагагічным тэхнікуме ў 1924—1930 гадах. Адначасова ў 1922—1923 гадах займаў пасаду начальніка Віцебскага губернскага энтамалагічнага бюро{{sfn|ВДАВМ}}. У [[1930]]—[[1933]] гадах працаваў у [[Віцебскі ветэрынарны інстытут|Віцебскім ветэрынарным інстытуце]] (з лістапада 1930 года асістэнт, з верасня 1933 па ліпень 1934 года выконваючы абавязкі дацэнта кафедры заалогіі{{sfn|ВДАВМ}}), у [[1935]]—[[1971]] — у [[Віцебскі педагагічны інстытут|Віцебскім педагагічным інстытуце імя С. М. Кірава]]: у 1933—1941 гадах і з 1946 года дацэнт кафедры заалогіі, у 1937—1941 — намеснік дырэктара інстытута па завочным навучанні, у 1946—1971 — загадчык кафедры. == Навуковая дзейнасць == Навуковыя працы па тэарэтычных і практычных асновах шаўкаводства на Беларусі, па вывучэнні фаўны [[Стракозы|стракоз]], [[Цвердакрылыя|цвёрдакрылых]] і [[Лускакрылыя|лускакрылых]], селекцыі і міжпародным скрыжаванні [[Трусы (жывёлы)|трусоў]], методыцы выкладання біялогіі. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|13|Радкевіч Анатоль Іванавіч||222}} * {{Крыніцы/ЭПБ|4|Радкевіч Анатоль Іванавіч}} == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|172739|Радкевіч Анатоль Іванавіч, энтамалогія}} * [http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-NLB-ar702816&strq=l_siz=10 Вучоныя Беларусі. Радкевіч, Анатоль Іванавіч (энтамалогія; 1898—1977)] // [[Нацыянальная бібліятэка Беларусі]] * [https://www.vsu.by/universitet/fakultety/biologicheskij/kafedry/kafedra-zoologii/o-kafedre.html Кафедра заалогіі і батанікі ВДУ імя С. М. Машэрава]{{ref-ru}} * [https://victory.sb.by/video/1512/ Беларусь помнит: Радкевич Анатолий Иванович (1898—1977)]{{ref-ru}} * {{cite web|url=https://www.vsavm.by/kafedra-zoologii/istoriya-kafedry/|title=История кафедры зоологии|language=ru|ref=ВДАВМ|separator=}} // [[ВДАВМ]] {{DEFAULTSORT:Радкевіч Анатоль Іванавіч}} [[Катэгорыя:Энтамолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя П. М. Машэрава]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Віцебскай дзяржаўнай акадэміі ветэрынарнай медыцыны]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Віцебскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя П. М. Машэрава]] [[Катэгорыя:Энтамолагі СССР]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Грамадзянскай вайны ў Расіі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Шаўкаводы]] [[Катэгорыя:Селекцыянеры СССР]] ffctnu34itshkbc7rtbpuh9i3babdbv 0 52460 4164922 4163742 2022-07-26T11:33:13Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{не блытаць|Ісус Хрыстос|Ісусам Хрыстом}} [[File:Le Pilier des Nautes 01.JPG|right|thumb|200px|Выява Езуса.]] '''Езус''', таксама '''Эзус'''<ref name=pr>Напісанне '''Езус''' і '''Эзус''' ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.6., Мн., 1998, С.383.</ref> («пан» або «гаспадар») — бог у [[кельцкая міфалогія|кельцкай міфалогіі]], вядомы з двух манументаў ([[Парыж]] і [[Трыр]]) і радка ў ''Bellum civile'' [[Лукан|Лукана]]. Рымскі паэт I стагоддзя Лукан называе трыяду вярхоўных гальскіх багоў, прычым пад іх уласнымі імёнамі, і спосаб ахвярапрынашэння ім. Езус прымаў ахвяры павешаныя на дрэве; [[Тараніс]] — спаленыя ў плеценых кашах; [[Тэўтат]] — патопленыя ў бочцы з вадой. Імя Езус звязваюць з старажытным індаеўрапейскім коранем ''Esu'', што значыць «добры бог» або «бог-пан», падобна ірландскаму Дагдзе. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Кельцкая міфалогія]] [[Катэгорыя:Багі]] mirdgeobcty47asnau1exics0wyfaf3 0 52755 4164736 4103414 2022-07-25T19:56:57Z Weintrauber 17226 вычытка wikitext text/x-wiki {{Аўтамабіль | назва = УАЗ-469 | фота = ParkPatriot2015part4-12.jpg | вытворца = {{Сцяг СССР}} {{Сцяг Расіі}} [[Ульянаўскі аўтамабільны завод|УАЗ]] | гады вытворчасці = УАЗ-469/469Б : {{гады аўтамабіля|1972|1985}} <br /> УАЗ-3151/31512 : {{гады аўтамабіля|1985|2003}} | папярэднік = [[ГАЗ-69|ГАЗ-69 / ГАЗ-69А]] | пераемнік = [[UAZ Hunter]] | вікісховішча = UAZ-469 }} '''УАЗ-469, УАЗ-469Б''' ''(пасля [[1985]] года — УАЗ-3151 і 31512 адпаведна)'' — аўтамабіль падвышанай праходнасці. Пачынаючы з сярэдзіны [[1970-я|1970-х]] — асноўны лёгкі шматмэтавы аўтамабіль у [[Савецкая Армія|Савецкай Арміі]]<ref name="kochnev">{{cite book|last=Кочнев|first=Евгений|title=Автомобили советской армии 1946-1991|pages=640|year=2011|month=|publisher=«Яуза, Эксмо»|isbn= 978-5-699-46736-5|location=М.}}{{ref-ru}}</ref>. З [[1972]] па [[2003]] год было выпушчана 1,8 млн аўтамабіляў УАЗ-469/469Б/3151/31512/31514<ref name="zr2004-01">{{артыкул |загаловак = Здравствуй и прощай |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/2004/01/novosti-avtomira |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 2004 |нумар = 1 |старонкі = 8 }}{{ref-ru}}</ref>. Выпуск яго істотна мадэрнізаванай версіі — [[UAZ Hunter]] — працягваецца дагэтуль. == УАЗ-469 / УАЗ-469Б == Праектаванне новага сямейства легкавых пазадарожнікаў пачалося ў 1958 годзе. Было вырашана прапрацоўваць два варыянты аўтамабіля: цывільны '''УАЗ-460Б''' з залежнай рысорнай падвескай і ваенны '''УАЗ-469''' з незалежнай падвескай на падвойных папярочных рычагах і падоўжных тарсіёнах. УАЗ-469 камплектаваўся аднаступеневымі колавымі рэдуктарамі, на яго ўсталявалі больш магутны верхняклапанны рухавік ГАЗ-21 (75 к.с.) і чатырохступеньчатую каробку перадач. УАЗ-460Б быў прасцей і базаваўся на агрэгатах, уніфікаваных з [[ГАЗ-69]]. Ад ваеннай мадыфікацыі ён адрозніваўся менш магутным рухавіком (70 к.с.), рысорнай падвескай і адсутнасцю колавых рэдуктараў ў мастах<ref name="autolegend-UAZ-469">{{cite journal| authorlink = | title = | journal = Автолегенды СССР. УАЗ-469/469Б| volume = №8|year = 2009|issn = 2071-095X|publisher=«DeAgostini»}}{{ref-ru}}</ref>. Хадавыя доследныя ўзоры УАЗ-469 і УАЗ-460Б пабудавалі ў 1960 годзе. Параўнальныя выпрабаванні паказалі станоўчы ўплыў колавых рэдуктараў УАЗ-469 на праходнасць, але ад незалежнай тарсіённай падвескі адмовіліся — яна атрымалася складанай і ненадзейнай у эксплуатацыі. У 1961 годзе з'явіўся ўдасканалены варыянт аўтамабіля УАЗ-469, з рэдуктарнымі мастамі на рысорнай падвесцы. Дзяржаўныя выпрабаванні УАЗ-469 паспяхова прайшоў ў 1964 годзе і ўжо разглядалася пытанне аб хуткім запуску машыны ў серыйную вытворчасць. А замест УАЗ-460Б з'явіўся '''УАЗ-469Б''', які адрозніваўся ад УАЗ-469 толькі адсутнасцю колавых рэдуктараў на мастах. {{частка выявы|выява=Kiev-UkrainianNationalChernobylMuseum 02.jpg|пазіцыя=left|шырыня=200|агульная=290|верх=50|ніз=50|лева=0|права=90|подпіс=УАЗ-469Б з абноўленай (злева) і старой (справа) светлатэхнікай}} Запуск у серыйную вытворчасць новых аўтамабіляў доўга адкладаўся, то з-за адсутнасці неабходнай колькасці 75-моцных матораў (іх вытворчасць у дастатковай колькасці на Ўльянаўскім маторным заводзе наладзілі толькі ў канцы 1969), то з-за затрымак з вылучэннем грошай з боку Міністэрства аўтамабільнай прамысловасці. Толькі [[15 снежня]] [[1972]] года<ref name="uaz.ru/history">{{cite web |url = http://www.uaz.ru/company/history |title = История Ульяновского автомобильного завода |publisher = uaz.ru |accessdate = 2021-05-23 |language = ru }}</ref> з галоўнага канвеера сышла першая партыя аўтамабіляў ''УАЗ-469Б'' — гэтая мадыфікацыя мела масты ўніфікаваныя з мастамі [[УАЗ-452]], што спрасціла яе пастаноўку ў вытворчасць. У наступным годзе пайшоў ў вытворчасць і «ваенны» ''УАЗ-469'' з мастамі з колавымі рэдуктарамі. У 1980 годзе аўтамабіль перажыў мадэрнізацыю. Памянялася светлатэхніка — з'явіліся новыя паказальнікі паваротаў спераду і новыя заднія ліхтары, дадатковыя бакавыя паказальнікі паваротаў, ліхтар асвятлення нумарнога знака і ліхтар задняга ходу.<ref name="zr1981-05-06">{{артыкул |загаловак = УАЗ-469 Сегодня |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1981/05-06/sovietskaia-tiekhnika-1 |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1981 |нумар = 05-06 |старонкі = 16-17 }}{{ref-ru}}</ref> Рычажныя амартызатары замененыя тэлескапічнымі. Больш мяккімі сталі заднія рысоры аўтамабіляў УАЗ-469Б і УАЗ-469БГ. У рулявым кіраванні з'явіліся разрэзная калонка. У салоне — люстэрка задняга віду з супрацьасляпляльнай прыладай. {{clear}} == УАЗ-3151 / УАЗ-31512 / УАЗ-31514 == {{multiple image | зона = right | кірунак = vertical | подпіс = УАЗ-3151 | выява1 = УАЗ-3151 Восточный военный округ.JPG | шырыня1 = 175 | выява2 = УАЗ-3151 на параде фото6.JPG | шырыня2 = 175 }} У [[1985]] годзе аўтамабіль быў мадэрнізаваны — быў усталяваны больш магутны рухавік (спачатку 77 к.с., а са студзеня 1986 года — 80 к.с.); каробка перадач, з сінхранізатарамі на ўсіх перадачах пярэдняга ходу; узмацняльнік тормазаў; ужыты шэраг іншых новаўвядзенняў. Змяніліся і пазначэнні аўтамабіляў: УАЗ-469 (з колавымі рэдуктарамі, экранаваным электраабсталяваннем і перадпускавым падагравальнікам рухавіка) атрымаў індэкс '''УАЗ-3151'''<ref name="zr1986-9">{{артыкул |загаловак = УАЗ: По ступеням модернизации |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1986/09/sovietskaia-tiekhnika |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1986 |нумар = 9 |старонкі = 10 }} {{ref-ru}}</ref>, мадыфікацыя УАЗ-469Б (без рэдуктараў, з неэкранаваным электраабсталяваннем і без перадпускавога падагравальніка) — '''УАЗ-31512'''<ref name="zr1986-9"/>. {| class="wikitable" style="font-size:90%;" |+ Статыстыка вытворчасці УАЗ-3151 і мадыфікацый у 1986—1994 гады |- align="center" ! 1986<ref name="zr-1987-06">{{артыкул |загаловак = Немного статистики |спасылка = https://www.zr.ru/archive/zr/1987/06/niemnogo-statistiki |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1987 |нумар = 06 |старонкі = 2 }}{{ref-ru}}</ref> ! 1987<ref name="zr-1988-07">{{артыкул |загаловак = Немного статистики |спасылка = https://www.zr.ru/archive/zr/1988/07/niemnogo-statistiki |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1988 |нумар = 07 |старонкі = 4 }}{{ref-ru}}</ref> ! 1988<ref name="zr-1989-08">{{артыкул |загаловак = Немного статистики: производство легковых автомобилей в СССР за 1988 год |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1989/08/niemnogo-statistiki |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1989 |нумар = 08 |старонкі = 22 }}{{ref-ru}}</ref> ! 1989<ref name="zr-1990-07">{{артыкул |загаловак = Немного статистики: производство легковых автомобилей в СССР за 1989 год |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1990/07/niemnogo-statistiki |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1990 |нумар = 07 |старонкі = 7 }}{{ref-ru}}</ref> ! 1990<ref name="zr-1991-05">{{артыкул |загаловак = Немного статистики: производство легковых автомобилей в СССР за 1990 год |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1991/05/niemnogho-statistiki#6 |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1991 |нумар = 05 |старонкі = 6 }}{{ref-ru}}</ref> ! 1991<ref name="zr-1992-10">{{артыкул |загаловак = Немного статистики |спасылка = https://www.zr.ru/archive/zr/1992/10/niemnogo-statistiki |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1992 |нумар = 10 |старонкі = 16 }} {{ref-ru}}</ref> ! 1992<ref name="zr-1993-07">{{артыкул |спасылка = https://www.zr.ru/archive/zr/1993/07/gai-poluchila-nieud#18 |загаловак = Немного статистики: Производство автомобилей в России |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1993 |нумар = 07 |старонкі = 18 }} {{ref-ru}}</ref> ! 1993<ref name="zr-1994-07">{{артыкул |спасылка = https://www.zr.ru/archive/zr/1994/07/niemnogo-statistiki |загаловак = Немного статистики: Производство легковых автомобилей в России и на Украине |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1994 |нумар = 07 |старонкі = 17 }} {{ref-ru}}</ref> ! 1994<ref name="zr-1995-07">{{артыкул |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1995/07/niemnogo-statistiki |загаловак = Немного статистики: Производство легковых автомобилей и автобусов в России |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1995 |нумар = 07 |старонкі = 19 }} {{ref-ru}}</ref> |- align="center" | <!-- 1986 --> {{Num|52911}} | <!-- 1987 --> {{Num|53471}} | <!-- 1988 --> {{Num|54259}} | <!-- 1989 --> {{Num|52715}} | <!-- 1990 --> {{Num|53450}} | <!-- 1991 --> {{Num|52491}} | <!-- 1992 --> {{Num|51500}} | <!-- 1993 --> {{Num|57604}} | <!-- 1994 --> {{Num|53178}} |- |} {{частка выявы|выява=UAZ in Mongolia, 2012-07.jpg|пазіцыя=left|шырыня=200|агульная=700|верх=160|ніз=175|лева=220|права=280|подпіс=УАЗ-31514}} У [[1993]] годзе быў пачаты выпуск мадыфікацыі з металічным дахам — '''УАЗ-31514'''<ref name="uaz.ru/history"/>. Пашырэнне шэрагу мадыфікацый прадугледжвала камплектацыю аўтамабіля новымі рухавікамі і спружыннай пярэдняй падвескай (''УАЗ-3151*-10'')<ref name="manual-2002">{{cite book|last=|first=|title=Автомобили УАЗ-3151, 31512, 31514, 31519. Руководство по эксплуатации.|year=2002}}{{ref-ru}}</ref>. Усяго ў сямейства УАЗ-31514 уваходзіла пятнаццаць варыянтаў аўтамабіляў з мастамі тыпу УАЗ-469Б і шэсць варыянтаў з рэдуктарнымі мастамі УАЗ-469. Мадыфікацыя, аснашчаная рухавіком аб'ёмам 2,89 л (а таксама і «тканкавымі» сядзеннямі палепшанай камфортнасці), атрымала індэкс '''31519'''. [[20 лістапада]] [[2003]] года з канвеера сышоў апошні аўтамабіль УАЗ-31512<ref name="zr2004-01"/><ref name="uaz.ru/history"/>, на змену якому прыйшоў [[UAZ Hunter]]. {{clear}} == Канструкцыя == === Кузаў === Кузаў аўтамабіля — адкрыты, чатырохдзвярны, з заднім адкідным бортам і са здымным тэнтам (УАЗ-31514, УАЗ-31519 — з металічным дахам). На мадыфікацыях УАЗ-31514-020 (цывільныя масты) і УАЗ-31514-030 (масты з бартавымі редуктарамі) усталёўваўся дах не з метала, а пластыку. Ніжнія паловы дзвярэй уніфікаваны: пярэднія з заднімі, а здымныя верхнія паловы — правая пярэдняя з левай задняй і наадварот. За савецкім часам, калі аўтамабілі не прадаваліся індывідуальным уладальнікам, дзверы аўтамабіля не камплектаваліся замыканымі на ключ замкамі і ўнутраным замком капоту<ref name="autolegend-UAZ-469"/>. Адкідны задні борт мог выкарыстоўвацца як працяг падлогі кузава пры перавозцы доўгамерных грузаў. Для гэтага ён меў трывалыя абмежавальнікі, а запасное кола разам з кранштэйнам лёгка дэмантавалася і ўкладвалася ў аўтамабіле. <center> <gallery widths="200" perrow="4"> Выява:UAZ-469 on Garbarska street in Kraków (6).jpg Выява:UAZ-469 on Garbarska street in Kraków (3).jpg Выява:UAZ-469 on Garbarska street in Kraków (4).jpg Выява:UAZ-469 on Garbarska street in Kraków (2).jpg Выява:UAZ-469 FI H86018 10.JPG </gallery> </center> УАЗ-31514 атрымаў замкі дзвярэй і капота. У салоне ўсталявалі новыя рэгуляваныя сядзенні з падгалоўнікамі, з'явілася абіўка столі, дзвярэй і падлогі. Дыван на падлозе выраблены суцэльным і для таго, каб вынуць яго, трэба дэматаваць сядзенні. Машыны 1990-х гадоў выпуска яшчэ мелі лабавую шыбу з дзвюх паловаў і верхняе размяшчэнне шклоачышчальніка як на УАЗ-31512. Пазней ветравая шыба стала суцэльнай, а шклоачышчальнік стаў мацавацца знізу. === Рама === Рама аўтамабіля — штампаваная, з ліставой сталі, зварная. Складаецца з двух ланжэронаў злучаных пяццю папярочкамі. Адрозненне рамы ваеннай і цывільнай версіі заключалася ў розных тыпах буксірнага прыбора. У вайсковай версіі ён быў абсталяваны пругкім элементам для кампенсацыі ўдараў пры буксіроўцы прычэпа і здольны круціцца вакол сваёй восі, а ў цывільнага аўтамабіля прыбор суцэльны і не мае ні свабоды перамяшчэння, ні пругкага элемента. === Рухавік === [[Выява:UAZ 569-engine compartment.jpg|thumb|200px]] На аўтамабілі ўсталёўваўся шэраг чатырохцыліндравых, ніжнявальных, верхняклапанавых бензінавых рухавікоў аб'ёмам 2445 см³ магутнасцю 74–92 к.с. (у залежнасці ад мадыфікацыі), вырабленых Ульянаўскім і Заволжскім маторнымі заводамі. Усе гэтыя рухавікі канструктыўна вынікаюць з ''ЗМЗ-451'', а ён, у сваю чаргу, уяўляе сабой матор ''ГАЗ-21'', адаптаваны для ўстаноўкі на [[УАЗ-452]]<ref name="ord2007-5">{{артыкул |загаловак = Ульяновская платформа |спасылка = http://www.off-road-drive.ru/archive/19/Ulyanovskaya_platforma |выданне = Off-Road Drive |тып = часопіс |год = 2007 |нумар = 5 }} {{ref-ru}}</ref>. Ад рухавіка ГАЗ-21 агрэгат мадэлі ЗМЗ-451 адрозніваўся канструкцыяй крышкі каромыслаў, паддону картара, кранштэйнаў мацавання падушак пярэдняй апоры рухавіка і тэрмастата. З восені 1969 года вытворчасць гэтага рухавіка пачалася на Ўльянаўскім маторным заводзе і рухавік атрымаў пазначэнне ''УМЗ-451''. У 1971 годзе пачалася вытворчасць мадэрнізаванага рухавіка ''УМЗ-451М'' магутнасцю 75 к.с.<ref name="autolegend-UAZ-451">{{cite journal| authorlink = | title = | journal = Автолегенды СССР. УАЗ-452Д/УАЗ-3303| volume = №101|year = 2012|page = с. 6–7, 10 |issn = 2071-095X|publisher=«DeAgostini»}}{{ref-ru}}</ref> Гэты рухавік і паўстаў на УАЗ-469 і 469Б. З [[1983]] года на аўтамабіль стаў усталёўвацца рухавік ''УМЗ-414'' магутнасцю спачатку 77 к.с., а пасля студзеня 1986 года — 80 к.с. У 1989 годзе з'явіўся рухавік ''УМЗ-417'' магутнасцю 90 к.с.<ref name="zr1997-12">{{артыкул |загаловак = УАЗ-469: Что было и что будет |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1997/12/uaz-469-chto-bylo-i-chto-budiet |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1997 |нумар = 12 |старонкі = 57–59 }}{{ref-ru}}</ref> У [[1996]]–[[1997]] гадах з'явіліся рухавікі ''УМЗ-421'' і ''ЗМЗ-410'' аб'ёмам 2,89 л (усталёўваліся на УАЗ-31519 і на [[УАЗ-3153|мадыфікацыі з падоўжанай колавай базай]]). У сямействе таксама была мадыфікацыя УАЗ-31516 з рухавіком УМЗ-420 (аб'ём 2445 см³, 89 к.с.), абсталяваным упырскам паліва. Усталёўваліся і дызельныя рухавікі — польскі ''[[:pl:Wytwórnia Silników Wysokoprężnych Andoria S.A.|Andoria]] [[:pl:4С90|4С90]]'' і расійскі ''ЗМЗ-514''. {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | Рухавік !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УМЗ-451МИ !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УМЗ-451М !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УМЗ-41416 !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УМЗ-414 !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УМЗ-4179 !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УМЗ-4178 !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УМЗ-4218 !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | ЗМЗ-4021.10 !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | ЗМЗ-4104.10 |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | Аўтамабіль !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | <small>УАЗ-469</small> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | <small>УАЗ-469Б</small> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | <small>УАЗ-469, УАЗ-3151</small> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | <small>УАЗ-469Б, УАЗ-31512</small> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | <small>УАЗ-3151</small> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | <small>УАЗ-31512, УАЗ-31514</small> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | <small>УАЗ-31519</small> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | <small>УАЗ-315122, УАЗ-315142</small> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | <small>УАЗ-315192</small> |- ! style="background:#DCDCDC" | Тып | colspan=9 | Бензінавы, карбюратарны, чатырохтактавы |- ! style="background:#DCDCDC" | Колькасць цыліндраў | colspan=9 | 4 |- ! style="background:#DCDCDC" | Аб'ём | colspan=2 | 2445 см³ | colspan=2 | 2445 см³ | colspan=2 | 2445 см³ | 2890 см³ | 2445 см³ | 2890 см³ |- ! style="background:#DCDCDC" | Дыяметр цыліндра | colspan=2 | 92 мм | colspan=2 | 92 мм | colspan=2 | 92 мм | 100 мм | 92 мм | 100 мм |- ! style="background:#DCDCDC" | Ход поршня | colspan=2 | 92 мм | colspan=2 | 92 мм | colspan=2 | 92 мм | 92 мм | 92 мм | 92 мм |- ! style="background:#DCDCDC" | Магутнасць | colspan=2 | 75 к.с. <br /> <small>пры 4000 аб/хв</small> | colspan=2 | 77 к.с. <br /> <small>пры 4000 аб/хв</small> | colspan=2 | 90 к.с. <br /> <small>пры 4000 аб/хв</small> | 98 к.с. <br /> <small>пры 4000 аб/хв</small> | 90 к.с. <br /> <small>пры 4000 аб/хв</small> | 96 к.с. <br /> <small>пры 4000 аб/хв</small> |- ! style="background:#DCDCDC" | Ступень сціску | colspan=2 | 6,7 | colspan=2 | 6,7 | colspan=2 | 7,0 | 7,0 | 6,7 | 6,8 |- |} === Трансмісія і хадавая частка === Вузел манаблока каробкі перадач і раздаткавай каробкі не быў новым, паколькі дагэтуль яго ўкаранілі на [[УАЗ-452]], а новая чатырохступеньчатая каробка перадач з'явілася яшчэ раней на заднепрываднай мадэлі [[УАЗ-451]]. Пры гэтым каробкі перадач усталёўваліся двух тыпаў — каробка з сінхранізаванымі трэцяй і чацвёртай перадачамі і цалкам сінхранізаваная каробка (з'явілася ў 1989 годзе<ref name="zr1997-12"/>). Раздаткавая каробка дзвюхступеньчатая. Прывад пярэдняга моста — падлучальны. На аўтамабілях ''УАЗ-469Б / 31512'' пярэдні і задні масты ўніфікаваныя з вузламі мадэляў сямейства [[УАЗ-452]]. {{multiple image | зона = right | кірунак = horizontal | подпіс = Рэдуктарныя масты | выява1 = УАЗ-3151 на параде фото3.JPG | шырыня1 = 150 | выява2 = УАЗ-3151 на параде фото4.JPG | шырыня2 = 150 }} ''УАЗ-469 / 3151'' мае масты спраектаваныя нанава, і не ўніфікаваныя з мастамі УАЗ-452 і УАЗ-469Б. Гэтыя масты аснашчаны рэдуктарамі, усталяванымі пры ступіцах колаў. Масты, стаўшы складаней, маюць большую вагу — з-за больш цяжкіх мастоў УАЗ-469 адрозніваецца снараджанай масай (1600 замест 1540 кг). Дарожны прасвет УАЗ-469 павялічыўся ў параўнанні з УАЗ-469Б на 80 мм (300 мм супраць 220), пры гэтым агульная вышыня аўтамабіля павялічылася толькі на 35 мм. Падвеска колаў залежная, на падоўжных паўэліптычных рэсорах. На машынах выпуску да чэрвеня 1980 года гідраўлічныя амартызатары — рычажныя, пазней — тэлескапічныя<ref name="zr1981-05-06"/>. У жніўні 1993 года пачаўся выпуск мадыфікацыі УАЗ-31514-10 са спружыннай пярэдняй падвескай. Задняя падвеска ваеннай і цывільнай мадыфікацый першапачаткова не адрознівалася. Пазней цывільныя версіі сталі абсталёўваць заднімі рысорамі з меншай колькасцю лістоў, у той час як вайсковая версія працягвала стаяць на 9-і ліставых рысорах, разлічаных на максімальную грузападымальнасць. === Дадатковае абсталяванне === Пад дадатковае абсталяванне на кузавах аўтамабіляў мелася шмат кранштэйнаў і месцаў мацавання<ref name="uazimut2011-01">{{артыкул |загаловак = Честный проходимец |спасылка = http://uazimut.ru/archive/UAZIMUT_01_11.pdf |выданне = УАЗИМУТ |тып = часопіс |год = 2011 |нумар = 01 |старонкі = 3-5 }} {{ref-ru}}</ref>. Так, на сярэдняй правай стойцы знутры мацавалася ўніверсальная аўтамабільная медыцынская аптэчка ў квадратным металічным корпусе; у кішэні задніх левых дзвярэй быў бачок для пітной вады. У нішах за заднімі колавымі аркамі знаходзіліся буксірны трос, супрацьадкатныя ўпоры, бачок для масла. На правай арцы ўнутры салона мацавалася сапёрная рыдлёўка, а астатні шанцавы інструмент (сякера і піла) знаходзіўся на заднім борце, за запасным колам. Таксама на заднім адкідным борце мацаваўся шпрыц для змазкі вузлоў аўтамабіля. Спецыфіка армейскага аўтамабіля прадугледжвала і месцы мацавання асабістай зброі. [[Аўтамат Калашнікава|Аўтамат]] кіроўцы мацаваўся на кранштэйнах сярэдняй левай стойкі кузава, «пасажыры» трымалі сваю зброю пры сабе. === Характарыстыкі === {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УАЗ-469<ref name="manual-1977">{{кніга |загаловак = Автомобили семейства УАЗ-469. Руководство по эксплуатации. ''Издание шестое'' |год = 1977 |старонкі = 11-20 }}{{ref-ru}}</ref> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УАЗ-3151<ref name="manual-2002"/> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УАЗ-469Б<ref name="manual-1977"/> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УАЗ-31512<ref name="manual-2002"/> !style="background:#e8e8e8" align="center" valign="middle" | УАЗ-31514<ref name="manual-2002"/> |- ! style="background:#DCDCDC" | Тып | colspan=5 | Павышанай праходнасці, дзвюхвосевы, колавай формулай 4х4 |- ! style="background:#DCDCDC" | Даўжыня, мм | colspan=5 | 4025 |- ! style="background:#DCDCDC" | Шырыня, мм | colspan=5 | 1785 |- ! style="background:#DCDCDC" | База, мм | colspan=5 | 2380 |- ! style="background:#DCDCDC" | Каляіна, мм <br /> <small>спераду / ззаду</small> | colspan=2 | 1453 / 1453 | colspan=3 | 1445 / 1445 |- ! style="background:#DCDCDC" | Дарожны прасвет, мм | colspan=2 | 300 | colspan=3 | 220 |- ! style="background:#DCDCDC" | Вугал уз'езду | colspan=2 | 52° | colspan=3 | 48° |- ! style="background:#DCDCDC" | Вугал з'езду | colspan=2 | 42° | colspan=3 | 37° |- ! style="background:#DCDCDC" | Максімальная глыбіня броду, м | colspan=5 | 0,7 |- ! style="background:#DCDCDC" | Падрыхтаваная маса, кг | 1650 | 1680 | 1540 | 1600 | 1750 |- ! style="background:#DCDCDC" | Поўная маса, кг | 2450 | 2480 | 2290 | 2350 | 2500 |- |} === Бяспека === У [[1969]] годзе {{нп3|НАМІ|Навукова-даследчым аўтамабільным і аўтаматорным інстытутам|ru|НАМИ}} ({{lang-ru|НАМИ}}) быў праведзены краш-тэст УАЗ-469 з ударам аб цвёрдую бетонную сцяну. Хуткасць перад сутыкненнем склала 44,65 км/г. Паколькі аўтамабіль мае рамную канструкцыю, а змінаных элементаў не прадугледжана, дэфармацыя пярэдняй часткі кузава аўтамабіля была адносна невялікай, аднак гэта стала прычынай узнікнення вялікіх перагрузак падчас сутыкнення. Максімальная велічыня перагрузкі ў салоне склала 110g, што амаль у тры разы перавышае гранічна дапушчальную для чалавека. Элементы здымнага каркаса даху выпалі з месцаў мацавання і ссунуліся ў "жылую" прастору салона, стварыўшы небяспеку траўмавання пасажыраў<ref>{{cite web |url = https://www.drom.ru/info/misc/110g-85202.html |title = Перегрузка 110g: уже не больно… УАЗ-469 и «Буханка» — это безопасные автомобили? |date = 2021-09-11 |publisher = drom.ru |accessdate = 2021-09-14 |language = ru }}</ref><ref>{{cite web |url = https://zen.yandex.ru/media/mmariya/krashtest-uaz469-chto-jdet-nepristegnutyh-passajirov-vnedorojnika-5e2323c1ba281e00b2b8a562 |title = Краш-тест УАЗ-469: что ждет непристегнутых пассажиров внедорожника |date = 2020-01-18 |publisher = zen.yandex.ru |accessdate = 2021-09-14 |language = ru }}</ref>. Краш-тэст з частковым перакрыццём ніколі не праводзіўся<ref>{{артыкул |загаловак = Реквием |выданне = Авторевю |тып = газета |год = 2003 |нумар = 22 (300) |старонкі = 63 }} {{ref-ru}}</ref>. == Выкарыстанне == [[Выява:Bundesarchiv B 145 Bild-F089039-0001, Naumburg, russisches Militärfahrzeug.jpg|thumb|У [[:ru:Группа советских войск в Германии|Групе савецкіх войскаў у Германіі]], 1991]] УАЗ стаў асноўным лёгкім шматмэтавым аўтамабілем Савецкай Арміі — 10% гадавога выпуску паступала ў [[Савецкая армія|войска]]. Пры гэтым астатнія аўтамабілі, што ішлі ў народную гаспадарку, падлягалі абавязковай рэгістрацыі ў ваенкаматах на выпадак мабілізацыі<ref name="zr1997-12"/>. У войску гэтыя машыны з'яўляліся штабнымі, параднымі, машынамі старэйшага камандуючага звяна ад маёра да палкоўніка, а таксама шырока ўжываліся ў каменданцкай службе і ваеннай аўтаінспекцыі (ВАІ). На іх мантавалі палявыя радыёстанцыі, усталёўвалі лёгкае ўзбраенне і мінашукальнікі, выкарыстоўвалі як артылерыйскія цягачы і носьбіты спецыяльнага абсталявання. У замежных войсках на гэтыя аўтамабілі мантавалі буйнакаліберныя кулямёты, радыёлакатары, гранатамёты і нават счацвяроныя зенітныя сістэмы. У сацыялістычных краінах уласнымі сіламі ажыццяўлялі істотныя дапрацоўкі кузаваў стандартных УАЗ-469, для мантажу розных надбудоў і сістэм узбраення мясцовай вытворчасці. [[Выява:Police car in Lithuania.jpg|thumb|left|УАЗ-469-АП літоўскай паліцыі]] УАЗы шырока ўжываліся ў органах аховы правапарадку ў якасці аператыўна-службовых аўтамабіляў: для патрулявання нарадамі патрульна-паставой службы, падраздзяленнямі ведамаснай [[Міліцыя|міліцыі]] і пазаведамаснай аховы, [[Дзяржаўтаінспекцыя|дзяржаўтаінспекцыі]], а таксама для выезду аператыўных груп на месцы здарэнняў. Выраб такіх мадыфікацый ажыццяўляўся на базе цывільнай версіі ''УАЗ-469Б / 31512'' — аўтамабіль атрымліваў металічны дах, за спінкамі задніх сядзенняў абсталёўваўся адсек для затрыманых, уваход у гэты адсек ажыццяўляўся праз распашныя дзверы ззаду аўтамабіля. Міліцэйскія УАЗы вырабляліся ў трох мадыфікацыях — '''УАЗ-469-АДЧ''' / '''УАЗ-31512-01-УМ-АДЧ''' (аўтамабіль для выезда аператыўных груп), '''УАЗ-469-АП''' / '''УАЗ-31512-01-УМ-АП''' (патрульны аўтамабіль) і '''УАЗ-469-АП-ГАИ''' / '''УАЗ-31512-01-УМ-АП-ГАИ''' (аўтамабіль патрульнай службы ДАІ)<ref>{{cite journal| authorlink = | title = | journal = Автомобиль на службе. УАЗ-469 ППС| volume = №48|year = 2013|issn = 2223-0440|publisher=«DeAgostini»}}{{ref-ru}}</ref><ref>{{cite book|last=|first=|title=Автомобиль оперативно-служебный УАЗ-31512-01-УМ. Техническое описание и инструкция по эксплуатации|year=1989}}{{ref-ru}}</ref>. Вытворчасць такіх патрульных машын ажыццяўлялася на аўтарамонтных заводах. У [[Мінск]]у гэтым займаўся Аўтарамонтны завод №124 Міністэрства абароны<ref>{{cite web |url = https://auto.onliner.by/2020/03/24/police-cars |title = Volkswagen Passat и Ford Scorpio. Фотоподборка: на чем ездила белорусская милиция 20 лет назад |publisher = [[onliner.by]] |date = 2020-03-24 |accessdate = 2020-03-24|language = ru }}</ref>. Для перавозкі хворых і медыцынскага персанала ў сельскай мясцовасці на базе аўтамабіля УАЗ-469Б / 31512 выпускалася санітарная мадыфікацыя '''УАЗ-469БГ''' (пасля 1985 года — '''УАЗ-3152'''<ref name="zr1986-9"/>). У кузаве аўтамабіля замест задняга трохмясцовага сядзення ўсталявана аднамеснае сядзенне суправаджаючага, скрыня з наборам для хуткай медыцынскай дапамогі і прадугледжаны месцы для мацавання санітарнага абсталявання. <center> <gallery widths="200" perrow="4"> Выява:Музэй МУС 010.jpg|УАЗ-31514 беларускай міліцыі. Музей [[Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь|МУС]]. Выява:UAZ-469 Medical 2009 G1.jpg|УАЗ-469БГ </gallery> </center> Пасля [[Распад СССР|распаду СССР]] адбылося скарачэнне паставак машын на дзяржзаказ і ўсюдыходы УАЗ паступілі ў вольны продаж. == Мадыфікацыі == * '''УАЗ-31514-031''' — мадыфікацыя УАЗ-31514 з мастамі з колавымі рэдуктарамі. * '''УАЗ-31517''' — экспартная мадыфікацыя з рухавіком [[VM Motori]] (рухавік: VM-HR 492 HT — дызельны, рабочы аб'ём — 2393 см³, магутнасць — 100 к.с./73,5 кВт, максімальная хуткасць — 120 км/г). * '''УАЗ-31518''' — экспартная мадыфікацыя з рухавіком [[Peugeot]]. * '''УАЗ-31519-031''' — мадыфікацыя УАЗ-31519 з мастамі з колавымі рэдуктарамі. * '''[[УАЗ-3153]]''' — мадыфікацыя з рухавіком аб'ёмам 2,89 л і падоўжанай колавай базай (габарыты: 4405×1785×2020 мм, колавая база: 2760 мм). * '''УАЗ-3159 «Барс»''' — варыянт мадэлі 3153 з палепшанай камплектацыяй і пашыранай каляінай (1600 мм). Меў таксама масты з колавымі рэдуктарамі, гідраўзмацняльнік рулявога кіравання, ссоўнымі форткамі і заднімі дзвярыма, якія адкрываліся ўбок. * '''УАЗ-2966''' — вайсковы варыянт УАЗ-3159 са спрошчанай камплектацыяй, рухавіком УМЗ-421.10 (98 к.с./72,1 кВт) і чатырохступеньчатай каробкай перадач. * '''УАЗ-2315''' — пікап грузападымальнасцю 800 кг. Прататып. * '''УАЗ-3150''' — мадыфікацыя са скарочанай колавай базай (2000 мм). Пазіцыянаваўся як пляжна-забаўляльны аўтамабіль. Прататып быў паказаны ў 1999 годзе. <gallery widths="200" perrow="4" class="center"> Выява:УАЗ-469. Банк России.JPG|[[УАЗ-3153]] Выява:UAZ-3159 Bars.jpg|УАЗ-3159 Выява:Transnistrian UAZ-469.JPG|УАЗ-2966 Выява:UAZ-2315 pickup.jpg|УАЗ-2315 </gallery> == Далейшае развіццё == === UAZ Hunter (УАЗ-315195) === {{Асноўны артыкул|UAZ Hunter}} [[Выява:UAZ-315195 Hunter.jpg|thumb|200px|UAZ Hunter]] У 2003 годзе пачаўся выпуск грунтоўна мадэрнізаванай мадыфікацыі аўтамабіля — '''УАЗ-315195''', якая з маркетынгавых меркаванняў атрымала назву '''[[UAZ Hunter]]'''<ref name="zr2004-01"/>. Галоўнае адрозненне мадэлі ад папярэднікаў — новае шасі.<ref name="ar2002-13">{{артыкул |загаловак = Последний герой |спасылка = http://www.autoreview.ru/_archive/section/detail.php?ELEMENT_ID=99369&SECTION_ID=4871 |выданне = Авторевю |тып = часопіс |год = 2002 |нумар = 13–14 }} {{ref-ru}}</ref><ref name="ar2003-23">{{артыкул |загаловак = Охотник за удачей |спасылка = http://www.autoreview.ru/_archive/section/detail.php?ELEMENT_ID=99017&SECTION_ID=4850 |выданне = Авторевю |тып = часопіс |год = 2003 |нумар = 23 }} {{ref-ru}}</ref> Абноўлены аўтамабіль атрымаў масты тыпу «Спайсер», новую пяціступеньчатую каробку перадач і раздаткавую каробку. Спераду ўстаноўлены дыскавыя тармазы і спружынная падвеска. Пад капотам — 16-клапанны рухавік ЗМЗ-409.10 з размеркаваным упырскам (працоўны аб'ём — 2,7 літра, магутнасць — 136,7 к.с.). [[Выява:UAZ in Laos.jpg|thumb|200px|left|UAZ Hunter Classic]] Але змены закранулі не толькі трансмісію і сілавы агрэгат. Суцэльнаметалічны кузаў запазычаны ў мадэлі УАЗ-31519, але мацуецца да рамы не цвёрда, а праз гумавыя падушкі, што дазволіла знізіць узровень шумоў і вібрацый. З'явіліся пластыкавыя бамперы і аздабленне пярэдняй панэлі. Змянілася форма даху, паваротныя фортачкі ў дзвярах саступілі месца ссоўным шклам, а дзвярныя праёмы цяпер — з падвойным ушчыльненнем. Ззаду замест адкіднога борта — распашныя дзверы. Абнавіўся салон: мяккія сядзенні, пластмасавая панэль прыбораў, тканкавая абіўка дзвярэй і ворсавыя дыванкі на падлозе. Увесну 2007 года з'явіўся '''UAZ Hunter Classic''' — з рухавіком УМЗ-4213 і чатырохступеністай каробкай перадач<ref>{{cite web |url = http://www.uaz.ru/company/news/latest/uaz-hunter-classic-vyipushhena-novaya-modifikacziya-legendarnogo-avtomobilya |title = UAZ Hunter Classic. Выпущена новая модификация легендарного автомобиля |publisher = www.uaz.ru |date = 2007-03-22 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160311151347/http://www.uaz.ru/company/news/latest/uaz-hunter-classic-vyipushhena-novaya-modifikacziya-legendarnogo-avtomobilya |archivedate = 11 сакавіка 2016 |accessdate = 2021-05-23 |language = ru |deadurl = no }}</ref>. UAZ Hunter Classic таксама адрозніваецца ад базавай мадыфікацыі металічнымі бамперамі, заднім бортам замест распашных дзвярэй і адсутнасцю знешняга пластыкавага абліцоўвання. У студзені 2008 года вытворчасць была перапынена ў сувязі з увядзеннем экалагічных нормаў Еўра-3, але вясной 2008 года «Класік» вярнуўся на рынак — ужо з новым сілавым агрэгатам<ref>{{cite web |url = http://www.autoreview.ru/news/605/66006/ |title = Неоклассик |date = 2010-02-19 |publisher = Авторевю |archiveurl = https://web.archive.org/web/20100221034924/http://www.autoreview.ru/news/605/66006/ |archivedate = 21 лютага 2010 |language = ru |accessdate = 10 жніўня 2014 |deadurl = no }}</ref>. У [[2011]] годзе дзеля спрашчэння адмовіліся ад пластыкавай абліцоўкі на перадку і на замену пластыкавым бамперам вярнуліся металічныя з пластыкавымі накладкамі на вуглах. === УАЗ-315108 === [[Выява:UAZ - Rehearsal in Alabino of 2013 Victory Day Parade.jpg|thumb|200px|УАЗ-315108]] У 2009 годзе па замове [[Міністэрства абароны Расіі]] быў распрацаваны пазадарожнік '''УАЗ-315108''' на базе UAZ Hunter<ref>{{cite web |url = https://www.zr.ru/content/news/83151-uaz_razrabotal_hunter_dla_armii/ |title = УАЗ разработал Hunter для армии |publisher = За рулём |date = 2009-09-28 |accessdate = 2021-05-23 |language = ru }}</ref>. У параўнанні з ''УАЗ-3151'', ад «Хантара» аўтамабілю дасталіся масты тыпу «Спайсер», каробка перадач DYMOS, гідраўзмацняльнік руля і пярэдняя спружынная падвеска. Аўтамабіль абсталёўваецца дызельным рухавіком ЗМЗ — з турбанаддзіманнем аб'ёмам 2,2 літра магутнасцю 106 к.с. Гэты армейскі аўтамабіль вырабляецца па дзяржзамове міністэрства абароны Расіі і не прыназначаны для продажы, бо не адпавядае нормам шумнасці і пасіўнай бяспекі<ref name="ar2010-06">{{артыкул |загаловак = Застой |спасылка = http://www.autoreview.ru/_archive/section/detail.php?ELEMENT_ID=69379&SECTION_ID=1960 |выданне = Авторевю |тып = часопіс |год = 2010 |нумар = 6 }} {{ref-ru}}</ref>. === УАЗ 469 (315196) === [[Выява:UAZ-469 new.jpg|thumb|200px|left|УАЗ 469 (УАЗ-315196-110)]] У лютым 2010 года Ульянаўскі аўтамабільны завод абвясціў<ref>{{cite web |url = http://www.uaz.ru/company/news/latest/uaz-vozrozhdaet-legendarnuyu-model-uaz-469 |title = УАЗ возрождает легендарную модель УАЗ 469 |publisher = www.uaz.ru |date = 2010-02-15 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160311204044/http://www.uaz.ru/company/news/latest/uaz-vozrozhdaet-legendarnuyu-model-uaz-469 |archivedate = 11 сакавіка 2016 |accessdate = 2021-05-23 |language = ru |deadurl = no }}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.zr.ru/content/news/124433-uaz_vozobnovlajet_vypusk_vnedorozhnika_uaz_469/ |title = УАЗ возобновляет выпуск внедорожника УАЗ 469 |publisher = За рулём |date = 2010-02-15 |accessdate = 2021-05-23 |language = ru }}</ref> пра аднаўленне вытворчасці аўтамабіля з пазначэннем ''УАЗ 469'' (індэкс — '''УАЗ-315196'''). На аўтамабіль, створаны на базе ''UAZ Hunter'', вярнуліся разрэзныя масты тыпу «Timken» (але з паваротнымі кулакамі і дыскавымі тормазамі ад «Спайсераў»), 4-ступеньчатая каробка перадач, металічныя бамперы, адкідны борт багажніка. Рухавік застаўся той жа, што і ў ''Хантэра'' — ЗМЗ-409, але яго пераналадзілі: магутнасць знізілася да 112 к.с., змяніліся яго цягавыя характарыстыкі, за кошт пераносу максімальнага крутоўнага моманту ў зону больш нізкіх абаротаў. Аўтамабіль выпускаўся ў двух варыянтах: як з тэнтам (''УАЗ-315196-110''), так і з металічным дахам (''УАЗ-315196-10'')<ref name="gzr2010-07">{{артыкул |загаловак = Купи козу, продай козу |спасылка = http://www.zr.ru/archive/gzr/2010/07/kupi-kozu-prodai-kozu |выданне = За рулём — Регион |тып = газета |год = 2010 |нумар = 07 |старонкі = 14 }} {{ref-ru}} </ref>. {{clear}} == Цікавыя факты == * У жніўні [[1974]] года тры стандартныя УАЗ-469Б здзейснілі ўзыходжанне на [[Эльбрус]] на вышыню 4000 метраў над узроўнем мора. Аўтамабілі выйшлі на Эльбрускі ледавік па маршруце «пасёлак Цярскол — пік Цярскол — пікет №105 — Лядовая база», які пераадолелі за 38 хвілін<ref name="1975-05">{{артыкул |загаловак = УАЗы на высоте четыре тысячи метров |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1975/05/novosti-sobytiia-fakty#23 |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1975 |нумар = 05 |старонкі = 23 }} {{ref-ru}}</ref>. {{External media |topic = |font-size = 90 | image1 = [http://www.sholokhov.ru/files/549/1.JPG Музей М. А. Шолахава, асабістая машына пісьменніка. ] }} * УАЗ-469Б быў ва ўладанні савецкага пісьменніка [[Міхаіл Аляксандравіч Шолахаў|Міхаіла Шолахава]], які быў вялікім аматарам палявання і рыбалкі<ref>{{cite web |url = http://www.sholokhov.ru/objects/mansion/garaj |title = Гараж |publisher = Усадьба М.А. Шолохова |accessdate = 2021-05-23 |language = ru }}</ref>. Аўтамабіль з'явіўся ў пісьменніка ў 1973 годзе. У 1975 па прапанове працоўных Ульянаўскага аўтазавода ён быў пераабсталяваны: тэнт быў заменены металічным дахам доследнага ўзору, [[ветравая шыба]] стала рассоўнай, былі замененыя сядзенні. == Зноскі == {{заўвагі|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Орлов Э.Н., Варченко Е.Р. |загаловак = Автомобили УАЗ: Техническое обслуживание и ремонт. |год = 2000 |старонак = 255 |выдавецтва = Транспорт |isbn = 5-227-02206-6 }}{{ref-ru}} * {{кніга |загаловак = Автомобили семейства УАЗ-469. Руководство по эксплуатации. ''Издание шестое'' |год = 1977 }}{{ref-ru}} * {{кніга |загаловак = Автомобили УАЗ-3151, 31512, 31514, 31519. Руководство по эксплуатации. |год = 2002 }}{{ref-ru}} * {{cite journal | authorlink = | title = | journal = Автолегенды СССР. УАЗ-469/469Б | volume = №8 |year = 2009 |issn = 2071-095X |publisher = «DeAgostini»}}{{ref-ru}} * {{cite journal | authorlink = | title = | journal = Автолегенды СССР. Специальный выпуск «УАЗ на службе» №3. УАЗ-31514 |year = 2022 |issn = 2071-095X |publisher = «DeAgostini»}}{{ref-ru}} * {{кніга |аўтар = Канунников, С. В. |частка = УАЗ |загаловак = Отечественные легковые автомобили. 1896–2000 гг. |арыгінал = |спасылка = |выданне = 3-е изд., перераб. и доп |месца = М. |выдавецтва = ООО «Издательство «За рулeм» |год = 2013 |старонкі = 425-439 |старонак = 511 |isbn = 978-5-9698-0275-9 }} * {{артыкул |загаловак = УАЗ-469 на смену ГАЗ-69 |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1972/12/sovietskaia-tiekhnika |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1972 |нумар = 12 |старонкі = 12 }} {{ref-ru}} * {{артыкул |загаловак = УАЗ-469Б — автомобиль повышенной проходимости |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1973/05/sovietskaia-tiekhiika |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1973 |нумар = 05 |старонкі = 14-15 }} {{ref-ru}} * {{артыкул |загаловак = УАЗ-469 |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1974/02/sovietskaia-tiekhnika |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1974 |нумар = 02 |старонкі = 6-7 }} {{ref-ru}} * {{артыкул |загаловак = УАЗ: По ступеням модернизации |спасылка = http://www.zr.ru/archive/zr/1986/09/sovietskaia-tiekhnika |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 1986 |нумар = 9 |старонкі = 10 }} {{ref-ru}} * {{артыкул |загаловак = Честный проходимец |спасылка = http://uazimut.ru/archive/UAZIMUT_01_11.pdf |выданне = УАЗИМУТ |тып = часопіс |год = 2011 |нумар = 01 |старонкі = 3-5 }} {{ref-ru}} * {{кніга |аўтар = Кочнев Е.Д. |загаловак = Автомобили советской армии 1946-1991 |год = 2011 |старонак = 640 |выдавецтва = «Яуза, Эксмо» |isbn = 978-5-699-46736-5 }}{{ref-ru}} == Гл. таксама == {{Commonscat|UAZ-469}} * [[ГАЗ-69]] * [[УАЗ-452]] * [[UAZ Hunter]] {{Аўтамабілі УАЗ}} [[Катэгорыя:Аўтамабілі УАЗ|469]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі паводле алфавіта]] qrsatnxjdjnuxhznrv2o9nwhqbrbxdg 0 55309 4164924 4137063 2022-07-26T11:40:04Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні|2=Бялянка}} {{Рака |Назва = Бялянка |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 14 |Плошча басейна = 57 |Басейн = Сож/Дняпро/Чорнае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= каля заходняй ускраіны вёскі [[Вёска Камароўка, Крычаўскі раён|Камароўка]] |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 53|s_lat_min = 46|s_lat_sec = 41.0 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 31|s_lon_min = 34|s_lon_sec = 18.0 |Вусце = Сож |Месцазнаходжанне вусця = за 1 км на ўсход ад аграгарадка [[Аграгарадок Бель 1|Бель 1]] |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 53|m_lat_min = 47|m_lat_sec = 33.5 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 31|m_lon_min = 44|m_lon_sec = 50.5 |Ухіл ракі = 1,1 |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Магілёўская вобласць |Раён = Крычаўскі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Бяля́нка''' — [[рака]] ў [[Крычаўскі раён|Крычаўскім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], правы [[прыток]] ракі [[Сож]] (басейн [[Дняпро|Дняпра]]). Даўжыня ракі 14 км. Плошча [[вадазбор]]у 57 км². Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 1,1 м/км. Пачынаецца каля заходняй ускраіны вёскі [[Вёска Камароўка, Крычаўскі раён|Камароўка]], вусце за 1 км на ўсход ад аграгарадка [[Аграгарадок Бель 1|Бель 1]]. Каналізаваныя 10 км рэчышча верхняга і сярэдняга цячэння. Асноўны прыток — [[ручай Рышта]] (левы). == Літаратура == * {{Крыніцы/Блакітная}} * {{Крыніцы/ЭПБ|1|||373}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Могилёвская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2012|старонкі=20|старонак=64|isbn=978-985-508-173-0|тыраж=10000}}{{ref-ru}} * Ліст карты N-36-76. Выданне 1989 г. Стан мясцовасці на 1985 г.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://www.cricuwr.by/invent_vo/Text/PDF/RAZD1/Mogilev/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Могилёваской области. Описание истоков рек Могилёвской области // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170831042829/http://www.cricuwr.by/invent_vo/Text/PDF/RAZD1/Mogilev/tabl1-2.pdf |date=31 жніўня 2017 }} {{Сож}} [[Катэгорыя:Рэкі Крычаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Прытокі Сажа]] e5olauadb9gbr6zbqs9joygnjl1lel8 0 55539 4164925 2800325 2022-07-26T11:42:21Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Якушоўка}} {{Рака2 |Назва = Якушоўка |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 20 |Плошча басейна = 63 |Басейн = Сож/Дняпро/Чорнае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= каля вёскі Вялікі Восаў |Вышыня вытоку = каля 156 |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 53|s_lat_min = 15|s_lat_sec = 19.56 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 31|s_lon_min = 11|s_lon_sec = 11.36 |Вусце = Сож |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = каля 127 |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 53|m_lat_min = 15|m_lat_sec = 28.61 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 30|m_lon_min = 58|m_lon_sec = 6.30 |Ухіл ракі = 1,9 |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Магілёўская вобласць |Раён = Краснапольскі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Якушо́ўка''' — [[рака]] ў [[Краснапольскі раён|Краснапольскім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]], левы [[прыток]] ракі [[Сож]] (басейн [[Дняпро|Дняпра]]). Даўжыня ракі 20 км. Плошча [[вадазбор]]у 63 км². Сярэдні нахіл воднай паверхні 1,9 м/км. Пачынаецца на ўскраіне вёскі [[Вялікі Восаў]]. Вусце за 2 км ад былой вёскі [[Вёска Касцюкоўка, Кармянскі раён|Касцюкоўка]] ([[Кармянскі раён]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]), прыкладна за 1 км у напрамку на поўдзень ад вёскі [[Вёска Казімірава, Кармянскі раён|Казімірава]]. Працякае праз возера [[Возера Стараселле, Краснапольскі раён|Стараселле]]. Вадазбор у межах [[Чачорская раўніна|Чачорскай раўніны]]. На правым беразе каля вёскі Драгатынь археалагічны помнік — [[курган]]ны [[могільнік]]. == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|5}} * {{Крыніцы/БелЭн|18-1}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Могилёвская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2012|старонкі=28|старонак=64|isbn=978-985-508-173-0|тыраж=10&nbsp;000}}{{ref-ru}} * Ліст карты N-36-99. Выданне 1979 г.{{ref-ru}} {{Сож}} [[Катэгорыя:Рэкі Краснапольскага раёна]] [[Катэгорыя:Прытокі Сажа]] k1iubncqnk7gexfha9bobsufdlwyyu0 0 56132 4164892 4161840 2022-07-26T09:34:00Z 178.124.218.132 /* Цяперашні склад */ wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Слуцк |Лагатып = ФК Слуцк.png |ПоўнаяНазва = ГА «Спартыўны футбольны клуб „Слуцк“» |Мянушкі = |Горад = [[Слуцк]], [[Беларусь]] |Заснаваны = [[1998]] |Стадыён = [[Гарадскі стадыён (Слуцк)|Гарадскі]] |Умяшчальнасць = 1896 |Кіраўнік = [[Віталь Бунас]] |ПасадаКіраўніка = Старшыня |Трэнер = [[Аляксандр Бразевіч]] |Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] |Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = 9 месца |Сайт = https://sfc-slutsk.by/ | pattern_la1 = _hummelauthentic20tb | pattern_b1 = _hummelauthentic20tb | pattern_ra1 = _hummelauthentic20tb | pattern_sh1 = _hummelauthentic20tb | pattern_so1 = _hummel20tb | leftarm1 = 0000FF | body1 = 0000FF | rightarm1 = 0000FF | shorts1 = 0000FF | socks1 = 0000FF | pattern_la2 = _hummelauthentic20w | pattern_b2 = _hummelauthentic20w | pattern_ra2 = _hummelauthentic20w | pattern_sh2 = _hummelauthentic20w | pattern_so2 = _hummel20w | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF }} '''«Слуцк»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Слуцк]], заснаваны ў 1998 годзе. У цяперашні час выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Гісторыя == Клуб быў заснаваны ў [[1998]] годзе пад назвай «Слуцк», пазней стаў называцца «Слуцкцукар». Да 2007 гуляў у чэмпіянаце [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]], стаў чэмпіёнам вобласці ў 2002 і 2007. У [[2008]] «Слуцкцукар» заявіўся ў [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]], а па выніках сезона [[2010]] атрымаў месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]]. Тады ж клуб вярнуў назву «Слуцк». У Першай лізе на працягу двух сезонаў клуб займаў пятае месца. === 2013 === У сезоне 2013 каманда разглядалася як адзін з фаварытаў турніру, але не лічылася галоўным прэтэндэнтам на павышэнне. Пачатак турніру атрымаўся не вельмі добры: каманда пацярпела паражэнні ў трэцім і чацвёртым турах. У выніку доўгі час прыйшлося даганяць галоўных канкурэнтаў: [[ФК Гарадзея|«Гарадзею»]] і [[ФК Віцебск|«Віцебск»]]. Пасля перамогі ў 14-м туры над «Віцебскам» (4:1) «Слуцк» выйшаў на другі радок, а пасля 21-га тура перагнаў «Гарадзею» і ўзначаліў турнірную табліцу. Пасля перамогі ў перадапошнім туры над «Віцебскам» (1:0) «Слуцк» стаў недасягальны для супернікаў і гарантаваў сабе выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]]. === 2014 === У сезоне 2014 каманда захавала асноўных ігракоў, узмацніўшыся пры гэтым шэрагам легіянераў. У выніку, каманда апынулася ў ніжняй частцы табліцы. Пазней, трохі паправіўшы сваё становішча, «Слуцк» узняўся на дзявяты радок, з якога пасля падзелу Вышэйшай лігі на шасцёркі трапіў у другую шасцёрку. У ніжняй палове табліцы справы ў «Слуцка» пайшлі лепш, ён узняўся на восьмае месца, але няўдалы фініш дазволіў гродзенскаму [[ФК Нёман Гродна|«Нёману»]] перагнаць случан, пакінуўшы тых дзявятымі. === 2015 === Сезон 2015 каманда пачала няўдала, неўзабаве апынуўшыся на апошнім радку табліцы. У жніўні 2015 года быў адпраўлены ў адстаўку шматгадовы галоўны тренер каманды [[Юрый Крот]]. Выконваць абавязкі галоўнага трэнера стаў ігрок каманды [[Вячаслаў Грыгараў]]. Пад яго кіраўніцтвам «Слуцк» здолеў паправіць сваё становішча, і сезон каманда скончыла на 11-м месцы з 14. === 2016 === У студзені 2016 года Грыгараў быў зацверджаны ў якасці галоўнага трэнера каманды. Пачатак сезона атрымаўся няўдалым, каманда апынулася ў зоне вылету. У чэрвені клуб развітаўся з вопытнымі ігракамі і лідарамі каманды — [[Ігар Варанкоў|Ігарам Варанковым]], [[Яўген Лашанкоў|Яўгенам Лашанковым]] і [[Сяргей Цвяцінскі|Сяргеем Цвяцінскім]]. У ліпені замест іх прыйшлі новыя ігракі, аднак каманда працягвала знаходзіцца ўнізе табліцы. Пасля паражэння ў верасні ад аўтсайдэра, мікашэвіцкага [[ФК Граніт Мікашэвічы|«Граніта»]], Грыгараў быў адпраўлены ў адстаўку, але неўзабаве кіраўніцтва клуба вырашыла пакінуць трэнера на пасадзе, а звольніць яго памочніка [[Андрэй Бас|Андрэя Баса]]. Фініш каманда здолела правясці паспяхова, заняўшы выніковае 12-е месца з 16. === 2017 === У студзені 2017 года новым галоўным трэнерам замест Грыгарава быў прызначаны [[Віталь Паўлаў]]. Слуцкі клуб паспяхова пачаў сезон, выйшаўшы ў паўфінал Кубка Беларусі, а ў чэмпіянаце ішоў сярод лідараў, скончыўшы першую палову чэмпіянату на чацвёртым месцы. Другая палова сезона атрымалася для «Слуцка» менш удалай, і каманда заняла выніковы сёмы радок. === 2018 === Сезон 2018 каманда зноў пачала ўпэўнена і хутка апынулася сярод лідараў. Першую палову сезона «Слуцк» скончыў на пятым месцы. Аднак, другая палова сезона атрымалася значна горшай. Слуцкая каманда саступіла ў апошніх дзевяці матчах, але папярэдніх поспехаў хапіла, каб атрымаць выніковы восьмы радок. === 2019 === Сезон 2019 «Слуцк» пачаў няўдала і апынуўся недалёка ад зоны вылету, аднак добрая гульня ў сярэдзіне сезона дазволіла падняцца ў сярэдзіну табліцы. Пазней шэраг няўдач зноў апусціў каманду, аднак перамога ў апошнім туры дазволіла заняць выніковае 11-е месца. === 2020 === Слуцкі клуб добра пачаў сезон 2020, пасля сямі тураў аднаасобна ўзначальваў турнірную табліцу, нягледзячы на скарачэнне фінансавання з-за змены кіраўніцтва асноўнага спонсара — [[Слуцкі цукрарафінадны камбінат|Слуцкага цукрарафінаднага камбіната]] (дырэктар камбіната Мікалай Пруднік, які падтрымліваў клуб, быў арыштаваны пад так званай [[Цукровая справа|«цукровай справе»]]). Аднак пазней пайшлі паражэнні за паражэннямі, і «Слуцк» апусціўся ў ніжнюю палову табліцы, а ў канцы турніру вымушаны быў весці барацьбу за выжыванне. Яшчэ ў чэрвені, пасля першых няўдач, каманду пакінуў галоўны трэнер Віталь Паўлаў, выканаўцам абавязкаў трэнера застаўся яго памочнік [[Аляксандр Кончыц]], а ў кастрычніку «Слуцк» узначаліў [[Аляксандр Бразевіч]]. Пад яго кіраўніцтвам каманда заняла выніковае 14-е месца, аднак у стыкавых матчах за месца ў Вышэйшай лізе перайграла [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачы»]] (2:0, 2:1) і засталася ў элітным дывізіёне. === 2021 год === У пачатку [[Сезон 2021 ФК Слуцк|сезона 2021]] фан-рух «Слуцка» адмовіўся падтрымліваць клуб, пакуль у краіне працягваюцца палітычныя судовыя справы, збіццё і забойства людей за ўласныя меркаванні<ref>{{cite web|url = https://sport.tut.by/news/football/720682.html|title = Фанаты белорусских футбольных клубов массово объявляют о бойкоте матчей|date = 2021-02-28|work = [[TUT.BY]]|language = ru|accessdate = 2021-02-28|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210228190551/https://sport.tut.by/news/football/720682.html|archivedate = 28 лютага 2021|deadurl = yes}}</ref>. У 2021 годзе «Слуцк» знаходзіўся пераважна ў ніжняй частцы турнірнай табліцы, нярэдка быў блізкі да зоны вылету, аднак паспяховы фініш дазволіў заняць выніковы дзявяты радок. == Папярэднія назвы == * 1998—2003: «Слуцк» * 2004—2010: «Слуцкцукар» * з 2011: «Слуцк» == Дасягненні == * Пераможца чэмпіянату [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]] (2): 2002, 2007 * Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|2013]] == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[http://sfc-slutsk.by/club/teams/main Главная команда] {{ref-ru}}. Афіцыйны сайт СФК «Слуцк»</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Яўген Кандраценка]]||1999}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ілья Бранавец]]||1990}} {{Ігрок|34|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Аляксей Калтыгін]]||2000}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Барыс Панкратаў]]||1982}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Былінкін]]||1999}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Андрэй Рум]]||2002}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзяніс Образаў]]||1988}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Яўген Вялько]]||1997}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ігар Заяц]]||1999}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Юрый Астравух]]||1988}} {{Ігрок|55|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Павел Грачышка]]||1989}} {{Ігрок|87|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Яцкевіч]]||1998}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Пілецкі]]||2003}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Нігерыя}}|ПА|[[Пітэр Кінгс]]||2001}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Украіна}}|ПА|[[Андрэй Выскрабенцаў]]||2000}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Іскандар Зарабекаў]]||1995}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Глябко]]||1992}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Арсеній Канцадайлаў]]||1997}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Габон}}|ПА|[[Жэрэмі Мусанго]]||2002}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Яраслаў Яроцкі]]||1996}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Санец]]||1997}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Канстанцін Котаў]]||1998}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Андрэй Крэнь]]||2003}} {{Ігрок|74|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Міхаіл Сачкоўскі]]||2002}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Рыгоравіч Русак|Сяргей Русак]]||1993}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Гірс]]||1997}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Сычоў]]||2002}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Іван Міхнюк]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Суша]]||2000}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Кот-д’Івуар}}|Нап|[[Куасі Яо Асамуа]]||2002}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Кірыл Вяргейчык]]||1991}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Нігерыя}}|Нап|[[Аліу Лукуман]]||2003}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Буркіна-Фасо}}|Нап|[[Абдул Гафар Сірыма]]||1998}} {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Аляксандр Бялькевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ілья Веліч]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Арцём Захараў]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Бяляеў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Ігар Міхнавец||1998}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Вадзім Цалуйка||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Арцём Андрыеўскі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Галавач||2004}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Грамада||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксандр Заяц||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Кірыл Кладзько]]||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Кульчыцкі||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Яўген Апанасовіч]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Максім Балецкі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Даніла Стаін||2002}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Бразевіч]] (нар. 1973) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Шчагрыковіч]] (нар. 1983) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Гурыновіч]] (нар. 1985) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Гаеў]] (нар. 1978) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Тарлоўскі]] (нар. 1974) — галоўны трэнер дубля == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=150|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- | [[Сезон 2008 ФК Слуцкцукар Слуцк|2008]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Другая]] (Д3) || '''5''' || 30 || 15 || 6 || 9 || 53–37 || '''51''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Слуцкцукар Слуцк|2009]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Другая]] (Д3) || '''4''' || 26 || 14 || 3 || 9 || 49–37 || '''45''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2010 ФК Слуцкцукар Слуцк|2010]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Другая]] (Д3) || style="background:silver"| '''2''' || 34 || 25 || 6 || 3 || 79–30 || '''81''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2011 ФК Слуцк|2011]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Першая]] (Д2)|| '''5''' || 30 || 13 || 10 || 7 || 44–33 || '''49''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2012 ФК Слуцк|2012]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Першая]] (Д2)|| '''5''' || 28 || 15 || 7 || 6 || 59–27 || '''52''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Слуцк|2013]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Першая]] (Д2)|| style="background:gold"|'''1''' || 30 || 19 || 9 || 2 || 54–19 || '''66''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/8 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2014 ФК Слуцк|2014]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшая]] (Д1)|| '''9''' || 32 || 11 || 7 || 14 || 26–34 || '''40''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2015 ФК Слуцк|2015]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Вышэйшая]] (Д1)|| '''11''' || 26 || 6 || 7 || 13 || 26–30 || '''25''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Слуцк|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] (Д1)|| '''12''' || 30 || 6 || 12 || 12 || 22–34 || '''30''' ||style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Слуцк|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] (Д1)|| '''7''' || 30 || 12 || 8 || 10 || 30–34 || '''44''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Слуцк|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] (Д1)|| '''8''' || 30 || 11 || 3 || 16 || 26–36 || '''36''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Слуцк|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 30 || 9 || 7 || 14 || 29–46 || '''34''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/8 фіналу]] || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2020 ФК Слуцк|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] (Д1) || '''14''' || 29<sup>1<sup> || 8 || 3 || 18 || 31–55 || '''27''' ||rowspan="2"| [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/8 фіналу]] || |- | Пераходныя матчы<sup>2<sup> || || 2 || 2 || 0 || 0 || 4–1 || || |- | [[Сезон 2021 ФК Слуцк|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 9 || 8 || 13 || 36–44 || '''35''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/8 фіналу]] || |- |} * ^'''1''' Матч апошняга тура Вышэйшай лігі 2020 «Слуцк» — [[ФК Смалявічы|«Смалявічы»]] са згоды АБФФ так і не быў згуляны. * ^'''2''' Пераходныя матчы за месца ў Вышэйшай лізе супраць [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачоў»]] (Мінск), трэцяй каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Першай лігі 2020]] (2:0, 2:1). == Галоўныя трэнеры == * [[Юрый Крот]] (2005 — жнівень 2015) * [[Вячаслаў Грыгараў]] (в.а. у жніўні 2015 — студзені 2016; студзень 2016 — студзень 2017) * [[Віталь Паўлаў]] (студзень 2017 — чэрвень 2020) * [[Аляксандр Кончыц]] (в.а. у чэрвені — кастрычніку 2020) * [[Аляксандр Бразевіч]] (з кастрычніка 2020) {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://sfc-slutsk.by/ Афіцыйны сайт клуба] {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|sfk-slutsk/14835}} * {{wildstat.ru|2802|BLR_Slutsktsukar_Slutsk}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Слуцк}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Слуцк]] [[Катэгорыя:ФК Слуцк| ]] ce2y5wxy7qycpey7babdfrvhsldareo 0 56152 4164902 4019185 2022-07-26T09:47:13Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Млынка (значэнні)}} {{Рака |Назва = Млынка |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 16,5<ref name="cri" /> |Плошча басейна = 144 |Басейн = Сіняя (рака)/Свіслач (прыток Бярэзіны)/Бярэзіна/Дняпро/Чорнае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 53|s_lat_min = 18|s_lat_sec = 26 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 28|s_lon_min = 53|s_lon_sec = 36 |Вусце = Сіняя (рака) |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 53|m_lat_min = 19|m_lat_sec = 20.5 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 28|m_lon_min = 41|m_lon_sec = 40.3 |Ухіл ракі = 0,6 |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Магілёўская вобласць |Раён = Асіповіцкі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Млы́нка''', '''канал Граўка''', '''канал Млынка'''<ref name="cri" /> — [[рака]] ў [[Асіповіцкі раён|Асіповіцкім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], правы [[прыток]] ракі [[Рака Сіняя|Сіняя]] (басейн [[Дняпро|Дняпра]]). Даўжыня 18 (16,5<ref name="cri">[http://www.cricuwr.by/invent_vo/Text/PDF/RAZD1/Mogilev/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Могилёвской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170831042829/http://www.cricuwr.by/invent_vo/Text/PDF/RAZD1/Mogilev/tabl1-2.pdf |date=31 жніўня 2017 }}</ref>) км. Плошча [[вадазбор]]у 144 км². Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 0,6 ‰. Пачынаецца на поўдні ад рабочага пасёлка [[Рабочы пасёлак Татарка|Татарка]] (за 2 км на паўночны ўсход ад вёскі [[Вёска Ражнетава|Ражнетава]]<ref name="cri" />). Упадае ў раку Сінюю каля горада [[Асіповічы]]. На ўсім працягу каналізаваная. Цячэ ў межах [[Цэнтральнабярэзінская раўніна|Цэнтральнабярэзінскай раўніны]], пад лесам 49 % тэрыторыі. Каля ракі вёскі [[Вёска Лучыцы, Асіповіцкі раён|Лучыцы]], [[Вёска Акцябр, Асіповіцкі раён|Акцябр]], [[Вёска Булгары|Булгары]], [[Вёска Замошша, Асіповіцкі раён|Замошша]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|3|||395}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Могилёвская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2012|старонкі=23|старонак=64|isbn=978-985-508-173-0|тыраж=10&nbsp;000}}{{ref-ru}} * Ліст карты N-35-106. Выданне 1984 г. Стан мясцовасці на 1979 г.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://www.cricuwr.by/invent_vo/Text/PDF/RAZD1/Mogilev/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Могилёвской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170831042829/http://www.cricuwr.by/invent_vo/Text/PDF/RAZD1/Mogilev/tabl1-2.pdf |date=31 жніўня 2017 }}{{ref-ru}} [[Катэгорыя:Басейн Свіслачы (прыток Бярэзіны)]] [[Катэгорыя:Рэкі Асіповіцкага раёна]] pn5elxs020g9qug1w1pfhwpfsdyn46t 0 60191 4164921 4137191 2022-07-26T11:05:57Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Дабранка |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 12 |Плошча басейна = 72 |Басейн = Гольша (рака)/Проня/Сож/Дняпро/Чорнае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= каля вёскі Машкова |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = |Вусце = Гольша (рака) |Месцазнаходжанне вусця = каля вёскі Добрая |Вышыня вусця = |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = |Ухіл ракі = 2,2 |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Магілёўская вобласць |Раён = Горацкі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Дабра́нка''' — [[рака]] ў [[Горацкі раён|Горацкім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]], правы прыток ракі [[Рака Гольша|Галыша (Гольша)]] (басейн [[Рака Дняпро|Дняпра]]). Даўжыня ракі 12 км. Плошча [[вадазбор]]у 72 км². Пачынаецца каля [[Вёска|вёскі]] [[Вёска Машкова, Горацкі раён|Машкова]], вусце — каля аграгарадка [[аграгарадок Добрая|Добрая]]. Вадазбор на паўночнай ускраіне [[Аршанска-Магілёўская раўніна|Аршанска-Магілёўскай раўніны]]. == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|2}} * {{Крыніцы/Блакітная}} [[Катэгорыя:Басейн Проні]] [[Катэгорыя:Рэкі Горацкага раёна]] oavu7i833csc5fo8cix0g51fj1rx4uj 0 61128 4164923 4137244 2022-07-26T11:38:12Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні2|тып=тапонім|Каменка}} {{Рака |Назва = Каменка |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 10,5 |Плошча басейна = 96 |Басейн = Проня/Сож/Дняпро/Чорнае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= каля вёскі Рабяткі |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 53|s_lat_min = 49|s_lat_sec = 27.31 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 31|s_lon_min = 13|s_lon_sec = 31.11 |Вусце = Проня |Месцазнаходжанне вусця = за 1 км ад вёскі Старасёлы |Вышыня вусця = каля 143 |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 53|m_lat_min = 48|m_lat_sec = 45.31 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 31|m_lon_min = 5|m_lon_sec = 46.91 |Ухіл ракі = 5 |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Магілёўская вобласць |Раён = Чавускі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Ка́менка''' — [[рака]] ў [[Чавускі раён|Чавускім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]], левы [[прыток]] ракі [[Рака Проня|Проня]] (басейн [[Дняпро|Дняпра]]). Даўжыня ракі 10,5 км. Плошча [[вадазбор]]у 96 км². Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 5 м/км. Пачынаецца з невялікай сажалкі на заходняй ускраіне вёскі [[Вёска Рабяткі|Рабяткі]], [[вусце]] за 1 км на ўсход ад вёскі [[Вёска Старасёлы, Каменскі сельсавет|Старасёлы]]. Рэчышча каналізаванае на ўсім працягу. Каменка прымае сцёк з [[Ручай|ручаёў]] і [[Меліярацыя|меліярацыйных]] каналаў. На паўднёва-заходняй ускраіне вёскі [[Вёска Прылессе, Чавускі раён|Прылессе]] [[Плаціна (архітэктура)|плаціна]] і [[сажалка]]. Каля ракі вёскі Рабяткі, Прылессе, Каменка. == Літаратура == * {{Крыніцы/Блакітная}} * {{Крыніцы/ЭПБ|2}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Могилёвская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2012|старонкі=19|старонак=64|isbn=978-985-508-173-0|тыраж=10000}}{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://download.maps.vlasenko.net/smtm100/n-36-075.jpg Ліст карты N-36-75] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130501180647/http://download.maps.vlasenko.net/smtm100/n-36-075.jpg |date=1 мая 2013 }} [[Катэгорыя:Рэкі Чавускага раёна]] [[Катэгорыя:Прытокі Проні]] mbr4d8aquqirbcljwn4efo0n0dcvkl7 0 64865 4164927 4106029 2022-07-26T11:53:59Z Eangetile 118146 wikitext text/x-wiki '''Памер такту''' — лік, які пазначае ёмістасць [[Такт, музыка|такту]], гэта значыць колькасць і адносную працягласць [[Доля (музыка)|доляй]], якія ён здольны ўтрымліваць. У нотах пазначаецца ў выглядзе дробу, які размяшчаецца ў пачатку твора, адразу пасля ключа і «ключавых» знакаў, на кожным [[Нотаносец|нотаносцу]] асобна, і захоўвае значэнне да канца твора або да ўстанаўлення новага памеру. [[Лічнік]] гэтай долі паказвае лік асноўных доляй у такце, а [[назоўнік]] — іх адносную [[Працягласць нот|працягласць]]. [[Выява:Common time signatures.gif|thumb|250px|Асноўныя музычныя памеры]] Прыклады: # Памер 2/2 складаецца з двух доляй велічынёй роўных паловай працягласці; # Памер 3/4 складаецца з трох доляй велічынёй роўных чвартковы працягласці; # Памер 4/4 складаецца з чатырох доляй велічынёй роўных чвартковы працягласці; # Памер 7/8 складаецца з сямі доляй велічынёй роўных восьмы працягласці; # Памер '''<big><big>C</big></big>''' эквівалентны 4/4; # Памер ([[Выява:Alla breve (PSF).svg|20px]]) эквівалентны 2/2 (Alla Breve) Музычны (тактавы) памер вызначаецца чаргаваннем моцных, слабых і адносна моцных доляй (так званай «пульсацый») музыкі, якія, як правіла, лёгка пачуць. Простых памераў усяго два — двухдольны і трохдольны; з іх утвараюцца складаныя (у тым ліку памер 4/4) і змешаныя (5/4, 7/4 і інш.) памеры. Змешаны памер утворыцца спалучэннем двух- і трохдольных памераў. Напрыклад 5/8=3/8+2/8=2/8+3/8 (залежыць ад расстаноўкі акцэнтаў кампазітарам). Або 13/4=2/4+2/4+2/4+2/4+2/4+3/4=2/4+2/4+3/4+2/4+2/4+2/4. На слых такт можа здацца адзіным ударам. Напрыклад, хуткі вальс, запісаны ў 3,4 час, можа быць апісана як адзін у бары. Адпаведна, у павольных тэмпах доля, указаная тактавым памерам, у рэальным выкананні магла быць падзелена на драбнейшыя часткі.<ref>{{Cite web|title=Time signature|url=https://www.britannica.com/art/time-signature|accessdate=2022-07-26|work=britannica.com}}</ref> На фармальным матэматычным узроўні памеры, напрыклад,3,4 і 3,8, узаемазамяняльныя. У некаторым сэнсе, усе простыя трайныя тактавыя памеры, такія як 3,8, 3,4, 3,2 і г.д. – і ўсе складовыя двайныя часы, такія як 6,8, 6,16 і гэтак далей, эквівалентныя. Частку ў 3,4 можна лёгка перапісаць у 3,8 з дапамогай простага памяньшэння даўжыні нот удвая.<ref>{{Cite web|title=Time signatures: how music is organized and measured|url=https://www.skoove.com/blog/time-signatures-explained/|accessdate=2022-07-26|work=skoove.com}}</ref> Магчымы і іншыя перазапісы тактавага памеру: часцей за ўсё просты тактавы памер з трыёлямі пераўтворыцца ў складовы метр. Хоць фармальна яны узаемазамяняльныя, для кампазітара або музыкі-выканаўцы па пагадненні розныя тактавыя памеры часта маюць розныя канатацыі. Па-першае, меньшая працягласць ноты ў тактавай адзінцы прадугледжвае больш складаную натацыю, што можа адбіцца на прастаце выканання. Па-другое, дыяграма скіраванасці ўплывае на выбар фактычных дзяленняў бітаў. Напрыклад, больш натуральна выкарыстоўваць чацвёртую ноту/кротч у якасці адзінкі долі ў 6,4 або 2,2, чым васьмёрка / дрыжанне ў 6,8 ці 2,4. Па-трэцяе, тактавы памер традыцыйна асацыіруецца з рознымі музычнымі стылямі – можа здацца дзіўным запісваць рок-мелодыю ў 4,8 або 4,2.<ref>{{Cite web|title=Understanding Time Signatures and Meters: A Musical Guide|url=https://www.libertyparkmusic.com/musical-time-signatures/|accessdate=2022-07-26|work=libertyparkmusic.com}}</ref> == Зноскі == {{заўвагі}} {{Музычная форма}} {{Сучасная музычная натацыя}} [[Катэгорыя:Рытміка, музыка]] [[Катэгорыя:Музычныя тэрміны]] gdxdp9ufgmke00ym1a1hckmy2pprejq 0 68776 4164619 4139707 2022-07-25T12:55:13Z Ellis Novak 30436 /* Ад першай вядомасці — да прызнання (1897—1902) */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{значэнні|Горкі (значэнні)}} {{Пісьменнік | Імя пры нараджэнні = Аляксей Максімавіч Пяшкоў | Псеўданімы = Максим Горький,<br>Иегудиил Хламида | Кірунак = Рамантызм/Рэалізм }} '''Максім Горкі''' (пры нараджэнні '''Аляксей Максімавіч Пяшкоў'''<ref>Сам Горкі лічыў, што яго сапраўднае прозвішча Пяшкоў павінна гучаць з націскам на О: {{пачатак цытаты}} Тогда я счёл возможным пояснить ему:<br /> — Я не Каширин, а — Пешко́в…<br /> — Пе́шков? — неверно повторил он. — Хорошее дело. {{канец цытаты|крыніца=''Максим Горький.'' З аўтабіяграфічнай аповесці «Детство»}} </ref><ref>«Прозвішча '''Пяшкоў''' не датычыцца слоў '''пешы''' або '''пешка''', у яго аснове ляжыць гутарковы варыянт '''Пяшко''' (ад '''Пётр'''). Гэтае прозвішча нярэдка прамаўляюць з націскам на першым складзе, хоць правільней прамаўляць '''Пяшко́ў''', на гэтым настойваў і А. М. Горкі» ({{кніга|аўтар=Ганжина И. М.|загаловак=Словарь современных русских фамилий| спасылка=http://www.antic-r.ru/bibl3.htm|месца=М.|выдавецтва=Астрель: {{нп5|АСТ (выдавецтва)|ACT|ru|АСТ (издательство)}}|год=2001|старонак=672|старонкі=367|isbn=5-237-04101-9}})</ref><ref>{{нп5|Вялікі энцыклапедычны слоўнік|БЭС|ru|Большой энциклопедический словарь}} ([https://ic.pics.livejournal.com/0_aura/29022417/77032/77032_original.jpg Максим Горький])</ref>, устойлівым з’яўляецца таксама ўжыванне сапраўднага імя пісьменніка ў спалучэнні з псеўданімам — '''Аляксей Максімавіч Горкі'''<!-- гл. афіцыйны некралог, медыцынскае заключэнне пра смерць, надпіс на надмагільнай пліце на Крамлёўскай сцяне-->; {{ДН|28|3|1868|16}}, [[Ніжні Ноўгарад]], [[Расійская імперыя]] — {{ДС|18|6|1936}}, {{нп5|Горкі-10|Горкі|ru|Горки-10}}<ref>''Вайнберг И. И.'' Горький Максим. // Русские писатели. 1800—1917. Биографический словарь. Т. 1. — {{М.}}: Изд-во «Советская Энциклопедия», 1989. — С. 645—657.</ref>, [[Маскоўская вобласць]], [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]) — рускі {{празаік|Расіі|СССР|XIX стагоддзя|XX стагоддзя|Расійскай імперыі}}, {{Драматург|Расіі|СССР|XIX стагоддзя|XX стагоддзя|Расійскай імперыі}}, {{Журналіст|Расіі|СССР|XIX стагоддзя|XX стагоддзя|Расійскай імперыі}}, {{публіцыст|Расіі|СССР|XIX стагоддзя|XX стагоддзя|Расійскай імперыі}}, грамадскі дзеяч<ref name="БС">{{кніга |аўтар = |частка = Горький Максим |загаловак = Биографический справочник |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Мн. |выдавецтва = «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки |год = 1982 |том = 5 |старонкі = 166-167 |старонак = 737 |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>. Адзін з самых значных і вядомых у свеце [[Рускія|рускіх]] [[пісьменнік]]аў і {{нп5|Руская філасофія|мысляроў|ru|Русская философия}}{{sfn|Басинский|2005|с=440—441, 452}}. Ганаровы акадэмік АН БССР (1932)<ref name="БС"/>. Ганаровы член Мінскага гарсавета (1931)<ref name="БС"/> 5 разоў намінаваны на [[Нобелеўская прэмія па літаратуры|Нобелеўскую прэмію па літаратуры]]<ref>[http://www.nobelprize.org/nomination/archive/show_people.php?id=3557 Nomination Database — Literature].</ref>: у 1918, 1923, два разы ў 1928, 1933 гадах<ref>{{Кніга|аўтар=Татьяна Марченко|загаловак=Русские писатели и Нобелевская Премия (1901-1955): (1901-1955)|ссылка=https://books.google.com.ua/books?id=VqWMhaewsQYC&pg=PA198&dq=%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D0%BD%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%8F&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwijiv7mybDYAhUnYZoKHcNCBysQ6AEIJjAA#v=onepage&q&f=false|выдавецтва=Böhlau Verlag Köln Weimar|год=2007|старонак=640|isbn=9783412140069}}</ref>. Пачаўшы з рамантычна адухоўленых навел, песень у прозе і апавяданняў, у 1901 годзе Горкі звярнуўся да [[драматургія|драматургіі]]. На мяжы XIX і XX стагоддзяў праславіўся як аўтар твораў у [[рэвалюцыя|рэвалюцыйным духу]], які быў асабіста блізкім да [[Расійская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя|сацыял-дэмакратаў]] і знаходзіўся ў апазіцыі да {{нп5|царызм|царскага рэжыму|ru|Царизм}}. Росквіт творчай біяграфіі пісьменніка адзначаны цыкламі нарысаў, аўтабіяграфічных аповесцяў, п’есамі, двума буйнымі раманамі, а таксама кнігамі і апавяданнямі ў жанры [[публіцыстыка|публіцыстычнай]] дакументалістыкі. Асноўны пафас твораў Горкага — мара пра «новых людзей», бясстрашных і свабодных, якія валодаюць высокімі інтэлектуальнымі і фізічнымі здольнасцямі, здольных дасягнуць {{нп5|Звышчалавек|звышмэтаў|ru|Сверхчеловек}} за гранню магчымага, не выключаючы {{нп5|Неўміручасць|неўміручасці|ru|Бессмертие}}{{sfn|Быков|2012|c=346}}. У [[эміграцыя|эміграцыі]] правёў агулам больш за 18 гадоў, у тым ліку 15 гадоў у [[Італія|Італіі]], пры гэтым не авалодаў ніводнай замежнай мовай<ref>{{cite news|first=С. М.|last=Дёмкина|title=Италия в Музее А. М. Горького на Малой Никитской, 6|url=http://sites.utoronto.ca/tsq/17/demkina17.shtml|publisher=University of Toronto · Academic Electronic Journal in Slavic Studies. Toronto Slavic Quarterly|accessdate=2016-01-09}}</ref><ref>{{cite news|first=Нива|last=Миракян|title=Неаполитанский период Максима Горького|url=http://windowrussia.ruvr.ru/2014_04_16/Neapolitanskij-period-Maksima-Gorkogo-4166/|publisher=Окно в Россию|date=2014-04-16|accessdate=2016-01-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151119144128/http://windowrussia.ruvr.ru/2014_04_16/Neapolitanskij-period-Maksima-Gorkogo-4166/|archivedate=2015-11-19}}</ref>. У пачатку XX стагоддзя быў адным з ідэолагаў {{нп5|богабудаўніцтва||ru|Богостроительство}}<ref>''[[Георгій Валянцінавіч Пляханаў|Плеханов Г. В.]]'' О так называемых религиозных исканиях в России. «Исповедь» М. Горького как проповедь «новой религии» // Об атеизме и религии в истории общества и культуры. — М: Мысль, 1977. — С. 254.</ref>, у 1909 годзе дапамагаў удзельнікам гэтай плыні ўтрымліваць {{нп5|Капрыйская школа|школу на востраве Капры|ru|Каприйская школа}} для рабочых, якую [[Уладзімір Ільіч Ленін|У. І. Ленін]] называў «літаратарскім цэнтрам богабудаўніцтва». Горкі стаяў на чале трох буйных выдавецтваў — «[[Знание (выдавецтва, Санкт-Пецярбург)|Знание]]», «Парус» і «[[Всемирная литература (выдавецтва)|Всемирная литература]]» (з 1902 па 1921 год), прыўнёс у кнігавыдавецкую дзейнасць наватарскія падыходы. Нягледзячы на тое, што некаторы час Горкі быў найбуйнейшым спонсарам [[бальшавікі|бальшавіцкай]] фракцыі<ref>''О’Коннор Т. Э.'' Инженер революции. Леонид Красин и большевики. М., 1993.</ref>, да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі]] і Савецкай улады ў яе пачатковы перыяд ён паставіўся скептычна. Хадатайнічаў перад бальшавікамі за арыштаваных і асуджаных на [[смяротнае пакаранне]]. Пасля некалькіх гадоў культурнай і праваабарончай працы ў [[Расійская Сацыялістычная Фэдэратыўная Савецкая Рэспубліка (1917-1922)|Савецкай Расіі]] жыў за мяжой у 1920-я ([[Берлін]], {{нп5|Марыянске-Лазне|Марыенбад|ru|Марианске-Лазне}}, [[Сарэнта]])<ref name="БС"/>. У 1932 годзе канчаткова вярнуўся ў СССР, дзе ў апошнія гады жыцця атрымаў афіцыйнае прызнанне як заснавальнік [[сацыялістычны рэалізм|сацыялістычнага рэалізму]]. Горкі быў самым выдаваным у СССР савецкім пісьменнікам: за 1918—1986 гады агульны тыраж 3556 выданняў склаў 242,621 млн экзэмпляраў. Калі ж прымаць у разлік ўсіх рускіх пісьменнікаў, то Горкі саступае толькі [[Леў Мікалаевіч Талстой|Л. М. Талстому]] і [[Аляксандр Сяргеевіч Пушкін|А. С. Пушкіну]]<ref>{{кніга|загаловак = Книгоиздание СССР. Цифры и факты. 1917—1987 |адказны=[[Яўген Львовіч Неміроўскі|Е. Л. Немировский]], М. Л. Платова|месца = М.|выдавецтва = Книга|год = 1987|старонкі=292, 308|старонак=320|тыраж=3000}}</ref>. Поўны збор твораў Горкага складаецца з 60 тамоў: мастацкія творы выдадзены ў 1968—1973 гадах, публіцыстыка — пасля 1985 года, лісты цалкам не выдадзеныя да гэтага часу{{sfn|Быков|2012|с=5}}. З 1932 па 1990 год імя Горкага насіў яго родны горад [[Ніжні Ноўгарад]]. Псеўданім ''М. Горкі'' ўпершыню з’явіўся 12 верасня 1892 года ў [[Тбілісі|тыфліскай]] газеце «{{нп5|Кавказ (газета)|Кавказ|ru|Кавказ (газета)}}» у подпісе да аповяду «{{нп5|Макар Чудра||ru|Макар Чудра}}»{{sfn|Басинский|2005|с=442}}. == Біяграфія == === Дзяцінства === Аляксей Максімавіч Пяшкоў нарадзіўся ў 1868 годзе ў Ніжнім Ноўгарадзе, у вялікім драўляным доме на каменным падмурку на Каваліхінскай вуліцы, які належаў яго дзеду, уладальніку фарбавальнай майстэрні, Васілю Васільевічу Кашырыну{{sfn|Басинский|2005|с=21}}. Хлопчык з’явіўся ў сям’і {{нп5|Цясляр|цясляра|ru|Столяр}} Максіма Савацьевіча Пяшкова (1840—1871), які быў сынам разжалаванага афіцэра. Па іншай версіі, якую шэраг літаратуразнаўцаў ігнаруюць, біялагічным бацькам пісьменніка быў кіраўнік астраханскай канторы параходства І. С. Колчын<ref>[http://biographer.ru/biographies/64.html Биография на Biographer.ru]</ref><ref name=autogenerated6>{{ВТ-ЭСБЕ|Пешков, Алексей Максимович}}</ref>. Быў ахрышчаны ў [[праваслаўе|праваслаўі]]{{sfn|Басинский|2005|с=15}}. У тры гады Алёша Пяшкоў захварэў [[халера]]й, але змог выжыць. Заразіўшыся ад сына халерай, М. С. Пяшкоў памёр 29 ліпеня 1871 года ў Астрахані, дзе ў апошнія гады жыцця працаваў кіраўніком параходнай канторы. Алёша амаль не памятаў бацьку, але расказы блізкіх пра яго пакінулі глыбокі след — нават псеўданім «Максім Горкі», па сцвярджэнні старых ніжагародцаў, быў узяты ім ў 1892 годзе ў памяць пра Максіма Савацьевіча. Маці Аляксея клікалі Варвара Васільеўна, народжаная Кашырына (1842—1879) — з [[Мяшчане|мяшчанскай]] сям’і; рана заўдавеўшы, другі раз выйшла замуж, памерла 5 жніўня 1879 года ад сухотаў. Бабуля Максіма — Акуліна Іванаўна замяніла хлопчыку бацькоў. Дзед Горкага Савацій Пяшкоў даслужыўся да афіцэра, але быў разжалаваны і сасланы ў Сібір «за жорсткае абыходжанне з ніжнімі чынамі», пасля чаго запісаўся ў мяшчане. Яго сын Максім пяць разоў уцякаў ад бацькі і ў 17 гадоў пайшоў з дому назаўжды{{sfn|Басинский|2005|с=442}}<ref>''Нефедова И. М.'' Максим Горький. Биография писателя: Пособие для учащихся. — Л.: Просвещение, 1971.</ref>. Рана асірацеўшы, Аляксей правёў дзіцячыя гады ў сям’і дзеда па маці Васіля Кашырына ў Ніжнім Ноўгарадзе, у прыватнасці ў {{нп5|Домік Кашырына|Доме на Паштовым з’ездзе|ru|Домик Каширина}}, дзе ў XXI стагоддзі размяшчаўся музей. З 11 гадоў вымушаны быў зарабляць — ісці «ў людзі»: працаваў «хлопчыкам» пры краме, буфетным посуднікам, на параходзе, пекарам, вучыўся ў [[іканапіс]]най майстэрні. Чытаць Аляксея навучыла маці, дзед Кашырын навучыў азам царкоўнай граматы. Нядоўга вучыўся ў {{нп5|земская школа|прыходскай школе|ru|Земская школа}}<!-- не блытаць з царкоўна-прыходскай-->, потым, захварэўшы [[Натуральная воспа|воспай]], вымушаны быў спыніць навучанне ў школе. Затым два класа адвучыўся ў Слабадским пачатковым вучылішчы ў Канавіне, дзе жыў з маці і айчымам. Адносіны з настаўнікам і са школьным святаром складваліся ў Аляксея цяжка. Светлыя ўспаміны Горкага пра школу звязаныя з наведваннем яе епіскапам Астраханскім і Ніжнегародскім {{нп5|Хрысанф (Раціўцаў)|Хрысанфам|ru|Хрисанф (Ретивцев)}}. Уладыка вылучыў Пяшкова з усяго класа, доўга і павучальна гутарыў з хлопчыкам, пахваліў яго за веды [[Жыціе|жыццяў]] святых і [[Псалмы|Псалтыра]], папрасіў паводзіць сябе дабрапрыстойна, «не гарэзаваць». Аднак пасля ад’езду епіскапа Аляксей на злосць дзеду Кашырына скрэмзаў яго любімыя [[Біблія|святцы]] і выстрыг у кнігах нажніцамі лікі святых. У аўтабіяграфіі Пяшкоў адзначаў, што ў дзяцінстве не любіў хадзіць у царкву, але дзед прымушаў яго ісці ў храм сілай, пры гэтым ні пра [[споведзь]], ні пра [[Еўхарыстыя|прычашчэнне]] не згадваецца зусім. У школе Пяшкоў лічыўся цяжкім падлеткам{{sfn|Басинский|2005|с=17—18, 51—52}}. Атэістычны светапогляд захаваўся ў Горкага на ўсё жыццё, ужо стаўшы масцітым пісьменнікам, ён сказаў: «Бог выдуманы — і дрэнна выдуманы! — для таго, каб умацаваць уладу чалавека над людзьмі, і патрэбны ён толькі чалавеку-гаспадару, а рабочаму народу ён — відавочны вораг»<ref>Настольный календарь 1981. — М.: Политиздат, 1980. — С. 45</ref>. Пасля хатняй сваркі з айчымам, якога Аляксей ледзь не зарэзаў за жорсткае абыходжанне з маці, Пешкоў вярнуўся назад да дзеда Кашырына, які да таго часу зусім згалеў. На некаторы час «школай» хлопчыка стала вуліца, дзе ён праводзіў час у кампаніі падлеткаў, пазбаўленых бацькоўскага нагляду; атрымаў там мянушку Башлык. Нядоўга вучыўся ў пачатковым прыходскім вучылішчы для дзяцей з немаёмных слаёў. Пасля ўрокаў для пражытка збіраў рыззё, разам з кампаніяй аднагодкаў падкрадаў дровы са складоў; на ўроках Пяшкова высмейвалі як «галечу». Пасля чарговай скаргі аднакласнікаў настаўніку, што ад Пяшкова быццам бы пахне памыйнай ямай і непрыемна сядзець побач з ім, несправядліва пакрыўджаны Аляксей неўзабаве кінуў вучылішча. Сярэдняй адукацыі не атрымаў, дакументаў для паступлення ва ўніверсітэт не меў. Пры гэтым Пяшкоў валодаў моцнай воляй да навучання і, па сведчанні дзеда Кашырына, «конскай» памяццю. Пешкоў шмат і прагна чытаў, праз некалькі гадоў ўпэўнена вывучаў і цытаваў філосафаў-ідэалістаў — [[Фрыдрых Вільгельм Ніцшэ|Ніцшэ]], [[Эдуард фон Гартман|Гартмана]], [[Артур Шапенгаўэр|Шапенгаўэра]], {{нп5|Эльм Мары Каро|Каро|ru|Каро, Эльм Мари}}, {{нп5|Джэймс Сэллі|Сэллі|ru|Селли, Джеймс}}; учорашні валацуга пабіваў дыпламаваных прыяцеляў сваім знаёмствам з творамі класікаў. Аднак і да 30 гадоў Пешкоў пісаў напаўпісьменна, з масай арфаграфічных і пунктуацыйных памылак, якія яшчэ доўга выпраўляла яго жонка Кацярына, прафесійны {{нп5|карэктура|карэктар|ru|Корректура}}{{sfn|Басинский|2005|с=49—54}}. Пачынаючы з юнацтва і на працягу ўсяго жыцця Горкі увесь час паўтараў, што не «''піша''», а толькі «''вучыцца пісаць''». Сябе пісьменнік з маладых гадоў называў чалавекам, які «''ў свет прыйшоў, каб не згаджацца''»{{sfn|Басинский|2005|с=369}}<ref>{{артыкул|аўтар=Дмитрий Колесников|загаловак=Максим Горький: «Я в мир пришёл, чтобы не соглашаться…»|спасылка=http://sovross.ru/articles/893/15016 |выданне=Советская Россия |год=2013 |месяц=03 |дата=30}}</ref>. З дзяцінства Аляксей быў [[Піраманія|піраманам]], надзвычай любіў глядзець, як зачаравальна гарыць агонь{{sfn|Быков|2012|c=342}}. Па агульным меркаванні літаратуразнаўцаў, аўтабіяграфічную трылогію Горкага, якая ўключае аповесці «Дзяцінства», «У людзях» і «Мае ўніверсітэты», нельга ўспрымаць як дакументальнае, а тым больш навуковае апісанне яго ранняй біяграфіі. Падзеі, выкладзеныя ў гэтых ''[[мастацкая літаратура|мастацкіх]]'' творах, творча зменены фантазіяй і уяўленнем аўтара, кантэкстам рэвалюцыйнай эпохі, калі былі напісаныя гэтыя кнігі Горкага. Сямейныя лініі Кашырына і Пяшкова выбудаваныя міфалагічна, далёка не заўсёды пісьменнік атаясамляў асобу свайго героя Аляксея Пяшкова з сабой, у трылогіі фігуруюць як сапраўдныя, так і выдуманыя падзеі і персанажы, характэрныя для часу, на які прыйшліся маладыя гады Горкага{{sfn|Басинский|2005|с=8—14, 26}}. Сам Горкі аж да сталага ўзросту лічыў, што ён нарадзіўся ў 1869 годзе; ў 1919 годзе ў [[Санкт-Пецярбург|Петраградзе]] шырока адзначаўся яго 50-гадовы «юбілей»{{sfn|Басинский|2005|с=445}}. Дакументы, якія пацвярджаюць факт нараджэння пісьменніка ў 1868 годзе, паходжанне і акалічнасці дзяцінства (метрычныя запісы, [[Рэвізская сказка|рэвізскія казкі]] і паперы казённых палат), былі выяўленыя ў 1920-х гадах біёграфам Горкага, крытыкам і гісторыкам літаратуры {{нп5|Ілья Аляксандравіч Груздзеў|Ільёй Груздзевым|ru|Груздев, Илья Александрович}} і энтузіястамі-краязнаўцамі; упершыню апублікаваны ў кнізе «Горкі і яго час»{{sfn|Басинский|2005|с=8}}. Па сацыяльным паходжанні Горкі яшчэ ў 1907 годзе падпісваўся як «горада Ніжняга Ноўгарада цэхавы малярнага цэха Аляксей Максімавіч Пяшкоў». У [[Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Ефрона|слоўніку Бракгаўза і Ефрона]] Горкі пазначаны як [[Мяшчане|мешчанін]]{{sfn|Басинский|2005|с=45, 293}}. === Юнацтва і першыя крокі ў літаратуры === У 1884 годзе Аляксей Пяшкоў прыехаў у [[Казань]] і паспрабаваў паступіць у [[Казанскі ўніверсітэт]], але пацярпеў няўдачу. У той год статутам універсітэта было рэзка скарочана колькасць месцаў для выхадцаў з самых бедных слаёў, да таго ж у Пяшкова не было атэстата аб сярэдняй адукацыі. Працаваў на прыстанях, дзе пачаў наведваць сходкі [[рэвалюцыя|рэвалюцыйна]] настроенай моладзі. Пазнаёміўся з [[Марксізм|марксісцкай]] літаратурай і [[Прапаганда|прапагандысцкай]] працай. У 1885—1886 гадах працаваў у [[Кандытарская прадукцыя|кандытарскай]] і {{нп5|Хлебабулачны выраб|булачнай|ru|Хлебобулочное изделие}} В. Сямёнава. У 1887 годзе працаваў у булачнай [[Народнікі|народніка]] Андрэя Сцяпанавіча Дзеранкова (1858—1953), даходы якой накіроўваліся на нелегальныя гурткі самаадукацыі і іншую фінансавую падпітку руху народнікаў ў Казані. У гэтым жа годзе страціў бабулю і дзядулю: А. І. Кашырына памерла 16 лютага, В. В. Кашырын — 1 мая{{sfn|Басинский|2005|с=40, 442}} 12 снежня 1887 года ў Казані, на высокім беразе над [[Волга]]й, за агароджай манастыра, 19-гадовы Пяшкоў у прыступе юнацкай [[дэпрэсія|дэпрэсіі]] распачаў спробу [[самагубства]], прабіўшы сабе са стрэльбы [[лёгкія|лёгкае]]. Куля затрымалася ў целе, вартаўнік-татарын, які падаспеў тэрмінова, выклікаў паліцыю, і Аляксея адправілі ў земскую бальніцу, дзе зрабілі паспяховую аперацыю. Рана аказалася не смяротнай, аднак яна паслужыла штуршком да пачатку працяглай хваробы дыхальных органаў. Спробу суіцыду праз некалькі дзён Пяшкоў паўтарыў ў бальніцы, дзе пасварыўся з прафесарам медыцыны Казанскага ўніверсітэта [[Мікалай Іванавіч Студзенскі|М. І. Студэнцкім]]<ref>{{ВТ-РБС|Студенский, Николай Иванович}}</ref>, раптам схапіў у ардынатарскай буйную бутэлечку {{нп5|Хлоральгідрат|хлоральгідрату|ru|Хлоральгидрат}} і зрабіў некалькі глыткоў, пасля чаго быў другі раз выратаваны ад смерці {{нп5|Прамыванне страўніка|прамываннем страўніка|ru|Промывание желудка}}. У аповесці «Мае ўніверсітэты» Горкі з сорамам і самаасуджэннем назваў тое, што здарылася, самым цяжкім эпізодам са свайго мінулага, апісаць гісторыю ён спрабаваў у апавяданні «Выпадак з жыцця Макара». За спробу самагубства і адмову ад пакаяння Казанскай духоўнай кансісторыяй быў адлучаны ад царквы на чатыры гады{{sfn|Басинский|2005|с=59—65, 94—111}}{{sfn|Груздев|1958|c=210}}. На думку псіхіятра, прафесара {{нп5|Іван Барысавіч Галант|І. Б. Галанта|ru|Галант, Иван Борисович}}, які ў сярэдзіне 1920-х гадоў вывучаў асобу пісьменніка і [[Псіхапаталогія|псіхапаталагічную]] падаплёку яго твораў і яго жыцця, у юнацтве Аляксей Пяшкоў быў псіхічна неўраўнаважаным чалавекам і моцна пакутаваў з гэтай прычыны; аб выяўленым ім постфактум «цэлым букеце» псіхічных захворванняў прафесар Галант паведаміў у лісце самому Горкаму. У маладога Пяшкова праглядаўся, у прыватнасцi, суіцыдальны комплекс, схільнасць да самагубства як да сродку кардынальнага рашэння жыццёвых праблем. Да падобных высноў ў 1904 годзе прыйшоў таксама псіхіятр, доктар медыцыны [[Мартын Восіпавіч Шайкевіч|М. В. Шайкевіч]], які напісаў кнігу «Псіхапаталагічныя рысы герояў Максіма Горкага», выдадзеную ў Санкт-Пецярбургу. Сам Горкі ў старым узросце адпрэчваў гэтыя дыягназы, не жадаючы прызнаваць сябе вылечаным ад псіхапаталогіі, аднак забараніць медыцынскія даследаванні сваёй асобы і творчасці быў не ў стане{{sfn|Басинский|2005|с=53, 62—65}}. У 1888 годзе разам з рэвалюцыянерам-народнікам {{нп5|Міхаіл Антонавіч Ромась|М. А. Ромасем|ru|Ромась, Михаил Антонович}} прыязджае ў сяло {{нп5|Краснавідава (Татарстан)|Краснавідава|ru|Красновидово (Татарстан)}} пад Казанню для вядзення рэвалюцыйнай прапаганды. Быў упершыню арыштаваны за сувязь з кружком {{нп5|Мікалай Яўграфавіч Федасееў|М. Я. Федасеева|ru|Федосеев, Николай Евграфович}}. Знаходзіўся пад пастаянным наглядам [[паліцыя|паліцыі]]. Пасля таго, як заможныя сяляне спалілі дробязную лаўку Ромася, Пяшкоў некаторы час [[Батрак|батрачыў]]. У кастрычніку 1888 года паступіў вартаўніком на станцыю {{нп5|Добрынка (станция)|Добрынка|ru|Добринка (станция)}} {{нп5|Гразе-Царыцынская чыгунка|Гразе-Царыцынскай чыгункі|ru|Грязе-Царицынская железная дорога}}. Уражанні ад знаходжання ў Добрынцы паслужылі асновай для аўтабіяграфічнага аповяду «Вартаўнік» і апавядання «Нуды дзеля». Потым з’ехаў на [[Каспійскае мора]], дзе падрадзіўся ў арцель рыбаловаў<ref>[http://galo.admlr.lipetsk.ru/Pages/kalendar2008/3_Gorkii.htm ГАЛО:Алексей Максимович Горький. К 140-летию со дня рождения] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090714185010/http://galo.admlr.lipetsk.ru/Pages/kalendar2008/3_Gorkii.htm |date=14 ліпеня 2009 }}</ref>{{sfn|Басинский|2005|с=442}}. У студзені 1889 года, па асабістым прашэнні (скарзе ў вершах), пераведзены на станцыю [[Барысаглебск]], затым вагаўшчыком на станцыю {{нп5|Імя Максіма Горкага (станцыя)|Крутая|ru|Им. Максима Горького (станция)}}<ref name="depo">Шилин Н. К. Депо: История локомотивного депо станции имени Максима Горького Волгоградского отделения Приволжской железной дороги. — Волгоград: ГУ «Издатель», 2001. — 592 с.</ref>. Там Аляксея заспела першае моцнае пачуццё да дачкі начальніка станцыі Марыі Басаргіной; Пяшкоў нават прасіў рукі Марыі ў яе бацькі, але атрымаў адмову<ref>{{cite web|url= http://www.gudok.ru/newspaper/?ID=1362085|title= Классик из железнодорожной мастерской|work = Для путешествий из России в Европу и обратно Максим Горький обычно пользовался берлинским экспрессом|publisher = [[Гудок (газета)|Гудок]]|date=2017-01-20|accessdate = 2017-07-04}}</ref>. Праз 10 гадоў ужо жанаты пісьменнік у лісце да жанчыны з пяшчотай успамінаў: «Я ўсё памятаю, Марыя Захараўна. Добрае не забываецца, не так ужо шмат яго ў жыцці, каб можна было забываць…»{{sfn|Басинский|2005|с=129}}. Спрабаваў арганізаваць сярод сялян земляробскую калонію [[Леў Мікалаевіч Талстой|талстоўскага]] тыпу. Склаў калектыўны ліст з гэтай просьбай «ад імя ўсіх» і хацеў сустрэцца з [[Леў Мікалаевіч Талстой|Л. М. Талстым]] у [[Ясная Паляна (Тульская вобласць)|Яснай Паляне]] і [[Масква|Маскве]]. Аднак Талстой (да якога тады ішлі за радай тысячы людзей, многіх з іх яго жонка {{нп5|Соф’я Андрэеўна Талстая|Соф’я Андрэеўна|ru|Толстая, Софья Андреевна}} называла «цёмнымі лайдакамі»), не прыняў хадака, і Пяшкоў вярнуўся ні з чым у [[Ніжні Ноўгарад]] у вагоне з надпісам «для жывёлы»{{sfn|Басинский|2005|с=115, 442}}. У канцы 1889 — пачатку 1890 года пазнаёміўся ў Ніжнім Ноўгарадзе з пісьменнікам [[Уладзімір Галакціёнавіч Караленка|У. Г. Караленкам]], якому прынёс для водгуку свой першы твор, паэму «Песня старога дуба». Прачытаўшы паэму, Караленка разнёс яе ў пух і прах. З кастрычніка 1889 года Пяшкоў працаваў пісарам у адваката [[Аляксандр Іванавіч Ланін|А. І. Ланіна]]<ref>[http://niznov-nekropol.ucoz.ru/index/lanin_a_i/0-3215 Ланин Александр Иванович] {{ref-ru}}</ref>. У гэтым жа месяцы упершыню быў арыштаваны<ref name="БС"/> і заключаны ў {{нп5|Ніжагародскі астрог|Ніжагародскую турму|ru|Нижегородский острог}} — гэта было «рэха» разгрому студэнцкага руху ў [[Казань|Казані]]; гісторыю першага арышту апісаў у нарысе «Час Караленка»{{sfn|Басинский|2005|с=134}}. Завязаў сяброўства са студэнтам-хімікам Н. З. Васільевым, які пазнаёміў Аляксея з [[філасофія]]й{{sfn|Басинский|2005|с=442}}. 29 красавіка 1891 года Пяшкоў адправіўся з Ніжняга Ноўгарада вандраваць «па Русі». Пабываў у Паволжы, на Доне, на Украіне (у [[Мікалаеў (Мікалаеўская вобласць)|Мікалаеве]] трапіў у лякарню), у Крыму і на Каўказе, большую частку шляху прайшоў пешшу, часам ехаў на фурманках, на тармазных пляцоўках чыгуначных грузавых вагонаў . У лістападзе прыйшоў у [[Тбілісі|Тыфліс]]. Уладкаваўся рабочым у {{нп5|Чыгуначны транспарт у Расіі|чыгуначную|ru|Железнодорожный транспорт в России}} майстэрню. Улетку 1892 года ў [[Абхазія|Абхазіі]] працаваў на будаўніцтве шашы [[Сухумі|Сухум]] — [[Новарасійск]], пасля чаго ненадоўга залучыўся на [[Бакінскі нафтагазаносны раён|Бакінскія нафтапромыслы]] — гэту працу пісьменнік потым называў самай цяжкай з усіх, што выпалі на яго долю{{sfn|Быков|2012|c=94}}. Тым жа летам вярнуўся ў Тыфліс, жыў у падвале на Нова-Арсенальнай вуліцы разам з механікам, каморнікам, семінарыстам, студэнтам і чыгуначным рабочым. Прапаноўваў рабочым запісваць у сшыткі і нататнікі факты самавольства і прыгнёту з боку адміністрацыі на прадпрыемствах, паколькі верыў, што зафіксаванае ў пісьмовай крыніцы валодае сілай сведчання і падточвае сацыяльную несправядлівасць. Тыфліскія знаёмыя адзначалі магутную постаць Пяшкова, яго знарок грубаватыя манеры, руху і жэсты. У Тыфліскі перыяд Пяшкоў напісаў цэлыя сшыткі высакамоўных вершаў у перайманне [[Джордж Байран|Байрану]], на памяць чытаў суседзям па склепе «{{нп5|Каін (п’еса)|Каіна||Cain (play)}}» і «{{нп5|Манфрэд (паэма)|Манфрэда|ru|Манфред (поэма)}}». Пасля на аснове сваіх вершаваных накідаў стварыў паэму «{{нп5|Дзяўчына і Смерць (паэма)|Дзяўчына і смерць|ru|Девушка и Смерть (поэма)}}», упершыню апублікаваную ў 1918 годзе. Наадварот, вусныя апавяданні Пешкова, па ўспамінах слухачоў, адрозніваліся жыццёвай пэўнасцю, іранічным стылем і яркасцю дэталяў{{sfn|Быков|2012|c=94—95}}. Да 1892 года Пяшкоў ужо меў досвед працы грузчыкам, сталяром, красільшчыкам, хлебапёкам, бурлаком, будаўніком, вартаўніком, рэпарцёрам і інш{{sfn|Быков|2012|c=107}}. У Тыфлісе Пяшкоў пазнаёміўся і пасябраваў з удзельнікам рэвалюцыйнага руху [[Аляксандр Мяфодзьевіч Калюжны|Аляксандрам Калюжным]]. Слухаючы апавяданні юнака аб падарожжах па краіне, Калюжны настойліва прапаноўваў Пяшкову запісваць гісторыі, якія з ім здарыліся. Калі рукапіс «{{нп5|Макар Чудра|Макара Чудры|ru|Макар Чудра}}» (драмы з цыганскага жыцця) быў гатовы, Калюжны з дапамогай знаёмага журналіста [[Уладзімір Дзмітрыевіч Цвятніцкі|Цвятніцкага]] здолеў надрукаваць аповяд у газеце «{{нп5|Кавказ (газета)|Каўказ|ru|Кавказ (газета)}}». Публікацыя выйшла 12 верасня 1892 года, падпісаны аповяд быў — ''М. Горкі''. Псеўданім «Горкі»<ref>{{пачатак цытаты}} Наколькі я памятаю, Аляксей Максімавіч ніколі не называў сябе ў друку Максімам Горкім. Ён падпісваўся карацей: «М. Горкі». Неяк ён сказаў, хітра паглядзеўшы на суразмоўцаў: — Адкуль вы ўсе ўзялі, што «М» — гэта Максім? А можа быць, гэта «Міхаіл» або «Магамет»?.. {{канец цытаты|крыніца={{кніга|аўтар=[[Самуіл Якаўлевіч Маршак|Маршак С. Я.]]|заглавие=Сочинения в четырёх томах|ссылка=http://www.s-marshak.org/content/view/33/|место=М.|издательство={{нп5|Художественная литература (выдавецтва)|Гослитиздат|ru|Художественная литература (издательство)}}|год=1960|том=4|старонак=824|старонкі=107}}}}</ref> Аляксей прыдумаў сам. Пасля ён казаў Калюжнаму: «Не пісаць жа мне ў літаратуры — Пяшкоў…». У кастрычніку гэтага ж года Пяшкоў вярнуўся ў Ніжні Ноўгарад<ref name="МЧ">{{кніга |аўтар=Максим Горький |загаловак=Макар Чудра и другие рассказы |месца=М |выдавецтва="Детская литература" |год=1970 |старонак= 207|старонкі=195—196}}</ref>{{sfn|Басинский|2005|с=442}}. [[Файл:Ekaterina peshkova.jpg|thumb|left|Адзіная законная жонка{{sfn|Басинский|2005|с=128, вкл. 7}} Горкага {{нп5|Кацярына Паўлаўна Пяшкова|Кацярына Пяшкова|ru|Пешкова, Екатерина Павловна}}.]] У 1893 годзе пісьменнік-пачатковец апублікаваў некалькі апавяданняў у ніжагародскіх газетах «Волгарь» і «Волжский вестник». Яго літаратурным настаўнікам становіцца Караленка. У гэтым жа годзе 25-гадовы Аляксей Пяшкоў ўступіў у першы, нявенчаны шлюб з [[Акушэрства|акушэркай]] Вольгай Юльеўнай Каменскай, гераіняй яго пазнейшага аповяду «Аб першым каханні» (1922). З Вольгай ён быў знаёмы з 1889 года, яна была старэйшая на 9 гадоў, да таго часу ўжо сыйшла ад першага мужа і мела дачку. Пісьменніку здаўся пацешным таксама факт, што маці Каменскай, таксама акушэрка, калісьці прымала нованароджанага Пяшкова. Каменскай звернутая першая з вядомых аўтабіяграфій Горкага, напісаная ў выглядзе ліста пад уплывам паэта [[Генрых Гейнэ|Гейнэ]] і якая мела вычварную назву «Выклад фактаў і дум, ад узаемадзеяння якіх адсохлі лепшыя кавалкі майго сэрца» (1893). Растаўся Аляксей з Каменскай ўжо ў 1894 годзе: пералом у адносінах наступіў пасля таго, як Вольга, якой «усю мудрасць жыцця замяніў падручнік акушэрства», заснула пры аўтарскім чытанні толькі што напісанай навелы «{{нп5|Старая Ізергіль||ru|Старуха Изергиль}}»{{sfn|Быков|2012|c=101—106}}{{sfn|Басинский|2005|с=17, 442}}. У жніўні 1894 года па рэкамендацыі Караленкі Пяшкоў напісаў апавяданне «{{нп5|Чалкаш||ru|Челкаш}}» пра прыгоды басяка-кантрабандыста. Аповяд аднёс у часопіс «{{нп5|Русское богатство||ru|Русское богатство}}», твор некаторы час праляжаў у рэдакцыйным партфелі. У 1895 годзе Караленка параіў Пяшкову пераехаць у [[Самара|Самару]], дзе той стаў прафесійным [[журналіст]]ам, і пачаў зарабляць сабе на хлеб артыкуламі, фельетонамі і нарысамі — пад {{нп5|Псеўданім|псеўданімам|ru|Псевдоним}} Иегудиил Хламида. Псеўданім парадыраваў з’едлівага семінарыста, аўтарскі стыль быў падобны «на духоўную літаратуру, красамоўную і архаічную». Папулярнай стала рэгулярная афарыстычныя рубрыка «Мысли и максимы». Усяго за два няпоўныя гады ў самарскай газеце Пяшкоў апублікаваў каля 500 артыкулаў, нарысаў і фельетонаў (не лічачы белетрыстыкі, якую склалі апавяданні), што было неймавернай прадукцыйнасцю для тагачасных публіцыстаў у Расіі{{sfn|Быков|2012|c=110—115}}. У чэрвеньскім нумары часопіса «Русское богатство», нарэшце, быў апублікаваны «Чалкаш», які прыносіць першую літаратурную вядомасць свайму аўтару — Максіму Горкаму{{sfn|Басинский|2005|с=443}}. У 1895 годзе ў выданні «Самарская газета» быў апублікаваны нарыс «Бабуля Акуліна» — першы накід да будучай аповесці «{{нп5|Дзяцінства (Горкі)|Дзяцінства|ru|Детство (Горький)}}»{{sfn|Басинский|2005|с=31}}. 30 жніўня 1896 года ў самарскім {{нп5|Вазнясенскі сабор (Самара)|Вазнясенскім саборы|ru|Вознесенский собор (Самара)}} Горкі {{нп5|Вянчанне|абвянчаўся|ru|Венчание}} з дачкой збяднелага памешчыка (які стаў упраўляючым), учорашняй гімназісткай, {{нп5|карэктура|карэктарам|ru|Корректура}} «Самарскай газеты» {{нп5|Кацярына Паўлаўна Пяшкова|Кацярынай Волжынай|ru|Пешкова, Екатерина Павловна}}, малодшай сябе на 8 гадоў. Нямала пабачыўшы і ўжо даволі вядомы пісьменнік здаўся працаўніцы карэктуры «напаўбогам», сам жа Горкі ўспрымаў нявесту паблажліва, доўгімі заляцаннямі не удастоіў. У кастрычніку 1896 года хвароба стала праяўляць сябе ўсё больш трывожна: Горкі месяц ляжаў з [[бранхіт]]ам, які перайшоў у [[Пнеўманія|запаленне лёгкіх]], а ў студзені яму быў упершыню пастаўлены дыягназ — [[туберкулёз]]. Лячыўся ў [[Крым]]у, далечваўся ў суправаджэнні жонкі на Украіне, у вёсцы {{нп5|Верхняя Самуйлаўка|Мануйлаўцы|ru|Верхняя Мануйловка}} пад [[Палтава]]й, дзе асвойваў [[Украінская мова|украінскую мову]]. 21 ліпеня 1897 года там жа нарадзіўся яго першынец — сын {{нп5|Максім Аляксеевіч Пяшкоў|Максім|ru|Пешков, Максим Алексеевич}}{{sfn|Быков|2012|c=117}}. У 1896 годзе Горкі піша водгук на першы кінасеанс {{нп5|Кінематограф (апарат)|апарата «Сінематограф»|ru|Кинематограф (аппарат)}} у кафэшантане Шарля Амона на {{нп5|Ніжагародскі кірмаш|Ніжагародскім кірмашы|ru|Нижегородская ярмарка}}<ref>{{cite web|url = http://www.bibliotekar.ru/kino/1.htm|title = Глава 1. Кинематограф в дореволюционной России (1896-1917)|author = Н. А. Лебедев|work = Очерки истории кино СССР|publisher = «Библиотекарь»|accessdate = 2015-04-05}}</ref><ref>Фільм [[Прыбыццё цягніка на вакзал Ла-Сьёта]]} згадваецца ў артыкуле Максіма Горкага (апублікаваны пад псеўданімам «M. Pacatus»), прысвечанаму першаму кінасеансу, арганізаванаму Шарлем Амонам на Ніжагародскім кірмашы («Нижегородский листок». — 1896, 4 (16) июля. — № 182. — С. 31)</ref>. У 1897 годзе Горкі — аўтар твораў у часопісах «{{нп5|Русская мысль (часопіс)|Русская мысль|ru|Русская мысль (журнал)}}», «{{нп5|Новое слово (1893—1897)|Новое слово|ru|Новое слово (1893—1897)}}» і «{{нп5|Северный вестник||ru|Северный вестник}}». Апублікаваны яго апавяданні «Канавалаў», «Зазубіна», «Кірмаш ў Голтве», «Муж і жонка Арловы», «Мальва», «Былыя людзі» і іншыя. У кастрычніку пачаў працу над першым буйным творам, аповесцю «Фама Гардзееў»{{sfn|Басинский|2005|с=443}}. === Літаратурная і грамадская дзейнасць === ==== Ад першай вядомасці — да прызнання (1897—1902) ==== З кастрычніка 1897 года да сярэдзіны студзеня 1898 года Горкі жыў у пасёлку Каменка (цяпер горад [[Куўшынава]] [[Цвярская вобласць|Цвярской вобласці]]) на кватэры ў свайго сябра Мікалая Захаравіча Васільева, які працаваў на Каменскай папяровай фабрыцы і які кіраваў нелегальным рабочым [[марксізм|марксісцкім]] гуртком. Пасля жыццёвыя ўражанні гэтага перыяду паслужылі пісьменніку матэрыялам для рамана «{{нп5|Жыццё Кліма Самгіна||ru|Жизнь Клима Самгина}}». У 1898 годзе выдавецтвам [[Сяргей Паўлавіч Дараватаўскі|С. Дараватаўскага]] і {{нп5|Аляксандр Пятровіч Чарушнікаў|А. Чарушнікава|ru|Чарушников, Александр Петрович}} выпушчаны першыя два тамы твораў Горкага. У тыя гады наклад першай кнігі маладога аўтара рэдка перавышаў 1000 экземпляраў. [[Адам Ягоравіч Багдановіч|А. Багдановіч]] раіў выпусціць першыя два тамы «Нарысаў і апавяданняў» М. Горкага па 1200 экземпляраў. Выдаўцы «рызыкнулі» і выпусцілі больш. Першы том 1-га выдання «Нарысаў і апавяданняў» выйшаў накладам 3000 экзэмпляраў<ref>{{Cite web |url=http://az.lib.ru/g/gorxkij_m/text_0520.shtml |title=Издатель А. П. Чарушников |accessdate=2011-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110806092904/http://az.lib.ru/g/gorxkij_m/text_0520.shtml |archivedate=2011-08-06 |deadlink=yes }}</ref>, другі том — 3500. Абодва тамы былі хутка распрададзеныя. Праз два месяцы пасля выхаду кнігі пісьменнік, чыё імя было ўжо на слыху, быў зноў арыштаваны ў Ніжнім, этапаваны і заключаны ў {{нп5|Метэхі|Метэхскі замак|ru|Метехи}} [[Тбілісі|Тыфліса]] за ранейшыя рэвалюцыйныя справы. У рэцэнзіі на «Нарысы і апавяданні» крытыка і публіцыста, галоўнага рэдактара часопіса «Русское богатство» {{нп5|Мікалай Канстанцінавіч Міхайлоўскі|М. К. Міхайлоўскага|ru|Михайловский, Николай Константинович}} адзначалася пранікненне ў творчасць Горкага «асаблівай маралі» і месіянскіх ідэй [[Фрыдрых Вільгельм Ніцшэ|Ніцшэ]]{{sfn|Басинский|2005|с=136}}. [[Файл:1900 yasnaya polyana-gorky and tolstoy.jpg|thumb|250px|left|1900 год, [[Ясная Паляна (Тульская вобласць)|Ясная Паляна]]. [[Леў Мікалаевіч Талстой|Леў Талстой]] і Максім Горкі.]] У 1899 годзе Горкі ўпершыню з’яўляецца ў [[Санкт-Пецярбург]]у. У гэтым жа годзе выдавецтвам С. Дараватаўскага і А. Чарушнікава першым выданнем выпушчаны трэці том «Нарысаў і апавяданняў» накладам 4100 экземпляраў і другім выданнем 1-й і 2-й тамы накладам па 4100 экземпляраў. У гэтым жа годзе публікуюцца раман «Фама Гардзееў», паэма ў прозе «{{нп5|Песня пра сокала||ru|Песня о Соколе}}». З’яўляюцца першыя пераклады Горкага на замежных мовах{{sfn|Басинский|2005|с=136—139}}. У 1900—1901 годзе Горкі напісаў раман «Трое», які застаўся малавядомым. Адбываецца асабістае знаёмства Горкага з [[Антон Паўлавіч Чэхаў|Чэхавым]], [[Леў Мікалаевіч Талстой|Талстым]]. [[Файл:Mikhail Nesterov 042.jpg|thumb|250px|right|{{нп5|Міхаіл Васільевіч Несцераў|Міхаіл Несцераў|ru|Нестеров, Михаил Васильевич}}. Партрэт А. М. Горкага. (1901 г.) {{нп5|Сядзіба Гагарына (Паварская вуліца)|Музей А. М. Горкага|ru|Усадьба Гагарина (Поварская улица)}}, [[Масква]].]] У сакавіку 1901 года ў Ніжнім Ноўгарадзе стварыў твор невялікага фармату, але рэдкага, арыгінальнага жанру, песню ў прозе, — шырока вядомую як «{{нп5|Песня пра Буравесніка||ru|Песня о Буревестнике}}». Удзельнічае ў [[марксізм|марксісцкіх]] працоўных гуртках Ніжняга Ноўгарада, {{нп5|Сормаўскі раён|Сормава|ru|Сормовский район}}, [[Санкт-Пецярбург]]а; напісаў {{нп5|Пракламацыя|пракламацыю|ru|Прокламация}}, якая заклікае да барацьбы з [[самадзяржаўе]]м. За гэты арыштаваны і высланы з [[Ніжні Ноўгарад|Ніжняга Ноўгарада]]. У 1901 годзе Горкі ўпершыню звярнуўся да драматургіі. Стварае п’есы «{{нп5|Мяшчане (п’еса)|Мяшчане|ru|Мещане (пьеса)}}» (1901), «{{нп5|На дне||ru|На дне}}» (1902). У 1902 годзе ён стаў {{нп5|Хросны бацька|хросным|ru|Крёстный родитель}} і прыёмным бацькам {{нп5|Яўрэі ў Расіі|яўрэя|ru|Евреи в России}} {{нп5|Зіновій Аляксеевіч Пяшкоў|Зіновія Свярдлова|ru|Пешков, Зиновий Алексеевич}}, які ўзяў прозвішча Пяшкоў і прыняў [[праваслаўе]]. Гэта было неабходна для таго, каб Зіновій атрымаў права жыць у Маскве. {{comment|21 лютага|6 сакавіка}} [[1902]] года пасля ўсяго шасці гадоў рэгулярнай літаратурнай дзейнасці адбываецца абранне Горкага ў ганаровыя акадэмікі [[Пецярбургская акадэмія навук|Імператарскай Акадэміі навук]] па разрадзе прыгожага пісьменства. Абураны [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалай II]] наклаў з’едлівую рэзалюцыю: «''Больш чым арыгінальна''». І перш чым Горкі змог скарыстацца сваімі новымі правамі, яго абранне было анулявана ўрадам, паколькі новаабраны акадэмік «знаходзіўся пад наглядам паліцыі». У сувязі з гэтым Чэхаў і Караленка адмовіліся ад сяброўства ў Акадэміі. Сябраваць з Горкім і праяўляць салідарнасць з ім у літаратурным асяроддзі стала прэстыжна. Горкі становіцца заснавальнікам плыні «сацыяльны рэалізм» і заканадаўцам літаратурных мод: з’яўляецца цэлая плеяда маладых пісьменнікаў (Елеонаў, {{нп5|Сямён Саламонавіч Юшкевіч|Юшкевіч|ru|Юшкевич, Семён Соломонович}}, {{нп5|Скіталец||ru|Скиталец (писатель)}}, {{нп5|Сяргей Іванавіч Гусеў-Арэнбургскі|Гусеў-Арэнбургскі|ru|Гусев-Оренбургский, Сергей Иванович}}, [[Аляксандр Іванавіч Купрын|Купрын]] і дзясяткі іншых), якіх абагульнена называлі «падмаксімкамі» і раз сустрэўшыся стараліся пераймаць Горкаму ва ўсім, пачынаючы ад манеры насіць [[вусы]] і шырокія капялюшы, акцэнтаванай рэзкасці і грубаватасці манер, уласцівых, як лічылася, простаму чалавека, уменню ўставіць па месцы ў літаратурную гаворку салёнае слоўца, і заканчваючы волжскім {{нп5|Оканне|оканнем|ru|Оканье}}, якое і ў Горкага гучала некалькі найграна, штучна{{sfn|Быков|2012|с=158}}<ref>{{cite web|url=http://feb-web.ru/feb/irl/irl/irl-5821.htm|title=Максим Горький|author=Мирский Д. С.|publisher=ФЭБ|accessdate=2011-03-20|description=С. 585|archiveurl=https://www.webcitation.org/68BLoXmns?url=http://feb-web.ru/feb/irl/irl/irl-5821.htm|archivedate=2012-06-05}}</ref>. [[20 сакавіка]] [[1917]] года пасля [[Лютаўская рэвалюцыя|звяржэння манархіі]] Горкі быў абраны ганаровым членам Акадэміі навук паўторна. У 1902 годзе Горкі ўпершыню апублікаваў верш «Валашская легенда», які стаў потым вядомым пад назвай «Легенда пра Марка». {{пачатак цытаты}} А вы на земле проживёте,<br /> Как черви слепые живут:<br /> Ни сказок о вас не расскажут,<br /> Ни песен про вас не споют. {{канец цытаты|крыніца=Максім Горкі. «Легенда пра Марка», апошняя страфа}} Першапачаткова «Легенда пра Марка» ўваходзіла ў апавяданне «Аб маленькай феі і маладым чабане (Валашская казка)». Пазней Горкі істотна перапрацаваў рэч, зноўку напісаў заключную страфу, зрабіў верш асобным творам і даў згоду кампазітару [[Аляксандр Апанасавіч Спендыяраў|Аляксандру Спендыяраву]] пакласці яго на музыку. У 1903 годзе выйшла першае выданне новага тэксту, які суправаджаўся нотамі. У далейшым верш шмат разоў перавыдаваўся пад назвамі: «Валашская казка», «Фея», «Рыбак і фея». У 1906 годзе верш уключаны ў кнігу «М. Горкі. Песня пра Сокала. Песня пра Буравесніка. Легенда пра Марка». Гэта першая кніга з аб’ёмнай «Таннай бібліятэкі таварыства „Веды“», выдадзенай у Санкт-Пецярбургу ў 1906 годзе, дзе налічвалася больш за 30 твораў Горкага<ref>[http://az.lib.ru/g/gorxkij_m/text_1903_legenda_o_marko.shtml Легенда о Марко]</ref>. ==== Кватэра ў Ніжнім Ноўгарадзе ==== У верасні [[1902]] года, ужо сусветна вядомы пісьменнік, які атрымліваў салідныя ганарары, з жонкай Кацярынай Паўлаўнай і дзецьмі Максімам (нар. 21 ліпеня 1897) і Кацяй (нар. 26 мая 1901), пасяліўся ў арандаваных 11 пакоях [[Ніжні Ноўгарад|ніжагародскага]] дома барона [[Мікалай Фёдаравіч Кіршбаўм|М. Ф. Кіршбаўма]] (цяпер {{нп5|Музей-кватэра А. М. Горкага (Ніжні Ноўгарад)|Музей-кватэра А. М. Горкага ў Ніжнім Ноўгарадзе|ru|Музей-квартира А. М. Горького (Нижний Новгород)}}). Да гэтага часу Горкі быў аўтарам шасці тамоў літаратурных твораў, каля 50 яго твораў былі выдадзеныя на 16 мовах. У 1902 годзе пра Горкага было апублікавана 260 газетных і 50 часопісных артыкулаў, выдадзена больш за 100 [[Манаграфія|манаграфій]]. У 1903 і 1904 гадах Таварыства рускіх драматычных пісьменнікаў і кампазітараў двойчы прысуджае Горкаму {{нп5|Грыбаедаўская прэмія|Грыбаедаўскую прэмію|ru|Грибоедовская премия}} за п’есы «Мяшчане» і «На дне». Пісьменнік набыў прэстыж у сталічным грамадстве: у [[Санкт-Пецярбург]]у Горкі быў вядомы па дзейнасці кніжнага выдавецтва «Знание», а ў [[Масква|Маскве]] з’яўляўся вядучым драматургам у [[Маскоўскі Мастацкі тэатр|Мастацкім тэатры]]. У Ніжнім Ноўгарадзе, пры шчодрай фінансавай і арганізацыйнай падтрымцы Горкага, завяршалася будаўніцтва {{нп5|Народны дом|Народнага дома|ru|Народный дом}}, ствараўся народны тэатр, адкрылася школа імя [[Фёдар Іванавіч Шаляпін|Ф. І. Шаляпіна]]. Кватэру пісьменніка ў Ніжнім Ноўгарадзе сучаснікі называлі «Горкаўскай акадэміяй», у ёй, па ацэнцы {{нп5|Васіль Аляксеевіч Дзясніцкі|В. Дзясніцкага|ru|Десницкий, Василий Алексеевич}}, панавала «атмасфера высокага духоўнага настрою». Амаль штодня пісьменніка наведвалі ў гэтай кватэры прадстаўнікі [[інтэлігенцыя|творчай інтэлігенцыі]], у прасторнай гасцінай часцяком збіраліся па 30-40 дзеячаў культуры. Сярод гасцей былі [[Леў Мікалаевіч Талстой|Леў Талстой]], [[Леанід Мікалаевіч Андрэеў|Леанід Андрэеў]], [[Іван Аляксеевіч Бунін|Іван Бунін]], [[Антон Паўлавіч Чэхаў|Антон Чэхаў]], {{нп5|Яўген Мікалаевіч Чырыкаў|Яўген Чырыкаў|ru|Чириков, Евгений Николаевич}}, [[Ілья Яфімавіч Рэпін|Ілья Рэпін]], [[Канстанцін Сяргеевіч Станіслаўскі|Канстанцін Станіслаўскі]]. Самы блізкі сябар — [[Фёдар Іванавіч Шаляпін|Фёдар Шаляпін]], які таксама здымаў кватэру ў доме барона Кіршбаўма, актыўна ўдзельнічаў у жыцці сям’і Горкага і горада. У ніжагародскай кватэры Горкі скончыў п’есу «[[На дне]]», адчуў натхняльны поспех пасля яе пастановак у Расіі і Еўропе, зрабіў накіды да аповесці «[[Маці (аповесць)|Маці]]», напісаў паэму «Чалавек», асэнсаваў канву п’есы «[[Дачнікі]]»<ref>Государственный музей А. М. Горького. Музей-квартира А. М. Горького (Нижний Новгород, ул. Семашко, 19), 2008</ref>. ==== Адносіны з Марыяй Андрэевай, сыход з сям’і, «дзве жонкі» ==== [[Файл:MariyaAndreeva.jpg|thumb|250px|Фактычная жонка Горкага, актрыса Маскоўскага Мастацкага тэатра {{нп5|Марыя Фёдараўна Андрэева|Марыя Андрэева|ru|Андреева, Мария Фёдоровна}}.]] На мяжы 1900-х гадоў у жыцці Горкага з’явілася статусная, прыгожая і паспяховая жанчына{{sfn|Быков|2012|c=160}}. 18 красавіка 1900 года ў [[Севастопаль|Севастопалі]], куды [[Маскоўскі Мастацкі тэатр]] выязджаў паказаць А. П. Чэхаву яго «Чайку», Горкі пазнаёміўся з вядомай маскоўскай актрысай {{нп5|Марыя Фёдараўна Андрэева|Марыяй Андрэевай|ru|Андреева, Мария Фёдоровна}}. «Мяне захапіла прыгажосць і моц яго таленту», — успамінала Андрэева. Абодвум у год іх першай сустрэчы споўнілася па 32 гады. Пачынаючы з крымскіх гастроляў пісьменнік і актрыса сталі бачыцца часта, Горкі ў ліку іншых запрошаных гасцей стаў наведваць вечары-прыёмы ў багата абстаўленай 9-пакаёвай кватэры Андрэевай і яе мужа, важнага чыгуначнага чыноўніка Жэлябужскага, у {{нп5|Тэатральны праезд (Масква)|Тэатральным праездзе|ru|Театральный проезд (Москва)}}<ref name="Желябужский" />. Асаблівае ўражанне Андрэева зрабіла на Горкага ў вобразе Наташы ў яго першай п’есе «[[На дне]]»: «Прыйшоў увесь у слязах, ціснуў рукі, дзякаваў. У першы раз тады я моцна абняла і пацалавала яго, тут жа на сцэне, пры ўсіх»<ref name=autogenerated7>{{артыкул|аўтар=М. Ф. Андреева. |загаловак=Поездка в Крым|выданне=Литературная газета|год=1938 |месяц=10 |дата=26 |нумар=59}}</ref><ref>{{кніга|загаловак=М. Горький в воспоминаниях современников|адказны=под ред. В. Э. Вацуро, Н. К. Гея, С. А. Макашина, А. С. Мясникова, В. Н. Орлова|месца=М. |выдавецтва=Художественная литература|год=1981|том=1 |старонкі=162—164|старонак=447|серыя=Серия литературных мемуаров|тыраж=75000 |ref= Воспоминания}}</ref>. У коле сваіх сяброў Горкі называў Марыю Фёдараўну «Цудоўнай Чалавечынкай» ({{lang-ru|Чудесная Человечинка}})<ref name="Желябужский">{{cite web |url=http://andreeva.newgod.su/memories/chudesnaya-chelovechinka/|title=«Чудесная Человечинка»|author=А. Л. Желябужский|date=1967-01-01|publisher=Мария Фёдоровна Андреева, актриса, революционер, общественный деятель|accessdate=2016-12-11}}</ref>. Пачуццё да Андрэевай стала істотным фактарам эвалюцыі Горкага, адзначалі {{нп5|Павел Валер’евіч Басінскі|Павел Басінскі|ru|Басинский, Павел Валерьевич}} і [[Дзмітрый Львовіч Быкаў|Дзмітрый Быкаў]], у 1904—1905 годзе пісьменнік пад уплывам Андрэевай зблізіўся з ленінскай партыяй [[Расійская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя|РСДРП]] і ўступіў у яе<ref name="БС"/>. 27 лістапада 1905 года адбываецца першая сустрэча Горкага з [[Уладзімір Ільіч Ленін|Леніным]]<ref name="БС"/>, які месяцам раней вярнуўся з [[эміграцыя|палітэміграцыі]]<ref>{{cite web | url =http://portalus.ru/modules/shkola/rus_readme.php?subaction=showfull&id=1295882693&archive=1295896498&start_from=&ucat=&| title =НОВОЕ ОБ ОТНОШЕНИЯХ ЛЕНИНА И ГОРЬКОГО|publisher=Педагогика школьная|date=2011-01-24}}</ref><ref>Мария Фёдоровна Андреева. Переписка. Воспоминания. Статьи. М., «Искусство». 1961</ref>{{sfn|Басинский|2005|name=autogenerated4}}{{sfn|Быков|2012|name=autogenerated5}}. У 1903 годзе Андрэева канчаткова сыходзіць са сваёй сям’і (дзе яна доўгі час жыла толькі як гаспадыня і маці дваіх дзяцей), здымае сабе кватэру, становіцца {{нп5|Грамадзянскі шлюб|грамадзянскай жонкай|ru|Гражданский брак}} і літаратурным сакратаром Горкага, пра што сведчыць Вялікая Савецкая Энцыклапедыя<ref name="БСЭ">{{cite web |url=http://www.endic.ru/enc_sovet/Andreeva-54164.html|title=Андреева Мария Фёдоровна|author=Т. М. Родина|date=1969—1978|publisher=Большая Советская Энциклопедия|accessdate=2016-12-11}}</ref>. Пісьменнік, захоплены новым гарачым каханнем, назаўжды пакінуў [[Ніжні Ноўгарад]], стаў жыць у [[Масква|Маскве]] і [[Санкт-Пецярбург]]у, дзе літаратурнае прызнанне і новая грамадская дзейнасць адкрылі перад ім новыя перспектывы. Калі Горкі з Андрэевай летам 1906 года знаходзіліся ў [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]<ref name="БС"/>, у Ніжнім Ноўгарадзе ад раптоўнага [[менінгіт]]у 16 жніўня памірае 5-гадовая дачка Горкага Каця. Горкі напісаў з Амерыкі пакінутай жонцы суцяшальны ліст, дзе патрабаваў берагчы сына{{sfn|Быков|2012|c=340}}. Муж і жонка па ўзаемнай згодзе прынялі рашэнне расстацца, незарэгістраваныя адносіны Горкага з Андрэевай працягваліся да 1919 года, пры гэтым [[развод]] з першай жонкай пісьменнікам не афармляўся. Афіцыйна К. П. Пяшкова заставалася яго жонкай да канца жыцця, і гэта не было проста фармальнасцю. 28 мая 1928 года, пасля сямігадовай эміграцыі прыехаўшы ў СССР з Італіі на святкаванне свайго 60-годдзя, Горкі спыніўся ў Маскве на Цвярской вуліцы ў кватэры Кацярыны Пяшковай, якая ўзначальвала тады Камітэт дапамогі палітвязням — адзіную легальную праваабарончую арганізацыю ў СССР. У чэрвені 1936 года, на пахаванні Горкага Кацярына Паўлаўна прысутнічала ў якасці яго законнай, усімі прызнанай ўдавы, якой асабіста выказаў спачуванне [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталін]]{{sfn|Быков|2012|c=фотовкладка с. 4; 340}}<ref>Мария Фёдоровна Андреева. Переписка. Воспоминания. Статьи. Москва, 1961</ref><ref name=autogenerated27>{{cite news|first=Михаил|last=Павлов|title=Роковая любовь Саввы Морозова|url=http://www.1tv.ru/anons/id=182023|publisher=Первый канал|date=2012-07-17|accessdate=2016-01-09}}</ref><ref name=autogenerated1>{{cite web|url=http://bibliotekar.ru/haron/43.htm|title=Горький Алексей Максимович|date=2009-01-01|publisher=Cибирское университетское издательство|accessdate=2016-12-10}}</ref>. У 1958 годзе была ўпершыню выпушчаная ў серыі «{{нп5|Жыццё выдатных людзей||ru|Жизнь замечательных людей}}» масавым 75-тысячным накладам біяграфія «Горкі», аўтарам якой выступіў даследчык яго жыцця і творчасці, савецкі пісьменнік і сцэнарыст {{нп5|Ілья Аляксандравіч Груздзеў|Ілья Груздзеў|ru|Груздев, Илья Александрович}}, які быў знаёмы і складаўся ў перапісцы з самім Горкім. У гэтай кнізе ні словам не сказана пра тое, што Андрэева была фактычнай жонкай Горкага, а сама яна згаданая адзіны раз як актрыса Мастацкага тэатра, якая захварэла ў Рызе ў 1905 годзе [[перытаніт]]ам, пра што Горкі ў лісце К. П. Пяшковай выказаў непакой. Упершыню пра сапраўдную ролю Андрэевай ў жыцці Горкага масаваму чытачу стала вядома толькі ў 1961 годзе, калі былі выдадзеныя ўспаміны Марыі Андрэевай, {{нп5|Мікалай Яўгенавіч Бурэнін|Мікалая Бурэніна|ru|Буренин, Николай Евгеньевич}}, які суправаджаў іх у паездцы ў ЗША і іншых калегаў па сцэне, рэвалюцыйнай барацьбе{{sfn|Груздев|1958|c=160}}<ref>{{кніга |аўтар=Мария Фёдоровна Андреева|загаловак=Переписка, воспоминания, статьи, документы, воспоминания о М. Ф. Андреевой|месца=М. |выдавецтва=Искусство|год=1968|старонак=797|ref= М. Ф. Андреева}}</ref>. У 2005 годзе ў серыі {{нп5|Жыццё Выдатны людзей|ЖЗЛ|ru|Жыццё выдатных людзей}} выйшла новая біяграфія «Горкі», аўтарства {{нп5|Павел Валер’евіч Басінскі|Паўла Басінскага|ru|Басинский, Павел Валерьевич}}, дзе, хоць і скупа, але асветленая роля Марыі Андрэевай у жыцці пісьменніка, згадваецца таксама і пра тое, што адносіны паміж двума жонкамі не былі канфліктнымі: так, К. П. Пяшкова з сынам Максімам прыязджала на [[Капры]] ў госці да Горкага і нязмушана мела зносіны з М. Ф. Андрэевай. У дзень пахавання Горкага, 20 ліпеня 1936 года, згодна з гістарычнай фатаграфіяй у {{нп5|Дом Саюзаў|Калоннай зале Дома Саюзаў|ru|Дом Союзов}}, К. П. Пяшкова і М. Ф. Андрэева ​​ішлі за [[катафалк]]ам у адным шэрагу, плячом да пляча<ref name=autogenerated4 />{{sfn|Басинский|2005|с=320, вкл. 3}}. Тэма «Горкі і Андрэева» даследуецца таксама ў манаграфіі [[Дзмітрый Львовіч Быкаў|Дзмітрыя Быкава]] «Ці быў Горкі?» (2012)<ref name=autogenerated5 />. ==== Пралетарскі пісьменнік ==== [[Файл:Gorkiy 1905.jpg|250px|thumb|Максім Горкі, 1905.]] У 1904—1905 гадах Максім Горкі піша п’есы «[[Дачнікі (п’еса)|Дачнікі]]», «Дзеці сонца», «Варвары». За рэвалюцыйную {{нп5|Пракламацыя|пракламацыю|ru|Прокламация}}, і ў сувязі з [[Крывавая нядзеля|расстрэлам 9 студзеня]], арыштаваны і заключаны ў адзіночную камеру [[Петрапаўлаўская крэпасць|Петрапаўлаўскай крэпасці]]<ref name="БС"/>. У абарону Горкага выступілі вядомыя дзеячы мастацтва [[Герхарт Гаўптман]], [[Анатоль Франс]], [[Агюст Радэн]], [[Томас Хардзі]], [[Джордж Мерэдзіт]], італьянскія пісьменнікі [[Грацыя Дэледа|Грацыя Деледда]], {{нп5|Марыа Рапісардзі||ru|Раписарди, Марио}}, [[Эдмонда Дэ Амічыс]], сербскі пісьменнік [[Радае Доманавіч]]<ref>''Вученов Д.'' Радое Доманович — жизнь, эпоха и творчество. — Белград: Издательство «Рад», 1959. — С. 162. — COBISS.SR-ID 29498127</ref>, кампазітар [[Джакама Пучыні]], філосаф [[Бенедэта Крочэ]] і іншыя прадстаўнікі творчага і навуковага свету з Германіі, Францыі, Англіі. У [[Рым]]е прайшлі студэнцкія дэманстрацыі<ref>{{cite web | url = http://sites.utoronto.ca/tsq/17/arias17.shtml | title = Toronto Slavic Quarterly: М. Ариас — Одиссея Максима Горького на «острове сирен»}}</ref>. Пад ціскам грамадскасці 14 лютага 1905 года {{нп5|Заклад (мера стрымання)|вызвалены пад заклад|ru|Залог (мера пресечения)}}. У лістападзе 1905 года Горкі ўступіў у [[Расійская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя|Расійскую сацыял-дэмакратычную рабочую партыю]]. У 1904 годзе ў Горкага адбыўся разрыў з Маскоўскім Мастацкім тэатрам. У Аляксея Максімавіча паўсталі планы стварэння ў [[Санкт-Пецярбург]]у новага маштабнага тэатральнага праекта. Галоўнымі арганізатарамі таварыства павінны былі стаць, акрамя Горкага, [[Сава Цімафеевіч Марозаў|Сава Марозаў]], [[Вера Фёдараўна Камісаржэўская|Вера Камісаржэўская]], {{нп5|Канстанцін Мікалаевіч Нязлобін|Канстанцін Нязлобін|ru|Незлобин, Константин Николаевич}}. Тэатр меркавалася адкрыць у арандаваным на сродкі Савы Марозава будынку на [[Ліцейны праспект|Ліцейным праспекце]], а ў складзе трупы планавалася аб’яднаць акцёраў тэатраў Нязлобіна і Камісаржэўскай, з Масквы запрошаны быў і [[Васіль Іванавіч Качалаў|Васіль Качалаў]]. Аднак па шэрагу прычын, як творчых, так і арганізацыйных, новы тэатр у Санкт-Пецярбургу так і не ўдалося стварыць. Восенню 1905 года ў Мастацкім тэатры адбылася прэм’ера новай п’есы Горкага «[[Дзеці сонца (п’еса)|Дзеці сонца]]», дзе Андрэева ​​выканала ролю Лізы<ref>[http://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/teatr_i_kino/ANDREEVA_MARIYA_FEDOROVNA.html Андреева, Мария Федоровна] {{ref-ru}}</ref>. Асабістае жыццё Горкага ў гэты палітычна бурны перыяд, насупраць, характарызуецца супакаеннем, стабільнасцю і дабрабытам. Другую палову 1904 года Горкі і Андрэева ​​разам правялі ў дачным пасёлку [[Рэпіна (Санкт-Пецярбург)|Куакала]] пад Пецярбургам. Там, на мызе Лінтуля, Андрэевай арандавалася вялікая дача, пабудаваная ў [[Руска-візантыйская архітэктура|псеўдарускім стылі]], акружаная садам у духу старадаўніх маёнткаў рускіх памешчыкаў, дзе Горкі набыў у сувязі з Марыяй Фёдараўнай шчасце і супакой, якія натхняльна адбіліся на яго творчасці. Яны наведваліся ў суседнюю сядзібу «{{нп5|Пянаты (сядзіба)|Пянаты|ru|Пенаты (усадьба)}}», да мастака [[Ілья Яфімавіч Рэпін|Ільі Рэпіна]], у яго незвычайным доме аўтарскай архітэктуры зроблена некалькі вядомых фатаграфій пары. Потым Горкі і Андрэева адправіліся ў Рыгу, дзе гастраляваў [[Маскоўскі Мастацкі тэатр]]. Адпачывалі на гаючых крыніцах курорта [[Старая Руса]]. Частку часу Горкі і Андрэева ​​праводзілі ў кватэры актрысы ў Маскве ва {{нп5|Успольны завулак|Успольным завулку|ru|Вспольный переулок}}, 16<ref name=autogenerated22>{{cite web |url=http://andreeva.newgod.su/memories/n-e-burenin-s-gorkim-i-andreevoy-v-amerike/|title=С Горьким и Андреевой в Америке|author=Н. Е. Буренин|date=1961-01-13|publisher=Мария Фёдоровна Андреева, актриса, революционер, общественный деятель|accessdate=2016-11-26}}</ref>. З 29 сакавіка па 7 мая 1905 года Горкі з Андрэевай адпачывалі ў [[Ялта|Ялце]], потым зноў на дачы актрысы ў мястэчку Куакала, дзе 13 мая пару і заспела вестка аб загадкавым самагубстве ў [[Ніца|Ніцы]] іх агульнага сябра і мецэната Савы Марозава<ref name="Желябужский"/><ref name=autogenerated27 />. ==== Горкі — выдавец ==== [[Файл:Gorkiy, Mamin-Sibiryak, Teleshov & Bunin.jpg|250px|thumb|М. Горькі, [[Дзмітрый Наркісавіч Мамін-Сібірак|Д. Н. Мамін-Сібірак]], {{нп5|Мікалай Дзмітрыевіч Целяшоў|М. Д. Целяшоў|ru|Телешов, Николай Дмитриевич}} і [[Іван Аляксеевіч Бунін|І. А. Бунін]]. [[Ялта]], 1902 год.]] Максім Горкі таленавіта праявіў сябе і як выдавец. З 1902 па 1921 год ён узначальваў тры буйныя выдавецтвы — «[[Знание (Пецярбург)|Знание]]», «Парус» і «{{нп5|Всемирная литература (выдавецтва)|Всемирная литература|ru|Всемирная литература (издательство)}}». Раўнапраўным удзельнікам-партнёрам выдавецтва «Знание», арганізаванага ў 1898 годзе ў Санкт-Пецярбургу, якое спецыялізавалася першапачаткова на навукова-папулярнай літаратуры, Горкі стаў 4 верасня 1900 года. Першай яго ідэяй было пашырэнне профілю выдавецтва кнігамі па філасофіі, эканоміцы і сацыялогіі, а таксама выпуск «таннай серыі» для народа на вобраз і падабенства «кніг-капеек» {{нп5|Іван Дзмітрыевіч Сыцін|Івана Сыціна|ru|Сытин, Иван Дмитриевич}}. Усё гэта выклікала пярэчанне іншых партнёраў і не было прынята. Яшчэ больш канфлікт Горкага з астатнімі чальцамі таварыства абвастрыўся, калі ён прапанаваў выдаваць кнігі новых пісьменнікаў-рэалістаў, што сустрэла асцярогі камерцыйнага правалу. У студзені 1901 года Горкі намерыўся пакінуць выдавецтва, аднак у выніку развязкі канфліктнай сітуацыі, наадварот, з таварыства сышлі іншыя яго члены, а засталіся толькі Горкі і {{нп5|Канстанцін Пятровіч Пятніцкі|К. П. Пятніцкі|ru|Пятницкий, Константин Петрович}}. Пасля разлома Горкі ўзначаліў выдавецтва і стаў яго ідэолагам, а Пятніцкі ведаў тэхнічным бокам справы. Пад пачаткам Горкага выдавецтва «Знание» цалкам змяніла свой накірунак, зрабіла галоўны ўпор на [[белетрыстыка|белетрыстыку]] і развіла вялікую актыўнасць, высунуўшыся на лідзіруючыя пазіцыі ў Расіі. Штомесяц выпускалася каля 20 кніг сукупным тыражом больш за 200 тысяч асобнікаў. Ззаду засталіся найбуйнейшыя пецярбургскія выдаўцы [[Аляксей Сяргеевіч Суворын|А. С. Суворын]], [[Адольф Фёдаравіч Маркс|А. Ф. Маркс]], [[Маўрыкій Восіпавіч Вольф|М. В. Вольф]]. Да 1903 года «Знание» выпусціла асобнымі выданнямі з незвычайна буйнымі па тых часах накладамі сачыненні самога Горкага, а таксама [[Леанід Мікалаевіч Андрэеў|Леаніда Андрэева]], [[Іван Аляксеевіч Бунін|Івана Буніна]], [[Аляксандр Іванавіч Купрын|Аляксандра Купрына]], [[Аляксандр Серафімавіч Серафімовіч|Серафімовіча]], {{нп5|Скіталец (пісьменнік)|Скітальца|ru|Скиталец (писатель)}}, {{нп5|Мікалай Дзмітрыевіч Целяшоў|Целяшова|ru|Телешов, Николай Дмитриевич}}, {{нп5|Яўген Мікалаевіч Чырыкаў|Чырыкава|ru|Чириков, Евгений Николаевич}}, {{нп5|Сяргей Іванавіч Гусеў-Арэнбургскі|Гусева-Арэнбургскага|ru|Гусев-Оренбургский, Сергей Иванович}} і іншых пісьменнікаў. Дзякуючы намаганням Горкага і кнізе, якая выйшла ў выдавецтве «Знание», стаў знакамітым журналіст маскоўскай газеты «{{нп5|Курьер (газета)|Курьер|ru|Курьер (газета)}}» [[Леанід Мікалаевіч Андрэеў|Леанід Андрэеў]]. У выдавецтве Горкага атрымалі усерасійскую вядомасць і іншыя пісьменнікі-рэалісты. У 1904 годзе выйшаў у свет першы калектыўны зборнік пісьменнікаў-рэалістаў, што ўкладвалася ў тэндэнцыю пачатку XX стагоддзя, калі павышаным попытам у чытачоў карысталіся [[альманах]]і і калектыўныя зборнікі. У 1905 годзе выпушчана серыя «Танная бібліятэка», у белетрыстычны цыкл якой увайшло 156 твораў 13 пісьменнікаў, уключаючы Горкага. Цана кніжак вагалася ад 2 да 12 капеек. У «Бібліятэцы» Горкі ўпершыню пазначыў блізкія яму ідэалагічныя арыенціры, у ёй быў арганізаваны аддзел марксісцкай літаратуры і ўтворана спецыяльная рэдакцыйная камісія па адборы кніг для народа. У склад камісіі ўвайшлі марксісты-бальшавікі [[Уладзімір Ільіч Ленін|У. І. Ленін]], {{нп5|Леанід Барысавіч Красін|Л. Б. Красін|ru|Красин, Леонид Борисович}}, [[Вацлаў Вацлававіч Вароўскі|В. В. Вароўскі]], [[Анатоль Васільевіч Луначарскі|А. В. Луначарскі]] і іншыя{{sfn|Басинский|2005|с=226—232}}. Горкі вырабіў пераварот у ганарарнай палітыцы — «Знание» выплачвала за аўтарскі ліст у 40 тысяч знакаў ганарар 300 рублёў (у пачатку XX стагоддзя чарка [[гарэлка|гарэлкі]] каштавала 3 капейкі, баханка [[хлеб]]у — 2 капейкі). За першую кнігу Леанід Андрэеў атрымаў ад горкаўскага «Знания» 5642 рубля (замест 300 рублёў, якія абяцаў заплаціць канкуруючы выдавец Сыцін), што адразу зрабіла Андрэева ​​заможным чалавекам. Акрамя высокіх ганарараў Горкі укараніў новую практыку штомесячных авансаў, дзякуючы якой пісьменнікі нібы аказаліся «у штаце» і пачалі атрымліваць у выдавецтве «заработную плату», што было тады ў Расіі беспрэцэдэнтна. «Знание» штомесяц авансавала Буніна, Серафімовіча, Скітальца, усяго каля 10 пісьменнікаў. Навацыяй для расійскага кнігавыдання сталі ганарары ад замежных выдавецтваў і тэатраў, якіх дамаглося «Знание» ў адсутнасць афіцыйнай канвенцыі аб аўтарскіх правах — дасягалася гэта шляхам перасылкі замежным перакладчыкам і выдаўцам літаратурных твораў яшчэ да першай публікацыі іх у Расіі. Са снежня 1905 года па ініцыятыве Горкага за мяжой было створана спецыяльнае кнігавыдавецтва для рускіх аўтараў, дзе Горкі стаў адным з заснавальнікаў. Матэрыяльнае забеспячэнне пісьменнікаў у горкаўскім выдавецтве «Знание» з’явілася правобразам будучага [[Саюз пісьменнікаў СССР|Саюза пісьменнікаў СССР]], уключаючы як фінансавы бок, так і пэўную ідэалагічную арыентацыю, — што гады праз стала асновай савецкай літаратурнай палітыкі{{sfn|Басинский|2005|с=226—232}}. [[Файл:Maxim Gorky LOC Restored edit1.jpg|left|250px|thumb|Максім Горкі, 1906 год.]] М. Горкі прымаў удзел у {{нп5|Снежаньскае паўстанне ў Маскве (1905)|Снежаньскім паўстанні ў Маскве|ru|Декабрьское восстание в Москве (1905)}}<ref name="БС"/>. У пачатку 1906 года Горкі пакінуў Расію, дзе яго пачалі пераследваць за палітычную дзейнасць, і стаў палітычным эмігрантам. Па меры паглыблення ва ўласную творчасць Горкі страціў у эміграцыі цікавасць да дзейнасці выдавецтва «Знание». У 1912 годзе Горкі пакінуў таварыства, а ў 1913 годзе, калі ён вярнуўся ў Расію<ref name="БС"/>, выдавецтва ўжо перастала існаваць. За ўвесь час працы «Знание» выпусціла каля 40 калектыўных зборнікаў{{sfn|Басинский|2005|с=232}}. ==== У ЗША ==== У лютым 1906 годзе па даручэнні [[Уладзімір Ільіч Ленін|Леніна]] і {{нп5|Леанід Барысавіч Красін|Красіна|ru|Красин, Леонид Борисович}} Горкі з фактычнай жонкай, актрысай {{нп5|Марыя Фёдараўна Андрэева|Марыяй Андрэевай|ru|Андреева, Мария Фёдоровна}} адправіліся праз Фінляндыю, Швецыю, Германію, Швейцарыю і Францыю параходам у Амерыку. Пачалося падарожжа 19 студзеня 1906 года з дабрачыннай літаратурна-музычнай вечарыны ў [[Фінскі нацыянальны тэатр|Фінскім нацыянальным тэатры]] ў [[Хельсінкі|Гельсінгфорсе]], дзе Горкі выступаў разам са {{нп5|Скіталец (пісьменнік)|Скітальцам (Пятровым)|ru|Скиталец (писатель)}} і Андрэевай, якая, згодна справаздачам царскай [[Ахоўнае аддзяленне|ахранкі]], прачытала заклік «супрацьурадавага зместу». 4 красавіка ў [[Шэрбур-Актэвіль|Шэрбуры]] Горкі, Андрэева ​​і іх сувязны і целаахоўнік, агент «{{нп5|Баявая тэхнічная група пры ЦК РСДРП|баявой тэхнічнай групы|ru|Боевая техническая группа при ЦК РСДРП}}» [[Бальшавікі|бальшавікоў]] {{нп5|Мікалай Яўгенавіч Бурэнін|Мікалай Бурэнін|ru|Буренин, Николай Евгеньевич}} падняліся на борт акіянскага лайнера «Фрыдрых Вільгельм Вялікі»<ref name="РС2015">''Владимир Абаринов''. [https://www.svoboda.org/a/27036829.html Русские писатели в Америке] «Радио Свобода», 25.05.2015</ref>. Андрэева выклапатала у капітана парахода для Горкага самую камфартабельную каюту на борце, якая найлепшым чынам падыходзіла для пісьменніцкай працы на працягу 6 дзён пераходу праз [[Атлантычны акіян|Атлантыку]]. У каюце Горкага быў кабінет з вялікім пісьмовым сталом, гасцёўня, спальня з ваннай і душам<ref name=autogenerated22 />. У Амерыцы Горкі з Андрэевай прабылі да верасня. Мэта — збор сродкаў у касу бальшавікоў для падрыхтоўкі рэвалюцыі ў Расіі. Па прыбыцці ў ЗША Горкага чакала захопленая сустрэча журналістаў і тых, хто спачуваў бальшавікам, ён удзельнічаў у некалькіх мітынгах у [[Нью-Ёрк]]у (сабрана ў партыйную касу 1200 долараў), [[Бостан]]е, [[Філадэльфія|Філадэльфіі]]. Да госця з Расіі штодня тоўпіліся рэпарцёры, якія жадалі ўзяць інтэрв’ю. Неўзабаве Горкі пазнаёміўся і вырабіў прыемнае ўражанне на [[Марк Твэн|Марка Твэна]]. Аднак затым у Амерыку прасачылася інфармацыя (на думку пісьменніка і Бурэніна — з падачы пасольства і эсэраў) аб тым, што Горкі з {{нп5|Кацярына Паўлаўна Пяшкова|першай жонкай|ru|Пешкова, Екатерина Павловна}} не развёўся, а з Андрэевай не браў шлюб, з-за чаго па-пурытанску настроеныя ўладальнікі гатэляў палічылі, што пара абражае маральныя асновы амерыканцаў, сталі высяляць гасцей з нумароў. Прытулілі Горкага і Андрэеву заможныя спадары Марцін — у сваім маёнтку на востраве {{нп5|Стэйтэн-Айлэнд||ru|Статен-Айленд}} у вусці [[Гудзон]]у<ref name=autogenerated22 />{{sfn|Груздев|1958|c=172}}<ref name="РС2015"/>. {{Урэзка |Выраўноўванне = left |Шырыня = 300px |Змест = ''«Дзе б ні быў Аляксей Максімавіч, ён звычайна станавіўся цэнтрам увагі. Ён горача гаварыў, шырока размахваў рукамі... Рухаўся ён незвычайна лёгка і спрытна. Кісці рук, вельмі прыгожыя, з доўгімі выразнымі пальцамі, краслілі ў паветры нейкія фігуры і лініі, і гэта надавала яго прамове асаблівыя маляўнічасць і пераканаўчасць... Не быўшы занятай у спектаклі "{{нп5|Дзядзька Ваня||ru|Дядя Ваня}}», я назірала, як ўспрымаў Горкі тое, што адбываецца на сцэне. Вочы яго то ўспыхвалі, то згасалі, часам ён моцна ўзварушваў доўгімі валасамі, відаць было, як ён імкнецца стрымацца, перасіліць сябе. Але слёзы нястрымна залівалі вочы, ліліся па шчоках, ён з прыкрасцю змахваў іх, гучна смаркаўся, збянтэжана азіраўся і зноў неадрыўна глядзеў на сцэну.'' |Подпіс = [[Марыя Фёдараўна Андрэева|Марыя Андрэева]]''<ref name=autogenerated7 /><ref>{{кніга|загаловак=М. Горький в воспоминаниях современников|адказны=под ред. В. Э. Вацуро, Н. К. Гея, С. А. Макашина, А. С. Мясникова, В. Н. Орлова|месца=М. |выдавецтва=Художественная литература|год=1981|том=1|старонкі=162—164|старонак=447|серыя=Серия литературных мемуаров|тыраж=75000|ref= Воспоминания}}</ref>}} У Амерыцы Горкі стварыў сатырычныя [[памфлет]]ы аб «буржуазнай» культуры {{нп5|Культура Францыі|Францыі|ru|Культура Франции}} і [[Культура ЗША|ЗША]] («Мае інтэрв’ю», «У Амерыцы»). У маёнтку мужа і жонкі Марцін у гарах {{нп5|Адзірондак||ru|Адирондак}} Горкі пачаў пралетарскі раман «Маці»; па ацэнцы [[Дзмітрый Львовіч Быкаў|Дзмітрыя Быкава]] — «''самая навязвальная пры савецкай уладзе і самая забытая сёння кніга Горкага''»{{sfn|Быков|2012|c=169 }}. Вярнуўшыся ў верасні на кароткі час у Расію, піша п’есу «Ворагі», завяршае раман «Маці»<ref name=autogenerated6 />{{sfn|Воспоминания|1981|с=267—271}}. ==== На Капры. Распарадак рабочага дня Горкага ==== У кастрычніку 1906 года з-за [[туберкулёз]]у Горкі з грамадзянскай жонкай пасяліўся ў [[Італія|Італіі]]. Спачатку спыніліся ў [[Неапаль|Неапалі]], куды прыехалі 13 (26) кастрычніка 1906 года. У Неапалі праз два дні быў зладжаны мітынг перад гасцініцай «Везувій», дзе перад натхнёным натоўпам тых, хто спачуваў рускай рэвалюцыі, зачытаны заклік Горкага да «таварышаў італьянцаў». Неўзабаве па просьбе занепакоеных уладаў Горкі абгрунтаваўся на востраве [[Капры]]<ref name="БС"/>, дзе разам з Андрэевай пражыў 7 гадоў<ref>{{артыкул|аўтар=Ариас М.|загаловак=Одиссея Максима Горького на «острове сирен»: «русский Капри» как социокультурная проблема.|спасылка=http://sites.utoronto.ca/tsq/17/arias17.shtml|мова=|выданне=Toronto Slavic Quarterly|год=Summer 2006|нумар=17}}</ref> (с 1906 по 1913). Пара пасялілася ў прэстыжнай гасцініцы {{нп5|Grand Hotel Quisisana|||Grand Hotel Quisisana}}<ref>У ёй спыняўся таксама Фёдар Шаляпін. цяпер Grand Hotel Quisisana уваходзіць у сусветную гасцінічную асацыяцыю {{нп5|The Leading Hotels of the World||ru|The Leading Hotels of the World}}.</ref>. З сакавіка 1909 года па люты 1911 года Горкі з Андрэевай пражывалі на віле «Спінола» (цяпер «Берынг»), спыняліся на вілах (маюць памятныя дошкі аб знаходжанні пісьменніка) «Блезіюс» (з 1906 па 1909) і «Серфіна» (цяпер «П’ерына»)<ref>[http://www.capri.su/archives/author/joinerart/page/2/ Максим Горький на Капри] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121105092009/http://www.capri.su/archives/author/joinerart/page/2/ |date=5 лістапада 2012 }} {{ref-ru}}</ref>. На востраве Капры, з якога раз у суткі да Неапаля хадзіў параход, была немалая руская калонія. Тут жылі паэт і журналіст {{нп5|Леанід Мікалаевіч Старк|Леанід Старк|ru|Старк, Леонид Николаевич}} і яго жонка, пасля — бібліятэкар Леніна [[Шушанік Мікітаўна Манучар’янц|Шушанік Манучар’янц]], пісьменнік {{нп5|Іван Ягоравіч Вольнаў|Іван Вольнаў (Вольны)|ru|Вольнов, Иван Егорович}}, наездамі бывалі пісьменнікі {{нп5|Аляксей Сілыч Новікаў-Прыбой|Новікаў-Прыбой|ru|Новиков-Прибой, Алексей Силыч}}, [[Міхаіл Міхайлавіч Кацюбінскі|Міхаіла Салтыкоў]], Ян Струян, [[Фелікс Эдмундавіч Дзяржынскі|Фелікс Дзяржынскі]], іншыя літаратары і рэвалюцыянеры. Раз на тыдзень на віле, дзе жылі Андрэева ​​і Горкі, уладкоўваўся літаратурны семінар для маладых пісьменнікаў<ref name=autogenerated20>{{артыкул|аўтар= Манучарьянц Ш. Н.|загаловак=Знакомство с Горьким|выданне=// М. Горький в воспоминаниях современников|год=1981 |старонкі=276—280}}</ref>. [[Файл:Villa Behring on Capri.jpg|міні|Віла на Капры (бардовая), якую арандаваў Горкі ў 1909—1911 гг.]] Марыя Андрэева ​​падрабязна апісала вілу «Спінола» на віа Ланган, дзе яны з Горкім жылі працяглы час, і распарадак пісьменніка на Капры. Дом знаходзіўся на паўгары, высока над берагам. Віла складалася з трох пакояў: на ніжнім паверсе галоўная спальня і пакой Андрэевай, увесь другі паверх займала вялікая зала з панарамнымі вокнамі з суцэльнага шкла даўжынёй тры метра і вышынёй паўтара метра, адно з вокнаў з відам на мора. Там знаходзіўся кабінет Горкага. Марыя Фёдараўна, якая займалася (акрамя хатняй гаспадаркі) перакладамі сіцылійскіх народных казак, знаходзілася ў ніжнім пакоі, адкуль вяла наверх лесвіца, каб не перашкаджаць Горкаму, але пры першым жа зове дапамагчы яму ў чым-небудзь. Для Аляксея Максімавіча быў спецыяльна пабудаваны [[камін]], хоць звычайна дамы на Капры абаграваліся жароўнямі. Каля акна, якое выходзіць на мора, стаяў пакрыты зялёным сукном вялікі пісьмовы стол на вельмі доўгіх ножках — каб Горкаму з яго высокім ростам было зручна і не даводзілася занадта нагінацца. З правага боку ад стала знаходзілася канторка — на выпадак, калі Горкі стамляўся сядзець, ён пісаў стоячы. Паўсюдна ў кабінеце, на сталах і ўсіх паліцах размяшчаліся кнігі. Пісьменнік выпісваў газеты з Расіі — як вялікія сталічныя, так і губернскія, а таксама замежныя выданні. Яму прыходзіла на Капры шырокая карэспандэнцыя — як з Расіі, так і з іншых краін. Прачынаўся Горкі не пазней за 8 гадзін раніцы, праз гадзіну падавалася ранішняя кава, да якой паспявалі выкананыя Андрэевай пераклады артыкулаў, якія цікавілі Горкага. Штодня а 10 гадзіне пісьменнік садзіўся за пісьмовы стол і за рэдкімі выключэннямі працаваў да паловы на другую. У тыя гады Горкі працаваў над трылогіяй з правінцыйнага жыцця «Гарадок Акураў». А другой гадзіне — абед, у ходзе прыёму ежы Горкі знаёміўся з прэсай, нягледзячы на ​​пярэчанні лекараў. За абедам з замежных газет, пераважна італьянскіх, французскіх і англійскіх, Горкі атрымліваў уяўленне, што адбываецца ў свеце, і як рабочы клас адстойвае свае правы. Пасля абеду да 4 гадзін папаўдні Горкі адпачываў, седзячы ў крэсле, глядзець на мора і пакурваючы — са шкоднай звычкай, нягледзячы на ​​хворыя лёгкія, пастаянны моцны кашаль і {{нп5|крывахарканне||ru|Кровохарканье}}, ён не расставаўся. У 4 гадзіны Горкі і Андрэева ​​выходзілі на гадзінны шпацыр да мора. У 5 гадзін падаваўся чай, з паловы шостай Горкі зноў падымаўся да сябе ў кабінет, дзе працаваў над рукапісамі, ці чытаў. А сёмай гадзіне — вячэра, за якой Горкі прымаў таварышаў, што прыбылі з Расіі ці жылі на Капры ў эміграцыі — тады здараліся ажыўленыя гутаркі і ладзіліся вясёлыя інтэлектуальныя гульні. У 11 гадзін вечара Горкі зноў падымаўся ў кабінет, каб нешта яшчэ напісаць ці пачытаць. Клаўся ў ложак Аляксей Максімавіч каля гадзіны ночы, аднак засынаў не адразу, а яшчэ паўгадзіны-гадзіну чытаў, лежачы ў ложку. Улетку на вілу пабачыцца з Горкім прыязджала шмат рускіх і замежнікаў, якія чулі аб яго славе. Сярод іх былі як родныя (напрыклад, К. П. Пяшкова і сын Максім, прыёмны сын {{нп5|Зіновій Аляксеевіч Пяшкоў|Зіновій|ru|Пешков, Зиновий Алексеевич}}<ref name=capri1908>[http://lenin-ulijanov.narod.ru/photo_12.html В. И. Ленин в гостях у А. М. Горького играет в шахматы с А. А. Богдановым. 1908 г., между 10 (23) и 17 (30) апреля. Капри, Италия]</ref>, дзеці Андрэевай {{нп5|Юрый Андрэевіч Жэлябужскі|Юрый|ru|Желябужский, Юрий Андреевич}} і Кацярына), сябры — [[Леанід Мікалаевіч Андрэеў|Леанід Андрэеў]] са старэйшым сынам {{нп5|Вадзім Леанідавіч Андрэеў|Вадзімам|ru|Андреев, Вадим Леонидович}}, [[Іван Аляксеевіч Бунін|Іван Бунін]], [[Фёдар Іванавіч Шаляпін|Фёдар Шаляпін]], [[Аляксандр Мікалаевіч Ціханаў (Сераброў)|Аляксандр Ціханаў (Сераброў)]], {{нп5|Герман Аляксандравіч Лапацін|Герман Лапацін|ru|Лопатин, Герман Александрович}} (перакладчык «{{нп5|Капітал (Маркс)|Капіталу|ru|Капитал (Маркс)}}» [[Карл Маркс|Маркса]]), знаёмыя{{sfn|Басинский|2005|с=294—295}}. Прыязджалі і зусім незнаёмыя людзі, якія спрабавалі знайсці праўду, даведацца, як жыць, шмат было і проста цікаўных. З кожнай сустрэчы адарваны ад Расіі Горкі спрабаваў атрымаць хоць бы макулінку новых жыццёвых ведаў або вопыту з радзімы для сваіх твораў. Рэгулярную перапіску Горкі падтрымліваў з Леніным, які знаходзіўся ў эміграцыі ў Францыі. Восенню ўсё звычайна раз’язджаліся, і Горкі зноў апускаўся ў працу на цэлыя дні. Зрэдку, у сонечнае надвор’е, пісьменнік здзяйсняў больш далёкія прагулкі або наведваў мініяцюрны кінематограф, гуляў з мясцовай дзятвой. Замежнымі мовамі, у прыватнасці, італьянскай, Горкі ніколькі не авалодаў, адзіная фраза, якую ён за 15 гадоў у Італіі запомніў і паўтараў: «Buona sera!» («Добры вечар»)<ref>{{кніга|загаловак=М. Горький в воспоминаниях современников|адказны=под ред. В. Э. Вацуро, Н. К. Гея, С. А. Макашина, А. С. Мясникова, В. Н. Орлова|месца=М. |выдавецтва={{нп5|Художественная литература (выдавецтва)|Художественная литература|ru|Художественная литература (издательство)}}|год=1981|том=1 |старонкі=271—275|старонак=447|серыя=Серия литературных мемуаров|тыраж=75000 |ref= Воспоминания}}</ref>. На Капры Горкі напісаў таксама «Споведзь» (1908), дзе пазначыліся яго філасофскія разыходжанні з Леніным (які наведваў Капры для сустрэч з Горкім у красавіку 1908 і чэрвені 1910 гадоў) і збліжэнне з {{нп5|Богабудаўніцтва|богабудаўнікамі|ru|Богостроительство}} [[Анатоль Васільевіч Луначарскі|Луначарскі]] і {{нп5|Аляксандр Аляксандравіч Багданаў|Багданаў|ru|Богданов, Александр Александрович}}. Паміж 1908 і 1910 год Горкі перажываў душэўны крызіс, які адбіўся і на яго творчасці: у прымірэнчай, антыбунтарскай аповесці «Споведзь», якая выклікала свайго канфармізм раздражнення і прыкрасць Леніна, сам Горкі пасля пераасэнсавання ўлавіў залішнюю дыдактычнасць. Горкі шчыра не разумеў, чаму Ленін больш схільны да альянсу з меншавікамі-пляханаўцамі, чым з бальшавікамі-багданаўцамі. Неўзабаве і ў Горкага абазначыўся разрыў з групай Багданава (яго школа «богабудаўнікоў» быў адселеная на вілу «Паскуале»), пад уплывам Леніна ў пісьменніка пачаўся адыход ад {{нп5|Махізм|махісцкай|ru|Махизм}} і {{нп5|Богашукальніцтва|богашукальніцкай філасофіі|ru|Богоискательство}} на карысць [[марксізм]]у. Ідэалізацыя надыходзячай рэвалюцыі ў Горкага працягвалася аж да таго, як ён паспеў пераканацца ў бязлітаснай жорсткасці [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|паслякастрычніцкіх рэалій]] у Расіі<ref name="Ленин" /><ref name="Белоусова" />. Іншыя важныя падзеі жыцця Горкага перыяду знаходжання на Капры: * 1907 год — дэлегат з правам дарадчага голасу {{нп5|V з’езд РСДРП|V з’езду РСДРП|ru|V съезд РСДРП}} ў [[Лондан]]е<ref name="БС"/>, [[Уладзімір Ільіч Ленін|сустрэча з Леніным]]<ref>{{кніга |частка=Глава III. Ленин у Горького на Капри|спасылка частка=http://leninism.su/books/4049-lenin-v-italii-chexoslovakii-polshe.html?start=2 |аўтар=Московский В.П., Семенов В.Г.|загаловак=Ленин в Италии, Чехословакии, Польше |месца=М |выдавецтва=Издательство политической литературы|серыя=Памятные места |год=1986 |старонак=176 |тыраж=100 000}}</ref>. * 1908 год — п’еса «Апошнія», аповесць «Жыццё непатрэбнага чалавека». * 1909 год — аповесці «Гарадок Акураў», «Жыццё Мацвея Кажамякіна». * 1912 год — паездка з М. Ф. Андрэевай у [[Парыж]], сустрэча з Леніным. * 1913 год — скончыў «{{нп5|Казкі пра Італію||ru|Сказки об Италии}}». У 1906—1913 гадах на Капры Горкі злажыў 27 невялікіх апавяданняў, якія склалі цыкл «{{нп5|Казкі пра Італію||ru|Сказки об Италии}}». Эпіграфам да ўсяго цыклу пісьменнік паставіў словы [[Ханс Крысціян Андэрсен|Андэрсена]]: «Няма казак лепш за тыя, якія стварае само жыццё». Першыя сем казак былі апублікаваныя ў бальшавіцкай газеце «{{нп5|Звезда (часопіс XIX—XX стагоддзяў)|Звезда|ru|Звезда (журнал XIX—XX веков)}}»<ref name="БС"/>, частка — у «[[Правда (газета)|Правде]]»<ref name="БС"/>, астатнія надрукаваныя ў іншых бальшавіцкіх газетах і часопісах. Па ацэнцы {{нп5|Сцяпан Георгіевіч Шаумян|Сцяпана Шаумяна|ru|Шаумян, Степан Георгиевич}}, казкі яшчэ больш зблізілі Горкага з рабочымі. «І рабочыя з гонарам могуць заявіць: так — Горкі наш! Ён наш мастак, наш сябар і паплечнік у вялікай барацьбе зa вызваленне працы!» «Велікапышнымі і духапад’ёмнымі» назваў «Казкі пра Італію» і Ленін, які цёпла ўспамінаў 13 дзён на Капры, праведзеныя ў 1910 годзе разам з Горкім у сумеснай рыбнай лоўлі, прагулках і спрэчках, якія пасля шэрагу ідэйных разыходжанняў зноў ўмацавалі іх сяброўскія адносіны, і пазбавілі Горкага, як меркаваў Ленін, ад яго «філасофскіх і богашукальніцкіх памылак». На зваротным шляху ў Парыж Горкі ў мэтах бяспекі суправаджаў Леніна ў цягніку да французскай мяжы<ref name="Ленин">{{cite web|url=http://leninism.su/component/content/article.html?id=4049%3&start=3|title=Ленин в Италии, Чехословакии, Польше — 1910 год. Верные большой дружбе|author=Московский В. П., Семёнов В. Г.|date=2015|publisher=Ленин: Революционер. Мыслитель. Человек|accessdate=2017-01-21}}</ref>. ==== Вяртанне ў Расію, падзеі і дзейнасць 1913—1917 гадоў ==== 31 снежня 1913 года, скончыўшы ў Італіі аповесці «Дзяцінства», пасля абвяшчэння ўсеагульнай амністыі з нагоды 300-годдзя дома [[Дынастыя Раманавых|Раманавых]] (якая крануўся перш за ўсё палітычных літаратараў), Горкі цягніком праз станцыю [[Кібартай|Вержбалава]] вярнуўся ў Расію. На мяжы [[Ахоўнае аддзяленне]] яго праглядзела, быў узяты пад назіранне [[філёр]]амі ўжо ў Санкт-Пецярбургу. У данясенні дэпартамента паліцыі пазначаны як «эмігрант, ніжагародскі цэхавы Аляксей Максімаў Пяшкоў» {{sfn|Груздев|1958|c=213—214}}. Пасяліўся з Марыяй Андрэевай ў {{нп5|Горкаўскае (Ленінградская вобласць)|Мустамяках|ru|Горьковское (Ленинградская область)}}, [[Вялікае Княства Фінляндскае|Фінляндыя]], у вёсцы {{нп5|Горкаўскае (Ленінградская вобласць)|Неувола|ru|Горьковское (Ленинградская область)}}, на дачы Аляксандры Карлаўны Горбік-Ланге, а затым у [[Санкт-Пецярбург]]у на Кронверкскім праспекце, дом 23, кватэра 5/16 (цяпер 10). Тут яны пражылі з 1914 па 1919 (па іншых дадзеных — па 1921 год)<ref name="Белоусова" /><ref name=autogenerated20140204-2>{{cite web | url = http://www.biografii.ru/biogr_dop/gorkiy_m/gorkiy_m2.php | title = Максим Горький — жизнь и творчество}}</ref>. У 11-пакаёвай кватэры з дазволу гасцінных гаспадароў пасялілася больш за 30 іх сваякоў, знаёмых і нават прафесійных прыжывальцаў. Большасць з іх ні ў чым не дапамагалі па гаспадарцы і не атрымлівалі ніякіх {{нп5|Харчовы паёк|пайкоў|ru|Продовольственный паёк}}. У суседнім з Горкім пакоі абгрунтавалася {{нп5|Марыя Ігнатаўна Будберг|Марыя Будберг|ru|Будберг, Мария Игнатьевна}}, якая аднойчы прынесла на подпіс Горкаму нейкія паперы, тут жа пры гаспадарах «страціла прытомнасць ад голаду», была накормленая і запрошана пажыць, а неўзабаве стала прадметам страсці пісьменніка. Па ўспамінах дачкі Андрэевай Кацярыны Андрэеўны Желябужскай пра атмасферу дома ў гэтыя пяць гадоў, перанаселеная прыватная кватэра фактычна ператварылася ў прыёмную ўстанову, скардзіцца на жыццё і нягоды Горкаму «сюды прыходзілі ўсе: акадэмікі, прафесары, усякія пакрыўджаныя інтэлігенты і псеўдаінтэлігенты, усякія князі, дамы з „грамадства“, пераследаваныя расійскія капіталісты, якія яшчэ не паспелі збегчы да [[Антон Іванавіч Дзянікін|Дзянікіна]] або за мяжу, наогул тыя, чыё добрае жыццё дзёрзка парушыла Рэвалюцыя». Сярод гасцей былі і шырока вядомыя людзі — [[Фёдар Іванавіч Шаляпін|Фёдар Шаляпін]], [[Барыс Пільняк]], [[Карней Іванавіч Чукоўскі|Карней Чукоўскі]], {{нп5|Яўген Іванавіч Замяцін|Яўген Замяцін|ru|Замятин, Евгений Иванович}}, {{нп5|Ларыса Міхайлаўна Рэйснер|Ларыса Рэйснер|ru|Рейснер, Лариса Михайловна}}, выдавец {{нп5|Зіновій Ісаевіч Гржэбін|З. Гржэбін|ru|Гржебин, Зиновий Исаевич}}, акадэмік {{нп5|Сяргей Фёдаравіч Альдэнбург|С. Альдэнбург|ru|Ольденбург, Сергей Фёдорович}}, рэжысёр {{нп5|Сяргей Эрнеставіч Радлаў|С. Радлаў|ru|Радлов, Сергей Эрнестович}}, [[Мсціслаў Валяр’янавіч Дабужынскі|М. Дабужынскі]], літаратары {{нп5|Альберт Пятровіч Пінкевіч|А. Пінкевіч|ru|Пинкевич, Альберт Петрович}}, {{нп5|Васіль Аляксеевіч Дзясніцкі|В. Дзясніцкі|ru|Десницкий, Василий Алексеевич}}, рэвалюцыянеры {{нп5|Леанід Барысавіч Красін|Л. Красін|ru|Красин, Леонид Борисович}}, [[Анатоль Васільевіч Луначарскі|А. Луначарскі]], [[Аляксандра Міхайлаўна Калантай|А. Калантай]], старшыня Петрасавета [[Рыгор Яўсеевіч Зіноўеў|Р. Зіноўеў]] і упаўнаважаны Савета рабоча-сялянскай абароны [[Леў Барысавіч Каменеў|Л. Каменеў]], прыязджаў з Масквы і [[Уладзімір Ільіч Ленін|Ленін]]{{sfn|Быков|2012|с=248—249}}. Асноўнае баўленне часу незлічоных насельнікаў і гасцей кватэры Горкага складалася ў тым, што яны бесперапынку елі, пілі, танчылі, азартна гулялі ў [[лато]] і ў карты, абавязкова на грошы, спявалі «нейкія дзіўныя песні», адбывалася саборнае чытанне распаўсюджаных у той час выданняў «для дзядкоў» і [[парнаграфія|парнаграфічных]] раманаў XVIII стагоддзя, папулярны ў тых, хто сабраўся, быў [[маркіз дэ Сад]]. Гутаркі вяліся такая, што ў дачкі Андрэевай, маладой жанчыны, па яе прызнанні, «гарэлі вушы»<ref name="Белоусова">{{cite web |url=http://www.sovsekretno.ru/articles/id/920/|title=Горький антиквариат|author=Таисия Белоусова|date=2002-11-01|publisher=Совершенно секретно|accessdate=2016-12-11}}</ref>. У 1914 годзе Горкі рэдагаваў бальшавіцкія газеты «{{нп5|Звезда (газета, Санкт-Пецярбург)|Звезда|ru|Звезда (газета, Санкт-Петербург)}}» і «[[Правда (газета)|Правда]]», мастацкі аддзел бальшавіцкага часопіса «Просвещение»<ref name="БС"/>, выдаваў першы зборнік пралетарскіх пісьменнікаў. Выдаваў з 1915 па 1917 год часопіс «[[Летопись]]», заснаваў выдавецтва «Парус»<ref name=autogenerated20140204-2 />. У 1912—1916 гадах Горкі стварае серыю апавяданняў і нарысаў, якія склалі зборнік «Па Русі», аўтабіяграфічныя аповесці «Дзяцінства», «У людзях». У 1916 годзе ў выдавецтве «Парус» была апублікавана аўтабіяграфічная аповесць «У людзях» і цыкл нарысаў «Па Русі»<ref name=autogenerated20140204-2 />. Апошняя частка трылогіі «Мае ўніверсітэты» была напісана ў 1923 годзе. ==== Лютаўская і Кастрычніцкая рэвалюцыі, падзеі і дзейнасць 1917—1921 гадоў ==== У 1917—1919 гадах Горкі, які халаднавата ўспрыняў [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскую]] і [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкую рэвалюцыі]], вёў вялікую грамадскую і праваабарончую працу, крытыкаваў метады бальшавікоў, асуджаў іх стаўленне да старой [[інтэлігенцыя|інтэлігенцыі]], ратаваў шэраг яе прадстаўнікоў ад рэпрэсій бальшавікоў і голаду. Заступаўся за зрынутых [[Дынастыя Раманавых|Раманавых]], над якімі паўсюдна здзекаваліся натоўпы, што стыхійна збіраліся. Не знойдучы падыходнай трыбуны для выражэння самастойнай пазіцыі, Горкі 1 мая 1917 года пачаў выдаваць газету «{{нп5|Новая жизнь (1917—1918)|Новая жизнь|ru|Новая жизнь (1917—1918)}}»<ref name="БС"/> на ганарары, атрыманыя за выданне кніг у выдавецтве «Нива», і на пазыкі банкіра, уладальніка банка «Груббе и Небо» [[Эрнэст Карлавіч Грубэ|Э. К. Грубэ]]. Рэагуючы на абвінавачванні ў прадажнасці і на тое, што гуляе на руку ворагам працоўнага класа, Горкі растлумачыў, што такія метады фінансавання пралетарскага друку ў Расіі не новыя: «За час з 1901 па 1917 год цераз мае рукі прайшлі сотні тысяч рублёў на справу расійскай сацыял-дэмакратычнай партыі, з іх мой асабісты заробак вылічаецца дзесяткамі тысяч, а ўсё астатняе чэрпалася з кішэняў „буржуазіі“. „[[Искра (газета)|Искра]]“ выдавалася на грошы [[Сава Цімафеевіч Марозаў|Савы Марозава]], які, вядома, не ў доўг даваў, а — ахвяраваў. Я мог бы назваць добры дзясятак шаноўных людзей — „буржуяў“, — якія матэрыяльна дапамагалі росту с.-д. партыі. Гэта выдатна ведае У. І. Ленін і іншыя старыя работнікі партыі»{{sfn|Быков|2012|с=215—216}}. [[Файл:М. Горькій. Революція и культура (1918).djvu|page=3|міні]] У газеце {{нп5|Новая жизнь (1917—1918)|Новая жизнь|ru|Новая жизнь (1917—1918)}} Горкі выступіў у якасці {{нп5|Калумніст|калумніста|ru|Колумнист}}; са сваіх публіцыстычных калонак, якія [[Дзмітрый Львовіч Быкаў|Д. Быкаў]] ацаніў як «унікальную хроніку перараджэння рэвалюцыі», пазней Горкі сфармаваў дзве кнігі — «Несвоечасовыя думкі» і «Рэвалюцыя і культура». У лістападзе 1917 гады Горкі пісаў, што «''…Ленін лічыць, што мае права прарабіць з рускім народам жорсткі вопыт, загадзя асуджаны на няўдачу''»<ref>''Горький М.'' Вниманию рабочих. «Новая жизнь», № 177, 10 ноября 1917 г. // «Несвоевременные мысли» и рассуждения о революции и культуре. — М: Интерконтакт, 1990. — С. 84. — ISBN 5-278-00319-7.</ref>. Чырвонай ніткай публіцыстыкі Горкага ў гэты перыяд быў разважанні аб свабодзе рускага народа («Ці гатовыя мы да яе?»), заклік да авалодання ведамі і пераадолення невуцтва, да заняткаў творчасцю і навукай, да зберажэння культуры (каштоўнасці якой неміласэрна рабаваліся). Горкі актыўна асуджаў разгром «звераватымі» сельскімі мужыкамі маёнткаў {{нп5|Сяргей Мікалаевіч Худзякоў|Худзякова|ru|Худеков, Сергей Николаевич}} і {{нп5|Аляксандр Дзмітрыевіч Абаленскі|Абаленскага|ru|Оболенский, Александр Дмитриевич}}, спаленне панскіх бібліятэк, знішчэнне карцін і музычных інструментаў як класава чужых сялянству прадметаў. Непрыемна здзівіла Горкага, што з усіх рамёстваў у краіне квітнела {{нп5|спекуляцыя||ru|Спекуляция}}. Не спадабалася Горкаму [[люстрацыя]], якая пачалася ў Расіі, і публікацыя спісаў таемных супрацоўнікаў [[Ахоўнае аддзяленне|ахоўнага аддзялення]], якімі, да здзіўлення пісьменніка і грамадства, у Расіі невытлумачальна апынуліся многія тысячы. «Гэта ганебны абвінаваўчы акт супраць нас, гэта адна з прыкмет распаду і гніення краіны, прыкмета грозная», — палічыў Горкі. Гэтая і падобныя заявы выклікалі напружанасць ва ўзаемаадносінах пісьменніка і новай рабоча-сялянскай улады<ref>''Горький М.'' Несвоевременные мысли: Заметки о революции и культуре. — М.: Советский писатель, 1990. — С. 400. — ISBN 5-265-02154-X</ref><ref>Так, вядома, што ў 1918 годзе Горкі пасылаў грошы {{нп5|Васіль Васільевіч Разанаў|В. В. Разанаву|ru|Розанов, Василий Васильевич}}, які знаходзіўся ў галечы ў [[Сергіеў Пасад|Сергіевым пасадзе]]</ref>{{sfn|Быков|2012|с=215—217}}. Пасля перамогі Кастрычніка рэвалюцыйным уладам свабодная прэса была ўжо не патрэбна, і 29 ліпеня 1918 года газета «{{нп5|Новая жизнь (1917—1918)|Новая жизнь|ru|Новая жизнь (1917—1918)}}» была зачынена. «Несвоечасовыя думкі» з іх сумленнымі, крытычнымі ацэнкамі падзей першых паслярэвалюцыйных гадоў у наступны раз выдадзеныя ў СССР толькі праз 70 гадоў, у 1988 годзе. 19 лістапада 1919 года доме Елісеева на {{нп5|Дом Чычэрына (Санкт-Пецярбург)|Мойцы, 29|ru|Дом Чичерина}} па ініцыятыве Горкага быў адкрыты «{{нп5|Дом мастацтваў (Санкт-Пецярбург)|Дом мастацтваў|ru|Дом искусств}}» ({{lang-ru|ДИСК}}), правобраз пісьменніцкага прафсаюза, дзе праводзіліся лекцыі, чытанні, даклады і дыспуты, пісьменнікі мелі зносіны і атрымлівалі матэрыяльную дапамогу па прафесійнай прыкмеце. У Доме мастацтваў спрачаліся паміж сабой [[Рэалізм (літаратура)|рэалісты]], [[Сімвалізм|сімвалісты]] і [[Акмеізм|акмеістаў]], працавала паэтычная студыя [[Мікалай Сцяпанавіч Гумілёў|Гумілёва]] «Ракавіна, якая гучыць», выступаў [[Аляксандр Аляксандравіч Блок|Блок]], дні і ночы праводзілі ў доме [[Карней Іванавіч Чукоўскі|Чукоўскі]], [[Уладзіслаў Феліцыянавіч Хадасевіч|Хадасевіч]], [[Аляксандр Грын|Грын]], [[Восіп Эмілевіч Мандэльштам|Мандэльштам]], [[Віктар Барысавіч Шклоўскі|Шклоўскі]]. У 1920 годзе, дзякуючы Горкаму паўстала Цэнтральная камісія па паляпшэнню побыту навукоўцаў ({{lang-ru|ЦЕКУБУ}}), яна займалася размеркаваннем {{нп5|Харчовы паёк|харчовых пайкоў|ru|Продовольственный паёк}}, што дапамаглі петраградскім навуковым работнікам перажыць эпоху «[[Ваенны камунізм|ваеннага камунізму]]». Падтрымліваў Горкі і групу маладых літаратараў «{{нп5|Серапіёнавы браты||ru|Серапионовы братья}}»{{sfn|Быков|2012|с=220—222}}. Малюючы псіхалагічны партрэт перакананага рэвалюцыянера, Горкі выкладае сваё крэда так: «Вечны рэвалюцыянер — гэта дрожджа, бесперапынна раздражняльная мазгі і нервы чалавецтва, гэта — ці геній, які, руйнуючы ісціны, створаныя да яго, творыць новыя, або — сціплы чалавек, спакойна упэўнены у сваёй сіле, згарае ціхім, часам амаль нябачным агнём, асвятляючы шлях да будучыні»<ref name="МГ">Максим Горький. Несвоевременные мысли. 1917—1918 гг. Газета «Новая жизнь»</ref>. Астуджэнне шлюбных адносін паміж Горкім і Андрэевай адбылося ў 1919 годзе не толькі па прычыне ўсё больш рэзка праяўляльных палітычных рознагалоссяў. Горкі, які адухоўлена марыў пра «новых ідэальных людзей» і спрабаваў стварыць іх рамантычны вобраз у сваіх творах, не прыняў [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|рэвалюцыю]], быў здзіўлены яе жорсткасцю і бязлітаснасцю, — калі, нягледзячы на ​​яго асабістае заступніцтва перад [[Уладзімір Ільіч Ленін|Леніным]], былі расстраляныя вялікі князь [[Павел Аляксандравіч]] і паэт [[Мікалай Сцяпанавіч Гумілёў|Мікалай Гумілёў]]. Да асабістага разрыва з Андрэевай, па сцвярджэнні яе дачкі Кацярыны, прывёў не легкадумны флірт з Будберг, а доўгае захапленне Горкага Варварай Васільеўнай Шайкевіч — жонкай іх агульнага сябра, выдаўца і пісьменніка Аляксандра Ціханава (Сераброва)<ref name="Белоусова" />. У лютым 1919 года Горкі і Андрэева ​​былі прызначаны кіраваць Ацэначна-антыкварнай камісіяй {{нп5|Народны камісарыят гандлю і прамысловасці|Народнага камісарыята гандлю і прамысловасці|ru|Народный комиссариат торговли и промышленности}}. Да працы былі прыцягнутыя 80 лепшых піцерскіх спецыялістаў у галіне {{нп5|Антыкварыят|антыкварыяту|ru|Антиквариат}}. Мэта складалася ў тым, каб адабраць з маёмасці, канфіскаванай у цэрквах, у палацах і асабняках заможных класаў, у банках, антыкварных крамах, [[ламбард]]ах, прадметы, якія прадстаўляюць мастацкую ці гістарычную каштоўнасць. Затым гэтыя прадметы меркавалася перадаць у музеі, а частку канфіскаванага рэалізаваць на {{нп5|Аўкцыён|аўкцыёнах|ru|Аукцион}} за мяжой. Праз некаторы час, па словах [[Зінаіда Мікалаеўна Гіпіус|Зінаіды Гіпіус]], кватэра Горкага на [[Кронверкскі праспект|Кронверкскім]] набыла выгляд «музея ці крамы старызніка». Аднак пры расследаванні, праведзеным следчым [[Усерасійская надзвычайная камісія па барацьбе з контррэвалюцыяй і сабатажам|УНК]] Назар’евым, даказаць асабістай карысці тых, хто ўзначальваў Ацэначна-антыкварную камісію, не ўдалося, а ў пачатку 1920 года камісіі для папаўнення экспартнага фонду дазволілі і скупляць прыватныя калекцыі<ref name="Белоусова" />. У гэтыя гады Горкі стаў вядомы і як збіральнік прадметаў мастацтва, калекцыянаваў гіганцкія [[Ваза|кітайскія вазы]], стаў у Петраградзе знаўцам у гэтай галіне. Пісьменнік цаніў (не толькі за тэксты) і рэдкія дарагія кнігі, аформленыя як вытанчаныя, мудрагелістыя і вычварныя творы паліграфічнага мастацтва. Будучы ў паслярэвалюцыйныя гады на фоне збяднення мас даволі заможным чалавекам, Горкі фінансаваў уласныя выдавецкія праекты, шмат займаўся дабрачыннасцю, утрымліваў у сваёй кватэры каля 30 дамачадцаў, высылаў матэрыяльную дапамогу гаротнікам літаратарам, правінцыйным настаўнікам, сасланым, часта зусім незнаёмым людзям, якія звярталіся да яго з лістамі і просьбамі{{sfn|Быков|2012|с=229—231}}. У 1919 годзе па ініцыятыве і пры вырашальным удзеле Горкага арганізавана выдавецтва «{{нп5|Всемирная литература (выдавецтва)|Всемирная литература|ru|Всемирная литература (издательство)}}»<ref name="БС"/>, мэтай якога на пяць гадоў, якія змясцілі разам больш за 200 тамоў, стаў выпуск у краіне сусветнай класікі ў эталонным перакладзе, з высокакваліфікаванымі каментарамі і інтэрпрэтацыямі найбуйнейшых літаратуразнаўцаў{{sfn|Быков|2012|c=233—239}}. Пасля {{нп5|Замахі на Леніна|замаху на Леніна ў жніўні 1918 года|ru|Покушения на Ленина}} адносіны Горкага і Леніна, азмрочаным да таго шэрагам сварак, зноў умацаваліся. Горкі адправіў Леніну спагадлівую тэлеграму і аднавіў перапіску з ім, перастаў займацца {{нп5|Фронда|франдзёрскай|ru|Фронда}} дзейнасцю. Шукаў у Леніна абароны ад піцерскіх чэкістаў, якія спрабавалі ўсталяваць у пісьменніка правапарушэнні і наведваліся на кватэру Горкага з {{нп5|Ператрус|ператрусамі|ru|Обыск}}. Горкі некалькі разоў выязджаў у Маскву для сустрэч з Леніным, [[Фелікс Эдмундавіч Дзяржынскі|Дзяржынскім]], [[Леў Давідавіч Троцкі|Троцкім]], шмат звяртаўся да старога сябра, якога цяпер называлі правадыром Кастрычніцкай рэвалюцыі, з рознымі просьбамі, у тым ліку з хадайніцтвамі аб асуджаных. Клапатаў Горкі і аб дазволе на выезд за мяжу для [[Аляксандр Аляксандравіч Блок|Аляксандра Блока]], аднак яно было атрымана толькі за дзень да смерці паэта. Пасля расстрэлу Мікалая Гумілёва ў Горкага з’явілася адчуванне безвыходнасці ўласных намаганняў, пісьменнік стаў задумвацца аб ад’ездзе за мяжу. Ленін, які шанаваў Горкага за ранейшыя заслугі і сацыяльны рэалізм у творчасці, падаў ідэю адправіцца ў Еўропу для лячэння і збору сродкаў для барацьбы з {{нп5|Голад у Паволжы (1921-1922)|голадам|ru|Голод в Поволжье (1921—1922)}}, які напаткаў Расію пасля засухі 1921 года. У ліпені 1920 года Горкі ўбачыўся з Леніным, калі той прыязджаў у Петраград на {{нп5|Другі кангрэс Камуністычнага інтэрнацыяналу|Другі кангрэс Камінтэрна|ru|Второй конгресс Коммунистического интернационала}}. Пісьменнік атрымаў у падарунак ад Леніна, які наведаў Горкага ў яго кватэры перад вяртаннем у Маскву, толькі што выдадзеную ленінскую кнігу «{{нп5|Дзіцячая хвароба «левізны» ў камунізме||ru|Детская болезнь «левизны» в коммунизме}}», яны разам сфатаграфаваліся ля калон [[Таўрыйскі палац|Таўрыйскага палаца]]. Гэта была апошняя сустрэча Горкага і Леніна{{sfn|Быков|2012|с=249—256}}. === Эміграцыя пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі === [[Файл:Joseph Stalin and Maxim Gorky, 1931.jpg|thumb|250px|Гутарка [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Іосіфа Сталіна]] з [[Саюз пісьменнікаў СССР|Максімам Горкім]].]] 16 кастрычніка 1921 года- ад’езд M. Горкага за мяжу, слова «эміграцыя» ў кантэксце яго паездкі тады не ўжывалася. Афіцыйнай прычынай ад’езду было аднаўленне яго хваробы і неабходнасць, па патрабаванні [[Уладзімір Ільіч Ленін|Леніна]], лячыцца за мяжой. Па іншай версіі, Горкі быў вымушаны з’ехаць з-за абвастрэння ідэалагічных рознагалоссяў з [[Марксізм-ленінізм|савецкай уладай]]<ref>[http://dugward.ru/library/hodasevich/hodasevich_o_smerti_gorkogo.html В. Ф. Ходасевич. О смерти Горького].</ref>. У 1921—1923 гадах жыў у [[Хельсінкі|Гельсінгфорсе]], [[Берлін]]е, [[Прага|Празе]]. Адразу ў Італію Горкага не адпусцілі як «палітычна недобранадзейнага»{{sfn|Басинский|2005|с=369}}. Па ўспамінах [[Уладзіслаў Феліцыянавіч Хадасевіч|Уладзіслава Хадасевіча]], у 1921 годзе Горкі, як хісткі і недобранадзейны мысліцель, па ініцыятыве [[Рыгор Яўсеевіч Зіноўеў|Зіноўева]] і савецкіх {{нп5|Спецслужба|спецслужбаў|ru|Спецслужба}}, са згоды Леніна, адпраўлены ў [[Германія|Германію]], а Андрэева неўзабаве рушыла ўслед за былым грамадзянскім мужам «у мэтах нагляду за яго палітычнымі паводзінамі і тратамі грошай». З сабой Андрэева ​​ўзяла новага палюбоўніка, супрацоўніка [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] {{нп5|Пётр Пятровіч Кручкоў|Пятра Кручкова|ru|Крючков, Пётр Петрович}} (будучага нязменнага сакратара пісьменніка), з якім разам пасялілася ў [[Берлін]]е, у той час як сам Горкі з сынам і нявесткай абгрунтаваўся за горадам. У Германіі Андрэева, скарыстаўшыся сваімі сувязямі ў савецкім урадзе, уладкавала Кручкова галоўным рэдактарам савецкага кнігагандлёвага і выдавецкага прадпрыемства «{{нп5|Международная книга||ru|Международная книга}}». Такім чынам Кручкоў пры садзейнічанні Андрэевай стаў фактычным выдаўцом твораў Горкага за мяжой і пасярэднікам ва ўзаемаадносінах пісьменніка з расійскімі часопісамі і выдавецтвамі. З прычыны гэтага Андрэева і Кручкоў змаглі цалкам кантраляваць расходаванне Горкім яго немалых грашовых сродкаў<ref name=autogenerated3 /><ref name="autogenerated2" /><ref>{{кніга| аўтар = Герасимова Е. М. и др.| частка = Крючков Пётр Петрович| спасылка частка = http://www.hrono.ru/biograf/bio_k/kryuchkovpp.php| загаловак = Современники А. М. Горького. Фотодокументы. Описание |месца = М.| выдавецтва= Издательство института мировой литературы имени А. М. Горького РАН| год = 2002| старонак= 693| isbn = 5-9208-0117-4}}</ref>. Вясной 1922 года Горкі напісаў адкрытыя лісты [[Аляксей Іванавіч Рыкаў|А. І. Рыкаву]] і [[Анатоль Франс|Анатолю Франсу]], дзе выступіў супраць суда ў Маскве над [[Партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў|эсэрамі]], які быў багаты для іх смяротнымі прысудамі. Атрымала рэзананс ліст надрукавала нямецкая газета «{{нп5|Vorwärts||ru|Форвертс (газета)}}», а таксама шэраг рускіх эмігранцкіх выданняў. Ленін ахарактарызаваў ліст Горкага як «паганы» і назваў яго «здрадай» сябра. З крытыкай ліста Горкага выступілі {{нп5|Карл Бернгардавіч Радэк|Карл Радэк|ru|Радек, Карл Бернгардович}} у «[[Правда (газета)|Праўдзе]]» і [[Дзям’ян Бедны]] ў газеце «{{нп5|Известия||ru|Известия}}». Да {{нп5|Белая эміграцыя|рускай эміграцыі|ru|Белая эмиграция}} Горкі, аднак, ставіўся насцярожана, але да 1928 года адкрыта не крытыкаваў яе. У [[Берлін]]е Горкі не ўшанаваў прысутнасцю ўшанаванне сябе з нагоды 30-годдзя літаратурнай дзейнасці, уладкованае {{нп5|Андрэй Белы|А. Белым|ru|Андрей Белый}}, [[Аляксей Мікалаевіч Талстой|А. Талстым]], [[Уладзіслаў Феліцыянавіч Хадасевіч|У. Хадасевічам]], [[Віктар Барысавіч Шклоўскі|В. Шклоўскім]] і іншымі рускімі літаратарамі, якія прыязна да яго ставіліся{{sfn|Басинский|2005|с=369}}. Улетку 1922 года Горкі жыў у {{нп5|Херынгсдорф|Херынгсдорфе|ru|Херингсдорф}}, на беразе [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]], меў зносіны з [[Аляксей Мікалаевіч Талстой|Аляксеем Талстым]], [[Уладзіслаў Феліцыянавіч Хадасевіч|Уладзіславам Хадасевічам]], {{нп5|Ніна Мікалаеўна Берберава|Нінай Берберавай|ru|Берберова, Нина Николаевна}}<ref>{{нп5|Томас Урбан||ru|Урбан, Томас}}: ''Русские писатели в Берлине в 20-е годы ХХ века''; Санкт-Петербург 2014, с. 60-64.</ref>. У 1922 годзе напісаў з’едлівую брашуру «Аб рускім сялянстве», у якой усклаў адказнасць за трагічныя падзеі ў Расіі і «жорсткасць формаў рэвалюцыі» на сялянства з яго «заалагічным інстынктам ўласніка». Гэтая брашура, хоць і не друкавалася ў СССР, з’явілася, на думку {{нп5|Павел Валер’евіч Басінскі|П. В. Басінскага|ru|Басинский, Павел Валерьевич}}, адным з першых літаратурна-ідэалагічных абгрунтаванняў будучай сталінскай палітыкі [[Калектывізацыя|суцэльнай калектывізацыі]]. У сувязі з кнігай Горкага у эмігранцкай прэсе з’явіўся {{нп5|неалагізм||ru|Неологизм}} «народазлоб’е» ({{lang-ru|народозлобие}}){{sfn|Басинский|2005|с=368}}. З 1922 па 1928 год Горкі напісаў «Нататкі з дзённіка», «Мае ўніверсітэты», а таксама «Апавяданні 1922-24 гг.». Ядром зборніка, прасякнутага адзіным сюжэтам, з’яўляюцца «Аповяд аб незвычайным» і «Пустэльнік», дзе Горкі адзіны раз у сваёй творчасці звярнуўся да тэмы [[Грамадзянская вайна ў Расіі|Грамадзянскай вайны ў Расіі]]. Кастрычніцкая рэвалюцыя і наступная Грамадзянская вайна паўстаюць у кнізе падзеямі ўсеагульнага спрашчэння, плоскай рацыяналізацыі і дэградацыі, метафарамі нізвядзення з’яў незвычайнага і гуманнага — да штодзённага, прымітыўнага, цеснага і жорсткага{{sfn|Быков|2012|с=230—231}}. У 1925 годзе выйшаў у свет раман «{{нп5|Справа Артамонавых (раман)|Справа Артамонавых|ru|Дело Артамоновых (роман)}}»{{sfn|Басинский|2005|с=369}}. З 1924 Горкі жыў у [[Італія|Італіі]], у [[Сарэнта]] — на віле «Il Sorito» і ў санаторыях. Апублікаваў успаміны пра [[Уладзімір Ільіч Ленін|Леніне]]. У Сарэнта мастаком [[Павел Дзмітрыевіч Корын|Паўлам Корыным]] напісаны адзін з лепшых партрэтаў Горкага<ref>[http://artpoisk.info/artist/korin_pavel_dmitrievich_1892/portret_a_m_gor_kogo/ Портрет А. М. Горького. 1932] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181227185038/http://artpoisk.info/artist/korin_pavel_dmitrievich_1892/portret_a_m_gor_kogo/ |date=27 снежня 2018 }} {{ref-ru}}</ref>; асаблівасцю карціны з’яўляецца малюнак пісьменніка на фоне вулкана [[Везувій]], пры гэтым Горкі як бы узвышаецца над горным волатам. Разам з тым у сюжэце карціны выразна гучыць тэма адзіноты, у якую паступова апускаўся Горкі{{sfn|Басинский|2005|с=369—371}}. У Еўропе Горкі гуляў ролю своеасаблівага «моста» паміж рускай эміграцыяй і СССР, спрабаваў прадпрымаць намаганні па збліжэнні рускіх эмігрантаў першай хвалі з гістарычнай радзімай{{sfn|Басинский|2005|с=370}}. Разам са [[Віктар Барысавіч Шклоўскі|Шклоўскім]] і [[Уладзіслаў Феліцыянавіч Хадасевіч|Хадасевічам]] Горкі пачаў свой адзіны выдавецкі праект у Еўропе — часопіс «{{нп5|Беседа (часопіс)|Беседа|ru|Беседа (журнал)}}». У новым канцэптуальнай выданні Горкі хацеў злучыць культурны патэнцыял літаратараў Еўропы, рускай эміграцыі і Савецкага Саюза. Планавалася выдаваць часопіс у Германіі, а распаўсюджваць пераважна ў СССР. Ідэя заключалася ў тым, каб маладыя савецкія пісьменнікі атрымалі магчымасць выдавацца ў Еўропе, а ў пісьменнікаў з рускай эміграцыі з’явіліся б чытачы на радзіме. І такім чынам часопіс сыграў бы злучную ролю — моста паміж Еўропай і Савецкай Расіяй. Меркаваліся высокія аўтарскія ганарары, што выклікала пісьменніцкі энтузіязм па абодва бакі межаў. У 1923 годзе ў берлінскім выдавецтве «Эпоха» выйшаў у свет першы нумар часопіса «Беседа». Супрацоўнікамі рэдакцыі пад пачаткам Горкага былі Хадасевіч, {{нп5|Андрэй Белы|Белы|ru|Андрей Белый}}, Шклоўскі, [[Бруна Фрыдрыхавіч Адлер|Адлер]], запрошаныя еўрапейскія аўтары [[Рамэн Ралан|Р. Ралан]], [[Джон Галсуорсі|Д. Галсуорсі]], [[Стэфан Цвэйг|С. Цвэйг]]; эмігранцкія {{нп5|Аляксей Міхайлавіч Рэмізаў|А. Рэмізаў|ru|Ремизов, Алексей Михайлович}}, {{нп5|Міхаіл Андрэевіч Асаргін|М. Асаргін|ru|Осоргин, Михаил Андреевич}}, {{нп5|Павел Паўлавіч Муратаў|П. Муратаў|ru|Муратов, Павел Павлович}}, {{нп5|Ніна Мікалаеўна Бярберава|Н. Бярберава|ru|Берберова, Нина Николаевна}}; савецкія {{нп5|Леанід Максімавіч Ляонаў|Л. Ляонаў|ru|Леонов, Леонид Максимович}}, [[Канстанцін Аляксандравіч Федзін|К. Федзін]], [[Веніямін Аляксандравіч Каверын|В. Каверын]], [[Барыс Леанідавіч Пастарнак|Б. Пастарнак]]. Хоць тады ўлады ў Маскве праект на словах падтрымалі, пазней у сакрэтных архівах {{нп5|Галоўнае ўпраўленне па справах літаратуры і выдавецтваў|Галоўліту|ru|Главное управление по делам литературы и издательств}} былі знойдзены дакументы, якія характарызавалі выданне як ідэалагічна шкоднае. Усяго выйшла 7 нумароў, але [[Палітбюро ЦК КПСС|Палітбюро ЦК РКП (б)]] забараніла дапускаць тыраж часопіса ў СССР, пасля чаго праект быў зачынены з прычыны бесперспектыўнасці. Горкі быў маральна прыгнечаны. Як перад пісьменнікамі эміграцыі, так і перад савецкімі літаратарамі Горкі, не здолеўшы стрымаць абяцанні, апынуўся са сваім немагчымым сацыяльным ідэалізмам ў няёмкім становішчы, што нанесла ўрон яго рэпутацыі{{sfn|Басинский|2005|с=373—375}}<ref>{{cite web|url=http://www.alexanderyakovlev.org/fond/issues-doc/1014320|title=Лебедев-Полянский — в Политбюро о журнале «Беседа» Максима Горького|publisher=АРХИВ АЛЕКСАНДРА Н. ЯКОВЛЕВА|accessdate=2012-07-15|archiveurl=https://www.webcitation.org/6B1luMGZR?url=http://www.alexanderyakovlev.org/fond/issues-doc/1014320|archivedate=2012-09-29}}</ref>. У сакавіку 1928 года ў Італіі Горкі адзначыў свой 60-гадовы юбілей. Тэлеграмы і лісты з віншаваннямі яму даслалі [[Стэфан Цвэйг]], [[Ліён Фейхтвангер]], [[Томас Ман]] і [[Генрых Ман]], [[Джон Галсуорсі]], [[Герберт Уэлс]], [[Сельма Лагерлёф]], [[Шэрвуд Андэрсан]], {{нп5|Эптан Біл Сінклер|Эптан Сінклер|ru|Синклер, Эптон Билл}} і іншыя вядомыя пісьменнікі Еўропы. Святкаванне юбілею Горкага на высокім узроўні было арганізавана і ў Савецкім Саюзе. У мностве гарадоў і вёсак СССР адбыліся выстаўкі пра жыццё і творчасць Горкага, у тэатрах шырока ішлі спектаклі па яго творах, у адукацыйных установах, клубах, на прадпрыемствах прачытаны лекцыі і даклады аб Горкім і значэнні яго прац для будаўніцтва сацыялізму{{sfn|Басинский|2005|с=388—389}}. Утрыманне Горкага і асоб, якія яго суправаджалі, у Італіі складала прыкладна 1000 долараў у месяц. У адпаведнасці з дамовай, падпісанай Горкім у 1922 годзе з гандлёвым прадстаўніцтвам СССР у Германіі і разлічанай на тэрмін да 1927 года, пісьменнік губляў права як самастойна, так і праз іншых асоб выдаваць свае творы на рускай мове — як у Расіі, так і за мяжой. Адзіныя абумоўленыя каналы выдання — Дзяржвыдат і гандлёвае прадстаўніцтва. Горкаму выплачваўся штомесячны ганарар за выданне яго збору твораў і іншых кніг 100 тысяч германскіх марак, 320 даляраў. Фінансаванне Горкага ажыццяўлялася праз {{нп5|Пётр Пятровіч Кручкоў|П. П. Кручкова|ru|Крючков, Пётр Петрович}}, выбіць грошы пісьменніка з СССР, па словах Андрэевай, было справай цяжкай{{sfn|Басинский|2005|с=372—373}}. === Паездкі ў СССР === У маі [[1928]] года па запрашэнні Савецкага ўрада і асабіста [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталіна]] першы раз за 7 гадоў пасля ад’езду ў эміграцыю Горкі прыехаў у [[СССР]]. 27 мая 1928 года, а 22 гадзіне, цягнік з Берліна спыніўся на першай савецкай станцыі [[Негарэлае (станцыя)|Негарэлае]], Горкага на пероне вітаў мітынг. З натхненнем пісьменніка сустракалі і на іншых станцыях па шляху да Масквы, а на плошчы перад Беларускім вакзалам Горкага чакаў шматтысячны натоўп, частку шляху да дома (спыніўся ён у кватэры жонкі К. П. Пяшковай) пісьменніка неслі на руках{{sfn|Басинский|2005|с=375}}. Горкі мусіў ацаніць поспехі будаўніцтва сацыялізму. Пісьменнік здзейсніў пяцітыднёвую паездку па краіне. З сярэдзіны ліпеня 1928 года Горкі наведаў [[Курск]], [[Харкаў]], [[Крым]], [[Растоў-на-Доне]], [[Баку]], [[Тбілісі]], [[Ерэван]], [[Уладзікаўказ]], [[Валгаград|Царыцын]], [[Самара|Самару]], [[Казань]], [[Ніжні Ноўгарад]] (на радзіме правёў тры дні), 10 жніўня вярнуўся ў [[Масква|Маскву]]. Падчас паездкі Горкаму паказвалі дасягненні СССР, больш за ўсё яго захапіла арганізацыя працы і чысціня (вадзілі пісьменніка на загадзя падрыхтаваныя аб’екты). [[Канстанцін Аляксандравіч Федзін|Канстанціна Федзіна]], пісьменнікаў і літаратуразнаўцаў уразіла выдатная фізічная форма, поўная адсутнасць лядашчасці і здаравецкі поціск рукі Горкага, які перанёс пасля трох дзесяцігоддзяў цяжкай хваробы ''такія'' шляхавыя нагрузкі. Уражанні ад паездкі знайшлі сваё адлюстраванне ў цыкле нарысаў «Па Саюзу Саветаў». Але ў СССР Горкі не застаўся, восенню з’ехаў назад у Італію{{sfn|Быков|2012|c=284—287}}. У [[1929]] годзе Горкі другі раз прыехаў СССР і 20-23 чэрвеня наведаў {{нп5|Салавецкі лагер асобага прызначэння||ru|Соловецкий лагерь особого назначения}}, прыбыўшы туды на сумна вядомым цеплаходзе «Глеб Бокій», які прывозіў на [[Салавецкія астравы|Салаўкі]] зняволеных, у суправаджэнні самаго [[Глеб Іванавіч Бокій|Глеба Бокія]]. У нарысе «{{нп5|Салаўкі (нарыс)|Салаўкі|ru|Соловки (очерк)}}» станоўча адазваўся аб рэжыме ў турме і перавыхаванні яе вязняў{{sfn|Быков|2012|c=287—288|name=autogenerated8}}. 12 кастрычніка 1929 года Горкі з’ехаў назад у [[Італія|Італію]]. У 1931 годзе Горкаму быў прадстаўлены савецкім урадам для пастаяннага пражывання ў Маскве {{нп5|асабняк С. П. Рабушынскага||ru|Особняк С. П. Рябушинского}} на {{нп5|Малая Нікіцкая вуліца|Малой Нікіцкай вуліцы|ru|Малая Никитская улица}}<ref name="Комм">А. М. Горкі ніколі не сустракаўся з былым гаспадаром, але сыграў выратавальную ролю ў лёсе яго брата: у 1918 годзе ён дамогся вызвалення з [[Усерасійская надзвычайная камісія па барацьбе з контррэвалюцыяй і сабатажам|ЧК]] {{нп5|Дзмітрый Паўлавіч Рабушынскі|Дзмітрыя Паўлавіча Рабушынскага|ru|Рябушинский, Дмитрий Павлович}}, які пасля выхаду на волю, перад тым, як пакінуць радзіму, быў ў Горкага ў Петраградзе, у кватэры на [[Кронверкскі праспект|Кронверкскім праспекце]], дзякаваў за клопаты</ref>, с 1965 года — {{нп5|Музей-кватэра А. М. Горкага (Масква)|Музей-кватэра А. М. Горкага ў Маскве|ru|Музей-квартира А. М. Горького (Москва)}}. === Вяртанне ў СССР === [[Файл:Maxim Gorki poezd.jpg|міні|250px|Фатаграфія {{нп5|Макс Уладзіміравіч Альперт|Альперта|ru|Альперт, Макс Владимирович}} «Вяртанне Максіма Горкага на Радзіму».]] З 1928 па 1933 год, як сцвярджае {{нп5|Павел Валер’евіч Басінскі|П. В. Басінскі|ru|Басинский, Павел Валерьевич}}, Горкі «жыў на два дамы, зіму і восень праводзячы ў [[Сарэнта]]» на віле Il Sorito, а канчаткова вярнуўся ў СССР 9 мая 1933 года{{sfn|Басинский|2005|с=251}}. Большасць распаўсюджаных крыніц паказвае, што Горкі прыязджаў у СССР у цёплы сезон 1928, 1929 і 1931 гадоў, у 1930 годзе не прыязджаў у СССР з-за праблем са здароўем, а канчаткова вярнуўся на радзіму ў кастрычніку 1932 года. Пры гэтым Сталін абяцаў Горкаму, што ён і далей зможа праводзіць зіму ў Італіі, на чым настойваў Аляксей Максімавіч, аднак пісьменніку замест гэтага з 1933 года прадаставілі вялікую дачу ў {{нп5|Мыс Мікалая|Тэселі|ru|Мыс Николая}} (Крым), дзе ён знаходзіўся ў халодны сезон з 1933 па 1936 год. У Італію Горкага больш не выпускалі{{sfn|Басинский|2005|с=389, 423—424}}. У пачатку 1930-х гадоў Горкі чакаў і разлічваў на [[Нобелеўская прэмія па літаратуры|Нобелеўскую прэмію па літаратуры]], на якую ён быў намінаваны 5 разоў, а па многіх прыкметах было вядома, што з года на год яе ўпершыню прысудзяць рускаму пісьменніку. Канкурэнтамі Горкага лічыліся {{нп5|Іван Сяргеевіч Шмялёў|Іван Шмялёў|ru|Шмелёв, Иван Сергеевич}}, [[Дзмітрый Сяргеевіч Меражкоўскі|Дзмітрый Меражкоўскі]] і [[Іван Аляксеевіч Бунін|Іван Бунін]]. У 1933 годзе прэмію атрымаў Бунін, надзеі Горкага на статутнае сусветнае прызнанне паваліліся. Вяртанне Аляксея Максімовіча ў СССР літаратуразнаўцы збольшага звязваюць і з інтрыгай вакол прэміі, якую, па распаўсюджанай версыі, [[Нобелеўскі камітэт]] жадаў прысудзіць пісьменніку з {{нп5|Белая эміграцыя|рускай эміграцыі|ru|Белая эмиграция}}, а Горкі эмігрантам у поўным сэнсе слова не быў{{sfn|Басинский|2005|с=249}}. У сакавіку 1932 года дзве цэнтральныя савецкія газеты, «[[Правда (газета)|Правда]]» і «{{нп5|Известия||ru|Известия}}», адначасова надрукавалі артыкул-[[памфлет]] Горкага пад назвай, якая стала {{нп5|Крылатая фраза|крылатай фразай|ru|Крылатая фраза}} — «[[З кім вы, майстры культуры? (памфлет)|З кім вы, майстры культуры?]]»<ref>{{cite web|datepublished= 22 марта 1932| url=http://www.calend.ru/event/4857/| title=В советских газетах вышла статья-памфлет Максима Горького «С кем вы, мастера культуры?...» | publisher=// calend.ru| accessdate=2014-8-1}}</ref>. {{частка выявы |выява=Огонек 1934.JPG |подпіс=Вокладка часопіса «{{нп5|Огонёк||ru|Огонёк}}» прымеркаваная да {{нп5|Першы з’езд савецкіх пісьменнікаў|першага з’езду савецкіх пісьменнікаў|ru|Первый съезд советских писателей}}, 1934 г. [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|І. В. Сталін]] і М. Горкі <br> ''«Вы, пісьменнікі, — інжынеры,<br> якія будуюць чалавечыя душы»''. І. В. Сталін. |шырыня=230 |агульная=240 |верх=20 |права= |ніз= |лева=10 |павялічыць= }} У кастрычніку [[1932]] года Горкі, згодна з распаўсюджанай версіяй, канчаткова вяртаецца ў Савецкі Саюз. {{нп5|Рэпатрыяцыя|Рэпатрыіравацца|ru|Репатриация}} пісьменніка настойліва ўгаворваў сын Максім, не без уплыву [[АДПУ пры СНК СССР|АДПУ]], што шчыльна апекавала яго ў якасці крамлёўскага курьера. Эмацыйнае ўздзеянне на Горкага аказалі маладыя, жыццярадасныя, поўныя гіганцкіх планаў і захапленняў ад поспехаў {{нп5|Пяцігодкі СССР|першай пяцігодкі|ru|Пятилетки СССР}} ў СССР пісьменнікі {{нп5|Леанід Максімавіч Лявонаў|Леанід Лявонаў|ru|Леонов, Леонид Максимович}} і {{нп5|Усевалад Вячаслававіч Іванаў|Усевалад Іванаў|ru|Иванов, Всеволод Вячеславович}}, якія прыязджалі да яго ў Італію{{sfn|Басинский|2005|с=369}}<ref name=autogenerated2>{{cite web|url=http://www.topos.ru/article/2532?page=5|title=Челкаш № 9. Горький: версия судьбы|author={{нп5|Павел Валер’евіч Басінскі|Павел Басинский|ru|Басинский, Павел Валерьевич}}|date=2004-07-14|publisher=Логос. Литературно-философский журнал|accessdate=2016-12-09}}</ref>. У Маскве ўрад зладзіў Горкаму ўрачыстую сустрэчу, за ім і яго сям’ёй быў замацаваны былы {{нп5|Музей-кватэра А. М. Горкага (Масква)|асабняк С. П. Рабушынскага|ru|Музей-квартира А. М. Горького (Москва)}} ў цэнтры Масквы, дачы ў Горках і ў Тэселі (Крым), яго імем быў названы родны горад пісьменніка [[Ніжні Ноўгарад]]. Горкі адразу атрымлівае заказ Сталіна — падрыхтаваць глебу для 1-га з’езда савецкіх пісьменнікаў<ref name="БС"/>, а для гэтага правесці сярод іх тлумачальную працу. Горкім ствараецца мноства газет і часопісаў: аднаўляецца серыя «{{нп5|Жыццё выдатных людзей||ru|Жизнь замечательных людей}}», адкрываюцца кніжныя серыі «Гісторыя фабрык і заводаў», «Гісторыя грамадзянскай вайны», «Бібліятэка паэта», «Гісторыя маладога чалавека XIX стагоддзя», часопіс «{{нп5|Литературная учёба||ru|Литературная учёба}}», ён піша п’есы «{{нп5|Ягор Булычёв і іншыя (п’еса)|Ягор Булычёв і іншыя|ru|Егор Булычов и другие (пьеса)}}» (1932), «Дасцігаеў і іншыя» (1933). У 1934 годзе Горкі праводзіць {{нп5|Першы з’езд савецкіх пісьменнікаў|I Усесаюзны з'езд савецкіх пісьменнікаў|ru|Первый съезд советских писателей}}, выступае на ім з асноўным дакладам. У гэтым жа годзе Горкі — сурэдактар кнігі «{{нп5|Беламорска-Балтыйскі канал імя Сталіна (кніга)|Беламорска-Балтыйскі канал імя Сталіна|ru|Беломорско-Балтийский канал имени Сталина (книга)}}». Гэты твор [[Аляксандр Ісаевіч Салжаніцын|Аляксандр Салжаніцын]] ахарактарызаваў як «першую кнігу ў рускай літаратуры, якая апявае рабскую працу»<ref name=autogenerated8 /><ref>''Солженицын, А. И.'' Архипелаг ГУЛАГ, 1918—1956. [В 3 кн.], Ч. III—IV: опыт художественного исследования. — М.: Астрель, 2009. — 560 с. — C. 49—51.</ref>. 23 мая 1934 года па замове [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталіна]] адначасова ў газетах «[[Правда (газета)|Правда]]» і «{{нп5|Известия||ru|Известия (газета)}}» надрукаваны артыкул Горкага «Пралетарскі гуманізм», дзе ў кантэксце ідэалагічнага супрацьстаяння «камунізм-фашызм» давалася катэгарычная ацэнка {{нп5|Гісторыя пераследу гомасексуалаў у Расіі|гомасексуальнасці|ru|История преследования гомосексуалов в России}} як шкоднай уласцівасці нямецкай буржуазіі (у Германіі да ўлады ўжо прыйшоў [[Адольф Гітлер|Гітлер]]): «не дзясяткі, а сотні фактаў кажуць аб разбуральным, раскладальным уплыве фашызму на моладзь Еўропы, — абвяшчаў Горкі. — Пералічваць факты — брыдка, ды і памяць адмаўляецца загружацца брудам, які ўсё больш старанна і багата фабрыкуе буржуазія. Пакажу аднак, што ў краіне, дзе мужна і паспяхова гаспадарыць пралетарыят, [[гомасексуалізм]], разбэшчвае моладзь, прызнаны сацыяльна злачынным і каральным, а ў „культурнай“ краіне вялікіх філосафаў, навукоўцаў, музыкаў ён дзейнічае свабодна і беспакарана. Ужо склалася саркастычная прымаўка: „Знішчыце гомасексуалістаў — фашызм знікне“»{{sfn|Бурлешин|2010}}{{sfn|Хили|2008|с=230—232}}. У 1935 годзе Горкі меў у Маскве цікавыя сустрэчы і гутаркі з [[Рамэн Ралан|Рамэнам Раланам]], у жніўні здзейсніў настальгічнае падарожжа на параходзе па [[Волга|Волзе]]. 10 кастрычніка 1935 года ў [[Маскоўскі Мастацкі тэатр|Маскоўскім Мастацкім тэатры]] адбылася прэм’ера п’есы Горкага «Ворагі»{{sfn|Басинский|2005|с=446}}. На працягу апошніх 11 гадоў жыцця ([[1925]]—[[1936]] гады) Горкі піша свой самы буйны, выніковы твор, раман-эпапею ў чатырох частках «{{нп5|Жыццё Кліма Самгіна||ru|Жизнь Клима Самгина}}» — пра лёсы рускай інтэлігенцыі ў пераломную эпоху, яе цяжкім і слізкім шляху ў рэвалюцыю, выкрыванні яе ілюзій і памылак. Раман застаўся не дапісаны да фіналу, тым не менш успрымаецца літаратуразнаўцамі як суцэльны твор, неабходны, на думку Д. Быкава, для чытання любым чалавекам, хто хоча спасцігнуць і зразумець рускае XX стагоддзе{{sfn|Быков|2012|c=280}}. Адзначаючы, што Горкага і яго героя, Кліма Самгіна, радніць прыцэльны погляд прыкмячаць за людзьмі «самае агіднае, засяроджанасць на адштурхвальных дэталях і жудаснаватых гісторыях», [[Дзмітрый Львовіч Быкаў|Д. Быкаў]] называе «Жыццё Кліма Самгіна» выдатным прыкладам «выкарыстання ўласных заганаў для стварэння сапраўднай літаратуры». Раман неаднаразова экранізаваны як культавы твор [[сацыялістычны рэалізм|сацыялістычнага рэалізму]] і стаў літаратурнай асновай для спектакляў у многіх тэатрах СССР{{sfn|Быков|2012|c=279—283}}. 11 мая 1934 года, прастудзіўшыся пасля начлегу на халоднай зямлі пад адкрытым небам на дачы ў Горках пад Масквой, нечакана памірае ад крупознага [[Пнеўманія|запалення лёгкіх]] сын Горкага — {{нп5|Максім Аляксеевіч Пяшкоў|Максім Пяшкоў|ru|Пешков, Максим Алексеевич}}. У ноч, калі паміраў яго сын, Горкі на першым паверсе дачы ў Горках абмяркоўваў з прафесарам [[Аляксей Дзмітрыевіч Спяранскі|А. Д. Спяранскім]] дасягненні і перспектывы Інстытута эксперыментальнай медыцыны і праблему {{нп5|Неўміручасць|неўміручасці|ru|Бессмертие}}, якую ён лічыў актуальнай і дасягальнай для навукі. Калі ў тры гадзіны ночы суразмоўцам паведамілі пра смерць Максіма, Горкі запярэчыў: «Гэта ўжо не тэма» і працягваў захоплена тэарэтызаваць аб бессмяротнасці<ref name=autogenerated2 />{{sfn|Быков|2012|c=339—340}}. === Смерць === [[Файл:Maxim Gorkiy deathbed.jpg|250px|thumb|Максім Горкі на смяротным адры.]] 27 мая 1936 года Горкі цягніком у няважным стане вярнуўся ў Маскву з адпачынку з {{нп5|Мыс Мікалая|Тэселі|ru|Мыс Николая}} (Крым). З вакзалу адправіўся ў сваю «рэзідэнцыю» у {{нп5|Музей-кватэра А. М. Горкага (Масква)|асабняк Рабушынскага|ru|Музей-квартира А. М. Горького (Москва)}} на Малой Нікіцкай вуліцы пабачыць унучак Марфу і Дар’ю, якія ў гэты час хварэлі [[грып]]ам; вірус перадаўся і дзядулі{{sfn|Басинский|2005|с=396}}. На наступны дзень, пасля наведвання магілы сына на [[Новадзявочыя могілкі|Новадзявочых могілках]] Горкі [[Прастуда|прастудзіўся]] на халодным ветраным надвор’і і захварэў; праляжаў у {{нп5|Горкі-10|Горках|ru|Горки-10}} тры тыдні. ДА 8 чэрвеня стала ясна, што пацыент ужо не выздаравее. Тройчы да ложка паміраючага Горкага прыязджаў [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталін]] — 8, 10 і 12 чэрвеня, Горкі знайшоў у сабе сілы падтрымаць гутарку пра жанчын-пісьменніц і іх выдатных кнігах, пра [[Французская літаратура|французскую літаратуру]] і жыццё французскага сялянства{{sfn|Быков|2012|с=343—344}}. У спальні безнадзейна хворага, які знаходзіўся ў свядомасці, у апошнія дні жыцця з ім развіталіся самыя блізкія людзі, сярод якіх былі афіцыйная жонка {{нп5|Кацярына Паўлаўна Пяшкова|К. П. Пяшкова|ru|Пешкова, Екатерина Павловна}}, нявестка {{нп5|Надзея Аляксееўна Пяшкова|Н. А. Пяшкова па мянушцы Цімоша|ru|Пешкова, Надежда Алексеевна}}, асабісты сакратар ў [[Сарэнта]] {{нп5|Марыя Ігнатаўна Будберг|М. І. Будберг|ru|Будберг, Мария Игнатьевна}}, медсястра і сябар сям’і [[Алімпіяда Дзмітрыеўна Чарткова|А. Д. Чарткова]] (Ліпа), літаратурны сакратар, а затым дырэктар Архіва Горкага {{нп5|Пётр Пятровіч Кручкоў|П. П. Кручкоў|ru|Крючков, Пётр Петрович}}<ref name=autogenerated2 />, мастак [[Іван Мікалаевіч Ракіцкі|І. М. Ракіцкі]], які некалькі гадоў жыў у сям’і Горкага<ref name=autogenerated1 />. 18 чэрвеня прыблізна ў 11 раніцы Максім Горкі памёр у {{нп5|Горкі-10|Горках|ru|Горки-10}}, на 69-м годзе жыцця, перажыўшы сына крыху больш чым на два гады. Апошнія словы Горкага, тыя, што засталіся ў гісторыі, былі сказаны медсястры Ліпе (А. Д. Чарткова) — «А ведаеш, я зараз з Богам спрачаўся. Ух, як спрачаўся»{{sfn|Быков|2012|c=345|name=autogenerated3}}<ref name=autogenerated1 />. Пры неадкладна праведзеным тут жа, на стале ў спальні, {{нп5|Аўтапсія|ускрыцці|ru|Вскрытие}} высветлілася, што [[лёгкія]] памерлага знаходзіліся ў жахлівым стане, {{нп5|Пляўральная поласць|плеўра|ru|Плевральная полость}} прырасла да рэбраў, завапнякавалася, абодва лёгкіх закасцянелі, — так што лекары дзівіліся, якім чынам Горкі наогул дыхаў. З гэтых фактаў вынікала, што з дактароў здымалася адказнасць за магчымыя памылкі ў лячэнні гэтак далёка нябачнага захворвання, несумяшчальнага з жыццём. У ходзе ўскрыцця мозг Горкага быў выняты і дастаўлены ў маскоўскі {{нп5|НДІ мозгу АМН СССР|Інстытут мозгу|ru|НИИ мозга АМН СССР}} для далейшага вывучэння. Па рашэнні Сталіна цела было [[Крэмацыя|крэміравана]], прах змешчаны ва ўрне {{нп5|Некропаль ля Крамлёўскай сцяны|ля Крамлёўскай сцяны|ru|Некрополь у Кремлёвской стены}} на [[Красная плошча (Масква)|Краснай плошчы]] ў [[Масква|Маскве]]. Пры гэтым ўдаве К. П. Пяшковай было адмоўлена ў пахаванні часткі праху ў магіле сына Максіма на [[Новадзявочыя могілкі|Новадзявочых могілках]]<ref name=autogenerated1 />. [[Файл:Kremlin Wall Necropolis 23.JPG|250px|left|thumb|Надгробная пліта ў Крамлёўскай сцяне.]] На пахаванні, у ліку іншых, урну з прахам Горкага неслі [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталін]] і [[Вячаслаў Міхайлавіч Молатаў|Молатаў]]. Абставіны смерці Максіма Горкага і яго сына некаторымі лічацца «падазронымі», хадзілі чуткі пра [[Атручванне|атручванні]]<ref>''Лидия Спиридонова.'' [http://www.lgz.ru/article/16391/ Бацилла для Буревестника. Как ни удивительно, историкам литературы удалось доказать: убийца М. Горького — «фармацевт» Ягода] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110913151209/http://www.lgz.ru/article/16391/ |date=13 верасня 2011 }} // [[Литературная газета]], № 24 (6326), 15 июня 2011.</ref>, якія не знайшлі пацверджання<ref name=autogenerated3 /><ref name=autogenerated2 />. Сярод іншых абвінавачванняў [[Генрых Рыгоравіч Ягода|Генрыха Ягоды]] і {{нп5|Пётр Пятровіч Кручкоў|Пятра Кручкова|ru|Крючков, Пётр Петрович}} на {{нп5|Трэці маскоўскі працэс|Трэцім Маскоўскім працэсе|ru|Третий московский процесс}} 1938 года было абвінавачванне ў атручванні сына Горкага. Згодна з допытам Ягоды, Максім Горкі быў забіты па загаду [[Леў Давідавіч Троцкі|Троцкага]], а забойства сына Горкага, {{нп5|Максім Алексеевіч Пяшкоў|Максіма Пяшкова|ru|Пешков, Максим Алексеевич}}, было яго асабістай ініцыятывай. Падобныя паказанні даў Кручкоў. І Ягода, і Кручкоў у ліку іншых асуджаных былі расстраляныя па прысудзе суда. Аб’ектыўных пацверджанняў іх «прызнаннях» не існуе, Кручкоў пасля быў рэабілітаваны<ref name=autogenerated3 /><ref name=autogenerated2 />. Некаторыя публікацыі ў смерці Горкага абвінавачваюць Сталіна<ref>''Анненков Ю. П.'' Дневник моих встреч.</ref>. Важным эпізодам у [[Рэпрэсіі ў СССР|«Маскоўскіх працэсах»]] быў {{нп5|Трэці маскоўскі працэс||ru|Третий московский процесс}} (1938), дзе сярод падсудных былі тры лекара ({{нп5|Ігнат Мікалаевіч Казакоў|Казакоў|ru|Казаков, Игнатий Николаевич}}, {{нп5|Леў Рыгоравіч Левін|Левін|ru|Левин, Лев Григорьевич}} і {{нп5|Дзмітрый Дзмітрыевіч Плятнёў|Плятнёў|ru|Плетнёв, Дмитрий Дмитриевич}}), які абвінавачваліся ў забойстве Горкага і іншых<ref name=autogenerated2 />. == Сям’я і асабістае жыццё == # Жонка ў 1896—1903 гг. — ''{{нп5|Кацярына Паўлаўна Пяшкова||ru|Пешкова, Екатерина Павловна}}'' (народжаная Волжына) (1876—1965). Развод афіцыйна не афармляўся<ref name=autogenerated20140204-1>{{cite web | url = http://gazeta.aif.ru/_/online/dochki/348/42_01 | title = Три жены Максима Горького}}</ref>. ## Сын — ''{{нп5|Максім Аляксеевіч Пяшкоў||ru|Пешков, Максим Алексеевич}}'' (1897—1934), яго жонка ''{{нп5|Надзея Аляксееўна Пяшкова||ru|Пешкова, Надежда Алексеевна}}'' («Цімоша») ### Унучка — ''[[Марфа Максімаўна Пяшкова]]'', яе муж ''{{нп5|Сярго Лаўрэнцьевіч Берыя||ru|Берия, Серго Лаврентьевич}}'' #### Праўнучкі — ''Ніна'' і ''Надзея'' #### Праўнук — ''Сяргей'' (насілі прозвішча «Пяшкоў» з-за лёсу Берыі) ### Унучка — ''{{нп5|Дар’я Максімаўна Пяшкова||ru|Пешкова, Дарья Максимовна}}'', яе муж ''{{нп5|Аляксандр Канстанцінавіч Гравэ||ru|Граве, Александр Константинович}}'' #### Праўнук — ''{{нп5|Максім Аляксандравіч Пяшкоў|Максім|ru|Пешков, Максим Александрович}}'' — савецкі і расійскі дыпламат #### Праўнучка — ''Кацярына'' ##### Прапраўнук — ''Аляксей Пяшкоў'', сын Кацярыны<ref>[http://www.izvestia.ru/news/334840 Алеша Пешков пишет книгу о наркотиках // Известия]</ref> ##### Прапраўнук — ''Цімафей Пяшкоў'', PR-тэхнолаг, сын Кацярыны<ref>[http://beta.tvzvezda.ru/news/vstrane_i_mire/content/201502041457-ggtv.htm PR-службу телеканала «Звезда» возглавил праправнук Максима Горького, Тимофей Пешков]</ref><ref>[http://www.pr-files.ru/people/?a=view&id=98 Пешков Тимофей. Люди PR-files]</ref> ## Дачка — ''Кацярына Аляксееўна Пяшкова'' (1901—1906), памёрла ад [[менінгіт]]у<ref name=autogenerated4 /><ref name=autogenerated5 /> ## Прыёмны і хросны сын — ''{{нп5|Зіновій Аляксеевіч Пяшкоў||ru|Пешков, Зиновий Алексеевич}}'', брат [[Якаў Міхайлавіч Свярдлоў|Якава Свярдлова]], хроснік Горкага, які ўзяў яго прозвішча, і дэ факта прыёмны сын, яго жонка ''(1) Лідзія Бурага'' # Фактычная жонка<ref name="БСЭ" /><ref name=autogenerated20140204-1 /><ref>{{кніга|аўтар =Вайнберг, И. И.|частка = Горький Максим|загаловак = Русские писатели. 1800—1917: Биографический словарь|месца = Москва|выдавецтва = Советская энциклопедия|год = 1989|том =1: А—Г|старонкі = 656|старонак = 672|isbn = 5-85270-136-X}}</ref> в 1903—1919 г.г. — ''{{нп5|Марыя Фёдараўна Андрэева||ru|Андреева, Мария Фёдоровна}}'' (1868—1953) — актрыса, рэвалюцыянерка, савецкі дзяржаўны і партыйны дзеяч ## Прыёмная дачка — ''Кацярына Андрэеўна Жэлябужская'' (бацька — сапраўдны стацкі саветнік Жэлябужскі, Андрэй Аляксеевіч) + ''Абрам Гармант'' ## Прыёмны сын — ''{{нп5|Юрый Андрэевіч Жэлябужскі||ru|Желябужский, Юрий Андреевич}}'' (бацька — сапраўдны стацкі саветнік Жэлябужскі, Андрэй Аляксеевіч) # Сужыцелька ў 1920—1933 гг. — ''{{нп5|Марыя Ігнатаўна Будберг||ru|Будберг, Мария Игнатьевна}}'' (1892—1974) — баранэса, як мяркуецца двайны агент [[АДПУ пры СНК СССР|АДПУ]] і англійскай разведкі<ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/article-488824/The-sexy-Russian-spy-Lib-Dem-leader-hopeful-Nick-Cleggs-past.html The sexy Russian spy in Lib Dem leader hopeful Nick Clegg’s past]{{ref-en}}</ref>. === Акружэнне Максіма Горкага === [[Файл:1933 Pjotr Kryuchkov Maxim Gorky Genrikh Yagoda.png|250px|thumb|{{нп5|Пётр Пятровіч Кручкоў|Пётр Кручкоў|ru|Крючков, Пётр Петрович}}, Максім Горкі і [[Генрых Рыгоравіч Ягода|Генрых Ягода]] ў 1933 годзе.]] * Варвара Васільеўна Шайкевіч — жонка А. М. Ціханава (Сераброва), умілаваная Горкага, якая, як мяркуецца, мела ад яго {{нп5|Ніна Аляксандраўна Ціханава (балерына)|дачку Ніну|ru|Тихонова, Нина Александровна (балерина)}}{{sfn|Быков|2012|c=246}}. Факт біялагічнага бацькоўства Горкага лічыла бясспрэчным на працягу ўсяго жыцця і сама балерына Ніна Ціханава (1910—1995)<ref name=zverev-art>[http://zverev-art.narod.ru/ras/34.htm Очерк Юрия Зверева. Нина Тихонова. Внебрачная дочь М. Горького]</ref>. * [[Аляксандр Мікалаевіч Ціханаў|Аляксандр Мікалаевіч Ціханаў (Сераброў)]] — літаратар, памочнік, сябар Горкага і Андрэевай з пачатку 1900-х гадоў<ref>[http://isaran.ru/?q=ru/fund&ida=5&guid=A5226E53-47D8-0754-E6D5-7C6E3F880EFA Архив Горького ИМЛИ РАН. Тихонов Александр Николаевич (псевдоним — Серебров) (1880—1956), литературный деятель, писатель; один из основателей, редактор и заведующий издательством «Всемирная литература»]</ref>. * [[Іван Мікалаевіч Ракіцкі]] — мастак, які жыў у сям’і Горкага на працягу 20 гадоў. * Хадасевічы: [[Уладзіслаў Феліцыянавіч Хадасевіч|Уладзіслаў]], яго жонка {{нп5|Ніна Мікалаеўна Бярберава|Ніна Бярберава|ru|Берберова, Нина Николаевна}}; пляменніца Валянціна Міхайлаўна, яе муж [[Андрэй Фёдаравіч Дыдэрыхс|Андрэй Дыдэрыхс]]. * Якаў Ізраілевіч<ref>[https://www.sovsekretno.ru/articles/id/920/ Е. А. Желябужская. Горький антиквариат] {{ref-ru}}</ref>. * {{нп5|Пётр Пятровіч Кручкоў|Пётр Кручкоў|ru|Крючков, Пётр Петрович}} — літаратурны сакратар, затым дырэктар Архіва Горкага, у 1938 годзе разам з [[Генрых Рыгоравіч Ягода|Ягодам]] расстраляны па абвінавачванні ў забойстве сына Горкага<ref name=autogenerated2 />. * {{нп5|Мікалай Яўгенавіч Бурэнін|Мікалай Бурэнін|ru|Буренин, Николай Евгеньевич}} — бальшавік, член «баявой тэхнічнай групы» [[Расійская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя|РСДРП]], які суправаджаў Горкага ў паездцы па Амерыцы, музыкант, кожны вечар у ЗША граў для Горкага. * Алімпіяда Дзмітрыеўна Чарткова («Ліпа») — медсястра, сябар сям’і<ref name=autogenerated1 />. * Яўген Кякіст — пляменнік {{нп5|Марыя Фёдараўна Андрэева|М. Ф. Андрэевай|ru|Андреева, Мария Фёдоровна}}. * Аляксей Леанідавіч Жэлябужскі — пляменнік першага мужа М. Ф. Андрэевай, пісьменнік, драматург. == Канцэпцыя неўміручасці == {{Урэзка |Выраўноўванне = right |Шырыня = 300px |Змест = ''«Наогул жа сьмерць, у параўнанні з працягласцю жыцця па часе і з яе насычанасцю пышным трагізмам - момант мізэрны, да таго ж пазбаўлены ўсіх прыкмет сэнсу. І калі гэта страшна - то страшна дурное. Рэчы на ​​тэму «вечнага абнаўлення» і г. д. Не могуць схаваць ідыятызму так званай прыроды. Было б больш разумна і эканамічней стварыць людзей вечнымі, як, трэба меркаваць, вечны сусвет, таксама не жыве ў нястачы ў частковым «разбурэнні ды адраджэнні». Аб бессмяротнасці або шматгадовым быцці неабходна паклапаціцца волі і розуму людзей. Цалкам упэўнены, што яны гэтага дасягнуць».'' |Подпіс = Максім Горкі, з ліста {{нп5|Ілья Аляксандравіч Груздзеў|Ілье Груздзеву|ru|Груздев, Илья Александрович}}, 1934''{{sfn|Басинский|2005|с=397}} }} [[Метафізіка|Метафізічная]] канцэпцыя {{нп5|Неўміручасць|неўміручасці|ru|Бессмертие}} — не ў [[Рэлігія|рэлігійным]] сэнсе, а менавіта як фізічнай неўміручасці чалавека, — займала розум Горкага на працягу дзесяцігоддзяў, грунтавалася на яго тэзісах аб «поўным пераходзе ўсёй матэрыі ў псіхічную», «знікненні фізічнай працы», «царстве думкі»{{sfn|Быков|2012|с=238—239}}. Гэтая тэма абмяркоўвалася і была падрабязна заканспектавана пісьменнікам у ходзе гутаркі з [[Аляксандр Аляксандравіч Блок|Аляксандрам Блокам]], якая адбылася 16 сакавіка 1919 года ў Санкт-Пецярбургу, у выдавецтве «Всемирная литература», на святкаванні ўяўнага 50-гадовага юбілею Горкага («юбіляр» зменшыў сабе год). Блок быў настроены скептычна і заявіў, што ў неўміручасць не верыць. Горкі ў адказ запярэчыў, што колькасць [[атам]]аў у [[Сусвет|Сусвеце]], якім бы няўяўна велізарным яно ні было, — усё роўна вядома, а такім чынам цалкам магчыма «вечнае вяртанне». І праз шматлікія стагоддзі зноў можа атрымацца так, што Горкі і Блок зноў будуць весці дыялог у Летнім садзе «такім жа хмурным вечарам пецярбургскай вясны». Праз 15 гадоў тэму неўміручасці Горкі з ранейшай ўпэўненасцю абмяркоўваў з лекарам, прафесарам [[Аляксей Дзмітрыевіч Спяранскі|А. Д. Сперанскім]]{{sfn|Быков|2012|c=348}}. Па вяртанні ў СССР у 1932 годзе, Горкі звярнуўся да [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталіна]] з прапановай стварыць {{нп5|Усесаюзны інстытут эксперыментальнай медыцыны||ru|Всесоюзный институт экспериментальной медицины}} (УІЭМ), які займаўся б, у прыватнасці, і праблемай неўміручасці. Сталін падтрымаў просьбу Горкага, інстытут быў у тым жа годзе створаны ў [[Санкт-Пецярбург|Ленінградзе]] на базе раней існавалага Імператарскага інстытута эксперыментальнай медыцыны, заснаванага {{нп5|Ольдэнбургская дынастыя|прынцам Ольдэнбургскім|ru|Ольденбургская династия}}, які з’яўляўся папячыцелем інстытута да лютага 1917 года. У 1934 годзе інстытут УІЭМ быў пераведзены з Ленінграда ў Маскву. Адной з прыярытэтных задач інстытута было максімальнае падаўжэнне чалавечага жыцця, гэтая ідэя выклікала наймацнейшы энтузіязм Сталіна і іншых членаў Палітбюро. Сам Горкі, будучы цяжка хворым чалавекам, ставячыся да ўласнай няўхільна надыходзячай [[Смерць|смерці]] абыякава, іранічна і нават пагарджаючы яе, верыў у прынцыповую магчымасць дасягнення навуковымі сродкамі чалавечага неўміручасці. Сябар і лекар Горкага, загадчык аддзела патафізіялогіі УІЭМ, прафесар [[Аляксей Дзмітрыевіч Спяранскі|А. Д. Спяранскі]], з якім Горкі пастаянна вёў даверныя размовы пра бессмяротнасць, лічыў у размове з пісьменнікам максімальнай навукова абгрунтаванай мяжою працягласці жыцця чалавека, і то ў аддаленай перспектыве, — 200 гадоў. Аднак прафесар Спяранскі прама сказаў Горкаму, што зрабіць чалавека несмяротным медыцына не зможа ніколі. «Дрэнная ваша медыцына», — уздыхнуў Горкі з вялікай крыўдай за магчымасці ''ідэальнага чалавека будучага''{{sfn|Басинский|2005|с=408—410}}. == Горкі і яўрэйскае пытанне == У жыцці і творчасці Максіма Горкага {{нп5|яўрэйскае пытанне||ru|Еврейский вопрос}} займала значнае месца. Для сучаснага сусветнага {{нп5|яўрэйства||ru|Еврейство}} Горкі традыцыйна — самы ўшанаваны з савецкіх пісьменнікаў неяўрэйскага паходжання. Адным з дэвізаў жыцця Горкі прызнаваў словы яўрэйскага мудраца і настаўніка закону {{нп5|Гілель|Гілеля|ru|Гиллель}}: "Калі я не за сябе, то хто ж за мяне? А калі я толькі за сябе, то што ж я? "Менавіта гэтыя словы, па перакананні Горкага, выказваюць самую сутнасць калектыўнага ідэалу [[сацыялізм]]у{{sfn|Басинский|2005|с=176—181}}. У 1880-х гадах пісьменнік у нарысе [http://www.lechaim.ru/ARHIV/131/61.htm «Погром»] (упершыню апублікаваны ў зборніку «Дапамога яўрэям, якія пацярпелі ад неўраджаю», 1901<ref>{{ЭЯЭ|11281|Горький Максим}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.jewish.ru/history/press/2009/08/news994276864.php|title=Горький боролся с антисемитизмом|author=Иосиф Тельман|date=2009-08-07|publisher=// Jewish.ru|accessdate=2017-03-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170304114238/http://www.jewish.ru/history/press/2009/08/news994276864.php|archivedate=2017-03-04|deadlink=yes}}</ref>) з гневам і асуджэннем апісаў {{нп5|яўрэйскі пагром||ru|Еврейский погром}} у [[Ніжні Ноўгарад|Ніжнім Ноўгарадзе]], сведкам якога ён стаў. А тых, хто граміў яўрэйскае жыллё, адлюстраваў выразнікамі «цёмнай і узлаванай сілы»{{sfn|Басинский|2005|с=176—181}}. У 1914 годзе, падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]], калі [[Яўрэі|яўрэяў]] масава {{нп5|Гісторыя яўрэеў ў Расіі|высялялі з прыфрантавой зоны|ru|История евреев в России}} руска-германскага фронту, па ініцыятыве Горкага было створана Рускае таварыства для вывучэння яўрэйскага жыцця і ў 1915 годзе пачаўся выпуск публіцыстычнага зборніка «{{нп5|Шчыт (літаратурны зборнік, 1915)|Шчыт|ru|Щит (литературный сборник, 1915)}}» у інтарэсах абароны яўрэяў. Горкі напісаў некалькі артыкулаў аб яўрэях, дзе не толькі ўзвысіў яўрэйскі народ, але і абвясціў яго заснавальнікам ідэі [[сацыялізм]]у, «рухавіком гісторыі», «дрожджамі, без якіх немагчымы гістарычны прагрэс». У вачах рэвалюцыйна настроеных масаў такая характарыстыка выглядала тады вельмі прэстыжна, у ахавальных кансэрватыўных колах — выклікала насмешку. У дачыненні да лейтматываў сваёй творчасці Горкі знайшоў у яўрэях тых самых «ідэалістаў», якія не прызнавалі ўтылітарнага матэрыялізму і шмат у чым адпавядалі яго рамантычным намерам «новых людзей». У 1921—1922 гадах Горкі, карыстаючыся сваім аўтарытэтам у [[Уладзімір Ільіч Ленін|Леніна]] і [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталіна]], асабіста дапамог 12 яўрэйскім пісьменнікам на чале з буйным [[Сіянізм|сіяністам]], паэтам {{нп5|Хаім Нахман Бялік|Хаімам Бялікам|ru|Бялик, Хаим Нахман}} эміграваць з Савецкай Расіі ў [[Брытанскі мандат у Палесціне|Палестыну]]. З прычыны гэтай падзеі Горкага прылічаюць да дзеячаў, якія стаялі ля вытокаў {{нп5|Алія (тэрмін)|выезду савецкіх яўрэяў|ru|Алия (термин)}} на гістарычныя тэрыторыі [[Зямля абетаваная|Зямлі абетаванай]]. У 1906 годзе, выступаючы на ​​яўрэйскім мітынгу ў [[Нью-Ёрк]]у, Горкі выступіў з прамовай, якая затым была апублікаваная артыкулам пад назвай «Аб яўрэях» і разам з артыкулам «Пра „[[Бунд]]“» і нарысам «Пагром» склала кнігу Горкага, якая выйшла ў тым жа годзе асобным выданнем і была прысвечана яўрэйскаму пытанню. У нью-ёркскай прамове Горкі, у прыватнасці, заявіў: «У працяг ўсяго цяжкага шляху чалавецтва да прагрэсу, да святла, на ўсіх этапах стомнага шляху яўрэй стаяў жывым пратэстам, даследчыкам. Ён заўсёды быў тым маяком, на якім горда і высока разгараўся над усім светам неаслабны пратэст супраць усяго бруднага, усяго нізкага ў чалавечым жыцці, супраць грубых актаў гвалту чалавека над чалавекам, супраць агіднай пошласці духоўнага невуцтва»{{sfn|Басинский|2005|с=176—181}}. Далей у сваёй прамове з трыбуны Горкі распаўсюджваўся аб тым, што «адна з прычын жудаснай нянавісці да яўрэяў — гэта тое, што яны далі свету хрысціянства, падавіўшы ў чалавеку звера і абудзіўшы ў ім сумленне — пачуццё любові да людзей, патрэбу думаць пра дабро ўсіх людзей». Пасля навукоўцы і гісторыкі шмат спрачаліся пра дзіўнае разуменнt Горкім [[хрысціянства]] як [[Іўдаізм|іўдзейскай]] рэлігіі — некаторыя спісвалі гэта на адсутнасць у пісьменніка базавай адукацыі па {{нп5|Закон Божы (дысцыпліна)|Закону Божаму|ru|Закон Божий (дисциплина)}} і ведаў у {{нп5|Рэлігіязнаўства|рэлігіязнаўстве|ru|Религиоведение}}, іншыя лічылі неабходным рабіць папраўку на гістарычны кантэкст. Разам з тым цікавасць навукоўцаў і літаратуразнаўцаў выклікалі таксама цікавасць Горкага да [[Стары Запавет|Старога Запавету]] і, у асаблівасці, да [[Кніга Іова|Кнігі Іова]]{{sfn|Басинский|2005|с=176—181}}. У дарэвалюцыйнай Расіі асобныя літаратурныя крытыкі падазравалі Горкага і ў [[антысемітызм]]е. Падставай да такіх здагадках паслужылі словы некаторых персанажаў пісьменніка — напрыклад, Рыгора Арлова ў першай рэдакцыі аповяду «Муж і жонка Арловы». Пад «антысеміцкім» вуглом часткай крытыкаў успрымалася і апавяданне «Каін і Арцём». Літаратуразнаўцы больш позняга перыяду адзначалі, што аповяд [[амбівалентнасць|амбівалентны]], гэта значыць дае магчымасць множных інтэрпрэтацый, здабывання розных сэнсаў — нават супрацьлеглых і узаемавыключальных, пры тым што сапраўдная аўтарская задума была вядомы толькі Горкаму{{sfn|Басинский|2005|с=176—181}}. У прадмове да зборніка «Горкі і яўрэйскае пытанне», выдадзеным ў 1986 годзе на рускай мове ў [[Ізраіль|Ізраілі]], яго аўтары-складальнікі Міхаіл (Мелех) Агурскі і Маргарыта Шклоўская прызнавалі: «Наўрад ці знойдзецца рускі культурны ці грамадскі дзеяч XX стагоддзя, які б у такой меры, як Максім Горкі, быў знаёмы з яўрэйскімі праблемамі, з яўрэйскімі культурнымі каштоўнасцямі, яўрэйскай гісторыяй, палітычнымі і духоўнымі пошукамі яўрэйскага народа»{{sfn|Басинский|2005|с=176}}. == Сексуальнасць Горкага == Павышаную [[сексуальнасць чалавека|сексуальнасць]] Горкага, якая адбілася ў яго творчасці, была адзначана шматлікімі яго сучаснікамі і знаходзілася ў загадкавым супярэчнасці са шматгадовай [[Туберкулёз лёгкіх|цяжкай хранічнай хваробай]], адзначаюць пісьменнікі і літаратуразнаўцы [[Дзмітрый Львовіч Быкаў|Дзмітрый Быкаў]] і {{нп5|Павел Валер’евіч Басінскі|Павел Басінскі|ru|Басинский, Павел Валерьевич}}. Падкрэсліваліся ўнікальныя асаблівасці мужчынскай прыроды арганізму Горкага: ён не адчуваў фізічнага болю, валодаў звышчалавечай інтэлектуальнай працаздольнасцю і вельмі часта маніпуляваў сваёй знешнасцю, што пацвярджае мноства яго фатаграфій{{sfn|Басинский|2005|с=441}}. У гэтай сувязі ставіцца пад сумнеў карэктнасць дыягназу [[туберкулёз]]у, які, згодна з агульнапрызнаным [[эпікрыз]]ам, развіваўся ў Горкага на працягу 40 гадоў, у адсутнасць [[антыбіётыкі|антыбіётыкаў]], — і тым не менш пісьменнік захоўваў працаздольнасць, цягавітасць, тэмперамент і выдатную [[патэнцыя|мужчынскую сілу]] на працягу ўсяго жыцця, амаль аж да скону. Сведчаннем гэтага з’яўляюцца шматлікія шлюбы, захапленні і сувязі Горкага (парой мімалётныя, якія праходзяць паралельна), што суправаджалі ўвесь яго пісьменніцкі шлях і засведчаныя мноствам незалежнай адна ад адной крыніц. Яшчэ ў лісце 1906 года [[Леанід Мікалаевіч Андрэеў|Леаніду Андрэеву]] з [[Нью-Ёрк]]а адразу пасля прыбыцця ў Амерыку Горкі адзначае: «Цікавая тут [[прастытуцыя]] і [[рэлігія]]»{{sfn|Басинский|2005|с=289}}. Распаўсюджаным сярод сучаснікаў Горкага было сцвярджэнне аб тым, што на [[Капры]] «Горкі ў гатэлях не прапускаў ніводнай пакаёўкі». Гэта якасць асобы пісьменніка праявіла сябе і ў яго прозе. Раннія творы Горкага асцярожныя і цнатлівыя, аднак у пазнейшых, як адзначае Д. Быкаў, "ён перастае саромецца чаго б там ні было — нават [[Іван Аляксеевіч Бунін|Буніну]] далёка да горкаўскага [[эротыка|эратызму]], хоць у Горкага ён ніяк не эстэтызаваны, [[секс]] апісваецца цынічна, груба, часта з агідай "{{sfn|Быков|2012|с=245—246}}. Акрамя вядомых умілаваных Горкага мемуарысткі {{нп5|Ніна Мікалаеўна Берберава|Ніна Берберава|ru|Берберова, Нина Николаевна}} і Кацярына Жэлябужская паказвалі таксама на сувязь Горкага з жонкай пісьменніка Аляксандра Ціханава (Сераброва) Варварай Шайкевіч, чыя дачка {{нп5|Ніна Аляксандраўна Ціханава|Ніна|ru|Тихонова, Нина Александровна (балерина)}} (нар. 23 лютага 1910) ашаламляла сучаснікаў сваім падабенствам з Горкім. Вельмі нядобрая для пралетарскага класіка прыжыццёвая версія, што цыркуляваць сярод яго знаёмых, паказвае на {{нп5|снахацтва|запал|ru|Снохачество}} Горкага да ўласнай нявесткі {{нп5|Надзея Аляксееўна Пяшкова|Надзеі|ru|Пешкова, Надежда Алексеевна}}, якой ён даў мянушку Цімоша<ref name="Ардов">''Протоиерей {{нп5|Міхаіл Віктаравіч Ардаў|Михаил Ардов|ru|Ардов, Михаил Викторович}}''. [http://www.uni-potsdam.de/u/slavistik/zarchiv/0998wc/n173h161.htm Ненаписанная трагедия. История невестки Горького ждет своего Шекспира!] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20161211063503/http://www.uni-potsdam.de/u/slavistik/zarchiv/0998wc/n173h161.htm |date=11 снежня 2016 }} — «Кулиса НГ». Приложение к «Независимой газете». 1998, № 15, сентябрь.</ref>. Па ўспамінах [[Карней Іванавіч Чукоўскі|Карнея Чукоўскага]], апошняя пасія Горкага {{нп5|Марыя Ігнатаўна Будберг|Марыя Будберг|ru|Будберг, Мария Игнатьевна}} прыцягнула пісьменніка не столькі прыгажосцю, колькі «неверагоднай сексуальнай прыцягальнасцю». Аб развітальных моцных, здаровых абдымках і гарачым, далёка не брацкім пацалунку паміраючага Горкага ўспамінала яго хатняя медсястра Ліпа — [[Алімпіяда Дзмітрыеўна Чарткова|А. Д. Чарткова]]{{sfn|Быков|2012|c=245—246}}<ref name=autogenerated1 /><ref name=autogenerated4 /><ref name="Белоусова" />. [[Гіперсексуальнасць]] Горкага звязваюць з падзеямі яго юнацтва. Згодна з распаўсюджанай сярод літаратуразнаўцаў трактоўкай, гісторыя страты нявіннасці 17-гадовым Алёшам Пяшковым апісана ў аповядзе «Аднойчы восенню», дзе герой праводзіць ноч з [[прастытуцыя|прастытуткай]] на беразе пад лодкай. З тэкстаў позняга Горкага вынікае, што ў юныя гады ён з непрыязнасцю ўспрымаў цялесныя адносіны, не заснаваныя на духоўнай блізкасці. У апавяданні «Аб першым кахання» Горкі піша: "Я верыў, што адносіны да жанчыны не абмяжоўваюцца тым актам фізічнага зліцця, які я ведаў у яго па-жабрацку грубай, жывёльна простай форме, — гэты акт выклікаў у ва мне амаль агіду, нягледзячы на ​​тое, што я быў моцны, даволі пачуццёвы юнак і валодаў лёгка ўзбудлівым уяўленнем "{{sfn|Быков|2012|c=49—50}}. == Адзнакі == «Вы былі нібы высокая арка, перакінутая паміж двума светамі — мінулым і будучым, а таксама паміж Расіяй і Захадам», — пісаў Горкаму [[Рамэн Ралан]] у 1918 годзе<ref>[http://www.ras.ru/FStorage/download.aspx?Id=e76e8563-1b68-4b34-aeb6-22d4f40cfdf4] // Переписка А. М. Горького с зарубежными литераторами. — С. 142</ref>. [[Іван Аляксеевіч Бунін|Іван Бунін]], які выйграў у Горкага канкурэнцыю за [[Нобелеўская прэмія па літаратуры|Нобелеўскую прэмію па літаратуры]], прызнаваў «майстравітасць» Горкага, але не бачыў у ім буйнога таленту, і яго сусветную славу лічыў «бяспрыкладнай па незаслужанасці»<ref>{{Cite news|title=Горький|url=http://bunin.niv.ru/bunin/rasskaz/pod-serpom-i-molotom/gorkiy.htm|accessdate=2018-07-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170512135836/http://bunin.niv.ru/bunin/rasskaz/pod-serpom-i-molotom/gorkiy.htm|archivedate=12 мая 2017|deadurl=yes}}</ref>. У лісце да {{нп5|Марк Аляксандравіч Алданаў|Алданава|ru|Алданов, Марк Александрович}} Бунін пісаў: «Я толькі што прачытаў — упершыню — „Мае ўніверсітэты“ Горкага. Гэта нешта зусім жахлівае — не перабольшваю! — па ілжывасці, хвальба і па такой брыдкай пахабнасці, якой няма роўні ва ўсёй расійскай літаратуры!»<ref>{{Cite web|url=http://russianway.rhga.ru/upload/main/05_Bunin4.pdf|title=''Бунин И.'' Дневники}}</ref> Шмат разоў у эміграцыі ён публічна крытыкаваў Горкага за {{нп5|Багема|багемны лад жыцця|ru|Богема}}, доўгае пражыванне ў камфортных умовах на еўрапейскіх курортах, наяўнасць празмерна вялікай для пралетарскага пісьменніка ўласнасці ў Расіі, тэатральныя паводзіны ў грамадстве. У кампаніях літаратараў і іншых творчых дзеячаў Горкі, па назіраннях Буніна, трымаўся знарочыста нязграбна і ненатуральна, «ні на каго з публікі не глядзеў, сядзеў у гуртку двух-трох абраных сяброў са знакамітасцяў, злосна хмурыўся, па-салдацку (знарочыста па-салдацку) кашляў, курыў папяросу за папяросай, цягнуў чырвонае віно, — выпіваў заўсёды поўную шклянку, не адрываючыся, да дна, — гучна вымаўляў часам для агульнага карыстання якую-небудзь сентэнцыю або палітычнае прароцтва і зноў, робячы выгляд, што не заўважае нікога вакол, то нахмурыўшыся, то барабанячы вялікімі пальцамі па стале, то з прытворнай абыякавасцю падымаючы бровы і зморшчыны лба, казаў толькі з сябрамі, але і з імі неяк мімаходзь, — хоць і без умолку…» Гаварылася таксама пра грандыёзны прыём, які ў снежні 1902 года ў маскоўскім рэстаране закаціў Горкі пасля прэм’еры ў [[Маскоўскі Мастацкі тэатр|Маскоўскім Мастацкім тэатры]] сваёй п’есы «{{нп5|На дне||ru|На дне}}», прысвечанай жабракам, галодным і абарваным насельнікам начлежак{{sfn|Басинский|2005|с=234—237, 248}}. На думку {{нп5|Вячаслаў Аляксеевіч П’яцух|Вячаслава П’яцуха|ru|Пьецух, Вячеслав Алексеевич}}, значнасць Горкага як пісьменніка ў савецкую эпоху была гіпертрафаванай з ідэалагічных пазіцый. «У сутнасці, Горкі не быў ні хітруном, ні злыднем, ні ментарам, які ўпаў у дзяцінства, а быў ён нармальны рускі ідэаліст, схільны дадумваць жыццё ў радасным кірунку, пачынаючы з таго моманту, дзе яно прымае непажаданыя рысы», адзначаў П’яцух у эсэ «Горкі Горкі»{{sfn|Быков|2012|с=277—278}}. «Горкага спарадзіў невядомы іншаму свету выключна расійскі комплекс віны інтэлігенцыі перад мужыком», — лічыла ў рэдакцыйным артыкуле да праекту «Персоны стагоддзя» выданне «Ex libris НГ». Дарэвалюцыйнага Горкага літаратуразнаўцы называлі «адным з лепшых экспанатаў у вітрыне музея маладога расійскага лібералізму і дэмакратыі», разам з тым у прароцкім пафасе «{{нп5|Старая Ізергіль|Старой Ізергіль|ru|Старуха Изергиль}}» угледжваюць далёка не бяскрыўднае {{нп5|Звышчалавек|ніцшэанства|ru|Сверхчеловек}}<ref>«{{нп5|Независимая газета|Ex libris НГ|ru|Независимая газета}}», 11 лютага 1999 г. — С. 3.</ref>. Літаратуразнавец і біёграф пралетарскага класіка [[Дзмітрый Львовіч Быкаў|Дзмітрый Быкаў]] у манаграфіі, прысвечанай Горкаму, знаходзіць яго чалавекам, «абдзеленым густам, неразборлівым у сяброўстве, славалюбным, схільным да самалюбавання пры ўсім сваім абліччы Буравесніка і праўдалюбцы», але разам з тым называе моцным, хоць і няроўным, пісьменнікам, якога хочацца чытаць і перачытваць на новым пераломе рускага гістарычнага шляху. У пачатку XXI стагоддзя, адзначае Быкаў, калі агульнапрынята як мага больш спажываць і як мага менш пры гэтым думаць, зноў сталі прывабнымі і выратавальнымі рамантычныя ідэалы Горкага, які марыў пра «новы тып чалавека, які спалучае сілу і культуру, гуманнасць і рашучасць, волю і спачуванне»{{sfn|Быков|2012|с=347—348}}. Літаратуразнавец {{нп5|Павел Валер’евіч Басінскі|Павел Басінскі|ru|Басинский, Павел Валерьевич}}, вылучаючы магутны інтэлект Горкага і надзвычай хутка набытыя ім пасля басяцкага, неадукаванага дзяцінства фантастычна шырокія, энцыклапедычныя пазнанні, шматгадовае служэнне Горкага дагматыцы сацыялізму і «калектыўнага розуму», называе самым каштоўным і цяжка вытлумачальным у яго светапоглядзе гуманістычную ідэю Чалавека, а самога Горкага — стваральнікам новай, постмадэрнісцкай «рэлігіі Чалавека» (толькі ў гэтым рэвалюцыйным сэнсе трэба разумець парадокс «''{{нп5|богабудаўніцтва||ru|Богостроительство}}''» пісьменніка). Мастацтва вывучаць у сваіх творах Чалавека і супярэчлівую людскую прыроду знутры зрабілі пісьменніка, па ацэнцы Басінскага, «духоўным правадыром свайго часу», вобраз якога сам Горкі стварыў у «Легендзе аб Данка»{{sfn|Басинский|2005|с=433—441}}. У лекцыях па рускай літаратуры [[Уладзімір Уладзіміравіч Набокаў|Уладзімір Набокаў]] пісаў, што мастацкі талент Горкага не мае вялікай каштоўнасці, але Горкі не пазбаўлены цікавасці як яркая з’ява рускага грамадскага жыцця<ref>{{Cite news|title=Лекции по русской литературе. Максим Горький (1868—1936)|url=http://nabokov-lit.ru/nabokov/kritika-nabokova/lekcii-po-russkoj-literature/gorkij.htm|accessdate=2018-07-20}}</ref>. Падобную з набокаўскай ацэнку даў творчасці Горкага [[Дзмітрый Сяргеевіч Меражкоўскі|Дзмітрый Меражкоўскі]]: «Усе лірычныя выліванні аўтара, апісанні прыроды, любоўныя сцэны — у лепшым выпадку пасрэдная, у горшым — зусім дрэнная літаратура. <…> Але тыя, хто за гэтаю сумніўнаю паэзіяй не бачыць у Горкім знамянальнай з’явы грамадскага, жыццёвага, — памыляюцца яшчэ значна больш тых, хто бачыць у ім вялікага паэта»<ref>{{Cite web|url=http://az.lib.ru/m/merezhkowskij_d_s/text_0180.shtml|title=''Мережковский Д. С.'' Чехов и Горький|publisher=az.lib.ru|accessdate=2018-07-20}}</ref>. [[Антон Паўлавіч Чэхаў|Чэхаў]] у многіх лістах з сімпатыяй адгукаўся пра Горкага, прызнаючы яго не абы які талент. Разам з тым у лісце да {{нп5|Васіль Аляксандравіч Сумбатаў|Сумбатава|ru|Сумбатов, Василий Александрович}} ён пісаў, што з часам творы Горкага забудуць, хоць сам ён наўрад ці будзе забыты<ref>{{Cite web|url=http://az.lib.ru/c/chehow_a_p/text_0570.shtml|title=''Чехов А. П.'' О Горьком|publisher=az.lib.ru|accessdate=2018-07-20}}</ref>. [[Леў Мікалаевіч Талстой|Леў Талстой]] ў 1909 годзе казаў {{нп5|Душан Пятровіч Макавіцкі|Макавіцкаму|ru|Маковицкий, Душан Петрович}}: «Перачытваў Горкага. Ён мне быў тады антыпатычны. Баяўся, што я несправядлівы. Не, не змянілася маё меркаванне»<ref>{{Cite web|url=http://feb-web.ru/feb/litnas/texts/ma4/ma4-007-.htm?cmd=p|title=Дневник, 1909—1979|author=Маковицкий Д. П.|publisher={{нп5|Фундаментальная электронная бібліятэка||ru|Фундаментальная электронная библиотека}}|accessdate=2018-07-20}}</ref>. == Горкі і шахматы == <!--{{Шахматная дыяграма | tleft | '''Ленін — Горкі''', [[1908]] | | | | | | |kd| |pd|pd| |nd| | |pd|pd | | | |bd|nl| | | | | | |pl| |pd| | | |pl|pl| | | | | | | | | |rd|bl|qd|rd |pl| | |ql| | |pl| | | | | | |rl|kl| | <center>Пазіцыя пасля 26 ходу чорных</center> Было згуляна 27. Ф:е3 Лh1+ 28. Кр:h1 Фh2х, і Ленін атрымаў [[Мат (шахматы)|мат]].}}--> Горкі быў умелым гульцом у [[шахматы]], вядомыя таксама шахматныя партыі сярод яго гасцей. Яму належаць некалькі каштоўных заўваг па шахматнай тэме, у тым ліку ў {{нп5|Некралог|некралогу|ru|Некролог}} Леніна, напісаным ў 1924 годзе. Калі ў першапачатковай рэдакцыі гэтага некралога шахматы бегла згадваюцца толькі адзін раз, то ў канчатковую рэдакцыю Горкі уставіў аповяд аб партыях Леніна супраць {{нп5|Аляксандр Аляксандравіч Багданаў|Багданава|ru|Богданов, Александр Александрович}} на [[Італія|італьянскім]] востраве [[Капры (востраў)|Капры]]<!-- {{sfn|Горький}}-->. Захавалася серыя аматарскіх фотаздымкаў, зробленых на Капры ў 1908 годзе (паміж 10 (23) і 17 (30) красавіка), калі Ленін знаходзіўся ў гасцях у Горкага. Фатаграфіі знятыя з розных ракурсаў і захавалі {{нп5|Ленін і шахматы|Леніна|ru|Ленин и шахматы}}, які гуляе з Горкім і {{нп5|Аляксандр Аляксандравіч Багданаў|Багданавым|ru|Богданов, Александр Александрович}} — вядомым рэвалюцыянерам-[[марксізм|марксістам]], [[Урач|лекарам]] і [[філосаф]]ам<ref>{{cite web |url=http://photo-day.ru/vladimir-ilich-lenin-chast-1/ |title=Владимир Ильич Ленин: часть 1 |date=2012-02-22 |publisher=Photo-Day |accessdate=2016-10-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161023055221/http://photo-day.ru/vladimir-ilich-lenin-chast-1/ |archivedate=23 кастрычніка 2016 |deadurl=yes }}</ref>. Аўтарам усіх гэтых фатаграфій (ці, прынамсі, двух з іх) быў {{нп5|Юрый Андрэевіч Жэлябужскі|Юрый Жэлябужскі|ru|Желябужский, Юрий Андреевич}}, сын {{нп5|Марыя Фёдараўна Андрэева|Марыі Андрэевай|ru|Андреева, Мария Фёдоровна}} і пасерб Горкага, а ў будучыні — буйны савецкі кінааператар, рэжысёр і сцэнарыст. У той час ён быў дваццацігадовым юнаком<ref>{{кніга |частка=Глава III. Ленин у Горького на Капри|спасылка частка=http://leninism.su/books/4049-lenin-v-italii-chexoslovakii-polshe.html?start=2 |аўтар=Московский В. П., Семенов В. Г.|загаловак=Ленин в Италии, Чехословакии, Польше |месца=М |выдавецтва=Издательство политической литературы|серыя=Памятные места |год=1986 |старонак=176 |тыраж=100 000}}</ref>. == Зносіны з беларускай літаратурай == М. Горкі актыўна чытаў газету «[[Наша ніва (1906)|Наша ніва]]», цікавіўся беларускім фальклорам. 3 1896 года ў сваяцкіх і сяброўскіх адносінах з сям’ёй [[Адам Ягоравіч Багдановіч|А. Я. Багдановіча]] (яны былі жанаты з дзвюмя роднымі сёстрамі)<ref name="БС"/>. М. Горкі першы з рускіх пісьменнікаў звярнуў увагу на беларускую літаратуру, даў высокую ацэнку творчасці [[Янка Купала|Я. Купалы]] і [[Якуб Колас|Я. Коласа]]. Пераклаў на рускую мову верш Я. Купалы «[[:s:ru:А кто там идет... (Купала/Горький)|А хто там ідзе?]]»<ref name="БС"/>, які назваў нацыянальным гімнам беларусаў. Мастацкую школу Горкага прайшлі многія таленавітыя прадстаўнікі беларускай літаратуры<ref name="БС"/>. === Беларускія пераклады === Першы пераклад твора М. Горкага зроблены ў 1910 годзе<ref name="БС"/> (апавяданне "Дзед Архіп і Лёнька"). Творы яго перакладаліся і выдаваліся ў БССР неаднаразова і масавымі тыражамі<ref name="БС"/>. У 1935-38 гадах выйшаў збор сачыненняў Горкага на беларускай мове<ref name="БС"/>. На беларускую мову творы М. Горкага перакладалі [[Тэрэза Гардзялкоўская]], [[Кузьма Чорны|К. Чорны]], [[Максім Іванавіч Гарэцкі|М. Гарэцкі]], [[Эдуард Людвігавіч Самуйлёнак|Э. Самуйлёнак]], [[Пятро Глебка|П. Глебка]], [[Кандрат Крапіва|К. Крапіва]], [[Міхась Лынькоў|М. Лынькоў]], [[Аркадзь Аляксандравіч Куляшоў|А. Куляшоў]], [[Янка Брыль|Я. Брыль]], [[Эдзі Агняцвет|Э. Агняцвет]], [[Змітрок Астапенка|З. Астапенка]], [[Сымон Баранавых|С. Баранавых]], [[Васіль Вітка|В. Вітка]], [[Юрка Гаўрук|Ю. Гаўрук]], [[Аляксей Зарыцкі|А. Зарыцкі]], [[Мікола Лобан|М. Лобан]], [[Міхась Машара|М. Машара]], [[Ян Скрыган|Я. Скрыган]], [[Тарас Канстанцінавіч Хадкевіч|Т. Хадкевіч]], [[Уладзімір Марцінавіч Хадыка|У. Хадыка]], [[Аляксандр Іванавіч Якімовіч|А. Якімовіч]]<ref name="БС"/>. * 3б. твораў. Т. 5—13, 16—20, 23—24. Мн., 1935—38 (т. 1—4, 14—15, 21— 22 не выд.); * Архіп і Лявонка. Вільня, 1910; * Зброднік. Канавалаў, Чалкаш. Мн., 1930; * Справа Артамонавых. Мн., 1941; * Маці. Мн., 1941; * Дзяцінства. Мн., 1949; * У людзях. Мн., 1952; * Мае універсітэты. Мн., 1953; * Казкі. Мн., 1968. == Зносіны з беларускім тэатрам == Пастаноўка п’ес Горкага ў Беларусі спрыяла развіццю беларускага нацыянальнага тэатра. [[Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы|Тэатр імя Я. Купалы]] паставіў п’есы «На дне» (1920, 1921, 1968), «Апошнія» (1937), «Зыкавы» (1955), [[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр імя Якуба Коласа|тэатр імя Я. Коласа]] — «Мяшчане» (1938), «Ягор Булычоў і іншыя» (1942), «Ворагі» (1952), «Васа Жалязнова» (1953), «Дачнікі» (1964), «Зыкавы» (1968)<ref name="БС"/>. == Зносіны з украінскай літаратурай == У [[1927]] годзе {{нп5|Книгоспілка (выдаўніцтва)|Книгоспілка|uk|Книгоспілка (видавництво)}} вырашыла выдаць украінскай мовай аповесць М. Горкага «Маці» для моладзі, са скарачэннямі. У сувязі з гэтым, галоўны рэдактар выдавецтва, пісьменнік {{нп5|Алекса Андрэевіч Слісарэнка|Алекса Слісарэнка|ru|Слисаренко, Олекса Андреевич}}, звярнуўся з лістом да аўтара твора, каб той даў дазвол на друк украінамоўнага перакладу. Горкі напісаў ліст-адказ на гэты зварот, дзе катэгарычна забараніў пераклады сваіх твораў украінскай<ref>Вапліте. Харків, 1927.&nbsp;— Ч.3.&nbsp;— С.137</ref>. З’яўленне гэтага ліста выклікала пратэсты тагачаснай украінскай інтэлігенцыі<ref>[[Пятро Панч|Петро Панч]]. Я був свідком.— Літературна Україна, № 19 (4376), 10 травня 1990.</ref>, якая асудзіла праявы рускага імперскага шавінізму Горкага. Пасля {{нп5|Уладзімір Кірылавіч Вінічэнка|Уладзімір Вінічэнка|ru|Винниченко, Владимир Кириллович}} напісаў ліст-адказ на заяву Горкага пад назвай «{{нп5|Адкрыты ліст У. Вінічэнкі да М. Горкага||ru|Одвертий лист В. Винниченка до М. Горького}}», дзе асуджаў яго ўкраінафобскія погляды<ref>[http://ukrlife.org/main/evshan/vynnych2.htm Володимир Винниченко. Одвертий лист до М. Горького.— Українське життя в Севастополі. Бібліотека ім. Марії Фішер-Слиж]</ref>. == Іншае == * Ганаровы прафесар [[Ніжагародскі дзяржаўны ўніверсітэт імя М. І. Лабачэўскага|ННДУ імя Лабачэўскага]]<ref>[http://www.unn.ru/site/about/znakomstvo-s-universitetom/pochetnye-professora-universiteta Почетные профессора Университета — Университет Лобачевского] {{ref-ru}}</ref> == Адрасы ў Санкт-Пецярбургу — Петраградзе — Ленінградзе == * 09.1899 года — кватэра {{нп5|Уладзімір Аляксандравіч Пасэ|У. А. Пасэ|ru|Поссе, Владимир Александрович}} ў доме Трафімава — [[Вуліца Маякоўскага (Санкт-Пецярбург)|Надзеждзінская вуліца]], 11; * 02. — вясна 1901 года — кватэра У. А. Пасэ ў доме Трафімава — Надзеждзінская вуліца, 11; * 11.1902 года — кватэра {{нп5|Канстанцін Пятровіч Пятніцкі|К. П. Пятніцкага|ru|Пятницкий, Константин Петрович}} ў даходным доме — Мікалаеўская вуліца, 4; * 1903 — восень 1904 года — кватэра К. П. Пятніцкага ў даходным доме — [[Вуліца Марата (Санкт-Пецярбург)|Мікалаеўская вуліца]], 4; * восень 1904—1906 — кватэра К. П. Пятніцкага ў даходным доме — {{нп5|Вуліца Паўстання (Санкт-Пецярбург)|Знаменская вуліца|ru|Улица Восстания (Санкт-Петербург)}}, 20, кв. 29; * Пачатак 03.1914 — восень 1921 года — даходны дом [[Яўгенія Канстанцінаўна Барсава|Я. К. Барсавай]] — [[Кронверкскі праспект]], 23; * 30.08-07.09.1928 г., 18.06-11.07.1929 г., канец 09.1931 г. — гасцініца «Еўрапейская» — {{нп5|Італьянская вуліца|вуліца Ракава|ru|Итальянская улица}}], 7; == Творчасць == У друку ўпершыню выступіў з апавяданнем «{{нп5|Макар Чудра||ru|Макар Чудра}}» (1892). У яго ранняй творчасці спалучаліся рамантызм і рэалізм. У алегарычных творах («{{нп5|Песня пра Сокала||ru|Песня о Соколе}}», 1895, «{{нп5|Песня пра Буравесніка||ru|Песня о Буревестнике}}», 1901) адлюстраваліся погляды М. Горкага на рэвалюцыю. Шырокі рэзананс меў зборнік «Нарысы і апавяданні» (т. 1-3, 1898-99). У рэалістычных творах (раманы «[[Фама Гардзееў]]», 1899; «Трое», 1900-01, і інш.) паказаў Расію напярэдадні ХХ ст. У драме «{{нп5|Мяшчане (п’еса)|Мяшчане|ru|Мещане (пьеса)}}» (паст. 1902), п’есах «{{нп5|На дне||ru|На дне}}» (1902), «Дачнікі» (1904), «{{нп5|Дзеці сонца (п’еса)|Дзеці сонца|ru|Дети солнца (пьеса)}}» (1905), «[[Варвары (п’еса)|Варвары]]» і «{{нп5|Ворагі (п’еса)|Ворагі|ru|Враги (пьеса)}}» (1906) адлюстраваў перадрэвалюцыйныя працэсы ў расійскім грамадстве. У рамане «{{нп5|Маці (раман)|Маці|ru|Мать (роман)}}» (1907) спачувальна паказаў нарастанне рэвалюцыйнага руху ў Расіі. Аповесці «Лета» і «Гарадок Акураў» (1909), «Жыццё Мацвея Кажамякіна» (1910-11) пра рускае сялянства і мяшчанства. Патрыятычнымі настроямі прасякнуты «{{нп5|Казкі пра Італію||ru|Сказки об Италии}}» (1911-13), цыкл алавяданняў «Па Русі» (1912-17). У публіцыстычнай кнізе «Несвоечасовыя думкі» (асобнае выданне 1918) крытыкаваў узяты [[Уладзімір Ільіч Ленін|У. Леніным]] курс на рэвалюцыю, сцвярджаў пра яе дачаснасць і разбуральныя вынікі. Напісаў аўтабіяграфічную трылогію («{{нп5|Дзяцінства (Горкі)|Дзяцінства|ru|Детство (Горький)}}», 1913-14; «У людзях», 1916; «Мае ўніверсітэты», 1923), раман «{{нп5|Справа Артамонавых (раман)||ru|Дело Артамоновых (роман)}}» (1925), п’есы «{{нп5|Ягор Булычоў і іншыя (п’еса)||ru|Егор Булычов и другие (пьеса)}}» (паст. 1932), «Дасцігаеў і іншыя» (1933), «{{нп5|Васа Жалязнова||ru|Васса Железнова}}» (1936, 1-я рэд. 1910), у якіх зноў звярнуўся да паказу жыцця Расіі да 1917 года. Аўтар літаратурных партрэтаў «Леў Талстой» (1919), «[[Уладзімір Галакціёнавіч Караленка|У. Г. Караленка]]» (1923), «Сяргей Ясенін» (1927) і інш. Апошні твор — незакончаны раман-эпапея «{{нп5|Жыццё Кліма Самгіна||ru|Жизнь Клима Самгина}}» (ч. 1-3, 1927-31, ч. 4, 1937) у надзвычай згушчанай, насычанай форме адлюстраваў падзеі перадрэвалюцыйных дзесяцігоддзяў. === Працы === ==== Раманы ==== * [[1900 год у гісторыі літаратуры|1900]]—[[1901 год у гісторыі літаратуры|1901]] — «[[Трое (раман)|Трое]]» * [[1906 год у гісторыі літаратуры|1906]] — «{{нп5|Маці (раман)|Маці|ru|Мать (роман)}}» (другая рэдакцыя — [[1907 год у гісторыі літаратуры|1907]]) * [[1925 год у гісторыі літаратуры|1925]] — «{{нп5|Справа Артамонавых (раман)||ru|Дело Артамоновых (роман)}}» * [[1925 год у гісторыі літаратуры|1925]]—[[1936 год у гісторыі літаратуры|1936]]— «{{нп5|Жыццё Кліма Самгіна||ru|Жизнь Клима Самгина}}» ==== Аповесці ==== * [[1894 год у гісторыі літаратуры|1894]] — «Гарамыка Павел» * [[1899 год у гісторыі літаратуры|1899]] — «[[Фама Гардзееў]]» * [[1900 год у гісторыі літаратуры|1900]] — «Мужык. Нарысы» (засталася няскончанай, трэцяя глава пры жыцці аўтара не друкавалася) * [[1908 год у гісторыі літаратуры|1908]] — «Жыццё непатрэбнага чалавека». * [[1908 год у гісторыі літаратуры|1908]] — «Споведзь» * [[1909 год у гісторыі літаратуры|1909]] — «Лета» * [[1909 год у гісторыі літаратуры|1909]] — «Гарадок Акураў», «Жыццё Мацвея Кажамякіна». * [[1913 год у гісторыі літаратуры|1913]]—[[1914 год у гісторыі літаратуры|1914]] — «{{нп5|Дзяцінства (Горкі)|Дзяцінства|ru|Детство (Горький)}}» * [[1915 год у гісторыі літаратуры|1915]]—[[1916 год у гісторыі літаратуры|1916]] — «[[У людзях]]» * [[1923 год у гісторыі літаратуры|1923]] — «[[Мае ўніверсітэты (аповесць)|Мае ўніверсітэты]]» * [[1929 год у гісторыі літаратуры|1929]] — «[[На краі Зямлі (аповесць)|На краі Зямлі]]» ==== Апавяданні, нарысы ==== * [[1892 год у гісторыі літаратуры|1892]] — «{{нп5|Дзяўчына і Смерць (паэма)|Дзяўчына і Смерць|ru|Девушка и Смерть (поэма)}}» (паэма-казка, апублікаваная ў ліпені 1917 ў газеце «{{нп5|Новае жыццё (1917—1918)|Новае жыццё|ru|Новая жизнь (1917—1918)}}») * [[1892 год у гісторыі літаратуры|1892]] — «{{нп5|Макар Чудра||ru|Макар Чудра}}» * [[1893 год у гісторыі літаратуры|1893]] — «[[Емяльян Піляй (апавяданне)|Емяльян Піляй]]» * [[1894 год у гісторыі літаратуры|1894]] — «Мой спадарожнік», «[[Дзед Архіп і Лёнька (апавяданне)|Дзед Архіп і Лёнька]]» * [[1895 год у гісторыі літаратуры|1895]] — «{{нп5|Чалкаш||ru|Челкаш}}», «{{нп5|Старая Ізергіль||ru|Старуха Изергиль}}», «Памылка», «{{нп5|Песня пра Сокала||ru|Песня о Соколе}}» (паэма ў прозе) * [[1896 год у гісторыі літаратуры|1896]] — «Нуда», «Разбойнікі на Каўказе» (нарыс) * [[1897 год у гісторыі літаратуры|1897]] — «Былыя людзі», «Муж і жонка Арловы», «Мальва», «Канавалаў», «Свавольнік», «Дзеля нудоты» * [[1898 год у гісторыі літаратуры|1898]] — «Варанька Олесава», «Прахадзімец» * [[1899 год у гісторыі літаратуры|1899]] — «{{нп5|Дваццаць шэсць і адна||ru|Двадцать шесть и одна}}» * [[1901 год у гісторыі літаратуры|1901]] — «{{нп5|Песня пра Буравесніка||ru|Песня о Буревестнике}}» (паэма ў прозе) * [[1903 год у гісторыі літаратуры|1903]] — «Чалавек» (паэма ў прозе) * [[1906 год у гісторыі літаратуры|1906]] — «[[Таварыш!]]», «[[Мудрэц (апавяданне)|Мудрэц]]» * [[1908 год у гісторыі літаратуры|1908]] — «[[Салдаты (нарысы М. Горкага)|Салдаты]]»<ref>Гл. [[s:ru|Солдаты (Горький)|''М. Горький''. Солдаты]] ў Вікікрыніцах.</ref> * [[1911 год у гісторыі літаратуры|1911]] — «{{нп5|Казкі пра Італію||ru|Сказки об Италии}}»<ref>[http://home.sinn.ru/~gorky/TEXTS/SSP/PRIM/ital_pr.htm Сказки об Италии]</ref> * [[1912 год у гісторыі літаратуры|1912]]—[[1917 год у гісторыі літаратуры|1917]] — «Па Русі» (цыкл апавяданняў) * [[1924 год у гісторыі літаратуры|1924]] — «Апавяданні 1922—1924 гадоў» * [[1924 год у гісторыі літаратуры|1924]] — «Нататкі з дзённіка» (цыкл апавяданняў) * [[1929 год у гісторыі літаратуры|1929]] — «{{нп5|Салаўкі (нарыс)|Салаўкі|ru|Соловки (очерк)}}» (нарыс) ==== П’есы ==== * [[1901 год у гісторыі літаратуры|1901]] — «{{нп5|Мяшчане (п’еса)|Мяшчане|ru|Мещане (пьеса)}}» * [[1902 год у гісторыі літаратуры|1902]] — «{{нп5|На дне||ru|На дне}}» * [[1904 год у гісторыі літаратуры|1904]] — «[[Дачнікі (п’еса)|Дачнікі]]» * [[1905 год у гісторыі літаратуры|1905]] — «{{нп5|Дзеці сонца (п’еса)|Дзеці сонца|ru|Дети солнца (пьеса)}}» * 1905 — «[[Варвары (п’еса)|Варвары]]» * [[1906 год у гісторыі літаратуры|1906]] — «{{нп5|Ворагі (п’еса)|Ворагі|ru|Враги (пьеса)}}» * [[1908 год у гісторыі літаратуры|1908]] — «[[Апошнія (п’еса)|Апошнія]]» * [[1910 год у гісторыі літаратуры|1910]] — «[[Дзівакі (п’еса)|Дзівакі]]» * 1910 — «[[Дзеці (п’еса)|Дзеці]]» («Сустрэча») * 1910 — «{{нп5|Васа Жалязнова||ru|Васса Железнова}}» (2-я рэдакцыя — [[1933 год у гісторыі літаратуры|1933]]; 3-я рэдакцыя — [[1935 год у гісторыі літаратуры|1935]]) * [[1913 год у гісторыі літаратуры|1913]] — «[[Зыкавы (п’еса)|Зыкавы]]» * 1913 — «[[Фальшывая манета (п’еса)|Фальшывая манета]]» * [[1915 год у гісторыі літаратуры|1915]] — «{{нп5|Стары (п’еса)|Стары|ru|Старик (пьеса)}}» (пастаўлена 1 студзеня 1919 года на сцэне Дзяржаўнага Акадэмічнага Малога тэатра; апублікавана ў 1921 у Берліне). * [[1930 год у гісторыі літаратуры|1930]]—[[1931 год у гісторыі літаратуры|1931]] — «[[Сомаў і іншыя (п’еса)|Сомаў і іншыя]]» * [[1931 год у гісторыі літаратуры|1931]] — «{{нп5|Ягор Булычёв і іншыя (п’еса)|Ягор Булычёв і іншыя|ru|Егор Булычов и другие (пьеса)}}» * [[1932 год у гісторыі літаратуры|1932]] — «[[Дасцігаеў і іншыя (п’еса)|Дасцігаеў і іншыя]]» ==== Публіцыстыка ==== * [[1906 год у гісторыі літаратуры|1906]] — «Мае інтэрв’ю», «У Амерыцы» (памфлеты) * [[1912]] — Фельетон. Пачатак апавядання // Сибирская торговая газета. № 77. 7 кастрычніка 1912 года. Цюмень (перадрукоўка з газеты «Мысль» (Кіеў)). * [[1917 год у гісторыі літаратуры|1917]]—[[1918 год у гісторыі літаратуры|1918]] — цыкл артыкулаў «Несвоечасовыя думкі» ў газеце «{{нп5|Новая жизнь (1917—1918)|Новая жизнь|ru|Новая жизнь (1917—1918)}}» (у 1918 выйшаў асобным выданнем<ref>Гл. «[[s:ru:Революция и культура (Горький 1918)|Революция и культура]]» ў Вікісховішчы.</ref>). * [[1922 год у гісторыі літаратуры|1922]] — «{{нп5|Пра рускае сялянства||ru|О русском крестьянстве}}» Ініцыяваў стварэнне серыі кніг «[[Гісторыя фабрык і заводаў]]» (ГФЗ), выступіў з ініцыятывай адраджэння дарэвалюцыйнай серыі «{{нп5|Жыццё выдатных людзей||ru|Жизнь замечательных людей}}». === Педагогіка === А. М. Горкі быў таксама рэдактарам наступных кніг аб перадавым педагагічным вопыце, які ўзнік у тыя гады: * ''{{нп5|Мацвей Самойлавіч Паграбінскі|Погребинский М. С.|ru|Погребинский, Матвей Самойлович}}'' Фабрика людей. М., 1929 г. — аб дзейнасці знакамітай у тыя гады Болшаўскай працоўнай камуны, аб якой быў зняты фільм {{нп5|Пуцёўка ў жыццё||ru|Путёвка в жизнь}}, які заваяваў першую прэмію на {{нп5|1-ы Венецыянскі кінафестываль|I міжнародным кінафестывалі ў Венецыі|ru|1-й Венецианский кинофестиваль}} (1932)<ref>''{{нп5|Гётц Хіліг|Гётц Хиллиг|ru|Хиллиг, Гётц}}''. [http://www.el-history.ru/node/348 А. С. Макаренко и Болшевская коммуна] // Постметодика, № 2, 2001 «Громадянська освіта в школі».</ref>. * ''[[Антон Сямёнавіч Макаранка|Макаренко А. С.]]'' Педагогическая поэма. М., 1934 г.<ref>''{{нп5|Гётц Хіліг|Гётц Хиллиг|ru|Хиллиг, Гётц}}''. [http://www.relga.ru/Environ/WebObjects/tgu-www.woa/wa/Main?textid=3258&level1=main&level2=articles Как Горький редактировал Макаренко] // Relga — электр. научно-культурологический журнал. № 11 (240) от 2012 г.</ref>. Выпуск і поспех апошняй шмат у чым вызначыў магчымасць далейшага апублікавання іншых твораў А. С. Макаранкі, яго шырокай вядомасці і прызнання першапачаткова ў Савецкім Саюзе, а затым і ва ўсім свеце. Да педагагічных распачынанняў Горкага можна аднесці сяброўскую ўвагу і разнастайную (перш за ўсё, маральную і творчую) падтрымку, якую ён аказваў шматлікім сучаснікам, якія звярталіся да яго з розных нагодаў, у тым ліку маладым пісьменнікам. Сярод апошніх — не толькі Макаранка, але і {{нп5|Уладзімір Цімафеевіч Юразанскі|У. Ц. Юразанскі|ru|Юрезанский, Владимир Тимофеевич}}<ref>[http://libinfo.org/index/index.php?id=115407 Юрезанский, Владимир Тимофеевич (архив писателя)] Москва, РГАЛИ (упомянуто письмо М. Горького В. Т. Юрезанскому от 1923 г.)</ref>. == Кінаўвасабленні == * {{нп5|Аляксей Пятровіч Лярскі|Аляксей Лярскі|ru|Лярский, Алексей Петрович}} («{{нп5|Дзяцінства Горкага||ru|Детство Горького}}», «{{нп5|У людзях (фільм)|У людзях|ru|В людях (фильм)}}», 1938) * Мікалай Вальберт («{{нп5|Мае ўніверсітэты (фільм)|Мае ўніверсітэты|ru|Мои университеты (фильм)}}», 1939) * {{нп5|Павел Пятровіч Кадачнікаў|Павел Кадачнікаў|ru|Кадочников, Павел Петрович}} («{{нп5|Якаў Свярдлоў (фільм)|Якаў Свярдлоў|ru|Яков Свердлов (фильм)}}», 1940, «{{нп5|Педагагічная паэма (фільм)|Педагагічная паэма|ru|Педагогическая поэма (фильм)}}», 1955, «Пролог», 1956) * [[Мікалай Канстанцінавіч Чаркасаў|Мікалай Чаркасаў]] («{{нп5|Ленін у 1918 годзе||ru|Ленин в 1918 году}}», 1939, «{{нп5|Акадэмік Іван Паўлаў||ru|Академик Иван Павлов}}», 1949) * {{нп5|Уладзімір Мікалаевіч Емяльянаў|Уладзімір Емяльянаў|ru|Емельянов, Владимир Николаевич}} («{{нп5|Апасіяната (фільм, 1963)|Апасіяната|ru|Аппассионата (фильм, 1963)}}», 1963; «{{нп5|Рыскі да партрэта У. І. Леніна||ru|Штрихи к портрету В. И. Ленина}}», 1969) * {{нп5|Аляксей Васільевіч Локцеў|Аляксей Локцеў|ru|Локтев, Алексей Васильевич}} («{{нп5|Па Русі (фільм)|Па Русі|ru|По Руси (фильм)}}», 1968) * {{нп5|Апанас Іванавіч Качаткоў|Апанас Качаткоў|ru|Кочетков, Афанасий Иванович}} («{{нп5|Так нараджаецца пасня||ru|Так рождается песня}}», 1957, «[[Маякоўскі пачынаўся так…]]», 1958, «[[Скрозь ледзяную імглу]]», 1965, «{{нп5|Неверагодны Іегудзііл Хламіда||ru|Невероятный Иегудиил Хламида}}», 1969, «{{нп5|Сям’я Кацюбінскіх (фільм)|Сям’я Кацюбінскіх|ru|Семья Коцюбинских}}», 1970, «{{нп5|Чырвоны дыпламат. Старонкі жыцця Леаніда Красіна||ru|Красный дипломат. Страницы жизни Леонида Красина}}», 1971, «{{нп5|Давер (фільм, 1975)|Давер|ru|Доверие (фильм, 1975)}}», 1975, «{{нп5|Я — актрыса||ru|Я — актриса}}», 1980) * [[Валерый Антонавіч Парошын|Валерый Парошын]] («{{нп5|Вораг народа Бухарын||ru|Враг народа Бухарин}}», 1990, «{{нп5|Пад знакам Скарпіёна||ru|Под знаком Скорпиона}}», 1995) * {{нп5|Ілья Львовіч Алейнікаў|Ілья Алейнікаў|ru|Олейников, Илья Львович}} («[[Анекдоты (фільм)|Анекдоты]]», 1990) * {{нп5|Аляксей Аляксеевіч Федзькін|Аляксей Федзькін|ru|Федькин, Алексей Алексеевич}} («{{нп5|Імперыя пад ударам||ru|Империя под ударом}}», 2000) * Аляксей Восіпаў («{{нп5|Мая Прачысценка||ru|Моя Пречистенка}}», 2004, «[[Сава Марозаў (фільм)|Сава Марозаў]]», 2007) * [[Мікалай Паўлавіч Качура|Мікалай Качура]] («{{нп5|Ясенін (тэлесерыял)|Ясенін|ru|Есенин (телесериал)}}», 2005, «{{нп5|Троцкі (тэлесерыял)|Троцкі|ru|Троцкий (телесериал)}}», 2017) * Аляксандр Сцёпін («{{нп5|Сакрэтная служба Яго Вялікасці||ru|Секретная служба Его Величества}}», 2006) * {{нп5|Георгій Георгіевіч Тараторкін|Георгій Тараторкін|ru|Тараторкин, Георгий Георгиевич}} («{{нп5|Палон страсці||ru|Плен страсти}}», 2010) * [[Дзмітрый Раманавіч Сутырын|Дзмітрый Сутырын]] («{{нп5|Маякоўскі. Два дні||ru|Маяковский. Два дня}}», 2011) * {{нп5|Андрэй Ігаравіч Смалякоў|Андрэй Смалякоў|ru|Смоляков, Андрей Игоревич}} («{{нп5|Арлова і Аляксандраў||ru|Орлова и Александров}}», 2014) === Бібліяграфія === {{main|Бібліяграфія Максіма Горкага}} * {{кніга | аўтар = Максим Горький. | загаловак = Собрание сочинений в двадцати четырёх томах | месца = М. | выдавецтва = ОГИЗ | год = 1928—1930 }} * {{кніга | аўтар = Максим Горький. | загаловак = Собрание сочинений : в 30 т. | месца = М. | выдавецтва = Государственное издательство художественной литературы | год = 1949—1956 }} * {{кніга | аўтар = Максим Горький. | загаловак = Полное собрание сочинений и писем | месца = М. | выдавецтва = «Наука» | год = 1968—цяперашні час }} ** {{кніга | загаловак = Художественные произведения в двадцати пяти томах | месца = М. | выдавецтва = «Наука» | год = 1968—1976 | тыраж = }} ** {{кніга | загаловак = Варианты к художественным произведениям в десяти томах | месца = М. | выдавецтва = «Наука» | год = 1974—1982 }} ** {{кніга | загаловак = Литературно-критические и публицистические статьи в ? томах | месца = М. | выдавецтва = «Наука» | год = 19?? }} ** {{кніга | загаловак = Письма в двадцати четырёх томах | месца = М. | выдавецтва = «Наука» | год = 1998—наст. время }}<ref>Серыя не завершана. З запланаваных 24-х тамоў лістоў выпушчана 20 (1—20 тт.)</ref> == Памяць == [[Файл:Мемориальная доска писателю Максиму Горькому.JPG|250px|thumb|Мемарыяльная дошка Горкаму на вуліцы Глінкі ў Смаленску.]] * Практычна ў кожным буйным населеным пункце [[Распад СССР|дзяржаў былога]] [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] была ці ёсць вуліца Горкага. У 2013 годзе імя Горкага насілі 2110 вуліц, праспектаў і завулкаў у Расіі, а яшчэ 395 носяць імя Максіма Горкага<ref>[http://fias.nalog.ru/Public/SearchPage.aspx?SearchState=2 Федеральная информационная адресная система] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150421112738/http://fias.nalog.ru/Public/SearchPage.aspx?SearchState=2 |date=2015-04-21 }}</ref> * Горад [[Ніжні Ноўгарад|Горкі]] — назва Ніжняга Ноўгарада з 1932 па 1990 год. * {{нп5|Горкаўскі напрамак Маскоўскай чыгункі||ru|Горьковское направление Московской железной дороги}}. * Сяло {{нп5|Горкаўскае (Арэнбургская вобласць)|Горкаўскае|ru|Горьковское (Оренбургская область)}} {{нп5|Наваорскі раён|Наваорскага раёна|ru|Новоорский район}} [[Арэнбургская вобласць|Арэнбургскай вобласці]] * Пасёлак {{нп5|Горкаўскае (Ленінградская вобласць)|Горкаўскае|ru|Горьковское (Ленинградская область)}} ў Ленінградскай вобласці. * Пасёлак {{нп5|Горкаўскі (Валгаград)|Горкаўскі|ru|Горьковский (Волгоград)}} (былы Варапанава). * {{нп5|Пасёлак імя Максіма Горкага||ru|Посёлок имени Горького (Владимирская область)}} {{нп5|Камешкаўскі раён||ru|Камешковский район}} [[Уладзімірская вобласць|Уладзімірскай вобласці]] * Раённы цэнтр сяло {{нп5|Горкаўскае (Омская вобласць)|Горкаўскае|ru|Горьковское (Омская область)}} ў [[Омская вобласць|Омскай вобласці]] (былое Іконнікава). * Вёска Максім Горкі {{нп5|Знаменскі раён (Омская вобласць)|Знаменскі раён|ru|Знаменский район (Омская область)}} [[Омская вобласць|Омскай вобласці]]. * Вёска імя Максіма Горкага {{нп5|Круцінскі раён||ru|Крутинский район}} [[Омская вобласць|Омской вобласці]] * У Ніжнім Ноўгарадзе Цэнтральная раённая дзіцячая бібліятэка, {{нп5|Ніжагародскі тэатр драмы імя М. Горкага|акадэмічны драматычны тэатр|ru|Нижегородский театр драмы имени М. Горького}}, {{нп5|Вуліца Горкага (Ніжні Ноўгарад)|вуліца|ru|Улица Горького (Нижний Новгород)}}, а таксама {{нп5|Плошча Горкага (Ніжні Ноўгарад)|плошча|ru|Площадь Максима Горького (Нижний Новгород)}}, у цэнтры якой усталяваны {{нп5|Помнік Максіму Горкаму (Ніжні Ноўгарад)|помнік пісьменніку|ru|Памятник Максиму Горькому (Нижний Новгород)}} працы скульптара [[Вера Ігнатаўна Мухіна|В. І. Мухінай]] носяць імя М. Горкага. Але самай важнай славутасцю з’яўляецца {{нп5|Музей-кватэра А. М. Горкага (Ніжні Ноўгарад)|музей-кватэра М. Горкага|ru|Музей-квартира А. М. Горького (Нижний Новгород)}}. * У [[Крывы Рог|Крывым Рогу]] ў гонар пісьменніка ўсталяваны помнік і маецца {{нп5|Плошча Горкага (Крывы Рог)|плошча|uk|Площа Горького (Кривий Ріг)}} ў цэнтры горада. * Самалёт {{нп5|АНТ-20|АНТ-20 «Максим Горький»|ru|АНТ-20}}, створаны ў 1934 годзе ў [[Варонеж]]ы на {{нп5|Варонежскае акцыянернае самалётабудаўнічае таварыства|авіяцыйным заводзе|ru|Воронежское акционерное самолётостроительное общество}}. Савецкі агітацыйны пасажырскі шматместны 8-маторны самалёт, самы вялікі самалёт свайго часу з сухапутным шасі<ref>''Леонид Сергеев''. [http://www.vaso.ru/?menu=history_h04 Правда и вымысел о самолёте-гиганте АНТ-20] // Воронежское акционерное самолётостроительное общество, сет. страница</ref>. * Лёгкі крэйсер «{{нп5|Максім Горкі (крэйсер)|Максім Горкі|ru|Максим Горький (крейсер)}}». Пабудаваны ў 1936 годзе. * Круізны лайнер «{{нп5|Maxim Gorkiy (турбаход)|Maxim Gorkiy|ru|Maxim Gorkiy (турбоход)}}». Пабудаваны ў Гамбургу ў 1969 годзе, пад савецкім сцягам з 1974 года. * Рачны пасажырскі цеплаход «{{нп5|Максім Горкі (тып рачных судоў)|Максім Горкі|ru|Максим Горький (тип речных судов)}}». Пабудаваны ў [[Аўстрыя|Аўстрыі]] для СССР у 1974 годзе. * Станцыі метро ў [[Горкаўская (станцыя метро, Санкт-Пецярбург)|Санкт-Пецярбургу]] і {{нп5|Горкаўская (станцыя метро, Ніжні Ноўгарад)|Ніжнім Ноўгарадзе|ru|Горьковская (станция метро, Нижний Новгород)}}, а таксама раней у Маскве з 1979 па 1990 гг. (цяпер «[[Цвярская (станцыя метро)|Цвярская]]»). Таксама, з 1980 па 1997 гг. у Ташкенце (цяпер «{{нп5|Буюк іпак юлі (станцыя метро)|Буюк іпак юлі|ru|Буюк Ипак йули (станция метро)}}») * [[Кінастудыя імя М. Горкага]] (Масква). * {{нп5|Літаратурны музей (Ніжні Ноўгарад)|Дзяржаўны літаратурны музей імя А. М. Горкага|ru|Литературный музей (Нижний Новгород)}} (Ніжні Ноўгарад). * [[Літаратурна-мемарыяльны музей А. М. Горкага (Самара)]]. * Мануйлаўскі літаратурна-мемарыяльны музей А. М. Горкага. * ААТ «{{нп5|Печатный двор имени А. М. Горького||ru|Печатный двор имени А. М. Горького}}» (Санкт-Пецярбург). * Драматычныя тэатры ў гарадах: [[Масква]] ([[Маскоўскі Мастацкі тэатр]], 1932 года), [[Уладзівасток]] ({{нп5|Прыморскі драматычны тэатр імя Горкага|ПКАДТ|ru|Приморский драматический театр имени Горького}}), [[Берлін]] ({{нп5|Maxim-Gorki-Theater|||Maxim-Gorki-Theater}}), [[Астана]] ({{нп5|Рускі драматычны тэатр імя М. Горкага|РДТ|ru|Русский драматический театр имени М. Горького}}), [[Тула]] ({{нп5|Тульскі акадэмічны тэатр драмы||ru|Тульский академический театр драмы}}), [[Мінск]] ([[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр імя Максіма Горкага|НАДТ]]), [[Растоў-на-Доне]] ({{нп5|Растоўскі тэатр драмы імя М. Горкага|РАТ|ru|Ростовский театр драмы имени М. Горького}}), [[Краснадар]] ({{нп5|Краснадарскі акадэмічны тэатр драмы||ru|Краснодарский академический театр драмы}}), [[Самара]] ({{нп5|Самарскі тэатр драмы імя М. Горкага|САТД|ru|Самарский театр драмы имени М. Горького}}), [[Арэнбург]] ({{нп5|Арэнбургскі абласны драматычны тэатр імя М. Горкага||ru|Оренбургский областной драматический театр имени М. Горького}}), [[Валгаград]] (Валгаградскі абласны драматычны тэатр), [[Магадан]] (Магаданскі абласны музычна-драматычны тэатр), Сімферопаль ({{нп5|Крымскі акадэмічны тэатр імя М. Горкага|КАРДТ|ru|Крымский академический театр имени М. Горького}}), [[Махачкала]] ({{нп5|Дзяржаўны рэспубліканскі рускі драматычны тэатр імя М. Горкага||ru|Государственный республиканский русский драматический театр им. М. Горького}}), Нальчык ([[Рускі драматычны тэатр імя М. Горкага (Нальчык)|Рускі драматычны тэатр імя М. Горкага]]), [[Кастанай]], [[Кудымкар]] (Комі-Пярмяцкі нацыянальны драматычны тэатр), Тэатры юнага гледача ў [[Азербайджанскі дзяржаўны тэатр юнага гледача|Баку]], [[Сцепанакерт]] ([[Дзяржаўны тэатр армянскай драмы імя М. Горкага (Сцепанакерт)|Дзяржаўны тэатр армянскай драмы імя М. Горкага]]), {{нп5|Першы ўкраінскі тэатр для дзяцей і юнацтва|Львове|ru|Первый украинский театр для детей и юношества}} (з 1938 па 1990), а таксама ў Ленінградзе/Санкт-Пецярбургу з 1932 па 1992 год ([[Вялікі драматычны тэатр імя Г. А. Таўстаногава]]). Таксама імя было прысвоена Міжабласному рускаму драматычнаму тэатру Ферганскай даліны, {{нп5|Акадэмічны рускі драматычны тэатр Узбекістана|Ташкенцкаму дзяржаўнаму акадэмічнаму тэатру|ru|Академический русский драматический театр Узбекистана}}, {{нп5|Тульскі акадэмічны тэатр драмы|Тульскаму абласному драматычнаму тэатру|ru|Тульский академический театр драмы}}, {{нп5|Рускі драматычны тэатр імя М. Горкага|Цэлінаградскаму абласному драматычнаму тэатру|ru|Русский драматический театр имени М. Горького}}. * Бібліятэкі ў Баку, Пяцігорску, [[Уладзімірская абласная бібліятэка|абласная бібліятэка]] ва [[Уладзімір (горад, Расія)|Уладзіміры]], [[Валгаград]]зе, [[Жалезнагорск (Краснаярскі край)|Жалезнагорску]], {{нп5|Запарожская абласная ўніверсальная навуковая бібліятэка|абласная ўніверсальная навуковая бібліятэка|ru|Запорожская областная универсальная научная библиотека}} ў [[Запарожжа|Запарожжы]], [[Краснаярская краявая бібліятэка|краявая бібліятэка]] ў Краснаярску, {{нп5|Луганская абласная ўніверсальная навуковая бібліятэка імя М. Горкага|абласная ўніверсальная навуковая бібліятэка|ru|Луганская областная универсальная научная библиотека имени М. Горького}} ў [[Луганск]]у, Ніжнім Ноўгарадзе, {{нп5|Разанская абласная ўніверсальная навуковая бібліятэка імя Горкага|абласная ўніверсальная навуковая бібліятэка|ru|Рязанская областная универсальная научная библиотека имени Горького}} ў [[Разань|Разані]], Навуковая бібліятэка імя А. М. Горкага Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта, [[Навуковая бібліятэка імя М. Горкага СПБДУ]] ў Санкт-Пецярбургу<ref>{{Cite web |url=http://www.lib.pu.ru/ |title=Научная библиотека им. М. Горького СПбГУ |accessdate=2017-11-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100131061612/http://www.lib.pu.ru/ |archivedate=2010-01-31 |deadlink=yes }}</ref>, Таганрогская Цэнтральная гарадская дзіцячая бібліятэкаа, {{нп5|Цвярская ордэна «Знак Пашаны» абласная ўніверсальная навуковая бібліятэка|абласная ўніверсальная навуковая бібліятэка|ru|Тверская ордена «Знак Почёта» областная универсальная научная библиотека}} ў Цвяры, Пярмі<ref>{{Cite web |url=http://www.lib.permregion.ru/ |title=ГКУК «Пермская государственная краевая библиотека им А. М. Горького» |accessdate=2011-06-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110919134216/http://www.lib.permregion.ru/ |archivedate=2011-09-19 |deadlink=yes }}</ref>. * Паркі ў гарадах: [[Растоў-на-Доне]] ({{нп5|Парк культуры і адпачынку імя Максіма Горкага (Растоў-на-Доне|ЦП|ru|Парк культуры и отдыха имени Максима Горького (Ростов-на-Дону)}}), [[Таганрог]] ({{нп5|Парк культуры і адпачынку імя Горкага (Таганрог)|ЦПКіА|ru|Парк культуры и отдыха имени Горького (Таганрог)}}), Саратаў ({{нп5|Саратаўскі ГПКіА імя М. Горкага|ГПКіА|ru|Саратовский ГПКиО имени М. Горького}}, Мінск ([[Цэнтральны дзіцячы парк імя Максіма Горкага (Мінск)|ЦДП]]), Краснаярск ({{нп5||ЦП|ru|Центральный парк (Красноярск)}}, насіў імя Горкага з 1934 па 2002 год, на тэрыторыі помнік М. Горкаму), [[Харкаў]] ({{нп5|Цэнтральны парк культуры і адпачынку імя Максіма Горкага (Харкаў)|ЦПКіА|ru|Центральный парк культуры и отдыха имени Максима Горького (Харьков)}}) (ЦПКіА), [[Адэса]] (ЦПКіА), [[Мэлітопаль]] ({{нп5|Мэлітопальскі гарадскі парк культуры і адпачынку імя Максіма Горкага|ГПКіА|ru|Мелитопольский городской парк культуры и отдыха имени Максима Горького}}), [[Масква]] ({{нп5|Парк Горкага (Масква)|ЦПКіА|ru|Парк Горького (Москва)}}), [[Алматы]] ({{нп5|Цэнтральны парк культуры і адпачынку імя Горкага|ЦПКіА|ru|Центральный парк культуры и отдыха имени Горького (Алма-Ата)}}). * Школа-ліцэй імя М. Горкага ў п. [[Баўціна]] [[Тупкараганскі раён|Тупкараганскага раёна]] [[Казахстан]]а * Асноўная школа (прагімназія) імя М. Горкага ў [[Клайпеда|Клайпедзе]], [[Літва]] * ВНУ: [[Літаратурны інстытут імя А. М. Горкага]], [[Уральскі федэральны ўніверсітэт імя першага Прэзідэнта Расіі Б. М. Ельцына|УрДУ]], {{нп5|Данецкі нацыянальны медыцынскі ўніверсітэт||ru|Донецкий национальный медицинский университет}}, [[Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка]] (з 1936 па 1995 цяпер імя [[Максім Танк|М. Танка]]), {{нп5|Омскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт||ru|Омский государственный педагогический университет}}, {{нп5|Туркменскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Махтумкулі|Туркменскі дзяржаўны ўніверсітэт|ru|Туркменский государственный университет имени Махтумкули}} (да 1993, цяпер імя [[Махтумкулі]]), {{нп5|Абхазскі дзяржаўны ўніверсітэт||ru|Абхазский государственный университет}} (з 1933 і, прынамсі, да 1979), [[Харкаўскі нацыянальны ўніверсітэт імя В. Н. Каразіна|Харкаўскі нацыянальны ўніверсітэт]] насіў імя Горкага ў 1936—1999 гадах, {{нп5|Ульянаўскі аграрны ўніверсітэт|Ульянаўскі сельскагаспадарчы інстытут|ru|Ульяновский аграрный университет}}, {{нп5|Уманскі нацыянальны ўніверсітэт садоўніцтва|Уманскі сельскагаспадарчы інстытут|ru|Уманский национальный университет садоводства}}, Казанскі ордэна «Знак Пашаны» сельскагаспадарчы інстытут насіў імя Максіма Горкага да прысваення яму статуса акадэміі ў 1995 годзе (цяпер {{нп5|Казанскі дзяржаўны аграрны ўніверсітэт||ru|Казанский государственный аграрный университет}}), {{нп5|Паволжскі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітэт|Марыйскі політэхнічны інстытут|ru|Поволжский государственный технологический университет}}, [[Пермскі дзяржаўны ўніверсітэт|Пермскі дзяржаўны ўніверсітэт імя А. М. Горкага]] (1934—1993). * {{нп5|Інстытут сусветнай літаратуры імя А. М. Горкага РАН||ru|Институт мировой литературы имени А. М. Горького РАН}}. Пры інстытуце дзейнічае музей імя А. М. Горкага. * {{нп5|Палац культуры імя Горкага (Санкт-Пецярбург)||ru|Дворец культуры имени А. М. Горького}}. * {{нп5|Ансамбль палаца культуры імя Горкага (Навасібірск)|Палац культуры імя Горкага (Навасібірск)|ru|Ансамбль дворца культуры имени Горького (Новосибирск)}}. * Палац культуры імя Горкага ([[Нявіннамыск]]). * [[Горкаўскае вадасховішча]] на Волзе. * Чыгуначная станцыя {{нп5|Імя Максіма Горкага (станцыя)|імя Максіма Горкага|ru|Им. Максима Горького (станция)}} (былая Крутая) ({{нп5|Прыволжская чыгунка||ru|Приволжская железная дорога}}). * Завод імя Горкага ў [[Хабараўск]]у і прылеглы да яго мікрараён ({{нп5|Жалезнадарожны раён (Хабараўск)|Жалезнадарожны раён|ru|Железнодорожный район (Хабаровск)}}). * {{нп5|Дзяржаўная прэмія РСФСР імя М. Горкага||ru|Государственная премия РСФСР имени М. Горького}} * Жылы раён імя Максіма Горкага ў г. [[Дальнягорск]]у Прыморскага края. * {{нп5|Зеленадольскі завод імя А. М. Горкага|Зеленадольскі суднабудаўнічы завод імя Горкага|ru|Зеленодольский завод имени А. М. Горького}} ў [[Татарстан]]е. * Клінічны санаторый імя М. Горкага ([[Варонеж]]). * Пасёлак [[Максім Горкі (Тамбоўская вобласць|Максім Горкі]] {{нп5|Жэрдзеўскі раён|Жэрдзеўскага|ru|Жердевский район}} (раней Шпікулаўскага) раёна [[Тамбоўская вобласць|Тамбоўскай вобласці]]. === Помнікі === Помнікі Максіму Горкаму ўстаноўлены ў многіх гарадах. Сярод іх: * У [[Расія|Расіі]] — [[Барысаглебск]], [[Арзамас]], [[Валгаград]], [[Варонеж]], [[Выбарг]], {{нп5|Добрынка (Ліпецкая вобласць)|Добрынка|ru|Добринка (Липецкая область)}}, [[Іжэўск]], [[Краснаярск]], [[Масква]], [[Нявіннамыск]], [[Ніжні Ноўгарад]], [[Арэнбург]], [[Пенза]]<ref>[http://welcome2penza.ru/attractions/174/15/#start Бюст Максима Горького, памятники Пензы, достопримечательности Пензы и Пензенской области / Туризм и отдых в Пензенской области<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140413131438/http://welcome2penza.ru/attractions/174/15/#start |date=13 красавіка 2014 }} {{ref-ru}}</ref>, [[Пячора]], [[Растоў-на-Доне]], [[Рубцоўск]], [[Рыльск]], [[Разань]], [[Санкт-Пецярбург]], [[Сароў]], [[Сочы]], [[Таганрог]], [[Чалябінск]], [[Уфа]], [[Ярцава]]. * У Беларусі — [[Добруш]], [[Мінск]], [[Магілёў]], бюст у [[Цэнтральны дзіцячы парк імя Максіма Горкага (Мінск)|Мінскім парку імя Горкага]]. * Ва Украіне — [[Вінніца]], [[Дніпро]], [[Данецк]], [[Крывы Рог]], [[Мэлітопаль]], [[Харкаў]], [[Ялта]]<ref>[http://dozor.kharkov.ua/news/social/1139864.html Памятник Горькому из центрального парка переехал в Куряжскую колонию] {{ref-ru}}</ref>, [[Ясынувата]] * У Азербайджане — [[Баку]]. * У Казахстане — [[Алматы]]<ref>[http://www.zakon.kz/4699205-v-almaty-iz-centralnogo-parka-propal.html Памятник Горькому из центрального парка переехал на «Свалку истории»] {{ref-ru}}</ref>, [[Алтай (горад)|Алтай]], [[Кастанай]]. * У Грузіі — [[Тбілісі]]. * У Малдове — [[Кішынёў]], [[Леова]]. * У Італіі — [[Сарэнта]]. {{^}} <gallery widths="180" heights="180" caption="Помнікі Горкаму"> Gorky Mukhina(6).jpg|Інстытут сусветнай літаратуры і музей Горкага. Перад будынкам стаіць помнік Горкаму скульптара [[Вера Ігнатаўна Мухіна|Веры Мухінай]] і архітэктара {{нп5|Аляксандр Аляксеевіч Заварзін|Аляксандра Заварзіна|ru|Заварзин, Александр Алексеевич}}. Масква, вул. {{нп5|Паварская вуліца (Масква)|Паварская|ru|Поварская улица}}, 25а Monument to Maxim Gorky (Nizhny Novgorod) 2018.jpg|{{нп5|Помнік Максіму Горкаму (Ніжні Ноўгарад)|Помнік|ru|Памятник Максиму Горькому (Нижний Новгород)}} у [[Ніжні Ноўгарад|Ніжнім Ноўгарадзе]] Panitnik Maximy Gorkomy in Luhansk.jpg|Помнік у [[Луганск]]у Памятник Горькому (2015).JPG|Помнік у [[Мелітопаль|Мелітопалі]] Памятник Горькому в Кишинёве (2015).jpg|Помнік у [[Кішынёў|Кішынёве]] (2015) </gallery> === У філатэліі === Максім Горкі на маляваны на паштовых марках: {{кал}} * Албаніі 1986 года, * Балгарыі 1968 года, * Венгрыі 1948 і 1951 года, * ГДР 1953 і 1968 года * Луганскай народнай рэспублікі 2018 года{{канец кал}} {{^}} <gallery widths="180" heights="180" caption="Максім Горкі на [[Паштовая марка|паштовых марках]]"> Stamp 08.jpg|Почтовая марка СССР, 1932 год Rus Stamp-Gorky-1932.jpg|Паштовая марка СССР, 1932 год Stamp of USSR 0858.jpg|Паштовая марка СССР, 1943 год Stamp of USSR 0859.jpg|Паштовая марка СССР, 1943 год MaksimGorky2.jpg|Марка СССР «10 гадоў з дня смерці М. Горкага» (1946, 30 капеек, ЦФА 1053, Скот 1047) MaksimGorky.jpg|Марка СССР «10 лет со дня смерти М. Горького» (1946, 60 копеек, ЦФА 1054, Скот 1048) DDR 1953 Maxim Gorky.jpg|Паштовая марка ГДР, 1953 год The Soviet Union 1956 CPA 1969 stamp (Maxim Gorky (after Vasily Yefanov) and Scene from The Mother).jpg|Паштовая марка СССР, 1956 год 1958 CPA 2136.jpg|Паштовая марка СССР, 1958 год 1959 CPA 2323.jpg|Паштовая марка СССР, 1959 год: помнік Горкаму ў Маскве The Soviet Union 1968 CPA 3615 stamp (Maxim Gorky (after Valentin Serov, 1905)).jpg|Паштовая марка СССР, 1968 год Russia-2000-stamp-Maxim Gorky.jpg|Марка Расіі з серыі «Расія. XX стагоддзе. Культура» (2000, 1,30 рублёў, ЦФА 620, Скот 6606d)<ref name="CPA">Нумары паводле [[каталог паштовых марак|каталогаў]] {{нп5|Каталог паштовых марак СССР|ЦФА|ru|Каталог почтовых марок СССР}} і «{{нп5|Скот (каталог марак|Скот|ru|Скотт (каталог марок)}}».</ref> </gallery>У 2018 годзе ФДУП «Пошта Расіі» выпусціла паштовы блок, прысвечаны 150-годдзю з дня нараджэння пісьменніка. === У нумізматыцы === [[Файл:RR5110-0153R.png|200px|thumb|right|Сярэбраная манета 2 рубля «Максім Горкі» Цэнтральнага Банка Расіі.]] * У 1988 годзе ў СССР была выпушчаная манета наміналам 1 рубель, прысвечаная 120-годдзю з дня нараджэння пісьменніка. * У 2018 годзе да 150-годдзя з дня нараджэння пісьменніка Банк Расіі выпусціў у серыі «Выдатныя асобы Расіі» памятную сярэбраную манету наміналам 2 рублі {{зноскі}} == Літаратура == * Горкі Максім // {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.5: Гальцы — Дагон|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=1997|том=5|старонкі=360—361|старонак=576|isbn=985-11-0090-0 (Т. 5)|тыраж=10&nbsp;000}} * {{кніга |аўтар={{нп5|Павел Валер’евіч Басінскі|Басинский П. В.|ru|Басинский, Павел Валерьевич}}|загаловак=Горький|месца=М. |выдавецтва=Молодая гвардия|год=2005|старонак=451 [13]|серыя={{нп5|Жыццё выдатных людзей|ЖЗЛ|ru|Жизнь замечательных людей}} |isbn=5-235-02850-3 |тыраж=5000 |ref= Басинский}} * {{кніга |аўтар=[[Дзмітрый Львовіч Быкаў|Быков Д. Л.]]|загаловак=Был ли Горький?|месца=М. |выдавецтва=АСТ. Астрель|год=2012|старонак=348|isbn=978-5-17-054542-1 |тыраж=2000 |ref= Быков}} * {{кніга |аўтар={{нп5|Ілья Аляксандравіч Груздзеў|Груздев И. А.|ru|Груздев, Илья Александрович}}|загаловак=Горький|месца=М. |выдавецтва=Молодая гвардия|год=1958|старонак=383|серыя={{нп5|Жыццё выдатных людзей|ЖЗЛ|ru|Жизнь замечательных людей}}|тыраж=75000|ref=Груздев}} * ''[[Анатоль Васільевіч Луначарскі|А. В. Луначарский]]'' [http://lunacharsky.newgod.su/lib/theme/o-gorkom Подборка статей о М. Горьком] * ''[[Карней Іванавіч Чукоўскі|Корней Чуковский]]''. [http://www.chukfamily.ru/Kornei/Critica/Kritika9.htm Новые произведения Горького] * ''Корней Чуковский''. [http://www.chukfamily.ru/Kornei/Prosa/Gorkiy.htm Горький] (из книги [http://www.chukfamily.ru/Kornei/Prosa/Sovremenniki.htm Современники]) * ''{{нп5|Уладзімір Міхайлавіч Шуляцікаў|В. М. Шулятиков|ru|Шулятиков, Владимир Михайлович}}''. О Максиме Горьком // Курьер. 1901. № 222, 236 [http://az.lib.ru/s/shuljatikow_w_m/text_0430.shtml] * {{кніга | аўтар = {{нп5|Павел Хрысанфавіч Максімаў|Максимов П. Х.|ru|Максимов, Павел Хрисанфович}} | загаловак = Воспоминания о Горьком | выданне = 3-е, испр. и доп | месца = М. | выдавецтва = {{нп5|Советский писатель||ru|Советский писатель}} | год = 1956 }} * {{кніга | аўтар = Спиридонова Л. | загаловак = Настоящий Горький: Мифы и реальность | месца = М | выдавецтва = ИМЛИ РАН | год = 2013 | старонак = 440 | тыраж = 500 | isbn = 978-5-9208-0401-3 }} * {{кніга | аўтар = {{нп5|Барыс Аронавіч Бялік|Бялик Б. А.|ru|Бялик, Борис Аронович}} | загаловак = Судьба Максима Горького | выданне = 3-е изд., доп | месца = М. | выдавецтва= {{нп5|Художественная литература (выдавецтва)|Художественная литература|ru|Художественная литература (издательство)}} | год = 1986 | старонак = 478 | тыраж = 20 000 }} * {{кніга | аўтар = {{нп5|Барыс Аронавіч Бялік|Бялик Б. А.|ru|Бялик, Борис Аронович}} | загаловак = Властители дум и чувств: В. И. Ленин и М. Гонький | выданне = | месца = М. | выдавецтва= {{нп5|Художественная литература (выдавецтва)|Художественная литература|ru|Художественная литература (издательство)}} | год = 1970 | старонак = | тыраж = }} * {{кніга | аўтар = {{нп5|Леанід Якаўлевіч Рэзнікаў|Резников Л. Я.|ru|Резников, Леонид Яковлевич}} | загаловак = Максим Горький — известный и неизвестный | месца = Петрозаводск | год = 1996 | старонак = 301 }} * {{кніга|аўтар = {{нп5|Дан Хілі|Дан Хили|ru|Хили, Дан}}|загаловак = Гомосексуальное влечение в революционной России: регулирование сексуально-гендерного диссидентства|арыгінал= Homosexual Desire in Revolutionary Russia: The Regulation of Sexual and Gender Dissent|адказны= науч. ред. Л. В. Бессмертных, Ю. А. Михайлов, пер. с англ. Т .Ю. Логачева. В. И. Новиков|месца= Москва|выдавецтва= НИЦ «Ладомир»|год = 2008|старонак= 624|серыя = Русская потаенная литература|isbn = 978-5-86218-470-9|тыраж = 1000|ref = Хили}} * {{артыкул|аўтар= Бурлешин А. В.|загаловак = Вскрытая повседневность. Размышления и наблюдения по поводу книги Дана Хили|спасылка = http://magazines.russ.ru/nlo/2010/102/bu34-pr.html|выданне= {{нп5|Новое литературное обозрение||ru|Новое литературное обозрение}}|тып = Часопіс|год = 2010|нумар = 102|issn = 0869-6365|ref = Бурлешин}} * Летопись жизни и творчества А. М. Горького. В. 1-4. — М., 1958-60 * {{нп5|Барыс Васільевіч Міхайлоўскі|Михайловский Б.|ru|Михайловский, Борис Васильевич}}, [[Яўген Барысавіч Тагер|Тагер Е.]] Творчество М. Горького. — 3 изд. — М., 1969 * {{нп5|Барыс Васільевіч Міхайлоўскі|Михайловский Б. В.|ru|Михайловский, Борис Васильевич}} Творчество Горького и мировая литература. 1892—1916. М., 1965 * {{нп5|Мікалай Кір’якавіч Піксанаў|Пиксанов Н. К.|ru|Пиксанов, Николай Кирьякович}} Горький и национальные литературы. — М., 1946 * [[Міна Маркаўна Юновіч|Юнович М.]], М. Горький в борьбе за равенство и дружбу народов. — 2 изд. — М., 1957 * Горький и литература народов Советского Союза. — Ереван, 1970 * [[Адам Ягоравіч Багдановіч|Богданович А.]] Страницы из жизни Максима Горького.. — Мн., 1965 * [[Васіль Уладзіміравіч Івашын|Ивашин В. В.]], М. Горький и белорусская литература начала XX века. — Мн., 1956 * Максім Горкі і Беларусь: Зб. артыкулаў і ўспамінаў. — Мн., 1968 == Спасылкі == * {{lib.ru|http://az.lib.ru/g/gorxkij_m/}} * [http://maksim-gorky.ru Музей-квартира Максима Горького в Нижнем Новгороде] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Горкі Максім}} [[Катэгорыя:Рускамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Максім Горкі| ]] [[Катэгорыя:Рускамоўныя пісьменнікі XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Рускамоўныя пісьменнікі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі-сацрэалісты]] [[Катэгорыя:Сацыялісты Расіі]] [[Катэгорыя:Зняволеныя Петрапаўлаўскай крэпасці]] [[Катэгорыя:Эмігранты з Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Руская эміграцыя першай хвалі]] [[Катэгорыя:Асобы, вядомыя пад літаратурнымі псеўданімамі]] [[Катэгорыя:Казачнікі]] [[Катэгорыя:Ганаровыя прафесары]] [[Катэгорыя:Асобы на марках]] [[Катэгорыя:Асобы на банкнотах]] [[Катэгорыя:Дэлегаты V з’езда РСДРП]] 4qpfiwknmowz2qbw1qow0bukrfj7dcu 0 69370 4164827 4045664 2022-07-26T04:35:49Z Хомелка 6638 /* Спасылкі */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = Асака Хоста | image file = Carex spp Sturm56.jpg | image title = | image descr = Асака Хоста пад нумарам 2 | regnum = Расліны | parent = Carex | rang = Від | latin = Carex hostiana | author = [[DC.]] | syn = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Carex hostiana | commons = Category:Carex hostiana | iucn = 1 | itis = 501231 | ncbi = 13399 | eol = 1124252 | grin = | ipni = 300208-1 | tpl = kew-227413 }} '''Асака Хоста''' (''Carex hostiana'') — від шматгадовых травяністых раслін сямейства [[Асаковыя|асаковых]], які сустракаецца на балотах і забалочаных лугах, часцей на карбанатных глебах. == Ареал == Скандынавія, Атлантычная, Сярэдняя і Усходняя (частка Прыбалтыкі, Украіны, Пскоўскай і Ленінградскай абласцей Расіі) Еўропа, Міжземнамор'е. Акрамя таго, пашырана і ў паўночна-ўсходняй частцы Паўночнай Амерыкі, галоўным чынам, на [[Паўвостаў Лабрадор|Лабрадоры]] і ў прылеглых раёнах<ref>[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=242357245 Flora Severni Ameriky] {{ref-en}}</ref><ref>[http://linnaeus.nrm.se/flora/mono/cypera/carex/kartor/caredisv.jpg Карта арэалу]</ref>. У Беларусі сустракаецца лакальна на ўсходняй мяжэ арэалу<ref name="ЧК">[http://redbook.minpriroda.by/plantsinfo.html?id=163 Асака Хоста ў Чырвонай кнізе Беларусі]{{Недаступная спасылка}} {{ref-ru}}</ref>. == Апісанне == Мае прамастаячае лісце з вострымі канцамі і гладкім краем, з аднаго боку шэрае, з другога цёмна-зялёнае. Сцяблы рабрыстыя, прамастаячыя, вышынёй 25-40 см, часам да 60 см<ref name="Гру">GRULICH, Vit; REPKA, Radomir. Carex L.. In KUBAT, Karel et. all.. Klic ke kvetene Ceske republiky. Praha : Academia, 2002. s. 801—820. (cesky)</ref>. Суквецце — колас, плод — арэшак<ref name="ЧК"/><ref name="ОХ">[http://www.plantarium.ru/page/view/item/8645.html Осока Хоста] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110830093719/http://www.plantarium.ru/page/view/item/8645.html |date=30 жніўня 2011 }} {{ref-ru}}</ref>. == Ахова == Уключаны ў Чырвоныя кнігі Беларусі, Украіны, Ленінградскай вобласці<ref name="ЧК"/><ref name="ОХ"/>. {{зноскі}} {{Чырвоная кніга Беларусі|Расліна|163|}} == Спасылкі == * [http://redbook.minpriroda.by/plantsinfo.html?id=163 Асака Хоста ў Чырвонай кнізе Беларусі]{{Недаступная спасылка}} {{ref-ru}} * [http://www.eol.org/pages/1124252 Асака Хоста на сайце EOL] {{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асаковыя]] 8vtmkh4c3dcq8wqplll4kzcr10hueme 0 74085 4164881 4046042 2022-07-26T08:48:13Z 85.206.163.145 Выпраўлена памылка друку wikitext text/x-wiki '''Шаленства''' (іншыя назвы: '''рабіес''' (лац. rabies), састарэлае — '''гідрафобія''', '''вадабоязь''') — інфекцыйнае захворванне, выкліканае вірусам шаленства, па асаблівасцях марфалогіі уключанага ў сямейства ''Rhabdoviridae'', род ''Lyssavirus''. Вірус шаленства выклікае спецыфічны энцэфаліт (запаленне [[галаўны мозг|галаўнога мозгу]]) у жывёл і [[чалавек]]а. Перадаецца са [[сліна|слінай]] пры ўкусе хворым жывёлам. Затым, распаўсюджваючыся па нервовых шляхах, вірус дасягае слінных залоз і нервовых клетак кары галаўнога мозгу, амонавага рогу, бульбарных цэнтраў, і, пашкоджаючы іх, выклікае цяжкія незваротныя парушэнні. Шаленства сустракаецца на ўсіх кантынентах, акрамя [[Аўстралія|Аўстраліі]] і [[Антарктыда|Антарктыды]]. Шаленства не рэгіструецца ў астраўных дзяржавах: у [[Японія|Японіі]], у [[Новая Зеландыя|Новай Зеландыі]], на [[Кіпр]]ы, на [[Мальта|Мальце]]. Гэта захворванне да гэтага часу не рэгістравалася таксама ў [[Нарвегія|Нарвегіі]], [[Швецыя|Швецыі]], [[Фінляндыя|Фінляндыі]], [[Іспанія|Іспаніі]] і [[Партугалія|Партугаліі]]. У пачатку XXI стагоддзя [[эпідэмія]] хваробы, якая меркавана з’яўляецца разнавіднасцю шаленства, пагражае поўным знікненнем паўднёваамерыканскага народу [[вараа]]. Адрозніваюць прыродны тып шаленства, агмені якога фарміруюцца дзікімі жывёламі (воўк, лісіца, янотападобны сабака, шакал, пясец, скунс, мангуст, [[кажаны]]) і гарадскі тып шаленства (сабакі, коткі, сельскагаспадарчыя жывёлы). Натуральным рэзервуарам, магчыма, з’яўляюцца [[грызуны]], якія здольныя доўга насіць інфекцыю, не гінучы на працягу некалькіх дзён пасля заражэння. У Індыі адным з асноўных пераносчыкаў шаленства з’яўляюцца кажаны (3/4 выпадкаў заражэння людзей ад агульнай статыстыкі захворвання шаленствам). {{НК}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Інфекцыйныя захворванні]] mxyd17m7bem0b3syww2uf372dmfotcu 0 78010 4164802 3554919 2022-07-25T22:19:58Z Ahti-Saku 120313 File wikitext text/x-wiki {{Міфалагічны персанаж |Імя = |Арыгінальнае напісанне = |Тлумачэнне імя = |Тып = |Міфалогія = |Пол = |Перыяд жыцця = |Выява = Cronos armé de la faucille (harpè) contre son père et divers médaillons pierre gravée crop.jpg |Памер = |Подпіс = Кронас з сярпом |Імя на іншых мовах = |Грэцкае напісанне = |Лацінскае напісанне = |У іншых культурах = |Мясцовасць = |Занятак = |Паходжанне = |Згадванні = |Дынастыя = |Бацька = |Маці = |Брат = |Сястра = |Муж = |Жонка = |Дзеці = |Месца пахавання = |Звязаныя паняцці = |Звязаныя персанажы = |Звязаныя падзеі = |Атрыбуты = |Характэрныя рысы = |Вахана = |Мантра = |Вікісховішча = }} [[File:Rubens saturn.jpg|thumb]] '''Крон''', '''Кро́нас''' ({{lang-grc|Κρόνος}}) — у [[старажытнагрэчаская міфалогія|старажытнагрэчаскай міфалогіі]] <ref> Міфы народаў свету. М., 1991-92. В 2 т. Т.2. С.18, Любкер Ф. Рэальны слоўнік класічных старажытнасцяў. М., 2001. В 3 т. Т.1. С.392-393</ref>— [[тытаны|тытан]], малодшы сын бога [[Уран, бог|Урана]] (неба) і багіні [[Гея, багіня|Геі]] (зямлі). Першапачаткова — бог земляробства, пазней, у эліністычны перыяд атаясамляўся з богам, які персаніфікаваў час, [[Хронас]]ам ({{lang-grc|Χρόνος}} — <!--усёпаглынальны час--> час). {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Старажытнагрэчаская міфалогія}} [[Катэгорыя:Тытаны]] b0xvbjai726ywu7ymv88nr8wqyfbcb2 0 80832 4164901 3578309 2022-07-26T09:46:18Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{кінематаграфіст}} '''Лора Элен Зіскін''' ({{lang-en|Laura Ellen Ziskin}}; {{ДН|3|3|1950}}, Сан-Фернанда, [[штат Каліфорнія]], [[ЗША]] — {{ДС|12|6|2011}}, [[Лос-Анджэлес]], [[штат Каліфорнія]], [[ЗША]]) — амерыканскі сцэнарыст і прадзюсар. Спрадусавала дзве цырымоніі прэміі «[[Оскар]]»(у 2002 і ў 2007 гадах). {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Зіскін}} [[Катэгорыя:Сцэнарысты ЗША]] [[Катэгорыя:Прадзюсары ЗША]] kpfs44836zv4qzlw64kavrwi70yd5x0 0 84555 4164764 3520105 2022-07-25T20:28:01Z Weintrauber 17226 ref fix wikitext text/x-wiki [[Выява:2004 Fiat Stilo hatchback front.JPG|thumb|Fiat Stilo]] '''Fiat Stilo''' — легкавы аўтамабіль італьянскай кампаніі [[Fiat]] з кузавам хэтчбек або ўніверсал. 3-х і 5-дзверныя мадыфікацыі прыйшлі назамен [[Fiat Bravo/Brava]] у [[2001]] годзе. Універсал '''Fiat Stilo MultiWagon''' у канцы [[2002]] года замяніў [[Fiat Marea|Fiat Marea Weekend]]. Нягледзячы на ўдалы дызайн, з-за высокіх коштаў продажы не апраўдалі чаканняў кампаніі. З вясны [[2004]] года пачаўся продаж абноўленых версій мадэлі Stilo. Але рэстайлінг не прынёс станоўчых вынікаў і ў [[2006]] годзе Fiat прыняў рашэнне спыніць вытворчасць мадэлі. У [[2007]] годзе на змену няўдаламу хэтчбеку прыйшла новая мадэль — [[Fiat Bravo II|Bravo]]. Выпуск Fiat Stilo MultiWagon спынены ў [[2008]] годзе. Тым не менш, 5-дзверны Stilo працягваў вырабляцца ў Бразіліі да канца [[2010]] года. == Апісанне == <center> <gallery widths="200"> Выява:2004 Fiat Stilo hatchback rear.JPG Выява:Fiat_Stilo_front.jpg Выява:Fiat Stilo rear.jpg Выява:Fiat Stilo Kombi blue hl.jpg </gallery> </center> 3- і 5-дзверны хэтчбекі Stilo стылістычна падобныя, але пры гэтым моцна адрозніваецца. 3-дзвярны мае нізкі, прысадзісты сілуэт — ніжэй і шырэй, чым 5-дзверны. 5-дзверны мае ссоўную заднюю канапу, што дазваляе павялічваць аб'ём багажніка ад 335 да 410 літраў. Аб'ём багажніка 3-дзвярнога складае 305 літраў, універсал MultiWagon мае багажнік 510 літраў. На аўтамабілі ўсталёўваліся наступныя бензінавыя рухавікі: * 1.2 R4 (80 к.с.) * 1.4 (95 к.с.) * 1.6 (103 к.с.) * 1.6 (105 к.с.) * 1.8 (133 к.с.) * 2.4 R5 20V (170 к.с.) Abarth [[Выява:Fiat Stilo Giardinetta.JPG|thumb|Fiat Stilo Uproad (2005–2008)]] Дызелі: * 1.9 JTD (80, 100, 115 к.с.) * 1.9 Multijet (120, 140, 150 к.с.) Рухавікі спалучаліся з 5- ці 6-ступеністай механічнай каробкай перадач або 5-ступеністай аўтаматычнай каробкай Selespeed. Падвеска была MacPherson спераду і тарсіённая бэлька ззаду. Прывад — толькі на пярэднюю вось, у тым ліку і на "крос"-мадыфікацыі ''Uproad'' з павышаным на 20 мм клірансам. == Вынікі краш-тэстаў == {{Euro NCAP |аўтамабіль = Fiat Stilo 1.4 Dynamic |align = right |год = 2005 |спасылка = https://www.euroncap.com/en/results/fiat/stilo/15666 |зоркі = 4 |дарослыя_балы = 27 |дзеці_зоркі = 4 |дзеці_балы = 37 |пешаходы_зоркі = 1 |пешаходы_балы = 8 }} Па выніках краш-тэстаў паводле методыкі [[Euro NCAP]] аўтамабіль атрымаў за бяспеку чатыры зоркі. Пры франтальным удары падушкі і праднацягвальнікі рамянёў спрацавалі своечасова, аднак грудзі кіроўцы аказаліся «перагружанымі»; павышаныя нагрузкі прыйшліся на іх і пры ўдары збоку<ref name="ar-2005-13-14">{{артыкул |загаловак = Итоги полугодия |выданне = Авторевю |тып = часопіс |год = 2005 |нумар = 13-14 (338) }} {{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Відэа == * [https://www.youtube.com/watch?v=f7TEQ7g0h_M Краш-тэст Euro NCAP, 2005 год] == Спасылкі == {{Commons|Category:Fiat Stilo}} * [http://autokult.pl/14225,awarie-i-problemy-fiat-stilo Awarie i problemy: Fiat Stilo] // autokult.pl {{ref-pl}} * [http://autokult.pl/27492,uzywany-fiat-stilo-2001-2007-poradnik-kupujacego Używany Fiat Stilo 2001-2007 – poradnik kupującego] // autokult.pl {{ref-pl}} {{Аўтамабілі Fiat (1980-н.ч.)}} [[Катэгорыя:Аўтамабілі FIAT|Stilo]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі паводле алфавіта]] dsgcxgf4nb3pj3ofw27bvas4y3b39qg 0 87028 4164889 3004281 2022-07-26T09:27:54Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Рэгіён Францыі |Назва = Нор — Па-дэ-Кале |Арыгінальная назва = Nord-Pas-de-Calais |Выява сцяга =Flag of Flemish Region (De Vlaamse Leeuw).svg |Памер выявы сцяга = 115px |Выява лагатыпа = Blason Nord-Pas-De-Calais.svg |Памер выявы лагатыпа = 115px |Сцяг = |Лагатып = |Карта = Nord-Pas-de-Calais map.png |Памер карты = 200px |Сталіца = [[Ліль]] |Прэзідэнт савета = Даніэль Першэрон<br />([[Рэгіянальныя выбары ў Францыі, 2010|2010]]—[[2014]]; [[Сацыялістычная партыя, Францыя|СП]]) |Прэфект = Жан-Мішэль Берар |Дэпартаменты = [[дэпартамент Нор|Нор]] (59)<br />[[дэпартамент Па-дэ-Кале|Па-дэ-Кале]] (62) |Акругі = 13 |Кантоны = 156 |Камуны = 1546 |Плошча = 12 414 |Месца рэгіёна па колькасці насельніцтва = 4 |Год прыкладнай ацэнкі насельніцтва = 2007 |Ацэнка насельніцтва = 4 048 000 |Год перапісу насельніцтва = 1999 |Перапіс насельніцтва = 3 996 588 |Шчыльнасць насельніцтва на вызначаны год = 2007 |Шчыльнасць = 326 }} '''Нор-Па-дэ-Кале''' ({{lang-fr|Nord-Pas-de-Calais}}) — рэгіён на поўначы [[Францыя|Францыі]]. На ўсходзе мяжуе з [[Бельгія]]й, на поўдні — з [[Пікардыя]]й, на поўначы і захадзе абмываецца [[Ла-Манш]]ам. Плошча 12 414 км². Насельніцтва складала па стане на 2008 год 4 024 490 чалавек. У рэгіён Нор-Па-дэ-Кале ўваходзяць два дэпартаменты: [[дэпартамент Нор|Нор]] і [[Па-дэ-Кале]]. Адміністрацыйны цэнтр і найбуйнейшы горад — [[Ліль]] (225 784 жыхары). == Спасылкі == {{Commons|Category:Nord-Pas-de-Calais}} * [http://www.nordpasdecalais.fr/ Regional Council of Nord-Pas-de-Calais] {{ref-fr}} * [http://www.northernfrance-tourism.com/ Official website: Tourism in Nord-Pas-deCalais] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150721123446/http://www.northernfrance-tourism.com/ |date=21 ліпеня 2015 }} {{Рэгіёны Францыі}} [[Катэгорыя:Рэгіёны Францыі]] 021v4tm9btjndw9hara5wiv20yc22dh 4 90386 4164839 4157426 2022-07-26T05:51:24Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki ''Новыя факты, калі ласка, дадавайце зверху, каб не было блытаніны :)'' [[Выява:Jpdg2.jpg|thumb|250px|<center>[[Вікіпедыя:Праект:Ці ведаеце вы/Падрыхтоўка/Архіў|Архіў]]</center>]] * На [[Царскія вароты з Ялова|беларускім абразе XVI стагоддзя]] рэзалі хлеб і сала — менавіта гэта і дапамагло яго выявіць. * Даліна [[Прыпяць|Прыпяці]] ў межах '''[[Лунінецкая нізіна|Лунінецкай нізіны]]''' ў шырыню перасягае семдзесят кіламетраў. * '''[[Сяргей Аляксандравіч Астроўскі|Ураджэнец]]''' [[Баранавічы|Баранавічаў]] узначальваў [[6-я асобная механізаваная брыгада (Украіна)|украінскую механізаваную брыгаду]] ў [[Ірак]]у. [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Праекты]] q2fz6n95ykeh0r5uo9ug4sxrgyzgu66 4164840 4164839 2022-07-26T05:51:34Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki ''Новыя факты, калі ласка, дадавайце зверху, каб не было блытаніны :)'' [[Выява:Jpdg2.jpg|thumb|250px|<center>[[Вікіпедыя:Праект:Ці ведаеце вы/Падрыхтоўка/Архіў|Архіў]]</center>]] * На '''[[Царскія вароты з Ялова|беларускім абразе XVI стагоддзя]]''' рэзалі хлеб і сала — менавіта гэта і дапамагло яго выявіць. * Даліна [[Прыпяць|Прыпяці]] ў межах '''[[Лунінецкая нізіна|Лунінецкай нізіны]]''' ў шырыню перасягае семдзесят кіламетраў. * '''[[Сяргей Аляксандравіч Астроўскі|Ураджэнец]]''' [[Баранавічы|Баранавічаў]] узначальваў [[6-я асобная механізаваная брыгада (Украіна)|украінскую механізаваную брыгаду]] ў [[Ірак]]у. [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Праекты]] h28epe204qmaz50emd7bf9ggo6gedqr 0 94191 4164911 4012463 2022-07-26T10:02:52Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Фокс}} {{Кінематаграфіст |Імя = Джэймі Фокс |Арыгінал імя = Jamie Foxx |Фота = Jamie Foxx.jpg |Шырыня = |Подпіс = Джэймі Фокс у ліпені [[2005]] |Імя пры нараджэнні = Эрык Марлон Бішап ({{lang-en|Eric Marlon Bishop}}) |Дата нараджэння = |Месца нараджэння = |Дата смерці = |Месца смерці = |Прафесія = |Грамадзянства = {{USA}} |Гады актыўнасці = 1985 — цяпер. час | Узнагароды = }} '''Джэймі Фокс''' (англ.: Jamie Foxx; сапраўднае імя '''Эрык Марлон Бішап''' ({{lang-en|Eric Marlon Bishop}}); нарадзіўся [[13 снежня]] [[1967]], Тэрэл (анг. Terrell), [[Тэхас]], [[ЗША]]) — амерыканскі [[акцёр]] і спявак, удзельнік stand-up comedy. Стаў шырока вядомы дзякуючы ролі Рэя Чарльза ў біяграфічным фільме «Рэй». Згуляўшы ў «Рэе», стаў адным з нешматлікіх [[афраамерыканцы|афраамерыканцаў]], якія ганараваліся прэміі «[[Оскар]]». Фокс вучыўся ў Джульярдскай школе і ў Міжнародным амерыканскім універсітэце ў Сан-Дыега на музыканта. Яго зорка закладзена на Галівудскай алеі славы 14 верасня 2007 года. {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat|Jamie Foxx}} * [http://www.jamiefoxx.com/ Official Site] * [http://www.jamiefoxxmusic.co.uk/ Official UK Site] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070222053613/http://www.jamiefoxxmusic.co.uk/ |date=22 лютага 2007 }} * {{imdb name|id=0004937|name=Джэймі Фокс}} * [http://www.myspace.com/jamiefoxx Джэймі Фокс] на сайце [[MySpace]] {{Прэмія «Оскар» за лепшую мужчынскую ролю 2001-2020}} {{Прэмія «Залаты глобус» за лепшую мужчынскую ролю — камедыя ці мюзікл 2001—2020}} {{Прэмія BAFTA за лепшую мужчынскую ролю 2001-2020}} {{Шаблон:Прэмія «Гільдыя кінаакцёраў» за лепшую мужчынскую ролю 2001-...}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Фокс, Джэймі }} [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Грэмі»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Оскар»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Залаты глобус»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі BAFTA]] t1bjoesj05yxlujg413fp1gmm2s8zq5 0 95253 4164909 4040385 2022-07-26T10:00:28Z Хомелка 6638 /* Спасылкі */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Кінематаграфіст | Імя = Салі Філд | Арыгінал імя = Sally Field | Фота = Sally Field 2012.jpg | Шырыня = | Подпіс = <small>Салі Філд (2012)</small> | Імя пры нараджэнні = | Дата нараджэння = | Месца нараджэння = | Дата смерці = | Месца смерці = | Прафесія = | Гады актыўнасці = | Кірунак = | Узнагароды = | imdb_id = | Сайт = }} '''Салі Маргарэт Філд''' ({{lang-en|Sally Margaret Field}}; нар. [[6 лістапада]] [[1946]]) — амерыканская [[актрыса]], спявачка, [[рэжысёр]] і [[прадзюсар]]. За сваю кар'еру яна выйграла дзве прэміі «[[Оскар]]» за лепшую жаночую ролю: у 1979 годзе за сацыяльную драму «Норма Рэй» і пяць гадоў праз за меладраму «Месцы ў сэрца», два «[[Залаты глобус|Залатыя глобусы]]», тры «[[Эмі]]», узнагароду "Канскага кінафестывалю "і прэмію «Гільдыі кінаакцёраў ЗША». {{зноскі}} == Спасылкі == * {{imdb name|0000398}} * [http://www.tv.com/person/35537/summary.html Раздзел Салі Філд на сайце TV.com] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100211160605/http://www.tv.com/person/35537/summary.html |date=11 лютага 2010 }}{{ref-en}} {{Прэмія «Оскар» за лепшую жаночую ролю 1961-1980}} {{Прэмія «Оскар» за лепшую жаночую ролю 1981—2000}} {{Прэмія «Залаты глобус» за лепшую жаночую ролю — драма 1961—1980}} {{Прэмія «Залаты глобус» за лепшую жаночую ролю — драма 1981—2000}} {{Прайм-тайм прэмія «Эмі» за найлепшую жаночую ролю ў драматычным тэлесерыяле}} {{Прэмія «Гільдыя кінаакцёраў» за найлепшую жаночую ролю ў драматычным серыяле}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ВП-парталы|Кінематограф|Біяграфіі|ЗША}} {{DEFAULTSORT:Філд Салі Маргарэт }} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Пасадзіне]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Оскар»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Эмі»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Залаты глобус»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Канскага кінафестывалю]] [[Катэгорыя:Акцёры агучвання ЗША]] [[Катэгорыя:Дзеці-акцёры ЗША]] csyxbx7u6f8hxmaa6ergv6dc7ezqlb6 0 101408 4164743 4104714 2022-07-25T20:01:25Z Weintrauber 17226 вычытка, афармленне wikitext text/x-wiki {{Грузавы аўтамабіль | Назва = МАЗ-6317 | Выява = МАЗ 6х6.jpg | Подпіс = | Выпуск = [[1993]]–н.ч. | Вытворца = [[Мінскі аўтамабільны завод]] | Месца вытворчасці = Мінск {{Сцяг Беларусі}} | Папярэднік = | Пераемнік = | Тып = | Клас = | Колавая формула = 6х6 | Грузападымальнасць = | Маса прычэпа = | Нагрузка на сядло = | Падрыхтаваная маса = | Поўная маса = | Даўжыня = | Шырыня = | Вышыня = | Колавая база = | Вікісховішча = MAZ-6317 }} '''МАЗ-6317''' — грузавы паўнапрывадны аўтамабіль падвышанай праходнасці з колавай формулай 6х6, які выпускаецца [[МАЗ|Мінскім аўтазаводам]] з [[1993]] года. Аўтамабіль распрацаваны ў канцы 80-х гадоў па тэхнічным заданні Мінабароны СССР. Доследныя ўзоры прайшлі прыёмачныя выпрабаванні, але аўтамабіль не быў прыняты на ўзбраенне з-за палітычных падзей, якія прывялі да [[Распад СССР|распаду СССР]]. == Мадыфікацыі == === МАЗ-6317 === *'''МАЗ-6317''' — армейскі бартавы паўнапрывадны аўтамабіль падвышанай праходнасці з колавай формулай 6х6. *'''МАЗ-63172''' — армейскі бартавы грузавік, з павялічаным да 33,3 м³ аб'ёмам кузава. *'''МАЗ-63171 (МАЗ-631708-010)''' — цывільная (камерцыйная) мадыфікацыя аўтамабіля з двухскатнымі заднімі коламі. (Упешыню прадстаўлены ў 1994 годзе). === МАЗ-5316 === [[Выява:Зразки зброї та тeхнiки НГУ 7049 (26160221376).jpg|thumb|left|[[МАЗ-5316]]]] {{main|МАЗ-5316}} '''МАЗ-5316''' уяўляе сабой двухвосны варыянт аўтамабіля (колавая формула 4х4). Прадстаўлены ў [[1999]] годзе. === МАЗ-6425 === [[Выява:Military parade in Baku on an Army Day31.jpg|thumb|МАЗ-6425]] Паўнапрывадны седлавы цягач з колавай формулай 6х6. === МАЗ-6517 === Самазвал колавай формулы 6х6. З'явіўся ў мадэльным шэрагу ў [[2009]] годзе<ref>[https://mpark.pro/experience/350-maz-tipper-big-light-sculpture-in-minsk.html Огни светосвала. Световая скульптура МАЗ-6517] // mpark.pro {{ref-ru}}</ref>. Грузападымальнасць складае 19 т, а поўная маса не перавышае 33,5 т. Аўтамабіль абсталяваны рухавіком ''ЯМЗ-238ДЕ2 (Е3)'' магутнасцю 330 к.с. і 9-ступеньчатай механічнай каробкай перадач ''ЯМЗ-239''. Усталяваны кузаў аб'ёмам 10,5 м³<ref>{{артыкул |загаловак = Для стран заморских богатырь |спасылка = https://www.abw.by/news/171681/ |выданне = Автобизнес |тып = газета |год = 2011 |нумар = 1 (758) }} {{ref-ru}}</ref>. '''МАЗ-65171''' — мадыфікацыя з двухскатнымі заднімі коламі, '''МАЗ-651705''' — з узмоцненай рамай і аднаскатнымі шынамі Бел-95 памеру 16,00R20. === МАЗ-6417 === Лесавоз. == Канструкцыя == === Апісанне === Гэта трохвосевы грузавік з усімі вядучымі коламі, грузападымальнасцю 11 т. Выкананы па схеме «кабіна над рухавіком». Кабіна — цэльнаметалічная, закрытая, з двума спальнымі месцамі. Знешне "ваенная" мадыфікацыя адрозніваецца ад "цывільнай" лабавым шклом, якое складаецца з двух паловак, а таксама круглымі фарамі ў бамперы замест прамавугольных. Асноўным рухавіком служыць 330-моцны дызель сямейства ЯМЗ-238, хоць першапачаткова машыны абсталёўваліся Тутаеўскі маторамі магутнасцю да 425 к.с. На аўтамабіле ўсталяваны сістэма цэнтралізаванай напампоўкі шын; лябёдка (цягавы высілак — 117,8 кН). === Тэхнічныя характарыстыкі === {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |+ ! width=10% | Мадыфікацыя: ! width=20% | МАЗ-631705 ! width=20% | МАЗ-6425 ! width=20% | МАЗ-6517 |- !Тып | Бартавы | Сед. цягач | Самазвал |- !Колавая формула | 6х6 | 6х6 | 6х6 |- !Выпуск | 1993-н.ч. | ''?'' | 1994-н.ч. |- !Рухавік |ЯМЗ-238ДЕ2 |ЯМЗ-238ДЕ2 |ЯМЗ-238ДЕ2 |- !Магутнасць, кВт (к.с.) |243 (330) |243 (330) |243 (330) |- !Каробка перадач <br /> (Колькасць перадач) |ЯМЗ-239 (9), 9JS135А (9) |ЯМЗ-239 (9), 9JS135А (9) |ЯМЗ-239 (9), 9JS135А (9) |- !Грузападымальнасць, кг |13100 |11500<ref group=тэх.>Дапушчальная нагрузка на сядло</ref> |19000 |- !Поўная маса, кг |25150 |23550 |33500 |- !Дапушчальная поўная маса аўтацягніка, кг |45000 |44000 | |- |} {{reflist|group=тэх.}} == Эксплуатацыя == === У беларускай арміі === [[Выява:BelGrad BM-21A.JPG|thumb|left|]] У снежні [[1996]] года [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]] сумесна з [[МАЗ|Мінскім аўтамабільным заводам]] арганізавала завадскія выпрабаванні аўтамабіля. Іх вынікі паказалі, што МАЗ-6317 па сваіх канструктыўна-тэхналагічных і эксплуатацыйна-тэхнічных характарыстыках адказвае сучасным патрабаванням беларускай арміі і можа быць выкарыстаны для замены ў войсках аўтамабіляў «КрАЗ», «КАМАЗ» і «Урал». Выкарыстоўваецца не толькі ў якасці транспартнай машыны, але і для размяшчэння вайсковых спецкузаваў і абсталявання. Хадавыя выпрабаванні выявілі магчымасць прымянення МАЗ-6317 для буксіроўкі артылерыйскіх гармат калібра 152-мм (2А65, 2А36 і Д20 або іх аналагаў). Пацверджана і магчымасць выкарыстання МАЗ-6317 для транспартавання ўзбраення зенітна-ракетных комплексаў [[С-200]] і [[С-300]], а таксама для размяшчэння на яго шасі пантонна-маставых паркаў. МАЗ-6317 таксама выкарыстоўваецца ў якасці шасі для рэактыўнай устаноўкі залпавага агню «Град-1А» («[[БелГрад]]»). Ад звычайнага «Граду» на базе [[Урал-375Д|Урала]], «БелГрад» прынцыпова адрозніваецца тым, што вязе на сабе адразу два боекамплекта замест аднаго. === Ва Украіне === [[Выява:Bogdan-MAZ-5316 in Ukrainian military service.jpg|thumb|Богдан-5316]] На пачатку 2016 года карпарацыя "Багдан" заключыла пагадненне з Мінскім аўтамабільным заводам аб вытворчасці грузавікоў падвойнага прызначэння з беларускіх і ўкраінскіх камплектуючых. У межах дамовы пад уласным брэндам «Богдан» ажыццяўляецца выпуск мадэляў ''5316'', ''6317'', а таксама ''6425''<ref>[http://defence-ua.com/index.php/statti/1507-vantazhivky-dlya-ukrayinskoyi-armiyi Вантажівки для української армії] // «Defense Express» {{ref-uk}}</ref><ref>[https://www.abw.by/news/188464/ Грузовики МАЗ двойного назначения будут выпускать в Черкассах под брендом "Богдан"] // abw.by {{ref-ru}}</ref>. Кіеўскай кампаніяй "Практыка" быў распрацаваны бронеаўтамабіль ''"Богдан-6317"'' прызначаны для перавозкі асабовага складу спецпадраздзяленняў [[Нацыянальная гвардыя Украіны|Нацыянальнай гвардыі]] і [[Міністэрства ўнутраных спраў Украіны|МУС Украіны]]<ref>[https://www.abw.by/news/188877/ В Киеве разработали новый бронеавтомобиль на шасси МАЗа] // abw.by {{ref-ru}}</ref>. На аўтамабіль усталёўваюць спецыяльную бронекабіну і кунг з узроўнем абароны ''STANAG 1''. Таксама асобна абараняюць паліўныя бакі, АКБ, балоны тармазной сістэмы і ступічныя элементы сістэмы падпампоўкі шын. Агульная вага брані і дадатковых элементаў складае 4,5 т. Сядзенні для байцоў маюць верхняе мацаванне і размешчаныя ўздоўж аўтамабіля, што дазваляе мінімізаваць траўмы пры падрывах на міне. Акрамя таго, дэсантны адсек абсталяваны перагаворнай прыладай, вентыляцыяй, абагравальнікам, падсветкай і стандартным наборам фільтраў для падобнай прадукцыі. Бронеаўтамабіль можа перавозіць каля 23 чалавек. === У іншых краінах === ;Азербайджан [[Выява:Military parade 2018 6.jpg|thumb|МАЗ-6317 з беспілотнікамі Harop на парадзе ў [[Азербайджан]]е, 2018 год]] На парадзе ў [[Баку]] ў [[2018]] годзе паказваліся машыны з устаноўкай, якая магла ажыццяўляць запуск атакуючых беспілотнікаў [[ізраіль]]скай вытворчасці ''{{нп3|IAI Harop|Harop|en|IAI Harop}}''. ;КНДР Аб пастаўках ваенных грузавікоў у [[КНДР]] не паведамлялася, аднак МАЗ-6317 на падоўжаным шасі з аператыўна-тактычнымі ракетамі праходзілі падчас аднаго з ваенных парадаў у [[Пхеньян]]е. Меркавана, шасі былі дапрацаваныя непасрэдна ў Паўночнай Карэі. == Спорт == З [[1996]] па [[2001]] аўтамабілі ў складзе каманды «МАЗ-Яравіт» прымалі ўдзел у спартыўных спаборніцтвах. У [[1997]] годзе МАЗы-6317 прынялі ўдзел у міжнародным ралі-марафоне. Улетку [[1998]] года каманда «МАЗ-Яравіт» на дзвюх машынах прыняла ўдзел у Кубку Расіі па ралі-рэйдам «Дебри - 98». Больш у ралі-рэйдах МАЗы-6317 не ўдзельнічалі — cпартыўная каманда «МАЗ-Яравіт» засяродзілася толькі на трак-трыяле. У лютым [[1999]] года на Адкрытым Кубку Расіі па трыяле МАЗы-6317 атрымалі сваю першую перамогу. Гэты поспех стаў вырашальным аргументам на карысць удзелу ў Еўратрыяле'99. Тады ў агульным заліку чэмпіянату Еўропы па трак-трыяле ў катэгорыі S4 экіпаж Пётр Орсік / Дзмітрый Кніга набраў 33 ачкі і заняў 9-е месца. У [[2000]] годзе экіпаж Пётр Орсік / Зміцер Кніга стаў пераможцам чэмпіянату Еўропы. У [[2001]]-м экіпаж паўтарыў сваё дасягненне<ref name="maz_sport2">[http://www.abw.by/number/see_note/9144/ Во славу родины] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110323203728/http://www.abw.by/number/see_note/9144/ |date=23 сакавіка 2011 }} // abw.by {{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{артыкул |загаловак = Там, где пехота не пройдет... |спасылка = http://www.abw.by/archive/426/dk-as1410/ |выданне = Автобизнес-Weekly |тып = газета |год = 2004 |нумар = 29 (426) }} {{ref-ru}} == У сеціве == * [http://maz.by/products/cargo_vehicle/polnoprivodnie/610/ МАЗ-6317 на афіцыйным сайте Мінскага аўтамабільнага завода] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120111113532/http://www.maz.by/products/cargo_vehicle/polnoprivodnie/610 |date=11 студзеня 2012 }} {{ref-ru}} * [http://maz.by/products/cargo_vehicle/polnoprivodnie/630/ МАЗ-6425 на афіцыйным сайте Мінскага аўтамабільнага завода] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111217060356/http://www.maz.by/products/cargo_vehicle/polnoprivodnie/630/ |date=17 снежня 2011 }} {{ref-ru}} * [http://maz.by/products/cargo_vehicle/polnoprivodnie/640/ МАЗ-6517 на афіцыйным сайте Мінскага аўтамабільнага завода] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120109075855/http://www.maz.by/products/cargo_vehicle/polnoprivodnie/640 |date=9 студзеня 2012 }} {{ref-ru}} * [https://www.abw.by/news/185331/ Военные хитрости МАЗа] // abw.by {{ref-ru}} * {{cite web |url = https://auto.onliner.by/2020/03/10/maz-136 |title = Грузовики в погонах. Антология военных МАЗов |publisher = [[onliner.by]] |date = 2020-03-10 |accessdate = 2020-03-10|language = ru }} == Гл. таксама == * [[МАЗ-6318]] * [[КрАЗ-260]] * [[КрАЗ-6322]] {{МАЗ}} [[Катэгорыя:Грузавыя аўтамабілі МАЗ|6317]] [[Катэгорыя:Грузавыя аўтамабілі паводле алфавіта]] k4tzwwvucgn6jkrtzcmaw9orxthylzz 0 104206 4164768 4162214 2022-07-25T20:30:52Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Ад НПГБ да БНП */ wikitext text/x-wiki {{Грамадская арганізацыя |назва = Беларускі Незалежны прафсаюз |абрэвіятура = БНП |назва на мове арыгінала = |лагатып = [[Файл:BNPemblemRedd.jpg|300px]] |выява = |арыгінал = |дата заснавання = 6 кастрычніка 1991 |дата роспуску = |колькасць удзельнікаў = |тып = прафсаюз |назва пасады кіраўніка = Старшыня |кіраўнік = [[Максім Пазнякоў]] |назва цэнтра = офіс БНП |цэнтр = Салігорск |узнагароды = |афіцыйны сайт = [http://belnp.org] |місія = |сфера дзейнасці = абарона сацыяльна-эканамічных правоў |месца знаходжання = [[Салігорск]], [[Мазыр]], [[Наваполацк]],[[Гродна]], [[Бабруйск]], }} '''Беларускі Незалежны прафсаюз''' (''Беларускі Незалежны прафсаюз гарнякоў, хімікаў, нафтаперапрацоўшчыкаў, энергетыкаў, транспартнікаў, будаўнікоў і іншых работнікаў, БНП'') — беларускі [[прафесійны саюз]]. Дэмакратычны прафсаюз, заснаваны [[6 кастрычніка]] [[1991]] года, як Незалежны прафсаюз гарнякоў Беларусі (НПГБ). 3 чэрвеня 1993 г. на пазачарговым з’ездзе ў г. Салігорска НПГБ быў перайменаваны ў Беларускі Незалежны прафсаюз. Старшынёй прафсаюза з [[20 красавіка]] [[2019]], з’яўляецца Пазнякоў Максім Міхайлавіч. Найбольш буйныя суполкі — на прадпрыемствах нафтахіміі: ААТ [[Беларуськалій|«Беларуськалій»]] ([[Салігорск]]), ААТ [[Нафтан (прадпрыемства)|«Нафтан»]] ([[Наваполацк]]), ААТ [[Гродна Азот|«Гродна Азот»]] ([[Гродна]]), ААТ [[Белшына |«Белшына»]] ([[Бабруйск]]). Кіруючы орган — З’езд, які збіраецца раз на чатыры гады. Паміж з’ездамі, прафсаюзам кіруе — Рада прадстаўнікоў, выканаўчым органам прафсаюза з’яўляецца — Выканаўчае бюро, якое складаецца з старшыні, віцэ-старшынь і сакратара-скарбніка прафсаюза. == Мэты прафсаюза == Асноўнай мэтай БНП з’яўляецца — выяўленне, выраз, рэалізацыя і абарона правоў і прафесійных інтарэсаў работнікаў. Прадстаўляць і адстойваць інтарэсы работнікаў: — Членаў БНП у органах дзяржаўнай улады і органах кіравання, таксама ў судах; — Распрацоўваць і заключаць тарыфныя пагадненні на розных узроўнях па пытаннях паляпшэння ўмоваў працы і жыцця работнікаў, занятасці, заработнай платы, працягласці рабочага часу, аховы здароўя і ў далейшым патрабаваць іх выканання. == Асноўныя задачы прафсаюза == # Годная аплата працы. # Забеспячэнне бяспечных і здаровых умоў працы. # Садзейнічанне ў стварэнні пенсійных і медыцынскіх страхавых фондаў і ўвядзенне механізмаў дадатковага сацыяльнага страхавання. # Абарона правоў работнікаў у пытаннях занятасці, працоўнага часу, адпачынку і сацыяльных гарантый. # Рэгуляванне пытанняў працоўнага дагавора. # Прававая абарона членаў БНП. # Стварэнне і падтрымка: жаночай сеткі, моладзевай арганізацыі і арганізацыі ветэранаў вытворчасці. == Гісторыя == === Перадгісторыя стварэння НПГБ === Гісторыя незалежнага прафсаюзнага руху Беларусі цесна звязана з рабочым рухам. За кропку адліку можна з упэўненасцю ўзяць [[1989]] год, калі прайшлі выступы шахцёраў у Салігорску. Першая хваля рабочага руху ў Салігорску паднялася ў 1989 годзе, тады там быў створаны клуб «Пошук», а пазней ў 1990 г. і незалежнае аб’яднанне «Рабочы саюз». Затым у горадзе сталі актыўна арганізоўвацца рабочыя камітэты і страйкамы. Рабочыя вылучылі палітычныя і эканамічныя патрабаванні: павышэнне заработнай платы, паляпшэнне ўмоў працы, ліквідацыя палітычнай манаполіі КПСС-КПБ. У канцы 1980-х гадоў працоўны рух фармаваўся ў першую чаргу ў шахцёрскіх рэгіёнах: [[Данецк]] ва Украіне; Кузбас, [[Кемерава]], [[Маскоўская вобласць]] — у [[Расія|Расіі]]; Карганда ў [[Казахстан]]е. У Беларусі такім цэнтрам стаў Салігорск. У гэты час ўтвараецца Незалежны прафсаюз гарнякоў СССР (НПГ СССР), які стаў ля вытокаў працоўнага і незалежнага прафсаюзнага руху ў Беларусі. У той час на Вытворчым аб’яднанні «Беларуськалій» быў вельмі нізкім ўзровень заработнай платы. Работнікі горнай галіны за катаржная праца атрымлівалі на парадак ніжэй, чым работнікі іншых прадпрыемстваў горада. Сярэдні заробак у гэтай галіне па Салігорску знаходзіўся на 6-м месцы. Пры гэтым працоўны дзень шахцёра часцяком ператвараўся ў 11-гадзінны, паколькі не ўлічваўся час, які затрачваецца на спуск у шахту і дастаўку да месца працы і назад. Да таго ж цалкам адсутнічала ўвага кіраўніцтва прадпрыемства да праблем шахцёраў, у тым ліку да самай галоўнай — забеспячэнню бяспекі працы. Сярэдняя смяротнасць салігорскіх гарнякоў на вытворчасці складала ў сярэднім — 49 гадоў. ==== Стварэнне НПГБ ==== [[Файл:ANPG1991.jpg|міні|300x300пкс|Устаноўчы сход Першаснай арганізацыі аб’яднання Незалежных прафсаюзаў гарнякоў (АНПГ) СССР. 27 сакавіка 1991 г.]]Днём нараджэння Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі (НПГБ) умоўна можна назваць — 27 сакавіка 1991 года, калі была праведзена Ўстаноўчая канферэнцыя Салігорскай пярвічкі АНПГ СССР. Дэлегатаў на ўстаноўчай канферэнцыі было няшмат, усяго 16 чалавек. Не ўсе структуры прадпрыемства (рудаўпраўлення) былі ўцягнутыя ў працэс стварэння прафсаюзнай арганізацыі. Касцяк яе складалі толькі два рудаўпраўлення (3Ру і 4Ру). Але вельмі хутка ініцыятыву падхапілі рабочыя іншых падраздзяленняў прадпрыемства. Увосень 6 кастрычніка 1991 года праходзіць Устаноўчы з’езд Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі, на якім прымаецца Статут і абіраюцца прафсаюзныя органы кіравання. Першым старшынёй Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі абіраецца — [[Іван Вацлававіч Юргевіч|Юргевіч Іван Вацлававіч]]. Заснавальнікамі Незалежнага прафсаюзнага руху Беларусі трэба лічыць усіх сябраў НПГБ, якія першымі ўступілі ў прафсаюз. Але ідэолагамі і распрацоўшчыкамі першага дэмакратычнага прафсаюзу ў Беларусі сталі тры чалавекі: Іван Юргевіч, Васіль Юркін, Аляксандр Доўнар. === Станаўленне прафсаюза === У лютым 1992 года адбылася першая канферэнцыя Незалежнага прафсаюза гарнякоў ВА «Беларуськалій». Менавіта на канферэнцыі ўпершыню прафсаюз гарнякоў агучыў ініцыятыву ўступлення ў безтэрміновую працоўную спрэчку з наймальнікам і, у канчатковым выніку, прыняў рашэнне пачаць страйк. Патрабаванні, вылучаныя страйкоўцамі, ўключалі павышэнне аплаты працы, сацыяльныя гарантыі, забеспячэнне годных умоваў працы. Забастоўка доўжылася 44 дні. Паралельна шахцёрамі і членамі іх сем’яў была абвешчаная галадоўка шахцёраў, якая працягвалася 18 дзён. Затым прафсаюзам быў арганізаваны пешы паход шахцёраў у Мінск. Акцыі апынуліся не марнымі. Незалежны прафсаюз атрымаў рэальную перамогу. У краіне ўпершыню было падпісана Тарыфнае пагадненне, у якім было адлюстравана палажэнне аб тым, што мінімальная зарплата павінна адпавядаць мінімальнаму спажывецкаму бюджэту. У красавіку 1992 года часовае пагадненне набыло статус нарматыўнага дакумента. Заработная плата на ВА «Беларуськалій» была павышана ў 3,4 разы. У 1993 г. была падпісана першая Калектыўная дамова з наймальнікам. На 1 гадзіну быў скарочаны працоўны дзень для шахцёраў. Адпачынак для тых, хто працуе пад зямлёй, быў павялічаны да 66 дзён. ==== Ад НПГБ да БНП ==== Пачынаючы з гэтага моманту па ўсёй Беларусі ствараюцца першасныя арганізацыі Незалежнага прафсаюза: [[Магілёў]], [[Віцебск]], [[Гродна]], [[Мазыр]], [[Бабруйск]], [[Мінск]], [[Руба]], [[Мікашэвічы]], [[Орша]], [[Салігорск]]. Дзесяткі першасных арганізацый. У Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі ўступалі работнікі розных сфераў дзейнасці, ад транспартнікаў ды настаўнікаў і медыкаў. Таму ў 1993 годзе, на III-м пазачарговым З’ездзе НПГБ было прынята рашэнне перайменаваць прафсаюз у Беларускі Незалежны прафсаюз гарнякоў, хімікаў, нафтаперапрацоўшчыкаў, энергетыкаў, транспартнікаў, будаўнікоў і іншых работнікаў (БНП). Акрамя таго, у гэтым жа годзе ствараецца Асацыяцыя прафсаюзаў [[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў|Беларускага Кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў]] (АП БКДП). Адным з заснавальнікаў гэтай альтэрнатыўнага прафцэнтра стаў Беларускі незалежны прафсаюз (БНП). У склад БКДП на той момант ўваходзілі Беларускі незалежны прафсаюз (БНП), [[Свабодны прафсаюз Беларускі]] (СПБ), Свабодны прафсаюз металістаў (СПМ), Прафсаюз педагогаў і Дэмакратычны прафсаюз транспартнікаў (ДПТ), у які ўваходзіў нацыянальны прафсаюз авіядыспэтчараў. На працягу 1990-х актывісты БНП вялі бесперапынную барацьбу па адстойванні інтарэсаў не толькі сваіх членаў, але і ўсіх працоўных краіны, арганізуючы масавыя акцыі пратэсту. Гэта адыграла сваю ролю ў лёсе прафсаюза. Асабліва, пасля выбараў першага прэзідэнта Рэспублікі Беларусі ў [[1994]] годзе. У прафсаюзе было прынята рашэнне падтрымаць на выбарах лідара Беларускага Народнага Фронту «Адраджэньне» Зянона Пазняка. Вялікая колькасць актывістаў увайшлі ў ініцыятыўныя групы [[Зянон Пазняк|З. Пазняка]], або [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|С. Шушкевіча]]. [[Файл:NPG flag-mod.jpg|міні|300x300пкс|Сцяг НПГБ (БНП) да 1995 года]] Першыя выбары прэзідэнта Беларусі прайшлі 23 чэрвеня і 10 ліпеня [[1994]] года. Фаварыт БНП Зянон Пазьняк заняў трэцяе месца і набраў — 13,1 % галасоў. Перамогу ў другім туры атрымаў Аляксандр Лукашэнка. ==== БНП у «няміласці» ==== У жніўні 1995 года, пачалася забастоўка гомельскіх кіроўцаў тралейбусаў, якія хутка знайшлі падтрымку ў тралейбусных дэпо сталіцы. 15 жніўня пачалася забастоўка ў тралейбусным дэпо № 1 у Мінску. Асноўным патрабаваннем была выплата заробку, які работнікам затрымлівалі ўжо тры тыдні. 17 жніўня кіроўцаў [[Забастоўка працаўнікоў мінскага метрапалітэна (1995)|падтрымалі працаўнікі Мінскага метрапалітэна]]. На дзвярах Мінскага метрапалітэна з’явіліся таблічкі з паведамленнем, што станцыі зачыненыя па тэхнічных прычынах. У страйке прынялі ўдзел дэмакратычныя прафсаюзы. [[Файл:BNP 1993.jpg|злева|міні|Л. Мархотка, А. Доўнар, І. Юргевіч, С. Шушкевіч, В. Сапронаў на сустрэчы ў Салігорску, 13 кастрычніка 1993 г.]] 19 жніўня ўнутраныя войскі ачапілі штаб-кватэры Свабоднага прафсаюза Беларусі, якія выступалі арганізатарамі страйку. У падтрымку СПБ выступілі ўсе дэмакратычныя прафсаюзы Беларусі. Сябры НПГ ВА «Беларуськалій» з Салігорску абяцалі, што ў выпадку спробаў расправы з страйкоўцаў «выступяць з акцыямі пратэсту, аж да абвяшчэння папераджальнага страйку». Не гледзячы на гэта, былі арыштаваныя тры прафсаюзных лідара і звольнена 58 работнікаў сталічнай падземкі. Аляксандр Лукашэнка крытыкаваў МУС за тое, што з страйкоўцаў метрапалітэну залішне цырымоняцца. З гэтага моманту ўсе дэмакратычныя прафсаюзы, якія ўваходзілі ў БКДП, сталі разглядаюцца [[Палітычны рэжым|палітычным рэжымам Беларусі]], як апазіцыйныя структуры. У сувязі з пагаршэннем здароўя 18 лютага [[1995]] года ў адстаўку сыходзіць першы лідар і натхняльнік БНП Іван Вацлававіч Юргевіч. Выконваючым абавязкі старшыні БНП абраны Бабаед Віктар Сяргеевіч, а 29-30 чэрвеня 1995 г. на з’ездзе яго абіраюць старшынёй прафсаюза. Адносіны прафсаюза з уладамі працягваюць пагаршацца. [[17 кастрычніка]] [[1996]] г. актывісты БНП вырашылі паўтарыць пешы паход з Салігорску на Мінск, як у 1992 годзе. Асноўныя патрабаванні чыталіся на плакатах, якія трымалі ў руках удзельнікі шэсця: «Пенсіянерам годную і своечасовую пенсію!», «Беспрацоўным — пасобіе на жыццё, а не на выміранне!», «Лекарам і настаўнікам — годны заробак, а не жабрацкае пасобіе!» . Аднак кіраўніцтва прафсаюза адразу ж было затрымана пры выхадзе з горада і аштрафавана. Па шляху руху калоны ўдзельнікі затрымліваліся прадстаўнікамі міліцыі розных РАУС. Так затрыманне адбываліся ў Салігорскім, Слуцкім і Ўздзенскім раёнах. У выніку «руплівай» працы прадстаўнікоў міліцыі, да Мінска дайшоў толькі адзін з удзельнікаў калоны. У Салігорску [[4 кастрычніка]] [[1998]] г. 600 членаў БНП прайшліся па горадзе, нагадаўшы ўладам аб пачатку 1990-х. Роўна праз месяц, [[4 лістапада]], на стадыёне «Будаўнік» прафсаюзы сабралі 3000 пратэстуючых. Для 100 тысячнага горада гэта стала самай масавай акцыяй пратэсту. У гадавіну [[Чарнобыльская катастрофа|чарнобыльскай трагедыі]] 26 красавіка 1997 года, некалькі актывістаў разам з намеснікам старшыні НПГ Аляксандрам Каралёвым арганізуюць велапрабег пад лозунгам: «Не — сацыяльнаму Чарнобылю!». У лістападзе 1998 г. актывісты НПГ ВА «Беларуськалій» арганізавалі трэці паход на Менск, у гэты раз — «Паход за шахтёрскай пенсіяй». Па аналогіі з 1996 годам, людзей затрымлівалі супрацоўнікі мясцовых РАУС, у аддзяленнях іх прыніжалі, абшуквалі і распраналі. Калі гарнякі дайшлі да Мінска, усю групу шахцёраў атачыў АМАП і затрымаў паўторна. Праз пэўны адрэзак часу, пасля акцыі, пенсія для забойнай групы была павялічана ў 2 разы. У чэрвені 1999 г. праходзіць V-ы чарговы з’езд БНП. Старшынёй паўторна абіраецца Віктар Бабаед. === Барацьба за выжыванне === [[Файл:Flag_BNP.jpg|справа|300x300пкс|Афіцыйны сцяг БНП з 1995 года]] Чарговыя выбары прэзідэнта Беларусі, якія прайшлі 9 верасня 2001 года, зноў паўплывалі на становішча справаў у БНП. У гэты раз актывісты і лідары прафсаюза не так заўзята прымалі ўдзел у перадвыбарчай кампаніі. Прычынай таму стала тое, што на чале ўсіх апазыцыйных сілаў у краіне была вылучана адзіная кандыдатура на пасаду прэзідэнта, дзейны лідар Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі — Уладзіміра Ганчарыка. Па сутнасці, галоўны канкурэнт БКДП на прафсаюзным полі Беларусі. У.Ганчарык прайграў выбары А. Лукашэнкі, набраўшы — 15,65 % галасоў. Улады не забыліся пра падтрымку У.Ганчарыка прафсаюзамі. У бліжэйшы час была абмежаваная магчымасць збору прафсаюзных узносаў безнаяўным шляхам. У Снежні 2001 года, Савет Міністраў РБ сваёй Пастановай № 1804 аб мерах па абароне правоў членаў прафсаюзаў распарадзіўся адмяніць сістэму безнаяўнага ўтрымання прафсаюзных унёскаў з заработнай платы. Прафсаюзам давялося збіраць ўнёскі ўручную. Натуральна гэта скараціла лік сродкаў, што паступалі ў бюджэт БНП, а ў выніку скарацілася і колькасць сябраў прафсаюза. Да таго ж, з гэтага моманту ў незалежных прафсаюзаў з’явіўся новы вораг — ФПБ, якая падпарадкавалася прэзыдэнту Лукашэнку на пазачарговым IV з’ездзе ФПБ і абралі сабе ў старшыні Леаніда Козіка. Л. Козік быў абраны старшынёй ФПБ летам 2002 года. Да гэтага ён займаў шэраг кіруючых пастоў ў органах беларускай улады і Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі, працаваў намеснікам кіраўніка Адміністрацыі прэзідэнта, не маючы ніякіх адносін да прафсаюзаў. Атрымаўшы ў шэраг ворагаў яшчэ і 4-х мільённую Федэрацыю прафсаюзаў Беларусі, справы ў арганізацыі значна пагоршыліся. Да фінансавых праблемаў, падключыліся праблемы ціску на сябраў прафсаюза. На прадпрыемствах з’яўляюцца ідэалагічныя аддзелы. З работнiкамi, што ўваходзяць у «ня афіцыйныя» прафсаюзы пачалі праводзіць «прафілактычныя» гутаркі, караць за ўдзел у прафсаюзных акцыях, угаворваць выходзіць з Незалежнага прафсаюза, падкупляць пасадамі і разрадамі. Сваю ролю ў якасці меры ўздзеяння адыграла «пагалоўная кантрактызацыі» работнікаў. З непажаданымі работнікамі папросту не працягнулі караткачасовыя працоўныя кантракты. У выніку колькасць арганізацыі пачала скарачацца. З 12 000 сябраў прафсаюза ў 1999 годзе, у 2007 яна ўжо складала 7 000 сябраў прафсаюза. 15 кастрычніка 2002 г. у адстаўку падаў старшыня БНП Віктар Бабаед. З яго слоў, ён не бачыў больш да сябе даверу сябраў Рады прадстаўнікоў. Акрамя таго, пагоршылася эканамічная сітуацыя: не было сродкаў на ўтрыманне офісаў. Выконваючым абавязкі старшыні Беларускага Незалежнага прафсаюза абіраецца сакратар-скарбнік Зімін Мікалай Васільевіч. Даходзіла да таго, што Н. В. Зімін з свайго шахцёрскага заробку аплачваў камунальныя плацяжы прафсаюзнага офіса, працягваючы працаваць у забоі на 4 РУ ААТ «Беларуськалій». VI з’ездам БНП, які адбыўся ў Мінску 15 лютага 2003 года, старшынёй прафсаюза абіраюць намесніка старшыні НПГ ВА «Беларуськалій» — Корабава Васіля Сямёнавіча. Ня гледзячы на тое, што спыніла сваё дзеянне Пастанова Саўміна РБ № 1804, сітуацыя ў прафсаюзе была катастрафічная. БНП у Салігорску адмаўлялі ў арэндзе офіса. У 2004 годзе офіс тройчы пераязджаў. У штаце наёмных супрацоўнікаў офіса засталіся толькі пара чалавек. [[Файл:Piket BNP xz.jpg|Правядзенне пікету на стадыёне «Будаўнік» (г. Салігорск) супраць ціску на прафактывістаў ТАА «Дэльта-стыль»|міні|злева]] З 15 па 24 красавіка 2004 года Беларусь наведала Камісія Міжнароднай арганізацыі працы. Яшчэ ў 2000 годзе ў МАП была пададзена скарга, ініцыяваная АСМ, АПК, РЭП і БКДП ў дачыненні да парушэнняў прафсаюзных правоў у Рэспубліцы Беларусь. Дадзенае расследаванне праходзіла ў рамках справы № 2090 — аб парушэнні Урадам Рэспублікі Беларусь прынцыпаў свабоды аб’яднанняў. Падчас візіту была арганізавана інтэнсіўная праграма гутарак з прафсаюзнымі работнікамі і членамі прафсаюзаў, а таксама з іншымі арганізацыямі працоўных і працадаўцаў ў краіне. Разгледзеўшы скаргу, кіраўніцтва МАП вынесла беларускаму ўраду спіс рэкамендацый. У 2005 годзе з падпісных каталогаў і з сеткі распаўсюду перыёдыкі «Белсаюздрук» была выдаленая газета «Салідарнасць», што ўдарыла па яе распаўсюджванню, і адпаведна па акупальнасці. Было прынята рашэнне прыпыніць яе выпуск. З гэтага часу быў створаны сайт «Салідарнасць», які працуе да гэтага часу. 14 сакавіка 2007 г. у Салігорску прайшоў VII з’езд БНП. На ім былі адзначаны асноўныя праблемы з якімі сутыкаецца прафсаюз: арэнда памяшканняў для прафсаюзаў, пагалоўная кароткатэрміновая кантрактная сістэма. Старшынёй быў пераабраны Корабаў Васіль Сямёнавіч, які ў сваім выступе адзначыў не сяброўскія дзеянні «братняга», па міжнароднай арганізацыі ICEM, «Белхімпрафсаюза», які разам з уладамі «паводзяць сябе не па-партнёрску». Асноўнай праблемай прафсаюза заставалася яго малая колькасць, 7000 членаў, на той момант. Акрамя ціску на сяброў ўжо створаных першасных арганізацый, было немагчыма стварыць і новыя арганізацыі. Таму прыкладам з’яўляецца першасная арганізацыя ТАА «Дэльта-стыль» у Салігорску, калі 101 работнік ўступілі ў БНП і вырашылі стварыць сваю прафсаюзную арганізацыю. Адміністрацыя прадпрыемства адмовілася выдзяляць памяшканне для офіса арганізацыі, без якога іх рэгістрацыя ў мясцовых органах улады была не магчымая. Пярвічка тройчы атрымала адмову ад Салігорскага райвыканкаму ў рэгістрацыі. Наймальнік адмовіў і ў пералічэнні прафсаюзных унёскаў, парушыўшы Закон РБ «Аб Прафесійных саюзах», што пацвердзіў Салігорскі раённы суд. Пасля таго, як справа прыняла агалоску на ўзроўні ўсёй краіны, кіраўніцтвам прадпрыемства быў выдадзены загад аб ліквідацыі ТАА «Дэльта-стыль», а работніцы пераведзены на іншае швейнае прадпрыемства «Купалінка». ==== Сыход у цень ==== З 2010 года БНП цалкам сыходзіць з палітычнага поля. Перад прэзідэнцкімі выбарамі 2010 года, кіраўніцтва БНП прыняло пазіцыю няўдзелу ў перадвыбарных кампаніях. «Нам яшчэ трэба расці. А сёння ўдзел у прэзідэнцкай кампаніі для нас проста немагчыма. Незалежныя прафсаюзы і так вінавацяць у палітыканстве … А калі мы сапраўды паўдзельнічаем у палітычнай кампаніі, нам будзе вельмі кепска», — адзначыў тады старшыня БНП Васіль Корабаў. Нам. старшыні НПГ Аляксандр Каралёў яшчэ больш канкрэтна падкрэсліў пазіцыю прафсаюза па гэтым пытанні: «Прафсаюз павінен займацца жыццём чалавечым, асноўнае — гэта ахова працы і даход работніка. Таму звязваць прафсаюз з палітычнымі кампаніямі — неразумна». З 2010 года Незалежны прафсаюз фактычна больш не прымае ўдзелу ў вулічных пратэстах у якасці арганізатара. Заяўкі БНП на правядзенне акцый папросту адхіляюцца мясцовымі ўладамі. Апошняя праведзеная акцыя пратэсту арганізаваная БНП адбылася 20 лістапада 2010 г. на Салігорскім стадыёне «Будаўнік». Пікет быў заяўлены ў падтрымку сябраў прафсаюза ТАА «Дэльта-стыль». У ім узялі ўдзел каля 10 чалавек. Гэты дзень, на прадпрыемстве «Дэльта-стыль» быў абвешчаны працоўным, не гледзячы на тое, што гэта была субота, каб работніцы прадпрыемства не прынялі ўдзел у пікеце. У 2010 годзе «Белхімпрафсаюз» і кіраўніцтва канцэрна «Белнафтахім» ў таямніцы ад БНП падпісваюць Тарыфнае пагадненне. На шэрагу прадпрыемстваў першасным арганізацыям БНП адмаўляюць у працы Камісій па фарміраванню і падпісанню калектыўных дамоваў. Незалежны прафсаюз папросту ігнаруюць. ==== Змяненне тактыкі ==== На думку некаторых актывістаў БНП, большай ступені з Салігорску і Мазыра, сітуацыя ў прафсаюзе пагаршалася не толькі з-за вонкавага ціску, але і з-за няправільнага кіравання самім прафсаюзам. Таму 16 красавіка 2011 г. у Салігорску праходзіць чарговы VIII з’езд БНП, на якім старшынёй абіраецца Зімін Мікалай Васільевіч. У гэтым жа годзе ў лістападзе праходзіць ўрачыстае мерапрыемства прысвечанае 20-годдзю прафсаюза. Усплёск актыўнасці выпаў на 2012 год. 600 работнікаў мікашэвіцкага прадпрыемства РУВП «Граніт» выйшлі з ФПБ «па прычыне нездавальняючай працы прафкама і нізкай заработнай платы». 24 снежня 2011 года па ініцыятыве гранітаздабытчыкаў у Мікашэвічах адбылася сустрэча з прадстаўнікамі БНП, на чале з яго старшынёй М.Зіміным. Каля 200 чалавек выказалі жаданне перайсці ў незалежны прафсаюз. Быў праведзены Ўстаноўчы сход па стварэнню першаснай прафсаюзнай арганізацыі. Аднак працаўнікі сутыкнуліся з той жа праблемай, што і работніцы «Дэльта-стыль» — адмова ў памяшканні наймальнікам і адмова ў рэгістрацыі арганізацыі мясцовымі ўладамі. [[Файл:NPG cofer 2013.jpg|злева|міні|400x400пкс| Канферэнцыя НПГ ААТ «Беларуськалій» ]] Барацьба за права мець на прадпрыемстве першасную арганізацыю працягвалася больш за год. За гэты час усе актывісты БНП на «Граніце» былі альбо звольненыя, альбо самі звольніліся з прадпрыемства. Кіроўца «БелАЗа», лідар пярвічкі Алег Стахаевіч быў пазбаўлены пасведчання кіроўцы і звольнены з прадпрыемства, праз некалькі месяцаў пасля таго, як быў абраны старшынёй пяршоўкі. Нягледзячы на салідарнасць з прафактывістамі ў Беларусі, так і міжнародную падтрымку, арганізацыя БНП на «Граніце» усё ж не змагла існаваць. Кіраўніцтва БНП у асобе яе лідара М. В. Зіміна так пракаментавалі сітуацыю: «З упэўненасцю можна сказаць, што ў нашай краіне дзейнічае дазвольны парадак стварэння арганізацый». Пасля падзей на «Граніце» і «Дэльта-стыль» у прафсаюзе вырашылі змяніць тактыку і займацца ўмацаваннем ўжо створаных у БНП структур. На працягу апошніх пяці гадоў у прафсаюзе распрацоўваюцца і зацвярджаюцца стратэгіі развіцця БНП. Былі створаны тры напрамкі для больш эфектыўнай працы з членамі прафсаюза: жаночы, моладзевы і ветэранскі напрамкі. Актыўна праводзіцца навучанне і падрыхтоўка прафактыва. Прадстаўнікі БНП прымаюць удзел у міжнародных мерапрыемствах. Большасць першасных арганізацый, дзякуючы міжнароднаму ціску, вярнуліся ў рамкі працэсу па заключэнню каллектыўных дамоваў. Узаемаадносіны паміж прафсаюзам і органамі ўлады перайшлі ў ранг афіцыйнай перапіскі. БНП пастаянна накіроўвае ў Міністэрства працы і сацыяльнай абароны, Адміністрацыю прэзідэнта ці Саўмін: звароты, лісты і адкрытыя заявы, як гэта было ў перыяд правядзення ў Беларусі пенсійнай рэформы. Актыў першасных арганізацый перыядычна прымае ўдзел у зборы подпісаў. Не гледзячы на тое, што БНП імкнецца не прымаць актыўнага ўдзелу ў палітычным жыцці Беларусі і імкнецца весці канструктыўны дыялог з органамі ўлады, колькасць прафсаюза працягвае падаць і прафсаюз губляе свой уплыў. На сённяшні дзень БНП аб’ядноўвае пяць першасных арганізацый. Каля 80 % сяброў прафсаюза аб’яднаныя ў першаснай арганізацыі працаўнікоў ААТ «Беларуськалій» БНП. Агульная колькасць прафсаюза на 2018 год — 6062 сябраў прафсаюза. БНП — адзіны з незалежных прафсаюзаў, які прайшоў праз перыяд прэсінгу з боку ўладаў 2001—2013 гг. не ператварыўшыся ў маргінальную арганізацыю. Нягледзячы на ўсе цяжкасці і перыпетыі сучаснай гісторыі Беларусі, Беларускі Незалежны прафсаюз па сённяшні дзень застаецца самым шматлікім прафсаюзам у лагеры дэмакратычнага прафсаюзнага руху Рэспублікі Беларусь. === Забарона дзейнасці === [[19 ліпеня]] [[2022]] года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай «дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместу»<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канал Генеральной прокуратуры Беларуси|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. == Сяброўства == Сябрамі БНП могуць быць усе грамадзяне Рэспублікі Беларусь, замежныя грамадзяне, асобы без грамадзянства, якiя дасягнулi пятнаццацігадовага ўзросту, якія працуюць, або з’яўляюцца навучэнцамі або студэнтамі. Акрамя таго, такая частка грамадства як пенсіянеры, хатнія гаспадыні, інваліды працы і беспрацоўныя, пакінуўшы працу па ўважлівых прычынах, могуць знаходзіцца на ўліку ў сваіх першасных арганізацыях. Яны падаюць заявы ў першасныя арганізацыі па апошнім месцы працы і становяцца на ўлік у БНП. Не могуць быць сябрамі прафсаюза: наймальнікі і асобы, надзеленыя правам прыёму і звальнення, якія ажыццяўляюць функцыі найму і звальнення. Асобы, якія былі выключаныя з Незалежнага прафсаюза за парушэнне палажэнняў Статута БНП. Станам на снежань 2017 года БНП складаўся з 6068 членаў прафсаюза. == Структура == * Беларускі Незалежны прафсаюз на сённяшні дзень складаецца з пяці першасных арганізацый размешчаных у пяці вобласцях Рэспублікі Беларусь. * Першасная прафсаюзная арганізацыя работнікаў ААТ «Беларуськалій» БНП, (г. Салігорск) * Першасная арганізацыя БНП ААТ «Мазырскі НПЗ», (г. Мазыр) * Першасная арганізацыя ААТ «Нафтан», (г. Наваполацк) * Першасная арганізацыя БНП ААТ «Гродна Азот», (г. Гродна) * Першасная прафсаюзная арганізацыя работнікаў ААТ «Белшына» БНП, (г. Бабруйск) * Рэгіянальная арганізацыя БНП г. Наваполацка. Існуюць таксама тры напрамкі членаў прафсаюза: жаночы, моладзевы і ветэранскі. == Сродкі масавай інфармацыі == З 1991 года па 2005 год друкаваным органам БНП была газета «Салідарнасць». У 2005 годзе газета спыніла сваё паўнавартаснае выданне. Сення прафсаюз мае свой вэбсайт і суполкі ў сацыяльных сетках. == Лідары арганізацыі == <blockquote> {| class="wikitable" |+ !дата абрання !пасада !старшыня прафсаюза !колькасць тэрмінаў |- |6 кастрычніка 1991 |Старшыня НПГБ, (з 1993 г. БНП) |Юргевіч Іван Вацлававіч |адзін |- |30 чэрвеня 1995 |Старшыня БНП |Бабаед Віктар Сяргеевіч |два няпоўных |- |15 кастрычніка 2002 |Выконваючы абавязкі старшыні БНП |Зімін Мікалай Васільевіч | - |- |15 лютага 2003 |Старшыня БНП |Корабаў Васілій Сямёнавіч |два |- |16 красавіка 2011 |Старшыня БНП |Зімін Мікалай Васільевіч |два |- |20 красавіка 2019 |Старшыня БНП |Пазнякоў Максім Міхайлавіч |адзін |} </blockquote> == Спасылкі == * [Http://www.warwick.ac.uk/russia/Intas/Belaruskarotki.doc Прафсаюзны рух Беларусі ў 1990—2004 гг. / БНП] * [Http://www.warwick.ac.uk/fac/soc/complabstuds/russia/Intas/NPGBelarus.doc ДАСЛЕДЧЫ ПРАЕКТ / Першасная арганізацыя Беларускага незалежнага прафсаюзу РУП ПА «Беларуськалій» — Незалежны прафсаюз гарнякоў (г. Салігорск)] * [Http://www.levonevski.net/pravo/razdel2/num3/2d335.html Закон Рэспублікі Беларусь ад 1992/04/22 № 1605-XII «Аб прафесійных саюзах»] па стане на 5 снежня 2007 года. [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]] [[Катэгорыя:1991 год у Беларусі]] ms856gb34nrg3gyrwmy4ref44ltbo0y 0 116899 4164907 4024053 2022-07-26T09:54:19Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Кінематаграфіст | Імя = Рыс Іванс | Арыгінал імя = Rhys Ifans | Фота = Rhys Ifans 2011 cropped.jpg | Шырыня = 250px | Подпіс = Рыс Іванс, 2011 год | Імя пры нараджэнні = Рыс Оўайн Эванс<br />Rhys Owain Evans | Дата нараджэння = | Месца нараджэння = | Дата смерці = | Месца смерці = | Прафесія = | Грамадзянства = [[Вялікабрытанія]] | Гады актыўнасці = [[1990]] — цяперашні час | Кірунак = [[Драма, жанр|драма]], [[камедыя]], [[меладрама]] | Узнагароды = | imdb_id = 0406975 | Сайт = }} '''Рыс Іванс''' ({{lang-en|Rhys Ifans}}, [{{IPA|r̥ɨːs ˈivans}}]; імя пры нараджэнні: Рыс Оўайн Эванс (анг. Rhys Owain Evans), нар. [[22 ліпеня]] [[1967]], Хаверфордуэст, [[Уэльс]], [[Вялікабрытанія]]) — уэльскі {{акцёр|Вялікабрытаніі|Уэльса}} і музыкант. == Біяграфія == === Ранняе жыццё === Рыс Іванс нарадзіўся 22 ліпеня 1967 года ў [[Пембрукшыр]]ы ў сям’і педагогаў. Рыс вырас у горадзе [[Рыцін]], у паўночным Уэльсе, і атрымаў пачатковую адукацыю ў школе ''Ysgol Pentrececleyn'', дзе працавала яго маці. Пасля Іванс паступіў у сярэднюю школу ''Ysgol Maes Garmon'' у [[Молд]]зе, [[Флінтшыр]]. Па сканчэнні яшчэ некаторага часу ён стаў вывучаць акцёрскае майстэрства ў розных моладзевых тэатральных аб’яднаннях. === Кар’ера === У [[1990]] годзе Рыс Іванс прыняў удзел у стварэнні дзіцячай віктарыны і тады ж прыцягнуў увагу прыхільнікаў творчасці. Пасля — Рыс прыняў удзел яшчэ ў масе тэлевізійных праектаў, і толькі потым стаў актыўна здымацца ў кіно і іграць у [[лондан]]скім [[Каралеўскі нацыянальны тэатр|Каралеўскім нацыянальным тэатры]] (Royal National Theatre). Акрамя таго, Іванс на працягу некаторага часу выступаў у рок-гурце [[Super Furry Animals]], дэманструючы і талент [[вакаліст]]а. Сярод прац акцёра сярэдзіны дзевяностых гадоў і пачатку новага тысячагоддзя — ролі ў такіх карцінах, як «[[Вулічнае жыццё, фільм|Вулічнае жыццё]]» (1995), «[[Аўгуст, фільм|Аўгуст]]» (1996), «[[Горад-блізня, фільм|Горад-блізня]]» (1997), «[[Танцы падчас Луназы]]» (1998), «[[Трансплантант, фільм|Трансплантант]]» (1999), «[[Нотынг Хіл, фільм|Нотынг Хіл]]» (1999), «[[Іржавы алюміній, фільм|Іржавы алюміній]]» (2000), «[[Кевін і Перы ўрабляюць усіх, фільм|Кевін і Перы ўрабляюць усіх]]» (2000), «[[Дублёры, фільм|Дублёры]]» (2000), «[[Формула 51]]» (2001), «[[Кірмаш славалюбства, фільм, 2004|Кірмаш славалюбства]]» (2004) і «[[Ганібал: Узыходжанне, фільм|Ганібал: Узыходжанне]]» (2007). У 2000 г. намінаваўся на [[BAFTA, прэмія, 2000|прэмію BAFTA]] у якасці [[Прэмія BAFTA за лепшую мужчынскую ролю другога плану|лепшага акцёра другога плану]] за ролю Знітоўка ў фільме «Нотынг Хіл», аднак перамога адышла [[Джуд Лоу|Джуду Лоу]]. У [[2005]] годзе Рыс стаў уладальнікам прэстыжнай прэміі [[BAFTA]] — за ролю коміка [[Пітэр Эдвард Кук|Пітэра Кука]] ў тэлевізійным фільме «[[Не толькі, але заўсёды]]» (2004)<ref>[http://www.imdb.com/name/nm0406975/awards Awards for Rhys Ifans]</ref>. Дарэчы, у тым жа годзе Іванс з’явіўся ў відэа кліпе рок-гурта [[Oasis]] — знятым на песню «[[The Importance of Being Idle]]» — і тады ж ганараваўся ўзнагародай ''Video Of the Year''. Не дзіва, бо Рыс Іванс ужо меў вопыт падобнага роду дзейнасці — ён здымаўся ў кліпах «[[God! Show Me Magic]]», «[[Hometown Unicorn]]» (для гурта [[Super Furry Animals]]), а таксама — у кліпах «[[Mulder and Scully]]» (для гурта [[Catatonia]]) і «[[Mama Told Me Not To Come]]» (для гурта [[Stereophonics]]). У снежні [[2006]] года Рыс ізноў з’явіўся на лонданскай сцэне (апошні раз ён іграў у тэатры ў 2003) і зноў уразіў прыхільнікаў тэатра неардынарнай гульнёй. З [[2007]] года акцёр стаў выступаць у складзе валійскай псіхадэлічнай рок-гурта [[The Peth]], першы канцэрт якой адбыўся 28 верасня 2008 года — у папулярнай канцэртнай зале Брытаніі ''Southampton Soul Cellar''<ref>[http://www.peoples.ru/art/cinema/actor/rhys_ifans/ Рыс Іванс / Rhys Ifans<!-- Загаловак дададзены ботам -->]</ref>. Аднак, неўзабаве заявіў пра свой сыход з яе<ref>[http://www.nowmagazine.co.uk/celebrity-news/266813/rhys-ifans--f----sienna-miller--i-m-over-it/1 Rhys Ifans: F*** Sienna Miller, I’m over it]</ref>. === Асабістае жыццё === Малодшы брат Рыса, [[Лір Іфанс|Лір]], таксама акцёр. Браты разам здымаліся ў фільме «Горад-блізня». Меў стасункі з [[Сіена Мілер|Сіенай Мілер]]<ref>[http://justjared.buzznet.com/2008/05/29/sienna-miller-loves-rhys-ifans/ Sienna Miller: I 'Totally' Love Rhys Ifans] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111017004108/http://justjared.buzznet.com/2008/05/29/sienna-miller-loves-rhys-ifans/ |date=17 кастрычніка 2011 }}</ref> і нават прасіў яе рукі<ref>[http://www.thehollywoodgossip.com/2008/02/rhys-ifans-asks-sienna-miller-to-marry-him/ Rhys Ifans Asks Sienna Miller to Marry Him]</ref>. Зрэшты, пара распалася, бо па прызнанні Сіены іх адносіны «ніколі не былі сур’ёзнымі… і яна не гатовая да шлюбу»<ref>[http://www.dailymail.co.uk/tvshowbiz/article-1027378/It-Sienna-Miller-relationship-Rhys-Ifans.html It was never that serious: Sienna Miller on her relationship with Rhys Ifans]</ref>. Пасля разрыву з Сіенай быў заўважаны ў кампаніі з [[Кімберлі Сцюарт]]<ref>[http://www.metro.co.uk/showbiz/263330-is-rhys-ifans-back-with-kimberly-stewart Is Rhys Ifans back with Kimberly Stewart?]</ref>. Пачынаючы з 2011 г. сустракаецца з актрысай [[Ганна Фрыл|Ганнай Фрыл]]<ref>[http://www.dailymail.co.uk/tvshowbiz/article-2072336/Anna-Friel-Rhys-Ifans-house-hunting-Hollywood-Hills.html From Royal Windsor to West Hollywood: Anna Friel and Rhys Ifans go house hunting for a US love nest]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{imdb name|id=0406975|name=Rhys Ifans}} {{commons-inline|Category:Rhys Ifans|Рыс Іванс}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Іванс}} [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі BAFTA]] dwfmms6387p6ykewvyk114wxgu8vwei 0 120554 4164906 3768226 2022-07-26T09:52:15Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Кінематаграфіст | Імя = Эндру Гарфілд | Арыгінал імя = Andrew Garfield | Фота = Andrew Garfield Comic-Con 3, 2011.jpg | Подпіс = | Імя пры нараджэнні = | Дата нараджэння = | Месца нараджэння = | Дата смерці = | Месца смерці = | Прафесія = | Грамадзянства = {{USA}} | Гады актыўнасці = 2004 — <small>цяперашні час</small> | Кірунак = | Узнагароды = | imdb_id = | Сайт = }} '''Эндру Гарфілд''' (нар. [[20 чэрвеня]] [[1983]], [[Лос-Анджэлес]], [[ЗША]]) — амерыканскі {{акцёр|ЗША}}. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Andrew Garfield|Эндру Гарфілд}} * {{IMDb name|1940449|Эндру Гарфілд}} {{Прэмія «Сатурн» лепшаму кінаакцёру другога плану}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гарфілд Эндру}} h5x85tbimfutthqn0po9wfu84z7oytb 10 121028 4164700 4164210 2022-07-25T16:16:00Z Artsiom91 31770 - Барадзін https://football.by/news/166186.html wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Дынама Мінск | колер фону = white | колер тэксту = #0059ad | колер рамкі = #0059ad | клуб_спасылка = ФК Дынама Мінск | клуб = Дынама Мінск | спіс = {{ССК-ігрок|1|[[Ягор Тадэвушавіч Хаткевіч|Хаткевіч]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|3|[[Максім Уладзіміравіч Швяцоў|Швяцоў]]}} <!--{{ССК-ігрок|6|[[Мікалай Уладзіміравіч Іваноў|Іваноў]]}}--> {{ССК-ігрок|7|[[Арцём Генадзевіч Быкаў|Быкаў]]}} <!--{{ССК-ігрок|8|[[Раман Сяргеевіч Давыскіба|Давыскіба]]}}--> {{ССК-ігрок|9|[[Душан Бакіч|Бакіч]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Сяргей Віктаравіч Кісляк|Кісляк]]&nbsp;<small>[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} <!--{{ССК-ігрок|12|[[Данііл Уладзіміравіч Шапко|Шапко]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}}--> {{ССК-ігрок|13|[[Іван Хавалка|Хавалка]]}} {{ССК-ігрок|14|[[Антон Канстанцінавіч Пуціла|Пуціла]]}} {{ССК-ігрок|15|[[Мікіта Юр’евіч Дземчанка|Дземчанка]]}} <!--{{ССК-ігрок|16|[[Ігар Мікалаевіч Заяц|Заяц]]}}--> {{ССК-ігрок|17|[[Іван Васілевіч Бахар|Бахар]]}} {{ССК-ігрок|18|[[Дзяніс Віктаравіч Грачыха|Грачыха]]}} <!--{{ССК-ігрок|19|[[Уладзіслаў Генадзевіч Лях|Лях]]}}--> {{ССК-ігрок|20|[[Аляксандр Уладзіміравіч Сачыўка|Сачыўка]]}} <!--{{ССК-ігрок|20|[[Аляксандр Лузан|Лузан]]}}--> {{ССК-ігрок|23|[[Мікіта Віктаравіч Навумаў|Навумаў]]}} <!--{{ССК-ігрок|24|[[Антон Мікалаевіч Суша|Суша]]}}--> {{ССК-ігрок|25|[[Уладзіслаў Алегавіч Ложкін|Ложкін]]}} {{ССК-ігрок|26|[[Уладзіслаў Генадзевіч Калінін|Калінін]]}} {{ССК-ігрок|30|[[Арынью]]}} {{ССК-ігрок|31|[[Дзяніс Вадзімавіч Шпакоўскі|Шпакоўскі]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|34|[[Аляксей Аляксандравіч Вакуліч|Вакуліч]]}} <!--{{ССК-ігрок|34|[[Аляксей Фірсаў|Фірсаў]]}}--> {{ССК-ігрок|35|[[Фёдар Лапавухаў|Лапавухаў]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|37|[[Максім Шаўчэнка|Шаўчэнка]]}} <!--{{ССК-ігрок|37|[[Глеб Міхайлавіч Роўда|Роўда]]}}--> {{ССК-ігрок|67|[[Раман Ігаравіч Бегуноў|Бегуноў]]}} {{ССК-ігрок|70|[[Андрэй Сіненка|Сіненка]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|71|[[Міхаіл Міхайлавіч Казлоў|Казлоў]]}} {{ССК-ігрок|77|[[Дзмітрый Дзянісавіч Латыхоў|Латыхоў]]}} {{ССК-ігрок|80|[[Арцём Аляксандравіч Канцавы|Канцавы]]}} {{ССК-ігрок||[[Ігар Габрыел|Габрыел]]}} <!--{{ССК-ігрок||[[Станіслаў Кляшчук|Кляшчук]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}}--> <!--{{ССК-ігрок||[[Аляксандр Міхайлавіч Міхаленка|Міхаленка]]}}--> <!--{{ССК-ігрок||[[Кірыл Максімавіч Радзівонаў|Радзівонаў]]}}--> <!--{{ССК-ігрок||[[Мікіта Аляксандравіч Халімончык|Халімончык]]}}--> |трэнер = [[Арцём Віктаравіч Чалядзінскі|Арцём Чалядзінскі]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Дынама Мінск]] </noinclude> i4jtod16j8h9s4dxqvdu1fpzjyhea1l 100 121975 4164686 4164212 2022-07-25T15:50:31Z NirvanaBot 40832 +11 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|П’ер Гардэль|2022-07-25T13:38:58Z|Ellis Novak}} {{Новы артыкул|Венера ў футры (фільм, 2013)|2022-07-25T12:50:40Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Заснавана на рэальных падзеях (фільм, 2017)|2022-07-25T12:14:55Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Генрых XI|2022-07-25T08:14:06Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Вера Воўк|2022-07-24T20:58:11Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Радка Дэнемаркава|2022-07-24T20:50:04Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Патрыцыя Хайсміт|2022-07-24T20:43:11Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Яцак Мальчэўскі|2022-07-24T20:27:58Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Яўстафій Пятровіч Ляхаў|2022-07-24T18:09:23Z|Kiryienka}} {{Новы артыкул|Полосатая газета|2022-07-24T16:12:53Z|Gruszecki}} {{Новы артыкул|Вольга Аляксандраўна Сабалеўская|2022-07-24T15:40:54Z|Aliaksei Lastouski}} {{Новы артыкул|Сяргей Станіслававіч Удальцоў|2022-07-24T14:04:35Z|Evgen Lewandowskiy}} {{Новы артыкул|Партрэт Ежы Радзівіла|2022-07-24T12:08:38Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Спіс узнагарод і намінацый Рамана Паланскага|2022-07-23T19:33:47Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Канстанцін Маскалік|2022-07-23T14:28:14Z|JerzyKundrat}} {{Новы артыкул|Міхаіл Мікалаевіч Скабалановіч|2022-07-23T10:22:53Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Алена Роўнаапостальная|2022-07-23T10:09:32Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Аляксандр Міхайлавіч Арлоў|2022-07-23T09:11:26Z|Maksim L.}} {{Новы артыкул|Жаночы Кубак Польшчы па футболе|2022-07-23T07:21:00Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Канстанцін Канстанцінавіч Караткоў|2022-07-22T15:35:51Z|Vladlen59}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> f73ymye1xcfqv8i1ovprzrfuqghtdr6 10 122117 4164737 4163174 2022-07-25T19:56:57Z Artsiom91 31770 + Худайдадзада https://football.by/news/166190.html, - Козел https://football.by/news/166188.html wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Дынама Брэст | колер фону = #e1e5ff | колер тэксту = blue | колер рамкі = blue | клуб_спасылка = ФК Дынама Брэст | клуб = Дынама Брэст | спіс = {{ССК-ігрок|4|[[Мунашэ Гарананга|Гарананга]]}} {{ССК-ігрок|5|[[Данііл Дзмітрыевіч Мірошнікаў|Мірошнікаў]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Аляксандр Ігаравіч Булычоў|Булычоў]]}} {{ССК-ігрок|8|[[Кірыл Міхайлавіч Цапянкоў|Цапянкоў]]}} {{ССК-ігрок|9|[[Максім Аляксандравіч Арцямчук|Арцямчук]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Аляксандр Уладзіміравіч Шасцюк|Шасцюк]]}} {{ССК-ігрок|15|[[Франк Нунке|Нунке]]}} {{ССК-ігрок|16|[[Міхаіл Аляксандравіч Казакевіч|Казакевіч]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|17|[[Арцём Сядзько|Сядзько]]}} {{ССК-ігрок|18|[[Уладзімір Анатолевіч Шчэрба|Шчэрба]]}} {{ССК-ігрок|20|[[Максім Сяргеевіч Кавальчук|Кавальчук]]}} {{ССК-ігрок|22|[[Андрэй Сяргеевіч Шамрук|Шамрук]]}} {{ССК-ігрок|23|[[Эдгар Станіслававіч Аляхновіч|Аляхновіч]]&nbsp;<small>[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|27|[[Кірыл Сяргеевіч Кавалюк|Кавалюк]]}} {{ССК-ігрок|32|[[Уладзіслаў Сяргеевіч Ясюкевіч|Ясюкевіч]]}} {{ССК-ігрок|35|[[Глеб Трацяк|Трацяк]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|42|[[Уладзіслаў Эдуардавіч Сугак|Сугак]]}} {{ССК-ігрок|44|[[Уладзіслаў Анатолевіч Крывіцкі|Крывіцкі]]}} {{ССК-ігрок|59|[[Ілья Фёдаравіч Калпачук|Калпачук]]}} {{ССК-ігрок|71|[[Данііл Яўгенавіч Паўлаў|Паўлаў]]}} {{ССК-ігрок|72|[[Павел Сяргеевіч Сацук|Сацук]]}} {{ССК-ігрок|77|[[Абдулфатохі Худайдадзада|Худайдадзада]]}} {{ССК-ігрок|88|[[Вадзім Дзмітрыевіч Мілюцін|Мілюцін]]}} {{ССК-ігрок|89|[[Сяргей Мікалаевіч Лынько|Лынько]]}} {{ССК-ігрок|90|[[Дзмітрый Лясняк|Лясняк]]}} {{ССК-ігрок|95|[[Давід Іван|Іван]]}} {{ССК-ігрок|99|[[Яўген Аляксандравіч Юдчыц|Юдчыц]]}} {{ССК-ігрок||[[Ілья Багдановіч|Багдановіч]]}} {{ССК-ігрок||[[Мікіта Грыбаў|Грыбаў]]}} {{ССК-ігрок||[[Георгій Дабрадзей|Дабрадзей]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок||[[Яўген Машагін|Машагін]]}} |трэнер = [[Андрэй Мікалаевіч Пракапюк|Андрэй Пракапюк]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Дынама Брэст]] </noinclude> gaq3l9uez0x5w7r3m3h1ox6rsa2ugqu 10 123300 4164742 4164246 2022-07-25T20:00:59Z Artsiom91 31770 - Луцкі https://football.by/news/166187.html wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Нафтан | колер фону = #0036EE | колер тэксту = yellow | колер рамкі = #FFFF00 | клуб_спасылка = ФК Нафтан | клуб = Нафтан | спіс = {{ССК-ігрок|1|[[Ігар Валер’евіч Даўгяла|Даўгяла]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|3|[[Дзмітрый Мікалаевіч Ігнаценка|Ігнаценка]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Ігнат Аляксеевіч Прановіч|Прановіч]]}} <!--{{ССК-ігрок|8|[[Ільяз Сафі|Сафі]]}}--> {{ССК-ігрок|9|[[Дзмітрый Ігаравіч Галуза|Галуза]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Юрый Сяргеевіч Казлоў|Казлоў]]}} {{ССК-ігрок|11|[[Дзмітрый Яўгенавіч Сібілёў|Сібілёў]]}} {{ССК-ігрок|14|[[Дзмітрый Віктаравіч Некрашэвіч|Некрашэвіч]]}} {{ССК-ігрок|17|[[Артур Юр’евіч Кац|Кац]]}} {{ССК-ігрок|18|[[Дзмітрый Уладзіміравіч Сай|Сай]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|20|[[Абдулазіз Лавал|Лавал]]}} {{ССК-ігрок|21|[[Аляксей Аляксандравіч Плясуноў|Плясуноў]]}} {{ССК-ігрок|22|[[Аляксандр Ігаравіч Кучараў|Кучараў]]}} {{ССК-ігрок|24|[[Цярэнцій Луцэвіч|Луцэвіч]]}} {{ССК-ігрок|26|[[Арцём Андрэевіч Драбатовіч|Драбатовіч]]}} {{ССК-ігрок|27|[[Дзмітрый Ігаравіч Маліноўскі|Маліноўскі]]}} {{ССК-ігрок|29|[[Юлій Андрэевіч Кузняцоў|Кузняцоў]]}} {{ССК-ігрок|35|[[Максім Андрэевіч Макараў|Макараў]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|55|[[Масрур Машхуравіч Кіёмідзінаў|Кіёмідзінаў]]}} {{ССК-ігрок||[[Уладзімір Генадзевіч Башун|Башун]]}} |трэнер = [[Вячаслаў Леанідавіч Герашчанка|Вячаслаў&nbsp;Герашчанка]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Нафтан]] </noinclude> hzi436puz3naqx2iu2l60sx8rdmmwrn 0 134315 4164884 4003377 2022-07-26T09:07:15Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Камуна |беларуская назва = Абадзія-Ларыяна |арыгінальная назва = Abbadia Lariana |падпарадкаванне = |краіна = Італія |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |lat_dir = N|lat_deg = 45|lat_min = 54|lat_sec =0 |lon_dir = E|lon_deg = 9|lon_min = 20|lon_sec =0 |CoordAddon = |CoordScale = <!-- * (дадатковыя параметры каардынат)--> |ЯндэксКарта = <!-- (поўная спасылка, пачынаючы з http://)--> |памер карты краіны = 280 |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = Адміністрацыйны падзел Італіі{{!}}Рэгіён |рэгіён = Ламбардыя |рэгіён у табліцы = |від раёна = правінцыя |раён = правінцыя Лека{{!}}Лека |раён у табліцы = |від абшчыны = |абшчына = |абшчына ў табліцы = |карта краіны = <!-- альтэрнатыўная, але з такімі ж каардынатамі краёў --> |карта рэгіёна = <!-- альтэрнатыўная, але з такімі ж каардынатамі краёў --> |карта раёна = <!-- альтэрнатыўная, але з такімі ж каардынатамі краёў --> |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = 17 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 204 |клімат = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = 185 |агламерацыя = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = 0341 |паштовы індэкс = 23821 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = Код ISTAT |лічбавы ідэнтыфікатар = 097001 |катэгорыя ў Commons = Abbadia Lariana |сайт = http://www.comune.abbadia-lariana.lc.it/ |мова сайта = it |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = Мэр камуны |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Абадзія-Ларыяна''' ({{lang-it|Abbadia Lariana}}) — камуна ў [[Італія|Італіі]], размяшчаецца ў рэгіёне [[Ламбардыя]], падпарадкоўваецца адміністрацыйнаму цэнтру [[правінцыя Лека|Лека]]. Насельніцтва складае 3151 чалавек (2008 г.), шчыльнасць насельніцтва складае 185 чал./км². Займае плошчу 17 км². Паштовы індэкс — 23821. Тэлефонны код — 0341. Заступнікам населенага пункта лічыцца [[святы Лаўрэнцій]]. == Дэмаграфія == Дынаміка насельніцтва: <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.7) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.8,0.6) ImageSize = width:455 height:373 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:3500 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from:0 till: 1348 bar:1871 from:0 till: 1343 bar:1881 from:0 till: 1426 bar:1901 from:0 till: 1352 bar:1911 from:0 till: 1340 bar:1921 from:0 till: 1262 bar:1931 from:0 till: 1298 bar:1936 from:0 till: 1335 bar:1951 from:0 till: 1767 bar:1961 from:0 till: 2124 bar:1971 from:0 till: 2528 bar:1981 from:0 till: 3002 bar:1991 from:0 till: 3000 bar:2001 from:0 till: 3151 PlotData= bar:1861 at: 1348 fontsize:S text: 1.348 shift:(-8,5) bar:1871 at: 1343 fontsize:S text: 1.343 shift:(-10,5) bar:1881 at: 1426 fontsize:S text: 1.426 shift:(-10,5) bar:1901 at: 1352 fontsize:S text: 1.352 shift:(-10,5) bar:1911 at: 1340 fontsize:S text: 1.340 shift:(-10,5) bar:1921 at: 1262 fontsize:S text: 1.262 shift:(-10,5) bar:1931 at: 1298 fontsize:S text: 1.298 shift:(-10,5) bar:1936 at: 1335 fontsize:S text: 1.335 shift:(-10,5) bar:1951 at: 1767 fontsize:S text: 1.767 shift:(-10,5) bar:1961 at: 2124 fontsize:S text: 2.124 shift:(-10,5) bar:1971 at: 2528 fontsize:S text: 2.528 shift:(-10,5) bar:1981 at: 3002 fontsize:S text: 3.002 shift:(-10,5) bar:1991 at: 3000 fontsize:S text: 3.000 shift:(-10,5) bar:2001 at: 3151 fontsize:S text: 3.151 shift:(-10,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:Па даных ISTAT </timeline> == Адміністрацыя камуны == * Тэлефон: невядома * Электронная пошта: невядома * Афіцыйны сайт: http://www.comune.abbadia-lariana.lc.it/ {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.comune.abbadia-lariana.lc.it/ Афіцыйны сайт населенага пункта {{ref-it}}] * [http://www.istat.it/ Нацыянальны Інстытут Статыстыкі {{ref-it}}] * http://www.istat.it/english/ {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20091207102304/http://www.istat.it/english/ |date=7 снежня 2009 }} {{правінцыя Лека}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Заліўка камун Італіі}} [[Катэгорыя:Камуны правінцыі Лека]] o0xpgx39hfc8tiznrtosvtxp9k2s9bd 0 138178 4164641 4046867 2022-07-25T13:34:19Z Eangetile 118146 wikitext text/x-wiki {{картка праграмы | name = Bitcoin | title = Bitcoin | logo = | screenshot = [[Выява:Bitcoin-0.3.23 screenshot.png|200px]] | caption = | collapsible = | author = | developer = Сатосі Накамото (Satoshi Nakamoto), Гэвін Андрэсэн (Gavin Andresen) | released = {{Start date|2009|02|04}} | discontinued = | latest release version = 0.9.3 | latest release date = [[27 верасня]] [[2014]] | latest preview version = | latest preview date = <!-- {{Start date and age|YYYY|MM|DD}} --> | frequently updated = <!-- DO NOT include this parameter unless you know what it does --> | programming language = [[C++]] | operating system = Windows, Linux, Mac OS X | platform = | size = 7.2 MiB - 15.0 MiB | language = | status = Beta | genre = [[Электронныя грошы]] | license = [[MIT License]] | website = {{URL|http://www.bitcoin.org}} }} '''Біткойн''' ({{lang-en|Bitcoin}}, ад {{lang-en2|bit}} — адзінка інфармацыі «біт» і {{lang-en2|coin}} — «манета») — электронная [[аднарангавая сетка|пірынгавая]] валютная сістэма, створаная ў 2009 годзе [[Сатоcі Накамото]]<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Satoshi_Nakamoto Satoshi Nakamoto в Bitcoin Wiki]</ref>, сапраўдная асоба якога (ці групы асоб) застаецца невядомай. Гэта назва таксама належыць [[open source|праграмнаму забеспячэнню з адкрытым крынічным кодам]], створанаму ім, і [[аднарангавая сетка|аднарангавай сетцы]], утворанай гэтай праграмай. Сховішчам сродкаў з'яўляецца ''файл-гаманец'', які захоўваецца на камп'ютары. Біткойн можа быць адасланы любому карыстальніку ў сетцы, ужываючы ''адрас Bitcoin''. У адрозненні ад іншых валют, біткойн не залежыць ад нейкага цэнтра, што займаецца вытворчасцю валюты. Даныя аб перасоўванні грашовых сродкаў захоўваюцца ў [[размеркаваныя базы даных|размеркаванай БД]]. Немагчыма распараджацца чужымі грашовымі сродкамі і выдаткаваць адны і тыя ж сродкі двойчы: для забеспячэння бяспекі ўжываюцца [[Крыптаграфія|крыптаграфічныя]] метады. Прынцып аднарангавай сеткі і адсутнасць адміністрацыйнага цэнтра робіць немагчымым дзяржаўнае рэгуляванне і маніпуляцыі курса шляхам змянення грашовай масы. [[Эмісія грошай|Эмісія]] біткойна алгарытмічна абмежавана. Біткойн прадугледжвае ананімнае валоданне і перавод грашовых сродкаў. Біткойн — адна з першых рэалізацый ''[[Крыптавалюта|крыптавалюты]]'', апісанай у 1998 годзе [[Вэй Дай]] (Wei Dai) у рассыланні [[шыфрапанк]]аў. == Агляд == Біткойн заснаваны на запісе перасоўвання грашовых сродкаў з ужываннем [[Крыптасістэма з адкрытым ключом|асіметрычнага шыфравання]]. Усе [[Транзакцыя, інфарматыка|транзакцыі]] публічныя і захоўваюцца ў размеркаванай БД. Для прадухілення шматразовай траты адной і той жа сумы сетка рэалізуе нешта накшталт ''размеркаванага серверу часу'', ужываючы ідэю ланцуга [[Хэш-сума|хэшаў]], кожны з якіх вылічаецца на базе папярэдняга. Для змяншэння памеру БД ужываецца [[TTH|дрэвападобнае хэшаванне]]. '''Bitcoiner: Чалавек, які мае як мінімум 1 BTC.''' == Тэхнічныя падрабязнасці == Біткойн — рэалізацыя прапанаванай Вэй Дай пад назвай ''b-money'' і [[Нік Сабо|Ніка Сабо]] (Nick Szabo) пад назвай Bitgold. Прынцыпы работы сістэмы пададзены ў працы<ref name="whitepaper">{{cite news |author=Satoshi Nakamoto |date=2011-08-01 |title=Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System |url=http://www.bitcoin.org/bitcoin.pdf}}</ref> Сатосі Накамото ў 2008 годзе. === Адрасы === Bitcoin адрас з'яўляецца вынікам пераўтварэння адкрытага ключа карыстальніка. Публічныя ключы, ці адрасы біткойн, выконваюць функцыю канчатковых пунктаў пры адпраўцы і прыёме грашовых сродкаў. Адпаведныя ім прыватныя ключы аўтарызуюць адпраўніка. Адрасы не змяшчаюць ніякай інфармацыі пра іх уладальніку і ў агульным выпадку з'яўляюцца ананімнымі<ref name="lwn">{{cite news |author=Nathan Willis |date=2010-11-10 |title=Bitcoin: Virtual money created by CPU cycles |publisher=[[LWN.net]] |url=http://lwn.net/Articles/414452/}}</ref>. Кожны ўдзельнік сеткі біткойн мае так званы гаманец, які ўтрымлівае адвольную колькасць пар ключоў. Біткойн ужывае алгарытм ECDSA з параметрамі secp256k1 для стварэння новых пар ключоў. Памер закрытага ключа — 256 біт, а адпаведнага яму адкрытага ключа — 512 біт. Карыстальнік біткойн можа мець мноства адрасоў, ствараючы іх па ўласнай ініцыятыве. Стварэнне новага адрасу ўяўляе сабой стварэнне новай пары ключоў і не патрабуе нават злучэння з сеткай. Стварэнне адрасу толькі для адной транзакцыі ці аднаго карэспандэнта дазваляе захаваць ананімнасць. Алгарытм стварэння Bitcoin адраса. # Адкрыты ключ паслядоўна хэшуецца з дапамогай [[SHA-2|SHA-256]] і RIPEMD-160. # Перад вынікам пункта 1 дадаецца байт ID сеткі (0x00 — асноўная сетка). # Выкарыстоўваецца SHA-256 да выніка пункта 2. # Абіраюцца першыя 32 біта ад выніка папярэдняга кроку і дадаюцца ў канец выніка пункта 2. # Вынік пункта 4 пераўтвараецца ў base58 радок з дапамогай Base58Check кадзіравання. Адрасы ў тэкставай форме ўяўляюць сабой радкі даўжынёй да 34 сімвалаў, якія складаюцца з літар лацінскага алфавіта і лічбаў, напрыклад 1PksxEN1zvFoP59qxXTg5cZWixeTqS6Nt9. Існуюць варыянты прадстаўлення адрасоў біткойн у выглядзе [[QR-код]]аў і іншых двухмерных [[штрыхкод]]аў, прыдатных для счытвання мабільнымі прыладамі. === Транзакцыі === [[Выява:Транзакцыі bitcoin.png|thumb|left|350px|Транзакцыі]] Біткойн вызначае кожную манету ланцугом лічбавых подпісаў. Калі адзін карыстальнік перадае нейкую суму другому карыстальніку, ён стварае новую транзакцыю, якая змяшчае хэш папярэдняй транзакцыі, падпісанай ім, і публічны ключ наступнага ўладальніка<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Transactions Transactions — Bitcoin<!-- Загаловак даданы ботам -->]</ref>. Потым гэтая інфармацыя шырокавяшчальным запытам адпраўляецца ў сетку біткойн. Астатнія ўдзельнікі сеткі правяраюць подпісы, перш чым прыняць транзакцыю да апрацоўкі. Магчымы выпадкі, калі неабходна перадаць сродкі, атрыманыя з розных транзакцый некалькім розным карыстальнікам. Для гэтых мэтаў транзакцыі падтрымліваюць шматлікія ўваходы і выхады. Значэнні з усіх уваходаў сумуюцца, і сума распаўсюджваецца па выхадах. Для таго, каб праверыць транзакцыю, ужываецца сцэнарый на Forth-подобнай мове. У цяперашні час у Біткойн існуе тры розных сцэнарыі транзакцыяў: перавод на IP-адрас, перавод на Bitcoin-адрас і генерацыя. Апошні тып транзакцый ужываецца пры генерацыі блокаў для эмісіі новых манет. === Ланцуг блокаў === [[Выява:Blockchain.svg|102px|thumb|right|Асноўная паслядоўнасць блокаў (чорныя) з'яўляецца самай доўгай ад пачатковага (зялёны) да бягучага. Пабочныя галіны (шэрыя) адсякаюцца.]] Транзакцыі не пацвярджаюцца, пакуль не будуць калектыўнымі намаганнямі сеткі спакаваны ў паслядоўнасць блокаў. Пацверджанне засноўваецца на тым, што праведзеная работа па спакоўцы можа быць хутка праверана, што выключае шматразовае выдаткоўванне адных і тых жа сродкаў ці падробку. Блок уяўляе сабой запіс усіх ці некалькіх з самых апошніх транзакцый, якія пакуль не былі запісаны ў папярэднія блокі. Ён дзеліцца на загаловак і спіс транзакцый. Загаловак блока ўключае ў сябе свой SHA-256 хэш, версію блока(зараз ужываецца толькі дадзеная версія блока — 1), SHA-256 хэш папярэдняга блока з ланцуга, спіс хэшаў транзакцый, час стварэння блока, параметры bits і nounce, колькасць транзакцый у блоке і памер блока ў байтах. У пачатак спіса транзакцый дадаецца транзакцыя генерацыі, якая ў выпадку паспяховай генерацыі блока перадае карыстальніку ўзнагароды за створаны блок. Створаны блок будзе прыняты астатнімі карыстальнікамі толькі ў тым выпадку, калі SHA-256 хэш загалоўка роўны ці ніжэй пэўнай мэты, якая вылічаецца з параметра bits. <code></code> Напрыклад, калі значэнне bits <code>0x1a0115cb</code>, то мэтай з'яўляецца <code>0x0115cb * 2**(8*(0x1a - 3)) = 0x0000000000000115cb0000000000000000000000000000000000000000000000</code>. Максімальна магчымая мэта (г.зн. мінімальная складанасць) вызначаецца значэннем bits <code>0x1d00ffff</code>. Калі блок не задавальняе мэты, то параметр nounce змяняецца і хэш пералічваецца. Гэты працэс патрабуе мноства цыклаў спроб і памылак, таму што вынік функцыі [[Хешванне|хэшавання]] ([[SHA-256]]) практычна непрадказальны. Калі задача вырашана, вузел рассылае атрыманы блок усім далучаным вузлам. Іншыя вузлы правяраюць блок, і, калі ён верны, прымаюць яго ў якасці наступнага сапраўднага, гэта значыць дадаюць у ланцуг. Мэта карэктуецца кожныя 2016 блокаў, у залежнасці ад таго, колькі часу спатрэбілася на іх стварэнне. У ідэале ўся сетка будзе генераваць адзін блок кожныя 10 хвілін, г.зн. на генерацыю 2016 блокаў павінна сысці два тыдні. Калі 2016 блокаў было згенеравана даўжэй чым за два тыдні, то мэта павялічваецца, у адваротным выпадку змяншаецца. Такім чынам, сістэма будзе генераваць блокі з пастаяннай хуткасцю, не залежнай ад магутнасці сеткі. Любыя транзакцыі не лічацца легітымнымі (не лічацца «пацверджанымі»), пакуль інфармацыя пра іх не будзе згрупавана ў спецыяльныя структуры — блокі. Структура і інфармацыя ў блоках падпарадкоўваюцца зададзеным правілам і яе можна хутка спраўдзіць. Кожны блок заўсёды змяшчае інфармацыю (хэш) ад адным папярэднім блоку. Гэта дазваляе ўсе існуючыя блокі ўявіць у выглядзе ланцуга, які з'яўляецца размеркаванай базай даных і змяшчае інфармацыю аб усіх здзейсненых калі-небудзь аперацыях з біткойнамі. Блокі адначасова ствараюць мноства майнераў. Рэгулярна ўзнікаюць сітуацыі, калі адзін і той жа блок з'яўляецца папярэднім для двух новых блокаў. У кожным з новых блокаў могуць сустракацца як аднолькавыя транзакцыі, так і розныя. Праз некаторы час з'яўляюцца чарговыя блокі, ланцуг можа раздваіцца. Кожная з галін раўнавартасная да той пары, пакуль адна з іх не атрымае больш доўгі працяг. Звычайна пры роўнай даўжыні перавага аддаецца таму ланцугу, канцавы блок якой з'явіўся раней. Сістэма аўтаматычна лічыць легітымным даўжэйшы ланцуг, не звяртаючы ўвагу на час стварэння апошняга блока. Транзакцыі, якія ўвайшлі выключна ў менш працяглую галіну (у тым ліку па выплаце ўзнагароды), страчваюць статус пацверджаных. Калі гэта транзакцыя перадачы біткойнаў, то яна можа быць уключана ў наступны блок. Транзакцыі атрыманя ўзнагароды за стварэнне адсечаных блокаў не дублююцца ў другой галіне, гэта значыць «лішнія» біткойны за адсечаныя блокі не атрымліваюць далейшых пацверджанняў і «страчваюцца». Такім чынам ланцуг блокаў змяшчае крыптаграфічную гісторыю валодання пэўнай порцыяй біткойн<ref name="bbe">{{cite web|url=http://blockexplorer.com/|title=Bitcoin Block Explorer - сайт, дазваляючы прагледжваць ланцуг блокаў|archiveurl=https://www.webcitation.org/69Ar6Dlbn?url=http://blockexplorer.com/|archivedate=15 ліпеня 2012|accessdate=12 кастрычніка 2012|deadurl=no}}</ref>. Калі карыстальнік паспрабуе выкарыстаць калісьці атрыманыя біткойны ізноў, сетка не прыме яго транзакцыю як дзейсную. === Эмісія === Першай транзакцыяй кожнага блока-кандыдата з'яўляецца налічэнне генеруючаму вузлу ўзнагароджвання ў 50 біткойнаў. Пасля стварэння кожных 210 000 блокаў<ref>На момант 2011-02-14 іх колькасць прыблізна роўная 108 100</ref> узнагароджванне будзе змяншацца ў 2 разы<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Controlled_inflation Апісанне кантралюемай інфляцыі]</ref>. Такім чынам, агульная колькасць біткойнаў не перавысіць 21 000 000. У выпадку знікнення часткі гэтых сродкаў з абароту, дадзенае абмежаванне не будзе праблемай, таму што мінімальны аб'ём транзакцыі складае 10⁻⁸ біткойн. Верагоднасць атрымання ўзнагароджання залежыць ад стаўлення вылічальнай магутнасці вузла да сумарнай вылічальнай магутнасці ўсіх вузлоў сеткі<ref name="FedProb"> {{cite news |title=The FED’s Real Monetary Problem |first=Thomas |last=Luongo |date=2010-07-23 |newspaper=[[LewRockwell.com]] |url=http://www.lewrockwell.com/orig6/luongo7.1.1.html |accessdate=2010-10-12}}</ref>. Жадаючыя атрымаць як мага большае ўзнагароджанне імкнуцца задзейнічаць як мага большыя вылічальныя магутнасці для генерацыі: [[GPGPU|ужыванне вектарных графічных працэсараў (GPU)]]<ref>http://www.theregister.co.uk/2011/08/16/gpu_bitcoin_brute_forcing/ «the idea of GPGPU extremely attractive for the purpose of bitcoin mining»</ref> (у сотні разоў эфектыўней [[CPU]]<ref>http://arstechnica.com/tech-policy/news/2011/08/symantec-spots-malware-that-uses-your-gpu-to-mine-bitcoins.ars «estimates that GPUs can compute hashes up to 750 times as quickly as a typical CPU.»</ref>). Гэты від дзейнасці атрымаў назву «майнінг» ({{lang-en|mining}} — здабыча карысных выкапняў, шахтная распрацоўка), верагодна, з-за падабенства з золатаздабычай. Па меры падзення аб'ёму ўзнагароджання матывацыя карыстальнікаў, верагодна, перамесціцца на збор [[#Камісійныя зборы|камісій]]. Так як вылічальныя магутнасці сеткі нясталыя, праграмнае забеспячэнне вузлоў праз кожныя 2016 блокаў, а гэта прыкладна кожныя два тыдні, пералічвае<ref>[http://btcsec.com/difficulty/ Гісторыя змянення складанасці сеткі Bitcoin]</ref> патрабаванні да хэшаў блокаў такім чынам, каб падтрымліваць сярэднюю частату генерацыі на ўзроўні 6 блокаў у гадзіну. Такім чынам, хуткасць эмісіі жорстка зададзена самім алгарытмам і не можа быць зменена пабочнымі фактарамі. === Захоўванне даных === У Bitcoin была дададзена сістэма, арганізуючая запісы транзакцый такім чынам, што карыстальнік можа лакальна выдаляць даныя з сваёй базы, якія яму дакладна не спатрэбяцца. Пасля таго, як усе транзакцыі з нейкімі сродкамі былі спакаваны ў блокі, папярэднія транзакцыі з гэтымі сродкамі можна адкінуць для эканоміі месца на дыску. Для таго, каб гэта можна было ажыццявіць без змянення хэша блока, транзакцыі хэшуюцца з дапамогай [[TTH]] і ў загаловак блока змяшчаецца толькі вынік дадзенага хэшавання. Зараз усе карыстальнікі Bitcoin атрымліваюць поўную базу даных (блокі без індэксацыі і аптымізацыі) пасля запуску праграмы ў першы раз. Па стану на жнівень 2012 яе памер складае крыху больш 2 ГБ. Загаловак блока без транзакцый мае памер каля 80 байт. Так як блокі генеруюцца прыкладна кожныя 10 хвілін, то за год будзе збірацца 4.2 МБ блокаў. === Пулы === Для памяншэння ўплыву фактара ўдачы і больш раўнамернага і прадказальнага заробку, карыстальнікі могуць аб'ядноўвацца ў вылічальныя пулы<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Pooled_mining Pooled Mining] //Bitcoin wiki</ref>. Уклад карыстальніка ў пул ацэньваецца ў шарах (shares). Шара — гэта кандыдат у подпіс блока, у сярэднім трэба 2³² аперацый хэшавання для знаходжання адной шары<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_pool_reward_FAQ#What_reward_systems_are_there.3F Reward systems] //Bitcoin wiki</ref>. Для знаходжання блока ў сярэднім патрабуецца колькасць шар, роўная бягучай складанасці. Існуе 3 асноўных тыпы налічэння ўзнагарод<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_pool_reward_FAQ Mining pool reward FAQ] //Bitcoin wiki</ref>: * Proportional — пасля знаходжання пулам блока ўзнагарода дзеліцца прапарцыйна ўкладу кожнага ўдзельніка. * PPS — аплочваецца кожная прысланая шара. Ацэньваецца як бягучая колькасць манет у блоке, падзеленая на бягучую складанасць. * Score — ацэначная сістэма аплаты шар, алгарытм вызначаецца пулам. Як правіла, сістэмы падобны на Proportional, але акрамя ўкладу кожнага ўдзельніка сістэмы імкнуцца ацаніць і яго актуальнасць. У гэтых тыпаў налічэння ёсць наступныя папулярныя варыянты: * SMPPS — аналагічна PPS, але пул ніколі не выплочвае карыстальнікам больш, чым рэальна зарабіў сам. Розніца паміж рэальным заробкам і коштам шар у PPS, калі такая ёсць, выплачваецца паступова. * ESMPPS — аналагічна SMPPS, але ўраўноўвае прыярытэты выплат сталым і новым удзельнікам пула. * RSMPPS — аналагічна SMPPS, але першымі ў чарзе на выплаты ставяцца новыя карыстальнікі. * PPLNS — аналагічна Proportional, але дзяленне ўзнагароды ажыццяўляецца прапарцыйна ўкладу ў апошнія складанасць/N прысланых на пул шар, дзе N звычайна роўнае 2. Некаторыя пулы дазваляюць ужываць сумесны майнінг некалькіх крыптавалют адразу<ref>[http://dot-bit.org/Merged_Mining Merged mining] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141030150823/http://dot-bit.org/Merged_Mining |date=30 кастрычніка 2014 }}</ref>, выводзіць сродкі не толькі ў біткойнах, але і ў іншых валютах, у тым ліку ў рублях, доларах і еўра, раздаюць камісію са знойдзеных пулам блокаў карыстальнікам<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Comparison_of_mining_pools Comparison of mining pools] //Bitcoin wiki</ref>. === Пацверджанне транзакцый === У большасці выпадкаў, пры атрыманні сродкаў, новы ўладальнік не можа адразу ж скарыстацца імі. Гэта звязана з тым, што дадзеная транзакцыя павінна атрымаць пэўную колькасць пацверджанняў, лік якіх можа залежыць альбо ад ужываемага кліента Bitcoin, альбо ад іншых карыстальнікаў, прымаючых гэтыя сродкі. Дадзеная сістэма ўжываецца для змяншэння верагоднасці падвойнай траты сродкаў. Пацверджанні пачынаюць адлічвацца з моманту з'яўлення блока з гэтай транзакцыяй у карыстальнікаў сеткі. З кожным новым блокам, згенераваным пасля яе, колькасць пацверджанняў дадзенай транзакцыі павялічваецца на адзінку. Манеты, атрыманыя за стварэнне блока, не прымаюцца ўдзельнікамі сеткі, пакуль колькасць пацверджанняў не дасягне 100. Сродкі, атрыманыя ад іншых карыстальнікаў, у афіцыйным кліенце Bitcoin немагчыма выкарыстаць, пакуль яны не будуць мець шэсць пацверджанняў. Крамы і біржы могуць таксама ўсталяваць свой парог пацверджанняў. === Камісійныя зборы === У сістэме біткойн не прадугледжана абавязковых камісійных збораў. Карыстальнікі могуць добраахвотна ўключаць у плацеж адвольную суму камісійнага збору, падаючы на ўваход транзакцыі больш сродкаў, чым на выхад, што павышае прыярытэт апрацоўкі такой транзакцыі. Камісійны збор дастаецца вузлу, які згенераваў блок з такой транзакцыяй<ref name="lwn" />. З-за таго, што карыстальнік, генеруючы новы блок, можа па сваім меркаванні дадаваць у яго транзакцыі, ён можа ўключаць у гэты блок толькі тыя транзакцыі, у якія ўнесены камісійны збор. На дадзены момант большасць удзельнікаў не вызначаюць такія абмежаванні на транзакцыі, але з цягам часу, калі ўзнагарода за стварэнне новага блока зменшыцца, дадзеныя абмежаванні будуць уступаць у сілу паўсюдна з мэтай павелічэння стымулу да стварэння новых блокаў. Разнастайныя кліенты Bitcoin і іх версіі маюць свае правілы, што датычацца камісійных збораў. Разгледзім падрабязней афіцыйны кліент — Bitcoin-Qt<ref>[http://bitcoin.org/clients.html Кліенты Bitcoin]</ref>. Бягучыя правілы: * мінімальная камісія — 0,0005 BTC<ref>[http://bitcoin.org/releases/2012/01/09/v0.5.2.html Змены ў Bitcoin-Qt v0.5.2 ]</ref>; * 0,01 BTC, калі выхад транзакцыі менш за 0,01 BTC; * 0,01 BTC за кожны кілабайт транзакцыі<ref>[http://bitcoin.org/releases/2011/06/05/v0.3.22.html Змены ў Bitcoin-Qt v0.3.22 ]</ref> (калі сумарны памер усіх чакаючых транзакцый меней за 27 КБ, то прымаюцца любыя транзакцыі); * з транзакцый з аднолькавай сумай камісійнага збору, большы прыярытэт мае тая транзакцыя, якая мае больш пацверджанняў. === Праграмны інтэрфейс === Праграмнае забеспячэнне сеткавага вузла біткойн існуе ў двух відах: праграма з графічным інтэрфейсам і фонавая праграма. У абодвух выпадках яно можа кіравацца праз праграмны інтэфейс па пратаколу [[JSON-RPC]] (RFC 4627)<ref>[http://www.bitcoin.org/wiki/doku.php?id=api Спецыфікацыя API]</ref> Гэта дазваляе досыць проста вырашыць такія задачы, як: * Далучыць да аднаго вузла некалькі праграм-майнераў, стварыўшы ўласны пул; * Інтэграваць вузел з web-крамай, абменнікам ці іншай службай, звязанай з аплатай<ref>[http://www.phpclasses.org/package/6739 Бібліятэка класаў для PHP5]</ref>; === Іншыя рэалізацыі === * Майк Хёрн (Mike Hearn), супрацоўнік кампаніі [[Google]], у межах праграмы «20 % працоўнага часу супрацоўніка» рэалізаваў праграмнае забеспячэнне вузла Bitcoin на мове [[Java]] — [[BitcoinJ]]<ref>[http://code.google.com/p/bitcoinj BitcoinJ на Google Code]</ref>. Гэта рэалізацыя абмежавана толькі карыстальніцкімі функцыямі<ref>[http://www.techworld.com.au/article/380396/google_releases_open_source_bitcoin_client/ Google releases open source Bitcoin client — open source, money, Google, Gavin Andresen, Economics, e-commerce, Bitcoin — Java — Development — Techworld<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111029233951/http://www.techworld.com.au/article/380396/google_releases_open_source_bitcoin_client |date=29 кастрычніка 2011 }}</ref> (такі вузел не можа правяраць транзакцыі і блокі, ствараць блокі, а можа толькі ствараць новыя валідныя транзакцыі, што, зрэшты, дастаткова для работы кліента), аднак гэта з'яўляецца нямалым крокам у бок мабільных праграм, ужываючых Bitcoin. == Эканоміка == Нягледзячы на эксперыментальны статус праекта, ён імкліва набірае папулярнасць. Біткойны прымаюцца ў абмен на сеткавыя паслугі і рэальныя тавары<ref name="bitcointrade">{{cite web |url=https://en.bitcoin.it/wiki/Trade |title=Bitcoin Trade |publisher=Bitcoin.org |accessdate=16 May 2011}}</ref>. Многія арганізацыі прымаюць ахвяраванні ў гэтай валюце<ref>[http://www.reactos.org/ru/foundation_donate.html Donate to ReactOS — ReactOS Website<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111007132132/http://www.reactos.org/ru/foundation_donate.html |date=7 кастрычніка 2011 }}</ref>. Трэйдэры абменьваюць біткойн на разнастайныя валюты (долары ЗША, рублі, японскія іены і іншыя) на онлайн-біржах<ref>[http://bitcoincharts.com/markets/ Bitcoin Charts]</ref><ref>{{cite news |date=2010-10-10 |title=Could the Wikileaks Scandal Lead to New Virtual Currency? |first=Keir |last=Thomas |newspaper=[[PC World]] |url=http://www.pcworld.com/businesscenter/article/213230/could_the_wikileaks_scandal_lead_to_new_virtual_currency.html |accessdate=2010-10-10}}</ref>. Сярод карыстальнікаў валюты прынята ўмоўнае пазначэнне '''BTC'''. Курс біткоіна ўпаў ніжэй за 20 000 долараў за выхадныя – самы нізкі са снежня 2020 года – пасля рашэння Федэральнай рэзервовай сістэмы павысіць працэнтныя стаўкі на 0,75% і тыдня падзення кошту. Да панядзелка біткоін зноў вырас вышэй за 20 000 долараў, падняўшыся амаль на 6% за 24 гадзіны.<ref>{{Cite web|title=Курс биткоина к Доллару BTC USD, Bitcoin|url=https://foreck.info/kurs/bitcoin|accessdate=2022-07-25|work=foreck.info}}</ref> На мінулым тыдні вядучая крыптавалюта таргавалася ў адносна вузкім дыяпазоне ад 19 000 да 22 000 долараў, паколькі крыптавалютны і фондавы рынкі з усіх сіл спрабавалі аднавіць які-небудзь прыкметны ўзыходзячы імпульс з прычыны шырэйшага распродажу. Эксперты таксама адзначаюць працяг вайны ва Ўкраіне і інфляцыю, якая дасягнула новага 40-гадовага максімуму, з прычыны чаго мы назіраем падзенне цэн на рынках акцый і крыптавалют. Крыптавалюта ў апошні час усё больш «адсочвае» фондавы рынак, што робіць яго яшчэ больш пераплеценым з макраэканамічнымі фактарамі, лічаць эксперты. Эфірыўм прытрымліваўся аналагічнай схеме.<ref>{{Cite web|title=Is Bitcoin a Strong Hedge Against Inflation?|url=https://www.kucoin.com/ru/blog/is-bitcoin-a-strong-hedge-against-inflation|accessdate=2022-07-25|work=kucoin.com}}</ref> Па словах Эдварда Мойі, старэйшага рынкавага аналітыка валютнай брокерскай кампаніі Oanda, сітуацыя можа стаць яшчэ горш, калі цана біткойна ўпадзе ніжэй за 20 000 долараў. Цяпер, калі біткоін упаў ніжэй за 20 000 долараў, «падтрымка можа не з'явіцца да ўзроўню 17 000 долараў», – гаворыць Мойя. «Яшчэ адно падзенне крыптавалюты можа не атрымаць сур'ёзнай падтрымкі да летняга максімуму 2019 года на ўзроўні 14 000 долараў». Біткоін не перавышаў 50 000 долараў з 25 снежня 2021 года. Нягледзячы на ​​ўзлёты і падзенні, цана біткойна ўпала амаль на 70% з моманту свайго гістарычнага максімуму вышэй за 68 000 долараў 10 лістапада, што стрымлівалася ростам інфляцыі, адставаннем у аднаўленні на рынку працы і пастаяннымі сігналамі ФРС пра тое, што яна пачне згортваць меры па падтрымцы эканомікі, звязаныя з пандэміяй.<ref>{{Cite web|title=Биткоин упал ниже 25 тысяч долларов впервые с декабря 2020 года|url=https://rg.ru/2022/06/13/bitkoin-upal-nizhe-25-tysiach-dollarov-vpervye-s-dekabria-2020-goda.html|accessdate=2022-07-25|work=rg.ru}}</ref> === Абменны курс === Важныя моманты ў гісторыі Bitcoin: * 25 красавіка 2010 года — былі афіцыйна прададзены першыя BTC (1000 манет за 0,3 цэнта кожная). * 10 лютага 2010 года — На Slashdot з’явілася навіна<ref>[http://news.slashdot.org/story/11/02/10/189246/online-only-currency-bitcoin-reaches-dollar-parity Online-Only Currency BitCoin Reaches Dollar Parity]</ref> аб дасягненні парытэту паміж BTC і USD. * 20 красавіка 2011 года — Forbes публікуе артыкул «Crypto Currency»<ref>[http://www.forbes.com/forbes/2011/0509/technology-psilocybin-bitcoins-gavin-andresen-crypto-currency.html «Crypto Currency»]</ref>, пасля чаго курс BTC стаў расці хутчэй і к канцу мая дасягнуў $ 8.89. * 1 чэрвеня 2011 года — Gawker апублікаваў артыкул «Silk Road»<ref>[http://gawker.com/5805928/the-underground-website-where-you-can-buy-any-drug-imaginable «Silk Road»]</ref> аб папулярнасці Bitcoin сярод гандляроў наркотыкамі, пасля чаго курс BTC рэзка падскочыў. * 9 чэрвеня 2011 года — курс Bitcoin дасягнуў свайго гістарычнага максімума $ 29,57. * 19 чэрвеня 2011 года — найбуйнейшая Bitcoin-біржа MtGox была ўзламана<ref>[https://mtgox.com/press_release_20110630.html CLARIFICATION OF MT. GOX COMPROMISED ACCOUNTS AND MAJOR BITCOIN SELL-OFF] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110919162635/https://mtgox.com/press_release_20110630.html |date=19 верасня 2011 }}</ref>, пасля чаго курс BTC працягнуў падзенне. * 16 снежня 2020 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі перавысіў $ 20&nbsp;000<ref>[https://www.reuters.com/article/crypto-currency/bitcoin-breaks-above-20000-for-first-time-idUSKBN28Q1UI reuters.com]</ref>. * 2 студзеня 2021 года — Bitcoin пабіў чарговы рэкорд, перавысіўшы адзнаку ў $33 тысячы. Сутачны рост тады складаў 12%, за месяц — 70%, а за папярэдні год BTC падаражэў у 4,6 раза<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=266171 nn.by]</ref>. * 7 студзеня 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі вырас да $ 40&nbsp;000<ref>[https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-01-07/crypto-market-value-tops-1-trillion-as-bitcoin-breaches-37-000 bloomberg.com]</ref> * 19 лютага 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі вырас да $ 55&nbsp;000<ref>[https://finance.tut.by/news719686.html?c finance.tut.by]{{Недаступная спасылка}}</ref>. * 13 сакавіка 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі падняўся вышэй за $60&nbsp;000<ref>[https://www.rbc.ru/crypto/news/604ca3559a79477e89ebc322 rbc.ru]</ref>. === Адрозненні ад іншых валют === [[Выява:total bitcoins over time.png|thumb|right|238px|Колькасць біткойнаў з цягам часу]] У адрозненні ад звычайных, [[Фіатныя грошы|дэкрэтных]] валют, у сістэме біткойн няма кантралюючых органаў<ref name="FAQ">[http://www.bitcoin.org/ru/faq Bitcoin FAQ]</ref>. Гэта памяншае нестабільнасць, стваральную цэнтральнымі банкамі і ўрадамі. Эмісія абмежавана, запраграмавана і яе ход вядомы ўсім удзельнікам рынку наперад<ref name="whitepaper"/>. Плацяжы ажыццяўляюцца наўпрост, без пасрэдніцтва нейкіх фінансавых арганізацый. Адмена плацяжу немагчыма. Інфармацыя аб здзейсненым плацяжы распаўсюджваецца плацельшчыкам па ўсёй сетцы і прымаецца ўсімі астатнімі ўдзельнікамі сеткі, калі адпавядае правілам. Няправільныя плацяжы адхіляюцца. Плацяжы не абкладаюцца абавязковай камісіяй, аднак камісія можа быць сплочана добраахвотна для паскарэння апрацоўкі плацяжу<ref name="whitepaper"/>. Агульная колькасць грашовых адзінак не перавысіць 21 000 000 біткойнаў. Аб'ём павялічваецца ў выглядзе сумы спадальнай [[Геаметрычная прагрэсія|геаметрычнай прагрэсіі]] і набліжаецца да максімальнага значэння [[Асімптота|асімптатычна]]. У будучыні чакаецца [[Дэфляцыя, эканоміка|дэфляцыя]], што не з'яўляецца праблемай, таму што грашовая адзінка дзеліцца да 8-га дзесятковага знака<ref name="lwn" />. Эмісія спыніцца, цікавасць падтрымкі вузлоў сеткі карыстальнікамі пераключыцца на збор камісій. === Наступствы === Магчымыя сцэнарыі няўдачы ўключаюць абясцэньванне, страту цікавасці карыстальнікаў і глабальную змову ўрадаў па блакаванню сеткі. Аднак апошняе малаверагодна<ref name="obrien2010">{{cite news |title=Imagine your computer as a wallet full of Bitcoins |first=Danny |last=O'Brien |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/finance/2010/1126/1224284180416.html |newspaper=[[The Irish Times]] |date=26 November 2010 |accessdate=19 December 2010}}</ref>. Сам праект Біткойн, верагодна, з'яўляецца рэакцыяй на спробы, у прыватнасці, урада ЗША перашкодзіць дзейнасці кампаній накшталт [[E-Gold]] і [[Liberty Dollar]]. Закладзеныя ў ім прынцыпы дэцэнтралізацыі і ананімнасць не пакідаюць звёнаў, атака на якія прывядзе да адмовы ўсёй сістэмы<ref name="herpel2010">{{cite web|url=http://ssrn.com/abstract=1721076|title=2011 Observations on the Digital Currency Industry|author=Herpel, Mark|date=6 December 2010|work=|publisher=SSRN (Article for DGC magazine Jan2011)|accessdate=19 December 2010|archiveurl=http://www.webcitation.org/69Ar6enkV|archivedate=2012-07-15}}</ref>. Але наяўная дэцэнтралізацыя не можа лічыцца поўнай, пакуль ёсць такія вузкія месцы, як абменнікі, якія могуць быць аб'яўлены па-за законам у любы момант. == Альтэрнатывы == Дзякуючы адкрытасці, арыгінальны код Bitcoin быў ужыты для стварэння мноства кароткатрывалых альтэрнатыўных крыптавалют. Альтэрнатыўныя валюты, як правіла, магчыма памяняць на Bitcoin на біржы. Параўнанне рыначнай капіталізацыі Bitcoin і іншых альтэрнатыў на [[Bitcoin Pie]] паказвае, што Bitcoin мае дамінуючую долю рынку. Арыгінальны код быў ужыты для стварэння сеткі [[Namecoin]] — сістэмы альтэрнатыўных каранёвых DNS-сервераў. Таксама існуе падобны на Bitcoin праект [[Litecoin]]. == Крытыка == === Няроўнасць паміж раннімі і познімі майнерамі === Архітэктура bitcoin дае больш пераваг тым майнерам, якія пачалі здабычу раней. Так, колькасць працы, неабходнай для генерацыі блока, у цяперашні час больш чым у паўмільёна раз больш, чым у пачатку работы сістэмы. Пры павелічэнні колькасці ўдзельнікаў і аўтаматычным змяншэнні колькасці манет ва ўзнагародзе за майнінг, генерацыя манет становіцца больш энерга- і апаратназатратней. Калі складанасць генерацыі стала досыць высокай, майнеры з краін, у якіх электраэнергія адносна дарагая, апынуліся ў няроўных умовах з майнерамі з краін, дзе электраэнергія адносна танная. === Рэзкія скокі курсу === Так як [[грашовая эмісія|эмісія]] абмежавана і запраграмавана, а агульная колькасць ніколі не перавысіць 21 000 000 БТК, у будучыні цалкам верагодна дэфляцыя біткойна<ref>http://btcsec.com/chto-takoe-bitcoin/</ref>. З-за чаго ў [[трэйдэр|гульцоў рынку]] можа мецца стымул да накаплення манет з мэтай спекуляцыі<ref>http://blogs.computerra.ru/8356 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121128101555/http://blogs.computerra.ru/8356 |date=28 лістапада 2012 }} " дэфляцыйная спіраль можа прывесці да калапсу сеткі. У той момант, калі кошт прадукту ўзрастае, людзі пачынаюць яго збіраць, "</ref><ref>[http://www.cob.calpoly.edu/wp-content/uploads/media/files/econ/Top-Senior-Project-F2011-Daniel.pdf Technical Analysis in the Virtual World. Philip Daniel] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130213092353/http://www.cob.calpoly.edu/wp-content/uploads/media/files/econ/Top-Senior-Project-F2011-Daniel.pdf |date=13 лютага 2013 }} «As bitcoins deflate and gain value relative to other currencies, those holding bitcoins become more wealthy. As deflation happens the incentive to hold bitcoins and not spend them increases. This could hurt the bitcoin economy»</ref>, калі яны вырашаць, што курс будзе няспынна расці. Пры гэтым належыць улічваць, што на доўгатэрміновае ўмацаванне біткойна наўпрост будзе ўплываць рост колькасці толькі тых тавараў і паслуг, якія можна будзе за іх набыць, а не тавараў і паслуг увогуле, таму з абмежаванай колькасці біткойнаў зусім не вынікае непазбежны рост іх курса<ref>[http://www.ilearney.ru/conf/virtmoney/#3838 Онлайн-конференция «Биткойн: переходим на электронные деньги»<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Напрыклад, у сярэдзіне 2011 года з-за спекуляцыйнага попыту курс рэзка вырас да больш чым трыццаці долараў ЗША за біткойн, пасля чаго ўпаў прыкладна да двух. === Ценявая эканоміка === Па прычыне ананімнасці і некантралюемасці, біткойн ідэальна падыходзіць для [[ценявая эканоміка|ценявой эканомікі]], што можа паслужыць фармальнай падставай юрыдычнай атакі на біткойн з быку тых, каму ён эканамічна не выгадны. Хоць [[наяўныя грошы]] не менш ананімны, а здзелкі па ім таксама некантралюемыя, яны менш зручныя для аддаленых плацяжоў. === Крадзяжы === Так як у Bitcoin няма кантралюючага цэнтра, магчымы іх крадзеж без магчымасці адмены несанкцыянаваных транзакцый. Таксама магчымы ўзломы біткойн-біржаў і пулаў сумеснай здабычы, што насамрэч адбывалася<ref>[https://btc-e.com/news/81 BTC-E | News<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121119200602/https://btc-e.com/news/81 |date=19 лістапада 2012 }}</ref><ref>[http://btcsec.com/bitcoin-security-history/ Хакерская атака на Mt Gox]</ref><ref>[http://habrahabr.ru/post/139314/ Взломаны cервера на Linode, украдено около 50K BTC ($250K) / Хабрахабр]</ref><ref>[http://www.bbc.com/news/technology-19633980 Кража 24,000 BTC у Bitfloor]</ref>. === Схаваны майнінг === В чэрвені 2011 года Symantec заявіла, што майнінг можа быць запушчаны на [[ботнэт]]ах. Такім чынам, сотні і тысячы камп'ютараў пачнуць працаваць над генерацыяй крыптавалюты без ведама іх уладальнікаў. Таксама магчыма ўжыванне супрацоўнікамі карпаратыўных рэсурсаў для генерацыі біткойнаў. === Патрабаванні да дыскавай прасторы для захоўвання гісторыі транзакцый === З-за асаблівасцей функцыянавання сістэмы, аб'ём інфармацыі, якую павінен трымаць і апрацоўваць кожны ўдзельнік абмену, ўвесь час расце. Ужо зараз (пры прыкладна 210 000 выпушчаных у зварот блоках і прыкладна 5000 транзакцыях у суткі) аб'ём базы даных, што захоўвае кожны ўдзельнік абмену, перавышае 3000 Мб, а яе першапачатковая загрузка/стварэнне/праверка/сінхранізацыя (пасля першай усталёўкі праграмы-кліента) займаюць каля сутак работы сярэдняга камп'ютара і велізарны аб'ём дыскавых аперацый (больш 700 Гб). У выпадку росту папулярнасці павелічэнне аб'ёму транзакцый да ўзроўняў параўнальных са звычайнымі плацёжнымі сістэмамі (ад 100 000 транзакцый у суткі і больш) зробіць немагчымым ужыванне bitcoin на звычайных персанальных камп'ютарах без істотных змен у прынцыпах работы сістэмы. Па гэтай прычыне актыўна ідзе распрацоўка альтэрнатыўных кліентаў, рэалізаваных у адпаведнасці з ідэалогіяй «тонкага кліента», гэта значыць не трымаючых на цвёрдым дыску змесціва блокаў, а замест гэтага захоўваючых толькі іх загалоўкі. == Цікавыя факты == Па словах Сатосі, распрацоўка біткойна пачалася ў 2007 годзе<ref>[https://bitcointalk.org/index.php?topic=13.msg46#msg46 Questions about Bitcoin<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. == Гл. таксама == * [[Блокчэйн]] * [[Крыптаанархізм]] {{зноскі|2}} == Спасылкі == * [http://www.bitcoin.org/ Афіцыйны сайт] * https://ru.bitcoin.it/wiki/FAQ * [http://BTCsec.com/ Рускамоўны інфармацыйны рэсурс аб сетцы біткойн] * [http://www.ilearney.ru/conf/virtmoney/ Онлайн-конференция «Биткойн: переходим на электронные деньги»] * [http://bitcoincharts.com/markets/ Курс біткойнаў на біржах] * [https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_hardware_comparison Параўнанне абсталявання прыдатнага для генерацыі біткойнаў] * Евгений Золотов [http://i-business.ru/blogs/20872 BitCoin как убежище: стоит ли вложиться в криптовалюту?] [[Катэгорыя:Крыптавалюты]] [[Катэгорыя:Ананімныя сеткі]] [[Катэгорыя:Крыптаграфічнае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Кросплатформавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Свабоднае сеткавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Свабоднае праграмнае забеспячэнне, напісанае на C++]] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне з ліцэнзіяй MIT]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2009 годзе]] inhc714vc0wvrbc90ek1lh748f8eruo 4164871 4164641 2022-07-26T08:36:47Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{картка праграмы | name = Bitcoin | title = Bitcoin | logo = | screenshot = [[Выява:Bitcoin-0.3.23 screenshot.png|200px]] | caption = | collapsible = | author = | developer = Сатосі Накамото (Satoshi Nakamoto), Гэвін Андрэсэн (Gavin Andresen) | released = {{Start date|2009|02|04}} | discontinued = | latest release version = 0.9.3 | latest release date = [[27 верасня]] [[2014]] | latest preview version = | latest preview date = <!-- {{Start date and age|YYYY|MM|DD}} --> | frequently updated = <!-- DO NOT include this parameter unless you know what it does --> | programming language = [[C++]] | operating system = Windows, Linux, Mac OS X | platform = | size = 7.2 MiB - 15.0 MiB | language = | status = Beta | genre = [[Электронныя грошы]] | license = [[MIT License]] | website = {{URL|http://www.bitcoin.org}} }} '''Біткойн''' ({{lang-en|Bitcoin}}, ад {{lang-en2|bit}} — адзінка інфармацыі «біт» і {{lang-en2|coin}} — «манета») — электронная [[аднарангавая сетка|пірынгавая]] валютная сістэма, створаная ў 2009 годзе [[Сатоcі Накамото]]<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Satoshi_Nakamoto Satoshi Nakamoto в Bitcoin Wiki]</ref>, сапраўдная асоба якога (ці групы асоб) застаецца невядомай. Гэта назва таксама належыць [[open source|праграмнаму забеспячэнню з адкрытым крынічным кодам]], створанаму ім, і [[аднарангавая сетка|аднарангавай сетцы]], утворанай гэтай праграмай. Сховішчам сродкаў з'яўляецца ''файл-гаманец'', які захоўваецца на камп'ютары. Біткойн можа быць адасланы любому карыстальніку ў сетцы, ужываючы ''адрас Bitcoin''. У адрозненні ад іншых валют, біткойн не залежыць ад нейкага цэнтра, што займаецца вытворчасцю валюты. Даныя аб перасоўванні грашовых сродкаў захоўваюцца ў [[размеркаваныя базы даных|размеркаванай БД]]. Немагчыма распараджацца чужымі грашовымі сродкамі і выдаткаваць адны і тыя ж сродкі двойчы: для забеспячэння бяспекі ўжываюцца [[Крыптаграфія|крыптаграфічныя]] метады. Прынцып аднарангавай сеткі і адсутнасць адміністрацыйнага цэнтра робіць немагчымым дзяржаўнае рэгуляванне і маніпуляцыі курса шляхам змянення грашовай масы. [[Эмісія грошай|Эмісія]] біткойна алгарытмічна абмежавана. Біткойн прадугледжвае ананімнае валоданне і перавод грашовых сродкаў. Біткойн — адна з першых рэалізацый ''[[Крыптавалюта|крыптавалюты]]'', апісанай у 1998 годзе [[Вэй Дай]] (Wei Dai) у рассыланні [[шыфрапанк]]аў. == Агляд == Біткойн заснаваны на запісе перасоўвання грашовых сродкаў з ужываннем [[Крыптасістэма з адкрытым ключом|асіметрычнага шыфравання]]. Усе [[Транзакцыя, інфарматыка|транзакцыі]] публічныя і захоўваюцца ў размеркаванай БД. Для прадухілення шматразовай траты адной і той жа сумы сетка рэалізуе нешта накшталт ''размеркаванага серверу часу'', ужываючы ідэю ланцуга [[Хэш-сума|хэшаў]], кожны з якіх вылічаецца на базе папярэдняга. Для змяншэння памеру БД ужываецца [[TTH|дрэвападобнае хэшаванне]]. '''Bitcoiner: Чалавек, які мае як мінімум 1 BTC.''' == Тэхнічныя падрабязнасці == Біткойн — рэалізацыя прапанаванай Вэй Дай пад назвай ''b-money'' і [[Нік Сабо|Ніка Сабо]] (Nick Szabo) пад назвай Bitgold. Прынцыпы работы сістэмы пададзены ў працы<ref name="whitepaper">{{cite news |author=Satoshi Nakamoto |date=2011-08-01 |title=Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System |url=http://www.bitcoin.org/bitcoin.pdf}}</ref> Сатосі Накамото ў 2008 годзе. === Адрасы === Bitcoin адрас з'яўляецца вынікам пераўтварэння адкрытага ключа карыстальніка. Публічныя ключы, ці адрасы біткойн, выконваюць функцыю канчатковых пунктаў пры адпраўцы і прыёме грашовых сродкаў. Адпаведныя ім прыватныя ключы аўтарызуюць адпраўніка. Адрасы не змяшчаюць ніякай інфармацыі пра іх уладальніку і ў агульным выпадку з'яўляюцца ананімнымі<ref name="lwn">{{cite news |author=Nathan Willis |date=2010-11-10 |title=Bitcoin: Virtual money created by CPU cycles |publisher=[[LWN.net]] |url=http://lwn.net/Articles/414452/}}</ref>. Кожны ўдзельнік сеткі біткойн мае так званы гаманец, які ўтрымлівае адвольную колькасць пар ключоў. Біткойн ужывае алгарытм ECDSA з параметрамі secp256k1 для стварэння новых пар ключоў. Памер закрытага ключа — 256 біт, а адпаведнага яму адкрытага ключа — 512 біт. Карыстальнік біткойн можа мець мноства адрасоў, ствараючы іх па ўласнай ініцыятыве. Стварэнне новага адрасу ўяўляе сабой стварэнне новай пары ключоў і не патрабуе нават злучэння з сеткай. Стварэнне адрасу толькі для адной транзакцыі ці аднаго карэспандэнта дазваляе захаваць ананімнасць. Алгарытм стварэння Bitcoin адраса. # Адкрыты ключ паслядоўна хэшуецца з дапамогай [[SHA-2|SHA-256]] і RIPEMD-160. # Перад вынікам пункта 1 дадаецца байт ID сеткі (0x00 — асноўная сетка). # Выкарыстоўваецца SHA-256 да выніка пункта 2. # Абіраюцца першыя 32 біта ад выніка папярэдняга кроку і дадаюцца ў канец выніка пункта 2. # Вынік пункта 4 пераўтвараецца ў base58 радок з дапамогай Base58Check кадзіравання. Адрасы ў тэкставай форме ўяўляюць сабой радкі даўжынёй да 34 сімвалаў, якія складаюцца з літар лацінскага алфавіта і лічбаў, напрыклад 1PksxEN1zvFoP59qxXTg5cZWixeTqS6Nt9. Існуюць варыянты прадстаўлення адрасоў біткойн у выглядзе [[QR-код]]аў і іншых двухмерных [[штрыхкод]]аў, прыдатных для счытвання мабільнымі прыладамі. === Транзакцыі === [[Выява:Транзакцыі bitcoin.png|thumb|left|350px|Транзакцыі]] Біткойн вызначае кожную манету ланцугом лічбавых подпісаў. Калі адзін карыстальнік перадае нейкую суму другому карыстальніку, ён стварае новую транзакцыю, якая змяшчае хэш папярэдняй транзакцыі, падпісанай ім, і публічны ключ наступнага ўладальніка<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Transactions Transactions — Bitcoin<!-- Загаловак даданы ботам -->]</ref>. Потым гэтая інфармацыя шырокавяшчальным запытам адпраўляецца ў сетку біткойн. Астатнія ўдзельнікі сеткі правяраюць подпісы, перш чым прыняць транзакцыю да апрацоўкі. Магчымы выпадкі, калі неабходна перадаць сродкі, атрыманыя з розных транзакцый некалькім розным карыстальнікам. Для гэтых мэтаў транзакцыі падтрымліваюць шматлікія ўваходы і выхады. Значэнні з усіх уваходаў сумуюцца, і сума распаўсюджваецца па выхадах. Для таго, каб праверыць транзакцыю, ужываецца сцэнарый на Forth-подобнай мове. У цяперашні час у Біткойн існуе тры розных сцэнарыі транзакцыяў: перавод на IP-адрас, перавод на Bitcoin-адрас і генерацыя. Апошні тып транзакцый ужываецца пры генерацыі блокаў для эмісіі новых манет. === Ланцуг блокаў === [[Выява:Blockchain.svg|102px|thumb|right|Асноўная паслядоўнасць блокаў (чорныя) з'яўляецца самай доўгай ад пачатковага (зялёны) да бягучага. Пабочныя галіны (шэрыя) адсякаюцца.]] Транзакцыі не пацвярджаюцца, пакуль не будуць калектыўнымі намаганнямі сеткі спакаваны ў паслядоўнасць блокаў. Пацверджанне засноўваецца на тым, што праведзеная работа па спакоўцы можа быць хутка праверана, што выключае шматразовае выдаткоўванне адных і тых жа сродкаў ці падробку. Блок уяўляе сабой запіс усіх ці некалькіх з самых апошніх транзакцый, якія пакуль не былі запісаны ў папярэднія блокі. Ён дзеліцца на загаловак і спіс транзакцый. Загаловак блока ўключае ў сябе свой SHA-256 хэш, версію блока(зараз ужываецца толькі дадзеная версія блока — 1), SHA-256 хэш папярэдняга блока з ланцуга, спіс хэшаў транзакцый, час стварэння блока, параметры bits і nounce, колькасць транзакцый у блоке і памер блока ў байтах. У пачатак спіса транзакцый дадаецца транзакцыя генерацыі, якая ў выпадку паспяховай генерацыі блока перадае карыстальніку ўзнагароды за створаны блок. Створаны блок будзе прыняты астатнімі карыстальнікамі толькі ў тым выпадку, калі SHA-256 хэш загалоўка роўны ці ніжэй пэўнай мэты, якая вылічаецца з параметра bits. <code></code> Напрыклад, калі значэнне bits <code>0x1a0115cb</code>, то мэтай з'яўляецца <code>0x0115cb * 2**(8*(0x1a - 3)) = 0x0000000000000115cb0000000000000000000000000000000000000000000000</code>. Максімальна магчымая мэта (г.зн. мінімальная складанасць) вызначаецца значэннем bits <code>0x1d00ffff</code>. Калі блок не задавальняе мэты, то параметр nounce змяняецца і хэш пералічваецца. Гэты працэс патрабуе мноства цыклаў спроб і памылак, таму што вынік функцыі [[Хешванне|хэшавання]] ([[SHA-256]]) практычна непрадказальны. Калі задача вырашана, вузел рассылае атрыманы блок усім далучаным вузлам. Іншыя вузлы правяраюць блок, і, калі ён верны, прымаюць яго ў якасці наступнага сапраўднага, гэта значыць дадаюць у ланцуг. Мэта карэктуецца кожныя 2016 блокаў, у залежнасці ад таго, колькі часу спатрэбілася на іх стварэнне. У ідэале ўся сетка будзе генераваць адзін блок кожныя 10 хвілін, г.зн. на генерацыю 2016 блокаў павінна сысці два тыдні. Калі 2016 блокаў было згенеравана даўжэй чым за два тыдні, то мэта павялічваецца, у адваротным выпадку змяншаецца. Такім чынам, сістэма будзе генераваць блокі з пастаяннай хуткасцю, не залежнай ад магутнасці сеткі. Любыя транзакцыі не лічацца легітымнымі (не лічацца «пацверджанымі»), пакуль інфармацыя пра іх не будзе згрупавана ў спецыяльныя структуры — блокі. Структура і інфармацыя ў блоках падпарадкоўваюцца зададзеным правілам і яе можна хутка спраўдзіць. Кожны блок заўсёды змяшчае інфармацыю (хэш) ад адным папярэднім блоку. Гэта дазваляе ўсе існуючыя блокі ўявіць у выглядзе ланцуга, які з'яўляецца размеркаванай базай даных і змяшчае інфармацыю аб усіх здзейсненых калі-небудзь аперацыях з біткойнамі. Блокі адначасова ствараюць мноства майнераў. Рэгулярна ўзнікаюць сітуацыі, калі адзін і той жа блок з'яўляецца папярэднім для двух новых блокаў. У кожным з новых блокаў могуць сустракацца як аднолькавыя транзакцыі, так і розныя. Праз некаторы час з'яўляюцца чарговыя блокі, ланцуг можа раздваіцца. Кожная з галін раўнавартасная да той пары, пакуль адна з іх не атрымае больш доўгі працяг. Звычайна пры роўнай даўжыні перавага аддаецца таму ланцугу, канцавы блок якой з'явіўся раней. Сістэма аўтаматычна лічыць легітымным даўжэйшы ланцуг, не звяртаючы ўвагу на час стварэння апошняга блока. Транзакцыі, якія ўвайшлі выключна ў менш працяглую галіну (у тым ліку па выплаце ўзнагароды), страчваюць статус пацверджаных. Калі гэта транзакцыя перадачы біткойнаў, то яна можа быць уключана ў наступны блок. Транзакцыі атрыманя ўзнагароды за стварэнне адсечаных блокаў не дублююцца ў другой галіне, гэта значыць «лішнія» біткойны за адсечаныя блокі не атрымліваюць далейшых пацверджанняў і «страчваюцца». Такім чынам ланцуг блокаў змяшчае крыптаграфічную гісторыю валодання пэўнай порцыяй біткойн<ref name="bbe">{{cite web|url=http://blockexplorer.com/|title=Bitcoin Block Explorer - сайт, дазваляючы прагледжваць ланцуг блокаў|archiveurl=https://www.webcitation.org/69Ar6Dlbn?url=http://blockexplorer.com/|archivedate=15 ліпеня 2012|accessdate=12 кастрычніка 2012|deadurl=no}}</ref>. Калі карыстальнік паспрабуе выкарыстаць калісьці атрыманыя біткойны ізноў, сетка не прыме яго транзакцыю як дзейсную. === Эмісія === Першай транзакцыяй кожнага блока-кандыдата з'яўляецца налічэнне генеруючаму вузлу ўзнагароджвання ў 50 біткойнаў. Пасля стварэння кожных 210 000 блокаў<ref>На момант 2011-02-14 іх колькасць прыблізна роўная 108 100</ref> узнагароджванне будзе змяншацца ў 2 разы<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Controlled_inflation Апісанне кантралюемай інфляцыі]</ref>. Такім чынам, агульная колькасць біткойнаў не перавысіць 21 000 000. У выпадку знікнення часткі гэтых сродкаў з абароту, дадзенае абмежаванне не будзе праблемай, таму што мінімальны аб'ём транзакцыі складае 10⁻⁸ біткойн. Верагоднасць атрымання ўзнагароджання залежыць ад стаўлення вылічальнай магутнасці вузла да сумарнай вылічальнай магутнасці ўсіх вузлоў сеткі<ref name="FedProb"> {{cite news |title=The FED’s Real Monetary Problem |first=Thomas |last=Luongo |date=2010-07-23 |newspaper=[[LewRockwell.com]] |url=http://www.lewrockwell.com/orig6/luongo7.1.1.html |accessdate=2010-10-12}}</ref>. Жадаючыя атрымаць як мага большае ўзнагароджанне імкнуцца задзейнічаць як мага большыя вылічальныя магутнасці для генерацыі: [[GPGPU|ужыванне вектарных графічных працэсараў (GPU)]]<ref>http://www.theregister.co.uk/2011/08/16/gpu_bitcoin_brute_forcing/ «the idea of GPGPU extremely attractive for the purpose of bitcoin mining»</ref> (у сотні разоў эфектыўней [[CPU]]<ref>http://arstechnica.com/tech-policy/news/2011/08/symantec-spots-malware-that-uses-your-gpu-to-mine-bitcoins.ars «estimates that GPUs can compute hashes up to 750 times as quickly as a typical CPU.»</ref>). Гэты від дзейнасці атрымаў назву «майнінг» ({{lang-en|mining}} — здабыча карысных выкапняў, шахтная распрацоўка), верагодна, з-за падабенства з золатаздабычай. Па меры падзення аб'ёму ўзнагароджання матывацыя карыстальнікаў, верагодна, перамесціцца на збор [[#Камісійныя зборы|камісій]]. Так як вылічальныя магутнасці сеткі нясталыя, праграмнае забеспячэнне вузлоў праз кожныя 2016 блокаў, а гэта прыкладна кожныя два тыдні, пералічвае<ref>[http://btcsec.com/difficulty/ Гісторыя змянення складанасці сеткі Bitcoin]</ref> патрабаванні да хэшаў блокаў такім чынам, каб падтрымліваць сярэднюю частату генерацыі на ўзроўні 6 блокаў у гадзіну. Такім чынам, хуткасць эмісіі жорстка зададзена самім алгарытмам і не можа быць зменена пабочнымі фактарамі. === Захоўванне даных === У Bitcoin была дададзена сістэма, арганізуючая запісы транзакцый такім чынам, што карыстальнік можа лакальна выдаляць даныя з сваёй базы, якія яму дакладна не спатрэбяцца. Пасля таго, як усе транзакцыі з нейкімі сродкамі былі спакаваны ў блокі, папярэднія транзакцыі з гэтымі сродкамі можна адкінуць для эканоміі месца на дыску. Для таго, каб гэта можна было ажыццявіць без змянення хэша блока, транзакцыі хэшуюцца з дапамогай [[TTH]] і ў загаловак блока змяшчаецца толькі вынік дадзенага хэшавання. Зараз усе карыстальнікі Bitcoin атрымліваюць поўную базу даных (блокі без індэксацыі і аптымізацыі) пасля запуску праграмы ў першы раз. Станам на жнівень 2012 яе памер складае крыху болей за 2 ГБ. Без транзакцый мае памер каля 80 байт. Так як блокі генеруюцца прыкладна кожныя 10 хвілін, то за год будзе збірацца 4.2 МБ блокаў. === Пулы === Для памяншэння ўплыву фактара ўдачы і больш раўнамернага і прадказальнага заробку, карыстальнікі могуць аб'ядноўвацца ў вылічальныя пулы<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Pooled_mining Pooled Mining] //Bitcoin wiki</ref>. Уклад карыстальніка ў пул ацэньваецца ў шарах (shares). Шара — гэта кандыдат у подпіс блока, у сярэднім трэба 2³² аперацый хэшавання для знаходжання адной шары<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_pool_reward_FAQ#What_reward_systems_are_there.3F Reward systems] //Bitcoin wiki</ref>. Для знаходжання блока ў сярэднім патрабуецца колькасць шар, роўная бягучай складанасці. Існуе 3 асноўных тыпы налічэння ўзнагарод<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_pool_reward_FAQ Mining pool reward FAQ] //Bitcoin wiki</ref>: * Proportional — пасля знаходжання пулам блока ўзнагарода дзеліцца прапарцыйна ўкладу кожнага ўдзельніка. * PPS — аплочваецца кожная прысланая шара. Ацэньваецца як бягучая колькасць манет у блоке, падзеленая на бягучую складанасць. * Score — ацэначная сістэма аплаты шар, алгарытм вызначаецца пулам. Як правіла, сістэмы падобны на Proportional, але акрамя ўкладу кожнага ўдзельніка сістэмы імкнуцца ацаніць і яго актуальнасць. У гэтых тыпаў налічэння ёсць наступныя папулярныя варыянты: * SMPPS — аналагічна PPS, але пул ніколі не выплочвае карыстальнікам больш, чым рэальна зарабіў сам. Розніца паміж рэальным заробкам і коштам шар у PPS, калі такая ёсць, выплачваецца паступова. * ESMPPS — аналагічна SMPPS, але ўраўноўвае прыярытэты выплат сталым і новым удзельнікам пула. * RSMPPS — аналагічна SMPPS, але першымі ў чарзе на выплаты ставяцца новыя карыстальнікі. * PPLNS — аналагічна Proportional, але дзяленне ўзнагароды ажыццяўляецца прапарцыйна ўкладу ў апошнія складанасць/N прысланых на пул шар, дзе N звычайна роўнае 2. Некаторыя пулы дазваляюць ужываць сумесны майнінг некалькіх крыптавалют адразу<ref>[http://dot-bit.org/Merged_Mining Merged mining] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141030150823/http://dot-bit.org/Merged_Mining |date=30 кастрычніка 2014 }}</ref>, выводзіць сродкі не толькі ў біткойнах, але і ў іншых валютах, у тым ліку ў рублях, доларах і еўра, раздаюць камісію са знойдзеных пулам блокаў карыстальнікам<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Comparison_of_mining_pools Comparison of mining pools] //Bitcoin wiki</ref>. === Пацверджанне транзакцый === У большасці выпадкаў, пры атрыманні сродкаў, новы ўладальнік не можа адразу ж скарыстацца імі. Гэта звязана з тым, што дадзеная транзакцыя павінна атрымаць пэўную колькасць пацверджанняў, лік якіх можа залежыць альбо ад ужываемага кліента Bitcoin, альбо ад іншых карыстальнікаў, прымаючых гэтыя сродкі. Дадзеная сістэма ўжываецца для змяншэння верагоднасці падвойнай траты сродкаў. Пацверджанні пачынаюць адлічвацца з моманту з'яўлення блока з гэтай транзакцыяй у карыстальнікаў сеткі. З кожным новым блокам, згенераваным пасля яе, колькасць пацверджанняў дадзенай транзакцыі павялічваецца на адзінку. Манеты, атрыманыя за стварэнне блока, не прымаюцца ўдзельнікамі сеткі, пакуль колькасць пацверджанняў не дасягне 100. Сродкі, атрыманыя ад іншых карыстальнікаў, у афіцыйным кліенце Bitcoin немагчыма выкарыстаць, пакуль яны не будуць мець шэсць пацверджанняў. Крамы і біржы могуць таксама ўсталяваць свой парог пацверджанняў. === Камісійныя зборы === У сістэме біткойн не прадугледжана абавязковых камісійных збораў. Карыстальнікі могуць добраахвотна ўключаць у плацеж адвольную суму камісійнага збору, падаючы на ўваход транзакцыі больш сродкаў, чым на выхад, што павышае прыярытэт апрацоўкі такой транзакцыі. Камісійны збор дастаецца вузлу, які згенераваў блок з такой транзакцыяй<ref name="lwn" />. З-за таго, што карыстальнік, генеруючы новы блок, можа па сваім меркаванні дадаваць у яго транзакцыі, ён можа ўключаць у гэты блок толькі тыя транзакцыі, у якія ўнесены камісійны збор. На дадзены момант большасць удзельнікаў не вызначаюць такія абмежаванні на транзакцыі, але з цягам часу, калі ўзнагарода за стварэнне новага блока зменшыцца, дадзеныя абмежаванні будуць уступаць у сілу паўсюдна з мэтай павелічэння стымулу да стварэння новых блокаў. Разнастайныя кліенты Bitcoin і іх версіі маюць свае правілы, што датычацца камісійных збораў. Разгледзім падрабязней афіцыйны кліент — Bitcoin-Qt<ref>[http://bitcoin.org/clients.html Кліенты Bitcoin]</ref>. Бягучыя правілы: * мінімальная камісія — 0,0005 BTC<ref>[http://bitcoin.org/releases/2012/01/09/v0.5.2.html Змены ў Bitcoin-Qt v0.5.2 ]</ref>; * 0,01 BTC, калі выхад транзакцыі менш за 0,01 BTC; * 0,01 BTC за кожны кілабайт транзакцыі<ref>[http://bitcoin.org/releases/2011/06/05/v0.3.22.html Змены ў Bitcoin-Qt v0.3.22 ]</ref> (калі сумарны памер усіх чакаючых транзакцый меней за 27 КБ, то прымаюцца любыя транзакцыі); * з транзакцый з аднолькавай сумай камісійнага збору, большы прыярытэт мае тая транзакцыя, якая мае больш пацверджанняў. === Праграмны інтэрфейс === Праграмнае забеспячэнне сеткавага вузла біткойн існуе ў двух відах: праграма з графічным інтэрфейсам і фонавая праграма. У абодвух выпадках яно можа кіравацца праз праграмны інтэфейс па пратаколу [[JSON-RPC]] (RFC 4627)<ref>[http://www.bitcoin.org/wiki/doku.php?id=api Спецыфікацыя API]</ref> Гэта дазваляе досыць проста вырашыць такія задачы, як: * Далучыць да аднаго вузла некалькі праграм-майнераў, стварыўшы ўласны пул; * Інтэграваць вузел з web-крамай, абменнікам ці іншай службай, звязанай з аплатай<ref>[http://www.phpclasses.org/package/6739 Бібліятэка класаў для PHP5]</ref>; === Іншыя рэалізацыі === * Майк Хёрн (Mike Hearn), супрацоўнік кампаніі [[Google]], у межах праграмы «20 % працоўнага часу супрацоўніка» рэалізаваў праграмнае забеспячэнне вузла Bitcoin на мове [[Java]] — [[BitcoinJ]]<ref>[http://code.google.com/p/bitcoinj BitcoinJ на Google Code]</ref>. Гэта рэалізацыя абмежавана толькі карыстальніцкімі функцыямі<ref>[http://www.techworld.com.au/article/380396/google_releases_open_source_bitcoin_client/ Google releases open source Bitcoin client — open source, money, Google, Gavin Andresen, Economics, e-commerce, Bitcoin — Java — Development — Techworld<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111029233951/http://www.techworld.com.au/article/380396/google_releases_open_source_bitcoin_client |date=29 кастрычніка 2011 }}</ref> (такі вузел не можа правяраць транзакцыі і блокі, ствараць блокі, а можа толькі ствараць новыя валідныя транзакцыі, што, зрэшты, дастаткова для работы кліента), аднак гэта з'яўляецца нямалым крокам у бок мабільных праграм, ужываючых Bitcoin. == Эканоміка == Нягледзячы на эксперыментальны статус праекта, ён імкліва набірае папулярнасць. Біткойны прымаюцца ў абмен на сеткавыя паслугі і рэальныя тавары<ref name="bitcointrade">{{cite web |url=https://en.bitcoin.it/wiki/Trade |title=Bitcoin Trade |publisher=Bitcoin.org |accessdate=16 May 2011}}</ref>. Многія арганізацыі прымаюць ахвяраванні ў гэтай валюце<ref>[http://www.reactos.org/ru/foundation_donate.html Donate to ReactOS — ReactOS Website<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111007132132/http://www.reactos.org/ru/foundation_donate.html |date=7 кастрычніка 2011 }}</ref>. Трэйдэры абменьваюць біткойн на разнастайныя валюты (долары ЗША, рублі, японскія іены і іншыя) на онлайн-біржах<ref>[http://bitcoincharts.com/markets/ Bitcoin Charts]</ref><ref>{{cite news |date=2010-10-10 |title=Could the Wikileaks Scandal Lead to New Virtual Currency? |first=Keir |last=Thomas |newspaper=[[PC World]] |url=http://www.pcworld.com/businesscenter/article/213230/could_the_wikileaks_scandal_lead_to_new_virtual_currency.html |accessdate=2010-10-10}}</ref>. Сярод карыстальнікаў валюты прынята ўмоўнае пазначэнне '''BTC'''. Курс біткоіна ўпаў ніжэй за 20 000 долараў за выхадныя (23-24 ліпеня 2022) – найніжэйшый са снежня 2020 года – пасля рашэння Федэральнай рэзервовай сістэмы павысіць працэнтныя стаўкі на 0,75% і тыдня падзення кошту. Да панядзелка біткоін зноў вырас вышэй за 20 000 долараў, падняўся амаль на 6% за 24 гадзіны.<ref>{{Cite web|title=Курс биткоина к Доллару BTC USD, Bitcoin|url=https://foreck.info/kurs/bitcoin|accessdate=2022-07-25|work=foreck.info}}</ref> На папярэднім тыдні вядучая крыптавалюта таргавалася ў адносна вузкім дыяпазоне ад 19 000 да 22 000 долараў, бо крыптавалютны і фондавы рынкі з усіх сіл спрабавалі аднавіць які-небудзь прыкметны ўзыходзячы імпульс з прычыны шырэйшага распродажу. Эксперты таксама адзначаюць працяг вайны ва Украіне і інфляцыю, якая дасягнула новага 40-гадовага максімуму, з гэтай прычыны назірана падзенне цэн на рынках акцый і крыптавалют. Крыптавалюта ў апошні час усё болей «адсочвае» фондавы рынак, што робіць яе яшчэ больш пераплеценым з макраэканамічнымі фактарамі, лічаць эксперты. Эфірыўм трымаецца аналагічнай схемы.<ref>{{Cite web|title=Is Bitcoin a Strong Hedge Against Inflation?|url=https://www.kucoin.com/ru/blog/is-bitcoin-a-strong-hedge-against-inflation|accessdate=2022-07-25|work=kucoin.com}}</ref> Па словах Эдварда Мойі, старшага рынкавага аналітыка валютнай брокерскай кампаніі Oanda, сітуацыя можа пагоршыцца, калі цана біткойна ўпадзе ніжэй за 20 000 долараў. Цяпер, калі біткоін упаў ніжэй за 20 000 долараў, «падтрымка можа не з'явіцца да ўзроўню 17 000 долараў», – кажа Мойя. «Яшчэ адно падзенне крыптавалюты можа не атрымаць сур'ёзнай падтрымкі да летняга максімуму 2019 года на ўзроўні 14 000 долараў». Біткоін не перавышаў 50 000 долараў з 25 снежня 2021 года. Нягледзячы на ​​ўзлёты і падзенні, цана біткойна ўпала амаль на 70% з моманту свайго гістарычнага максімуму вышэй за 68 000 долараў 10 лістапада 2021 года, што стрымлівалася ростам інфляцыі, адставаннем у аднаўленні на рынку працы і пастаяннымі сігналамі ФРС пра тое, што яна пачне згортваць меры па падтрымцы эканомікі, звязаныя з пандэміяй.<ref>{{Cite web|title=Биткоин упал ниже 25 тысяч долларов впервые с декабря 2020 года|url=https://rg.ru/2022/06/13/bitkoin-upal-nizhe-25-tysiach-dollarov-vpervye-s-dekabria-2020-goda.html|accessdate=2022-07-25|work=rg.ru}}</ref> === Абменны курс === Важныя моманты ў гісторыі Bitcoin: * 25 красавіка 2010 года — былі афіцыйна прададзены першыя BTC (1000 манет за 0,3 цэнта кожная). * 10 лютага 2010 года — На Slashdot з’явілася навіна<ref>[http://news.slashdot.org/story/11/02/10/189246/online-only-currency-bitcoin-reaches-dollar-parity Online-Only Currency BitCoin Reaches Dollar Parity]</ref> аб дасягненні парытэту паміж BTC і USD. * 20 красавіка 2011 года — Forbes публікуе артыкул «Crypto Currency»<ref>[http://www.forbes.com/forbes/2011/0509/technology-psilocybin-bitcoins-gavin-andresen-crypto-currency.html «Crypto Currency»]</ref>, пасля чаго курс BTC стаў расці хутчэй і к канцу мая дасягнуў $ 8.89. * 1 чэрвеня 2011 года — Gawker апублікаваў артыкул «Silk Road»<ref>[http://gawker.com/5805928/the-underground-website-where-you-can-buy-any-drug-imaginable «Silk Road»]</ref> аб папулярнасці Bitcoin сярод гандляроў наркотыкамі, пасля чаго курс BTC рэзка падскочыў. * 9 чэрвеня 2011 года — курс Bitcoin дасягнуў свайго гістарычнага максімума $ 29,57. * 19 чэрвеня 2011 года — найбуйнейшая Bitcoin-біржа MtGox была ўзламана<ref>[https://mtgox.com/press_release_20110630.html CLARIFICATION OF MT. GOX COMPROMISED ACCOUNTS AND MAJOR BITCOIN SELL-OFF] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110919162635/https://mtgox.com/press_release_20110630.html |date=19 верасня 2011 }}</ref>, пасля чаго курс BTC працягнуў падзенне. * 16 снежня 2020 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі перавысіў $ 20&nbsp;000<ref>[https://www.reuters.com/article/crypto-currency/bitcoin-breaks-above-20000-for-first-time-idUSKBN28Q1UI reuters.com]</ref>. * 2 студзеня 2021 года — Bitcoin пабіў чарговы рэкорд, перавысіўшы адзнаку ў $33 тысячы. Сутачны рост тады складаў 12%, за месяц — 70%, а за папярэдні год BTC падаражэў у 4,6 раза<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=266171 nn.by]</ref>. * 7 студзеня 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі вырас да $ 40&nbsp;000<ref>[https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-01-07/crypto-market-value-tops-1-trillion-as-bitcoin-breaches-37-000 bloomberg.com]</ref> * 19 лютага 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі вырас да $ 55&nbsp;000<ref>[https://finance.tut.by/news719686.html?c finance.tut.by]{{Недаступная спасылка}}</ref>. * 13 сакавіка 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі падняўся вышэй за $60&nbsp;000<ref>[https://www.rbc.ru/crypto/news/604ca3559a79477e89ebc322 rbc.ru]</ref>. === Адрозненні ад іншых валют === [[Выява:total bitcoins over time.png|thumb|right|238px|Колькасць біткойнаў з цягам часу]] У адрозненні ад звычайных, [[Фіатныя грошы|дэкрэтных]] валют, у сістэме біткойн няма кантралюючых органаў<ref name="FAQ">[http://www.bitcoin.org/ru/faq Bitcoin FAQ]</ref>. Гэта памяншае нестабільнасць, стваральную цэнтральнымі банкамі і ўрадамі. Эмісія абмежавана, запраграмавана і яе ход вядомы ўсім удзельнікам рынку наперад<ref name="whitepaper"/>. Плацяжы ажыццяўляюцца наўпрост, без пасрэдніцтва нейкіх фінансавых арганізацый. Адмена плацяжу немагчыма. Інфармацыя аб здзейсненым плацяжы распаўсюджваецца плацельшчыкам па ўсёй сетцы і прымаецца ўсімі астатнімі ўдзельнікамі сеткі, калі адпавядае правілам. Няправільныя плацяжы адхіляюцца. Плацяжы не абкладаюцца абавязковай камісіяй, аднак камісія можа быць сплочана добраахвотна для паскарэння апрацоўкі плацяжу<ref name="whitepaper"/>. Агульная колькасць грашовых адзінак не перавысіць 21 000 000 біткойнаў. Аб'ём павялічваецца ў выглядзе сумы спадальнай [[Геаметрычная прагрэсія|геаметрычнай прагрэсіі]] і набліжаецца да максімальнага значэння [[Асімптота|асімптатычна]]. У будучыні чакаецца [[Дэфляцыя, эканоміка|дэфляцыя]], што не з'яўляецца праблемай, таму што грашовая адзінка дзеліцца да 8-га дзесятковага знака<ref name="lwn" />. Эмісія спыніцца, цікавасць падтрымкі вузлоў сеткі карыстальнікамі пераключыцца на збор камісій. === Наступствы === Магчымыя сцэнарыі няўдачы ўключаюць абясцэньванне, страту цікавасці карыстальнікаў і глабальную змову ўрадаў па блакаванню сеткі. Аднак апошняе малаверагодна<ref name="obrien2010">{{cite news |title=Imagine your computer as a wallet full of Bitcoins |first=Danny |last=O'Brien |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/finance/2010/1126/1224284180416.html |newspaper=[[The Irish Times]] |date=26 November 2010 |accessdate=19 December 2010}}</ref>. Сам праект Біткойн, верагодна, з'яўляецца рэакцыяй на спробы, у прыватнасці, урада ЗША перашкодзіць дзейнасці кампаній накшталт [[E-Gold]] і [[Liberty Dollar]]. Закладзеныя ў ім прынцыпы дэцэнтралізацыі і ананімнасць не пакідаюць звёнаў, атака на якія прывядзе да адмовы ўсёй сістэмы<ref name="herpel2010">{{cite web|url=http://ssrn.com/abstract=1721076|title=2011 Observations on the Digital Currency Industry|author=Herpel, Mark|date=6 December 2010|work=|publisher=SSRN (Article for DGC magazine Jan2011)|accessdate=19 December 2010|archiveurl=http://www.webcitation.org/69Ar6enkV|archivedate=2012-07-15}}</ref>. Але наяўная дэцэнтралізацыя не можа лічыцца поўнай, пакуль ёсць такія вузкія месцы, як абменнікі, якія могуць быць аб'яўлены па-за законам у любы момант. == Альтэрнатывы == Дзякуючы адкрытасці, арыгінальны код Bitcoin быў ужыты для стварэння мноства кароткатрывалых альтэрнатыўных крыптавалют. Альтэрнатыўныя валюты, як правіла, магчыма памяняць на Bitcoin на біржы. Параўнанне рыначнай капіталізацыі Bitcoin і іншых альтэрнатыў на [[Bitcoin Pie]] паказвае, што Bitcoin мае дамінуючую долю рынку. Арыгінальны код быў ужыты для стварэння сеткі [[Namecoin]] — сістэмы альтэрнатыўных каранёвых DNS-сервераў. Таксама існуе падобны на Bitcoin праект [[Litecoin]]. == Крытыка == === Няроўнасць паміж раннімі і познімі майнерамі === Архітэктура bitcoin дае больш пераваг тым майнерам, якія пачалі здабычу раней. Так, колькасць працы, неабходнай для генерацыі блока, у цяперашні час больш чым у паўмільёна раз больш, чым у пачатку работы сістэмы. Пры павелічэнні колькасці ўдзельнікаў і аўтаматычным змяншэнні колькасці манет ва ўзнагародзе за майнінг, генерацыя манет становіцца больш энерга- і апаратназатратней. Калі складанасць генерацыі стала досыць высокай, майнеры з краін, у якіх электраэнергія адносна дарагая, апынуліся ў няроўных умовах з майнерамі з краін, дзе электраэнергія адносна танная. === Рэзкія скокі курсу === Так як [[грашовая эмісія|эмісія]] абмежавана і запраграмавана, а агульная колькасць ніколі не перавысіць 21 000 000 БТК, у будучыні цалкам верагодна дэфляцыя біткойна<ref>http://btcsec.com/chto-takoe-bitcoin/</ref>. З-за чаго ў [[трэйдэр|гульцоў рынку]] можа мецца стымул да накаплення манет з мэтай спекуляцыі<ref>http://blogs.computerra.ru/8356 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121128101555/http://blogs.computerra.ru/8356 |date=28 лістапада 2012 }} " дэфляцыйная спіраль можа прывесці да калапсу сеткі. У той момант, калі кошт прадукту ўзрастае, людзі пачынаюць яго збіраць, "</ref><ref>[http://www.cob.calpoly.edu/wp-content/uploads/media/files/econ/Top-Senior-Project-F2011-Daniel.pdf Technical Analysis in the Virtual World. Philip Daniel] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130213092353/http://www.cob.calpoly.edu/wp-content/uploads/media/files/econ/Top-Senior-Project-F2011-Daniel.pdf |date=13 лютага 2013 }} «As bitcoins deflate and gain value relative to other currencies, those holding bitcoins become more wealthy. As deflation happens the incentive to hold bitcoins and not spend them increases. This could hurt the bitcoin economy»</ref>, калі яны вырашаць, што курс будзе няспынна расці. Пры гэтым належыць улічваць, што на доўгатэрміновае ўмацаванне біткойна наўпрост будзе ўплываць рост колькасці толькі тых тавараў і паслуг, якія можна будзе за іх набыць, а не тавараў і паслуг увогуле, таму з абмежаванай колькасці біткойнаў зусім не вынікае непазбежны рост іх курса<ref>[http://www.ilearney.ru/conf/virtmoney/#3838 Онлайн-конференция «Биткойн: переходим на электронные деньги»<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Напрыклад, у сярэдзіне 2011 года з-за спекуляцыйнага попыту курс рэзка вырас да больш чым трыццаці долараў ЗША за біткойн, пасля чаго ўпаў прыкладна да двух. === Ценявая эканоміка === Па прычыне ананімнасці і некантралюемасці, біткойн ідэальна падыходзіць для [[ценявая эканоміка|ценявой эканомікі]], што можа паслужыць фармальнай падставай юрыдычнай атакі на біткойн з быку тых, каму ён эканамічна не выгадны. Хоць [[наяўныя грошы]] не менш ананімны, а здзелкі па ім таксама некантралюемыя, яны менш зручныя для аддаленых плацяжоў. === Крадзяжы === Так як у Bitcoin няма кантралюючага цэнтра, магчымы іх крадзеж без магчымасці адмены несанкцыянаваных транзакцый. Таксама магчымы ўзломы біткойн-біржаў і пулаў сумеснай здабычы, што насамрэч адбывалася<ref>[https://btc-e.com/news/81 BTC-E | News<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121119200602/https://btc-e.com/news/81 |date=19 лістапада 2012 }}</ref><ref>[http://btcsec.com/bitcoin-security-history/ Хакерская атака на Mt Gox]</ref><ref>[http://habrahabr.ru/post/139314/ Взломаны cервера на Linode, украдено около 50K BTC ($250K) / Хабрахабр]</ref><ref>[http://www.bbc.com/news/technology-19633980 Кража 24,000 BTC у Bitfloor]</ref>. === Схаваны майнінг === В чэрвені 2011 года Symantec заявіла, што майнінг можа быць запушчаны на [[ботнэт]]ах. Такім чынам, сотні і тысячы камп'ютараў пачнуць працаваць над генерацыяй крыптавалюты без ведама іх уладальнікаў. Таксама магчыма ўжыванне супрацоўнікамі карпаратыўных рэсурсаў для генерацыі біткойнаў. === Патрабаванні да дыскавай прасторы для захоўвання гісторыі транзакцый === З-за асаблівасцей функцыянавання сістэмы, аб'ём інфармацыі, якую павінен трымаць і апрацоўваць кожны ўдзельнік абмену, ўвесь час расце. Ужо зараз (пры прыкладна 210 000 выпушчаных у зварот блоках і прыкладна 5000 транзакцыях у суткі) аб'ём базы даных, што захоўвае кожны ўдзельнік абмену, перавышае 3000 Мб, а яе першапачатковая загрузка/стварэнне/праверка/сінхранізацыя (пасля першай усталёўкі праграмы-кліента) займаюць каля сутак работы сярэдняга камп'ютара і велізарны аб'ём дыскавых аперацый (больш 700 Гб). У выпадку росту папулярнасці павелічэнне аб'ёму транзакцый да ўзроўняў параўнальных са звычайнымі плацёжнымі сістэмамі (ад 100 000 транзакцый у суткі і больш) зробіць немагчымым ужыванне bitcoin на звычайных персанальных камп'ютарах без істотных змен у прынцыпах работы сістэмы. Па гэтай прычыне актыўна ідзе распрацоўка альтэрнатыўных кліентаў, рэалізаваных у адпаведнасці з ідэалогіяй «тонкага кліента», гэта значыць не трымаючых на цвёрдым дыску змесціва блокаў, а замест гэтага захоўваючых толькі іх загалоўкі. == Цікавыя факты == Па словах Сатосі, распрацоўка біткойна пачалася ў 2007 годзе<ref>[https://bitcointalk.org/index.php?topic=13.msg46#msg46 Questions about Bitcoin<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. == Гл. таксама == * [[Блокчэйн]] * [[Крыптаанархізм]] {{зноскі|2}} == Спасылкі == * [http://www.bitcoin.org/ Афіцыйны сайт] * https://ru.bitcoin.it/wiki/FAQ * [http://BTCsec.com/ Рускамоўны інфармацыйны рэсурс аб сетцы біткойн] * [http://www.ilearney.ru/conf/virtmoney/ Онлайн-конференция «Биткойн: переходим на электронные деньги»] * [http://bitcoincharts.com/markets/ Курс біткойнаў на біржах] * [https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_hardware_comparison Параўнанне абсталявання прыдатнага для генерацыі біткойнаў] * Евгений Золотов [http://i-business.ru/blogs/20872 BitCoin как убежище: стоит ли вложиться в криптовалюту?] [[Катэгорыя:Крыптавалюты]] [[Катэгорыя:Ананімныя сеткі]] [[Катэгорыя:Крыптаграфічнае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Кросплатформавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Свабоднае сеткавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Свабоднае праграмнае забеспячэнне, напісанае на C++]] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне з ліцэнзіяй MIT]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2009 годзе]] r8urnojlqbjx072yezvwv35gwfvd5ni 4164873 4164871 2022-07-26T08:37:36Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{аўтапераклад}} {{картка праграмы | name = Bitcoin | title = Bitcoin | logo = | screenshot = [[Выява:Bitcoin-0.3.23 screenshot.png|200px]] | caption = | collapsible = | author = | developer = Сатосі Накамото (Satoshi Nakamoto), Гэвін Андрэсэн (Gavin Andresen) | released = {{Start date|2009|02|04}} | discontinued = | latest release version = 0.9.3 | latest release date = [[27 верасня]] [[2014]] | latest preview version = | latest preview date = <!-- {{Start date and age|YYYY|MM|DD}} --> | frequently updated = <!-- DO NOT include this parameter unless you know what it does --> | programming language = [[C++]] | operating system = Windows, Linux, Mac OS X | platform = | size = 7.2 MiB - 15.0 MiB | language = | status = Beta | genre = [[Электронныя грошы]] | license = [[MIT License]] | website = {{URL|http://www.bitcoin.org}} }} '''Біткойн''' ({{lang-en|Bitcoin}}, ад {{lang-en2|bit}} — адзінка інфармацыі «біт» і {{lang-en2|coin}} — «манета») — электронная [[аднарангавая сетка|пірынгавая]] валютная сістэма, створаная ў 2009 годзе [[Сатоcі Накамото]]<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Satoshi_Nakamoto Satoshi Nakamoto в Bitcoin Wiki]</ref>, сапраўдная асоба якога (ці групы асоб) застаецца невядомай. Гэта назва таксама належыць [[open source|праграмнаму забеспячэнню з адкрытым крынічным кодам]], створанаму ім, і [[аднарангавая сетка|аднарангавай сетцы]], утворанай гэтай праграмай. Сховішчам сродкаў з’яўляецца ''файл-гаманец'', які захоўваецца на камп’ютары. Біткойн можа быць адасланы любому карыстальніку ў сетцы, ужываючы ''адрас Bitcoin''. У адрозненні ад іншых валют, біткойн не залежыць ад нейкага цэнтра, што займаецца вытворчасцю валюты. Даныя аб перасоўванні грашовых сродкаў захоўваюцца ў [[размеркаваныя базы даных|размеркаванай БД]]. Немагчыма распараджацца чужымі грашовымі сродкамі і выдаткаваць адны і тыя ж сродкі двойчы: для забеспячэння бяспекі ўжываюцца [[Крыптаграфія|крыптаграфічныя]] метады. Прынцып аднарангавай сеткі і адсутнасць адміністрацыйнага цэнтра робіць немагчымым дзяржаўнае рэгуляванне і маніпуляцыі курса шляхам змянення грашовай масы. [[Эмісія грошай|Эмісія]] біткойна алгарытмічна абмежавана. Біткойн прадугледжвае ананімнае валоданне і перавод грашовых сродкаў. Біткойн — адна з першых рэалізацый ''[[Крыптавалюта|крыптавалюты]]'', апісанай у 1998 годзе [[Вэй Дай]] (Wei Dai) у рассыланні [[шыфрапанк]]аў. == Агляд == Біткойн заснаваны на запісе перасоўвання грашовых сродкаў з ужываннем [[Крыптасістэма з адкрытым ключом|асіметрычнага шыфравання]]. Усе [[Транзакцыя, інфарматыка|транзакцыі]] публічныя і захоўваюцца ў размеркаванай БД. Для прадухілення шматразовай траты адной і той жа сумы сетка рэалізуе нешта накшталт ''размеркаванага серверу часу'', ужываючы ідэю ланцуга [[Хэш-сума|хэшаў]], кожны з якіх вылічаецца на базе папярэдняга. Для змяншэння памеру БД ужываецца [[TTH|дрэвападобнае хэшаванне]]. '''Bitcoiner: Чалавек, які мае як мінімум 1 BTC.''' == Тэхнічныя падрабязнасці == Біткойн — рэалізацыя прапанаванай Вэй Дай пад назвай ''b-money'' і [[Нік Сабо|Ніка Сабо]] (Nick Szabo) пад назвай Bitgold. Прынцыпы работы сістэмы пададзены ў працы<ref name="whitepaper">{{cite news |author=Satoshi Nakamoto |date=2011-08-01 |title=Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System |url=http://www.bitcoin.org/bitcoin.pdf}}</ref> Сатосі Накамото ў 2008 годзе. === Адрасы === Bitcoin адрас з’яўляецца вынікам пераўтварэння адкрытага ключа карыстальніка. Публічныя ключы, ці адрасы біткойн, выконваюць функцыю канчатковых пунктаў пры адпраўцы і прыёме грашовых сродкаў. Адпаведныя ім прыватныя ключы аўтарызуюць адпраўніка. Адрасы не змяшчаюць ніякай інфармацыі пра іх уладальніку і ў агульным выпадку з’яўляюцца ананімнымі<ref name="lwn">{{cite news |author=Nathan Willis |date=2010-11-10 |title=Bitcoin: Virtual money created by CPU cycles |publisher=[[LWN.net]] |url=http://lwn.net/Articles/414452/}}</ref>. Кожны ўдзельнік сеткі біткойн мае так званы гаманец, які ўтрымлівае адвольную колькасць пар ключоў. Біткойн ужывае алгарытм ECDSA з параметрамі secp256k1 для стварэння новых пар ключоў. Памер закрытага ключа — 256 біт, а адпаведнага яму адкрытага ключа — 512 біт. Карыстальнік біткойн можа мець мноства адрасоў, ствараючы іх па ўласнай ініцыятыве. Стварэнне новага адрасу ўяўляе сабой стварэнне новай пары ключоў і не патрабуе нават злучэння з сеткай. Стварэнне адрасу толькі для адной транзакцыі ці аднаго карэспандэнта дазваляе захаваць ананімнасць. Алгарытм стварэння Bitcoin адраса. # Адкрыты ключ паслядоўна хэшуецца з дапамогай [[SHA-2|SHA-256]] і RIPEMD-160. # Перад вынікам пункта 1 дадаецца байт ID сеткі (0x00 — асноўная сетка). # Выкарыстоўваецца SHA-256 да выніка пункта 2. # Абіраюцца першыя 32 біта ад выніка папярэдняга кроку і дадаюцца ў канец выніка пункта 2. # Вынік пункта 4 пераўтвараецца ў base58 радок з дапамогай Base58Check кадзіравання. Адрасы ў тэкставай форме ўяўляюць сабой радкі даўжынёй да 34 сімвалаў, якія складаюцца з літар лацінскага алфавіта і лічбаў, напрыклад 1PksxEN1zvFoP59qxXTg5cZWixeTqS6Nt9. Існуюць варыянты прадстаўлення адрасоў біткойн у выглядзе [[QR-код]]аў і іншых двухмерных [[штрыхкод]]аў, прыдатных для счытвання мабільнымі прыладамі. === Транзакцыі === [[Выява:Транзакцыі bitcoin.png|thumb|left|350px|Транзакцыі]] Біткойн вызначае кожную манету ланцугом лічбавых подпісаў. Калі адзін карыстальнік перадае нейкую суму другому карыстальніку, ён стварае новую транзакцыю, якая змяшчае хэш папярэдняй транзакцыі, падпісанай ім, і публічны ключ наступнага ўладальніка<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Transactions Transactions — Bitcoin<!-- Загаловак даданы ботам -->]</ref>. Потым гэтая інфармацыя шырокавяшчальным запытам адпраўляецца ў сетку біткойн. Астатнія ўдзельнікі сеткі правяраюць подпісы, перш чым прыняць транзакцыю да апрацоўкі. Магчымы выпадкі, калі неабходна перадаць сродкі, атрыманыя з розных транзакцый некалькім розным карыстальнікам. Для гэтых мэтаў транзакцыі падтрымліваюць шматлікія ўваходы і выхады. Значэнні з усіх уваходаў сумуюцца, і сума распаўсюджваецца па выхадах. Для таго, каб праверыць транзакцыю, ужываецца сцэнарый на Forth-подобнай мове. У цяперашні час у Біткойн існуе тры розных сцэнарыі транзакцыяў: перавод на IP-адрас, перавод на Bitcoin-адрас і генерацыя. Апошні тып транзакцый ужываецца пры генерацыі блокаў для эмісіі новых манет. === Ланцуг блокаў === [[Выява:Blockchain.svg|102px|thumb|right|Асноўная паслядоўнасць блокаў (чорныя) з’яўляецца самай доўгай ад пачатковага (зялёны) да бягучага. Пабочныя галіны (шэрыя) адсякаюцца.]] Транзакцыі не пацвярджаюцца, пакуль не будуць калектыўнымі намаганнямі сеткі спакаваны ў паслядоўнасць блокаў. Пацверджанне засноўваецца на тым, што праведзеная работа па спакоўцы можа быць хутка праверана, што выключае шматразовае выдаткоўванне адных і тых жа сродкаў ці падробку. Блок уяўляе сабой запіс усіх ці некалькіх з самых апошніх транзакцый, якія пакуль не былі запісаны ў папярэднія блокі. Ён дзеліцца на загаловак і спіс транзакцый. Загаловак блока ўключае ў сябе свой SHA-256 хэш, версію блока(зараз ужываецца толькі дадзеная версія блока — 1), SHA-256 хэш папярэдняга блока з ланцуга, спіс хэшаў транзакцый, час стварэння блока, параметры bits і nounce, колькасць транзакцый у блоке і памер блока ў байтах. У пачатак спіса транзакцый дадаецца транзакцыя генерацыі, якая ў выпадку паспяховай генерацыі блока перадае карыстальніку ўзнагароды за створаны блок. Створаны блок будзе прыняты астатнімі карыстальнікамі толькі ў тым выпадку, калі SHA-256 хэш загалоўка роўны ці ніжэй пэўнай мэты, якая вылічаецца з параметра bits. <code></code> Напрыклад, калі значэнне bits <code>0x1a0115cb</code>, то мэтай з’яўляецца <code>0x0115cb * 2**(8*(0x1a - 3)) = 0x0000000000000115cb0000000000000000000000000000000000000000000000</code>. Максімальна магчымая мэта (г.зн. мінімальная складанасць) вызначаецца значэннем bits <code>0x1d00ffff</code>. Калі блок не задавальняе мэты, то параметр nounce змяняецца і хэш пералічваецца. Гэты працэс патрабуе мноства цыклаў спроб і памылак, таму што вынік функцыі [[Хешванне|хэшавання]] ([[SHA-256]]) практычна непрадказальны. Калі задача вырашана, вузел рассылае атрыманы блок усім далучаным вузлам. Іншыя вузлы правяраюць блок, і, калі ён верны, прымаюць яго ў якасці наступнага сапраўднага, гэта значыць дадаюць у ланцуг. Мэта карэктуецца кожныя 2016 блокаў, у залежнасці ад таго, колькі часу спатрэбілася на іх стварэнне. У ідэале ўся сетка будзе генераваць адзін блок кожныя 10 хвілін, г.зн. на генерацыю 2016 блокаў павінна сысці два тыдні. Калі 2016 блокаў было згенеравана даўжэй чым за два тыдні, то мэта павялічваецца, у адваротным выпадку змяншаецца. Такім чынам, сістэма будзе генераваць блокі з пастаяннай хуткасцю, не залежнай ад магутнасці сеткі. Любыя транзакцыі не лічацца легітымнымі (не лічацца «пацверджанымі»), пакуль інфармацыя пра іх не будзе згрупавана ў спецыяльныя структуры — блокі. Структура і інфармацыя ў блоках падпарадкоўваюцца зададзеным правілам і яе можна хутка спраўдзіць. Кожны блок заўсёды змяшчае інфармацыю (хэш) ад адным папярэднім блоку. Гэта дазваляе ўсе існуючыя блокі ўявіць у выглядзе ланцуга, які з’яўляецца размеркаванай базай даных і змяшчае інфармацыю аб усіх здзейсненых калі-небудзь аперацыях з біткойнамі. Блокі адначасова ствараюць мноства майнераў. Рэгулярна ўзнікаюць сітуацыі, калі адзін і той жа блок з’яўляецца папярэднім для двух новых блокаў. У кожным з новых блокаў могуць сустракацца як аднолькавыя транзакцыі, так і розныя. Праз некаторы час з’яўляюцца чарговыя блокі, ланцуг можа раздваіцца. Кожная з галін раўнавартасная да той пары, пакуль адна з іх не атрымае больш доўгі працяг. Звычайна пры роўнай даўжыні перавага аддаецца таму ланцугу, канцавы блок якой з’явіўся раней. Сістэма аўтаматычна лічыць легітымным даўжэйшы ланцуг, не звяртаючы ўвагу на час стварэння апошняга блока. Транзакцыі, якія ўвайшлі выключна ў менш працяглую галіну (у тым ліку па выплаце ўзнагароды), страчваюць статус пацверджаных. Калі гэта транзакцыя перадачы біткойнаў, то яна можа быць уключана ў наступны блок. Транзакцыі атрыманя ўзнагароды за стварэнне адсечаных блокаў не дублююцца ў другой галіне, гэта значыць «лішнія» біткойны за адсечаныя блокі не атрымліваюць далейшых пацверджанняў і «страчваюцца». Такім чынам ланцуг блокаў змяшчае крыптаграфічную гісторыю валодання пэўнай порцыяй біткойн<ref name="bbe">{{cite web|url=http://blockexplorer.com/|title=Bitcoin Block Explorer - сайт, дазваляючы прагледжваць ланцуг блокаў|archiveurl=https://www.webcitation.org/69Ar6Dlbn?url=http://blockexplorer.com/|archivedate=15 ліпеня 2012|accessdate=12 кастрычніка 2012|deadurl=no}}</ref>. Калі карыстальнік паспрабуе выкарыстаць калісьці атрыманыя біткойны ізноў, сетка не прыме яго транзакцыю як дзейсную. === Эмісія === Першай транзакцыяй кожнага блока-кандыдата з’яўляецца налічэнне генеруючаму вузлу ўзнагароджвання ў 50 біткойнаў. Пасля стварэння кожных 210 000 блокаў<ref>На момант 2011-02-14 іх колькасць прыблізна роўная 108 100</ref> узнагароджванне будзе змяншацца ў 2 разы<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Controlled_inflation Апісанне кантралюемай інфляцыі]</ref>. Такім чынам, агульная колькасць біткойнаў не перавысіць 21 000 000. У выпадку знікнення часткі гэтых сродкаў з абароту, дадзенае абмежаванне не будзе праблемай, таму што мінімальны аб’ём транзакцыі складае 10⁻⁸ біткойн. Верагоднасць атрымання ўзнагароджання залежыць ад стаўлення вылічальнай магутнасці вузла да сумарнай вылічальнай магутнасці ўсіх вузлоў сеткі<ref name="FedProb"> {{cite news |title=The FED’s Real Monetary Problem |first=Thomas |last=Luongo |date=2010-07-23 |newspaper=[[LewRockwell.com]] |url=http://www.lewrockwell.com/orig6/luongo7.1.1.html |accessdate=2010-10-12}}</ref>. Жадаючыя атрымаць як мага большае ўзнагароджанне імкнуцца задзейнічаць як мага большыя вылічальныя магутнасці для генерацыі: [[GPGPU|ужыванне вектарных графічных працэсараў (GPU)]]<ref>http://www.theregister.co.uk/2011/08/16/gpu_bitcoin_brute_forcing/ «the idea of GPGPU extremely attractive for the purpose of bitcoin mining»</ref> (у сотні разоў эфектыўней [[CPU]]<ref>http://arstechnica.com/tech-policy/news/2011/08/symantec-spots-malware-that-uses-your-gpu-to-mine-bitcoins.ars «estimates that GPUs can compute hashes up to 750 times as quickly as a typical CPU.»</ref>). Гэты від дзейнасці атрымаў назву «майнінг» ({{lang-en|mining}} — здабыча карысных выкапняў, шахтная распрацоўка), верагодна, з-за падабенства з золатаздабычай. Па меры падзення аб’ёму ўзнагароджання матывацыя карыстальнікаў, верагодна, перамесціцца на збор [[#Камісійныя зборы|камісій]]. Так як вылічальныя магутнасці сеткі нясталыя, праграмнае забеспячэнне вузлоў праз кожныя 2016 блокаў, а гэта прыкладна кожныя два тыдні, пералічвае<ref>[http://btcsec.com/difficulty/ Гісторыя змянення складанасці сеткі Bitcoin]</ref> патрабаванні да хэшаў блокаў такім чынам, каб падтрымліваць сярэднюю частату генерацыі на ўзроўні 6 блокаў у гадзіну. Такім чынам, хуткасць эмісіі жорстка зададзена самім алгарытмам і не можа быць зменена пабочнымі фактарамі. === Захоўванне даных === У Bitcoin была дададзена сістэма, арганізуючая запісы транзакцый такім чынам, што карыстальнік можа лакальна выдаляць даныя з сваёй базы, якія яму дакладна не спатрэбяцца. Пасля таго, як усе транзакцыі з нейкімі сродкамі былі спакаваны ў блокі, папярэднія транзакцыі з гэтымі сродкамі можна адкінуць для эканоміі месца на дыску. Для таго, каб гэта можна было ажыццявіць без змянення хэша блока, транзакцыі хэшуюцца з дапамогай [[TTH]] і ў загаловак блока змяшчаецца толькі вынік дадзенага хэшавання. Зараз усе карыстальнікі Bitcoin атрымліваюць поўную базу даных (блокі без індэксацыі і аптымізацыі) пасля запуску праграмы ў першы раз. Станам на жнівень 2012 яе памер складае крыху болей за 2 ГБ. Без транзакцый мае памер каля 80 байт. Так як блокі генеруюцца прыкладна кожныя 10 хвілін, то за год будзе збірацца 4.2 МБ блокаў. === Пулы === Для памяншэння ўплыву фактара ўдачы і больш раўнамернага і прадказальнага заробку, карыстальнікі могуць аб’ядноўвацца ў вылічальныя пулы<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Pooled_mining Pooled Mining] //Bitcoin wiki</ref>. Уклад карыстальніка ў пул ацэньваецца ў шарах (shares). Шара — гэта кандыдат у подпіс блока, у сярэднім трэба 2³² аперацый хэшавання для знаходжання адной шары<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_pool_reward_FAQ#What_reward_systems_are_there.3F Reward systems] //Bitcoin wiki</ref>. Для знаходжання блока ў сярэднім патрабуецца колькасць шар, роўная бягучай складанасці. Існуе 3 асноўных тыпы налічэння ўзнагарод<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_pool_reward_FAQ Mining pool reward FAQ] //Bitcoin wiki</ref>: * Proportional — пасля знаходжання пулам блока ўзнагарода дзеліцца прапарцыйна ўкладу кожнага ўдзельніка. * PPS — аплочваецца кожная прысланая шара. Ацэньваецца як бягучая колькасць манет у блоке, падзеленая на бягучую складанасць. * Score — ацэначная сістэма аплаты шар, алгарытм вызначаецца пулам. Як правіла, сістэмы падобны на Proportional, але акрамя ўкладу кожнага ўдзельніка сістэмы імкнуцца ацаніць і яго актуальнасць. У гэтых тыпаў налічэння ёсць наступныя папулярныя варыянты: * SMPPS — аналагічна PPS, але пул ніколі не выплочвае карыстальнікам больш, чым рэальна зарабіў сам. Розніца паміж рэальным заробкам і коштам шар у PPS, калі такая ёсць, выплачваецца паступова. * ESMPPS — аналагічна SMPPS, але ўраўноўвае прыярытэты выплат сталым і новым удзельнікам пула. * RSMPPS — аналагічна SMPPS, але першымі ў чарзе на выплаты ставяцца новыя карыстальнікі. * PPLNS — аналагічна Proportional, але дзяленне ўзнагароды ажыццяўляецца прапарцыйна ўкладу ў апошнія складанасць/N прысланых на пул шар, дзе N звычайна роўнае 2. Некаторыя пулы дазваляюць ужываць сумесны майнінг некалькіх крыптавалют адразу<ref>[http://dot-bit.org/Merged_Mining Merged mining] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141030150823/http://dot-bit.org/Merged_Mining |date=30 кастрычніка 2014 }}</ref>, выводзіць сродкі не толькі ў біткойнах, але і ў іншых валютах, у тым ліку ў рублях, доларах і еўра, раздаюць камісію са знойдзеных пулам блокаў карыстальнікам<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Comparison_of_mining_pools Comparison of mining pools] //Bitcoin wiki</ref>. === Пацверджанне транзакцый === У большасці выпадкаў, пры атрыманні сродкаў, новы ўладальнік не можа адразу ж скарыстацца імі. Гэта звязана з тым, што дадзеная транзакцыя павінна атрымаць пэўную колькасць пацверджанняў, лік якіх можа залежыць альбо ад ужываемага кліента Bitcoin, альбо ад іншых карыстальнікаў, прымаючых гэтыя сродкі. Дадзеная сістэма ўжываецца для змяншэння верагоднасці падвойнай траты сродкаў. Пацверджанні пачынаюць адлічвацца з моманту з’яўлення блока з гэтай транзакцыяй у карыстальнікаў сеткі. З кожным новым блокам, згенераваным пасля яе, колькасць пацверджанняў дадзенай транзакцыі павялічваецца на адзінку. Манеты, атрыманыя за стварэнне блока, не прымаюцца ўдзельнікамі сеткі, пакуль колькасць пацверджанняў не дасягне 100. Сродкі, атрыманыя ад іншых карыстальнікаў, у афіцыйным кліенце Bitcoin немагчыма выкарыстаць, пакуль яны не будуць мець шэсць пацверджанняў. Крамы і біржы могуць таксама ўсталяваць свой парог пацверджанняў. === Камісійныя зборы === У сістэме біткойн не прадугледжана абавязковых камісійных збораў. Карыстальнікі могуць добраахвотна ўключаць у плацеж адвольную суму камісійнага збору, падаючы на ўваход транзакцыі больш сродкаў, чым на выхад, што павышае прыярытэт апрацоўкі такой транзакцыі. Камісійны збор дастаецца вузлу, які згенераваў блок з такой транзакцыяй<ref name="lwn" />. З-за таго, што карыстальнік, генеруючы новы блок, можа па сваім меркаванні дадаваць у яго транзакцыі, ён можа ўключаць у гэты блок толькі тыя транзакцыі, у якія ўнесены камісійны збор. На дадзены момант большасць удзельнікаў не вызначаюць такія абмежаванні на транзакцыі, але з цягам часу, калі ўзнагарода за стварэнне новага блока зменшыцца, дадзеныя абмежаванні будуць уступаць у сілу паўсюдна з мэтай павелічэння стымулу да стварэння новых блокаў. Разнастайныя кліенты Bitcoin і іх версіі маюць свае правілы, што датычацца камісійных збораў. Разгледзім падрабязней афіцыйны кліент — Bitcoin-Qt<ref>[http://bitcoin.org/clients.html Кліенты Bitcoin]</ref>. Бягучыя правілы: * мінімальная камісія — 0,0005 BTC<ref>[http://bitcoin.org/releases/2012/01/09/v0.5.2.html Змены ў Bitcoin-Qt v0.5.2 ]</ref>; * 0,01 BTC, калі выхад транзакцыі менш за 0,01 BTC; * 0,01 BTC за кожны кілабайт транзакцыі<ref>[http://bitcoin.org/releases/2011/06/05/v0.3.22.html Змены ў Bitcoin-Qt v0.3.22 ]</ref> (калі сумарны памер усіх чакаючых транзакцый меней за 27 КБ, то прымаюцца любыя транзакцыі); * з транзакцый з аднолькавай сумай камісійнага збору, большы прыярытэт мае тая транзакцыя, якая мае больш пацверджанняў. === Праграмны інтэрфейс === Праграмнае забеспячэнне сеткавага вузла біткойн існуе ў двух відах: праграма з графічным інтэрфейсам і фонавая праграма. У абодвух выпадках яно можа кіравацца праз праграмны інтэфейс па пратаколу [[JSON-RPC]] (RFC 4627)<ref>[http://www.bitcoin.org/wiki/doku.php?id=api Спецыфікацыя API]</ref> Гэта дазваляе досыць проста вырашыць такія задачы, як: * Далучыць да аднаго вузла некалькі праграм-майнераў, стварыўшы ўласны пул; * Інтэграваць вузел з web-крамай, абменнікам ці іншай службай, звязанай з аплатай<ref>[http://www.phpclasses.org/package/6739 Бібліятэка класаў для PHP5]</ref>; === Іншыя рэалізацыі === * Майк Хёрн (Mike Hearn), супрацоўнік кампаніі [[Google]], у межах праграмы «20 % працоўнага часу супрацоўніка» рэалізаваў праграмнае забеспячэнне вузла Bitcoin на мове [[Java]] — [[BitcoinJ]]<ref>[http://code.google.com/p/bitcoinj BitcoinJ на Google Code]</ref>. Гэта рэалізацыя абмежавана толькі карыстальніцкімі функцыямі<ref>[http://www.techworld.com.au/article/380396/google_releases_open_source_bitcoin_client/ Google releases open source Bitcoin client — open source, money, Google, Gavin Andresen, Economics, e-commerce, Bitcoin — Java — Development — Techworld<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111029233951/http://www.techworld.com.au/article/380396/google_releases_open_source_bitcoin_client |date=29 кастрычніка 2011 }}</ref> (такі вузел не можа правяраць транзакцыі і блокі, ствараць блокі, а можа толькі ствараць новыя валідныя транзакцыі, што, зрэшты, дастаткова для работы кліента), аднак гэта з’яўляецца нямалым крокам у бок мабільных праграм, ужываючых Bitcoin. == Эканоміка == Нягледзячы на эксперыментальны статус праекта, ён імкліва набірае папулярнасць. Біткойны прымаюцца ў абмен на сеткавыя паслугі і рэальныя тавары<ref name="bitcointrade">{{cite web |url=https://en.bitcoin.it/wiki/Trade |title=Bitcoin Trade |publisher=Bitcoin.org |accessdate=16 May 2011}}</ref>. Многія арганізацыі прымаюць ахвяраванні ў гэтай валюце<ref>[http://www.reactos.org/ru/foundation_donate.html Donate to ReactOS — ReactOS Website<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111007132132/http://www.reactos.org/ru/foundation_donate.html |date=7 кастрычніка 2011 }}</ref>. Трэйдэры абменьваюць біткойн на разнастайныя валюты (долары ЗША, рублі, японскія іены і іншыя) на онлайн-біржах<ref>[http://bitcoincharts.com/markets/ Bitcoin Charts]</ref><ref>{{cite news |date=2010-10-10 |title=Could the Wikileaks Scandal Lead to New Virtual Currency? |first=Keir |last=Thomas |newspaper=[[PC World]] |url=http://www.pcworld.com/businesscenter/article/213230/could_the_wikileaks_scandal_lead_to_new_virtual_currency.html |accessdate=2010-10-10}}</ref>. Сярод карыстальнікаў валюты прынята ўмоўнае пазначэнне '''BTC'''. Курс біткоіна ўпаў ніжэй за 20 000 долараў за выхадныя (23-24 ліпеня 2022) — найніжэйшый са снежня 2020 года — пасля рашэння Федэральнай рэзервовай сістэмы павысіць працэнтныя стаўкі на 0,75 % і тыдня падзення кошту. Да панядзелка біткоін зноў вырас вышэй за 20 000 долараў, падняўся амаль на 6 % за 24 гадзіны.<ref>{{Cite web|title=Курс биткоина к Доллару BTC USD, Bitcoin|url=https://foreck.info/kurs/bitcoin|accessdate=2022-07-25|work=foreck.info}}</ref> На папярэднім тыдні вядучая крыптавалюта таргавалася ў адносна вузкім дыяпазоне ад 19 000 да 22 000 долараў, бо крыптавалютны і фондавы рынкі з усіх сіл спрабавалі аднавіць які-небудзь прыкметны ўзыходзячы імпульс з прычыны шырэйшага распродажу. Эксперты таксама адзначаюць працяг вайны ва Украіне і інфляцыю, якая дасягнула новага 40-гадовага максімуму, з гэтай прычыны назірана падзенне цэн на рынках акцый і крыптавалют. Крыптавалюта ў апошні час усё болей «адсочвае» фондавы рынак, што робіць яе яшчэ больш пераплеценым з макраэканамічнымі фактарамі, лічаць эксперты. Эфірыўм трымаецца аналагічнай схемы.<ref>{{Cite web|title=Is Bitcoin a Strong Hedge Against Inflation?|url=https://www.kucoin.com/ru/blog/is-bitcoin-a-strong-hedge-against-inflation|accessdate=2022-07-25|work=kucoin.com}}</ref> Па словах Эдварда Мойі, старшага рынкавага аналітыка валютнай брокерскай кампаніі Oanda, сітуацыя можа пагоршыцца, калі цана біткойна ўпадзе ніжэй за 20 000 долараў. Цяпер, калі біткоін упаў ніжэй за 20 000 долараў, «падтрымка можа не з’явіцца да ўзроўню 17 000 долараў», — кажа Мойя. «Яшчэ адно падзенне крыптавалюты можа не атрымаць сур’ёзнай падтрымкі да летняга максімуму 2019 года на ўзроўні 14 000 долараў». Біткоін не перавышаў 50 000 долараў з 25 снежня 2021 года. Нягледзячы на ​​ўзлёты і падзенні, цана біткойна ўпала амаль на 70 % з моманту свайго гістарычнага максімуму вышэй за 68 000 долараў 10 лістапада 2021 года, што стрымлівалася ростам інфляцыі, адставаннем у аднаўленні на рынку працы і пастаяннымі сігналамі ФРС пра тое, што яна пачне згортваць меры па падтрымцы эканомікі, звязаныя з пандэміяй.<ref>{{Cite web|title=Биткоин упал ниже 25 тысяч долларов впервые с декабря 2020 года|url=https://rg.ru/2022/06/13/bitkoin-upal-nizhe-25-tysiach-dollarov-vpervye-s-dekabria-2020-goda.html|accessdate=2022-07-25|work=rg.ru}}</ref> === Абменны курс === Важныя моманты ў гісторыі Bitcoin: * 25 красавіка 2010 года — былі афіцыйна прададзены першыя BTC (1000 манет за 0,3 цэнта кожная). * 10 лютага 2010 года — На Slashdot з’явілася навіна<ref>[http://news.slashdot.org/story/11/02/10/189246/online-only-currency-bitcoin-reaches-dollar-parity Online-Only Currency BitCoin Reaches Dollar Parity]</ref> аб дасягненні парытэту паміж BTC і USD. * 20 красавіка 2011 года — Forbes публікуе артыкул «Crypto Currency»<ref>[http://www.forbes.com/forbes/2011/0509/technology-psilocybin-bitcoins-gavin-andresen-crypto-currency.html «Crypto Currency»]</ref>, пасля чаго курс BTC стаў расці хутчэй і к канцу мая дасягнуў $ 8.89. * 1 чэрвеня 2011 года — Gawker апублікаваў артыкул «Silk Road»<ref>[http://gawker.com/5805928/the-underground-website-where-you-can-buy-any-drug-imaginable «Silk Road»]</ref> аб папулярнасці Bitcoin сярод гандляроў наркотыкамі, пасля чаго курс BTC рэзка падскочыў. * 9 чэрвеня 2011 года — курс Bitcoin дасягнуў свайго гістарычнага максімума $ 29,57. * 19 чэрвеня 2011 года — найбуйнейшая Bitcoin-біржа MtGox была ўзламана<ref>[https://mtgox.com/press_release_20110630.html CLARIFICATION OF MT. GOX COMPROMISED ACCOUNTS AND MAJOR BITCOIN SELL-OFF] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110919162635/https://mtgox.com/press_release_20110630.html |date=19 верасня 2011 }}</ref>, пасля чаго курс BTC працягнуў падзенне. * 16 снежня 2020 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі перавысіў $ 20&nbsp;000<ref>[https://www.reuters.com/article/crypto-currency/bitcoin-breaks-above-20000-for-first-time-idUSKBN28Q1UI reuters.com]</ref>. * 2 студзеня 2021 года — Bitcoin пабіў чарговы рэкорд, перавысіўшы адзнаку ў $33 тысячы. Сутачны рост тады складаў 12 %, за месяц — 70 %, а за папярэдні год BTC падаражэў у 4,6 раза<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=266171 nn.by]</ref>. * 7 студзеня 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі вырас да $ 40&nbsp;000<ref>[https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-01-07/crypto-market-value-tops-1-trillion-as-bitcoin-breaches-37-000 bloomberg.com]</ref> * 19 лютага 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі вырас да $ 55&nbsp;000<ref>[https://finance.tut.by/news719686.html?c finance.tut.by]{{Недаступная спасылка}}</ref>. * 13 сакавіка 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі падняўся вышэй за $60&nbsp;000<ref>[https://www.rbc.ru/crypto/news/604ca3559a79477e89ebc322 rbc.ru]</ref>. === Адрозненні ад іншых валют === [[Выява:total bitcoins over time.png|thumb|right|238px|Колькасць біткойнаў з цягам часу]] У адрозненні ад звычайных, [[Фіатныя грошы|дэкрэтных]] валют, у сістэме біткойн няма кантралюючых органаў<ref name="FAQ">[http://www.bitcoin.org/ru/faq Bitcoin FAQ]</ref>. Гэта памяншае нестабільнасць, стваральную цэнтральнымі банкамі і ўрадамі. Эмісія абмежавана, запраграмавана і яе ход вядомы ўсім удзельнікам рынку наперад<ref name="whitepaper"/>. Плацяжы ажыццяўляюцца наўпрост, без пасрэдніцтва нейкіх фінансавых арганізацый. Адмена плацяжу немагчыма. Інфармацыя аб здзейсненым плацяжы распаўсюджваецца плацельшчыкам па ўсёй сетцы і прымаецца ўсімі астатнімі ўдзельнікамі сеткі, калі адпавядае правілам. Няправільныя плацяжы адхіляюцца. Плацяжы не абкладаюцца абавязковай камісіяй, аднак камісія можа быць сплочана добраахвотна для паскарэння апрацоўкі плацяжу<ref name="whitepaper"/>. Агульная колькасць грашовых адзінак не перавысіць 21 000 000 біткойнаў. Аб’ём павялічваецца ў выглядзе сумы спадальнай [[Геаметрычная прагрэсія|геаметрычнай прагрэсіі]] і набліжаецца да максімальнага значэння [[Асімптота|асімптатычна]]. У будучыні чакаецца [[Дэфляцыя, эканоміка|дэфляцыя]], што не з’яўляецца праблемай, таму што грашовая адзінка дзеліцца да 8-га дзесятковага знака<ref name="lwn" />. Эмісія спыніцца, цікавасць падтрымкі вузлоў сеткі карыстальнікамі пераключыцца на збор камісій. === Наступствы === Магчымыя сцэнарыі няўдачы ўключаюць абясцэньванне, страту цікавасці карыстальнікаў і глабальную змову ўрадаў па блакаванню сеткі. Аднак апошняе малаверагодна<ref name="obrien2010">{{cite news |title=Imagine your computer as a wallet full of Bitcoins |first=Danny |last=O'Brien |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/finance/2010/1126/1224284180416.html |newspaper=[[The Irish Times]] |date=26 November 2010 |accessdate=19 December 2010}}</ref>. Сам праект Біткойн, верагодна, з’яўляецца рэакцыяй на спробы, у прыватнасці, урада ЗША перашкодзіць дзейнасці кампаній накшталт [[E-Gold]] і [[Liberty Dollar]]. Закладзеныя ў ім прынцыпы дэцэнтралізацыі і ананімнасць не пакідаюць звёнаў, атака на якія прывядзе да адмовы ўсёй сістэмы<ref name="herpel2010">{{cite web|url=http://ssrn.com/abstract=1721076|title=2011 Observations on the Digital Currency Industry|author=Herpel, Mark|date=6 December 2010|work=|publisher=SSRN (Article for DGC magazine Jan2011)|accessdate=19 December 2010|archiveurl=http://www.webcitation.org/69Ar6enkV|archivedate=2012-07-15}}</ref>. Але наяўная дэцэнтралізацыя не можа лічыцца поўнай, пакуль ёсць такія вузкія месцы, як абменнікі, якія могуць быць аб’яўлены па-за законам у любы момант. == Альтэрнатывы == Дзякуючы адкрытасці, арыгінальны код Bitcoin быў ужыты для стварэння мноства кароткатрывалых альтэрнатыўных крыптавалют. Альтэрнатыўныя валюты, як правіла, магчыма памяняць на Bitcoin на біржы. Параўнанне рыначнай капіталізацыі Bitcoin і іншых альтэрнатыў на [[Bitcoin Pie]] паказвае, што Bitcoin мае дамінуючую долю рынку. Арыгінальны код быў ужыты для стварэння сеткі [[Namecoin]] — сістэмы альтэрнатыўных каранёвых DNS-сервераў. Таксама існуе падобны на Bitcoin праект [[Litecoin]]. == Крытыка == === Няроўнасць паміж раннімі і познімі майнерамі === Архітэктура bitcoin дае больш пераваг тым майнерам, якія пачалі здабычу раней. Так, колькасць працы, неабходнай для генерацыі блока, у цяперашні час больш чым у паўмільёна раз больш, чым у пачатку работы сістэмы. Пры павелічэнні колькасці ўдзельнікаў і аўтаматычным змяншэнні колькасці манет ва ўзнагародзе за майнінг, генерацыя манет становіцца больш энерга- і апаратназатратней. Калі складанасць генерацыі стала досыць высокай, майнеры з краін, у якіх электраэнергія адносна дарагая, апынуліся ў няроўных умовах з майнерамі з краін, дзе электраэнергія адносна танная. === Рэзкія скокі курсу === Так як [[грашовая эмісія|эмісія]] абмежавана і запраграмавана, а агульная колькасць ніколі не перавысіць 21 000 000 БТК, у будучыні цалкам верагодна дэфляцыя біткойна<ref>http://btcsec.com/chto-takoe-bitcoin/</ref>. З-за чаго ў [[трэйдэр|гульцоў рынку]] можа мецца стымул да накаплення манет з мэтай спекуляцыі<ref>http://blogs.computerra.ru/8356 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121128101555/http://blogs.computerra.ru/8356 |date=28 лістапада 2012 }} " дэфляцыйная спіраль можа прывесці да калапсу сеткі. У той момант, калі кошт прадукту ўзрастае, людзі пачынаюць яго збіраць, "</ref><ref>[http://www.cob.calpoly.edu/wp-content/uploads/media/files/econ/Top-Senior-Project-F2011-Daniel.pdf Technical Analysis in the Virtual World. Philip Daniel] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130213092353/http://www.cob.calpoly.edu/wp-content/uploads/media/files/econ/Top-Senior-Project-F2011-Daniel.pdf |date=13 лютага 2013 }} «As bitcoins deflate and gain value relative to other currencies, those holding bitcoins become more wealthy. As deflation happens the incentive to hold bitcoins and not spend them increases. This could hurt the bitcoin economy»</ref>, калі яны вырашаць, што курс будзе няспынна расці. Пры гэтым належыць улічваць, што на доўгатэрміновае ўмацаванне біткойна наўпрост будзе ўплываць рост колькасці толькі тых тавараў і паслуг, якія можна будзе за іх набыць, а не тавараў і паслуг увогуле, таму з абмежаванай колькасці біткойнаў зусім не вынікае непазбежны рост іх курса<ref>[http://www.ilearney.ru/conf/virtmoney/#3838 Онлайн-конференция «Биткойн: переходим на электронные деньги»<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Напрыклад, у сярэдзіне 2011 года з-за спекуляцыйнага попыту курс рэзка вырас да больш чым трыццаці долараў ЗША за біткойн, пасля чаго ўпаў прыкладна да двух. === Ценявая эканоміка === Па прычыне ананімнасці і некантралюемасці, біткойн ідэальна падыходзіць для [[ценявая эканоміка|ценявой эканомікі]], што можа паслужыць фармальнай падставай юрыдычнай атакі на біткойн з быку тых, каму ён эканамічна не выгадны. Хоць [[наяўныя грошы]] не менш ананімны, а здзелкі па ім таксама некантралюемыя, яны менш зручныя для аддаленых плацяжоў. === Крадзяжы === Так як у Bitcoin няма кантралюючага цэнтра, магчымы іх крадзеж без магчымасці адмены несанкцыянаваных транзакцый. Таксама магчымы ўзломы біткойн-біржаў і пулаў сумеснай здабычы, што насамрэч адбывалася<ref>[https://btc-e.com/news/81 BTC-E | News<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121119200602/https://btc-e.com/news/81 |date=19 лістапада 2012 }}</ref><ref>[http://btcsec.com/bitcoin-security-history/ Хакерская атака на Mt Gox]</ref><ref>[http://habrahabr.ru/post/139314/ Взломаны cервера на Linode, украдено около 50K BTC ($250K) / Хабрахабр]</ref><ref>[http://www.bbc.com/news/technology-19633980 Кража 24,000 BTC у Bitfloor]</ref>. === Схаваны майнінг === В чэрвені 2011 года Symantec заявіла, што майнінг можа быць запушчаны на [[ботнэт]]ах. Такім чынам, сотні і тысячы камп’ютараў пачнуць працаваць над генерацыяй крыптавалюты без ведама іх уладальнікаў. Таксама магчыма ўжыванне супрацоўнікамі карпаратыўных рэсурсаў для генерацыі біткойнаў. === Патрабаванні да дыскавай прасторы для захоўвання гісторыі транзакцый === З-за асаблівасцей функцыянавання сістэмы, аб’ём інфармацыі, якую павінен трымаць і апрацоўваць кожны ўдзельнік абмену, ўвесь час расце. Ужо зараз (пры прыкладна 210 000 выпушчаных у зварот блоках і прыкладна 5000 транзакцыях у суткі) аб’ём базы даных, што захоўвае кожны ўдзельнік абмену, перавышае 3000 Мб, а яе першапачатковая загрузка/стварэнне/праверка/сінхранізацыя (пасля першай усталёўкі праграмы-кліента) займаюць каля сутак работы сярэдняга камп’ютара і велізарны аб’ём дыскавых аперацый (больш 700 Гб). У выпадку росту папулярнасці павелічэнне аб’ёму транзакцый да ўзроўняў параўнальных са звычайнымі плацёжнымі сістэмамі (ад 100 000 транзакцый у суткі і больш) зробіць немагчымым ужыванне bitcoin на звычайных персанальных камп’ютарах без істотных змен у прынцыпах работы сістэмы. Па гэтай прычыне актыўна ідзе распрацоўка альтэрнатыўных кліентаў, рэалізаваных у адпаведнасці з ідэалогіяй «тонкага кліента», гэта значыць не трымаючых на цвёрдым дыску змесціва блокаў, а замест гэтага захоўваючых толькі іх загалоўкі. == Цікавыя факты == Па словах Сатосі, распрацоўка біткойна пачалася ў 2007 годзе<ref>[https://bitcointalk.org/index.php?topic=13.msg46#msg46 Questions about Bitcoin<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. == Гл. таксама == * [[Блокчэйн]] * [[Крыптаанархізм]] {{зноскі|2}} == Спасылкі == * [http://www.bitcoin.org/ Афіцыйны сайт] * https://ru.bitcoin.it/wiki/FAQ * [http://BTCsec.com/ Рускамоўны інфармацыйны рэсурс аб сетцы біткойн] * [http://www.ilearney.ru/conf/virtmoney/ Онлайн-конференция «Биткойн: переходим на электронные деньги»] * [http://bitcoincharts.com/markets/ Курс біткойнаў на біржах] * [https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_hardware_comparison Параўнанне абсталявання прыдатнага для генерацыі біткойнаў] * Евгений Золотов [http://i-business.ru/blogs/20872 BitCoin как убежище: стоит ли вложиться в криптовалюту?] [[Катэгорыя:Крыптавалюты]] [[Катэгорыя:Ананімныя сеткі]] [[Катэгорыя:Крыптаграфічнае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Кросплатформавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Свабоднае сеткавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Свабоднае праграмнае забеспячэнне, напісанае на C++]] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне з ліцэнзіяй MIT]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2009 годзе]] 4d6p021w2zz0kaf3ed75du9s2pyw928 4164876 4164873 2022-07-26T08:39:57Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{машынны пераклад}} {{картка праграмы | name = Bitcoin | title = Bitcoin | logo = | screenshot = [[Выява:Bitcoin-0.3.23 screenshot.png|200px]] | caption = | collapsible = | author = | developer = Сатосі Накамото (Satoshi Nakamoto), Гэвін Андрэсэн (Gavin Andresen) | released = {{Start date|2009|02|04}} | discontinued = | latest release version = 0.9.3 | latest release date = [[27 верасня]] [[2014]] | latest preview version = | latest preview date = <!-- {{Start date and age|YYYY|MM|DD}} --> | frequently updated = <!-- DO NOT include this parameter unless you know what it does --> | programming language = [[C++]] | operating system = Windows, Linux, Mac OS X | platform = | size = 7.2 MiB - 15.0 MiB | language = | status = Beta | genre = [[Электронныя грошы]] | license = [[MIT License]] | website = {{URL|http://www.bitcoin.org}} }} '''Біткойн''' ({{lang-en|Bitcoin}}, ад {{lang-en2|bit}} — адзінка інфармацыі «біт» і {{lang-en2|coin}} — «манета») — электронная [[аднарангавая сетка|пірынгавая]] валютная сістэма, створаная ў 2009 годзе [[Сатоcі Накамото]]<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Satoshi_Nakamoto Satoshi Nakamoto в Bitcoin Wiki]</ref>, сапраўдная асоба якога (ці групы асоб) застаецца невядомай. Гэта назва таксама належыць [[open source|праграмнаму забеспячэнню з адкрытым крынічным кодам]], створанаму ім, і [[аднарангавая сетка|аднарангавай сетцы]], утворанай гэтай праграмай. Сховішчам сродкаў з’яўляецца ''файл-гаманец'', які захоўваецца на камп’ютары. Біткойн можа быць адасланы любому карыстальніку ў сетцы, ужываючы ''адрас Bitcoin''. У адрозненні ад іншых валют, біткойн не залежыць ад нейкага цэнтра, што займаецца вытворчасцю валюты. Даныя аб перасоўванні грашовых сродкаў захоўваюцца ў [[размеркаваныя базы даных|размеркаванай БД]]. Немагчыма распараджацца чужымі грашовымі сродкамі і выдаткаваць адны і тыя ж сродкі двойчы: для забеспячэння бяспекі ўжываюцца [[Крыптаграфія|крыптаграфічныя]] метады. Прынцып аднарангавай сеткі і адсутнасць адміністрацыйнага цэнтра робіць немагчымым дзяржаўнае рэгуляванне і маніпуляцыі курса шляхам змянення грашовай масы. [[Эмісія грошай|Эмісія]] біткойна алгарытмічна абмежавана. Біткойн прадугледжвае ананімнае валоданне і перавод грашовых сродкаў. Біткойн — адна з першых рэалізацый ''[[Крыптавалюта|крыптавалюты]]'', апісанай у 1998 годзе [[Вэй Дай]] (Wei Dai) у рассыланні [[шыфрапанк]]аў. == Агляд == Біткойн заснаваны на запісе перасоўвання грашовых сродкаў з ужываннем [[Крыптасістэма з адкрытым ключом|асіметрычнага шыфравання]]. Усе [[Транзакцыя, інфарматыка|транзакцыі]] публічныя і захоўваюцца ў размеркаванай БД. Для прадухілення шматразовай траты адной і той жа сумы сетка рэалізуе нешта накшталт ''размеркаванага серверу часу'', ужываючы ідэю ланцуга [[Хэш-сума|хэшаў]], кожны з якіх вылічаецца на базе папярэдняга. Для змяншэння памеру БД ужываецца [[TTH|дрэвападобнае хэшаванне]]. '''Bitcoiner: Чалавек, які мае як мінімум 1 BTC.''' == Тэхнічныя падрабязнасці == Біткойн — рэалізацыя прапанаванай Вэй Дай пад назвай ''b-money'' і [[Нік Сабо|Ніка Сабо]] (Nick Szabo) пад назвай Bitgold. Прынцыпы работы сістэмы пададзены ў працы<ref name="whitepaper">{{cite news |author=Satoshi Nakamoto |date=2011-08-01 |title=Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System |url=http://www.bitcoin.org/bitcoin.pdf}}</ref> Сатосі Накамото ў 2008 годзе. === Адрасы === Bitcoin адрас з’яўляецца вынікам пераўтварэння адкрытага ключа карыстальніка. Публічныя ключы, ці адрасы біткойн, выконваюць функцыю канчатковых пунктаў пры адпраўцы і прыёме грашовых сродкаў. Адпаведныя ім прыватныя ключы аўтарызуюць адпраўніка. Адрасы не змяшчаюць ніякай інфармацыі пра іх уладальніку і ў агульным выпадку з’яўляюцца ананімнымі<ref name="lwn">{{cite news |author=Nathan Willis |date=2010-11-10 |title=Bitcoin: Virtual money created by CPU cycles |publisher=[[LWN.net]] |url=http://lwn.net/Articles/414452/}}</ref>. Кожны ўдзельнік сеткі біткойн мае так званы гаманец, які ўтрымлівае адвольную колькасць пар ключоў. Біткойн ужывае алгарытм ECDSA з параметрамі secp256k1 для стварэння новых пар ключоў. Памер закрытага ключа — 256 біт, а адпаведнага яму адкрытага ключа — 512 біт. Карыстальнік біткойн можа мець мноства адрасоў, ствараючы іх па ўласнай ініцыятыве. Стварэнне новага адрасу ўяўляе сабой стварэнне новай пары ключоў і не патрабуе нават злучэння з сеткай. Стварэнне адрасу толькі для адной транзакцыі ці аднаго карэспандэнта дазваляе захаваць ананімнасць. Алгарытм стварэння Bitcoin адраса. # Адкрыты ключ паслядоўна хэшуецца з дапамогай [[SHA-2|SHA-256]] і RIPEMD-160. # Перад вынікам пункта 1 дадаецца байт ID сеткі (0x00 — асноўная сетка). # Выкарыстоўваецца SHA-256 да выніка пункта 2. # Абіраюцца першыя 32 біта ад выніка папярэдняга кроку і дадаюцца ў канец выніка пункта 2. # Вынік пункта 4 пераўтвараецца ў base58 радок з дапамогай Base58Check кадзіравання. Адрасы ў тэкставай форме ўяўляюць сабой радкі даўжынёй да 34 сімвалаў, якія складаюцца з літар лацінскага алфавіта і лічбаў, напрыклад 1PksxEN1zvFoP59qxXTg5cZWixeTqS6Nt9. Існуюць варыянты прадстаўлення адрасоў біткойн у выглядзе [[QR-код]]аў і іншых двухмерных [[штрыхкод]]аў, прыдатных для счытвання мабільнымі прыладамі. === Транзакцыі === [[Выява:Транзакцыі bitcoin.png|thumb|left|350px|Транзакцыі]] Біткойн вызначае кожную манету ланцугом лічбавых подпісаў. Калі адзін карыстальнік перадае нейкую суму другому карыстальніку, ён стварае новую транзакцыю, якая змяшчае хэш папярэдняй транзакцыі, падпісанай ім, і публічны ключ наступнага ўладальніка<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Transactions Transactions — Bitcoin<!-- Загаловак даданы ботам -->]</ref>. Потым гэтая інфармацыя шырокавяшчальным запытам адпраўляецца ў сетку біткойн. Астатнія ўдзельнікі сеткі правяраюць подпісы, перш чым прыняць транзакцыю да апрацоўкі. Магчымы выпадкі, калі неабходна перадаць сродкі, атрыманыя з розных транзакцый некалькім розным карыстальнікам. Для гэтых мэтаў транзакцыі падтрымліваюць шматлікія ўваходы і выхады. Значэнні з усіх уваходаў сумуюцца, і сума распаўсюджваецца па выхадах. Для таго, каб праверыць транзакцыю, ужываецца сцэнарый на Forth-подобнай мове. У цяперашні час у Біткойн існуе тры розных сцэнарыі транзакцыяў: перавод на IP-адрас, перавод на Bitcoin-адрас і генерацыя. Апошні тып транзакцый ужываецца пры генерацыі блокаў для эмісіі новых манет. === Ланцуг блокаў === [[Выява:Blockchain.svg|102px|thumb|right|Асноўная паслядоўнасць блокаў (чорныя) з’яўляецца самай доўгай ад пачатковага (зялёны) да бягучага. Пабочныя галіны (шэрыя) адсякаюцца.]] Транзакцыі не пацвярджаюцца, пакуль не будуць калектыўнымі намаганнямі сеткі спакаваны ў паслядоўнасць блокаў. Пацверджанне засноўваецца на тым, што праведзеная работа па спакоўцы можа быць хутка праверана, што выключае шматразовае выдаткоўванне адных і тых жа сродкаў ці падробку. Блок уяўляе сабой запіс усіх ці некалькіх з самых апошніх транзакцый, якія пакуль не былі запісаны ў папярэднія блокі. Ён дзеліцца на загаловак і спіс транзакцый. Загаловак блока ўключае ў сябе свой SHA-256 хэш, версію блока(зараз ужываецца толькі дадзеная версія блока — 1), SHA-256 хэш папярэдняга блока з ланцуга, спіс хэшаў транзакцый, час стварэння блока, параметры bits і nounce, колькасць транзакцый у блоке і памер блока ў байтах. У пачатак спіса транзакцый дадаецца транзакцыя генерацыі, якая ў выпадку паспяховай генерацыі блока перадае карыстальніку ўзнагароды за створаны блок. Створаны блок будзе прыняты астатнімі карыстальнікамі толькі ў тым выпадку, калі SHA-256 хэш загалоўка роўны ці ніжэй пэўнай мэты, якая вылічаецца з параметра bits. <code></code> Напрыклад, калі значэнне bits <code>0x1a0115cb</code>, то мэтай з’яўляецца <code>0x0115cb * 2**(8*(0x1a - 3)) = 0x0000000000000115cb0000000000000000000000000000000000000000000000</code>. Максімальна магчымая мэта (г.зн. мінімальная складанасць) вызначаецца значэннем bits <code>0x1d00ffff</code>. Калі блок не задавальняе мэты, то параметр nounce змяняецца і хэш пералічваецца. Гэты працэс патрабуе мноства цыклаў спроб і памылак, таму што вынік функцыі [[Хешванне|хэшавання]] ([[SHA-256]]) практычна непрадказальны. Калі задача вырашана, вузел рассылае атрыманы блок усім далучаным вузлам. Іншыя вузлы правяраюць блок, і, калі ён верны, прымаюць яго ў якасці наступнага сапраўднага, гэта значыць дадаюць у ланцуг. Мэта карэктуецца кожныя 2016 блокаў, у залежнасці ад таго, колькі часу спатрэбілася на іх стварэнне. У ідэале ўся сетка будзе генераваць адзін блок кожныя 10 хвілін, г.зн. на генерацыю 2016 блокаў павінна сысці два тыдні. Калі 2016 блокаў было згенеравана даўжэй чым за два тыдні, то мэта павялічваецца, у адваротным выпадку змяншаецца. Такім чынам, сістэма будзе генераваць блокі з пастаяннай хуткасцю, не залежнай ад магутнасці сеткі. Любыя транзакцыі не лічацца легітымнымі (не лічацца «пацверджанымі»), пакуль інфармацыя пра іх не будзе згрупавана ў спецыяльныя структуры — блокі. Структура і інфармацыя ў блоках падпарадкоўваюцца зададзеным правілам і яе можна хутка спраўдзіць. Кожны блок заўсёды змяшчае інфармацыю (хэш) ад адным папярэднім блоку. Гэта дазваляе ўсе існуючыя блокі ўявіць у выглядзе ланцуга, які з’яўляецца размеркаванай базай даных і змяшчае інфармацыю аб усіх здзейсненых калі-небудзь аперацыях з біткойнамі. Блокі адначасова ствараюць мноства майнераў. Рэгулярна ўзнікаюць сітуацыі, калі адзін і той жа блок з’яўляецца папярэднім для двух новых блокаў. У кожным з новых блокаў могуць сустракацца як аднолькавыя транзакцыі, так і розныя. Праз некаторы час з’яўляюцца чарговыя блокі, ланцуг можа раздваіцца. Кожная з галін раўнавартасная да той пары, пакуль адна з іх не атрымае больш доўгі працяг. Звычайна пры роўнай даўжыні перавага аддаецца таму ланцугу, канцавы блок якой з’явіўся раней. Сістэма аўтаматычна лічыць легітымным даўжэйшы ланцуг, не звяртаючы ўвагу на час стварэння апошняга блока. Транзакцыі, якія ўвайшлі выключна ў менш працяглую галіну (у тым ліку па выплаце ўзнагароды), страчваюць статус пацверджаных. Калі гэта транзакцыя перадачы біткойнаў, то яна можа быць уключана ў наступны блок. Транзакцыі атрыманя ўзнагароды за стварэнне адсечаных блокаў не дублююцца ў другой галіне, гэта значыць «лішнія» біткойны за адсечаныя блокі не атрымліваюць далейшых пацверджанняў і «страчваюцца». Такім чынам ланцуг блокаў змяшчае крыптаграфічную гісторыю валодання пэўнай порцыяй біткойн<ref name="bbe">{{cite web|url=http://blockexplorer.com/|title=Bitcoin Block Explorer - сайт, дазваляючы прагледжваць ланцуг блокаў|archiveurl=https://www.webcitation.org/69Ar6Dlbn?url=http://blockexplorer.com/|archivedate=15 ліпеня 2012|accessdate=12 кастрычніка 2012|deadurl=no}}</ref>. Калі карыстальнік паспрабуе выкарыстаць калісьці атрыманыя біткойны ізноў, сетка не прыме яго транзакцыю як дзейсную. === Эмісія === Першай транзакцыяй кожнага блока-кандыдата з’яўляецца налічэнне генеруючаму вузлу ўзнагароджвання ў 50 біткойнаў. Пасля стварэння кожных 210 000 блокаў<ref>На момант 2011-02-14 іх колькасць прыблізна роўная 108 100</ref> узнагароджванне будзе змяншацца ў 2 разы<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Controlled_inflation Апісанне кантралюемай інфляцыі]</ref>. Такім чынам, агульная колькасць біткойнаў не перавысіць 21 000 000. У выпадку знікнення часткі гэтых сродкаў з абароту, дадзенае абмежаванне не будзе праблемай, таму што мінімальны аб’ём транзакцыі складае 10⁻⁸ біткойн. Верагоднасць атрымання ўзнагароджання залежыць ад стаўлення вылічальнай магутнасці вузла да сумарнай вылічальнай магутнасці ўсіх вузлоў сеткі<ref name="FedProb"> {{cite news |title=The FED’s Real Monetary Problem |first=Thomas |last=Luongo |date=2010-07-23 |newspaper=[[LewRockwell.com]] |url=http://www.lewrockwell.com/orig6/luongo7.1.1.html |accessdate=2010-10-12}}</ref>. Жадаючыя атрымаць як мага большае ўзнагароджанне імкнуцца задзейнічаць як мага большыя вылічальныя магутнасці для генерацыі: [[GPGPU|ужыванне вектарных графічных працэсараў (GPU)]]<ref>http://www.theregister.co.uk/2011/08/16/gpu_bitcoin_brute_forcing/ «the idea of GPGPU extremely attractive for the purpose of bitcoin mining»</ref> (у сотні разоў эфектыўней [[CPU]]<ref>http://arstechnica.com/tech-policy/news/2011/08/symantec-spots-malware-that-uses-your-gpu-to-mine-bitcoins.ars «estimates that GPUs can compute hashes up to 750 times as quickly as a typical CPU.»</ref>). Гэты від дзейнасці атрымаў назву «майнінг» ({{lang-en|mining}} — здабыча карысных выкапняў, шахтная распрацоўка), верагодна, з-за падабенства з золатаздабычай. Па меры падзення аб’ёму ўзнагароджання матывацыя карыстальнікаў, верагодна, перамесціцца на збор [[#Камісійныя зборы|камісій]]. Так як вылічальныя магутнасці сеткі нясталыя, праграмнае забеспячэнне вузлоў праз кожныя 2016 блокаў, а гэта прыкладна кожныя два тыдні, пералічвае<ref>[http://btcsec.com/difficulty/ Гісторыя змянення складанасці сеткі Bitcoin]</ref> патрабаванні да хэшаў блокаў такім чынам, каб падтрымліваць сярэднюю частату генерацыі на ўзроўні 6 блокаў у гадзіну. Такім чынам, хуткасць эмісіі жорстка зададзена самім алгарытмам і не можа быць зменена пабочнымі фактарамі. === Захоўванне даных === У Bitcoin была дададзена сістэма, арганізуючая запісы транзакцый такім чынам, што карыстальнік можа лакальна выдаляць даныя з сваёй базы, якія яму дакладна не спатрэбяцца. Пасля таго, як усе транзакцыі з нейкімі сродкамі былі спакаваны ў блокі, папярэднія транзакцыі з гэтымі сродкамі можна адкінуць для эканоміі месца на дыску. Для таго, каб гэта можна было ажыццявіць без змянення хэша блока, транзакцыі хэшуюцца з дапамогай [[TTH]] і ў загаловак блока змяшчаецца толькі вынік дадзенага хэшавання. Зараз усе карыстальнікі Bitcoin атрымліваюць поўную базу даных (блокі без індэксацыі і аптымізацыі) пасля запуску праграмы ў першы раз. Станам на жнівень 2012 яе памер складае крыху болей за 2 ГБ. Без транзакцый мае памер каля 80 байт. Так як блокі генеруюцца прыкладна кожныя 10 хвілін, то за год будзе збірацца 4.2 МБ блокаў. === Пулы === Для памяншэння ўплыву фактара ўдачы і больш раўнамернага і прадказальнага заробку, карыстальнікі могуць аб’ядноўвацца ў вылічальныя пулы<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Pooled_mining Pooled Mining] //Bitcoin wiki</ref>. Уклад карыстальніка ў пул ацэньваецца ў шарах (shares). Шара — гэта кандыдат у подпіс блока, у сярэднім трэба 2³² аперацый хэшавання для знаходжання адной шары<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_pool_reward_FAQ#What_reward_systems_are_there.3F Reward systems] //Bitcoin wiki</ref>. Для знаходжання блока ў сярэднім патрабуецца колькасць шар, роўная бягучай складанасці. Існуе 3 асноўных тыпы налічэння ўзнагарод<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_pool_reward_FAQ Mining pool reward FAQ] //Bitcoin wiki</ref>: * Proportional — пасля знаходжання пулам блока ўзнагарода дзеліцца прапарцыйна ўкладу кожнага ўдзельніка. * PPS — аплочваецца кожная прысланая шара. Ацэньваецца як бягучая колькасць манет у блоке, падзеленая на бягучую складанасць. * Score — ацэначная сістэма аплаты шар, алгарытм вызначаецца пулам. Як правіла, сістэмы падобны на Proportional, але акрамя ўкладу кожнага ўдзельніка сістэмы імкнуцца ацаніць і яго актуальнасць. У гэтых тыпаў налічэння ёсць наступныя папулярныя варыянты: * SMPPS — аналагічна PPS, але пул ніколі не выплочвае карыстальнікам больш, чым рэальна зарабіў сам. Розніца паміж рэальным заробкам і коштам шар у PPS, калі такая ёсць, выплачваецца паступова. * ESMPPS — аналагічна SMPPS, але ўраўноўвае прыярытэты выплат сталым і новым удзельнікам пула. * RSMPPS — аналагічна SMPPS, але першымі ў чарзе на выплаты ставяцца новыя карыстальнікі. * PPLNS — аналагічна Proportional, але дзяленне ўзнагароды ажыццяўляецца прапарцыйна ўкладу ў апошнія складанасць/N прысланых на пул шар, дзе N звычайна роўнае 2. Некаторыя пулы дазваляюць ужываць сумесны майнінг некалькіх крыптавалют адразу<ref>[http://dot-bit.org/Merged_Mining Merged mining] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141030150823/http://dot-bit.org/Merged_Mining |date=30 кастрычніка 2014 }}</ref>, выводзіць сродкі не толькі ў біткойнах, але і ў іншых валютах, у тым ліку ў рублях, доларах і еўра, раздаюць камісію са знойдзеных пулам блокаў карыстальнікам<ref>[https://en.bitcoin.it/wiki/Comparison_of_mining_pools Comparison of mining pools] //Bitcoin wiki</ref>. === Пацверджанне транзакцый === У большасці выпадкаў, пры атрыманні сродкаў, новы ўладальнік не можа адразу ж скарыстацца імі. Гэта звязана з тым, што дадзеная транзакцыя павінна атрымаць пэўную колькасць пацверджанняў, лік якіх можа залежыць альбо ад ужываемага кліента Bitcoin, альбо ад іншых карыстальнікаў, прымаючых гэтыя сродкі. Дадзеная сістэма ўжываецца для змяншэння верагоднасці падвойнай траты сродкаў. Пацверджанні пачынаюць адлічвацца з моманту з’яўлення блока з гэтай транзакцыяй у карыстальнікаў сеткі. З кожным новым блокам, згенераваным пасля яе, колькасць пацверджанняў дадзенай транзакцыі павялічваецца на адзінку. Манеты, атрыманыя за стварэнне блока, не прымаюцца ўдзельнікамі сеткі, пакуль колькасць пацверджанняў не дасягне 100. Сродкі, атрыманыя ад іншых карыстальнікаў, у афіцыйным кліенце Bitcoin немагчыма выкарыстаць, пакуль яны не будуць мець шэсць пацверджанняў. Крамы і біржы могуць таксама ўсталяваць свой парог пацверджанняў. === Камісійныя зборы === У сістэме біткойн не прадугледжана абавязковых камісійных збораў. Карыстальнікі могуць добраахвотна ўключаць у плацеж адвольную суму камісійнага збору, падаючы на ўваход транзакцыі больш сродкаў, чым на выхад, што павышае прыярытэт апрацоўкі такой транзакцыі. Камісійны збор дастаецца вузлу, які згенераваў блок з такой транзакцыяй<ref name="lwn" />. З-за таго, што карыстальнік, генеруючы новы блок, можа па сваім меркаванні дадаваць у яго транзакцыі, ён можа ўключаць у гэты блок толькі тыя транзакцыі, у якія ўнесены камісійны збор. На дадзены момант большасць удзельнікаў не вызначаюць такія абмежаванні на транзакцыі, але з цягам часу, калі ўзнагарода за стварэнне новага блока зменшыцца, дадзеныя абмежаванні будуць уступаць у сілу паўсюдна з мэтай павелічэння стымулу да стварэння новых блокаў. Разнастайныя кліенты Bitcoin і іх версіі маюць свае правілы, што датычацца камісійных збораў. Разгледзім падрабязней афіцыйны кліент — Bitcoin-Qt<ref>[http://bitcoin.org/clients.html Кліенты Bitcoin]</ref>. Бягучыя правілы: * мінімальная камісія — 0,0005 BTC<ref>[http://bitcoin.org/releases/2012/01/09/v0.5.2.html Змены ў Bitcoin-Qt v0.5.2 ]</ref>; * 0,01 BTC, калі выхад транзакцыі менш за 0,01 BTC; * 0,01 BTC за кожны кілабайт транзакцыі<ref>[http://bitcoin.org/releases/2011/06/05/v0.3.22.html Змены ў Bitcoin-Qt v0.3.22 ]</ref> (калі сумарны памер усіх чакаючых транзакцый меней за 27 КБ, то прымаюцца любыя транзакцыі); * з транзакцый з аднолькавай сумай камісійнага збору, большы прыярытэт мае тая транзакцыя, якая мае больш пацверджанняў. === Праграмны інтэрфейс === Праграмнае забеспячэнне сеткавага вузла біткойн існуе ў двух відах: праграма з графічным інтэрфейсам і фонавая праграма. У абодвух выпадках яно можа кіравацца праз праграмны інтэфейс па пратаколу [[JSON-RPC]] (RFC 4627)<ref>[http://www.bitcoin.org/wiki/doku.php?id=api Спецыфікацыя API]</ref> Гэта дазваляе досыць проста вырашыць такія задачы, як: * Далучыць да аднаго вузла некалькі праграм-майнераў, стварыўшы ўласны пул; * Інтэграваць вузел з web-крамай, абменнікам ці іншай службай, звязанай з аплатай<ref>[http://www.phpclasses.org/package/6739 Бібліятэка класаў для PHP5]</ref>; === Іншыя рэалізацыі === * Майк Хёрн (Mike Hearn), супрацоўнік кампаніі [[Google]], у межах праграмы «20 % працоўнага часу супрацоўніка» рэалізаваў праграмнае забеспячэнне вузла Bitcoin на мове [[Java]] — [[BitcoinJ]]<ref>[http://code.google.com/p/bitcoinj BitcoinJ на Google Code]</ref>. Гэта рэалізацыя абмежавана толькі карыстальніцкімі функцыямі<ref>[http://www.techworld.com.au/article/380396/google_releases_open_source_bitcoin_client/ Google releases open source Bitcoin client — open source, money, Google, Gavin Andresen, Economics, e-commerce, Bitcoin — Java — Development — Techworld<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111029233951/http://www.techworld.com.au/article/380396/google_releases_open_source_bitcoin_client |date=29 кастрычніка 2011 }}</ref> (такі вузел не можа правяраць транзакцыі і блокі, ствараць блокі, а можа толькі ствараць новыя валідныя транзакцыі, што, зрэшты, дастаткова для работы кліента), аднак гэта з’яўляецца нямалым крокам у бок мабільных праграм, ужываючых Bitcoin. == Эканоміка == Нягледзячы на эксперыментальны статус праекта, ён імкліва набірае папулярнасць. Біткойны прымаюцца ў абмен на сеткавыя паслугі і рэальныя тавары<ref name="bitcointrade">{{cite web |url=https://en.bitcoin.it/wiki/Trade |title=Bitcoin Trade |publisher=Bitcoin.org |accessdate=16 May 2011}}</ref>. Многія арганізацыі прымаюць ахвяраванні ў гэтай валюце<ref>[http://www.reactos.org/ru/foundation_donate.html Donate to ReactOS — ReactOS Website<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111007132132/http://www.reactos.org/ru/foundation_donate.html |date=7 кастрычніка 2011 }}</ref>. Трэйдэры абменьваюць біткойн на разнастайныя валюты (долары ЗША, рублі, японскія іены і іншыя) на онлайн-біржах<ref>[http://bitcoincharts.com/markets/ Bitcoin Charts]</ref><ref>{{cite news |date=2010-10-10 |title=Could the Wikileaks Scandal Lead to New Virtual Currency? |first=Keir |last=Thomas |newspaper=[[PC World]] |url=http://www.pcworld.com/businesscenter/article/213230/could_the_wikileaks_scandal_lead_to_new_virtual_currency.html |accessdate=2010-10-10}}</ref>. Сярод карыстальнікаў валюты прынята ўмоўнае пазначэнне '''BTC'''. Курс біткоіна ўпаў ніжэй за 20 000 долараў за выхадныя (23-24 ліпеня 2022) — найніжэйшый са снежня 2020 года — пасля рашэння Федэральнай рэзервовай сістэмы павысіць працэнтныя стаўкі на 0,75 % і тыдня падзення кошту. Да панядзелка біткоін зноў вырас вышэй за 20 000 долараў, падняўся амаль на 6 % за 24 гадзіны.<ref>{{Cite web|title=Курс биткоина к Доллару BTC USD, Bitcoin|url=https://foreck.info/kurs/bitcoin|accessdate=2022-07-25|work=foreck.info}}</ref> На папярэднім тыдні вядучая крыптавалюта таргавалася ў адносна вузкім дыяпазоне ад 19 000 да 22 000 долараў, бо крыптавалютны і фондавы рынкі з усіх сіл спрабавалі аднавіць які-небудзь прыкметны ўзыходзячы імпульс з прычыны шырэйшага распродажу. Эксперты таксама адзначаюць працяг вайны ва Украіне і інфляцыю, якая дасягнула новага 40-гадовага максімуму, з гэтай прычыны назірана падзенне цэн на рынках акцый і крыптавалют. Крыптавалюта ў апошні час усё болей «адсочвае» фондавы рынак, што робіць яе яшчэ больш пераплеценым з макраэканамічнымі фактарамі, лічаць эксперты. Эфірыўм трымаецца аналагічнай схемы.<ref>{{Cite web|title=Is Bitcoin a Strong Hedge Against Inflation?|url=https://www.kucoin.com/ru/blog/is-bitcoin-a-strong-hedge-against-inflation|accessdate=2022-07-25|work=kucoin.com}}</ref> Па словах Эдварда Мойі, старшага рынкавага аналітыка валютнай брокерскай кампаніі Oanda, сітуацыя можа пагоршыцца, калі цана біткойна ўпадзе ніжэй за 20 000 долараў. Цяпер, калі біткоін упаў ніжэй за 20 000 долараў, «падтрымка можа не з’явіцца да ўзроўню 17 000 долараў», — кажа Мойя. «Яшчэ адно падзенне крыптавалюты можа не атрымаць сур’ёзнай падтрымкі да летняга максімуму 2019 года на ўзроўні 14 000 долараў». Біткоін не перавышаў 50 000 долараў з 25 снежня 2021 года. Нягледзячы на ​​ўзлёты і падзенні, цана біткойна ўпала амаль на 70 % з моманту свайго гістарычнага максімуму вышэй за 68 000 долараў 10 лістапада 2021 года, што стрымлівалася ростам інфляцыі, адставаннем у аднаўленні на рынку працы і пастаяннымі сігналамі ФРС пра тое, што яна пачне згортваць меры па падтрымцы эканомікі, звязаныя з пандэміяй.<ref>{{Cite web|title=Биткоин упал ниже 25 тысяч долларов впервые с декабря 2020 года|url=https://rg.ru/2022/06/13/bitkoin-upal-nizhe-25-tysiach-dollarov-vpervye-s-dekabria-2020-goda.html|accessdate=2022-07-25|work=rg.ru}}</ref> === Абменны курс === Важныя моманты ў гісторыі Bitcoin: * 25 красавіка 2010 года — былі афіцыйна прададзены першыя BTC (1000 манет за 0,3 цэнта кожная). * 10 лютага 2010 года — На Slashdot з’явілася навіна<ref>[http://news.slashdot.org/story/11/02/10/189246/online-only-currency-bitcoin-reaches-dollar-parity Online-Only Currency BitCoin Reaches Dollar Parity]</ref> аб дасягненні парытэту паміж BTC і USD. * 20 красавіка 2011 года — Forbes публікуе артыкул «Crypto Currency»<ref>[http://www.forbes.com/forbes/2011/0509/technology-psilocybin-bitcoins-gavin-andresen-crypto-currency.html «Crypto Currency»]</ref>, пасля чаго курс BTC стаў расці хутчэй і к канцу мая дасягнуў $ 8.89. * 1 чэрвеня 2011 года — Gawker апублікаваў артыкул «Silk Road»<ref>[http://gawker.com/5805928/the-underground-website-where-you-can-buy-any-drug-imaginable «Silk Road»]</ref> аб папулярнасці Bitcoin сярод гандляроў наркотыкамі, пасля чаго курс BTC рэзка падскочыў. * 9 чэрвеня 2011 года — курс Bitcoin дасягнуў свайго гістарычнага максімума $ 29,57. * 19 чэрвеня 2011 года — найбуйнейшая Bitcoin-біржа MtGox была ўзламана<ref>[https://mtgox.com/press_release_20110630.html CLARIFICATION OF MT. GOX COMPROMISED ACCOUNTS AND MAJOR BITCOIN SELL-OFF] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110919162635/https://mtgox.com/press_release_20110630.html |date=19 верасня 2011 }}</ref>, пасля чаго курс BTC працягнуў падзенне. * 16 снежня 2020 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі перавысіў $ 20&nbsp;000<ref>[https://www.reuters.com/article/crypto-currency/bitcoin-breaks-above-20000-for-first-time-idUSKBN28Q1UI reuters.com]</ref>. * 2 студзеня 2021 года — Bitcoin пабіў чарговы рэкорд, перавысіўшы адзнаку ў $33 тысячы. Сутачны рост тады складаў 12 %, за месяц — 70 %, а за папярэдні год BTC падаражэў у 4,6 раза<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=266171 nn.by]</ref>. * 7 студзеня 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі вырас да $ 40&nbsp;000<ref>[https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-01-07/crypto-market-value-tops-1-trillion-as-bitcoin-breaches-37-000 bloomberg.com]</ref> * 19 лютага 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі вырас да $ 55&nbsp;000<ref>[https://finance.tut.by/news719686.html?c finance.tut.by]{{Недаступная спасылка}}</ref>. * 13 сакавіка 2021 года — курс Bitcoin упершыню ў гісторыі падняўся вышэй за $60&nbsp;000<ref>[https://www.rbc.ru/crypto/news/604ca3559a79477e89ebc322 rbc.ru]</ref>. === Адрозненні ад іншых валют === [[Выява:total bitcoins over time.png|thumb|right|238px|Колькасць біткойнаў з цягам часу]] У адрозненні ад звычайных, [[Фіатныя грошы|дэкрэтных]] валют, у сістэме біткойн няма кантралюючых органаў<ref name="FAQ">[http://www.bitcoin.org/ru/faq Bitcoin FAQ]</ref>. Гэта памяншае нестабільнасць, стваральную цэнтральнымі банкамі і ўрадамі. Эмісія абмежавана, запраграмавана і яе ход вядомы ўсім удзельнікам рынку наперад<ref name="whitepaper"/>. Плацяжы ажыццяўляюцца наўпрост, без пасрэдніцтва нейкіх фінансавых арганізацый. Адмена плацяжу немагчыма. Інфармацыя аб здзейсненым плацяжы распаўсюджваецца плацельшчыкам па ўсёй сетцы і прымаецца ўсімі астатнімі ўдзельнікамі сеткі, калі адпавядае правілам. Няправільныя плацяжы адхіляюцца. Плацяжы не абкладаюцца абавязковай камісіяй, аднак камісія можа быць сплочана добраахвотна для паскарэння апрацоўкі плацяжу<ref name="whitepaper"/>. Агульная колькасць грашовых адзінак не перавысіць 21 000 000 біткойнаў. Аб’ём павялічваецца ў выглядзе сумы спадальнай [[Геаметрычная прагрэсія|геаметрычнай прагрэсіі]] і набліжаецца да максімальнага значэння [[Асімптота|асімптатычна]]. У будучыні чакаецца [[Дэфляцыя, эканоміка|дэфляцыя]], што не з’яўляецца праблемай, таму што грашовая адзінка дзеліцца да 8-га дзесятковага знака<ref name="lwn" />. Эмісія спыніцца, цікавасць падтрымкі вузлоў сеткі карыстальнікамі пераключыцца на збор камісій. === Наступствы === Магчымыя сцэнарыі няўдачы ўключаюць абясцэньванне, страту цікавасці карыстальнікаў і глабальную змову ўрадаў па блакаванню сеткі. Аднак апошняе малаверагодна<ref name="obrien2010">{{cite news |title=Imagine your computer as a wallet full of Bitcoins |first=Danny |last=O'Brien |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/finance/2010/1126/1224284180416.html |newspaper=[[The Irish Times]] |date=26 November 2010 |accessdate=19 December 2010}}</ref>. Сам праект Біткойн, верагодна, з’яўляецца рэакцыяй на спробы, у прыватнасці, урада ЗША перашкодзіць дзейнасці кампаній накшталт [[E-Gold]] і [[Liberty Dollar]]. Закладзеныя ў ім прынцыпы дэцэнтралізацыі і ананімнасць не пакідаюць звёнаў, атака на якія прывядзе да адмовы ўсёй сістэмы<ref name="herpel2010">{{cite web|url=http://ssrn.com/abstract=1721076|title=2011 Observations on the Digital Currency Industry|author=Herpel, Mark|date=6 December 2010|work=|publisher=SSRN (Article for DGC magazine Jan2011)|accessdate=19 December 2010|archiveurl=http://www.webcitation.org/69Ar6enkV|archivedate=2012-07-15}}</ref>. Але наяўная дэцэнтралізацыя не можа лічыцца поўнай, пакуль ёсць такія вузкія месцы, як абменнікі, якія могуць быць аб’яўлены па-за законам у любы момант. == Альтэрнатывы == Дзякуючы адкрытасці, арыгінальны код Bitcoin быў ужыты для стварэння мноства кароткатрывалых альтэрнатыўных крыптавалют. Альтэрнатыўныя валюты, як правіла, магчыма памяняць на Bitcoin на біржы. Параўнанне рыначнай капіталізацыі Bitcoin і іншых альтэрнатыў на [[Bitcoin Pie]] паказвае, што Bitcoin мае дамінуючую долю рынку. Арыгінальны код быў ужыты для стварэння сеткі [[Namecoin]] — сістэмы альтэрнатыўных каранёвых DNS-сервераў. Таксама існуе падобны на Bitcoin праект [[Litecoin]]. == Крытыка == === Няроўнасць паміж раннімі і познімі майнерамі === Архітэктура bitcoin дае больш пераваг тым майнерам, якія пачалі здабычу раней. Так, колькасць працы, неабходнай для генерацыі блока, у цяперашні час больш чым у паўмільёна раз больш, чым у пачатку работы сістэмы. Пры павелічэнні колькасці ўдзельнікаў і аўтаматычным змяншэнні колькасці манет ва ўзнагародзе за майнінг, генерацыя манет становіцца больш энерга- і апаратназатратней. Калі складанасць генерацыі стала досыць высокай, майнеры з краін, у якіх электраэнергія адносна дарагая, апынуліся ў няроўных умовах з майнерамі з краін, дзе электраэнергія адносна танная. === Рэзкія скокі курсу === Так як [[грашовая эмісія|эмісія]] абмежавана і запраграмавана, а агульная колькасць ніколі не перавысіць 21 000 000 БТК, у будучыні цалкам верагодна дэфляцыя біткойна<ref>http://btcsec.com/chto-takoe-bitcoin/</ref>. З-за чаго ў [[трэйдэр|гульцоў рынку]] можа мецца стымул да накаплення манет з мэтай спекуляцыі<ref>http://blogs.computerra.ru/8356 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121128101555/http://blogs.computerra.ru/8356 |date=28 лістапада 2012 }} " дэфляцыйная спіраль можа прывесці да калапсу сеткі. У той момант, калі кошт прадукту ўзрастае, людзі пачынаюць яго збіраць, "</ref><ref>[http://www.cob.calpoly.edu/wp-content/uploads/media/files/econ/Top-Senior-Project-F2011-Daniel.pdf Technical Analysis in the Virtual World. Philip Daniel] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130213092353/http://www.cob.calpoly.edu/wp-content/uploads/media/files/econ/Top-Senior-Project-F2011-Daniel.pdf |date=13 лютага 2013 }} «As bitcoins deflate and gain value relative to other currencies, those holding bitcoins become more wealthy. As deflation happens the incentive to hold bitcoins and not spend them increases. This could hurt the bitcoin economy»</ref>, калі яны вырашаць, што курс будзе няспынна расці. Пры гэтым належыць улічваць, што на доўгатэрміновае ўмацаванне біткойна наўпрост будзе ўплываць рост колькасці толькі тых тавараў і паслуг, якія можна будзе за іх набыць, а не тавараў і паслуг увогуле, таму з абмежаванай колькасці біткойнаў зусім не вынікае непазбежны рост іх курса<ref>[http://www.ilearney.ru/conf/virtmoney/#3838 Онлайн-конференция «Биткойн: переходим на электронные деньги»<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Напрыклад, у сярэдзіне 2011 года з-за спекуляцыйнага попыту курс рэзка вырас да больш чым трыццаці долараў ЗША за біткойн, пасля чаго ўпаў прыкладна да двух. === Ценявая эканоміка === Па прычыне ананімнасці і некантралюемасці, біткойн ідэальна падыходзіць для [[ценявая эканоміка|ценявой эканомікі]], што можа паслужыць фармальнай падставай юрыдычнай атакі на біткойн з быку тых, каму ён эканамічна не выгадны. Хоць [[наяўныя грошы]] не менш ананімны, а здзелкі па ім таксама некантралюемыя, яны менш зручныя для аддаленых плацяжоў. === Крадзяжы === Так як у Bitcoin няма кантралюючага цэнтра, магчымы іх крадзеж без магчымасці адмены несанкцыянаваных транзакцый. Таксама магчымы ўзломы біткойн-біржаў і пулаў сумеснай здабычы, што насамрэч адбывалася<ref>[https://btc-e.com/news/81 BTC-E | News<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121119200602/https://btc-e.com/news/81 |date=19 лістапада 2012 }}</ref><ref>[http://btcsec.com/bitcoin-security-history/ Хакерская атака на Mt Gox]</ref><ref>[http://habrahabr.ru/post/139314/ Взломаны cервера на Linode, украдено около 50K BTC ($250K) / Хабрахабр]</ref><ref>[http://www.bbc.com/news/technology-19633980 Кража 24,000 BTC у Bitfloor]</ref>. === Схаваны майнінг === В чэрвені 2011 года Symantec заявіла, што майнінг можа быць запушчаны на [[ботнэт]]ах. Такім чынам, сотні і тысячы камп’ютараў пачнуць працаваць над генерацыяй крыптавалюты без ведама іх уладальнікаў. Таксама магчыма ўжыванне супрацоўнікамі карпаратыўных рэсурсаў для генерацыі біткойнаў. === Патрабаванні да дыскавай прасторы для захоўвання гісторыі транзакцый === З-за асаблівасцей функцыянавання сістэмы, аб’ём інфармацыі, якую павінен трымаць і апрацоўваць кожны ўдзельнік абмену, ўвесь час расце. Ужо зараз (пры прыкладна 210 000 выпушчаных у зварот блоках і прыкладна 5000 транзакцыях у суткі) аб’ём базы даных, што захоўвае кожны ўдзельнік абмену, перавышае 3000 Мб, а яе першапачатковая загрузка/стварэнне/праверка/сінхранізацыя (пасля першай усталёўкі праграмы-кліента) займаюць каля сутак работы сярэдняга камп’ютара і велізарны аб’ём дыскавых аперацый (больш 700 Гб). У выпадку росту папулярнасці павелічэнне аб’ёму транзакцый да ўзроўняў параўнальных са звычайнымі плацёжнымі сістэмамі (ад 100 000 транзакцый у суткі і больш) зробіць немагчымым ужыванне bitcoin на звычайных персанальных камп’ютарах без істотных змен у прынцыпах работы сістэмы. Па гэтай прычыне актыўна ідзе распрацоўка альтэрнатыўных кліентаў, рэалізаваных у адпаведнасці з ідэалогіяй «тонкага кліента», гэта значыць не трымаючых на цвёрдым дыску змесціва блокаў, а замест гэтага захоўваючых толькі іх загалоўкі. == Цікавыя факты == Па словах Сатосі, распрацоўка біткойна пачалася ў 2007 годзе<ref>[https://bitcointalk.org/index.php?topic=13.msg46#msg46 Questions about Bitcoin<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. == Гл. таксама == * [[Блокчэйн]] * [[Крыптаанархізм]] {{зноскі|2}} == Спасылкі == * [http://www.bitcoin.org/ Афіцыйны сайт] * https://ru.bitcoin.it/wiki/FAQ * [http://BTCsec.com/ Рускамоўны інфармацыйны рэсурс аб сетцы біткойн] * [http://www.ilearney.ru/conf/virtmoney/ Онлайн-конференция «Биткойн: переходим на электронные деньги»] * [http://bitcoincharts.com/markets/ Курс біткойнаў на біржах] * [https://en.bitcoin.it/wiki/Mining_hardware_comparison Параўнанне абсталявання прыдатнага для генерацыі біткойнаў] * Евгений Золотов [http://i-business.ru/blogs/20872 BitCoin как убежище: стоит ли вложиться в криптовалюту?] [[Катэгорыя:Крыптавалюты]] [[Катэгорыя:Ананімныя сеткі]] [[Катэгорыя:Крыптаграфічнае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Кросплатформавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Свабоднае сеткавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Свабоднае праграмнае забеспячэнне, напісанае на C++]] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне з ліцэнзіяй MIT]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2009 годзе]] mihdi56g2akqpz5s4x3z11pnfy6nvbi 0 139364 4164639 4159272 2022-07-25T13:30:58Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ - Імяракаў wikitext text/x-wiki {{значэнні|Маладзечна (значэнні)}} {{Футбольны клуб |Назва = Маладзечна |Лагатып = ФК Маладзечна.jpg |ШырыняЛагатыпа = 210px |ПоўнаяНазва = |Мянушкі = |Горад = [[Маладзечна]], [[Беларусь]] |Заснаваны = [[1989]] |Стадыён = [[Гарадскі стадыён (Маладзечна)|Гарадскі]] |Умяшчальнасць = 4800 |Пасада Кіраўніка = Дырэктар |Кіраўнік = Уладзімір Галубко |Трэнер = [[Сяргей Дараховіч]] |Чэмпіянат = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першая ліга]] |Сезон = [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = 9-16 месцы ў [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лізе]] |Сайт = | pattern_la1 = | pattern_b1 = | pattern_ra1 = | leftarm1 = 50C878 | body1 = 50C878 | rightarm1 = 50C878 | shorts1 = 50C878 | socks1 = 50C878 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _greenshoulders | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = | leftarm2 = 3CB371 | body2 = FFFFFF | rightarm2 = 3CB371 | shorts2 = FFFFFF | socks2 = 50C878 }} '''«Маладзечна»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Маладзечна]], заснаваны ў [[1989]] годзе. У цяперашні час выступае ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе чэмпіянату Беларусі]] == Гісторыя == Клуб быў створаны ў 1989 годзе пад назвай «Металург» пры падтрымцы тагачаснага дырэктара Маладзечанскага завода парашковай металургіі [[Генадзь Карпенка|Генадзя Карпенкі]]. «Металург» адразу выйшаў у мацнейшы дывізіён чэмпіянату БССР, а ў [[1991]] стаў апошнім пераможцам [[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіянату]] і [[Кубак БССР па футболе|Кубка БССР]]. У [[1992]]—[[2003]] гуляў у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]] (акрамя 2000). У клубе пачыналі кар’еру такія вядомыя ігракі, як [[Аляксандр Вяжэвіч]], браты [[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Уладзімір]] і [[Міхаіл Макоўскі]]я. У сярэдзіне 2000-х з-за фінансавых праблем клуб апусціўся да [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лігі]], дзе стаў замаць месца ў канцы табліцы. У сезонах 2009—2011 каманда паказвала добрыя вынікі, але не змагла атрымаць павышэнне. У 2012 праблемы з фінансаваннем прывялі да чарговага падзення ў ніжнюю частку табліцы. У 2011 клуб, які доўгі час быў вядомы пад назвай «Маладзечна», стаў менавацца «Забудова» — ад назвы спонсара. У 2013 годзе клуб зноў змяніў назву — на «Маладзечна-2013». За «Маладзечна-2013» сталі гуляць пераважна мінскія футбалісты, у той жа час у чэмпіянат вобласці была заяўлена каманда «Маладзечна-ДЮСШ-4» (фактычна фарм-клуб «Маладзечна-2013»), дзе гулялі маладыя выхаванцы маладзечанскага футбола. === 2015 год === У лютым 2015 года стала вядома, што «Маладзечна-ДЮСШ-4» будзе выступаць у Другой лізе замест «Маладзечна-2013»<ref>[http://www.football.by/news/66371.html Команда «Молодечно-ДЮСШ-4» заявилась во вторую лигу]</ref>. Новая каманда стала выступаць значна паспяховей і адразу ўзначаліла табліцу групы А, дзе ў выніку перамагла. У фінальным этапе «Маладзечна-ДЮСШ-4» саступіла асноўным канкурэнтам і не здолела выйсці ў Першую лігу, заняўшы чацвёртае месца. Перад сезонам 2016 «Маладзечна-ДЮСШ-4» мела магчымасць заявіцца ў Першую лігу замест спыніўшых існаванне каманд, але адмовілася і працягнула выступы ў Другой лізе. === 2016 год === У сезоне 2016 каманда доўгі час ішла на трэцім месцы, якое забяспечвала выхад у Першую лігу, але ў двух апошніх турах прайграла сваім асноўным канкурэнтам — [[ФК Клецк|«Клецку»]] і [[ФК Нёман-Агра Стоўбцы|«Нёману-Агра»]] — і скончыла сезон на пятым месцы. === 2017 год === У сезоне 2017 года маладзечанскі клуб стаў супрацоўнічаць з [[Андрэй Іваненка|Андрэем Іваненкам]], які раней працаваў з такімі клубамі, як [[ФК Рагачоў-МК|«Рагачоў-МК»]] і [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачы»]]. Дзякуючы Іваненку каманду папоўніў шэраг ігракоў з вопытам выступаў у Вышэйшай лізе, былі арганізаваныя замежныя перадсезонныя зборы і інш. Аднак, у чэмпіянаце «Маладзечна-ДЮСШ-4» не здолела адолець асноўных канкурэнтаў і заняла выніковае шостае месца. Па заканчэнні сезону стала вядома, што маладзечанскі клуб спыняе супрацоўніцтва з Іваненкам. === 2018 год === У сезоне 2018 каманда ў асноўным складалася з маладзечанскіх футбалістаў, да якіх дадалася невялікая колькасць запрошаных, сярод якіх вопытны [[Алег Страхановіч]]. Доўгі час «Маладзечна-ДЮСШ-4» ішло на апошнім месцы, першая перамога была атрымана толькі ў 13-м туры. Аднак, пазнейшыя поспехі дазволілі камандзе ўзняцца ў сярэдзіну табліцы і скончыць сезон на 9-м радку з 15. === 2019 год === У сезоне 2019 каманда стала называцца «Маладзечна». Захаваўшы лідараў, маладзечанскі клуб умацаваўся шэрагам новых ігракоў, у тым ліку з вопытам выступлення ў Вышэйшай лізе. Стаўшы адным з фаварытаў, маладзечанскі клуб дзякуючы добра праведзенай другой палове сезона стаў трэцім, што ў сувязі са спыненнем існавання мінскага [[ФК Тарпеда Мінск|«Тарпеда»]] давала права на выхад у Першую лігу. === 2020 год === У пачатку 2020 года доўгі час заставалася адкрытым пытанне аб удзеле «Маладзечна» ў Першай лізе. У сувязі з тым, што права ўдзельнічаць у Першай лізе таксама атрымаў і [[ФК Андэрдог Чысць|«Андэрдог»]] з Маладзечанскага раёна, у лютым з’явілася інфармацыя аб магчымым аб’яднанні «Андэрдога» з «Маладзечна», каб аб’яднаны клуб удзельнічаў у Першай лізе. Планавалася, што бюджэт будзе фарміравацца напалову з прыватнага капіталу ўласнікаў «Андэрдога», аднак пазней з-за рознагалоссяў «Андэрдог» увогуле зняўся са спаборніцтваў, а «Маладзечна» заявілася ў Другую лігу. Нягледзячы на дрэнны старт, «Маладзечна» з цягам часам захапіла лідарства ў сваёй групе і выйшла ў фінальны этап. У жніўні падчас [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў у Беларусі]] быў знойдзены мёртвым фанат маладзечанскага клуба [[Мікіта Крыўцоў]]<ref>{{cite web|url = https://nn.by/?c=ar&i=259077&lang=be|title = Таямнічы сведка сцвярджае, што бачыў Мікіту Крыўцова жывым, але збітым. Сябры аднавілі апошнія дні хлопца |date = 2020-09-15|work = [[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language = ru|accessdate = 2021-02-28}}</ref>. У фінальным этапе Другой лігі маладзечанская каманда заняла трэцяе месца і атрымала права на стыкавыя матчы супраць светлагорскага [[ФК Хімік Светлагорск|«Хіміка»]] за месца ў Першай лізе на наступны сезон, але саступіла (0:0, 0:4) і засталася ў Другой лізе. === 2021 год === У пачатку [[Сезон 2021 ФК Маладзечна|сезона 2021]] фан-рух адмовіўся падтрымліваць «Маладзечна», пакуль у краіне працягваюцца палітычныя судовыя справы, збіццё і забойства людей за ўласныя меркаванні<ref>{{cite web|url = https://sport.tut.by/news/football/720682.html|title = Фанаты белорусских футбольных клубов массово объявляют о бойкоте матчей|date = 2021-02-28|work = [[TUT.BY]]|language = ru|accessdate = 2021-02-28|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210228190551/https://sport.tut.by/news/football/720682.html|archivedate = 28 лютага 2021|deadurl = yes}}</ref>. Маладзечанскі клуб добра ўзмацніўся і здолеў перамагчы ў Мінскім дывізіёне Другой лігі, аднак у плэй-оф выбыў з далейшай барацьбы ўжо на стадыі 1/8 фіналу, саступіўшы па пенальці мінскаму [[ФК БДУ Мінск|БДУ]] (0:0, 0:0, пен. 1:4). === 2022 год === У студзені 2022 года ў выніку недахопу каманд для Першай лігі АБФФ прапанавала «Маладзечна» месца ў другім дывізіёне<ref>{{cite web|url = https://football.by/news/160220.html|title = Первая лига собрана! Не БГУ, "Стэнлес" и "Бумпром", а "Осиповичи", "Малорита" и "Молодечно"|date = 2022-01-13|work = football.by|language = ru|accessdate = 2022-03-07}}</ref>. У лютым 2022 года клуб падаў дакументы для праходжання ліцэнзавання для ўдзелу ў Першай лізе. == Папярэднія назвы == * 1989—1992: «Металург» * 1993—2000: «Маладзечна» * 2001—2003: «Маладзечна-2000» * 2004—2010: «Маладзечна» * 2011—2012: «Забудова» * 2013—2014: «Маладзечна-2013» * 2015—2018: «Маладзечна-ДЮСШ-4» * з 2019: «Маладзечна» == Дасягненні == === БССР === * Пераможца [[Кубак БССР па футболе|Кубка БССР]]: [[Кубак БССР па футболе 1990|1990]], [[Кубак БССР па футболе 1991|1991]] * Пераможца [[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіянату БССР]]: [[Першая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1991|1991]] === Рэспубліка Беларусь === * Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|2000]] * Найлепшае дасягненне ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе]] — 4 месца ([[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|1994/95]]) * Паўфіналіст [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (2): [[Кубак Беларусі па футболе 1992|1992]], [[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|1993/94]] == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года''<ref>[https://football.by/news/162926.html От "Сморгони" и "Волны" до "Осиповичей" и "Молодечно". Заявки команд первой лиги]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Даніла Трацяк]]||2004}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Аляксей Станкевіч]]||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|2|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Арцём Целепаў]]||2002}} {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сяргей Дрозд]] {{капітан}}||1983}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сямён Хаткевіч]]||1998}} {{Ігрок|12|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Батраз Балікоеў]]||2000}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Пётр Казанцаў]]||1998}} {{Ігрок|44|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Закрэўскі]]||2001}} {{Ігрок|66|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Герман Кутковіч]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Булынёнак]]||1992}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Фядотаў]]||1997}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Бурак]]||2001}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Яўген Чычоў]]||1999}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Артур Сарамаха]]||1998}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Глеб Гулецкі]]||2002}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Герман Ананскіх]]||2002}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзімір Маслоўскі]]||2000}} {{Ігрок|90|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Вадзім Мельнік]]||2001}} {{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ягор Нікіпаронак]]||2002}} {{Ігрок|93|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Павел Расолька]]||1993}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Сяргей Тарчыла]]||1993}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Аляксей Петрусевіч]]||1996}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзіслаў Шумілаў]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Таджыкістан}}|Нап|[[Мухамаджон Лоікаў]]||1998}} <!--{{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Аляксандр Халадзінскі]]||1991}}--> {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Дараховіч]] (нар. 1979) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Алег Гейбо]] (нар. 1986) — трэнер == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат БССР === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=120|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !Заўвагі |- | 1989 ||style="background:#D0F0C0"| [[Другая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1989|Другая — 2]] (Д2) || '''1''' || 22 || 15 || 4 || 3 || 53–19 || '''34''' || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у Першую лігу |- | 1990 || [[Першая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1990|Першая]] (Д1) || '''4''' || 30 || 17 || 6 || 7 || 44–26 || '''40''' || |- | 1991 || [[Першая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1991|Першая]] (Д1) || style="background:gold"|'''1''' || 28 || 17 || 7 || 4 || 68–24 || '''41''' || |} === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=300|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі ![[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=250|Заўвагі |- | [[Сезон 1992 ФК Маладзечна|1992]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Першая]] (Д1) || '''9''' || 15 || 5 || 5 || 5 || 11–12 || '''15''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1992|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 1992/1993 ФК Маладзечна|1992/1993]] ||[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Першая]] (Д1) || '''13''' || 32 || 7 || 10 || 15 || 34–40 || '''24''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1993/1994 ФК Маладзечна|1993/1994]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Першая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 10 || 11 || 9 || 35–31 || '''31''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 1994/1995 ФК Маладзечна|1994/1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Першая]] (Д1) || '''4''' || 30 || 12 || 11 || 7 || 48–30 || '''35''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1995 ФК Маладзечна|1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Першая]] (Д1) || '''5''' || 15 || 8 || 1 || 6 || 33–19 || '''25''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1996 ФК Маладзечна|1996]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая]] (Д1) || '''8''' || 30 || 11 || 8 || 11 || 42–33 || '''41''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 1997 ФК Маладзечна|1997]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая]] (Д1) || '''13''' || 30 || 7 || 9 || 14 || 28–44 || '''30''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1998 ФК Маладзечна|1998]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая]] (Д1) || '''14''' || 28 || 4 || 4 || 20 || 21–51 || '''16''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1999 ФК Маладзечна|1999]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая]] (Д1) || '''16''' || 30 || 2 || 5 || 23 || 21–71 || '''11''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|1/8 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2000 ФК Маладзечна|2000]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Першая]] (Д2) ||style="background:gold"| '''1''' || 30 || 23 || 5 || 2 || 76–16 || '''74''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/32 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2001 ФК Маладзечна|2001]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая]] (Д1)|| '''10''' || 26 || 8 || 5 || 13 || 23–47 || '''29''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2002 ФК Маладзечна|2002]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Вышэйшая]] (Д1) || '''13''' || 26 || 3 || 3 || 20 || 23–59 || '''13''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2003 ФК Маладзечна|2003]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Вышэйшая]] (Д1) || '''16''' || 30 || 3 || 7 || 20 || 19–52 || '''16''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|1/8 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2004 ФК Маладзечна|2004]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Першая]] (Д2) || '''13''' || 30 || 9 || 4 || 17 || 27–54 || '''31''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|1/16 фіналу]]|| Адмова і пераход у [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] |- | [[Сезон 2005 ФК Маладзечна|2005]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Другая]] (Д3) || '''12''' || 26 || 5 || 3 || 18 || 21–54 || '''18''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2006 ФК Маладзечна|2006]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Другая]] (Д3) || '''16''' || 32 || 5 || 5 || 22 || 33–71 || '''20''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2007 ФК Маладзечна|2007]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Другая]] (Д3) || '''14''' || 30 || 7 || 4 || 19 || 28–71 || '''25''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2008 ФК Маладзечна|2008]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Другая]] (Д3) || '''8''' || 30 || 11 || 10 || 9 || 55–43 || '''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Маладзечна|2009]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Другая]] (Д3) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 26 || 15 || 3 || 8 || 55–31 || '''48''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2010 ФК Маладзечна|2010]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Другая]] (Д3) || '''4''' || 34 || 17 || 6 || 11 || 69–52 || '''57''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2011 ФК Маладзечна|2011]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Другая]] (Д3) || '''4''' || 30 || 17 || 7 || 6 || 58–38 || '''58''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2012 ФК Маладзечна|2012]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Другая]] (Д3) || '''15''' || 36 || 12 || 2 || 22 || 45–86 || '''38''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Маладзечна|2013]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Другая]] (Д3) || '''10''' || 24 || 6 || 4 || 14 || 32–51 || '''22''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/64 фіналу]] || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2014 ФК Маладзечна|2014]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014 (група Б)|Другая — Б]] (Д3) || '''8''' || 22 || 9 || 1 || 12 || 43–41 || '''28''' || rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/32 фіналу]] || |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014#Стыкавыя матчы за 9—24 месцы|Матчы за 15 месца]]¹ || '''16''' || 2 || 1 || 0 || 1 || 4–5 || || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2015 ФК Маладзечна|2015]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015#Група А|Другая — А]] (Д3) || '''1''' || 18 || 13 || 3 || 2 || 49–13 || '''42''' || rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|1/32 фіналу]] || Выхад у фінальны этап |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015#Фінальны этап|Фінальны этап]] || '''4''' || 14<sup>2<sup> || 5 || 5 || 4 || 18–15 || '''20''' || |- | [[Сезон 2016 ФК Маладзечна|2016]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Другая]] (Д3) || '''5''' || 24 || 13 || 4 || 7 || 60–22 || '''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Маладзечна|2017]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Другая]] (Д3) || '''6''' || 26 || 13 || 6 || 7 || 70–37 || '''45''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Маладзечна|2018]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Другая]] (Д3) || '''9''' || 28 || 8 || 7 || 13 || 46–64 || '''31''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Маладзечна|2019]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Другая]] (Д3) ||style="background:#cc9966"|'''3''' || 28 || 22 || 1 || 5 || 91–26 || '''67''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/32 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- |rowspan="3"| [[Сезон 2020 ФК Маладзечна|2020]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Група B (дывізіён С. Алейнікава)|Другая — A]] (Д3) || '''1''' || 20 || 15 || 3 || 2 || 59–18 || '''48''' ||rowspan="3"| [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/64 фіналу]] || Адмова і вяртанне ў Другую лігу |- |style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Фінальны этап|Фінальны этап]] (Д3) ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 10³ || 4 || 1 || 5 || 15–20 || '''13''' || |- | style="background:#D0F0C0"|Пераходныя матчы<sup>4<sup> || || 2 || 0 || 1 || 1 || 0–4 || || |- | rowspan="3" | [[Сезон 2021 ФК Маладзечна|2021]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Другая — Мінскі дывізіён — Поўнач]] (Д3) || '''1''' || 18 || 17 || 0 || 1 || 99−12 || '''51''' || rowspan="3" | [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/16 фіналу]] || |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Другая — Мінскі дывізіён — Стыкавыя матчы]] (Д3) || '''1''' || 1 || 0 || 1 || 0 || 0–0 || || |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Другая — плэй-оф]] (Д3) || '''9-16''' || 2 || 0 || 2 || 0 || 0–0 || || Атрыманне месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]] |- | [[Сезон 2022 ФК Маладзечна|2022]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Першая]] (Д2) || || || || || || || || [[Кубак Беларусі па футболе 2022/2023|1/16 фіналу]] || |- |} * ^'''1''' Стыкавыя матчы супраць клуба [[ФК Рагачоў|«Рагачоў»]], які заняў 8 месца ў групе А (3:2, 1:3). * ^'''2''' Улічваючы 6 гульняў, перанесеных з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 8 матчаў, 2—2—4, розніца мячоў 6—10. * ^'''3''' Улічваючы 4 гульні, перанесеныя з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 6 матчаў, 2—0—4, розніца мячоў 9—15. * ^'''4''' Пераходныя матчы за месца ў Першай лізе супраць светлагорскага [[ФК Хімік Светлагорск|«Хіміка»]], апошняй каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Першай лігі 2020]] (0:0, 0:4). == Галоўныя трэнеры == {{Div col|2}} * [[Сяргей Бароўскі]] (1989—1994) * [[Канстанцін Харламаў]] (1994) * [[Людас Румбуціс]] (1994—1995) * [[Ігар Бялоў]] (1996—1997) * [[Леанід Кучук]] (1998) * [[Барыс Лазарчык]] (1999) * [[Людас Румбуціс]] (2000 — ліпень 2002) * [[Аляксандр Кісцень]] (ліпень — лістапад 2002) * [[Вячаслаў Акшаеў]] (2003, да мая) * [[Ігар Гасюта]] (май — ліпень 2003) * [[Руслан Лукін]] (ліпень 2003—2007) * [[Аляксандр Гармаза]] (2008—2012) * [[Дзяніс Мятліцкі]] (2013 — красавік 2014) * [[Дзмітрый Ганчараў]] (красавік — снежань 2014) * [[Аляксандр Гармаза]] (2015—2016) * [[Сяргей Дараховіч]] (люты — снежань 2017) * [[Аляксей Вяргеенка]] (сакавік 2018 — красавік 2020) * [[Сяргей Дараховіч]] (з красавіка 2020) {{Div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{weltfussballarchiv.com|4971}} * {{wildstat.ru|2802|BLR_FC_Molodechno}} * {{teams.by|26|клуб}} (да 2014 года) * {{teams.by|1713|клуб}} (з 2014 года) {{Бібліяінфармацыя}} {{Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Маладзечна]] [[Катэгорыя:ФК Маладзечна| ]] ci7wco5sms3eeeg3usbcqdv807sp3wd 4164671 4164639 2022-07-25T14:37:54Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ - Станкевіч, Целепаў https://football.by/news/166184.html wikitext text/x-wiki {{значэнні|Маладзечна (значэнні)}} {{Футбольны клуб |Назва = Маладзечна |Лагатып = ФК Маладзечна.jpg |ШырыняЛагатыпа = 210px |ПоўнаяНазва = |Мянушкі = |Горад = [[Маладзечна]], [[Беларусь]] |Заснаваны = [[1989]] |Стадыён = [[Гарадскі стадыён (Маладзечна)|Гарадскі]] |Умяшчальнасць = 4800 |Пасада Кіраўніка = Дырэктар |Кіраўнік = Уладзімір Галубко |Трэнер = [[Сяргей Дараховіч]] |Чэмпіянат = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першая ліга]] |Сезон = [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = 9-16 месцы ў [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лізе]] |Сайт = | pattern_la1 = | pattern_b1 = | pattern_ra1 = | leftarm1 = 50C878 | body1 = 50C878 | rightarm1 = 50C878 | shorts1 = 50C878 | socks1 = 50C878 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _greenshoulders | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = | leftarm2 = 3CB371 | body2 = FFFFFF | rightarm2 = 3CB371 | shorts2 = FFFFFF | socks2 = 50C878 }} '''«Маладзечна»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Маладзечна]], заснаваны ў [[1989]] годзе. У цяперашні час выступае ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе чэмпіянату Беларусі]] == Гісторыя == Клуб быў створаны ў 1989 годзе пад назвай «Металург» пры падтрымцы тагачаснага дырэктара Маладзечанскага завода парашковай металургіі [[Генадзь Карпенка|Генадзя Карпенкі]]. «Металург» адразу выйшаў у мацнейшы дывізіён чэмпіянату БССР, а ў [[1991]] стаў апошнім пераможцам [[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіянату]] і [[Кубак БССР па футболе|Кубка БССР]]. У [[1992]]—[[2003]] гуляў у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]] (акрамя 2000). У клубе пачыналі кар’еру такія вядомыя ігракі, як [[Аляксандр Вяжэвіч]], браты [[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Уладзімір]] і [[Міхаіл Макоўскі]]я. У сярэдзіне 2000-х з-за фінансавых праблем клуб апусціўся да [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лігі]], дзе стаў замаць месца ў канцы табліцы. У сезонах 2009—2011 каманда паказвала добрыя вынікі, але не змагла атрымаць павышэнне. У 2012 праблемы з фінансаваннем прывялі да чарговага падзення ў ніжнюю частку табліцы. У 2011 клуб, які доўгі час быў вядомы пад назвай «Маладзечна», стаў менавацца «Забудова» — ад назвы спонсара. У 2013 годзе клуб зноў змяніў назву — на «Маладзечна-2013». За «Маладзечна-2013» сталі гуляць пераважна мінскія футбалісты, у той жа час у чэмпіянат вобласці была заяўлена каманда «Маладзечна-ДЮСШ-4» (фактычна фарм-клуб «Маладзечна-2013»), дзе гулялі маладыя выхаванцы маладзечанскага футбола. === 2015 год === У лютым 2015 года стала вядома, што «Маладзечна-ДЮСШ-4» будзе выступаць у Другой лізе замест «Маладзечна-2013»<ref>[http://www.football.by/news/66371.html Команда «Молодечно-ДЮСШ-4» заявилась во вторую лигу]</ref>. Новая каманда стала выступаць значна паспяховей і адразу ўзначаліла табліцу групы А, дзе ў выніку перамагла. У фінальным этапе «Маладзечна-ДЮСШ-4» саступіла асноўным канкурэнтам і не здолела выйсці ў Першую лігу, заняўшы чацвёртае месца. Перад сезонам 2016 «Маладзечна-ДЮСШ-4» мела магчымасць заявіцца ў Першую лігу замест спыніўшых існаванне каманд, але адмовілася і працягнула выступы ў Другой лізе. === 2016 год === У сезоне 2016 каманда доўгі час ішла на трэцім месцы, якое забяспечвала выхад у Першую лігу, але ў двух апошніх турах прайграла сваім асноўным канкурэнтам — [[ФК Клецк|«Клецку»]] і [[ФК Нёман-Агра Стоўбцы|«Нёману-Агра»]] — і скончыла сезон на пятым месцы. === 2017 год === У сезоне 2017 года маладзечанскі клуб стаў супрацоўнічаць з [[Андрэй Іваненка|Андрэем Іваненкам]], які раней працаваў з такімі клубамі, як [[ФК Рагачоў-МК|«Рагачоў-МК»]] і [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачы»]]. Дзякуючы Іваненку каманду папоўніў шэраг ігракоў з вопытам выступаў у Вышэйшай лізе, былі арганізаваныя замежныя перадсезонныя зборы і інш. Аднак, у чэмпіянаце «Маладзечна-ДЮСШ-4» не здолела адолець асноўных канкурэнтаў і заняла выніковае шостае месца. Па заканчэнні сезону стала вядома, што маладзечанскі клуб спыняе супрацоўніцтва з Іваненкам. === 2018 год === У сезоне 2018 каманда ў асноўным складалася з маладзечанскіх футбалістаў, да якіх дадалася невялікая колькасць запрошаных, сярод якіх вопытны [[Алег Страхановіч]]. Доўгі час «Маладзечна-ДЮСШ-4» ішло на апошнім месцы, першая перамога была атрымана толькі ў 13-м туры. Аднак, пазнейшыя поспехі дазволілі камандзе ўзняцца ў сярэдзіну табліцы і скончыць сезон на 9-м радку з 15. === 2019 год === У сезоне 2019 каманда стала называцца «Маладзечна». Захаваўшы лідараў, маладзечанскі клуб умацаваўся шэрагам новых ігракоў, у тым ліку з вопытам выступлення ў Вышэйшай лізе. Стаўшы адным з фаварытаў, маладзечанскі клуб дзякуючы добра праведзенай другой палове сезона стаў трэцім, што ў сувязі са спыненнем існавання мінскага [[ФК Тарпеда Мінск|«Тарпеда»]] давала права на выхад у Першую лігу. === 2020 год === У пачатку 2020 года доўгі час заставалася адкрытым пытанне аб удзеле «Маладзечна» ў Першай лізе. У сувязі з тым, што права ўдзельнічаць у Першай лізе таксама атрымаў і [[ФК Андэрдог Чысць|«Андэрдог»]] з Маладзечанскага раёна, у лютым з’явілася інфармацыя аб магчымым аб’яднанні «Андэрдога» з «Маладзечна», каб аб’яднаны клуб удзельнічаў у Першай лізе. Планавалася, што бюджэт будзе фарміравацца напалову з прыватнага капіталу ўласнікаў «Андэрдога», аднак пазней з-за рознагалоссяў «Андэрдог» увогуле зняўся са спаборніцтваў, а «Маладзечна» заявілася ў Другую лігу. Нягледзячы на дрэнны старт, «Маладзечна» з цягам часам захапіла лідарства ў сваёй групе і выйшла ў фінальны этап. У жніўні падчас [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў у Беларусі]] быў знойдзены мёртвым фанат маладзечанскага клуба [[Мікіта Крыўцоў]]<ref>{{cite web|url = https://nn.by/?c=ar&i=259077&lang=be|title = Таямнічы сведка сцвярджае, што бачыў Мікіту Крыўцова жывым, але збітым. Сябры аднавілі апошнія дні хлопца |date = 2020-09-15|work = [[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language = ru|accessdate = 2021-02-28}}</ref>. У фінальным этапе Другой лігі маладзечанская каманда заняла трэцяе месца і атрымала права на стыкавыя матчы супраць светлагорскага [[ФК Хімік Светлагорск|«Хіміка»]] за месца ў Першай лізе на наступны сезон, але саступіла (0:0, 0:4) і засталася ў Другой лізе. === 2021 год === У пачатку [[Сезон 2021 ФК Маладзечна|сезона 2021]] фан-рух адмовіўся падтрымліваць «Маладзечна», пакуль у краіне працягваюцца палітычныя судовыя справы, збіццё і забойства людей за ўласныя меркаванні<ref>{{cite web|url = https://sport.tut.by/news/football/720682.html|title = Фанаты белорусских футбольных клубов массово объявляют о бойкоте матчей|date = 2021-02-28|work = [[TUT.BY]]|language = ru|accessdate = 2021-02-28|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210228190551/https://sport.tut.by/news/football/720682.html|archivedate = 28 лютага 2021|deadurl = yes}}</ref>. Маладзечанскі клуб добра ўзмацніўся і здолеў перамагчы ў Мінскім дывізіёне Другой лігі, аднак у плэй-оф выбыў з далейшай барацьбы ўжо на стадыі 1/8 фіналу, саступіўшы па пенальці мінскаму [[ФК БДУ Мінск|БДУ]] (0:0, 0:0, пен. 1:4). === 2022 год === У студзені 2022 года ў выніку недахопу каманд для Першай лігі АБФФ прапанавала «Маладзечна» месца ў другім дывізіёне<ref>{{cite web|url = https://football.by/news/160220.html|title = Первая лига собрана! Не БГУ, "Стэнлес" и "Бумпром", а "Осиповичи", "Малорита" и "Молодечно"|date = 2022-01-13|work = football.by|language = ru|accessdate = 2022-03-07}}</ref>. У лютым 2022 года клуб падаў дакументы для праходжання ліцэнзавання для ўдзелу ў Першай лізе. == Папярэднія назвы == * 1989—1992: «Металург» * 1993—2000: «Маладзечна» * 2001—2003: «Маладзечна-2000» * 2004—2010: «Маладзечна» * 2011—2012: «Забудова» * 2013—2014: «Маладзечна-2013» * 2015—2018: «Маладзечна-ДЮСШ-4» * з 2019: «Маладзечна» == Дасягненні == === БССР === * Пераможца [[Кубак БССР па футболе|Кубка БССР]]: [[Кубак БССР па футболе 1990|1990]], [[Кубак БССР па футболе 1991|1991]] * Пераможца [[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіянату БССР]]: [[Першая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1991|1991]] === Рэспубліка Беларусь === * Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|2000]] * Найлепшае дасягненне ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе]] — 4 месца ([[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|1994/95]]) * Паўфіналіст [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (2): [[Кубак Беларусі па футболе 1992|1992]], [[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|1993/94]] == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года''<ref>[https://football.by/news/162926.html От "Сморгони" и "Волны" до "Осиповичей" и "Молодечно". Заявки команд первой лиги]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Даніла Трацяк]]||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сяргей Дрозд]] {{капітан}}||1983}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сямён Хаткевіч]]||1998}} {{Ігрок|12|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Батраз Балікоеў]]||2000}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Пётр Казанцаў]]||1998}} {{Ігрок|44|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Закрэўскі]]||2001}} {{Ігрок|66|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Герман Кутковіч]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Булынёнак]]||1992}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Фядотаў]]||1997}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Бурак]]||2001}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Яўген Чычоў]]||1999}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Артур Сарамаха]]||1998}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Глеб Гулецкі]]||2002}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Герман Ананскіх]]||2002}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзімір Маслоўскі]]||2000}} {{Ігрок|90|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Вадзім Мельнік]]||2001}} {{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ягор Нікіпаронак]]||2002}} {{Ігрок|93|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Павел Расолька]]||1993}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Сяргей Тарчыла]]||1993}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Аляксей Петрусевіч]]||1996}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзіслаў Шумілаў]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Таджыкістан}}|Нап|[[Мухамаджон Лоікаў]]||1998}} <!--{{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Аляксандр Халадзінскі]]||1991}}--> {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Дараховіч]] (нар. 1979) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Алег Гейбо]] (нар. 1986) — трэнер == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат БССР === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=120|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !Заўвагі |- | 1989 ||style="background:#D0F0C0"| [[Другая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1989|Другая — 2]] (Д2) || '''1''' || 22 || 15 || 4 || 3 || 53–19 || '''34''' || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у Першую лігу |- | 1990 || [[Першая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1990|Першая]] (Д1) || '''4''' || 30 || 17 || 6 || 7 || 44–26 || '''40''' || |- | 1991 || [[Першая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1991|Першая]] (Д1) || style="background:gold"|'''1''' || 28 || 17 || 7 || 4 || 68–24 || '''41''' || |} === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=300|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі ![[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=250|Заўвагі |- | [[Сезон 1992 ФК Маладзечна|1992]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Першая]] (Д1) || '''9''' || 15 || 5 || 5 || 5 || 11–12 || '''15''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1992|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 1992/1993 ФК Маладзечна|1992/1993]] ||[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Першая]] (Д1) || '''13''' || 32 || 7 || 10 || 15 || 34–40 || '''24''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1993/1994 ФК Маладзечна|1993/1994]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Першая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 10 || 11 || 9 || 35–31 || '''31''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 1994/1995 ФК Маладзечна|1994/1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Першая]] (Д1) || '''4''' || 30 || 12 || 11 || 7 || 48–30 || '''35''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1995 ФК Маладзечна|1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Першая]] (Д1) || '''5''' || 15 || 8 || 1 || 6 || 33–19 || '''25''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1996 ФК Маладзечна|1996]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая]] (Д1) || '''8''' || 30 || 11 || 8 || 11 || 42–33 || '''41''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 1997 ФК Маладзечна|1997]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая]] (Д1) || '''13''' || 30 || 7 || 9 || 14 || 28–44 || '''30''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1998 ФК Маладзечна|1998]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая]] (Д1) || '''14''' || 28 || 4 || 4 || 20 || 21–51 || '''16''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1999 ФК Маладзечна|1999]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая]] (Д1) || '''16''' || 30 || 2 || 5 || 23 || 21–71 || '''11''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|1/8 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2000 ФК Маладзечна|2000]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Першая]] (Д2) ||style="background:gold"| '''1''' || 30 || 23 || 5 || 2 || 76–16 || '''74''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/32 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2001 ФК Маладзечна|2001]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая]] (Д1)|| '''10''' || 26 || 8 || 5 || 13 || 23–47 || '''29''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2002 ФК Маладзечна|2002]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Вышэйшая]] (Д1) || '''13''' || 26 || 3 || 3 || 20 || 23–59 || '''13''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2003 ФК Маладзечна|2003]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Вышэйшая]] (Д1) || '''16''' || 30 || 3 || 7 || 20 || 19–52 || '''16''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|1/8 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2004 ФК Маладзечна|2004]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Першая]] (Д2) || '''13''' || 30 || 9 || 4 || 17 || 27–54 || '''31''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|1/16 фіналу]]|| Адмова і пераход у [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] |- | [[Сезон 2005 ФК Маладзечна|2005]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Другая]] (Д3) || '''12''' || 26 || 5 || 3 || 18 || 21–54 || '''18''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2006 ФК Маладзечна|2006]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Другая]] (Д3) || '''16''' || 32 || 5 || 5 || 22 || 33–71 || '''20''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2007 ФК Маладзечна|2007]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Другая]] (Д3) || '''14''' || 30 || 7 || 4 || 19 || 28–71 || '''25''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2008 ФК Маладзечна|2008]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Другая]] (Д3) || '''8''' || 30 || 11 || 10 || 9 || 55–43 || '''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Маладзечна|2009]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Другая]] (Д3) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 26 || 15 || 3 || 8 || 55–31 || '''48''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2010 ФК Маладзечна|2010]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Другая]] (Д3) || '''4''' || 34 || 17 || 6 || 11 || 69–52 || '''57''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2011 ФК Маладзечна|2011]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Другая]] (Д3) || '''4''' || 30 || 17 || 7 || 6 || 58–38 || '''58''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2012 ФК Маладзечна|2012]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Другая]] (Д3) || '''15''' || 36 || 12 || 2 || 22 || 45–86 || '''38''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Маладзечна|2013]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Другая]] (Д3) || '''10''' || 24 || 6 || 4 || 14 || 32–51 || '''22''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/64 фіналу]] || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2014 ФК Маладзечна|2014]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014 (група Б)|Другая — Б]] (Д3) || '''8''' || 22 || 9 || 1 || 12 || 43–41 || '''28''' || rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/32 фіналу]] || |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014#Стыкавыя матчы за 9—24 месцы|Матчы за 15 месца]]¹ || '''16''' || 2 || 1 || 0 || 1 || 4–5 || || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2015 ФК Маладзечна|2015]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015#Група А|Другая — А]] (Д3) || '''1''' || 18 || 13 || 3 || 2 || 49–13 || '''42''' || rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|1/32 фіналу]] || Выхад у фінальны этап |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015#Фінальны этап|Фінальны этап]] || '''4''' || 14<sup>2<sup> || 5 || 5 || 4 || 18–15 || '''20''' || |- | [[Сезон 2016 ФК Маладзечна|2016]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Другая]] (Д3) || '''5''' || 24 || 13 || 4 || 7 || 60–22 || '''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Маладзечна|2017]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Другая]] (Д3) || '''6''' || 26 || 13 || 6 || 7 || 70–37 || '''45''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Маладзечна|2018]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Другая]] (Д3) || '''9''' || 28 || 8 || 7 || 13 || 46–64 || '''31''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Маладзечна|2019]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Другая]] (Д3) ||style="background:#cc9966"|'''3''' || 28 || 22 || 1 || 5 || 91–26 || '''67''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/32 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- |rowspan="3"| [[Сезон 2020 ФК Маладзечна|2020]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Група B (дывізіён С. Алейнікава)|Другая — A]] (Д3) || '''1''' || 20 || 15 || 3 || 2 || 59–18 || '''48''' ||rowspan="3"| [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/64 фіналу]] || Адмова і вяртанне ў Другую лігу |- |style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Фінальны этап|Фінальны этап]] (Д3) ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 10³ || 4 || 1 || 5 || 15–20 || '''13''' || |- | style="background:#D0F0C0"|Пераходныя матчы<sup>4<sup> || || 2 || 0 || 1 || 1 || 0–4 || || |- | rowspan="3" | [[Сезон 2021 ФК Маладзечна|2021]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Другая — Мінскі дывізіён — Поўнач]] (Д3) || '''1''' || 18 || 17 || 0 || 1 || 99−12 || '''51''' || rowspan="3" | [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/16 фіналу]] || |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Другая — Мінскі дывізіён — Стыкавыя матчы]] (Д3) || '''1''' || 1 || 0 || 1 || 0 || 0–0 || || |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Другая — плэй-оф]] (Д3) || '''9-16''' || 2 || 0 || 2 || 0 || 0–0 || || Атрыманне месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]] |- | [[Сезон 2022 ФК Маладзечна|2022]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Першая]] (Д2) || || || || || || || || [[Кубак Беларусі па футболе 2022/2023|1/16 фіналу]] || |- |} * ^'''1''' Стыкавыя матчы супраць клуба [[ФК Рагачоў|«Рагачоў»]], які заняў 8 месца ў групе А (3:2, 1:3). * ^'''2''' Улічваючы 6 гульняў, перанесеных з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 8 матчаў, 2—2—4, розніца мячоў 6—10. * ^'''3''' Улічваючы 4 гульні, перанесеныя з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 6 матчаў, 2—0—4, розніца мячоў 9—15. * ^'''4''' Пераходныя матчы за месца ў Першай лізе супраць светлагорскага [[ФК Хімік Светлагорск|«Хіміка»]], апошняй каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Першай лігі 2020]] (0:0, 0:4). == Галоўныя трэнеры == {{Div col|2}} * [[Сяргей Бароўскі]] (1989—1994) * [[Канстанцін Харламаў]] (1994) * [[Людас Румбуціс]] (1994—1995) * [[Ігар Бялоў]] (1996—1997) * [[Леанід Кучук]] (1998) * [[Барыс Лазарчык]] (1999) * [[Людас Румбуціс]] (2000 — ліпень 2002) * [[Аляксандр Кісцень]] (ліпень — лістапад 2002) * [[Вячаслаў Акшаеў]] (2003, да мая) * [[Ігар Гасюта]] (май — ліпень 2003) * [[Руслан Лукін]] (ліпень 2003—2007) * [[Аляксандр Гармаза]] (2008—2012) * [[Дзяніс Мятліцкі]] (2013 — красавік 2014) * [[Дзмітрый Ганчараў]] (красавік — снежань 2014) * [[Аляксандр Гармаза]] (2015—2016) * [[Сяргей Дараховіч]] (люты — снежань 2017) * [[Аляксей Вяргеенка]] (сакавік 2018 — красавік 2020) * [[Сяргей Дараховіч]] (з красавіка 2020) {{Div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{weltfussballarchiv.com|4971}} * {{wildstat.ru|2802|BLR_FC_Molodechno}} * {{teams.by|26|клуб}} (да 2014 года) * {{teams.by|1713|клуб}} (з 2014 года) {{Бібліяінфармацыя}} {{Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Маладзечна]] [[Катэгорыя:ФК Маладзечна| ]] 9rt5o423305oz3c0qoyqjl9lxwh81r9 4164738 4164671 2022-07-25T20:00:02Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ + Луцкі https://football.by/news/166192.html wikitext text/x-wiki {{значэнні|Маладзечна (значэнні)}} {{Футбольны клуб |Назва = Маладзечна |Лагатып = ФК Маладзечна.jpg |ШырыняЛагатыпа = 210px |ПоўнаяНазва = |Мянушкі = |Горад = [[Маладзечна]], [[Беларусь]] |Заснаваны = [[1989]] |Стадыён = [[Гарадскі стадыён (Маладзечна)|Гарадскі]] |Умяшчальнасць = 4800 |Пасада Кіраўніка = Дырэктар |Кіраўнік = Уладзімір Галубко |Трэнер = [[Сяргей Дараховіч]] |Чэмпіянат = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першая ліга]] |Сезон = [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = 9-16 месцы ў [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лізе]] |Сайт = | pattern_la1 = | pattern_b1 = | pattern_ra1 = | leftarm1 = 50C878 | body1 = 50C878 | rightarm1 = 50C878 | shorts1 = 50C878 | socks1 = 50C878 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _greenshoulders | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = | leftarm2 = 3CB371 | body2 = FFFFFF | rightarm2 = 3CB371 | shorts2 = FFFFFF | socks2 = 50C878 }} '''«Маладзечна»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Маладзечна]], заснаваны ў [[1989]] годзе. У цяперашні час выступае ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе чэмпіянату Беларусі]] == Гісторыя == Клуб быў створаны ў 1989 годзе пад назвай «Металург» пры падтрымцы тагачаснага дырэктара Маладзечанскага завода парашковай металургіі [[Генадзь Карпенка|Генадзя Карпенкі]]. «Металург» адразу выйшаў у мацнейшы дывізіён чэмпіянату БССР, а ў [[1991]] стаў апошнім пераможцам [[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіянату]] і [[Кубак БССР па футболе|Кубка БССР]]. У [[1992]]—[[2003]] гуляў у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]] (акрамя 2000). У клубе пачыналі кар’еру такія вядомыя ігракі, як [[Аляксандр Вяжэвіч]], браты [[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Уладзімір]] і [[Міхаіл Макоўскі]]я. У сярэдзіне 2000-х з-за фінансавых праблем клуб апусціўся да [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лігі]], дзе стаў замаць месца ў канцы табліцы. У сезонах 2009—2011 каманда паказвала добрыя вынікі, але не змагла атрымаць павышэнне. У 2012 праблемы з фінансаваннем прывялі да чарговага падзення ў ніжнюю частку табліцы. У 2011 клуб, які доўгі час быў вядомы пад назвай «Маладзечна», стаў менавацца «Забудова» — ад назвы спонсара. У 2013 годзе клуб зноў змяніў назву — на «Маладзечна-2013». За «Маладзечна-2013» сталі гуляць пераважна мінскія футбалісты, у той жа час у чэмпіянат вобласці была заяўлена каманда «Маладзечна-ДЮСШ-4» (фактычна фарм-клуб «Маладзечна-2013»), дзе гулялі маладыя выхаванцы маладзечанскага футбола. === 2015 год === У лютым 2015 года стала вядома, што «Маладзечна-ДЮСШ-4» будзе выступаць у Другой лізе замест «Маладзечна-2013»<ref>[http://www.football.by/news/66371.html Команда «Молодечно-ДЮСШ-4» заявилась во вторую лигу]</ref>. Новая каманда стала выступаць значна паспяховей і адразу ўзначаліла табліцу групы А, дзе ў выніку перамагла. У фінальным этапе «Маладзечна-ДЮСШ-4» саступіла асноўным канкурэнтам і не здолела выйсці ў Першую лігу, заняўшы чацвёртае месца. Перад сезонам 2016 «Маладзечна-ДЮСШ-4» мела магчымасць заявіцца ў Першую лігу замест спыніўшых існаванне каманд, але адмовілася і працягнула выступы ў Другой лізе. === 2016 год === У сезоне 2016 каманда доўгі час ішла на трэцім месцы, якое забяспечвала выхад у Першую лігу, але ў двух апошніх турах прайграла сваім асноўным канкурэнтам — [[ФК Клецк|«Клецку»]] і [[ФК Нёман-Агра Стоўбцы|«Нёману-Агра»]] — і скончыла сезон на пятым месцы. === 2017 год === У сезоне 2017 года маладзечанскі клуб стаў супрацоўнічаць з [[Андрэй Іваненка|Андрэем Іваненкам]], які раней працаваў з такімі клубамі, як [[ФК Рагачоў-МК|«Рагачоў-МК»]] і [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачы»]]. Дзякуючы Іваненку каманду папоўніў шэраг ігракоў з вопытам выступаў у Вышэйшай лізе, былі арганізаваныя замежныя перадсезонныя зборы і інш. Аднак, у чэмпіянаце «Маладзечна-ДЮСШ-4» не здолела адолець асноўных канкурэнтаў і заняла выніковае шостае месца. Па заканчэнні сезону стала вядома, што маладзечанскі клуб спыняе супрацоўніцтва з Іваненкам. === 2018 год === У сезоне 2018 каманда ў асноўным складалася з маладзечанскіх футбалістаў, да якіх дадалася невялікая колькасць запрошаных, сярод якіх вопытны [[Алег Страхановіч]]. Доўгі час «Маладзечна-ДЮСШ-4» ішло на апошнім месцы, першая перамога была атрымана толькі ў 13-м туры. Аднак, пазнейшыя поспехі дазволілі камандзе ўзняцца ў сярэдзіну табліцы і скончыць сезон на 9-м радку з 15. === 2019 год === У сезоне 2019 каманда стала называцца «Маладзечна». Захаваўшы лідараў, маладзечанскі клуб умацаваўся шэрагам новых ігракоў, у тым ліку з вопытам выступлення ў Вышэйшай лізе. Стаўшы адным з фаварытаў, маладзечанскі клуб дзякуючы добра праведзенай другой палове сезона стаў трэцім, што ў сувязі са спыненнем існавання мінскага [[ФК Тарпеда Мінск|«Тарпеда»]] давала права на выхад у Першую лігу. === 2020 год === У пачатку 2020 года доўгі час заставалася адкрытым пытанне аб удзеле «Маладзечна» ў Першай лізе. У сувязі з тым, што права ўдзельнічаць у Першай лізе таксама атрымаў і [[ФК Андэрдог Чысць|«Андэрдог»]] з Маладзечанскага раёна, у лютым з’явілася інфармацыя аб магчымым аб’яднанні «Андэрдога» з «Маладзечна», каб аб’яднаны клуб удзельнічаў у Першай лізе. Планавалася, што бюджэт будзе фарміравацца напалову з прыватнага капіталу ўласнікаў «Андэрдога», аднак пазней з-за рознагалоссяў «Андэрдог» увогуле зняўся са спаборніцтваў, а «Маладзечна» заявілася ў Другую лігу. Нягледзячы на дрэнны старт, «Маладзечна» з цягам часам захапіла лідарства ў сваёй групе і выйшла ў фінальны этап. У жніўні падчас [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў у Беларусі]] быў знойдзены мёртвым фанат маладзечанскага клуба [[Мікіта Крыўцоў]]<ref>{{cite web|url = https://nn.by/?c=ar&i=259077&lang=be|title = Таямнічы сведка сцвярджае, што бачыў Мікіту Крыўцова жывым, але збітым. Сябры аднавілі апошнія дні хлопца |date = 2020-09-15|work = [[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language = ru|accessdate = 2021-02-28}}</ref>. У фінальным этапе Другой лігі маладзечанская каманда заняла трэцяе месца і атрымала права на стыкавыя матчы супраць светлагорскага [[ФК Хімік Светлагорск|«Хіміка»]] за месца ў Першай лізе на наступны сезон, але саступіла (0:0, 0:4) і засталася ў Другой лізе. === 2021 год === У пачатку [[Сезон 2021 ФК Маладзечна|сезона 2021]] фан-рух адмовіўся падтрымліваць «Маладзечна», пакуль у краіне працягваюцца палітычныя судовыя справы, збіццё і забойства людей за ўласныя меркаванні<ref>{{cite web|url = https://sport.tut.by/news/football/720682.html|title = Фанаты белорусских футбольных клубов массово объявляют о бойкоте матчей|date = 2021-02-28|work = [[TUT.BY]]|language = ru|accessdate = 2021-02-28|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210228190551/https://sport.tut.by/news/football/720682.html|archivedate = 28 лютага 2021|deadurl = yes}}</ref>. Маладзечанскі клуб добра ўзмацніўся і здолеў перамагчы ў Мінскім дывізіёне Другой лігі, аднак у плэй-оф выбыў з далейшай барацьбы ўжо на стадыі 1/8 фіналу, саступіўшы па пенальці мінскаму [[ФК БДУ Мінск|БДУ]] (0:0, 0:0, пен. 1:4). === 2022 год === У студзені 2022 года ў выніку недахопу каманд для Першай лігі АБФФ прапанавала «Маладзечна» месца ў другім дывізіёне<ref>{{cite web|url = https://football.by/news/160220.html|title = Первая лига собрана! Не БГУ, "Стэнлес" и "Бумпром", а "Осиповичи", "Малорита" и "Молодечно"|date = 2022-01-13|work = football.by|language = ru|accessdate = 2022-03-07}}</ref>. У лютым 2022 года клуб падаў дакументы для праходжання ліцэнзавання для ўдзелу ў Першай лізе. == Папярэднія назвы == * 1989—1992: «Металург» * 1993—2000: «Маладзечна» * 2001—2003: «Маладзечна-2000» * 2004—2010: «Маладзечна» * 2011—2012: «Забудова» * 2013—2014: «Маладзечна-2013» * 2015—2018: «Маладзечна-ДЮСШ-4» * з 2019: «Маладзечна» == Дасягненні == === БССР === * Пераможца [[Кубак БССР па футболе|Кубка БССР]]: [[Кубак БССР па футболе 1990|1990]], [[Кубак БССР па футболе 1991|1991]] * Пераможца [[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіянату БССР]]: [[Першая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1991|1991]] === Рэспубліка Беларусь === * Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|2000]] * Найлепшае дасягненне ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе]] — 4 месца ([[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|1994/95]]) * Паўфіналіст [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (2): [[Кубак Беларусі па футболе 1992|1992]], [[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|1993/94]] == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года''<ref>[https://football.by/news/162926.html От "Сморгони" и "Волны" до "Осиповичей" и "Молодечно". Заявки команд первой лиги]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Даніла Трацяк]]||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|2|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Луцкі]]||2002}} {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сяргей Дрозд]] {{капітан}}||1983}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сямён Хаткевіч]]||1998}} {{Ігрок|12|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Батраз Балікоеў]]||2000}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Пётр Казанцаў]]||1998}} {{Ігрок|44|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Закрэўскі]]||2001}} {{Ігрок|66|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Герман Кутковіч]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Булынёнак]]||1992}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Фядотаў]]||1997}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Бурак]]||2001}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Яўген Чычоў]]||1999}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Артур Сарамаха]]||1998}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Глеб Гулецкі]]||2002}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Герман Ананскіх]]||2002}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзімір Маслоўскі]]||2000}} {{Ігрок|90|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Вадзім Мельнік]]||2001}} {{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ягор Нікіпаронак]]||2002}} {{Ігрок|93|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Павел Расолька]]||1993}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Сяргей Тарчыла]]||1993}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Аляксей Петрусевіч]]||1996}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзіслаў Шумілаў]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Таджыкістан}}|Нап|[[Мухамаджон Лоікаў]]||1998}} <!--{{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Аляксандр Халадзінскі]]||1991}}--> {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Дараховіч]] (нар. 1979) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Алег Гейбо]] (нар. 1986) — трэнер == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат БССР === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=120|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !Заўвагі |- | 1989 ||style="background:#D0F0C0"| [[Другая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1989|Другая — 2]] (Д2) || '''1''' || 22 || 15 || 4 || 3 || 53–19 || '''34''' || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у Першую лігу |- | 1990 || [[Першая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1990|Першая]] (Д1) || '''4''' || 30 || 17 || 6 || 7 || 44–26 || '''40''' || |- | 1991 || [[Першая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1991|Першая]] (Д1) || style="background:gold"|'''1''' || 28 || 17 || 7 || 4 || 68–24 || '''41''' || |} === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=300|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі ![[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=250|Заўвагі |- | [[Сезон 1992 ФК Маладзечна|1992]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Першая]] (Д1) || '''9''' || 15 || 5 || 5 || 5 || 11–12 || '''15''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1992|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 1992/1993 ФК Маладзечна|1992/1993]] ||[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Першая]] (Д1) || '''13''' || 32 || 7 || 10 || 15 || 34–40 || '''24''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1993/1994 ФК Маладзечна|1993/1994]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Першая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 10 || 11 || 9 || 35–31 || '''31''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 1994/1995 ФК Маладзечна|1994/1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Першая]] (Д1) || '''4''' || 30 || 12 || 11 || 7 || 48–30 || '''35''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1995 ФК Маладзечна|1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Першая]] (Д1) || '''5''' || 15 || 8 || 1 || 6 || 33–19 || '''25''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1996 ФК Маладзечна|1996]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая]] (Д1) || '''8''' || 30 || 11 || 8 || 11 || 42–33 || '''41''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 1997 ФК Маладзечна|1997]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая]] (Д1) || '''13''' || 30 || 7 || 9 || 14 || 28–44 || '''30''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1998 ФК Маладзечна|1998]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая]] (Д1) || '''14''' || 28 || 4 || 4 || 20 || 21–51 || '''16''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1999 ФК Маладзечна|1999]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая]] (Д1) || '''16''' || 30 || 2 || 5 || 23 || 21–71 || '''11''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|1/8 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2000 ФК Маладзечна|2000]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Першая]] (Д2) ||style="background:gold"| '''1''' || 30 || 23 || 5 || 2 || 76–16 || '''74''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/32 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2001 ФК Маладзечна|2001]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая]] (Д1)|| '''10''' || 26 || 8 || 5 || 13 || 23–47 || '''29''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2002 ФК Маладзечна|2002]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Вышэйшая]] (Д1) || '''13''' || 26 || 3 || 3 || 20 || 23–59 || '''13''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2003 ФК Маладзечна|2003]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Вышэйшая]] (Д1) || '''16''' || 30 || 3 || 7 || 20 || 19–52 || '''16''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|1/8 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2004 ФК Маладзечна|2004]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Першая]] (Д2) || '''13''' || 30 || 9 || 4 || 17 || 27–54 || '''31''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|1/16 фіналу]]|| Адмова і пераход у [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] |- | [[Сезон 2005 ФК Маладзечна|2005]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Другая]] (Д3) || '''12''' || 26 || 5 || 3 || 18 || 21–54 || '''18''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2006 ФК Маладзечна|2006]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Другая]] (Д3) || '''16''' || 32 || 5 || 5 || 22 || 33–71 || '''20''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2007 ФК Маладзечна|2007]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Другая]] (Д3) || '''14''' || 30 || 7 || 4 || 19 || 28–71 || '''25''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2008 ФК Маладзечна|2008]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Другая]] (Д3) || '''8''' || 30 || 11 || 10 || 9 || 55–43 || '''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Маладзечна|2009]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Другая]] (Д3) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 26 || 15 || 3 || 8 || 55–31 || '''48''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2010 ФК Маладзечна|2010]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Другая]] (Д3) || '''4''' || 34 || 17 || 6 || 11 || 69–52 || '''57''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2011 ФК Маладзечна|2011]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Другая]] (Д3) || '''4''' || 30 || 17 || 7 || 6 || 58–38 || '''58''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2012 ФК Маладзечна|2012]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Другая]] (Д3) || '''15''' || 36 || 12 || 2 || 22 || 45–86 || '''38''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Маладзечна|2013]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Другая]] (Д3) || '''10''' || 24 || 6 || 4 || 14 || 32–51 || '''22''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/64 фіналу]] || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2014 ФК Маладзечна|2014]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014 (група Б)|Другая — Б]] (Д3) || '''8''' || 22 || 9 || 1 || 12 || 43–41 || '''28''' || rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/32 фіналу]] || |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014#Стыкавыя матчы за 9—24 месцы|Матчы за 15 месца]]¹ || '''16''' || 2 || 1 || 0 || 1 || 4–5 || || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2015 ФК Маладзечна|2015]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015#Група А|Другая — А]] (Д3) || '''1''' || 18 || 13 || 3 || 2 || 49–13 || '''42''' || rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|1/32 фіналу]] || Выхад у фінальны этап |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015#Фінальны этап|Фінальны этап]] || '''4''' || 14<sup>2<sup> || 5 || 5 || 4 || 18–15 || '''20''' || |- | [[Сезон 2016 ФК Маладзечна|2016]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Другая]] (Д3) || '''5''' || 24 || 13 || 4 || 7 || 60–22 || '''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Маладзечна|2017]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Другая]] (Д3) || '''6''' || 26 || 13 || 6 || 7 || 70–37 || '''45''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Маладзечна|2018]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Другая]] (Д3) || '''9''' || 28 || 8 || 7 || 13 || 46–64 || '''31''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Маладзечна|2019]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Другая]] (Д3) ||style="background:#cc9966"|'''3''' || 28 || 22 || 1 || 5 || 91–26 || '''67''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/32 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- |rowspan="3"| [[Сезон 2020 ФК Маладзечна|2020]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Група B (дывізіён С. Алейнікава)|Другая — A]] (Д3) || '''1''' || 20 || 15 || 3 || 2 || 59–18 || '''48''' ||rowspan="3"| [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/64 фіналу]] || Адмова і вяртанне ў Другую лігу |- |style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Фінальны этап|Фінальны этап]] (Д3) ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 10³ || 4 || 1 || 5 || 15–20 || '''13''' || |- | style="background:#D0F0C0"|Пераходныя матчы<sup>4^{|| || 2 || 0 || 1 || 1 || 0–4 || || |- | rowspan="3" | [[Сезон 2021 ФК Маладзечна|2021]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Другая — Мінскі дывізіён — Поўнач]] (Д3) || '''1''' || 18 || 17 || 0 || 1 || 99−12 || '''51''' || rowspan="3" | [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/16 фіналу]] || |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Другая — Мінскі дывізіён — Стыкавыя матчы]] (Д3) || '''1''' || 1 || 0 || 1 || 0 || 0–0 || || |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Другая — плэй-оф]] (Д3) || '''9-16''' || 2 || 0 || 2 || 0 || 0–0 || || Атрыманне месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]] |- | [[Сезон 2022 ФК Маладзечна|2022]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Першая]] (Д2) || || || || || || || || [[Кубак Беларусі па футболе 2022/2023|1/16 фіналу]] || |- |} * ^'''1''' Стыкавыя матчы супраць клуба [[ФК Рагачоў|«Рагачоў»]], які заняў 8 месца ў групе А (3:2, 1:3). * ^'''2''' Улічваючы 6 гульняў, перанесеных з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 8 матчаў, 2—2—4, розніца мячоў 6—10. * ^'''3''' Улічваючы 4 гульні, перанесеныя з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 6 матчаў, 2—0—4, розніца мячоў 9—15. * ^'''4''' Пераходныя матчы за месца ў Першай лізе супраць светлагорскага [[ФК Хімік Светлагорск|«Хіміка»]], апошняй каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Першай лігі 2020]] (0:0, 0:4). == Галоўныя трэнеры == {{Div col|2}} * [[Сяргей Бароўскі]] (1989—1994) * [[Канстанцін Харламаў]] (1994) * [[Людас Румбуціс]] (1994—1995) * [[Ігар Бялоў]] (1996—1997) * [[Леанід Кучук]] (1998) * [[Барыс Лазарчык]] (1999) * [[Людас Румбуціс]] (2000 — ліпень 2002) * [[Аляксандр Кісцень]] (ліпень — лістапад 2002) * [[Вячаслаў Акшаеў]] (2003, да мая) * [[Ігар Гасюта]] (май — ліпень 2003) * [[Руслан Лукін]] (ліпень 2003—2007) * [[Аляксандр Гармаза]] (2008—2012) * [[Дзяніс Мятліцкі]] (2013 — красавік 2014) * [[Дзмітрый Ганчараў]] (красавік — снежань 2014) * [[Аляксандр Гармаза]] (2015—2016) * [[Сяргей Дараховіч]] (люты — снежань 2017) * [[Аляксей Вяргеенка]] (сакавік 2018 — красавік 2020) * [[Сяргей Дараховіч]] (з красавіка 2020) {{Div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{weltfussballarchiv.com|4971}} * {{wildstat.ru|2802|BLR_FC_Molodechno}} * {{teams.by|26|клуб}} (да 2014 года) * {{teams.by|1713|клуб}} (з 2014 года) {{Бібліяінфармацыя}} {{Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Маладзечна]] [[Катэгорыя:ФК Маладзечна| ]] oqgqd8y91jd0xm78i40sqg6t3pwg3hl 0 141449 4164862 4026366 2022-07-26T08:14:13Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Сушанка |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 20 |Плошча басейна = 174 |Басейн = Ольса/Бярэзіна/Дняпро/Чорнае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= за 4 км ад вёскі [[Развадава]] |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 53|s_lat_min = 38|s_lat_sec = 56.45 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 29|s_lon_min = 32|s_lon_sec = 1.72 |Вусце = Ольса |Месцазнаходжанне вусця = за 0,5 км ад вёскі Патока |Вышыня вусця = каля 147 |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 53|m_lat_min = 33|m_lat_sec = 30.55 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 29|m_lon_min = 22|m_lon_sec = 33.21 |Ухіл ракі = 0,9 |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Магілёўская вобласць |Раён = Клічаўскі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Суша́нка''' — [[рака]] ў [[Клічаўскі раён|Клічаўскім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], левы [[прыток]] ракі [[Ольса]] (басейн [[Дняпро|Дняпра]]). Даўжыня ракі 20 кіламетраў. Плошча [[вадазбор]]у 174 км². Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 0,9 м/км. Пачынаецца ў лясным урочышчы Скобленкава Паляна за 4 кіламетры на поўнач ад вёскі [[Развадава]], [[вусце]] за 500 метраў на паўночны ўсход ад вёскі [[Патока (Клічаўскі раён)|Патока]]. Цячэ пераважна сярод [[лес]]у ў межах [[Цэнтральнабярэзінская раўніна|Цэнтральнабярэзінскай раўніны]]. Асноўны прыток — [[Ваданоска]] (Генка). Каля ракі населеныя пункты [[Замікітка]], [[Альхоўка (Клічаўскі раён)|Альхоўка]], [[Суша (Клічаўскі раён)|Суша]]. == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|5|||45}} * {{Крыніцы/БелЭн|15|||299}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Могилёвская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2012|старонкі=15, 24—25|старонак=64|isbn=978-985-508-173-0|тыраж=10&nbsp;000}}{{ref-ru}} * Ліст карты N-35-95. Выданне 1981 г.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://www.cricuwr.by/invent_vo/Text/PDF/RAZD1/Mogilev/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Могилёвской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170831042829/http://www.cricuwr.by/invent_vo/Text/PDF/RAZD1/Mogilev/tabl1-2.pdf |date=31 жніўня 2017 }}{{ref-ru}} [[Катэгорыя:Рэкі Клічаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Прытокі Ольсы]] 0g99uhjaqivqbkc8qzgr8h9d6zt91hw 0 143923 4164845 4069163 2022-07-26T06:42:38Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki '''Насельніцтва [[Ліхтэнштэйн]]а''' складаецца галоўным чынам з нямецкамоўных жыхароў. Па колькасці насельніцтва гэта адна з самых маленькіх краін [[Еўропа|Еўропы]] — яна займае чацвёртае месца з канца, быўшы больш населенай толькі чым [[Манака]], [[Сан-Марына]] і [[Ватыкан]]. == Асноўныя паказчыкі == Колькасць насельніцтва на 31.12.2008 складае 35 360 чалавек, сярэдняя [[шчыльнасць насельніцтва]] каля 220 чалавек на км². [[Нараджальнасць]] — 12,95 нованароджаных на 1 000 чалавек (1995). Смяротнасць — 6,56 смяротных зыходаў на 1 000 чалавек (узровень дзіцячай смяротнасці -0,5 смяротных зыходаў на 1 000 нованароджаных). Сярэдняя працягласць жыцця: мужчын — 74 года, жанчын — 81 год (1995). == Этнічны і моўны склад == Большасць насельніцтва складаюць [[ліхтэнштэйнцы]] (66,9 % на 2008 год). Пражываюць таксама [[швейцарцы]] (10,0 %), [[немцы]] (3,5 %), [[аўстрыйцы]] (5,7 %), [[італьянцы]] (3,3 %) і іншыя (10,6 %)<ref>http://www.llv.li/pdf-llv-as-population_fliz2010 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121029090905/http://www.llv.li/pdf-llv-as-population_fliz2010 |date=29 кастрычніка 2012 }} Стар. 3.</ref>. Афіцыйная мова [[нямецкая мова|нямецкая]], асноўная мова насельніцтва — [[алеманскі дыялект]]. Большасць вернікаў (87 %) вызнае [[каталіцызм]], [[пратэстант]]аў — каля 7 % насельніцтва. == Дынаміка == {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #ffffee; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95 %;" |----- ! Год ! Насельніцтва |----- | 1584 | 2 700 |----- | 1700 | 7 000 |----- | 1720 | 8 000 |----- | 1760 | 9 000 |----- | 1810 | 10 000 |----- | 1850 | 11 000 |----- | 1880 | 12 000 |----- | 1920 | 13 000 |----- | 1950 | 13 500 |----- | 1960 | 16 426 |----- | 1970 | 21 103 |----- | 1980 | 25 074 |----- | 1990 | 28 796 |----- | 2000 | 32 207 (ліпень) |----- | 2001 | 32 528 (ліпень) |----- | 2002 | 32 842 (ліпень) |----- | 2003 | 33 145 (ліпень) |----- | 2004 | 33 436 (ліпень) |----- | 2005 | 33 717 (ліпень) |----- | 2006 | 33 987 (ліпень) |----- | 2007 | 34 247 (ліпень) |----- | 2008 | 34 498 (ліпень) |----- | 2009 | 34 761 (ліпень) |----- | 2010 | 35 002 (ліпень) |----- | 2030 (прагноз) | 37 844 |----- | 2050 (прагноз) | 35 776 |} ↑[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171107142508/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html |date=7 лістапада 2017 }} Сусветная кніга фактаў]{{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080812233855/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html |date=12 жніўня 2008 }} The World Factbook (2000—2010){{ref-en}} == 5 найбуйнейшых населеных пунктаў (2008) == # [[Шан, Ліхтэнштэйн|Шан]] — 5 765 # [[Вадуц]] — 5 088 # [[Трызен]] — 4 688 # [[Бальцэрс]] — 4 467 # [[Эшэн]] — 4 183 {{заўвагі}} == Спасылкі == * http://www.census.gov/ipc/www/idb/ranks.html * https://archive.is/20130105202154/http://world-gazetteer.com/wg.php?x=1208375117&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-126&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&srt=pnan * http://www.llv.li/pdf-llv-as-population_fliz2010 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121029090905/http://www.llv.li/pdf-llv-as-population_fliz2010 |date=29 кастрычніка 2012 }} - pdf-выява * https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080812233855/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html |date=12 жніўня 2008 }} Сусветная кніга фактаў (англ. The World Factbook) (2000—2010) {{Еўропа паводле тэм|Насельніцтва|колер=Ліхтэнштэйн}} {{Ліхтэнштэйн у тэмах}} [[Катэгорыя:Насельніцтва Ліхтэнштэйна]] 5dz8q39smpgb876du0uhr1cri4h4co4 10 146659 4164770 3185979 2022-07-25T20:32:26Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {| class="infobox" cellpadding="2" style="width:300px" ! style="text-align:center; background:#dfdfef;" colspan="4"| [[Каляндар]] |- ! style="text-align:center; background:#dfdfef;" colspan="4"| Звесткі аб календары |- ! style="background:#dfefdf; width:"| Тып <br />календара |colspan="3" align="center"| {{#switch: {{{1|}}} | Сонечны = [[Сонечны каляндар|Сонечны]] | Месяцавы = [[Месяцавы каляндар|Месяцавы]] | Месяцава-сонечны = [[Месяцава-сонечны каляндар|Месяцава-сонечны]] | [[Сонечны каляндар|Сонечны]], [[месяцавы каляндар|Месяцавы]], [[Месяцава-сонечны каляндар|Месяцава-сонечны]] }} |- ! style="background:#dfefdf;"| Каляндарная<br /> эра | width=25% |{{#if: {{{2|}}}| {{{2}}}}} ! style="background:#dfefdf;width:"| Устаўка<br />высакосных ||{{#if: {{{3|}}}| {{{3}}}}} |- | colspan="4"| ---- |- ! style="background:#dfdfef;" colspan="4"| Іншыя календары |- |colspan="4" align="center"|<small>[[Каляндар Армеліна|Армеліна]] · Армянскі: [[Старажытнаармянскі паганскі каляндар|паганскі]], [[Армянскі каляндар|хрысціянскі]] · [[Асірыйскі каляндар|Асірыйскі]] · [[Ацтэкскі каляндар|Ацтэкскі]] · [[Каляндар бахаі|Бахаі]] · [[Бенгальскі каляндар|Бенгальскі]] · [[Будысцкі каляндар|Будысцкі]] · [[Вавілонскі каляндар|Вавілонскі]] · [[Візантыйскі каляндар|Візантыйскі]] · [[В'етнамскі каляндар|В'етнамскі]] · [[Каляндар Гільбурда|Гільбурда]] · [[Галацэнскі каляндар|Галацэнскі]] · [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскі]] · [[Хоронікон|Грузінскі]] · [[Старажытнагрэчаскі каляндар|Старажытнагрэчаскі]] · [[Старажытнаегіпецкі каляндар|Старажытнаегіпецкі]] · [[Індуісцкія календары|Старажытнаіндыйскі]] · [[Кітайскі каляндар|Старажытнакітайскі]] · [[Старажытнаперсіцкі каляндар|Старажытнаперсіцкі]] · [[Старажытнаславянскі каляндар|Старажытнаславянскі]] · [[Зараастрыйскі каляндар|Зараастрыйскі]] · [[Адзіны нацыянальны каляндар Індыі|Індыйскі]] · [[Каляндар Інкаў|Інкі]] · [[Іранскі каляндар|Іранскі]] · [[Ірладскі каляндар|Ірландскі]] · [[Ісламскі каляндар|Ісламскі]] · [[Кітайскі каляндар|Кітайскі]] · [[Каляндар Конта|Конта]] · [[Копцкі каляндар|Копцкі]] · [[Малайскі каляндар|Малайскі]] · [[Каляндар мая|Мая]] · [[Непальскі каляндар|Непальскі]] · [[Новаюліянскі каляндар|Новаюліянскі]] · [[Рымскі каляндар|Рымскі]] · [[Symmetry454|Сіметрычны]] · [[Савецкі рэвалюцыйны каляндар|Савецкі]] · [[Праекты стабільнага календару|СТабільны]] · [[Тамільскі каляндар|Тамільскі]] · Тайскі: [[Будысцкі каляндар|месяцаваы]], [[Тайскі конечны каляндар|сонечны]] · [[Тыбецкі каляндар|Тыбецкі]] · [[Трохсезонны каляндар|Трохсезонны]] · [[Туркменскі каляндар|Туркменскі]] · [[Французскі рэспубліканскі каляндар|Французскі]] · [[Ханаанейскі каляндар|Ханаанейскі]] · [[Хараппскі каляндар|Хараппскі]] · [[Каляндар чучхэ|Чучхэ]] · [[Шведскі каляндар|Шведскі]] · [[Шумерскі каляндар|Шумерскі]] · [[Эфіопскі каляндар|Эфіопскі]] · [[Юліянскі каляндар|Юліянскі]] · [[Яванскі каляндар|Яванскі]] · [[Японскі каляндар|Японскі]] · [[Яўрэйскі каляндар|Яўрэйскі]]</small> |}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Грамадства| ]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Дата і час|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 52jof8qp7x05cxzdvldg1gukffnfu6m 0 146668 4164627 3722136 2022-07-25T13:01:18Z Роман Франц 27128 ілюстрацыі wikitext text/x-wiki {{Вікі любіць славутасці/Верх}} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000312 | назва = Будынак былога бровара | датаванне = [[1858]] год | населены пункт = г.п. [[Карэлічы]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = 53.572263 | даўгата = 26.144401 | выява = Г.п. Карэлічы - Будынак былога бровара DSC07829.JPG | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000313 | назва = Вайсковыя могілкі | датаванне = [[1944]] год | населены пункт = г.п. [[Карэлічы]] | адрасы = вул. 8 Сакавiка | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Г.п. Карэлічы - Вайсковыя могілкі DSC07831.JPG | грамадскі набытак = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000314 | назва = Каменны могільнік | датаванне = [[12 стагоддзе|XII]]—[[14 стагоддзе|XIV стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Вёска Альшаны, Карэліцкі раён|Альшаны]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000315 | назва = [[Замак Кміты|Гарадзішча перыяду жалезнага веку, селішча перыяду сярэднявечча]] | датаванне = [[16 стагоддзе|XVI]]—[[17 стагоддзе|XVII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Вёска Беразавец|Беразавец]] | адрасы = 0,5 км на захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000316 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] год | населены пункт = в. [[Малыя Жухавічы]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 410Г000317 | назва = [[Мірскі замак|Замкавы комплекс «Мір»]]. Будынкі, збудаванні, планіровачная структура, ландшафтныя кампазіцыі, рэшткі земляных абарончых збудаванняў, элементы абваднення | датаванне = [[15 стагоддзе|ХV]]—[[20 стагоддзе|ХХ стагоддзі]] | населены пункт = г.п. [[гарадскі пасёлак Мір|Мір]] | адрасы = | катэгорыя = 0 | шырата = 53.451248 | даўгата = 26.473017 | выява = Mir39.JPG | грамадскі набытак = так | commons = Mir Castle Complex }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000318 | назва = Мазаічная выява на фасадзе капліцы-пахавальні [[Мірскі замак|замкавага комплексу «Мір»]] | датаванне = канец [[19 стагоддзе|ХІХ стагоддзя]] | населены пункт = г.п. [[гарадскі пасёлак Мір|Мір]] | адрасы = у парку | катэгорыя = 2 | шырата = 53.451458 | даўгата = 26.475409 | выява = Belarus-Mir-Chapel-Burial-Vault of Svyatopolk-Mirsky-1.jpg | грамадскі набытак = так | commons = Chapel-burial-vault of Svyatopolk-Mirsky family, Mir, Belarus }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 411Г000319 | назва = Комплекс [[Мікалаеўскі касцёл, Мір|Мікалаеўскага касцёла]]:</br>касцёл</br>брама з агароджай і званіцай</br>будынак былых школы і шпіталя | датаванне = [[16 стагоддзе|ХVІ]]—[[17 стагоддзе|XVII стагоддзі]] | населены пункт = г.п. [[гарадскі пасёлак Мір|Мір]] | адрасы = | катэгорыя = 1 | шырата = 53.452787 | даўгата = 26.465485 | выява = Belarus-Mir-Church of Bishop Nicholas-1.jpg | грамадскі набытак = так | commons = Church of Saint Bishop Nicholas, Mir, Belarus }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000320 | назва = [[Троіцкая царква, Мір|Троіцкая царква]] | датаванне = [[1533]]—[[1550]] гады, [[1875]] год | населены пункт = г.п. [[гарадскі пасёлак Мір|Мір]] | адрасы = вул. 17 Верасня | катэгорыя = 2 | шырата = 53.454723 | даўгата = 26.467352 | выява = Belarus-Mir-Holy Trinity Church-2.jpg | грамадскі набытак = так | commons = Church of Holy Trinity, Mir, Belarus }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000321 | назва = Брацкая магiла | датаванне = [[1944]] год | населены пункт = г.п. [[гарадскі пасёлак Мір|Мір]] | адрасы = вул. Чырвонаармейская | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Mass grave, Red Army str., urban settlement Mir, Kareličy raion, Grodno Region, Republic of Belarus.JPG | грамадскі набытак = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000322 | назва = Курганны могільнік | датаванне = [[10 стагоддзе|X]]—[[13 стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Плужыны]] | адрасы = 2 км на паўднёвы ўсход ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000323 | назва = [[Царква Святой Варвары, Райца|Царква Св. Варвары]] | датаванне = [[18 стагоддзе|ХVIIІ стагоддзе]] | населены пункт = в. [[Райца]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = 53.467350 | даўгата = 26.025263 | выява = Belarus-Raytsa-Church of Barbara-12.jpg | грамадскі набытак = так | commons = Church of Saint Barbara, Rajca }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000324 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] год | населены пункт = в. [[Вёска Сіняўская Слабада|Сiняўская Слабада]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000325 | назва = Гарадзішча перыяду сярэднявечча | датаванне = [[12 стагоддзе|XII]]—[[13 стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Сёгда]] | адрасы = 1,5 км на паўночны захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000326 | назва = Курганны могільнік | датаванне = [[10 стагоддзе|X]]—[[13 стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Вёска Скрышава, Карэліцкі раён|Скрышава]] | адрасы = 2 км на поўдзень ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000327 | назва = [[Ярэмічы (археалагічныя помнікі)|Стаянкі]] перыяду [[Каменны век|каменнага]] і [[Бронзавы век|бронзавага]] вякоў | датаванне = 6–5-е тысячагоддзi да н.э. | населены пункт = в. [[Ярэмічы]] | адрасы = 0,5 км на ўсход ад вёскі, 0,3 км на поўнач ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} |} == Літаратура == * {{крыніцы/ГККРБ-2009|}} <!-- == Спасылкі == {{Commons|Category:}}--> {{Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Гродзенскай вобласці}} [[Катэгорыя:Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Гродзенскай вобласці|Карэліцкі раён]] [[Катэгорыя:Гісторыя Карэліцкага раёна]] [[Катэгорыя:Славутасці Карэліцкага раёна]] [[Катэгорыя:Культура Карэліцкага раёна]] f56o92riife42lhl7w22ykw3ijehlcs 0 146738 4164904 3196009 2022-07-26T09:48:50Z Роман Франц 27128 ілюстрацыі wikitext text/x-wiki {{Вікі любіць славутасці/Верх}} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000258 | назва = Гарадзішча перыяду ранняга жалезнага веку | датаванне = VI стагоддзе да н.э. — V стагоддзе н.э. | населены пункт = г.п. [[Зэльва]] | адрасы = 1,5 км на паўднёвы захад ад пасёлка | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000259 | назва = Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча | датаванне = [[XI стагоддзе|XI]]-[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = г.п. Зэльва | адрасы = 1,2 км на паўночны захад ад пасёлка | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000260 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] | населены пункт = г.п. Зэльва | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000678 | назва = [[Касцёл Святой Тройцы, Зэльва|Касцёл Святой Тройцы]] | датаванне = [[1913]] | населены пункт = г.п. Зэльва | адрасы = вул. 50 год ВЛКСМ, 18 | катэгорыя = 2 | шырата = | даўгата = | выява = Зэльва. Касцёл Святой Тройцы (02).jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000261 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1941]]—[[1944]] гады | населены пункт = в. [[Алексічы]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000262 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1941]] | населены пункт = в. Алексічы | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000263 | назва = Селішчы перыяду ранняга жалезнага веку | датаванне = VII стагоддзе да н.э. — IV стагоддзе н.э. | населены пункт = в. [[Барукі]] | адрасы = у цэнтры вёскі, 0,3 км на паўночны захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000264 | назва = Селішча перыяду сярэднявечча | датаванне = [[XIV стагоддзе|XIV]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Варонічы, Зэльвенскі раён|Варонічы]] | адрасы = 0,5 км на паўночны захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 410Д000001-1 | назва = [[Дуга Струвэ|Геадэзічная дуга Струвэ]]: пункт «Дзергелі» | датаванне = XIX стагоддзе | населены пункт = в. [[Дзергілі]] | адрасы = 0,3 км на поўдзень ад вёскі | катэгорыя = 0 | шырата = 53.08992629958257 | даўгата = 24.757046699523926 | выява = Пункт геодезической Дуги Струве «Дергели».jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000265 | назва = Каменны могільнік перыяду сярэднявечча | датаванне = [[XIV стагоддзе|XIV]]-[[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Дзеркачы]] | адрасы = 0,7 км на паўночны захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000266 | назва = [[Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі, Дзярэчын|Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай<br />Дзевы Марыі]] | датаванне = [[1913]] | населены пункт = в. [[Дзярэчын]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Дзярэчын. Касцёл.jpg | грамадскі набытак = так | commons = Church of the Assumption in Dziarečyn }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000267 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] | населены пункт = в. Дзярэчын | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000268 | назва = [[Спаса-Праабражэнская царква, Дзярэчын|Спаса-Праабражэнская царква]]<br />роспіс алтарнай і падкупальнай часткі інтэр'ера | датаванне = сярэдзіна [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]] | населены пункт = в. Дзярэчын | адрасы = | катэгорыя = 2 | шырата = | даўгата = | выява = Дзярэчын. Царква.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000269 | назва = Каменны могільнік перыяду сярэднявечча | датаванне = [[XIV стагоддзе|XIV]]—[[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Івашкавічы, Гродзенская вобласць|Івашкавічы]] | адрасы = у цэнтры вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000270 | назва = Гарадзішча перыяду сярэднявечча | датаванне = [[XII стагоддзе|XII]]-[[XV стагоддзе|XV стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Кашалі]] | адрасы = 2 км на захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000271 | назва = Каменныя могільнікі перыяду сярэднявечча | датаванне = [[XVI стагоддзе|XVI]]-[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]]<br />[[XIV стагоддзе|XIV]]-[[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Клепачы, Зэльвенскі раён|Клепачы]] | адрасы = у цэнтры вёскі,<br />1,5 км на паўночны ўсход ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000272 | назва = Курганныя могільнікі перыяду ранняга сярэднявечча | датаванне = [[XI стагоддзе|XI]]-[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Клімавічы, Гродзенская вобласць|Клімавічы]] | адрасы = у цэнтры вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000273 | назва = [[Касцёл Святога Юрыя, Крамяніца|Касцёл Св. Юрыя]]:<br />дэкаратыўнае аздабленне інтэр'ера касцёла: галоўны алтар, бакавыя алтары, амбон<br />уваходныя дзверы надмагільны помнік Вольскіх | датаванне = [[1617]] год, [[XVII стагоддзе|XVII]]-[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Крамяніца]] | адрасы = | катэгорыя = 2 | шырата = | даўгата = | выява = Katholische Kirche in Kramjaniza 2.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000274 | назва = [[Касцёл Святога Міхаіла, Луконіца|Касцёл Св. Міхаіла]] | датаванне = [[1782]] | населены пункт = в. [[Вёска Луконіца|Луконіца]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Луконіца. Касцёл Святога Міхаіла (02).jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000275 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] | населены пункт = в. [[Мештавічы]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000276 | назва = Стаянка перыяду неаліту | датаванне = 3-е тысячагоддзе да н.э. | населены пункт = в. [[Навасёлкі, Зэльвенскі раён|Навасёлкі]] | адрасы = 1 км на паўночны захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000277 | назва = Курганны могільнік перыяду ранняга сярэднявечча | датаванне = [[XI стагоддзе|XI]]-[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Пустаборы]] | адрасы = 1 км на поўдзень ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000278 | назва = Каменныя могільнікі перыяду сярэднявечча | датаванне = [[XVI стагоддзе|XVI]]-[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] | населены пункт = в. Пустаборы | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000279 | назва = Каменны могільнік, паселішча перыяду сярэднявечча | датаванне = [[XVI стагоддзе|XVI]]-[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Росцевічы]] | адрасы = 1 км на паўднёвы захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000280 | назва = Каменны могільнік перыяду сярэднявечча | датаванне = [[XIII стагоддзе|XIII]]-[[XV стагоддзе|XV стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Снежная]] | адрасы = 0,8 км на ўсход ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000281 | назва = Каменны могільнік перыяду сярэднявечча | датаванне = [[XIII стагоддзе|XIII]]-[[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Старое Сяло, Гродзенская вобласць|Старое Сяло]] | адрасы = 2 км на захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 410Г000282 | назва = [[Царква Святога Міхаіла, Сынкавічы|Царква абарончага тыпу]] | датаванне = канец [[XV стагоддзе|XV]] – пачатак [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] | населены пункт = в. [[Сынкавічы]] | адрасы = | катэгорыя = 0 | шырата = | даўгата = | выява = Царква Сьв. Міхаіла Архангела ў Сынкавічах, foto 2.jpg | грамадскі набытак = так | commons = Church of Saint Michael Archangel in Synkavičy }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000283 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1941]] | населены пункт = в. Сынкавічы | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000284 | назва = Каменны могільнік перыяду сярэднявечча | датаванне = [[XIV стагоддзе|XIV]]-[[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Шулякі]] | адрасы = у цэнтры вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000285 | назва = Каменны могільнік перыяду сярэднявечча | датаванне = [[XIII стагоддзе|XIII]]-[[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Шэйкі, Гродзенская вобласць|Шэйкі]] | адрасы = 0,15 км на поўдзень ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} |} == Літаратура == * {{крыніцы/ГККРБ-2009|}} <!-- == Спасылкі == {{Commons|Category:}}--> {{Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Гродзенскай вобласці}} [[Катэгорыя:Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Гродзенскай вобласці|Зэльвенскі раён]] [[Катэгорыя:Гісторыя Зэльвенскага раёна]] [[Катэгорыя:Славутасці Зэльвенскага раёна]] [[Катэгорыя:Культура Зэльвенскага раёна]] pw5fle5kg3tyk1ncapca429nl1neif7 0 146739 4164599 3196013 2022-07-25T12:12:27Z Роман Франц 27128 ілюстрацыі wikitext text/x-wiki {{Вікі любіць славутасці/Верх}} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000365 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] | населены пункт = г. [[Масты]] | адрасы = на могілках | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000366 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] | населены пункт = г. [[Масты]] | адрасы = вул. Савецкая | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000367 | назва = [[Свята-Пакроўская царква, Бялавічы|Свята-Пакроўская царква]] | датаванне = [[1822]] | населены пункт = в. [[Вёска Бялавічы, Мастоўскі раён|Бялавічы]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Бялавічы. Пакроўская царква (01).jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000369 | назва = Стаянка | датаванне = [[3-е тысячагоддзе да н.э.|3]]–[[1-е тысячагоддзе да н.э.|1-е тысячагоддзі да н.э.]] | населены пункт = в. [[Выгода]] | адрасы = 0,5 км на паўночны ўсход ад вёскі,<br />1 км на паўночны ўсход ад вёскі,<br />0,3 км на поўнач ад вёскі,<br />0,25 км на паўночны ўсход ад стаянкі-3 | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000370 | назва = Гарадзішча, курганны могільнік | датаванне = [[XI стагоддзе|XI]]–[[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Глядавічы]] | адрасы = на паўднёвай ускраіне вёскі, на паўднёва-ўсходняй ускраіне вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000371 | назва = Гарадзішча | датаванне = перыяд жалезнага веку, сярэднявечча | населены пункт = в. [[Глядавічы]] | адрасы = 1 км на паўночны захад ад цэнтру вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000372 | назва = [[Свята-Мікалаеўская царква, Дубна|Свята-Мікалаеўская царква]] | датаванне = сярэдзіна [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]] | населены пункт = в. [[Дубна]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Дубна, Belarus - panoramio.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000373 | назва = Курганны могільнік | датаванне = [[XI стагоддзе|XI]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Вёска Дубраўка, Мастоўскі раён|Дубраўка]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000375 | назва = Стаянка перыяду неаліту | датаванне = [[3-е тысячагоддзе да н.э.]] | населены пункт = хутар [[Канабаі]] | адрасы = 0,8 км на паўночны захад ад хутара | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000376 | назва = [[Касцёл Святой Ганны, Лунна|Комплекс касцёла Св. Ганны]] | датаванне = [[1782]], [[1895]] гады | населены пункт = в. [[Лунна]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Lunna, Church of St Anna, side (1782, ren. 1895) - panoramio.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000377 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1941]]—[[1944]] гады | населены пункт = в. [[Вёска Малькавічы, Мастоўскі раён|Малькавічы]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000379 | назва = Каменны могільнік | датаванне = [[X стагоддзе|X]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Навасёлкі]] | адрасы = 0,7 км на захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000380 | назва = Стаянка і паселішча | датаванне = перыяд каменнага і бронзавага вякоў, сярэднявечча | населены пункт = в. [[Навасёлкі]] | адрасы = на паўднёвы ўсход ад верхняй ускраіны вёскі, на прынёманскім краі тэрасы | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000381 | назва = Гарадзішча | датаванне = [[X стагоддзе|X]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Навасёлкі]] | адрасы = на паўночнай ускраіне вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000383 | назва = Селішча<br />Стаянка | датаванне = [[XVI стагоддзе|XVI]]–[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]]<br />[[3-е тысячагоддзе да н.э.]] | населены пункт = в. [[Пескі]] | адрасы = 0,2 км на ўсход ад вёскі, на правым беразе р. [[Зальвянка]]<br />1 км на паўночны захад ад вёскі, на левым беразе р. Зальвянка | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000384 | назва = [[Троіцкі касцёл, Плябанаўцы|Свята-Траецкі касцёл]]<br />дэкаратыўнае аздабленне інтэр'ера:<br />тры алтары, роспіс, арган | датаванне = [[1740]] год, канец [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] | населены пункт = в. [[Вёска Плябанаўцы, Мастоўскі раён|Плябанаўцы]] | адрасы = | катэгорыя = 2 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000385 | назва = Гарадзішча<br />Курганны могільнік<br />Стаянка | датаванне = [[X стагоддзе|X]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]]<br />[[XI стагоддзе|XI]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]]<br />[[4 тысячагоддзе да н.э.|4]]–[[3-е тысячагоддзе да н.э.|3-е тысячагоддзі да н.э.]] | населены пункт = в. [[Рыбакі]] | адрасы = 1,5 км на паўночны захад ад вёскі,<br />0,7 км на захад ад паўднёвай ускраіны вёскі,<br />1 км на поўдзень ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000386 | назва = Курганны могільнік | датаванне = [[XI стагоддзе|XI]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Чарлёнка]] | адрасы = ва ўрочышчы Глінішча | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} |} == Нематэрыяльныя каштоўнасці == {{Вікі любіць славутасці/Верх}} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = | назва = Традыцыйная тэхналогія ткацтва падвойных дываноў | датаванне = | населены пункт = в. [[Гудзевічы]] | адрасы = | катэгорыя = А | шырата = | даўгата = | выява = Гудзевіцкі літаратурна-краязнаўчы музэй, фрагмэнт экспазыцыі 1.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} |} == Літаратура == * {{крыніцы/ГККРБ-2009|}} <!-- == Спасылкі == {{Commons|Category:}}--> {{Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Гродзенскай вобласці}} [[Катэгорыя:Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Гродзенскай вобласці|Мастоўскі раён]] [[Катэгорыя:Гісторыя Мастоўскага раёна]] [[Катэгорыя:Славутасці Мастоўскага раёна]] [[Катэгорыя:Культура Мастоўскага раёна]] sjsu7cve9lzyruc3qc7oyzq5ky9pkyv 4164605 4164599 2022-07-25T12:27:13Z Роман Франц 27128 ілюстрацыя wikitext text/x-wiki {{Вікі любіць славутасці/Верх}} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000365 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] | населены пункт = г. [[Масты]] | адрасы = на могілках | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000366 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] | населены пункт = г. [[Масты]] | адрасы = вул. Савецкая | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000367 | назва = [[Свята-Пакроўская царква, Бялавічы|Свята-Пакроўская царква]] | датаванне = [[1822]] | населены пункт = в. [[Вёска Бялавічы, Мастоўскі раён|Бялавічы]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Бялавічы. Пакроўская царква (01).jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000369 | назва = Стаянка | датаванне = [[3-е тысячагоддзе да н.э.|3]]–[[1-е тысячагоддзе да н.э.|1-е тысячагоддзі да н.э.]] | населены пункт = в. [[Выгода]] | адрасы = 0,5 км на паўночны ўсход ад вёскі,<br />1 км на паўночны ўсход ад вёскі,<br />0,3 км на поўнач ад вёскі,<br />0,25 км на паўночны ўсход ад стаянкі-3 | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000370 | назва = Гарадзішча, курганны могільнік | датаванне = [[XI стагоддзе|XI]]–[[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Глядавічы]] | адрасы = на паўднёвай ускраіне вёскі, на паўднёва-ўсходняй ускраіне вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000371 | назва = Гарадзішча | датаванне = перыяд жалезнага веку, сярэднявечча | населены пункт = в. [[Глядавічы]] | адрасы = 1 км на паўночны захад ад цэнтру вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000372 | назва = [[Свята-Мікалаеўская царква, Дубна|Свята-Мікалаеўская царква]] | датаванне = сярэдзіна [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]] | населены пункт = в. [[Дубна]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Дубна, Belarus - panoramio.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000373 | назва = Курганны могільнік | датаванне = [[XI стагоддзе|XI]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Вёска Дубраўка, Мастоўскі раён|Дубраўка]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000375 | назва = Стаянка перыяду неаліту | датаванне = [[3-е тысячагоддзе да н.э.]] | населены пункт = хутар [[Канабаі]] | адрасы = 0,8 км на паўночны захад ад хутара | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000376 | назва = [[Касцёл Святой Ганны, Лунна|Комплекс касцёла Св. Ганны]] | датаванне = [[1782]], [[1895]] гады | населены пункт = в. [[Лунна]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Lunna, Church of St Anna, side (1782, ren. 1895) - panoramio.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000377 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1941]]—[[1944]] гады | населены пункт = в. [[Вёска Малькавічы, Мастоўскі раён|Малькавічы]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000379 | назва = Каменны могільнік | датаванне = [[X стагоддзе|X]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Навасёлкі]] | адрасы = 0,7 км на захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000380 | назва = Стаянка і паселішча | датаванне = перыяд каменнага і бронзавага вякоў, сярэднявечча | населены пункт = в. [[Навасёлкі]] | адрасы = на паўднёвы ўсход ад верхняй ускраіны вёскі, на прынёманскім краі тэрасы | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000381 | назва = Гарадзішча | датаванне = [[X стагоддзе|X]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Навасёлкі]] | адрасы = на паўночнай ускраіне вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000383 | назва = Селішча<br />Стаянка | датаванне = [[XVI стагоддзе|XVI]]–[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]]<br />[[3-е тысячагоддзе да н.э.]] | населены пункт = в. [[Пескі]] | адрасы = 0,2 км на ўсход ад вёскі, на правым беразе р. [[Зальвянка]]<br />1 км на паўночны захад ад вёскі, на левым беразе р. Зальвянка | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000384 | назва = [[Троіцкі касцёл, Плябанаўцы|Свята-Траецкі касцёл]]<br />дэкаратыўнае аздабленне інтэр'ера:<br />тры алтары, роспіс, арган | датаванне = [[1740]] год, канец [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] | населены пункт = в. [[Вёска Плябанаўцы, Мастоўскі раён|Плябанаўцы]] | адрасы = | катэгорыя = 2 | шырата = | даўгата = | выява = Струбніца. Краявіды 10.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000385 | назва = Гарадзішча<br />Курганны могільнік<br />Стаянка | датаванне = [[X стагоддзе|X]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]]<br />[[XI стагоддзе|XI]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]]<br />[[4 тысячагоддзе да н.э.|4]]–[[3-е тысячагоддзе да н.э.|3-е тысячагоддзі да н.э.]] | населены пункт = в. [[Рыбакі]] | адрасы = 1,5 км на паўночны захад ад вёскі,<br />0,7 км на захад ад паўднёвай ускраіны вёскі,<br />1 км на поўдзень ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000386 | назва = Курганны могільнік | датаванне = [[XI стагоддзе|XI]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Чарлёнка]] | адрасы = ва ўрочышчы Глінішча | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} |} == Нематэрыяльныя каштоўнасці == {{Вікі любіць славутасці/Верх}} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = | назва = Традыцыйная тэхналогія ткацтва падвойных дываноў | датаванне = | населены пункт = в. [[Гудзевічы]] | адрасы = | катэгорыя = А | шырата = | даўгата = | выява = Гудзевіцкі літаратурна-краязнаўчы музэй, фрагмэнт экспазыцыі 1.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} |} == Літаратура == * {{крыніцы/ГККРБ-2009|}} <!-- == Спасылкі == {{Commons|Category:}}--> {{Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Гродзенскай вобласці}} [[Катэгорыя:Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Гродзенскай вобласці|Мастоўскі раён]] [[Катэгорыя:Гісторыя Мастоўскага раёна]] [[Катэгорыя:Славутасці Мастоўскага раёна]] [[Катэгорыя:Культура Мастоўскага раёна]] 58545qe2pidnx44thjxl2diu06rqpc2 0 146742 4164677 3963685 2022-07-25T14:54:38Z Роман Франц 27128 ілюстрацыі wikitext text/x-wiki {{Вікі любіць славутасці/Верх}} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000585 | назва = [[Касцёл Святога Міхаіла Арханёла, Смаргонь|Касцёл Св. Міхаіла Арханёла]]<br />(былы кальвінскі збор) | датаванне = [[XVI стагоддзе|XVI]]–пачатак [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] | населены пункт = г. [[Смаргонь]] | адрасы = вул. П. Балыша, 1 | катэгорыя = 2 | каардынаты = {{Coord|54|28|50.76|N|26|24|13.04|E|region:BY|display=inline}} | выява = Kasciol sv. Michaila Archaniola (Smarhon).jpg | грамадскі набытак = так | commons = Church of Saint Michael the Archangel in Smarhoń }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000586 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] | населены пункт = г. [[Смаргонь]] | адрасы = вул. Савецкая | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Д000587 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] | населены пункт = г. [[Смаргонь]] | адрасы = вул. Танкістаў | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000588 | назва = Каменны могільнік перыяду позняга сярэднявечча | датаванне = [[XIV стагоддзе|XIV]]–[[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Алешышкі]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000589 | назва = Курган перыяду жалезнага веку | датаванне = [[V стагоддзе|V]]–[[VI стагоддзе|VI стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Андрэеўцы, Гродзенская вобласць|Андрэеўцы]] | адрасы = на правым беразе р. [[Вілія]] | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000709 | назва = [[Касцёл Святога Апостала Тадэвуша, Вішнева|Касцёл Святога Апостала Тадэвуша]] | датаванне = [[1811]] | населены пункт = в. [[Вішнева, Гродзенская вобласць|Вішнева]] | адрасы = вул. Цэнтральная, 61а | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Вішнева. Касцёл Святога Тадэвуша.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000710 | назва = [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Войстам|Касцёл Найсвяцейшай Тройцы]] | датаванне = [[1939]] | населены пункт = в. [[Вёска Войстам|Войстам]] | адрасы = вул. Смаргонская, 6 | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Войстам. Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (02).jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000590 | назва = Гарадзішча перыяду жалезнага веку<br />Селішча перыяду жалезнага веку | датаванне = [[VI стагоддзе|VI]]–[[VIII стагоддзе|VIII стагоддзі]]<br />[[IV стагоддзе|IV]]–[[VIII стагоддзе|VIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Вёска Войстам|Войстам]] | адрасы = 1,5 км на паўднёвы захад ад вёскі<br />прымыкае да гарадзішча з усходу, поўначы і поўдня | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000591 | назва = Курган | датаванне = | населены пункт = в. [[Выгаляненты]] | адрасы = 1,5 км на ўсход ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000592 | назва = Каменны могільнік | датаванне = [[XVI стагоддзе|XVI]]–[[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Вялікая Мыса]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000593 | назва = Гарадзішча перыяду жалезнага веку | датаванне = [[1-е тысячагоддзе да н.э.]] — [[V стагоддзе]] н.э. | населены пункт = в. [[Гарані, Гродзенская вобласць|Гарані]] | адрасы = 1,5 км на паўночны захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000711 | назва = [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Данюшава|Касцёл Найсвяцейшай Тройцы]] | датаванне = [[1809]] | населены пункт = в. [[Данюшава]] | адрасы = | катэгорыя = | шырата = | даўгата = | выява = Daniušava. Trinity church 7.Jpg | грамадскі набытак = так | commons = Church of the Holy Trinity in Daniušava‎ }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000594 | назва = [[Касцёл Святой Тройцы, Жодзішкі|Касцёл Найсвяцейшай Тройцы]] | датаванне = [[1612]] | населены пункт = в. [[Жодзішкі]] | адрасы = | катэгорыя = 2 | шырата = | даўгата = | выява = Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Жодзішкі) 004.Jpeg | грамадскі набытак = так | commons = Church of the Holy Trinity (Žodziški)‎ }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000595 | назва = [[Сядзібна-паркавы комплекс Мілашэўскіх (Жодзішкі)|Былая сядзіба]]:<br />сядзібны дом<br />парк | датаванне = [[XVII стагоддзе]] | населены пункт = в. [[Жодзішкі]] | адрасы = | катэгорыя = 2 | шырата = | даўгата = | выява = Жодзішкі. Былая сядзіба.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000596 | назва = [[Водны млын, Жодзішкі|Вадзяны млын]] | датаванне = [[1871]] | населены пункт = в. [[Жодзішкі]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Vadzyani mlin 4.JPG | грамадскі набытак = так | commons = Watermill (Žodziški) }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000597 | назва = Стаянка перыяду мезаліту | датаванне = [[7 тысячагоддзе да н.э.|7]]–[[6-е тысячагоддзе да н.э.|6-е тысячагоддзі да н.э.]] | населены пункт = в. [[Завозерцы]] | адрасы = паміж цэнтрам вёскі і паўночна-ўсходнім берагам воз. [[Возера Рыжае|Рыжае]] | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000598 | назва = [[Палацава-паркавы комплекс Агінскіх, Залессе|Ансамбль былога палаца Агінскіх]]:<br />палац<br />дэкор палацу:<br />фрагменты роспісу ў галоўным вестыбюлі, дзве кафляныя печы ў вестыбюлі<br />капліца<br />афіцына<br />парк<br />гаспадарчыя пабудовы | датаванне = пачатак [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]] | населены пункт = в. [[Залессе, Смаргонскі раён|Залессе]] | адрасы = | катэгорыя = 2 | каардынаты = {{Coord|54|25|8.82|N|26|31|20.18|E|region:BY|display=inline}} | выява = Палац Агінскіх у Залесьсі, агульны выгляд.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000599 | назва = Паклонны камень | датаванне = перыяд бронзавага веку | населены пункт = в. [[Каты, Смаргонскі раён|Каты]] | адрасы = 1 км на паўднёвы захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Кеўлы. Каціны камень (Вялікі камень Кеўлаўскі) (07).jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000600 | назва = Гарадзішчы перыяду позняга сярэднявечча — новага часу | датаванне = [[XVI стагоддзе|XVI]]–[[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Крэва]] | адрасы = 2,5 км на поўнач ад ускраіны вёскі, на заходняй ускраіне вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Krewa haradziscza.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000601 | назва = [[Царква Аляксандра Неўскага, Крэва|Царква Аляксандра Неўскага]] | датаванне = [[1854]] | населены пункт = в. [[Крэва]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Orthodox church in Kreva, Belarus.jpg | грамадскі набытак = так | commons = Orthodox church of St. Aliaksandar Neuski in Kreva }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000602 | назва = Фрагменты [[Крэўскі замак|замка]] | датаванне = [[XIV стагоддзе]] | населены пункт = в. [[Крэва]] | адрасы = | катэгорыя = 2 | шырата = 54.309363 | даўгата = 26.281881 | выява = Крэва. Закансервананая вежа замка.jpg | грамадскі набытак = так | commons = Kreva Castle }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000603 | назва = [[Сядзібна-паркавы комплекс Багушэвічаў|Музей-сядзіба]] [[Францішак Багушэвіч|Ф. Багушэвіча]]:<br />сядзібны дом<br />гаспадарчыя пабудовы<br />парк | датаванне = канец [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]] | населены пункт = в. [[Кушляны]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = 54.441372 | даўгата = 26.175610 | выява = Belarus-Kushlany.jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000604 | назва = Курган | датаванне = | населены пункт = в. [[Медрыкі]] | адрасы = 1,5 км на ўсход ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000605 | назва = Гарадзішча перыяду жалезнага веку, курганны могільнік | датаванне = [[I стагоддзе|I]]–[[IV стагоддзе|IV стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Монтацішкі]] | адрасы = на паўднёва-заходняй ускраіне вёскі, 0,5 км на паўднёвы захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413Г000712 | назва = [[Касцёл Маці Божай Добрай Рады, Нястанішкі|Касцёл Маці Божай Добрай Рады]] | датаванне = [[1905]] | населены пункт = в. [[Нястанішкі]] | адрасы = буд. 5а | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Нястанішкі. Касцёл Маці Божай Добрай Рады (1).jpg | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000606 | назва = Гарадзішча перыяду ранняга жалезнага веку | датаванне = [[VIII стагоддзе да н.э.]] — [[V стагоддзе]] н.э. | населены пункт = в. [[Няфёды]] | адрасы = 0,5 км на паўднёвы захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000607 | назва = Гарадзішча перыяду сярэднявечча | датаванне = [[X стагоддзе|X]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Сінькі, Смаргонскі раён|Сінькі]] | адрасы = 0,4 км на поўдзень ад усходняй ускраіны вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000608 | назва = Курганны могільнік перыяду сярэднявечча | датаванне = [[X стагоддзе|X]]–[[XIII стагоддзе|XIII стагоддзі]] | населены пункт = в. [[Скірдзімы]] | адрасы = 2 км на паўночны захад ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 412Г000713 | назва = [[Касцёл Маці Божай Ружанцовай, Солы|Касцёл Маці Божай Ружанцовай]] | датаванне = [[1926]]—[[1934]] | населены пункт = в. [[Солы]] | адрасы = вул. Камсамольская, 1 | катэгорыя = 2 | шырата = | даўгата = | выява = Church of Mother of God of the Rosary, Soly.jpg | грамадскі набытак = так | commons = Church of Mother of God of the Rosary in Soły }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 413В000609 | назва = Гарадзішча перыяду жалезнага веку | датаванне = [[VIII стагоддзе да н.э.]] — [[V стагоддзе]] н.э. | населены пункт = в. [[Суцькава]] | адрасы = 0,5 км на поўнач ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = так | commons = }} |} == Літаратура == * {{крыніцы/ГККРБ-2009|}} <!-- == Спасылкі == {{Commons|Category:}}--> {{Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Гродзенскай вобласці}} [[Катэгорыя:Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Гродзенскай вобласці|Смаргонскі раён]] [[Катэгорыя:Гісторыя Смаргонскага раёна]] [[Катэгорыя:Славутасці Смаргонскага раёна]] [[Катэгорыя:Культура Смаргонскага раёна]] 213el6jm5pnqvu22blg2c3zcejg3t79 0 147700 4164785 4003584 2022-07-25T20:50:32Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{асоба}} '''Агатон Гілер''' ({{lang-pl|Agaton Giller}}; {{ДН|9|1|1831}}, [[Апатовак]], [[Калішскае ваяводства (1816—1837)|Калішскае ваяводства]], [[Царства Польскае]] — {{ДС|17|7|1887}}, [[Івана-Франкоўск|Станіславаў]]) — польскі палітычны дзеяч, журналіст, адзін з кіраўнікоў [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863—1864 гадоў]], гісторык паўстання, мемуарыст. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям’і бурмістра мястэчка Апатоўка (Jana Kantego Gillera) і Францішкі з Спадкоўскіх (Franciszki ze Szpadkowskich). Сярэднюю адукацыю атрымаў у школах Каліша, Варшавы і Ломжы. Самавукам спасцігаў польскую літаратуру і гісторыю. Падчас рэвалюцыйных падзей у Еўропе («[[Вясна народаў]]» 1848) спрабаваў выехаць у [[Аўстра-Венгрыя|Венгрыю]]. Быў арыштаваны прусакамі ў [[Рацібор]]ы. Летам 1850 вызвалены з турмы, працаваў хатнім настаўнікам у сем’ях багатых землеўласнікаў Вялікай Польшчы. З 1852 у якасці вольнага слухача наведваў заняткі ў [[Ягелонскі ўніверсітэт|Ягелонскім універсітэце]]. Пасля таго, як аўстрыйская паліцыя выкрыла той факт, што ён рэвалюцыянер, які прыехаў у Аўстра-Венгрыю нелегальна, 10 красавіка 1853 быў выдадзены расійскай ваеннай паліцыі. Быў зняволены ў Варшаўскай цытадэлі за «анты-расійскую дзейнасць». Прысуджаны да катаргі ў штрафным батальёне ва [[Усходняя Сібір|Усходняй Сібіры]]. У кайданах, пешшу 16 месяцаў дабіраўся да месца адбыцця пакарання. У 1858 быў вызвалены з катаргі па амністыі і быў прымушаны пасяліцца ў [[Іркуцк]]у. Там заснаваў польскую школку, дзе сам выкладаў. === Падрыхтоўка паўстання === У кастрычніку 1860 вярнуўся ў [[Варшава|Варшаву]] і ўключыўся ў палітычную барацьбу. Удзельнічаў у патрыятычных маніфестацыях. Пасля расправы над маніфестантамі [[8 красавіка]] 1861 выдаў адозву «Пасланне да ўсіх суайчыннікаў на землях Польшчы» (Posłanie do wszystkich rodaków na ziemi polskiej), у якой заклікаў палякаў усіх станаў да яднання і ўзброенага супраціву Расіі. [[16 кастрычніка]] быў паранены падчас разні ў кафедральным саборы Варшавы. З 1862 працуе карэспандэнтам кракаўскай газеты «Czas» у [[Царства Польскае|Царстве Польскім]]. Увайшоў у склад [[Цэнтральны Нацыянальны Камітэт|Цэнтральнага Нацыянальнага камітэта]]. У складзе камітэту займаў узважаную, цэнтрысцкую пазіцыю паміж «[[Чырвоныя|чырвонымі]]» і «[[Белыя, паўстанне 1863—1864 гадоў|белымі]]». Быў прыхільнікам добра падрыхтаваных і спрагназаваных шанцаў на поспех, ваенных дзеянняў. Заклікаў «белых» адмовіцца ад ілюзіі мірнага сканчэння беспарадкаў, а «чырвоных» — не спяшацца з пачаткам паўстання. Быў аўтарам канцэпцыі стварэння ''патаемнага польскага грамадзянства'' (tajnego państwa polskiego). У верасні [[1862]] разам з Падлеўскім наведваў [[Лондан]], дзе знайшоў паразуменне і заключыў дамову з рэдактарам газеты «Колокол» Аляксандрам Герцэнам. === Падчас паўстання === Пасля выбуху [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863—1864 гадоў]] выйшаў са складу Цэнтральнага Нацыянальнага Камітэта, палічыўшы выбух паўстання заўчасным і справакаваным рускімі. Падтрымліваў «[[Белыя, паўстанне 1863—1864 гадоў|белых]]», у выніку чаго ўключыўся ў шэрагі паўстанцаў, увайшоў у склад [[Часовы нацыянальны ўрад|Часовага Нацыянальнага Урада]], падтрымаў дыктатуру [[Марыян Лангіевіч|Марыяна Лангіевіча]]. Пасля трагічнай смерці Стэфана Баброўскага быў самым уплывовым членам Нацыянальнага ўрада. Быў рэдактарам паўстанцкіх перыядычных выданняў ''[[Strażnica]]'', ''[[Ruch]]'' i ''[[Wiadomości pola bitwy]]''. З-пад яго пяра выйшлі ''Адозвы'' да жыхароў аўстрыйскай і прускай частак былой Рэчы Паспалітай, агентуры Часовага Нацыянальнага Урада за мяжой. Пасля атрымання ананімнага смяротнага прысуду адышоў ад працы ў Часовым Нацыянальным Урадзе. == Пасля паўстання == Пасля паўстання жыў у [[Каралеўства Саксонія|Саксоніі]] і [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. У [[1864]] быў завочна прысуджаны ў [[Лейпцыг]]у да 4 гадоў у турме за друкаванне падпольнай польскай газеты ''Ojczyzna''. З [[1867]] пасяліўся ў [[Парыж]]ы. Сузаснавальнік польскага легіёну ў [[Турцыя|Турцыі]]. Ён стаў адным з заснавальнікаў Польскага Нацыянальнага музея ў Раперсвілі (Rapperswil) ў кантоне [[Сант-Гален]]. У 1880 годзе ён быў адным з заснавальнікаў Польскага Нацыянальнага Альянсу ў [[Злучаныя Штаты Амерыкі|Злучаных Штатах Амерыкі]]. [[Выява:Agaton Giller grób.JPG|200px|thumb|Магіла Агатона Гілера на Старых Павонзках, Варшава]] Захварэўшы ў [[1887]] на [[Пнеўманія|запаленне лёгкіх]], памёр у Станіслававе (цяпер [[Івана-Франкоўск]]). Быў пахаваны на [[Сапежынскія могілкі|Сапежынскіх могілках]]. Пасля знішчэння могілак у часы [[УССР]] у [[1981]] яго прах быў перавезены ў Варшаву і перапахаваны на [[Старыя Павонзкі|Старых Павонзках]]. == Творчая спадчына == * Giller Agaton. [http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=31591&s=1 Podróż więźnia etapami do Syberyi w roku 1854. T. 1 Lipsk 1866]{{Недаступная спасылка}} онлайн {{ref-pl}} * Giller Agaton. [http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=34405&s=1 Podróż więźnia etapami do Syberyi w roku 1854. T. 2 Lipsk 1866]{{Недаступная спасылка}} онлайн {{ref-pl}} * ''Opisanie zabajkalskiej krainy''. T. 1-3. Lipsk, 1867 {{ref-pl}} * ''Groby polskie w Irkucku'', Kraków 1864 {{ref-pl}} * Giller Agaton. [http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=34073&s=1 Z wygnania. T. 1 Lwów 1870]{{Недаступная спасылка}} онлайн {{ref-pl}} * Giller Agaton. [http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=34542&s=1 Z wygnania. T. 2 Lwów 1870]{{Недаступная спасылка}} онлайн {{ref-pl}} * ''Historia powstania narodu polskiego''. — Т.1-4 Paryż, 1867—1871 {{ref-pl}} * ''Aleksander hrabia Wielopolski margrabia Gonzaga Myszkowski'', Lwów 1878 {{ref-pl}} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|2|Гілер Агатон|Шалькевіч В. Ф.|529—530}} * Герцен А. И. Собрание сочинений. — М,1957. — Т.11. — с.368-372 * Florkowska-Francic H. Emigracyjna działalność Agatona Gillera po powstaniu styczniowym. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985—227 p. {{ref-pl}} * Stefan Kieniewicz ''Powstanie styczniowe'',Wydanie: trzecie. — Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. — 816 s. {{ref-pl}} * Giller Agaton. In: Österreichisches Biographisches Lexikon 1815—1950 (ÖBL). Band 1. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1957, S. 440. * Halina Florkowska-Frančić: Giller, Agaton // Historischen Lexikon der Schweiz == Спасылкі == * [http://stanislawow.net/ludzie/a_giller.htm Агатон Гілер і Станіславаў(цяпер Івана-Франкоўск)]{{ref-pl}} * [http://stanislawow.net/ludzie/giller_losy_posmiertne.htm Пасмертны лёс Агатона Гілера] {{ref-pl}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гілер Агатон}} [[Катэгорыя:Журналісты Польшчы]] [[Катэгорыя:Гісторыкі Польшчы]] [[Катэгорыя:Палітыкі Польшчы]] [[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў]] [[Катэгорыя:Педагогі Польшчы]] [[Катэгорыя:Вязні Варшаўскай Аляксандраўскай цытадэлі]] [[Катэгорыя:Члены Цэнтральнага нацыянальнага камітэта]] q1xv6kimfj6m5sdq5nssfsi27hbklo1 0 150318 4164678 3987533 2022-07-25T14:57:39Z Роман Франц 27128 wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = Палацава-паркавы комплекс |Беларуская назва =Палацава-паркавы комплекс Мілашэўскіх |Арыгінальная назва = | Выява = | Подпіс выявы = | Шырыня выявы = |Статус = {{ГККРБ 4|412Г000595}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Вёска |Месцазнаходжанне = Жодзішкі |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 37|lat_sec = 16.78 |lon_dir = |lon_deg = 26|lon_min = 26|lon_sec = 36.55 |region = |CoordScale = 1000 |На карце = Беларусь Гродзенская вобласць |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = [[Т. Жаброўскі]] |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = XVIII |Заканчэнне будаўніцтва = XIX |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі|сядзібны дом||парк|||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Палацава-паркавы комплекс Мілашэўскіх''' — помнік барока і садова-паркавага мастацтва [[XVIII]]—[[XIX ст.]] на паўднёвай ускраіне в. [[Жодзішкі]], на правым беразе [[рака Вілія|р. Вілія]] пры ўпадзенні ў яе р. [[Святлянка]]. == Гісторыя == [[Файл:Žodziški, Vialla, Jezuicki. Жодзішкі, Вяльля, Езуіцкі (J. Čachovič, 1866-88).jpg|міні|злева|Фота [[Юзэф Чаховіч|Юзэфа Чаховіча]], 2-я пал. XIX ст.]] Створаны на працягу XVIII—XIX стст. Пад сядзібны дом прыстасаваны (арх. [[Т. Жаброўскі]]) будынак [[Езуіты|езуіцкага]] [[калегіум]]а, пабудаванага ў [[1757]]—[[1766]] гг. у стылі барока ў маёнтку Міцкевічаў. З канца [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] палац належыў [[Род Патоцкіх|Патоцкім]], [[Род Ласкарысаў|Ласкарысам]], [[Род Мілашэўскіх|Мілашэўскім]]. == Архітэктура == Сядзібны дом — мураваны прамавугольны ў плане двухпавярховы аб’ём, накрыты [[вальмавы дах|вальмавым дахам]]. Цэнтральны ўваход вылучаны неглыбокім [[рызаліт]]ам з [[мансарда]]й. Фасады члянёны лучковымі аконнымі праёмамі і вузкімі [[Лапатка, архітэктура|лапаткамі]] ў прасценках. Планіроўка дома галерэйная, памяшканні перакрыты крыжовымі скляпеннямі. Парк пейзажнага тыпу з дрэвамі мясцовых парод, як то [[ліпа|ліпы]], [[клён]]а, [[Таполя|таполі]] і інш. == Літаратура == * {{крыніцы/ЗП|}} * {{крыніцы/Архітэктура Беларусі (1993)|}} == Спасылкі == {{ГККРБ|412Г000467}} * {{radzima|object/1743}} * {{ГБ|http://globustut.by/zhodishki/index.htm#manor_main}} [[Катэгорыя:Сядзібы Беларусі]] [[Катэгорыя:Жодзішкі]] [[Катэгорыя:Славутасці Смаргонскага раёна]] [[Катэгорыя:Род Мілашэўскіх]] [[Катэгорыя:Род Ласкарысаў]] [[Катэгорыя:Род Патоцкіх]] hcaql2n54nl4ldk8jxsuulatjpsog4n 0 151827 4164705 4105185 2022-07-25T16:20:12Z JerzyKundrat 174 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Аграгарадок |беларуская назва = Кажан-Гарадок |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = BIA Kożangródek COA.png |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Church_of_Saint_Nicholas_in_Kažan-Haradok_(3).jpg |подпіс = |lat_dir =N|lat_deg = 52 | lat_min = 12 | lat_sec = 57 |lon_dir =E|lon_deg = 27 | lon_min = 0 | lon_sec = 46 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён = Лунінецкі |сельсавет2 = Гарадоцкі |пасялковы савет = |карта краіны = <!-- альтэрнатыўная --> |карта рэгіёна = <!-- альтэрнатыўная --> |карта раёна = <!-- альтэрнатыўная --> |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1493 |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 1647 |паштовы індэкс = 225660 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kazhan-Haradok |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Кажа́н-Гарадо́к'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Kažan-Haradok}}, {{lang-ru|Кожан-Городок}}) — [[аграгарадок]] у [[Лунінецкі раён|Лунінецкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]], на рацэ [[Рака Цна, прыток Прыпяці|Цна]]. Уваходзіць у склад [[Гарадоцкі сельсавет, Лунінецкі раён|Гарадоцкага сельсавета]]. Размешчаны за 4 км ад упадзення [[Рака Цна, прыток Прыпяці|Цны]] ў [[Рака Прыпяць|Прыпяць]]. За 17 кіламетраў на паўднёвы ўсход ад [[Горад Лунінец|Лунінца]], 257 кіламетраў ад [[Брэст]]а. == Гісторыя == Упершыню Кажан-Гарадок успамінаецца ў [[1493]] г. пад назвай '''Гарадзец''', уласнасць [[Пётр Мантыгірдавіч Белы|П. Мантыгірдавіча]]. У [[1599]] г. мястэчка [[Новагародскі павет|Навагрудскага павета]]. З [[1613]] г. цэнтр воласці, 116 двароў, [[царква]], належаў Ю. Падбярэзскаму. У [[1635]] г. пабудаваны кальвінскі збор. Пазней уласнасць Тарнаўскіх. У [[1655]] г. у час [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай, 1654—1667|вайны Расіі з Рэччу Паспалітай]] спалены рускім войскам. У [[1702]] г. захоплены атрадамі шведскага караля [[Карл XII|Карла XII]]. У [[1744]] г. праваслаўная царква перададзена [[Уніяцкая царква на Беларусі|ўніятам]]. З [[1795]] г. у Расійскай імперыі, цэнтр воласці [[Пінскі павет (Расійская імперыя)|Пінскага павета]]. З пачатку [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] па [[1939]] г. вёска знаходзілася ва ўласнасці шляхецкага [[род Шчытоў|роду Шчытоў (Шчытоў-Неміровічаў)]]. У [[1818]] г. пабудавана [[Свята-Мікалаеўская царква, Кажан-Гарадок|Мікалаеўская царква]], якая была ў [[1876]] г. перабудавана. У [[1863]] г. адкрыта 2-класная царкоўная школа (у [[1886]] г. навучалася 36 хлапчукоў). У [[1897]] г. пражывала 3894 жыхара, у т.л. 1597 яўрэяў, царква, каталіцкая капліца, сінагога, 2 яўрэйскія малітоўныя дамы, школа, 3 млыны, 10 крамаў, заезны двор, штогод праводзілася некалькі кірмашоў. У [[1920]] — [[1939]] гг. была ў складзе [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Другой Рэчы Паспалітай]], цэнтр [[Гміна|гміны]] (да [[1928]] г.) [[Лунінецкі павет|Лунінецкага павета]]. З канца [[1939]] г. у складзе [[БССР|Беларускай ССР]], з [[1940]] г. цэнтр Гарадоцкага сельсавета ў [[Лунінецкі раён|Лунінецкім раёне]]. Перад [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайной]] у вёсцы жыло 3540 чалавек на 720 дварах<ref name="Бер">[http://db.narb.by/search/2058 Кожан-Городок] {{ref-ru}}</ref>. У кастрычніку [[1942]] г. нямецкія акупацыйныя ўлады спалілі 152 дамоў, загубілі 975 чал. У [[1971]] г. — 2416 жыхароў, 656 двароў. З [[1991]] г. вёска знаходзіцца у складзе суверэннай [[Беларусь|Беларусі]]. == Славутасці == [[Файл:Nikolaevskaya Church in Kozhan Gorodok.JPG|thumb|злева|250px|[[Свята-Мікалаеўская царква, Кажан-Гарадок|Свята-Мікалаеўская царква]]]] [[Файл:Кажан-Гарадок. Дубы-веліканы (03).jpg|thumb|Дуб-велікан]] [[Файл:Кажан-Гарадок. Дубы-веліканы (01).jpg|thumb|Дуб-велікан]] * [[Свята-Мікалаеўская царква, Кажан-Гарадок|Свята-Мікалаеўская царква]] (1818) — {{ГККРБ 4|112Г000458}} * [[Сімяонаўская царква, Кажан-Гарадок|Сімяонаўская царква]] 19 ст. * [[Кажан-Гарадок, археалагічныя помнікі|Археалагічныя помнікі]] * [[Кажан-Гарадоцкія дубы-веліканы]] — батанічны помнік прыроды рэспубліканскага значэння. * [[Відушава гара]] — сакральная гара каля вёскі, недалёка ад упадзення ракі Цны ў Прыпяць. === Страчаная спадчына === * [[Кажан-Гарадоцкая векавая ліпа]] — колішні батанічны помнік прыроды рэспубліканскага значэння. == Вядомыя асобы == * [[Васіль Міхайлавіч Марковіч]] (нар. 1955) — беларускі дыпламат. * [[Андрэй Данілавіч Гурбановіч]] (нар. 1945) — беларускі музыкант, аўтар песень. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1999. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2. * Гурын, М. Кажан-Гарадок / Міхаіл Гурын // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — 432 с.: іл. — С. 6. — ISBN 985-11-0041-2. * Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Ляхавіцкага раёна / БелЭн; Рэдкал.: Э. Н. Гнеўка і інш.; Уклад. Т. В. Канапацкая. — Мн.: БелЭн, 1995. – 718 с.: іл. — С. 90—93, 213—257. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.luninets.info/articles/kghistory.html З гісторыі Кажан-Гарадка] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120815043641/http://luninets.info/articles/kghistory.html |date=15 жніўня 2012 }} * ''Васіль Туміловіч''. [http://luninetsm.at.tut.by/muza/kgaradok.html Кажан-Гарадок 500-гадовы] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150416225457/http://luninetsm.at.tut.by/muza/kgaradok.html |date=16 красавіка 2015 }} {{Гарадоцкі сельсавет, Лунінецкі раён}} {{Лунінецкі раён}} [[Катэгорыя:Кажан-Гарадок| ]] [[Катэгорыя:Гарадоцкі сельсавет (Лунінецкі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Лунінецкага раёна]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Новагародскага ваяводства]] p8imfqtjv756lp5t6bozq2ljlue8axs 0 158216 4164632 4164225 2022-07-25T13:17:35Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ - Кандэ https://www.pressball.by/news/football/418420 wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Іслач |Лагатып = FC Isloch Logo.png |ШырыняЛагатыпа = 165px |ПоўнаяНазва = ЗАТ «Футбольны клуб „Іслач“» |Мянушкі = |Горад = [[Мінскі раён]], [[Беларусь]] |Заснаваны = [[2007]] |Стадыён = [[Стадыён ФК «Мінск»]] |Умяшчальнасць = 3000 |Кіраўнік = Сяргей Мельнікаў |ПасадаКіраўніка = Дырэктар |Трэнер = [[Арцём Радзькоў]] |Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] |Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = 10 месца |Сайт = https://fcisloch.by/ <!--Форма--> | pattern_la1 = _jomagold2w | pattern_b1 = _jomatiger3wrb | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = _joma19wbr | pattern_so1 = _finn17a | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _jomagold2rbw | pattern_b2 = _jomagold2rbw | pattern_ra2 = _jomagold2rbw | pattern_sh2 = _joma19brw | pattern_so2 = _whitetop | leftarm2 = 0033FF | body2 = 0033FF | rightarm2 = 0033FF | shorts2 = 0033FF | socks2 = 0033FF }} {{значэнні|Спасылка=Іслач}} '''«Іслач»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з [[Мінскі раён|Мінскага раёна]], заснаваны ў [[2007]] годзе. У цяперашні час выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. Назву атрымаў ад ракі [[Іслач (рака)|Іслач]], якая працякае па заходняй частцы Мінскага раёна. == Гісторыя == Быў заснаваны як калектыў фізічнай культуры (КФК), спачатку ўдзельнічаў у абласных чэмпіянатах. У 2011 годзе клуб выйграў аматарскі [[Рэгіянальны Кубак Беларусі]]. === 2012 === У сезоне 2012 «Іслач» заявілася ў [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу чэмпіянату Беларусі]]. У дэбютным сезоне клуб адразу заняў трэцяе месца і атрымаў месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]]. Таксама, паспяхова згуляўшы ў адборачных матчах, клуб трапіў у фінальную частку [[Еўрапейскі Рэгіянальны Кубак|Еўрапейскага Рэгіянальнага Кубка]]. === 2013 === У чэрвені 2013 года «Іслач» прыняла ўдзел у фінальным турніры Кубка Рэгіёнаў УЕФА ў італьянскім рэгіёне [[Венета]]. Заняўшы другое месца ў групе (1 паражэнне і 2 перамогі), каманда атрымала выніковае трэцяе месца. У Першай лізе «Іслач» спачатку выступала ўпэўнена і прэтэндавала на высокія месцы, але старт другога круга быў правалены. У выніку каманда спынілася на 9 месцы. === 2014 === Сезон 2014 каманда распачала выдатна, пасля 5 тураў знаходзілася на першым радку. Але потым пайшоў шэраг няўдач, і першы круг каманда скончыла ўжо ў ніжняй палове табліцы. Пасля няўдач улетку 2014 года быў значна зменены склад каманды, які быў папоўнены ігракамі з вопытам выступлення ў Вышэйшай лізе. У выніку «Іслач» здолела ўмяшацца ў барацьбу за трэцяе месца, якое давала права на стыкавыя матчы за месца ў Вышэйшай лізе. Але, згуляўшы ўнічыю ў чатырох апошніх турах, «Іслач» засталася на сёмым месцы. === 2015 === З самага пачатку сезона 2015 «Іслач» разглядалася як адзін з галоўных прэтэндэнтаў на выхад у Вышэйшую лігу. Каманда хутка захапіла лідарства ў табліцы. Пазней часам першы радок «Іслач» саступала магілёўскаму [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпру»]] і [[ФК Гарадзея|«Гарадзеі»]], але здолела роўна прайсці ўвесь сезон і ў выніку стала пераможцам Першай лігі, а нападнік каманды [[Аляксандр Алумона]] з 20 галамі стаў найлепшым бамбардзірам чэмпіянату. === 2016 === Дэбютны сезон у Вышэйшай лізе для каманды пачаўся паспяхова, «Іслач» апынулася сярод лідараў і доўгі час ішла ўверсе табліцы. У другой палове чэмпіянату вынікі пайшлі на спад, каманда апусцілася ніжэй, але паспяховы фініш дазволіў скончыць сезон на сёмым месцы. Цяжкі ўдар па «Іслачы» быў нанесены скандалам з дагаварным матчам (30 красавіка ў матчы пятага тура «Іслач» саступіла брэсцкаму [[ФК Дынама Брэст|«Дынама»]] 2:4, але пазней вынік быў ануляваны і «Іслачы» прысуджана паражэнне 0:3), з-за якога з клуба былі зняты 7 ачкоў у сезоне 2017. === 2017 === Пачаўшы сезон са штрафам у 7 ачкоў, каманда доўгі час на магла набраць ачкі, хоць гуляла няблага. За першую палову сезона «Іслач» набрала 7 ачкоў і выйшла па колькасці набраных ачкоў у 0. За восем тураў да фінішу адставанне ад выратавальнага 14-га месца складала 11 ачкоў. Аднак, клуб з Мінскага раёна выдатна правёў фінальны этап, атрымаўшы ў васьмі матчах шэсць перамог, за тур да фінішу забяспечыўшы захаванне месца ў Вышэйшай лізе. У выніку «Іслач» скончыла сезон на 11-м месцы. === 2018 === У сезоне 2018 «Іслач» была адным з сераднякоў, аднак знаходзілася ў ніжняй частцы табліцы, не маючы магчымасці ўзняцца вышэй. Няўдалы адрэзак у пачатку другой паловы турніру, калі каманда апусцілася блізка да зоны вылету, атрымалася пераадолець дзякуючы перамогам над лідарамі — салігорскім [[ФК Шахцёр Салігорск|«Шахцёрам»]] і [[ФК БАТЭ|БАТЭ]]. У выніку «Іслач» скончыла сезон на дзясятым радку. === 2019 === У сезоне 2019 «Іслач» вырашыла змагацца за больш высокія месцы, галоўны трэнер [[Віталь Жукоўскі]] агучыў задачу ў 50 набраных ачкоў у Вышэйшай лізе і барацьбу за еўракубкавыя месцы. Значна абнавіўся склад, былі запрошаны вопытныя ігракі, а таксама шэраг перспектыўных легіянераў. У выніку каманда добра пачала сезон — ішла ўверсе табліцы ў Вышэйшай лізе, у Кубку Беларусі выбіла ў чвэрцьфінале БАТЭ, а ў паўфінале толькі ў дадатковы час саступіла «Шахцёру». Пазней вынікі ў чэмпіянаце пайшлі на спад, асноўным стала змаганне за чацвёрты радок, аднак у канчатковай табліцы «Іслач» заняла пятае месца. === 2020 === У 2020 годзе «Іслач» стала больш увагі надаваць маладым ігракам, які запрашаліся з іншых клубаў, таксама да асноўнай каманды падцягваліся ўласныя дублёры. Пры гэтым клуб захаваў асноўных ігракоў і ўзмацніўся некалькімі вопытнымі выканаўцамі. У турнірнай табліцы каманда амаль увесь час знаходзілася ў сярэдзіне табліцы і ў выніку скончыла сезон сёмай. У канцы года стала вядома, што шматгадовы галоўны трэнер каманды [[Віталь Жукоўскі]] пакідае клуб і ўзначаліць барысаўскі [[ФК БАТЭ|БАТЭ]]. === 2021 === У [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|сезон 2021]] клуб увайшоў з новым галоўным трэнерам [[Арцём Аляксандравіч Радзькоў|Арцёмам Радзьковым]]<ref>{{cite web|url = https://football.by/news/147321.html|title = Артем Радьков возглавил "Ислочь"|author = |date = 2021-01-04|work = [[Football.by]]|language = ru|accessdate =2021-09-27}}</ref>. Каманда значна змяніла склад, клуб пакінулі амаль усе вопытныя ігракі, якіх замянілі маладыя выканаўцы, у тым ліку замежныя. У пачатку сезона «Іслач» дайшла да фіналу [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|Кубка Беларусі]], дзе прайграла барысаўскаму [[ФК БАТЭ|БАТЭ]]. Чэмпіянат краіны для клуба пачаўся нестабільна — прайграў меркаваным лідарам чэмпіянату, а таксама прайграў па пенальці ў 1/8 фіналу [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Кубка Беларусі]] гомельскаму [[ФК Лакаматыў Гомель|«Лакаматыву»]] з [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Першай лігі]] (3:3, па пенальці 4:2). Тым не меней каманда часам выдавала добрыя адрэзкі і знаходзілася пераважна ў сярэдзіне табліцы, аднак няўдалы фініш пакінуў «Іслач» на 10-м радку. == Дасягненні == * {{Сцяг|Беларусь||20px}} Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: 2015 * {{Сцяг|Беларусь||20px}} Уладальнік аматарскага [[Рэгіянальны Кубак Беларусі|Рэгіянальнага Кубка Беларусі]]: [[Рэгіянальны Кубак Беларусі па футболе 2011|2011]] * {{Бр}} Бронзавы прызёр Кубка рэгіёнаў УЕФА: 2013 == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[http://fcisloch.by/roster.asp Основной состав]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|16|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Аляксандр Свірскі]]||1999}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Цімафей Юрасаў]]||2003}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Сяргей Ігнатовіч]]||1992}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|2|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Вадзім Пігас]]||2001}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Ілья Калачоў]]||2000}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Ковель]]||1999}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Юр’евіч Сцяпанаў|Мікіта Сцяпанаў]]||1996}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ілья Балтрушэвіч]]||1999}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Гана}}|Аб|[[Фард Ібрагім]]||2000}} {{Ігрок|32|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Міхаленка]]||2001}} {{Ігрок|44|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Кірыл Глушчанкоў]]||2000}} {{Ігрок|55|{{Сцяг|Камерун}}|Аб|[[Іван Дыбанго]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Кірыл Леановіч]]||1998}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Лісаковіч]]||1999}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Зімін]]||2003}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Жураўлёў]]||2004}} {{Ігрок|70|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Алег Нікіфарэнка]]||2001}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Глеб Роўда]]||2002}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксандр Гуз]]||2004}} {{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Алег Патоцкі]]||1991}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Руслан Лісаковіч]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Нігер}}|Нап|[[Даніэл Сазах]]||1998}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Марцін Арцюх]]||1996}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзіслаў Марозаў]]||2000}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Герман Баркоўскі]]||2002}} {{Ігрок|79|{{Сцяг|Таджыкістан}}|Нап|[[Шахром Саміеў]]||2001}} {{Канец складу}} === Па-за складам === {{Склад}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ягор Кірылаў]]||2004}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Арловіч]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|37|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Некрашэвіч]]||2001}}--> <!--{{Ігрок|80|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Станіслаў Атрашкевіч]]||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Ерамінок]]||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Вадзім Мельнік]]||2001}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Аляксандр Корзун]]||2000}} {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Алег Дзіва||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Арцём Парашчанка||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Лапчук]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Данііл Гарачка||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Мікіта Далідовіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Міхаіл Кароткі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Архіп Навумчык||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Сяргей Пірожнік||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Арцём Трушынскі||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Валерый Фамін||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Максім Шамрын||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Фёдар Адашкевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Дзяніс Войчанка||2003}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Арцём Давідовіч||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Жук||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Арсеній Жукоўскі||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксандр Ішэкаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Карачун||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Качур||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Глеб Скрыпнік||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Фёдар Цішкевіч||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Алег Плют]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Уладзіслаў Гіжэўскі||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Эміль Гусейналіеў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Іван Талкачоў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Віталь Фалееў||2004}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Радзькоў]] (нар. 1985) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Паўлюковіч]] (нар. 1974) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Гарбуноў]] (нар. 1983) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Бароўскі]] (нар. 1956) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Макар]] (нар. 1981) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Камароўскі]] (нар. 1986) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Шагойка]] (нар. 1980) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Ашыхмін]] (нар. 1974) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Валерый Цыганенка]] (нар. 1981) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Зюлеў]] (нар. 1984) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Туранок]] (нар. 1986) — трэнер брамнікаў дубля == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=55|Сезон !width=120|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- | [[Сезон 2012 ФК Іслач|2012]] || style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Другая]] (Д3)|| style="background:#cc9966"|'''3''' || 36 || 21 || 7 || 8 || 61–30 || '''70''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2013 ФК Іслач|2013]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Першая]] (Д2)|| '''9''' || 30 || 11 || 8 || 11 || 39–37 || '''41''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2014 ФК Іслач|2014]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Першая]] (Д2)|| '''7''' || 30 || 11 || 12 || 7 || 39–35 || '''45''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2015 ФК Іслач|2015]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Першая]] (Д2)|| style="background:gold"|'''1''' || 30 || 20 || 9 || 1 || 76–24 || '''69''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|1/8 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2016 ФК Іслач|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] (Д1) || '''7''' || 30 || 11 || 8 || 11 || 33–39 || '''41''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Іслач|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 30 || 10 || 4 || 16 || 27–46 || '''27'''¹ ||[[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Іслач|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] (Д1) || '''10''' || 30 || 8 || 9 || 13 || 20–37 || '''33''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Іслач|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] (Д1) || '''5''' || 30 || 13 || 8 || 9 || 42–36 || '''47''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2020 ФК Іслач|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] (Д1) || '''7''' || 30 || 13 || 6 || 11 || 47–46 || '''45''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|Фіналіст]] || |- | [[Сезон 2021 ФК Іслач|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая]] (Д1) || '''10''' || 30 || 9 || 7 || 14 || 38–47 || '''34''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/16 фіналу]] || |} * ^'''1''' З каманды зняты 7 ачкоў за ўдзел ігракоў клуба ў дагаварных матчах у сезоне 2016. {{Зноскі}} == Галоўныя трэнеры == * [[Віталь Жукоўскі]] (2010 — снежань 2020) * [[Арцём Радзькоў]] (са студзеня 2021) == Спасылкі == * [https://fcisloch.by/ Афіцыйны сайт клуба] * {{globalsportsarchive|fk-islac/20338}} * {{wildstat.ru|2802|BLR_Isloch_Minsk_District}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Іслач}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Іслач]] [[Катэгорыя:ФК Іслач| ]] gv77e5pigqm7l56bojot8q3qv4l0txc 0 159511 4164850 4055048 2022-07-26T07:11:12Z Artsiom91 31770 перайшоў у ПДРМ wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Мілаш Лачны | поўнае імя = | выява = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Славакія}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Малайзія}} [[ФК ПДРМ|ПДРМ]] | нумар = | пазіцыя = [[нападнік (футбол)|нападнік]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |1998—2003| {{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Спішска-Нова-Вес|Спішска-Нова-Вес]]| |2003—2007| {{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Ружамберак|Ружамберак]]| }} | клубы = {{футбольная кар’ера |2007—2009| {{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Ружамберак|Ружамберак]]|47 (6) |2010—2012| {{Сцяг|Чэхія||20px}} [[ФК Спарта Прага|Спарта (Прага)]]|15 (0) |2011| {{Арэнда}} {{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Слован Браціслава|Слован (Браціслава)]]|12 (2) |2012| {{Арэнда}} {{Сцяг|Шатландыя||20px}} [[ФК Данды Юнайтэд|Данды Юнайтэд]]|6 (1) |2013| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]]|11 (3) |2013| {{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Ружамберак|Ружамберак]]|16 (11) |2014| {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Кайрат|Кайрат (Алматы)]]|11 (1) |2015| {{Сцяг|Польшча||20px}} [[ФК Шлёнск Уроцлаў|Шлёнск (Уроцлаў)]]|6 (0) |2015—2017| {{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Ружамберак|Ружамберак]]|56 (17) |2017—2018| {{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Жыліна|Жыліна]]|8 (0) |2018| {{Фарм-клуб}} {{Сцяг|Славакія||20px}} Жыліна II|2 (0) |2018| {{Сцяг|Грузія||20px}} [[ФК Тарпеда Кутаісі|Тарпеда (Кутаісі)]]|13 (2) |2019| {{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Серадзь|Серадзь]]|12 (4) |2020| {{Сцяг|ПАР||20px}} [[ФК Амазулу|Амазулу (Дурбан)]]|7 (0) |2020—2021| {{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Серадзь|Серадзь]]|20 (7) |2021—2022| {{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Пагронне|Пагронне (Ж’яр-над-Гронам)]]|29 (8) |2022—| {{Сцяг|Малайзія||20px}} [[ФК ПДРМ|ПДРМ (Куала-Лумпур)]]| }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2009—2010|{{Сцяг|Славакія||20px}} [[Моладзевая зборная Славакіі па футболе|Славакія (да 21)]]|12 (1)}} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 26 ліпеня 2022 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = канец 2012 }} '''Мілаш Лачны''' ({{lang-sk|Miloš Lačný}}; нар. {{ДН|8|3|1988}}, [[Левача]], [[Славакія]]) — славацкі [[футбол|футбаліст]], [[нападнік (футбол)|нападнік]] малайзійскага клуба [[ФК ПДРМ|ПДРМ]] з [[Куала-Лумпур]]а. == Клубная кар’ера == Пачынаў кар’еру ў [[ФК Ружамберак|«Ружамберку»]], пазней перайшоў у пражскую [[ФК Спарта Прага|«Спарту»]], з якой стаў чэмпіёнам Чэхіі. Не змог замацавацца ў чэшскім клубе, аддаваўся ў арэнды: спачатку ў браціслаўскі [[ФК Слован Браціслава|«Слован»]], а сезон 2012 правёў у складзе шатландскага [[ФК Данды Юнайтэд|«Данды Юнайтэд»]]. У красавіку 2013 падпісаў кантракт з гродзенскім [[ФК Нёман Гродна|«Нёманам»]]<ref>[http://offside.by/feed/418/ "Неман" подписал контракт с Милошем Лачным] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305121033/http://offside.by/feed/418/ |date=5 сакавіка 2016 }}</ref> і хутка замацаваўся ў асноўным складзе. Па заканчэнні кантракта ў ліпені 2013 года пакінуў гродзенскі клуб і вярнуўся на радзіму ў «Ружамберак»<ref>[http://goals.by/football/news/197076 Милош Лачны перешел в словацкий «Ружомберок»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130820124945/http://goals.by/football/news/197076 |date=20 жніўня 2013 }}</ref>. У лютым 2014 перайшоў у казахстанскі [[ФК Кайрат|«Кайрат»]]<ref>[http://www.football.by/news/54523.html Экс-нападающий "Немана" подписал контракт с "Кайратом"]</ref>. У першай палове 2015 года гуляў за польскі [[ФК Шлёнск Уроцлаў|«Шлёнск»]], дзе, аднак, не здолеў замацавацца ў аснове, і ўлетку пакінуў клуб. У верасні 2015 года чарговы раз далучыўся да [[ФК Ружамберак|«Ружамберка»]], пакінуў яго ў жніўні 2017 года і неўзабаве далучыўся да [[ФК Жыліна|«Жыліны»]]. У ліпені 2018 года стаў іграком кутаіскага [[ФК Тарпеда Кутаісі|«Тарпеда»]], у складзе якога выйграў Кубак Грузіі. У лютым 2019 года вярнуўся ў Славакію, папоўніўшы склад клуба [[ФК Серадзь|«Серадзь»]], гуляў у камандзе да канца сезона 2018/19. У пачатку 2020 года далучыўся да паўднёваафрыканскага клуба [[ФК Амазулу|«Амазулу»]], дзе гуляў да верасня, пасля вярнуўся ў «Серадзь». У ліпені 2021 года стаў іграком [[ФК Пагронне|«Пагроння»]]. У ліпені 2022 года перабраўся ў малайзійскі [[ФК ПДРМ|ПДРМ]]. == Міжнародная кар’ера == Гуляў за моладзевую зборную Славакіі. == Дасягненні == * {{Сцяг|Чэхія||20px}} {{Зл}} [[Чэмпіянат Чэхіі па футболе|Чэмпіён Чэхіі]]: [[Чэмпіянат Чэхіі па футболе 2009/2010|2010]] * {{Сцяг|Чэхія||20px}} {{Ср}} Срэбраны прызёр [[Чэмпіянат Чэхіі па футболе|чэмпіянату Чэхіі]]: [[Чэмпіянат Чэхіі па футболе 2010/2011|2011]] * {{Сцяг|Казахстан||20px}} {{Бр}} Бронзавы прызёр [[Чэмпіянат Казахстана па футболе|чэмпіянату Казахстана]]: [[Чэмпіянат Казахстана па футболе 2014|2014]] * {{Сцяг|Славакія||20px}} {{Бр}} Бронзавы прызёр [[Чэмпіянат Славакіі па футболе|чэмпіянату Славакіі]]: [[Чэмпіянат Славакіі па футболе 2016/2017|2017]] * {{Сцяг|Грузія||20px}} {{Бр}} Бронзавы прызёр [[Чэмпіянат Грузіі па футболе|чэмпіянату Грузіі]]: [[Чэмпіянат Грузіі па футболе 2018|2018]] * {{Сцяг|Грузія||20px}} Уладальнік [[Кубак Грузіі па футболе|Кубка Грузіі]]: [[Кубак Грузіі па футболе 2018|2018]] {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Лачны Мілаш}} [[Катэгорыя:Футбалісты Славакіі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Ружамберак]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Спарта Прага]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Слован Браціслава]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Данды Юнайтэд]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Нёман Гродна]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Кайрат Алматы]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шлёнск Уроцлаў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Жыліна]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарпеда Кутаісі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Серадзь]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК АмаЗулу]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Пагронне]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК ПДРМ]] 4z980rwt2x174fv0gi4fmeiedv56zfv 0 164590 4164645 4117593 2022-07-25T13:44:00Z Ellis Novak 30436 /* Біяграфія */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Тэатральны дзеяч | Імя = Гаэтана Вестрыс | Арыгінал імя = {{lang-it|Gaetano Vestris}} | Выява = Thomas Gainsborough - Gaëtan Vestris.jpg | Шырыня = 220px | Апісанне выявы = [[Томас Гейнсбара]] ''Партрэт Гаэтана Вестрыса'' | Імя пры нараджэнні = Гаэтана Апалінэ Бальдасарэ Вестры ({{lang-it|Enrico CecchettiGaetano Apolline Baldassarre Vestris}}) | Дата нараджэння = | Месца нараджэння = | Дата смерці = | Месца смерці = | Прафесія = | Грамадзянства = {{ITA}}→{{FRA}} | Гады актыўнасці = | Тэатр = | Узнагароды = | imdb_id = }} '''Гаэтана Апаліна Бальтазар Вестрыс''' ({{ДН|18|4|1729}}, [[Фларэнцыя]] — {{ДС|23|9|1808}}, [[Парыж]]) — італьянскі {{Артыст балета|Францыі|Італіі|XVIII стагоддзя}}, {{балетны педагог|Францыі|XVIII стагоддзя}} і {{балетмайстар|Францыі|XVIII стагоддзя}}. == Біяграфія == Вучыўся ў Парыжы ў танцоўшчыка [[Луі Дзюпрэ (танцоўшчык)|Л. Дзюпрэ]]. У 1748 годзе дэбютаваў у «Парыжскай оперы». Вестрыс унёс шмат новага ў мастацтва танца, надаў рухам большую свабоду. Сучаснікі называлі яго «богам танца». У 1770 годзе атрымаў званне балетмайстра «Парыжскай оперы» (пазней «Гранд-Опера»), дзе ставіў балеты, імкнучыся драматызаваць танцавальныя сцэны, надаць танцу характар мімічнага дзеяння. У 1770—1776 гадах — галоўны педагог «Парыжскай оперы». У 1782 годзе пакінуў сцэну. Яго сын Агюст Вестрыс (1760—1842) быў таксама выбітным танцоўшчыкам і педагогам, сярод яго вучняў Ж. Перо, А. Бурнанвіль, [[Ф. Эльслер]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Jean-Marie Thiébaud, Notice généalogique et historique sur une famille de danseurs et d’artistes européens : les Vestris (XVIIIe-XIXe siècles), 2001, 12 p. == Спасылкі == {{Commons|Category:Gaëtan Vestris}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Вестрыс Гаэтана}} ivfftmwxozpvccf2rjpgytixn1vslu7 0 166573 4164880 3994183 2022-07-26T08:41:37Z Хомелка 6638 +[[Катэгорыя:Шаўкаводы]]; +[[Катэгорыя:Батанікі Аўстрыі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]], афармленне wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} '''Фрыдрых Хаберлант''' ({{ДН|21|2|1826}}, [[Браціслава]] — {{ДС|1|5|1878}}, [[Вена]]) — аўстрыйскі натураліст. Бацька [[Готліб Хаберлант|Г. Хаберланта]]. == Біяграфія == Скончыў сельскагаспадарчую школу ў Машанмадзьяравар (1849); з 1851 года ад’юнкт, з 1853 года прафесар сельскагаспадарчага інстытута, створанага ў 1850 годзе на аснове гэтай школы, з 1869 года кіраўнік станцыі шаўкаводства ў Герцы, з 1872 года прафесар батанікі ў Вышэйшай сельскагаспадарчай школе ў Вене. Вырашаў праблемы земляробства і раслінаводства з пазіцый фізікі і фізіялогіі раслін. Даследаваў усе фазы развіцця сельскагаспадарчых раслін і ўплыў на іх знешніх фактараў, залежнасць вільгацеўтрымальнай здольнасці глебы ад тэмпературы, вымярзання раслін і інш. Аўтар прац па штучнай ірыгацыі, акліматызацыі, шаўкаводстве, барацьбе са шкоднікамі і інш. {{Зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{DEFAULTSORT:Хаберлант}} [[Катэгорыя:Шаўкаводы]] [[Катэгорыя:Батанікі Аўстрыі]] bvnd55hghtgun26i5tmf0axn0r57brj 0 174102 4164612 4144586 2022-07-25T12:47:53Z Ellis Novak 30436 /* Першы вялікі поспех */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|тып=прозвішча|Лоу}} {{Кінематаграфіст |імя = Джуд Лоу |арыгінал імя = {{lang-en|Jude Law}} |фота = Jude Law at TIFF2.jpg |шырыня = 220пкс |імя пры нараджэнні = Дэвід Джуд Хейварт Лоу |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |прафесія = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}} |гады актыўнасці = 1986 — цяперашні час |узнагароды = [[BAFTA]] (1999) }} '''Дэвід Джуд Хейварт Лоу''' ({{lang-en|David Jude Heyworth Law}}; {{ДН|29|12|1972}}) — брытанскі {{акцёр|Вялікабрытаніі|ЗША}} тэатра і кіно. Найбольшую вядомасць набыў пасля фільмаў «Таленавіты містэр Рыплі» (1999, прэмія [[BAFTA]] за лепшую мужчынскую ролю другога плана), «Халодная гара» (2003, намінацыі на «[[Оскар, прэмія|Оскар]]» і «[[Залаты глобус]]»), «Блізкасць» (2004), а таксама «Шэрлак Холмс» (2009, намінацыя на прэмію «[[Сатурн, кінапрэмія|Сатурн]]»). == Біяграфія == Джуд Лоу нарадзіўся 29 снежня 1972 года на паўднёвым усходзе [[Лондан]]а ([[Вялікабрытанія]]), у сям'і школьных настаўнікаў Пітэра і Мэгі Лоу. Яго бацька працаваў настаўнікам малодшых класаў, а маці выкладала [[Англійская мова|англійскую мову]] дзецям бежанцаў. Джуд быў другім дзіцём у сям'і і да чатырнаццаці гадоў вучыўся ў звычайнай школе, але потым, з-за здзекаў аднакласнікаў, бацькі былі вымушаныя перавесці яго ў прыватную школу ў Далвічы. У цяперашні час бацькі Джуда валодаюць тэатральнай кампаніяй у [[Францыя|Францыі]]<ref>{{cite web | url = http://www.charlierose.com/view/interview/8744 | title = «A Conversation with Actor Jude Law» | accessdate = 16 красавіка 2014 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20090831060916/http://www.charlierose.com/view/interview/8744 | archivedate = 31 жніўня 2009 | deadurl = yes }}</ref>, а старэйшая сястра Наташа працуе фатографам<ref>{{cite web | url = http://www.elevenfineart.com/?pageid=3&listid=1&name=Natasha%20Law | title = ''Eleven Fine Art'' Gallery, London. }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.vogue.co.uk/vogue_daily/story/story.asp?SSID=1823 | title = «Fashion Law», Vogue | accessdate = 16 красавіка 2014 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20051130003104/http://www.vogue.co.uk/vogue_daily/story/story.asp?SSID=1823 | archivedate = 30 лістапада 2005 | deadurl = yes }}</ref>. === Першыя ролі === Бацькі Джуда любілі тэатр і заахвочвалі імкненне сына выступаць на сцэне, якое выявілася даволі рана. Так, ужо ва ўзросце шасці гадоў ён сыграў сваю першую ролю ў дзіцячым спектаклі, а ў дванаццаць стаў членам трупы Нацыянальнага музычнага юнацкага тэатра<ref>{{cite web | url = http://www.nymt.org.uk/ | title = National Youth Music Theatre }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.nymt.org.uk/history/alumni.html | title = «Alumni» ''National Youth Music Theatre''. | accessdate = 16 красавіка 2014 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20120625222129/http://www.nymt.org.uk/history/alumni.html | archivedate = 25 чэрвеня 2012 | deadurl = yes }}</ref>. У 1986 годзе Лоу дэбютаваў на тэлебачанні, калі з'явіўся ў адным з скетчаў перадачы для падлеткаў «Кішэнныя грошы». Ва ўзросце семнаццаці гадоў ён працягнуў сваю тэлевізійную кар'еру, сыграўшы конюха ў фільме «Глостэрскі кравец» па апавяданні-казцы пісьменніцы [[Беатрыкс Потэр]]. У тым жа годзе ён кінуў школу і прыступіў да здымак у тэлесерыяле «Сем'і», дзе сыграў ролю няшчаснага падлетка ''Нэйтана Томпсана''. Далей на працягу двух гадоў Лоу быў у асноўным заняты на тэатральных падмостках — гастраляваў па [[Італія|Італіі]] са спектаклям «Пігмаліён», у 1991 годзе зняўся ў эпізадычнай ролі ў тэлесерыяле пра [[Шэрлак Холмс|Шэрлака Холмса]], затым дэбютаваў на лонданскай сцэне ў пастаноўцы «Самы хуткі гадзіннік у Сусвеце», лепшай тэатральнай прэм'еры 1992 года па версіі часопіса «[[Time Out]]»<ref>{{cite web | url = www.kinofilms.ua/star/40_Jude_Law/biography/ | title = Биография Джуда Лоу | first = | last = | author = | authorlink = | coauthors = | date = | month = | year = | work = | publisher = | location = | page = | pages = | at = | language = ru | trans_title = | format = | doi = | archiveurl = | archivedate = | accessdate = | quote = | ref = | separator = | postscript = }}. </ref> === Пачатак кар'еры === У 1992 годзе Джуд прыняў удзел у кароткаметражным фільме «The Crane» у рамках праекта {{нп3|Брытанскі інстытут кіно|Брытанскага інстытута кінематаграфіі|ru|Британский институт кино}}<ref>{{cite web | url = http://www.bfi.org.uk/ | title = British Film Institute }}</ref>, а ў 1994 годзе ўпершыню атрымаў галоўную ролю ў кіно, калі зняўся ў маладзёжным крымінальным [[трылер]]ы «Шопінг» {{нп3|Пол Уільям Скот Андэрсан|Пола Андэрсана|ru|Андерсон, Пол Уильям Скотт}} — фільме аб маладых хуліганах, якія ў пагоні за вострымі адчуваннямі зганялі дарагія аўтамабілі і разбівалі іх аб вітрыны крам. Гэтая карціна правалілася ў пракаце, аднак на здымках Джуд пазнаёміўся са сваёй будучай жонкай [[Сэдзі Фрост]] («Дракула Брэма Стокера»), якая іграла ''Джо'', сяброўку яго героя ''Білі''. Затым Лоу вярнуўся ў тэатр, дзе з'явіўся ў пастаноўках «Снежная архідэя», «Жывуць як свінні» і «Смерць гандляра». У 1994 годзе ён узяў удзел у трагікамедыі «Жудасныя бацькі» па п'есе [[Жан Както|Жана Както]] — гэтая праца мела скандальнае адценне, так як усю першую сцэну другога акта, дзе яго персанаж прымаў ванну, Джуд іграў аголеным. «Жудасныя бацькі» прынеслі яму першыя прыкметныя сімпатыі гледачоў і намінацыю на {{нп3|Прэмія Лоўрэнса Аліўе|прэмію Лоўрэнса Аліўе|ru|Премия Лоуренса Оливье}} за лепшы тэатральны дэбют. В 1995 году пастаноўка пад новай назвай «Нясціпласць» адправілася за акіян, дзе партнёркай Джуда ў [[Брадвейскі тэатр|Брадвейскім тэатры]] стала знакамітая {{нп3|Кэтлін Цёрнэр|Кэтлін Цёрнэр|ru|Тёрнер, Кэтлин}}. «Нясціпласць» мела ў [[ЗША]] вялікі поспех — Лоу быў намінаваны на {{нп3|Тоні, прэмія|прэмію Тоні|ru|Тони (премия)}} як лепшы акцёр другога плана, а затым як лепшы акцёр-пачатковец на [[Прэмія Іэна Чарльстана|прэмію Іэна Чарльстана]] (у тым ліку за удзел у спектаклі «Іёна» па п'есе старажытнагрэчаскага [[драматург]]а [[Еўрыпід]]а). Пасля тэатральнага поспеху прыйшлі першыя ўдалыя ролі ў кіно, якія вызначылі яго акцёрскае [[амплуа]]. У 1996 годзе Лоу ўзяў удзел у здымках [[Меладрама|меладрамы]] «Кахаю цябе, не кахаю цябе», затым была другарадная роля ў драме «Схільнасць» пра [[Гомасексуальнасць у Трэцім рэйху|пераслед гомасексуальных мужчын у Трэцім рэйху]]. У 1997 годзе Джуд зняўся ў біяграфічнай драме «Уайльд». Знакамітага пісьменніка і паэта [[Віктарыянская эпоха|Віктарыянскай эпохі]] [[Оскар Уайльд|Оскара Уайльда]] сыграў вядомы брытанскі акцёр {{нп3|Стывен Фрай||ru|Фрай, Стивен}}, а Лоу выканаў ролю арыстакрата ''Бозі, лорда {{нп3|Альфрэд Дуглас|Альфрэда Дугласа|ru|Дуглас, Альфред}}'', палюбоўніка і блізкага сябра пісьменніка. Гэтая роля прынесла Лоу ўзнагароду таблоіда [[Evening Standard]] за лепшы дэбют<ref>[http://www.imdb.com/Sections/Awards/Evening_Standard_British_Film_Awards/1998 «Jude Law, Most Promising Newcomer»]. ''[[Evening Standard British Film Awards]]''. 1998.</ref>. === Галівуд === [[Файл:JudeLaw06TIFF.jpg|міні|злева|На кінафестывалі ў Таронта ў 2006 годзе.]] Пасля поспеху ў Вялікабрытаніі Лоу за кароткі час зняўся ў некалькіх [[галівуд]]скіх фільмах. У 1997 годзе ён сыграў ролю паралізаванага інваліда ''Джэрома Мораў'' у фантастычным трылеры «Гатака». Яго партнёрамі на былі [[Ума Турман]] і {{нп3|Ітан Хоўк|Ітан Хоўк|ru|Хоук, Итан}}, а музыку да фільма напісаў брытанскі кампазітар [[Майкл Найман]]. Паводле сюжэта ''Джэром Мораў'' дапамог персанажу Хоўка здзейсніць сваю мрою — паляцець у [[космас]]. Нягледзячы на добрыя водгукі крытыкаў, фільм праваліўся ў пракаце, сабраўшы усяго 12 з паловай мільёнаў долараў<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=gattaca.htm | title = Gattaca — Box Office Mojo }}</ref>, маючы бюджэт каля 36 мільёнаў. Далей былі фільмы «Поўнач у садзе Дабра і Зла» ([[1997]]) — крымінальная драма [[Клінт Іствуд|Клінта Іствуда]] па аднайменнаму раману [[Джон Бэрэнт|Джона Бэрэнта]], дзе Лоу іграў ''Білі Хэнсана'', палюбоўніка персанажа [[Кевін Спейсі|Кевіна Спейсі]] — і рамантычная [[камедыя]] «Музыка з іншага пакою» ([[1998]]). 2 верасня 1997 года Лоу, якому было 25, ажаніўся з трыццацідвухгадовай актрысай [[Сэдзі Фрост]]<ref name="Узнай всё">{{cite web | url = http://www.uznayvse.ru/znamenitosti/%D0%B4%D0%B6%D1%83%D0%B4-%D0%BB%D0%BE%D1%83.html | title = Джуд Лоу фото, биография, личная жизнь Джуда Лоу (рост, дети) | first = | last = | author = | authorlink = | coauthors = | date = | month = | year = 2009 | work = | publisher = | location = | page = | pages = | at = | language = ru | trans_title = | format = | doi = | archiveurl = | archivedate = | accessdate = | quote = | ref = | separator = | postscript = }}</ref>, з якой пазнаёміўся за тры гады да гэтага на здымках «Шопінга». Вяселле адбылося ў [[Англія|Англіі]], на баржы пасярод [[Канал, гідраграфія|канала]] [[Гранд-Юніон]], які з'ядноўвае рэкі [[Рака Тэмза|Тэмзу]] і [[Рака Трэнт|Трэнт]]. У тым жа 1997 годзе Джуд Лоу разам з жонкай і некалькімі брытанскімі акцёрамі — [[Юэн Мак-Грэгар|Юэнам Мак-Грэгарам]], [[Шон Пертві|Шонам Пертві]] і іншымі — арганізаваў уласную кінакампанію Natural Nylon<ref name="Узнай всё" /> (от зліцця назвы гарадоў NY і London). Кампанія існавала да 2004 года і прадзюсіравала фільмы «Экзістенцыя», «Уласнасць Махоуоні», «Нябесны Капітан і свет будучыні». Пасля кароткіх творчых вакацый Лоу павярнуўся да працы і ў 1998 годзе разам з Сэдзі зняўся ў драме «Канчатковы мантаж». Далей была больш удалая работа<ref name="Узнай всё" /> ў Вялікабрытаніі — трылер «Мудрасць кракадзілаў» ([[1998]], у амерыканскім пракаце ішоў пад назвай «Immortality» (Немагчымасць)), у якім Лоу сыграў ролю [[вампір]]а, які спакушаў жанчын у пошуках ідэальнай каханай. У наступным годзе Лоу зняўся ў фантастычным трылеры [[Дэвід Кроненберг|Дэвіда Кроненберга]] «Экзістэнцыя» разам з такімі вядомымі акцёрамі, як {{нп3|Джэніфер Джэферсан Лі|Джэніфер Джэферсан Лі|ru|Ли, Дженнифер Джейсон}}, [[Іэн Холм]] і {{нп3|Уілем Дэфо|Уілем Дэфо|ru|Дефо, Уиллем}}. У тым жа годзе Лоу з'явіўся ў невялікай ролі сакратара ў касцюмнай драме «Прысутнасць духу» па навеле амерыканскага пісьменніка [[Генры Джэймс]]а «Паварот вінта». Падчас сваёй галівудскай кар'еры Джуд Лоу не адмаўляўся ад праектаў на сваёй бацькаўшчыне. У 1999 году ён стае рэжысёрам і здымае адзін з эпізодаў фільма «Гісторыі падземкі» для брытанскага тэлеканала [[Sky TV]]. У працы над гэтым фільмам, які складаецца з дзевяці навел, акрамя Лоу ўдзельнічалі [[Юэн Мак-Грэгар]], [[Стывен Хопкінс]], [[Боб Хоскінс]] і іншыя рэжысёры. === Першы вялікі поспех === Хоць мінулыя работы Лоу ў кіно былі адносна ўдалыя, першае сапраўднае прызнанне ён атрымаў, калі зняўся ў 1999 годзе ў фільме [[Энтані Мінгела|Энтані Мінгелы]] «Таленавіты містэр Рыплі», дзе яго партнёрамі былі такія жа маладыя акцёры [[Мэт Дэйман]] і [[Гвінет Пэлтрау]]. У гэтым псіхалагічным трылеры па аднайменнаму раману [[Патрыцыя Хайсміт|Патрыцыі Хайсміт]] Лоу сыграў ролю багатага ''Дыкі Грынліфа'', аб’екта зайздрасці і жадання ''Тома Рыплі'', героя Мэта Дэймана. У выніку ''Рыплі'' забівае ''Грынліфа'' і прысвойвае сабе яго імя, палажэнне і вобраз жыцця. Карціна мела грандыёзны поспех. Пры бюджэце ў 40 мільёнаў долараў яна сабрала ў пракаце 81 мільён<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=talentedmrripley.htm | title = The Talented Mr. Ripley — Box Office Mojo }}</ref>, заваявала прызнанне гледачоў і высокую ацэнку крытыкаў, якія пісалі, што Лоу ўдалося перадаць вобраз высакамернага ''Дыкі'' — прыцягальнага і ў той жа час такога, што выклікае непрыязнасць<ref>{{cite web | url = http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/c/a/1999/12/25/DD25720.DTL | title = San Francisco Chronicle ''As the supercilious Dickie, the tawny Law catches exactly his character’s curious balance of attraction and repulsion.'' }} </ref>. За ігру ў «Таленавітым містэры Рыплі» Джуд быў намінаваны на некалькі прэстыжных кінапрэмій (у тым ліку на «[[Оскар, прэмія|Оскар]]» і «[[Залаты глобус]]») і ў выніку атрымаў прэмію [[BAFTA, прэмія|Брытанскай Акадэміі кіно і тэлебачання]] як лепшы акцёр другога плана. === Працяг кар'еры === У 2000 годзе Лоу працаваў у Вялікабрытаніі, здымаўся разам з Сэдзі ў гангстэрскай камедыі «Каханне, Чэсць і Паслухмянасць» у ролі пляменніка аднаго з крымінальных босаў Паўночнага Лондана. Фільм прадзюсіравала кампанія «Natural Nylon». Фільм выйшаў на экраны 9 лютага 2001 года і праваліўся ў пракаце. Лоу павярнуўся да Галівуду і ў 2001 годзе зняўся ў ваеннай драме {{нп3|Жан-Жак Анно|Жан-Жака Анно|ru|Анно, Жан-Жак}} «Вораг каля брамы». Падзеі фільма праходзяць у [[СССР]] у 1942 годзе. На фоне [[Сталінградская бітва|бітвы за Сталінград]] разгортваецца гісторыя пра драматычны паядынак двух [[снайпер]]аў — Васіля Зайцава, ролю якога сыграў Лоу, і [[маёр]]а Кёніга, найлепшага стрэлка [[вермахт]]а ({{нп3|Эд Харыс|Эд Харыс|ru|Харрис, Эд}}). Нягледзячы на паспяховы пракат, фільм быў даволі стрымана прыняты крытыкамі, асабліва ў краінах былога СССР<ref>{{cite web | url = http://msk.afisha.ru/cinema/movie/?id=245596 | title = Афиша. ''Хороший французский режиссёр Жан-Жак Анно хотел сделать хорошее кино о русском патриотизме в стиле старых военных фильмов. Получилось у него это неубедительно.'' }}</ref> — з-за таго, што ў фільме прысутнічалі шмат гістарычных ляпаў і неадпаведнасцей, якія былі добра заметныя гледачу з постсавецкіх краін. [[Файл:Jude Law Cannes 2011 2.jpg|міні|справа|Лоу на Каннскім кінафестывалі 2011 года]] У тым жа 2001 годзе Лоу прыняў прапанову [[Стывен Спілберг|Стывена Спілберга]] ўзяць удзел у фантастычнай драме «[[Штучны розум, фільм|Штучны розум]]». Гэта карціна, якую на працягу дваццаці пяці гадоў хацеў, але не паспеў зняць [[Стэнлі Кубрык]]. У гэтым фільме пра пакінутага прыёмнымі бацькамі хлопчыка-робата, які хацеў стаць сапраўдным чалавекам, Лоу сыграў ролю ''Жыгала Джо'' — робата-палюбоўніка, які быў запраграмаваны дастаўляць задаволенне жанчынам. Ігра Лоу была прызнана добрай крытыкамі і атрымала намінацыю на «Залаты глобус» і іншыя прэміі. Пры бюджэце ў 100 мільёнаў долараў зборы фільма ў сусветным пракаце перасягнулі 230 мільёнаў<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=ai.htm | title = Artificial Intelligence: AI — Box Office Mojo }}</ref>. Лоу таксама давялося выканаць [[балет]] у фільме<ref>{{cite web | url = http://www.contactmusic.com/new/xmlfeed.nsf/story/law-is-natural-ballet-star | title = «Law Is Natural Ballet Star». ''contactmusic.com'' }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.bravotv.com/Inside_the_Actors_Studio/guest/Jude_Law | title = Inside the Actors Studio | accessdate = 16 красавіка 2014 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070610062205/http://www.bravotv.com/Inside_the_Actors_Studio/guest/Jude_Law | archivedate = 10 чэрвеня 2007 | deadurl = yes }}</ref>. Далей была работа ў крымінальнай драме {{нп3|Сэм Мендэса|Сэм Мендэса|ru|Мендес, Сэм}} «Пракляты шлях» (2002), дзе партнёрамі Лоу былі такія знакамітыя акцёры, як [[Том Хэнкс]] і [[Пол Ньюман]]. Дзякуючы гэтаму фільму свет пазнаў іншага Лоу — роля неахайнага наёмнага забойцы ''Харлена Магуайра'' рэзка кантраставала з яго папярэднімі работамі ў кіно. Фільм, прэм'ера якога адбылася 12 ліпеня 2002 года, з поспехам прайшоў у кінатэатрах і быў намінаваны на атрыманне прэстыжных узнагарод. 2003 год выявіўся таксама вельмі ўдалым для акцёра, нягледзячы на тое, што ён зняўся ўсяго ў адным фільме — драме Энтані Мінгелы «Халодная гара» па аднайменнаму раману амерыканскага навеліста Чарльза Фрэйзера. Работа с Мінгелай ужо прынесла Джуду прызнанне аднойчы, і на гэты раз Лоу зноў чакаў поспех. Партнёркамі Лоу былі вядомыя актрысы [[Ніколь Кідман]] і [[Рэнэ Зелвегер]]. Сюжэт фільма адбываецца падчас [[Грамадзянская вайна ў ЗША|Грамадзянскай вайны]] паміж [[Саюз, ЗША|паўночнымі]] і [[Канфедэратыўныя Штаты Амерыкі|паўднёвымі]] штатамі Амерыкі. Герой Лоу салдат ''Інман'', які ваяваў на баку КША, пасля цяжкага паранення дэзерціруе з фронту і адпраўляецца ў родныя краі, дзе яшчэ да вайны сустрэў ''Аду Манро'' (Ніколь Кідман) і пакахаў яе. Але іхняе каханне скончылася трагічна: пасля ночы з Адай Інман загінуў. Фільм меў вялікі поспех ва ўсім свеце і сабраў 173 мільёна долараў<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=coldmountain.htm | title = Cold Mountain — Box Office Mojo }}</ref>, але атрымаў невысокую ацэнку крытыкаў. Яны пісалі, што, нягледзячы на добры сюжэт, паміж героямі Лоу і Кідман не ўспыхнула іскры, якая зрабіла бы гісторыю іх кахання больш пераканаўчай<ref>{{cite web | url = http://film.guardian.co.uk/News_Story/Critic_Review/Guardian_review/0,,1109716,00.html | title = Guardian. ''Much depends on the hanky-sogginess quotient attaching to Jude and Nicole’s love story. Law and Kidman make a handsome couple, but there aren’t many sparks flying between them.'' }}</ref>. Тым не менш «Халодная гара» была высунутая на некалькі прэмій як лепшы фільм года, а Лоу быў намінаваны на «Оскар» і «Залаты глобус» як лепшы акцёр. === Развод з Сэдзі Фрост === У той час, як кар'ера Лоу развівалася (за ролю ''Інмана'' ён атрымаў 10 мільёнаў долараў), у прыватным жыцці акцёра пачынаўся крызіс. Яго шлюб з [[Сэдзі Фрост]], якая нарадзіла Джуду дачку Айрыс і сына Раферці, быў на мяжы разводу ў асноўным праз тое, што Лоу не праводзіў с жонкай дастаткова часу. Калі ў 2002 годзе ў іх нарадзіўся сын Рубі, Джуд з-за шчыльнага графіка здымак здолеў прабыць з жонкай і нованароджаным усяго чатыры дні<ref name="LawBio"></ref>. Напруга паміж Джудам і Сэдзі значна ўзрасла пасля спекуляцый у прэсе пра сувязь Лоу з [[Ніколь Кідман]], якая была яго партнёркай па фільму «Халодная гара» і нядаўна рассталася з мужам [[Том Круз|Томам Крузам]]. Нягледзячы на тое, што абодва акцёра абвяргалі ўсе чуткі пра свой раман — Кідман нават падала на брытанскія таблоіды «[[The Sun]]» і «[[Daily Mail]]» у суд, выйграла і дамаглася публічных выбачэнняў, — у 2003 году Джуд і Сэдзі развяліся<ref>{{cite web|url=http://www.people.com/people/article/0,,627145,00.html|title=Jude Law, Sadie Frost Divorce Official|work=People.com|date=2003-10-29|accessdate=January 25, 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/64zgPJ52O?url=http://www.people.com/people/article/0,,627145,00.html|archivedate=27 студзеня 2012|deadurl=yes}}</ref><ref name="LawBio">{{cite web|url=http://www.people.com/people/jude_law/biography/0,,,00.html|title=Jude Law Biography|work=People.com|accessdate=January 25, 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/64zgQ1PMt?url=http://www.people.com/people/jude_law/biography/0,,,00.html|archivedate=27 студзеня 2012|deadurl=yes}}</ref>. На шлюбаразводным працэсе Сэдзі абвінавачвала мужа ў тым, што з-за яго неразважных паводзінаў<ref>[http://www.usatoday.com/life/2003-10-29-jude-divorce_x.htm USA Today] ''The decree nisi, or interim divorce, was granted 10 months after Frost and her 30-year-old former husband split up on the grounds of his alleged unreasonable behavior.''</ref> у яе пачалася вельмі моцная пасляродавая дэпрэсія. У давяршэнне ў сям'і Лоу трохі не адбылася трагедыя — яго маленькая дачка Айрыс з'ела таблетку {{нп3|MDMA|экстазі|ru|MDMA}}, якую яна знайшла на падлозе падчас дзіцячага свята, і была шпіталізаваная. На працягу 2003 года імя Лоу не схадзіла са старонак бульварных газет, якія абмяркоўвалі яго гісторыю разводу з Сэдзі Фрост і падрабязнасці новага рамана з актрысай {{нп3|Сіена Мілер|Сіенай Мілер|ru|Миллер, Сиенна}}, якую Джуд сустрэў падчас кастынгу акцёраў на фільм «Алфі». === Новы ўзлёт === У 2004 году кар'ера Лоу была зноў у парадку — ён здымаўся ў 6 фільмах. У двух з іх ён сыграў эпізадычныя ролі — Лоу сыграў ''Эрала Фліна'' ў біяграфічнай драме [[Марцін Скарсэзэ|Марціна Скарсэзэ]] «[[Авіятар, фільм|Авіятар]]» і быў пісьменнікам ''Леманім Снікетам'' у фільме «Серыя няшчасцяў Лемані Снікета», дзе прачытаў закадравы тэкст фільма. Далей была роля ў камедыі «Узломшчыкі сэрцаў», где вместе с Джудом снялись [[Дасцін Хофман]], {{нп3|Лілі Томлін|Лілі Томлін|ru|Томлин, Лили}} і [[Наомі Уотс]]. Лоу сыграў галоўную ролю ў фантастычным фільме «Нябесны Капітан і свет будучыні», які зняты ў стылі рэтрафэнтэзі, — ён сыграў адважнага лётчыка ''Джо Салівана'' (мянушка ''Нябесны Капітан''), які дапамагаў раскрыць змову навукоўца-вар'ята і выратаваць [[Нью-Ёрк]] канца 30-х гадоў ад нашэсця гіганцкіх робатаў. Партнёркамі Лоу на здымачнай пляцоўцы былі [[Гвінет Пэлтрау]] і [[Анджэліна Джалі]]. Нягледзячы на вядомых акцёраў і добрыя дэкарацыі, «Нябесны Капітан» не стаў папулярным у гледачоў — пры бюджэце ў 70 мільёнаў долараў (паводле іншых крыніцы — 40 млн.)<ref>[http://www.amazon.com/Sky-Captain-World-Tomorrow/dp/B000IZA9NK Amazon.com: Sky Captain and The World of Tomorrow: Gwyneth Paltrow, Jude Law, Giovanni Ribisi, Michael Gambon: Video On Demand]</ref> зборы па усяму Сусвету склалі ўсяго 57 мільёнаў<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=skycaptain.htm | title = Sky Captain and the World of Tomorrow | author = Box Office Mojo }}</ref>. [[Файл:Dom Hemingway 02 (9767303576).jpg|250px|міні|злева|На прэм'еры фільма «Дом Хэмінгуэй»]] Яшчэ ў 2004 годзе Лоу з'явіўся ў звычным амплуа — у ролі галантнага лавеласа ''Алфі'', які разбіваў жаночыя сэрцы. Меладрама «Алфі» была рэмейкам фільма 1966 года, дзе галоўную ролю сыграў [[Майкл Кейн]]. Палюбоўніц Лоу па фільму сыгралі [[С'юзан Сарандан]], {{нп3|Марыса Тамей|Марыса Тамей|ru|Томей, Мариса}} і {{нп3|Сіена Мілер|Сіена Мілер|ru|Миллер, Сиенна}}, сапраўдная сяброўка акцёра. Крытыкі не вельмі добра ацанілі акцёрскую ігру Лоу. Яны параўналі рэмейк з арыгіналам і рэзюмавалі, што, нягледзячы на тое, што Лоу больш прываблівы, чым Кейн, ігра апошняга адрознівалася большай вастрынёй<ref>{{cite web | url = http://www.empireonline.com/incinemas/ReviewComplete.asp?FID=10041 | title = ''Caine’s Alfie may not have been as likeable as Law’s, but his reality-check was undeniably more poignant.'' | author = Empire }}</ref>. [[Файл:Jude Law at TIFF1.jpg|міні|справа|На кінафестывалі ў Таронта ў 2007 годзе]] Шостым фільмам гэтага года для Лоу стала псіхалагічная драма «Блізкасць», якую зняў [[Майк Нікалс]] паводле папулярнай тэатральнай п'есы Патрыка Марбера. Фільм расказвае пра заблытаныя адносіны чатырох галоўных герояў — ''Дэна'' (Лоу), ''Эліс'' ([[Наталі Портман]]), ''Анны'' ([[Джулія Робертс]]) і ''Лары'' ([[Клайв Оўэн]]). Фільм атрымаў высокія ацэнкі крытыкаў. «Блізкасць» сабрала 115 мільёнаў долараў пры тым, што затрацілі на вытворчасць фільма 27<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=closer.htm | title = Closer | author = Box Office Mojo }}</ref>. Акрамя таго, у 2004 годзе Лоу павінен быў разам з [[Кіра Найтлі|Кірай Найтлі]] ўзяць удзел ў касцюмнай драме «Цюльпанавая ліхаманка» — фільме па матывам рамана Дэбары Могач пра каханне беднага мастака і жонкі багатага гандляра ў [[Амстэрдам]]е XVII стагоддзя. Аднак гэты праект адклалі. У жніўні 2005 года Сіена Мілер рассталася з Лоу, калі даведалася пра яго здраду з нянькай сваіх дзяцей. У лістападзе 2005 яны памірыліся, зноў разышліся ў студзені 2006 года. У лістападзе 2009 года яны ўзнавілі свае адносіны. У 2005 годзе Лоу пачаў здымацца ў рэмейку оскараноснага фільма «Уся каралеўская раць» (1949) па раману {{нп3|Роберт Пен Уорэн|Роберт Пен Уорэн|ru|Уоррен, Роберт Пенн}}, які быў напісаны паводле матываў біяграфіі [[губернатар]]а [[Штат Луізіяна|Луізіяны]] Х'юі Лонга. Партнёрамі Лоу былі [[Шон Пен]], [[Кейт Уінслет]] і іншыя акцёры. Прэм'ера фільма была запланавана на 16 снежня 2005 года, але кінакампанія «[[Sony Pictures Entertainment|Sony Pictures]]» перанесла яе на 2006 год. У снежні 2006 года на экраны выйшаў фільм Энтані Мінгелы «Уварванне» — драматычная гісторыя пра ўзаемаадносіны ландшафтнага [[архітэктар]]а ''Уіла'' (Лоу) і [[іслам|мусульманкі]] ''Аміры''. Яе сын забраўся ў яго офіс (яе ролю сыграла французская актрыса [[Жульет Бінош]]). Яшчэ Лоу завяршыў здымкі ў рамантычнай камедыі «Вакацыі» пра любоўныя нелады двух маладых жанчын (гераінь [[Камеран Дыяс]] і [[Кейт Уінслет]]), дзе ён сыграў прывабнага англічаніна ''Грэма''. У 2009 годзе, разам з [[Джоні Дэп]]ам і [[Колін Фарэл|Колінам Фарэлам]], даіграў ролю памерлага [[Хіт Леджэр|Хіта Леджэра]] ў фільме «Уяўлярыўм доктара Парнаса»<ref>{{cite web | url = http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1579062/Heath-Ledger-replaced-by-Hollywood-stars.html | title = «Heath Ledger 'replaced' by Hollywood stars» | author = ''[[The Daily Telegraph]]' }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.theglobeandmail.com/servlet/story/LAC.20080419.IMAGINARIUM19/TPStory/TPEntertainment/Movies/|title=«They did it for Heath»|author=''[[The Globe And Mail]]''|archiveurl=https://archive.today/20120526230646/http://www.theglobeandmail.com/news/arts/article32171.ece|archivedate=26 мая 2012|accessdate=16 красавіка 2014|deadurl=no}}</ref>. У канцы 2009 года выйшаў фільм рэжысёра [[Гай Рычы|Гая Рычы]] «Шэрлак Холмс», дзе Джуд Лоу сыграў сябра ''[[Шэрлак Холмс|Холмса]]'' — ''[[Доктар Уатсан|Доктара Уатсана]]''. Партнёрам па фільму стаў {{нп3|Роберт Даўні, малодшы|Роберт Даўні малодшы|ru|Дауни, Роберт (младший)}}. Фільм базіруецца не на арыгінальных творах [[Артур Конан Дойл|Артура Конан Дойла]]. За аснову сюжэту ўзятыя нарысы коміксаў Лаёнэла Уігрэма, у якіх Холмс паказаны авантурыстам. === Новыя праекты === Джуд Лоу завяршыў работу ў фільмах «Х’юга Кабрэ» і «Заражэнне», дзе ён іграў асноўныя ролі. Абодва фільма вышлі ў шырокі пракат у канцы 2011 года. 14 снежня 2011 года выйшаў другі фільм пра Шэрлака Холмса студыі [[Warner Bros.]], дзе Джуд Лоу зноў сыграў доктара Уатсана<ref>{{cite news |url=http://www.spletnik.ru/cinemanews/22204-sherlok-kholms-2-dzhud-lou-i-robert-dauni.html |title=«Шерлок Холмс 2»: Джуд Лоу и Роберт Дауни-младший тронулись в путь |author= |date=19 кастрычніка 2010 года |work=spletnik.ru |accessdate=14 лютага 2011}}</ref>. З восені 2011 года па вясну 2012 Джуд Лоу быў заняты на здымках у новай экранізацыі класічнага рамана [[Леў Мікалаевіч Талстой|Льва Талстога]] «Анна Карэніна» англійскага рэжысёра [[Джо Райт]]а, дзе сыграў ролю Аляксея Карэніна, мужа Анны. Прэм’ера адбылася 7 верасня 2012 года. У 2012 годзе выйшаў поўнаметражны анімацыйны фільм «Пад’ём абаронцаў», дзе Джуд Лоу агучыў аднаго з персанажаў<ref>{{cite news |url=http://segvat.ru/dzhud-lou-mozhet-sygrat-v-misticheskom-trillere |title=Джуд Лоу может сыграть в мистическом триллере |author= |date=16 лютага 2011 |work= |accessdate=7 красавіка 2011 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>. На пачатку 2013 года выйшаў у пракат фільм «Пабочны эфект», дзе Лоу сыграў адну з галоўных роляў — доктара Джонатана Бэнкса. У верасні 2013 года адбылася прэм’ера новага фільма з Лоу «Дом Хемінгуэй». Гэта адбылося на кінафестывалі ў Таронта. Наступны фільм — «Гасцініца „Гранд Будапешт“» — быў упершыню прадстаўлены публіцы на кінафестывалі ў Берліне ў лютым 2014 года. == Прыватнае жыццё == Пасля разлучэння з Сэдзі Фрост, у Джуда Лоу быў раман з {{нп3|Сіена Мілер|Сіенай Мілер|ru|Миллер, Сиенна}}<ref>{{cite news |url=http://www.people.com/people/article/0,26334,1014029,00.html |title=Jude Law to Marry Girlfriend Sienna Miller |author=Стефен М. Силверман |date=2005-01-05 |work=People |accessdate=2008-07-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090802205342/http://www.people.com/people/article/0,26334,1014029,00.html |archivedate=2 жніўня 2009 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090802205342/http://www.people.com/people/article/0,26334,1014029,00.html |date=2 жніўня 2009 }}</ref>, з якою ён расстаўся ў лістападзе 2006 года<ref>{{cite news |url=http://www.people.com/people/article/0,,1558340,00.html |title=Jude Law and Sienna Miller Call It Quits |author=Pete Norman |date=2006-11-12 |work=People |accessdate=2008-07-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151208115714/http://www.people.com/people/article/0,,1558340,00.html |archivedate=8 снежня 2015 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20151208115714/http://www.people.com/people/article/0,,1558340,00.html |date=8 снежня 2015 }}</ref>. 29 ліпеня 2009 года было абвешчана, што Лоу стане бацькам у чацвёрты раз пасля нядоўгіх адносін з новазеландскай мадэллю Самантай Бёрк у 2008 годзе<ref>{{cite web | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/8175836.stm | title = «Actor Law to become father again» | author = ''[[BBC]] News'' }}</ref><ref>{{cite web | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/8178330.stm | title = «US model is mother of Law’s child» | author = ''[[BBC]] News'' }}</ref>. Бёрк нарадзіла дачку Сафію 22 верасня 2009 года ў Нью-Ёрку<ref>{{cite web | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/8272486.stm | title = 'Law becomes dad for fourth time '' | author = ''[[BBC]] News'' }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.people.com/people/article/0,,20307652,00.html | title = «Hey, Jude, It’s a Girl!» | author = ''[[People]]'' }}</ref>. У снежні 2009 года было абвешчана, што Лоу аднавіў адносіны з Сiенай Мілер пасля іх галоўных роляў у асобных шоу на Брадвеі ў Нью-Ёрку восенню 2009 года<ref>{{cite web|url=http://uk.eonline.com/uberblog/b158788_Jude_Law___Sienna_Miller_Take_Romantic_Ride_in_NYC.html|title=Jude Law & Sienna Miller Take Romantic Ride in NYC|publisher=uk.eonline.com|date=2009-12-18|accessdate=2010-05-10|archiveurl=http://www.webcitation.org/64zgQhMnz|archivedate=2012-01-27}}</ref>. Яны правялі [[Каляды]] 2009 года на [[Барбадас]]е разам з трыма дзяцьмі Лоу<ref>{{cite web|url=http://uk.eonline.com/uberblog/hwood_party_girl/b159706_sienna_miller_jude_law_kids_holiday.html|title=Sienna Miller, Jude Law & Kids Holiday Together|publisher=uk.eonline.com|date=2009-12-28|accessdate=2010-05-10|archiveurl=http://www.webcitation.org/64zgRXLcF|archivedate=2012-01-27}}</ref>. У лютым 2011 года пара рассталася<ref>{{citeweb|url=http://www.people.com/people/article/0,,20464646,00.html|title=Jude Law & Sienna Miller Break Up|publisher=People|author=Саймон Перри|date=8 лютага 2011|lang=en|accessdate=2011-12-2}}</ref>. == Джуд Лоу і Беларусь == У 2011 годзе [[Беларускі свабодны тэатр]] праводзіў кампанію падтрымкі палітвязняў. Да яе далучыліся дзясяткі сусветных зорак кіно: [[Кевін Спейсі]], Джуд Лоу, [[Эд Харыс]], [[Джордж Клуні]] і іншыя.<ref>{{cite web | url = http://charter97.org/be/news/2011/11/2/44260/ | title = Джуд Лоў падтрымаў палітвязняў | first = | last = | author = | authorlink = | coauthors = | date = 2.11 | month = | year = 2011 | work = | publisher = Хартыя'97 | location = | page = | pages = | at = | language = be-x-old | trans_title = | format = | doi = | archiveurl = | archivedate = | accessdate = | quote = | ref = | separator = | postscript = }} </ref>. == Творчасць == === Фільмаграфія === {{У фільме верх}} {{У тэлефільме|1989|Конюх мэра Сэм /кароткаметражны}} {{У тэлефільме|1989|Пакінутае дзіця|The Ragged Child|Энтані Эшлі Купер}} {{У серыяле|1990||Сем'і (тэлесерыял)|Families|{{abbr|Нэйтан Томпсан|1 эпізод|0}}}} {{У серыяле|1991||Прыгоды Шэрлака Холмса (тэлесерыял)|The Adventures of Sherlock Holmes|{{abbr|Джо Барнс|1 эпізод|0}}}} {{У тэлефільме|1993|Маршал|The Marshal|Бруна}} {{У фільме|1994|The Crane|The Crane|малады мужчына /кароткаметражны}} {{У фільме|1994|Шопінг|Shopping|Білі}} {{У фільме|1996|Кахаю цябе, не кахаю цябе|I Love You, I Love You Not|Ітан}} {{У фільме|1997|Схільнасць|Bent|Штурмавік}} {{У фільме|1997|Уайльд|Wilde|Лорд Альфрэд Дуглас}} {{У фільме|1997|Гатака|Gattaca|Джэром Юджын Мораў}} {{У фільме|1997|Поўнач у саду дабра і зла|Midnight in the Garden of Good and Evil|Білі Хэнсан}} {{У фільме|1998|Музыка з іншага пакою|Music from Another Room |Дэні}} {{У фільме|1998|Канчатковы мантаж|Final Cut|Джуд}} {{У фільме|1998|Мудрасць кракадзілаў|The Wisdom of Crocodiles|Стывен}} {{У фільме|1999|Экзістэнцыя|eXistenZ|Тэд Пікуль}} {{У фільме|1999|Прысутнасць духу|Presence of Mind|сакратар}} {{У фільме|1999|Таленавіты містэр Рыплі|The Talented Mr. Ripley|Дыкі Грынліф}} {{У фільме|2000|Лонданскія псы (Каханне, Чэсць і Паслухмянасць)|Love, Honour and Obey|Джуд}} {{У фільме|2001|Вораг каля брамы|Enemy at the Gates|Васіль Рыгоравіч Зайцаў}} {{У фільме|2001|[[Штучны розум, фільм|Штучны розум]]|A.I. Artificial Intelligence|Жыгала Джо}} {{У фільме|2002|Пракляты шлях|Road to Perdition|Харлен Магуайр}} {{У фільме|2003|Халодная гара|Cold Mountain|Інман}} {{У фільме|2004|Узломшчыкі сэрцаў|I Heart Huckabees|Брэд Стэнд}} {{У фільме|2004|Нябесны Капітан і свет будучыні|Sky Captain and the World of Tomorrow|Джо Саліван}} {{У фільме|2004|Алфі|Alfie|Алфі}} {{У фільме|2004|Блізкасць|Closer|Дэн}} {{У фільме|2004|[[Авіятар (фільм)|Авіятар]]|The Aviator|Эрал Флін}} {{У фільме|2004|Серыя няшчасцяў Лемані Снікета|Lemony Snicket’s A Series of Unfortunate Events|Лемані Снікет}} {{У фільме|2006|Уся каралеўская раць|All the King’s Men|Джэк Бердэн}} {{У фільме|2006|Уварванне|Breaking and Entering|Уіл}} {{У фільме|2006|Вакацыі|The Holiday|Грэм}} {{У фільме|2007|Мае чарнічныя ночы|My Blueberry Nights|Джэрэмі}} {{У фільме|2007|Шпік|Sleuth|Майло Тындл}} {{У фільме|2009|Лютасць|Rage|Мінкс}} {{У фільме|2009|Уяўлярыўм доктара Парнаса|The Imaginarium of Doctor Parnassus|Тоні, 2-я трансфармацыя}} {{У фільме|2009|Шэрлак Холмс|Sherlock Holmes|[[Доктор Уатсан]]}} {{У фільме|2010|Патрашыцелі|Repo Men|Рэмі}} {{У фільме|2011|360|360|Майкл Дэлі}} {{У фільме|2011|Х'юга Кабрэ|Hugo Cabret|бацька Х'юга}} {{У фільме|2011|Заражэнне|Contagion|Алан Крумв'ед}} {{У фільме|2011|Шэрлак Холмс: Ігра ценяў|Sherlock Holmes: A Game of Shadows|[[Доктар Уатсан]]}} {{У мультфільме|2012|Пад'ём абаронцаў|Rise Of The Guardians|{{abbr|Пітч, Валадар начных жахаў|агучыў|0}}}}- {{У фільме|2012|Анна Карэніна|Anna Karenina|Аляксей Карэнін}} {{У фільме|2013|Пабочны эфект|Side Effects|доктор Джонатан Бэнкс}} {{У фільме|2013|Дом Хемінгуэй|Dom Hemingway|Дом Хемінгуэй}} {{У фільме|2014|[[Гатэль «Гранд Будапешт»]]|The Grand Budapest Hotel|малады пісьменнік}} {{У фільме|2014|Чорнае мора|Black Sea|капітан Робінсан}} {{У фільме|2015|Шпыгун|Spy|}} {{У фільме ніз}} === Работы на сцэне === {| class="sortable" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9; border:1px #aaa solid; border-collapse:collapse; font-size:90%;" |- bgcolor="#B0C4DE" align="center" ! Год ! На беларускай мове ! На мове арыгінала ! Роля |- |[[1987]] |Будова кузава |''Bodywork'' |Адрэналін |- |[[1988]] |Маленькія пацучаняты |''The Little Rats'' | |- |[[1988]] |Пакінутае дзіцё |''The Ragged Child'' |розныя ролі |- |[[1989]] |Іосіф і яго дзіўны рознакаляровы плашч сноў |''Joseph and the Amazing Technicolour Dreamcoat'' |Іосіф |- |[[1989]] |Каўказскі мелавы круг |''The Caucasian Chalk Circle'' | |- |- |[[1990]] |Капітан Сцірык |''Captain Stirrick'' |Нэд Сцірык |- |[[1992]] |Самы хуткі гадзіннік у Сусвеце |''The Fastest Clock in The Universe'' |Факстрот Дарлінг |- |[[1992]] |Пігмаліён |''Pygmalion'' |Фрэдзі |- |[[1993]] |Снежная архідэя |''The Snow Orchid'' |Блэйзі |- |[[1993]] |Жывуць як свінні |''Live Like Pigs'' |Кол |- |[[1993]] |Смерць коміваяжора |''Death of a Salesman'' |Хэпі |- |[[1994]] |Жудасныя бацькі |''Les Parents Terribles'' |Майкл |- |[[1995]] |Нясціпласць |''Indiscretions'' |Майкл |- |[[1995]] |Іона |''Ion'' |Іона |- |[[1999]] |Як шкада, што яна распусніца |''Tis Pity She's a Whore'' |Джаванні |- |[[2002]] |Доктар Фаўст |''Doctor Faustus'' |Доктар Фаўст |- |[[2009]] |Гамлет |''Hamlet'' |Гамлет |- |[[2011]] |Анна Крысці |''Anna Christie'' |Мэт Берк |- |[[2013]] |Генрых V |''Henry V'' |Генрых V |- |} == Водгукі крытыкаў == {{Пачатак цытаты}} «Акцёр, які грае Генрыха, V павінен пераканаць нас, што ён не толькі воін, але ён і досыць цікавая асоба ў драматычным плане, каб за ім назіраць. Гэта складаная задача, але Джуд Лоу яе вырашыў» {{Канец цытаты|крыніца={{cite web | url = http://yaokino.ru/dzhud-lou-blestjashe-igrajet-shekspira/comment-page-1 | title = Jude Law plays Shakespeare pretty well | author = Quentin Letts, Daily Mail }}}} {{Пачатак цытаты}} «Бліскучая ігра Джуда Лоу у галоўнай ролі. Джуд з яго не вельмі магутным целаскладам, здавалася б, не вельмі адпавядае вобразу героя, але яго ігра, багатая нюансамі, лепшае выкананне, якое я бачыў» {{Канец цытаты|крыніца={{cite web | url = http://yaokino.ru/dzhud-lou-blestjashe-igrajet-shekspira/comment-page-1 | title = Jude Law plays Shakespeare pretty well | author = Charles Spencer, Daily Telegraph }}}} {{Пачатак цытаты}} «З парадзелымі валасамі і мяшкамі пад вачыма, ён выглядае трохі занадта дарослым для воіна манарха, чыю маладосць высмейвае Дафін Францыі. Але Лоу рашуча і харызматычна падымае ў бой войска, якое стамілася. Яго душэўны неспакой мае некаторы сваяцтва з Гамлетам» {{Канец цытаты|крыніца={{cite web | url = http://yaokino.ru/dzhud-lou-blestjashe-igrajet-shekspira/comment-page-1 | title = Jude Law plays Shakespeare pretty well | author = Dominic Maxwell, The Times }}}} {{Пачатак цытаты}} «Лоу, моцна складзены і з галавой з залысінамі, глядзіцца некалькі больш дарослым, чым многія каралі Генры да яго. Затое гэта тлумачыць сур'ёзнасць першых сцэн. Яго складаны партрэт нацыянальнага воіна зламысніка з'яўляецца поўнай антытэзай ура-рубацы Генры» {{Канец цытаты|крыніца={{cite web | url = http://yaokino.ru/dzhud-lou-blestjashe-igrajet-shekspira/comment-page-1 | title = Jude Law plays Shakespeare pretty well | author = Paul Taylor, Independent }}}} == Узнагароды == Пералічаныя найбольш значныя ўзнагароды і намінацыі акцёра, гл. [http://www.imdb.com/name/nm0000179/awards поўны спіс на IMDb.com]. === Перамогі === * [[BAFTA]] ** 1999 — Лепшы акцёр другога плана (за фільм «Таленавіты містэр Рыплі») === Намінацыі === * [[Оскар]] ** 1999 — Лепшы акцёр другога плана (за фільм «Таленавіты містэр Рыплі») ** 2003 — Лепшы акцёр (за фільм «Халодная гара») * [[Залаты глобус]] ** 1999 — Лепшы акцёр другога плана (за фільм «Таленавіты містэр Рыплі») ** 2001 — Лепшы акцёр другога плана (за фільм «Штучны розум») ** 2003 — Лепшы акцёр (за фільм «Халодная гара») == Заўвагі == {{заўвагі|2}} == Спасылкі == {{Вікісховішча|Jude Law|Джуд Лоу}} * {{imdb name|id=0000179|name=Джуд Лоу}} * {{Ibdb|49073|Джуд Лоу}} * [http://www.talktalk.co.uk/entertainment/film/biography/artist/jude-law/biography/60 Биография актёра на Tiscali.co.uk]{{ref-en}} * [http://www.screenonline.org.uk/people/id/482080/ Jude Law at the British Film Institute’s Screenonline] * [http://ftvdb.bfi.org.uk/sift/individual/236081?view=credit Filmography Jude Law] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110804171048/http://ftvdb.bfi.org.uk/sift/individual/236081?view=credit |date=4 жніўня 2011 }} at the ''British Film Institute'' (BFI). Accessed 25 May 2008. {{Нарматыўны кантроль}} {{Прэмія BAFTA за лепшую мужчынскую ролю другога плана 1981-2000}} [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Акцёры агучвання Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі BAFTA]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сезар»]] [[Катэгорыя:Кавалеры французскага Ордэна мастацтваў і літаратуры]] {{DEFAULTSORT:Лоу Джуд}} tdq2nv3c90uaahl5prpag3jcyjjwpxx 4164681 4164612 2022-07-25T15:25:55Z StachLysy 62453 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|тып=прозвішча|Лоу}} {{Кінематаграфіст |імя = Джуд Лоу |арыгінал імя = {{lang-en|Jude Law}} |фота = Jude Law at TIFF2.jpg |шырыня = 220пкс |імя пры нараджэнні = Дэвід Джуд Хейварт Лоу |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |прафесія = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}} |гады актыўнасці = 1986 — цяперашні час |узнагароды = [[BAFTA]] (1999) }} '''Дэвід Джуд Хейварт Лоу''' ({{lang-en|David Jude Heyworth Law}}; {{ДН|29|12|1972}}) — брытанскі {{акцёр|Вялікабрытаніі|ЗША}} тэатра і кіно. Найбольшую вядомасць набыў пасля фільмаў «Таленавіты містэр Рыплі» (1999, прэмія [[BAFTA]] за лепшую мужчынскую ролю другога плана), «Халодная гара» (2003, намінацыі на «[[Оскар]]» і «[[Залаты глобус]]»), «Блізкасць» (2004), а таксама «Шэрлак Холмс» (2009, намінацыя на прэмію «[[Сатурн (кінапрэмія)|Сатурн]]»). == Біяграфія == Джуд Лоу нарадзіўся 29 снежня 1972 года на паўднёвым усходзе [[Лондан]]а ([[Вялікабрытанія]]), у сям'і школьных настаўнікаў Пітэра і Мэгі Лоу. Яго бацька працаваў настаўнікам малодшых класаў, а маці выкладала [[Англійская мова|англійскую мову]] дзецям бежанцаў. Джуд быў другім дзіцём у сям'і і да чатырнаццаці гадоў вучыўся ў звычайнай школе, але потым, з-за здзекаў аднакласнікаў, бацькі былі вымушаныя перавесці яго ў прыватную школу ў Далвічы. У цяперашні час бацькі Джуда валодаюць тэатральнай кампаніяй у [[Францыя|Францыі]]<ref>{{cite web | url = http://www.charlierose.com/view/interview/8744 | title = «A Conversation with Actor Jude Law» | accessdate = 16 красавіка 2014 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20090831060916/http://www.charlierose.com/view/interview/8744 | archivedate = 31 жніўня 2009 | deadurl = yes }}</ref>, а старэйшая сястра Наташа працуе фатографам<ref>{{cite web | url = http://www.elevenfineart.com/?pageid=3&listid=1&name=Natasha%20Law | title = ''Eleven Fine Art'' Gallery, London. }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.vogue.co.uk/vogue_daily/story/story.asp?SSID=1823 | title = «Fashion Law», Vogue | accessdate = 16 красавіка 2014 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20051130003104/http://www.vogue.co.uk/vogue_daily/story/story.asp?SSID=1823 | archivedate = 30 лістапада 2005 | deadurl = yes }}</ref>. === Першыя ролі === Бацькі Джуда любілі тэатр і заахвочвалі імкненне сына выступаць на сцэне, якое выявілася даволі рана. Так, ужо ва ўзросце шасці гадоў ён сыграў сваю першую ролю ў дзіцячым спектаклі, а ў дванаццаць стаў членам трупы Нацыянальнага музычнага юнацкага тэатра<ref>{{cite web | url = http://www.nymt.org.uk/ | title = National Youth Music Theatre }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.nymt.org.uk/history/alumni.html | title = «Alumni» ''National Youth Music Theatre''. | accessdate = 16 красавіка 2014 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20120625222129/http://www.nymt.org.uk/history/alumni.html | archivedate = 25 чэрвеня 2012 | deadurl = yes }}</ref>. У 1986 годзе Лоу дэбютаваў на тэлебачанні, калі з'явіўся ў адным з скетчаў перадачы для падлеткаў «Кішэнныя грошы». Ва ўзросце семнаццаці гадоў ён працягнуў сваю тэлевізійную кар'еру, сыграўшы конюха ў фільме «Глостэрскі кравец» па апавяданні-казцы пісьменніцы [[Беатрыкс Потэр]]. У тым жа годзе ён кінуў школу і прыступіў да здымак у тэлесерыяле «Сем'і», дзе сыграў ролю няшчаснага падлетка ''Нэйтана Томпсана''. Далей на працягу двух гадоў Лоу быў у асноўным заняты на тэатральных падмостках — гастраляваў па [[Італія|Італіі]] са спектаклям «Пігмаліён», у 1991 годзе зняўся ў эпізадычнай ролі ў тэлесерыяле пра [[Шэрлак Холмс|Шэрлака Холмса]], затым дэбютаваў на лонданскай сцэне ў пастаноўцы «Самы хуткі гадзіннік у Сусвеце», лепшай тэатральнай прэм'еры 1992 года па версіі часопіса «[[Time Out]]»<ref>{{cite web | url = www.kinofilms.ua/star/40_Jude_Law/biography/ | title = Биография Джуда Лоу | first = | last = | author = | authorlink = | coauthors = | date = | month = | year = | work = | publisher = | location = | page = | pages = | at = | language = ru | trans_title = | format = | doi = | archiveurl = | archivedate = | accessdate = | quote = | ref = | separator = | postscript = }}. </ref> === Пачатак кар'еры === У 1992 годзе Джуд прыняў удзел у кароткаметражным фільме «The Crane» у рамках праекта {{нп3|Брытанскі інстытут кіно|Брытанскага інстытута кінематаграфіі|ru|Британский институт кино}}<ref>{{cite web | url = http://www.bfi.org.uk/ | title = British Film Institute }}</ref>, а ў 1994 годзе ўпершыню атрымаў галоўную ролю ў кіно, калі зняўся ў маладзёжным крымінальным [[трылер]]ы «Шопінг» {{нп3|Пол Уільям Скот Андэрсан|Пола Андэрсана|ru|Андерсон, Пол Уильям Скотт}} — фільме аб маладых хуліганах, якія ў пагоні за вострымі адчуваннямі зганялі дарагія аўтамабілі і разбівалі іх аб вітрыны крам. Гэтая карціна правалілася ў пракаце, аднак на здымках Джуд пазнаёміўся са сваёй будучай жонкай [[Сэдзі Фрост]] («Дракула Брэма Стокера»), якая іграла ''Джо'', сяброўку яго героя ''Білі''. Затым Лоу вярнуўся ў тэатр, дзе з'явіўся ў пастаноўках «Снежная архідэя», «Жывуць як свінні» і «Смерць гандляра». У 1994 годзе ён узяў удзел у трагікамедыі «Жудасныя бацькі» па п'есе [[Жан Както|Жана Както]] — гэтая праца мела скандальнае адценне, так як усю першую сцэну другога акта, дзе яго персанаж прымаў ванну, Джуд іграў аголеным. «Жудасныя бацькі» прынеслі яму першыя прыкметныя сімпатыі гледачоў і намінацыю на {{нп3|Прэмія Лоўрэнса Аліўе|прэмію Лоўрэнса Аліўе|ru|Премия Лоуренса Оливье}} за лепшы тэатральны дэбют. В 1995 году пастаноўка пад новай назвай «Нясціпласць» адправілася за акіян, дзе партнёркай Джуда ў [[Брадвейскі тэатр|Брадвейскім тэатры]] стала знакамітая {{нп3|Кэтлін Цёрнэр|Кэтлін Цёрнэр|ru|Тёрнер, Кэтлин}}. «Нясціпласць» мела ў [[ЗША]] вялікі поспех — Лоу быў намінаваны на {{нп3|Тоні, прэмія|прэмію Тоні|ru|Тони (премия)}} як лепшы акцёр другога плана, а затым як лепшы акцёр-пачатковец на [[Прэмія Іэна Чарльстана|прэмію Іэна Чарльстана]] (у тым ліку за удзел у спектаклі «Іёна» па п'есе старажытнагрэчаскага [[драматург]]а [[Еўрыпід]]а). Пасля тэатральнага поспеху прыйшлі першыя ўдалыя ролі ў кіно, якія вызначылі яго акцёрскае [[амплуа]]. У 1996 годзе Лоу ўзяў удзел у здымках [[Меладрама|меладрамы]] «Кахаю цябе, не кахаю цябе», затым была другарадная роля ў драме «Схільнасць» пра [[Гомасексуальнасць у Трэцім рэйху|пераслед гомасексуальных мужчын у Трэцім рэйху]]. У 1997 годзе Джуд зняўся ў біяграфічнай драме «Уайльд». Знакамітага пісьменніка і паэта [[Віктарыянская эпоха|Віктарыянскай эпохі]] [[Оскар Уайльд|Оскара Уайльда]] сыграў вядомы брытанскі акцёр {{нп3|Стывен Фрай||ru|Фрай, Стивен}}, а Лоу выканаў ролю арыстакрата ''Бозі, лорда {{нп3|Альфрэд Дуглас|Альфрэда Дугласа|ru|Дуглас, Альфред}}'', палюбоўніка і блізкага сябра пісьменніка. Гэтая роля прынесла Лоу ўзнагароду таблоіда [[Evening Standard]] за лепшы дэбют<ref>[http://www.imdb.com/Sections/Awards/Evening_Standard_British_Film_Awards/1998 «Jude Law, Most Promising Newcomer»]. ''[[Evening Standard British Film Awards]]''. 1998.</ref>. === Галівуд === [[Файл:JudeLaw06TIFF.jpg|міні|злева|На кінафестывалі ў Таронта ў 2006 годзе.]] Пасля поспеху ў Вялікабрытаніі Лоу за кароткі час зняўся ў некалькіх [[галівуд]]скіх фільмах. У 1997 годзе ён сыграў ролю паралізаванага інваліда ''Джэрома Мораў'' у фантастычным трылеры «Гатака». Яго партнёрамі на былі [[Ума Турман]] і {{нп3|Ітан Хоўк|Ітан Хоўк|ru|Хоук, Итан}}, а музыку да фільма напісаў брытанскі кампазітар [[Майкл Найман]]. Паводле сюжэта ''Джэром Мораў'' дапамог персанажу Хоўка здзейсніць сваю мрою — паляцець у [[космас]]. Нягледзячы на добрыя водгукі крытыкаў, фільм праваліўся ў пракаце, сабраўшы усяго 12 з паловай мільёнаў долараў<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=gattaca.htm | title = Gattaca — Box Office Mojo }}</ref>, маючы бюджэт каля 36 мільёнаў. Далей былі фільмы «Поўнач у садзе Дабра і Зла» ([[1997]]) — крымінальная драма [[Клінт Іствуд|Клінта Іствуда]] па аднайменнаму раману [[Джон Бэрэнт|Джона Бэрэнта]], дзе Лоу іграў ''Білі Хэнсана'', палюбоўніка персанажа [[Кевін Спейсі|Кевіна Спейсі]] — і рамантычная [[камедыя]] «Музыка з іншага пакою» ([[1998]]). 2 верасня 1997 года Лоу, якому было 25, ажаніўся з трыццацідвухгадовай актрысай [[Сэдзі Фрост]]<ref name="Узнай всё">{{cite web | url = http://www.uznayvse.ru/znamenitosti/%D0%B4%D0%B6%D1%83%D0%B4-%D0%BB%D0%BE%D1%83.html | title = Джуд Лоу фото, биография, личная жизнь Джуда Лоу (рост, дети) | first = | last = | author = | authorlink = | coauthors = | date = | month = | year = 2009 | work = | publisher = | location = | page = | pages = | at = | language = ru | trans_title = | format = | doi = | archiveurl = | archivedate = | accessdate = | quote = | ref = | separator = | postscript = }}</ref>, з якой пазнаёміўся за тры гады да гэтага на здымках «Шопінга». Вяселле адбылося ў [[Англія|Англіі]], на баржы пасярод [[Канал, гідраграфія|канала]] [[Гранд-Юніон]], які з'ядноўвае рэкі [[Рака Тэмза|Тэмзу]] і [[Рака Трэнт|Трэнт]]. У тым жа 1997 годзе Джуд Лоу разам з жонкай і некалькімі брытанскімі акцёрамі — [[Юэн Мак-Грэгар|Юэнам Мак-Грэгарам]], [[Шон Пертві|Шонам Пертві]] і іншымі — арганізаваў уласную кінакампанію Natural Nylon<ref name="Узнай всё" /> (от зліцця назвы гарадоў NY і London). Кампанія існавала да 2004 года і прадзюсіравала фільмы «Экзістенцыя», «Уласнасць Махоуоні», «Нябесны Капітан і свет будучыні». Пасля кароткіх творчых вакацый Лоу павярнуўся да працы і ў 1998 годзе разам з Сэдзі зняўся ў драме «Канчатковы мантаж». Далей была больш удалая работа<ref name="Узнай всё" /> ў Вялікабрытаніі — трылер «Мудрасць кракадзілаў» ([[1998]], у амерыканскім пракаце ішоў пад назвай «Immortality» (Немагчымасць)), у якім Лоу сыграў ролю [[вампір]]а, які спакушаў жанчын у пошуках ідэальнай каханай. У наступным годзе Лоу зняўся ў фантастычным трылеры [[Дэвід Кроненберг|Дэвіда Кроненберга]] «Экзістэнцыя» разам з такімі вядомымі акцёрамі, як {{нп3|Джэніфер Джэферсан Лі|Джэніфер Джэферсан Лі|ru|Ли, Дженнифер Джейсон}}, [[Іэн Холм]] і {{нп3|Уілем Дэфо|Уілем Дэфо|ru|Дефо, Уиллем}}. У тым жа годзе Лоу з'явіўся ў невялікай ролі сакратара ў касцюмнай драме «Прысутнасць духу» па навеле амерыканскага пісьменніка [[Генры Джэймс]]а «Паварот вінта». Падчас сваёй галівудскай кар'еры Джуд Лоу не адмаўляўся ад праектаў на сваёй бацькаўшчыне. У 1999 году ён стае рэжысёрам і здымае адзін з эпізодаў фільма «Гісторыі падземкі» для брытанскага тэлеканала [[Sky TV]]. У працы над гэтым фільмам, які складаецца з дзевяці навел, акрамя Лоу ўдзельнічалі [[Юэн Мак-Грэгар]], [[Стывен Хопкінс]], [[Боб Хоскінс]] і іншыя рэжысёры. === Першы вялікі поспех === Хоць мінулыя работы Лоу ў кіно былі адносна ўдалыя, першае сапраўднае прызнанне ён атрымаў, калі зняўся ў 1999 годзе ў фільме [[Энтані Мінгела|Энтані Мінгелы]] «Таленавіты містэр Рыплі», дзе яго партнёрамі былі такія жа маладыя акцёры [[Мэт Дэйман]] і [[Гвінет Пэлтрау]]. У гэтым псіхалагічным трылеры па аднайменнаму раману [[Патрыцыя Хайсміт|Патрыцыі Хайсміт]] Лоу сыграў ролю багатага ''Дыкі Грынліфа'', аб’екта зайздрасці і жадання ''Тома Рыплі'', героя Мэта Дэймана. У выніку ''Рыплі'' забівае ''Грынліфа'' і прысвойвае сабе яго імя, палажэнне і вобраз жыцця. Карціна мела грандыёзны поспех. Пры бюджэце ў 40 мільёнаў долараў яна сабрала ў пракаце 81 мільён<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=talentedmrripley.htm | title = The Talented Mr. Ripley — Box Office Mojo }}</ref>, заваявала прызнанне гледачоў і высокую ацэнку крытыкаў, якія пісалі, што Лоу ўдалося перадаць вобраз высакамернага ''Дыкі'' — прыцягальнага і ў той жа час такога, што выклікае непрыязнасць<ref>{{cite web | url = http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/c/a/1999/12/25/DD25720.DTL | title = San Francisco Chronicle ''As the supercilious Dickie, the tawny Law catches exactly his character’s curious balance of attraction and repulsion.'' }} </ref>. За ігру ў «Таленавітым містэры Рыплі» Джуд быў намінаваны на некалькі прэстыжных кінапрэмій (у тым ліку на «[[Оскар, прэмія|Оскар]]» і «[[Залаты глобус]]») і ў выніку атрымаў прэмію [[BAFTA, прэмія|Брытанскай Акадэміі кіно і тэлебачання]] як лепшы акцёр другога плана. === Працяг кар'еры === У 2000 годзе Лоу працаваў у Вялікабрытаніі, здымаўся разам з Сэдзі ў гангстэрскай камедыі «Каханне, Чэсць і Паслухмянасць» у ролі пляменніка аднаго з крымінальных босаў Паўночнага Лондана. Фільм прадзюсіравала кампанія «Natural Nylon». Фільм выйшаў на экраны 9 лютага 2001 года і праваліўся ў пракаце. Лоу павярнуўся да Галівуду і ў 2001 годзе зняўся ў ваеннай драме {{нп3|Жан-Жак Анно|Жан-Жака Анно|ru|Анно, Жан-Жак}} «Вораг каля брамы». Падзеі фільма праходзяць у [[СССР]] у 1942 годзе. На фоне [[Сталінградская бітва|бітвы за Сталінград]] разгортваецца гісторыя пра драматычны паядынак двух [[снайпер]]аў — Васіля Зайцава, ролю якога сыграў Лоу, і [[маёр]]а Кёніга, найлепшага стрэлка [[вермахт]]а ({{нп3|Эд Харыс|Эд Харыс|ru|Харрис, Эд}}). Нягледзячы на паспяховы пракат, фільм быў даволі стрымана прыняты крытыкамі, асабліва ў краінах былога СССР<ref>{{cite web | url = http://msk.afisha.ru/cinema/movie/?id=245596 | title = Афиша. ''Хороший французский режиссёр Жан-Жак Анно хотел сделать хорошее кино о русском патриотизме в стиле старых военных фильмов. Получилось у него это неубедительно.'' }}</ref> — з-за таго, што ў фільме прысутнічалі шмат гістарычных ляпаў і неадпаведнасцей, якія былі добра заметныя гледачу з постсавецкіх краін. [[Файл:Jude Law Cannes 2011 2.jpg|міні|справа|Лоу на Каннскім кінафестывалі 2011 года]] У тым жа 2001 годзе Лоу прыняў прапанову [[Стывен Спілберг|Стывена Спілберга]] ўзяць удзел у фантастычнай драме «[[Штучны розум (фільм)|Штучны розум]]». Гэта карціна, якую на працягу дваццаці пяці гадоў хацеў, але не паспеў зняць [[Стэнлі Кубрык]]. У гэтым фільме пра пакінутага прыёмнымі бацькамі хлопчыка-робата, які хацеў стаць сапраўдным чалавекам, Лоу сыграў ролю ''Жыгала Джо'' — робата-палюбоўніка, які быў запраграмаваны дастаўляць задаволенне жанчынам. Ігра Лоу была прызнана добрай крытыкамі і атрымала намінацыю на «Залаты глобус» і іншыя прэміі. Пры бюджэце ў 100 мільёнаў долараў зборы фільма ў сусветным пракаце перасягнулі 230 мільёнаў<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=ai.htm | title = Artificial Intelligence: AI — Box Office Mojo }}</ref>. Лоу таксама давялося выканаць [[балет]] у фільме<ref>{{cite web | url = http://www.contactmusic.com/new/xmlfeed.nsf/story/law-is-natural-ballet-star | title = «Law Is Natural Ballet Star». ''contactmusic.com'' }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.bravotv.com/Inside_the_Actors_Studio/guest/Jude_Law | title = Inside the Actors Studio | accessdate = 16 красавіка 2014 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070610062205/http://www.bravotv.com/Inside_the_Actors_Studio/guest/Jude_Law | archivedate = 10 чэрвеня 2007 | deadurl = yes }}</ref>. Далей была работа ў крымінальнай драме {{нп3|Сэм Мендэса|Сэм Мендэса|ru|Мендес, Сэм}} «Пракляты шлях» (2002), дзе партнёрамі Лоу былі такія знакамітыя акцёры, як [[Том Хэнкс]] і [[Пол Ньюман]]. Дзякуючы гэтаму фільму свет пазнаў іншага Лоу — роля неахайнага наёмнага забойцы ''Харлена Магуайра'' рэзка кантраставала з яго папярэднімі работамі ў кіно. Фільм, прэм'ера якога адбылася 12 ліпеня 2002 года, з поспехам прайшоў у кінатэатрах і быў намінаваны на атрыманне прэстыжных узнагарод. 2003 год выявіўся таксама вельмі ўдалым для акцёра, нягледзячы на тое, што ён зняўся ўсяго ў адным фільме — драме Энтані Мінгелы «Халодная гара» па аднайменнаму раману амерыканскага навеліста Чарльза Фрэйзера. Работа с Мінгелай ужо прынесла Джуду прызнанне аднойчы, і на гэты раз Лоу зноў чакаў поспех. Партнёркамі Лоу былі вядомыя актрысы [[Ніколь Кідман]] і [[Рэнэ Зелвегер]]. Сюжэт фільма адбываецца падчас [[Грамадзянская вайна ў ЗША|Грамадзянскай вайны]] паміж [[Саюз, ЗША|паўночнымі]] і [[Канфедэратыўныя Штаты Амерыкі|паўднёвымі]] штатамі Амерыкі. Герой Лоу салдат ''Інман'', які ваяваў на баку КША, пасля цяжкага паранення дэзерціруе з фронту і адпраўляецца ў родныя краі, дзе яшчэ да вайны сустрэў ''Аду Манро'' (Ніколь Кідман) і пакахаў яе. Але іхняе каханне скончылася трагічна: пасля ночы з Адай Інман загінуў. Фільм меў вялікі поспех ва ўсім свеце і сабраў 173 мільёна долараў<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=coldmountain.htm | title = Cold Mountain — Box Office Mojo }}</ref>, але атрымаў невысокую ацэнку крытыкаў. Яны пісалі, што, нягледзячы на добры сюжэт, паміж героямі Лоу і Кідман не ўспыхнула іскры, якая зрабіла бы гісторыю іх кахання больш пераканаўчай<ref>{{cite web | url = http://film.guardian.co.uk/News_Story/Critic_Review/Guardian_review/0,,1109716,00.html | title = Guardian. ''Much depends on the hanky-sogginess quotient attaching to Jude and Nicole’s love story. Law and Kidman make a handsome couple, but there aren’t many sparks flying between them.'' }}</ref>. Тым не менш «Халодная гара» была высунутая на некалькі прэмій як лепшы фільм года, а Лоу быў намінаваны на «Оскар» і «Залаты глобус» як лепшы акцёр. === Развод з Сэдзі Фрост === У той час, як кар'ера Лоу развівалася (за ролю ''Інмана'' ён атрымаў 10 мільёнаў долараў), у прыватным жыцці акцёра пачынаўся крызіс. Яго шлюб з [[Сэдзі Фрост]], якая нарадзіла Джуду дачку Айрыс і сына Раферці, быў на мяжы разводу ў асноўным праз тое, што Лоу не праводзіў с жонкай дастаткова часу. Калі ў 2002 годзе ў іх нарадзіўся сын Рубі, Джуд з-за шчыльнага графіка здымак здолеў прабыць з жонкай і нованароджаным усяго чатыры дні<ref name="LawBio"></ref>. Напруга паміж Джудам і Сэдзі значна ўзрасла пасля спекуляцый у прэсе пра сувязь Лоу з [[Ніколь Кідман]], якая была яго партнёркай па фільму «Халодная гара» і нядаўна рассталася з мужам [[Том Круз|Томам Крузам]]. Нягледзячы на тое, што абодва акцёра абвяргалі ўсе чуткі пра свой раман — Кідман нават падала на брытанскія таблоіды «[[The Sun]]» і «[[Daily Mail]]» у суд, выйграла і дамаглася публічных выбачэнняў, — у 2003 году Джуд і Сэдзі развяліся<ref>{{cite web|url=http://www.people.com/people/article/0,,627145,00.html|title=Jude Law, Sadie Frost Divorce Official|work=People.com|date=2003-10-29|accessdate=January 25, 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/64zgPJ52O?url=http://www.people.com/people/article/0,,627145,00.html|archivedate=27 студзеня 2012|deadurl=yes}}</ref><ref name="LawBio">{{cite web|url=http://www.people.com/people/jude_law/biography/0,,,00.html|title=Jude Law Biography|work=People.com|accessdate=January 25, 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/64zgQ1PMt?url=http://www.people.com/people/jude_law/biography/0,,,00.html|archivedate=27 студзеня 2012|deadurl=yes}}</ref>. На шлюбаразводным працэсе Сэдзі абвінавачвала мужа ў тым, што з-за яго неразважных паводзінаў<ref>[http://www.usatoday.com/life/2003-10-29-jude-divorce_x.htm USA Today] ''The decree nisi, or interim divorce, was granted 10 months after Frost and her 30-year-old former husband split up on the grounds of his alleged unreasonable behavior.''</ref> у яе пачалася вельмі моцная пасляродавая дэпрэсія. У давяршэнне ў сям'і Лоу трохі не адбылася трагедыя — яго маленькая дачка Айрыс з'ела таблетку {{нп3|MDMA|экстазі|ru|MDMA}}, якую яна знайшла на падлозе падчас дзіцячага свята, і была шпіталізаваная. На працягу 2003 года імя Лоу не схадзіла са старонак бульварных газет, якія абмяркоўвалі яго гісторыю разводу з Сэдзі Фрост і падрабязнасці новага рамана з актрысай {{нп3|Сіена Мілер|Сіенай Мілер|ru|Миллер, Сиенна}}, якую Джуд сустрэў падчас кастынгу акцёраў на фільм «Алфі». === Новы ўзлёт === У 2004 году кар'ера Лоу была зноў у парадку — ён здымаўся ў 6 фільмах. У двух з іх ён сыграў эпізадычныя ролі — Лоу сыграў ''Эрала Фліна'' ў біяграфічнай драме [[Марцін Скарсэзэ|Марціна Скарсэзэ]] «[[Авіятар, фільм|Авіятар]]» і быў пісьменнікам ''Леманім Снікетам'' у фільме «Серыя няшчасцяў Лемані Снікета», дзе прачытаў закадравы тэкст фільма. Далей была роля ў камедыі «Узломшчыкі сэрцаў», где вместе с Джудом снялись [[Дасцін Хофман]], {{нп3|Лілі Томлін|Лілі Томлін|ru|Томлин, Лили}} і [[Наомі Уотс]]. Лоу сыграў галоўную ролю ў фантастычным фільме «Нябесны Капітан і свет будучыні», які зняты ў стылі рэтрафэнтэзі, — ён сыграў адважнага лётчыка ''Джо Салівана'' (мянушка ''Нябесны Капітан''), які дапамагаў раскрыць змову навукоўца-вар'ята і выратаваць [[Нью-Ёрк]] канца 30-х гадоў ад нашэсця гіганцкіх робатаў. Партнёркамі Лоу на здымачнай пляцоўцы былі [[Гвінет Пэлтрау]] і [[Анджэліна Джалі]]. Нягледзячы на вядомых акцёраў і добрыя дэкарацыі, «Нябесны Капітан» не стаў папулярным у гледачоў — пры бюджэце ў 70 мільёнаў долараў (паводле іншых крыніцы — 40 млн.)<ref>[http://www.amazon.com/Sky-Captain-World-Tomorrow/dp/B000IZA9NK Amazon.com: Sky Captain and The World of Tomorrow: Gwyneth Paltrow, Jude Law, Giovanni Ribisi, Michael Gambon: Video On Demand]</ref> зборы па усяму Сусвету склалі ўсяго 57 мільёнаў<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=skycaptain.htm | title = Sky Captain and the World of Tomorrow | author = Box Office Mojo }}</ref>. [[Файл:Dom Hemingway 02 (9767303576).jpg|250px|міні|злева|На прэм'еры фільма «Дом Хэмінгуэй»]] Яшчэ ў 2004 годзе Лоу з'явіўся ў звычным амплуа — у ролі галантнага лавеласа ''Алфі'', які разбіваў жаночыя сэрцы. Меладрама «Алфі» была рэмейкам фільма 1966 года, дзе галоўную ролю сыграў [[Майкл Кейн]]. Палюбоўніц Лоу па фільму сыгралі [[С'юзан Сарандан]], {{нп3|Марыса Тамей|Марыса Тамей|ru|Томей, Мариса}} і {{нп3|Сіена Мілер|Сіена Мілер|ru|Миллер, Сиенна}}, сапраўдная сяброўка акцёра. Крытыкі не вельмі добра ацанілі акцёрскую ігру Лоу. Яны параўналі рэмейк з арыгіналам і рэзюмавалі, што, нягледзячы на тое, што Лоу больш прываблівы, чым Кейн, ігра апошняга адрознівалася большай вастрынёй<ref>{{cite web | url = http://www.empireonline.com/incinemas/ReviewComplete.asp?FID=10041 | title = ''Caine’s Alfie may not have been as likeable as Law’s, but his reality-check was undeniably more poignant.'' | author = Empire }}</ref>. [[Файл:Jude Law at TIFF1.jpg|міні|справа|На кінафестывалі ў Таронта ў 2007 годзе]] Шостым фільмам гэтага года для Лоу стала псіхалагічная драма «Блізкасць», якую зняў [[Майк Нікалс]] паводле папулярнай тэатральнай п'есы Патрыка Марбера. Фільм расказвае пра заблытаныя адносіны чатырох галоўных герояў — ''Дэна'' (Лоу), ''Эліс'' ([[Наталі Портман]]), ''Анны'' ([[Джулія Робертс]]) і ''Лары'' ([[Клайв Оўэн]]). Фільм атрымаў высокія ацэнкі крытыкаў. «Блізкасць» сабрала 115 мільёнаў долараў пры тым, што затрацілі на вытворчасць фільма 27<ref>{{cite web | url = http://boxofficemojo.com/movies/?id=closer.htm | title = Closer | author = Box Office Mojo }}</ref>. Акрамя таго, у 2004 годзе Лоу павінен быў разам з [[Кіра Найтлі|Кірай Найтлі]] ўзяць удзел ў касцюмнай драме «Цюльпанавая ліхаманка» — фільме па матывам рамана Дэбары Могач пра каханне беднага мастака і жонкі багатага гандляра ў [[Амстэрдам]]е XVII стагоддзя. Аднак гэты праект адклалі. У жніўні 2005 года Сіена Мілер рассталася з Лоу, калі даведалася пра яго здраду з нянькай сваіх дзяцей. У лістападзе 2005 яны памірыліся, зноў разышліся ў студзені 2006 года. У лістападзе 2009 года яны ўзнавілі свае адносіны. У 2005 годзе Лоу пачаў здымацца ў рэмейку оскараноснага фільма «Уся каралеўская раць» (1949) па раману {{нп3|Роберт Пен Уорэн|Роберт Пен Уорэн|ru|Уоррен, Роберт Пенн}}, які быў напісаны паводле матываў біяграфіі [[губернатар]]а [[Штат Луізіяна|Луізіяны]] Х'юі Лонга. Партнёрамі Лоу былі [[Шон Пен]], [[Кейт Уінслет]] і іншыя акцёры. Прэм'ера фільма была запланавана на 16 снежня 2005 года, але кінакампанія «[[Sony Pictures Entertainment|Sony Pictures]]» перанесла яе на 2006 год. У снежні 2006 года на экраны выйшаў фільм Энтані Мінгелы «Уварванне» — драматычная гісторыя пра ўзаемаадносіны ландшафтнага [[архітэктар]]а ''Уіла'' (Лоу) і [[іслам|мусульманкі]] ''Аміры''. Яе сын забраўся ў яго офіс (яе ролю сыграла французская актрыса [[Жульет Бінош]]). Яшчэ Лоу завяршыў здымкі ў рамантычнай камедыі «Вакацыі» пра любоўныя нелады двух маладых жанчын (гераінь [[Камеран Дыяс]] і [[Кейт Уінслет]]), дзе ён сыграў прывабнага англічаніна ''Грэма''. У 2009 годзе, разам з [[Джоні Дэп]]ам і [[Колін Фарэл|Колінам Фарэлам]], даіграў ролю памерлага [[Хіт Леджэр|Хіта Леджэра]] ў фільме «Уяўлярыўм доктара Парнаса»<ref>{{cite web | url = http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1579062/Heath-Ledger-replaced-by-Hollywood-stars.html | title = «Heath Ledger 'replaced' by Hollywood stars» | author = ''[[The Daily Telegraph]]' }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.theglobeandmail.com/servlet/story/LAC.20080419.IMAGINARIUM19/TPStory/TPEntertainment/Movies/|title=«They did it for Heath»|author=''[[The Globe And Mail]]''|archiveurl=https://archive.today/20120526230646/http://www.theglobeandmail.com/news/arts/article32171.ece|archivedate=26 мая 2012|accessdate=16 красавіка 2014|deadurl=no}}</ref>. У канцы 2009 года выйшаў фільм рэжысёра [[Гай Рычы|Гая Рычы]] «Шэрлак Холмс», дзе Джуд Лоу сыграў сябра ''[[Шэрлак Холмс|Холмса]]'' — ''[[Доктар Уатсан|Доктара Уатсана]]''. Партнёрам па фільму стаў {{нп3|Роберт Даўні, малодшы|Роберт Даўні малодшы|ru|Дауни, Роберт (младший)}}. Фільм базіруецца не на арыгінальных творах [[Артур Конан Дойл|Артура Конан Дойла]]. За аснову сюжэту ўзятыя нарысы коміксаў Лаёнэла Уігрэма, у якіх Холмс паказаны авантурыстам. === Новыя праекты === Джуд Лоу завяршыў работу ў фільмах «Х’юга Кабрэ» і «Заражэнне», дзе ён іграў асноўныя ролі. Абодва фільма вышлі ў шырокі пракат у канцы 2011 года. 14 снежня 2011 года выйшаў другі фільм пра Шэрлака Холмса студыі [[Warner Bros.]], дзе Джуд Лоу зноў сыграў доктара Уатсана<ref>{{cite news |url=http://www.spletnik.ru/cinemanews/22204-sherlok-kholms-2-dzhud-lou-i-robert-dauni.html |title=«Шерлок Холмс 2»: Джуд Лоу и Роберт Дауни-младший тронулись в путь |author= |date=19 кастрычніка 2010 года |work=spletnik.ru |accessdate=14 лютага 2011}}</ref>. З восені 2011 года па вясну 2012 Джуд Лоу быў заняты на здымках у новай экранізацыі класічнага рамана [[Леў Мікалаевіч Талстой|Льва Талстога]] «Анна Карэніна» англійскага рэжысёра [[Джо Райт]]а, дзе сыграў ролю Аляксея Карэніна, мужа Анны. Прэм’ера адбылася 7 верасня 2012 года. У 2012 годзе выйшаў поўнаметражны анімацыйны фільм «Пад’ём абаронцаў», дзе Джуд Лоу агучыў аднаго з персанажаў<ref>{{cite news |url=http://segvat.ru/dzhud-lou-mozhet-sygrat-v-misticheskom-trillere |title=Джуд Лоу может сыграть в мистическом триллере |author= |date=16 лютага 2011 |work= |accessdate=7 красавіка 2011 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>. На пачатку 2013 года выйшаў у пракат фільм «Пабочны эфект», дзе Лоу сыграў адну з галоўных роляў — доктара Джонатана Бэнкса. У верасні 2013 года адбылася прэм’ера новага фільма з Лоу «Дом Хемінгуэй». Гэта адбылося на кінафестывалі ў Таронта. Наступны фільм — «[[Гатэль «Гранд Будапешт»|Гатэль „Гранд Будапешт“]]» — быў упершыню прадстаўлены публіцы на кінафестывалі ў Берліне ў лютым 2014 года. == Прыватнае жыццё == Пасля разлучэння з Сэдзі Фрост, у Джуда Лоу быў раман з {{нп3|Сіена Мілер|Сіенай Мілер|ru|Миллер, Сиенна}}<ref>{{cite news |url=http://www.people.com/people/article/0,26334,1014029,00.html |title=Jude Law to Marry Girlfriend Sienna Miller |author=Стефен М. Силверман |date=2005-01-05 |work=People |accessdate=2008-07-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090802205342/http://www.people.com/people/article/0,26334,1014029,00.html |archivedate=2 жніўня 2009 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090802205342/http://www.people.com/people/article/0,26334,1014029,00.html |date=2 жніўня 2009 }}</ref>, з якою ён расстаўся ў лістападзе 2006 года<ref>{{cite news |url=http://www.people.com/people/article/0,,1558340,00.html |title=Jude Law and Sienna Miller Call It Quits |author=Pete Norman |date=2006-11-12 |work=People |accessdate=2008-07-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151208115714/http://www.people.com/people/article/0,,1558340,00.html |archivedate=8 снежня 2015 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20151208115714/http://www.people.com/people/article/0,,1558340,00.html |date=8 снежня 2015 }}</ref>. 29 ліпеня 2009 года было абвешчана, што Лоу стане бацькам у чацвёрты раз пасля нядоўгіх адносін з новазеландскай мадэллю Самантай Бёрк у 2008 годзе<ref>{{cite web | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/8175836.stm | title = «Actor Law to become father again» | author = ''[[BBC]] News'' }}</ref><ref>{{cite web | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/8178330.stm | title = «US model is mother of Law’s child» | author = ''[[BBC]] News'' }}</ref>. Бёрк нарадзіла дачку Сафію 22 верасня 2009 года ў Нью-Ёрку<ref>{{cite web | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/8272486.stm | title = 'Law becomes dad for fourth time '' | author = ''[[BBC]] News'' }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.people.com/people/article/0,,20307652,00.html | title = «Hey, Jude, It’s a Girl!» | author = ''[[People]]'' }}</ref>. У снежні 2009 года было абвешчана, што Лоу аднавіў адносіны з Сiенай Мілер пасля іх галоўных роляў у асобных шоу на Брадвеі ў Нью-Ёрку восенню 2009 года<ref>{{cite web|url=http://uk.eonline.com/uberblog/b158788_Jude_Law___Sienna_Miller_Take_Romantic_Ride_in_NYC.html|title=Jude Law & Sienna Miller Take Romantic Ride in NYC|publisher=uk.eonline.com|date=2009-12-18|accessdate=2010-05-10|archiveurl=http://www.webcitation.org/64zgQhMnz|archivedate=2012-01-27}}</ref>. Яны правялі [[Каляды]] 2009 года на [[Барбадас]]е разам з трыма дзяцьмі Лоу<ref>{{cite web|url=http://uk.eonline.com/uberblog/hwood_party_girl/b159706_sienna_miller_jude_law_kids_holiday.html|title=Sienna Miller, Jude Law & Kids Holiday Together|publisher=uk.eonline.com|date=2009-12-28|accessdate=2010-05-10|archiveurl=http://www.webcitation.org/64zgRXLcF|archivedate=2012-01-27}}</ref>. У лютым 2011 года пара рассталася<ref>{{citeweb|url=http://www.people.com/people/article/0,,20464646,00.html|title=Jude Law & Sienna Miller Break Up|publisher=People|author=Саймон Перри|date=8 лютага 2011|lang=en|accessdate=2011-12-2}}</ref>. == Джуд Лоу і Беларусь == У 2011 годзе [[Беларускі свабодны тэатр]] праводзіў кампанію падтрымкі палітвязняў. Да яе далучыліся дзясяткі сусветных зорак кіно: [[Кевін Спейсі]], Джуд Лоу, [[Эд Харыс]], [[Джордж Клуні]] і іншыя.<ref>{{cite web | url = http://charter97.org/be/news/2011/11/2/44260/ | title = Джуд Лоў падтрымаў палітвязняў | first = | last = | author = | authorlink = | coauthors = | date = 2.11 | month = | year = 2011 | work = | publisher = Хартыя'97 | location = | page = | pages = | at = | language = be-x-old | trans_title = | format = | doi = | archiveurl = | archivedate = | accessdate = | quote = | ref = | separator = | postscript = }} </ref>. == Творчасць == === Фільмаграфія === {{У фільме верх}} {{У тэлефільме|1989|Конюх мэра Сэм /кароткаметражны}} {{У тэлефільме|1989|Пакінутае дзіця|The Ragged Child|Энтані Эшлі Купер}} {{У серыяле|1990||Сем'і (тэлесерыял)|Families|{{abbr|Нэйтан Томпсан|1 эпізод|0}}}} {{У серыяле|1991||Прыгоды Шэрлака Холмса (тэлесерыял)|The Adventures of Sherlock Holmes|{{abbr|Джо Барнс|1 эпізод|0}}}} {{У тэлефільме|1993|Маршал|The Marshal|Бруна}} {{У фільме|1994|The Crane|The Crane|малады мужчына /кароткаметражны}} {{У фільме|1994|Шопінг|Shopping|Білі}} {{У фільме|1996|Кахаю цябе, не кахаю цябе|I Love You, I Love You Not|Ітан}} {{У фільме|1997|Схільнасць|Bent|Штурмавік}} {{У фільме|1997|Уайльд|Wilde|Лорд Альфрэд Дуглас}} {{У фільме|1997|Гатака|Gattaca|Джэром Юджын Мораў}} {{У фільме|1997|Поўнач у саду дабра і зла|Midnight in the Garden of Good and Evil|Білі Хэнсан}} {{У фільме|1998|Музыка з іншага пакою|Music from Another Room |Дэні}} {{У фільме|1998|Канчатковы мантаж|Final Cut|Джуд}} {{У фільме|1998|Мудрасць кракадзілаў|The Wisdom of Crocodiles|Стывен}} {{У фільме|1999|Экзістэнцыя|eXistenZ|Тэд Пікуль}} {{У фільме|1999|Прысутнасць духу|Presence of Mind|сакратар}} {{У фільме|1999|Таленавіты містэр Рыплі|The Talented Mr. Ripley|Дыкі Грынліф}} {{У фільме|2000|Лонданскія псы (Каханне, Чэсць і Паслухмянасць)|Love, Honour and Obey|Джуд}} {{У фільме|2001|Вораг каля брамы|Enemy at the Gates|Васіль Рыгоравіч Зайцаў}} {{У фільме|2001|[[Штучны розум (фільм)|Штучны розум]]|A.I. Artificial Intelligence|Жыгала Джо}} {{У фільме|2002|Пракляты шлях|Road to Perdition|Харлен Магуайр}} {{У фільме|2003|Халодная гара|Cold Mountain|Інман}} {{У фільме|2004|Узломшчыкі сэрцаў|I Heart Huckabees|Брэд Стэнд}} {{У фільме|2004|Нябесны Капітан і свет будучыні|Sky Captain and the World of Tomorrow|Джо Саліван}} {{У фільме|2004|Алфі|Alfie|Алфі}} {{У фільме|2004|Блізкасць|Closer|Дэн}} {{У фільме|2004|[[Авіятар (фільм)|Авіятар]]|The Aviator|Эрал Флін}} {{У фільме|2004|Серыя няшчасцяў Лемані Снікета|Lemony Snicket’s A Series of Unfortunate Events|Лемані Снікет}} {{У фільме|2006|Уся каралеўская раць|All the King’s Men|Джэк Бердэн}} {{У фільме|2006|Уварванне|Breaking and Entering|Уіл}} {{У фільме|2006|Вакацыі|The Holiday|Грэм}} {{У фільме|2007|Мае чарнічныя ночы|My Blueberry Nights|Джэрэмі}} {{У фільме|2007|Шпік|Sleuth|Майло Тындл}} {{У фільме|2009|Лютасць|Rage|Мінкс}} {{У фільме|2009|Уяўлярыўм доктара Парнаса|The Imaginarium of Doctor Parnassus|Тоні, 2-я трансфармацыя}} {{У фільме|2009|Шэрлак Холмс|Sherlock Holmes|[[Доктор Уатсан]]}} {{У фільме|2010|Патрашыцелі|Repo Men|Рэмі}} {{У фільме|2011|360|360|Майкл Дэлі}} {{У фільме|2011|Х'юга Кабрэ|Hugo Cabret|бацька Х'юга}} {{У фільме|2011|Заражэнне|Contagion|Алан Крумв'ед}} {{У фільме|2011|Шэрлак Холмс: Ігра ценяў|Sherlock Holmes: A Game of Shadows|[[Доктар Уатсан]]}} {{У мультфільме|2012|Пад'ём абаронцаў|Rise Of The Guardians|{{abbr|Пітч, Валадар начных жахаў|агучыў|0}}}} {{У фільме|2012|Анна Карэніна|Anna Karenina|Аляксей Карэнін}} {{У фільме|2013|Пабочны эфект|Side Effects|доктор Джонатан Бэнкс}} {{У фільме|2013|Дом Хемінгуэй|Dom Hemingway|Дом Хемінгуэй}} {{У фільме|2014|[[Гатэль «Гранд Будапешт»]]|The Grand Budapest Hotel|малады пісьменнік}} {{У фільме|2014|Чорнае мора|Black Sea|капітан Робінсан}} {{У фільме|2015|Шпыгун|Spy|}} {{У фільме ніз}} === Работы на сцэне === {| class="sortable" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin:1em 1em 1em 0; background:#f9f9f9; border:1px #aaa solid; border-collapse:collapse; font-size:90%;" |- bgcolor="#B0C4DE" align="center" ! Год ! На беларускай мове ! На мове арыгінала ! Роля |- |[[1987]] |Будова кузава |''Bodywork'' |Адрэналін |- |[[1988]] |Маленькія пацучаняты |''The Little Rats'' | |- |[[1988]] |Пакінутае дзіцё |''The Ragged Child'' |розныя ролі |- |[[1989]] |Іосіф і яго дзіўны рознакаляровы плашч сноў |''Joseph and the Amazing Technicolour Dreamcoat'' |Іосіф |- |[[1989]] |Каўказскі мелавы круг |''The Caucasian Chalk Circle'' | |- |- |[[1990]] |Капітан Сцірык |''Captain Stirrick'' |Нэд Сцірык |- |[[1992]] |Самы хуткі гадзіннік у Сусвеце |''The Fastest Clock in The Universe'' |Факстрот Дарлінг |- |[[1992]] |Пігмаліён |''Pygmalion'' |Фрэдзі |- |[[1993]] |Снежная архідэя |''The Snow Orchid'' |Блэйзі |- |[[1993]] |Жывуць як свінні |''Live Like Pigs'' |Кол |- |[[1993]] |Смерць коміваяжора |''Death of a Salesman'' |Хэпі |- |[[1994]] |Жудасныя бацькі |''Les Parents Terribles'' |Майкл |- |[[1995]] |Нясціпласць |''Indiscretions'' |Майкл |- |[[1995]] |Іона |''Ion'' |Іона |- |[[1999]] |Як шкада, што яна распусніца |''Tis Pity She's a Whore'' |Джаванні |- |[[2002]] |Доктар Фаўст |''Doctor Faustus'' |Доктар Фаўст |- |[[2009]] |Гамлет |''Hamlet'' |Гамлет |- |[[2011]] |Анна Крысці |''Anna Christie'' |Мэт Берк |- |[[2013]] |Генрых V |''Henry V'' |Генрых V |- |} == Водгукі крытыкаў == {{Пачатак цытаты}} «Акцёр, які грае Генрыха, V павінен пераканаць нас, што ён не толькі воін, але ён і досыць цікавая асоба ў драматычным плане, каб за ім назіраць. Гэта складаная задача, але Джуд Лоу яе вырашыў» {{Канец цытаты|крыніца={{cite web | url = http://yaokino.ru/dzhud-lou-blestjashe-igrajet-shekspira/comment-page-1 | title = Jude Law plays Shakespeare pretty well | author = Quentin Letts, Daily Mail }}}} {{Пачатак цытаты}} «Бліскучая ігра Джуда Лоу у галоўнай ролі. Джуд з яго не вельмі магутным целаскладам, здавалася б, не вельмі адпавядае вобразу героя, але яго ігра, багатая нюансамі, лепшае выкананне, якое я бачыў» {{Канец цытаты|крыніца={{cite web | url = http://yaokino.ru/dzhud-lou-blestjashe-igrajet-shekspira/comment-page-1 | title = Jude Law plays Shakespeare pretty well | author = Charles Spencer, Daily Telegraph }}}} {{Пачатак цытаты}} «З парадзелымі валасамі і мяшкамі пад вачыма, ён выглядае трохі занадта дарослым для воіна манарха, чыю маладосць высмейвае Дафін Францыі. Але Лоу рашуча і харызматычна падымае ў бой войска, якое стамілася. Яго душэўны неспакой мае некаторы сваяцтва з Гамлетам» {{Канец цытаты|крыніца={{cite web | url = http://yaokino.ru/dzhud-lou-blestjashe-igrajet-shekspira/comment-page-1 | title = Jude Law plays Shakespeare pretty well | author = Dominic Maxwell, The Times }}}} {{Пачатак цытаты}} «Лоу, моцна складзены і з галавой з залысінамі, глядзіцца некалькі больш дарослым, чым многія каралі Генры да яго. Затое гэта тлумачыць сур'ёзнасць першых сцэн. Яго складаны партрэт нацыянальнага воіна зламысніка з'яўляецца поўнай антытэзай ура-рубацы Генры» {{Канец цытаты|крыніца={{cite web | url = http://yaokino.ru/dzhud-lou-blestjashe-igrajet-shekspira/comment-page-1 | title = Jude Law plays Shakespeare pretty well | author = Paul Taylor, Independent }}}} == Узнагароды == Пералічаныя найбольш значныя ўзнагароды і намінацыі акцёра, гл. [http://www.imdb.com/name/nm0000179/awards поўны спіс на IMDb.com]. === Перамогі === * [[BAFTA]] ** 1999 — Лепшы акцёр другога плана (за фільм «Таленавіты містэр Рыплі») === Намінацыі === * [[Оскар]] ** 1999 — Лепшы акцёр другога плана (за фільм «Таленавіты містэр Рыплі») ** 2003 — Лепшы акцёр (за фільм «Халодная гара») * [[Залаты глобус]] ** 1999 — Лепшы акцёр другога плана (за фільм «Таленавіты містэр Рыплі») ** 2001 — Лепшы акцёр другога плана (за фільм «Штучны розум») ** 2003 — Лепшы акцёр (за фільм «Халодная гара») == Заўвагі == {{заўвагі|2}} == Спасылкі == {{Вікісховішча|Jude Law|Джуд Лоу}} * {{imdb name|id=0000179|name=Джуд Лоу}} * {{Ibdb|49073|Джуд Лоу}} * [http://www.talktalk.co.uk/entertainment/film/biography/artist/jude-law/biography/60 Биография актёра на Tiscali.co.uk]{{ref-en}} * [http://www.screenonline.org.uk/people/id/482080/ Jude Law at the British Film Institute’s Screenonline] * [http://ftvdb.bfi.org.uk/sift/individual/236081?view=credit Filmography Jude Law] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110804171048/http://ftvdb.bfi.org.uk/sift/individual/236081?view=credit |date=4 жніўня 2011 }} at the ''British Film Institute'' (BFI). Accessed 25 May 2008. {{Нарматыўны кантроль}} {{Прэмія BAFTA за лепшую мужчынскую ролю другога плана 1981-2000}} [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Акцёры агучвання Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі BAFTA]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сезар»]] [[Катэгорыя:Кавалеры французскага Ордэна мастацтваў і літаратуры]] {{DEFAULTSORT:Лоу Джуд}} kn4qcgmmfejdh98afislk5kuepekhcb 10 175189 4164787 4164034 2022-07-25T20:51:41Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Дакументацыя}}[[Катэгорыя:Шаблоны:Падзеі]][[Катэгорыя:Шаблоны:Галоўная старонка]]</noinclude> <!-- Актуальныя тэмы --> <!--Падзяляйце элементы спіса маркерам "|" --> {{Актуальныя тэмы|[[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|Уварванне Расіі ва Украіну]]|[[Анамальная гарачыня ў Еўропе (2022)|Анамальная гарачыня ў Еўропе]]}} <!-- Актуальныя падзеі --> [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|right|120px|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам «Джэймс Уэб»]] * Шведскі лёгкаатлет '''[[Арман Дзюпланціс]]''' усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 21 см. <small>''(24&nbsp;ліпеня)''</small> * [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць асацыяцыі '''«[[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]]»'''. <small>''(19&nbsp;ліпеня)''</small> * Украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], '''[[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]]''' ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. <small>''(16&nbsp;ліпеня)''</small> * Апублікавана '''[[Webb's First Deep Field|першая выява]]''' ''(гл. фота)'', зробленая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. <small>''(11&nbsp;ліпеня)''</small> fw9e0m1cscbb6qqp94eol12rm67qg2w 0 176228 4164767 4043123 2022-07-25T20:30:52Z Weintrauber 17226 /* Вынікі краш-тэстаў */ ref fix wikitext text/x-wiki {{Арфаграфія}} [[Выява:Mercedes-Benz W210 front 20080809.jpg|275px|thumb|Mercedes-Benz W210, 1998]] '''Mercedes-Benz W210''' — аўтамабіль бізнес-класа ў вытворчай гаме [[Mercedes-Benz]]. Быў прадстаўлены ў якасці пераемніка [[Mercedes-Benz W124|серыі W124]] у маі [[1995]] года, спачатку як седан, а ў чэрвені 1996 года і ў кузаве ўніверсал ('''S210'''). На гэтай мадэлі, упершыню на аўтамабілях Mercedes-Benz, былі скарыстаныя падвойныя авальныя фары, якія вызначылі аблічча цэлага шэрагу мадэляў фірмы. У [[2002]] годзе быў заменены на [[Mercedes-Benz W211|W211]]. Было выраблена 1.653.437 адзінак гэтай серыі на зборачных лініях у Зіндэльфінгене, Раштатце і Грацы. == Тыпы кузава == === Седан (W 210) === [[Выява:Mercedes W210 rear 20100117.jpg|thumb|right|Седан (W 210)]] У маі 1995 года быў прадстаўлены седан новага пакалення E-Klasse (унутранае пазначэнне '''W 210'''). У залежнасці ад памеру паліўнага бака, ёмістасць багажнага адсека складае 500 літраў (65 літраў бак) або 520 л (80 л бак). Каб палегчыць транспарціроўку доўгіх прадметаў, за дадатковую плату мог быць усталяваны люк у заднім сядзенні. Седаны былі 4818 мм у даўжыню, 1799 мм — у шырыню, і 1450 мм — у вышыню, колавая база — 2833 мм. Было выраблена 1.374.199 аўтамабіляў.<ref>http://www.motor-talk.de/faq/mercedes-e-klasse-w210-q89.html#Q3594587 {{ref-de}}</ref> === Універсал (S 210) === [[Выява:Mercedes S210 rear 20071025.jpg|thumb|left|Універсал (S 210)]] У чэрвені [[1996]] года быў прадстаўлены ўніверсал (унутранае пазначэнне ''S210''). Аб'ём багажніка складае 600 літраў, а пры складанні задняга сядзення і загрузцы да даху яго максімальны аб'ём можа быць павялічаны да 1975 літраў. Універсал меў даўжыню 4850 мм, шырыню — 1799 мм і вышыню — 1496 мм. Выпуск універсалаў скончаны ў снежні 2002 года. Выпушчана 279.238 аўтамабіляў. === Шасі (VF 210) === [[Выява:Swedish ambulance in Lund.jpg|thumb|right|Аўтамабіль хуткай дапамогі (на шасі VF 210)]] Адначасова з універсалам з'явілася мадыфікацыя '''VF210''' — шасі з колавай базай, павялічанай на 74 см. У адрозненне ад [[Mercedes-Benz W124|124 серыі]], версіі са стандартнай колавай базай не было. Першапачаткова выпускалася шасі ''E 290 Turbodiesel'', пазней да шэрагу дадаліся ''E 250 Diesel'' (для італьянскага рынку), ''E 280'' і ''E 220 CDI''. Шасі не будаваліся цалкам на Mercedes-Benz — кузавы ўніверсалаў пастаўляліся на завод [[Binz]], дзе яго змянялі адпаведным чынам. Шасі прызначалася для далейшага мантажу любога кузава ці пабудовы машын хуткай дапамогі непасрэдна ў кампаніі Binz. Асноўнымі заказчыкамі ''VF 210'' былі трунары і транспартныя арганізацыі. === Падоўжаны седан (V 210) === [[Выява:MercedesW210-Cyprus.JPG|thumb|left|падоўжаны седан (V 210)]] Падоўжаны седан быў створаны па замове тайскай каралеўскай сям'і ў 1996 годзе, але ў сувязі з вялікім попытам, версія E-Klasse з доўгай колавай базай з канца 1996 года стала выпускацца серыйна. Гэты варыянт кузава таксама быў распрацаваны ў супрацоўніцтве з Binz. ''E320'' мае колавую базу падоўжаную на 97 см, шэсць дзвярэй і трэці шэраг сядзенняў. Кліенты маглі выбіраць паміж пяццю- і шасціцыліндравымі бензінавымі і дызельнымі рухавікамі. Акрамя згаданай мадэлі з шасцю дзвярыма і трыма радамі сядзенняў, быў пабудаваны і чатырохдзвярны варыянт з двума процілеглымі радамі задніх сядзенняў. == Камплектацыі == === Classic === Камплектацыя ''Classic'' была базавай у мадэльным шэрагу. Знешне вылучалася чорнымі дзвярнымі ручкамі, молдынгамі кантраснага колеру. Чорны колер мелі сярэдняя стойкі і дахавыя паласы вадастоку. У залежнасці ад рухавіка ставіліся 15"- ці 16"-цалёвыя сталёвыя колы з каўпакамі. На ''E 420'' былі 16"-цалёвыя літыя дыскі з 10 адтулінамі, запазычаныя ў камплектацыі ''Elegance''. У салоне — аздабленне панэлі з платану, вобад рулявога кола з чорнага ўспененага пластыку. Рычаг пераключэння перадач чорнага колеру, з надпісам ''Classic''. Абабіўка сядзенняў мела малюнак «хваля» і мела чорны, сіні, "шампіньён" або шэры колер. Пасля рэстайлінгу быў зменены дызайн колавых каўпакоў, дзвярныя ручкі сталі фарбавацца ў колер кузава. Акрамя таго, у аздабленні салона сталі ўжывацца тканіна ўзора "Cannes" і дрэва "Alameda". <gallery align="center" widths="150"> Выява:Mercedes W210 front 20071025.jpg|Mercedes-Benz W210 ''Classic'' (1995–1999) Выява:Mercedes W210 rear 20071025.jpg|Mercedes-Benz W210 ''Classic'' (1995–1999) <br /> Выгляд ззаду Выява:Mercedes W210 Kombi front 20071106.jpg|Mercedes-Benz S210 ''Classic'' (1999–2003) Выява:Mercedes W210 Kombi rear 20071106.jpg|Mercedes-Benz S210 ''Classic'' (1999–2003) <br /> Выгляд ззаду </gallery> === Elegance === За дадатковую плату была даступная каплектацыя ''Elegance''. Знешне вылуалася храмаваным аздабленнем бампераў, бакавых молдзінгаў і дзвярных ручак. Дахавыя паласы вадастоку фарбаваліся ў колер кузава. Колы мелі 16"-цалёвыя літыя дыскі з 10 адтулінамі. У салоне з'явіліся антыблікавае ўнутранае люстэрка задняга выгляду; сонцаахоўныя брылі з люстэркам, якія маюць падсвятленне. У спінках пярэдніх сядзенняў меліся кішэні, падлакотнік са скрыняй, ліхтары ў дзвярах. Была палепшана вентыляцыя задняй частцы салона. Рычаг пераключэння перадач і рулявое кола абцягнутыя скурай пад колер панэлі. Сядзенні маюць дызайн тканіны "Прэстыж" і аздабленне панэлі выканана з каштоўных парод дрэва. Пасля мадэрнізацыі ў залежнасці ад рухавіка сталі ўсталёўвацца 16"- ці 17"-цалёвыя літыя дыскі з адзінаццаццю адтулінамі. Да абсталявання інтэр'еру быў дададзены пакет асвятлення і алюмініевыя пласціны з надпісам "Mercedes-Benz" на парогах. <gallery align="center" widths="150"> Выява:1999 Mercedes-Benz E 240 (W 210) Elegance sedan (2011-11-17) 01.jpg|Mercedes-Benz W210 ''Elegance'' (1995–1999) Выява:1999 Mercedes-Benz E 240 (W 210) Elegance sedan (2011-11-17) 02.jpg|Mercedes-Benz W210 ''Elegance'' (1995–1999) <br /> Выгляд ззаду Выява:Mercedes W210 front 20070926.jpg|Mercedes-Benz W210 ''Elegance'' (1999–2002) Выява:Mercedes W210 rear 20070926.jpg|Mercedes-Benz W210 ''Elegance'' (1999–2002) <br /> Выгляд ззаду </gallery> === Avantgarde === Камплектацыя ''Avantgarde'' мае падкрэслена вытанчаны і спартыўны кірунак. Як і камплектацыя ''Elegance'', вылучаецца храмаваным аздабленнем і фарбаваннем молдынгаў на даху ў колер кузава. Акрамя таго, былі афарбаваныя ў колер кузава і бакавыя молдынгі. У адрозненне ад іншых камплектацый, шкленне падфарбоўвалі сінім колерам замест зялёнага. Сярэднія стойкі былі абклееныя градыентнай плёнкай ў колер кузава. Рашотка мае ламелі з глянцавай чорнай устаўкай. ''Avantgarde'' дадаткова мелі спецыяльна ўведзеныя колеры: "Violan" і "Amazonit". Шасі нязначна зніжана ва ўсіх заднепрывадных мадэлях. 16"-цалёвыя літыя дыскі з 5 адтулінамі. Былі ксенонавыя фары, якія дадаткова абсталёўваліся ачышчальнікамі і аўтаматычным рэгуляваннем далёкасці святла. У салоне ''Avantgarde'' мае тыя ж дадаткі, што і '' Elegance''. Матэрыял абіўкі сядзенняў меў малюнак "Tiffany". Аздабленне панэлі выканана з цёмнага клёну. Рычаг каробкі перадач, скураны руль і рамяні бяспекі ў гэтай камплектацыі заўсёды мелі чорны колер. Пасля рэстайлінгу дыяпазон абсталявання быў ​​пашыраны. <gallery align="center" widths="150"> Выява:Mercedes-Benz W210 front 20080809.jpg|Mercedes-Benz W210 ''Avantgarde'' (1995–1999) Выява:Mercedes-Benz W210 rear 20080809.jpg|Mercedes-Benz W210 ''Avantgarde'' (1995–1999) <br /> Выгляд ззаду Выява:E 200 Kompressor W210 Front.JPG|Mercedes-Benz W210 ''Avantgarde'' (1999–2002) Выява:J410005.JPG|Mercedes-Benz W210 ''Avantgarde'' (1999–2002) <br /> Выгляд ззаду </gallery> == 4MATIC == Як і на папярэдняй мадэлі, з 1997 года ў якасці опцыі стала даступнай паўнапрывадная сістэма 4MATIC. Распрацоўка і пабудова вялася ў супрацоўніцтве са [[Steyr Daimler Puch|Steyr-Daimler-Puch GmbH]] у [[Грац]]ы. Запуск новых 4MATIC мадэляў ажыццяўляўся ў два этапы: ''E280 4MATIC'' — у снежні 1996 года, варыянт з 3,2-літровым рухавіком ''E320 4MATIC'' — у чэрвені 1997 года, а пазней і ''E 430 4MATIC''. Поўным прывадам маглі абсталёўвацца як седаны, так і ўніверсалы. У параўнанні з сістэмай папярэдняга пакалення, канцэпцыя прывада атрымала прынцыпова далейшае развіццё. Сталы прывад на ўсе колы спалучаецца з сістэмай курсавай устойлівасці ETS, якая замяняе блакаванне дыферэнцыялаў. ETS аўтаматычна ўключыцца, калі прынамсі адно кола круціцца на склізкай паверхні. На базе ''E 430 4MATIC'' фірмай AMG быў зроблены ''[[Mercedes-Benz W210#AMG|E 55 AMG 4MATIC]]''<ref>[http://www.amg-owners-club.de/192.0.html http://www.amg-owners-club.de — E 55 AMG Limousine und T-Modell 4MATIC W/S 210]{{ref-de}}</ref>. <gallery widths="150"> Выява:Mercedes-Benz S210 E320 4Matic.JPG|E 320 4MATIC T (1997–1999) Выява:'00-'02 Mercedes-Benz E320 4Matic Wagon S210.jpg|E 320 4MATIC T (1999–2003) </gallery> == Guard == З красавіка 1995 года на заводзе ў Зіндэльфінгене вырабляліся браніраваныя седаны серыі 210. На працягу ўсяго перыяду будаўніцтва седаны былі даступныя з высокай ступенню браніравання В6. Высокая вага датаковых элементаў браніравання патрабавала павышанай магутнасці, таму браніраванне прапаноўвалася для мадэлі ''E420'' (з верасня 1997-га — ''E430'') з васьміцыліндравым рухавіком. У сакавіку 1997 года была таксама прапанаваная мадыфікацыя, якая мела ўзровень B4, што забяспечвае абарону ад найбольш распаўсюджаных пісталетаў. Гэты варыянт браніравання быў палегчаным, таму з восені 1997 года быў таксама даступны і для мадэлі з шасціцыліндравым рухавіком (мадэль ''E 320''). Асаблівасцю браніравання з'яўляецца поўная інтэграцыя ахоўных элементаў у канструкцыю кузава. == AMG == [[Выява:W210 E55 AMG.jpg|thumb|E 55 ''AMG'' (1999–2002)]] Атэлье [[Mercedes-AMG]] на аснове серыйных мадэляў Mercedes-Benz E-класа (камплектацыя ''Avantgarde'') вырабляла мадыфікаваныя версіі аўтамабіляў. Пакет абсталявання ўключаў у сябе мадыфікаваныя бамперы і бакавыя спадніцы, сістэму выпуску, спартыўную падвеску, лёгкасплаўныя дыскі памерам 8Jx18 ET31 (спераду) і 9Jx18 ET35 (ззаду), шыны 235/40 R18 (пярэднія) і 265/35 R18 (заднія). У мадэлях W210, даведзеных AMG, выкарыстоўваліся 4 рухавіка. У 1996 годзе з'явілася першая мадэль — ''E36 AMG'', абсталяваная рухавіком M104.995. Потым з'явілася ''E50 AMG'' з рухавіком M119.985, якая выраблялася толькі адзін год. У 1998 з'явілася мадэль ''E55 AMG'' з рухавіком M113 аб'ёмам 5,5 л V8 SOHC 24V магутнасцю 354 к. с. ''E55 AMG'' па замове былі даступныя таксама з прывадам на ўсе колы 4MATIC. На вяршыні мадэльнага шэрагу стаяла мадэль ''E60 AMG'' з 6,0 літровым V8 M119 магутнасцю 381 к. с. (1996–1998). == Рухавікі == Для серыі 210 быў шырокі выбар аўтамабіляў з бензінавымі і дызельнымі рухавікамі. Першапачаткова мадэльны шэраг складаўся з рухавікоў, што стаялі на апошніх аўтамабілях яго [[Mercedes-Benz W124|папярэдніка]], якія былі паступова заменены больш сучаснымі. Гама рухавікоў уключала 4-, 6- і 8-цыліндравыя рухавікі, як бензінавыя (атмасферныя і з нагнятальнікамі), так і дызельныя. W210 — апошняе пакаленне Е-класа, на якое ўсталёўваліся дызельныя рухавікі без наддзімання, а таксама радныя 6-цыліндравыя бензінавыя (замененыя рухавікамі V6 у 1997 годзе). === Бензінавыя === ==== Чатырохцыліндравыя ==== {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" colspan=2| <small>Мадэль</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Рухавік<br />(Код)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Аб'ём &nbsp;<br />(см³)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тып</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Магутнасць<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. крутоўны момант<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Вага<br />(кг)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. хуткасць<br />(км/г)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Паскарэнне<br />0–100 км/г<br />(с.)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Расход паліва<br />(l/100 км)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тэрмін вытворчасці</small> </small> |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Седаны (W210) |- |rowspan="3"|'''E 200'''||rowspan="3"|210.035||rowspan="3"|M 111 E 20<br><small>(111.942HFM)</small>||rowspan="9"|1998||rowspan="10"|I4||rowspan="3"|100 кВт (136 к.с.)<br />пры 5500||190 Н·м<br />пры 4000||rowspan="2"|1440||rowspan="2"|205||rowspan="2"|11,4||rowspan="2"|9,1||05/95–05/96 |- |rowspan="2"|190 Н·м<br />пры 3700-4500||06/96–07/99 |- |1510||209||10,8||9,3||07/99–06/00 |- |rowspan="5"|'''E 200<br>Kompressor'''¹||rowspan="5"|210.045||rowspan="5"|M 111 E 20 ML<br>(111.947ME)||132 кВт (180 к.с.)<br />пры 5400||250 Н·м<br />пры 2500-4800||1495||?||?||?||06/95–07/96 |- |rowspan="2"|137 кВт (186 к.с.)<br />пры 5300||rowspan="2"|260 Н·м<br />пры 2500-4800||1510||231||8,9||9,9||08/97–07/99 |- |1580||232||9,5||9,6||07/99–06/00 |- |rowspan="2"|141 кВт (192 к.с.)<br />пры 5300||rowspan="2"|270 Н·м<br />пры 2500-4800||1510||231||8,9||9,9||08/97–07/99 |- |1580||232||9,5||9,6||07/99–06/00 |- |'''E 200 Kompressor'''||210.048||M 111 E 20 EVO ML<br>(111.957)||120 кВт (163 к.с.)<br />пры 5300||270 Н·м<br />пры 2500-4800||1540||222||9,7||8,9||05/00–03/02 |- |'''E 230'''||210.037||M 111 E 23<br>(111.970HFM)||2295||110 кВт (150 к.с.)<br />пры 5400||220 Н·м<br />пры 3700-4500||1450||215||10,5||8.3||05/95–06/98 |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Універсалы (S210) |- |rowspan="2"|'''E 200 T'''||rowspan="2"|210.235||rowspan="2"|M 111 E 20<br><small>(111.942HFM)</small>||rowspan="7"|1998||rowspan="8"|I4||rowspan="2"|100 кВт (136 к.с.)<br />пры 5500||rowspan="2"|190 Н·м<br />пры 3700-4500||1560||198||12,2||9,4||06/96–07/99 |- |1610||198||11||9,6||07/99–06/00 |- |rowspan="4"|'''E 200 Kompressor T''' ¹||rowspan="4"|210.245||rowspan="4"|M 111 E 20 ML<br>(111.947ME)||rowspan="2"|137 кВт (186 к.с.)<br />пры 5300||rowspan="2"|260 Н·м<br />пры 2500-4800||rowspan="2"|1620||225||9,1||rowspan="2"|10||08/97–07/99 |- |223||9,9||07/99–06/00 |- |rowspan="2"|141 кВт (192 к.с.)<br />пры 5300||rowspan="2"|270 Н·м<br />пры 2500-4800||rowspan="2"|1620||225||9,1||rowspan="2"|10||08/97–07/99 |- |223||9,9||07/99–06/00 |- |'''E 200 Kompressor T'''||210.248||M 111 E 20 EVO ML<br>(111.957)||120 кВт (163 к.с.)<br />пры 5300||270 Н·м<br />пры 2500-4800||1640||218||10,2||9,3||05/00–12/02 |- |'''E 230 T'''||210.237||M 111 E 23<br>(111.970HFM)||2295||110 кВт (150 к.с.)<br />пры 5400||220 Н·м<br />пры 3700-4500||1570||208||11,2||9,5||04/96–06/98 |- | colspan=12 style="background:#e8e8e8" align="left"| '''*''' Дадзеныя аб магутнасці прыведзены са стандартнай скрынкай перадач.<br /> '''¹''' толькі ў Грэцыі, Італіі, Партугаліі, Турцыі, Балгарыі, Харватыі, Македоніі, Венгрыі<br/> |- |} ==== Шасціцыліндравыя ==== {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" colspan=2| <small>Мадэль</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Рухавік<br />(Код)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Аб'ём &nbsp;<br />(см³)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тып</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Магутнасць<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. крутоўны момант<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Вага<br />(кг)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. хуткасць<br />(км/г)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Паскарэнне<br />0–100 км/г<br />(с.)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Расход паліва<br />(l/100 км)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тэрмін вытворчасці</small> </small> |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Седаны (W210) |- |rowspan="3"|'''E 240'''||rowspan="2"|210.061||rowspan="2"|M 112 E 24<br>(112.911ME)||rowspan="2"|2398||rowspan="3"|V6||rowspan="2"|125 кВт (170 к.с.) ¹<br />пры 5900||rowspan="2"|225 Н·м<br />пры 3000-5000||1500||223||9,6||10,3||08/97–07/99 |- |1580||224||9,8||10,8||07/99–05/00 |- |210.062||M 112 E 26<br>(112.914)||2597||125 кВт (170 к.с.)<br />пры 5500||240 Н·м<br />пры 4500||1590||229||9,3||10,8||05/00–03/02 |- |'''E 280'''||rowspan="2"|210.053||M 104 E 28<br>(104.945HFM)||2799||rowspan="2"|I6||142 кВт (193 к.с.)<br />пры 5500||270 Н·м<br />пры 3750||1570||230||8,6||10,4||rowspan="2"|12/95–03/97 |- |'''E 36 AMG'''||M 104 E 36<br>(104.945HFM)||3606||206 кВт (280 к.с.)<br />пры 5750||385 Н·м<br />пры 4000-4750||1610||250 ²||6,7||? |- |rowspan="2"|'''E 280'''||rowspan="2"|210.063||rowspan="4"|M 112 E 28<br>(112.921ME)||rowspan="4"|2799||rowspan="4"|V6||rowspan="4"|150 кВт (204 к.с.)<br />пры 5700||rowspan="4"|270 Н·м<br />пры 3000-5000||1540||234||8,5||10,6||03/97–07/99 |- |1540||230||8,9||10,8||07/99–03/02 |- |rowspan="2"|'''E 280 4MATIC'''||rowspan="2"|210.081||1650||223||9,1||11||02/97–07/99 |- |1720||223||9,4||11,2||07/99–03/02 |- |rowspan="3"|'''E 320'''||210.055||M 104 E 32<br>(104.995HFM)||rowspan="5"|3199||I6||162 кВт (220 к.с.)<br />пры 5500||315 Н·м<br />пры 3850||1600||235||7,8||10,4||12/95–03/97 |- |rowspan="2"|210.065||rowspan="4"|M 112 E 32<br>(112.921ME)||rowspan="4"|V6||rowspan="4"|165 кВт (224 к.с.)<br />пры 5600||rowspan="4"|315 Н·м<br />пры 3000-4800||1580||238||7,7||10,3||03/97–07/99 |- |1630||238||7,9||10,3||07/99–03/02 |- |rowspan="2"|'''E 320 4MATIC'''||rowspan="2"|210.082||1670||234||8||11,1||02/97–07/99 |- |1720||234||8,3||11,1||07/99–03/02 |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Універсалы (S210) |- |rowspan="3"|'''E 240 T'''||rowspan="2"|210.261||rowspan="2"|M 112 E 24<br>(112.911ME)||rowspan="2"|2398||rowspan="11"|V6||rowspan="2"|125 кВт (170 к.с.) ¹<br />пры 5900||rowspan="2"|225 Н·м<br />пры 3000-5000||1590||216||10,5||10,7||08/97–07/99 |- |1670||215||10,7||11,2||07/99–05/00 |- |210.262||M 112 E 26<br>(112.914)||2597||125 кВт (170 к.с.)<br />пры 5500||240 Н·м<br />пры 4500||1680||219||9,5||11,8||05/00–12/02 |- |rowspan="2"|'''E 280 T'''||rowspan="2"|210.263||rowspan="4"|M 112 E 28<br>(112.921ME)||rowspan="4"|2799||rowspan="4"|150 кВт (204 к.с.)<br />пры 5700||rowspan="4"|270 Н·м<br />пры 3000-5000||rowspan="2"|1700||225||9,5||11,3||07/99–06/00 |- |223||9,2||11,5||06/00–12/02 |- |rowspan="2"|'''E 280 4MATIC T'''||rowspan="2"|210.281||1740||210||9,9||11,2||02/97–07/99 |- |1810||217||10,2||11,5||07/99–12/02 |- |rowspan="2"|'''E 320 T'''||rowspan="2"|210.265||rowspan="4"|M 112 E 32<br>(112.921ME)||rowspan="4"|3199||rowspan="4"|165 кВт (224 к.с.)<br />пры 5600||rowspan="4"|315 Н·м<br />пры 3000-4800||1670||230||8,5||10,6||02/97–07/99 |- |1810||230||8,7||10,6||07/99–12/02 |- |rowspan="2"|'''E 320 4MATIC T'''||rowspan="2"|210.282||1685||228||8,8||11,3||06/97–07/99 |- |1810||225||9,2||11,5||07/99–12/02 |- | colspan=12 style="background:#e8e8e8" align="left"| '''*''' Дадзеныя аб магутнасці прыведзены са стандартнай скрынкай перадач.<br /> '''¹''' на рынку Бельгіі ''E 240'' (1997–2000 гг) меў магутнасць паменшаную да 120 кВт / 163 к.с.<br/> '''²''' абмежаваная электронікай |- |} ==== Васьміцыліндравыя ==== {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" colspan=2| <small>Мадэль</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Рухавік<br />(Код)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Аб'ём &nbsp;<br />(см³)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тып</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Магутнасць<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. крутоўны момант<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Вага<br />(кг)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. хуткасць<br />(км/г)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Паскарэнне<br />0–100 км/г<br />(с.)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Расход паліва<br />(l/100 км)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тэрмін вытворчасці</small> </small> |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Седаны (W210) |- |'''E 420'''||rowspan="4"|210.072||M 119 E 42<br>(119.985)||4196||rowspan="9"|V8||205 кВт (279 к.с.)<br />пры 5700||400 Н·м<br />пры 3900||1615||rowspan="9"|250 ¹ ||7||10,6||02/96–02/98 |- |'''E 50 AMG'''||M 119 E 50<br>(119.985)||4973||255 кВт (347 к.с.)<br />пры 5750||480 Н·м<br />пры 3750-4250||1675||6,2||11,6||01/96–08/97 |- |'''E 60 AMG'''||M 119 E 60<br>(119.985)||5956||280 кВт (381 к.с.)<br />пры 5500||580 Н·м<br />пры 3750|| 1715 || 5,1 || ? ||96–98 |- |'''E 60 AMG 6.3'''||M 119 E 60<br>(119.985)||6298||298 кВт (405 к.с.)<br />пры 5500||616 Н·м<br />пры 3600|| 1715 || 5 || ? ||96–98 |- |rowspan="2"|'''E430'''||rowspan="2"|210.070||rowspan="3"|M 113 E 43<br>(113.940ME)||rowspan="3"|4266||rowspan="3"|205 кВт (279 к.с.)<br />пры 5750||rowspan="3"|400 Н·м<br />пры 3000-4000||1650||rowspan="2"|6,6||11,3||08/97–07/99 |- |1680||10,8||07/99–03/02 |- |'''E 430 4MATIC'''||210.083||1770||6,8||12,3||07/99–03/02 |- |'''E 55 AMG'''||210.074||rowspan="2"|M 113 E 55<br>(113.980ME)||rowspan="2"|5439||rowspan="2"|260 кВт (354 к.с.)/5500||rowspan="2"|530 Н·м<br />пры 3000||1710||5,7||12,1||10/97–03/02 |- |'''E 55 AMG 4MATIC'''||210.083||1800||5,8||?||07/99–03/02 |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Універсалы (S210) |- |'''E 420 T'''||rowspan="3"|210.272||M 119 E 42<br>(119.985)||4196||rowspan="8"|V8||205 кВт (279 к.с.)<br />пры 5700||400 Н·м<br />пры 3900||1740||rowspan="3"|250 ¹ ||7||10,6||04/96–09/97 |- |'''E 50 AMG T'''||M 119 E 50<br>(119.985)||4973||255 кВт (347 к.с.)<br />пры 5750||480 Н·м<br />пры 3750-4250||1775||6,2||?||04/96–09/97 |- |'''E 60 AMG T'''||M 119 E 60<br>(119.985)||5956||280 кВт (381 к.с.)<br />пры 5500||580 Н·м<br />пры 3750|| 1815 || 5,6 || ? ||96–98 |- |rowspan="2"|'''E 430 T'''||rowspan="2"|210.270||rowspan="3"|M 113 E 43<br>(113.940ME)||rowspan="3"|4266||rowspan="3"|205 кВт (279 к.с.)<br />пры 5750||rowspan="3"|400 Н·м<br />пры 3000-4000||1730||rowspan="2"|243||rowspan="2"|6,9||12,1||08/97–07/99 |- |1770||11,4||07/99–12/02 |- |'''E 430 4MATIC T'''||210.283||1860||243||7,2||12,9||07/99–12/02 |- |'''E 55 AMG T'''||210.074||rowspan="2"|M 113 E 55<br />(113.980ME)||rowspan="2"|5439||rowspan="2"|260 кВт (354 к.с.)<br />пры 5500||rowspan="2"|530 Н·м<br />пры 3000||1810||rowspan="2"|250 ¹||5,9||12,1||10/97–12/02 |- |'''E 55 AMG 4MATIC T'''||210.284||1910||6,1||13,2||07/99–12/02 |- | colspan=12 style="background:#e8e8e8" align="left"| '''*''' Дадзеныя аб магутнасці прыведзены са стандартнай скрынкай перадач.<br /> '''¹''' абмежаваная электронікай |- |} === Дызельныя === ==== Чатырохцыліндравыя ==== {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" colspan=2| <small>Мадэль</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Рухавік<br />(Код)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Аб'ём &nbsp;<br />(см³)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тып</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Магутнасць<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. крутоўны момант<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Вага<br />(кг)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. хуткасць<br />(км/г)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Паскарэнне<br />0–100 км/г<br />(с.)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Расход паліва<br />(л/100 км)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тэрмін вытворчасці</small> </small> |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Седаны (W210) |- |'''E 200 Diesel''' ¹||210.003||OM 604 D 20<br>(604.917)||1997||rowspan="6"|I4||65 кВт (88 к.с.)<br />пры 5000||135 Н·м<br />пры 2000-4650||1460||177||17,6||7,6||06/96–07/98 |- |rowspan="2"|'''E 200 CDI'''||rowspan="2"|210.007||rowspan="2"|OM 611 DE 22 LA red.<br>(611.961 red.)||2151||75 кВт (102 к.с.)<br />пры 4200||235 Н·м<br />пры 1500-2600||1540||187||13,7||6,3||06/98–07/99 |- |2148||85 кВт (115 к.с.)<br />пры 4200||250 Н·м<br />пры 1400-2600||1590||199||12,5||6,2||07/99–03/02 |- |'''E 220 Diesel'''||210.004||OM 604 D 22<br>(604.912EVE)||2155||70 кВт (95 к.с.)<br />пры 5000||150 Н·м<br />пры 3100||1460||180||17||6,6||05/95–07/99 |- |rowspan="2"|'''E 220 CDI'''||rowspan="2"|210.006||rowspan="2"|OM 611 DE 22 LA<br>(611.961)||2151||92 кВт (125 к.с.)<br />пры 4200||300 Н·м<br />пры 1800-2600||1540||200||11,2||6,3||06/98–07/99 |- |2148||105 кВт (143 к.с.)²<br />пры 4200||315 Н·м<br />пры 1800-2600||1590||213||10,4||6,2||07/99–03/02 |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Універсалы (S210) |- |rowspan="2"|'''E 220 CDI T'''||rowspan="2"|210.206||rowspan="2"|OM 611 DE 22 LA<br>(611.961)||2151||rowspan="2"|I4||92 кВт (125 к.с.)<br /> пры 4200||300 Н·м<br />пры 1800-2600||1650||193||11,7||6,7||06/98–07/99 |- |2148||105 кВт (143 к.с.) ² <br /> пры 4200 ||315 Н·м<br /> пры 1800-2600||1690||205||10,9||6,2||07/99–12/02 |- | colspan=12 style="background:#e8e8e8;" align="left"| '''*''' Дадзеныя аб магутнасці прыведзены са стандартнай скрынкай перадач.<br /> '''¹''' толькі ў Партугаліі<br /> '''²''' на рынку Бельгіі ''E 220 CDI'' і ''E 220 CDI T'' (1999–2002 гг) меў магутнасць паменшаную да 100 кВт / 136 к.с.<br /> |- |} ==== Пяціцыліндравыя ==== [[Выява:Motor Om 602 982.jpg|thumb|Рухавік OM 602.982 ''(Мадэль E 290 Turbodiesel)'']] {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" colspan=2| <small>Мадэль</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Рухавік<br />(Код)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Аб'ём &nbsp;<br />(см³)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тып</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Магутнасць<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. крутоўны момант<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Вага<br />(кг)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. хуткасць<br />(км/г)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Паскарэнне<br />0–100 км/г<br />(с.)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Расход паліва<br />(л/100 км)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тэрмін вытворчасці</small> </small> |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Седаны (W210) |- |'''E 250 Diesel''' ¹||210.010||OM 605 D 25<br>(605.912ERE)||rowspan="2"|2497||rowspan="4"|I5||83 кВт (113 к.с.)<br />пры 5000||170 Н·м <br />пры 3200||1510||193||15,3||7||06/95–07/99 |- |'''E 250<br>Turbodiesel''' ²||210.015||OM 605 D 25 LA<br>(605.962ERE)||110 кВт (150 к.с.)<br />пры 4400||280 Н·м<br />пры 1800-3600||1560||206||10,4||8||06/96–07/99 |- |'''E 270 CDI'''||210.016||OM 612 DE 27 LA<br>(612.961)||2685||125 кВт (170 к.с.)<br />пры 4200||370 Н·м пры 1600-2800<br/>(400 Н·м пры 1800-2600) ⁴||1630||225||9||6,9||07/99–03/02 |- |'''E 290<br>Turbodiesel'''||210.017||OM 602 DE 29 LA<br>(602.982EVE)||2874||95 кВт (129 к.с.)<br />пры 4000||300 Н·м<br />пры 1800||1540||195||11,5||6,8||03/96–06/99 |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Універсалы (S210) |- |'''E 250 Diesel T''' ³||210.210||OM 605 D 25<br>(605.912ERE)||rowspan="2"|2497||rowspan="4"|I5||83 кВт (113 к.с.)<br />пры 5000||170 Н·м<br />пры 3200||1630||185||16,2||8,6||05/96–07/99 |- |'''E 250<br>Turbodiesel T''' ³||210.215||OM 605 D 25 LA<br />(605.962ERE)||110 кВт (150 к.с.)<br /> пры 4400||280 Н·м<br />пры 1800-3600||1680||203||11,3||8,3||09/97–07/99 |- |'''E 270 CDI T'''||210.216||OM 612 DE 27 LA<br />(612.961)||2685||125 кВт (170 к.с.)<br /> пры 4200||370 Н·м пры 1600-2800 <br />(400 Н·м пры 1800-2600) ⁴||1730||213||9,5||7,1||07/99–12/02 |- |'''E 290<br>Turbodiesel T'''||210.217||OM 602 DE 29 LA<br />(602.982EVE)||2874||95 кВт (129 к.с.)<br /> пры 4000||300 Н·м<br />пры 1800||1650||190||12,2||7,2||04/96–06/99 |- | colspan=12 style="background:#e8e8e8;" align="left"| '''*''' Дадзеныя аб магутнасці прыведзены са стандартнай скрынкай перадач.<br /> '''¹''' толькі ў Грэцыі, Італіі, Партугаліі, Турцыі, Балгарыі, Харватыі, Македоніі, Венгрыі<br /> '''²''' толькі ў Італіі<br/> '''³''' толькі ў Італіі, Бельгіі і на поўдні Еўропы.<br /> '''⁴''' з аўтаматычнай каробкай перадач |- |} ==== Шасціцыліндравыя ==== {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" colspan=2| <small>Мадэль</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Рухавік<br />(Код)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Аб'ём &nbsp;<br />(см³)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тып</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Магутнасць<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. крутоўны момант<br />пры аб/хв</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Вага<br />(кг)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Макс. хуткасць<br />(км/г)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Паскарэнне<br />0–100 км/г<br />(с.)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Расход паліва<br />(л/100 км)</small> !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | <small>Тэрмін вытворчасці</small> </small> |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Седаны (W210) |- |'''E 300 Diesel'''||210.020||OM 606 D 30<br>(606.912ERE)||rowspan="2"|2996||rowspan="3"|I6||100 кВт (136 к.с.)<br />пры 5000||210 Н·м<br />пры 2200||1560||205||12,9||7,4||05/95–03/97 |- |'''E 300 Turbodiesel'''||210.025||OM 606 D30 LA<br>(606.912ERE)||130 кВт (177 к.с.)<br />пры 4400||330 Н·м<br />пры 1600-3600||1630||220||8,9||7,9||04/97–07/99 |- |'''E 320 CDI'''||210.026||OM 613 DE 32 LA<br>(613.961)||3226||145 кВт (197 к.с.)<br />пры 4200||470 Н·м<br />пры 1800-2600||1660||230||8,3||7,8||08/99–03/02 |- ! colspan=12 style="background:#e8e8e8" | Універсалы (S210) |- |'''E 300 Turbodiesel T'''||210.225||OM 606 D 30 LA<br>(606.912ERE)||2996||rowspan="2"|I6||130 кВт (177 к.с.)<br />пры 4400||330 Н·м<br />пры 1600-3600||1730||215||9,4||8,6||04/97–07/99 |- |'''E 320 CDI T'''||210.226||OM 613 DE 32 LA<br>(613.961)||3226||145 кВт (197 к.с.)<br /> пры 4200||470 Н·м<br />пры 1800-2600||1760||227||8,8||7,9||08/99–12/02 |- |} == Сістэмы бяспекі == Стандартнае абсталяванне аўтамабіля ўключае дзве пярэднія і дзве бакавыя падушкі (абараняюць тулава і галаву), пярэднія рамяні з праднацягвальнікамі і абмежавальнікамі высілкаў. У ліпені 1998 года на аўтамабілях з'явілася бакавая падушка тыпу «заслона» для аховы галавы пры бакавым ўдары<ref name="chonik98">http://wiki.mercedes-benz-classic.com/index.php/Chronik_1991_-_1998#1998 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141122201422/http://wiki.mercedes-benz-classic.com/index.php/Chronik_1991_-_1998#1998 |date=22 лістапада 2014 }} Chronik 1991–1998, 1998 год // wiki.mercedes-benz-classic.com {{ref-de}}</ref>. З 1999 года яна ўвайшла ў стандартную камплектацыю. === Вынікі краш-тэстаў === {{Euro NCAP |аўтамабіль = Mercedes-Benz E200 Classic |align = right |год = 1998 |спасылка = https://www.euroncap.com/en/results/mercedes-benz/e-class/15486 |зоркі = 4 |дарослыя_балы = 26 |пешаходы_зоркі = 2 |пешаходы_балы = 17 }} Пры першапачатковым [[краш-тэст|тэставанні]], праведзеным у 1998 годзе, аўтамабіль атрымаў толькі тры зоркі<ref name="ar1999-01">{{артыкул |загаловак = Рейтинг безопасности: Mercedes Е-класса, "пятерка" BMW и другие... |выданне = Авторевю |тып = часопіс |год = 1999 |нумар = 1 }} {{ref-ru}}</ref>. Мела месца значная дэфармацыя кузава ў зоне ног кіроўцы, зварныя швы падлогі разышліся — прычынай было ўмятае ў глыбь аркі кола. Зніжэнне адзнакі таксама было выклікана значнымі нагрузкамі ад рамяня бяспекі на грудзі пасажыра, і вялікім — 23 сантыметры — змяшчэннем назад педалі тормазу. Праз некаторы час у сістэму EuroNCAP быў уключаны «слупавы» тэст. Вытворца ўдасканаліў мадэль і былі праведзены паўторныя выпрабаванні. Палепшаны аўтамабіль атрымаў чатыры зоркі паводле абноўленай сістэмы тэставання<ref name="ar2000-08">{{артыкул |загаловак = Краш- тест: автомобили оснащенные подушками защиты головы |выданне = Авторевю |тып = часопіс |год = 2000 |нумар = 8 }} {{ref-ru}}</ref>. <!-- {{Арфаграфія}} Стары варыянт --> == Канструкцыя == Е-клас W210 — аўтамабіль з апорным кузавам, класічнай кампаноўкі: рухавік спераду, прывад на заднія колы. З 1998 года выпускаліся таксама паўнапрывадныя версіі 4Matic. Трансмісіі: 5-ступеньчатая механічная (з 2000 года — 6-ступеньчатая); аўтаматычныя: 4-дыяпазонавая з пачатку вытворчасці, 5-ступеньчатая з 1997 года, 5-ступеньчатая з ручным пераключэннем - з 2000 года. Падвескі - незалежныя, двухрычажная спераду і 5-рычажная ззаду, абедзве са стабілізатарамі папярочнай устойлівасці. У 2000 годзе выходзіць ўдасканаленая мадэль W210 Millenium з рухавіком M112 і M114. === Трансмісія === W210 [[1996]] абсталёўваўся 4 і 5-ступеньчатай (Avantgarde) аўтаматычнай каробкай ад W124. У [[1997]] годзе Mercedes ўсталявалі новую 5-ці ступеньчатую [[Трансмісія|трансмісію]] з электронным кіраваннем. Гэтая АКПП ўпершыню з'явілася ў [[1996]] годзе на V8 W140. На сённяшні дзень гэтая мадэль трансмісіі (722.6) усталяваная на шматлікіх аўтамабілях Daimler AG. 4-х і 5-ці ступеньчатыя каробкі працуюць досыць устойліва, хоць першая служыць некалькі даўжэй. [[Mercedes-Benz]] таксама стварылі алей для КПП, які мусіць праслужыць усё жыццё каробкі. Многія ўладальнікі аўтамабіляў Mercedes не падзяляюць меркаванне што да тэрміна жыцця трансмісіі. Частата замены алею КПП напрамую звязана з тэрмінам жыцця трансмісіі. Многія ўладальнікі і станцыі ТО рэкамендуюць абнаўляць алей кожныя 100 000 — 180 000 км. {{зноскі}} == Спасылкі == * http://media.daimler.com/dcmedia/0-921-657475-49-1113004-1-0-0-1113173-0-1-12759-614216-0-0-0-0-0-0-0.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150610224421/http://media.daimler.com/dcmedia/0-921-657475-49-1113004-1-0-0-1113173-0-1-12759-614216-0-0-0-0-0-0-0.html |date=10 чэрвеня 2015 }} == Гл. таксама == {{Commonscat|Mercedes-Benz W210|Mercedes-Benz W 210}} * [[Mercedes-Benz E-Class]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі Mercedes-Benz|W 210]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі паводле алфавіта]] 6dt0fvw4lfykzbzf6f7rh8hh4738ch4 0 180745 4164735 4163172 2022-07-25T19:54:41Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ + Худайдадзада https://football.by/news/166190.html, - Козел https://football.by/news/166188.html wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|Дынама}} {{Футбольны клуб |Назва = Дынама Брэст |Лагатып = ФК Дынама Брэст.png |ШырыняЛагатыпа = 185px |ПоўнаяНазва = Установа спорта і турызма «Дзяржаўны футбольны клуб „Дынама-Брэст“» |Мянушкі = «Брэсты», «Паўднёўцы», «Бела-блакітныя», «Берасцейцы» |Лозунгі-поклічы = «Горад над [[Буг]]ам», [[Руская мова|рус.]] «Мы — Динамо, мы — решаем» |Горад = [[Брэст]], [[Беларусь]] |Заснаваны = [[1960]] |Стадыён = [[Брэсцкі (спартыўны комплекс)|ДАСК «Брэсцкі»]] |Умяшчальнасць = 10169 |Кіраўнік = [[Васіль Шчагрыковіч]] |ПасадаКіраўніка = Ген. дырэктар |Трэнер = |Капітан = [[Эдгар Аляхновіч]] |Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] |Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|2021]] |Месца = 6 месца |Сайт = https://dynamo-brest.by/by/ |Юрыдычны адрас = г. [[Брэст]], вул.Высокая, 19 |pattern_la1 = _sallersetprice1wrb |pattern_b1 = _sallersetprice1wrb |pattern_ra1 = _sallersetprice1wrb |pattern_sh1 = |pattern_so1 = _bluetops |leftarm1 = FFFFFF |body1 = FFFFFF |rightarm1 = FFFFFF |shorts1 = 0000FF |socks1 = FFFFFF |pattern_la2 = _sallersetprice1rb |pattern_b2 = _sallersetprice1rb |pattern_ra2 = _sallersetprice1rb |pattern_sh2 = |pattern_so2 = _whitetop |leftarm2 = 0000FF |body2 = 0000FF |rightarm2 = 0000FF |shorts2 = FFFFFF |socks2 = 0000FF }} '''«Дынама»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Брэст]]. Заснаваны ў [[1960]] годзе. Трывалы ўдзельнік усіх суверэнных чэмпіянатаў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лігі чэмпіянату Беларусі]] з яе заснавання ў [[1992]] годзе. Чэмпіён Беларусі ([[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|2019]]), бронзавы прызёр ([[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|1992]]), трохразовы ўладальнік Кубка Беларусі ([[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|2007]], [[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|2017]], [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|2018]]), трохразовы ўладальнік Суперкубка Беларусі ([[Суперкубак Беларусі па футболе 2018|2018]], [[Суперкубак Беларусі па футболе 2019|2019]], [[Суперкубак Беларусі па футболе 2020|2020]]). Першы беларускі футбольны клуб, які двойчы раз запар перамагаў у Кубку Беларусі па футболе. На працягу апошніх трох гадоў самы наведваемы клуб Беларусі, адзін з самых папулярных клубаў Беларусі<ref>{{cite web|title=Берасцейскае "Дынама" стала самай наведвальнай камандай ЧБ па футболе з лепшым вынікам за 17 гадоў|url=http://www.sb.by/s/articles/brestskoe-dinamo-stalo-samoy-poseshchaemoy-komandoy-chb-po-futbolu-s-luchshim-rezultatom-za-17-let.html|date=2019-12-03|deadurl=no}}{{Недаступная спасылка}}{{ref-ru}}</ref><ref>{{cite web|title= Берасцейскае "Дынама" ўвайшло ў топ - 3 самых наведвальных каманд за ўсю гісторыю чэмпіянатаў Беларусі|url=https://by.tribuna.com/football/1080891199.html|date=2019-12-04|deadurl=no}}{{ref-ru}}</ref>. == Назвы клуба == * 1960—1972: «Спартак» * 1973—1975: «Буг» * 1976—2011: «Дынама» * 2012: «Брэст» * з 26 лістапада 2012 года: «Дынама-Брэст»<ref name=f.2012>[http://football.by/news/39709.html «Бресту» вярнулі назву «Дынама»]</ref> == Эмблемы == <center><gallery widths=150 heights=150 caption="Гісторыя эмблем «Дынама-Брэст»"> Выява:FC Dinamo Brest.png|2013—2016 Выява:ФК Дынама Брэст.png|з 2017 года </gallery></center> == Гісторыя == Брэсцкі футбольны клуб быў заснаваны ў 1960 годзе пад імем «Спартак» і дэбютаваў у другім дывізіёне чэмпіянату СССР (клас «Б»). З часу свайго стварэння каманда некалькі разоў мяняла назву. Да 1972 года яна называлася «Спартак». З 1973 па 1975 — «Буг». А з 1976 — «Дынама» (акрамя сезона-2012, калі каманда называлася «Брэст»). У саюзныя часы каманда вялікую частку часу выступала ў трэцім дывізіёне першынства СССР і з’яўлялася моцным серадняком. Брэсцкае «Дынама» ў савецкія гады мела цесныя сувязі з мінскім «Дынама» (паколькі абодва клубы былі звязаны са спартыўным таварыствам «Дынама») і часта прымала маладых гульцоў мінскай каманды на правах арэнды. У 1992 годзе дынамаўцы дэбютавалі ў чэмпіянаце Беларусі і адразу ж апынуліся на п’едэстале, заваяваўшы бронзавыя медалі. Але потым Дынама Брэст у нацыянальным першынстве было серадняком. У апошнія гады з’яўляецца адным з флагманаў беларускага футболу: 3-кратны ўладальнік Кубка Беларусі (2007, 2017, 2018), 3-кратны ўладальнік Суперкубка Беларусі (2018, 2019, 2020), чэмпіён Беларусі (2019). == У часы БССР/СССР == У СССР каманда чатыры сезоны выступала ў першай лізе (1960-62, да рэарганізацыі, і адзін сезон у 1969 годзе), увесь астатні час — у другой лізе (клас «А»), з рознымі камандамі заходніх рэспублік СССР і РСФСР. === 1960—1972: «Спартак» === Клуб у 1960 — у год заснавання — далучыўся да Савецкага класа В (ліга другога ўзроўню). Разам з ім яшчэ чатыры футбольных калектываў Беларусі былі ўключаныя ў першую зону класа «Б»: [[Ураджай (футбольны клуб, Мінск)]] (цяпер не існуе), [[ФК Віцебск|Чырвоны сцяг (Віцебск)]], [[ФК Дняпро Магілёў|Хімік (Магілёў)]], [[ФК Гомель|Лакаматыў (Гомель)]]. Пасля сезону 1962 года клуб пераведзены на ранг ніжэй, у выніку рэарганізацыі лігі. Двойчы ў 1964 і 1967 гадах клуб быў блізкі да прасоўвання ў лігу вышэй, але абодва разы прайграў фінальны раўнд. З трэцяй спробы ў 1969 годзе трапіў ў другую па рангу лігу СССР, але ў наступным годзе зноў апусціўся на трэці ўзровень з-за рэарганізацыі лігі. У 1969 годзе выступ брэсцкіх спартсменаў быў лепшым у іх гісторыі ў Кубку СССР. Яны атрымалі перамогі з аднолькавым лікам — 1: 0 — з Дынама (Батумі) і Будаўніком (Ашгабад) (цяпер — Капетдаг (Ашгабад)). Больш цяжкім быў матч у г. Фрунзе супраць «Алгі». Пасля асноўнага і дадатковага часу лік заставаўся нічыйным — 2:2. На наступны дзень каманды зноў выйшлі на поле. «Спартак» выйграў у гаспадароў поля — 2: 0. У 1/16 фіналу кубка СССР Спартак (Брэст) прымаў ленінградскі «Зеніт». Матч адбыўся 22 траўня ў Берасці. На стадыёне прысутнічала 12 тысяч гледачоў — больш, чым змяшчалі трыбуны. Гэта рэкордная наведвальнасць брэсцкага стадыёна. Значна больш высокаму класу гасцей спартакаўцы супрацьпаставілі самаадданасць і азарт, але стрымлівалі атакі ленінградцаў толькі да 60-й хвіліны. Памылкі абаронцаў прывялі да двух галоў. Мяч у адказ Кандулінскага не выратаваў берасцейцаў. «Зеніт» адбіў штурм, зроблены спартакаўцамі на зыходзе сустрэчы, і выйшаў у 1/8 фіналу<ref>{{cite news|url=http://https://dynamo-brest.by/club/about|title=Гісторыя Дынама Брэст|date=06 мая 2021|publisher=Дынама Брэст|access-date=06 мая 2021|language=ru|accessdate=1 лютага 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/|archivedate=11 ліпеня 2013|deadurl=yes}} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/ |date=11 ліпеня 2013 }}</ref>. У занальных матчах 4 зоны гулялі каманды, якія выступалі ў чэмпіянаце СССР 1969 года ў 4 падгрупе другой групы класа «А». Усяго было 4 зоны, у кожнай з якіх быў свой фінал і пераможца. Пераможца кожнай з зон выходзіў у 1/16 кубка СССР. {| class="wikitable" !Дата !Стадыя !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 |- |23.03.1969||1/4 зоны 4||[[Дынама (футбольны клуб, Батумі)|Дынама (Батумі)]] ||0:1||'''[[ФК Дынама Брэст|Спартак (Брэст)]]''' |- |28.03.1969||1/2 зоны 4||[[Капетдаг (футбольны клуб)|Будаўнік (Ашгабад)]] ||0:1||'''[[ФК Дынама Брэст|Спартак (Брэст)]]''' |- |19.04.1969||фінал зоны 4||[[СКА-Шоро|Алга (Фрунзэ) (Бішкек)]] ||2:2 д.ч.||[[ФК Дынама Брэст|Спартак (Брэст)]] |- |20.04.1969||фінал зоны 4, перагулёўка||[[СКА-Шоро|Алга (Фрунзе)]] ||0:1||'''[[ФК Дынама Брэст|Спартак (Брэст)]]''' |- |22.05.1969||1/16||[[ФК Дынама Брэст|Спартак (Брэст)]] ||1:2||'''[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Ленінград)]]''' |} З 1970 года і да канца савецкай эпохі клуб выступаў у савецкай лізе трэцяга ўзроўню. === 1973—1975: «Буг» === Каманда была перададзена Брэсцкаму электрамеханічнаму заводу і атрымала назву «Буг». У 1973 годзе не пайшло на карысць і новаўвядзенне — пасляматчавыя пенальці. Дзевяць разоў каманда завяршала матчы ўнічыю, але ў шасці выпадках гульцы няўдала выконвалі серыі 11-метровых удараў. === 1976—1991: «Дынама» === Каманда з Брэста была перададзена спортаграмадству «Дынама» і стала базавай для [[ФК Дынама Мінск]]. Галоўнай задачай калектыву стала падрыхтоўка рэзерву для флагмана беларускага футбола. З Мінска прыехаў вядомы футбаліст, заслужаны майстар спорту [[Эдуард Малафееў]]. Ён правёў з камандай толькі падрыхтоўчы перыяд, але плён працы выявіліся ўжо падчас чэмпіянату краіны. Дынамаўцы атрымалі шэраг перамог, у тым ліку самую буйную над «Магарэлі» (Чытаура) — 6:1 і доўгі час адставалі толькі на адзін бал ад лідара. Перамогі ў апошніх матчах першага круга вывелі «Дынама» на трэцяе месца. У другім крузе, выступаючы дома, берасцейцы гулялі яшчэ больш паспяхова: 3:0, 4:0, 4:1, 5:4. Але Дынама Брэст замацавала за сабой статус хатняй каманды — у дзевятнаццаці выязных матчах атрымала толькі чатыры перамогі, дома — шаснаццаць. Лёс першага месца вырашыўся за некалькі тураў да фінішу. «Гурыя» датэрмінова забяспечыла сабе перамогу ў занальным турніры. Берасцейцы ўпэўнена правялі апошнія гульні і выйшлі на другое месца, адстаўшы ад пераможцы толькі на два балы. Футбаліст брэсцкага Дынама [[Васіль Курылаў]] на працягу трох месяцаў 1978 года забіў тры галы прамым ударам з вуглавога<ref name="pressball">[https://www.pressball.by/articles/author/sarychev/8916 Васіль Курылаў]</ref>. У 1979 у чэмпіянаце была рэкордная для каманды серыя з 16 матчаў, у якіх берасцейцы не трывалі паразаў (пры 13 перамогах) з рознасцю мячоў 33-6. Да 35-га тура берасцейцы ўпэўнена займалі другое месца і, мабыць, былі гатовыя паспрачацца за першынство са cмаленскай «Іскрай». Але было разгромнае паражэнне ў Бранску (0:4), што пагоршылася выдаленнем берасцейца Н. Сыціка. У канцы чэмпіянату з «Дынама» зраўняўся іванаўскі «Тэкстыльшчык», які па выніку асабістых сустрэч абышоў берасцейцаў. У выніку: Дынама Брэст заняла трэцяе месца, прапусціўшы наперад «Іскру» са Смаленску і іванаўскі «Тэкстыльшчык». У 1979 годзе выдатна правёў сезон капітан каманды А. Леванькоў, самы трапны футбаліст берасцейцаў (20 галоў). === Таварыскі матч з Алімпійскай зборнай СССР-88 === Дагэтуль застаецца загадкай, чаму напярэдадні Алімпіяды-88, зборная СССР вырашыла згуляць з серадніком трэцяга дывізіёна СССР — Дынама Брэст. 7 мая 1988 адбыўся матч паміж алімпійскай зборнай СССР і Дынама Брэст. Зборная СССР, якая накіроўвалася на Алімпіяду-88 як фаварыт турніру, не спрабавала гуляць у поўную сілу, атрымліваючы пры гэтым траўмы. Тым не менш, небяспечныя моманты ўзнікалі каля брамы Дынама пастаянна. Але калі толькі мяч з брэсцкімі гульцамі перасякаў палову поля і пачыналася атака на браму зборнай СССР, роў стадыёна чуў нават суседні горад з Брэстам -польскі Тэрэспаль. Першы тайм скончыўся нечакана — 0:0. Другі тайм быў больш вострым, атакі футбалістаў станавіліся ўсё больш напорысцей. І ў сярэдзіне другога тайма пасля вытанчанай падачы, футбаліст брэсцкага «Дынама» Генадзь Кудзей забівае гол Дзмітрыю Харыну, у браму зборнай СССР! 1:0. Тое, што адбывалася на стадыёне, немагчыма было перадаць словамі! Увесь стадыён проста падскочыў са сваіх месцаў! Людзі, якія нават не ведалі адзін аднаго абдымаліся, радасьць заўзятараў было такім шчырым і гучным, што акрамя захопленых крыкаў не было чуваць нічога. Прычым пляскалі нават тыя, хто быў на дрэвах. Пасля фінальнага свістка лік на табло так і застаўся нязменным. Брэст перамог! Праз чатыры месяцы, на Алімпіядзе ў Сеуле, у фінальным матчы супраць зборнай Бразіліі, зборная СССР узяла золата Алімпіяды, выйграўшы пры гэтым 2:1.<ref>[https://www.pressball.by/articles/others/digest/106009]</ref> == У часы Рэспублікі Беларусь == === Расклад перад першым чэмпіянатам Рэспублікі Беларусь па футболе === Перад стартам новага самастойнага чэмпіянату Беларусі, ён ужо адставаў па ўсіх параметрах ад чэмпіянатаў Украіны і Расіі, і выглядаў у параўнанні з імі не вельмі канкурэнтаздольным. У апошнім чэмпіянаце СССР (Вышэйшая ліга) было 6 клубаў з Украіны: [[ФК Чарнаморац Адэса]], [[ФК Дынама Кіеў]], [[ФК Дняпро Дніпро|Дніпро]], [[ФК Шахцёр Данецк]], [[Металург (Запарожжа)]], [[Металіст (Харкаў)]], 6 клубаў з Расіі: [[ФК ЦСКА Масква]], [[ФК Спартак Масква]], [[ФК Тарпеда Масква]], [[ФК Дынама Масква]], [[ФК Аланія|Спартак (Уладзікаўказ)]], [[ФК Лакаматыў Масква]]. З гэтых клубаў маглі быць сфармаваныя канкурэнтныя чэмпіянаты. З беларускіх клубаў у савецкі час толькі [[ФК Дынама Мінск]] гуляў у Вышэйшай лізе чэмпіянату СССР. Наступнымі пасля мінскіх дынамаўцаў былі клубы з трэцяй па значнасці лігі СССР, якая дарэчы была падзелена на 8 зон. Беларускія клубы і ў сваёй зоне 5 трэцяй лігі былі «сярэднімі камандамі». У апошні раз у другой па значнасці лізе СССР [[ФК Дняпро Магілёў]] удзельнічаў у 1983 годзе. Дынама (Мінск) з першых каманд СССР узору 1982—1987 гг. да канца распаду СССР была «сярэдняй» камандай. Дынама Брэст пачынаючы з 1976 года выкарыстоўваўся як рэзерв для Дынама Мінск, часта падчас чэмпіянату з Дынама Брэст адклікаліся лепшыя футбалісты ў Дынама Мінск, што ўплывала на згулянасць і выніковае месца берасцейцаў. Дынама Мінск напярэдадні першага суверэннай чэмпіянату Рэспублікі Беларусь 1992 года выглядала відавочным лідарам. Да каманды з вышэйшай лігі СССР, якая толькі ўчора змагалася з [[ФК Дынама Кіеў]], [[ФК Спартак Масква]], дадаліся сераднякі і аўтсайдэры буфернай зоны трэцяй па значнасці лігі чэмпіянату СССР: [[ФК Дняпро Магілёў]], [[ФК Дынама Брэст]], [[ФК Нёман Гродна|Хімік (Гродна)]], [[ФК Віцебск|КІМ (Віцебск)]], каманда з рэспубліканскай зоны чацвёртай па значнасці лігі чэмпіянату СССР: [[ФК Гомель|Гомсельмаш]], і каманды чэмпіянату БССР (у сістэме ліг савецкага футбола меў статус спаборніцтва калектываў фізічнай культуры). Фарміраванне першага беларускага чэмпіяната па футболе 1992: {| class="wikitable" !Парадак !Каманда !Папярэдні турнір !Месца ў папярэднім турніры !Ранг дывізіёна |- |1||[[ФК Дынама Мінск]]||Вышэйшая ліга чэмпіяната СССР па футболе||8 з 16||1 |- |2||[[ФК Дняпро Магілёў]]||Чэмпіянат СССР па футболе (другая ліга, захад)||12 з 22||3 |- |3||[[ФК Дынама Брэст]]||Чэмпіянат СССР па футболе (другая ліга, захад)||16 з 22||3 |- |4||[[ФК Віцебск|КІМ Віцебск]]||Чэмпіянат СССР па футболе (другая ліга, захад)||20 з 22||3 |- |5||[[ФК Нёман Гродна|Хімік Гродна]]||Чэмпіянат СССР па футболе (другая ліга, захад)||22 з 22||3 |- |6||[[ФК Гомель|Гомсельмаш]]||Чэмпіянат СССР па футболе (другая ніжэйшая ліга, 6 зона)||16 з 22||4 |- |7||[[ФК Маладзечна|Металург Маладзечна]]||Чэмпіянат БССР па футболе||1 з 16||5 |- |8||[[ФК Тарпеда Магілёў]]||Чэмпіянат БССР па футболе||2 з 16||5 |- |9||[[ФК Лакаматыў Віцебск|СКБ Віцебск]]||Чэмпіянат БССР па футболе||3 з 16||5 |- |10||[[ФК Тарпеда Мінск]]||Чэмпіянат БССР па футболе||4 з 16||5 |- |11||[[ФК Шахцёр Салігорск]]||Чэмпіянат БССР па футболе||5 з 16||5 |- |12||[[ФК Старыя Дарогі|Будаўнік (Старыя Дарогі)]]||Чэмпіянат БССР па футболе||6 з 16||5 |- |13||[[ФК Бабруйск|Трактар (Бабруйск)]]||Чэмпіянат БССР па футболе||9 з 16||5 |- |14||[[ФК Тарпеда-БелАЗ|БелАЗ (Жодзіна)]]||Чэмпіянат БССР па футболе||10 з 16||5 |- |15||[[ФК Ліда|Абутнік (Ліда)]]||Чэмпіянат БССР па футболе||11 з 16||5 |- |16||[[ФК Рэчыца-2014|Ведрыч]]||не ўдзельнічала ў вышэйназваных лігах||-||- |} === 1992—2011: «Дынама» (Бронзавыя медалі, матч з «Нёман», першы Кубак) === У 1992 годзе дынамаўцы дэбютавалі ў чэмпіянаце Беларусі. І адразу ж апынуліся на п’едэстале, заваяваўшы бронзавыя медалі.<ref name= "автоссылка1" >[https://dynamo-brest.by/club/about]</ref> У 18-м туры 25 жніўня 1996 года ў складзе «Дынама» ў хатнім паядынку супраць «[[ФК Маладзечна]]» (1:1) дэбютаваў (выйшаў на замену замест абаронцы Вольскага, на 86-й хвіліне сустрэчы) [[Раман Васілюк]] (ва ўзросце 17 гадоў 276 дзён). Пасля чаго [[Раман Васілюк]] стаў сталым лепшым бамбардзірам каманды ў гісторыі, і 1999 годзе за вялікія тады грошы для беларускага чэмпіяната — 300 тыс. даляраў ЗША — перайшоў у [[ФК Славія Мазыр]]. У 2002 годзе, з тура 18-га каманду трывала прымацавала да 10-й пазіцыі і яна ў сілу турнірнай сітуацыі ніякім чынам не магла змяніць свайго статусу. Затое берасцейцы паўдзельнічалі ў размеркаванні «залатых» узнагарод. Гродзенскаму «[[ФК Нёман Гродна|Нёману]]», каб стаць чэмпіёнам і пазбегнуць «залатога» матчу з [[ФК БАТЭ|БАТЭ]], неабходная была перамога ў апошняй выязной гульні ў Брэсце. Аднак берасцейцы ўперліся і, адказаўшы на выніковы стрэл Тарашчыка, дакладным ударам Дзянісені, здолелі захаваць нічыйны зыход. З прыкрасці галоўны трэнер гродзенцаў Сяргей Саладоўнікаў назваў Брэст «футбольнай вёскай». Трэнер нездарма адчуваў нядобрае — у дадатковым матчы за «золата» перамога дасталася барысаўскаму БАТЭ. У 2006 годзе у кубке Беларусі па футболе берасцейцы стартавалі выязным матчам у 1/4 Кубка краіны з «Шахцёрам». У першай гульні дзякуючы ўдарам Мазалеўскага (5, пас — Гагінашвілі) і Сокала (75) дынамаўцы святкавалі вікторыю. Праз чацвёра сутак у гульні ў адказ у сябе дома берасцейцы разграмілі «Шахцёр» — 4:1 (Мазалеўскі — 49, 90, Козак — 67, Гагінашвілі — 68) і чацвёрты раз у сваёй гісторыі выйшлі ў паўфінал Кубка краіны. У паўфінале Кубка жэрабя звёў два клубы, якія маюць зуб адзін на аднаго яшчэ з саюзных часоў- «Дынама» і « Нёман». Берасцейцы ва ўпартай барацьбе здолелі выйсці ў фінал, згуляўшы ўнічыю дома — 2:2 (Гагінашвілі — 13, Мазалеўскі — 49) і атрымаўшы перамогу ў драматычным матчы ў Гародні — 1:2 (Мазалеўскі — 87, 92+). Дзмітрый Мазалеўскі усталяваў два кубкавых рэкорду. Ён забівае ў 6-ці матчах запар (9 галоў). Да яго ніхто ў плыні аднаго розыгрышу не забіваў так шмат. {| class="wikitable" |- !Дата !Стадыя !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 |- |align=center| 10 жніўня 2006 ||1/16||align=right| [[ФК Смаргонь|Смаргонь (Д2)]] ||align=center| '''0:0''' (5:6 ^пен.) ||bgcolor="#bbeebb"|'''[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]''' |- |align=center| 20 верасня 2006 ||1/8||align=right bgcolor="#bbeebb"| '''[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]'''||align=center| '''4:1''' ||[[ФК СКВІЧ|Лакаматыў (Мінск)]] |- |align=center| 4 кастрычніка 2006 ||1/8||[[ФК СКВІЧ|Лакаматыў (Мінск)]] ||align=center| '''1:3''' ||align=right bgcolor="#bbeebb"|''' [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] ''' |- |align=center| 1 красавіка 2007 ||1/4||align=right| [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]]||align=center| '''0:2''' || align=right bgcolor="#bbeebb"|'''[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]''' |- |align=center| 5 красавіка 2007 ||1/4||align=right bgcolor="#bbeebb"|'''[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]'''||align=center| '''4:1''' || [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]] |- |align=center| 10 красавіка 2007 ||1/2||align=right|[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]||align=center| '''2:2''' || [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]] |- |align=center| 2 мая 2007 ||1/2||align=right |[[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]]||align=center| '''1:2''' || bgcolor="#bbeebb"|'''[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]''' |} Фінал адбыўся 27 мая ў Мінску ў трыццаціградусную спякоту ў шэсць гадзін вечара і завяршыўся драматычнай перамогай берасцейцаў. Фаварытам пары разглядаліся барысаўчане, якія з’яўляюцца на той момант больш класнай камандай, чэмпіёнам і аднаасобным лідарам першынства. Аднак берасцейцы збянтэжылі спаборніка тым, што за кошт выдатнай хуткасці аператыўна пераводзілі мяч да штрафной БАТЭ. У цэлым, гэта была гульня роўных сапернікаў, перамагчы мог кожны — усё звялося да адзінаццаціметровых удараў. «Дынама» першымі прамахнуліся, а затым брамнік «Дынама» Цыгалка ўзяў два мячы. {{Футбольныматч | bg=#FFD700 | дата=[[27 мая]] [[2007]] | час= 18:00 | стадыён='''Стадыён:''' [[Стадыён «Дынама», Мінск|Дынама]],<br/>[[Выява:Coat of arms of Minsk.svg|18px]] [[Мінск]] | гледачоў=9500 | арбітр=А.Чабыкін ([[Мінск]]) | каманда1=[[ФК Дынама Брэст|Дынама]] ([[Брэст]]) | каманда2=[[ФК БАТЭ|БАТЭ]] ([[Барысаў]]) | лік=0:0 <br /> ([[Пенальці, футбол|пен.]] 4:3) | галы1= | галы2= | справаздача= }} У 2011 годзе брэсцкі стадыён у тройцы самых наведвальных стадыёнаў краіны, але лічба сярэдняй наведвальнасці (каля 3 тысяч гледачоў на матчы) у параўнанні з мінулым годам упала на паўтысячы. === 2012: «Брэст» === У пачатку 2010-х гадоў каманда сутыкнулася з фінансавымі цяжкасцямі. У канцы 2011 года каманда змяніла назву пасля таго, як БФСТ «Дынама» павысіла стаўку аплаты за права карыстання брэндам «Дынама» ў 6,5 разоў<ref>[https://brestcity.com/blog/brestskoe-dinamo-pomenyaet-svoe-nazvanie брэсцкае «Дынама» памяняе сваю назву?]</ref>. У пачатку 2012 года кіраўніцтвам клуба было зацверджана новая назва «Брэст» <ref>[https://sport.tut.by/news/football/267122.html у новым сезоне брэсцкае «Дынама» будзе называцца ФК «Брэст»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20191104142807/https://sport.tut.by/news/football/267122.html |date=4 лістапада 2019 }}</ref>. === 2012—2015: Дынама Брэст === У лістападзе 2012 года каманда вярнулася да старой назвы, зарэгістраваўшыся як «Дынама-Брэст». У [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|2015]], па прызнанні галоўнага трэнера, некаторыя гульцы былі вымушаныя падпрацоўваць пасля трэніровак гандлем, грузчыкамі і рамонтам дамоў<ref>[https://www.pressball.by/news/football/223079 Футбол. Васіль Сарычаў: развал каманды майстроў з абласнога цэнтра — не проста надзвычайнае здарэнне. Гэта сімптом і пляма на рэпутацыі]</ref>. Перад пачаткам [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|чэмпіянату 2016 года]] паведамлялася аб магчымым пераходзе каманды з вышэйшай у першую лігу, аднак дапамога [[Брэсцкі абласны выканаўчы камітэт|Брэсцкага аблвыканкама]] дазволіла пагасіць частку даўгоў і заявіцца ў вышэйшую лігу<ref>[https://www.pressball.by/news/football/223757 Футбол. Брэсцкае «Дынама» атрымала ад аблвыканкама 500 млн рублёў. Каманда будзе выступаць у вышэйшай лізе]</ref>. Паколькі многія гульцы ўжо пакінулі каманду, да выступленняў актыўна прыцягвалі гульцоў з іншых каманд Брэсцкай вобласці і з дубля «Дынама». === 2016—2020 (Фінансы, Марадона, кубкі, чэмпіёнства) === Улетку 2016 года каманда перайшла пад кантроль зарэгістраванай у [[Аб'яднаныя Арабскія Эміраты|Аб’яднаных Арабскіх Эміратах]] кампаніі «Sohra Overseas». Першапачаткова новым уладальнікам клуба быў прадстаўлены «Шэйх Поль Даэр» <ref>[https://sport.tut.by/news/football/505754.html Шэйх з ААЭ распавёў, што падштурхнула яго на супрацоўніцтва з брэсцкім «Дынама»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210123122613/https://sport.tut.by/news/football/505754.html |date=23 студзеня 2021 }}</ref>. Неўзабаве было абвешчана, што ўладальнікам кампаніі і клуба з’яўляецца ураджэнец Брэсцкай вобласці [[Зайцаў, Аляксандр Мікалаевіч (бізнэсмэн)|Аляксандр Зайцаў]]<ref name=tut2>[https://news.tut.by/economics/616167.html «З Румасам сяброўскія адносіны». Бізнэсовец, які прывез Марадону ў Брэст, даў вялікае інтэрв’ю] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20191104122626/https://news.tut.by/economics/616167.html |date=4 лістапада 2019 }}</ref>. У 2018 годзе Зайцаў так ахарактарызаваў куплю: {{Цытата|У дзяцінстве заўзеў за брэсцкае "Дынама". Калі некалькі гадоў таму клуб мог стаць банкрутам і вылецець з вышэйшай лігі чэмпіянату Беларусі, мне стала крыўдна за такое становішча спраў. Гэта была даніна дзяцінству, калі хочаце.<ref name=tut2 />}} Другі раз дынамаўцы атрымалі перамогу ў Кубку Беларусі па футболе праз 10 гадоў, у 2017 годзе. Вырашальны паядынак адбыўся 28 траўня ў Гродне. [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]] адкрыў лік у сярэдзіне другога тайма. Дынамаўцы аднавілі раўнавагу на 82-й хвіліне дзякуючы дакладнаму ўдару Аляксея Легчыліна. У дадатковыя 30 хвілін лічбы на табло не змяніліся. У серыі пасляматчавых адзінаццаціметровых ніхто не хацеў саступаць. Дзевятнаццаць стрэлаў з абодвух бакоў апынуліся трапнымі. Дваццатым да «кропкі» выйшаў абаронца «Шахцёра» Аляксей Янушкевіч і не здолеў перайграць галкіпера Жэрэмі Малерба. {{Футбольныматч | bg=#FFD700 | дата=<small>[[28 мая]] [[2017]]</small> | час=17:00 | стадыён='''Стадыён:''' [[Стадыён «Нёман», Гродна|«Нёман»]],<br/>[[Гродна]] | гледачоў= 8500 | арбітр=Аляксей Кульбакоў ([[Гомель]]) | каманда1=[[ФК Дынама-Брэст|Дынама-Брэст]] | каманда2=[[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]] | лік= 1:1 <br /> ([[Пенальці, футбол|пен.]] 10:9) | галы1= [[Аляксей Лягчылін|А. Лягчылін]] {{гол|82}}<br/><br/>[[Дзмітрый Алісейка|Дз. Алісейка]] [[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]]<br/>[[Леандра Торэс|Л. Торэс]] [[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]]<br/>[[Павел Сядзько|П. Сядзько]] [[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]]<br/>[[Дыксан Афааква|Д. Афааква]] [[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]]<br/>[[Джаэл Фамее|Дж. Фамее]] [[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]]<br/>[[Аляксей Лягчылін|А. Лягчылін]] [[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]]<br/>[[Андрэй Уладзіміравіч Лебедзеў, футбаліст|А. Лебедзеў]] [[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]]<br/>[[Максім Вітус|М. Вітус]] [[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]]<br/>[[Адрыян Аўрэмія|А. Аўрэмія]] [[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]]<br/>[[Дзмітрый Мазалеўскі|Дз. Мазалеўскі]] [[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]]<br/> | галы2= {{гол|69}} [[Віталь Лісаковіч|В. Лісаковіч]]<br/><br/>[[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]] [[Павел Рыбак|П. Рыбак]]<br/>[[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]] [[Эдгар Аляхновіч|Э. Аляхновіч]]<br/>[[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]] [[Віталь Лісаковіч|В. Лісаковіч]]<br/>[[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]] [[Мікалай Януш|М. Януш]]<br/>[[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]] [[Любан Црэпуля|Л. Црэпуля]]<br/>[[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]] [[Ігар Бурко|І. Бурко]]<br/>[[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]] [[Сяргей Мацвейчык|С. Мацвейчык]]<br/>[[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]] [[Юрый Кавалёў|Ю. Кавалёў]]<br/>[[Выява:Soccerball shad check.svg|14px]] [[Ілья Алексіевіч|І. Алексіевіч]]<br/>[[Выява:Soccerball shade cross.svg|14px|Брамнік]] [[Аляксей Янушкевіч|А. Янушкевіч]] | справаздача= [http://www.football.by/stat/belarus/cup2016/8/1/ справаздача] }} 15 мая 2018 года старшынёй праўлення клуба стаў [[Дыега Марадона]]. Кантракт з клубам быў разлічаны на тры гады. Аргентынец павінен быў займацца пытаннямі стратэгічнага развіцця клуба, а таксама ўзаемадзейнічаць з усімі яго структурнымі падраздзяленнямі, уключаючы дзіцячую акадэмію. Аднак з ліпеня Марадона не прыязджаў у [[Беларусь]]. У трэці раз берасцейцы заваявалі Кубак Беларусі па футболе у 2018 годзе. Фінал адбыўся 19 траўня на магілёўскім стадыёне «Спартак» з [[ФК БАТЭ]]. Барысаўчане двойчы вялі ў ліку, але дынамаўцы дзякуючы галам Арцёма Мілеўскага і Джоэля Фамее аднаўлялі раўнавагу. А на 89-й хвіліне Павел Няхайчык прынёс берасцейцам перамогу-3:2. Упершыню ў гісторыі турніру адной з каманд атрымалася заваяваць ганаровы трафей два года запар. {{Футбольныматч | bg = #FFD700 | дата = <small>[[19 мая]] [[2018]]</small> | час = 18:30 | стадыён = '''Стадыён:''' [[Спартак (стадыён, Магілёў)|«Спартак»]],<br/>[[Магілёў]] | гледачоў = 7200 | арбітр = Сяргей Цынкевіч ([[Асіповічы]]) | каманда1 = [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]] | каманда2 = [[ФК Дынама-Брэст|Дынама-Брэст]] | лік = 2:3 | галы1 = [[Мірка Іваніч|М. Іваніч]] {{гол|13}} {{гол|49}} | галы2 = {{гол|33}} [[Арцём Мілеўскі|А. Мілеўскі]]<br/>{{гол|75}} [[Джаэл Фамее|Дж. Фамее]]<br/>{{гол|88}} [[Павел Няхайчык|П. Няхайчык]] | справаздача = [http://www.football.by/stat/belarus/cup2017/9/1/ справаздача] }} 24 лістапада 2019 года ў 29-м туры [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|чэмпіянату Беларусі]] берасцейцы на сваім полі перамаглі [[ФК Віцебск|«Віцебск»]] з лікам 1:0. У год тысячагоддзя Брэста «Дынама» датэрмінова заваявала залатыя медалі і першы чэмпіёнскі кубак у гісторыі клуба. == Дасягненні == === СССР/БССР === * 1/16 Кубка СССР 1969 года. * Трэцяе месца ў першай зоне 2-й лігі (трэці па рангу дывізіён у СССР), выйграўшы пераходны матч патрапілі ў першую лігу ў 1968 годзе. * Другое месца ў першай зоне 2-й лігі ў 1976 годзе. === Беларусь === '''[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Чэмпіянат Беларусі]]''' * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Чэмпіён Беларусі]] (1): [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|2019]] * [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Бронзавы прызёр [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|1992]] '''[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак Беларусі]]''' * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] Уладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (3): [[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|2007]], [[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|2017]], [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|2018]] * [[Файл:Silver medal icon.svg|15px]] Фіналіст: [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2018|2020]] '''[[Суперкубак Беларусі па футболе|Суперкубак Беларусі]]''' * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] Уладальнік [[Суперкубак Беларусі па футболе|Суперкубка Беларусі]] (3): [[Суперкубак Беларусі па футболе 2018|2018]], [[Суперкубак Беларусі па футболе 2019|2019]], [[Суперкубак Беларусі па футболе 2020|2020]] '''[[Чэмпіён Беларусі па футболе сярод дублёраў|Чэмпіянат Беларусі сярод дублёраў]]''' * [[Файл:Silver medal icon.svg|15px]] Срэбны прызёр (3): 2004, 2017, 2018 * [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Бронзавы прызёр: 2006 == Заўзятары == Берасцейскія заўзятары лічацца аднымі з самых лепшых у Беларусі<ref>{{cite web|title=Берасцейскае "Дынама" стала самай наведвальнай камандай ЧБ па футболе з лепшым вынікам за 17 гадоў|url=http://www.sb.by/s/articles/brestskoe-dinamo-stalo-samoy-poseshchaemoy-komandoy-chb-po-futbolu-s-luchshim-rezultatom-za-17-let.html|date=2019-12-03|deadurl=no}}{{Недаступная спасылка}}{{ref-ru}}</ref><ref>{{cite web|title= Берасцейскае "Дынама" ўвайшло ў топ - 3 самых наведвальных каманд за ўсю гісторыю чэмпіянатаў Беларусі|url=https://by.tribuna.com/football/1080891199.html|date=2019-12-04|deadurl=no}}{{ref-ru}}</ref>. Акрамя Брэста у «Дынама» (Брэст) ёсьць заўзятары ў іншых гарадах [[Мінск]], [[Пінск]], [[Кобрын]], [[Бяроза]], [[Баранавічы]]. Ультрас Дынама (Брэст) мае назву BWD (Blue-White Devils, Бела-Галубыя Д’яблы). Датай аснавання лічыцца 1 жніўня 1998 года, калі на матчы Дынама-Брэст — [[ФК Маладзечна]] была агранізавана першая падтрымка <ref>{{cite web|title=Фан-секта берасцейскага "Дынама". Востравок са сваім статутам|url=https://www.pressball.by/articles/others/digest/99925.html|date=2017-10-17|deadurl=no}}{{Недаступная спасылка}}{{ref-ru}}</ref>. === Узаемаадносіны з іншымі клубамі === Заўзятары «Дынама» (Брэст) падтрымліваюць сяброўскія адносіны з фанатамі [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]], [[ФК Хваля Пінск]], [[ФК Кобрын]]. З замежных каманд: польская [[ФК Сталь Сталёва Воля]] ([[Сталёва Воля]]). Прынцыповымі супернікамі на поле з’яўляецца гродзенскі [[ФК Нёман Гродна|Нёман]], на трыбунах (сярод зяўзятараў): [[ФК Белшына|Белшына]] (Бабруйск), [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] (Салігорск), [[ФК Партызан Мінск|МТЗ-РІПА]], [[ФК Гомель|Гомель]], [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро (Магілёў)]]. == Заходняе дэрбі. Дынама (Брэст) — [[ФК Нёман Гродна]] == Прынцыповае суперніцтва ёсць у Дынама (Брэст) з Нёман (Гродна). Гульні абодвух каманд іменуюцца «Заходнім дэрбі». Суперніцтва складаецца не толькі па тэрытарыяльнаму прынцыпу: Гродна і Брэст знаходзяцца на захадзе Беларусі і сталыя удзельнікі Чэмпіяната Беларусі па футболе; але з-за матчу сезону 2002 года, калі Дынама (Брэст) і Нёман (Гродна) гулялі паміж сабой у межах чэмпіяната Беларусі па футболе. Тады Дынама (Брэст) знаходзілася ў сярэдзіне табліцы і не вырашала ніякіх задач, а Нёман (Гродна) наадварот — упершыню ў гісторыі — прэтэндаваў на перамогу ў чэмпіянаце і на працягу чэмпіяната ішоў на першым месцы. Дынама (Брэст) паказала прыцыповы спартовы прынцып і згуляла з Нёман (Гродна) у нічыю — 1:1, «дзякуючы» гэтаму Нёман (Гродна) і Батэ (Барысаў) набралі аднолькавую колькасць балаў, быў назначаны залаты матч чэмпіяната Беларусі па футболе 2002 года ў якім у дадатковы час Батэ (Барысаў) перамог гарадзенцаў з «Нёмана» — 1:0, Батэ (Барысаў) стаў чэмпіёнам, а «Нёман» (Гродна) заняў толькі другое месца ў добра праведзеным сезоне. Нёман (Гродна) і па цяперашні час не можа пераадолець гэта дасягненне. == Дынамаўскае дэрбі: Дынама (Брэст) — [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] == З’яляецца сяброўскім дэрбі, бо фанаты абодвух клубаў добра ставяцца адзін да аднаго. Часта можна назіраць, калі фанаты абодвух клубаў займаюць адзін сектар, ці сектары побач, і крычаць крычалкі разам. == Брэсцкае дэрбі. Дынама (Брэст) — [[ФК Рух Брэст|Рух (Брэст)]] == Раней Рух (Брэст) быў спачатку клубам фанатаў Дынама, а потым перайшоў у фарм-клуб. У «Руха» з’яўляліся фаны і ён лічыўся сяброўскім клубам Дынама (Брэст)<ref>{{cite web|title=Фан-секта берасцейскага "Дынама". Востравок са сваім статутам|url=https://www.pressball.by/articles/others/digest/99925.html|date=2017-10-17|deadurl=no}}{{Недаступная спасылка}}{{ref-ru}}</ref>. Але пасля таго, як клуб для выхада ў Вышэйшую лігу стаў самастоўным, стаўленне брэскіх заўзятараў да «Руха» рэзка пагоршылася. == Заўзятары (Ультрас) == === Горад над Бугам === Перад пачаткам кожнага матча футбалісты «Дынама-Брэст» падыходзяць да сектара фанатаў і перакрыкваюцца лозунгам-поклічам «Горад над Бугам», пры гэтым астатнія сектары пры наяўнасці заўзятараў «Дынама-Брэста» далучаюцца да пераклічкі. === Зорнае неба === На працягу матча з удзелам ФК «Дынама-Брэст», асабліва ў хатніх матчах, у цёмны час сутак, заўзятары і фанаты здзяйсняюць пераклічку «Горад над Бугам» або рускае «Вперёд, Дінамо» (ці «Толькі, Дынама») з узняццем угару рэчаў (звычайна, мабільны тэлефон з уключаным ліхтарыкам), якія даюць святло. == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[https://dynamo-brest.by/dynamo-1/team/players ОСНОВНОЙ СОСТАВ]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|16|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Міхаіл Казакевіч]]||2002}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Глеб Трацяк]]||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|4|{{Сцяг|Зімбабвэ}}|Аб|[[Мунашэ Гарананга]]||2001}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Данііл Мірошнікаў]]||2000}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзімір Шчэрба]]||1986}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Андрэй Шамрук]]||1994}} {{Ігрок|32|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Ясюкевіч]]||1994}} {{Ігрок|44|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Крывіцкі]]||1995}} {{Ігрок|59|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ілья Калпачук]]||1990}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Вадзім Мілюцін]]||2002}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Яўген Юдчыц]]||1996}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксандр Булычоў]]||2000}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Кавальчук]]||2000}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Эдгар Аляхновіч]] {{капітан}}||1987}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Кірыл Кавалюк]]||2003}} {{Ігрок|42|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Сугак]]||2002}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Данііл Паўлаў]]||2002}} {{Ігрок|90|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Лясняк]]||2004}} {{Ігрок|95|{{Сцяг|Славакія}}|ПА|[[Давід Іван]]||1995}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Кірыл Цапянкоў]]||2004}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Максім Арцямчук]]||1999}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Аляксандр Шасцюк]]||2002}} {{Ігрок|72|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Павел Сацук]]||2003}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Таджыкістан}}|Нап|[[Абдулфатохі Худайдадзада]]||2004}} {{Ігрок|89|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Сяргей Лынько]]||1989}} {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Аляксей Васільеў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Георгій Дабрадзей]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Арцём Суганяеў||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Арцём Сядзько]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ілья Багдановіч]]||2004}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Дзмітрый Болбат||2002}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Грыбаў]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Кірыл Нехін||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Данііл Шпакоўскі||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|15|{{Сцяг|Камерун}}|ПА|[[Франк Нунке]]||1997}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Гаданюк||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Дарашэнка||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Кірыл Літвінюк||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Дзяніс Макарчык||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Яўген Машагін]]||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксандр Фісюк||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Арцём Якімук||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Ігар Татарчук||2001}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Пракапюк]] (нар. 1978) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Храпкоўскі]] (нар. 1975) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Селькін]] (нар. 1972) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Міхаіл Літвінчук]] (нар. 1980) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Астапчык]] (нар. 1973) — трэнер брамнікаў дубля == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=120|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі ![[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Бамбардзіры !width=60|Мячы !width=120|Заўвагі |- | 1992 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Першая]] (Д1) ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 15 || 8 || 3 || 4 || 21–10 || '''19''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1992|Паўфінал]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь|1991|20px}} [[Аляксандр Герасімук]], <br/> {{Сцяг|Беларусь|1991|20px}} [[Валерый Кандраценка]]|| 4 || |- | 1992–93 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Першая]] (Д1) || '''7''' || 32 || 13 || 9 || 10 || 33–29 || '''35''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь|1991|20px}} [[Аляксандр Герасімук]] || 5 || |- | 1993–94 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Першая]] (Д1) || '''8''' || 30 || 11 || 9 || 10 || 30–29 || '''31''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|Паўфінал]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь|1991|20px}} [[Юрый Лагодзіч]], <br/> {{Сцяг|Беларусь|1991|20px}} [[Андрэй Гарнастаеў]] || 5 || |- | 1994–95 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Першая]] (Д1) || '''10''' || 30 || 9 || 10 || 11 || 33–33 || '''28''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь|1991|20px}} [[Юрый Лагодзіч]] || 8 || |- | 1995 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Першая]] (Д1) || '''10''' || 15 || 5 || 2 || 8 || 27–32 || '''17''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Юрый Лагодзіч]] || 6 || |- | 1996 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая]] (Д1) || '''10''' || 30 || 7 || 11 || 12 || 39–43 || '''32''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|Чвэрцьфінал]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Віталь Кірылка]] || 12 || |- | 1997 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая]] (Д1) || '''7''' || 30 || 12 || 6 || 12 || 44–52 || '''42''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Васілюк]] || 12 || |- | 1998 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 28 || 12 || 2 || 14 || 40–40 || '''38''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Васілюк]] || 18 || Змена назваў ліг |- | 1999 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая]] (Д1) || '''7''' || 30 || 14 || 4 || 12 || 59–52 || '''46''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|Чвэрцьфінал]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Васілюк]] || 17 || |- | 2000 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Вышэйшая]] (Д1) || '''10''' || 30 || 10 || 4 || 16 || 37–51 || '''34''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Максім Сухавееў]] || 8 || |- | 2001 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 26 || 8 || 5 || 13 || 26–38 || '''29''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|Паўфінал]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Вадзім Бойка]] || 10 || |- | 2002 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Вышэйшая]] (Д1) || '''10''' || 26 || 8 || 8 || 10 || 25–26 || '''32''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Вадзім Бойка]] || 11 || |- | 2003 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 30 || 5 || 12 || 13 || 21–49 || '''27''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|1/16 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Андрэй Лясюк]], <br/> {{Сцяг|Украіна||20px}} [[Раман Свінціцкі]] || 3 || |- | 2004 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 30 || 10 || 9 || 11 || 39–41 || '''39''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Васілюк]] || 17 || |- | 2005 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 26 || 11 || 3 || 12 || 39–33 || '''36''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|Чвэрцьфінал]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Вадзім Бойка]] || 12 || |- | 2006 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 26 || 8 || 7 || 11 || 17–31 || '''31''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|Пераможца]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзмітрый Мазалеўскі]] || 5 || |- | 2007 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Вышэйшая]] (Д1) || '''12''' || 26 || 6 || 8 || 13 || 23–31 || '''25''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Віктар Віктаравіч Сокал|Віктар Сокал]] || 9 || |- | 2008 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Вышэйшая]] (Д1) || '''6''' || 30 || 13 || 8 || 9 || 40–34 || '''47''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/16 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзмітрый Мазалеўскі]] || 13 || |- | 2009 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Вышэйшая]] (Д1) || '''5''' || 26 || 10 || 8 || 8 || 30–24 || '''38''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/16 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Васілюк]] || 11 || |- | 2010 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Вышэйшая]] (Д1) || '''5''' || 33 || 12 || 10 || 11 || 48–40 ||'''46''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|Чвэрцьфінал]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Мікалай Януш]] || 10 || |- | 2011 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Вышэйшая]] (Д1) || '''10''' || 33 || 8 || 11 || 14 || 38–46 || '''35''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|Чвэрцьфінал]] || align="left"|{{Сцяг|Бразілія||20px}} [[Давід Лазары]] || 8 || |- | [[Сезон 2012 ФК Брэст|2012]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 30 || 8 || 5 || 17 || 27–38 || '''29''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|Чвэрцьфінал]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзімір Хвашчынскі]] || 9 || |- | [[Сезон 2013 ФК Дынама-Брэст|2013]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 32 || 11 || 7 || 14 || 32–41 || '''40''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Мікалай Сігневіч]] || 10 || |- | [[Сезон 2014 ФК Дынама-Брэст|2014]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 32 || 7 || 5 || 20 || 29–68 || '''26''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|Паўфінал]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Васілюк]] || 8 || |- | [[Сезон 2015 ФК Дынама-Брэст|2015]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Вышэйшая]] (Д1) || '''12''' || 26 || 7 || 3 || 16 || 23–42 || '''24''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Васілюк]] || 8 || |- | [[Сезон 2016 ФК Дынама-Брэст|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 30 || 11 || 7 || 12 || 38–38 || '''40''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|Пераможца]] || align="left"|{{Сцяг|Гана||20px}} [[Джаэл Фамее]], <br/> {{сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[Ідрыса Куятэ]]|| 5 || |- | [[Сезон 2017 ФК Дынама-Брэст|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] (Д1) || '''4''' || 30 || 14 || 9 || 7 || 47–26 || '''51''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|Пераможца]] || align="left"|{{Сцяг|Аргенціна||20px}} [[Леандра Торэс]] || 10 || |- | [[Сезон 2018 ФК Дынама-Брэст|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] (Д1) || '''6''' || 30 || 14 || 10 || 6 || 52–30 || '''52''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Павел Савіцкі]] || 15 || |- | [[Сезон 2019 ФК Дынама-Брэст|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] (Д1) ||style="background:gold"| '''1''' || 30 || 23 || 6 || 1 || 70–22 || '''75''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|Фіналіст]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзяніс Лапцеў]], <br/> {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Павел Няхайчык]] || 12 || |- | [[Сезон 2020 ФК Дынама-Брэст|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] (Д1) || '''4''' || 30 || 17 || 3 || 10 || 63–40 || '''54''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/8 фіналу]] || align="left"|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзяніс Лапцеў]] || 11 || |- | [[Сезон 2021 ФК Дынама Брэст|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая]] (Д1) || '''6''' || 30 || 8 || 14 || 8 || 32–32 || '''38''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Чвэрцьфінал]] || align="left"|{{сцяг|Украіна||20px}} [[Станіслаў Беленькі]] || 13 || |- |} === Круныя перамогі і паразы === * Самая буйная перамога — 7:0 («[[ФК Тарпеда Магілёў|Тарпеда-Кадзіна]]», 1996; «[[ФК Маладзечна|Маладзечна]]», 1999). * Самая буйная параза — 0:7 («[[ФК Белшына|Белшына]]», «[[ФК Нафтан|Нафтан]]», 2014). === Міжнародныя кубкі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! Першыя матчы ! Адказныя матчы ! colspan=2|Вынік |- |align="center" |[[Кубак УЕФА 2007/2008|2007—2008]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Латвія}} |[[ФК Металург Ліепая|Металург (Ліепая)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|1:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''2:3''' || [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" |[[Ліга Еўропы УЕФА 2017/2018|2017—2018]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Аўстрыя}} |[[ФК Альтах|Альтах]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:3 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|'''1:4''' || [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2018/2019|2018—2019]] |rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Грэцыя}} |[[ФК Атрамітас Афіны|Атрамітас (Афіны)]] |align="center"|4:3 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"| '''5:4'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|3 к/р |align="center"|{{Сцяг|Кіпр}} |[[ФК Апалон Лімасол|Апалон (Лімасол)]] |align="center"|0:4 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|1:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"| '''1:4''' || [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="3"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2020/2021|2020—2021]] |rowspan="3"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Ліга чэмпіёнаў]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Казахстан}} |[[ФК Астана|Астана (Нур-Султан)]] |align="center" colspan="3"|6:3 ({{Comment|Х|Хатні}}) || [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Боснія і Герцагавіна}} |[[ФК Сараева|Сараева]] |align="center" colspan="3"|2:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) || [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|3 к/р |align="center"|{{Сцяг|Ізраіль}} |[[ФК Макабі Тэль-Авіў|Макабі (Тэль-Авіў)]] |align="center" colspan="3"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) || [[Выява:Symbol arrow down.svg|17px]] |- |align="center" |[[Ліга Еўропы УЕФА 2020/2021|2020—2021]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|плэй-оф |align="center"|{{Сцяг|Балгарыя}} |[[ФК Лудагорац Разград|Лудагорац (Разград)]] |align="center" colspan="3"|0:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) || [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" |[[Ліга канферэнцый УЕФА 2021/2022|2021—2022]] |[[Ліга канферэнцый УЕФА|Ліга канферэнцый]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Чэхія}} |[[ФК Вікторыя Пльзень|Вікторыя (Пльзень)]] |align="center"|1:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|1:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|'''2:4''' || [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |} == Фарм-клубы == У 1995—1998 гг. у [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой (трэцяй) лізе (Д3)]] гуляла команда «Дынама»-2 Брэст<ref>[http://footballfacts.ru/clubs/32850-dinamo2-brest «Дынама»-2, г. Брэст на сайце Footballfacts.ru]</ref>. {| class="wikitable" style="text-align:center" !Сезон !Чэмпіянат, ліга !Месца !Г !П !Н !П !Мячы !А !Заўвагі |- |1995 |[[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Трэцяя ліга, зона «А»]] |8 з 11 |10 |3 |3 |4 |11-17 |12 | |- |1996 |[[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Трэцяя ліга, зона «А»]] |9 з 15 |28 |11 |1 |16 |31-53 |34 |У зоне «А» гуляў таксама дынамаўскі [[фарм-клуб]] «[[Берэст (футбольны клуб)|Берэст]]»<ref>[https://footballfacts.ru/club/33658-berestbrest ФК «Берэст», г. Брэст на сайце Footballfacts.ru]</ref>. |- |1997 |[[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Трэцяя ліга, зона «Б»]] |7 з 15 |28 |12 |3 |13 |50-36 |39 | |- |1998 |[[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Другая ліга, зона «Б»]] |11 з 16 |30 |9 |6 |15 |47-58 |33 | |} Яшчэ адзін фарм-клуб [[ФК Рух Брэст|Рух]] створаны ў 2016 годзе на базе клуба заўзятараў [[ФК Дынама Брэст|«Дынама-Брэст»]]. Першапачаткова аматарскі клуб у 2017 годзе заявіўся ў чэмпіянат Брэсцкай вобласці, у гэты час у каманду сталі прыцягвацца ў асноўным выхаванцы і былыя дублёры брэсцкага [[ФК Дынама Брэст|«Дынама»]]. У лістападзе 2017 года стала вядома, што «Рух» стаў фарм-клубам «Дынама» і на наступны сезон заявіцца ў Другую лігу чэмпіянату Беларусі, а галоўным трэнерам стане вядомы беларускі футбаліст і трэнер [[Андрэй Зыгмантовіч]]<ref>[https://by.tribuna.com/football/1057090551.html У 2018 годзе фарм-клуб берасцейскага «Дынама» «Рух» выступіць у другой лізе]</ref>. У сезоне 2018 склад каманды ў асноўным склалі былыя дублёры «Дынама», якія паспелі згуляць у розных лігах беларускага чэмпіянату. Ад самага пачатку каманда ўпэўнена ішла ўверсе табліцы, доўгі час змагалася за першы радок з [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачамі»]], і толькі па выніках апошняга тура «Рух» забяспечыў перамогу ў лізе. У сезоне 2019 «Рух» перастаў быць фарм-клубам «Дынама» і стаў самастойнай камандай, каб заявіцца у Вышэйшую лігу. В лютым 2020 году футбольны клуб Дынама-Брэст абвясціў аб стварэнні даччынай каманды «[[ФК Маларыта|Дынама-Брэст-1960]]» ([[Маларыта]]). У першапачатковы склад калектыву былі прыцягнутыя футбалісты з [[Брэст|Брэста]] і [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]], якія да гэтага пакінулі «Дынама-Брэст» або «[[ФК Рух Брэст|Рух]]»<ref>[https://www.b-g.by/news/v-breste-poyavilas-tretya-futbolnaya-komanda-kotoraya-budet-igrat-v-malorite "Дынама-Брэст-1960" заявілася ў Другую лігу чэмпіянату Беларусі і будзе праводзіць матчы ў райцэнтры.]</ref>. У дэбютным для сябе сезоне клуб заняў 7-е месца. {|class="wikitable" style="text-align: center;" !style="background: Blue; color:white" align=center width=55|Сезон !style="background: Blue; color:white" align=center width=150|Ліга !style="background: Blue; color:white" align=center width=50|{{Comment|М|Месца}} !style="background: Blue; color:white" align=center width=30|{{Comment|Г|Гульні}} !style="background: Blue; color:white" align=center width=30|{{Comment|П|Перамогі}} !style="background: Blue; color:white" align=center width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !style="background: Blue; color:white" align=center width=30|{{Comment|П|Паразы}} !style="background: Blue; color:white" align=center width=90|{{Comment|РМ|Розніца мячоў}} !style="background: Blue; color:white" align=center width=30|{{Comment|А|Ачкі}} !style="background: Blue; color:white" align=center width=150|Кубак Беларусі !style="background: Blue; color:white" align=center width=250|Заўвагі |- |2020 |style="background:#white"|[[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Другая ліга (Група А)]] |4 (11) |20 |13 |2 |5 |71 — 29 |'''41''' |не ўдзельнічала |Стыкавыя матчы за 7-8-ае месца |- |2020 |style="background:#white"|[[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Стыкавыя матчы]] | |2 |1 |0 |1 |7 — 2 |'''3''' | |7-ае месца |} У красавіку 2021 года было абвешчана аб правядзенні рэбрэндынгу. Клуб змяніў назву на "Маларыта". <ref>[https://vk.com/fcdb1960?w=wall-192003980_931 "Дынама-Брэст-1960" прыняло рашэнне аб правядзенні рэбрэндынгу.]</ref> і клуб перастаў быць фарм-клубам Дынама-Брэст. З 2001 года праводзіцца [[Чэмпіянат Беларусі па футболе сярод дублёраў |турнір дублёраў]] каманд вышэйшай лігі. Дублюючы склад брэсцкага "Дынама" тройчы станавіўся срэбным прызёрам (2004, 2017, 2018) і адзін раз - бронзавым (2006). == Галоўныя трэнеры == {{div col|3}} * [[Віталь Касянюк]] (1960—1963) * [[Вадзім Ільінкоўскі]] (1964—1966) * [[Станіслаў Юркевіч]] (1966—1972) * [[Уладзімір Стацюк]] (1973—1977) * [[Эдуард Малафееў]] (1977—1978) * [[Іван Шчокін]] (1978 — май 1982) * [[Васіль Курылаў]] ({{в.а.}} у 1982) * [[Іван Ляцяга]] (1983—1984) * Іван Шчокін (1985—1986) * [[Людас Румбуціс]] (1987—1990) * [[Юрый Курненін]] (студзень 1991 — снежань 1992) * Васіль Курылаў (1993—1994) * [[Уладзімір Геваркян]] (1994—1997) * [[Аляксандр Разін]] (1997—1999) * [[Мікалай Шырынскі]] ({{в.а.}} у студзені — красавіку 2000) * [[Вячаслаў Арушанаў]] ({{в.а.}} у маі — чэрвені 2000) * Уладзімір Стацюк (чэрвень 2000 — чэрвень 2001) * [[Віктар Пятровіч Сокал|Віктар Сокал]] (чэрвень — снежань 2001) * [[Вячаслаў Арушанаў]] ({{в.а.}} у студзені — красавіку 2002) * [[Андрэй Сасніцкі]] (красавік 2002 — верасень 2003) * [[Алег Сыраквашка]] (верасень 2003 — студзень 2004) * [[Віктар Несцярэнка]] (студзень — май 2004) * [[Уладзімір Курнеў]] (чэрвень — лістапад 2004) * [[Міхаіл Міхайлавіч Мархель|Міхаіл Мархель]] (снежань 2004 — снежань 2005) * [[Сяргей Бароўскі]] (снежань 2005 — снежань 2006) * [[Уладзімір Геваркян]] (студзень 2007 — красавік 2008) * [[Вячаслаў Арушанаў]] ({{в.а.}} у красавіку — чэрвені 2008) * [[Яўген Трацюк]] (чэрвень 2008 — жнівень 2009) * [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] ({{в.а.}} у жніўні — верасні 2009) * [[Юрый Пунтус]] (верасень 2009 — ліпень 2011) * [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] ({{в.а.}} у ліпені — жніўні 2011, жнівень 2011 — ліпень 2012) * Уладзімір Курнеў ({{в.а.}} у ліпені — снежні 2012, снежань 2012 — верасень 2013) * [[Андрэй Пракапюк]] ({{в.а.}} у верасні 2013) * [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] (верасень 2013 — лістапад 2016) * [[Уладзімір Журавель]] (студзень — снежань 2017) * [[Радаслаў Латал]] (студзень — май 2018) * [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] (в.а. у маі — чэрвені 2018) * [[Аляксей Шпілеўскі]] ({{в.а.}} у чэрвені — жніўні 2018) * [[Марцэл Лічка]] ({{в.а.}} у жніўні — снежні 2018; студзень — снежань 2019) * [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] (студзень 2020 — май 2022) * [[Аляксандр Храпкоўскі]] ({{в.а.}} у маі — чэрвені 2022) * [[Андрэй Пракапюк]] (з чэрвеня 2022) {{div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://dynamo-brest.by/by/ Афіцыйны сайт клуба] {{ref-be}} * [http://dynamo-brest.com Афіцыйны сайт аматараў клуба] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201026211613/http://dynamo-brest.com/ |date=26 кастрычніка 2020 }} {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|fk-dynama-brest/20369}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Дынама-Брэст}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Дынама-Брэст]] [[Катэгорыя:ФК Дынама Брэст| ]] [[Катэгорыя:1960 год у Брэсце]] 1y8nfpdrqw9yd39mi5ds9sasi5a8vyt 0 185176 4164788 4017627 2022-07-25T20:54:53Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{ваенны дзеяч}} [[Выява:Opatow pomnik zwierzdowski.jpg|150px|thumb|right|Помнік Людвіку Звяждоўскаму ў мястэчку Апатаў]] '''Людвік Звяждоўскі''' (прозвішча '''Тапор'''; снежань 1829<ref>{{Крыніцы/ЭГБ|3|Звяждоўскі Людвік Міхайлавіч|Кісялёў Г. В.|435}}</ref>, [[Вільня]]{{ref+|Паводле іншых звестак таксама можа быць 1825<ref name="nasz-czas.lt">[http://www.nasz-czas.lt/Fundacja/Wilnianie_w_publ/Wilnianie04_.html Біяграфія Звяждоўскага на старонках «Wielkiej Encyklopedii Powrzechnej»]</ref> або 1830.|заўв.}} — [[23 лютага]] [[1864]], [[мястэчка]] [[Апатаў]], [[Царства Польскае]]) — капітан расійскай арміі, член тайнага таварыства [[Зыгмунт Серакоўскі|Зыгмунта Серакоўскага]], удзельнік [[паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863—1864 гадоў]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў [[Вільня|Вільні]] ў сям’і чыноўніка<ref name="arkushy.narod.ru">[http://arkushy.narod.ru/kalinouski/figures/zviazhdouski.htm Людвік Міхайлавіч Звяждоўскі (1829—1864). «Тапор»// «Свіслацкія аркушы»]{{Недаступная спасылка}}</ref>. У войску з [[1845]]. Скончыў Акадэмію Генштаба ў [[Санкт-Пецярбург]]у ў чыне паручніка інжынерных войск. З 1860 г. на службе ў Вільні. Быў прадстаўніком [[Чырвоныя, паўстанне 1863—1864 гадоў|«чырвоных»]] ў Вільні. Да кастрычніка 1862 года ўзначальваў віленскі паўстанцкі цэнтр (Камітэт Руху, Літоўскі правінцыяльны камітэт), меў уплыў на таварыства рускіх афіцэраў у Польшчы. Пасля быў пераведзены ў [[Масква|Маскву]]<ref name="arkushy.narod.ru"/>. Падчас паўстання камандаваў паўстанцкім аддзелам у [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]], які быў сабраны з студэнтаў [[Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія|Горы-Горацкі земляробчага інстытута]]. Яму нават удалося на непрацяглы тэрмін захапіць [[Горкі]]. [[6 мая]] [[1863]] яго аддзел уступіў у бой з расійскімі войскамі і пацярпеў паражэнне. Сутыкнуўшыся з нядобразычлівасцю і нежаданнем ваяваць з боку тутэйшых жыхароў, распусціў свой аддзел і выехаў у [[Царства Польскае]]. Тут быў прызначаны галоўнакамандуючым войскамі Сандамірскага ваяводства, а таксама — кіраўніком дывізіі кракаўскай II-га Корпуса. Удзельнік [[Другая бітва пад Апатавам|другой бітвы пад мястэчкам Апатаў]] [[21 лютага]] [[1864]] годзе. Паранены ў баі, захоплены на наступны дзень казачым патрулём, быў пакараны на смерць на рынку ў мястэчку Апатаў 23 лютага 1864 года{{ref+|Паводле іншых звестак 27 лютага 1864.<ref name="nasz-czas.lt">[http://www.nasz-czas.lt/Fundacja/Wilnianie_w_publ/Wilnianie04_.html Біяграфія Звяждоўскага на старонках «Wielkiej Encyklopedii Powrzechnej»]</ref>|заўв.}}. == Памяць == Матэрыял пра Л. Звяждоўскага змешчаны ў экспазіцыі Горацкага гісторыка-этнаграфічнага музея і музея гісторыі Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі. {{Зноскі}} ;Заўвагі {{заўвагі|group=заўв.}} == Літаратура == * ''Кісялёў, Г. В.'' Звяждоўскі Людвік Міхайлавіч //[[Энцыклапедыя гісторыі Беларусі]]. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. ISBN 985-11-0041-2. — c.435. * ''Лившиц, В. М.'' «За нашу і вашу свабоду»(пра Л. Звяждоўскага).В кн.: С Горками и академией связаны судьбой (события, люди и дела). Книга 2. Заметки краеведа — Горки :2016. С. 27-35. * ''ZWIERZDOWSKI, Ludwik'' // Wielka Encyklopedia Powszechna.Wyd. PWN 1969. T.12. Usa-Ż. {{ref-pl}} * ''Kotarski, Stefan'' «Opatów w latach 1861—1864». — Opatów,1935. {{ref-pl}} * ''Cieszkowski,Stefan'' «Pomnik Majora Ludwika Zwierzdowskiego» // «Ziemi Opatowskiej». — 1988. — № 4. {{ref-pl}} == Спасылкі == * [http://www.nasz-czas.lt/Fundacja/Wilnianie_w_publ/Wilnianie04_.html Біяграфія Звяждоўскага на старонках «Wielkiej Encyklopedii Powrzechnej»] {{ref-pl}} * [http://gadkowski.pl/publikacja/zyciorys-majora-ludwika-topor-zwierzdowskiego-bohatera-bitwy-opatowskiej/ Жыцяпіс маёра Людвіка «Тапор»-Звяждоўскага, героя бітвы Апатаўскай] {{ref-pl}} * [http://arkushy.narod.ru/kalinouski/figures/zviazhdouski.htm Людвік Міхайлавіч Звяждоўскі (1829—1864). «Тапор»// «Свіслацкія аркушы»]{{Недаступная спасылка}} * Ліўшыц, Уладзімір. Адзін з герояў рамана Караткевіча. Паглядзіце на гісторыю кіраўніка горацкіх паўстанцаў у 1863—1864 гадах // https://horki.info/news/13504.html {{DEFAULTSORT:Звяждоўскі Людвік Міхайлавіч}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Постаці Горак]] [[Катэгорыя:Ваенныя Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў]] 9kt1h7o5rorepdxd5jv94gavxvizvrj 0 189208 4164760 4161598 2022-07-25T20:21:12Z Artsiom91 31770 /* Нядаўнія выклікі */ wikitext text/x-wiki {{Зборная краіны па футболе | Назва = Беларусь U-21 | Лагатып = АБФФ.png | Шырыня = 150px | Мянушкі = | Канфедэрацыя = [[УЕФА]] ([[Еўропа]]) | Федэрацыя = [[Беларуская федэрацыя футбола]] | Трэнер = [[Сяргей Ясінскі]] | Капітан = | Найбольшая кол-ць гульняў = [[Міхаіл Афанасьеў]] (46) | Лепшы бамбардзір = [[Міхаіл Афанасьеў]] (11) | Хатні стадыён = [[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар», Мінск]] | Код ФІФА = BLR <!-- Форма --> | pattern_la1 = _blr20h | pattern_b1 = _blr20h | pattern_ra1 = _blr20h | pattern_sh1 = _blr20h | pattern_so1 = _blr20h | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _blr20a | pattern_b2 = _blr20a | pattern_ra2 = _blr20a | pattern_sh2 = _blr20a | pattern_so2 = _whitetop | leftarm2 = EE0000 | body2 = EE0000 | rightarm2 = EE0000 | shorts2 = EE0000 | socks2 = EE0000 <!-- Форма --> | Найвышэйшы рэйтынг = | Найніжэйшы рэйтынг = | Першая гульня = {{Футбол|MDA|мол}} 0:1 {{Футбол|BLR|мол|R||||1991}} <br />([[Кішынёў]], [[Малдова]]; [[30 жніўня]] [[1992]]) | Перамога = {{Футбол|BLR|мол}} 10:0 {{Футбол|GIB|мол|R}} <br />([[Жодзіна]], [[Беларусь]]; [[8 чэрвеня]] [[2019]]) | Паражэнне = {{Футбол|RUS|мол}} 7:0 {{Футбол|BLR|мол|R}}<br />([[Масква]], [[Расія]]; [[31 мая]] [[2017]]) | Гульняў ЧС = | Першы ЧС = | Дасягненні ЧС = | Чэмпіянат рэг = [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе|Чэмпіянат Еўропы да 21 года]] | Гульняў рэг = 3 | Першы рэг = 2004 | Дасягненні рэг = {{Бр}} 3 месца ([[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2009|2009]]) }} '''Зборная Беларусі па футболе U-21''' (таксама '''Маладзёжная зборная Беларусі па футболе''', '''Моладзевая зборная Беларусі па футболе''', '''Зборная Беларусі па футболе да 21 года''') — [[футбол]]ьная зборная, якая складаецца з ігракоў, узрост якіх на момант пачатку двухгадовага адборачнага цыклу да моладзевага чэмпіянату Еўропы не больш за 21 год. У адрозненні ад [[Зборная Беларусі па футболе|нацыянальнай зборнай]], якая ніколі не прабівалася на чэмпіянату свету і Еўропы, моладзевая зборная тройчы (2004, 2009 і 2011) прымала ўдзел у фінальнай стадыі чэмпіянату Еўропы. У 2011 пад кіраўніцтвам [[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Георгія Кандрацьева]] зборная заняла трэцяе месца на чэмпіянаце Еўропы і заваявала пуцёўкі на [[Летнія Алімпійскія гульні 2012|Алімпійскія гульні 2012]] (дзе выступала пад сцягам [[Алімпійская зборная Беларусі па футболе|алімпійскай зборнай]]). == Галоўныя трэнеры == * [[Іван Савосцікаў]] (1992—1999) * [[Юрый Пунтус]] (2000—2005) * [[Юрый Курненін]] (2006—2009) * [[Георгій Кандрацьеў]] (2009—2011) * [[Юрый Уладзіміравіч Шуканаў|Юрый Шуканаў]] (2011 — чэрвень 2012) * [[Аляксей Вяргеенка]] (чэрвень 2012 — кастрычнік 2013) * [[Ігар Кавалевіч]] (кастрычнік 2013 — лістапад 2016) * [[Людас Румбуціс]] (люты 2017 — лістапад 2018) * [[Міхаіл Міхайлавіч Мархель|Міхаіл Мархель]] (снежань 2018 — чэрвень 2019) * [[Сяргей Яромка]] (чэрвень 2019 — снежань 2020) * [[Сяргей Ясінскі]] (са снежня 2020) == Статыстыка выступленняў == {| class="wikitable" style="text-align: center;font-size:90%;" !colspan=18|[[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе]] |- !colspan=9|Фінальны турнір !rowspan=2| !colspan=7|Кваліфікацыйны турнір |- !Год !width=100|Этап !width=45|М !width=20|Г !width=20|В !width=20|Н !width=20|П !width=20|ГЗ !width=20|ГП !width=45|М !width=20|Г !width=20|В !width=20|Н !width=20|П !width=20|ГЗ !width=25|ГП |- |1976-1992 |colspan=16|У складзе [[Зборная СССР па футболе (да 21)|СССР]] |- |{{Сцяг|Францыя}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 1994|1994]] ||colspan=17| Не выступала |- |{{Сцяг|Іспанія}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 1996|1996]] ||rowspan=4 colspan=8| Не кваліфікавалася || rowspan=13| || '''4''' || 10 || 5 || 1 || 4 || 20 || 16 |- |{{Сцяг|Румынія}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 1998|1998]] || '''3''' || 10 || 6 || 2 || 2 || 17 || 7 |- |{{Сцяг|Славакія}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2002|2000]] || '''4''' || 8 || 2 || 1 || 5 || 5 || 12 |- |{{Сцяг|Швейцарыя||17px}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2002|2002]] || '''4''' || 10 || 5 || 1 || 4 || 21 || 14 |- |{{Сцяг|Германія}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2004|2004]] || Групавы этап || 5 || 3 || 1 || 1 || 1 || 4 || 4 || '''2''' || 8 || 6 || 0 || 2 || 11 || 6 |- |{{Сцяг|Партугалія}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2006|2006]] ||rowspan=2 colspan=8| Не кваліфікавалася || '''4''' || 10 || 4 || 1 || 5 || 20 || 19 |- |{{Сцяг|Нідэрланды}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2007|2007]] || '''2''' || 2 || 1 || 0 || 1 || 2 || 2 |- |{{Сцяг|Швецыя}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2009|2009]] || Групавы этап || 7 || 3 || 0 || 1 || 2 || 2 || 7 || '''2''' || 8 || 5 || 2 || 1 || 15 || 5 |-bgcolor=cc9966 |{{Сцяг|Данія}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2011|2011]] || '''3 месца''' || '''3''' || '''5''' || '''2''' || '''0''' || '''3''' || '''5''' || '''8''' || '''2''' || 8 || 5 || 2 || 1 || 16 || 11 |- |{{Сцяг|Ізраіль}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2013|2013]] ||rowspan=4 colspan=8| Не кваліфікавалася || '''4''' || 10 || 4 || 1 || 5 || 11 || 17 |- |{{Сцяг|Чэхія}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2015|2015]] || '''5''' || 8 || 1 || 0 || 7 || 6 || 14 |- |{{Сцяг|Польшча}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2017|2017]] || '''4''' || 8 || 2 || 2 || 4 || 7 || 11 |- |{{Сцяг|Італія}}{{Сцяг|Сан-Марына}} [[Моладзевы чэмпіянат Еўропы па футболе 2019|2019]] || '''4''' || 10 || 4 || 2 || 4 || 11 || 14 |- |} == Цяперашні склад == Наступныя ігракі былі выкліканыя на ўдзел у кваліфікацыйных матчах чэмпіянату Еўропы 2023 супраць Кіпра (1 чэрвеня 2022), Партугаліі (4 чэрвеня 2022) і Ісландыі (8 чэрвеня 2022)<ref>[https://football.by/news/164408.html Стал известен состав молодежной сборной Беларуси на июньский сбор]</ref>. ''Статыстыка прыведзена станам на 13 ліпеня 2022 года.'' {| border="0" width="70%" |- |bgcolor="#FFFFFF" valign="top" width="90%"| {| border="0" cellspacing="2" cellpadding="2" width="100%" |- bgcolor=AAD0FF !width=10%|Амплуа !width=25%|Ігрок !width=15%|Год <br />нараджэння !width=10%|Матчы !width=10%|Галы !width=30%|Клуб |- align="center" | [[Брамнік (футбол)|Бр]] || align="left" | [[Арцём Макаўчык]] || 2000 || 8 || −10 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]] |- align="center" | [[Брамнік (футбол)|Бр]] || align="left" | [[Даніла Сокал]] || 2001 || 5 || −9 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Славія Мазыр|Славія (Мазыр)]] |- align="center" | [[Брамнік (футбол)|Бр]] || align="left" | [[Цімафей Юрасаў]] || 2003 || 1 || −1 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]] |- align="center" |----- ! colspan="9" bgcolor="B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Раман Вягера]] || 2000 || 17 || 1 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]] |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Дзмітрый Прышчэпа]] || 2001 || 14 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Расія}} [[ФК Велес Масква|Велес (Масква)]] |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Данііл Мірошнікаў]] || 2000 || 10 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Мікіта Халімончык]] || 2000 || 7 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Мінск|Мінск]] |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Павел Пашэвіч]] || 2001 || 2 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]] |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Глеб Якушэвіч]] || 2002 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Мінск|Мінск]] |- align="center" |----- ! colspan="9" bgcolor="B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Максім Мякіш]] || 2000 || 14 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ (Жодзіна)]] |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Алег Нікіфарэнка]] || 2001 || 12 || 3 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]] |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Раман Давыскіба]] || 2001 || 12 || 2 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]] |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Яраслаў Арашкевіч]] || 2000 || 11 || 1 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]] |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Віктар Сотнікаў]] || 2001 || 11 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]] |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Кірыл Зіновіч]] || 2003 || 9 || 1 || align="left" | {{Сцяг|Расія}} [[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Андрэй Рылач]] || 2002 || 6 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]] |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Андрэй Патапенка]] || 2000 || 5 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Гомель|Гомель]] |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Мікіта Дземчанка]] || 2002 || 4 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Руслан Лісаковіч]] || 2002 || 2 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]] |- align="center" |----- ! colspan="9" bgcolor="B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" |- align="center" | [[Нападнік (футбол)|Нап]] || align="left" | [[Уладзіслаў Ложкін]] || 2002 || 15 || 3 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] |- align="center" | [[Нападнік (футбол)|Нап]] || align="left" | [[Уладзіслаў Марозаў]] || 2000 || 11 || 3 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]] |- align="center" | [[Нападнік (футбол)|Нап]] || align="left" | [[Глеб Жэрдзеў]] || 2000 || 5 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Славія Мазыр|Славія (Мазыр)]] |- align="center" | [[Нападнік (футбол)|Нап]] || align="left" | [[Ілья Васілевіч]] || 2000 || 4 || 2 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]] |- align="center" |} |} === Нядаўнія выклікі === Наступныя ігракі, 2000 года нараджэння і маладзей, выклікаліся ў моладзевую зборную раней. {| border="0" width="90%" |- |bgcolor="#FFFFFF" valign="top" width="80%"| {| border="0" cellspacing="2" cellpadding="2" width="100%" |- bgcolor=AAD0FF !width=5%|Амплуа !width=20%|Ігрок !width=10%|Год <br />нараджэння !width=5%|Матчы !width=5%|Галы !width=30%|Клуб !width=25%|Апошні выклік |- align="center" | [[Брамнік (футбол)|Бр]] || align="left" | [[Артур Маліеўскі]] || 2001 || 1 || −1 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]] || Іслач (7 чэрвеня 2021) |- align="center" | [[Брамнік (футбол)|Бр]] || align="left" | [[Станіслаў Кляшчук]] || 2000 || 1 || −1 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]] || Іслач (24 лютага 2021) |- align="center" | [[Брамнік (футбол)|Бр]] || align="left" | [[Міхаіл Казакевіч]] || 2002 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] || Іслач (7 чэрвеня 2021) |- align="center" | [[Брамнік (футбол)|Бр]] || align="left" | [[Данііл Шапко]] || 2001 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Макслайн Рагачоў|Макслайн (Рагачоў)]] || Ліхтэнштэйн (16 лістапада 2021) |- align="center" | [[Брамнік (футбол)|Бр]] || align="left" | [[Дзяніс Шпакоўскі]] || 2001 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] || Нідэрланды (4 верасня 2020) |- align="center" |----- |- align="center" ! colspan="9" bgcolor="B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Мікіта Супрановіч]] || 2001 || 8 || 1 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]] || Азербайджан (29 сакавіка 2022) |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Уладзіслаў Глінскі]] || 2000 || 4 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Віцебск|Віцебск]] || Партугалія (10 верасня 2019) |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Аляксандр Міхаленка]] || 2001 || 3 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]] || Азербайджан (29 сакавіка 2022) |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Аляксей Лаўрык]] || 2000 || 2 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]] || Харватыя (16 лістапада 2018) |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Ян Скібскі]] || 2002 || 1 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Віцебск|Віцебск]] || Грузія (29 сакавіка 2021) |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Ягор Стралкоўскі]] || 2002 || 1 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]] || Грузія (29 сакавіка 2021) |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Дзяніс Гружэўскі]] || 2000 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]] || Ліхтэнштэйн (12 кастрычніка 2021) |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Уладзіслаў Кавалевіч]] || 2000 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] || Іслач (24 лютага 2021) |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Максім Касараб]] || 2003 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Мінск|Мінск]] || Ліхтэнштэйн (16 лістапада 2021) |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Ягор Пархоменка]] || 2003 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]] || Іслач (24 лютага 2021) |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Кірыл Радзівонаў]] || 2000 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Белшына|Белшына (Бабруйск)]] || Іслач (24 лютага 2021) |- align="center" | [[Абаронца (футбол)|Аб]] || align="left" | [[Аляксей Шалашнікаў]] || 2002 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]] || Ліхтэнштэйн (16 лістапада 2021) |- align="center" |----- ! colspan="9" bgcolor="B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Валерый Бачароў]] || 2000 || 8 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]] || Азербайджан (29 сакавіка 2022) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Арцём Пятрэнка]] || 2000 || 6 || 1 || align="left" | ''няма'' || Нідэрланды (15 лістапада 2020) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Кірыл Кірыленка]] || 2000 || 4 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ (Жодзіна)]] || Іслач (7 чэрвеня 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Дзмітрый Сібілёў]] || 2000 || 3 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Нафтан|Нафтан (Наваполацк)]] || Ліхтэнштэйн (12 кастрычніка 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Антон Суша]] || 2000 || 3 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] || Грузія (29 сакавіка 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Яўген Гулецкі]] || 2001 || 2 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]] || Ліхтэнштэйн (12 кастрычніка 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Максім Дробыш]] || 2001 || 2 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Віцебск|Віцебск]] || Грузія (29 сакавіка 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Антон Кавалёў]] || 2000 || 2 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ (Жодзіна)]] || Партугалія (6 верасня 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Мікіта Някрасаў]] || 2000 || 2 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]] || Партугалія (6 верасня 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Сяргей Сазончык]] || 2000 || 2 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]] || Грузія (29 сакавіка 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Аляксей Анцілеўскі]] || 2002 || 1 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ (Жодзіна)]] || Ліхтэнштэйн (12 кастрычніка 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Павел Горбач]] || 2000 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] || Іслач (24 лютага 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Мікалай Іваноў (футбаліст)|Мікалай Іваноў]] || 2000 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Мінск|Мінск]] || Іслач (24 лютага 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Уладзіслаў Калінін]] || 2002 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] || Іслач (7 чэрвеня 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Ян Масесаў]] || 2000 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Віцебск|Віцебск]] || Іслач (24 лютага 2021) |- align="center" | [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || align="left" | [[Антон Сучкоў]] || 2002 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]] || Іслач (24 лютага 2021) |- align="center" |----- ! colspan="9" bgcolor="B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" |- align="center" | [[Нападнік (футбол)|Нап]] || align="left" | [[Ягор Багамольскі]] || 2000 || 13 || 1 || align="left" | {{Сцяг|Азербайджан}} [[ФК Нефтчы Баку|Нефтчы (Баку)]] || Азербайджан (29 сакавіка 2022) |- align="center" | [[Нападнік (футбол)|Нап]] || align="left" | [[Аляксандр Шасцюк]] || 2002 || 5 || 2 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] || Ліхтэнштэйн (16 лістапада 2021) |- align="center" | [[Нападнік (футбол)|Нап]] || align="left" | [[Дзмітрый Латыхоў]] || 2003 || 4 || 3 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] || Азербайджан (29 сакавіка 2022) |- align="center" | [[Нападнік (футбол)|Нап]] || align="left" | [[Яўген Козел]] || 2001 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Шахцёр Петрыкаў|Шахцёр (Петрыкаў)]] || Нідэрланды (4 верасня 2020) |- align="center" | [[Нападнік (футбол)|Нап]] || align="left" | [[Дзмітрый Мацяш]] || 2000 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]] || Іслач (24 лютага 2021) |- align="center" | [[Нападнік (футбол)|Нап]] || align="left" | [[Сямён Пяньчук]] || 2001 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Мінск|Мінск]] || Іслач (24 лютага 2021) |- align="center" | [[Нападнік (футбол)|Нап]] || align="left" | [[Захар Чарвякоў]] || 2002 || 0 || 0 || align="left" | {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Віцебск|Віцебск]] || Іслач (24 лютага 2021) |- align="center" |} |} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://abff.by/index.php?option=com_sport&task=players&team_id=36&Itemid=1670&lang=ru Моладзевая зборная на сайце Беларускай федэрацыі футбола] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150406072541/http://abff.by/index.php?option=com_sport&task=players&team_id=36&Itemid=1670&lang=ru |date=6 красавіка 2015 }} {{Футбол у Беларусі}} {{Нацыянальныя спартыўныя зборныя Беларусі}} [[Катэгорыя:Зборная Беларусі па футболе]] dhtsha6xtrgp8b0kdys0eqvvow1sa6p 0 190862 4164629 4162020 2022-07-25T13:03:50Z Ellis Novak 30436 /* Беларускія немцы */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Этнас |назва = Беларускія немцы |колькасць = [[Беларусь]] — 2474 чал.<ref name="STAT">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf Перепись населения — 2009. Население по национальности и родному языку] {{Архівавана|url=https://www.webcitation.org/65BNNIkIs?url=http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf |date=3 лютага 2012 }}{{Ref-ru}}</ref> (2009 год) |рассяленне = [[Беларусь]], [[Германія]], [[ЗША]], [[Літва]], [[Канада]], [[Бразілія]], [[Польшча]], [[Аргенціна]], [[Уругвай]] ды інш. |мовы = [[Нямецкая мова|нямецкая]], [[Беларуская мова|беларуская]], [[Верхненямецкія мовы|верхненямецкія]] ([[швабскі дыялект]]), [[Руская мова|руская]], [[Польская мова|польская]] |рэлігія = [[Хрысціянства|хрысціяне]] ([[лютэранства]], [[каталіцтва]], [[праваслаўе]], [[баптызм]], [[менаніцтва]], [[пяцідзясятніцтва]]). |родасныя = [[немцы]], [[расійскія немцы]], [[беларусы]], [[польскія немцы]], [[украінскія немцы]] і г.д. }} '''Белару́скія не́мцы''' ({{lang-de|Weißrusslanddeutsche}}) — [[этнас|этнічныя]] [[немцы]], а таксама грамадзяне нямецкіх дзяржаў (у тым ліку [[Лівонскі ордэн|Лівонскага]] і [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага]] ордэнаў), якія пражывалі на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] або дзяржаў-папярэднікаў: [[Полацкае княства]], [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], [[Рэч Паспалітая]] і г. д. Паводле [[Перапіс насельніцтва Беларусі 2009 года|перапісу]] 2009 года, у [[Беларусь|Беларусі]] пражывае 2474 немцы, што складае 0,03% ад агульнай колькасці насельніцтва краіны<ref name="STAT"/>. Гэта трынаццатая па колькасці нацыянальная меншасць у краіне. Нямецкая этнічная і культурніцкая прысутнасць на землях сённяшняй Беларусі пачала фарміравацца яшчэ ў часы [[Полацкае княства|Полацкага княства]] збольшага ў выглядзе працэсаў культурнага ўзаемаабмену, што робіць немцаў адной з самых старажытных меншасцей на тэрыторыі Беларусі. == Гісторыя == === З'яўленне немцаў на тэрыторыі Беларусі === {{Асноўны артыкул|Рассяленне немцаў на ўсход}} Першыя згадванні пра немцаў на [[Русь|Русі]] адносяцца да [[IX стагоддзе|IX ст.]] Да канца XII стагоддзя ў гарадах [[Полацкае княства|Полацкага]], [[Тураўскае княства|Тураўскага]], [[Гарадзенскае княства|Гродзенскага]] і іншых княствах ужо аселі шматлікія нямецкія купцы, рамеснікі, ваяры, лекары і навукоўцы<ref>Энциклопедия немцы России. — С. 9. {{ref-ru}}</ref>. Важную ролю адыгрывалі нямецкія святары, так менавіта немцы аднымі з першых прынеслі [[каталіцтва]] на тэрыторыі сучаснай Беларусі. Так, на захадзе Беларусі ў канцы X — пачатку XI стагоддзяў хрысціянства абвяшчаў немец [[Бруна Кверфурцкі]], у той жа час каля 1010—1013 гадоў у [[Тураў]] прыбыла місія [[калобжэг]]скага біскупа [[Рэйнберн]]а, запрошанага мясцовым князем [[Святаполк Акаянны|Святаполкам]]{{ref+|Рэйнберн распаўсюджваў каталіцтва на ўсёй тэрыторыі Тураўскага княства, сярод новаахрышчаных быў і сам тураўскі князь [[Святаполк Акаянны|Святаполк]]<ref>{{Кніга |аўтар =Грушевский А. С. |частка = |загаловак = Очерки истории Турово-Пинского княжества |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = |выдавецтва = Киев |год = 1901 |том = |старонкі = |старонак = |isbn = |мова = ru }}</ref>.}}. Да таго ж мясцовыя князі паступова завязваюць з немцамі і роднасныя адносіны; так, з немкамі ажаніўся шэраг князёў<ref name="niemcy5">{{кніга |аўтар = Ауман В. |частка = |загаловак = История российских немцев |арыгінал = |спасылка = http://www.observer.materik.ru/observer/N02_92/2_14.HTM |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |isbn = |мова = ru }}</ref>, напрыклад полацкі князь [[Ізяслаў Мсціслававіч]] быў жанаты з Агнесай, дачкой [[Конрад III|Конрада III]] з [[Гогенштаўфены|Гогенштаўфенаў]], а тураўскі князь [[Яраполк Ізяславіч]] меў шлюб з [[Кунігунда фон Орлямюндэ|Кунігундай фон Орлямюндэ]]. === Немцы ў [[Полацкае княства|Полацкім княстве]] === {{Асноўны артыкул|Немцы ў Полацкім княстве}} З'яўленне немцаў у Полацкім княстве адбывалася шляхам пашырэння Полацкім княствам гандлёвых і міжкультурных сувязяў з нямецкімі і польскімі{{ref+|У сярэдневяковай Польшчы немцы складалі вялізны працэнт гарадскога насельніцтва.}} гарадамі. Як і ў іншых старажытнабеларускіх княствах, у Полацкім княстве менавіта немцы былі першымі, хто распаўсюджваў тут [[каталіцтва]], так у 1186 годзе полацкі князь [[Уладзімір Полацкі|Уладзімір]] дазволіў нямецкаму манаху [[Мейнард]]у заснаваць замак і касцёл і пачаць пропаведзі. Мала таго, полацкі гаспадар нават адарыў манаха. У 1158 годзе нямецкія купцы заснавалі гандлёвае паселішча ў вусці Дзвіны, якое ў 1201 годзе за біскупам [[Альберт фон Буксгеўдэн|Альбертам фон Буксгеведэн-Брэменам]] робіцца горадам пад назвай [[Рыга]] і сталіцай [[Лівонія|Лівоніі]]. Нягледзячы на далейшую варожасць паміж крыжакамі і палачанамі, важным момантам становіцца культурны ўзаемаабмен паміж немцамі і палачанамі. У [[Полацк]]у і [[Смаленск]]у паўстаюць нямецкія гандлёвыя двары. Такім чынам можна адзначыць, што першымі немцамі на тэрыторыі Беларусі былі галоўным чынам гандляры і святары. У 1305 годзе [[Полацк]] падпаў пад залежнасць рыскага [[архібіскуп]]а, што выклікала засяленне Полацка і Полацкай зямлі немцамі, якія займаліся тут гандлем і распаўсюджавалі каталіцтва, пабудавалі ў Полацку касцёл, але ў 1307 годзе былі выгнаны вялікім літоўскім князем [[Віцень|Віценем]]<ref>Данилевич В. Е. Очерк истории Полоцк земли до конца XIV столетия. Киев, 1896. С. 152—153{{Ref-ru}}</ref><ref>Пашуто В. Т. Образование Литовского Государства. Москва, 1959. С. 392.{{Ref-ru}}</ref><ref>Ковкель И. И., Ярмусик Э. С. История Беларуси с древнейших времен до наших дней. Мн., 2000 г., С. 20.{{Ref-ru}}</ref><ref>Насевич В. Начала Великого Княжества Литовского: события и личности. Минск, 1993. С. 72.{{Ref-ru}}</ref>. Нягледзячы на гэта Полацк ({{lang-de|Plotzeke}}) заставаўся адным з цэнтраў нямецкага насельніцтва ВКЛ і буйным шматнацыянальным горадам{{ref+|Паводле некаторых звестак, у ХVI стагоддзі ў Полацку жыло прыкладна 100 тыс. чалавек, што рабіла горад адным з найбуйнейшых у Еўропе<ref>{{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў|к}}</ref>.}}. На той момант у горадзе існаваў нямецкі раён, дзе жылі нямецкія гандляры, асветнікі, лекары, ваенныя. === Немцы ў [[ВКЛ|Вялікім Княстве Літоўскім]] === {{Асноўны артыкул|Немцы ў Вялікім Княстве Літоўскім|Віленскія немцы|Немцы Магілёва}} Першыя нямецкія мігранты з'явіліся ў ВКЛ у пачатку XIV ст. — [[Дамініканскі ордэн|дамініканскія]] і [[Францысканскі ордэн|францысканскія]] манахі заснавалі ў Вільні і Навагрудку дзве каталіцкія царквы<ref name="niemcy">{{кніга |аўтар = Навагродзкі Т.А. [і інш.] |частка = Глава 15. Этнічныя групы Беларусі: гісторыя і культура. Немцы. |загаловак = Этналогія Беларусі: традыцыйная культура насельніцтва ў гістарычнай перспектыве. Вучэб.-метад. дапам. |арыгінал = |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = БДУ |год = 2009 |том = |старонкі = 310-311 |старонак = 335 |isbn = 978-985-518-121-8 }}</ref>. Адным з тых, хто спрыяў рассяленню немцаў у ВКЛ, быў вялікі князь літоўскі [[Гедзімін]]<ref name="niemcy1">{{кніга |аўтар = [[Адам Кіркор|Киркор А.]] |частка = Ч.1. Литовское Полесье. |загаловак = Живописная Россия |арыгінал = Живописная Россия: Отечество наше в его земельном, историческом, племенном, экономическом и бытовом значении |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = Санкт-Петербург |выдавецтва = Товарищество М. О. Вольфа |год = 1882 |том = 3. «Литовские и Белорусские губернии» |старонкі = 21 |старонак = 496 |isbn = }}{{ref-ru}}</ref> Ім жа ў рамках урэгулявання зносін з Лівонскім ордэнам у 1323 годзе быў выдадзены прывілей, які заклікаў немцаў на пасяленне ў ВКЛ. У гэты час ВКЛ вяло актыўны гандаль з [[ганза|ганзейскімі]] гарадамі. У [[Полацк]]у, [[Трокі|Троках]] і [[Вільня|Вільні]] з'яўляюцца нямецкія гандлёвыя двары<ref name="niemcy"/>. У асноўным немцы сяліліся ў буйных гарадох ВКЛ, вялікі працэнт немцаў сярод гарадскога насельніцтва быў у Вільні, Полацку, [[Магілёў|Магілёве]], [[Гродна|Горадні]], [[Брэст|Берасці]] і іншых гарадах. Даволі шмат немцаў пасялілася на [[Віленшчына|Віленшчын]]е. Як піша [[Адам Кіркор]], тыя немцы{{ref+|Маюцца на ўвазе немцы, які перасяліліся ў ВКЛ.}} даволі хутка змешваюцца з мясцовым насельніцтва{{ref+|Як адзначае Кіркор, насельніцтва Віленшчыны мае асаблівасць хутка паглынаць іншыя народнасці<ref name="niemcy1"/>.}}, што ўжо ў трэцім-чацвёртым пакаленні ад іх застаецца толькі прозвішча, а яны ўжо поўнасцю не разумеюць нямецкай мовы<ref name="niemcy1"/>. Шэраг немцаў гэтага перыяду вядомыя сярод высокіх урадаў (пасадаў) ВКЛ. Так, адным з паплечнікаў [[Ягайла|Ягайлы]] ў яго меркаванай змове супраць [[Альгерд]]а і потым змове супраць [[Кейстут]]а быў нямецкі купец [[Ганул]], які тады займаў урад старасты віленскага; замежнікі гэтага перыяду вядомыя як члены [[гаспадарская Рада (ВКЛ)|гаспадарскай Рады]] краіны. [[Файл:Ваколіцы Кобрына.jpg|thumb|Нямецкае паселішча ў ваколіцах Кобрына.]] Вялікая група нямецкіх і галандскіх сялян пасялілася ў 1563 годзе каля Буга і заснавала вёскі [[Нойдарф]] і [[Нойбрун]], да якіх пазней накіроўваліся шматлікія перасяленцы<ref name="niemcy"/><ref name="niemcy1"/>. Нойдарф і Нойбрун былі заснаваны на землях князёў [[Радзівілы|Радзівілаў]], якія асабіста запрашалі немцаў і галандцаў<ref name="niemcy1"/>. У хуткім часе ў [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскім ваяводстве]] ўзнік царкоўны прыход [[Нойдарф-Нойбаў]], дзякуючы якому нямецкія сяляне падтрымлівалі сувязь з роднай культурай<ref name="niemcy"/>. Да канца [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] гэтыя паселішчы распаўсюдзіліся да [[Кобрын]]а<ref name="niemcy"/>. Паселішча [[Нойдарф-Нойбаў]] дасягнула вялікіх памераў<ref name="niemcy"/>. Яно мела шчыльныя сувязі з нямецкімі паселішчамі на [[Валынь|Валыні]]<ref name="niemcy"/>. Нямецкае паселішча на Магілёўшчыне захавалася і дагэтуль — цяпер гэта вёска [[Вейна (Магілёўскі раён)|Вейна]] (ад {{lang-de|Wein}} — віно)<ref name="niemcy3">[http://www.dw.de/о-немецкой-диаспоре-в-беларуси/a-2037464-1 О немецкой диаспоре в Беларуси]{{ref-ru}}</ref>. Вядома, што ў тых месцах немцы ўладкоўвалі бровары{{ref+|У той час бровар — абавязковы атрыбут сядзібы кожнага больш-менш багатага шляхціча.}} і вінакурні<ref name="niemcy4">[http://allby.tv/article/1531/nemtsyi-v-respublike-belarus Немцы в Республике Беларусь]{{ref-ru}}</ref>. Вялізную групу нямецкага насельніцтва ВКЛ складалі па-ранейшаму гандляры, але з [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] назіраецца прыток у ВКЛ у першую чаргу нямецкіх навукоўцаў, медыкаў, рамеснікаў, разам з тым павялічваецца колькасць нямецкіх ваенных-наймітаў, якія фактычна становяцца неад’емнай часткай арміі ВКЛ і Рэчы Паспалітай; так, адным з гераічных [[Аблога Смаленска (1654)|абаронцаў]] [[Смаленск]]а ад маскоўскіх войск стаў немец Корф. [[Файл:Будынак Гарадзенскай кірхі 2 (2012).jpg|thumb|злева|[[Лютэранская кірха (Гродна)|Лютэранская кірха Святога Яна]] ў [[Гродна|Гродне]]]] Немцы значна паўплывалі на [[Рэфармацыя ў Рэчы Паспалітай|рэфармацыю ў Вялікім Княстве Літоўскім]]. Першапачаткова лютэранства збольшага прымалі месцічы-немцы, з мясцовых зусім нязначная дзеля жыхароў<ref>Паславські І. В. Реформація та її впливи на українське духовне життя в історіософії М. Грушевського // Грушевський М. Зб. праць. ― Львів, 1994. С. 164—175 {{ref-uk}}</ref>. Так, у сярэдзіне [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] нямецкія купцы засноўваюць у [[Вільня|Вільні]] [[лютэранства|лютэранскую]] суполку, якая хутка становіцца цэнтрам пашырэння лютэранства ў ВКЛ<ref>Плисс В. И. [http://spbpda.ru/data/1914/02/1914-02-04.pdf Исторический очерк проникновения и распространения реформации в Литве и Западной Руси] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120307150609/http://spbpda.ru/data/1914/02/1914-02-04.pdf |date=7 сакавіка 2012 }} // Христианское чтение. ― СПб,. 1914 г. — № 2., С. 199—234. {{ref-ru}}</ref>. У 1539 годзе віленскі ўраджэнец, ксёндз і доктар філасофіі [[Абрагам Кульва]] адчыніў у Вільні школу для шляхецкай моладзі і актыўна выступаў з лютэранскімі казаннямі, слухаць якія паступова сабралося ці не ўсё нямецкае насельніцтва горада<ref>Vilnius school of Abraomas Kulvietis // A short history of Vilnius University — Vilnius: Mokslas Publishers, 1979. — P. 12. {{ref-en}}</ref>. Па яго ад’ездзе прапаведнікам лютэранства ў Літве стаў [[Ян Вінклер]], ксёндз віленскага касцёла Св. Ганны. Віленскі біскуп забараніў яму не толькі служыць, але і ўвогуле з'яўляцца ў віленскіх касцёлах<ref>Ochmanski J. Biskupstvo wilenskie w sredniowieczu. — Poznan, 1972 {{ref-pl}}</ref>. Тады Вінклер адчыніў лютэранскую малельню ў хаце віленскага купца Морштына. Утварылася лютэранская грамада, у асноўным з немцаў<ref>[http://www.russianresources.lt/archive/Vilnius/Dobrianski_10.html Флавиан Добрянский. Старая и новая Вильня] {{Архівавана|url=https://www.webcitation.org/6Ge0nt63S?url=http://www.russianresources.lt/archive/Vilnius/Dobrianski_10.html |date=15 мая 2013 }}{{ref-ru}}</ref>. У хуткім часе на [[Нямецкая вуліца (Вільня)|Нямецкай вуліцы]] збудавалі [[Лютэранская кірха (Вільня)|кірху]], якая праіснавала да 1944 года<ref>Kosman M. Konflikty wyznaniowe w Wilnie (Schyłek XVI—XVII w.) // Kwartalnik Historyczny. — R. 79. — 1972. — S. 3 — 19 {{ref-pl}}</ref>. Пражывалі немцы і ў [[Слуцк]]у, так, некаторыя беларускія даследчыкі сцвярджаюць, што першае згадванне лютэранскай грамады адносіцца да Слуцку 1535 года, калі князь [[Юрый Алелькавіч (1492—1542)|Юрый Алелькавіч]] вылучыў немцам зямлю пад кірху<ref>{{артыкул|аўтар=Акіньчыц С.|загаловак=Горад, дзе захавалася традыцыя|спасылка=http://belreform.org/ru/horad.php|выданне=Спадчына|год=2003|нумар=1|старонкі=52-56}}</ref>. Гэтыя звесткі пацвярджае і нямецкі гісторык Г.-К. Дытрых<ref name="ReferenceA">{{кніга|аўтар=Dietrich H.-C.|загаловак=«Auf dem Weg zur Glaubenseinheit…»: Reformationsgeschichte Weißrusslands|месца=Erlangen|выдавецтва=Martin-Luther-Verlag|год=2006|старонак=430|isbn=9783875131505}}{{ref-de}}</ref>. У [[Мінск]]у таксама існавала лютэранская грамада{{ref+|Усяго яшчэ да сяр. [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] на тэрыторыі сучаснай Беларусі з'явіліся дзясяткі пратэстанцкіх збораў, у тым ліку ў [[Брэст|Брэсце]], [[Койданаў|Койданаве]], [[Навагрудак|Навагрудку]] і інш.<ref>[[Уладзімір Арлоў (гісторык)|Арлоў У.]], Герасімовіч З. Краіна Беларусь. Ілюстраваная гісторыя. — Martin, Slovakia, 2003. — С. 173.</ref>. Так, з дапамогай шматлікіх пратэстанцкіх збораў нямецкае насельніцтва атрымала магчымасць для рассялення на ўсёй тэрыторыі Беларусі.}}, якую ўзначальваў нямецкі пастар [[Карл Людвіг Гемерых]], які дагэтуль быў пастарам у Слуцку<ref name="luteran">[http://minsk-old-new.com/minsk-3203-ru.htm Лютеранская община Минска] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140409204359/http://minsk-old-new.com/minsk-3203-ru.htm |date=9 красавіка 2014 }}{{ref-ru}}</ref>. Да таго, вялікая колькасць немцаў прыбывае ў ВКЛ на запрашэнне Радзівілаў дзеля пашырэння [[Рэфармацыя ў Рэчы Паспалітай|Рэфармацыі]], як напрыклад [[Ян Фёлькель]]{{ref+|Ян (Ёган) Фёлькель належаў да пратэстанцкага руху «[[Браты польскія]]», які таксама вядомы пад назвай «арыяне польскія».}}. А ў час [[Віленскае ваяводства|ваяводскага]] кіравання [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]] немец-лютэранін [[Якуб Гібель]] нават стаў [[войт]]ам Вільні<ref>Wisner H. Janusz Radziwill 1612—1655. Wojewoda wilenski. Hetman wielki litewski. Warszawa, 2000. {{ref-pl}}</ref><ref name="pratestant"/>. [[Файл:Evangelical Lutheran Church in Vilnius.jpg|thumb|Лютэранская кірха на Нямецкай вуліцы ў Вільні]] Вялікія князі літоўскія лічылі неабходным паскорыць гаспадарчае развіццё сваёй дзяржавы і з гэтай нагоды запрашалі перасяленцаў, як з Германіі, так і з усёй Еўропы ([[Венгрыя]], [[Чэхія]], [[Францыя]], [[Шатландыя]])<ref>Гісторыя Беларусі: У 6 т. Т. 2. Беларусь у перыяд Вялікага Княства Літоўскага (А. Вабішчэвіч і інш.); рэдкал. М. Касцюк (гал. рэдактар і інш. — Мн.: Экаперспектыва, 2006. С. 544.</ref><ref name="suviazi"/>. Да таго ж, асядалі на беларускіх землях і замежныя найміты з вялікакняжацкай арміі, якія атрымлівалі тут ад манарха асобныя вёскі ці нават цэлыя воласці<ref name="suviazi"/>. Важную ролю ў развіцці айчыннай культуры адыгрывала запрашэнне ў ВКЛ славутых еўрапейскіх жывапісцаў, архітэктараў, музыкантаў і г. д., сярод якіх было шмат немцаў, так у ВКЛ былі запрошаны знакамітыя нямецкія жывапісцы А. Бінк, А. Вайдэ і Г. Гэльвіг<ref name="suviazi">{{артыкул|аўтар=[[Андрэй Самусік|Самусік А.]]|загаловак=Міжнародныя культурныя сувязі Беларусі ў XІV — пачатку XVІI стст.|спасылка=http://www.evolutio.info/index2.php?option=com_content&task=view&id=984&Itemid=168|выданне=[[Часопіс міжнароднага права і міжнародных адносін]]|тып=[[часопіс]]|год=2006|нумар=1|старонкі=55-60|issn=2072-0513}}</ref><ref>Гісторыя Беларусі: У 6 т. Т. 2. Беларусь у перыяд Вялікага Княства Літоўскага (А. Вабішчэвіч і інш.); рэдкал. М. Касцюк (гал. рэдактар і інш. — Мн.: Экаперспектыва, 2006. С. 627.</ref>. Шмат немцаў было і сярод настаўнікаў, так, у шырока вядомай праваслаўнай [[Віленская брацкая школа|Віленскай брацкай школе]] большую частку настаўнікаў складалі немцы-пратэстанты<ref name="asvieta">{{кніга |аўтар = |частка = |загаловак = Нарысы гісторыі народнай асветы і педагагічнай думкі ў Беларусі |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = [[Мінск]] |выдавецтва = |год = 1968 |том = |старонкі = 27 |старонак = |isbn = }}</ref>. Сапраўдным цэнтрам нямецкай культуры ВКЛ становіцца [[Вільня]] ({{lang-de|Wilna}})<ref name="pratestant">[http://belreform.org/katlarcuk.php Андрэй Катлярчук. «Уцёкі мазгоў» ці лёсы пратэстантаў Вялікага Княства Літоўскага ў другой палове XVII стагоддзя]</ref>. Ужо з самага заснавання горада, вялікія князі літоўскія запрашаюць у горад нямецкіх жыхароў. Немцы кампактна пражывалі на «[[Вуліца Нямецкая (Вільня)|Нямецкай вуліцы]]», тут яны сяліліся яшчэ з часоў [[Альгерд]]а<ref>[[Уладзімір Арлоў (гісторык)|Арлоў У.]], Герасімовіч З. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. Ілюстраваная гісторыя. — Martin, Slovakia, 2012. — С. 129.</ref>, гэта былі купцы і рамеснікі з [[Ганза|ганзейскіх]] гарадоў<ref>{{кніга|аўтар = Kirkoras A.H.|загаловак = Pasivaikščiojimas po Vilnių ir jo apylinkes |спасылка = |адказны = Vertė Kazys Uscila|выданне = |месца = Vilnius|выдавецтва = Mintis|год = 1991|старонкі = 66|старонак = |серыя = |тыраж =20000|isbn = 5-417-00514-2}}{{ref-lt}}</ref>. Некаторая колькасць немцаў прыбывае ў ВКЛ у час кіравання Аўгуста II і Аўгуста III з Саксоніі, акрамя таго, некаторыя нямецкія арыстакратычныя роды пераяжджаюць з Прыбалтыкі ў ВКЛ. [[Файл:Tadevuš Rejtan. Тадэвуш Рэйтан (J. Matejko, 1866).jpg|thumb|Т. Рэйтан перад выхадам з соймавай залы, фрагмент карціны [[Ян Матэйка|Я. Матэйкі]]]] Новая хваля перасялення немцаў у ВКЛ пачалася ў 60—70 гады [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] і была выклікана [[Сямігадовая вайна|Сямігадовай вайной]]. Пераяжджалі ў асноўным немцы поўдня Германіі, якія размаўлялі на [[швабскі дыялект|швабскім дыялекце]]. [[Перасяленне]] было выклікана эканамічнымі і гаспадарчымі праблемамі, якія прынесла працяглая вайна, вялікай шчыльнасцю насельніцтва гэтага рэгіёна, і як вынік павышанымі коштамі на зямлю, у той жа час, як у ВКЛ зямля каштавала параўнальна танна, была магчымасць набыць не толькі зямлю, але і маёнтак, а таксама кавалак лесу. Вялікая колькасць гэтых немцаў асела на Вяленшчыне і Ковеншчыне, а таксама на Гродзеншчыне і Беласточчыне, некаторыя з іх пераехалі ў [[Нойдарф-Нойбаў]]. У 1793 годзе кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] імянной граматай дараваў [[лютэранства|лютэранскай]] грамадзе дом з зямлёй на [[Гарадніца (вёска)|Гарадніцы]]<ref name="niemcy3"/>. У [[Гродна|Горадні]] ({{lang-de|Garthen}}) тады была нямецкая слабада — [[Занёманскі фарштат]]{{ref+|У канцы [[XIV стагоддзе|XIV ст.]] крыжакамі на гэтым месцы быў узведзены замак Новая Горадня ({{lang-de|Naugarden}}), які пазней быў спалены [[Вітаўт]]ам<ref>Андрей Вашкевич. Андрей Чернякевич. История форштата.{{ref-ru}}</ref>.}}, дзе размяшчаліся хаты і майстэрні мясцовых немцаў<ref name="niemcy"/>. Менавіта ў гэтым годзе, 20 верасня, у Гродна збудавалі [[Лютэранская кірха (Гродна)|лютэранскую кірху Святога Яна]]<ref name="kircha">[http://zetgrodno.com/lyuteranskaya-kirha-v-grodno Лютеранская кирха в Гродно]{{ref-ru}}</ref>. Таксама нямецкія карані мае шэраг беларускіх шляхецкіх радоў, напрыклад [[Ромеры]]<ref name="romer"/>, [[Тызенгаўзы]]<ref name="stackelberg"/>, [[Рэйтаны]]<ref name="rejtan"/>, [[Плятэры]]<ref name="plater"/>, [[Рыдыгеры]]<ref name="ReferenceB">Ридигер, графский род // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.{{ref-ru}}</ref>, [[Чапскія (род)|Чапскія]]<ref>Гуттен-Чапские // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.{{ref-ru}}</ref>, [[Офенбергі]]<ref>Оффенберг // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.{{ref-ru}}</ref>, [[Страшынскія герба Вольф|Страшынскія]]<ref>Nałęcz Małachowski P. Zbiór nazwisk szlachty w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim. — Lublin, 1805.{{ref-pl}}</ref>, [[Эйсманты]]<ref>Ciechanowicz J. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. — Rzeszów, 2001.{{ref-pl}}</ref> і інш. Што асабліва, у адрозненне ад Расіі, на тэрыторыі Беларусі немцы ў большасці выпадкаў сяліліся не асобна, не ўтвараючы калоній{{ref+|У Расійскай імперыі ў XVIII—XIX стагоддзях колькасць каланістаў сярод немцаў складала каля 90 %.}}. Таксама яскравай асаблівасцю беларускіх немцаў, якія перасяліліся сюды ў час ВКЛ і пазней, у перыяд Расійскай імперыі, было хуткае змяшэнне з мясцовым насельніцтвам, немцы раствараліся сярод [[беларусы|беларусаў]] за 2-3 пакаленні, звязана гэта, хутчэй за ўсё, з блізкасцю [[менталітэт]]аў беларусаў і немцаў. Больш за тое, беларусы з нямецкімі каранямі былі слыўнымі патрыётамі сваёй краіны, так, узорам [[патрыятызм]]у лічацца [[Тадэвуш Рэйтан]]<ref name="evkl">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=528|артыкул=Рэйтан Тадэвуш|аўтар=}}</ref>, [[ліцвіны|ліцвінскі]] шляхціч нямецкага паходжання<ref name="rejtan"/>, дэпутат ад Наваградскага павета, які ў час [[Падзельны сойм|Нямога сойму]], на якім дэпутаты сойму фактычна прадалі частку тэрыторыі сваёй краіны, лёг крыжам перад выхадам і закрычаў: {{Цытата|Забіце мяне, затапчыце, але не забівайце Бацькаўшчыны!}} === У складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] === {{Асноўны артыкул|Палескія немцы|Расійскія немцы|Дэпартацыі немцаў (1914—1917)}} [[Файл:Baron Ropp.jpg|thumb|[[Эдвард фон Роп]] — рэлігійны і грамадска-палітычны дзеяч [[Беларусь|Беларусі]] нямецкага паходжання, адзін з першых, хто быў супраць атаясамлівання каталіцтва з польскасцяй, спрыяў увядзенню беларускай мовы ў касцёльным жыцці<ref>{{кніга |аўтар = Туронак Ю. |частка = |загаловак = Мадэрная гісторыя Беларусі |арыгінал = |спасылка = |выданне = 2-е выд |месца = Вільня |выдавецтва = Інстытут беларусістыкі |год = 2008 |том = |старонкі = 89, 403 |старонак = 904 |isbn = 978-80-86961-13-2 }}</ref><ref>{{кніга |аўтар = Станкевіч А. |частка = |загаловак = З Богам да Беларусі |арыгінал = |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = Вільня |выдавецтва = Інстытут беларусістыкі |год = 2008 |том = |старонкі = 510 |старонак = 1097 |isbn = 978-80-86961-13-3 }}</ref>. На запыты вернікаў пра магчымасць увядзення беларускай мовы ў касцёле адказваў, што «''ня толькі можна, але і трэба''».]] [[Файл:Mienskaja kircha. Менская кірха (02-03.1918).jpg|thumb|злева|[[Лютэранская кірха (Мінск)|Лютэранская кірха]] ў [[Мінск]]у, фота пач. XX ст.]] {{Вікікрыніцы|:ru:Манифест императрицы Екатерины II о позволении иностранцам селиться в России и свободном возвращении русских людей, бежавших за границу|Маніфест імператрыцы Кацярыны II пра дазвол замежнікам сяліцца ў Расіі і вольным вяртанні рускіх людзей, якія ўцяклі за мяжу|250px}} {{Вікікрыніцы|:ru:Манифест Екатерины II от 22 июля 1673 года о дозволении всем иностранцам селиться в разных губерниях по их выбору|Маніфест Кацярыны II ад 22 ліпеня 1763 года пра дазвол усім замежнікам сяліцца ў розных губернях на іх выбар|250px}} {{Некалькі выяў | align = left | direction = vertical | width = 220 | image1 = Mahiloŭ, Luteranski. Магілёў, Лютэранскі (1914) (3).jpg | caption1 = [[Лютэранская кірха (Магілёў)|Лютэранская кірха]] ў [[Магілёў|Магілёве]], фота пач. XX ст. | image2 = Білорусь 041.jpg | caption2 = [[Лютэранская кірха (Полацк)|Лютэранская кірха]] ў [[Полацк]]у }} Нямецкія паселішчы набылі новыя назвы і новыя імпульсы да жыцця ў канцы [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] Расійская імператрыца [[Кацярына II]] намагалася замацаваць расійскую дзяржаўнасць у памежных раёнах і асвойваць прыродныя багацці<ref name="niemcy"/>. Яна не магла даць дазволу на засяленне памежных зямель прыгоннымі сялянамі, таму запрашала ў Расію іншаземцаў<ref name="niemcy"/>. У 1762 годзе быў выдадзены Маніфест да іншаземцаў, аднак не быў рэалізаваны, таму што не агаворваў умовы каланізацыі<ref name="niemcy"/>. У наступным годзе з'яўляецца новы Маніфест, у якім ідзе пералік ільгот і прывілеяў іншаземным каланізатарам<ref name="niemcy"/>. Такія ўмовы перасялення актывізавалі каланізацыю памежжаў Расіі<ref name="niemcy"/>. У асноўным мігравалі нямецкія сяляне з [[Прусія|Прусіі]], якая была знішчана [[Сямігадовая вайна|Сямігадовай вайной]]<ref name="niemcy"/>. Яны сяліліся ў сельскай мясцовасці і займаліся пераважна земляробствам і жывёлагадоўляй<ref name="niemcy"/>. У працы шырока выкарыстоўваліся [[капіталізм|капіталістычныя]] метады гаспадарання<ref name="niemcy"/>. Значная колькасць немцаў пасялілася ў [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]]<ref name="niemcy"/>, дзе ўжо існавала значная нямецкая дыяспара, так завітаўшы ў 1780 годзе ў [[Полацк]], Кацярына II назвала насельніцтва Беларусі ''«Вавилонским столпотворением»'', адзначыўшы, што тут ''«сплошь да рядом обитают православные, католики, униаты, евреи, русские, поляки, чухонцы, немцы, курляндцы»''<ref>Філатава А. Нацыянальнае пытанне і палітыка царскага ўрада ў Беларусі (канец XVIII — першая палова XIX ст.)</ref><ref>Сапунов А. Пребывание императрицы Екатерины II в Полоцке. Вт. С. 3.{{ref-ru}}</ref>. Другая вялікая эміграцыйная хваля (гэта былі [[менаніты]]) ішла з [[Данцыг]]у ў 1789 годзе, а пазней — праз [[Рыга|Рыгу]] ў [[Прычарнамор’е]], у [[Хорціца|Хорціцу]] і на раку Малочная. Прывілеем [[Павел I|Паўла I]] перасяленцы-менаніты навечна вызваляліся ад ваеннай і грамадзянскай службы, ад прысягі перад судом і інш.<ref name="niemcy6">{{кніга |аўтар = Елисеева И.С. |частка = |загаловак = Немцы на Руси и в России |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |isbn = |мова = ru }}</ref> Наступная хваля эміграцыі была выклікана Маніфестам імператара [[Аляксандр I Раманаў|Аляксандра I]], але ўжо паводле строгіх крытэраў — патрабавалася наяўнасць вызначанага маёмаснага цэнзу. Найвялікшы поспех гэта кампанія мела ў паўднёва-заходняй і паўднёвых правінцыях Германіі. Гэтая хваля была накіравана ў асноўным у раёны Прычарнамор’я і [[Каўказ]]у (сяліліся таксама на тэрыторыях сучасных Украіны і Беларусі) і складалася большай часткай з жыхароў [[Швабія|Швабіі]]; у меншай ступені — з жыхароў Усходняй і Заходняй Прусіі, [[Баварыя|Баварыі]], [[Мекленбург]]а, [[Саксонія (федэральная зямля)|Саксоніі]], [[Эльзас]]а і [[Бадэн]]а, [[Швейцарыя|Швейцарыі]], а таксама нямецкіх жыхароў Польшчы. Аляксандр I асоба вылучаў пасяленцаў, якія валодаюць неабходнымі ведамі для рацыянальнага вядзення гаспадаркі, якія маглі служыць узорам у сялянскай справе і ў рамястве — добрых землеўладальнікаў, што ведалі толк у вінаградарстве, у гадоўлі тутаўніка і іншых карысных раслін ці мелых досвед у жывёлагадоўлі (асабліва ў гадоўлі авечак палепшаных парод).<ref name="niemcy6"/> Найбольш інтэнсіўнае перасяленне немцаў дасягнула ў 1804 годзе, 1816—1817 гадах, і да 1842 года ішло ў асноўным з [[Вюртэмберг]]у{{ref+|Тэрыторыя [[Швабія|Швабіі]].}}<ref name="niemcy6"/>. У 1775 годзе ў Полацку і Магілёве ўзніклі [[лютэранства|лютэранскія]] грамады немцаў, пры гэтым былі заснаваны лютэранскія кірхі<ref>[http://www.genrogge.ru/grbook/09.htm Немцы в России. Немецкие лютеранские общины и их церкви]{{ref-ru}}</ref>. Лютэранская суполка існавала і ў [[Мінск]]у, дзе ў 1846 годзе была ўзведзена мураваная [[Лютэранская кірха (Мінск)|лютэранская кірха]] даволі ўнушальных памераў<ref>Кірха // {{Крыніцы/Мінск. Стары і новы|к}} С. 140.</ref>. У час нацыянальна-вызваленчых паўстанняў [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|1830—1831]] і [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|1863—1864]] этнічныя немцы і італьянцы шырока прымалі ў іх удзел, шматлікія з іх былі пакараны смерцю<ref name="niemcy1"/>. Вялікая колькасць немцаў, а таксама [[англічане|англічанін]], [[датчане|датчан]], [[шведы|шведаў]], [[бельгійцы|бельгійцаў]] пражывала ў [[Ковенская губерня|Ковенскай губерні]], агульная іх колькасць складала больш за 15 тысяч<ref name="niemcy1"/>. На Беласточчыне, як сведчыць Кіркор, пражывалі рэшткі прусакоў, якія засталіся тут яшчэ з часоў знаходжання гэтай зямлі ў складзе [[Прускае каралеўства|Прусіі]], у самім жа [[Беласток]]у пражывала невялікая колькасць немцаў-фабрыкантаў<ref name="niemcy1"/>. Але ў цэлым, згодна з перапісам 1879 года, колькасць немцаў у рэгіёне былога ВКЛ заставалася шматлікай<ref name="niemcy5"/>. [[Файл:Niamieckija kalanisty.jpg|thumb|Нямецкія каланісты ў Расійскай імперыі.]] Актыўна запрашалі немцаў працаваць кіраўнічымі маёнткаў, ляснічымі<ref name="niemcy4"/>. Сярод немцаў, якія жылі на тэрыторыі Беларусі, было нямала службоўцаў, арандатараў, аптэкараў, прамыслоўцаў<ref name="niemcy4"/>. Так, напрыклад, [[Аршанскі піваварны завод]], заснаваны ў 1883 годзе, належаў немцу Вайнбергу, у [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскім раёне]] невялікі завод належаў немцу Мартонсу<ref name="niemcy4"/>. У 1855 годзе ў вёсцы [[Уць (вёска)|Уць]] Гомельскай вобласці з'явілася першая [[Баптызм|баптысцкая]] суполка [[штундысты|штундыстаў]], заснаваная пад уплывам нямецкіх каланістаў-[[Менаніцтва|менанітаў]]. Таксама з 1863 года пачынаецца хваля эміграцыя баптыстаў (сярод якіх было шмат немцаў) з [[Царства Польскае|Польшчы]] на поўдзень Беларусі<ref name="baptysty">{{кніга |аўтар = Канатуш У. |частка = Жыццё цэркваў Заходняй Беларусі |загаловак = Латышонак А., Акінчыц С. Артыкулы і ўспаміны, Пратэстанцкая царква і беларускі нацыянальны рух на пачатку XX стагоддзя |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = «Кнігазбор» |год = 2006 |том = |старонкі = 135 |старонак = |isbn = |мова = }}</ref>. Новая хваля міграцыі немцаў назіралася ў другой палове XIX стагоддзя і працягвалася да пачатку Першай сусветнай вайны<ref name="niemcy"/>. За гэты перыяд адбыліся тры масавыя хвалі нямецкай міграцыі на Беларусь<ref name="niemcy"/>. Да канца XIX стагоддзя ў Віленскай, Гродзенскай, Каўнаскай, Мінскай, Віцебскай і Магілёўскай губернях жыло каля 50 тыс. немцаў<ref name="niemcy"/>. Паводле перапісу 1897 г., іх налічвалася 49 073 чалавек (0,49% супольнага насельніцтва Беларусі)<ref name="niemcy"/><ref name="niemcy7">{{кніга |аўтар = Дизендорф В. |частка = Демографические процессы |загаловак = Российские немцы. История и современность |арыгінал = |спасылка = http://rusdeutsch-panorama.ru/jencik_statja.php?mode=view&site_id=34&own_menu_id=4119 |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |isbn = |мова = ru }}</ref>. З 1870-х гадоў іміграцыя немцаў у Расію галоўным чынам спыняецца (асабліва ў сувязі з адменай у адносінах да каланістаў палогак па адбыванні ваеннай павіннасці і астуджэннем расійска-германскіх адносін). Больш таго, вялікая колькасць расійскіх немцаў пачынае эміграваць з Расіі, прычым не ў Германію, а галоўным чынам у [[ЗША]]. Усяго да 1914 года з Расіі ў ЗША перасялілася да 200 тысяч<ref name="ReferenceB"/> этнічных немцаў. Яны склалі адну з найбуйнейшых плыняў дарэвалюцыйнай расійскай эміграцыі — нароўні з [[яўрэі|яўрэямі]], [[палякі|палякамі]], [[беларусы|беларусамі]], [[літоўцы|літоўцамі]] і [[фіны|фінамі]]. На рубяжы стагоддзяў назіралася міграцыйная хваля немцаў на Палессе з Валыні<ref name="niemcy"/>. 3 дапамогай латышскага банкіра Анзельмава нямецкія каланісты набывалі зямлю ў Палессі (сучасныя Нараўлянскі, Ельскі, Лельчыцкі раёны Гомельскай вобласці)<ref name="niemcy"/>. Памешчыкі Беларусі давалі ў арэнду немцам зямлю і ўтойвалі гэта ад улад, каб не выплочваць падаткі<ref name="niemcy"/>. Асноўная колькасць этнічных немцаў пачала перасяляцца ў [[Мазырскае Палессе]] прыкладна з 1905 года<ref name="niemcy8">{{кніга |аўтар = |частка = |загаловак = Малые диаспоры Гомельщины 20—30-я годы XX века. Аналитические материалы и документы Гомельского государственного архива |арыгінал = |спасылка = http://nashkraj.info/content/view/219/49/ |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |isbn = |мова = ru }}</ref>. Так, паводле афіцыйных звестак на студзень 1905 года, у маёнтку [[Клесін]]е (сучасны [[Нараўлянскі раён]]) пражывала «ў якасці арандатараў каля 200 сямействаў немцаў-каланістаў»<ref name="niemcy8"/>. У студзені 1911 года ў раёне маёнтку ўжо налічвалася каля 700 сямействаў каланістаў-пакупнікоў зямлі, галоўным чынам, немцаў<ref name="niemcy8"/>. Гэтая міграцыя была вымушанай мерай і мела эканамічны (земляробчы) характар<ref name="niemcy8"/>. Да гэтага нямецкія каланісты жылі галоўным чынам ва Украіне ([[Валынь]]), дзе пераважна арандавалі абшарніцкую зямлю ці мелі невялікую яе колькасць ва ўласнасці<ref name="niemcy8"/>. Пасля ўскладнення арэндных адносін немцы перасяліліся ў суседнюю [[Мазыр]]шчыну, набылі зямлю праз банк у мясцовага памешчыка Ансэльма (Анзэльма) і ў буйнога землеўладальніка Шоманскага<ref name="niemcy8"/>. Як правіла, гэтыя немцы-каланісты ўжо былі расійскімі падданымі, прыпісанымі да розных сялянскіх грамадаў Украіны<ref name="niemcy8"/>. У сувязі з I сусветнай вайной шматлікія немцы з'ехалі з Беларускага Палесся, распрадаўшы свае землі<ref name="niemcy8"/>. Гэта было выклікана таксама загадам расійскага ваеннага камандавання ў 1915 годзе пра высяленне немцаў-каланістаў з прыфрантавой паласы ў 24-гадзінны тэрмін<ref name="niemcy8"/>. Загад не распаўсюджваўся на нямецкія сем’і, члены якіх служылі ў [[Расійская імперыя|царскім]] войску<ref name="niemcy8"/>. Пасля высылання вярнуліся не ўсе<ref name="niemcy8"/>. Шмат немцаў пакінула Палессе з сыходам [[Германская імперыя|кайзераўскіх]] войскаў у 1918 годзе<ref name="niemcy8"/>. У час Першай сусветнай вайны колькасць нямецкіх каланістаў Беларусі значна змяншаецца<ref name="niemcy"/>. Гэта звязана з дэпартацыяй немцаў з прыфрантавой зоны ў [[Сібір]]<ref name="niemcy"/>. Агулам у 1897—1917 гг. колькасць нямецкага насельніцтва Беларусі паменшылася з 50,8 тыс. да 36,1 тыс. чалавек<ref name="niemcy"/>. Знікла шмат нямецкіх кампактных паселішчаў<ref name="niemcy"/>, у грамадскіх месцах забаранялася ўжыванне нямецкай мовы<ref>Черепица В. Н. Город-крепость Гродно в годы первой мировой войны: мероприятия гражданских и военных властей по обеспечению обороноспособности и жизнедеятельности. Гродно: Изд-во Гродненского гос. універсітэта имени Янки Купалы, 2005. — 359 с {{ref-ru}}</ref>. === У складзе [[БССР]] === У першыя дзесяцігоддзі Савецкай улады адраджэнне нацыянальнай ідэнтычнасці расійскіх немцаў віталася. З сярэдзіны 20-х гадоў і да канца 30-х у Савецкай Беларусі меліся 2 нямецкія нацыянальныя сельсаветы на Мазыршчыне: Бярозаўскі ў Нараўлянскім раёне і Анзэльмаўскі (з 1929 г. ім. Розы Люксембург) у Ельскім<ref name="niemcy2">{{кніга |аўтар = Пичуков В. |частка = От крестьянки-колонистки до спецпереселенки: трагический путь немецкой женщины Советской Беларуси в межвоенный период |загаловак = Репрессивная политика советской власти в Беларуси. Сборник научных работ |арыгінал = |спасылка = http://kamunikat.org/katalohkamunikat.html?pub_start=12640&pubid=10219 |выданне = 1-е выд |месца = Минск |выдавецтва = Международное историко-просветительское правозащитное и благотворительное общество «Мемориал» |год = 2007 |том = |старонкі = |старонак = 377 |isbn = |мова = ru }}</ref>. У [[Анзэльмаўскі сельсавет|Анзэльмаўскім сельсавеце]], паводле звестак на 18 снежня 1926 года, немцаў налічвалася 612 з 911 чалавек усяго насельніцтва, у 1927 годзе — 659 з 1007, у 1929 годзе — 731 з 1068. У [[Бярозаўскі нацыянальны нямецкі сельсавет|Бярозаўскім сельсавеце]] ў 1926 г. немцаў было 1555 з 1656 чалавек усяго насельніцтва. У 1927 г. у [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскім]] раёне жыло 1968 немцаў, з іх 1483 чалавекі ў Бярозаўскім сельсавеце, 475 — у [[Хаткаўскі сельсавет (Нараўлянскі раён)|Хаткоўскім]]. У 1929 г. у Бярозаўскім сельсавеце немцаў было 1431 з 1567 чалавек усяго насельніцтва.<ref name="niemcy2"/> Арэал кампактнага пражывання немцаў распаўсюджваўся і на [[Лельчыцкі раён]]. Паводле розных крыніц, у 1925 годзе тут было ад 183 да 215 чалавек нямецкага насельніцтва. У 1931 годзе ў трох вёсках раёна ([[Дубніцкае|Дубніцкім]], [[Сярэднія Печы|Сярэдніх Печах]] і [[Дуброва (Лельчыцкі раён)|Дуброўцы]]) налічвалася 33 нямецкія гаспадаркі (сям’і). Кампактныя «астраўкі» нямецкага насельніцтва меліся таксама ў [[Жыткавіцкі раён|Жыткавіцкім]] і [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім раёнах]].<ref name="niemcy2"/> Згодна з перапісам 1926 года ў [[БССР]] налічвалася 7075 немцаў (0,14 % супольнага насельніцтва БССР), пры гэтым у Беларусі ўзровень [[Культурная асіміляцыя|асіміляцыі]] немцаў перавышаў сярэдні<ref name="niemcy7"/>. [[Эміграцыя]] беларускіх немцаў была невялікай, але назіралася: эмігравалі ў асноўным не ў [[Веймарская рэспубліка|Германію]], дзе назіралася цяжкое эканамічнае становішча, а ў [[ЗША]] або ў [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвую Амерыку]]: [[Аргенціна|Аргенціну]] ці [[Уругвай]]. З 1930 года савецкая ўлада канчаткова спыніла эміграцыю. Канфлікт з савецкай уладай пачаўся ад самага пачатку [[калектывізацыя|калектывізацыі]]. Немцы ўстойліва не жадалі калектывізаваць свае гаспадаркі, што цалкам змяніла жыццё нямецкага насельніцтва. На гэта савецкія ўлады адказалі раскулачваннем, але немцы стаялі на сваім. З 1933 года Палессе і разам з ім нямецкія паселішчы паразіў голад, выкліканы палітыкай савецкіх уладаў. Смяротнасць на Палессі дасягнула неверагодных памераў, толькі дапамога з боку [[Трэці Рэйх|Германіі]] дапамагла выратавацца палескім немцам. Але па меры абвастрэння адносін паміж СССР і Германіяй пагаршалася і без таго благое стаўленне да савецкіх немцаў. У 1935—1936 гадах немцаў пачалі паступова высяляць у [[Казахстан]]. У 1937—1938 гадах [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] правёў так званую «нямецкую аперацыю». Паводле [[Загад народнага камісара ўнутраных спраў СССР № 00439|загаду народнага камісара ўнутраных спраў СССР № 00439]] ад 25 ліпеня 1937 года ўсе нямецкія грамадзяне, якія працавалі на прадпрыемствах абароннай прамысловасці (ці маючыя абаронныя цэхі), павінны былі быць арыштаванымі. З 30 ліпеня пачаліся арышты і звальненні, а з восені 1937 года пачалася масавая аперацыя супраць савецкіх немцаў. Усяго ў рамках «нямецкай аперацыі» было арыштавана 65—68 тыс. чалавек, асуджана 55 005, з іх: да [[Смяротнае пакаранне|расстрэлу]] — 41 898, да зняволення, ссылкі і высылак — 13 107<ref name="Рогинский" />. З найбольшай сілай аперацыя закранула прымежныя зоны і асяроддзе сталічных гарадоў, у тым ліку і Беларусь. Паводле дырэктывы [[Народны камісарыят абароны СССР|наркама абароны СССР]] [[Клімент Варашылаў|Варашылава]] ўсе немцы (акрамя выхадцаў [[АССР немцаў Паволжа]]), у ліку прадстаўнікоў усіх нацыянальнасцей, якія не ўваходзілі ў склад Савецкага Саюза, былі звольнены з войска<ref name="Рогинский">''Охотин Н. Г., Рогинский А. Б.'' [http://www.memo.ru/history/nem/Chapter2.htm Из истории «немецкой операции» НКВД 1937—1938 гг.]{{ref-ru}}</ref>. У канцы 1930-х гадоў за межамі АССР немцаў Паволжа былі зачынены ўсе нацыянальна-тэрытарыяльныя ўтварэнні — нямецкія нацыянальныя сельсаветы і раёны, а школы з выкладаннем на роднай [[нямецкая мова|нямецкай мове]] пераведзены на [[руская мова|рускую мову]]. Згодна з перапісам, які быў праведзены ў снежні 1937 года, ў БССР налічвалася 9667 немцаў (што складала 0,12 % супольнага насельніцтва БССР)<ref name="niemcy7"/>. Паводле звестак [[Усесаюзны перапіс насельніцтва 1939 года|перапісу 1939 года]], на тэрыторыі БССР налічвалася 8448 немцаў. У 1939—1941 гг. з нагоды «антысавецкай прапаганды» арыштоўваліся апошнія немцы, заставаліся фактычна толькі дзеці, жанчыны і старыя. У [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], дзе на момант далучэння да БССР жыло больш за 10,4 тыс. немцаў, праходзілі масавыя дэпартацыі і высяленне немцаў на Поўнач і Казахстан. Дэпартацыі пазбеглі толькі немцы-камуністы, а таксама поўнасцю абеларушчаныя немцы, пераважна з сельскай мясцовасці. У першыя дні вайны нямецкае насельніцтва [[Мазыршчына|Мазыршчыны]] было гвалтоўна дэпартавана ўглыб СССР: улады баяліся супрацоўніцтва мясцовых немцаў з нямецкім акупацыйным рэжымам. Дэпартацыі пазбеглі толькі некаторыя, як правіла, тыя немцы, хто з нейкіх прычын адсутнічаў. У канчатковым рахунку мазырскія немцы апынуліся ў Казахстане. Галоўным чынам гэта былі жанчыны, дзеці, старыя. Мужчыны былі закліканы ў дзейнае войска і ў так званае «працоўнае войска», дзе ў [[канцлагер]]ных умовах працавалі на будоўлях, у шахтах і г. д. Выселенае насельніцтва атрымала адміністрацыйны статус немцаў-[[спецпасяленцы|спецпасяленцаў]], нароўні з «кулакамі», [[Расійская вызваленчая армія|уласаўцамі]] і [[Дэпартацыі ў СССР|дэпартаванымі]] народамі Паўночнага [[Каўказ]]у.<ref name="niemcy2"/> === У складзе [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] === [[Файл:Bundesarchiv Bild 146-1979-050-21A, Polen, Volksdeutsche begrüßen deutsche Soldaten.jpg|thumb|200px|[[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]], верасень 1939 года. Польскія дзяўчыны-фольксдойчэ частуюць салдат [[вермахт]]у — кіроўцаў [[бензін|бензавозаў]].]] {{Асноўны артыкул|Польскія фольксдойчэ}} Сітуацыя немцаў у міжваеннай Польшчы цалкам нагадвала беларускую ці ўкраінскую. Справа ў тым, што, як і ў дачыненні беларусаў, так і ў дачыненні немцаў польскія ўлады выкарыстоўвалі палітыку [[паланізацыя|паланізацыі]]. Немцы кампактна пражывалі на поўначы і захадзе Польшчы. На тэрыторыі [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] немцаў таксама было нямала. Дакладную колькасць немцаў у Заходняй Беларусі ўсталяваць немагчыма з некалькіх прычын: * У перапісах насельніцтва польскія ўлады часцяком упісвалі да польскай нацыянальнасці ўсіх каталікоў, не толькі каталікоў-беларусаў, але і каталікоў-немцаў, а сярод немцаў Заходняй Беларусі каталікі складалі пераважную большасць; * Большасць этнічных немцаў [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] або [[Беластоцкае ваяводства (1919—1939)|Беластоцкага ваяводства]] былі ўжо даўно абеларушчаны ці паланізаваны, што ад нямецкіх каранёў заставалася толькі прозвішча. Разам з беларусамі немцы, украінцы і яўрэі складалі [[Блок нацыянальных меншасцей]] ({{lang-pl|Blok Mniejszości Narodowych, BMN}}), які быў утвораны 17 жніўня 1922 года ў час выбараў у польскі [[Сойм]] міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]. Мэтай БНМ было праведзенне супольнай выбарчай акцыі і наступнай дзейнасці ў сойме. Галоўнай мэтай Блоку было нацыянальнае раўнапраўе. Але пасля выбараў 1930 года дзеля нямецкіх прадстаўнікоў у [[Сойм Польшчы|польскім Сойме]] скарацілася. На пачатку 1930-х гг. польскі ўрад пачаў праводзіць палітыку [[Культурная асіміляцыя|асіміляцыі]] нацыянальных і рэлігійных меншасцей{{ref+|Асіміляцыя стала часткай новай палітыкі Польшчы, больш вядомай як '''«[[санацыя (Польшча)|санацыя]]»''' (з [[лацінская мова|лаціны]] ''sanatio'' — «аздараўленне») — мелася на ўвазе маральнае здароўе грамадства, якая была ўсталявана пасля таго як у 1926 годзе [[Юзаф Пілсудскі]] захапіў уладу і фактычна ўстанавіў [[аўтарытарны рэжым]].}}. У Польшчы хутка расло напружанне на тэрыторыі з нямецкім насельніцтвам<ref>Leslie, R. F. (1983). The History of Poland Since 1863. Cambridge: Cambridge University Press. {{ISBN|978-0-521-27501-9}}, p. 182.{{ref-en}}</ref>, што ў будучым стане адной з прычын [[Польская кампанія вермахта (1939)|нападу]] [[Трэці Рэйх|Германіі]] на Польшчу. Нацыянальны рух немцаў, а таксама ўкраінцаў, беларусаў і яўрэяў жорстка падаўляўся, як прававымі сродкамі (палітычныя судовыя працэсы), так і сілавымі метадамі — збіццё, інтэрнаванне без судовых рашэнняў у створаны ў 1934 годзе [[Бяроза-Картузскі канцэнтрацыйны лагер|лагер]] у [[Бяроза Картузская|Бярозе Картузскай]]<ref name="viazni">[http://naviny.by/rubrics/society/2009/06/17/ic_articles_116_163194/ Концлагерь в Березе-Картузской — продукт польского «государственного несварения»], Навіны.by</ref>. У 1938 годзе ў Брэсце была ўзведзена [[Кірха Святога Антонія Падуанскага (Брэст)|кальвінісцкая кірха]], у выніку чаго Брэст апынулася адным з цэнтраў пратэстанцкай царквы ў міжваеннай Польшчы, праўда ненадоўга. 1 верасня 1939 года Германія [[Польская кампанія 1939 года|напала]] на Польшчу, 14 верасня [[вермахт|нямецкія войскі]] ўступілі ў Заходнюю Беларусь. У гэтай сітуацыі, карыстаючыся панікай, улады ў свае рукі ў некаторых заходнебеларускіх гарадах спрабавалі ўзяць мясцовыя немцы, была сфарміравана нават «народная паліцыя»<ref name="viazni"/>, але ў выніку нападу [[СССР]] на [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчу]] Заходняя Беларусь апынулася пад савецкай адміністрацыяй. [[Віленскі край]] з [[Вільня]]й быў перададзены [[Літва|Літве]], а рэшта земляў 2 лістапада 1939 года была ўключана ў склад [[БССР]]. На момант далучэння да БССР у Заходняй Беларусі налічвалася 10,4 тыс. немцаў, агульная колькасць этнічных немцаў невядома, але цалкам верагодна, што яна была значна больш за афіцыйныя звесткі. У 1945 годзе савецкімі ўладамі была знішчана кірха ў Брэсце. === Беларускія немцы ў час [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] === {{Асноўны артыкул|Фольксдойчэ|Фолькліст}} 22 чэрвеня 1941 года а 4-й гадзіне раніцы [[Трэці рэйх|Германія]] напа­ла на [[Савецкі Саюз]]. У [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] не паспелі заклікаць у войска мясцовых мужчын, не паспелі таксама знішчыць усе «небяспечныя элементы». Пры адступленні расстрэльвалі палітычных вязняў у 32 турмах Беларусі. На тэрыторыі [[БССР]] (да 1939) на той момант амаль не заставалася этнічных немцаў, усе яны былі ці знічшаныя, ці дэпартаваныя{{ref+|Толькі за верасень — кастрычнік 1941 года было дэпартавана 446 480 савецкіх немцаў<ref>''Иосиф Сталин — Лаврентию Берии: «Их надо депортировать…»:'' док-ты, факты, коммент. / Вступ. ст., сост., послесл. д-ра ист. наук, проф. Н. Ф. Бугая. — М.,1992. С. 37 {{ref-ru}}</ref>, усяго за перыяд вайны было дэпартавана каля 950 тыс. савецкіх немцаў<ref>''Земсков В. Н.'' Спецпоселенцы в СССР, 1930—1960. М.: Наука, 2005, с. 94 {{ref-ru}}</ref>.}}, ці дабітыя пры адступленні, пашанцавала толькі адзінкам. У Заходняй Беларусі сітуацыя была крыху лепей, там пражывала яшчэ нямецкае насельніцтва, якое з нейкіх прычын ці пазбегла рэпрэсій, ці змагло ўтаіць нямецкае паходжанне (ці проста пра паходжанне нават не ведалі), ці проста да іх не паспелі дайсці. Усяго, аднак, [[фольксдойчэ]]{{ref+|'''Фольксдойчэ''' ({{lang-de|Volksdeutsche}}) — пазначэнне «[[этнас|этнічных]] [[немцы|немцаў]]» да 1945 года, якія жылі ў дыяспары, гэта значыць па-за межамі [[Германія|Германіі]]. У адрозненне ад «рэйхсдойчэ» ({{lang-de|Reichsdeutsche}}, «[[немцы|немцаў]] [[Трэці рэйх|рэйха]]»), прыналежнасць да «фольксдойчэ» («нямецкасць») усталёўвалася па асобных прыкметах — па «сямейнай гісторыі» (ці былі бацькі дойчэ), па [[нямецкая мова|нямецкай мове]] як роднай, па прозвішчы, па царкоўных запісах і г. д.}} ў Беларусі было значна менш, чым у краінах [[Прыбалтыка|Прыбалтыкі]] і ва [[Украіна|Украіне]]. Пасля пачатку акупацыі краін Усходняй Еўропы войскамі Германіі ў верасні 1939 года нямецкі бок, а менавіта арганізацыя «фольксдойчэ мітэльштэлле», арганізавала цэнтральнае рэгістрацыйнае бюро, названае «''Спіс нямецкіх грамадзян''» ({{lang-de|«Deutsche Volksliste»}}, скаг. DVL), дзе яны рэгістравалі немцаў з грамадзянствам акупаваных краін як фольксдойчэ. Мясцовае ненямецкае насельніцтва было вельмі зацікаўлена ў трапленні ў гэты спіс, бо тым, хто лічыўся ў дадзеным спісе, былі пакладзены вызначаныя выгоды, уключаючы лепшае харчаванне і адмысловы прававы статус. {{пачатак цытаты}} '''Deutsche Volksliste''' падзяляў фольксдойчэ на 4 катэгорыі: * '''Катэгорыя I''': Асоба нямецкага паходжання, якая прапанавала свае паслугі рэйху да 1939. * '''Катэгорыя II''': Асоба нямецкага паходжання, якая засталася пасіўнай. * '''Катэгорыя III''': Асоба нямецкага паходжання, этнічна нямецкая, якая часткова змяшалася з мясцовым насельніцтвам, напг., пасродкам шлюбу з мясцовым партнёрам, ці пасродкам рабочых сувязяў (на тэрыторыі Польшчы гэта асабліва датычылася [[Сілезцы|сілезцаў]] і [[Кашубы|кашубаў]]). * '''Катэгорыя IV''': Асоба з нямецкімі продкамі, якая падтрымлівае «абнямечванне», але продкі былі культурна адзіныя з мясцовым насельніцтвам. {{канец цытаты}} Кожнаму немцу, пацвердзіўшаму сваю нацыянальнасць, уладамі рэйха выдаваўся адпаведны дакумент — фолькліст ({{lang-de|Volksliste}}), які гуляў ролю пашпарта і пасведчання «чысціні расы», што было неабходна на выпадак узнікнення падозранняў у пільных грамадзян рэйха ці мясцовых органаў [[гэстапа]]. [[Файл:Bundesarchiv Bild 183-1991-0205-510, Sowjetunion, SS-Reiter bei Mosyr im Einsatz gegen Partisanen.jpg|thumb|200px|май 1943 года, [[Мазыр]], [[БССР]]. Салдаты дывізіі [[8-я кавалерыйская дывізія СС «Флорыян Гаер»|8-й кавалерыйскай дывізіі СС «Флорыян Гаер»]], сярод якіх, цалкам магчыма, былі ўраджэнцы Беларусі, удзельнічаюць у антыпартызанскім рэйдзе.]] На тэрыторыі акупаваных краін, у тым ліку ў [[Польшча|Польшчы]] і Заходняй Беларусі, статус фольксдойчэ (незалежна ад катэгорыі) даваў шмат самых розных палогак і прывілеяў пры адным істотным абавязку: фольксдойчэ абавязкова падлягалі прызыву ў [[вермахт]] ці [[войскі СС]]. Да таго ж у вачах як польскіх улад у эміграцыі, так і савецкіх, яны былі ворагамі і здраднікамі. Сярод немцаў Беларусі доля тых, хто запісаўся ў фолькліст, была вельма малая. Справа ў тым, што мясцовыя немцы ўжо даўно былі часткай [[беларусы|беларусаў]], не ведалі нямецкай мовы (ці ведалі, але ўжо вельмі слаба), і, нягледзячы на тое, што яны маглі даказаць свае нямецкія карані з дапамогай прозвішча, архіваў ці дакументаў, яны былі вельмі далёкія ад ідэй [[нацызм]]у. Шмат беларусаў з нямецкімі каранямі, хаваючы паходжанне, ваявалі ў [[Армія Краёва|Арміі Краёвай]], у [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]], у шэрагах [[Савецкія партызаны|партызан]]. Тыя ж беларускія фольксдойчэ, якія пагадзіліся падпісаць фолькліст, былі абавязаны праходзіць службу ў [[вермахт|вермахце]] або [[войскі СС|войсках СС]]. Меркавана, што беларускія фольксдойчэ, як і ўкраінскія, маглі ўдзельнічаць у стварэнні кавалерыйскага палка СС, які паводле інфармацыі некаторых даследчыкаў<ref>{{кніга|аўтар = Семиряга М.|загаловак = Тюремная империя нацизма и её крах|месца = М.|выдавецтва = Юридическая литература|год = 1991|старонак = 384|isbn = 5-7260-0272-5|мова = ru}}</ref>, быў утвораны ў 1943 годзе ў раёне [[Днепрапятроўск]]у і складаўся цалкам з фольксдойчэ. Хутчэй за ўсё, паводле меркавання гісторыкаў<ref>{{cite web |author = Соловьев А. В. |url = http://sgu.ru/faculties/historical/sc.publication/vseob.hist./viip/docs/20.pdf |title = Фольксдойче и их взаимоотношения с нацистскими организациями в Рейскомиссариате Украина |publisher = Саратовский Государственный Университет |date = 13 февраля 2008 |language = ru |accessdate = 23 сакавіка 2019 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080229064617/http://sgu.ru/faculties/historical/sc.publication/vseob.hist./viip/docs/20.pdf |archivedate = 29 лютага 2008 |deadurl = yes }}</ref>, полк уліўся ў шэрагі [[8-я кавалерыйская дывізія СС «Флорыян Гаер»|8-й кавалерыйскай дывізіі СС «Флорыян Гаер»]]. Дывізія служыла на Усходнім фронце, а таму найбольш падыходзіла для вышэйзгаданага палка. Цікавай і вельмі спрэчнай асобай гісторыі [[Вялікая Айчынная вайна|нямецка-савецкай вайны]] з'яўляецца беларускі немец [[Уладзімір Гіль]] — палкоўнік [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]], заснавальнік і кіраўнік [[Баявы саюз расійскіх нацыяналістаў|Баявога саюза расійскіх нацыяналістаў]] і камандзір [[1-я расійская нацыянальная брыгада СС «Дружына»|1-й расійскай нацыянальнай брыгады СС]], пазней перайшоў на бок [[Савецкія партызаны ў нямецка-савецкай вайне|савецкіх партызан]]. У канцы вайны тых немцаў, якія ваявалі на баку [[Трэці рэйх|Германіі]] і здаліся заходнім саюзнікам у палон, чакаў розны лёс: жыхары Заходняй Беларусі (да 1939), у адрозненне ад жыхароў [[БССР]] (да 1939), не выдаваліся саюзнікамі [[СССР]] і атрымалі магчымасць застацца жыць у Германіі ці эміграваць у [[Амерыка|Амерыку]]. Некаторыя немцы адступалі ў 1944 годзе разам з нямецкімі войскамі ў Германію{{ref+|Усяго каля 350 тыс. этнічных немцаў у 1942—1944 гг. былі пераселены з тэрыторыі Беларусі і Украіны на захад<ref name="niemcy5"/>.}}. Яшчэ некаторая частка немцаў Заходняй Беларусі, скарыстаўшыся магчымасцю, з'ехалі ў [[ПНР|Польшу]] ў 1944—1946 гадах. З таго часу на тэрыторыі Беларусі засталіся толькі нешматлікія этнічныя немцы, дэпартаваныя жа беларускія немцы, атрымаўшы ў 1980-х дазвол на вяртанне, ад’яжджалі ўжо ў [[ФРГ|Германію]]. == Сучаснасць == [[Файл:Вп леонид вольский.jpg|thumb|[[Лявон Вольскі]] — беларускі музыка, літаратар, [[мастак]]. Заснавальнік «[[Мроя|Мроі]]», [[N.R.M.]] і «[[Крамбамбуля (гурт)|Крамбамбулі]]». Паходзіць з немцаў Магілёва.]] Пасля вайны шматлікія немцы пад страхам рэпрэсій хавалі сваю нацыянальнасць, змянялі імёны і прозвішчы<ref name="niemcy3"/>. За прыналежнасць да нямецкай нацыі не бралі на вучобу ў [[ВНУ]]<ref name="niemcy3"/>. У 1979 годзе ў БССР упершыню з часоў Другой сусветнай вайны была зафіксавана значная колькасць немцаў<ref name="niemcy5"/>. З пераважна сельскага насельніцтва немцы ў Беларусі пераўтварыліся ў гарадское насельніцтва<ref name="niemcy5"/>. У 1990-я гады ў Беларусі на ўздыме нацыянальнай самасвядомасці пачалі адчыняцца грамадскія арганізацыі нямецкай культуры, якія вярталі да вытокаў культуры і побыту свайго народа<ref name="niemcy3"/>. У 1990 годзе была зарэгістравана супольнасць [[немцы|немцаў]] [[Беларусь|Беларусі]] «[[Відэрбург]]» з цэнтрам нямецкай культуры, асноўнай мэтай гэтага цэнтра з'яўляецца вывучэнне нямецкай [[нямецкая мова|мовы]], [[гісторыя Германіі|гісторыі]] і [[культура Германіі|культуры]], арганізацыя культурнага дыялогу з [[Германія]]й<ref name="niemcy"/>. У лістападзе 1990 года адбылося першае пасяджэнне Беларускага грамадства немцаў<ref name="niemcy4"/>. У 1994-м было зарэгістравана аб’яднанне нямецкай культуры «Масты», у 1997-м "Беларуская суполка немцаў «Нямецкі дом»<ref name="niemcy4"/>. Але ў гэты ж час пачаўся масавы ад’езд беларускіх немцаў у [[ФРГ|Германію]]<ref name="niemcy3"/>. А таму за апошнія годы спынілі працу цэнтры нямецкай культуры ў [[Гродна|Гродне]], [[Ліда|Лідзе]] і [[Віцебск]]у<ref name="niemcy3"/>. У [[Мінск]]у было зачынена найстарэйшае рэспубліканскае таварыства нямецкай культуры «Адраджэнне», знакам якога была птушка [[Фенікс (міфалогія)|Фенікс]], якая паўстае з попелу<ref name="niemcy3"/>. З усіх арганізацый, якія аб’ядноўваюць беларускіх немцаў, прайшлі перарэгістрацыю ў [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Мінюсце]] толькі тры — у [[Гомель|Гомелі]], [[Бабруйск]]у і [[Мінск]]у, дзе працуе «Нямецкі дом»<ref name="niemcy3"/>. «Нямецкі дом» узначальвае [[Андрэй Шлегэль]], асноўныя задачы суполкі — развіццё культурных сувязяў паміж народамі; умацаванне навуковых кантактаў з Грамадскай акадэміяй навук расійскіх немцаў; спрыянне рэалізацыі сябрамі аб’яднання сваіх грамадзянскіх, сацыяльных і культурных правоў; аказанне матэрыяльнай дапамогі перасяленцам і іншым сябрам аб’яднання «Нямецкі дом»<ref name="niemcy4"/>. Дзейнічае таксама аб’яднанне нямецкай культуры «Масты», якім кіруе [[Вольга Штокман]], асноўныя задачы аб’яднання — адраджэнне нацыянальнай культуры сярод немцаў, якія жывуць у Беларусі, а таксама пошук шляхоў паразумення і пагаднення паміж народамі<ref name="niemcy4"/>. Да нашага часу ў Беларусі захаваліся толькі 4 лютэранскія кірхі, але толькі ў Гродна ў 1995 годзе, дзякуючы [[Аляксандр Мілінкевіч|Аляксандру Мілінкевічу]] (які тады кіраваў пытаннямі культуры і рэлігіі ў Гродзенскім гарвыканкаме), кірху [[Лютэранская кірха (Гродна)|Святога Яна]] аддалі вернікам<ref name="niemcy3"/>. Паводле [[Перапіс насельніцтва Беларусі 2009 года|перапісу]] 2009 года, у [[Беларусь|Беларусі]] пражывалі 2474 немцы<ref name="STAT"/>, абсалютная большасць з якіх не з'яўляецца нашчадкамі тых немцаў, якія пасяліліся тут да XX ст., але ў Беларусі да гэтых пор пражываюць нашчадкі немцаў-каланістаў, якія перасяліліся сюды ў XIV—XIX ст., некаторыя з якіх захавалі нямецкія прозвішчы (часам у скажоным выглядзе), цяпер у [[Мінск]]у, [[Магілёў|Магілёве]], [[Гродна|Гродне]], [[Полацк]]у, [[Брэст|Брэсце]] пражываюць нашчадкі нямецкіх грамадаў гэтых гарадоў, на [[Гомель]]шчыне пражываюць нашчадкі [[палескія немцы|палескіх немцаў]], на [[Маладзечна|Маладзечаншчыне]] і [[Ліда|Лідчыне]] пражываюць нашчадкі [[віленскія немцы|віленскіх немцаў]], нашчадкі немцаў пражываюць таксама і на [[Віцебск|Віцебшчыне]]. == Традыцыйная культура беларускіх немцаў == [[Файл:Нямецкая каляніская сядзіба.jpg|thumb|Сядзіба немцаў-каланістаў]] === Гаспадарчыя заняткі === У гаспадарчым плане немцы значна абыходзілі мясцовых жыхароў; так, пасяліўшыся на [[Палессе|Палессі]], немцы зарыентавалі свае гаспадаркі на жывёлагадоўлю малочнага кірунку і прытрымваліся дадзенага тыпу гаспадарання ў 20-я гг. Ужо перад [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайной]] малочныя гаспадаркі немцаў дасягнулі значнага развіцця і з'яўляліся высокарэнтабельнымі. Відавочна, дадзеная культура гаспадарання склалася яшчэ ва [[Украінскія немцы|ўкраінскі]] перыяд жыцця беларускіх немцаў-каланістаў.<ref name="niemcy2"/> Рыначная скіраванасць гаспадарак выяўлялася ў выкарыстанні завадовай малочнай скаціны. [[Карова|Каровы]] ў нямецкіх калоніях давалі да 18 л малака (паводле звестак на 1930 г.). Немцы трымалі так званыя «каланісцкія» («нямецка-каланісцкія») пароды кароў — чорную і чырвоную «нямецкую». Папулярныя былі і метысы замежных парод — галандскія сыменталы і інш. Нямецкая парода кароў складала значную частку мясцовай племянной скаціны і ахвотна набывалася [[калгас]]амі. Для кармлення кароў каланісты ўсё больш сеялі [[канюшына|канюшыну]], [[віка|віку]], вырошчвалася [[гародніна]]. З іншых сельскагаспадарчых культур былі распаўсюджаны [[жыта]], [[авёс]], [[грэчка]], [[гарох]]. Для патрэб сям’і трымаліся [[авечка|авечкі]] і [[свіння|свінні]]. Разводзілі хатнюю птушку.<ref name="niemcy2"/> Асновай нямецкай гаспадаркі з'яўлялася [[карова]]: яна была галоўнай, асноўнай карміліцай, а грошы, заробленыя ад продажу малочных прадуктаў, давалі магчымасць набыць усё неабходнае. У 1930 годзе лічылася, што наяўнасць 2—3 кароў забяспечвае стабільнае пражыванне сям’і.<ref name="niemcy2"/> Карова ў нямецкай сям’і была аб'ектам усеагульнага клопату. Калі ў навакольнага ненямецкага насельніцтва, у прыватнасці, беларускага, традыцыйна лічылася, што гаспадарчая прэрагатыва мужчын — гэта ўтрыманне [[конь|каня]] і праца з яго выкарыстаннем, а жанчын — занятак каровай, то ў нямецкіх гаспадарках такога падзелу не назіралася.<ref name="niemcy2"/> Высокім узроўнем развіцця адрознівалася кааперацыя ў асяроддзі нямецкіх сялян-каланістаў — як у спажывецкай, так і ў вытворчай форме. Паспяхова функцыянавалі малочныя таварыствы (талакі) — аб’яднанні па зборы і перапрацоўцы малака.<ref name="niemcy2"/> Таварыствы выраблялі [[масла]], варылі [[сыр]], у тым ліку і галандскі. Дадзеная сфера вытворчай дзейнасці нямецкага насельніцтва была ўнікальна ў эканамічным сэнсе.<ref name="niemcy2"/> [[Файл:Нямецкая каляніская школа.jpg|thumb|Школа немцаў-каланістаў]] === Прамысловыя і рамесныя заняткі === Сярод нямецкага мужчынскага насельніцтва былі развіты саматужныя рамёствы — [[сталярства]], [[слясарства]], [[цяслярства]] і г. д.<ref name="niemcy2"/> Жанчыны-немкі займаліся [[ткацтва]]м<ref name="niemcy2"/>. Вельмі папулярна сярод немцаў было [[рыбалоўства]], займаліся таксама [[бортніцтва]]м. === Традыцыйнае жылья === Хаты палескіх немцаў, як правіла, былі зрубнага тыпу, з [[асіна|асіны]] і [[алешына|алешыны]]<ref name="niemcy2"/>. З хвоі і елкі не будавалі<ref name="niemcy2"/>. Дахі крыліся гонтай<ref name="niemcy2"/>. Хата і асноўныя гаспадарчыя пабудовы знаходзіліся пад адным дахам<ref name="niemcy2"/>. Як адзначаюць інфарматары, у двары быў поўны парадак, цяжка было знайсці лішнюю травінку<ref name="niemcy2"/>. Сядзібы агароджваліся жывой загараддзю — елкамі, вербамі<ref name="niemcy2"/>. Такім чынам сад засцерагаўся ад замаразкаў<ref name="niemcy2"/>. Дрэва эканомілі, печы ўзімку тапілі слаба, саграваліся пярынамі<ref name="niemcy2"/>. Для іх вырабу разводзілі гусакоў, якіх у час халадоў маглі трымаць у хаце<ref name="niemcy2"/>. У мэтах эканоміі ў якасці подсцілкі для кароў выкарыстоўвалі лісце дрэваў, а не салому<ref name="niemcy2"/>. На Віленшчыне жыллёвыя пабудовы немцаў амаль не адрозніваліся ад мясцовых жыхароў за выключэннем таго, што яны маглі быць значна больш традыцыйна беларускіх хат. Нямецкія пабудовы звычайна знаходзіліся каля лесу, таму што часцяком, калі немцы пераяжджалі на тэрыторыю Беларусі, яны набывалі з зямлёй і частку лесу. Таксама вельмі важным быў поўны парадак: трава абавязкова павінна быць пакошана, плот і дах адрамантаванымі і г. д. === Традыцыйная культура харчавання === У ежы для падрыхтоўкі шматлікіх страў выкарыстоўвалі [[шмалец]]{{ref+|Беларуская назва гусінага тлушчу.}}<ref name="niemcy2"/>. Традыцыйным было ўжыванне [[масла]], сыру. Распаўсюджанай стравай былі [[клёцкі]]<ref name="niemcy2"/>. Як і ў беларусаў, шмат страў гатавалася з бульбы. Таксама вельмі распаўсюджанымі былі мучныя вырабы і пшанічны хлеб. [[Сасіскі]] і [[каўбасы]] лічыліся агульнанямецкімі прадуктамі. Вельмі папулярнымі было нямецкае малако і малочныя прадукты (у прыватнасці сыр), якія лічыліся вельмі якаснымі. Акрамя таго [[Курыца (птушка)|курыны]] [[суп]] з локшынай, [[клёцкі]], [[шніцаль]], [[бульба|бульбяное]] пюрэ, [[Каўбаса|каўбасы]]. З дэсертаў папулярны [[штрудзель]] ці [[грэнкі]]<ref>[http://velia.su/category/povolzhe Кухня российских немцев]{{ref-ru}}</ref> з [[кава]]й (ці яго імітацыяй)<ref>[http://www.proza.ru/2011/11/25/680 Кухня российских немцев сто лет назад]{{ref-ru}}</ref>. Па святах часта рыхтавалі гусака з тушанай [[капуста]]й<ref>[http://www.vkoem.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=186%3A2010-06-01-10-08-27&catid=102%3A2010-05-24-05-21-22&Itemid=103&lang=kz&107bd9f3adf30a656732e5f946a8dcab=2cfac4b2b7e54ddc00fe846c384b9667 Немцы]{{ref-ru}}</ref>. Адзін з класічных напояў — [[піва]]. У будныя дні ўжыванне [[алкаголь|алкаголю]] было непрымальным, у той час, як у выходныя і святы піва было адным з самых папулярных напояў. Менавіта пад уплывам немцаў і яўрэяў у Беларусі ўжывалася і іншая назва піва — ''біра'' (ад нямецкага ''Bier'' — піва). [[Файл:Нямецкія каляністы.jpg|thumb|200px|Нямецкія каланісты]] === Традыцыйны касцюм === Паўсядзённай адзежай немцы практычна не адрозніваліся ад навакольнага насельніцтва<ref name="niemcy2"/>. Выключэнне складала толькі святочная ці абрадавая адзежа, якая вельмі адрознівалася, таму што асобныя нямецкія сем’і перасяляліся з розных рэгіёнаў Германіі, дзе традыцыі па-свойму адрозніваліся. У месцах, дзе немцы жылі калоніямі існавала пэўная сталая традыцыйная адзёжа. Так традыцыйнай жаночай адзежай немцаў на ўсходзе была белая [[кашуля]], сіняя [[спадніца]], [[фартух]], шнураваны [[станік]]-[[гарсаж]] і [[каптур]]. Мужчынская адзежа складалася з белай кашулі з адкладным [[каўняр]]ом, [[камізэлька]]й, вузкіх штаноў па калена, курткі (сіні паўкафтан) і [[чаравік]]оў са спражкай (ці [[боты]]). На галаве — чорны шыракаполы [[капялюш]]<ref>[http://shkolazhizni.ru/archive/0/n-41788/ Эволюция костюма. Как менялся костюм первых немецких переселенцев на Руси?]{{ref-ru}}</ref> ці [[шапка]]<ref>[http://www.schuk.ru/index.php/kultura-nemcev/10-natsionalnye-kostyumy-i-odezhda-nemtsev Национальные костюмы и одежда немцев]{{ref-ru}}</ref>. === Грамадскія традыцыі === Вельмі характэрнай рысай немцаў з'яўлялася высокая і ўстойлівая рэлігійнасць. Менавіта рэлігія галоўным чынам уплывала на грамадскія традыцыі немцаў. У жыцці нямецкай жанчыны [[рэлігія]] з'яўлялася яе складовай часткай, як і сям’я, хатняя гаспадарка, а шмат у чым — асноўным сэнсам яе існавання<ref name="niemcy2"/>. Жыццё рэлігійных грамадаў уяўляла сабою добра адладжаны механізм<ref name="niemcy2"/>. ''«Кожную нядзелю ўсе ад мала да вяліка ходзяць у царкву», «у простай хаце выбудавана [[кірха]], якая кожнае свята перапоўнена народам»'', — сведчаць афіцыйныя справаздачы ўлад<ref name="niemcy2"/>. Пры грамадах працавалі харавыя гурткі, аркестры духавых і смычковых музычных прылад. Так званыя «сектанты», у прыватнасці, [[баптызм|баптысты]], не адгароджваліся ад астатняга нямецкага насельніцтва<ref name="niemcy2"/>. Іх штодзённыя зборы з палаца і аркестрам прыцягвалі да сябе людзей<ref name="niemcy2"/>. Вялікая ўвага надавалася рэлігійнаму навучанню і выхаванню дзяцей у нядзельных школах пры грамадах<ref name="niemcy2"/>. Напрыклад, у Беразоўскім сельсавеце ў 1929 г. працавалі 4 такія школы<ref name="niemcy2"/>. === Традыцыйная сям’я беларускіх немцаў === Для палескіх немцаў была характэрна [[вялікая сям’я]], у той жа час, як для астатніх беларускіх этнічных немцаў — звычайна [[малая сям’я]]. Галоўным у сям’і звычайна з'яўляўся старэйшы мужчына (дзед, бацька). Менавіта яму йшоў увесь прыбытак сям’і, і ўжо менавіта ён распараджаўся сямейным бюджэтам. Дзецям сям’я абавязкова павінна была даць адукацыю, пры гэтым ужо з самага дзяцінства дзецям прывіваліся дысцыпліна, мэтазгоднасць, руплівасць, акуратнасць, імкненне да парадку. === Традыцыйныя звычаі і абрады беларускіх немцаў === Вяселле папярэднічалася абрадам [[сватаўство|сватаўства]] і запрашэння гасцей. Ён быў гэтакі экзатычны для мясцовага ненямецкага насельніцтва, што згадваецца нават у афіцыйнай справаздачы Каралінскага райкама [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КПБ]] за 1926 uод: ''«Перад вяселлем віноўнік імпрэзы — жаніх — садзіцца верхам на маленькага размалёванага коніка і заязджае прама ў пакой, запрашаючы гаспадара ў госці»''. Аналагічна сват на ўпрыгожаным стужкамі і кветкамі маленькім кані заяжджаў і разгортваўся ў хаце маладой, у якой гаспадаром былі адкрыты ўсе вокны.<ref name="niemcy2"/> Для вяселля жаніх рыхтаваў спіртное, нявеста — закускі. Вяселле пачыналася звычайна ў суботу ў 10 гадзін раніцы і доўжылася да 10 гадзін вечара. У нядзелю мерапрыемства працягвалася. На вяселлі прысутнічалі толькі запрошаныя людзі, выпівалі тую колькасць спіртнога, якое ім налівалі. Усякая «самадзейнасць» у гэтым пытанні выключалася.<ref name="niemcy2"/> Радасці ў жыцці былі непадзельныя ад нягод. Памерлы да пахавання 3 дні ляжаў у адмыслова абсталяванай яме на памосце. Увесь гэты час, як і на пахаваннях, выконваліся жалобныя песні, чыталіся малітвы. Галашэнняў не было. Хавалі нябожчыка ў чорным адзенні, бяз покрыва. У жалобным рытуале ўдзельнічалі толькі запрошаныя.<ref name="niemcy2"/> === Каляндарныя святы і абрады беларускіх немцаў === Галоўныя святы беларускіх немцаў былі агульныя для ўсіх немцаў — [[Каляды]] і [[Новы год]]. Святкавалі і паважалі ўсе агульнахрысціянскія святы. Апроч агульнахрысціянскіх свят беларускія немцы, як і іншыя немцы, адзначалі ў кастрычніку [[Свята ўраджая]]. На Вялікдзень, лічылася, дзецям прыносіць ласункі [[велікодны заяц]]<ref>[http://skatarina.ru/library/lutvros/lutvros/lr216.htm Лютеранские праздники у немцев в России]{{ref-ru}}</ref>. У нядзелю быў абавязковы выходны. У гэты дзень абавязкова праводзіліся набажэнствы, пасля чаго адпачывалі і весяліліся. Папулярнай сярод немцаў была песня «[[Ах, мой мілы Аўгусцін]]», якую занеслі сюды паўднёванямецкія перасяленцы. == Мова == Мова нямецкіх перасяленцаў залежала ад рэгіёна, з якога яны прыбывалі. Так, большасць нямецкіх перасяленцаў [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] размаўляла на [[паўднёванямецкія мовы|паўднёванямецкіх мовах]], у асаблівасці быў распаўсюджаны [[швабскі дыялект]], але некаторая частка перасяленцаў была з [[Прусія|Прусіі]], дзе размаўлялі на [[паўночнанямецкія мовы|паўночнанямецкай мове]]. У большасці выпадкаў беларускія немцы пераходзілі на [[беларуская мова|беларускую]] ці [[польская мова|польскую мову]] за некалькі (2-4) пакаленняў, частымі былі выпадкі, калі атрымлівалася нямецка-польска-беларуская мешаніна. Нярэдкімі таксама былі выпадкі ўжывання некаторых словаў у беларускай мове, так, напрыклад, нямецкі дзеяслоў мог ужывацца ў беларускай дзеяслоўнай форме і г. д. З той прычыны, што ў Германіі існуе шырокая дыялектная разнастайнасць, у якім большасць [[Дыялекты нямецкай мовы|дыялектаў]] часцяком значна адрозніваюцца ў [[Фанетыка нямецкай мовы|вымаўленні]], граматыцы і словаўжыванні ад агульнапрынятай літаратурнай мовы ({{lang-de|Hochdeutsch}}) і адзін ад аднаго аж да праблем паразумення паміж носьбітамі дыялектаў<ref>{{кніга|аўтар=Жирмунский В. М.|загаловак=История немецкого языка|месца=М.|выдавецтва=Изд-во лит-ры на ин. яз|год=1948|старонкі=74-75}}{{ref-ru}}</ref>, этнічныя немцы, які вярталіся ў Германію, часцяком сутыкаліся з моўнымі праблемамі, што прыходзілася фактычна нанова вывучаць нямецкую літаратурную мову. == Рэлігія == Этнічныя немцы, якія перасяліліся на тэрыторыю Беларусі ў час ВКЛ, а таксама немцы, якія сяліліся ў Заходняй Беларусі, былі ў асноўнай большасці [[каталіцтва|каталікамі]], існавалі таксама [[лютэранства|лютэране]] і [[праваслаўе|праваслаўныя]], былі таксама вернікі кірункаў [[баптызм]]у, [[менаніцтва]] і [[пяцідзясятніцтва]], але іх было значна менш. Абсалютная большасць немцаў [[Палессе|Палесся]] былі [[лютэранства|лютэранамі]], таксама было шмат [[баптызм|баптыстаў]]. З пачатку 20-х гг. у калоніі [[Найманаўка]] мелася суполка [[Евангелізм|евангельскіх]] хрысціян «Heim der Bruder» («Святая хата»)<ref name="niemcy2"/>. Самі яны звалі сябе «Святыя браты», а мясцовыя немцы-лютэране звалі яе «Hopsbruder» («Скакуны»)<ref name="niemcy2"/>. Веруючыя немцы падтрымлівалі цесныя сувязі з аднаверцамі з [[Германія|Германіі]], [[ЗША]], [[Канада|Канады]], розных рэгіёнаў [[СССР]], былі ў курсе рэлігійнага жыцця іх субратоў<ref name="niemcy2"/>. Асабліва ў гэтым плане вылучаліся баптысты, якія мелі сталыя кантакты з іншымі рэгіёнамі ([[Украіна]]й, Паўночным [[Каўказ]]ам, [[Сібір]]ру) праз перапіску, асабістыя кантакты, абмен дэлегацыямі<ref name="niemcy2"/>. Перыядычна мясцовую [[лютэранства|лютэранскую]] грамаду наведвалі нямецкія [[пастар]]ы)<ref name="niemcy2"/>. Яны праводзілі службы, шлюбавалі, выдавалі даведкі пра канфірмацыю, выконвалі іншыя рэлігійна-царкоўныя функцыі<ref name="niemcy2"/>. Неабходную рэлігійную літаратуру ([[Біблія|Бібліі]], песні, [[псалм]]ы) вернікі атрымлівалі з адпаведных замежных цэнтраў (з [[Масква|Масквы]] і [[Адэса|Адэсы]])<ref name="niemcy2"/>. == Дынаміка колькасці немцаў у Беларусі == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:340 barincrement:47 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:50000 ScaleMajor = unit:year increment:25000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1897 from:0 till:49073 bar:1917 from:0 till:36100 bar:1926 from:0 till:7075 bar:1937 from:0 till:9667 bar:1939 from:0 till:8448 bar:1939 from:0 till:19100 bar:1959 from:0 till:1220 bar:1970 from:0 till:1994 bar:1979 from:0 till:2451 bar:1989 from:0 till:3517 bar:1999 from:0 till:4805 bar:2009 from:0 till:2474 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> {| class="wikitable sortable" |+ '''Дынаміка колькасці''' |- |+align="bottom"| |- ! Год !! Колькасць (чал.) !! Колькасць (%) |- |1897 |49 073 |0,49% |- |1917 |36 100 |0,52% |- |1926<ref group="*">Колькасць немцаў у БССР без уліку Заходняй Беларусі.</ref> |7075 |0,14% |- |1937<ref group="*">Колькасць немцаў у БССР без уліку Заходняй Беларусі.</ref> |9667 |0,12% |- |1939<ref group="*">Колькасць немцаў у БССР без уліку Заходняй Беларусі.</ref> |8448 |0,15% |- |1939<ref group="*">Колькасць немцаў у БССР з улікам Заходняй Беларусі.</ref><ref group="*">лічбы не дакладныя.</ref> |19 100 |0,19% |- |1959 |1220 |0,02% |- |1970 |1994 |0,02% |- |1979 |2451 |0,03% |- |1989 |3517 |0,03% |- |1999 |4805 |0,05% |- |2009 |2474 |0,03% |} <references group="*" /> == Беларускія немцы == * [[Антоній Тызенгаўз]]<ref name="stackelberg">Genealogisches Handbuch der baltischen Ritterschaften. Teil 2, Band 1.2: Estland.— Görlitz, 1930. [http://mdz10.bib-bvb.de/~db/bsb00000600/images/index.html?seite=408 s. 391—422], [http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/bsb00000601/images/index.html?seite=463 s.48-49] {{ref-de}}</ref> — дзяржаўны і грамадскі дзеяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], мецэнат * [[Тадэвуш Рэйтан]]<ref name="rejtan">{{артыкул|аўтар=[[Зміцер Юркевіч|Юркевіч З.]]|загаловак=Падзяліць — не падзяліцца|спасылка=http://www.kimpress.by/?page=2&id=8558&mode=print|выданне=[[Культура (газета)|Культура]]|тып=[[газета]]|год=16 сакавіка 2013|нумар=[http://www.kimpress.by/?idnum=418 11 (1085)]|старонкі=|issn=}}</ref> — ваенны і палітычны дзеяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] * [[Эмілія Плятэр]]<ref name="plater">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=442|артыкул=Плятэры|аўтар=[[Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта|Вяроўкін-Шэлюта У.]]}}</ref> — збіральніца [[беларусы|беларускага]] фальклору, удзельніца вызваленчага [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1831 года]] на [[Беларусь|Беларусі]] * {{нп3|Фердынанд Кан||ru|Кан, Фердинанд}}<ref name="pov">[http://wolgadeutsche.ru/lexikon/_Kahn.htm «Кан»// Энциклопедический словарь. Немецкое Поволжье] {{ref-ru}}</ref><ref name="ke">Кан // [[Каталіцкая энцыклапедыя]]. Т.2. Изд. францисканцев. М.:2005. Ст. 734 {{ref-ru}}</ref> — першы біскуп Ціраспальскай епархіі. Настаўнік нямецкай і рускай мовы ў [[Гродна|Гродне]] * [[Радэрык фон Эркерт]]<ref name="etn">{{кніга |аўтар = Навагродскі Т.А. [і інш.] |частка = Глава 1. Гісторыя развіцця этналагічнай навукі Беларусі |загаловак = Этналогія Беларусі: традыцыйная культура насельніцтва ў гістарычнай перспектыве. Вучэб.-метад. дапам. |арыгінал = |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = БДУ |год = 2009 |том = |старонкі = 23-24 |старонак = 335 |isbn = 978-985-518-121-8 }}</ref> — даследчык этнаграфіі Беларусі. * {{нп3|Радыён Гэйман||ru|Гейман, Родион Григорьевич}}<ref>Русский биографический словарь: В 25 т. / под наблюдением А. А. Половцова. 1896—1918. {{ref-ru}}</ref> — ураджэнец [[Вільня|Вільні]], прафесар [[Маскоўскі ўніверсітэт|Маскоўскага ўніверсітэта]], хімік, доктар медыцыны, кандыдат філасофіі * [[Альфрэд Ісідар Ромер]]<ref name="romer">Ремер, дворянский род // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. {{ref-ru}}</ref> — [[жывапісец]], [[скульптар]], медальер, [[мастацтвазнавец]], этнограф * {{нп3|Аляксандр Хенкель||ru|Генкель, Александр Германович}}<ref>[http://rusdeutsch-panorama.ru/jencik_statja.php?mode=view&site_id=34&own_menu_id=4085 В. Савчук. Генкель Александр Германович]{{ref-ru}}</ref> — ураджэнец [[Вільня|Вільні]], вучоны-[[біёлаг]], [[педагог]], асветнік * [[Эдвард фон Роп]]<ref name="biskup">{{кніга |аўтар = Смалянчук А. |частка = |загаловак = Біскуп Эдвард Роп |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = |выдавецтва = Беларускі гістарычны часопіс. |год = 1994. |том = № 3 |старонкі = |старонак = |isbn = }}</ref> — рэлігійны і грамадска-палітычны дзеяч [[Беларусь|Беларусі]] * {{нп3|Дзмітрый Ольдэрогэ||ru|Ольдерогге, Дмитрий Алексеевич}}<ref>[http://rusdeutsch-panorama.ru/jencik_statja.php?mode=view&site_id=34&own_menu_id=3875 И. Осницкая. Ольдерогге Дмитрий Алексеевич]{{ref-ru}}</ref> — ураджэнец [[Вільня|Вільні]], вучоны-[[этнограф]], лінгвіст, гісторык * {{нп3|Канстанцін Раўш||ru|Рауш, Константин Михайлович}}<ref>Пак В. Шахматы в шахтерском крае: История шахмат в Донбассе. — Донецк: Донеччина, 2001. — С. 37—46 {{ref-ru}}</ref> — шахматыст, [[акцёр]], рэжысёр * [[Уладзімір Гіль]]<ref>[http://topwar.ru/38048-zagadka-polkovnika-gilya.html Загадка полковника Гиля]{{ref-ru}}</ref> — палкоўнік [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]], заснавальнік і кіраўнік [[Баявы саюз расійскіх нацыяналістаў|Баявога саюза расійскіх нацыяналістаў]] і камандзір [[1-я расійская нацыянальная брыгада СС «Дружына»|1-й расійскай нацыянальнай брыгады СС]], пазней перайшоў на бок [[Савецкія партызаны ў нямецка-савецкай вайне|савецкіх партызан]] * [[Ота Шміт]]<ref name="schmidt">[https://web.archive.org/web/20060918044350/http://www.ifz.ru/schmidt.html Отто Юльевич Шмидт]{{ref-ru}}</ref>— савецкі [[матэматык]], [[астраном]], даследчык Поўначы, акадэмік Акадэміі навук СССР з 1935 года (член Украінскай Акадэміі навук з 1934, член-карэспандэнт АН СССР з 1933), [[Герой Савецкага Саюза]] (1937) * [[Віталь Вольскі|Віталь]], [[Артур Вольскі|Артур]] і [[Лявон Вольскі|Лявон]] Зэйдэль-Вольскія<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=98047 Дасье NRM]. Наша Ніва</ref><ref>[http://news.tut.by/kaleidoscope/102044.html Лявон Вольский: «В Беларуси есть одна настоящая звезда»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110720220735/http://news.tut.by/kaleidoscope/102044.html |date=20 ліпеня 2011 }}{{ref-ru}}</ref><ref>[http://kamunikat.org/Volski_Lavon.html Лявон Вольскі]</ref><ref>[http://www.goodreads.com/author/show/6868484._ Лявон Вольскі]</ref> * [[Крысціян Хенкель]]<ref name="Khenkel">[http://goals.by/hockey/articles/127373 Goals.by знакомится с одним из самых перспективных белорусских защитников Кристианом Хенкелем] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130326004751/http://goals.by/hockey/articles/127373 |date=26 сакавіка 2013 }}</ref> — беларускі хакеіст == Заўвагі == {{Заўвагі|2}} == Зноскі == {{Заўвагі|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Навагродскі Т.А. [і інш.]. |частка = Глава 15. Этнічныя групы Беларусі: гісторыя і культура. Немцы. |загаловак = Этналогія Беларусі: традыцыйная культура насельніцтва ў гістарычнай перспектыве. Вучэб.-метад. дапам. |арыгінал = |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = БДУ |год = 2009 |том = |старонкі = 310-311 |старонак = 335 |isbn = 978-985-518-121-8 }} * {{кніга |аўтар = Вернер И.Л. |частка = |загаловак = Иностранные подданные в Беларуси (конец XVIII — начало XX вв.) |арыгінал = |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = Минск |выдавецтва = Типография Макарова и К |год = 2012 |том = |старонкі = |старонак = 528 |isbn = 978-985-6818-69-4 |мова = ru }} * {{кніга |аўтар = [[Адам Кіркор|Киркор А.]] |частка = Т.3, Ч.1, Литовское Полесье. |загаловак = Живописная Россия |арыгінал = Живописная Россия: Отечество наше в его земельном, историческом, племенном, экономическом и бытовом значении |спасылка = |выданне = 1-е изд. |месца = Санкт-Петербург |выдавецтва = Товарищество М. О. Вольфа |год = 1882 |том = 3. «Литовские и Белорусские губернии» |старонкі = 21 |старонак = 496 |isbn = }} * Немцы России (энциклопедия). В 3-х томах. Москва: Изд-во «Общественная академия наук российских немцев», [[1999]]—2006 (Предс. редкол. В. Карев, О.Кубицкая){{ref-ru}} * {{кніга |аўтар = Пичуков В. |частка = От крестьянки-колонистки до спецпереселенки: трагический путь немецкой женщины Советской Беларуси в межвоенный период |загаловак = Репрессивная политика советской власти в Беларуси. Сборник научных работ |арыгінал = |спасылка = http://kamunikat.org/katalohkamunikat.html?pub_start=12640&pubid=10219 |выданне = 1-е выд |месца = Минск |выдавецтва = Международное историко-просветительское правозащитное и благотворительное общество «Мемориал» |год = 2007 |том = |старонкі = |старонак = 377 |isbn = |мова = ru }} * Савин А.И. Формирование концепции немецкой «пятой колонны» в СССР (середина 1920-х годов). // Вопросы германской истории: Сб. науч. тр. / Ред. кол. С. И. Бобылева и др., Днепропетровск, 2007.{{ref-ru}} * Тугай В.В., Тугай С.М. «Фольксдойче» в Беларуси (1941—1944 гг.). Беларусь і Германія: гісторыя і сучаснасць : Матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі, У 3-х частках. Ч. 2., Мінск, 22 красавіка, 2004 г., Вып. 3.{{ref-ru}} * Тугай В.В. «Рейхсдойче» в рядах белорусских партизан (1941—1944 гг.) // Гісторыя: праблемы выкладання. — 2005. — № 4{{ref-ru}} * Коваль М. В., Медведок П. В. Фольксдойче в Україні (1941—1944 рр.) // Український історичний журнал. 1992. №5.{{ref-uk}} {{Насельніцтва Беларусі}} [[Катэгорыя:Народы Беларусі]] [[Катэгорыя:Нямецкая дыяспара|Беларусь]] d0lndi4ep41md0we193ac2227g24pxu 100 193297 4164687 4164213 2022-07-25T15:50:41Z NirvanaBot 40832 +1 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Бадушка рагатая|2022-07-25T10:58:46Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Гарбаткі|2022-07-23T19:43:39Z|JerzyKundrat}} {{Новы артыкул|Аквапоніка|2022-07-22T23:40:36Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Аэрапоніка|2022-07-21T22:41:54Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Гідрапоніка|2022-07-18T21:10:59Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Chaerophyllum aureum|2022-07-16T05:17:26Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Anthriscus caucalis|2022-07-16T05:09:28Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Хрупляўнік вялікі|2022-07-15T15:27:39Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Dysphania schraderiana|2022-07-15T15:11:21Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лебяда клёналістая|2022-07-15T06:14:47Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лебяда смярдзючая|2022-07-15T06:04:46Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лебяда гібрыдная|2022-07-15T05:50:18Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лябеднік блішчасты|2022-07-14T13:38:03Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лябеднік ружовы|2022-07-14T12:25:40Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Шальнік ланцэтны|2022-07-14T06:46:50Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Шальнік злакавы|2022-07-14T06:32:50Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Fontinalaceae|2022-07-13T20:18:24Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Шматраднік шыпаваты|2022-07-13T19:43:39Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Dryopteris expansa|2022-07-12T19:51:59Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Dryopteris dilatata|2022-07-12T18:18:42Z|Хомелка}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 1vnqi7ny88utwf8lontpaawzgh03lhn 100 193443 4164689 4163754 2022-07-25T15:51:10Z NirvanaBot 40832 +3 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Гарадскі стадыён імя Яўгена Паўтына|2022-07-25T09:12:30Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|ФК Колас-Меліяратар-Дружба|2022-07-25T07:28:18Z|Dzianis Niadbajla}} {{Новы артыкул|Сезон 2021/2022 ЖФК Быдгашч|2022-07-23T08:29:33Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Жаночы Кубак Польшчы па футболе|2022-07-23T07:21:00Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Футбольная Бундэсліга Германіі 2022/2023|2022-07-22T20:21:39Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Кубак Кыргызстана па футболе 2022|2022-07-20T14:22:38Z|Dzianis Niadbajla}} {{Новы артыкул|Экстракляса 2022/2023|2022-07-18T19:20:50Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Серыя А 2022/2023|2022-07-11T19:09:51Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Сезон 2022/2023 ФК Мілан|2022-07-07T16:44:08Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|ФК Марыупаль|2022-07-06T08:06:00Z|Evgen Lewandowskiy}} {{Новы артыкул|Ліга канферэнцый УЕФА 2022/2023|2022-07-03T11:18:56Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Ліга Еўропы УЕФА 2022/2023|2022-06-27T15:57:57Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Чэмпіянат свету па футболе 1946|2022-06-24T09:08:05Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Чэмпіянат свету па футболе 1942|2022-06-24T09:00:36Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2022/2023|2022-06-21T17:39:19Z|46.175.14.88}} {{Новы артыкул|Англійская Прэм’ер-ліга 2021/2022|2022-06-18T21:59:04Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Персі Ліса|2022-06-18T14:50:29Z|PERU2022}} {{Новы артыкул|Ла Ліга 2021/2022|2022-06-12T11:20:23Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Ліга 1 у сезоне 2021/2022|2022-06-12T10:08:03Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Мікіта Андрэевіч Баранок|2022-06-07T05:24:56Z|Artsiom91}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 7vhomkl1lsrg6wj0jj2i740oia5otdx 0 199339 4164758 3951774 2022-07-25T20:20:31Z Ellis Novak 30436 /* Будынак Росі */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = Будынак |Беларуская назва = Александрынскага тэатра |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Здание Александринского театра}} | Выява =Alexandrinsky Theatre.jpg | Подпіс выявы = | Шырыня выявы = |Статус = {{Культурная спадчына РФ 4|7810624000}} |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = N|lat_deg = 59|lat_min = 55|lat_sec = 54.39 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = 10.73 |region = RU-SPE |CoordScale = |Архітэктурны стыль = [[ампір]] |Аўтар праекта = [[Карл Іванавіч Росі|Карл Росі]] |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = 1928 |Пачатак будаўніцтва = 1832 |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Будынак {{нп3|Александрынскі тэатр|Александрынскага тэатра|ru|Александринский театр}}''' ў [[Санкт-Пецярбург]]у на [[Плошча Астроўскага (Санкт-Пецярбург)|плошчы Астроўскага]] быў пабудаваны ў [[1832]] годзе па праекце [[Карл Іванавіч Росі|Карла Росі]]. == Перадгісторыя == Тэрыторыя, дзе быў збудаваны [[Александрынскі тэатр]], у XVIII стагоддзі належала палкоўніку {{нп3|Род Анічкавых|Анічкаву|ru|Аничковы}}, будаўніку [[Анічкаў мост|моста]], названага ў яго гонар, і была набытая ў яго казной. На гэтай тэрыторыі знаходзіўся сад, які распасціраўся да цяперашняй [[Садовая вуліца (Санкт-Пецярбург)|Садовай вуліцы]]. У 1801 архітэктар [[Вінчэнца Брэна]] перабудаваў вялікі драўляны павільён, які стаяў на месцы цяперашняга сквера, у тэатр, у якім італьянскі антрэпрэнёр {{нп3|Антоніа Казасі||ru|Казасси, Антонио}} арганізаваў італьянскую оперную трупу. Гэта памяшканне з часам перастала задавальняць растучым патрэбнасцям горада, і было вырашана збудаваць новы, каменны тэатр. Аднак ажыццяўленне ідэі адсунулася з-за нестабільнай сітуацыі пры [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандры I]] — ваенныя канфлікты з Турцыяй, вайна з [[Напалеон I|Напалеонам]] 1812 года. У 1818 годзе межы саду былі звужаныя, а плошча, якая ўтварылася паміж [[Расійская нацыянальная бібліятэка|Публічнай бібліятэкай]] і садам [[Анічкаў палац|Анічкава палаца]], была перададзена тэатральнай дырэкцыі. == Будынак Росі == [[Карл Іванавіч Росі|Карл Росі]] ў перыяд з 1816 па 1827 распрацаваў шэраг праектаў рэканструкцыі і забудовы гэтай плошчы. Усе гэтыя варыянты прадугледжвалі збудаванне на плошчы гарадскога тэатра. Канчатковы варыянт праекта быў зацверджаны 5 красавіка [[1828]] года, у тым жа годзе пачалося будаўніцтва будынка тэатра. Чатыры гады праз, {{OldStyleDate|12|верасня|1832|31|жніўня}} года, у цэнтры Пецярбурга, на [[Плошча Астроўскага (Санкт-Пецярбург)|Александрынскай плошчы]] (цяпер плошчы Астроўскага), на месцы драўлянага «Малага» тэатра, адбылося ўрачыстае адкрыццё новага велічнага [[ампір]]нага будынка тэатра. Асноўны фасад тэатра — з боку [[Неўскі праспект|Неўскага праспекта]] аформлены глыбокай шматкалоннай [[лоджыя]]й, прастора якой як бы з'яўляецца часткай Плошчы Астроўскага. Бакавыя фасады будынка выкананы ў выглядзе васьмікалонных [[порцік]]аў. З іншага боку да тэатра вядзе спраектаваная Росі і складаючая агульны ансамбль з тэатрам вуліца (цяпер [[вуліца Дойліда Росі]]), перспектыву якой замыкае на ўсю шырыню задні, амаль плоскі, але багата дэкараваны фасад тэатра. Будынак аблямоўвае выразны скульптурны [[Фрыз, архітэктура|фрыз]] з антычнымі [[маска|тэатральнымі маскамі]] і [[Лаўровы вянок|гірляндамі лаўровых галін]]. У нішах на кантавых фасадах — [[музы|статуі муз]], на [[атык]]у галоўнага фасада — [[Квадрыга]] [[Апалон]]а. Работы вёў адзін з выбітных скульптараў свайго часу — [[Васіль Іванавіч Дземут-Маліноўскі|В. І. Дземут-Маліноўскі]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=В.&nbsp;И.&nbsp;Пилявский.|загаловак=Зодчий Росси|место={{М.}}-{{Л.}}|выдавецтва=ГИАиГ|год=1951}} == Спасылкі == {{commonscat|Alexandrinsky theatre}} * [http://www.alexandrinsky.ru/ Александинский театр, официальный сайт] {{ref-ru}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Александринский театр}} {{DEFAULTSORT:Александрынскі тэатр}} [[Катэгорыя:Тэатры Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Карл Росі|Александрынскі тэатр]] 9kgoxo1t72xj81lrkx0at5bpgmzs8v4 0 201152 4164835 3725483 2022-07-26T05:39:05Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = ікона |выява = 1648-1650. Нараджэнне Маці Боскай.jpg |памер = |апісанне = |выява2 = |памер2 = |апісанне2 = |выява3 = |памер3 = |апісанне3 = |назва = Нараджэнне Маці Божай |арыгінал = |аўтар = |год = 1648—1650 |матэрыял = |тэхніка = |вышыня = |шырыня = |месцазнаходжанне= |музей = }} {{Значэнні2|Нараджэнне Маці Божай}} '''Нараджэнне Маці Божай''' — [[абраз]] сярэдзіны [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] са [[Свята-Мікалаеўская царква (Ляхаўцы)|Свята-Мікалаеўскай царквы]] ў в. [[Ляхаўцы (Маларыцкі раён)|Ляхаўцы]], [[Маларыцкі раён]]. Захоўваецца ў [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь]]. == Паходжанне == Абраз выяўлены 12-й і 33-й экспедыцыямі [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у капліцы на могілках в. [[Ляхаўцы (Маларыцкі раён)|Ляхаўцы]] Маларыцкага раёна Брэсцкай вобласці<ref name="ЖББ"/>. Мастацтвазнаўца [[Надзея Высоцкая]] так узгадвае пра знаходку<ref name="sputnik">[https://sputnik.by/20170106/mater-bozhya-v-namitke-1026745896.html Матерь Божья в намитке] - 06.01.2017, [[Sputnik Беларусь]]</ref>: {{цытата|Чыноўнікі рапартуюць: «царквы ў вёсцы няма». Я туды еду – царквы сапраўды няма. Затое на могілках ёсць капліца. А ў ёй – унікальныя каштоўнасці. Вось у могілкавай капліцы ў вёсцы Ляхаўцы на дзвярах нават замка не было – яна замыкалася на пруток, а ўнутры – абраз XVII стагоддзя. Хіба маглі мы пакінуць яго там?}} Раскрыты ў Інстытуце «[[Рэстаўрацыя (інстытут)|Рэстаўрацыя]]» [[А. М. Красілін]]ым пад кіраўніцтвам [[С. В. Філатаў|С. В. Філата]]ва ў 1979 годзе<ref name="ЖББ">Жывапіс барока Беларусі / Аўт.-склад. Н. Ф. Высоцкая. — Мн.: БелЭН; МФКД.2003. — 304 с.:іл. С. 26-27.</ref>. == Апісанне == Абраз уключае ў выяўленчую тканіну яскравыя элементы бытавога, этнаграфічнага характару. Служанкі намаляваны ў строях беларускіх сялянак — [[андарак]]ах, кужэльных [[сарочка]]х і [[гарсэт]]ах са шнуроўкай. Асобныя дэталі ўбрання пакоя вабяць звычайнай прастатой: спавівальнік на дзіцячай [[калыска|калысцы]], прошвы на падушках, разьбяныя ножкі стала. Дзякуючы дэталям, якія паказваюць на мясцовае паходжанне твора, абраз набывае значэнне ўзору, паводле якога ўвесь аналагічны яму жывапіс адносіцца да мясцовай школы<ref name="ГБК"/>. Нягледзячы на жанравасць, абраз прасякнуты незвычайнай урачыстацю і асаблівай жыццесцвярджальнай сілай. У ім сцэна нараджэння дзіцяці пададзена адначасова і будзённа і вельмі святочна. Кампазіцыя ўключае ў сябе трапяткія жывыя канкрэтныя дробязі і разам з тым застаецца абагульнена-манументальнай. [[Архітэктурныя кулісы]] — масіўныя [[вежы]] — формамі і дэкорам нагадваюць [[рэнесансная архітэктура|рэнесансныя збудаванні]]. Яны выразна абмяжоўваюць месца дзеяння, але пакідаюць пэўную глыбіню сцэны. Аб [[рэнесанс]]ных традыцыях нагадвае і сакавіты разьбяны [[арнамент]] на фоне, які вызначаецца выразным рапортам і чаканеным малюнкам формы [[крын]]а (стылізаванай [[лілея|лілеі]]), сцяблоў і завіткоў [[Акант, арнамент|аканту]]<ref name="ГБК"/>. Як і ў іншых вядомых абразах другой паловы [[XVI ст.]], захоўваюцца традыцыйныя іканапісныя прыёмы: перавага графічнага пачатку, рознамаштабнасць фігур, умоўнасць залатога арнаментаванага фону і, урэшце, спалучэнне розначасовага дзеяння ў адзіным сюжэце. Але разам з тым з’яўляюцца новыя нязвыклыя рысы, як, напрыклад, класічная яснасць і ўраўнаважанасць кампазіцыйных мас, гарызантальных і вертыкальных элементаў, колеравых рытмаў, а таксама блізкія да рэальных суадносіны чалавечых фігур і архітэктурных куліс. Здзіўляе наяўнасць на толькі адваротнай, але і прамой перспектывы. Своеасаблівым здаецца і мажорны каларыт, у якім пераважаюць плямы светлага [[кінавар]]у і прыглушанага [[Сіні колер|сіняга колеру]], адцененыя [[Залаты колер|золатам]] фону. Хаця трэба адзначыць, што ў гэтым абразе колер у цэлым, нягледзячы на мяккасць, больш інтэнсіўны, чым у падобных творах гэтага часу, што тлумачыцца яго больш познім паходжаннем<ref name="ГБК"/>. Абраз асаблівасцямі капмазіцыйнай будовы, групоўкай сюжэтаў, характарам этнагафічных элементаў і каларытам нагадвае фрэскі [[Троцкі замак|Троцкага замка]]<ref name="ГБК">{{крыніцы/Гісторыя беларускага мастацтва|1}}</ref>. == Выстаўкі == * Тэмперны жывапіс Беларусі XV—XVIII стст. Мінск. 1988 * Мастацтва барока ў Беларусі. Мінск. 1991 * Мастацтва Брэстчыны XVII—XVIII стст. Мінск. 1993 * Датаваныя помнікі мастацтва Беларусі XVII—XVIII стст. Мінск. 2000 * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 199902000; Мінск, 2001 * Мясцовашанаваныя на Беларусі абразы Божай Маці XIII—XVIII стст. Мінск, 1999—2000 * Іканапіс і разьба Беларусі XV—XVIII стст. Мн. 2000 * Іканапіс беларускага Палесся. XVII—XVIII стст. Мінск. 2003 {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Гісторыя беларускага мастацтва|1}} * [[Вольга Васілеўна Церашчатава|Церашчатава В. В.]] Збор. 1972. С. 421—422 * [[Элеанора Іванаўна Вецер|Вецер Э. І.]] Літаратурныя і дакументальныя крыніцы длявывучэння беларускага старажытнага жывапісу XII—XVIII стст. //Библиотечное дело и библиография в Белоруссии. Мн., 1974. С. 604—605 {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў XVII стагоддзі]] [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Заходнепалеская іканапісная школа]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Ляхаўцы (Маларыцкі раён)]] [[Катэгорыя:Жывапіс Адраджэння]] 7oijbgqi502oo1dhnf938xtrn2etpw7 4164852 4164835 2022-07-26T07:14:15Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Паходжанне */ wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = ікона |выява = 1648-1650. Нараджэнне Маці Боскай.jpg |памер = |апісанне = |выява2 = |памер2 = |апісанне2 = |выява3 = |памер3 = |апісанне3 = |назва = Нараджэнне Маці Божай |арыгінал = |аўтар = |год = 1648—1650 |матэрыял = |тэхніка = |вышыня = |шырыня = |месцазнаходжанне= |музей = }} {{Значэнні2|Нараджэнне Маці Божай}} '''Нараджэнне Маці Божай''' — [[абраз]] сярэдзіны [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] са [[Свята-Мікалаеўская царква (Ляхаўцы)|Свята-Мікалаеўскай царквы]] ў в. [[Ляхаўцы (Маларыцкі раён)|Ляхаўцы]], [[Маларыцкі раён]]. Захоўваецца ў [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь]]. == Паходжанне == Абраз выяўлены 12-й і 33-й экспедыцыямі [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у капліцы на могілках в. [[Ляхаўцы (Маларыцкі раён)|Ляхаўцы]] Маларыцкага раёна Брэсцкай вобласці<ref name="ЖББ"/>. Мастацтвазнаўца [[Надзея Высоцкая]] так узгадвае пра знаходку<ref name="sputnik">[https://sputnik.by/20170106/mater-bozhya-v-namitke-1026745896.html Матерь Божья в намитке] - 06.01.2017, [[Sputnik Беларусь]]</ref>: {{цытата|Чыноўнікі рапартуюць: «царквы ў вёсцы няма». Я туды еду – царквы сапраўды няма. Затое на могілках ёсць капліца. А ў ёй – унікальныя каштоўнасці. Вось у могілкавай капліцы ў вёсцы Ляхаўцы на дзвярах нават замка не было – яна замыкалася на пруток, а ўнутры – абраз XVII стагоддзя. Хіба маглі мы пакінуць яго там?}} {{цытата|Часам прасілі дапамагчы мясцовыя райкамы партыі. З тымі ж Ляхаўцамі як было – рота салдатаў ачапіла могілкі, а тым часам калгаснікі сядзелі ў клубе на арганізаваным па нашай просьбе сходзе. Мясцовыя жыхары заўсёды супрацівіліся. І яны маюць рацыю – гэта іх дзядоў, прадзядоў абразы. Але забяспечыць захаванасць усяму гэтаму, нажаль, у сельскай паўразбуранай царкве немагчыма. Да таго ж, тады ўся гэта маёмасць лічылася ўласнасцю Міністэрства культуры БССР. Пакінуць помнік на рабаванне мы не маглі. Колькі было знішчана, выкрадзена і ўжо назаўжды страчана.}} Раскрыты ў Інстытуце «[[Рэстаўрацыя (інстытут)|Рэстаўрацыя]]» [[А. М. Красілін]]ым пад кіраўніцтвам [[С. В. Філатаў|С. В. Філата]]ва ў 1979 годзе<ref name="ЖББ">Жывапіс барока Беларусі / Аўт.-склад. Н. Ф. Высоцкая. — Мн.: БелЭН; МФКД.2003. — 304 с.:іл. С. 26-27.</ref>. == Апісанне == Абраз уключае ў выяўленчую тканіну яскравыя элементы бытавога, этнаграфічнага характару. Служанкі намаляваны ў строях беларускіх сялянак — [[андарак]]ах, кужэльных [[сарочка]]х і [[гарсэт]]ах са шнуроўкай. Асобныя дэталі ўбрання пакоя вабяць звычайнай прастатой: спавівальнік на дзіцячай [[калыска|калысцы]], прошвы на падушках, разьбяныя ножкі стала. Дзякуючы дэталям, якія паказваюць на мясцовае паходжанне твора, абраз набывае значэнне ўзору, паводле якога ўвесь аналагічны яму жывапіс адносіцца да мясцовай школы<ref name="ГБК"/>. Нягледзячы на жанравасць, абраз прасякнуты незвычайнай урачыстацю і асаблівай жыццесцвярджальнай сілай. У ім сцэна нараджэння дзіцяці пададзена адначасова і будзённа і вельмі святочна. Кампазіцыя ўключае ў сябе трапяткія жывыя канкрэтныя дробязі і разам з тым застаецца абагульнена-манументальнай. [[Архітэктурныя кулісы]] — масіўныя [[вежы]] — формамі і дэкорам нагадваюць [[рэнесансная архітэктура|рэнесансныя збудаванні]]. Яны выразна абмяжоўваюць месца дзеяння, але пакідаюць пэўную глыбіню сцэны. Аб [[рэнесанс]]ных традыцыях нагадвае і сакавіты разьбяны [[арнамент]] на фоне, які вызначаецца выразным рапортам і чаканеным малюнкам формы [[крын]]а (стылізаванай [[лілея|лілеі]]), сцяблоў і завіткоў [[Акант, арнамент|аканту]]<ref name="ГБК"/>. Як і ў іншых вядомых абразах другой паловы [[XVI ст.]], захоўваюцца традыцыйныя іканапісныя прыёмы: перавага графічнага пачатку, рознамаштабнасць фігур, умоўнасць залатога арнаментаванага фону і, урэшце, спалучэнне розначасовага дзеяння ў адзіным сюжэце. Але разам з тым з’яўляюцца новыя нязвыклыя рысы, як, напрыклад, класічная яснасць і ўраўнаважанасць кампазіцыйных мас, гарызантальных і вертыкальных элементаў, колеравых рытмаў, а таксама блізкія да рэальных суадносіны чалавечых фігур і архітэктурных куліс. Здзіўляе наяўнасць на толькі адваротнай, але і прамой перспектывы. Своеасаблівым здаецца і мажорны каларыт, у якім пераважаюць плямы светлага [[кінавар]]у і прыглушанага [[Сіні колер|сіняга колеру]], адцененыя [[Залаты колер|золатам]] фону. Хаця трэба адзначыць, што ў гэтым абразе колер у цэлым, нягледзячы на мяккасць, больш інтэнсіўны, чым у падобных творах гэтага часу, што тлумачыцца яго больш познім паходжаннем<ref name="ГБК"/>. Абраз асаблівасцямі капмазіцыйнай будовы, групоўкай сюжэтаў, характарам этнагафічных элементаў і каларытам нагадвае фрэскі [[Троцкі замак|Троцкага замка]]<ref name="ГБК">{{крыніцы/Гісторыя беларускага мастацтва|1}}</ref>. == Выстаўкі == * Тэмперны жывапіс Беларусі XV—XVIII стст. Мінск. 1988 * Мастацтва барока ў Беларусі. Мінск. 1991 * Мастацтва Брэстчыны XVII—XVIII стст. Мінск. 1993 * Датаваныя помнікі мастацтва Беларусі XVII—XVIII стст. Мінск. 2000 * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 199902000; Мінск, 2001 * Мясцовашанаваныя на Беларусі абразы Божай Маці XIII—XVIII стст. Мінск, 1999—2000 * Іканапіс і разьба Беларусі XV—XVIII стст. Мн. 2000 * Іканапіс беларускага Палесся. XVII—XVIII стст. Мінск. 2003 {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Гісторыя беларускага мастацтва|1}} * [[Вольга Васілеўна Церашчатава|Церашчатава В. В.]] Збор. 1972. С. 421—422 * [[Элеанора Іванаўна Вецер|Вецер Э. І.]] Літаратурныя і дакументальныя крыніцы длявывучэння беларускага старажытнага жывапісу XII—XVIII стст. //Библиотечное дело и библиография в Белоруссии. Мн., 1974. С. 604—605 {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў XVII стагоддзі]] [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Заходнепалеская іканапісная школа]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Ляхаўцы (Маларыцкі раён)]] [[Катэгорыя:Жывапіс Адраджэння]] ibmgjwhfgm7tislftq2nhhon0m53mks 0 205317 4164822 3724485 2022-07-26T03:36:31Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Гойнік | арыгінал імя = Гојник | выява = | шырыня = | апісанне выявы = | пасада = [[Спіс кіраўнікоў Сербіі|Князь Сербіі]] | сцяг = | перыядпачатак = [[860]] | перыядканец = [[891]] | папярэднік = [[Уласцімір]] | пераемнік = [[Перваслаў]] | суправіцель1 = [[Муцімір]] | суправіцель1перыядпачатак = [[860]] | суправіцель1перыядканец = [[891]] | суправіцель2 = [[Строімір]] | суправіцель2перыядпачатак = [[860]] | суправіцель2перыядканец = [[890]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | у шлюбе = | дзеці = }} {{Значэнні|Гойнік (значэнні)}} '''Гойнік''' ({{lang-sr|Гојник}}) — малодшы сын [[Сербія|сербскага]] князя [[Уласцімір]]а, які кіраваў Сербіяй разам са сваімі братамі [[Муцімір]]ам і [[Строімір]]ам паміж [[860]] і [[891]]. Браты здолелі адбіць напад [[Балгарыя|балгарскага]] хана [[Барыс I|Барыса]]. Падчас іх кіравання была завершана [[хрысціянства|хрысціянізацыя]] сербскіх плямёнаў. Пераемнікам братоў быў сын Муціміра [[Перваслаў]], аднак пасля яго на трон узышоў сын Гойніка [[Петар Гойнікавіч]]. == Шлюб і дзеці == * Імя жонкі Гойніка не вядома. Сын: ** [[Петар Гойнікавіч]] (пам. [[917]]) — [[Спіс кіраўнікоў Сербіі|кіраўнік Сербіі]] {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://fmg.ac/Projects/MedLands/SERBIA.htm Fondation for Medieval Genealogy : Кіраўнікі Сербіі]{{ref-en}} {{start box}} {{succession box|before=[[Уласцімір]]|after=[[Перваслаў]]|years=[[860]]—[[891]]|title=[[Спіс кіраўнікоў Сербіі|Князь Сербіі]]}} {{end box}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сербіі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы IX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Дынастыя Уласціміравічаў]] g6h3ijs72b9l3qr3rx9fzx00h801h3e 0 205552 4164926 4164594 2022-07-26T11:46:25Z Maksim L. 13 /* Знак */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Iziaslav of Polock Stamp avers.jpg|thumb|Аверс адбітка]] [[Файл:Iziaslav of Polock Stamp revers.jpg|thumb|Рэверс адбітка]] '''Пячатка № 2 корпуса актавых пячатак Старажытнай Русі''' — археалагічны [[Артэфакт (археалогія)|артэфакт]] з [[Ноўгарад|Ноўгарада]], датаваны [[Валянцін Лаўрэнцьевіч Яніным|Валянцінам Яніным]] канцом X ст. і атрыбутаваны як актавая пячатка полацкага князя [[Ізяслаў Уладзіміравіч|Ізяслава Уладзіміравіча]]. Следам за Яніным інтэрпрэтацыя была агульнапрынятай, пячатку лічылі адной з найстаражытнейшых сярод пячатак [[Русь|Русі]] і помнікаў пісьменства [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]]. У 2014 годзе [[Сава Міхайлавіч Міхееў|Сава Міхееў]] прапанаваў іншае прачытанне надпісаў і атрыбуцыю. == Агульныя звесткі == Знойдзена ў кастрычніку 1953 года на Нярэўскім раскопе ў Ноўгарадзе па-за якім-небудзь археалагічным пластом, у 1955 годзе Валянцін Янін выказаў здагадку, што артэфакт вымыты дажджамі з пласта мяжы XI—XII стст.{{sfn|Янин|1955|с=39}}, у 1956 годзе перадатаваў пласт 1-й чвэрцю XII ст.{{sfn|Янин|1956|с=157}}, у 1970 годзе па дэндрахраналогіі — 1134—1161 гадамі{{sfn|Янин|1977|с=166}}, але прывязка да пласта застаецца толькі здагадкай Яніна{{sfn|Белецкий|2016|с=125-126}}. У зводзе Яніна пячатка атрымала нумар 2{{sfn|Михеев|2014|с=52}}. Захоўваецца ў [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўным гістарычным музеі]] ў Маскве{{sfn|Молчанов|2012|с=440, рис. 5}}{{sfn|Михеев|2014|с= 52, прим. 20}}. Звычайна пячаткі адбівалі на [[Була|булах]] (круглых металічных балванках) і прывешвалі да [[Грамата|грамат]] на матузках. Аднак, гэты ўнікальны артэфакт адбіты на непадрыхтаваным абрубку [[Свінец|свінцу]] і быў прывешаны да дакумента на тонкім [[Скура|скураным]] (магчыма, [[Пергамент|пергаментным]]) раменьчыку. Памеры свінцовай палоскі ўздоўж канала раменьчыка — 24-30 мм, упоперак каналу — 38 мм, таўшчыню — 11 мм, у месцы адбітку 8 мм. На [[Аверс|аверсе]] выява {{нп5|трызуб (геральдыка)|трызуба|uk|Тризуб}} з крыжам на цэнтральным зубе і кругавы надпіс.{{sfn|Михеев|2014|с=52}} Выява трызуба добра адбілася, але невялікі ўчастак у ніжняй левай частцы аверса і адпаведнай ёй частцы [[Рэверс (нумізматыка)|рэверса]] пашкоджаны, выступалыя часткі металу быццам счасаны{{sfn|Михеев|2014|с=53}}. На думку Яніна гэта актавая княжацкая пячатка. Паводле Міхеева, пячатка належала княжацкаму службоўцу. [[Сяргей Васілевіч Бялецкі|Сяргей Бялецкі]], робіць выснову, што гэта, магчыма, своеасабліва аформленая геральдычная падвеска або, меней імаверна{{sfn|Белецкий|2016|с=130}}, ''sigillum citationis'' — «пазоўніца», пячатка на позве да суда. Аднак, на думку Бялецкага, адбітак на свінцовым бруску зроблены звычайным булаторыем, што дазваляе захаваць для артэфакта назву «пячатка».{{sfn|Белецкий|2016|с=131}} == Апісанне == === Аверс === ==== Знак ==== У першай публікацыі 1955 года Янін інтэрпрэтаваў княжацкі знак як трызуб з крыжам на цэнтральным зубе{{sfn|Янин|1955|с=41-42}}, затым у гэтым сумняваўся і сам Янін, і [[Аркадзь Анатолевіч Маўчанаў|Аркадзь Маўчанаў]]{{sfn|Молчанов|1982|с=225-226}}. У 1970 годзе Янін ужо бачыў на пячатцы трызуб з акруглым завяршэннем левага зуба, то бок разглядаў крыж як частку кругавога надпісу{{sfn|Янин|1970|с=41}} або трызуб с крыжападобным зубцом і акруглым завяршэннем левага зуба, то бок зноў разглядаў крыж як частку трызуба{{sfn|Янин|1970|с=166}}. Маўчанаў лічыў знак простым трызубам — без крыжа і закруглення{{sfn|Молчанов|1982|с=225-226}}. Пазней Бялецкі прапанаваў вярнуцца да першай думкі Яніна, пра «кружок» на левым зубе як частку надпісу — літару «о», а крыж, на яго думку, арганічна працягвае зубец{{sfn|Белецкий|1997|с=101-102}}{{sfn|Белецкий|2000a|с=36}}{{sfn|Белецкий|2000b|с=382}}{{sfn|Белецкий|2012|с=434}}. На думку Міхеева, не магчыма ў кожным разе цалкам апісаць знак, бо ножка трызуба часткова сцёрта і магла быць якой заўгодна, такім чынам нельга атоесніць знак з пэўным князем{{sfn|Михеев|2014|54}}. ==== Надпіс ==== У 1955 годзе Янін прачытаў кругавы надпіс як «Изас[ла]озо»{{sfn|Янин|1955|с=41}}{{sfn|Янин|1956|с=157}}, у 1970 годзе як «Изас[лав]ос». Чытанне надпісу Яніным, а потым і падтрымка яго Бялецкім{{sfn|Белецкий|2016|с=126-128}}, грунтуецца на прачытанні графемы «Ν» як «И»{{sfn|Михеев|2017|с=18, прим. 5}}. Янін разглядаў надпіс як легенду да княжацкага знака, на яго думку надпіс пачынаецца ад крыжа, бо так было на пазнейшых кругавых надпісах княжацкіх пячатак, дзе крыж быў часткай надпісу. Аднак, на пячатцы № 2 крыж не частка надпісу, а элемент княжацкага знака, такую выснову перыядычна рабіў сам Янін. Маўчанаў, напэўна, лічыў надпіс імаверна не чытальным{{sfn|Молчанов|1982|с=225-226}}. На думку Міхеева, чытанне графемы «Ν» як «И» немагчыма ні для ранняга старажытнарускага надпісу, ні для грэчаскага надпісу{{sfn|Михеев|2017|с=18, прим. 5}}. Паводле даследчыка, надпіс і праўда чытаецца па гадзіннікавай стрэлцы, але пачынаецца ён не зверху справа ад крыжа на цэнтральным зубе, а знізу злева ад ножкі трызуба. Паводле Міхеева, першая літара магла знаходзіцца на пашкоджаным участку і такім чынам надпіс чытаецца як «[*]оzоntαc» («[**]озоИзас» або «[***]осИзас» паводле Яніна), літара «о» выразана майстрам усутыч княжацкага знаку, літара «z» выразана вельмі неахайна, а літары «t» і «α» («з» і «а» паводле Яніна) ідэнтыфікуюцца няпэўна{{sfn|Михеев|2014|с=53}}. Магчыма, рэзчык капіраваў надпіс, якога не разумеў. На думку Міхеева, калі на пячатцы і было княжацкае імя, то пэўна не «Изѧславъ».{{sfn|Михеев|2017|с=18, прим. 5}} На думку Міхеева, імаверна на пячатцы напісана грэчаскае імя Σώζων — Сазонт{{sfn|Михеев|2014|с=53}}, такую думку падтрымаў А. Ю. Вінаградаў, але ў яго трактоўцы поўны тэкст надпісу «Cоzоntα» — імя ў вінавальным склоне, працяг не цалкам напісанай формулы тыпу «Госпадзе, выратуй Сазонта», але маладасведчаны майстар-рэзчык першую літару «сігму» імя Сазонт прыляпіў да яго канца, т.б. на думку Вінаградава ні адна літара надпісу не страчана{{sfn|Михеев|2014|с=53, прим. 21}}. === Рэверс === ==== Знак ==== Да 2014 годзе рэверс ніхто не каментаваў. Паводле С. Міхеева, па цэнтры бачны фрагмент няяснай выявы, магчыма, арнаментальнай. Бялецкі выказваецца пра выяву як няясную — не выключае, што выяўлена птушка з доўгай прамой дзюбай, але характарызуе гэта не болей як сваю здагадку.{{sfn|Белецкий|2016|с=130}} ==== Надпіс ==== На думку Міхеева, упэўнена чытаюцца літары «γρα». Апроч гэтага, бачны фрагмент імаверна яшчэ адной літары. Паводле Міхеева, надпіс змяшчае скарот ад нейкай формы словаў «γράμμα» (пісьмо), «γραμματεύς» або «γραμματικόϛ» (пісар, сакратар). Так «γραμματικόϛ» назва ўрада на візантыйскіх пячатках, большасць якіх датавана XI ст.{{sfn|Михеев|2014|с=54, прим. 27}}. На думку Бялецкага, надпіс на рэверсе мусіць быць як і на аверсе — кірылічны{{sfn|Белецкий|2016|с=129}} і абмяжоўваўся чатырма літарамі «ГРАД», бо слядоў іншых літар не бачна, пры тым, што кропкавы абадок захаваўся амаль па ўсім перыметры пячаткі{{sfn|Белецкий|2016|с=130}}. Паводле Бялецкага, магчыма, літары ёсць часткай адзінай легенды, пачатак якой на аверсе, а на рэсерсе заканчэнне, напрыклад, «Град Изяслава» або «Изяславов град». Таксама Бялецкі не выключае, што літары на рэверсе ёсць чымсьці ўзору абрэвіятуры, у такім разе, магчыма, гэта «Г(лаголи) Р(ьцы) А(зъ) Д(обро)»{{sfn|Белецкий|2016|с=130}}. Даследчык адзначае, што ў старажытнарускай сфрагістычнай традыцыі не вядомы пячаткі сакратароў, таксама не вядома з крыніц і пра княжацкіх сакратароў{{sfn|Белецкий|2016|с=129}}. == Атрыбуцыя == Атрыбуцыю пячаткі № 2 Янін абгрунтоўваў прачытаннем імя на кругавым надпісе і тым, што полацкі князь Ізяслаў Уладзіміравіч (978—1001) адзіны князь Ізяслаў у акрэсленым часе. Належнасць пячаткі менавіта князю даследчык выводзіў з наяўнасці на ёй княжацкага знаку і кругавога надпісу, бо на яго думку кругавыя надпісы ўласцівы менавіта княжацкім пячаткам. Пры гэтым, думку пра такую ўласцівасць Янін грунтаваў на ўласнай атрыбуцыі князям пячатак № 1 і № 2 у сваім зводзе. Атрыбуцыя ж пячаткі № 1 таксама дыскусійная, яна як і № 2 знойдзена па-за археалагічнымі пластамі, таму яе датыроўка толькі здагадкавая і грунтуецца на тыпалогіі знака — двузуба, а надпіс практычна не чытаецца. На пэўна ж атрыбутаваных князям пячатках таго і пазнейшага часу надпісы радковыя і калонкавыя, а артэфакты з кругавымі надпісамі не пячаткі, а манеты і брактэаты.{{sfn|Михеев|2014|с=54-57}} Бялецкі таксама канстатуе, што іншых (апроч № 1) ранніх княжацкіх пячатак з кругавымі надпісамі няма, а тыя, што і лічацца такімі, на праўдзе радковыя або калонкавыя.{{sfn|Белецкий|2016|с=128-129}} Маўчанаў атрыбутоўваў пячатку [[Уладзімір Святаславіч|Уладзіміру Святаславічу]], бо лічыў знак простым трызубам — без крыжа і закруглення, а надпіс, напэўна, імаверна нечытальным{{sfn|Молчанов|1982|с=225-226}}. На думку Міхеева, магчыма, Сазонт быў сакратаром князя, чый знак выяўлены на аверсе пячаткі{{sfn|Михеев|2014|с=54}}, але ножка трызуба часткова сцёрта і магла быць якой заўгодна, таму атоесніць знак з пэўным князем немагчыма{{sfn|Михеев|2014|54}}. Вядомы прынамсі адзін наўгародзец XII ст. з імем Сазонт (Созонтъ), ён пакінуў два аўтографы на сцяне лесвічнай вежы Георгіеўскага сабора Юр’ева манастыра — «а се Созонте ѱлъ лютыи | а се Сьрь[г]и[и ѱ]лъ [т]атив[ы](и)» і «а се (С)озонте ѱлъ»{{sfn|Михеев|2014|с=53}}, — надпісы размешчаны адзін паблізу другога на сцяне над 24-й прыступкай{{sfn|Михеев|2014|с=53, прим. 23}}. Нестандартнасць формулы «а се N пьсалъ», ужыванне незвычайных лігатур: «те» ў першым радку і «ти» ў другім радку першага надпісу, вычварных прыніжальных эпітэтаў, рэдкага слова «тативыи» (зладзеяваты), некалькі глагалічных літар пад гэтым надпісам дазваляюць думаць пра Сазонта «лютага» як пра аднаго з найадукаванейшых людзей свайго часу{{sfn|Михеев|2014|с=53-54}}. Нейкі Сазонт, наўгародзец XII ст., мог быць датычны будаўніцтву царквы Спаса Праабражэння на Нярэдзіцы ў 1198 годзе або да яе роспісу ў 1199 годзе, бо сярод патранальных выяў у царкве ёсць невялікі фрэскавы абраз святога Сазонта. Магчыма, гэты другі Сазонт тоесны першаму, але сцвярджаць так пэўна немагчыма, ёсць і іншыя думкі наконт асобы другога Сазонта.{{sfn|Михеев|2014|с=54}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{h|Белецкий|1997|}}''Белецкий С. В.'' Начало русской геральдики (знаки Рюриковичей X—XI вв.) // У источника: 1: Сб. статей в честь чл.-корр. РАН Сергея Михайловича Каштанова. М., 1997. Ч. I. С. 93-171. * {{h|Белецкий|2000a|}}''Белецкий С. В.'' Знаки Рюриковичей: Часть первая: X—XI вв. СПб., 2000. (Исследования и музеефикация древностей Северо-Запада. Вып. 2.) * {{h|Белецкий|2000b|}}''Белецкий С. В.'' Зарождение русской геральдики // Stratum plus: Cultural Anthropology. Archaeology. СПб.; Кишинев; Одесса; Бухарест, 2000. № 6. С. 366—424. * {{h|Белецкий|2012|}}''Белецкий С. В.'' Древнейшая геральдика Руси // Повесть временных лет / Пер. Д. С. Лихачева, О. В. Творогова, комментарии А. Г. Боброва, С. Л. Николаева, А. Ю. Чернова при участии А. М. Введенского и Л. В. Войтовича, 129 илл. М. Мечева. СПб., 2012. С. 431—465. * {{h|Белецкий|2016|}}''Белецкий С. В.'' О печати № 2 Корпуса печатей Древней Руси // Записки Института истории материальной культуры. [http://archeo.ru/izdaniya-1/zapiski-iimk/zapiski-instituta-istorii-materialnoi-kultury-ran/pdf/Zapiski13.pdf 2016. № 13]. — С. 123—133. * {{h|Михеев|2014|}}''Михеев С.'' [http://www.drevnyaya.ru/vyp/2014_4/part_4.pdf К проблеме атрибуции знаков Рюриковичей] // Древняя Русь: Вопросы медиевистики. — М., 2014. 4 (58). — С. 45-63. * {{h|Михеев|2017|}}''Михеев С.'' [http://www.drevnyaya.ru/vyp/2017_4/part_2.pdf Княжеские печати с тамгами и атрибуция знаков Рюриковичей XI—XII в.] // Древняя Русь: Вопросы медиевистики. М., 2017. 4 (70). — С. 17-41. * {{h|Молчанов|1982|}}''Молчанов А. А.'' Еще раз о таманском бронзовом «брактеате» // Советская археология. 1982. № 3. С. 223—226. * {{h|Молчанов|2012|}}''Молчанов А. А.'' Знаки Рюриковичей: древнерусская княжеская эмблематика // Русь в IX—X веках: Археологическая панорама / Отв. ред. Н. А. Макаров. М.; Вологда, 2012. С. 436—447. * {{h|Янин|1955|}}''Янин В. Л.'' Древнейшая русская печать X века // Краткие сообщения о докладах и полевых исследованиях Института истории материальной культуры. М., 1955. [Вып.] 57. С. 39-46. * {{h|Янин|1956|}}''Янин В. Л.'' Вислые печати из новгородских раскопок 1951—1954 гг. // Труды Новгородской археологической экспедиции. М., 1956. Т. I. (Материалы и исследования по археологии СССР. № 55.) С. 138—163. * {{h|Янин|1970|}}''Янин В. Л.'' Актовые печати Древней Руси X—XV вв. — Т. I: Печати X — начала XIII в. — М., 1970. [[Катэгорыя:Ізяслаў Уладзіміравіч]] [[Катэгорыя:Гісторыя Полацка]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў X стагоддзі]] [[Катэгорыя:Археалагічныя артэфакты]] [[Катэгорыя:Беларуская сфрагістыка]] [[Катэгорыя:Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва Беларусі]] tud9x3r361pv3tfhac0f2981e3zwmkm 0 210936 4164614 4106600 2022-07-25T12:50:39Z Ellis Novak 30436 /* Бой */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бой пад Валнавахай |частка = [[Прарасійскія выступленні ва Украіне, 2014|Прарасійскія выступленні ва Украіне]] |выява = Валнаваха і раён.jpg |памер = |загаловак = Карта раёна |дата = [[22 мая]] [[2014]] |месца = [[Файл:Flag of Donetsk Oblast.svg|20px]] [[Данецкая вобласць]], каля [[Горад Валнаваха|Валнавахі]] |прычына = |casus belli = |вынік = разгром батальёна 51-й асобнай механізаванай брыгады УСУ |змены = |праціўнік1 = {{Сцяг|Украіна}} 51 АМБ УСУ |праціўнік2 = {{Сцяг|ДНР}} [[Данецкая Народная Рэспубліка|ДНР]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Украіны}} Леанід Палінкевіч † |камандзір2 = {{Сцяг|ДНР}} [[Ігар Мікалаевіч Безлер|Ігар Безлер]] |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = 52<ref>{{cite web |url=https://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-servicement-killed-in-firefight-as-luhansk-peoples-republic-declares-martial-law-live-updates-348854.html |title=Health Ministry reports 16 Ukrainian soldiers killed in Donetsk Oblast; Luhansk Oblast declares martial law |date=2014-05-22 |publisher=KyivPost |accessdate=2014-06-08}}{{ref-en}}</ref> |сілы2 = каля 100<ref name="Цензор">{{cite web |url=http://censor.net.ua/resonance/286478/tragediya_v_volnovahe_voyina_ne_piknik_na_obochine |title=Трагедия в Волновахе: война - не пикник на обочине |date=2014-05-22 |publisher=Цензор.нет |accessdate=2014-06-06}}{{ref-ru}}</ref> |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = '''Загінулыя:''' 18<ref name="18 загиблих">{{cite web |url=http://ua.112.ua/politika/kilkist-zagiblih-u-boyu-pid-volnovahoyu-zrosla-do-18-lyudey-66081.html |title=Кількість загиблих у бою під Волновахою зросла до 18 людей |date=2014-05-23 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714185129/http://ua.112.ua/politika/kilkist-zagiblih-u-boyu-pid-volnovahoyu-zrosla-do-18-lyudey-66081.html |archivedate=14 ліпеня 2014 |deadurl=yes }}</ref><br/>'''Транспарт:''' 3 БМП,<br/> грузавы аўтамабіль,<br/> 2 машыны хуткай дапамогі,<br/> мікрааўтобус |страты2 = '''Загінулыя:''' 1 {{comment|(?)|магчыма}}<ref name="Подробности">{{cite web |url=http://podrobnosti.ua/accidents/2014/05/23/977292.html |title=Подполковник ГРУ Игорь Безлер взял ответственность за бой под Волновахой |date=2014-05-23 |publisher=Подробности |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = '''Параненыя:''' 32 (з абодвух бакоў)<ref name="ДонОДА">{{cite web |url=http://donpress.com/news/22-05-2014-v-utrennem-boyu-pod-volnovahoy-pogibli-16-chelovek |title=В утреннем бою под Волновахой погибли 16 человек |date=2014-05-22 |publisher=Донецька ОДА |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> |Commons = }} '''Бой пад Валнавахай''' — напад [[Прарасійскія выступленні ва Украіне (2014)|прарасійскіх сепаратыстаў]] на сілы [[Узброены канфлікт на ўсходзе Украіны, 2014|антытэрарыстычнай аперацыі]] блізу {{нп4|горад Валнаваха|горада Валнаваха|be-x-old|Валнаваха}} [[Данецкая вобласць|Данецкай вобласці]] [[Украіна|Украіны]], які адбыўся прыкладна а 4:30 раніцы 22 мая 2014<ref>{{cite web |url=http://www.unian.net/politics/921298-rasprava-pod-volnovahoy-bey-slabyih.html |title=Расправа под Волновахой: бей слабых |date=2014-05-23 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref>. У выніку нападу загінулі 18 вайскоўцаў 51-й асобнай механізаванай брыгады [[Узброеныя сілы Украіны|Узброеных сіл Украіны]], 1 чалавек з ліку нападнікаў<ref name="Подробности"/>. Страты ў баі пад Валнавахай сталі найбуйнейшымі ад пачатку [[Антытэрарыстычная аперацыя на ўсходзе Украіны|АТА]]<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/920780-naybilshi-vtrati-pid-chas-ato-v-boyah-pid-volnovahoyu-zaginuli-16-viyskovih.html#ad-image-0 |title=Найбільші втрати під час АТО: в боях під Волновахою загинули 16 військових |date=2014-05-22 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-07}}</ref> і найбуйнейшымі на той момант у сучаснай гісторыі ўкраінскай арміі<ref>{{cite web |url=http://vesti.ua/donbass/53092-ukrainskaja-armija-ponesla-samye-bolshie-poteri-v-svoej-istorii |title=Украинская армия понесла самые большие потери в своей истории |date=2014-05-23 |publisher=Вести |accessdate=2014-06-08}}{{ref-ru}}</ref>. Пракуратура Паўднёвага рэгіёна па наглядзе за законамі ў ваеннай сферы распачала крымінальную справу па частцы 3 артыкула 258 ([[тэрарыстычны акт]], які прывёў да гібелі людзей) і па частцы 2 артыкула 425 (службовая халатнасць) [[Крымінальны кодэкс Украіны|Крымінальнага кодэкса Украіны]]<ref>{{cite web |url=http://www.ostro.org/general/society/news/445186/ |title="Теракт и халатность". Прокуратура начала расследование по факту нападения боевиков на украинских солдат под Волновахой |date=2014-05-22 |publisher=ОстроВ |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref>. [[29 мая]] выконваючы абавязкі міністра абароны Украіны {{нп4|Міхаіл Уладзіміравіч Коваль|Міхаіл Коваль|uk|Коваль Михайло Володимирович}} заявіў, што 51-я асобная механізаваная брыгада Узброеных сіл Украіны пасля бою была выведзена з зоны АТА<ref>{{cite web |url=http://tvi.ua/new/2014/05/29/voyakiv_yaki_vyzhyly_pid_volnovakhoyu_vyvely_z_ato |title=Вояків, які вижили під Волновахою, вивели з АТО |date=2014-05-29 |publisher=ТВi |accessdate=2014-06-07 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>, аднак [[10 чэрвеня]] стала вядома, што байцы брыгады былі вернуты ў раён баявых дзеянняў<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/927288-viyskovi-rozstrilyanoji-pid-volnovahoyu-brigadi-povernulisya-v-zonu-ato.html |title=Військові розстріляної під Волновахою бригади повернулися в зону АТО |date=2014-06-10 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-10}}</ref>. == Бой == {{ external media ||align=right| | video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=jFGbaKKfzf4 Авіяпадтрымка сіл АТА] | video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=z8UpDYzyfVQ Памылковы абстрэл уцалелых байцоў украінскай авіяцыяй] | video3 = [https://www.youtube.com/watch?v=iHr2qFEquJQ Месца бою пасля падзей] }} У ноч з [[21 мая|21]] на [[22 мая]] (прыкладна каля 4 і 6<ref name="Zaxid">{{cite web |url=http://zaxid.net/news/showNews.do?u_volnovasi_na_donechchini_boyoviki_zastrelili_8_silovikiv&u_volnovasi_na_donechchini_startuvala_ato_vbito_chotiroh_silovikiv&objectId=1309171 |title=У Волновасі на Донеччині бойовики застрелили 8 силовиків |date=2014-05-22 |publisher=Zaxid.net |accessdate=2014-06-02}}</ref> гадзінамі раніцы) на лагер 51-й асобнай механізаванай брыгады УСУ, які знаходзіўся паміж пасёлкамі {{нп4|Пасёлак Ольгінка|Ольгінка|uk|Ольгинка}} і Уладзіміраўка непадалёк ад рэгіянальнага ландшафтнага парка {{нп4|Вялікаанадольскі лес|Вялікаанадольскі лес|uk|Великоанадольський ліс}}, напалі ўзброеныя прыхільнікі [[ДНР]]<ref name="УП">{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/05/22/7026074/ |title=Поблизу Волновахи пройшли бої, загинули 8 українських військових - ЗМІ |date=2014-05-22 |publisher=Українська правда |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Відавочцы паведамлялі, што баевікі прыбылі на 2 джыпах і 2 інкасатарскіх аўтамабілях<ref name="УП"/><ref>{{cite web |url=http://www.ostro.org/general/society/news/445176/ |title=Боевики ДНР расстреляли украинских солдат под Волновахой |date=2014-05-22 |publisher=ОстроВ |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> (імаверна «{{нп4|ПрыватБанк|ПрыватБанку|uk|ПриватБанк}}»<ref>{{cite web |url=http://www.newsru.ua/ukraine/22may2014/voennye.html |title=Терористи на Донеччині підірвали машину українських військових, загинуло 9 силовиків - Міноборони |date=2014-05-22 |publisher=Newsru.ua |accessdate=2014-06-02}}</ref>). Паводле іншых дадзеных яны прыбылі на трох аўтамабілях<ref>{{cite web |url=http://news.liga.net/news/politics/1849668-rossiyan_strelyavshikh_pod_volnovakhoy_budut_sudit_za_terakt.htm |title=Россиян, стрелявших под Волновахой, будут судить за теракт - СБУ |date=2014-05-23 |publisher=Ліга.НОВОСТИ |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> або на дзвюх браніраваных інкасатарскіх машынах<ref>{{cite web |url=http://ua.112.ua/golovni-novyni/chorniy-chetver-ukrayinskoyi-armiyi-pid-volnovahoyu-zaginuli-16-viyskovih-65860.html |title="Чорний четвер" української армії: під Волновахою загинули 16 військових |date=2014-05-22 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>, якія ўкраінскія вайскоўцы, імаверна, прапусцілі праз блокпост, пасля чаго былі расстраляны ва ўпор<ref name="ВВС">{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/ukrainian/politics/2014/05/140522_vollnovaha_fight_ko.shtml |title=У бою на Донбасі загинули щонайменше 16 військових |date=2014-05-22 |publisher=BBC Україна |accessdate=2014-06-02}}</ref>, а параненыя дабіты<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/920896-vbivstvo-viyskovih-pid-volnovahoyu-bulo-pokazovim-ochevidets.html |title=Вбивство військових під Волновахою було показовим - очевидець |date=2014-05-23 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Баевікі вялі масіраваны агонь са [[Агнястрэльная зброя|стралковай зброі]], {{нп4|Ручны процітанкавы гранатамёт|процітанкавых гранатамётаў|ru|Ручной противотанковый гранатомёт}}, [[кулямёт]]аў, [[мінамёт]]аў, {{нп4|Пераносны зенітны ракетны комплекс|ПЗРК|ru|Переносной зенитный ракетный комплекс}} і кідалі ручныя гранаты па лагеры сіл АТА; падчас нападу адзін са снарадаў трапіў у баявую машыну, у выніку чаго здэтанаваў боекамплект<ref>{{cite web |url=http://ua.korrespondent.net/ukraine/politics/3366863-minoborony-povidomylo-podrobytsi-sutychok-bilia-volnovakhy-i-rubizhnoho |title=Міноборони повідомило подробиці сутичок біля Волновахи і Рубіжного |date=2014-05-22 |publisher=Корреспондент.net |accessdate=2014-06-02}}</ref><ref name="ТСН">{{cite web |url=http://tsn.ua/ukrayina/viyskovi-rozpovili-yak-vinosili-tovarishiv-po-sluzhbi-z-polya-boyu-pid-volnovahoyu-350964.html |title=Військові розповіли, як виносили товаришів по службі з поля бою під Волновахою |date=2014-05-22 |publisher=ТСН |accessdate=2014-06-02}}</ref>. На месца бою быў накіраваны санітарны транспарт для аказання медыцынскай дапамогі параненым і іх [[Эвакуацыя|эвакуацыі]] ў медыцынскія ўстановы<ref>{{cite web |url=http://portal.lviv.ua/news/2014/05/22/120600.html |title=Уночі терористи атакували блокпост і колону техніки біля Волновахи: є загиблі та поранені |date=2014-05-22 |publisher=Коментарі |accessdate=2014-06-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715004727/http://portal.lviv.ua/news/2014/05/22/120600.html |archivedate=15 ліпеня 2014 |deadurl=yes }}</ref>. Паводле сведчанняў уцалелых удзельнікаў бою, сепаратысты напалі на лагер сіл 51-й асобнай механізаванай брыгады ноччу. Сцвярджаецца, што падчас бою ўкраінскія вайскоўцы не стралялі на паражэнне, бо ва [[Украіна|Украіне]] не абвешчана вайна, ажыццяўляліся толькі папераджальныя стрэлы ў паветра і па нагах тых, хто нападаў. Параненых ўкраінскіх вайскоўцаў дабівалі [[снайпер]]ы, якія размясціліся па абодва бакі ад месца бою ў [[лес]]е<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.lutsk.ua/ukr/news/62796/ |title=Поранені на Донеччині волиняни розповіли, як їх розстрілювали |date=2014-05-29 |publisher=Волинська правда |accessdate=2014-06-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140602094937/http://www.pravda.lutsk.ua/ukr/news/62796/ |archivedate=2 чэрвеня 2014 |deadurl=yes }}</ref>. Падмацаванне ў выглядзе верталётаў [[Мі-8]] прыбыло на месца бою ўжо пасля яго завяршэння<ref>{{cite web |url=http://24tv.ua/home/showSingleNews.do?teroristi_napali_na_blokpost_na_donechchini_ye_vbiti_ta_poraneni__dzherelo&objectId=445437 |title=Терористи напали на блокпост на Донеччині. Є вбиті та поранені, — джерело |date=2014-05-22 |publisher=Канал новин 24 |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Таксама ў [[Інтэрнэт|інтэрнэце]] з’явілася відэа, паводле якога ўкраінскія верталётчыкі памылкова абстралялі тэрыторыю, дзе знаходзіліся ўцалелыя байцы 51-х асобнай механізаванай брыгады, прыняўшы іх за баевікоў<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/920887-ukrajinska-aviatsiya-pomilkovo-obstrilyala-rozgromleniy-teroristami-post-viyskovih-pid-volnovahoyu.html |title=Українська авіація помилково обстріляла розгромлений терористами пост військових під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-08}}</ref>. == Аналіз і прычыны == [[Файл:Volnovakha checkpoint attack.png|thumb|250px|Кадр пасля бою]] Паводле паведамлення {{нп4|Міністэрства абароны Украіны|Міністэрства абароны Украіны|uk|Міністерство оборони України}} сепаратысты мелі мэтай прарваць кальцо сіл АТА, аднак украінскім вайскоўцам удалося адбіць атаку і ўтрымаць кантроль над блокпастом<ref>{{cite web |url=http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34923 |title=Військовослужбовці Збройних Сил України не допустили прориву диверсійно-терористичних груп з кільця оточення |date=2014-05-22 |publisher=Міноборони України |accessdate=2014-06-02 |archiveurl=https://archive.today/20140601223800/http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34923 |archivedate=1 чэрвеня 2014 |deadurl=no }}</ref>. Гэтае меркаванне таксама пацвердзілі сакратар [[Савет нацыянальнай бяспекі і абароны Украіны|СНБА]] [[Андрэй Парубій]]<ref>{{cite web |url=http://www.rbc.ua/ukr/news/accidents/separatisty-pytalis-zahvatit-gorod-volnovaha-v-donetskoy-22052014120300 |title=Сепаратисти намагалися захопити місто Волноваха Донецької області, - Парубій |date=2014-05-22 |publisher=РБК Україна |accessdate=2014-06-02}}</ref> і выконваючы абавязкі [[Прэзідэнт Украіны|Прэзідэнта Украіны]] [[Аляксандр Турчынаў]]<ref name="ВВС"/> Паводле інфармацыі, апублікаванай галоўным рэдактарам партала [http://Censor.net.ua Censor.net.ua] Юрыем Бутусавым, колькасць тых, хто напаў на лагер украінскіх вайскоўцаў, магла быць большай за 100 чалавек. Сярод прычын нападу і значных чалавечых страт ваенныя эксперты назвалі нізкі ўзровень баявой і тактычнай падрыхтоўкі, адсутнасць разведкі мясцовасці, адсутнасць належнага тэхнічнага забеспячэння, адсутнасць ўзаемадзеяння з іншымі падраздзяленнямі, якія маглі б прыйсці на дапамогу і адсутнасць баявога ахоўвання<ref name="Цензор"/>. Расійскі ваенны журналіст {{нп4|Аркадзь Аркадзевіч Бабчанка|Аркадзь Бабчанка|ru|Бабченко, Аркадий Аркадьевич}} прычынай знішчэння украінскіх вайскоўцаў назваў некампетэнтнасць дзеянняў камандавання ва ўмовах партызанскай вайны, у прыватнасці рашэнне пра начлег ля дарогі<ref>{{cite web |url=http://www.ostro.org/general/politics/news/445256/ |title=Колонна украинских военных под Волновахой была уничтожена из-за их некомпетентности – военный журналист |date=2014-05-22 |publisher=ОстроВ |accessdate=2014-06-06}}{{ref-ru}}</ref>. Выконваючы абавязкі міністра абароны Украіны Міхаіл Коваль заявіў, што прычынай вялікіх чалавечых страт падчас бою стала недаўкамплектацыя і нізкая баяздольнасць асабістага складу брыгады<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/society/923708-koval-nazvav-prichini-zagibeli-biytsiv-51-ji-brigadi-pid-volnovahoyu.html#ad-image-0 |title=Коваль назвав причини загибелі бійців 51-ї бригади під Волновахою |date=2014-05-30 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-07}}</ref>. Акрамя таго, у інтэрнэце было апублікавана відэа, на якім днём напярэдадні бою ў сваім лагеры ўкраінскія вайскоўцы размаўляюць з мясцовымі жыхарамі-прыхільнікамі ДНР<ref name="Розвідка терористів">{{cite web |url=http://espreso.tv/news/2014/05/22/yak_terorysty_naperedodni_boyu_pid_volnovakhoyu_provodyly_rozvidku |title=Як терористи напередодні бою під Волновахою проводили розвідку |date=2014-05-22 |publisher=Espresso.tv |accessdate=2014-06-08}}</ref>. == Страты == Раніцай [[22 мая]] аб гібелі 8 і раненні 18 украінскіх вайскоўцаў на сваёй старонцы ў [[Facebook]] паведаміў ваенны журналіст {{нп4|Дзмітрый Барысавіч Тымчук|Дзмітрый Тымчук|ru|Тымчук, Дмитрий Борисович}}<ref>{{cite web |url=http://ipress.ua/news/na_donechchyni_tryvaie_aktyvna_faza_ato_sered_ukrainskyh_viyskovyh_8_zagyblyh_65729.html |title=На Донеччині триває активна фаза АТО: серед українських військових 8 загиблих |date=2014-05-22 |publisher=iPress |accessdate=2014-06-02}}</ref>; пазней [[Аляксандр Турчынаў]] заявіў аб 13 загінулых з украінскага боку<ref>{{cite web |url=http://dt.ua/UKRAINE/turchinov-povidomiv-pro-13-zagiblih-silovikiv-u-boyu-bilya-volnovahi-143741_.html |title=Турчинов повідомив про 13 загиблих силовиків у бою біля Волновахи |date=2014-05-22 |publisher=Дзеркало тижня |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Дэпартамент аховы здароўя Данецкай АДА паведаміў аб гібелі 16 і раненні 32 чалавек, прыналежнасць якіх не ўдакладняецца<ref name="ДонОДА"/>. У прэс-службе ДНР паведамілі, што падчас бою загінулі 20 чалавек, 42 атрымалі раненні, аднак кіраўніцтва ДНР не пацвердзіла ўдзелу сваіх людзей у нападзе<ref>{{cite web |url=http://ua.112.ua/suspilstvo/pid-volnovahoyu-v-rezultati-nichnih-boyiv-zaginuli-20-lyudey-ponad-40-poraneni-dnr-65727.html |title=Під Волновахою у результаті нічних боїв загинули 20 людей, понад 40 поранені, - "ДНР" |date=2014-05-22 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714185133/http://ua.112.ua/suspilstvo/pid-volnovahoyu-v-rezultati-nichnih-boyiv-zaginuli-20-lyudey-ponad-40-poraneni-dnr-65727.html |archivedate=14 ліпеня 2014 |deadurl=yes }}</ref>. Намеснік {{нп4|Міністэрства аховы здароўя Украіны|міністра аховы здароўя|uk|Міністерство охорони здоров'я України}} Украіны Руслан Салюцін паведаміў аб смерці 17-га вайскоўца<ref>{{cite web |url=http://www.day.kiev.ua/uk/news/230514-moz-kilkist-zagiblih-pid-volnovahoyu-dosyagla-17 |title=МОЗ: Кількість загиблих під Волновахою досягла 17 |date=2014-05-23 |publisher=День |accessdate=2014-06-02}}</ref>; [[23 мая]] з’явілася інфармацыя пра смерць 18-га ўдзельніка бою<ref name="18 загиблих"/>. Акрамя таго, намеснік міністра заявіў, што 18 параненых вайскоўцаў дастаўлены ў бальніцы [[Харкаў|Харкава]] і [[Днепрапятроўск]]а, астатнія 6 былі шпіталізаваныя ў бальніцы {{нп4|Горад Валнаваха|Валнавахі|be-x-old|Валнаваха}}, яшчэ 6 цяжкапараненых — у бальніцы [[Данецк]]а<ref>{{cite web |url=http://zaxid.net/news/showNews.do?kilkist_zagiblih_pid_volnovahoyu_syagnula_16_cholovik__moz&objectId=1309258 |title=Кількість загиблих під Волновахою сягнула 16 чоловік, - МОЗ |date=2014-05-22 |publisher=Zaxid.net |accessdate=2014-06-02}}</ref>. [[Міністэрства ўнутраных спраў Украіны|Міністр унутраных спраў]] [[Арсен Барысавіч Авакаў|Арсен Авакаў]] паведамляў пра спробы прыхільнікаў ДНР вывезці параненых вайскоўцаў са шпіталя ў Валнавасе<ref>{{cite web |url=http://ua.112.ua/suspilstvo/lyudi-bezlera-namagalisya-vivezti-poranenih-ukrayinskih-soldativ-z-likarni-v-volnovasi-avakov-66568.html |title=Люди Безлера намагалися вивезти поранених українських солдатів з лікарні в Волновасі, - Аваков |date=2014-05-24 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>. Акрамя чалавечых страт сілы АТА страцілі 3 [[БМП]], грузавы аўтамабіль {{нп4|Завод імя Ліхачова|ЗІЛ|ru|Завод имени Лихачёва}}, было таксама расстраляна 2 машыны {{нп4|Хуткая медычная дапамога|хуткай дапамогі|en|Emergency medical services}} і {{нп4|мікрааўтобус|мікрааўтобус|ru|Микроавтобус}}<ref name="ТСН"/>. Паводле паведамлення Ігара Безлера («Беса») падчас нападу загінуў адзін з «апалчэнцаў»<ref name="Подробности"/>. Афіцыйна апублікаваныя імёны 12 загінулых ўкраінскіх вайскоўцаў<ref name="Список">{{cite web |url=http://gazeta.ua/articles/np/_v-internet-viklali-spiski-zagiblih-i-poranenih-pid-volnovahoyu-dokument/559573 |title=В Інтернет виклали списки загиблих і поранених під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Gazeta.ua |accessdate=2014-06-06}}</ref>; у СМІ таксама былі прыведзеныя імёны яшчэ 4 загінулых; імёны іншых застаюцца невядомымі. <center> {| class="wikitable sortable" |- ! Імя<ref name="Список"/> !! {{comment|г/н|год нараджэння}} !! Званне<ref name="Inforesist">{{cite web |url=http://inforesist.org/v-interneti-opublikuvali-spiski-zagiblix-i-poranenix-pid-volnovaxoyu/?lang=uk |title=В Інтернеті опублікували списки загиблих і поранених під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Inforesist |accessdate=2014-06-09 |archiveurl=https://archive.today/20140609113625/http://inforesist.org/v-interneti-opublikuvali-spiski-zagiblix-i-poranenix-pid-volnovaxoyu/?lang=uk |archivedate=9 чэрвеня 2014 |deadurl=yes }}</ref> !! Функцыя<ref name="Inforesist"/> |- | Палінкевіч Леанід Аляксандравіч || 1984 || [[Маёр]] || Камандзір батальёна |- | Аўчарук Уладзімір Барысавіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || [[Малодшы лейтэнант]] || Камандзір узводу |- | Артымук Аляксандр Іванавіч || 1977 || [[Старшы сяржант]] || Камандзір аддзялення |- | Ёўзік Дзмітрый Васілевіч || 1983 || [[Малодшы сяржант]] || Намеснік камандзіра баявой машыны, наводчык-аператар |- | Бандарук Мікола Пятровіч || 1991 || [[Салдат]] || Наводчык |- | Грыцук Міхаіл Міхайлавіч || 1984 || Салдат || Разведчык |- | Зарадзюк Уладзімір Уладзіміравіч || 1991 || Салдат || Кулямётчык |- | Лішчук Віталь Леанідавіч<ref name="Вісник"/> || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || ''няма інфармацыі'' |- | Марыніч Віталь Пятровіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || Разведчык |- | Махнавец Віталь Іванавіч<ref name="Вісник">{{cite web |url=http://visnyk.lutsk.ua/news/actual/spysok-zagyblykh-i-poranenykh-volynyan-u-boyu-pid-volnovakhoyu/ |title=Список загиблих і поранених волинян у бою під Волновахою |date=2014-05-22 |publisher=Вісник |accessdate=2014-06-09}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.volynpost.com/news/33527-foto-zagyblyh-pid-volnovahoyu-volynian |title=Фото загиблих під Волновахою волинян |date=2014-05-26 |publisher=ВолиньPost |accessdate=2014-06-09}}</ref> || 1981 || Салдат || ''няма інфармацыі'' |- | Нячыпарук Андрэй Дзмітрыевіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || Вадзіцель-санітар |- | Азеранчук Леанід Віктаравіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || Разведчык |- | Папоў Павел Уладзіміравіч || 1991 || Салдат || Стралок, памочнік гранатамётчыка |- | Пракапчук Уладзімір Іванавіч || 1991 || Салдат || Механік-вадзіцель |- | Шкрыбляк Дзмітрый<ref>{{cite web |url=http://vikna.if.ua/news/category/if/2014/05/26/18329/view |title=Під Волновахою загинув 21-річний Дмитро Шкрібляк зі Снятинщини. Похорон — завтра |date=2014-05-26 |publisher=Вікна.if.ua |accessdate=2014-06-09}}</ref> || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || ''няма інфармацыі'' |- | Кузьмін Любамір<ref>{{cite web |url=http://zaxid.net/news/showNews.do?soldata_yakiy_zaginuv_pid_volnovahoyu_pohovayut_u_slavskomu&objectId=1309589 |title=Солдата, який загинув під Волновахою, поховають у Славському |date=2014-05-26 |publisher=Zaxid.net |accessdate=2014-06-09}}</ref> || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || ''няма інфармацыі'' || Вадзіцель |} </center> == Арганізацыя == {{ external media ||align=right| | video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=z9sVlYtNSaY Выведка мясцовымі да бою] | video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=78HyygoW1oo Каментарыі пасля бою] }} За дзень да нападу на лагер 51-й асобнай механізаванай брыгады мясцовыя прыхільнікі ДНР правялі пэўныя разведвальныя мерапрыемствы, размаўляючы з украінскімі вайскоўцамі, якія адпачывалі ўздоўж трасы<ref name="Розвідка терористів"/>. Адзін з лідараў сепаратыстаў {{нп4|Павел Юр'евіч Губараў|Павел Губараў|ru|Губарев, Павел Юрьевич}} адмовіў датычнасць да нападу на лагер сіл АТА «апалчэнцаў», абвінаваціўшы ў правакацыі «[[Правы сектар]]», аднак пазней на сайце брытанскай газеты «{{нп4|Daily Mail||en|Daily Mail}}» з’явілася відэа, на якім адказнасць за знішчэнне украінскіх вайскоўцаў узяў на сябе чалавек у балаклаве, які назваўся «Бесам» ([[Ігар Мікалаевіч Безлер|Ігар Безлер]])<ref>{{cite web |url=http://www.dailymail.co.uk/video/news/video-1096263/Pro-Russian-militants-storm-checkpoint-kill-11.html |title=Pro-Russian militants storm checkpoint and kill at least 11 |date=2014-05-22 |publisher=Daily Mail |accessdate=2014-06-07}}{{ref-en}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/05/23/7026188/ |title=Підполковник ГРУ взяв відповідальність за бійню під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Українська правда |accessdate=2014-06-02}}</ref>: {{Цытата|Мы знішчылі блокпост украінскай арміі, які знаходзіўся на землях [[Данецкая Народная Рэспубліка|Данецкай Народнай Рэспублікі]].{{oq|ru|Мы уничтожили блокпост украинской армии, находящийся на землях Донецкой Народной Республики<ref name="Подробности"/>.}}}} У [[Інтэрнэт|інтэрнэце]] была распаўсюджана інфармацыя, што арганізацыяй нападу на ўкраінскіх вайскоўцаў займаўся жыхар мястэчка Ольгінка Дзмітрый Бударын, якога вінавацяць у [[Наркагандаль|гандлі наркотыкамі]]<ref>{{cite web |url=http://inforesist.org/identifikovano-lyudinu-yakij-napraviv-teroristiv-na-ukra%D1%97nskix-soldativ-pid-volnovaxoyu-foto/?lang=uk |title=Ідентифіковано людину, який направив терористів на українських солдатів під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Inforesist |accessdate=2014-06-08 |archiveurl=https://archive.today/20140608141422/http://inforesist.org/the-person-who-disclosed-positions-of-the-ukrainian-soldiers-near-volnovaha-to-terrorist-has-been-identified-photo/?lang=en |archivedate=8 чэрвеня 2014 |deadurl=no }}</ref>; пазней Дзмітрый Бударын адмаўляў сваё дачыненне да арганізацыі нападу<ref>{{cite web |url=http://uapress.info/uk/news/show/25639 |title=Бударін заперечує свою причетність до вбивства військових у Волноваському районі |date=2014-05-23 |publisher=Преса України |accessdate=2014-06-08}}</ref>. Тэлеканал «Расія-1» датычнымі да расстрэлу ўкраінскіх вайскоўцаў назваў байцоў спецбатальёна «Данбас», адзначыўшы таксама, што сярод тых, хто прыехаў на інкасатарскіх аўтамабілях, былі і байцы спецбатальёна «Дняпро»<ref>{{cite web |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25396243.html |title=ДЕЗА ДНЯ, 23 травня. ЗМІ Росії: «Під Волновахою українці розстріляли своїх» |date=2014-05-23 |publisher=Радіо Свобода |accessdate=2014-06-07}}</ref>. Лідар ваеннага крыла ДНР [[Ігар Стралкоў]] пацвердзіў расстрэл баевікамі ўкраінскіх вайскоўцаў пад Валнавахай<ref>[http://www.kp.ru/daily/26235.5/3117890/ Игорь Стрелков — «Комсомольской правде»: «Меня приказано уничтожить во что бы то ни стало»]{{ref-ru}}</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=5J6CA2usc9Y ИГОРЬ СТРЕЛКОВ — ВОЛНОВАХА НАША РАБОТА]{{ref-ru}}</ref>. == Рэакцыя == Старшыня [[Служба бяспекі Украіны|Службы бяспекі Украіны]] [[Валянцін Аляксандравіч Налівайчанка|Валянцін Налівайчанка]] назваў напад на вайскоўцаў [[тэрарыстычны акт|тэрарыстычным актам]]<ref>{{cite web |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25395732.html |title=Наливайченко: події під Волновахою – це теракт |date=2014-05-23 |publisher=Радіо Свобода |accessdate=2014-06-02}}</ref>: {{Цытата|Расстрэл нашых вайскоўцаў, які адбыўся каля Валнавахі, гэта тэрарыстычны акт, гэта цынічны расстрэл украінскіх вайскоўцаў, якія знаходзіліся на сваёй зямлі, адпаведна дзейнічалі з мясцовым насельніцтвам. {{oq|uk|Розстріл наших військових, який стався поблизу Волновахи, це є терористичний акт, це є зухвалий розстріл українських військових, які перебували на своїй землі, відповідно діяли з місцевим населенням.}}}} Сваю занепакоенасць у сувязі з падзеямі ў Валнавасе выказаў [[Генеральны сакратар ААН]] [[Пан Гі Мун]], заклікаўшы бакі канфлікту засяродзіць увагу на забеспячэнні правядзення прэзідэнцкіх выбараў у мірнай і чэснай атмасферы<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/news/2014/05/23/hensekretar_oon_stryvozhenyy_cherez_terakt_na_donbasi |title=Генсекретар ООН стривожений через теракт на Донбасі |date=2014-05-23 |publisher=Espreso.tv |accessdate=2014-06-02}}</ref>. == Памяць == У сувязі з гібеллю ваеннаслужачых [[23 мая|23]] і [[24 мая]] ў [[Валынская вобласць|Валынскай вобласці]] і 23, 24 і [[25 мая]] ў [[Ровенская вобласць|Ровенскай вобласці]] аб’яўлена жалоба<ref>{{cite web |url=http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34949 |title=У Волинській та Рівненській областях оголошено Дні жалоби |date=2014-05-23 |publisher=Міноборони України |accessdate=2014-06-02 |archiveurl=https://archive.today/20140601223741/http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34949 |archivedate=1 чэрвеня 2014 |deadurl=no }}</ref>. [[26 мая]] пры ўдзеле некалькіх тысяч вайскоўцаў і цывільных асоб адбылася цырымонія развітання з загінулымі ў баі на Тучынскім палігоне ў [[Горад Роўна|Роўне]], куды целы 17 вайскоўцаў былі дастаўлены 2 ваенна-транспартнымі самалётамі<ref>{{cite web |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25399313.html |title=Під Рівним попрощалися з військовими, загиблими під Волновахою |date=2014-05-26 |publisher=Радіо Свободи |accessdate=2014-06-02}}</ref>. 27 мая на {{нп4|Тэатральная плошча, Луцк|Тэатральнай плошчы|ru|Театральная площадь (Луцк)}} [[Горад Луцк|Луцка]] пры ўдзеле 3 тысяч мясцовых жыхароў адбылася грамадская паніхіда па 4 загінулых лучанах: Дзмітрыю Ёўзіку, Уладзіміру Зарадзюку, Віталю Махноўцу і Уладзіміру Пракапчуку<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/society/922624-u-lutsku-blizko-3-tisyach-lyudey-priyshli-poproschatisya-z-viyskovimi-ubitimi-pid-volnovahoyu.html |title=У Луцьку близько 3 тисяч людей прийшли попрощатися з військовими, убитими під Волновахою |date=2014-05-27 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-02}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/ukrainian/entertainment/2014/05/140526_volyn_mourning_dt.shtml |title=На Волині прощаються з загиблими під Волновахою |date=2014-05-27 |publisher=BBC Україна |accessdate=2014-06-06}}</ref>. [[31 мая]], на дзявяты дзень пасля бою, на яго месцы мясцовыя актывісты правялі жалобную цырымонію; яны таксама паведамілі, што плануюць правесці падобныя мерапрыемствы на саракавы дзень і гадавіну гібелі ўкраінскіх вайскоўцаў. Паведамлялася аб выдзяленні сродкаў мясцовымі мецэнатамі на ўстаноўку [[помнік]]а ў памяць аб загінулых украінскіх вайскоўцах<ref>{{cite web |url=http://www.0629.com.ua/news/546406 |title=Местные жители установят памятник на месте гибели солдат ВС под Волновахой |date=2014-05-31 |publisher=0629.com.ua |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref>. == Спасылкі == {{ external media ||align=right| | image1 = [http://news.bigmir.net/ukraine/818324-Boj-pod-Volnovahoj--spisok-12-pogibshih--sredi-kotoryh-kombat Фота адразу пасля бою] }} * [https://archive.is/20140706072206/inforesist.org/uk/v-interneti-opublikuvali-spiski-zagiblix-i-poranenix-pid-volnovaxoyu/ Поўны спіс загінулых] === Тапаграфічныя карты === * {{Карта|L-37-15}} * {{Карта|L-37-16}} == Заўвагі == {{reflist|2}} {{Еўрамайдан}} [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны]] [[Катэгорыя:Данецкая Народная Рэспубліка]] [[Катэгорыя:Вайна на ўсходзе Украіны]] [[Катэгорыя:Падзеі 22 мая]] [[Катэгорыя:Май 2014 года]] kf4427j8dain4or2xpctn1iwpxu9xzc 4164616 4164614 2022-07-25T12:51:14Z Ellis Novak 30436 /* Аналіз і прычыны */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бой пад Валнавахай |частка = [[Прарасійскія выступленні ва Украіне, 2014|Прарасійскія выступленні ва Украіне]] |выява = Валнаваха і раён.jpg |памер = |загаловак = Карта раёна |дата = [[22 мая]] [[2014]] |месца = [[Файл:Flag of Donetsk Oblast.svg|20px]] [[Данецкая вобласць]], каля [[Горад Валнаваха|Валнавахі]] |прычына = |casus belli = |вынік = разгром батальёна 51-й асобнай механізаванай брыгады УСУ |змены = |праціўнік1 = {{Сцяг|Украіна}} 51 АМБ УСУ |праціўнік2 = {{Сцяг|ДНР}} [[Данецкая Народная Рэспубліка|ДНР]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Украіны}} Леанід Палінкевіч † |камандзір2 = {{Сцяг|ДНР}} [[Ігар Мікалаевіч Безлер|Ігар Безлер]] |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = 52<ref>{{cite web |url=https://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-servicement-killed-in-firefight-as-luhansk-peoples-republic-declares-martial-law-live-updates-348854.html |title=Health Ministry reports 16 Ukrainian soldiers killed in Donetsk Oblast; Luhansk Oblast declares martial law |date=2014-05-22 |publisher=KyivPost |accessdate=2014-06-08}}{{ref-en}}</ref> |сілы2 = каля 100<ref name="Цензор">{{cite web |url=http://censor.net.ua/resonance/286478/tragediya_v_volnovahe_voyina_ne_piknik_na_obochine |title=Трагедия в Волновахе: война - не пикник на обочине |date=2014-05-22 |publisher=Цензор.нет |accessdate=2014-06-06}}{{ref-ru}}</ref> |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = '''Загінулыя:''' 18<ref name="18 загиблих">{{cite web |url=http://ua.112.ua/politika/kilkist-zagiblih-u-boyu-pid-volnovahoyu-zrosla-do-18-lyudey-66081.html |title=Кількість загиблих у бою під Волновахою зросла до 18 людей |date=2014-05-23 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714185129/http://ua.112.ua/politika/kilkist-zagiblih-u-boyu-pid-volnovahoyu-zrosla-do-18-lyudey-66081.html |archivedate=14 ліпеня 2014 |deadurl=yes }}</ref><br/>'''Транспарт:''' 3 БМП,<br/> грузавы аўтамабіль,<br/> 2 машыны хуткай дапамогі,<br/> мікрааўтобус |страты2 = '''Загінулыя:''' 1 {{comment|(?)|магчыма}}<ref name="Подробности">{{cite web |url=http://podrobnosti.ua/accidents/2014/05/23/977292.html |title=Подполковник ГРУ Игорь Безлер взял ответственность за бой под Волновахой |date=2014-05-23 |publisher=Подробности |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = '''Параненыя:''' 32 (з абодвух бакоў)<ref name="ДонОДА">{{cite web |url=http://donpress.com/news/22-05-2014-v-utrennem-boyu-pod-volnovahoy-pogibli-16-chelovek |title=В утреннем бою под Волновахой погибли 16 человек |date=2014-05-22 |publisher=Донецька ОДА |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> |Commons = }} '''Бой пад Валнавахай''' — напад [[Прарасійскія выступленні ва Украіне (2014)|прарасійскіх сепаратыстаў]] на сілы [[Узброены канфлікт на ўсходзе Украіны, 2014|антытэрарыстычнай аперацыі]] блізу {{нп4|горад Валнаваха|горада Валнаваха|be-x-old|Валнаваха}} [[Данецкая вобласць|Данецкай вобласці]] [[Украіна|Украіны]], які адбыўся прыкладна а 4:30 раніцы 22 мая 2014<ref>{{cite web |url=http://www.unian.net/politics/921298-rasprava-pod-volnovahoy-bey-slabyih.html |title=Расправа под Волновахой: бей слабых |date=2014-05-23 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref>. У выніку нападу загінулі 18 вайскоўцаў 51-й асобнай механізаванай брыгады [[Узброеныя сілы Украіны|Узброеных сіл Украіны]], 1 чалавек з ліку нападнікаў<ref name="Подробности"/>. Страты ў баі пад Валнавахай сталі найбуйнейшымі ад пачатку [[Антытэрарыстычная аперацыя на ўсходзе Украіны|АТА]]<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/920780-naybilshi-vtrati-pid-chas-ato-v-boyah-pid-volnovahoyu-zaginuli-16-viyskovih.html#ad-image-0 |title=Найбільші втрати під час АТО: в боях під Волновахою загинули 16 військових |date=2014-05-22 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-07}}</ref> і найбуйнейшымі на той момант у сучаснай гісторыі ўкраінскай арміі<ref>{{cite web |url=http://vesti.ua/donbass/53092-ukrainskaja-armija-ponesla-samye-bolshie-poteri-v-svoej-istorii |title=Украинская армия понесла самые большие потери в своей истории |date=2014-05-23 |publisher=Вести |accessdate=2014-06-08}}{{ref-ru}}</ref>. Пракуратура Паўднёвага рэгіёна па наглядзе за законамі ў ваеннай сферы распачала крымінальную справу па частцы 3 артыкула 258 ([[тэрарыстычны акт]], які прывёў да гібелі людзей) і па частцы 2 артыкула 425 (службовая халатнасць) [[Крымінальны кодэкс Украіны|Крымінальнага кодэкса Украіны]]<ref>{{cite web |url=http://www.ostro.org/general/society/news/445186/ |title="Теракт и халатность". Прокуратура начала расследование по факту нападения боевиков на украинских солдат под Волновахой |date=2014-05-22 |publisher=ОстроВ |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref>. [[29 мая]] выконваючы абавязкі міністра абароны Украіны {{нп4|Міхаіл Уладзіміравіч Коваль|Міхаіл Коваль|uk|Коваль Михайло Володимирович}} заявіў, што 51-я асобная механізаваная брыгада Узброеных сіл Украіны пасля бою была выведзена з зоны АТА<ref>{{cite web |url=http://tvi.ua/new/2014/05/29/voyakiv_yaki_vyzhyly_pid_volnovakhoyu_vyvely_z_ato |title=Вояків, які вижили під Волновахою, вивели з АТО |date=2014-05-29 |publisher=ТВi |accessdate=2014-06-07 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>, аднак [[10 чэрвеня]] стала вядома, што байцы брыгады былі вернуты ў раён баявых дзеянняў<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/927288-viyskovi-rozstrilyanoji-pid-volnovahoyu-brigadi-povernulisya-v-zonu-ato.html |title=Військові розстріляної під Волновахою бригади повернулися в зону АТО |date=2014-06-10 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-10}}</ref>. == Бой == {{ external media ||align=right| | video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=jFGbaKKfzf4 Авіяпадтрымка сіл АТА] | video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=z8UpDYzyfVQ Памылковы абстрэл уцалелых байцоў украінскай авіяцыяй] | video3 = [https://www.youtube.com/watch?v=iHr2qFEquJQ Месца бою пасля падзей] }} У ноч з [[21 мая|21]] на [[22 мая]] (прыкладна каля 4 і 6<ref name="Zaxid">{{cite web |url=http://zaxid.net/news/showNews.do?u_volnovasi_na_donechchini_boyoviki_zastrelili_8_silovikiv&u_volnovasi_na_donechchini_startuvala_ato_vbito_chotiroh_silovikiv&objectId=1309171 |title=У Волновасі на Донеччині бойовики застрелили 8 силовиків |date=2014-05-22 |publisher=Zaxid.net |accessdate=2014-06-02}}</ref> гадзінамі раніцы) на лагер 51-й асобнай механізаванай брыгады УСУ, які знаходзіўся паміж пасёлкамі {{нп4|Пасёлак Ольгінка|Ольгінка|uk|Ольгинка}} і Уладзіміраўка непадалёк ад рэгіянальнага ландшафтнага парка {{нп4|Вялікаанадольскі лес|Вялікаанадольскі лес|uk|Великоанадольський ліс}}, напалі ўзброеныя прыхільнікі [[ДНР]]<ref name="УП">{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/05/22/7026074/ |title=Поблизу Волновахи пройшли бої, загинули 8 українських військових - ЗМІ |date=2014-05-22 |publisher=Українська правда |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Відавочцы паведамлялі, што баевікі прыбылі на 2 джыпах і 2 інкасатарскіх аўтамабілях<ref name="УП"/><ref>{{cite web |url=http://www.ostro.org/general/society/news/445176/ |title=Боевики ДНР расстреляли украинских солдат под Волновахой |date=2014-05-22 |publisher=ОстроВ |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> (імаверна «{{нп4|ПрыватБанк|ПрыватБанку|uk|ПриватБанк}}»<ref>{{cite web |url=http://www.newsru.ua/ukraine/22may2014/voennye.html |title=Терористи на Донеччині підірвали машину українських військових, загинуло 9 силовиків - Міноборони |date=2014-05-22 |publisher=Newsru.ua |accessdate=2014-06-02}}</ref>). Паводле іншых дадзеных яны прыбылі на трох аўтамабілях<ref>{{cite web |url=http://news.liga.net/news/politics/1849668-rossiyan_strelyavshikh_pod_volnovakhoy_budut_sudit_za_terakt.htm |title=Россиян, стрелявших под Волновахой, будут судить за теракт - СБУ |date=2014-05-23 |publisher=Ліга.НОВОСТИ |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> або на дзвюх браніраваных інкасатарскіх машынах<ref>{{cite web |url=http://ua.112.ua/golovni-novyni/chorniy-chetver-ukrayinskoyi-armiyi-pid-volnovahoyu-zaginuli-16-viyskovih-65860.html |title="Чорний четвер" української армії: під Волновахою загинули 16 військових |date=2014-05-22 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>, якія ўкраінскія вайскоўцы, імаверна, прапусцілі праз блокпост, пасля чаго былі расстраляны ва ўпор<ref name="ВВС">{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/ukrainian/politics/2014/05/140522_vollnovaha_fight_ko.shtml |title=У бою на Донбасі загинули щонайменше 16 військових |date=2014-05-22 |publisher=BBC Україна |accessdate=2014-06-02}}</ref>, а параненыя дабіты<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/920896-vbivstvo-viyskovih-pid-volnovahoyu-bulo-pokazovim-ochevidets.html |title=Вбивство військових під Волновахою було показовим - очевидець |date=2014-05-23 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Баевікі вялі масіраваны агонь са [[Агнястрэльная зброя|стралковай зброі]], {{нп4|Ручны процітанкавы гранатамёт|процітанкавых гранатамётаў|ru|Ручной противотанковый гранатомёт}}, [[кулямёт]]аў, [[мінамёт]]аў, {{нп4|Пераносны зенітны ракетны комплекс|ПЗРК|ru|Переносной зенитный ракетный комплекс}} і кідалі ручныя гранаты па лагеры сіл АТА; падчас нападу адзін са снарадаў трапіў у баявую машыну, у выніку чаго здэтанаваў боекамплект<ref>{{cite web |url=http://ua.korrespondent.net/ukraine/politics/3366863-minoborony-povidomylo-podrobytsi-sutychok-bilia-volnovakhy-i-rubizhnoho |title=Міноборони повідомило подробиці сутичок біля Волновахи і Рубіжного |date=2014-05-22 |publisher=Корреспондент.net |accessdate=2014-06-02}}</ref><ref name="ТСН">{{cite web |url=http://tsn.ua/ukrayina/viyskovi-rozpovili-yak-vinosili-tovarishiv-po-sluzhbi-z-polya-boyu-pid-volnovahoyu-350964.html |title=Військові розповіли, як виносили товаришів по службі з поля бою під Волновахою |date=2014-05-22 |publisher=ТСН |accessdate=2014-06-02}}</ref>. На месца бою быў накіраваны санітарны транспарт для аказання медыцынскай дапамогі параненым і іх [[Эвакуацыя|эвакуацыі]] ў медыцынскія ўстановы<ref>{{cite web |url=http://portal.lviv.ua/news/2014/05/22/120600.html |title=Уночі терористи атакували блокпост і колону техніки біля Волновахи: є загиблі та поранені |date=2014-05-22 |publisher=Коментарі |accessdate=2014-06-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715004727/http://portal.lviv.ua/news/2014/05/22/120600.html |archivedate=15 ліпеня 2014 |deadurl=yes }}</ref>. Паводле сведчанняў уцалелых удзельнікаў бою, сепаратысты напалі на лагер сіл 51-й асобнай механізаванай брыгады ноччу. Сцвярджаецца, што падчас бою ўкраінскія вайскоўцы не стралялі на паражэнне, бо ва [[Украіна|Украіне]] не абвешчана вайна, ажыццяўляліся толькі папераджальныя стрэлы ў паветра і па нагах тых, хто нападаў. Параненых ўкраінскіх вайскоўцаў дабівалі [[снайпер]]ы, якія размясціліся па абодва бакі ад месца бою ў [[лес]]е<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.lutsk.ua/ukr/news/62796/ |title=Поранені на Донеччині волиняни розповіли, як їх розстрілювали |date=2014-05-29 |publisher=Волинська правда |accessdate=2014-06-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140602094937/http://www.pravda.lutsk.ua/ukr/news/62796/ |archivedate=2 чэрвеня 2014 |deadurl=yes }}</ref>. Падмацаванне ў выглядзе верталётаў [[Мі-8]] прыбыло на месца бою ўжо пасля яго завяршэння<ref>{{cite web |url=http://24tv.ua/home/showSingleNews.do?teroristi_napali_na_blokpost_na_donechchini_ye_vbiti_ta_poraneni__dzherelo&objectId=445437 |title=Терористи напали на блокпост на Донеччині. Є вбиті та поранені, — джерело |date=2014-05-22 |publisher=Канал новин 24 |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Таксама ў [[Інтэрнэт|інтэрнэце]] з’явілася відэа, паводле якога ўкраінскія верталётчыкі памылкова абстралялі тэрыторыю, дзе знаходзіліся ўцалелыя байцы 51-х асобнай механізаванай брыгады, прыняўшы іх за баевікоў<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/920887-ukrajinska-aviatsiya-pomilkovo-obstrilyala-rozgromleniy-teroristami-post-viyskovih-pid-volnovahoyu.html |title=Українська авіація помилково обстріляла розгромлений терористами пост військових під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-08}}</ref>. == Аналіз і прычыны == [[Файл:Volnovakha checkpoint attack.png|thumb|250px|Кадр пасля бою]] Паводле паведамлення [[Міністэрства абароны Украіны]] сепаратысты мелі мэтай прарваць кальцо сіл АТА, аднак украінскім вайскоўцам удалося адбіць атаку і ўтрымаць кантроль над блокпастом<ref>{{cite web |url=http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34923 |title=Військовослужбовці Збройних Сил України не допустили прориву диверсійно-терористичних груп з кільця оточення |date=2014-05-22 |publisher=Міноборони України |accessdate=2014-06-02 |archiveurl=https://archive.today/20140601223800/http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34923 |archivedate=1 чэрвеня 2014 |deadurl=no }}</ref>. Гэтае меркаванне таксама пацвердзілі сакратар [[Савет нацыянальнай бяспекі і абароны Украіны|СНБА]] [[Андрэй Парубій]]<ref>{{cite web |url=http://www.rbc.ua/ukr/news/accidents/separatisty-pytalis-zahvatit-gorod-volnovaha-v-donetskoy-22052014120300 |title=Сепаратисти намагалися захопити місто Волноваха Донецької області, - Парубій |date=2014-05-22 |publisher=РБК Україна |accessdate=2014-06-02}}</ref> і выконваючы абавязкі [[Прэзідэнт Украіны|Прэзідэнта Украіны]] [[Аляксандр Турчынаў]]<ref name="ВВС"/> Паводле інфармацыі, апублікаванай галоўным рэдактарам партала [http://Censor.net.ua Censor.net.ua] Юрыем Бутусавым, колькасць тых, хто напаў на лагер украінскіх вайскоўцаў, магла быць большай за 100 чалавек. Сярод прычын нападу і значных чалавечых страт ваенныя эксперты назвалі нізкі ўзровень баявой і тактычнай падрыхтоўкі, адсутнасць разведкі мясцовасці, адсутнасць належнага тэхнічнага забеспячэння, адсутнасць ўзаемадзеяння з іншымі падраздзяленнямі, якія маглі б прыйсці на дапамогу і адсутнасць баявога ахоўвання<ref name="Цензор"/>. Расійскі ваенны журналіст {{нп4|Аркадзь Аркадзевіч Бабчанка|Аркадзь Бабчанка|ru|Бабченко, Аркадий Аркадьевич}} прычынай знішчэння украінскіх вайскоўцаў назваў некампетэнтнасць дзеянняў камандавання ва ўмовах партызанскай вайны, у прыватнасці рашэнне пра начлег ля дарогі<ref>{{cite web |url=http://www.ostro.org/general/politics/news/445256/ |title=Колонна украинских военных под Волновахой была уничтожена из-за их некомпетентности – военный журналист |date=2014-05-22 |publisher=ОстроВ |accessdate=2014-06-06}}{{ref-ru}}</ref>. Выконваючы абавязкі міністра абароны Украіны Міхаіл Коваль заявіў, што прычынай вялікіх чалавечых страт падчас бою стала недаўкамплектацыя і нізкая баяздольнасць асабістага складу брыгады<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/society/923708-koval-nazvav-prichini-zagibeli-biytsiv-51-ji-brigadi-pid-volnovahoyu.html#ad-image-0 |title=Коваль назвав причини загибелі бійців 51-ї бригади під Волновахою |date=2014-05-30 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-07}}</ref>. Акрамя таго, у інтэрнэце было апублікавана відэа, на якім днём напярэдадні бою ў сваім лагеры ўкраінскія вайскоўцы размаўляюць з мясцовымі жыхарамі-прыхільнікамі ДНР<ref name="Розвідка терористів">{{cite web |url=http://espreso.tv/news/2014/05/22/yak_terorysty_naperedodni_boyu_pid_volnovakhoyu_provodyly_rozvidku |title=Як терористи напередодні бою під Волновахою проводили розвідку |date=2014-05-22 |publisher=Espresso.tv |accessdate=2014-06-08}}</ref>. == Страты == Раніцай [[22 мая]] аб гібелі 8 і раненні 18 украінскіх вайскоўцаў на сваёй старонцы ў [[Facebook]] паведаміў ваенны журналіст {{нп4|Дзмітрый Барысавіч Тымчук|Дзмітрый Тымчук|ru|Тымчук, Дмитрий Борисович}}<ref>{{cite web |url=http://ipress.ua/news/na_donechchyni_tryvaie_aktyvna_faza_ato_sered_ukrainskyh_viyskovyh_8_zagyblyh_65729.html |title=На Донеччині триває активна фаза АТО: серед українських військових 8 загиблих |date=2014-05-22 |publisher=iPress |accessdate=2014-06-02}}</ref>; пазней [[Аляксандр Турчынаў]] заявіў аб 13 загінулых з украінскага боку<ref>{{cite web |url=http://dt.ua/UKRAINE/turchinov-povidomiv-pro-13-zagiblih-silovikiv-u-boyu-bilya-volnovahi-143741_.html |title=Турчинов повідомив про 13 загиблих силовиків у бою біля Волновахи |date=2014-05-22 |publisher=Дзеркало тижня |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Дэпартамент аховы здароўя Данецкай АДА паведаміў аб гібелі 16 і раненні 32 чалавек, прыналежнасць якіх не ўдакладняецца<ref name="ДонОДА"/>. У прэс-службе ДНР паведамілі, што падчас бою загінулі 20 чалавек, 42 атрымалі раненні, аднак кіраўніцтва ДНР не пацвердзіла ўдзелу сваіх людзей у нападзе<ref>{{cite web |url=http://ua.112.ua/suspilstvo/pid-volnovahoyu-v-rezultati-nichnih-boyiv-zaginuli-20-lyudey-ponad-40-poraneni-dnr-65727.html |title=Під Волновахою у результаті нічних боїв загинули 20 людей, понад 40 поранені, - "ДНР" |date=2014-05-22 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714185133/http://ua.112.ua/suspilstvo/pid-volnovahoyu-v-rezultati-nichnih-boyiv-zaginuli-20-lyudey-ponad-40-poraneni-dnr-65727.html |archivedate=14 ліпеня 2014 |deadurl=yes }}</ref>. Намеснік {{нп4|Міністэрства аховы здароўя Украіны|міністра аховы здароўя|uk|Міністерство охорони здоров'я України}} Украіны Руслан Салюцін паведаміў аб смерці 17-га вайскоўца<ref>{{cite web |url=http://www.day.kiev.ua/uk/news/230514-moz-kilkist-zagiblih-pid-volnovahoyu-dosyagla-17 |title=МОЗ: Кількість загиблих під Волновахою досягла 17 |date=2014-05-23 |publisher=День |accessdate=2014-06-02}}</ref>; [[23 мая]] з’явілася інфармацыя пра смерць 18-га ўдзельніка бою<ref name="18 загиблих"/>. Акрамя таго, намеснік міністра заявіў, што 18 параненых вайскоўцаў дастаўлены ў бальніцы [[Харкаў|Харкава]] і [[Днепрапятроўск]]а, астатнія 6 былі шпіталізаваныя ў бальніцы {{нп4|Горад Валнаваха|Валнавахі|be-x-old|Валнаваха}}, яшчэ 6 цяжкапараненых — у бальніцы [[Данецк]]а<ref>{{cite web |url=http://zaxid.net/news/showNews.do?kilkist_zagiblih_pid_volnovahoyu_syagnula_16_cholovik__moz&objectId=1309258 |title=Кількість загиблих під Волновахою сягнула 16 чоловік, - МОЗ |date=2014-05-22 |publisher=Zaxid.net |accessdate=2014-06-02}}</ref>. [[Міністэрства ўнутраных спраў Украіны|Міністр унутраных спраў]] [[Арсен Барысавіч Авакаў|Арсен Авакаў]] паведамляў пра спробы прыхільнікаў ДНР вывезці параненых вайскоўцаў са шпіталя ў Валнавасе<ref>{{cite web |url=http://ua.112.ua/suspilstvo/lyudi-bezlera-namagalisya-vivezti-poranenih-ukrayinskih-soldativ-z-likarni-v-volnovasi-avakov-66568.html |title=Люди Безлера намагалися вивезти поранених українських солдатів з лікарні в Волновасі, - Аваков |date=2014-05-24 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>. Акрамя чалавечых страт сілы АТА страцілі 3 [[БМП]], грузавы аўтамабіль {{нп4|Завод імя Ліхачова|ЗІЛ|ru|Завод имени Лихачёва}}, было таксама расстраляна 2 машыны {{нп4|Хуткая медычная дапамога|хуткай дапамогі|en|Emergency medical services}} і {{нп4|мікрааўтобус|мікрааўтобус|ru|Микроавтобус}}<ref name="ТСН"/>. Паводле паведамлення Ігара Безлера («Беса») падчас нападу загінуў адзін з «апалчэнцаў»<ref name="Подробности"/>. Афіцыйна апублікаваныя імёны 12 загінулых ўкраінскіх вайскоўцаў<ref name="Список">{{cite web |url=http://gazeta.ua/articles/np/_v-internet-viklali-spiski-zagiblih-i-poranenih-pid-volnovahoyu-dokument/559573 |title=В Інтернет виклали списки загиблих і поранених під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Gazeta.ua |accessdate=2014-06-06}}</ref>; у СМІ таксама былі прыведзеныя імёны яшчэ 4 загінулых; імёны іншых застаюцца невядомымі. <center> {| class="wikitable sortable" |- ! Імя<ref name="Список"/> !! {{comment|г/н|год нараджэння}} !! Званне<ref name="Inforesist">{{cite web |url=http://inforesist.org/v-interneti-opublikuvali-spiski-zagiblix-i-poranenix-pid-volnovaxoyu/?lang=uk |title=В Інтернеті опублікували списки загиблих і поранених під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Inforesist |accessdate=2014-06-09 |archiveurl=https://archive.today/20140609113625/http://inforesist.org/v-interneti-opublikuvali-spiski-zagiblix-i-poranenix-pid-volnovaxoyu/?lang=uk |archivedate=9 чэрвеня 2014 |deadurl=yes }}</ref> !! Функцыя<ref name="Inforesist"/> |- | Палінкевіч Леанід Аляксандравіч || 1984 || [[Маёр]] || Камандзір батальёна |- | Аўчарук Уладзімір Барысавіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || [[Малодшы лейтэнант]] || Камандзір узводу |- | Артымук Аляксандр Іванавіч || 1977 || [[Старшы сяржант]] || Камандзір аддзялення |- | Ёўзік Дзмітрый Васілевіч || 1983 || [[Малодшы сяржант]] || Намеснік камандзіра баявой машыны, наводчык-аператар |- | Бандарук Мікола Пятровіч || 1991 || [[Салдат]] || Наводчык |- | Грыцук Міхаіл Міхайлавіч || 1984 || Салдат || Разведчык |- | Зарадзюк Уладзімір Уладзіміравіч || 1991 || Салдат || Кулямётчык |- | Лішчук Віталь Леанідавіч<ref name="Вісник"/> || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || ''няма інфармацыі'' |- | Марыніч Віталь Пятровіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || Разведчык |- | Махнавец Віталь Іванавіч<ref name="Вісник">{{cite web |url=http://visnyk.lutsk.ua/news/actual/spysok-zagyblykh-i-poranenykh-volynyan-u-boyu-pid-volnovakhoyu/ |title=Список загиблих і поранених волинян у бою під Волновахою |date=2014-05-22 |publisher=Вісник |accessdate=2014-06-09}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.volynpost.com/news/33527-foto-zagyblyh-pid-volnovahoyu-volynian |title=Фото загиблих під Волновахою волинян |date=2014-05-26 |publisher=ВолиньPost |accessdate=2014-06-09}}</ref> || 1981 || Салдат || ''няма інфармацыі'' |- | Нячыпарук Андрэй Дзмітрыевіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || Вадзіцель-санітар |- | Азеранчук Леанід Віктаравіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || Разведчык |- | Папоў Павел Уладзіміравіч || 1991 || Салдат || Стралок, памочнік гранатамётчыка |- | Пракапчук Уладзімір Іванавіч || 1991 || Салдат || Механік-вадзіцель |- | Шкрыбляк Дзмітрый<ref>{{cite web |url=http://vikna.if.ua/news/category/if/2014/05/26/18329/view |title=Під Волновахою загинув 21-річний Дмитро Шкрібляк зі Снятинщини. Похорон — завтра |date=2014-05-26 |publisher=Вікна.if.ua |accessdate=2014-06-09}}</ref> || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || ''няма інфармацыі'' |- | Кузьмін Любамір<ref>{{cite web |url=http://zaxid.net/news/showNews.do?soldata_yakiy_zaginuv_pid_volnovahoyu_pohovayut_u_slavskomu&objectId=1309589 |title=Солдата, який загинув під Волновахою, поховають у Славському |date=2014-05-26 |publisher=Zaxid.net |accessdate=2014-06-09}}</ref> || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || ''няма інфармацыі'' || Вадзіцель |} </center> == Арганізацыя == {{ external media ||align=right| | video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=z9sVlYtNSaY Выведка мясцовымі да бою] | video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=78HyygoW1oo Каментарыі пасля бою] }} За дзень да нападу на лагер 51-й асобнай механізаванай брыгады мясцовыя прыхільнікі ДНР правялі пэўныя разведвальныя мерапрыемствы, размаўляючы з украінскімі вайскоўцамі, якія адпачывалі ўздоўж трасы<ref name="Розвідка терористів"/>. Адзін з лідараў сепаратыстаў {{нп4|Павел Юр'евіч Губараў|Павел Губараў|ru|Губарев, Павел Юрьевич}} адмовіў датычнасць да нападу на лагер сіл АТА «апалчэнцаў», абвінаваціўшы ў правакацыі «[[Правы сектар]]», аднак пазней на сайце брытанскай газеты «{{нп4|Daily Mail||en|Daily Mail}}» з’явілася відэа, на якім адказнасць за знішчэнне украінскіх вайскоўцаў узяў на сябе чалавек у балаклаве, які назваўся «Бесам» ([[Ігар Мікалаевіч Безлер|Ігар Безлер]])<ref>{{cite web |url=http://www.dailymail.co.uk/video/news/video-1096263/Pro-Russian-militants-storm-checkpoint-kill-11.html |title=Pro-Russian militants storm checkpoint and kill at least 11 |date=2014-05-22 |publisher=Daily Mail |accessdate=2014-06-07}}{{ref-en}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/05/23/7026188/ |title=Підполковник ГРУ взяв відповідальність за бійню під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Українська правда |accessdate=2014-06-02}}</ref>: {{Цытата|Мы знішчылі блокпост украінскай арміі, які знаходзіўся на землях [[Данецкая Народная Рэспубліка|Данецкай Народнай Рэспублікі]].{{oq|ru|Мы уничтожили блокпост украинской армии, находящийся на землях Донецкой Народной Республики<ref name="Подробности"/>.}}}} У [[Інтэрнэт|інтэрнэце]] была распаўсюджана інфармацыя, што арганізацыяй нападу на ўкраінскіх вайскоўцаў займаўся жыхар мястэчка Ольгінка Дзмітрый Бударын, якога вінавацяць у [[Наркагандаль|гандлі наркотыкамі]]<ref>{{cite web |url=http://inforesist.org/identifikovano-lyudinu-yakij-napraviv-teroristiv-na-ukra%D1%97nskix-soldativ-pid-volnovaxoyu-foto/?lang=uk |title=Ідентифіковано людину, який направив терористів на українських солдатів під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Inforesist |accessdate=2014-06-08 |archiveurl=https://archive.today/20140608141422/http://inforesist.org/the-person-who-disclosed-positions-of-the-ukrainian-soldiers-near-volnovaha-to-terrorist-has-been-identified-photo/?lang=en |archivedate=8 чэрвеня 2014 |deadurl=no }}</ref>; пазней Дзмітрый Бударын адмаўляў сваё дачыненне да арганізацыі нападу<ref>{{cite web |url=http://uapress.info/uk/news/show/25639 |title=Бударін заперечує свою причетність до вбивства військових у Волноваському районі |date=2014-05-23 |publisher=Преса України |accessdate=2014-06-08}}</ref>. Тэлеканал «Расія-1» датычнымі да расстрэлу ўкраінскіх вайскоўцаў назваў байцоў спецбатальёна «Данбас», адзначыўшы таксама, што сярод тых, хто прыехаў на інкасатарскіх аўтамабілях, былі і байцы спецбатальёна «Дняпро»<ref>{{cite web |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25396243.html |title=ДЕЗА ДНЯ, 23 травня. ЗМІ Росії: «Під Волновахою українці розстріляли своїх» |date=2014-05-23 |publisher=Радіо Свобода |accessdate=2014-06-07}}</ref>. Лідар ваеннага крыла ДНР [[Ігар Стралкоў]] пацвердзіў расстрэл баевікамі ўкраінскіх вайскоўцаў пад Валнавахай<ref>[http://www.kp.ru/daily/26235.5/3117890/ Игорь Стрелков — «Комсомольской правде»: «Меня приказано уничтожить во что бы то ни стало»]{{ref-ru}}</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=5J6CA2usc9Y ИГОРЬ СТРЕЛКОВ — ВОЛНОВАХА НАША РАБОТА]{{ref-ru}}</ref>. == Рэакцыя == Старшыня [[Служба бяспекі Украіны|Службы бяспекі Украіны]] [[Валянцін Аляксандравіч Налівайчанка|Валянцін Налівайчанка]] назваў напад на вайскоўцаў [[тэрарыстычны акт|тэрарыстычным актам]]<ref>{{cite web |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25395732.html |title=Наливайченко: події під Волновахою – це теракт |date=2014-05-23 |publisher=Радіо Свобода |accessdate=2014-06-02}}</ref>: {{Цытата|Расстрэл нашых вайскоўцаў, які адбыўся каля Валнавахі, гэта тэрарыстычны акт, гэта цынічны расстрэл украінскіх вайскоўцаў, якія знаходзіліся на сваёй зямлі, адпаведна дзейнічалі з мясцовым насельніцтвам. {{oq|uk|Розстріл наших військових, який стався поблизу Волновахи, це є терористичний акт, це є зухвалий розстріл українських військових, які перебували на своїй землі, відповідно діяли з місцевим населенням.}}}} Сваю занепакоенасць у сувязі з падзеямі ў Валнавасе выказаў [[Генеральны сакратар ААН]] [[Пан Гі Мун]], заклікаўшы бакі канфлікту засяродзіць увагу на забеспячэнні правядзення прэзідэнцкіх выбараў у мірнай і чэснай атмасферы<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/news/2014/05/23/hensekretar_oon_stryvozhenyy_cherez_terakt_na_donbasi |title=Генсекретар ООН стривожений через теракт на Донбасі |date=2014-05-23 |publisher=Espreso.tv |accessdate=2014-06-02}}</ref>. == Памяць == У сувязі з гібеллю ваеннаслужачых [[23 мая|23]] і [[24 мая]] ў [[Валынская вобласць|Валынскай вобласці]] і 23, 24 і [[25 мая]] ў [[Ровенская вобласць|Ровенскай вобласці]] аб’яўлена жалоба<ref>{{cite web |url=http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34949 |title=У Волинській та Рівненській областях оголошено Дні жалоби |date=2014-05-23 |publisher=Міноборони України |accessdate=2014-06-02 |archiveurl=https://archive.today/20140601223741/http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34949 |archivedate=1 чэрвеня 2014 |deadurl=no }}</ref>. [[26 мая]] пры ўдзеле некалькіх тысяч вайскоўцаў і цывільных асоб адбылася цырымонія развітання з загінулымі ў баі на Тучынскім палігоне ў [[Горад Роўна|Роўне]], куды целы 17 вайскоўцаў былі дастаўлены 2 ваенна-транспартнымі самалётамі<ref>{{cite web |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25399313.html |title=Під Рівним попрощалися з військовими, загиблими під Волновахою |date=2014-05-26 |publisher=Радіо Свободи |accessdate=2014-06-02}}</ref>. 27 мая на {{нп4|Тэатральная плошча, Луцк|Тэатральнай плошчы|ru|Театральная площадь (Луцк)}} [[Горад Луцк|Луцка]] пры ўдзеле 3 тысяч мясцовых жыхароў адбылася грамадская паніхіда па 4 загінулых лучанах: Дзмітрыю Ёўзіку, Уладзіміру Зарадзюку, Віталю Махноўцу і Уладзіміру Пракапчуку<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/society/922624-u-lutsku-blizko-3-tisyach-lyudey-priyshli-poproschatisya-z-viyskovimi-ubitimi-pid-volnovahoyu.html |title=У Луцьку близько 3 тисяч людей прийшли попрощатися з військовими, убитими під Волновахою |date=2014-05-27 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-02}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/ukrainian/entertainment/2014/05/140526_volyn_mourning_dt.shtml |title=На Волині прощаються з загиблими під Волновахою |date=2014-05-27 |publisher=BBC Україна |accessdate=2014-06-06}}</ref>. [[31 мая]], на дзявяты дзень пасля бою, на яго месцы мясцовыя актывісты правялі жалобную цырымонію; яны таксама паведамілі, што плануюць правесці падобныя мерапрыемствы на саракавы дзень і гадавіну гібелі ўкраінскіх вайскоўцаў. Паведамлялася аб выдзяленні сродкаў мясцовымі мецэнатамі на ўстаноўку [[помнік]]а ў памяць аб загінулых украінскіх вайскоўцах<ref>{{cite web |url=http://www.0629.com.ua/news/546406 |title=Местные жители установят памятник на месте гибели солдат ВС под Волновахой |date=2014-05-31 |publisher=0629.com.ua |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref>. == Спасылкі == {{ external media ||align=right| | image1 = [http://news.bigmir.net/ukraine/818324-Boj-pod-Volnovahoj--spisok-12-pogibshih--sredi-kotoryh-kombat Фота адразу пасля бою] }} * [https://archive.is/20140706072206/inforesist.org/uk/v-interneti-opublikuvali-spiski-zagiblix-i-poranenix-pid-volnovaxoyu/ Поўны спіс загінулых] === Тапаграфічныя карты === * {{Карта|L-37-15}} * {{Карта|L-37-16}} == Заўвагі == {{reflist|2}} {{Еўрамайдан}} [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны]] [[Катэгорыя:Данецкая Народная Рэспубліка]] [[Катэгорыя:Вайна на ўсходзе Украіны]] [[Катэгорыя:Падзеі 22 мая]] [[Катэгорыя:Май 2014 года]] nsvmka2uozx45oc3137fiwkmrarif0h 4164617 4164616 2022-07-25T12:51:56Z Ellis Novak 30436 /* Страты */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бой пад Валнавахай |частка = [[Прарасійскія выступленні ва Украіне, 2014|Прарасійскія выступленні ва Украіне]] |выява = Валнаваха і раён.jpg |памер = |загаловак = Карта раёна |дата = [[22 мая]] [[2014]] |месца = [[Файл:Flag of Donetsk Oblast.svg|20px]] [[Данецкая вобласць]], каля [[Горад Валнаваха|Валнавахі]] |прычына = |casus belli = |вынік = разгром батальёна 51-й асобнай механізаванай брыгады УСУ |змены = |праціўнік1 = {{Сцяг|Украіна}} 51 АМБ УСУ |праціўнік2 = {{Сцяг|ДНР}} [[Данецкая Народная Рэспубліка|ДНР]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг Украіны}} Леанід Палінкевіч † |камандзір2 = {{Сцяг|ДНР}} [[Ігар Мікалаевіч Безлер|Ігар Безлер]] |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = 52<ref>{{cite web |url=https://www.kyivpost.com/content/ukraine/ukrainian-servicement-killed-in-firefight-as-luhansk-peoples-republic-declares-martial-law-live-updates-348854.html |title=Health Ministry reports 16 Ukrainian soldiers killed in Donetsk Oblast; Luhansk Oblast declares martial law |date=2014-05-22 |publisher=KyivPost |accessdate=2014-06-08}}{{ref-en}}</ref> |сілы2 = каля 100<ref name="Цензор">{{cite web |url=http://censor.net.ua/resonance/286478/tragediya_v_volnovahe_voyina_ne_piknik_na_obochine |title=Трагедия в Волновахе: война - не пикник на обочине |date=2014-05-22 |publisher=Цензор.нет |accessdate=2014-06-06}}{{ref-ru}}</ref> |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = '''Загінулыя:''' 18<ref name="18 загиблих">{{cite web |url=http://ua.112.ua/politika/kilkist-zagiblih-u-boyu-pid-volnovahoyu-zrosla-do-18-lyudey-66081.html |title=Кількість загиблих у бою під Волновахою зросла до 18 людей |date=2014-05-23 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714185129/http://ua.112.ua/politika/kilkist-zagiblih-u-boyu-pid-volnovahoyu-zrosla-do-18-lyudey-66081.html |archivedate=14 ліпеня 2014 |deadurl=yes }}</ref><br/>'''Транспарт:''' 3 БМП,<br/> грузавы аўтамабіль,<br/> 2 машыны хуткай дапамогі,<br/> мікрааўтобус |страты2 = '''Загінулыя:''' 1 {{comment|(?)|магчыма}}<ref name="Подробности">{{cite web |url=http://podrobnosti.ua/accidents/2014/05/23/977292.html |title=Подполковник ГРУ Игорь Безлер взял ответственность за бой под Волновахой |date=2014-05-23 |publisher=Подробности |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = '''Параненыя:''' 32 (з абодвух бакоў)<ref name="ДонОДА">{{cite web |url=http://donpress.com/news/22-05-2014-v-utrennem-boyu-pod-volnovahoy-pogibli-16-chelovek |title=В утреннем бою под Волновахой погибли 16 человек |date=2014-05-22 |publisher=Донецька ОДА |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> |Commons = }} '''Бой пад Валнавахай''' — напад [[Прарасійскія выступленні ва Украіне (2014)|прарасійскіх сепаратыстаў]] на сілы [[Узброены канфлікт на ўсходзе Украіны, 2014|антытэрарыстычнай аперацыі]] блізу {{нп4|горад Валнаваха|горада Валнаваха|be-x-old|Валнаваха}} [[Данецкая вобласць|Данецкай вобласці]] [[Украіна|Украіны]], які адбыўся прыкладна а 4:30 раніцы 22 мая 2014<ref>{{cite web |url=http://www.unian.net/politics/921298-rasprava-pod-volnovahoy-bey-slabyih.html |title=Расправа под Волновахой: бей слабых |date=2014-05-23 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref>. У выніку нападу загінулі 18 вайскоўцаў 51-й асобнай механізаванай брыгады [[Узброеныя сілы Украіны|Узброеных сіл Украіны]], 1 чалавек з ліку нападнікаў<ref name="Подробности"/>. Страты ў баі пад Валнавахай сталі найбуйнейшымі ад пачатку [[Антытэрарыстычная аперацыя на ўсходзе Украіны|АТА]]<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/920780-naybilshi-vtrati-pid-chas-ato-v-boyah-pid-volnovahoyu-zaginuli-16-viyskovih.html#ad-image-0 |title=Найбільші втрати під час АТО: в боях під Волновахою загинули 16 військових |date=2014-05-22 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-07}}</ref> і найбуйнейшымі на той момант у сучаснай гісторыі ўкраінскай арміі<ref>{{cite web |url=http://vesti.ua/donbass/53092-ukrainskaja-armija-ponesla-samye-bolshie-poteri-v-svoej-istorii |title=Украинская армия понесла самые большие потери в своей истории |date=2014-05-23 |publisher=Вести |accessdate=2014-06-08}}{{ref-ru}}</ref>. Пракуратура Паўднёвага рэгіёна па наглядзе за законамі ў ваеннай сферы распачала крымінальную справу па частцы 3 артыкула 258 ([[тэрарыстычны акт]], які прывёў да гібелі людзей) і па частцы 2 артыкула 425 (службовая халатнасць) [[Крымінальны кодэкс Украіны|Крымінальнага кодэкса Украіны]]<ref>{{cite web |url=http://www.ostro.org/general/society/news/445186/ |title="Теракт и халатность". Прокуратура начала расследование по факту нападения боевиков на украинских солдат под Волновахой |date=2014-05-22 |publisher=ОстроВ |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref>. [[29 мая]] выконваючы абавязкі міністра абароны Украіны {{нп4|Міхаіл Уладзіміравіч Коваль|Міхаіл Коваль|uk|Коваль Михайло Володимирович}} заявіў, што 51-я асобная механізаваная брыгада Узброеных сіл Украіны пасля бою была выведзена з зоны АТА<ref>{{cite web |url=http://tvi.ua/new/2014/05/29/voyakiv_yaki_vyzhyly_pid_volnovakhoyu_vyvely_z_ato |title=Вояків, які вижили під Волновахою, вивели з АТО |date=2014-05-29 |publisher=ТВi |accessdate=2014-06-07 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>, аднак [[10 чэрвеня]] стала вядома, што байцы брыгады былі вернуты ў раён баявых дзеянняў<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/927288-viyskovi-rozstrilyanoji-pid-volnovahoyu-brigadi-povernulisya-v-zonu-ato.html |title=Військові розстріляної під Волновахою бригади повернулися в зону АТО |date=2014-06-10 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-10}}</ref>. == Бой == {{ external media ||align=right| | video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=jFGbaKKfzf4 Авіяпадтрымка сіл АТА] | video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=z8UpDYzyfVQ Памылковы абстрэл уцалелых байцоў украінскай авіяцыяй] | video3 = [https://www.youtube.com/watch?v=iHr2qFEquJQ Месца бою пасля падзей] }} У ноч з [[21 мая|21]] на [[22 мая]] (прыкладна каля 4 і 6<ref name="Zaxid">{{cite web |url=http://zaxid.net/news/showNews.do?u_volnovasi_na_donechchini_boyoviki_zastrelili_8_silovikiv&u_volnovasi_na_donechchini_startuvala_ato_vbito_chotiroh_silovikiv&objectId=1309171 |title=У Волновасі на Донеччині бойовики застрелили 8 силовиків |date=2014-05-22 |publisher=Zaxid.net |accessdate=2014-06-02}}</ref> гадзінамі раніцы) на лагер 51-й асобнай механізаванай брыгады УСУ, які знаходзіўся паміж пасёлкамі {{нп4|Пасёлак Ольгінка|Ольгінка|uk|Ольгинка}} і Уладзіміраўка непадалёк ад рэгіянальнага ландшафтнага парка {{нп4|Вялікаанадольскі лес|Вялікаанадольскі лес|uk|Великоанадольський ліс}}, напалі ўзброеныя прыхільнікі [[ДНР]]<ref name="УП">{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/05/22/7026074/ |title=Поблизу Волновахи пройшли бої, загинули 8 українських військових - ЗМІ |date=2014-05-22 |publisher=Українська правда |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Відавочцы паведамлялі, што баевікі прыбылі на 2 джыпах і 2 інкасатарскіх аўтамабілях<ref name="УП"/><ref>{{cite web |url=http://www.ostro.org/general/society/news/445176/ |title=Боевики ДНР расстреляли украинских солдат под Волновахой |date=2014-05-22 |publisher=ОстроВ |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> (імаверна «{{нп4|ПрыватБанк|ПрыватБанку|uk|ПриватБанк}}»<ref>{{cite web |url=http://www.newsru.ua/ukraine/22may2014/voennye.html |title=Терористи на Донеччині підірвали машину українських військових, загинуло 9 силовиків - Міноборони |date=2014-05-22 |publisher=Newsru.ua |accessdate=2014-06-02}}</ref>). Паводле іншых дадзеных яны прыбылі на трох аўтамабілях<ref>{{cite web |url=http://news.liga.net/news/politics/1849668-rossiyan_strelyavshikh_pod_volnovakhoy_budut_sudit_za_terakt.htm |title=Россиян, стрелявших под Волновахой, будут судить за теракт - СБУ |date=2014-05-23 |publisher=Ліга.НОВОСТИ |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref> або на дзвюх браніраваных інкасатарскіх машынах<ref>{{cite web |url=http://ua.112.ua/golovni-novyni/chorniy-chetver-ukrayinskoyi-armiyi-pid-volnovahoyu-zaginuli-16-viyskovih-65860.html |title="Чорний четвер" української армії: під Волновахою загинули 16 військових |date=2014-05-22 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>, якія ўкраінскія вайскоўцы, імаверна, прапусцілі праз блокпост, пасля чаго былі расстраляны ва ўпор<ref name="ВВС">{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/ukrainian/politics/2014/05/140522_vollnovaha_fight_ko.shtml |title=У бою на Донбасі загинули щонайменше 16 військових |date=2014-05-22 |publisher=BBC Україна |accessdate=2014-06-02}}</ref>, а параненыя дабіты<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/920896-vbivstvo-viyskovih-pid-volnovahoyu-bulo-pokazovim-ochevidets.html |title=Вбивство військових під Волновахою було показовим - очевидець |date=2014-05-23 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Баевікі вялі масіраваны агонь са [[Агнястрэльная зброя|стралковай зброі]], {{нп4|Ручны процітанкавы гранатамёт|процітанкавых гранатамётаў|ru|Ручной противотанковый гранатомёт}}, [[кулямёт]]аў, [[мінамёт]]аў, {{нп4|Пераносны зенітны ракетны комплекс|ПЗРК|ru|Переносной зенитный ракетный комплекс}} і кідалі ручныя гранаты па лагеры сіл АТА; падчас нападу адзін са снарадаў трапіў у баявую машыну, у выніку чаго здэтанаваў боекамплект<ref>{{cite web |url=http://ua.korrespondent.net/ukraine/politics/3366863-minoborony-povidomylo-podrobytsi-sutychok-bilia-volnovakhy-i-rubizhnoho |title=Міноборони повідомило подробиці сутичок біля Волновахи і Рубіжного |date=2014-05-22 |publisher=Корреспондент.net |accessdate=2014-06-02}}</ref><ref name="ТСН">{{cite web |url=http://tsn.ua/ukrayina/viyskovi-rozpovili-yak-vinosili-tovarishiv-po-sluzhbi-z-polya-boyu-pid-volnovahoyu-350964.html |title=Військові розповіли, як виносили товаришів по службі з поля бою під Волновахою |date=2014-05-22 |publisher=ТСН |accessdate=2014-06-02}}</ref>. На месца бою быў накіраваны санітарны транспарт для аказання медыцынскай дапамогі параненым і іх [[Эвакуацыя|эвакуацыі]] ў медыцынскія ўстановы<ref>{{cite web |url=http://portal.lviv.ua/news/2014/05/22/120600.html |title=Уночі терористи атакували блокпост і колону техніки біля Волновахи: є загиблі та поранені |date=2014-05-22 |publisher=Коментарі |accessdate=2014-06-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715004727/http://portal.lviv.ua/news/2014/05/22/120600.html |archivedate=15 ліпеня 2014 |deadurl=yes }}</ref>. Паводле сведчанняў уцалелых удзельнікаў бою, сепаратысты напалі на лагер сіл 51-й асобнай механізаванай брыгады ноччу. Сцвярджаецца, што падчас бою ўкраінскія вайскоўцы не стралялі на паражэнне, бо ва [[Украіна|Украіне]] не абвешчана вайна, ажыццяўляліся толькі папераджальныя стрэлы ў паветра і па нагах тых, хто нападаў. Параненых ўкраінскіх вайскоўцаў дабівалі [[снайпер]]ы, якія размясціліся па абодва бакі ад месца бою ў [[лес]]е<ref>{{cite web |url=http://www.pravda.lutsk.ua/ukr/news/62796/ |title=Поранені на Донеччині волиняни розповіли, як їх розстрілювали |date=2014-05-29 |publisher=Волинська правда |accessdate=2014-06-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140602094937/http://www.pravda.lutsk.ua/ukr/news/62796/ |archivedate=2 чэрвеня 2014 |deadurl=yes }}</ref>. Падмацаванне ў выглядзе верталётаў [[Мі-8]] прыбыло на месца бою ўжо пасля яго завяршэння<ref>{{cite web |url=http://24tv.ua/home/showSingleNews.do?teroristi_napali_na_blokpost_na_donechchini_ye_vbiti_ta_poraneni__dzherelo&objectId=445437 |title=Терористи напали на блокпост на Донеччині. Є вбиті та поранені, — джерело |date=2014-05-22 |publisher=Канал новин 24 |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Таксама ў [[Інтэрнэт|інтэрнэце]] з’явілася відэа, паводле якога ўкраінскія верталётчыкі памылкова абстралялі тэрыторыю, дзе знаходзіліся ўцалелыя байцы 51-х асобнай механізаванай брыгады, прыняўшы іх за баевікоў<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/politics/920887-ukrajinska-aviatsiya-pomilkovo-obstrilyala-rozgromleniy-teroristami-post-viyskovih-pid-volnovahoyu.html |title=Українська авіація помилково обстріляла розгромлений терористами пост військових під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-08}}</ref>. == Аналіз і прычыны == [[Файл:Volnovakha checkpoint attack.png|thumb|250px|Кадр пасля бою]] Паводле паведамлення [[Міністэрства абароны Украіны]] сепаратысты мелі мэтай прарваць кальцо сіл АТА, аднак украінскім вайскоўцам удалося адбіць атаку і ўтрымаць кантроль над блокпастом<ref>{{cite web |url=http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34923 |title=Військовослужбовці Збройних Сил України не допустили прориву диверсійно-терористичних груп з кільця оточення |date=2014-05-22 |publisher=Міноборони України |accessdate=2014-06-02 |archiveurl=https://archive.today/20140601223800/http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34923 |archivedate=1 чэрвеня 2014 |deadurl=no }}</ref>. Гэтае меркаванне таксама пацвердзілі сакратар [[Савет нацыянальнай бяспекі і абароны Украіны|СНБА]] [[Андрэй Парубій]]<ref>{{cite web |url=http://www.rbc.ua/ukr/news/accidents/separatisty-pytalis-zahvatit-gorod-volnovaha-v-donetskoy-22052014120300 |title=Сепаратисти намагалися захопити місто Волноваха Донецької області, - Парубій |date=2014-05-22 |publisher=РБК Україна |accessdate=2014-06-02}}</ref> і выконваючы абавязкі [[Прэзідэнт Украіны|Прэзідэнта Украіны]] [[Аляксандр Турчынаў]]<ref name="ВВС"/> Паводле інфармацыі, апублікаванай галоўным рэдактарам партала [http://Censor.net.ua Censor.net.ua] Юрыем Бутусавым, колькасць тых, хто напаў на лагер украінскіх вайскоўцаў, магла быць большай за 100 чалавек. Сярод прычын нападу і значных чалавечых страт ваенныя эксперты назвалі нізкі ўзровень баявой і тактычнай падрыхтоўкі, адсутнасць разведкі мясцовасці, адсутнасць належнага тэхнічнага забеспячэння, адсутнасць ўзаемадзеяння з іншымі падраздзяленнямі, якія маглі б прыйсці на дапамогу і адсутнасць баявога ахоўвання<ref name="Цензор"/>. Расійскі ваенны журналіст {{нп4|Аркадзь Аркадзевіч Бабчанка|Аркадзь Бабчанка|ru|Бабченко, Аркадий Аркадьевич}} прычынай знішчэння украінскіх вайскоўцаў назваў некампетэнтнасць дзеянняў камандавання ва ўмовах партызанскай вайны, у прыватнасці рашэнне пра начлег ля дарогі<ref>{{cite web |url=http://www.ostro.org/general/politics/news/445256/ |title=Колонна украинских военных под Волновахой была уничтожена из-за их некомпетентности – военный журналист |date=2014-05-22 |publisher=ОстроВ |accessdate=2014-06-06}}{{ref-ru}}</ref>. Выконваючы абавязкі міністра абароны Украіны Міхаіл Коваль заявіў, што прычынай вялікіх чалавечых страт падчас бою стала недаўкамплектацыя і нізкая баяздольнасць асабістага складу брыгады<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/society/923708-koval-nazvav-prichini-zagibeli-biytsiv-51-ji-brigadi-pid-volnovahoyu.html#ad-image-0 |title=Коваль назвав причини загибелі бійців 51-ї бригади під Волновахою |date=2014-05-30 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-07}}</ref>. Акрамя таго, у інтэрнэце было апублікавана відэа, на якім днём напярэдадні бою ў сваім лагеры ўкраінскія вайскоўцы размаўляюць з мясцовымі жыхарамі-прыхільнікамі ДНР<ref name="Розвідка терористів">{{cite web |url=http://espreso.tv/news/2014/05/22/yak_terorysty_naperedodni_boyu_pid_volnovakhoyu_provodyly_rozvidku |title=Як терористи напередодні бою під Волновахою проводили розвідку |date=2014-05-22 |publisher=Espresso.tv |accessdate=2014-06-08}}</ref>. == Страты == Раніцай [[22 мая]] аб гібелі 8 і раненні 18 украінскіх вайскоўцаў на сваёй старонцы ў [[Facebook]] паведаміў ваенны журналіст {{нп4|Дзмітрый Барысавіч Тымчук|Дзмітрый Тымчук|ru|Тымчук, Дмитрий Борисович}}<ref>{{cite web |url=http://ipress.ua/news/na_donechchyni_tryvaie_aktyvna_faza_ato_sered_ukrainskyh_viyskovyh_8_zagyblyh_65729.html |title=На Донеччині триває активна фаза АТО: серед українських військових 8 загиблих |date=2014-05-22 |publisher=iPress |accessdate=2014-06-02}}</ref>; пазней [[Аляксандр Турчынаў]] заявіў аб 13 загінулых з украінскага боку<ref>{{cite web |url=http://dt.ua/UKRAINE/turchinov-povidomiv-pro-13-zagiblih-silovikiv-u-boyu-bilya-volnovahi-143741_.html |title=Турчинов повідомив про 13 загиблих силовиків у бою біля Волновахи |date=2014-05-22 |publisher=Дзеркало тижня |accessdate=2014-06-02}}</ref>. Дэпартамент аховы здароўя Данецкай АДА паведаміў аб гібелі 16 і раненні 32 чалавек, прыналежнасць якіх не ўдакладняецца<ref name="ДонОДА"/>. У прэс-службе ДНР паведамілі, што падчас бою загінулі 20 чалавек, 42 атрымалі раненні, аднак кіраўніцтва ДНР не пацвердзіла ўдзелу сваіх людзей у нападзе<ref>{{cite web |url=http://ua.112.ua/suspilstvo/pid-volnovahoyu-v-rezultati-nichnih-boyiv-zaginuli-20-lyudey-ponad-40-poraneni-dnr-65727.html |title=Під Волновахою у результаті нічних боїв загинули 20 людей, понад 40 поранені, - "ДНР" |date=2014-05-22 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714185133/http://ua.112.ua/suspilstvo/pid-volnovahoyu-v-rezultati-nichnih-boyiv-zaginuli-20-lyudey-ponad-40-poraneni-dnr-65727.html |archivedate=14 ліпеня 2014 |deadurl=yes }}</ref>. Намеснік {{нп4|Міністэрства аховы здароўя Украіны|міністра аховы здароўя|uk|Міністерство охорони здоров'я України}} Украіны Руслан Салюцін паведаміў аб смерці 17-га вайскоўца<ref>{{cite web |url=http://www.day.kiev.ua/uk/news/230514-moz-kilkist-zagiblih-pid-volnovahoyu-dosyagla-17 |title=МОЗ: Кількість загиблих під Волновахою досягла 17 |date=2014-05-23 |publisher=День |accessdate=2014-06-02}}</ref>; [[23 мая]] з’явілася інфармацыя пра смерць 18-га ўдзельніка бою<ref name="18 загиблих"/>. Акрамя таго, намеснік міністра заявіў, што 18 параненых вайскоўцаў дастаўлены ў бальніцы [[Харкаў|Харкава]] і [[Днепрапятроўск]]а, астатнія 6 былі шпіталізаваныя ў бальніцы {{нп4|Горад Валнаваха|Валнавахі|be-x-old|Валнаваха}}, яшчэ 6 цяжкапараненых — у бальніцы [[Данецк]]а<ref>{{cite web |url=http://zaxid.net/news/showNews.do?kilkist_zagiblih_pid_volnovahoyu_syagnula_16_cholovik__moz&objectId=1309258 |title=Кількість загиблих під Волновахою сягнула 16 чоловік, - МОЗ |date=2014-05-22 |publisher=Zaxid.net |accessdate=2014-06-02}}</ref>. [[Міністэрства ўнутраных спраў Украіны|Міністр унутраных спраў]] [[Арсен Барысавіч Авакаў|Арсен Авакаў]] паведамляў пра спробы прыхільнікаў ДНР вывезці параненых вайскоўцаў са шпіталя ў Валнавасе<ref>{{cite web |url=http://ua.112.ua/suspilstvo/lyudi-bezlera-namagalisya-vivezti-poranenih-ukrayinskih-soldativ-z-likarni-v-volnovasi-avakov-66568.html |title=Люди Безлера намагалися вивезти поранених українських солдатів з лікарні в Волновасі, - Аваков |date=2014-05-24 |publisher=112.ua |accessdate=2014-06-07 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>. Акрамя чалавечых страт сілы АТА страцілі 3 [[БМП]], грузавы аўтамабіль [[Завод імя Ліхачова|ЗІЛ]], было таксама расстраляна 2 машыны {{нп4|Хуткая медычная дапамога|хуткай дапамогі|en|Emergency medical services}} і {{нп4|мікрааўтобус|мікрааўтобус|ru|Микроавтобус}}<ref name="ТСН"/>. Паводле паведамлення Ігара Безлера («Беса») падчас нападу загінуў адзін з «апалчэнцаў»<ref name="Подробности"/>. Афіцыйна апублікаваныя імёны 12 загінулых ўкраінскіх вайскоўцаў<ref name="Список">{{cite web |url=http://gazeta.ua/articles/np/_v-internet-viklali-spiski-zagiblih-i-poranenih-pid-volnovahoyu-dokument/559573 |title=В Інтернет виклали списки загиблих і поранених під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Gazeta.ua |accessdate=2014-06-06}}</ref>; у СМІ таксама былі прыведзеныя імёны яшчэ 4 загінулых; імёны іншых застаюцца невядомымі. <center> {| class="wikitable sortable" |- ! Імя<ref name="Список"/> !! {{comment|г/н|год нараджэння}} !! Званне<ref name="Inforesist">{{cite web |url=http://inforesist.org/v-interneti-opublikuvali-spiski-zagiblix-i-poranenix-pid-volnovaxoyu/?lang=uk |title=В Інтернеті опублікували списки загиблих і поранених під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Inforesist |accessdate=2014-06-09 |archiveurl=https://archive.today/20140609113625/http://inforesist.org/v-interneti-opublikuvali-spiski-zagiblix-i-poranenix-pid-volnovaxoyu/?lang=uk |archivedate=9 чэрвеня 2014 |deadurl=yes }}</ref> !! Функцыя<ref name="Inforesist"/> |- | Палінкевіч Леанід Аляксандравіч || 1984 || [[Маёр]] || Камандзір батальёна |- | Аўчарук Уладзімір Барысавіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || [[Малодшы лейтэнант]] || Камандзір узводу |- | Артымук Аляксандр Іванавіч || 1977 || [[Старшы сяржант]] || Камандзір аддзялення |- | Ёўзік Дзмітрый Васілевіч || 1983 || [[Малодшы сяржант]] || Намеснік камандзіра баявой машыны, наводчык-аператар |- | Бандарук Мікола Пятровіч || 1991 || [[Салдат]] || Наводчык |- | Грыцук Міхаіл Міхайлавіч || 1984 || Салдат || Разведчык |- | Зарадзюк Уладзімір Уладзіміравіч || 1991 || Салдат || Кулямётчык |- | Лішчук Віталь Леанідавіч<ref name="Вісник"/> || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || ''няма інфармацыі'' |- | Марыніч Віталь Пятровіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || Разведчык |- | Махнавец Віталь Іванавіч<ref name="Вісник">{{cite web |url=http://visnyk.lutsk.ua/news/actual/spysok-zagyblykh-i-poranenykh-volynyan-u-boyu-pid-volnovakhoyu/ |title=Список загиблих і поранених волинян у бою під Волновахою |date=2014-05-22 |publisher=Вісник |accessdate=2014-06-09}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.volynpost.com/news/33527-foto-zagyblyh-pid-volnovahoyu-volynian |title=Фото загиблих під Волновахою волинян |date=2014-05-26 |publisher=ВолиньPost |accessdate=2014-06-09}}</ref> || 1981 || Салдат || ''няма інфармацыі'' |- | Нячыпарук Андрэй Дзмітрыевіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || Вадзіцель-санітар |- | Азеранчук Леанід Віктаравіч || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || Разведчык |- | Папоў Павел Уладзіміравіч || 1991 || Салдат || Стралок, памочнік гранатамётчыка |- | Пракапчук Уладзімір Іванавіч || 1991 || Салдат || Механік-вадзіцель |- | Шкрыбляк Дзмітрый<ref>{{cite web |url=http://vikna.if.ua/news/category/if/2014/05/26/18329/view |title=Під Волновахою загинув 21-річний Дмитро Шкрібляк зі Снятинщини. Похорон — завтра |date=2014-05-26 |publisher=Вікна.if.ua |accessdate=2014-06-09}}</ref> || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || Салдат || ''няма інфармацыі'' |- | Кузьмін Любамір<ref>{{cite web |url=http://zaxid.net/news/showNews.do?soldata_yakiy_zaginuv_pid_volnovahoyu_pohovayut_u_slavskomu&objectId=1309589 |title=Солдата, який загинув під Волновахою, поховають у Славському |date=2014-05-26 |publisher=Zaxid.net |accessdate=2014-06-09}}</ref> || <center>{{comment|?|невядомы}}</center> || ''няма інфармацыі'' || Вадзіцель |} </center> == Арганізацыя == {{ external media ||align=right| | video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=z9sVlYtNSaY Выведка мясцовымі да бою] | video2 = [https://www.youtube.com/watch?v=78HyygoW1oo Каментарыі пасля бою] }} За дзень да нападу на лагер 51-й асобнай механізаванай брыгады мясцовыя прыхільнікі ДНР правялі пэўныя разведвальныя мерапрыемствы, размаўляючы з украінскімі вайскоўцамі, якія адпачывалі ўздоўж трасы<ref name="Розвідка терористів"/>. Адзін з лідараў сепаратыстаў {{нп4|Павел Юр'евіч Губараў|Павел Губараў|ru|Губарев, Павел Юрьевич}} адмовіў датычнасць да нападу на лагер сіл АТА «апалчэнцаў», абвінаваціўшы ў правакацыі «[[Правы сектар]]», аднак пазней на сайце брытанскай газеты «{{нп4|Daily Mail||en|Daily Mail}}» з’явілася відэа, на якім адказнасць за знішчэнне украінскіх вайскоўцаў узяў на сябе чалавек у балаклаве, які назваўся «Бесам» ([[Ігар Мікалаевіч Безлер|Ігар Безлер]])<ref>{{cite web |url=http://www.dailymail.co.uk/video/news/video-1096263/Pro-Russian-militants-storm-checkpoint-kill-11.html |title=Pro-Russian militants storm checkpoint and kill at least 11 |date=2014-05-22 |publisher=Daily Mail |accessdate=2014-06-07}}{{ref-en}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/05/23/7026188/ |title=Підполковник ГРУ взяв відповідальність за бійню під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Українська правда |accessdate=2014-06-02}}</ref>: {{Цытата|Мы знішчылі блокпост украінскай арміі, які знаходзіўся на землях [[Данецкая Народная Рэспубліка|Данецкай Народнай Рэспублікі]].{{oq|ru|Мы уничтожили блокпост украинской армии, находящийся на землях Донецкой Народной Республики<ref name="Подробности"/>.}}}} У [[Інтэрнэт|інтэрнэце]] была распаўсюджана інфармацыя, што арганізацыяй нападу на ўкраінскіх вайскоўцаў займаўся жыхар мястэчка Ольгінка Дзмітрый Бударын, якога вінавацяць у [[Наркагандаль|гандлі наркотыкамі]]<ref>{{cite web |url=http://inforesist.org/identifikovano-lyudinu-yakij-napraviv-teroristiv-na-ukra%D1%97nskix-soldativ-pid-volnovaxoyu-foto/?lang=uk |title=Ідентифіковано людину, який направив терористів на українських солдатів під Волновахою |date=2014-05-23 |publisher=Inforesist |accessdate=2014-06-08 |archiveurl=https://archive.today/20140608141422/http://inforesist.org/the-person-who-disclosed-positions-of-the-ukrainian-soldiers-near-volnovaha-to-terrorist-has-been-identified-photo/?lang=en |archivedate=8 чэрвеня 2014 |deadurl=no }}</ref>; пазней Дзмітрый Бударын адмаўляў сваё дачыненне да арганізацыі нападу<ref>{{cite web |url=http://uapress.info/uk/news/show/25639 |title=Бударін заперечує свою причетність до вбивства військових у Волноваському районі |date=2014-05-23 |publisher=Преса України |accessdate=2014-06-08}}</ref>. Тэлеканал «Расія-1» датычнымі да расстрэлу ўкраінскіх вайскоўцаў назваў байцоў спецбатальёна «Данбас», адзначыўшы таксама, што сярод тых, хто прыехаў на інкасатарскіх аўтамабілях, былі і байцы спецбатальёна «Дняпро»<ref>{{cite web |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25396243.html |title=ДЕЗА ДНЯ, 23 травня. ЗМІ Росії: «Під Волновахою українці розстріляли своїх» |date=2014-05-23 |publisher=Радіо Свобода |accessdate=2014-06-07}}</ref>. Лідар ваеннага крыла ДНР [[Ігар Стралкоў]] пацвердзіў расстрэл баевікамі ўкраінскіх вайскоўцаў пад Валнавахай<ref>[http://www.kp.ru/daily/26235.5/3117890/ Игорь Стрелков — «Комсомольской правде»: «Меня приказано уничтожить во что бы то ни стало»]{{ref-ru}}</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=5J6CA2usc9Y ИГОРЬ СТРЕЛКОВ — ВОЛНОВАХА НАША РАБОТА]{{ref-ru}}</ref>. == Рэакцыя == Старшыня [[Служба бяспекі Украіны|Службы бяспекі Украіны]] [[Валянцін Аляксандравіч Налівайчанка|Валянцін Налівайчанка]] назваў напад на вайскоўцаў [[тэрарыстычны акт|тэрарыстычным актам]]<ref>{{cite web |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25395732.html |title=Наливайченко: події під Волновахою – це теракт |date=2014-05-23 |publisher=Радіо Свобода |accessdate=2014-06-02}}</ref>: {{Цытата|Расстрэл нашых вайскоўцаў, які адбыўся каля Валнавахі, гэта тэрарыстычны акт, гэта цынічны расстрэл украінскіх вайскоўцаў, якія знаходзіліся на сваёй зямлі, адпаведна дзейнічалі з мясцовым насельніцтвам. {{oq|uk|Розстріл наших військових, який стався поблизу Волновахи, це є терористичний акт, це є зухвалий розстріл українських військових, які перебували на своїй землі, відповідно діяли з місцевим населенням.}}}} Сваю занепакоенасць у сувязі з падзеямі ў Валнавасе выказаў [[Генеральны сакратар ААН]] [[Пан Гі Мун]], заклікаўшы бакі канфлікту засяродзіць увагу на забеспячэнні правядзення прэзідэнцкіх выбараў у мірнай і чэснай атмасферы<ref>{{cite web |url=http://espreso.tv/news/2014/05/23/hensekretar_oon_stryvozhenyy_cherez_terakt_na_donbasi |title=Генсекретар ООН стривожений через теракт на Донбасі |date=2014-05-23 |publisher=Espreso.tv |accessdate=2014-06-02}}</ref>. == Памяць == У сувязі з гібеллю ваеннаслужачых [[23 мая|23]] і [[24 мая]] ў [[Валынская вобласць|Валынскай вобласці]] і 23, 24 і [[25 мая]] ў [[Ровенская вобласць|Ровенскай вобласці]] аб’яўлена жалоба<ref>{{cite web |url=http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34949 |title=У Волинській та Рівненській областях оголошено Дні жалоби |date=2014-05-23 |publisher=Міноборони України |accessdate=2014-06-02 |archiveurl=https://archive.today/20140601223741/http://www.mil.gov.ua/index.php?lang=ua&part=news&sub=read&id=34949 |archivedate=1 чэрвеня 2014 |deadurl=no }}</ref>. [[26 мая]] пры ўдзеле некалькіх тысяч вайскоўцаў і цывільных асоб адбылася цырымонія развітання з загінулымі ў баі на Тучынскім палігоне ў [[Горад Роўна|Роўне]], куды целы 17 вайскоўцаў былі дастаўлены 2 ваенна-транспартнымі самалётамі<ref>{{cite web |url=http://www.radiosvoboda.org/content/article/25399313.html |title=Під Рівним попрощалися з військовими, загиблими під Волновахою |date=2014-05-26 |publisher=Радіо Свободи |accessdate=2014-06-02}}</ref>. 27 мая на {{нп4|Тэатральная плошча, Луцк|Тэатральнай плошчы|ru|Театральная площадь (Луцк)}} [[Горад Луцк|Луцка]] пры ўдзеле 3 тысяч мясцовых жыхароў адбылася грамадская паніхіда па 4 загінулых лучанах: Дзмітрыю Ёўзіку, Уладзіміру Зарадзюку, Віталю Махноўцу і Уладзіміру Пракапчуку<ref>{{cite web |url=http://www.unian.ua/society/922624-u-lutsku-blizko-3-tisyach-lyudey-priyshli-poproschatisya-z-viyskovimi-ubitimi-pid-volnovahoyu.html |title=У Луцьку близько 3 тисяч людей прийшли попрощатися з військовими, убитими під Волновахою |date=2014-05-27 |publisher=УНІАН |accessdate=2014-06-02}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/ukrainian/entertainment/2014/05/140526_volyn_mourning_dt.shtml |title=На Волині прощаються з загиблими під Волновахою |date=2014-05-27 |publisher=BBC Україна |accessdate=2014-06-06}}</ref>. [[31 мая]], на дзявяты дзень пасля бою, на яго месцы мясцовыя актывісты правялі жалобную цырымонію; яны таксама паведамілі, што плануюць правесці падобныя мерапрыемствы на саракавы дзень і гадавіну гібелі ўкраінскіх вайскоўцаў. Паведамлялася аб выдзяленні сродкаў мясцовымі мецэнатамі на ўстаноўку [[помнік]]а ў памяць аб загінулых украінскіх вайскоўцах<ref>{{cite web |url=http://www.0629.com.ua/news/546406 |title=Местные жители установят памятник на месте гибели солдат ВС под Волновахой |date=2014-05-31 |publisher=0629.com.ua |accessdate=2014-06-02}}{{ref-ru}}</ref>. == Спасылкі == {{ external media ||align=right| | image1 = [http://news.bigmir.net/ukraine/818324-Boj-pod-Volnovahoj--spisok-12-pogibshih--sredi-kotoryh-kombat Фота адразу пасля бою] }} * [https://archive.is/20140706072206/inforesist.org/uk/v-interneti-opublikuvali-spiski-zagiblix-i-poranenix-pid-volnovaxoyu/ Поўны спіс загінулых] === Тапаграфічныя карты === * {{Карта|L-37-15}} * {{Карта|L-37-16}} == Заўвагі == {{reflist|2}} {{Еўрамайдан}} [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны]] [[Катэгорыя:Данецкая Народная Рэспубліка]] [[Катэгорыя:Вайна на ўсходзе Украіны]] [[Катэгорыя:Падзеі 22 мая]] [[Катэгорыя:Май 2014 года]] aag04j8z8ohe1ybo5tb6oe2iilap4ue 0 213545 4164928 3796953 2022-07-26T11:57:23Z Роман Франц 27128 wikitext text/x-wiki {{Вікі любіць славутасці/Верх}} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 612Г000072 | назва = [[Валожынскі ешыбот|Будынак былога ешыбота]] | датаванне = [[1803]] | населены пункт = г. [[Валожын]] | адрасы = вул. Кірава, 2 | катэгорыя = 2 | шырата = 54.091139 | даўгата = 26.527904 | выява = Валожынскі ешыбот, foto 3 by futureal.JPG }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 612Г000073 | назва = [[Касцёл Святога Іосіфа, Валожын|Касцёл Св. Іосіфа]] з брамай-званіцай | датаванне = 1806–1815 гады, 1864 год | населены пункт = г. [[Валожын]] | адрасы = пл. Свабоды | катэгорыя = 2 | шырата = 54.089541 | даўгата = 26.528074 | выява = Валожын, касьцёл сьв. Юзафа, foto 6.jpg }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Г000074 | назва = Царква Канстанціна і Алены | датаванне = [[1866]] | населены пункт = г. [[Валожын]] | адрасы = вул. Савецкая | катэгорыя = 3 | шырата = 54.093002 | даўгата = 26.519620 | выява = Валожын, царква сьвятых Канстанціна і Алены, foto 2 by futureal.jpg }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 612Г000075 | назва = Ансамбль былой рэзідэнцыі графаў Тышкевічаў:<br />галоўны корпус<br />два флігелі<br />фрагменты парку | датаванне = 1782—1806 гады<br />XVIII—XIX стагоддзі<br />XIX стагоддзе | населены пункт = г. [[Валожын]] | адрасы = пл. Свабоды, 4, 17, 19 | катэгорыя = 2 | шырата = 54.087993 | даўгата = 26.526808 | выява = Валожын, флігель палаца Тышкевічаў, foto 3.JPG | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000076 | назва = Гарадзішча | датаванне = V стагоддзе да н.э. — II стагоддзе н.э. | населены пункт = г. [[Валожын]] | адрасы = 0,5 км на поўдзень ад аўтавакзала па вул. Леніна, побач з заводам пластмасавых вырабаў | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Д000077 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1941]]—[[1944]] гады | населены пункт = г. [[Валожын]] | адрасы = пл. Свабоды | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Д000078 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] | населены пункт = г. [[Валожын]] | адрасы = на могілках | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Г000080 | назва = Рэшткі былой сядзібы мастака [[Фердынанд Рушчыц|Ф. Рушчыца]]:<br />фрагменты парку<br />месца пахавання Ф. Рушчыца<br />тэрыторыя былога касцёла<br />рэшткі кароўніка | датаванне = [[1783]] | населены пункт = в. [[Багданаў, Мінская вобласць|Багданава]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Рэшткі 2.JPG }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000081 | назва = Курганны могільнік | датаванне = XI—XIII стагоддзі | населены пункт = в. [[Высокае, Валожынскі раён|Высокае]] | адрасы = 0,2 км на паўднёвы захад ад вёскі, справа ад дарогі ў в. [[Кашчэлічы]], урочышча Курганы | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 612Г000082 | назва = [[Касцёл Адведзін Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Вішнева)|Касцёл Адведзін Марыі з брамай-званіцай і агароджай]]; дэкаратыўнае аздабленне інтэр'еру касцёлу — галоўны і два бакавыя алтары, дзверы, лавы ў алтары | датаванне = 1637—1641 гады, XVII—XVIII стагоддзі | населены пункт = в. [[Вёска Вішнева, Валожынскі раён|Вішнева]] | адрасы = | катэгорыя = 2 | шырата = 54.142165 | даўгата = 26.209900 | выява = Вішнева. Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі.jpg }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Г000083 | назва = Капліца | датаванне = пачатак XX стагоддзя | населены пункт = в. [[Дзясятнікі]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = 54.166196 | даўгата = 26.148618 | выява = Дзясятнікі, помнік нямецкім жаўнерам першай сусьветнай вайны, foto 4.JPG }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000084 | назва = Гарадзішча | датаванне = I—IV стагоддзі | населены пункт = в. [[Калдыкі]] | адрасы = 0,6 км на паўночны захад ад паўночнай ускраіны вёскі, 0,2 км на паўночны захад ад вучэбна-геаграфічнай станцыі «Заходняя Бярэзіна», урочышча Жыдова Гара | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Г000085 | назва = [[Касцёл Святога Аляксея, Івянец|Аляксееўскі касцёл]] | датаванне = 1905—1907 гады | населены пункт = г. п. [[Івянец]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = 53.895627 | даўгата = 26.743123 | выява = Church of Saint Alex, Ivyanets.jpg }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Г000086 | назва = Комплекс кляштара францысканцаў:<br />касцёл Міхаіла<br />кляштарны корпус<br />агароджа з брамай | датаванне = 1702—1705 гады | населены пункт = г. п. [[Івянец]] | адрасы = на перакрыжаванні вуліц 1-га мая і Пушкіна | катэгорыя = 2 | шырата = 53.891353 | даўгата = 26.737136 | выява = Roman Catholic Church of St. Michael the Archangel in Ivyanets, Belarus.jpg }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000087 | назва = Курганны могільнік | датаванне = XI—XIII стагоддзі | населены пункт = г. п. [[Івянец]] | адрасы = на паўночнай ускраіне пасёлку, 0,4 км на поўнач ад касцёлу, 50 м на захад ад птушкафабрыкі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Д000088 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1941]]—[[1944]] гады | населены пункт = г. п. [[Івянец]] | адрасы = Цэнтральная плошча | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000089 | назва = Гарадзішча | датаванне = XVI—XVII стагоддзі | населены пункт = в. [[Камень, Валожынскі раён|Камень]] | адрасы = 0,4 км на паўднёвы захад ад вёскі, левы бераг р. [[Каменка (прыток Ізледзі)|Каменка]] | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000090 | назва = Ушаноўваемы валун «Чортаў камень» | датаванне = перыяд бронзавага веку | населены пункт = в. [[Камень, Валожынскі раён|Камень]] | адрасы = на левым беразе р. [[Каменка (прыток Ізледзі)|Каменка]],<br />0,5 км на паўднёвы ўсход ад гарадзішча, справа ад дарогі з в. [[Камень, Валожынскі раён|Камень]]<br />у в. [[Пятрылавічы]] | катэгорыя = 3 | шырата = 53.860316 | даўгата = 26.651302 | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000091 | назва = Гарадзішча | датаванне = I стагоддзе да н.э. — III стагоддзе н.э. | населены пункт = в. [[Кашчэлічы]] | адрасы = на паўднёвай ускраіне вёскі, злева ад дарогі ў в. [[Старынкі, Гародзькаўскі сельсавет|Старынкі]], урочышча Замак | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000092 | назва = Гарадзішча | датаванне = XI—XVI стагоддзі | населены пункт = в. [[Лоск]] | адрасы = у вёсцы, на паўднёва-ўсходнім мысе прыроднага ўзвышша, на правым беразе р. [[Буянка]], урочышча Замак | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Гарадзішча 4.jpg }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000093 | назва = Курганны могільнік | датаванне = XI—XIII стагоддзі | населены пункт = в. [[Лужаны, Мінская вобласць|Лужаны]] | адрасы = 0,1 км на поўнач ад вёскі, справа ад дарогі ў в. [[Дубіна]] | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Д000094 | назва = Магіла [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|В. І. Дуніна-Марцінкевіча]] | датаванне = [[1884]] | населены пункт = в. [[Падневічы]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = 53.973871 | даўгата = 26.856655 | выява = Магіла В. І. Дуніна-Марцінкевіча.JPG }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Г000095 | назва = Касцёл Св. Юрыя | датаванне = XX стагоддзе | населены пункт = в. [[Пяршаі]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = 54.035514 | даўгата = 26.680960 | выява = Pershai.jpg }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Г000096 | назва = Касцёл Маці Божай Ружанцавай | датаванне = [[1906]] | населены пункт = в. [[Ракаў]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = 53.965693 | даўгата = 27.055503 | выява = Church of Saint Virgin Mary in Rakau.jpg }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000097 | назва = Гарадзішча | датаванне = I—XVII стагоддзі | населены пункт = в. [[Ракаў]] | адрасы = 0,3 км на паўднёвы захад ад касцёлу, у пойме р. [[Іслач (рака)|Іслач]] (левы бераг) | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = Ракаўскае замчышча.JPG | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Г000098 | назва = Капліца на тэрыторыі былой Крыжаўзвіжанскай царквы ў межах рэшткаў агароджы | датаванне = [[1906]] | населены пункт = в. [[Ракаў]] | адрасы = на шашы Ракаў — [[Кучкуны (Валожынскі раён)|Кучкуны]] | катэгорыя = 3 | шырата = 53.968255 | даўгата = 27.079161 | выява = Rakau017.jpg | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 612Г000099 | назва = Праабражэнская царква з брамай-званіцай | датаванне = 1793 год, другая палова XIX стагоддзя | населены пункт = в. [[Ракаў]] | адрасы = | катэгорыя = 2 | шырата = 53.967117 | даўгата = 27.058387 | выява = Праабражэнская царква.JPG }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613Д000100 | назва = Брацкая магіла | датаванне = [[1944]] | населены пункт = в. [[Ракаў]] | адрасы = | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 612Д000101 | назва = Комплекс старых праваслаўных могілак | датаванне = XIX стагоддзе | населены пункт = в. [[Ракаў]] | адрасы = на ўсходняй ускраіне вёскі, пры ўездзе з г. Мінску | катэгорыя = 2 | шырата = 53.968306 | даўгата = 27.072838 | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000102 | назва = Гарадзішча | датаванне = V стагоддзе да н.э. — V стагоддзе н.э. | населены пункт = в. [[Узбалаць]] | адрасы = 1 км на поўдзень ад вёскі | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000103 | назва = Гарадзішча | датаванне = V стагоддзе да н.э. — V стагоддзе н.э. | населены пункт = в. [[Янішкі, Мінская вобласць|Янішкі]] | адрасы = 0,5 км на паўночны захад ад вёскі, на левым беразе р. [[Яршоўка]], урочышча Замак | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} {{Вікі любіць славутасці/Элемент | шыфр = 613В000104 | назва = Гарадзішча | датаванне = V стагоддзе да н.э. — V стагоддзе н.э. | населены пункт = в. [[Яршэвічы]] | адрасы = 0,6 км на паўднёвы ўсход ад вёскі, 250 м ад вясковых могілак, урочышча Замак | катэгорыя = 3 | шырата = | даўгата = | выява = | грамадскі набытак = | commons = }} |} == Літаратура == * {{крыніцы/ГККРБ-2009|}} == Спасылкі == {{Commons|Category:‎}} {{Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Мінскай вобласці}} [[Катэгорыя:Спісы гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь у Мінскай вобласці|Валожын]] [[Катэгорыя:Гісторыя Валожынскага раёна]] [[Катэгорыя:Славутасці Валожынскага раёна]] [[Катэгорыя:Культура Валожынскага раёна‎]] 8q0vqm0mehs8jgyy3qwem70m19s28fx 0 214975 4164870 4163857 2022-07-26T08:35:50Z Slip1560 46737 вікіфікацыя, стыль, дапаўненне, удакладненне wikitext text/x-wiki {{Архітэктар |выява = |памер = |подпіс = |імя = Джон Кларк |арыгінальнае імя = {{lang-en|John Clark}} |грамадзянства = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |працаваў у гарадах = [[Гомель]] |стыль = [[класіцызм]] |найважнейшыя пабудовы = [[Петрапаўлаўскі сабор (Гомель)|Гомельскі Петрапаўлаўскі сабор]] |горадабудаўнічыя праекты = |рэстаўрацыя помнікаў = |нерэалізаваныя праекты = |навуковыя працы = |узнагароды = |вікісховішча = John Clark }} {{Цёзкі2|Кларк}} '''Джон Кларк'''<ref>Сустракаецца памылковае імя Джордж</ref> ({{lang-en|John Clark}}, альбо ''Clarke'') — [[Беларусь|беларускі]] [[архітэктар]] і [[Будаўніцтва|будаўнік]] [[Брытанскія астравы|брытанскага]] паходжання, прадстаўнік архітэктуры [[класіцызм]]у. У [[1800]] — [[1826]] гадах жыў і працаваў у [[Гомель|Гомелі]]. Пад яго кіраўніцтвам быў рэканструяваны [[Гомельскі палац]], пабудаваны [[Петрапаўлаўскі сабор (Гомель)|Гомельскі Петрапаўлаўскі сабор]] і створана практычна ўся гомельская [[архітэктура]] першай паловы [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]]. Адзін з нямногіх [[дойлід]]аў, якія ў той час пастаянна працавалі ў [[Беларусь|Беларусі]]<ref name="ДПА">[http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html Дворцово-парковый ансамбль Гомеля] {{Архівавана|url=https://archive.is/20140315054537/http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html |date=15 сакавіка 2014 }} {{ref-ru}}</ref>. == Біяграфія == Д. Кларк прыбыў у Гомель каля 1800 года па запрашэнні [[граф]]а [[Мікалай Пятровіч Румянцаў|М. П. Румянцава]], які атрымаў у [[Спадчына (права)|спадчыну]] Гомельскі палац. М. П. Румянцаў вырашыў уладкаваць у Гомелі сваю асноўную рэзідэнцыю, і з гэтай мэтай задумаў перабудову [[палац]]а, а таксама перабудову і добраўпарадкаванне [[горад]]а. Ён запрасіў Д. Кларка, верагодна, непасрэдна з [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]. Запрашэнне іншаземнага майстра Румянцаву было зрабіць нецяжка, калі ўлічыць, што падчас знаходжання ў якасці расійскага пасланніка ў [[Горад|г.]] [[Франкфурт-на-Майне|Франкфурце-на-Майне]] ([[Германія]]) ён выконваў абавязак «шукаць і адбіраць для працы» ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] замежнікаў, якія валодаюць тэхнічнымі пазнаннямі<ref>[http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html «Дворцово-парковый ансамбль Гомеля»] {{Архівавана|url=https://archive.is/20140315054537/http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html |date=15 сакавіка 2014 }}</ref>. Архітэктар жыў і працаваў у Гомелі больш за трыццаць гадоў, меў сям’ю. Свой вопыт перадаваў дойлідам [[Іван Пятровіч Дзьячкоў|Івану Дзьячкову]] і Івану Аднасумаву<ref>[http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html Дворцово-парковый ансамбль Гомеля] {{Архівавана|url=https://archive.is/20140315054537/http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html |date=15 сакавіка 2014 }} {{ref-ru}}</ref>. Пасля пераходу маёнтка да Паскевічаў у горадзе пражывала ўдава архітэктара<ref name="ДПА"/>. == Творчасць == У ходзе перапланіроўкі і рэканструкцыі [[Палац Румянцавых — Паскевічаў|Палаца Паскевічаў]], якая прайшла з 1800 па 1805 гады, Кларк злучыў службовыя [[Флігель|флігелі]] з галоўным будынкам галерэямі, упрыгожанымі порцікамі [[Іанічны ордар|іанічнага ордэра]]<ref>{{cite web|url=http://belarustourism.by/firm/tourist-facilities/objects/detail.php?id=24511334|title=Дворцово-парковый ансамбль г. Гомель (кадастр)|author=|date=|publisher=Национальное агентство по туризму|accessdate=2014-03-15|archiveurl=https://archive.is/20140315062333/http://belarustourism.by/firm/tourist-facilities/objects/detail.php?id=24511334|archivedate=15 сакавіка 2014|deadurl=yes}}</ref>. Кларк не толькі перабудаваў палац Румянцава, але таксама рэалізаваў праект [[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскага сабора]] (1808—1824), Мікалаеўскага храма ў вёсцы [[Старая Волатава]] блізу Гомеля (1805) і першай у Расійскай імперыі [[Бэл-Ланкастэрская сістэма|ланкастэрскай школы]] (1818; цяпер — корпус абутковай фабрыкі)<ref name="ДПА"/>. Джон Кларк таксама пабудаваў бальніцу (1819 — не захавалася) і касцёл (1818 г — не захаваўся). У будынку летняга дома [[Мікалай Пятровіч Румянцаў|М. П. Румянцава]], пабудаваным па праекце Джона Кларка з [[1880]] года ў будынку размяшчалася духоўная семінарыя. Зараз у будынку размешчаны вучэбны корпус [[Гомельскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Гомельскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. === Творы === [[Файл:Homiel, Sabornaja. Гомель, Саборная (1890-99).jpg|250px|міні|[[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскі сабор]] у 1890]] [[Файл:Будынак былой духоўнай вучэльні. Гомель.JPG|250px|міні|[[Будынак духоўнага вучылішча, Гомель|Будынак духоўнага вучылішча]]]] Фактычна ўся архітэктура Гомеля першай паловы ХIХ стагоддзя створана Дж. Кларкам: * Сядзібны комплекс на беразе р. [[Сож]] (1802, не захаваўся) * Бакавыя флігелі палаца [[Гомельскі палацава-паркавы ансамбль|Гомельскага палацава-паркавага ансамблю]] (перабудаваны пры рэканструкцыі 1837—1848) * [[Свята-Мікалаеўская царква (Гомель)|Мікалаеўская царква]] ў [[Валатава (вёска)|Валатаве]] (1805) * [[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскі сабор]] у Гомелі (1808—1824) * [[Будынак духоўнага вучылішча, Гомель|Будынак]] [[Гомельскае духоўнае вучылішча|Гомельскага духоўнага вучылішча]] * [[Гандлёвыя рады, Гомель|Гандлёвыя рады з вежай]] (1818, згарэлі ў 1865) * [[Будынак ланкастарскай школы, Гомель|Будынак]] Гомельскай ланкастарскай школы (1818; цяпер — корпус абутковай фабрыкі) * Бальніца (1819, перабудавана ў 20 ст.) * [[Касцёл Успення Божай Маці (Гомель)|Касцёл Успення Божай Маці]] (1822, не захаваўся)<ref>[https://gomel.today/rus/news/gomel-1161/ Гомельчане воссоздали разрушенный костёл и пожарное депо на площади Ленина (фото)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170405014745/http://gomel.today/rus/news/gomel-1161/ |date=5 красавіка 2017 }} {{ref-ru}}</ref> * [[Рускі тракцір, Гомель|Рускі тракцір]] * Царква ў в. [[Гадзічава]] [[Гомельскі раён]] (1822) * Царква ў в. [[Маркавічы (Гомельскі раён)|Маркавічы]] [[Гомельскі раён]] (1822-25) == Значэнне творчасці == [[Файл:1994. Stamp of Belarus 0081.jpg|250px|міні|[[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскі сабор]] на паштовай марцы Беларусі]] Фактычна ўся архітэктура Гомеля першай паловы ХIХ стагоддзя створана гэтым архітэктарам<ref name="ДПА"/>. М. П. Румянцаў высока цаніў дойліда. Падчас рэканструкцыі гомельскага палаца ён пісаў: «Скажыце Кларку, што я ім бязмерна задаволены, што збіраюся да яго пісаць і даслаць яму самага лепшага агліцкага сукна на фрак»<ref name="ДПА"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Дойлідства Беларусі|}} * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн., 1999. ISBN 985-11-0144-3, с. 320. == Спасылкі == {{Commonscat|John Clark}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Архітэктары Англіі]] [[Катэгорыя:Архітэктары Гомеля]] [[Катэгорыя:Архітэктары Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Архітэктары XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Архітэктары Беларусі]] {{DEFAULTSORT:Кларк Джон}} 6tb4yq0c59ox5n8cph4apip5t9mj4kt 4164882 4164870 2022-07-26T08:55:32Z Maksim L. 13 стыль, дэвікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Архітэктар |выява = |памер = |подпіс = |імя = Джон Кларк |арыгінальнае імя = {{lang-en|John Clark}} |грамадзянства = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |працаваў у гарадах = [[Гомель]] |стыль = [[класіцызм]] |найважнейшыя пабудовы = [[Петрапаўлаўскі сабор (Гомель)|Гомельскі Петрапаўлаўскі сабор]] |горадабудаўнічыя праекты = |рэстаўрацыя помнікаў = |нерэалізаваныя праекты = |навуковыя працы = |узнагароды = |вікісховішча = John Clark }} {{Цёзкі2|Кларк}} '''Джон Кларк'''<ref>Сустракаецца памылковае імя Джордж</ref> ({{lang-en|John Clark}}, або ''Clarke'') — беларускі [[архітэктар]] брытанскага паходжання, прадстаўнік архітэктуры [[класіцызм]]у. У 1800—1826 гадах жыў і працаваў у [[Гомель|Гомелі]]. Пад яго кіраўніцтвам быў рэканструяваны гомельскі [[Гомельскі палац|палац Румянцавых — Паскевічаў]], пабудаваны [[Петрапаўлаўскі сабор (Гомель)|гомельскі Петрапаўлаўскі сабор]] і створана практычна ўся гомельская архітэктура 1-й паловы XIX ст. Адзін з нямногіх дойлідаў, якія тым часам стала працавалі на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]]<ref name="ДПА">[http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html Дворцово-парковый ансамбль Гомеля] {{Архівавана|url=https://archive.is/20140315054537/http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html |date=15 сакавіка 2014 }} {{ref-ru}}</ref>. == Біяграфія == Прыехаў у Гомель каля 1800 года па запрашэнні графа [[Мікалай Пятровіч Румянцаў|М. П. Румянцава]], які атрымаў у спадчыну Гомельскі палац. Румянцаў абраў Гомель як асноўную рэзідэнцыю, таму задумаў перабудову палаца, а таксама перабудову і добраўпарадкаванне горада. Ён запрасіў Д. Кларка, імаверна, непасрэдна з [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]. Запрасіць іншаземнага майстра Румянцаву было няцяжка, бо як расійскі пасланнік у [[Франкфурт-на-Майне|Франкфурце-на-Майне]] ([[Германія]]) ён выконваў абавязак «шукаць і адбіраць для працы» ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] іншаземцаў з тэхнічнымі ведамі<ref>[http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html «Дворцово-парковый ансамбль Гомеля»] {{Архівавана|url=https://archive.is/20140315054537/http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html |date=15 сакавіка 2014 }}</ref>. Архітэктар жыў і працаваў у Гомелі больш за трыццаць гадоў, меў сям’ю. Свой досвед перадаваў дойлідам [[Іван Пятровіч Дзьячкоў|Івану Дзьячкову]] і Івану Аднасумаву<ref>[http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html Дворцово-парковый ансамбль Гомеля] {{Архівавана|url=https://archive.is/20140315054537/http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html |date=15 сакавіка 2014 }} {{ref-ru}}</ref>. Пасля пераходу маёнтка да Паскевічаў у горадзе жыла ўдава архітэктара<ref name="ДПА"/>. == Творчасць == Пры перапланіроўцы і рэканструкцыі [[Палац Румянцавых — Паскевічаў|палаца Паскевічаў]] у 1800 па 1805 гады, Кларк злучыў службовыя [[Флігель|флігелі]] з галоўным будынкам галерэямі, упрыгожанымі порцікамі [[Іанічны ордар|іанічнага ордэра]]<ref>{{cite web|url=http://belarustourism.by/firm/tourist-facilities/objects/detail.php?id=24511334|title=Дворцово-парковый ансамбль г. Гомель (кадастр)|author=|date=|publisher=Национальное агентство по туризму|accessdate=2014-03-15|archiveurl=https://archive.is/20140315062333/http://belarustourism.by/firm/tourist-facilities/objects/detail.php?id=24511334|archivedate=15 сакавіка 2014|deadurl=yes}}</ref>. Кларк не толькі перабудаваў палац Румянцава, але таксама рэалізаваў праект [[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскага сабора]] (1808—1824), Мікалаеўскага храма ў вёсцы [[Старая Валатава]] паблізу Гомеля (1805) і першай у Расійскай імперыі [[Бэл-Ланкастэрская сістэма|ланкастэрскай школы]] (1818, цяпер корпус абутковай фабрыкі)<ref name="ДПА"/>. Джон Кларк таксама пабудаваў бальніцу (1819, не захавалася) і касцёл (1818, не захаваўся). У летнім доме М. П. Румянцава, пабудаваным па праекце Джона Кларка з 1880 года размяшчалася духоўная семінарыя. Цяпер у будынку размешчаны вучэбны корпус [[Гомельскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Гомельскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. === Творы === [[Файл:Homiel, Sabornaja. Гомель, Саборная (1890-99).jpg|250px|міні|[[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскі сабор]] у 1890]] [[Файл:Будынак былой духоўнай вучэльні. Гомель.JPG|250px|міні|[[Будынак духоўнага вучылішча, Гомель|Будынак духоўнага вучылішча]]]] Фактычна ўся архітэктура Гомеля 1-й паловы ХIХ стагоддзя створана Дж. Кларкам: * Сядзібны комплекс на беразе [[Сож|Сажа]] (1802, не захаваўся) * Бакавыя флігелі палаца [[Гомельскі палацава-паркавы ансамбль|Гомельскага палацава-паркавага ансамблю]] (перабудаваны пры рэканструкцыі 1837—1848) * [[Свята-Мікалаеўская царква (Гомель)|Мікалаеўская царква]] ў [[Валатава (вёска)|Валатаве]] (1805) * [[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскі сабор]] у Гомелі (1808—1824) * [[Будынак духоўнага вучылішча, Гомель|Будынак]] [[Гомельскае духоўнае вучылішча|Гомельскага духоўнага вучылішча]] * [[Гандлёвыя рады, Гомель|Гандлёвыя рады з вежай]] (1818, згарэлі ў 1865) * [[Будынак ланкастарскай школы, Гомель|Будынак]] Гомельскай ланкастарскай школы (1818, цяпер корпус абутковай фабрыкі) * Бальніца (1819, перабудавана ў XX ст.) * [[Касцёл Успення Божай Маці (Гомель)|Касцёл Успення Божай Маці]] (1822, не захаваўся)<ref>[https://gomel.today/rus/news/gomel-1161/ Гомельчане воссоздали разрушенный костёл и пожарное депо на площади Ленина (фото)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170405014745/http://gomel.today/rus/news/gomel-1161/ |date=5 красавіка 2017 }} {{ref-ru}}</ref> * [[Рускі тракцір, Гомель|Рускі тракцір]] * Царква ў [[Гадзічава|Гадзічаве]] [[Гомельскі раён|Гомельскага раёна]] (1822) * Царква ў [[Маркавічы (Гомельскі раён)|Маркавічах]] Гомельскага раёна (1822-1825) == Значэнне творчасці == [[Файл:1994. Stamp of Belarus 0081.jpg|250px|міні|[[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскі сабор]] на паштовай марцы Беларусі]] Фактычна ўся архітэктура Гомеля 1-й паловы ХIХ стагоддзя створана гэтым архітэктарам<ref name="ДПА"/>. М. П. Румянцаў высока цаніў дойліда. Падчас рэканструкцыі гомельскага палаца ён пісаў: «Скажыце Кларку, што я ім бязмерна задаволены, што збіраюся да яго пісаць і даслаць яму самага лепшага агліцкага сукна на фрак»<ref name="ДПА"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Дойлідства Беларусі|}} * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн., 1999. ISBN 985-11-0144-3, с. 320. == Спасылкі == {{Commonscat|John Clark}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Архітэктары Англіі]] [[Катэгорыя:Архітэктары Гомеля]] [[Катэгорыя:Архітэктары Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Архітэктары XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Архітэктары Беларусі]] {{DEFAULTSORT:Кларк Джон}} 87d19hwh1snhag79v3j7ihn9a4r6g3l 0 215153 4164607 3678471 2022-07-25T12:32:45Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Кайзерслаўтэрн |Лагатып = Logo 1 FC Kaiserslautern.svg |ПоўнаяНазва = 1. Fußball-Club Kaiserslautern e.V. |Мянушкі = |Заснаваны = [[2 чэрвеня]] [[1900]] |Горад = [[Кайзерслаўтэрн]], [[Германія]] |Стадыён = [[Фрыц-Вальтэр-Штадыян]] |Умяшчальнасць = 49 780 |Прэзідэнт = |Трэнер = |Чэмпіянат = [[Другая Бундэсліга]] |Сезон = 2021/22 |Месца = {{Рост}} 3 месца ў [[Трэцяя ліга (Германія)|Трэцяй лізе]] |Сайт = http://www.fck.de | pattern_la1 = _nikechallenge4r | pattern_b1 = _nikechallenge4r | pattern_ra1 = _nikechallenge4r | pattern_sh1 = | pattern_so1 = _nikematchfit2021r | leftarm1 = FF0000 | body1 = FF0000 | rightarm1 = FF0000 | shorts1 = FF0000 | socks1 = FF0000 | pattern_la2 = _nikechallenge4w | pattern_b2 = _nikechallenge4w | pattern_ra2 = _nikechallenge4w | pattern_sh2 = | pattern_so2 = | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _nikestrike3ngr | pattern_b3 = _nikestrike3ngr | pattern_ra3 = _nikestrike3ngr | pattern_sh3 = | pattern_so3 = | leftarm3 = 000055 | body3 = 000055 | rightarm3 = 000055 | shorts3 = 000055 | socks3 = 000055 }} '''«Кайзерслаўтэрн»''' ({{lang-de|1. FC Kaiserslautern}}) — нямецкі футбольны клуб з горада [[Кайзерслаўтэрн]], які размяшчаецца ў зямлі [[Рэйнланд-Пфальц]] на захадзе [[Германія|Германіі]]. Чатырохразовы [[Чэмпіянат Германіі па футболе|чэмпіён Германіі]] (1951, 1953, 1991, 1998), уладальнік [[Кубак Германіі па футболе|Кубка Германіі]] (1990, 1996) і [[Суперкубак Германіі па футболе|Суперкубка Германіі]] (1991). Клуб быў заснаваны [[2 чэрвеня]] [[1900]] года шляхам зліцця футбольных каманд «Germania 1896» і «FG Kaiserslautern», у тыя часы называўся «FC 1900». У 1909 годзе клуб, у сваю чаргу, быў аб’яднаны з клубамі «FC Palatia» (заснаваным у 1901 годзе) і «FC Bavaria» (заснаваным у 1902 годзе), у вынік гэтага працэсу клуб атрымаў назву «FV 1900 Kaiserslautern». У 1929 годзе адбылося чарговае зліццё клубаў — на гэты раз з футбольным клубам «SV Phönix», пасля чаго клуб атрымаў назву «FV Phönix-Kaiserslautern». Канчатковая назва была прысвоена клубу ў 1932 годзе. == Гісторыя == === Раннія часы === Два папярэдніка сучаснага клуба, клубы «Bavaria» і «FC 1900», былі ўдзельнікамі Заходняй Крайс-Лігі, першага дывізіёна нямецкага футбола першай чвэрці XX стагоддзя, заснаванай у 1908 годзе. З 1909 года новы «FV Kaiserslautern» паспяхова выступаў у гэтай лізе, займаючы другія месцы ў 1910 і 1912 гадах. Каманда заняла першае месца ў [[Саарская Крайсліга|Саарскай Крайслізе]] ({{lang-de|Kreisliga Saar}}) у 1919 годзе, першае месца ў [[Пфальцкая Крайсліга|Пфальцкай Крайслізе]] ({{lang-de|Kreisliga Pfalz}}) у 1920 годзе, і ў [[Бецырксліга Рэйн-Саара|Бецыркслізе Рэйн-Саара]] ({{lang-de|Bezirksliga Rhein-Saar}}) ў 1931 годзе, і правяла канец 1930-х гадоў слізгаючы ўверх і ўніз па табліцы паміж Бецыркслігай і больш вышэйшай [[Гаўліга Паўднёвага Захаду Германіі|Гаўлігай Паўднёвага Захаду]] ({{lang-de|Gauliga Südwest}}), адной з шаснаццаці вышэйшых дывізіёнаў, якія існавалі ў перыяд рэарганізацыі нямецкага футбола, праведзенай [[Трэці Рэйх|нацысцкімі ўладамі]]. Выступ клуба быў невыбітным у гады, якія папярэднічалі [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайне]], але значна палепшыўся пасля 1939 года. «Чырвоныя чэрці» заваявалі тытул пераможцы Гаўлігі Паўднёвага Захаду штафеля Саар-Пфальц ({{lang-de|Gauliga Südwest/Staffel Saarpfalz}}), але прайгралі агульны тытул пераможцам [[Штафель Майн-Гесэна|штафеля Майн-Гесэн]] ({{lang-de|Staffel Mainhessen}}), клуба [[ФК Кікерс Афенбах|«Кікерс»]] з [[Афенбах]]а. У сезоне 1941/42 Гаўліга Паўднёвага Захаду была аб’яднаная з [[Гаўліга Гесэн-Насау|Гаўлігай Гесэн-Насау]] ({{lang-de|Gauliga Hessen-Nassau}}) і [[Гаўліга Вестмарка|Гаўлігай Вестмарка]] ({{lang-de|Gauliga Westmark}}), і «Кайзерслаўтэрн» у той сезон заваяваў тытул пераможцаў Вестмарка, упершыню працягваючы гуляць у нацыянальных фінальных раўндах. Клуб пацярпеў сур’ёзную паражэнне з лікам 3:9 ад будучага чэмпіёна той серыі плэй-оф, [[ФК Шальке 04|«Шальке 04»]], асноўнай пануючай сіле ў нямецкім футболе таго часу. Выступ каманды з цягам часу стаў менш паспяховым, і ў сезоне 1944 года каманда скончыла барацьбу на апошнім месцы ў сваёй групе. Наступны, 1945 год, адзначыўся поўным калапсам футбола і спорту наогул у краіне, разбітай ударамі сіл арміі [[СССР]] і саюзнікаў па [[антыгітлераўская кааліцыя|антыгітлераўскай кааліцыі]]. === Пасляваенны перыяд === Пасля вайны паўднёва-заходні рэгіён Германіі быў часткай акупацыйнай зоны войскаў саюзнікаў, якая кіраваліся [[Францыя]]й. Каманды былі арганізаваны ў паўночны і паўднёвы дывізіёны для таго, каб вызначыць, якія каманды ўвойдуць у склад новай Оберлігі. Французскае камандаванне вельмі павольна перадавала ў рукі мясцовага насельніцтва кіраванне новаўтварэннямі, таму каманды з гэтых рэгіёнаў значна даўжэй не ўваходзілі ў зноў заснаваную агульнанацыянальную лігу. «Кайзерслаўтэрн» працягнуў гуляць у [[Оберліга Паўднёвы Захад|Оберлізе Паўднёвага Захаду]] ў 1945 годзе, і скончыў сезон, усяго на адно ачко адстаўшы ад [[ФК Саарбрукен|«Саарбрукена»]]. Наступны сезон каманда з лёгкасцю перамагла ў Групе Поўнач у 1947 годзе, шмат у чым, дзякуючы гульні [[Фрыц Вальтэр|Фрыца Вальтэра]] і яго брата [[Отмар Вальтэр|Отмара Вальтэра]]. Гэты дуэт забіў на дваіх 46 галоў — больш, чым любая іншая каманда ў цэлым. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.fck.de/ Афіцыйны сайт] {{ref-de}}{{ref-en}} * {{youTube user|RoteTeufel1900|«Кайзерслаўтэрна»}} * [http://www.sports.ru/tribuna/blogs/greatteams/42328.html Артыкул пра перамогу «Кайзерслаўтэрна» ў чэмпіянаце Германіі-1997 на сайце sports.ru] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Чэмпіёны Германіі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Германіі|Кайзерслаўтэрн]] [[Катэгорыя:ФК Кайзерслаўтэрн| ]] 6anr6fcfs1c7xf7tjvcmhk7fvbdou6d 0 218518 4164895 4131700 2022-07-26T09:39:04Z Хомелка 6638 дададзена [[Катэгорыя:Членістаногія і чалавек]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Чалавек-павук (значэнні){{!}}Чалавек-павук}} {{Герой коміксаў | Імя = Чалавек-павук | Арыгінал імя = Spider-Man | Фота = Gen_Con_Indy_2008_-_costumes_171_1.JPG | Выдавец = [[Marvel Comics]] | Першае з'яўленне = [[Amazing Fantasy]] #15 <br />(жнівень 1962) | Стваральнікі = [[Стэн Лі]] (пісьменнік)<br />[[Стывен Дзітка]] (мастак) | Альтэр-эга = Пітэр Паркер | Знешнасць = | Месца нараджэння = | Каманды = [[Помснікі, комікс|Помснікі]]<br />[[Новыя Помснікі, комікс|Новыя Помснікі]]<br />[[Future Foundation]] | Партнёры = | Саюзнікі = [[Капітан Амерыка]]<br />[[Людзі Ікс]]<br />[[Жалезны чалавек]] | Ворагі = | Здольнасці = }} '''Чалавек-павук''', або '''Спайдэр-мэн''' ({{lang-en|Spider-Man}}) — выдуманы [[супергерой]], персанаж коміксаў выдавецтва [[Marvel Comics]], а таксама шэрагу фільмаў і відэагульняў. Чалавек-павук быў створаны мастаком [[Стывен Дзітка|Стывенам Дзіткам]] і пісьменнікам [[Стэн Лі|Стэнам Лі]] і ўпершыню з'явіўся ў коміксе [[Amazing Fantasy]] №15 (жнівень 1962). Стваральнікі надалі яму суперсілу і спрыт, здольнасць чапляцца да большасці паверхняў, выпускаць павуціну з запясця і хутка рэагаваць на небяспеку, дзякуючы «павучаму пачуццю», што дазваляе яму змагацца з праціўнікамі. == Біяграфія == Пітэр Паркер прадстаўлены вельмі разумным і здольным падлеткам, які жыве ў горадзе Нью-Ёрк. Ён увесь час спазняецца і яму не шанцуе, але ён разбіраецца ў хіміі і фізіцы. Яго не вельмі любяць іншыя падлеткі, не паважаюць і крыўдзяць. Пітэр жыў з цёткай і дзядзькам. Аднойчы Паркера ўкусіў радыёактыўны павук, і ў яго з’явіліся павуковыя здольнасці, сярод якіх уменне поўзаць па сценах, выпускаць павуцінне, уменне адчуваць небяспеку (павуковае чуццё), здольнасць бачыць у цемры і без акуляраў (да гэтага ён быў блізарукім), вялікая сіла, хуткасць, гнуткасць, цягавітасць і спрыт, да таго ж у яго цяпер хутка загойваліся раны. Аднойчы пасля заканчэння рэслінг-шоу, дзе ён выступаў, ён не спыніў злачынца, які затым забіў яго дзядзьку. Пасля гэтага Паркер вырашыў змагацца са злачыннасцю. Але ў той жа час яму даводзіцца зарабляць грошы. Ён вырашае фатаграфаваць сябе, як Чалавека-павука, і адносіць фатаграфіі да газеты «The Daily Bugle», дзе галоўным рэдактарам з’яўляецца Джона Джэймсан. {{Вонкавыя спасылкі}} {{НК}} [[Катэгорыя:Чалавек-павук]] [[Катэгорыя:Супергероі Marvel Comics]] [[Катэгорыя:Культура ЗША]] [[Катэгорыя:Персанажы коміксаў пра Чалавека-павука]] [[Катэгорыя:Членістаногія і чалавек]] 9jt9fj2x3ro9uanq8tes8d8lq0fxe2d 4164898 4164895 2022-07-26T09:41:24Z Хомелка 6638 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{значэнні|Чалавек-павук (значэнні){{!}}Чалавек-павук}} {{Герой коміксаў | Імя = Чалавек-павук | Арыгінал імя = Spider-Man | Фота = Gen_Con_Indy_2008_-_costumes_171_1.JPG | Выдавец = [[Marvel Comics]] | Першае з'яўленне = [[Amazing Fantasy]] #15 <br />(жнівень 1962) | Стваральнікі = [[Стэн Лі]] (пісьменнік)<br />[[Стывен Дзітка]] (мастак) | Альтэр-эга = Пітэр Паркер | Знешнасць = | Месца нараджэння = | Каманды = [[Помснікі, комікс|Помснікі]]<br />[[Новыя Помснікі, комікс|Новыя Помснікі]]<br />[[Future Foundation]] | Партнёры = | Саюзнікі = [[Капітан Амерыка]]<br />[[Людзі Ікс]]<br />[[Жалезны чалавек]] | Ворагі = | Здольнасці = }} '''Чалавек-павук''', або '''Спайдэр-мэн''' ({{lang-en|Spider-Man}}) — выдуманы [[супергерой]], персанаж коміксаў выдавецтва [[Marvel Comics]], а таксама шэрагу фільмаў і відэагульняў. Чалавек-павук быў створаны мастаком [[Стывен Дзітка|Стывенам Дзіткам]] і пісьменнікам [[Стэн Лі|Стэнам Лі]] і ўпершыню з'явіўся ў коміксе [[Amazing Fantasy]] №15 (жнівень 1962). Стваральнікі надалі яму суперсілу і спрыт, здольнасць чапляцца да большасці паверхняў, выпускаць павуціну з запясця і хутка рэагаваць на небяспеку, дзякуючы «павучаму пачуццю», што дазваляе яму змагацца з праціўнікамі. == Біяграфія == Пітэр Паркер прадстаўлены вельмі разумным і здольным падлеткам, які жыве ў горадзе Нью-Ёрк. Ён увесь час спазняецца і яму не шанцуе, але ён разбіраецца ў хіміі і фізіцы. Яго не вельмі любяць іншыя падлеткі, не паважаюць і крыўдзяць. Пітэр жыў з цёткай і дзядзькам. Аднойчы Паркера ўкусіў радыёактыўны павук, і ў яго з’явіліся павуковыя здольнасці, сярод якіх уменне поўзаць па сценах, выпускаць павуцінне, уменне адчуваць небяспеку (павуковае чуццё), здольнасць бачыць у цемры і без акуляраў (да гэтага ён быў блізарукім), вялікая сіла, хуткасць, гнуткасць, цягавітасць і спрыт, да таго ж у яго цяпер хутка загойваліся раны. Аднойчы пасля заканчэння рэслінг-шоу, дзе ён выступаў, ён не спыніў злачынца, які затым забіў яго дзядзьку. Пасля гэтага Паркер вырашыў змагацца са злачыннасцю. Але ў той жа час яму даводзіцца зарабляць грошы. Ён вырашае фатаграфаваць сябе, як Чалавека-павука, і адносіць фатаграфіі да газеты «The Daily Bugle», дзе галоўным рэдактарам з’яўляецца Джона Джэймсан. {{Вонкавыя спасылкі}} {{НК}} [[Катэгорыя:Чалавек-павук]] [[Катэгорыя:Супергероі Marvel Comics]] [[Катэгорыя:Культура ЗША]] [[Катэгорыя:Персанажы коміксаў пра Чалавека-павука]] 09yr6535dekmyk4amim0mc43fog67vy 4164899 4164898 2022-07-26T09:41:31Z Хомелка 6638 выдалена [[Катэгорыя:Чалавек-павук]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Чалавек-павук (значэнні){{!}}Чалавек-павук}} {{Герой коміксаў | Імя = Чалавек-павук | Арыгінал імя = Spider-Man | Фота = Gen_Con_Indy_2008_-_costumes_171_1.JPG | Выдавец = [[Marvel Comics]] | Першае з'яўленне = [[Amazing Fantasy]] #15 <br />(жнівень 1962) | Стваральнікі = [[Стэн Лі]] (пісьменнік)<br />[[Стывен Дзітка]] (мастак) | Альтэр-эга = Пітэр Паркер | Знешнасць = | Месца нараджэння = | Каманды = [[Помснікі, комікс|Помснікі]]<br />[[Новыя Помснікі, комікс|Новыя Помснікі]]<br />[[Future Foundation]] | Партнёры = | Саюзнікі = [[Капітан Амерыка]]<br />[[Людзі Ікс]]<br />[[Жалезны чалавек]] | Ворагі = | Здольнасці = }} '''Чалавек-павук''', або '''Спайдэр-мэн''' ({{lang-en|Spider-Man}}) — выдуманы [[супергерой]], персанаж коміксаў выдавецтва [[Marvel Comics]], а таксама шэрагу фільмаў і відэагульняў. Чалавек-павук быў створаны мастаком [[Стывен Дзітка|Стывенам Дзіткам]] і пісьменнікам [[Стэн Лі|Стэнам Лі]] і ўпершыню з'явіўся ў коміксе [[Amazing Fantasy]] №15 (жнівень 1962). Стваральнікі надалі яму суперсілу і спрыт, здольнасць чапляцца да большасці паверхняў, выпускаць павуціну з запясця і хутка рэагаваць на небяспеку, дзякуючы «павучаму пачуццю», што дазваляе яму змагацца з праціўнікамі. == Біяграфія == Пітэр Паркер прадстаўлены вельмі разумным і здольным падлеткам, які жыве ў горадзе Нью-Ёрк. Ён увесь час спазняецца і яму не шанцуе, але ён разбіраецца ў хіміі і фізіцы. Яго не вельмі любяць іншыя падлеткі, не паважаюць і крыўдзяць. Пітэр жыў з цёткай і дзядзькам. Аднойчы Паркера ўкусіў радыёактыўны павук, і ў яго з’явіліся павуковыя здольнасці, сярод якіх уменне поўзаць па сценах, выпускаць павуцінне, уменне адчуваць небяспеку (павуковае чуццё), здольнасць бачыць у цемры і без акуляраў (да гэтага ён быў блізарукім), вялікая сіла, хуткасць, гнуткасць, цягавітасць і спрыт, да таго ж у яго цяпер хутка загойваліся раны. Аднойчы пасля заканчэння рэслінг-шоу, дзе ён выступаў, ён не спыніў злачынца, які затым забіў яго дзядзьку. Пасля гэтага Паркер вырашыў змагацца са злачыннасцю. Але ў той жа час яму даводзіцца зарабляць грошы. Ён вырашае фатаграфаваць сябе, як Чалавека-павука, і адносіць фатаграфіі да газеты «The Daily Bugle», дзе галоўным рэдактарам з’яўляецца Джона Джэймсан. {{Вонкавыя спасылкі}} {{НК}} [[Катэгорыя:Супергероі Marvel Comics]] [[Катэгорыя:Культура ЗША]] [[Катэгорыя:Персанажы коміксаў пра Чалавека-павука]] 9jtpvjshha29c9gx9jbbdcjodlwzv2j 0 221973 4164855 4048179 2022-07-26T07:42:31Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Верэбра» wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Андэрсен}} {{Футбаліст |імя = Стэфан Андэрсен |поўнае імя = Стэфан Майгар Андэрсен |выява = |шырыня = |апісанне выявы = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Данія}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[Брамнік (футбол)|брамнік]] |цяперашні клуб = {{Сцяг|Данія}} [[ФК Верэбра|Верэбра]] |нумар = |маладзёжныя клубы = {{футбольная кар’ера |1999—2000|{{Сцяг|Данія||20px}} [[ФК Брондбю|Брондбю]]| | |{{Сцяг|Данія||20px}} [[ФК Відаўрэ|Відаўрэ]]}} |клубы = {{футбольная кар’ера |2000—2002|{{Сцяг|Данія||20px}} [[ФК Відаўрэ|Відаўрэ]]|45 |2002—2004|{{Сцяг|Данія||20px}} [[ФК Акадэміск|Акадэміск]]|62 |2004—2007|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Чарльтан Атлетык|Чарльтан Атлетык]]|17 (-29) |2007—2011|{{Сцяг|Данія||20px}} [[ФК Брондбю|Брондбю]]|137 (-171) |2011—2013|{{Сцяг|Францыя||20px}} [[ФК Эвіян|Эвіян]]|16 (-27) |2013—2014|{{Сцяг|Іспанія||20px}} [[ФК Рэал Бетыс|Рэал Бетыс]]|7 (-21) |2014| {{арэнда}} {{Сцяг|Нідэрланды||20px}} [[ФК Гоу Эхед Іглс|Гоу Эхед Іглс]]|13 (-24) |2014—2021|{{Сцяг|Данія||20px}} [[ФК Капенгаген|Капенгаген]]|72 (-57) |2021—|{{Сцяг|Данія||20px}} [[ФК Верэбра|Верэбра]]| }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2002|{{Сцяг|Данія||20px}} [[Маладзёжная зборная Даніі па футболе|Данія (да 20)]]|5 (-9) |2001—2003|{{Сцяг|Данія||20px}} [[Маладзёжная зборная Даніі па футболе|Данія (да 21)]]|21 (-14) |2004—2015|{{Сцяг|Данія||20px}} [[Зборная Даніі па футболе|Данія]]|30 (-39) }} |абнаўленне даных пра клуб = 26 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 26 ліпеня 2022 }} '''Стэфан Майгар Андэрсен''' ({{lang-da|Stephan Maigaard Andersen}}; нар. {{ДН|26|11|1981}}, {{МН|Капенгаген||}}, [[Данія]]) — дацкі футбаліст, брамнік клуба [[ФК Верэбра|«Верэбра»]] і былы ігрок [[зборная Даніі па футболе|нацыянальнай зборнай Даніі]]. == Клубная кар’ера == Андэрсан пачаў сваю кар’еру ў дацкіх клубах [[ФК Відаўрэ|«Відаўрэ»]] і [[ФК Акадэміск|«Акадэміск»]]. Затым ва ўзросце 22 гадоў перайшоў у англійскі [[ФК Чарльтан Атлетык|«Чарльтан Атлетык»]], аднак не здолеўшы прабіцца ў асноўны склад, Андэрсен у 2007 годзе вярнуўся ў [[Данія|Данію]], дзе стаў асноўным брамнікам у родным для сябе клубе [[ФК Брондбю|«Брондбю»]], пры гэтым ён у 2008 годзе быў прызнаны найлепшым брамнікам краіны. У жніўні 2011 года адбыўся пераход Андэрсена ў французскі [[ФК Эвіян|«Эвіян»]]<ref>[http://brondby.com/article.asp?aid=67599 Brøndby IF sælger Stephan Andersen] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121021185928/http://brondby.com/article.asp?aid=67599 |date=21 кастрычніка 2012 }}. Brøndby IF</ref>. Улетку 2013 года Стэфан падпісаў двухгадовы кантракт з [[ФК Рэал Бетыс|«Бетысам»]]. 30 студзеня быў аддадзены ў арэнду ў клуб нідэрландскага вышэйшага дывізіёна [[ФК Гоу Эхед Іглс|«Гоу Эхед Іглс»]]. 19 мая 2014 года было абвешчана, што брамнік вернецца ў Данію, падпісаўшы трохгадовы кантракт з клубам [[ФК Капенгаген|«Капенгаген»]], які з’яўляецца клятым супернікам яго папярэдняга дацкага клуба «Брондбю»<ref>[http://www.tipsbladet.dk/nyhed/superliga/officielt-stephan-andersen-til-fc-koebenhavn Officielt: Stephan Andersen til FC København]. Tipsbladet</ref>. Гуляў за «Капенгаген» да лета 2021 года, калі перабраўся ў [[ФК Верэбра|«Верэбра»]] з шастога дывізіёна Даніі. == Міжнародная кар’ера == Пасля моцных выступаў у клубе «Акадэміск» Андэрсен быў прыцягнуты да складу нацыянальнай [[зборная Даніі па футболе|зборнай Даніі]], дзе ён дэбютаваў у гульні супраць [[зборная Іспаніі па футболе|зборнай Іспаніі]] ў сакавіку 2004 года. == Дасягненні == '''«Брондбю»''': * Чэмпіён [[Каралеўская ліга|Каралеўскай лігі]]: 2007 * Уладальнік [[Кубак Даніі па футболе|Кубка Даніі]]: 2008 '''«Капенгаген»''': * [[Чэмпіянат Даніі па футболе|Чэмпіён Даніі]] (3): 2016, 2017, 2019 * Уладальнік [[Кубак Даніі па футболе|Кубка Даніі]] (3): 2015, 2016, 2017 {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Навігацыйны блок2 |стыль_загалоўка = {{колеры зборнай/Данія|1}} |state = collapsed |загаловак = Склады зборнай Даніі |Склад зборнай Даніі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2004 |Склад зборнай Даніі па футболе на чэмпіянаце свету 2010 |Склад зборнай Даніі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2012 }} {{DEFAULTSORT:Андэрсен Стэфан}} [[Катэгорыя:Футбольныя варатары]] [[Катэгорыя:Футбалісты Даніі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Даніі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Відаўрэ]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Акадэміск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Чарльтан Атлетык]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Брондбю]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Эвіян]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Рэал Бетыс]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Гоу Эхед Іглс]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Капенгаген]] gz5gwc3jchv65cozmkt2b7u0qgsf06j 0 223880 4164596 4127654 2022-07-25T12:02:45Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Гамбург |Лагатып = Hamburger SV logo.svg |ПоўнаяНазва = Hamburger Sport-Verein e. V. |Заснаваны = [[29 верасня]] [[1887]] |Горад = [[Гамбург]], [[Германія]] |Стадыён = [[Фолькспаркштадыян]] |Умяшчальнасць = 57 000 |Прэзідэнт = |Трэнер = [[Тым Вальтэр]] |Чэмпіянат = [[Другая Бундэсліга]] |Сезон = 2021/22 |Месца = 3 месца |Сайт = http://www.hsv.de/ | pattern_la1 = _hamburger2223h | pattern_b1 = _hamburger2223h | pattern_ra1 = _hamburger2223h | pattern_sh1 = _adidaswhite | pattern_so1 = _hamburgo1617H | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FF0000 | socks1 = 0000FF | pattern_la2 = _hamburger2122a | pattern_b2 = _hamburger2122a | pattern_ra2 = _hamburger2122a | pattern_sh2 = _adidasblack | pattern_so2 = _hamburger2122a | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _hamburger2122t | pattern_b3 = _hamburger2122t | pattern_ra3 = _hamburger2122t | pattern_sh3 = _adidaswhite | pattern_so3 = _hamburger2122t | leftarm3 = FF0000 | body3 = FF0000 | rightarm3 = FF0000 | shorts3 = EF0000 | socks3 = EF0000 }} '''«Гамбург»''' ({{lang-de|Hamburger}}) — нямецкі футбольны клуб з горада [[Гамбург]]. Заснаваны ў [[1887]] годзе. 6-разовы [[Чэмпіянат Германіі па футболе|чэмпіён Германіі]] і трохразовы ўладальнік [[Кубак Германіі па футболе|Кубка Германіі]]. Уладальнік [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Кубка чэмпіёнаў]] (1983), уладальнік [[Кубак уладальнікаў кубкаў УЕФА|Кубка ўладальнікаў кубкаў]] (1977). З’яўляецца адным з найстарэйшых, папулярных і тытулаваных нямецкіх клубаў. == Гісторыя == === Раннія гады === Гісторыя «Гамбурга» пачынаецца [[29 верасня]] [[1887]] года, калі адбылося зліццё двух клубаў: «Der Hohenfelder Sportclub» і «Wandsbek-Marienthaler Sportclub» у «спартыўны клуб Германія ў Гамбургу» ({{lang-de|Sportclub Germania zu Hamburg}}). Пад сваёй цяперашней назвай клуб быў сфарміраваны ў 1919 годзе шляхам аб’яднання трох гарадскіх каманд, сур’ёзна паслабленых пасля [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]]: «спартыўны клуб Германія», «Гамбург ФК» і ФК «Фалька Эпэндорф». Колерамі клуба сталі чырвоны і белы ў гонар гораду [[Гамбург]]а, і сіне-чорныя ў гонар найстарэйшага клуба заснавальніка — «Германія». Менавіта праз «спартыўны клуб Германія», Гамбург прэтэндуе на званне найстарэйшага клуба краіны. Тым не менш, іншыя клубы аспрэчваюць гэта, бо «Германія» першапачаткова была заснавана як атлетычны клуб які не гуляў у футбол да 1891 года, калі паўтузіна [[англічане|англічанін]] далучыліся да клуба, прынёсшы з сабою захапленне футболам. == Заўзятары == [[Файл:ImtechArena NorthEast3.JPG|thumb|200px|Заўзятары клуба]] «Гамбург» з’яўляецца адным з самых любімых футбольных клубаў у [[Германія|Германіі]]. Паводле статыстычных звестак, з лютага 2009 года клуб налічвае 3,3 млн прыхільнікаў у [[Еўропа|Еўропе]], што робіць яго 28-м клубам паводле гэтага паказчыку на кантыненце<ref>[http://archiv.mopo.de/archiv/2009/20090212/sport/hsv/bar_a_bei_den_fans_top_hsv_28.html Barça bei den Fans top, HSV 28.!] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090214220300/http://archiv.mopo.de/archiv/2009/20090212/sport/hsv/bar_a_bei_den_fans_top_hsv_28.html |date=14 лютага 2009 }}</ref>. Сярэдняе наведванне хатняга стадыёна складе 54 820 чалавек на гульню. У «Гамбургу» ёсць амаль 700 афіцыйна зарэгістраваных фан-клубаў, 29 з іх знаходзяцца па-за межамі Германіі — у [[Польшча|Польшчы]], [[Нідэрланды|Нідэрландах]], [[Бельгія|Бельгіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Швейцарыя|Швейцарыі]], [[Іспанія|Іспаніі]], [[ЗША]], [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка|Паўднёвай Афрыцы]], [[Аўстралія|Аўстраліі]], [[Ганконг]]у, [[Расія|Расіі]] і іншых краінах свету<ref>[http://www.hsv.de/fans/fanclubs/ausland/ Fanclubs des HSV im Ausland] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110107064028/http://www.hsv.de/fans/fanclubs/ausland/ |date=7 студзеня 2011 }}. hsv.de</ref>. Першы фан-клуб быў заснаваны ў красавіку 1972 года, ён існуе сёння і мае каля 40 членаў. Сярод самых вядомых і самых важных фан-клубаў на сёння — «Poptown», «Rautengeil», «Fallingbostel», «Totale» і «Jungs Wilhelmsburger». У цяперашні час, некаторыя фанаты «Гамбургу» падтрымліваюць сяброўскія адносіны з фанамі клубаў [[ФК Гановер 96|«Гановер 96»]] і [[ФК Армінія Білефельд|«Армінія»]], але яны не распаўсюджваюцца на ўсіх прыхільнікаў, як гэта было ў традыцыі 1970-х і 1980-х гадоў. Гэтак жа добрыя адносіны існуюць і з фанамі і заўзятарамі клубаў [[ФК Штутгарт|«Штутгарт»]] і [[ФК Нюрнберг|«Нюрнберг»]], а найбольшае сяброўства маецца з калегамі з клуба [[ФК Барусія Дортмунд|«Барусія Дортмунд»]]<ref>[http://www.hsv1887.de/hsv/fanfreundschaft/fanfreundschaft.htm HSV Fanfreundschaften]. hsv1887.de</ref>. Самыя ненавісныя супернікі — [[ФК Санкт-Паўлі|«Санкт-Паўлі»]], [[ФК Вердэр|«Вердэр»]] і [[ФК Шальке 04|«Шальке 04»]]. {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.hsv.de/ Афіцыйны сайт] {{ref-de}}{{ref-en}} * [http://www.hsv-sc.de/ Афіцыйны сайт заўзятараў] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131205142410/http://www.hsv-sc.de/ |date=5 снежня 2013 }} {{Бібліяінфармацыя}} {{Чэмпіёны Германіі па футболе}} {{Пераможцы Лігі чэмпіёнаў УЕФА}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Германіі|Гамбург]] [[Катэгорыя:ФК Гамбург| ]] b6ncbunzwepl1q9eejoxuyt0e5tf51a 0 225389 4164843 4138894 2022-07-26T06:28:05Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Карміятысу» wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Томаш Губачан |выява = |апісанне выявы = |мянушкі = ''Тома'', ''Губа''<ref>[http://www.sports.ru/tribuna/blogs/prosport/321168.html Томаш Губочан: «Родители гордятся тем, что я играю за «Зенит»]</ref> |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Славакія}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[абаронца (футбол)|абаронца]] |цяперашні клуб = {{Сцяг|Кіпр}} [[ФК Карміятыса|Карміятыса]] |нумар = |маладзёжныя клубы = {{футбольная кар’ера |2001—2004|{{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Жыліна|Жыліна]]| }} |клубы = {{футбольная кар’ера |2004—2008|{{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК Жыліна|Жыліна]]|38 (2) |2006|{{Арэнда}} {{Сцяг|Славакія||20px}} [[ФК ВіОн|ВіОн]]|36 (1) |2008—2014|{{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (СПб)]]|113 (0) |2014—2016|{{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Дынама Масква|Дынама (Масква)]]|40 (2) |2016—2019|{{Сцяг|Францыя||20px}} [[ФК Алімпік Марсель|Алімпік (Марсель)]]|16 (0) |2017—2018|{{Арэнда}} {{Сцяг|Турцыя||20px}} [[ФК Трабзанспор|Трабзанспор]]|20 (0) |2019—2022|{{Сцяг|Кіпр||20px}} [[ФК Амонія Нікасія|Амонія (Нікасія)]]|57 (0) |2022—|{{Сцяг|Кіпр||20px}} [[ФК Карміятыса|Карміятыса]]| }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2006—2021|{{Сцяг|Славакія||20px}} [[Зборная Славакіі па футболе|Славакія]]|73 (0) }} |абнаўленне даных пра клуб = 26 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 26 ліпеня 2022 }} '''То́маш Гу́бачан''' ({{lang-sk|Tomáš Hubočan}}; нар. {{ДН|17|9|1985}}, {{МН|Жыліна}}, [[Чэхаславакія]]) — [[Славакія|славацкі]] футбаліст, абаронца кіпрскага клуба [[ФК Карміятыса|«Карміятыса»]] і былы ігрок [[Зборная Славакіі па футболе|нацыянальнай зборнай Славакіі]]. == Клубная кар’ера == Выступаў за клуб [[ФК Жыліна|«Жыліна»]]. Толькі з 2006 года стаў іграком асноўнага складу славацкай каманды. 11 лютага 2008 года падпісаў трохгадовы кантракт з санкт-пецябургскім "[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|«Зенітам»]], сума трансферу склала 3,8 млн еўра. Томаш быў запатрабаваны «Зенітам» пасля таго як іншы славацкі ігрок [[Марцін Шкртэл]] з’ехаў у англійскі [[ФК Ліверпул|«Ліверпул»]]. Акрамя расійскага клуба шэраг каманд з [[Германія|Германіі]] цікавіліся футбалістам. З цягам часу Губачан стаў адным з асноўных ігракоў клуба. Пасля таго, як пазіцыю галоўнага трэнера «Зеніта» заняў партугальскі спецыяліст [[Андрэ Вілаш-Боаш]], Губачан страціў месца ў асноўным складзе. 29 жніўня 2014 года футбаліст перайшоў у склад маскоўскага [[ФК Дынама Масква|«Дынама»]]<ref>[http://fc-zenit.ru/main/news/68498.html Томаш Губочан покидает «Зенит»]</ref>. У ліпені 2016 года, пасля вылету «Дынама» ў ФНЛ, стаў іграком марсельскага [[ФК Алімпік Марсель|«Алімпіка»]]<ref>[http://by.tribuna.com/football/1041887178.html «Марсель» подтвердил переход Губочана]</ref>. У верасні 2017 года на правах арэнды далучыўся да турэцкага [[ФК Трабзанспор|«Трабзанспора»]]. Па заканчэнні сезона 2017/18 вярнуўся ў Марсель, аднак у сезоне 2018/19 толькі двойчы згуляў за асноўную каманду ў Лізе 1, часцей выступаў за рэзервовую каманду ў чацвёртым дывізіёне. У чэрвені 2019 года пакінуў «Алімпік» у якасці свабонага агента. У верасні 2019 года перайшоў у кіпрскі клуб [[ФК Амонія Нікасія|«Амонія»]], а ў ліпені 2022 года стаў іграком [[ФК Карміятыса|«Карміятысы»]]. == Міжнародная кар’ера == У складзе нацыянальнай [[Зборная Славакіі па футболе|зборнай Славакіі]] дэбютаваў 21 лістапада 2007 года ў матчы супраць [[зборная Сан-Марына па футболе|зборнай Сан-Марына]]. == Дасягненні == '''«Жыліна»''': * [[Чэмпіянат Славакія па футболе|Чэмпіён Славакіі]] (2): 2004, 2007 '''«Зеніт»''': * [[Чэмпіянат Расіі па футболе|Чэмпіён Расіі]] (2): 2010, 2012 * Уладальнік [[Кубак Расіі па футболе|Кубка Расіі]]: 2010 * Уладальнік [[Суперкубак Расіі па футболе|Суперкубка Расіі]] (2): 2008, 2011 '''«Амонія»''': * [[Чэмпіянат Кіпра па футболе|Чэмпіён Кіпра]]: 2021 * Уладальнік [[Кубак Кіпра па футболе|Кубка Кіпра]]: 2022 * Уладальнік [[Суперкубак Кіпра па футболе|Суперкубка Кіпра]]: 2021 {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Навігацыйны блок2 |стыль_загалоўка = color: white; background-color: #0B4EA2; border: 1px #EE1C25 solid |state = collapsed |загаловак = Склады зборнай Славакіі |Склад зборнай Славакіі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016 |Склад зборнай Славакіі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2020 }} {{DEFAULTSORT:Губачан Томаш}} [[Катэгорыя:Футбалісты Славакіі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Славакіі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Жыліна]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК ВіОн]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Зеніт Санкт-Пецярбург]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Алімпік Марсель]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Трабзанспор]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Амонія Нікасія]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Карміятыса]] ke9b1am26qiayuuabkwgle6kmw26l3b 0 225979 4164604 4121855 2022-07-25T12:23:12Z Artsiom91 31770 /* Склад */ + Вайнкаўф, Чэлебі, Нойман, Кён, Кунцэ, Безушкаў, Леапольд, Шаўб, Фоці, Нільсен, Трэсольдзі, - Зюндэрман, Хульт, Франке, Франц, Майна, Кайзер, Окс, Ламці, Дымерс, Эналі, Думбуя, Гінтэрзеер, Гудра wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Гановер 96 |Лагатып = |ПоўнаяНазва = Hannoverscher Sportverein von 1896 |Мянушкі = |Заснаваны = [[12 красавіка]] [[1896]] |Расфарміраваны = |Горад = [[Гановер]], [[Германія]] |Стадыён = [[ХДІ-Арэна]] |Умяшчальнасць = 49 200 |Прэзідэнт = |Трэнер = |Чэмпіянат = [[Другая Бундэсліга]] |Сезон = 2021/22 |Месца = 11 месца |Сайт = http://www.hannover96.de/ | pattern_la1 = _hannover2122h | pattern_b1 = _hannover2122h | pattern_ra1 = _hannover2122h | pattern_sh1 = _udinese1920H | pattern_so1 = _hannover2122h | leftarm1 = DF0015 | body1 = DF0015 | rightarm1 = DF0015 | shorts1 = 000000 | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _hannover2122a | pattern_b2 = _hannover2122a | pattern_ra2 = _hannover2122a | pattern_sh2 = _hannover2122a | pattern_so2 = _hannover2122a | leftarm2 = 000000 | body2 = 000000 | rightarm2 = 000000 | shorts2 = 000000 | socks2 = 000000 | pattern_la3 = _hannover2122t | pattern_b3 = _hannover2122t | pattern_ra3 = _hannover2122t | pattern_sh3 = _hannover2122t | pattern_so3 = _whitetop | leftarm3 = FFFFFF | body3 = FFFFFF | rightarm3 = FFFFFF | shorts3 = FFFFFF | socks3 = 179D33 }} '''«Гановер 96»''' ({{lang-de|Hannover 96}}) — нямецкі футбольны клуб з горада [[Гановер]], які знаходзіцца ў зямлі [[Ніжняя Саксонія]]. Заснаваны ў [[1896]] годзе. Двухразовы [[Чэмпіянат Германіі па футболе|чэмпіён Германіі]] (1938, 1954), уладальнік [[Кубак Германіі па футболе|Кубка Германіі]] (1992). == Гісторыя == Футбольны клуб «Гановер 96» быў заснаваны [[12 красавіка]] [[1896]] года на базе спартыўнага клуба для школьнікаў, першымі спартыўнымі секцыямі якога былі [[рэгбі]] і атлетыка. Фарміраванне футбольнай секцыі скончылася нашмат пазней, а менавіта [[25 чэрвеня]] [[1899]] года. У 1913 годзе быў утвораны «спартыўны клуб Гановер 96», у які ўвайшлі ўсе буйныя спартыўныя аб’яднанні Гановера. Клуб быў вельмі буйной арганізацыяй, адным з першых яго старшыняў быў будучы прэзідэнт Германіі [[Паўль фон Гіндэнбург]]. Першых поспехаў клуб дасягнуў у пачатку 1930-х гадоў. Яны звязаны з імёнамі трэнера [[Роберт Фухс|Роберта Фухса]] і ігракоў нацыянальнай [[Зборная Германіі па футболе|зборнай Германіі]] [[Фрыц Дайке|Фрыца Дайке]], [[Людвіг Пёлер|Людвіга Пёлера]] і [[Эдмунд Малецкі|Эдмунда Малецкага]]. У гэтыя гады клуб заваяваў першае чэмпіёнства ў 1938 годзе. Усяго ж у яго актыве дзве перамогі ў чэмпіянаце Германіі і абедзве яшчэ да стварэння [[Нямецкая Бундэсліга|Бундэслігі]] ў 1938 і 1954 гадах, а таксама перамога ў [[Кубак Германіі па футболе|Кубку Германіі]] [[1992]] года, які каманда выйграла як удзельнік другой лігі — першы падобны выпадак у гісторыі нямецкага футбола. Пасля таго, як 1964 годзе клуб упершыню прабіўся ў Бундэслігу, ён пераходзіў у розныя лігі ад першай да трэцяй, шмат гадоў выступаўчы ў рэгіянальнай (трэцяй) лізе. Апошні раз клуб дамогся выхаду ў Бундэслігу ў 2002 годзе і з тых часоў выступае менавіта там. Падчас [[Футбольная Бундэсліга Германіі 2009/2010|сезона 2009/10]] 10 лістапада 2009 года скончыў жыццё самагубствам тагачасны капітан каманды брамнік [[Роберт Энке]]<ref>[http://prosport.tsn.ua/sport/zaginuv-32-richnii-golkiper-zbirnoyi-nimechchini.html Голкіпер збірної Німеччини покінчив життя самогубством]{{Недаступная спасылка}}. prosport.tsn.ua</ref>. Галоўным спонсарам клуба з’яўляецца нямецкае акцыянернае таварыства ў індустрыі турызму — [[TUI]]. == Стадыён == «Гановер 96» гуляе на стадыне [[AWD-Арэна]], які быў пабудаваны ў [[1954]] годзе як «Нідэрзахзенштадыян», які зараз мае ўмяшчальнасць у 49 тысяч гледачоў. Падчас [[Чэмпіянат свету па футболе 2006|чэмпіянату свету 2006]] стадыён быў месцам чатырох матчах першага раўнда і аднаго матча стадыі 1/8 фіналу. Стадыён таксама служыў у якасці пляцоўкі для правядзення матчаў [[Чэмпіянат свету па футболе 1974|чэмпіянату свету 1974]] і [[Чэмпіянат Еўропы па футболе 1988|чэмпіянату Еўропы 1988]]. == Заўзятары == Асноўным канкурэнтам «Гановера» з’яўляецца клуб [[ФК Айнтрахт Браўншвайг|«Айнтрахт»]] з [[Браўншвайг]]а ў той час як маюцца іншыя суперніцтвы, менш старажытныя, як з [[ФК Вердэр|«Вердэрам»]] і [[ФК Вольфсбург|«Вольфсбургам»]]. У апошнія гады прыхільнікі «Гановеру» маюць некаторую непрыязнасць да клуба [[ФК Энергі Котбус|«Энергі»]] з [[Котбус]]а, якая заснавана на інцыдэнце ў 1997 годзе ў матчы Рэгіянальнай лізе. Пражэктар на стадыёне ў Котбусе зламаўся падчас гульні, і многія прыхільнікі «Гановера» лічыць, што гэта было зроблена наўмысна і высілкі на выпраўленне асвятлення былі толькі палавіністымі. Котбус пазней перамог у перанесеным матчы з лікам 3:1. [[ФК Гамбург|«Гамбург»]] лічыцца сяброўскім клубам, прыхільнікі якой падзяляюць суперніцтва з «Вердэрам». Абодва клуба часцяком называюць HSV. Прыхільнікі «Гановера» таксама маюць добрыя адносіны з заўзятарамі дацкага клуба [[ФК Одэнсэ|«Одэнсэ»]]. Прыхільнікі клубаў часцяком прыязджаюць адзін да аднаго на стадыён, каб падтрымаць сяброў падчас матча. Існуе таксама сяброўства з [[ФК Армінія Білефельд|«Армініяй»]] з [[Білефельд]]а. == Склад == ''Станам на ліпень 2022 года.'' {{Склад}} |-bgcolor="#FFFF99" ! colspan="8" | Брамнікі |- style="background-color:#E7FAEC;" {{Ігрок|1|{{Сцяг|Германія}}|Бр|[[Рон-Роберт Цылер]] {{капітан}}||1989}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Германія}}|Бр|[[Леа Вайнкаўф]]||1996}} {{Ігрок|40|{{Сцяг|Данія}}|Бр|[[Марцін Хансен]]||1990}} |-bgcolor="#FFFF99" ! colspan="8" | Абаронцы |- style="background-color:#E7FAEC;" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Германія}}|Аб|[[Экін Чэлебі]]||2000}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Германія}}|Аб|[[Філ Нойман]]||1997}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Германія}}|Аб|[[Дэрык Кён]]||1999}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Германія}}|Аб|[[Янік Дэм]]||1996}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Японія}}|Аб|[[Сэй Муроя]]||1994}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Германія}}|Аб|[[Юліян Бёрнер]]||1991}} {{Ігрок|32|{{Сцяг|Славенія}}|Аб|[[Лука Крайнц]]||1994}} |-bgcolor="#FFFF99" ! colspan="8" | Паўабаронцы |- style="background-color:#DFEDFD;" {{Ігрок|6|{{Сцяг|Германія}}|ПА|[[Фабіян Кунцэ]]||1998}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Германія}}|ПА|[[Макс Безушкаў]]||1997}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Германія}}|ПА|[[Энца Леапольд]]||2000}} {{Падзел складу}} |-bgcolor="#FFFF99" ! colspan="8" | Паўабаронцы |- style="background-color:#DFEDFD;" {{Ігрок|10|{{Сцяг|Германія}}|ПА|[[Себасцьян Эрнст]]||1995}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Аўстрыя}}|ПА|[[Луіс Шаўб]]||1994}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Германія}}|ПА|[[Себасцьян Штольцэ]]||1995}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Кіпр}}|ПА|[[Антоніа Фоці]]||2003}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Германія}}|ПА|[[Тым Вальбрэхт]]||2001}} {{Ігрок|29|{{Сцяг|Камерун}}|ПА|[[Гаэль Андуа]]||1995}} <!--{{Ігрок|29|{{Сцяг|Германія}}|ПА|[[Зіман Штэле]]||2001}}--> {{Ігрок|37|{{Сцяг|Германія}}|ПА|[[Себасцьян Керк]]||1994}} <!--{{Ігрок|40|{{Сцяг|Германія}}|ПА|[[Лоўрэнс Эналі]]||2002}}--> |-bgcolor="#FFFF99" ! colspan="8" | Нападнікі |- style="background-color:#FFD2D6;" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Германія}}|Нап|[[Хендрык Вайдант]]||1995}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Германія}}|Нап|[[Максіміліян Баер]]||2002}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Камерун}}|Нап|[[Франк Эвіна]]||2000}} {{Ігрок|16|{{Сцяг|Нарвегія}}|Нап|[[Ховард Нільсен]]||1993}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Італія}}|Нап|[[Нікало Трэсольдзі]]||2004}} {{Ігрок|36|{{Сцяг|Германія}}|Нап|[[Седрык Тойхерт]]||1997}} {{Канец складу}} {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.hannover96.de/ Афіцыйны сайт] {{ref-en}}{{ref-de}} * [http://www.resultsfromfootball.com/bundesliga-team/hannover96.html Статыстыка клуба] {{ref-en}} * [http://www.awd-arena.de/relaunch/awd_arena/de/index.html AWD-Арэна] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060324191149/http://www.awd-arena.de/relaunch/awd_arena/de/index.html |date=24 сакавіка 2006 }} {{ref-de}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Чэмпіёны Германіі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Германіі|Гановер 96]] [[Катэгорыя:ФК Гановер 96| ]] 7nkwrd9heroem9hdoopsxdm009j1e7u 0 227826 4164853 4160439 2022-07-26T07:22:12Z Artsiom91 31770 завяршыў кар’еру wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Фабіу Куэнтран |поўнае імя = Фабіу Алешандры да Сілва Куэнтран |выява = |апісанне выявы = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Партугалія}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[Абаронца (футбол)|левы абаронца]], [[Паўабаронца (футбол)|левы вінгер]] |цяперашні клуб = ''завяршыў кар’еру'' |нумар = |маладзёжныя клубы = {{футбольная кар’ера |1999—2005|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[ФК Рыу Аві|Рыу Аві]]|}} |клубы = {{футбольная кар’ера |2005—2007|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[ФК Рыу Аві|Рыу Аві]]|29 (5) |2007—2011|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[ФК Бенфіка Лісабон|Бенфіка]]|52 (2) |2008|{{арэнда}} {{Сцяг|Партугалія||20px}} [[ФК Насьянал Фуншал|Насьянал]]|16 (4) |2008|{{арэнда}} {{Сцяг|Іспанія||20px}} [[ФК Рэал Сарагоса|Рэал Сарагоса]]|1 (0) |2009|{{арэнда}} {{Сцяг|Партугалія||20px}} [[ФК Рыу Аві|Рыу Аві]]|16 (3) |2011—2018|{{Сцяг|Іспанія||20px}} [[ФК Рэал Мадрыд|Рэал Мадрыд]]|58 (1) |2015—2016|{{арэнда}} {{Сцяг|Францыя||20px}} [[ФК Манака|Манака]]|15 (3) |2017—2018|{{арэнда}} {{Сцяг|Партугалія||20px}} [[ФК Спортынг Лісабон|Спортынг]]|25 (1) |2018—2019|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[ФК Рыу Аві|Рыу Аві]]|21 (0) |2020—2021|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[ФК Рыу Аві|Рыу Аві]]|13 (2) }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2005|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[Юнацкая зборная Партугаліі па футболе, да 18 гадоў|Партугалія (да 18)]]|1 (0) |2006—2007|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[Юнацкая зборная Партугаліі па футболе, да 19 гадоў|Партугалія (да 19)]]|10 (5) |2007|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[Маладзёжная зборная Партугаліі па футболе, да 20 гадоў|Партугалія (да 20)]]|7 (4) |2009|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[Маладзёжная зборная Партугаліі па футболе|Партугалія (да 21)]]|7 (5) |2009—2017|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[Зборная Партугаліі па футболе|Партугалія]]|52 (5) }} |медалі = {{турнір|[[Чэмпіянат Еўропы па футболе|Чэмпіянаты Еўропы]]}} {{медаль|Бронза|[[Чэмпіянат Еўропы па футболе 2012|Польшча/Украіна 2012]]}} |абнаўленне даных пра клуб = 26 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 19 верасня 2019 }} '''Фабіу Алешандры да Сілва Куэнтран'''{{Практычная транскрыпцыя|pt}} або '''Фабіу Каэнтрау''' ({{lang-pt|Fábio Alexandre da Silva Coentrão}}; нар. {{ДН|11|3|1988}}, [[Віла-ду-Конды]], [[Партугалія]]) — партугальскі футбаліст, левы абаронца. Ігрок [[Зборная Партугаліі па футболе|нацыянальнай зборнай Партугаліі]] (2009—2017). == Кар’ера == === «Рыу Аві» === Першым прафесійным клубам Фабіу стаў [[ФК Рыу Аві|«Рыу Аві»]] з роднага горада [[Віла-ду-Конды]], з якім Куэнтран заключыў кантракт перад сезонам 2004/05. Дэбютаваў у вышэйшай лізе Партугаліі 14 кастрычніка 2005 года ў сямнаццацігадовым узросце, усяго ў першым сезоне правёў 3 гульні. Паводле вынікаў чэмпіянату «Рыу Аві» заняў апошняе 16-е месца і вылецеў у другую лігу. У наступным сезоне 2005/06 Куэнтран стаў іграком асноўнага складу, правёў 25 гульняў і забіў 4 галы. У лютым 2007 года правёў тыднёвую стажыроўку ў [[ФК Чэлсі|«Чэлсі»]], паводле вынікаў якой [[Жазэ Маўрынью]] аптымістычна ацаніў дадзеныя футбаліста і паабяцаў у далейшым сачыць за прагрэсам Куэнтрана<ref>[http://www.sports.ru/football/3174367.html Биеннале юниорского футбола]. sports.ru</ref>. === «Бенфіка» === У тым жа міжсезонні 2007 года заключыў шасцігадовы кантракт з [[ФК Бенфіка Лісабон|«Бенфікай»]]. Куэнтран дэбютаваў у лісабонскай камандзе ў матчы 3-га кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Лігі чэмпіёнаў]] супраць [[ФК Капенгаген|«Капенгагена»]], правёўшы на полі другі тайм. Усяго ў 2007 годзе ў чэмпіянаце Партугаліі правёў 3 гульні і ў студзені 2008 года быў аддадзены ў арэнду ў клуб вышэйшай лігі [[ФК Насьянал Фуншал|«Насьянал»]]. У ліпені 2008 года быў анансаваны пераход на правах арэнды ў нідэрландскі [[ФК Феенорд|«Феенорд»]]<ref>[http://www.sports.ru/football/5210130.html «Фейеноорд» взял в аренду Коэнтрау]. sports.ru</ref>. Нягледзячы на тое, што бакі прыйшлі да папярэдняй згоды, здзелка не была здзейснена, і Куэнтран на правах арэнды перайшоў у клуб другой іспанскай лігі [[ФК Рэал Сарагоса|«Рэал Сарагоса»]]<ref>[http://www.goal.com/en/Articolo.aspx?ContenutoId=780505 Coentrão Joins Zaragoza On Loan] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080803114030/http://www.goal.com/en/Articolo.aspx?ContenutoId=780505 |date=3 жніўня 2008 }}. Goal.com</ref>. У «Сарагосе» прыняў удзел у адной гульні, выйшаўшы на замену на 82 хвіліне ў матчы супраць [[ФК Дэпартыва Алавес|«Дэпартыва Алавес»]] пры ліку 4:2. У выніку ў студзені 2009 года вярнуўся ў [[Партугалія|Партугалію]] і на правах арэнды правёў палову сезона ў родным «Рыу Аві». === «Рэал Мадрыд» === 5 ліпеня 2011 года быў набыты мадрыдскім [[ФК Рэал Мадрыд|«Рэалам»]] за 30 мільёнаў еўра<ref>[http://www.championat.com/football/news-858798.html «Бенфика» продала Куэнтрана в «Реал» за € 30 млн] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110708022920/http://www.championat.com/football/news-858798.html |date=8 ліпеня 2011 }}. championat.com</ref>. Першапачаткова трывала гуляў у складзе мадрыдцаў, але пазней, пасля прыходу на пасаду трэнера [[Карла Анчэлоці]], стаў радзей з’яўляцца на полі. Улетку 2015 года «Рэал» меў намер аддаць абаронцу ў арэнду, на Куэнтрана прэтэндавала шмат замежных клубаў. [[26 жніўня]] 2015 года было афіцыйна абвешчана аб пераходзе Фабіу на правах арэнды ў французскі клуб [[ФК Манака|«Манака»]]<ref>[http://by.tribuna.com/football/1032511273.html «Монако» объявил об аренде Коэнтрау]. by.tribuna.com</ref>. Улетку 2016 года па заканчэнні арэнды вярнуўся ў «Рэал». У сезоне 2016/17 разам з «Рэалам» выйграў Лігу чэмпіёнаў і чэмпіянат Іспаніі, аднак пры гэтым згуляў толькі ў 6 матчах ва ўсіх турнірах. === Апошнія гады === У ліпені 2017 года быў арандаваны лісабонскім [[ФК Спортынг Лісабон|«Спортынгам»]]<ref>[https://by.tribuna.com/football/1052728330.html «Спортинг» арендовал Коэнтрау у «Реала»]. by.tribuna.com</ref>. У жніўні 2018 года, разарваўшы кантракт з «Рэалам», вярнуўся ў [[ФК Рыу Аві|«Рыу Аві»]]<ref>[https://by.tribuna.com/football/1066590254.html Коэнтрау вернулся в свой родной «Риу Аве»]. by.tribuna.com</ref>. Пакінуў каманду па заканчэнні сезона 2018/19. У ліпені 2019 года быў блізкі да пераходу ў [[ФК ПАОК|ПАОК]], аднак у выніку адмовіўся з-за сямейных абставін<ref>[https://by.tribuna.com/football/1076519392.html Переход Коэнтрау в ПАОК сорвался из-за семейных обстоятельств]. by.tribuna.com</ref>. У студзені 2020 года абвясціў аб завяршэнні кар’еры, аднак у кастрычніку 2020 падпісаў новы аднагадовы кантракт з «Рыу Аві»<ref>[https://by.tribuna.com/football/1089738171.html Экс-защитник «Реала» Коэнтрау вернулся в «Риу Аве». Он пропустил прошлый сезон]. by.tribuna.com</ref>. Па заканчэнні сезона 2021/22 паўторна завяршыў кар’еру. === Міжнародная кар’ера === Улетку 2007 года ў складзе зборнай Партугаліі да 20 гадоў згуляў у моладзевым чэмпіянаце свету, прыняўшы ўдзел у 3 гульнях. Пасля таго, як Фабіу дасягнуў пахвалы ў «Бенфіцы», яго сталі выклікаць у асноўную [[Зборная Партугаліі па футболе|зборную Партугаліі]]. Разам з ёй ён прыняў удзел у фінальным турніры [[Чэмпіянат свету па футболе 2010|чэмпіянату свету ў ПАР]], дзе правёў усе 4 матчы зборнай Партугаліі. == Дасягненні == === Клубныя === {{Сцяг|Партугалія}} '''«Бенфіка»''' * [[Чэмпіянат Партугаліі па футболе|Чэмпіён Партугаліі]]: 2010 * Уладальнік [[Кубак Партугальскай лігі па футболе|Кубка Партугальскай лігі]] (2): 2010, 2011 {{Сцяг|Іспанія}} '''«Рэал»''' * [[Чэмпіянат Іспаніі па футболе|Чэмпіён Іспаніі]] (2): 2012, 2017 * Уладальнік [[Кубак Іспаніі па футболе|Кубка Іспаніі]]: 2014 * Уладальнік [[Суперкубак Іспаніі па футболе|Суперкубка Іспаніі]]: 2012 * Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Лігі чэмпіёнаў]] (2): 2014, 2017 * Уладальнік [[Суперкубак УЕФА|Суперкубка УЕФА]]: 2014 * Пераможца [[Клубны чэмпіянат свету па футболе|клубнага чэмпіянату свету]] (2): 2014, 2016 {{Сцяг|Партугалія}} '''«Спортынг»''' * Уладальнік [[Кубак партугальскай лігі па футболе|Кубка партугальскай лігі]]: 2018 {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Fábio Coentrão}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Навігацыйны блок2 |стыль_загалоўка = {{Колеры зборнай/Партугалія|1}} |state = collapsed |загаловак = Склады зборнай Партугаліі |Склад зборнай Партугаліі па футболе на чэмпіянаце свету 2010 |Склад зборнай Партугаліі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2012 |Склад зборнай Партугаліі па футболе на чэмпіянаце свету 2014 }} {{Сімвалічная зборная Еўра 2012}} {{DEFAULTSORT:Куэнтран Фабіу}} [[Катэгорыя:Футбалісты Партугаліі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Партугаліі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Рыу Аві]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Бенфіка Лісабон]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Насьянал Фуншал]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Рэал Сарагоса]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Рэал Мадрыд]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Манака]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Спортынг Лісабон]] t6hrggkksmez9mdm99ldo4n3ob3dp1n 0 228325 4164741 4154215 2022-07-25T20:00:51Z Weintrauber 17226 вычытка wikitext text/x-wiki {{Аўтамабіль | назва = УАЗ-452 (УАЗ-3741) | фота = UAZ-3741-01 Lahti.JPG | вытворца = [[УАЗ]] | гады вытворчасці = УАЗ-452 : 1965–1985 <br /> УАЗ-3741 : 1985–ц.ч. | папярэднік = [[УАЗ-450]] | пераемнік = | заводы = {{сцягафікацыя|СССР}} {{сцягафікацыя|Расія}} | платформа = | клас = | сегмент = | тып кузава = {{Тып кузава|фургон|3|2}} | колавая формула = 4×4 | рухавік = ЗМЗ-402, ЗМЗ-4091, УМЗ-4213 | кпп = 4-х хуткасная ручная | колавая база = 2550 мм <br/> 2300 мм (УАЗ-3741) | даўжыня = 4474 мм <br/> 4440 мм (УАЗ-3741) | шырыня = 2100 мм | вышыня = 2355 мм <br/> 2101 мм (УАЗ-3741) | маса = 1845 кг <br/> 1805 кг (УАЗ-3741) | аб'ём бака = 56 л | дызайнер = | вікісховішча = UAZ-452 }} '''УАЗ-452''' — сямейства паўнапрывадных грузапасажырскіх аўтамабіляў, якія серыйна вырабляюцца на [[Ульянаўскі аўтамабільны завод|Ульянаўскім аўтамабільным заводзе]] з [[1965]] года. З’яўляецца глыбокай мадэрнізацыяй [[УАЗ-450]]. У [[1985]] годзе была праведзена мадэрнізацыя мадэлі ў выніку чаго яно атрымала новыя індэксы, базавы фургон атрымаў пазначэнне «'''УАЗ-3741'''». Нягледзячы на архаічнасць канструкцыі выпускаецца дагэтуль. У цяперашні час для пазначэння сямейства вытворца выкарыстоўвае абрэвіятуру '''СГР''' (''{{lang-ru|старый грузовой ряд}}''). == Гісторыя == У [[1965]] адбылася мадэрнізацыя аўтамабіля «УАЗ-450». У першую чаргу, новая мадэль атрымала [[Рухавік унутранага згарання|рухавік]] ГАЗ-21 і 4-ступеньчатую каробку перадач. Змянілася афармленне пярэдняй панэлі. Гэтая мадэль атрымала індэкс «УАЗ-452». Грузападымальнасць была павялічана да 1000 кг. У [[1966]] аўтамабіль «УАЗ-452Д» быў узнагароджаны залатым медалём на Маскоўскай міжнароднай выставе сельгастэхнікі. 18 лютага 1974 года з канвеера сышоў мільённы УАЗ. У лістападзе 1977 года мадэль «УАЗ-452» атрымала Знак Якасці. У другой палове 1970-х аўтамабілі атрымалі новую святлатэхніку: спераду паставілі новыя паказальнікі паваротаў ПФ-130, а ззаду — ліхтары ФП-132. Новая святлатэхніка запатрабавала змяненняў штампаў пярэдняй кузаўной панэлі, задніх вуглавых панэляў і штампаў падлогі. З-за ўстаноўкі фары задняга ходу і ліхтара асвятлення нумарнога знака змянілася і вонкавая панэль левай паловы задніх дзвярэй. Таксама з'явіліся новыя люстэркі. У [[1985]] годзе была ажыццяўлена мадэрнізацыя мадэльнага шэрагу, разам з чым змяніліся індэксы мадыфікацый. == Мадыфікацыі == * '''УАЗ-452, УАЗ-3741''' — суцэльнаметалічны фургон. * '''УАЗ-452Д, УАЗ-3303, УАЗ-33036''' — бартавы грузавік з двухмеснай кабінай. * '''УАЗ-452К''' — эксперыментальны 16-мясцовы трохвосевы аўтобус колавай формулы 6×4 (1973 г). * '''УАЗ-452П''' — седлавы цягач. === УАЗ-452, УАЗ-3741 === [[Выява:UAZ-452 (37122505865).jpg|thumb|left|УАЗ-452]] '''УАЗ-452, УАЗ-3741''' — суцэльнаметалічны фургон. * '''УАЗ-374106''' — экспартная мадыфікацыя для краін з умераным кліматам. * '''УАЗ-374107''' — экспартная мадыфікацыя для краін з трапічным кліматам. * '''УАЗ-37411''' — мадыфікацыя з экранаваным электраабсталяваннем (замена мадыфікацыі ''452Э''). * '''УАЗ-374116''' — экспартная мадыфікацыя з экранаваным электраабсталяваннем для краін з умераным кліматам. * '''УАЗ-374117''' — экспартная мадыфікацыя з экранаваным электраабсталяваннем з трапічным кліматам. === УАЗ-452А, УАЗ-3962 === [[Выява:UAZ-3962.jpg|thumb|УАЗ-3962]] '''УАЗ-452А''' — санітарны аўтамабіль. Меў два варыянты абсталявання салона — цывільны і ваенны. Цывільная версія мела адны насілкі і тры месцы для лекараў, ваенная дазваляла размясціць насілкі для чатырох пацыентаў (параненых). У ваеннай версіі ўсе вокны можна было завесіць шчыльнымі брызентавымі фіранкамі, якія скручваліся ў рулоны. УАЗ-452А серыйна выпускалася з [[1966]] па [[1985]] год, за гэты час Ульянаўскі аўтазавод пабудаваў крыху больш за 166 000 санітарных УАЗ-452А. Да таго ж — 1849 экспартных '''УАЗ-452АЭ''', 1245 машын трапічнай мадыфікацыі '''УАЗ-452АТ''' і 393 паўночныя машыны '''УАЗ-452АС'''<ref name="mpark-2018-01-28">[https://mpark.pro/experience/310-uaz-450a-452a-3962-ussr-period-history.html К 60-летию семейства УАЗ-450. "Таблетка" вечной молодости. Часть 1. История медицинских "Буханок" в стандартном кузове. Советский период] // mpark.pro {{ref-ru}}</ref>. У [[1985]] годзе санітарная мадыфікацыя атрымала пазначэнне '''УАЗ-3962'''. У першы год вытворчасці УАЗ-3962 выпускалі паралельна з УАЗ-452А. У той год было выраблена 4035 асобнікаў УАЗ-452А і 7496 асобнікаў УАЗ-3962. === УАЗ-452В, УАЗ-2206 === [[Выява:UAZ-22069.jpg|thumb|УАЗ-22069, прататып з палепшаным аздабленнем]] '''УАЗ-452В''' — 10-мясцовы мікрааўтобус. Пасля мадэрнізацыі [[1985]] года атрымаў індэкс '''2206'''. Некаторы час выпускаліся аўтамабілі пераходнай версіі ''УАЗ-2206-01''. Існавалі ўзоры з палепшаным аздабленнем і версіі з рознай планіроўкай салона. Камплектацыі: ''"03"'' — 6 месцаў, ''"04"'' — 6 месцаў і столік, ''"013"'' — люкс. * '''УАЗ-22069''' — з рухавікамі ''УМЗ-4218'' і ''ЗМЗ-4104.10'' (2,89 л; 84 к.с./61,8 кВт і 85 к.с./62,5 кВт адпаведна). {{clear}} === УАЗ-3909 === [[Выява:УАЗ 452 газоспасателей КотласГазСервис, Коряжма.JPG|thumb|УАЗ-3909]] '''УАЗ-3909''' — грузапасажырскі аўтамабіль. Кузаў — з пасажырскім салонам у пярэдняй частцы і, аддзеленым перагародкай, закрытым грузавым адсекам, з доступам да яго праз заднія дзверы. === УАЗ-33036 === [[Выява:UAZ-3303.jpg|thumb|left|УАЗ-33036]] '''УАЗ-33036''' ''(1996—ц.ч.)'' — бартавы грузавік з двухмеснай кабінай з павялічанай колавай базай. У параўнанні з ''УАЗ-3303'' мае падоўжаную на 250 мм колавую базу. Павялічыўся і памер бартавой платформы — 2680×1870 мм, вышыню бартоў панізілі да 400 мм, а пагрузачную вышыню — на 10 см (960 мм). Бартавая платформа — металічная. Грузападымальнасць — 1,3 т. Абсталёўваўся маторамі ЗМЗ-4021.10 магутнасцю 90 к.с. ('''УАЗ-330362-03'''), ЗМЗ-4104.10 магутнасцю 96 к.с. ('''УАЗ-330362'''), ЗМЗ-40911.10 магутнасцю 112 к.с. ('''УАЗ-330365'''). === УАЗ-39094 === [[Выява:УАЗ 39094.JPG|thumb|left|УАЗ-39094]] '''УАЗ-39094''' ''(1999—ц.ч.)'' — мадыфікацыя бартавога ''УАЗ-3303'' з пяцімеснай кабінай і металічнай бартавой платформай. === УАЗ-39095 === [[Выява:UAZ-39095.jpg|thumb|УАЗ-39095]] '''УАЗ-39095''' — бартавы грузавік з павялічанай палутарнай кабінай са спальным месцам і з павялічанай колавай базай. Дзякуючы 340-міліметровай устаўцы паміж дзвярыма і задняй сценкай за сядзеннямі размясцілі адкідную паліцу 1780×510 мм. Пад паліцай па баках маторнага адсека — дзве багажныя нішы аб'ёмам каля 120 л кожная. Колавая база — 2530 мм, грузападымальнасць — 1 т. == Апісанне канструкцыі == Кузаў аўтамабіля — суцэльнаметалічны, паўнясучы, вагоннага тыпу. [[Рухавік унутранага згарання|Рухавік]] «ЗМЗ-402» — карбюратарны, радны, 4-х цыліндровы з вадкасным ахалоджваннем і працоўным аб'ёмам 2,4 л. Рухавікі «ЗМЗ-4091» і «УМЗ-4213» радныя, 4-цыліндравыя з вадкасным ахалоджваннем і працоўным аб'ёмам 2,7 л і 2,89 л адпаведна. Ёмістасць паліўнага бака складае 56 л. [[Каробка перадач]] — чатырохступеньчатая з механічным прывадам выключэння счаплення. Раздатачная каробка — двухступеньчатая, з муфтай уключэння пярэдняга моста. Кіраванне каробкай перадач і раздатачнай каробкай ажыццяўлялася праз сістэму цяг з прамежкавымі рычагамі. Круцільны момант ад каробкі перадач да раздатачнай каробкі перадаецца праз прамежкавы карданны вал. Счапленне — аднадыскавае, прывад выключэння — гідраўлічны. Пярэдні мост падключаецца прымусова і жорстка, без дыферэнцыяла. Каб падключыць пярэдні мост, неабходна перавесці ў адпаведнае становішча рычаг раздатачнай каробкі і ўвесці паўвосі ў зачапленне са ступіцамі. Для гэтага спецыяльным шасцісценнікам вялікага дыяметра закручваюць гайкі ступіц на пярэднім мосце. Падвеска — залежная, рысорная з рычажна-поршневымі амартызатарамі. Рулявы механізм — глабаідальны чарвяк і двухгрэбневы ролік. Рабочыя тармазы — двухконтурныя барабанныя, з гідраўлічным прывадам. На машынах выпуску да 1980 года ўстанаўлівалі ўзмацняльнікі тармазоў гідравакуумнага тыпу, а пасля — вакуумнага. Стаяначны тормаз — трансмісійны, размешчаны на раздатачнай каробцы і прыводзіцца ў дзеянне рычагом пры дапамозе гнуткага троса. З сакавіка [[2011]] года былі дададзеныя: сістэма ABS, гідраўзмацняльнік руля, рамяні бяспекі. Таксама пачалі усталёўвацца эрганамічныя сядзенні ад [[ВАЗ-2110]]. === Тэхнічныя дадзеныя === * '''Рухавікі''': ЗМЗ-402 (2,4 л, карбюратарны), ЗМЗ-4091 (2,7 л, інжэктарны), УМЗ-4213 (2,8 л, інжэктарны) * '''Каробка перадач''': чатырохступеньчатая; * '''Памеры''': даўжыня - 4474 мм, шырыня - 2100 мм, вышыня - 2355 мм, колавая база - 2550 мм; * '''Вага''': 1845 кг. {{зноскі}} == Літаратура == * {{cite journal|authorlink=|title=|journal=Автолегенды СССР. УАЗ-3741|volume=№197|year=2016|issn=2071-095X|publisher=«DeAgostini»}}{{ref-ru}} * {{cite journal|authorlink=|title=|journal=Автолегенды СССР. УАЗ-33036|volume=№215|year=2017|issn=2071-095X|publisher=«DeAgostini»}}{{ref-ru}} * {{артыкул |спасылка = https://www.zr.ru/archive/zr/2002/01/vieziem-tonnu-1 |загаловак = От головастика — к лягушке? |выданне = За рулём |тып = часопіс |год = 2002 |нумар = 01 |старонкі = 34-35 }} {{ref-ru}} == Спасылкі == * [https://www.uaz.ru/cars/classic Сямейства СГР на афіцыйным сайце вытворцы] // uaz.ru {{ref-ru}} * [http://www.uazbuka.ru/history.htm#452 Модели и модификации автомобилей УАЗ] // www.uazbuka.ru {{ref-ru}} * [http://prouaz.com/uaz-452/ УАЗ 452] // prouaz.com {{ref-ru}} * [http://denisovets.ru/uaz/uazpages/uaz452.html Автомодельное бюро: УАЗ-452] // denisovets.ru {{ref-ru}} * [https://mpark.pro/experience/310-uaz-450a-452a-3962-ussr-period-history.html К 60-летию семейства УАЗ-450. "Таблетка" вечной молодости. Часть 1. История медицинских "Буханок" в стандартном кузове. Советский период] // mpark.pro {{ref-ru}} * [https://www.autocentre.ua/kommercheskie/obzor-kommercheskie/uaz-pokupaem-bukhanku-310505.html УАЗ: Покупаем «буханку»] // autocentre.ua {{ref-ru}} == Гл. таксама == {{commonscat-inline|UAZ-452}} {{Аўтамабілі УАЗ}} [[Катэгорыя:Аўтамабілі УАЗ|452]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі паводле алфавіта]] bakqohyilo02i3kbn8dhnkq4w9x0h76 0 229149 4164648 4049736 2022-07-25T13:48:00Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Ігракі ФК Санкт-Паўлі II]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Футбаліст | імя = Макс Крузэ | выява = | апісанне выявы = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Германія}} | рост = | вага = | пазіцыя = [[Нападнік (футбол)|нападнік]] | цяперашні клуб = {{Сцяг|Германія}} [[ФК Вольфсбург|Вольфсбург]] | нумар = | маладзёжныя клубы = {{футбольная кар’ера |1992—1998|{{Сцяг|Германія||20px}} Райнбек| |1998—2005|{{Сцяг|Германія||20px}} Фір унд Маршландэ| |2006—2007|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Вердэр|Вердэр]]|}} | клубы = {{футбольная кар’ера |2006—2009|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Вердэр|Вердэр]]|1 (0) |2006—2009|{{фарм-клуб}} {{Сцяг|Германія||20px}} [[Вердэр II]]|68 (7) |2009—2012|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Санкт-Паўлі|Санкт-Паўлі]]|96 (22) |2012—2013|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Фрайбург|Фрайбург]]|34 (11) |2013—2015|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Барусія Мёнхенгладбах|Барусія (Мёнхенгладбах)]]|66 (23) |2015—2016|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Вольфсбург|Вольфсбург]]|32 (6) |2016—2019|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Вердэр|Вердэр]]|84 (32) |2019—2020|{{Сцяг|Турцыя||20px}} [[ФК Фенербахчэ|Фенербахчэ]]|20 (7) |2020—2022|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Уніён Берлін|Уніён]]|38 (16) |2022—|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Вольфсбург|Вольфсбург]]| }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2006—2007|{{Сцяг|Германія||20px}} [[Юнацкая зборная Германіі па футболе, да 19 гадоў|Германія (да 19)]]|17 (6) |2007—2008|{{Сцяг|Германія||20px}} [[Маладзёжная зборная Германіі па футболе|Германія (да 20)]]|6 (1) |2008|{{Сцяг|Германія||20px}} [[Маладзёжная зборная Германіі па футболе|Германія (да 21)]]|1 (1) |2021|{{Сцяг|Германія||20px}} [[Алмпійская зборная Германіі па футболе|Германія (алімп.)]]|3 (0) |2013—2015|{{Сцяг|Германія||20px}} [[Зборная Германіі па футболе|Германія]]|14 (4) }} | абнаўленне даных пра клуб = 6 лютага 2022 | абнаўленне даных пра зборную = 8 жніўня 2021 }} '''Максіміліян Крузэ''' ({{lang-de|Maximilian Kruse}}; нар. {{ДН|19|3|1988}}, [[Райнбек]], [[Германія]]) — [[Германія|нямецкі]] футбаліст, нападнік клуба [[ФК Вольфсбург|«Вольфсбург»]] і былы ігрок [[Зборная Германіі па футболе|нацыянальнай зборнай Германіі]]. == Кар’ера == Крузэ пачаў сваю кар’еру ў мясцовым клубе. У ліпені 2005 года далучыўся да складу [[ФК Вердэр|«Вердэра»]]<ref>[http://www.transfermarkt.de/de/news/29458/kruse-mit-dem-fc-st-pauli-so-hoch-wie-moeglich-stehen.html «Kruse: „Mit dem FC St. Pauli so hoch wie möglich stehen“»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090919003443/http://www.transfermarkt.de/de/news/29458/kruse-mit-dem-fc-st-pauli-so-hoch-wie-moeglich-stehen.html |date=19 верасня 2009 }}. transfermarkt.de.</ref>, аднак гуляў амаль толькі за другую каманду брэменцаў. 4 мая 2009 года Макс падпісаў двухгадовы кантракт з клубам [[ФК Санкт-Паўлі|«Санкт-Паўлі»]]. У сезоне 2011/12 Макс забіў у [[Бундэсліга 2|Бундэслізе-2]] 13 галоў і аддаў 6 галявых перадач, дзякуючы чаму «Санкт-Паўлі» фінішыраваў з 62 пунктамі на чацвёртым месцы<ref>[http://www.bundesliga.com/en/stats/table/ «Matchday 34 — League table»]. Bundesliga.</ref>. === «Фрайбург» === Дзякуючы поспеху з гамбургскім клубам Макс быў запрыкмечаны [[ФК Фрайбург|«Фрайбургам»]], да якога далучыўся ўлетку 2012 года і адразу стаў яго лідарам<ref>[http://www.scfreiburg.com/teams/profis/meldungen/sport-club-verpflichtet-max-kruse «Sport-Club verpflichtet Max Kruse»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171204114544/https://www.scfreiburg.com/teams/profis/meldungen/sport-club-verpflichtet-max-kruse |date=4 снежня 2017 }}. SC Freiburg.</ref>. Дэбютаваў за свой новы клуб 18 жніўня 2012 года ў матчы на [[Кубак Германіі па футболе|Кубак Германіі]] супраць клуба [[ФК Вікторыя Гамбург|«Вікторыя»]], які скончыўся з лікам 2:1 на карысць ігракоў з Фрайбурга, а Крузэ забіў першы гол і стаў асістэнтам для свайго партнёра [[Себасцьян Фрайс|Себасцьяна Фрайса]]<ref>[http://www.kicker.de/news/fussball/dfbpokal/spielrunde/dfb-pokal/2012-13/1/1440304/spielbericht_victoria-hamburg-5367_sc-freiburg-7.html «Joker Freis erlöst den Sportclub spät»]. Kicker</ref>. 25 жніўня Крузэ дэбютаваў за клуб у [[Бундэсліга|Бундэслізе]], забіўшы гол у матчы супраць [[ФК Майнц|«Майнца»]], які скончыўся ўнічыю 1:1<ref>[http://www1.skysports.com/football/live/match/264927/report «Mainz fight back against Freiburg»]. Sky Sports.</ref>. === «Барусія» Мёнхенгладбах === Пасля выбітнага сезона за «Фрайбург» Крузэ падпісаў 4-гадовы кантракт з клубам [[ФК Барусія Мёнхенгладбах|«Барусія»]] з [[Мёнхенгладбах]]а ў красавіку 2013 года<ref>[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2012/0000248767.php «Kruse Gladbach-bound next season»]. Bundesliga.de</ref>. Ужо 17 жніўня 2013 года адзначыўся дэбютным голам за гладбахцаў, калі дапамог атрымаць перамогу над клубам [[ФК Гановер 96|«Гановер 96»]] (3:0). У «Барусіі» прыйшоўся да справы і неўзабаве стаў адным з лідараў каманды, за два сезона забіў у Бундэслізе 23 галы. === «Вольфсбург» === 10 мая 2015 года [[ФК Вольфсбург|«Вольфсбург»]] абвясціў аб падпісанні чатырохгадовага кантракта з Крузэ<ref>[http://www.kicker.de/news/fussball/bundesliga/startseite/626769/artikel_alles-klar_kruse-kommt-nach-wolfsburg.html#omsmtwkicker Alles klar: Kruse kommt nach Wolfsburg]. kicker.de</ref>. === «Вердэр» === 2 жніўня 2016 года вярнуўся ў [[ФК Вердэр|«Вердэр»]]<ref>[http://by.tribuna.com/football/1042572757.html «Вердер» объявил о трансфере Макса Крузе]. by.tribuna.com</ref>. На сезон 2018/19 быў абраны капітанам каманды, аднак па яго заканчэнні не стаў падаўжаць кантракт з брэменскім клубам. === «Фенербахчэ» === У чэрвені 2019 года падпісаў трохгадовы кантракт з турэцкім клубам [[ФК Фенербахчэ|«Фенербахчэ»]]<ref>[https://by.tribuna.com/football/1075827687.html Экс-форвард «Вердера» Крузе перешел в «Фенербахче»]. by.tribuna.com</ref>. У чэрвені 2020 года ў аднабаковым парадку разарваў пагадненне са стамбульскім клубам<ref>[https://by.tribuna.com/football/1086237505.html Крузе расторг контракт с «Фенербахче». Клуб обратится в арбитраж]. by.tribuna.com</ref>. === «Уніён» === У жніўні 2020 года далучыўся да берлінскага [[ФК Уніён Берлін|«Уніёна»]]. === Вяртанне ў «Вольфсбург» === У студзені 2022 года вярнуўся ў [[ФК Вольфсбург|«Вольфсбург»]], падпісаўшы кантракт на 1,5 гады. == Міжнародная кар’ера == За галоўную [[Зборная Германіі па футболе|зборную Германіі]] Макс дэбютаваў 29 мая 2013 года матчам супраць [[Зборная Эквадора па футболе|Эквадора]]. 2 чэрвеня 2013 года ў матчы супраць [[Зборная ЗША па футболе|зборнай ЗША]] на 79 хвіліне забіў свой першы гол за нацыянальную зборную. == Дасягненні == '''Вольфсбург''': * Уладальнік [[Суперкубак Германіі па футболе|Суперкубка Германіі]]: 2015 {{Зноскі|2}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Вольфсбург}} {{DEFAULTSORT:Крузэ Макс}} [[Катэгорыя:Футбалісты Германіі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Германіі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Вольфсбург]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Уніён Берлін]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Фенербахчэ]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Вердэр]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Барусія Мёнхенгладбах]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Фрайбург]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Санкт-Паўлі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Вердэр II]] [[Катэгорыя:Футбалісты на летніх Алімпійскіх гульнях 2020 года]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Санкт-Паўлі II]] 3fhj0ozr1k307xc41r9afdsmdprbflo 0 230318 4164769 4043243 2022-07-25T20:31:49Z Weintrauber 17226 /* Бяспека */ ref fix wikitext text/x-wiki {{Аўтамабіль | назва = Nissan Juke | фота = NISSAN JUKE logo.png | вытворца = [[Nissan]] | гады вытворчасці = {{Гады аўтамабіля|2010|}} | папярэднік = | пераемнік = | заводы = {{сцягафікацыя|Вялікабрытанія}}, [[Горад Сандэрленд|Сандэрленд]] | клас = | сегмент = | вікісховішча = Nissan Juke }} '''Nissan Juke''' — кампактны красовер [[Nissan]]. Выпускаецца з [[2010]] года. Для еўрапейскага рынку вырабляецца на заводзе ў [[Сандэрленд]]зе ([[Вялікабрытанія]]). Машыны для іншых рынкаў, а таксама паўнапрывадныя аўтамабілі выпускаюцца на заводзе ў Японіі. == Першае пакаленне (2010–2019) == {{multiple image | зона = left | кірунак = vertical | подпіс = Дэбют Nissan Juke. Жэнеўскі аўтасалон, 2010 год | box_caption = | выява1 = NISSAN QAZANA.jpg | шырыня1 = 175 | подпіс1 = Nissan Qazana | выява2 = Nissan Juke (27).JPG | шырыня2 = 175 | выява3 = Nissan Juke (26).JPG | шырыня3 = 175 }} Аўтамабіль быў створаны на аснове канцэпта '''Qazana''', прадстаўленага на [[Жэнеўскі аўтасалон|Міжнародным аўтасалоне ў Жэневе]] ў [[2009]] годзе. Канцэпт быў цёпла прыняты публікай, і стаў прататыпам серыйнага аўтамабіля, які атрымаў назву '''Juke''' і заняў сваё месца ў мадэльным шэрагу паміж хэтчбэкам [[Nissan Note|Note]] і красоверам [[Nissan Qashqai|Qashqai]]. Дэбют адбыўся на Жэнеўскім аўтасалоне [[2010]] года. {{multiple image | зона = rigth | кірунак = vertical | подпіс = Абноўлены Nissan Juke. Парыжскі аўтасалон, 2014 год | box_caption = | выява1 = Nissan Juke - Mondial de l'Automobile de Paris 2014 - 004.jpg | шырыня1 = 175 | выява2 = Nissan Juke - Mondial de l'Automobile de Paris 2014 - 007.jpg | шырыня2 = 175 }} У сакавіку [[2014]] года на Жэнеўскім аўтасалоне быў прадстаўлены абноўлены ''Juke''<ref>[http://www.zr.ru/events/geneva/page/620835-v-zheneve-debyutiroval-obnovlennyj-nissan-juke/ В Женеве дебютировал обновленный Nissan Juke] // За рулём {{ref-ru}}</ref>. У пярэдняй частцы змянілася форма фараў, дызайн кратаў радыятара стаў V-падобным. З'явіліся новыя заднія ліхтары, у карпусах вонкавых люстэркаў — з'явіліся святлодыёдныя індыкатары павароту, габарытныя агні атрымалі форму «бумеранга». Задні бампер займеў больш агрэсіўную форму. У маторным шэрагу з'явіўся новы чатырохцыліндравы рухавік 1.2 (115 к.с.), які прыйшоў на замену рухавіку 1,6 л, магутнасцю 117 к.с. У 190-моцнага бензінавага турбаматора 1,6 DIG-T павялічылі ступень сціску з 9,5 па 10,5, паднялі крутоўны момант і ўсталявалі сістэму рэцыркуляцыі адпрацаваных газаў з вадкасным ахалоджваннем. Акрамя таго аўтамабіль атрымаў палепшаную апцыянальную паўнапрывадную трансмісію са зменным вектарам цягі, а таксама ўдасканаленую сістэму актыўнай бяспекі ''Safety Shield''. Шэраг дадатковага аснашчэння дапоўніў вялікі шкляны люк і мадэрнізаваны мультымедыйны комплекс ''Nissan Connect'', з навігатарам апошняга пакалення. Для некаторых камплектацый стала даступаная сістэма кругавога агляду ''Arround View Monitor'' з дынамічнай разметкай. У версіях з пярэднім прывадам павялічыўся аб'ём багажніка. Вытворчасць абноўленага ''Juke'' пачалася ў чэрвені 2014 года<ref>[http://www.zr.ru/content/news/666150-v-anglii-nachalos-proizvodstvo-obnovlennogo-nissan-juke/ В Англии началось производство обновленного Nissan Juke] // За рулём {{ref-ru}}</ref>. [[17 ліпеня]] [[2018]] года з канвеера сышоў мільённы ''Juke'' выраблены заводам ў [[Сандэрленд]]зе ў Вялікабрытаніі. Юбілейным стаў аўтамабіль блакітнага колеру «Vivid Blue» і ў камплектацыі ''LE + Perso''<ref>[https://newsroom.nissan-europe.com/uk/en-gb/media/pressreleases/426230479/one-millionth-juke-built-at-nissan-sunderland-plant30 One millionth Juke built at Nissan Sunderland Plant] // newsroom.nissan-europe.com {{ref-en}}</ref>. === Juke Nismo === {{multiple image | зона = left | кірунак = vertical | подпіс = Nissan Juke Nismo | box_caption = | выява1 = Nissan Juke 1.6 DIG-T Nismo – Frontansicht, 15. März 2015, Düsseldorf.jpg | шырыня1 = 175 | выява2 = Nissan Juke 1.6 DIG-T Nismo – Heckansicht, 15. März 2015, Düsseldorf.jpg | шырыня2 = 175 }} У верасні 2012 года на Парыжскім аўтасалоне дэбютаваў '''Juke Nismo''', падрыхтаваны спартыўным падраздзяленнем Nissan. На аўтамабіле ўсталяваны рухавік 1,6 DiG-T, магутнасць якога павялічана да 200 к.с. Juke Nismo таксама мае новыя налады падвескі і рулявога кіравання. Калянасць спружын на мадыфікацыях з пярэднім прывадам была павялічана на 10%, а на паўнапрывадных — на 15%. Juke Nismo таксама адрозніваецца наяўнасцю дадатковай аэрадынамічнай абвісі, якая ўключае пашыраныя колавыя аркі, змененыя пярэдні і задні бамперы, дыфузар, накладкі на парогі кузава, спойлер на задняй дзверы і 18-цалевыя дыскі з лёгкага сплаву. Колеравая палітра прадстаўлена трыма адценнямі: белым Storm White, чорным Pearl Black і серабрыстым Blade Silver. Корпусы вонкавых люстэркаў пры гэтым афарбаваныя ў чырвоны колер. У салоне — аздобленыя замшай сядзенні з чырвонай прастрочкай і развітой бакавой падтрымкай, а таксама руль аздоблены алькантарай. {{clear}} === Juke Nismo RS === [[Выява:2015-03-03 Geneva Motor Show 3414.JPG|thumb|left|200px|Nissan Juke Nismo RS]] Разам з абноўленым Juke на Жэнеўскім аўтасалоне 2014 года была таксама прадстаўлена мадыфікацыя '''Juke Nismo RS'''. ''Nismo RS'' мае пераналаджаныя выпускную сістэму і рулявое кіраванне, мадэрнізаваныя спружыны і амартызатары, узмоцненыя мацаванні ніжніх рычагоў пярэдніх стоек, больш трывалыя тармазныя механізмы (спераду дыяметр дыскаў павялічаны з 296 да 320 міліметраў, а дыскі ззаду сталі вентыляваныя). Чатырохцыліндравы турбарухавік 1.6 DiG-T за кошт адрозных электроннага блока кіравання і выхлапной сістэмы фарсіраваны да 218 к.с. (у версіі з варыятарам магутнасць павялічылася да 214 сіл<ref>[http://motor.ru/news/2014/03/04/nismors/ У рестайлингового Nissan Juke появился 218-сильный вариант] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150428080153/http://motor.ru/news/2014/03/04/nismors/ |date=28 красавіка 2015 }} // motor.ru {{ref-ru}}</ref>). Для машын з 6-ступеністай МКП рухавік атрымаў таксама ўзмоцненыя шатуны і дзвюхмасавы махавік. Аснашчэнне ''Nismo RS'' адрозіваецца сядзеннямі Recaro з камбініраваным аздабленнем скурай і замшай, ксенонавымі фарамі, сістэмай кругавога відэаагляду, комплексам бяспекі ''Nissan Safety Shield'', а таксама 18-цалевымі колавымі дыскамі. === Juke-R === [[Выява:Nissan Juke-R - Prototype (8145466700).jpg|thumb|200px|Nissan Juke-R]] У [[2011]] годзе брытанская інжынірынгавая фірма ''Ray Mallock Ltd.'', якая вырабляе абсталяванне для мотаспорту, і ''Еўрапейскі тэхнічны цэнтр Nissan (NTC-E)'' прадставілі прататып '''Juke-R'''<ref>[http://www.zr.ru/content/news/398382-juke-r_razognalsa_do_sotni_za_3_7_sekundy/ Juke-R разогнался до сотни за 3,7 секунды] // За рулём {{ref-ru}}</ref>. У аснове аўтамабіля шасі і сілавы агрэгат ад ''[[Nissan GT-R]]'': падвеска (спераду на падвойных папярочных рычагах, ззаду — шматрычаговая), 3,8-літровы шасціцыліндравы турбарухавік магутнасцю 485 конскіх сіл, выпускная і тармазная сістэмы, шасціступеністая рабатызаваная каробка перадач з двума счапленнямі і сістэма поўнага прывада. Гэта дазваляе аўтамабілю паскарацца да 100 км / г усяго праз 3,7 секунды пасля старту. Максімальная хуткасць — 257 км / г. Першапачаткова планавалася пабудаваць толькі два асобнікі Juke-R (з левым і правым рулём), якія выкарыстоўваліся б выключна ў якасці шоу-караў. Аднак цікавасць з боку кліентаў заахвоцілі выпусціць мадэль абмежаваным накладам<ref>{{cite web |url = https://www.evo.co.uk/nissan/juke-r/12482/nissan-juke-r-to-go-on-sale |title = Nissan Juke-R to go on sale |publisher = evo.co.uk |date = 3.05.2012 |accessdate = 2020-02-14 |language = en}}</ref>. Таварны варыянт атрымаў 545-моцны рухавік. Максімальная хуткасць таварнай версіі — 275 км / г. === Infiniti ESQ === {{Асноўны артыкул|Infiniti ESQ}} [[Выява:Infiniti ESQ 03 China 2015-04-12.jpg|thumb|200px|Infiniti ESQ]] У жніўні [[2014]] года дэбютавала версія ''Juke'', прадстаўленая спецыяльна для рынка Кітая. Аўтамабіль выйшаў на тамтэйшы рынак пад маркай '''Infiniti ESQ'''<ref>[http://www.zr.ru/content/news/701184-nissan-juke-yavilsya-v-kitaj-pod-maskoj-infiniti/ Nissan Juke приехал в Китай под видом Infiniti ESQ] // За рулём {{ref-ru}}</ref>. Аўтамабіль з'яўляецца ператвораным ''Juke Nismo'' і мае такі ж самы 1,6-літровы турбарухавік магутнасцю 200 к.с., варыятар і сістэму поўнага прываду. Пры гэтым, ''Infiniti ESQ'' мае іншыя краты радыятара з шыльдзікам ''ESQ'', храмаваныя ўстаўкі на кузаве, а таксама вялікія 18-цалевыя колавыя дыскі іншага дызайну. У салоне выкарыстаны больш дарагія матэрыялы аздаблення і ўсталяваны іншы руль. === Канструкцыя === Аўтамабіль пабудаваны на дапрацаванай пад красовер платформе "B" альянса Renault-Nissan, агульнай з [[Renault Clio]], [[Nissan Cube]] і [[Nissan Micra]]. ==== Рухавікі ==== ===== 1.6 ===== {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | 1.6 !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | 1.6 |- ! Мадэль | colspan=2 | HR16DE |- ! Рухавік | colspan=2 | Бензінавы, 4-цыліндравы, радны |- ! Аб'ём, см³ | colspan="2" | 1598 |- ! Магутнасць <br />пры аб/хв | 69 кВт (94 к.с.) <br /><small>пры 5400 аб / хв</small> | 86 кВт (117 к.с.) <br /><small>пры 6000 аб / хв</small> |- ! Макс. крутоўны момант<br />пры аб/хв | 140 Н·м <br /><small>пры 3200–4400 аб / хв</small> | 158 Н·м <br /><small>пры 4000 аб / хв</small> |- ! Каробка перадач | 5-ступеністая, механічная | 5-ступеністая, механічная <br /> ''аўтаматычная'' |- ! Прывад | colspan="2" | пярэдні |- ! [[Еўра, экалагічны стандарт|Экалагічны клас]] | colspan="2" | Еўра 5 |- ! Падрыхтаваная маса, кг | colspan="2" | 1140–1215 |- ! Дазволеная маса, кг | colspan="2" | 1645–1675 |- ! Макс. хуткасць, км/г | colspan="2" | 215 |- ! Паскарэнне ад 0 да 100 км/г, с | 12,0 | 11,0 |- ! Выдатак паліва, л/100 км <br /> горад / шаша / сярэдні | 7,6 / 5,0 / 6,0 | 7,7 / 5,1 / 6,0 |- | colspan=3 align="left"| '' Курсівам '' — опцыя |- |} ===== 1.6 DIG-T ===== [[Выява:Nissan Juke 16GT FOUR Type V engine room.jpg|thumb|1.6 DIG-T (MR16DDT)]] {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | 1.6 DIG-T !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | 1.6 DIG-T nismo |- ! Мадэль | colspan=2 | MR16DDT |- ! Рухавік | colspan=2 | Бензінавы, 4-цыліндравы, радны,<br /> з турбанаддзіманнем |- ! Аб'ём, см³ | colspan="2" | 1618 |- ! Магутнасць <br />пры аб/хв | 140 кВт (190 к.с.) <br /><small>пры 5600 аб / хв</small> | 147 кВт (200 к.с.) <br /><small>пры 6000 аб / хв</small> |- ! Макс. крутоўны момант<br />пры аб/хв | 240 Н·м <br /><small>пры 2000–5600 аб / хв</small> | 250 Н·м <br /><small>пры 2400–4800 аб / хв</small> |- ! Каробка перадач | colspan="2" | 6-ступеністая, механічная <br /> ''аўтаматычная'' |- ! Прывад | colspan="2" | пярэдні, ''поўны'' |- ! [[Еўра, экалагічны стандарт|Экалагічны клас]] | colspan="2" | Еўра 5 |- ! Падрыхтаваная маса, кг | colspan="2" | 1250–1275 |- ! Дазволеная маса, кг | colspan="2" | 1735–1860 |- ! Макс. хуткасць, км/г | colspan="2" | 215 |- ! Паскарэнне ад 0 да 100 км/г, с | 8,0 | 7,8 |- ! Выдатак паліва, л/100 км <br /> горад / шаша / сярэдні | colspan="2" | 9,1 / 5,6 / 6,9 |- | colspan=3 align="left"| '' Курсівам '' — опцыя |- |} ===== 1.5 dCi ===== {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | 1.5 dCi |- ! Мадэль | К9К |- ! Рухавік | Дызель, 4-цыліндравы, радны,<br /> з турбанаддзіманнем |- ! Аб'ём, см³ | 1461 |- ! Магутнасць <br />пры аб/хв | 81 кВт (110 к.с.) <br /><small>пры 4000 аб / хв</small> |- ! Макс. крутоўны момант<br />пры аб/хв | 240 Н·м <br /><small>пры 1750 аб / хв</small> |- ! Каробка перадач | 6-ступеністая, механічная |- ! Прывад | пярэдні |- ! [[Еўра, экалагічны стандарт|Экалагічны клас]] | Еўра 5 |- ! Падрыхтаваная маса, кг | 1254-1285 |- ! Дазволеная маса, кг | 1765 |- ! Макс. хуткасць, км/г | 175 |- ! Паскарэнне ад 0 да 100 км/г, с | 11,2 |- ! Выдатак паліва, л/100 км <br /> горад / шаша / сярэдні | 4,8 / 3,9 / 4,2 |- |} ===== 1.2 DIG-T ===== {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | !style="background:#DCDCDC" align="center" valign="middle" | 1.2 DIG-T |- ! Мадэль | HR12DDT |- ! Рухавік | Бензінавы, 4-цыліндравы, радны,<br /> з турбанаддзіманнем |- ! Аб'ём, см³ | 1197 |- ! Магутнасць <br />пры аб/хв | 85 кВт (115 к.с.) <br /><small>пры 4500 аб / хв</small> |- ! Макс. крутоўны момант<br />пры аб/хв | 190 Н·м <br /><small>пры 2000 аб / хв</small> |- ! Каробка перадач | 6-ступеністая, механічная |- ! Прывад | пярэдні |- ! [[Еўра, экалагічны стандарт|Экалагічны клас]] | Еўра 5 |- ! Падрыхтаваная маса, кг | |- ! Дазволеная маса, кг | |- ! Макс. хуткасць, км/г | 178 |- ! Паскарэнне ад 0 да 100 км/г, с | 10,8 |- ! Выдатак паліва, л/100 км <br /> горад / шаша / сярэдні | 6,9 / 4,9 / 5,6 |- |} ==== Трансмісія і хадавая частка ==== Каробкі перадач — 5- ці 6-ступеністая механічныя, альбо клінараменны варыятар. Поўны прывад — з падлучальнымі па-асобку левым і правым заднімі коламі. Падключэннем кіруюць два пакеты фрыкцыёнаў, устаноўленыя на абедзвюх паўвосях задняга прывада. Даступны толькі ў камбінацыі з турбарухавіком і варыятарам. Пярэдняя падвеска — незалежная, тыпу «Макферсан». Ззаду — пругкая папярочная бэлька на пярэднепрывадных машынах альбо шматрычаговая на мадыфікацыях з поўным прывадам. ==== Бяспека ==== {{Euro NCAP |аўтамабіль = Nissan Juke 1.6 Acenta |align = right |год = 2011 |спасылка = http://www.euroncap.com/en/results/nissan/juke/10987 |зоркі = 5 |дарослыя_балы = 31,5 |дарослыя_працэнт = 87 |дзеці_балы = 39,7 |дзеці_працэнт = 81 |пешаходы_балы = 14,7 |пешаходы_працэнт = 41 |асістэнты_балы = 5 |асістэнты_працэнт= 71 }} Стандартнае абсталяванне аўтамабіля ўключае тармазную сістэму з [[ABS]], сістэмай-асісітэнтам тармажэння ''Nissan Brake Assist'' і сістэмай рамеркавання тармазных высілкаў ''(EBD)''; сістэму стабілізацыі ''(ESP)'', пярэднія і бакавыя падушкі бяспекі, рамяні бяспекі з пераднацягам і сігналізатарам непрышпіленых рамянёў для пярэдніх сядзенняў. Па выніках краш-тэстаў паводле методыкі [[Euro NCAP]] аўтамабіль атрымаў за бяспеку пяць зорак. Амерыканскі страхавы інстытут [[IIHS]] таксама ацаніў як «добры» узровень бяспекі аўтамабля, прадэманстраваны пры франтальным удары з умеранным перакрыццём (40%), бакавым сутыкненні, праверцы на пераварот і ўдары ззаду<ref>[http://www.iihs.org/iihs/ratings/vehicle/v/nissan/juke-4-door-wagon Nissan Juke crashworthiness] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150507085733/http://www.iihs.org/iihs/ratings/vehicle/v/nissan/juke-4-door-wagon |date=7 мая 2015 }} // www.iihs.org {{ref-en}}</ref>. І толькі за краш-тэст на франтальны ўдар з малым перакрыццём (25%) аўтамабіль атрымаў адзнаку «кепска»<ref>[http://www.iihs.org/iihs/ratings/vehicle/v/nissan/juke-4-door-wagon#SmallOverlapFrontal10374 Nissan Juke Small overlap front] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150507085733/http://www.iihs.org/iihs/ratings/vehicle/v/nissan/juke-4-door-wagon#SmallOverlapFrontal10374 |date=7 мая 2015 }} // www.iihs.org {{ref-en}}</ref> — сілавая структура кузава была моцна парушана. == Другое пакаленне (з 2019-га) == {{multiple image | зона = rigth | кірунак = vertical | подпіс = Nissan Juke, 2019 год | box_caption = | выява1 = 2019 Nissan Juke Tekna+ 1.0 Front.jpg | шырыня1 = 200 | выява2 = 2019 Nissan Juke Tekna+ 1.0 Rear.jpg | шырыня2 = 200 }} Выпуск на заводзе ў [[Сандэрленд]]зе пачаўся [[10 кастрычніка]] [[2019]] года<ref>[https://autoreview.ru/news/digest-191010 Дайджест дня: новый Juke на конвейере, Corvette для скорой помощи и другие события индустрии] // autoreview.ru {{ref-ru}}</ref>. Красовер другога пакалення створаны на модульнай платформе CMF-B. Базавая версія мае трохцыліндравы турбарухавік 1.0 DIG-T. Рухавік развівае магутнасць 117 к.с. і агрэгатуецца з шасціступеньчатай «механікай» або сяміступеньчатым «робатам» з двума счапленнямі. <gallery widths="200px"> Выява:2019 Nissan Juke Tekna+ 1.0 Interior.jpg| Выява:2019 Nissan Juke Tekna+ 1.0 Back Seat.jpg| Выява:2019 Nissan Juke Tekna+ 1.0 Engine.jpg| Выява:2019 Nissan Juke Tekna+ 1.0 Boot.jpg| </gallery> === Бяспека === {{Euro NCAP |аўтамабіль = Nissan Juke DIG-T 117, N-Connecta |год = 2019 |спасылка = http://www.euroncap.com/en/results/nissan/juke/39679 |зоркі = 5 |дарослыя_балы = 36,0 |дарослыя_працэнт = 94 |дзеці_балы = 42,1 |дзеці_працэнт = 85 |пешаходы_балы = 39,0 |пешаходы_працэнт = 81 |асістэнты_балы = 9,6 |асістэнты_працэнт= 73 }} {{зноскі}} == Відэа == * [https://www.youtube.com/watch?v=Zlzv4ZSeg4w Краш-тэст Euro NCAP, 2011 год] * [https://www.youtube.com/watch?v=MCHGCCQKGfQ Краш-тэст IIHS, 2011 год] * [https://www.youtube.com/watch?v=wx-XjHCyN-o Краш-тэст IIHS з малым перакрыццём, 2014 год] == Спасылкі == * {{Commons|Category:Nissan Juke}} * [http://www.autoreview.ru/_archive/section/detail.php?ELEMENT_ID=66339&SECTION_ID=1853 Жесткокрылый // Авторевю] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140803071338/http://www.autoreview.ru/_archive/section/detail.php?ELEMENT_ID=66339&SECTION_ID=1853 |date=3 жніўня 2014 }} {{ref-ru}} * [http://motor.ru/articles/2010/08/16/juke/ Слоеный // motor.ru] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150318050014/http://motor.ru/articles/2010/08/16/juke/ |date=18 сакавіка 2015 }} {{ref-ru}} [[Катэгорыя:Аўтамабілі Nissan|Juke]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі паводле алфавіта]] 9mjj9suyc1hnpjg3wwux68k7eh4c4be 14 232811 4164897 4134616 2022-07-26T09:40:18Z Хомелка 6638 дададзена [[Катэгорыя:Членістаногія і чалавек]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Супергероі Marvel Comics]] [[Катэгорыя:Катэгорыі персанажаў]] [[Катэгорыя:Членістаногія і чалавек]] dngl9mmalefawwmsjy5kc80d7q2t8l1 0 233085 4164816 4035427 2022-07-26T03:10:46Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, афармленне, катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Возера |Назва = Вывежак |Нацыянальная назва = |Выява = |Подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 31|lat_sec = 34.8 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 22|lon_sec = 58.2 |region = |CoordScale = |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Віцебская вобласць |Вышыня над узроўнем мора = |Даўжыня = 0,5 |Шырыня = 0,21 |Плошча = 0,14 |Аб'ём = |Даўжыня берагавой лініі = 1,22 |Найбольшая глыбіня = |Сярэдняя глыбіня = |Тып мінералізацыі = |Салёнасць = |Празрыстасць = |Плошча вадазбору = 0,16 |Упадаюць = |Выцякаюць = рака Кудзінка |Пазіцыйная карта 1 = |Пазіцыйная карта 2 = Беларусь Віцебская вобласць |Катэгорыя на Вікісховішчы= }} '''Вы́вежак''' — [[возера]] ў [[Гарадоцкі раён|Гарадоцкім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]] ў басейне ракі [[Аўсянка (рака)|Аўсянка]], за 25 км у напрамку на паўночны ўсход ад горада [[Гарадок]], за 1,2 км на захад ад вёскі [[Загуззе (Стадолішчанскі сельсавет)|Загуззе]]. Плошча паверхні возера 0,14 (0,1<ref>[http://www.fishtour.by/articles.php?id=920 Республиканская комплексная схема размещения рыболовных угодий] {{ref-ru}}</ref>) км². Даўжыня 0,5 км, найбольшая шырыня каля 0,21 км. Даўжыня берагавой лініі 1,22 км. Плошча [[вадазбор]]у 0,16 км². [[Катлавіна]] возера выцягнутая ў напрамку з паўднёвага захаду на паўночны ўсход. [[Бераг]]і нізкія. Вакол возера [[пойма]], на поўначы забалочаная. Возера слаба зарастае. У паўночнай частцы выцякае рака [[Кудзінка]] і злучае возера Вывежак з возерам [[Мядзесна]]. == Гл. таскама == * [[Верхні Вывежак]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|1|||500}} * {{Крыніцы/Блакітная}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Витебская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2010|старонкі=23|старонак=72|isbn=978-985-508-136-5|тыраж=10&nbsp;000}}{{ref-ru}} * Ліст карты N-35-13. Выданне 1984 года. Стан мясцовасці на 1981 год.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://www.proza.ru/2011/03/02/804 ''Иванов-Смоленский В.'' Всё озёра Беларуси. Популярная иллюситрированная энциклопедия. Т. 2.]{{ref-ru}} * [http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD3/vitebsk_cha.pdf Общая характеристика озёр Витебской области // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{ref-ru}} * [http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD3/vit_mo.pdf Морфометрические параметры озёр Витебской области // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{ref-ru}} [[Катэгорыя:Азёры Гарадоцкага раёна]] [[Катэгорыя:Басейн Усвячы]] fjd06uimwffvt24aqdh911n0pd8n1k2 10 276968 4164790 3930198 2022-07-25T20:55:59Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Навігацыя па раёне |Назва = Дубровенскі раён |Краіна = Беларусь |Герб = Coat of Arms of Dubroŭna, Belarus.svg |Горад = [[Дуброўна]] |Гарадскія пасёлкі = |Рабочыя пасёлкі = |Курортныя пасёлкі = |Сельсаветы = * [[Асінторфскі сельсавет|Асінторфскі с/с]] * [[Валяўкоўскі сельсавет‎|Валяўкоўскі с/с]] * [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)‎|Дабрынскі с/с]] * [[Зарубскі сельсавет‎|Зарубскі с/с]] * [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскі с/с]] * [[Маласавінскі сельсавет‎|Маласавінскі с/с]] * [[Пірагоўскі сельсавет‎|Пірагоўскі с/с]] |Пассаветы = |Скасаваныя сельсаветы = * [[Баеўскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Баеўскі с/с]] * [[Засценкаўскі сельсавет‎|Засценкаўскі с/с]] * [[Кляноўскі сельсавет|Кляноўскі с/с]] * [[Рэдзькаўскі сельсавет|Рэдзькаўскі с/с]] }} san3y7qcwufwway90hanvuja28vodgb 0 292659 4164896 4147777 2022-07-26T09:39:50Z Хомелка 6638 дададзена [[Катэгорыя:Членістаногія і чалавек]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Чалавек-павук (значэнні){{!}}Чалавек-павук}} {{Тэлеперадача2 | назва_перадачы = Чалавек-павук | арыгінальная_назва = Spider-Man | выява = [[Файл:Чалавек-павук (мультсерыял, 1994).png|300px]] | жанр = | камера = | фармат_выявы = | фармат_гуку = | працягласць = 21 хвіліна (эпізод) | аўтар = [[Стэн Лі]], [[Стыў Дытка]] | вытворчасць = | прадзюсар = | выканаўчы_прадзюсар = | галоўныя_ролі = | апавядальнік = | пачатковая_тэма = | завяршальная_тэма = | краіна = {{USA}} | мова = [[англійская мова|англійская]] | канал = | першы_выпуск = 19 лістапада 1994 | апошні_выпуск = 31 студзеня 1998 | сезоны = 5 | серыі = 65 | спіс_выпускаў = Спіс эпізодаў мультсерыяла «Чалавек-павук» (1994) | chronology = | папярэднія_перадачы = [[Чалавек-павук і яго дзіўныя сябры]] | наступныя_перадачы = [[Непераможны Чалавек-павук]] | сайт = | imdb_id = 0112175 | tv_com_id = }} '''Чалавек-павук''' ({{lang-en|Spider-Man}}, таксама вядомы як {{lang-en|Spider-Man: The Animated Series}}) — [[ЗША|амерыканскі]] мультсерыял, сюжэт якога заснаваны на супергероі [[Marvel Comics]] [[Чалавек-павук|Чалавеку-павуку]]. Серыял трансляваўся на тэлеканале [[Fox Kids]] з 19 лістапада 1994 года па 31 студзеня 1998 года, пасля чаго таксама паўтараўся на каналах [[Jetix]] і [[Disney XD]]. Прадзюсарам і аўтарам сюжэту быў [[Джон Сэмпер малодшы|Джон Сэмпер мал.]], а вытворчай кампаніяй — Marvel Films Animation. Галоўную музыкальную тэму серыяла стварыў [[Джо Пэры, музыкант|Джо Пэры]] з [[Aerosmith]]. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Чалавек-павук (мультсерыял, 1994)]] [[Катэгорыя:Мультсерыялы пра Чалавека-павука]] [[Катэгорыя:Мультсерыялы, заснаваныя на Marvel Comics]] [[Катэгорыя:Jetix]] [[Катэгорыя:Fox Kids]] [[Катэгорыя:Членістаногія і чалавек]] ncdpy8i3szeurj02bnsfap73k3s3qxs 4164900 4164896 2022-07-26T09:41:42Z Хомелка 6638 выдалена [[Катэгорыя:Членістаногія і чалавек]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Чалавек-павук (значэнні){{!}}Чалавек-павук}} {{Тэлеперадача2 | назва_перадачы = Чалавек-павук | арыгінальная_назва = Spider-Man | выява = [[Файл:Чалавек-павук (мультсерыял, 1994).png|300px]] | жанр = | камера = | фармат_выявы = | фармат_гуку = | працягласць = 21 хвіліна (эпізод) | аўтар = [[Стэн Лі]], [[Стыў Дытка]] | вытворчасць = | прадзюсар = | выканаўчы_прадзюсар = | галоўныя_ролі = | апавядальнік = | пачатковая_тэма = | завяршальная_тэма = | краіна = {{USA}} | мова = [[англійская мова|англійская]] | канал = | першы_выпуск = 19 лістапада 1994 | апошні_выпуск = 31 студзеня 1998 | сезоны = 5 | серыі = 65 | спіс_выпускаў = Спіс эпізодаў мультсерыяла «Чалавек-павук» (1994) | chronology = | папярэднія_перадачы = [[Чалавек-павук і яго дзіўныя сябры]] | наступныя_перадачы = [[Непераможны Чалавек-павук]] | сайт = | imdb_id = 0112175 | tv_com_id = }} '''Чалавек-павук''' ({{lang-en|Spider-Man}}, таксама вядомы як {{lang-en|Spider-Man: The Animated Series}}) — [[ЗША|амерыканскі]] мультсерыял, сюжэт якога заснаваны на супергероі [[Marvel Comics]] [[Чалавек-павук|Чалавеку-павуку]]. Серыял трансляваўся на тэлеканале [[Fox Kids]] з 19 лістапада 1994 года па 31 студзеня 1998 года, пасля чаго таксама паўтараўся на каналах [[Jetix]] і [[Disney XD]]. Прадзюсарам і аўтарам сюжэту быў [[Джон Сэмпер малодшы|Джон Сэмпер мал.]], а вытворчай кампаніяй — Marvel Films Animation. Галоўную музыкальную тэму серыяла стварыў [[Джо Пэры, музыкант|Джо Пэры]] з [[Aerosmith]]. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Чалавек-павук (мультсерыял, 1994)]] [[Катэгорыя:Мультсерыялы пра Чалавека-павука]] [[Катэгорыя:Мультсерыялы, заснаваныя на Marvel Comics]] [[Катэгорыя:Jetix]] [[Катэгорыя:Fox Kids]] dmzv5rdp4z6nx5vcpezdi1fd8us50t1 0 303851 4164794 2222601 2022-07-25T21:00:11Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki Назву '''Камяні́стая''' маюць: == Населеныя пункты == === [[Беларусь]] === * [[Гродзенская вобласць]]: ** [[Камяністая (Азёрскі сельсавет)|Камяністая]] — вёска ў [[Азёрскі сельсавет (Гродзенскі раён)|Азёрскім сельсавеце]] [[Гродзенскі раён|Гродзенскага раёна]]. ** [[Камяністая (Гожскі сельсавет)|Камяністая]] — вёска ў [[Гожскі сельсавет|Гожскім сельсавеце]] [[Гродзенскі раён|Гродзенскага раёна]]. {{Неадназначнасць}} c6hiteac17kv3bull5gc5hhwxxno4r3 0 306152 4164834 4055567 2022-07-26T05:16:41Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Вучоны |Імя = Надзея Фёдараўна Высоцкая |Арыгінал імя = {{lang-ru|Надежда Фёдоровна Высоцкая}} |Фота = |Шырыня = |Подпіс = |Грамадзянства = |Навуковая сфера = [[мастацтвазнаўства]] |Месца працы = |Навуковая ступень = доктар мастацтвазнаўства |Навуковае званне = [[прафесар]] |Альма-матэр = |Навуковы кіраўнік = |Знакамітыя вучні = |Вядомы як = |Вядомая як = |Роспіс = |Шырыня роспісу = |Сайт = |Вікітэка = }} {{цёзкі2|Высоцкая}} '''Надзея Фёдараўна Высоцкая''' ({{ДН|25|7|1943}}, [[Горад Курган|Курган]], [[РСФСР]]) — беларускі гісторык мастацтва, доктар мастацтвазнаўства, прафесар, калекцыянер. Даследчык і знаўца старажытнабеларускага жывапісу XII—XVIII стагоддзяў. Жыве і працуе ў Мінску. == Біяграфія == == Біяграфія == Надзея Фёдараўна Высоцкая нарадзілася [[25 ліпеня]] [[1943]] года ў горадзе [[Курган (горад)|Кургане]] [[Курганская вобласць|Курганскай вобласці]] [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|РСФСР]]. Неўзабаве пасля вызвалення горада [[Смаленск]]а пераехала туды разам з маці<ref>{{Cite web |url=http://smolnarod.ru/sn/rodstvennica-vladimira-vysockogo-zhila-v-smolenske/ |title=Сваячка Уладзіміра Высоцкага жыла ў Смаленску |access-date=2017-07-20 |archive-date=2017-07-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170716033635/http://smolnarod.ru/sn/rodstvennica-vladimira-vysockogo-zhila-v-smolenske/ |deadlink=no }}</ref>. З [[1960]] года працавала настаўнікам працы і малявання ў сярэдняй школе № 7 горада [[Смаленск]]а. * [[1971 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1971]] — cкончыла факультэт тэорыі і гісторыі мастацтва Інстытута жывапісу, скульптуры і архітэктуры імя Я. І. Рэпіна Акадэміі мастацтваў СССР * [[1972 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1972]] — [[1976 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1976]] — аспірантура Інстытута жывапісу, скульптуры і архітэктуры імя Е. І. Рэпіна Акадэміі мастацтваў СССР * [[1976 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1976]] — кандыдат мастацтвазнаўства * [[1991 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1991]] — дацэнт * [[1994 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1994]] — доктар мастацтвазнаўства * [[1996 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1996]] — дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь у галіне навукі і тэхнікі * [[1998 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1998]] — прафесар З [[1964 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1964]] года працавала навуковым супрацоўнікам, вучоным сакратаром, загадчыцай ёю створанага аддзела старажытнабеларускага мастацтва [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі]] ([[1980 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1980]]—[[2006 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|2006]]), дацэнт (1991—1998), прафесар гістарычнага факультэта [[БДУ]] (з [[1997 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1997]]). Прайшла стажыроўкі ў Дзяржаўным [[Эрмітаж]]ы, [[Дзяржаўны Рускі музей|Дзяржаўным Рускім музеі]] ў Санкт-Пецярбургу, [[Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]] (Масква), Нацыянальных музеях Варшавы, Кракава (Польшча). Прымала ўдзел больш чым у 30 мастацкіх саветах Беларусі, Расіі, Украіны: даследуе мастацтва Беларусі XII—XVIII стагоддзяў, праблемы крыніцазнаўства Усеагульнай гісторыі мастацтваў, [[Праваслаўе|праваслаўную]], [[Каталіцтва|каталіцкую]] [[Агіяграфія|агіяграфію]], іканаграфію, сувязі мастацтва Беларусі з рускай і еўрапейскай культурамі, пытанні рэстаўрацыі і кансервацыі, атрыбуцыі, экспертызы і ацэнкі помнікаў XII—XVIII стагоддзяў. <center><gallery mode=packed heights=190> Выява:Exhibition Nadezhda Vysotskaya National Library 01.jpg Выява:Exhibition Nadezhda Vysotskaya National Library 02.jpg Выява:Exhibition Nadezhda Vysotskaya National Library 03.jpg </gallery></center> З 1967 года вядзе педагагічную дзейнасць у ВНУ Беларусі, Расіі, Іспаніі, Італіі, Англіі. З 1992 года працуе на гістарычным факультэце БДУ. Чытае лекцыі, праводзіць экскурсіі па гарадах і музеях замежжа. Прымала ўдзел, выступала больш чым на 50 навуковых канферэнцыях у музеях і вышэйшых навучальных установах Беларусі, Расіі, заходнееўрапейскіх краін. Падрыхтавала ў Беларусі, Расіі і за мяжой больш за 200 публікацый па мастацтве Беларусі XII—XVIII стагоддзяў, аб’ёмам у 840 аўтарскіх лістоў, 5 манаграфій (1983—2007), адну ў суаўтарстве (1980), 16 калектыўных прац, 2 навуковых каталога фондаў НММ РБ (1986, 1998), распрацавала канцэпцыі 60 выставак старажытнабеларускага мастацтва ў Беларусі, Расіі, Польшчы, Італіі, Іспаніі, Галандыі, у тым ліку «Нясвіжская калекцыя Радзівілаў» (Мінск, 2004), кіравала 70 навуковымі экспедыцыямі ў Беларусі, у якіх вывезена ў дзяржаўныя музеі Беларусі каля 2000 экспанатаў XV—XX стагоддзяў. На публікацыі ў 1972—2009 гадах было напісана больш за 70 станоўчых рэцэнзій у беларускіх і замежных выданнях: 20 водгукаў дактароў навук, 30 — кандыдатаў навук, 10 — мастацтвазнаўцаў, мастакоў, музейных працоўнікаў Беларусі, Украіны, Расіі, Польшчы, Літвы, Іспаніі, Італіі і інш. краін. Рэдагавала, рэцэнзавала, кансультавала выдання: БСЭ, «Здабыткi», 15 кніг, зборнікаў, праапаніровала 20 доктарскіх і 18 кандыдацкіх дысертацый, ажыццявіла кіраўніцтва, рэцэнзавала 30 дыпломаў, 10 дысертацый аспірантаў, магістрантаў і дактарантаў (у тым ліку і кансультавала ў Беларусі, Расіі). У 2004 балатавалася ў члены-карэспандэнты НАН РБ. Пра Надзею Высоцкую выдана больш за 14 артыкулаў за перыяд з 1980 па 2008 гады ў энцыклапедыях Беларусі, Польшчы, Францыі, Германіі, Слоўніку мастакоў БССР, СССР, Расійскай Акадэміі Мастацтваў. З 25 ліпеня па 12 жніўня 2013 года ў зале выяўленчых і відэадакументаў Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі праходзіла выстаўка «Наперад у мінулае», прысвечаная 70-годдзю Надзеі Высоцкай. Былі прадстаўлены яе навуковыя працы: «Изучение памятников искусства Беларуси XIV—XVIII веков» (1994), «Мастацтва Беларусі XI—XVIII стагоддзяў» (1994—2000), альбомы «Жывапіс Беларусі ХII-XVIII стагоддзяў: фрэска, ікона, партрэт» (1980, у суаўтарстве з Т. Карповіч), «Пластыка Беларусі XII—XVIII стагоддзяў» (1983), «Декоративно-прикладное искусство Беларуси XII—XVIII вв.» (1984), «Жывапіс барока Беларусі XVI—XVIII стагоддзяў» (2003), шматлікія выданні «Іканапіс Беларуси XV—XVIII стагоддзяў» і інш. Сярод экспанатаў выстаўкі — аўтарэфераты кандыдацкай і доктарскай дысертацый Н. Высоцкай, зборнікі навуковых канферэнцый, артыкулы, паштоўкі, рэпрадукцыі, а таксама выданні, у якіх Надзея Фёдараўна выступала як рэдактар, рэцэнзент і кансультант. Мужам Надзеі Фёдараўны быў беларускі мастак-графік і кніжны ілюстратар [[Генадзь Міхайлавіч Галубовіч|Генадзь Галубовіч]]. Рэзультатам сумеснай працы былі кнігі «Жывапіс Беларусі ХІІ — ХVІІІ стагоддзяў», «Пластыка Беларусі ХІІ — ХVІІ стагоддзяў» і іншыя выданні. На радзіме мужа заснавала музей Генадзя Галубовіча<ref>[http://kopyl-books.info/znamenit/%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%96-%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D1%8B%D0%BB%D1%8C%D1%88%D1%87%D1%8B%D0%BD%D1%8B/%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8C-%D0%BC%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87-%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%83%D0%B1%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87 Генадзь Міхайлавіч Галубовіч]</ref>. Надзея Высоцкая мела сваяцкія сувязі з [[Уладзімір Сямёнавіч Высоцкі|Уладзімірам Высоцкім]], музей якога таксама плануе заснаваць у вёсцы [[Вёска Вялешына 1|Вялешына]]. == Узнагароды і прэміі == * [[Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь]] у галіне навукі і тэхнікі (1996) — ''за цыкл прац «Мастацтва Беларусі XII—XVIII ст.»'' == Бібліяграфія == ** <nowiki>Этнос и культура: развитие и взаимодействие темы : сборник материалов Международной научно-практической конференции, 9–10 июня 2016 г., Минск / БГУ, Исторический фак., Каф. этнологии, музеологии и истории искусств ; редкол.: Т. А. Новогродский [и др.]. – Минск : БГУ, 2016. - С. 167-174.</nowiki> ** Крынiцазнаўства i спецыяльныя гiстарычныя дысцыплiны: навук. зб. Вып. 5 / Рэдкал. У. Н. Сiдарцоў (адк. рэд.), С. М. Ходзін (нам.адк. рэд.) [i iнш.] — Мн: БГУ, 2009. — C. 26-30. ** Высоцкая Н. Ф., Les problèmes principaux dans ľ étude de ľ art des anciennes villes de la Biélorussie de IXe — XIVe siècles. //Proceedings of the 22nd International Congress of Byzantine Studies. Sofia. 22 — 27 August 2011. Volume III. Abstracts of free communications. Sofia.2011. p.&nbsp;277 — 278. ** Высоцкая Н. Ф.,  «Еще раз о немецком ученом  Альберте Иппеле» //Юбилейная XX международная научная конференция «История религий на Украине» Института религиоведения филиала Львовского музея истории религий Львовского отделения Института украинской археографии и искусствоведения имени М.Грушевского НАН Украины и отделение религиоведения Института философии НАН Украины. 12 — 13 мая 2010.Львов. «Логос». 2010. Львов. 2010. С.605 -612. ** Высоцкая Н. Ф., Особенности методики  атрибуции пластики Беларуси XII—XVIII вв.// «Дом Бурганова». Пространство культуры. № 2/2011. Москва. 2011. С. 131—140 {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.bsu.by/main.aspx?guid=60891 Высоцкая Надежда Фёдоровна. Профессор. {{ref-ru}}] * [http://s-k.by/ru/svatlitsa/new_url_1401996239?id=170 Малеж Васіль Маркіянавіч] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160312082111/http://s-k.by/ru/svatlitsa/new_url_1401996239?id=170 |date=12 сакавіка 2016 }} * [http://www.nlb.by/portal/page/portal/index/detailed_news/print_detailed_news?param0=81933&rubricId=895&lang=be Наперад у мінулае]{{Недаступная спасылка}} * http://minsknews.by/blog/2014/02/10/familnyie-chertyi-chem-slaven-rod-vyisotskih/ {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305012525/http://minsknews.by/blog/2014/02/10/familnyie-chertyi-chem-slaven-rod-vyisotskih/ |date=5 сакавіка 2016 }} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Высоцкая Надзея Фёдараўна}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Інстытута імя Рэпіна]] [[Катэгорыя:Педагогі Беларусі]] [[Катэгорыя:Мастацтвазнаўцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Дактары мастацтвазнаўства]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДУ]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь]] 3jj4o7srq6eo0d3djxmcaej7tl384d8 0 308232 4164628 4134235 2022-07-25T13:02:12Z Ellis Novak 30436 /* Кампанія дэзынфармацыі */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Гібель Раманавых}} '''Расстрэ́л ца́рскай сям’і́''' (былога [[Расійская імперыя|расійскага]] [[Спіс імператараў Расіі|імператара]] [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалая II]] і яго сям’і) быў ажыццёўлены ў паўпадвальным памяшканні {{нп3|Дом Іпацьева|дома Іпацьева|ru|Дом Ипатьева}} ў [[Горад Екацярынбург|Екацярынбургу]] ў ноч з [[16 ліпеня|16]] на [[17 ліпеня]] [[1918]] года ў выкананне пастановы выканкама Уральскага абласнога Савета рабочых, сялянскіх і салдацкіх дэпутатаў<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|306}}, які ўзначальваўся [[Бальшавікі|бальшавікамі]]<ref group="заўв">Склад Прэзідыума Уральскага абласнога савета: <br /> 1. Белабародаў А. Г. — старшыня Уралсавета, член РСДРП з 1907 года, бальшавік. <br /> 2. Дзідкоўскі Б. В. — намеснік старшыні Уралсавета, член РСДРП з сакавіка 1917 года, бальшавік. <br /> 3. Галашчокін І. І. («таварыш Піліп») — член РСДРП з 1903 года, бальшавік. <br /> 4. Талмачоў Н. Г. — член РСДРП з 1913 года, бальшавік. <br /> 5. Сафараў Г. І. — член РСДРП з 1908 года, бальшавік.</ref>. Разам з царскай сям'ёй былі расстраляныя і члены яе світы. Большасць сучасных гісторыкаў<ref>{{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = <!-- http://dokopost.ru/72/116 --> http://www.webcitation.org/6H7pbddEE |title = Без Грифа Секретно: Красные цареубийцы |format = |work = |publisher = dokopost.ru |accessdate = 2013-06-4 |lang = |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/6H7pbddEE?url=http://dokopost.ru/72/116 |archivedate = 4 чэрвеня 2013 |deadurl = no }}</ref><ref name="alekseyev">{{cite web |author = Алексеев В. В. |authorlink = |datepublished = |url = <!-- http://www.romanov-center.narod.ru/Diss/conf/culter/alex.htm --> http://www.webcitation.org/6BUh5MkJd |title = Гибель царской семьи: итоги и задачи изучения |format = |work = |publisher = romanov-center.narod.ru |accessdate = 2012-10-4 |lang = |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/6BUh5MkJd?url=http://www.romanov-center.narod.ru/Diss/conf/culter/alex.htm |archivedate = 18 кастрычніка 2012 |deadurl = no }}</ref> сходзяцца ў думцы, што прынцыповае рашэнне пра расстрэл Мікалая II было прынята ў Маскве (пры гэтым звычайна паказваюць на кіраўнікоў Савецкай Расіі [[Якаў Міхайлавіч Свярдлоў|Свярдлова]] і [[Уладзімір Ільіч Ленін|Леніна]]). Аднак адзінства па пытаннях, ці была дадзена санкцыя на расстрэл Мікалая II без суда (што фактычна адбылося), і ці была дадзена санкцыя на расстрэл усёй сям’і, сярод сучасных гісторыкаў няма. Сярод юрыстаў таксама няма адзінства наконт таго, ці быў расстрэл санкцыянаваны вышэйшым савецкім кіраўніцтвам. Калі эксперт-крыміналіст Ю. Жук лічыць несумнеўным фактам тое, што выканкам Уральскага абласнога Савета дзеяў у адпаведнасці з інструкцыямі першых асоб Савецкай дзяржавы<ref name="Жук">{{кніга |аўтар= |частка=|спасылка частка= |загаловак= Исповедь цареубийц. Убийство Царской Семьи в материалах предварительного следствия и в воспоминаниях лиц, причастных к совершению этого преступления|спасылка= |адказны= аўтар-составитель Ю. А. Жук|выданне= |месца= Москва|выдавецтва= Вече|год= 2008|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= 978-5-9533-2965-1|тыраж= |ref= }}</ref>{{rp|4—5}}, то старэйшы следчы па асабліва важных справах {{нп3|Следчы камітэт Расійскай Федэрацыі|СКП Расійскай Федэрацыі|ru|Следственный комитет Российской Федерации}} У. М. Салаўёў, які з 1993 года вёў расследаванне акалічнасцей забойства царскай сям’і<ref name="ntv.ru">{{cite web|url=http://www.ntv.ru/novosti/217502|title=Расследование убийства Николая II и его семьи, продолжавшееся 18 лет, объявлено завершенным|publisher=НТВ-новости|accessdate=2012-12-29|lang=ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6ELv7uPBX?url=http://www.ntv.ru/novosti/217502|archivedate=11 лютага 2013|deadurl=no}}</ref>, у сваіх інтэрв’ю ў 2008—2011 гадах сцвярджаў, што расстрэл Мікалая II і яго сям’і праводзіўся без санкцыі Леніна і Свярдлова<ref name="izvestiya">{{артыкул|аўтар= |загаловак= «Уголовное дело цесаревича Алексея». На вопросы обозревателя «Известий» Татьяны Батенёвой ответил следователь по особо важным делам Следственного комитета Российской Федерации Владимир Соловьёв|спасылка= http://izvestia.ru/news/370107|выданне= |тып= |год= 17 студзеня 2011}}</ref><ref name="dostoinstvo">{{артыкул|аўтар= Интервью следователя В. Н. Соловьёва и Л. А. Аннинского|загаловак= Расстрельный дом|спасылка= http://www.dostoinstvo.zolt.ru/index.php?module=articles&c=articles&b=1&a=16|мова= ru|выданне= Достоинство|тып= Общественно-политический журнал|год= 2008|том= |нумар= 1|старонкі= |doi= |issn=}}</ref><ref name="kprf.ru">{{артыкул|аўтар= |загаловак= «Правда»: Ленин в расстреле царской семьи не виновен! Сенсационное интервью старшего следователя по особо важным делам ГСУ СК при Прокуратуре Российской Федерации В. Н. Соловьёва|спасылка= http://kprf.ru/rus_soc/67453.html|выданне= |тып= |год= }}</ref>. Паколькі да рашэння Прэзідыума Вярхоўнага суда Расіі ад 1 кастрычніка 2008 года лічылася, што Уральскі аблсавет не з’яўляўся судовым ці іншым органам, які меў паўнамоцтвы выносіць прысуд, апісваныя падзеі доўгі час разглядаліся з юрыдычнага пункту погляду не як [[Чырвоны тэрор|палітычныя рэпрэсіі]], а як [[забойства]], што перашкаджала пасмяротнай рэабілітацыі Мікалая II і яго сям’і<ref name="citat">{{cite web |datepublished = 01/10/2008 |url = http://www.rian.ru/society/20081001/151774542.html |title = Верховный суд признал членов царской семьи жертвами репрессий |work = РИА Новости |publisher = |accessdate = 9 лістапада 2008 |archiveurl = https://www.webcitation.org/65WvtsRlP?url=http://ria.ru/society/20081001/151774542.html |archivedate = 17 лютага 2012 |deadurl = no }}</ref>. Рэшткі пяці членаў імператарскай сям’і, а таксама іх слуг, былі знойдзены ў ліпені [[1991]] года непадалёк ад [[Горад Екацярынбург|Екацярынбурга]] пад насыпам Старой Капцякоўскай дарогі. У ходзе следства па крымінальнай справе, якую вяла {{нп3|Пракуратура Расійскай Федэрацыі|Генпракуратура Расіі|ru|Прокуратура Российской Федерации}}, рэшткі былі ідэнтыфікаваны. [[17 ліпеня]] [[1998]] года рэшткі членаў імператарскай сям’і былі пахаваны ў [[Петрапаўлаўскі сабор|Петрапаўлаўскам саборы]] Санкт-Пецярбурга. У ліпені [[2007]] года былі знойдзены рэшткі царэвіча Аляксея і вялікай княжны Марыі. У верасні 2015 года [[Следчы камітэт Расіі]] аднавіў расследаванне па факце гібелі царскай сям’і<ref name=autogenerated1>[http://www.interfax.ru/russia/468790 СКР возобновил расследование гибели семьи Романовых - Интерфакс]</ref>. {{TOChidden}} == Перадгісторыя == [[Файл:Romanovs1917.jpg|thumb|right|245px|Мікалай II з дочкамі Вольгай, Анастасіяй і Таццянай ([[Горад Табольск|Табольск]], зіма [[1917]] года)<ref group="заўв">Romanov Collection, General Collection, Beinecke Rare Book and Manuscript Library, [[Ельскі ўніверсітэт]] ([[ЗША]]).</ref>]] [[Файл:AlexeiNicholas1917.jpg|thumb|right|245px|Мікалай II са спадчыннікам у высылцы ў Табольску, 1917 год.]] У выніку [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі]] Мікалай II [[Адрачэнне Мікалая II|зрокся ад прастола]] і разам з сям'ёй знаходзіўся пад хатнім арыштам у [[Горад Пушкін|Царскім Сяле]]. Як сведчыў [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|А. Ф. Керанскі]], калі ён, міністр юстыцыі [[Часовы ўрад Расіі|Часовага ўрада]], усяго толькі праз 5 дзён пасля адрачэння ўстаў на трыбуну Маскоўскага Савета, ён быў абсыпаны градам выкрыкаў з месца з вымогай караць смерцю Мікалая II. Ён пісаў у сваіх успамінах: «Смяротнае пакаранне Мікалая Другога і адпраўка яго сям’і з Аляксандраўскага палаца ў Петрапаўлаўскую крэпасць ці Кранштат — вось лютыя, часам ашалелыя вымогі сотняў усялякіх дэлегацый, дэпутацый і рэзалюцый, што з’яўляліся і падавалі іх Часоваму ўраду…»<ref name="latyshev" />{{rp|119}}. У жніўні [[1917]] года Мікалай II і яго сям’я паводле рашэння Часовага ўрада былі высланы ў [[Горад Табольск|Табольск]]. Пасля [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|прыходу бальшавікоў да ўлады]], у пачатку 1918 года, у савецкім урадзе абмяркоўвалася прапанова правесці адкрыты судовы працэс над Мікалаем II. Гісторык Латышаў піша, што ідэя суда над Мікалаем II была падтрымана Троцкім, аднак Ленін выказаў сумневы ва ўчаснасці правядзення такога працэсу. Паводле сведчання наркама юстыцыі Штэйнберга, пытанне было адкладзенае на нявызначаны час, які так і не наступіў<ref name="latyshev" />{{rp|121, 122}}. На думку гісторыка У. М. Хрусталёва, да вясны 1918 года бальшавісцкімі кіраўнікамі быў выпрацаваны план па зборы ўсіх прадстаўнікоў дынастыі Раманавых на Урале, дзе яны б утрымваліся на значнай адлегласці ад вонкавых небяспек тыпу [[Першая сусветная вайна|Германскай імперыі]] і [[Антанта|Антанты]], а з іншага боку, бальшавікі, якія мелі там моцныя палітычныя пазіцыі, маглі б трымаць сітуацыю з Раманавымі пад сваім кантролем. У такім месцы, як пісаў гісторык, Раманавых можна было б знішчыць, знойдучы для гэтага прыдатную нагоду. У красавіку — маі 1918 года Мікалай II разам з блізкімі быў дастаўлены пад аховай з Табольска ў «чырвоную сталіцу Урала» — [[Горад Екацярынбург|Екацярынбург]] — дзе да таго моманту ўжо знаходзіліся іншыя прадстаўнікі імператарскага дома Раманавых<ref name="lastdays">{{кніга |аўтар= Хрусталёв В. М.|загаловак= Романовы. Последние дни великой династии|спасылка= |адказны= |выданне= 1-е|месца= М.|выдавецтва= АСТ|год= 2013|старонкі= |старонак= 861|серыя= Романовы. Падение династии|isbn= 978-5-17-079109-5|тыраж=2500}}</ref>{{rp|515}}. Менавіта тут у сярэдзіне ліпеня 1918 года, у становішчы імклівага наступлення антысавецкіх сіл ({{нп3|Чэхаславацкія легіёны|Чэхаславацкага корпуса|ru|Чехословацкие легионы}} і {{нп3|Сібірская армія|Сібірскай арміі|ru|Сибирская армия}}), якія набліжаліся да Екацярынбурга (і сапраўды захапілі яго праз восем дзён), была здзейснена расправа над царскай сям'ёй<ref name="Жук" />{{rp|6}}. У якасці адной з прычын расстрэлу мясцовыя савецкія ўлады звалі раскрыццё нейкай змовы, што нібы мела мэтай вызваленне Мікалая II. Аднак, паводле ўспамінаў членаў калегіі Уральскай АблНК І. І. Радзінскага і М. А. Мядзведзева (Кудрына), гэтая змова насамрэч з’яўлялася правакацыяй, арганізаванай уральскімі бальшавікамі, каб, як лічаць сучасныя даследчыкі, атрымаць падставы для пазасудовай расправы<ref name="Жук" /><ref name="sledstviye" />{{rp|81}}<ref name="romanovy" />{{rp|350}}<ref name=filippov-sud />. == Ход падзей == [[Файл:Nikolaus II. (Russland).jpg|thumb|245px|Адна з апошніх фатаграфій Мікалая II, зробленая падчас яго высылкі ў [[Горад Табольск|Табольску]]<ref group="заўв">Фатаграфія без дакладнага датавання, атрымана праз Bain News Service і захоўваецца ў [[Бібліятэка Кангрэса|Бібліятэцы Кангрэса ЗША]] (George Grantham Bain Collection).</ref>]] === Высылка ў Екацярынбург === Гісторык А. М. Баханаў піша, што існуе мноства гіпотэз, чаму цара разам з сям'ёй перавезлі з Табольска ў Екацярынбург і ці збіраўся ён бегчы; у той жа час, А. М. Баханаў лічыць усталяваным фактам тое, што пераезд у Екацярынбург выцякаў з імкнення бальшавікоў узмацніць жорсткасць рэжыму і падрыхтавацца да ліквідацыі цара і яго сям’і<ref name="bohanov" />{{rp|400}}. Пры гэтым бальшавікі не ўяўлялі сабою аднастайнай сілы<ref name="alekseyev"/>. 1 красавіка {{нп3|Усерасійскі цэнтральны выканаўчы камітэт|УЦВК|ru|Всероссийский центральный исполнительный комитет}} прыняў рашэнне перавесці царскую сям’ю ў [[Горад Масква|Маскву]]<ref name="latyshev" />{{rp|123—124}}<ref name="kovalchenko"/>. Улады [[Урал]]а, якія катэгарычна пярэчылі супраць гэтага рашэння, прапанавалі перавесці яе ў Екацярынбург. Магчыма, у выніку супрацьстаяння Масквы і Урала<ref name="kovalchenko"/>, з’явілася новае рашэнне УЦВК ад 6 красавіка 1918 г.<ref name="latyshev" />{{rp|124}}<ref name="kovalchenko"/>, паводле якога ўсе арыштаваныя накіроўваліся на Урал. У канчатковым выніку рашэнні УЦВК звяліся да дырэктыў пра падрыхтоўку адкрытага судовага працэсу над Мікалаем Другім і пра перасоўванне царскай сям’і ў Екацярынбург. Арганізаваць гэты пераезд было даручана асобаўпаўнаважанаму УЦВК Васілю Якаўлеву, якога Свярдлоў добра ведаў па супольнай рэвалюцыйнай працы ў гады першай рускай рэвалюцыі<ref name="latyshev" />{{rp|124}}. Дасланы з Масквы ў Табольск камісар {{нп3|Канстанцін Аляксеевіч Мячын|Васіль Якаўлеў (Мячын)|ru|Мячин, Константин Алексеевич}} узначаліў сакрэтную місію па вывазе царскай сям’і ў Екацярынбург дзеля наступнай перапраўкі яе ў Маскву. З прычыны [[Аляксей Мікалаевіч|хваробы сына]] Мікалая II было вырашана пакінуць усіх дзяцей, апроч Марыі, у Табольску ў надзеі ўз’яднацца з імі пазней<ref name="paips_103">{{кніга|аўтар= Пайпс Р.|частка=|спасылка частка=|загаловак=Русская революция|спасылка=[http://www.e-reading-lib.org/chapter.php/143852/103/Paiips_-_Russkaya_revolyuciya._Kniga_2._Bol%27sheviki_v_bor%27be_za_vlast%27_1917-1918.html|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=|год=|том=2. Большевики в борьбе за власть. 1917—1918|старонкі= 103|старонак=|серыя=|isbn=|тыраж=|ref=}}</ref>. 26 красавіка 1918 года Раманавы пад аховай кулямётнікаў пакінулі Табольск, 27 красавіка вечарам прыбылі ў [[Горад Цюмень|Цюмень]]<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|186—188}}. 30 красавіка цягнік з Цюмені прыбыў у Екацярынбург, дзе Якаўлеў перадаў імператарскую пару і дачку Марыю кіраўніку Уралсавета {{нп3|Аляксандр Георгіевіч Белабародаў|А. Г. Белабародаву|ru|Белобородов, Александр Георгиевич}}<ref name="paips_103"/>. Разам з Раманавымі ў Екацярынбург прыбылі князь {{нп3|Васіль Аляксандравіч Даўгарукаў|В. А. Даўгарукаў|ru|Долгоруков, Василий Александрович}}, [[Яўген Сяргеевіч Боткін|Я. С. Боткін]], Г. С. Дзямідава, {{нп3|Цярэнцій Іванавіч Чамадураў|Ц. І. Чамадураў|ru|Чемодуров, Терентий Иванович}}, {{нп3|Іван Дзмітрыевіч Сяднёў|І. Д. Сяднёў|ru|Седнёв, Иван Дмитриевич}}<ref name="primechaniya_90">{{cite web|url=http://feb-web.ru/feb/rosarc/ra8/RA8-371-.htm?cmd=0&hash=90|title=Примечания. 90 // ''Н. А. Соколов''. Предварительное следствие 1919—1922 гг.: <nowiki>[Сб. материалов]</nowiki> / Сост. Л. А. Лыкова. — М.: Студия ТРИТЭ; Рос. Архив, 1998. — (Российский Архив; <nowiki>[Т.]</nowiki> VIII)|author=|authorlink=|date=|accessdate=2013-06-19|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HUmhzeoy?url=http://feb-web.ru/feb/rosarc/ra8/RA8-371-.htm?cmd=0|archivedate=19 чэрвеня 2013|deadurl=no}}</ref>. Ёсць звесткі, што падчас пераезду Мікалая II з Табольска ў Екацярынбург кіраўніцтва Уральскай вобласці спрабавала здзейсніць яго забойства<ref name=filippov-sud />. Пазней Белабародаў у сваіх няскончаных успамінах пісаў: <blockquote>Мы лічылі, што, мабыць, няма нават патрэбы дастаўляць Мікалая ў Екацярынбург, што калі будуць спрыяльныя ўмовы падчас яго перавода, ён павінен быць расстраляны па дарозе. Такі загад меў Заслаўскі і ўвесь час імкнуўся распачаць крокі да яго ажыццяўлення, хоць і безвынікова… Яго намеры былі разгаданы Якаўлевым…<ref name=filippov-sud /></blockquote> Паводле сцвярджэння {{нп3|Павел Міхайлавіч Быкаў|П. М. Быкава|ru|Быков, Павел Михайлович}}, на 4-й Уральскай абласной канферэнцыі [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза|РКП(б)]], якая праходзіла ў гэты час у Екацярынбургу, «у прыватнай нарадзе большасць дэлегатаў з месцаў выказвалася за патрэбу хуткага расстрэлу Раманавых» з мэтай папярэдзіць спробы аднаўлення манархіі ў Расіі<ref name="latyshev" />{{rp|126}}<ref name="romanovy" />{{rp|258}}. Паўсталае падчас пераезду з Табольска ў Екацярынбург супрацьстаянне паміж пасланымі з Екацярынбурга атрадамі і Якаўлевым, якому стала вядома пра намер уральцаў знішчыць Мікалая II, атрымалася вырашыць толькі шляхам перамоў з Масквой, якія вялі абодва бакі. Масква ў асобе Свярдлова запатрабавала ад уральскага кіраўніцтва гарантый бяспекі царскай сям’і, і толькі пасля таго, як яны былі дадзены, Свярдлоў пацвердзіў раней дадзеную Якаўлеву дырэктыву везці Раманавых на Урал<ref name="romanovy" />{{rp|242—244, 253—262}}. 23 мая 1918 года ў Екацярынбург прыбылі астатнія дзеці Мікалая II<ref name="paips_104">{{кніга |аўтар=Пайпс Р.|частка=|спасылка частка=|загаловак=Русская революция|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=|год=|том=2. Большевики в борьбе за власть. 1917—1918|старонкі= [http://www.e-reading-lib.org/chapter.php/143852/104/Paiips_-_Russkaya_revolyuciya._Kniga_2._Bol%27sheviki_v_bor%27be_za_vlast%27_1917-1918.html 104]|старонак=|серыя=|isbn=|тыраж=|ref=}}</ref> у суправаджэнні групы слуг і чыноў [[Світа Яго Імператарскай Вялікасці|світы]]<ref name="sokolov_11">{{кніга |аўтар= Соколов Н. А.|частка=Глава XI: Перевоз детей из Тобольска|спасылка частка=http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm#_Toc459375237|загаловак= Убийство царской семьи|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=|год=|старонкі=|старонак=|серыя= |isbn=|тыраж=|ref=}}</ref>. У [[дом Іпацьева]] былі дапушчаны А. Я. Труп, І. М. Харытонаў, пляменнік І. Д. Сяднёва {{нп3|Леанід Іванавіч Сяднёў|Леанід Сяднёў|ru|Седнёв, Леонид Иванович}}<ref name="sokolov_12" /> і К. Р. Нагорны<ref name="paips_104"/>. [[Файл:Romanovs family are taken by Uralsovet by V.N. Pchelin (1927).jpg|thumb|245px|«Перадача сям’і Раманавых Уралсавету». Мастак У. М. Пчолін. 1927 год.]] Адразу па прыбыцці ў Екацярынбург чэкісты арыштавалі чатырох чалавек з ліку асоб, якія суправаджалі царскіх дзяцей: ад’ютанта цара князя {{нп3|Ілья Леанідавіч Тацішчаў|І. Л. Тацішчава|ru|Татищев, Илья Леонидович}}, камердынера Аляксандры Фёдараўны {{нп3|Аляксей Андрэевіч Воўкаў, камердынер|А. А. Воўкава|ru|Волков, Алексей Андреевич (камердинер)}}, яе камер-фрэйліну княгіню {{нп3|Анастасія Васільеўна Гендрыкава|А. В. Гендрыкаву|ru|Гендрикова, Анастасия Васильевна}} і прыдворную лектрысу {{нп3|Кацярына Адольфаўна Шнэйдар|К. А. Шнэйдар|ru|Шнейдер, Екатерина Адольфовна}}. Тацішчаў і князь Даўгарукаў, які прыбыў у Екацярынбург разам з царскай парай, былі расстраляныя ў Екацярынбургу<ref name="paips_104"/>. Гендрыкава, Шнэйдар і Воўкаў пасля расстрэлу царскай сям’і былі перавезены ў Перм з прычыны эвакуацыі Екацярынбурга. Там яны былі прысуджаны органамі ЧК да пакарання смерцю як закладнікі; у ноч з 3 на 4 верасня 1918 года Гендрыкава і Шнэйдар былі расстраляныя, Воўкаву атрымалася збегчы<ref name="dnevniki">{{кніга |аўтар= |частка= |спасылка частка= |загаловак= Дневники Николая II и императрицы Александры Фёдоровны: в 2 т.|спасылка= |адказны= отв. ред., сост. В. М. Хрусталёв|выданне= 1-е|месца= М.|выдавецтва= ПРОЗАиК|год= 2012|том= 2: 1 августа 1917 — 16 июля 1918|старонкі= |старонак= 624|серыя= |isbn= 978-5-91631-162-4|тыраж= 3000|ref= }}</ref>{{rp|570}}<ref name="postanovleniye_5"/>. Паводле працы ўдзельніка падзей камуніста П. М. Быкава, у князя Даўгарукава, які, паводле слоў Быкава, паводзіў сябе падазрона, былі выяўлены дзве карты Сібіры з пазначэннем водных шляхоў і «нейкімі адмысловымі пазнакамі», а таксама значная сума грошай. Яго сведчанні пераконвалі ў тым, што ён меў намер арганізаваць уцёкі Раманавых з Табольска<ref name="bykov"/>. Большасці з астатніх членаў світы было загадана пакінуць Пермскую губерню. Лекару спадчынніка {{нп3|Уладзімір Мікалаевіч Дзеравенка|У. М. Дзеравенку|ru|Деревенко, Владимир Николаевич}} было дазволена застацца ў Екацярынбургу ў якасці прыватнай асобы і два разы ў тыдзень аглядаць спадчынніка пад наглядам Аўдзеева, каменданта дома Іпацьева<ref name="paips_104"/>. === Зняволенне ў доме Іпацьева === {{main|Дом Іпацьева}} Сям’ю Раманавых размясцілі ў [[Дом Іпацьева|«доме асаблівага прызначэння»]] — рэквізаваным<ref name="paips_103"/> асабняку вайсковага інжынера ў адстаўцы {{нп3|Мікалай Мікалаевіч Іпацьеў|М. М. Іпацьева|ru|Ипатьев, Николай Николаевич}}. Тут з сям’ёй Раманавых жылі доктар [[Яўген Сяргеевіч Боткін|Я. С. Боткін]], камер-лакей {{нп3|Алаізій Ягоравіч Труп|А. Я. Труп|ru|Трупп, Алоизий Егорович}}, пакаёўка імператрыцы {{нп3|Ганна Сцяпанаўна Дзямідава|Г. С. Дзямідава|ru|Демидова, Анна Степановна}}, кухар {{нп3|Іван Міхайлавіч Харытонаў|І. М. Харытонаў|ru|Харитонов, Иван Михайлович}} і кухцік Леанід Сяднёў<ref name="paips_104"/>. {{пачатак цытаты}}''Дом харошы, чысты. Нам былі адведзены чатыры пакоі: спальня кутняя, прыбіральня, побач сталовая з вокнамі ў садок і з відам на нізінную частку горада, і, нарэшце, прасторная зала з аркай без дзвярэй. <…>'' ''Размясціліся наступным чынам: Алікс <nowiki>[імператрыца]</nowiki>, Марыя і я ўтрох у спальні, прыбіральня агульная, у сталовай — Н<nowiki>[юта]</nowiki> Дзямідава, у зале — Боткін, Чамадураў<ref group="заўв">Камердынер царскай сям’і, які быў заменены з-за хваробы на камер-лакея Трупа 24 мая 1918 года і такім чынам унік расстрэлу.</ref> і Сяднёў. Каля пад’езда пакой кар<nowiki>[аульнага]</nowiki> афіцэра. Варта змяшчалася ў двух пакоях каля сталовай. Каб ісці ў ванную і W.C. <nowiki>[</nowiki>ватэрклазет<nowiki>]</nowiki>, трэба праходзіць міма вартавога ля дзвярэй кар<nowiki>[аульнага]</nowiki> памяшканні. Вакол дома пабудаваны вельмі высокі дашчаны плот у дзвюх [[Сажань|сажнях]] ад вокнаў; там стаяў ланцуг вартавых, у садку таксама.''{{канец цытаты|крыніца=<span style="font-size:smaller;">''([http://rudocs.exdat.com/docs/index-359475.html?page=6 Дзённік Мікалая II]. Запіс ад 17 (30) красавіка 1918 года<ref name="romanovy"/>{{rp|327}}.)''</span>}} Царская сям’я правяла ў апошнім сваім доме 78 дзён. Камендантам «дома асаблівага прызначэння» быў прызначаны А. Д. Аўдзееў<ref name="romanovy"/>{{rp|322}}. [[Файл:N a sokolov.jpg|thumb|right|245px|Судовы следчы па асабліва важных справах Омскага акруговага суда [[Мікалай Аляксеевіч Сакалоў|М. А. Сакалоў]]. Аж да рассакрэчвання савецкіх крыніц у 1989—1992 гг. матэрыялы Сакалова і працы Вільтана і Дзітэрыхса, якія абапіраюцца на іх, з’яўляліся асноўнай крыніцай дадзеных пра расстрэл царскай сям’і.]] Следчы Сакалоў, якому [[Аляксандр Васільевіч Калчак|А. В. Калчак]] у лютым 1919 года даручыў працягнуць веданне справы пра забойства Раманавых<ref name="sokolov_enciklopediya">{{кніга |аўтар= |частка= Соколов, Николай Алексеевич|спасылка частка= http://ural.academic.ru/1831/Соколов%2C_Николай_Алексеевич|загаловак= Уральская историческая энциклопедия|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Екатеринбург|выдавецтва= Академкнига|год= 2000|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>, здолеў узнавіць карціну апошніх месяцаў жыцця царскай сям’і з рэшткамі світы ў доме Іпацьева. У прыватнасці, Сакалоў рэканструяваў сістэму пастоў і іх размяшчэнне, склаў спіс вонкавай і ўнутранай аховы<ref name="sokolov_14" />. Адной з крыніц для следчага Сакалова сталі сведчанні дзівам ацалелага члена царскай світы камердынера Ц. І. Чамадурава, які заявіў, што «ў Іпацьеўскім доме рэжым быў усталяваны вельмі цяжкі, і дачыненне аховы было проста абуральнае». Не цалкам давяраючы яго сведчанням («''я дапушчаў, што Чамадураў мог быць не цалкам шчыры ў сваіх сведчаннях перад уладай, і высвятляў, што ён расказваў іншым людзям пра жыццё ў Іпацьеўскім доме''»), Сакалоў пераправерыў іх праз былога начальніка царскай аховы Кабылінскага, камердынера Воўкава, а таксама Жыльяра і Гібса<ref name="sokolov_14">{{кніга|аўтар= Соколов Н. А.|частка=Глава XIV: Стража. Система постов. Режим в доме Ипатьева|спасылка частка= http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm#_Toc459375243|загаловак= Убийство царской семьи|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва= |год=|старонкі=|старонак=|серыя=|isbn=|тыраж=|ref=}}</ref>. Сакалоў вывучыў і сведчанні некаторых іншых былых членаў царскай світы, у тым ліку {{нп3|П’ер Жыльяр|П’ера Жыльяра|ru|Жильяр, Пьер}}, выкладчыка французскай мовы родам са Швейцарыі<ref name="sokolov_1_2">{{кніга|аўтар= Соколов Н. А.|частка= Царское в дни переворота / Глава I|спасылка частка= http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm#_Toc459375196|загаловак= Убийство царской семьи|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=|год=|старонкі=|старонак=|серыя=|isbn=|тыраж=|ref=}}</ref>. Сам Жыльяр быў перавезены латышом Свікэ (Радзіёнавым) у Екацярынбург з астатнімі царскімі дзецьмі, аднак у дом Іпацьева ён змешчаны не быў<ref name="sokolov_12">{{кніга|аўтар= Соколов Н. А.|частка= Глава XII: Задержание Государя, Государыни и Великой Княжны Марии Николаевны в Екатеринбурге. Переезд их и остальных детей в дом Ипатьева|ссылка часть=http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm#_Toc459375239|загаловак=Убийство царской семьи|спасылка=http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=|год=|старонкі=|старонак=|серыя=|isbn=|тыраж=|ref=}}</ref>. Апроч таго, пасля таго, як Екацярынбург перайшоў у рукі белых, былі знойдзены і дапытаны некаторыя з былых ахоўнікаў дома Іпацьева, у тым ліку Суецін, Латыпаў і Ляцемін<ref name="sokolov_14" />. Дэталёвыя сведчанні далі былы ахоўнік Праскуракоў і былы развадзяшчы варты Якімаў<ref name="sokolov_23">{{кніга|аўтар=Соколов Н. А.|частка=Глава XXIII: Показания свидетелей и объяснения обвиняемых об убийстве царской семьи|спасылка частка= http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm#_Toc459375264|загаловак= Убийство царской семьи|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=|год=|старонкі=|старонак=|серыя=|isbn= |тыраж=|ref=}}</ref>. Паводле сведчання Ц. І. Чамадурава, адразу па прыбыцці Мікалая II і Аляксандры Фёдараўны ў дом Іпацьева яны падпалі пад ператрус, прытым «адзін з тых, што рабілі ператрус, выхапіў радыкюль з рук Гасударыні і выклікаў заўвагу Гасудара: „Дагэтуль я меў справу з сумленнымі і прыстойнымі людзьмі“»<ref name="sokolov_14" />. [[Файл:Ipat'jev Haus.jpg|thumb|245px|[[Дом Іпацьева]].]] Былы начальнік царскай аховы Кабылінскі, са слоў Чамадурава, расказваў: «ставілася на стол міска; лыжак, нажоў, відэльцаў бракавала; бралі ўдзел у абедзе і чырвонаармейцы; прыйдзе які і лезе ў міску: „Ну, з вас даволі“. Княжны спалі на падлозе, бо ложкаў у іх не было<ref group="заўв">Мабыць, у сведчаннях Ц. І. Чамадурава гаворка ішла пра тое, што адбывалася 23—24 мая: 23 мая княжны (Вольга, Таццяна і Анастасія) прыбылі ў дом Іпацьева, а 24 мая Чамадураў яго пакінуў.</ref>. Уладкоўвалася пераклічка. Калі княжны ішлі ў прыбіральню, чырвонаармейцы, нібы для варты, ішлі за імі…». Сведка Якімаў (падчас падзей — развадзяшчы варты) расказваў, што вартавыя спявалі песні, «якія, вядома, не былі прыемныя для цара»: «Дружна, таварышы, у нагу», «Зрачомся ад старога свету» і г. д. Следчы Сакалоў таксама піша, што «красамоўней любых слоў кажа сам дом Іпацьева, як жылося тут вязням. Незвычайныя па цынізме надпісы і выявы з нязменнай тэмай: пра Распуціна»<ref name="sokolov_14" />. У давяршэнне ўсяго, паводле сведчанняў апытаных Сакаловым сведак, працоўны хлопец Файка Сафонаў дэманстратыўна спяваў проста пад вокнамі царскай сям’і непрыстойныя прыпеўкі<ref name="paips_104"/>. Сакалоў вельмі негатыўна характарызуе частку ахоўнікаў дома Іпацьева, завучы іх «распрапагандаванымі адкідамі з асяроддзя рускага народа»<ref name="sokolov_15" />, а першага каменданта дома Іпацьева Аўдзеева — «''самым яркім прадстаўніком гэтых адкідаў працоўнага асяроддзя: тыповы мітынговы крыкун, вельмі бязглузды, глыбока невуцкі, п’яніца і злодзей''»<ref name="sokolov_14"/>. Ёсць таксама паведамленні пра крадзеж царскіх рэчаў аховай<ref name="sokolov_14"/>. Вартавыя раскрадалі і прадукты, дасыланыя арыштаваным манашкамі жаночага [[Нова-Ціхвінскі манастыр|Нова-Ціхвінскага манастыра]]<ref name="paips_106"/>. [[Рычард Пайпс]] піша, што распачатыя крадзяжы царскай маёмасці не маглі не турбаваць Мікалая і Аляксандру, бо ў ліку іншага ў адрыне знаходзіліся скрыні з іх асабістымі лістамі і дзённікамі. Апроч таго, піша Пайпс, ёсць нямала аповедаў пра грубае абыходжанне ахоўнікаў з членамі царскай сям’і: пра тое, што ахоўнікі маглі дазволіць сабе ў любы час сутак зайсці ў пакоі княжнаў, што адымалі ежу і нават што пхалі былога цара. «''Хоць такія аповеды і небеспадстаўныя, у іх шмат што перабольшана. Камендант і ахова, без сумневу, паводзілі сябе груба, але няма сведчанняў, што пацвярджаюць адкрытыя злоўжыванні''». Дзіўны спакой, з якім Мікалай і члены яго сям’і пераносілі нягоды няволі, Пайпс тлумачыць пачуццём уласнай годнасці і «''фаталізмам, што караніўся ў іх глыбокай рэлігійнасці''»<ref name="paips_104"/>. === Правакацыя. Лісты «афіцэра Рускай арміі» === 17 чэрвеня арыштаваным было паведамлена, што манашкам Нова-Ціхвінскага манастыра дазволена дастаўляць да іх стала яйкі, малако і сліўкі<ref name="paips_106"/>. Як піша Р. Пайпс, 19 ці 20 чэрвеня царская сям’я выявіла ў корку ў адной з бутэлек са сліўкамі цыдулку на французскай мове<ref name="paips_106"/><ref group="заўв">Каментуючы першы ліст «афіцэра», Л. А. Лыкава піша: «Перадусім звернем увагу, што ліставанне ішло праз вызначанага салдата-ахоўніка, а зусім не праз папяровыя коркі ў „чвэрцях“ з малаком, якія прыносілі манашкі з мясцовага жаночага манастыра», і заўважае, што «версія „папяровых коркаў“ выкладзена ва ўспамінах каменданта А. Д. Аўдзеева». — {{кніга|аўтар=Лыкова Л. А.|частка= |спасылка частка=|загаловак=Следствие по делу об убийстве российской императорской семьи. Историографический и археографический очерк|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Москва|выдавецтва=Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН) |год=2007|том=|старонкі=78|старонак=320|серыя=|isbn=978-5-8243-0826-6|тыраж=|ref=}}</ref>: {{пачатак цытаты}} Сябры не дрэмлюць і спадзяюцца, што гадзіна, якую так доўга чакалі, надышла. Паўстанне чэхаславакаў уяўляе ўсё больш сур'ёзную пагрозу для бальшавікоў. Самара, Чалябінск і ўся ўсходняя і заходняя Сібір знаходзяцца пад кантролем нацыянальнага Часовага ўрада. Дружалюбная армія славянаў ужо ў васьмідзесяці кіламетрах ад Екацярынбурга, супраціўленне салдатаў Чырвонай арміі беспаспяховае. Будзьце ўважлівыя да ўсяго, што адбываецца знадворку, чакайце і спадзявайцеся. Але ў той жа час, малю вас, будзьце абачлівыя, бо бальшавікі, ''пакуль іх яшчэ не перамаглі, уяўляюць для вас рэальную і сур'ёзную небяспеку''. Будзьце напагатове ў кожную гадзіну, днём і ноччу. Зрабіце рысунак ''вашых двух пакояў'': размяшчэнне, мэбля, ложкі. Напішыце дакладную гадзіну, калі ўсе вы кладзяцеся спаць. Адзін з вас павінен з гэтага часу не спаць ад 2 да 3 кожную ноч. Адкажыце некалькімі словамі, але дайце, прашу вас, патрэбныя звесткі вашым сябрам знадворку. Перадайце адказ таму ж салдату, які ўручыць вам гэту запіску, пісьмова, ''але не кажыце ні слова''. Тот, хто гатоў памерці за вас. Афіцэр Рускай арміі. {{канец цытаты}} {{пачатак схаванага блока|Загаловак=Арыгінал цыдулкі<ref name="paips_106"/>|Рамка = |Фон_загалоўка =}}: Les amis ne dorment plus et espèrent que l’heure si longtemps attendue est arrivée. La révolte des tschekoslovaques ménace les bolcheviks de plus en plus sérieusement. Samara, Tschelabinsk et toute la Sibirie orientale et occidentale est au pouvoir de gouvernement national provisoir. L’armée des amis slaves est à quatre-vingt kilometres d’Ekaterinbourg, les soldats de l’armée rouge ne résistent pas efficassement. Soyez attentifs au tout mouvement de dehors, attendez et esperez. Mais en meme temps, je vous supplie, soyez prudents, parce que les bolcheviks avant d’etre ''vaincus represent pour vous le peril réel et serieux''. Soyez prêts toutes les heures, la journée et la nuit. Faite le croquis des vos deux chambres, les places, des meubles, des lits. Écrivez bien l’heure quant vous allez coucher vous tous. L’un de vous ne doit dormir de 2 à 3 heure toutes les nuits qui suivent. Répondez par quelques mots mais donnez, je vous en prie, tous les renseignements utiles pour vos amis de dehors. C’est au meme soldat qui vous transmet cette note qu’il faut donner votre reponse par écrit ''mais pas un seul mot''. Un qui est prêt à mourir pour vous L’officier de l’armée Russe. {{канец схаванага блока}} У дзённіку Мікалая II нават з’яўляецца запіс ад 14 (27) чэрвеня, якая абвяшчае: «Нядаўна мы атрымалі два лісты, адно за іншым, [у якіх] нам паведамлялі, каб мы згатаваліся быць выкрадзенымі нейкімі адданымі людзьмі!»<ref name="paips_106"/>. У даследчыцкай літаратуры згадваецца пра чатыры лісты «афіцэра» і адказы Раманавых на іх<ref name="sledstviye"/>{{rp|77}}. У трэцім лісце, атрыманым 26 чэрвеня, «рускі афіцэр» прасіў быць напагатове і чакаць сігналу. У ноч з 26 на 27 чэрвеня царская сям’я так і не лягла спаць, «не спалі апранутыя». У дзённіку Мікалая з’яўляецца запіс, што «чаканне і няўпэўненасць былі вельмі пакутлівыя»<ref name="paips_106"/>. 28 чэрвеня царская сям’я адпраўляе ліст, у якім паведамляе, што<ref name="paips_106"/> {{пачатак цытаты}} ''Мы не хочам і не можам БЕГЧЫ. Мы толькі можам быць выкрадзены сілай, як сілай нас прывезлі з Табольска. Таму не разлічвайце ні на якую нашу актыўную дапамогу. У каменданта шмат памагатых, яны часта змяняюцца і сталі трывожнымі. Яны пільна ахоўваюць нашу турму і нашы жыцці і звяртаюцца з намі добра. Мы б не хацелі, каб яны пацярпелі з-за нас ці каб вы пацярпелі за нас. Самае галоўнае, унікайце разліць кроў. Збірайце інфармацыю пра іх самі. Спусціцца з акна без дапамогі лесвіцы зусім немагчыма. Але нават калі мы спусцімся, застаецца велізарная небяспека, таму што акно пакоя каменданта адкрыта і на ніжнім паверсе, уваход у які вядзе з двара, усталяваны кулямёт. [Закрэслена: «Таму пакіньце думку нас выкрасці».] Калі вы за намі назіраеце, вы заўсёды можаце паспрабаваць выратаваць нас у выпадку немінучай і рэальнай небяспекі. Мы зусім не ведаем, што адбываецца знадворку, бо не атрымваем ні газет, ні лістоў. Пасля таго як дазволілі разпячатаць акно, назіранне ўзмацнілася і мы не можам нават высунуць у акно галаву без рызыкі атрымаць кулю ў твар.'' {{канец цытаты}} Рычард Пайпс зважае на выяўныя дзівацтвы ў гэтым ліставанні: ананімны «рускі афіцэр» яўна павінен быў з’яўляцца манархістам, аднак звяртаўся да цара на «вы» («vous») заміж «Ваша Вялікасць» («''Votre Majeste''»), і незразумела, якім чынам манархісты маглі б падсунуць лісты ў корак. Захаваліся ўспаміны першага каменданта дома Іпацьева, Аўдзеева, які паведамляе, што чэкісты нібы знайшлі сапраўднага аўтара ліста, сербскага афіцэра Магіча. У рэчаіснасці ж, як падкрэслівае Рычард Пайпс, у Екацярынбургу не было ніякага Магіча. У горадзе сапраўды знаходзіўся сербскі афіцэр з падобным прозвішчам, Мічыч Ярка Канстанцінавіч, аднак вядома, што ён прыбыў у Екацярынбург толькі 4 ліпеня, калі большая частка ліставання ўжо скончылася<ref name="paips_106"/>. Рассакрэчванне ў 1989—1992<ref name="sledstviye" />{{rp|77}} гадах успамінаў удзельнікаў падзей даканцова растлумачыла карціну з загадкавымі лістамі невядомага «рускага афіцэра». Удзельнік расстрэлу М. А. Мядзведзеў (Кудрын) прызнаў, што ліставанне з’яўлялася правакацыяй, арганізаванай уральскімі бальшавікамі з мэтай праверыць гатовасць царскай сям’і бегчы<ref name="kudrin"/>. Пасля таго як Раманавы, паводле слоў Мядзведзева, дзве ці тры ночы правялі апранутымі, такая гатовасць стала для яго відавочнай<ref name="kudrin"/>. [[Файл:Voykov.jpg|thumb|245px|right|[[Пётр Лазаравіч Войкаў|П. Л. Войкаў]]. Браў удзел у рашэнні лёсу Раманавых<ref name="voykov" />.]] Аўтарам тэксту з’яўляўся [[Пётр Лазаравіч Войкаў|П. Л. Войкаў]], некаторы час які жыў у [[Горад Жэнева|Жэневе]] (Швейцарыя). Лісты перапісваў начыста І. Радзінскі, бо ў яго быў лепшы почырк<ref name="paips_106"/>. Сам Радзінскі ў сваіх успамінах сцвярджае, што «''почырк там мой у гэтых дакументах''»<ref name="rodzinskii">{{cite web | url = http://www.rus-sky.com/history/library/docs.htm#13 | title = Из беседы с И. И. Родзинским в Радиокомитете о расстреле царской семьи, г. Москва 13 мая 1964 г. (Российский Центр хранения и изучения документов новейшей истории\РЦХИДНИ\. Ф. 588. Оп. 3. Д. 14. Л. 23 — 25, 31 — 35, 41, 45.) | author = | authorlink = | date = | accessdate = 2013-05-02 | archiveurl = https://www.webcitation.org/6GWmf8sPm?url=http://www.rus-sky.com/history/library/docs.htm#13 | archivedate = 11 мая 2013 | deadurl = no }}</ref>. === Замена каменданта Аўдзеева на Юроўскага === 4 ліпеня 1918 года ахова царскай сям’і была перададзена члену калегіі Уральскай абласной НК {{нп3|Якаў Міхайлавіч Юроўскі|Я. М. Юроўскаму|ru|Юровский, Яков Михайлович}}<ref name="paips_106"/><ref name="dokumenty" />. У некаторых крыніцах Юроўскі хібна завецца старшынём НК; у рэчаіснасці, гэту пасаду займаў {{нп3|Фёдар Мікалаевіч Лукаянаў|Ф. М. Лукаянаў|ru|Лукоянов, Фёдор Николаевич}}<ref name="Проверка">{{cite web|url=http://www.tzar-nikolai.orthodoxy.ru/ost/exp/ritual.htm|title=Проверка версии о так называемом "ритуальном убийстве" семьи российского Императора Николая II и лиц из его окружения в 1918 году|author=Соловьёв В. Н.|work=Царь-мученик Николай II|publisher=Санкт-Петербургский общественный фонд ревнителей памяти Государя Императора Николая II; Спасо-Преображенский Валаамский ставропигиальный монастырь|accessdate=2011-09-07|archiveurl=https://www.webcitation.org/65Ww1VKq8?url=http://www.tzar-nikolai.orthodoxy.ru/ost/exp/ritual.htm|archivedate=17 лютага 2012|deadurl=no}}, [http://translate.google.com/translate?hl=en&sl=en&tl=ru&u=http%3A%2F%2Fwww.tzar-nikolai.orthodoxy.ru%2Fost%2Fexp%2Fritual.htm]</ref>. Памагатым каменданта «дома асаблівага прызначэння» стаў супрацоўнік абласной НК<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|330}}<ref name="Plotnikov"/> Г. П. Нікулін<ref name="paips_106" />. Ранейшы камендант Аўдзееў і яго памагаты Мошкін былі ссунуты, Мошкін (і, паводле некаторых крыніц, таксама і Аўдзееў<ref name="vilton_krestniy_put">{{кніга|аўтар=Вильтон Р.|частка= Крестный путь|спасылка частка=http://rus-sky.com/history/library/wilton/#_Крестный_путь.|загаловак=Последние дни Романовых|спасылка=http://rus-sky.com/history/library/wilton/|адказны=|выданне=|месца=Берлин|выдавецтва=|год=1923|том=|старонкі=|старонак= |серыя=|isbn=|тыраж=|ref=}}</ref>) пасаджаны ў турму за крадзеж<ref name="sokolov_15">{{кніга |аўтар= Соколов Н. А.|частка= Глава XV: Окружение царской семьи чекистами|спасылка частка=http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm#_Toc459375245|загаловак=Убийство царской семьи|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm|адказны=|выданне=|месца= |выдавецтва=|год=|старонкі=|старонак=|серыя=|isbn=|тыраж=|ref=}}</ref>. Пры першай сустрэчы з Юроўскім цар прыняў яго за лекара<ref group="заўв">Гл. запіс у дзённіку Мікалая II ад 21 чэрвеня: {{пачатак цытаты}} ''Сёння адбылася змена камендантаў — падчас абеду прыйшлі Белабародаў і інш. і абвясцілі, што замест Аўдзеева прызначаецца той, як. мы прымалі за доктара — Юроўскі.''{{канец цытаты}}</ref>, бо той параіў лекару У. М. Дзеравенку накласці на нагу спадчынніка гіпсавую павязку<ref>Сведчанні Дзеравенкі Сакалову</ref>; Юроўскі ў [[1915]] годзе быў мабілізаваны і, паводле дадзеных М. Сакалова, скончыў фельчарскую школу<ref name="revolutsiya_i" />{{rp|317—318}}. Следчы М. А. Сакалоў тлумачыў замену каменданта Аўдзеева тым, што камунікаванне са зняволенымі штосьці змяніла ў яго «п’янай душы», што стала заўважна начальству. Калі, на думку Сакалова, пачаліся гатаванні да пакарання смерцю змешчаных у доме асаблівага прызначэння, ахова Аўдзеева была выдалена як ненадзейная<ref name="sokolov_15" />. Юроўскі свайго папярэдніка Аўдзеева апісваў вельмі негатыўна, звінаваціўшы яго ў «раскладанні, п’янстве, крадзяжы»: «навакол настрой поўнай распушчанасці і расхлябанасці», «Аўдзееў, звяртаючыся да Мікалая, заве яго — Мікалай Аляксандравіч. Тот яму прапануе папяросу, Аўдзееў бярэ, абодва запальваюць, і гэта адразу паказала мне ўсталяваную „прастату нораваў“». Апытаны Сакаловым брат Юроўскага Лэйба ахарактарызаваў Я. М. Юроўскага так: «Характар у Янкеля запальчывы, настойлівы. Я вучыўся ў яго гадзіннікавай справе і ведаю яго характар: ён любіць уціскаць людзей». Паводле слоў Леі, жонкі іншага брата Юроўскага (Элу), Я. М. Юроўскі вельмі настойлівы і дэспатычны, а яго характэрнай фразай было: «Хто не з намі, той супраць нас»<ref name="sokolov_15" />. Разам з тым, як паказвае [[Рычард Пайпс]], неўзабаве пасля свайго прызначэння Юроўскі цвёрда прыпыняе крадзеж<ref name="paips_106">{{кніга|аўтар=Пайпс Р.|частка=|спасылка частка=|загаловак=Русская революция|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=|год=|том=2. Большевики в борьбе за власть. 1917—1918|старонкі=[http://www.e-reading-lib.org/chapter.php/143852/106/Paiips_-_Russkaya_revolyuciya._Kniga_2._Bol%27sheviki_v_bor%27be_za_vlast%27_1917-1918.html 106]|старонак=|серыя=|isbn=|тыраж=|ref=}}</ref>. Рычард Пайпс лічыць гэта дзеянне дамэтным з пункту гледжання бяспекі, бо схільных да крадзяжу ахоўнікаў можна было падкупіць, у тым ліку дзеля ўцёкаў; у выніку на нейкі час утрыманне арыштаваных нават палепшылася, бо спыніўся крадзеж прадуктаў з Нова-Ціхвінскага манастыра. Апроч таго, Юроўскі складае вопіс усіх наяўных у арыштаваных каштоўнасцей (па цверджанні гісторыка Р. Пайпса — апроч тых, якія кабеты таемна зашылі ў майткі); каштоўнасці змяшчаюцца ім у апячатаную скрыню, якую Юроўскі аддае ім на захоўванне<ref name="paips_106"/>. Сапраўды, у дзённіку цара ёсць запіс ад 23 чэрвеня (6 ліпеня) 1918 года<ref name="iz_dnevnika_1" />: {{пачатак цытаты}} ''Учора камендант Ю[роўскі] прынёс скрыначку з усімі ўзятымі каштоўнасцямі, прасіў праверыць змесціва і пры нас запячатаў яе, пакінуўшы ў нас на захоўванне. Надвор’е стала халаднавацей, і ў спальні лягчэй дыхалася. Ю[роўскі] і яго памагаты пачынаюць разумець, якога роду людзі атачалі і ахоўвалі нас, абкрадаючы нас. Не кажучы пра маёмасць — яны нават утрымвалі сабе вялікую частку з прычыняных запасаў з жаночага манастыра. Толькі зараз, пасля новай змены, мы пазналі пра гэта, таму што ўся колькасць правізіі стала трапляць на кухню.'' {{канец цытаты}} Разам з тым нецырымоннасць Юроўскага неўзабаве пачала раздражняць цара, які адзначыў у сваім дзённіку, што «гэты тып падабаецца нам усё менш»<ref name="sledstviye" />{{rp|87}}. Аляксандра Фёдараўна ахарактарызавала Юроўскага ў сваім дзённіку як чалавека «вульгарнага і непрыемнага»<ref name="paips_106"/>. Разам з тым Рычард Пайпс адзначае<ref name="paips_106"/>: {{пачатак цытаты}} ''Але ён валодаў некалькімі важнымі для чэкіста вартасцямі: ён быў да педантычнасці сумленны ў звароце з дзяржаўнай маёмасцю, бязмежна жорсткі і даволі праніклівы.'' {{канец цытаты}} === Апошнія дні === У бальшавіцкіх крыніцах захаваліся сведчанні, што «працоўная маса» Урала выяўляла турботу з нагоды магчымасці вызвалення Мікалая II і нават патрабавала яго неадкладнага расстрэлу. Доктар гістарычных навук [[Генрых Зіноўевіч Ёфе|Г. З. Ёфе]] лічыць, што гэтыя сведчанні, напэўна, адпавядаюць рэчаіснасці, прытым характарызуюць сітуацыю, якая была тады не толькі на Урале. У якасці прыкладу ён прыводзіць тэкст тэлеграмы з Каломенскага раённага камітэта партыі бальшавікоў, што паступіла ў Саўнаркам 3 ліпеня 1918 года, з паведамленнем, што мясцовая партыйная арганізацыя «аднагалосна пастанавіла патрабаваць ад Саўнаркама неадкладнага знішчэння ўсяго сямейства і сваякоў былога цара, бо нямецкая буржуазія супольна з рускай аднаўляюць царскі рэжым у захопленых гарадах». «У выпадку адмовы, — паведамлялася ў ёй, — вырашана ўласнымі сіламі выканаць гэту пастанову». Ёфе мяркуе, што падобныя рэзалюцыі, што ішлі знізу, арганізоўваліся на сходах і мітынгах ці з’яўляліся вынікам агульнай разпрапагандаванасці, атмасферы, напоўненай заклікамі да класавага змагання і класавай помсты. «Нізы» ахвотна падхаплялі лозунгі, што выходзілі ад бальшавіцкіх прамоўцаў, асабліва тых, што ўяўлялі левыя плыні бальшавізму. Левай была амаль уся бальшавіцкая верхавіна Урала<ref name="revolutsiya_i">{{кніга|автор=Иоффе Г. З.|частка=|спасылка частка=|загаловак= Революция и судьба Романовых|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Москва|выдавецтва=Республика|год= 1992|том=|старонкі=|старонак=351|серыя=|isbn= 5-250-01558-1|тыраж=55 000|ref= Иоффе Г. З.}}</ref>{{rp|301—303}}. Паводле ўспамінаў чэкіста І. Радзінскага, з кіраўнікоў Уралаблсавета {{нп3|Левыя камуністы|левымі камуністамі|ru|Левые коммунисты}} былі А. Белабародаў, Г. Сафараў і Н. Талмачоў<ref name=filippov-sud />. Пры гэтым левым бальшавікам на Урале даводзілася спаборнічаць у радыкалізме з [[Партыя левых сацыялістаў-рэвалюцыянераў|левымі эсэрамі]] і {{нп3|Анархізм у Расіі|анархістамі|en|Anarchism in Russia}}, уплыў якіх быў значным. Як піша Ёфе, бальшавікі не маглі сабе дазволіць даваць сваім палітычным праціўнікам нагод для папрокаў у «спаўзанні направа». А такія вінавачанні былі. Пазней {{нп3|Марыя Аляксандраўна Спірыдонава|Спірыдонава|es|Mariya Spiridónova}} упікала [[Цэнтральны Камітэт КПСС|ЦК бальшавікоў]], што ён «распусціў цароў і пад цароў па… украінам, крымам і замежжам» і «толькі па патрабаванні рэвалюцыянераў», то бок левых эсэраў і анархістаў, падняў руку на Мікалая Раманава<ref name="spiridonova">{{cite web|url=http://www.lib.ru/HISTORY/FELSHTINSKY/f3.txt_with-big-pictures.html|title=Открытое письмо Марии Спиридоновой ЦК партии большевиков|author=|authorlink=|date=|accessdate=2013-05-23|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GrJilYmL?url=http://www.lib.ru/HISTORY/FELSHTINSKY/f3.txt_with-big-pictures.html|archivedate=24 мая 2013|deadurl=no}}</ref>. Паводле сведчання А. Аўдзеева, у Екацярынбургу група анархістаў спрабавала правесці рэзалюцыю пра неадкладнае пакаранне смерцю былога цара. Паводле ўспамінаў уральцаў, экстрэмісты спрабавалі арганізаваць напад на дом Іпацьева з мэтай знішчыць Раманавых. Водгаласы гэтага захаваліся ў дзённікавых запісах Мікалая II за 31 мая (13 чэрвеня) і Аляксандры Фёдараўны за 1 (14) чэрвеня<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|303—304}}. 13 чэрвеня ў Пермі было здзейснена [[Забойства Міхаіла Аляксандравіча|забойства Вялікага князя Міхаіла Аляксандравіча]]. Адразу пасля забойства ўлады Пермі абвясцілі, што Міхаіл Раманаў бег, і абвясцілі яго ў вышук. 17 чэрвеня паведамленне пра «ўцёкі» Міхаіла Аляксандравіча было перадрукавана ў газетах Масквы і Петраграда. Паралельна з’яўляюцца чуткі пра тое, што Мікалай II забіты чырвонаармейцам, які самавольна ўварваўся ў дом Іпацьева. На самай жа справе Мікалай на той момант быў яшчэ жывы<ref name="paips_105">{{кніга|аўтар=Пайпс Р.|частка=|спасылка частка=|загаловак= Русская революция|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=|год=|том= 2. Большевики в борьбе за власть. 1917—1918|старонкі= [http://www.e-reading-lib.org/chapter.php/143852/105/Paiips_-_Russkaya_revolyuciya._Kniga_2._Bol%27sheviki_v_bor%27be_za_vlast%27_1917-1918.html 105]|старонак=|серыя=|isbn=|тыраж=|ref=}}</ref>. Чуткі пра самасуд над Мікалаем II і над Раманавымі пашырыліся і за межы Урала<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|304}}. 18 чэрвеня старшыня Саўнаркама Ленін у інтэрв’ю апазіцыйнай бальшавізму ліберальнай газеце «Наша слова» заявіў, што Міхаіл, паводле яго звестак, нібы сапраўды бег, а пра лёс Мікалая Леніну нічога не вядома<ref name="paips_105"/>. 20 чэрвеня кіраўнік спраў {{нп3|Савет народных камісараў РСФСР|Саўнаркама|ru|Совет народных комиссаров РСФСР}} [[Уладзімір Дзмітрыевіч Бонч-Бруевіч|У. Д. Бонч-Бруевіч]] запытваў Екацярынбург: «У Маскве пашырыліся звесткі, што быццам бы забіты былы імператар Мікалай II. Паведаміце наяўныя ў вас звесткі»<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|304}}. Масква накіроўвае ў Екацярынбург для інспекцыі камандуючага Паўночна-ўральскай групай савецкіх войскаў латыша [[Рэйнгальд Іосіфавіч Берзін|Р. І. Берзіна]], які наведаў дом Іпацьева 22 чэрвеня<ref name="PLOTNIKOV1">{{cite web|url=http://www.romanov-center.narod.ru/Diss/conf/culter/plot.htm|title=Предопределённость гибели царской семьи|author=Плотников И. Ф.|work=Межд. научно-практич. конф. «Династия Романовых в русской истории и культуре»|accessdate=2011-09-07|archiveurl=https://www.webcitation.org/65Ww0U3sz?url=http://www.romanov-center.narod.ru/Diss/conf/culter/plot.htm|archivedate=17 лютага 2012|deadurl=no}}</ref>. Мікалай у сваім дзённіку, у запісы ад 9 (22) чэрвеня 1918 года, паведамляе пра прыбыццё «6 чалавек», і на наступны дзень з’яўляецца запіс пра тое, што яны аказаліся «камісарамі з Петраграда»<ref name="romanovy">{{кніга |аўтар= Буранов Ю. А., Хрусталёв В. М.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Романовы. Гибель династии|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Москва|выдавецтва= ОЛМА-ПРЕСС|год= 2000|старонкі= |старонак= 447|серыя= |isbn= 5-224-01188-4|тыраж= |ref= }}</ref>{{rp|356}}. 23 чэрвеня прадстаўнікі Саўнаркама зноў паведамілі, што звестак пра тое, жывы Мікалай II ці не, у іх усё яшчэ няма<ref name="paips_105"/>. Р. Берзін у тэлеграмах у Саўнаркам, УЦВК і {{нп3|Народны камісарыят па ваенных справах РСФСР|Наркамваен|ru|Народный комиссариат по военным делам РСФСР}} паведамляў, што «ўсе сямейнікі і сам Мікалай II жывыя. Усе звесткі пра яго забойства — правакацыя». На падставе атрыманых адказаў у савецкім друку некалькі разоў аспрэчваліся чуткі і паведамленні, якія з’яўляліся ў некаторых газетах, пра пакаранне смерцю Раманавых у Екацярынбургу<ref group="заўв">Гл. Известия (Москва). 1918. 25, 28 июня.</ref><ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|304—305}}. Паводле сведчанняў трох тэлеграфістаў з Екацярынбургскага паштамта, атрыманых пазней камісіяй Сакалова, Ленін у гутарцы з Берзіным па простым провадзе распарадзіўся «ўзяць пад сваю ахову ўсю царскую сям’ю і не дапусціць якіх б там ні было гвалтаў над ёй, адказваючы ў дадзеным выпадку сваім уласным жыццём». На думку гісторыка А. Г. Латышава, тэлеграфная сувязь, якую падтрымваў Ленін з Берзіным, з’яўляецца адным з довадаў імкнення Леніна захаваць жыццё Раманавым<ref name="latyshev" />{{rp|132}}. Згодна з афіцыйнай савецкай гістарыяграфіяй, рашэнне пра расстрэл Раманавых было прынята выканкамам Уралаблсавета, тым часам як цэнтральнае савецкае кіраўніцтва было апавешчана ўжо пасля расстрэла. У перыяд [[Перабудова|перабудовы]] гэта версія стала падпадаць пад крытыку, і да пачатку 1990-х гадоў сфарміравалася альтэрнатыўная версія, паводле якой уральскія ўлады не маглі прыняць такое рашэнне без дырэктывы Масквы і ўзялі на сябе гэту адказнасць дзеля стварэння маскоўскаму кіраўніцтву палітычнага алібі<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|306}}. У постперабудоўны час расійскі гісторык А. Г. Латышаў, які займаўся расследаваннем акалічнасцей, злучаных з расстрэлам царскай сям’і, выказаў думку, што Ленін сапраўды цалкам мог таемна арганізаваць забойства такім чынам, каб перакласці адказнасць на мясцовыя ўлады, — прыкладна гэтак жа, як, па перакананні Латышава, гэта было [[Расстрэл адмірала Калчака|прароблена паўтара гады пазней у дачыненні Калчака]]. І ўсё ж у дадзеным выпадку, мяркуе гісторык, справа ішла інакш<ref name="latyshev" >{{кніга|аўтар = Латышев А. Г.|частка = |загаловак = Рассекреченный Ленин |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = 1-е|месца = Москва|выдавецтва = Март |год = 1996 |том = |старонкі = |старонак = 336 |серыя = |isbn = 5-88505-011-2 |тыраж = 15 000}}</ref>{{rp|118—119}}. Паводле яго думкі, Ленін, не жадаючы псаваць адносіны з германскім імператарам [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельмам II]], блізкім сваяком Раманавых, не даваў санкцыі на расстрэл<ref name="latyshev" />{{rp|121}}. У пачатку ліпеня 1918 года ўральскі ваенны камісар {{нп3|Піліп Ісаевіч Галашчокін|П. І. Галашчокін|ru|Голощёкин, Филипп Исаевич}} выехаў у Маскву для рашэння пытання пра далейшы лёс царскай сям’і. Паводле дадзеных Генпракуратуры РФ, у Маскве ён знаходзіўся з 4 па 10 ліпеня; 14 ліпеня Галашчокін вярнуўся ў Екацярынбург<ref name="postanovleniye_5">{{cite web|url = http://www.nik2.ru/documents.htm?id=267|title = Постановление о прекращении уголовного дела № 18/123666-93 «О выяснении обстоятельств гибели членов Российского императорского дома и лиц из их окружения в период 1918—1919 годов», пункты пункты 5—6|author = Соловьёв В. Н.|authorlink = |date = |accessdate = 2013-04-18|archiveurl = https://www.webcitation.org/6G0QjdRio?url=http://www.nik2.ru/documents.htm?id=267|archivedate = 19 красавіка 2013|deadurl = no}}</ref>. Калі выходзіць з наяўных дакументаў, то лёс царскай сям’і ў цэлым у Маскве не абмяркоўваўся ні на якім узроўні. Абмяркоўваўся толькі лёс Мікалая II, якога меркавалася судзіць<ref name="kovalchenko">{{артыкул|аўтар= Ковальченко И. Д.|загаловак= Вековая проблема российской истории|спасылка= |мова= |выданне= Вестник Российской академии наук|тып= |год= 1994|том= 64|нумар= 10|старонкі= 916—918|doi= |issn=}}</ref>. Паводле дадзеных шэрага гісторыкаў, існавала таксама прынцыповае рашэнне, паводле якога былому цару павінен быў быць вынесены смяротны прысуд<ref name="kovalchenko"/><ref name="tsareubiistva">{{cite web|url = http://www.echo.msk.ru/programs/netak/527976-echo/|title = Цареубийства в России. Интервью с д. и. н. О. Будницким| author = |authorlink = |date = |accessdate =}}</ref>. Паводле дадзеных следчага В. Н. Салаўёва, Галашчокін, спасылаючыся на складанасць ваеннага становішча ў раёне Екацярынбурга і магчымасць захопу царскай сям’і белагвардзейцамі, прапанаваў расстраляць Мікалая II, не чакаючы суда, аднак атрымаў катэгарычную адмову<ref name="kprf.ru"/>. На думку шэрага гісторыкаў, рашэнне пра знішчэнне царскай сям’і было прынята па вяртанні Галашчокіна ў Екацярынбург<ref name="romanovy" />{{rp|439}}<ref name="PLOTNIKOV1" />. С. Д. Аляксееў і І. Ф. Плотнікаў лічаць, што яно было прынята вечарам 14 ліпеня «вузкім колам бальшавіцкай часткі выканкама Уралсавета»<ref name="PLOTNIKOV1" /><ref name="rasstrel_uie">{{кніга |аўтар= |частка= Расстрел Николая II и его семьи в Екатеринбурге|спасылка частка= http://www.ihist.uran.ru/_ency-show-1685|загаловак= Уральская историческая энциклопедия|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= |том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. У фондзе Саўнаркама дзяржаўнага архіва РФ захавалася тэлеграма<ref group="заўв">Тэкст тэлеграмы быў упершыню апублікаваны ў 1990 годзе драматургам [[Эдвард Станіслававіч Радзінскі|Э. С. Радзінскім]] (без указання архіўнай крыніцы). — {{кніга |аўтар= Иоффе Г. З.|частка=|спасылка частка= |загаловак= Революция и судьба Романовых|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Москва|выдавецтва= Республика|год= 1992|том= |старонкі= 308—309|старонак= 351|серыя= |isbn= 5-250-01558-1|тыраж=55 000|ref= Иоффе Г. З.}}</ref>, адпраўленая 16 ліпеня 1918 года ў Маскву з Екацярынбурга праз Петраград<ref name="filippov-sud"/>: <table><tr><td width=98%> {{пачатак цытаты}}''З Петраграда. [[Смольны|Смольнага]]. У Маскву, [[Маскоўскі Крэмль|Крэмль]], Свярдлову, копія Леніну. З Екацярынбурга па простым провадзе перадаюць наступнае: паведаміце <nowiki>[ў]</nowiki> Маскву, што ўмоўленага з Філіпавым суда па ваенных акалічнасцях не трывае адкладу. Чакаць не можам. Калі вашы думкі процілеглыя, зараз жа, па-за любой чаргой паведаміць. Галашчокін, {{нп3|Георгій Іванавіч Сафараў|Сафараў|ru|Сафаров, Георгий Иванович}}. Знясіцеся па гэтай нагодзе самі з Екацярынбургам. [[Рыгор Яўсеевіч Зіноўеў|Зіноўеў]]. Пазнака: Прынята 16.7.1918 г. у 21 гадзіну 22 хвіліны з Петраграда Смольнага 14 22 8".''{{канец цытаты|крыніца=<small>''(Цытавана па публікацыі А. М. Аўдоніна «Таямніца Старой Каптякоўскай дарогі».)''</small> }}</td><td></td></tr></table> Такім чынам, тэлеграма была атрымана ў Маскве 16 ліпеня ў 21 гадзіну 22 хвіліны. Г. З. Ёфе выказаў здагадку, што пад «судом», пра які ідзе гаворка ў тэлеграме, маецца на ўвазе расстрэл Мікалая II ці нават сям’і Раманавых<ref name="filippov-sud">{{артыкул|аўтар=Иоффе Г. З. |загаловак=«Филиппов суд». По чьему распоряжению была расстреляна царская семья? |арыгінал= |спасылка=http://www.nkj.ru/archive/articles/18458/ |аўтар выдання= |выданне=Наука и жизнь |тып=Журнал |месца= |выдавецтва= |год=2010 |выпуск= |том= |нумар=8 |старонкі= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |мова= |ref= |archiveurl= |archivedate=}}</ref>. Адказу ад цэнтральнага кіраўніцтва на гэту тэлеграму ў архівах не выяўлена<ref name="filippov-sud"/><ref name="postanovleniye_5"/>. У адрозненне ад Ёфе, шэраг даследчыкаў разумее ўжытае ў тэлеграме слова «суд» у даслоўным сэнсе. У гэтым выпадку ў тэлеграме гаворка ідзе пра суд над Мікалаем II, адносна якога была дамоўленасць паміж цэнтральнай уладай і Екацярынбургам, і сэнс тэлеграмы такі: «паведаміце Маскву, што ўмоўленага з Піліпам суда па ваенных акалічнасцях… чакаць не можам. Расстрэл не трывае адкладу». Такая трактоўка тэлеграмы дазваляе лічыць, што пытанне пра суд над Мікалаем II яшчэ не было знятае 16 ліпеня<ref name="kovalchenko"/><ref name=mironenko-interview>{{артыкул|аўтар= |загаловак= Расстрельщики понимали, что совершают преступление. Интервью с д. и. н. С. Мироненко|спасылка= http://www.soyuzgos.ru/2008/27/27_52_OtPervogo.html|выданне= Союзное государство|тып= журнал|год= 2008}}</ref>. Вынік лічыць, што лаканічнасць пастаўленага ў тэлеграме пытання сведчыць пра тое, што цэнтральныя ўлады былі з гэтым пытаннем знаёмыя; пры гэтым есць падставы «меркаваць, што пытанне пра расстрэл членаў царскай сям’і і слуг, выключаючы Мікалая II, ні з У. І. Леніным, ні з Я. М. Свярдловым не ўзгаднялася»<ref name="postanovleniye_5"/>. За некалькі гадзін да расстрэлу царскай сям’і, 16 ліпеня, Ленін падрыхтаваў тэлеграму ў якасці адказу рэдакцыі дацкай газеты «National Tidende», што звярнулася да яго з пытаннем пра лёс Мікалая II<ref group="заўв">Тэкст тэлеграмы на англійскай мове: {{пачатак цытаты}}«Lenin. Member of the Goverment. Msk. Rumour here going, that the exszar has been murdered. Kindly wire facts. National Tidende» (Леніну, члену ўрады, Масква. Тут ходзяць чуткі, што былы цар забіты. Калі ласка, паведаміце фактычнае становішча спраў. National Tidende){{канец цытаты|крыніца=В.И. Ленин. Неизвестные документы. 1891-1922 гг. М., Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН). 2000. с. 243}}</ref>, у якой аспрэчваліся чуткі пра яго гібель<ref group="заўв">{{пачатак цытаты}}National Tidende. Капенгаген. Чутка няслушная, былы цар цэлы, усе чуткі — толькі хлусня капіталістычнай прэсы.{{канец цытаты|крыніца=В.И. Ленин. Неизвестные документы. 1981-1922 гг. М., Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН). 2000. с. 243}}</ref>. У 16 гадзін тэкст быў пасланы на тэлеграф, але тэлеграма так і не была адпраўлена<ref group="заўв">На тэлеграме ёсць запіс супрацоўніка сакратарыята: «Вярнулі з тэлеграфа. Не маюць сувязі». В. И. Ленин. Неизвестные документы. 1891—1922 гг. М., Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН). 2000. с. 243</ref>. Паводле думкі А. Г. Латышава, тэкст гэтай тэлеграмы «''азначае, што Ленін нават не меркаваў пра магчымасць расстрэлу Мікалая II (не кажучы ўжо пра ўсю сям’ю) у найбліжэйшую ноч''»<ref name="latyshev" />{{rp|131 — 132}}. У адрозненне ад Латышава, на думку якога рашэнне пра расстрэл царскай сям’і было прынята мясцовай уладай, шэраг гісторыкаў лічыць, што расстрэл быў ажыццёўлены па ініцыятыве Цэнтра. Гэты пункт погляду баранілі, у прыватнасці, {{нп3|Дзмітрый Антонавіч Валкагонаў|Д. А. Валкагонаў|ru|Волкогонов, Дмитрий Антонович}} і Р. Пайпс. У якасці аргумента яны прыводзілі дзённікавы запіс Л. Д. Троцкага, зроблены 9 красавіка 1935 года, пра яго гутарку са Свярдловым пасля падзення Екацярынбурга. Згодна з гэтым запісам, Троцкі да моманту гэтай гутаркі не ведаў ні пра расстрэл Мікалая II, ні пра расстрэл яго сям’і. Свярдлоў паведаміў яму пра тое, што адбылося, сказаўшы, што рашэнне прымалася цэнтральнай уладай<ref name="paips_106"/><ref name="volkogonov_142">{{кніга |аўтар= Волкогонов Д. А.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Ленин|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= |том= 1|старонкі= [http://xn----7sbb3aiknde1bb0dyd.xn--p1ai/index.php?id=83607&pages=142 142]|старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. Аднак верагоднасць гэтага сведчання Троцкага падпадае пад крытыку, бо, першае, Троцкі значыцца ў ліку прысутных у пратаколе пасяджэння [[Савет народных камісараў РСФСР|СНК]] ад 18 ліпеня, на якім Свярдлоў паведаміў пра расстрэл Мікалая II; другое, сам Троцкі ў сваёй кнізе «Маё жыццё» пісаў, што да 7 жніўня ён знаходзіўся ў Маскве; але гэта значыць, што ён не мог не ведаць пра расстрэл Мікалая II нават у тым выпадку, калі яго прозвішча аказалася ў пратаколе па памылцы<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|310—311}}. Паводле дадзеных Генеральнай пракуратуры РФ, афіцыйнае рашэнне пра расстрэл Мікалая II было прынята 16 ліпеня 1918 года Прэзідыумам Уральскага абласнога Савета працоўных, сялянскіх і салдацкіх дэпутатаў. Арыгінал гэтага рашэння не захаваўся. Аднак праз тыдзень пасля расстрэлу быў апублікаваны афіцыйны тэкст прысуду<ref name="postanovleniye_5"/>: <blockquote>Пастанова Прэзідыума Уральскага абласнога Савета працоўных, сялянскіх і чырвонаармейскіх дэпутатаў:<br /> З прычыны таго, што чэха-славацкія банды пагражаюць сталіцы чырвонага Урала, Екацярынбургу; з прычыны таго, што каранаваны кат можа ўнікнуць суда народа (толькі што выяўленая змова белагвардзейцаў, што мела мэтай выкраданне ўсёй сям’і Раманавых), Прэзідыум абласнога камітэта ў выкананне волі народа, пастанавіў: расстраляць былога цара Мікалая Раманава, вінаватага перад народам у незлічоных крывавых злачынствах. <br /> Пастанова Прэзідыума абласнога савета прыведзена ў выкананне ў ноч з 16 на 17 ліпеня. <br /> Сям’я Раманавых перавезена з Екацярынбурга ў іншае, вярнейшае месца. <br />Прэзідыум абласнога Савета працоўных, сялянскіх і чырвонаармейскіх дэпутатаў Урала</blockquote> === Адпраўка кухціка Леаніда Сяднёва === Як сцвярджаў у сваёй працы «Забойства царскай сям’і» член следчай каманды Р. Вільтон, перад расстрэлам «кухцік Леанід Сяднёў, таварыш гульняў Цэсарэвіча, быў выдалены з Іпацьеўскага дома. Ён быў змешчаны ў рускіх вартавых у доме Папова, насупраць Іпацьеўскага»<ref name="vilton_golgofa">{{кніга |аўтар= Вильтон Р.|частка= Голгофа|спасылка частка= http://rus-sky.com/history/library/wilton/#_Голгофа.|загаловак= Последние дни Романовых|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/wilton/|адказны= |выданне= |месца= Берлин|выдавецтва= |год= 1923|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. Успаміны ўдзельнікаў расстрэлу пацвярджаюць гэты факт. Камендант Юроўскі, як сцвярджаў удзельнік расстрэлу М. А. Мядзведзеў (Кудрын)<ref name="kudrin"/>, меркавана па сваёй ініцыятыве прапанаваў адправіць з «Дома асаблівага прызначэння» кухціка Леаніда Сяднёва, які знаходзіўся ў царскай свіце, пад падставай сустрэчы з дзядзькам, які нібы прыехаў у Екацярынбург. На самай жа справе дзядзька Леаніда Сяднёва, лакей вялікіх князёўнаў І. Д. Сяднёў, што суправаджаў царскую сям’ю ў высылцы, з 27 мая 1918 года знаходзіўся пад арыштам<ref name="sledstviye" />{{rp|86}}<ref group="заўв">Паводле дадзеных Р. Пайпса, ён быў арыштаваны разам са слугой Аляксея К. Г. Нагорным пасля таго, як яны выказалі пратэст супраць раскрадвання маёмасці царскай сям’і. Пазней абодва арыштаваныя былі расстраляныя чэкістамі. ({{кніга|аўтар= Пайпс Р.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Русская революция|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= |том= 2. Большевики в борьбе за власть. 1917—1918|старонкі= [http://www.e-reading-lib.org/chapter.php/143852/104/Paiips_-_Russkaya_revolyuciya._Kniga_2._Bol%27sheviki_v_bor%27be_za_vlast%27_1917-1918.html 104]|старонак=|серыя=|isbn=|тыраж=|ref=}} {{cite web|url=http://www.nik2.ru/documents.htm?id=269|title=Постановление о прекращении уголовного дела № 18/123666-93 «О выяснении обстоятельств гибели членов Российского императорского дома и лиц из их окружения в период 1918—1919 годов», пункты 10-13|author=Соловьёв В. Н.|authorlink=|date=|accessdate=2013-05-24|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Gs4mktIH?url=http://www.nik2.ru/documents.htm?id=269|archivedate=25 мая 2013|deadurl=no}})</ref> і ў пачатку чэрвеня<ref name="paips_104" /> (паводле іншых дадзеных, пад канец чэрвеня<ref name="romanovy"/>{{rp|342}} ці ў пачатку ліпеня 1918 года<ref name="loyal">{{cite web|url=http://www.small-cities.ru/yglich/yglich_obygl_18.html|title=До смерти верный|author=|date=|work=|publisher=Сайт «Малые города»|accessdate=2013-05-08|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GdcuWv1O?url=http://www.small-cities.ru/yglich/yglich_obygl_18.html|archivedate=15 мая 2013|deadurl=yes}}</ref>) быў расстраляны. Сам жа Юроўскі сцвярджае, што ён атрымаў загад адпусціць кухціка ад Галашчокіна<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|328}}. Пасля расстрэлу, паводле ўспамінаў Юроўскага, кухцік быў адпраўлены дамоў. Астатніх членаў світы вырашана ліквідаваць разам з царскай сям’ёй, бо яны «заявілі, што жадаюць падзяліць долю манарха. Хай і падзяляюць»<ref name="kudrin"/>. Такім чынам, прызначаны да ліквідацыі чатыры чалавекі: лейб-медык [[Яўген Сяргеевіч Боткін|Я. С. Боткін]], камер-лакей А. Я. Труп, кухар І. М. Харытонаў і пакаёвая Г. С. Дзямідава. З членаў світы атрымалася выратавацца камердынеру Ц. І. Чамадураву<ref name="postanovleniye_5"/>, які 24 мая захварэў і быў змешчаны ў турэмную лякарню; падчас эвакуацыі Екацярынбурга ў мітусні ён быў забыты бальшавікамі ў турме і вызвалены<ref name="ukazatel">{{cite web|url = http://feb-web.ru/feb/rosarc/ra8/ra8-436-.htm|title = ФЭБ: Указатель имен: Российский Архив. <nowiki>[Т.]</nowiki> VIII. — 1998 (текст)|author = |authorlink = |date = | accessdate = 2013-04-19}}</ref> чэхамі 25 ліпеня. === Расстрэл === [[Файл:Yakov Mikhailovich Yurovsky 1918.jpg‎|thumb|245px|Камендант Дома Іпацьева [[Якаў Міхайлавіч Юроўскі|Я. М. Юроўскі]] ([[1918]] год).]] З успамінаў удзельнікаў расстрэлу вядома, што яны загадзя не ведалі, якім спосабам будзе ажыццяўляцца «пакаранне смерцю». Прапанаваліся розныя варыянты: закалоць арыштаваных кінжаламі падчас сну, закідаць гранатамі пакой з імі, расстраляць<ref name="postanovleniye_5"/><ref name="kudrin"> {{артыкул|аўтар=|загаловак = Из воспоминаний участника расстрела царской семьи М. А. Медведева (Кудрина) // Сборник документов, относящихся к убийству Императора Николая II и его семьи|спасылка = http://rus-sky.com/history/library/docs.htm#11|выданне = |тып = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |нумар = |старонкі = }}</ref><ref name="nikulin"> {{артыкул|аўтар = |загаловак = Из расшифрованной записи беседы с Г. П. Никулиным в Радиокомитете о расстреле царской семьи // Сборник документов, относящихся к убийству Императора Николая II и его семьи|спасылка = http://rus-sky.com/history/library/docs.htm#12 |выданне = |тып = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |нумар = |старонкі = }}</ref>. Паводле дадзеных Генпракуратуры РФ, пытанне пра парадак правядзення «пакарання смерцю» было вырашана пры ўдзеле працаўнікоў УралаблЧК<ref name="postanovleniye_5"/>. У 1 гадзіну 30 хвілін ночы з 16 на 17 ліпеня да дома Іпацьева прыбыў грузавік для перавозкі трупаў, са спазненнем на паўтары гадзіны. Пасля гэтага быў пабуджаны лекар Боткін, якому паведамілі пра патрэбу ўсім тэрмінова перайсці ўніз у сувязі з трывожнай сітуацыяй у горадзе і небяспекай заставацца на верхнім паверсе. На зборы пайшло прыкладна 30 — 40 хвілін<ref name="postanovleniye_5"/><ref name="paips_108"/>. {| |- valign="top" | width="50%" | Сямёра членаў сям’і: # [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалай Аляксандравіч]] # [[Аляксандра Фёдараўна, жонка Мікалая II|Аляксандра Фёдараўна]] # [[Вольга Мікалаеўна, вялікая княжна|Вольга]] # [[Таццяна Мікалаеўна, вялікая княжна|Таццяна]] # [[Марыя Мікалаеўна, вялікая княжна|Марыя]] # [[Анастасія Мікалаеўна|Анастасія]] # [[Аляксей Мікалаевіч|Аляксей]] | width="50%" | а таксама: * [[Яўген Сяргеевіч Боткін|Яўген Боткін]], лейб-медык * [[Іван Міхайлавіч Харытонаў|Іван Харытонаў]], кухар * [[Алаізій Ягоравіч Труп|Алаізій Труп]], камердынер * [[Ганна Сцяпанаўна Дзямідава|Ганна Дзямідава]], пакаёўка |} перайшлі ў паўпадвальны пакой (Аляксея, які не мог ісці, Мікалай II нёс на руках). У паўпадвале не было крэслаў, потым па просьбе Аляксандры Фёдараўны былі прынесены два крэслы. На іх селі Аляксандра Фёдараўна і Аляксей. Астатнія размясціліся ўздоўж сцяны. Юроўскі ўвёў расстрэльную каманду і зачытаў прысуд<ref name="postanovleniye_5"/>. Мікалай II паспеў толькі спытаць: «Што?» (іншыя крыніцы перадаюць апошнія словы Мікалая як «А?» ці «Як, як? Перачытайце»). Юроўскі даў каманду, пачалася бязладная стральба<ref name="postanovleniye_5"/>. Расстрэльшчыкам не атрымалася адразу забіць Аляксея, дачок Мікалая II, пакаёвую Г. С. Дзямідаву, доктара Я. С. Боткіна. Прагучаў крык Анастасіі, пакаёвая Дзямідава ўстала на ногі, працяглы час заставаўся жывы Аляксей. Нехта з іх быў застрэлены; ацалелых, паводле дадзеных следства, дабіваў багнетам П. З. Ярмакоў<ref name="postanovleniye_5"/>. Паводле ўспамінаў Юроўскага, стральба была бязладнай: многія, напэўна, стралялі з суседняга памяшкання, праз парог, а кулі адскоквалі рыкашэтам ад каменнай сцяны. Пры гэтым быў лёгка паранены адзін з расстрэльшчыкаў («''Куля некага са страляючых ззаду прагула міма маёй галавы, а аднаму, не помню, не тое руку, далонь, не то палец закранула і прастрэліла''»)<ref name="analiz" />. Па дадзеных Т. Манаковой, падчас расстрэлу былі таксама забіты два сабакі царскай сям’і — {{нп3|Французскі бульдог|французская бульдожка|ru|Французский бульдог}} Арціна Таццяны і {{нп3|Кінг чарльз спаніэль|каралеўскі спаніэль|en|King Charles Spaniel}} Джымі Анастасіі<ref>{{кніга |аўтар= Зимин И. В.|частка= Животные в императорской семье|спасылка частка= http://statehistory.ru/books/Detskiy-mir-imperatorskikh-rezidentsiy--Byt-monarkhov-i-ikh-okruzhenie/67|загаловак= Детский мир императорских резиденций. Быт монархов и их окружение|спасылка= http://statehistory.ru/books/Detskiy-mir-imperatorskikh-rezidentsiy--Byt-monarkhov-i-ikh-okruzhenie/|адказны= |выданне= 1-е|месца= М.|выдавецтва= Центрполиграф|год= 2010|том= |старонкі= |старонак= 576|серыя= Повседневная жизнь Российского императорского двора|isbn= 978-5-227-02410-7|тыраж= }}</ref>. Трэцяму сабаку — [[Спаніэлі|спаніэлю]] Аляксея Мікалаевіча па мянушцы Джой — было захавана жыццё, бо ён не выў. Спаніэля пазней узяў да сябе ахоўнік Ляцемін, які з-за гэтага быў апазнаны і арыштаваны белымі. Пазней, па аповедзе біскупа {{нп3|Васіль (Радзянка)|Васіля (Радзянкі)|ru|Василий (Родзянко)}}, Джой быў вывезены ў Вялікабрытанію афіцэрам-эмігрантам і перададзены брытанскай каралеўскай сям’і<ref>{{cite web|url= http://www.taday.ru/text/1150201.html|title= Царская семья и её окружение перед казнью|author= |authorlink= |date= |accessdate= |archiveurl= https://www.webcitation.org/6GvEcxQeI?url=http://www.taday.ru/text/1150201.html|archivedate= 27 мая 2013|deadurl= no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://rusk.ru/st.php?idar=59557|title=Джой. История царской собаки|author=Манакова Т.|date=|work=|publisher=Сайт «Русская линия»|accessdate=2013-06-16|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HR1ZwCQe?url=http://rusk.ru/st.php?idar=59557|archivedate=17 чэрвеня 2013|deadurl=no}}</ref>. [[Файл:Ipatyev house basement.jpg|thumb|245px||| Падвал дома Іпацьева ў Екацярынбургу, дзе была расстраляная царская сям’я. ДА РФ.]] {{Урэзка|Выраўноўванне=right |Шырыня=245px |Загаловак=З выступу Я. М. Юроўскага перад старымі бальшавікамі ў Свярдлоўску ў 1934 годзе|Змест=Маладое пакаленне нас можа не зразумець. Могуць упікнуць, што мы забілі дзяўчынак, забілі спадчынніка-хлопчыка. Але да сённяшняга дня дзяўчынкі-хлопчыкі выраслі б… у каго?<ref name="dostoinstvo" /> }} Для таго, каб заглушыць стрэлы, каля Дома Іпацьева завялі грузавік, але стрэлы ў горадзе ўсё адно былі чутныя<ref name="paips_108"/>. У матэрыялах Сакалова ёсць, у прыватнасці, сведчанні пра гэта двух выпадковых сведак, селяніна Буйвіда і начнога вартаўніка Цацэгава<ref name="sokolov_23" />. Паводле дадзеных Рычарда Пайпса, адразу пасля гэтага Юроўскі цвёрда перарывае спробы аховы раскрасці выяўленыя імі каштоўнасці, пагражаючы расстрэлам. Пасля гэтага ён даручыў П. С. Мядзведзеву арганізаваць прыбіранне памяшканняў, а сам з’ехаў на знішчэнне трупаў<ref name="paips_108">{{кніга |аўтар= Пайпс Р.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Русская революция|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= |том= 2. Большевики в борьбе за власть. 1917—1918|старонкі= [http://www.e-reading-lib.org/chapter.php/143852/108/Paiips_-_Russkaya_revolyuciya._Kniga_2._Bol%27sheviki_v_bor%27be_za_vlast%27_1917-1918.html 108]|старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. Дакладны тэкст прысуду, сказанага Юроўскім перад расстрэлам, невядомы. У матэрыялах следчага М. А. Сакалова ёсць сведчанні Якімава, які сцвярджаў, са спасылкай на назіраючага за гэтай сцэнай ахоўніка Кляшчова, што Юроўскі прамовіў: «''Мікалай Аляксандравіч, Вашы сваякі імкнуліся Вас выратаваць, але гэтага ім не давялося. І мы прымушаны Вас самі расстраляць''»<ref name="analiz_2"/>. М. А. Мядзведзеў (Кудрын) апісаў гэту сцэну наступным чынам<ref name="kudrin"/><ref name="analiz" />: {{пачатак цытаты}} ''— Мікалай Аляксандравіч! Спробы Вашых аднадумцаў выратаваць Вас не завершыліся поспехам! І вось, у цяжкую гадзіну для Савецкай рэспублікі… — Якаў Міхайлавіч падвышае голас і рукой сячэ паветра: — …на нас ускладзена місія скончыць з домам Раманавых!'' {{канец цытаты}} Ва ўспамінах памагатага Юроўскага Р. П. Нікуліна гэты эпізод выкладзены так<ref name="analiz_2" />: <blockquote>таварыш Юроўскі прамовіў такую фразу, што:<br /><br />«Вашы сябры наступаюць на Екацярынбург, і таму вы прысуджаны да смерці».</blockquote> Сам жа Юроўскі не змог успомніць дакладны тэкст: «''…я тут жа, наколькі помню, сказаў Мікалаю прыкладна наступнае, што яго царскія сваякі і блізкія як у краіне, так і за мяжой, спрабавалі яго вызваліць, а што Савет працоўных дэпутатаў пастанавіў іх расстраляць''»<ref name="analiz" />. 17 ліпеня днём некалькі членаў выканкама Уралаблсавета звязаліся з Масквой па тэлеграфе (на тэлеграме пазначана, што яна прынята ў 12 гадзін) і паведамілі, што Мікалай II расстраляны, а яго сям’я эвакуявана<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|339}}<ref name="filippov-sud"/>. Рэдактар «Уральскага рабочага», член выканкама Уралаблсавета В. Вараб'ёў пазней сцвярджаў, што ім «было вельмі ніякавата, калі яны падышлі да апарата: былы цар быў расстраляны пастановай прэзідыума Аблсавета, і было невядома, як на гэту „самаволю“ будзе рэагаваць цэнтральная ўлада…». Верагоднасць гэтага сведчання, пісаў Г. З. Ёфе, не паддаецца праверцы<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|339—340}}. Следчы М. Сакалоў сцвярджаў, што ім знойдзена шыфраваная тэлеграма старшыні Уралаблвыканкама А. Белабародава ў Маскву, датаваная 21 гадзінай 17 ліпеня, якую нібы атрымалася расшыфраваць толькі ў верасні 1920 года. У ёй паведамлялася: «Сакратару Саўнаркама {{нп3|Мікалай Пятровіч Гарбуноў|М. П. Гарбунову|ru|Горбунов, Николай Петрович}}: перадайце Свярдлову, што ўсё сямейства спасцігла тая ж доля, што і кіраўніка. Афіцыйна сям’я загіне пры эвакуацыі». Сакалоў рабіў выснову: значыць, вечарам 17 ліпеня Масква ведала пра згубу ўсёй царскай сям’і. Аднак у пратаколе пасяджэння Прэзідыума УЦВК 18 ліпеня гаворыцца толькі пра расстрэл Мікалая II<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|340}}. На наступны дзень газета «Известия» паведаміла: <table><tr><td width=95%> {{пачатак цытаты}}''18-га ліпеня адбылося першае пасяджэнне Прэзідыума [[Усерасійскі Цэнтральны Выканаўчы Камітэт|Ц. В. К.]] 5-га склікання. Старшыняваў тав. Свярдлоў. Былі члены Прэзідыума: {{нп3|Варлам Аляксандравіч Аванесаў|Аванесаў|ru|Аванесов, Варлаам Александрович}}, {{нп3|Леў Сямёнавіч Сасноўскі|Сасноўскі|ru|Сосновский, Лев Семёнович}}, {{нп3|Іван Адольфавіч Тэадаровіч|Тэадаровіч|ru|Теодорович, Иван Адольфович}}, {{нп3|Міхаіл Фёдаравіч Уладзімірскі|Уладзімірскі|ru|Владимирский, Михаил Фёдорович}}, Максімаў, {{нп3|Пётр Гермагенавіч Смідовіч|Смідовіч|ru|Смидович, Пётр Гермогенович}}, [[Аркадзь Паўлавіч Розенгольц|Розенгольц]], Мітрафанаў і Розін.'' <br /> ''Старшыня тав. Свярдлоў абвяшчае толькі што атрыманае па прамым провадзе паведамленне ад Абласнога Уральскага Савета пра расстрэл былога цара Мікалая Раманава.'' <br /> ''У апошнія дні сталіцы Чырвонага [[Урал]]а Екацярынбургу сур'ёзна пагражала небяспека набліжэння чэха-славацкіх банд. У той жа час была раскрытая новая змова контр-рэвалюцыянераў, што мела мэтай вырваць з рук Савецкай улады каранаванага {{нп3|кат|ката|ru|Палач}}. З прычыны гэтага Прэзідыум Уральскага Абласнога Савета пастанавіў расстраляць Мікалая Раманава, што і было прыведзена ў выкананне 16-га ліпеня.'' <br /> ''Жонка і сын Мікалая Раманава адпраўлены ў надзейнае месца. Дакументы пра раскрытую змову высланы ў Маскву з адмысловым кур’ерам.'' <br /> ''Зрабіўшы гэта паведамленне, тав. Свярдлоў напамінае гісторыю пераводу Мікалая Раманава з Табольска ў Екацярынбург пасля раскрыцця такой жа арганізацыі белагвардзейцаў, што падрыхтоўвала ўцёкі Мікалая Раманава. У апошні час меркавалася аддаць былога цара пад суд за ўсе яго злачынствы супраць народа, і толькі падзеі апошняга часу перашкодзілі ажыццяўленню гэтага.'' <br /> ''Прэзідыум Ц. В. К., абмеркаваўшы ўсе акалічнасці, што прымусілі Уральскі Абласны Савет прыняць рашэнне пра расстрэл Мікалая Раманава, пастанавіў:'' <br /> ''Усерасійскі Ц. В. К., у асобе свайго Прэзідыума, прызнае рашэнне Уральскага Абласнога Савета слушным.''<ref>{{cite web|url=http://www.temadnya.ru/spravka/17jul2003/2881.html|title=«Известия» от 19 июля 1918 года|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2013-05-28|lang=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GxhL9SHF?url=http://www.temadnya.ru/spravka/17jul2003/2881.html|archivedate=28 мая 2013|deadurl=no}}</ref><ref>[http://izvestia.ru/news/338568#ixzz2m81Cc5Ni Следователь Владимир Соловьев: "Мы всё сделали честно и открыто" /Известия. 11 июля 2008]</ref>{{канец цытаты|крыніца=}}</td><td></td></tr></table> Напярэдадні гэтага афіцыйнага паведамлення ў друку, 18 ліпеня (магчыма, у ноч з 18-га на 19-е<ref name="romanovy" />{{rp|374—375}}), адбылося пасяджэнне Саўнаркама, на якім гэта пастанова Прэзідыума УЦВК была «прынята да ўвагі»<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|340}}. Тэлеграмы, пра якую піша Сакалоў, у справах Саўнаркама і УЦВК няма. «Некаторыя замежныя аўтары, — піша гісторык Г. З. Ёфе, — асцярожна нават выказалі сумнеў у яе сапраўднасці»<ref name="filippov-sud"/>. І. Д. Кавальчанка<ref name="kovalchenko" /> і Г. З. Ёфе<ref name="filippov-sud"/> пакінулі адкрытым пытанне, ці была гэта тэлеграма атрымана ў Маскве. На думку шэрага іншых гісторыкаў, у ліку якіх Ю. А. Буранаў і В. М. Хрусталёў<ref name="romanovy" />{{rp|374}}, Л. А. Лыкава<ref name="sledstviye">{{кніга |аўтар= Лыкова Л. А.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Следствие по делу об убийстве российской императорской семьи. Историографический и археографический очерк|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Москва|выдавецтва= Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН)|год= 2007|том= |старонкі= |старонак= 320|серыя= |isbn= 978-5-8243-0826-6|тыраж= |ref= }}</ref>{{rp|75}}, гэта тэлеграма сапраўдная і яе атрымалі ў Маскве да пасяджэння Саўнаркама. 19 ліпеня Юроўскі вывез у Маскву «дакументы змовы». Час прыезду Юроўскага ў Маскву дакладна не вядомы, аднак вядома, што прывезеныя ім дзённікі Мікалая II 26 ліпеня ўжо знаходзіліся ў гісторыка [[Міхаіл Мікалаевіч Пакроўскі|М. М. Пакроўскага]]. 6 жніўня пры ўдзеле Юроўскага быў дастаўлены ў Маскву з Пермі ўжо ўвесь архіў Раманавых<ref name="sledstviye" />{{rp|89}}. === Пытанне пра склад расстрэльнай каманды === {{Урэзка|Выраўноўванне=right |Шырыня=200px |Загаловак=Успаміны ўдзельніка расстрэлу Нікуліна Р. П., запісаныя ў Маскве 12 мая 1964 года |Змест=… таварыш Ярмакоў, які сябе даволі непрыстойна вёў, прысвойваючы сабе пасля пануючую ролю, што гэта ён усё здзейсніў, так бы мовіць, аднаасобна, без любой дапамогі… На самай жа справе нас было выканаўцаў 8 чалавек: Юроўскі, Нікулін, Мядзведзеў Міхаіл, Мядзведзеў Павел чатыры, Ярмакоў Пётр пяць, вось я не ўпэўнены, што Кабанаў Іван шэсць. І яшчэ дваіх я не помню прозвішчаў.<br /> Калі мы спусціліся ў падвал, мы таксама не здагадаліся спачатку там нават крэслы паставіць, каб сесці, таму што гэты быў… не хадзіў, разумееце, Аляксей, трэба было яго пасадзіць. Ну, тут маментальна, значыць, паднеслі гэта. Яны так гэта, калі спусціліся ў падвал, так гэта неўразумела сталі пераглядацца паміж сабой, тут жа ўнеслі, значыць, крэслы, села, значыць, Аляксандра Фёдараўна, спадчынніка пасадзілі, і таварыш Юроўскі прамовіў такую фразу, што: «Вашы сябры наступаюць на Екацярынбург, і таму вы прысуджаны да смерці». Да іх нават не дашло, што такое, таму што Мікалай прамовіў толькі адразу: «А!», а ў гэты час адразу залп наш ужо адзін, другі, трэці. Ну, там яшчэ сёй-той, значыць, так бы мовіць, ну, ці што, быў яшчэ не зусім канчаткова забіты. Ну, потым давялося яшчэ сяго-таго дастрэліць…<ref name="analiz_2" /> }} Савецкі даследчык М. Касвінаў у сваёй кнізе «23 ступені ўніз», упершыню апублікаванай у часопісе «{{нп3|Зорка, часопіс|Звезда|ru|Звезда (журнал XX—XXI веков)}}» (1972—1973 год), фактычна прыпісваў кіраўніцтва расстрэлам не Юроўскаму, а Ярмакову<ref>{{артыкул|аўтар=Касвинов М.|загаловак=Двадцать три ступени вниз|спасылка=http://lib.ru/HIST/KASWINOW/dwadcattri.txt|выданне=Звезда|тып=журнал|год=1972 (№ 8—9), 1973 (№ 7—10)}}</ref>: <table><tr><td> {{пачатак цытаты}} Каму даручыць выкананне прысуду? Старшыня кажа: вярнуўся з фронту Пётр Захаравіч Ярмакоў, верх-ісецкі каваль, які ў баях супраць [[Аляксандр Ільіч Дутаў|дутаўцаў]] камандаваў працоўным атрадам. Акрыяў ад ран. Годны, усімі ўшанаваны ўральскі ветэран. Бацька траіх дзяцей. На любым пасту, давераным рэвалюцыяй, не дазваляе ні сабе, ні іншым паслабленняў ці ваганняў. Выклікалі Ярмакова. Спыталі. Пагадзіўся. Папрасіў у дапамогу сабе А. Д. Аўдзеева — былога каменданта Дома асаблівага прызначэння і Я. І. Юроўскага — каменданта цяперашняга. {{канец цытаты}} </td></tr></table> Аднак пазней тэкст быў зменены, і ў наступных выданнях кнігі, што выйшлі ўжо пасля смерці аўтара<ref name="sledstviye"/>{{rp|35}}, кіраўнікамі расстрэлу былі названы Юроўскі і Нікулін: <table><tr><td> {{пачатак цытаты}} Узнікае пытанне: каму даручыць выкананне? Агульная думка: Юроўскаму Якаву Міхайлавічу, каменданту Дома асаблівага прызначэння, і яго намесніку Рыгору Пятровічу Нікуліну. Яшчэ тры дні, і наступіць рашэнне цяжкай драмы, якая зацягнулася<ref>{{кніга |аўтар= Касвинов М. К.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Двадцать три ступени вниз|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Москва|выдавецтва= Мысль|год= 1978|том= |старонкі= 491|старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. {{канец цытаты}}</td></tr></table> У матэрыялах следства М. А. Сакалова па справе пра забойства Імператара Мікалая II і яго сям’і ўтрымваюцца шматлікія сведкавыя сведчанні пра тое, што выканаўцамі забойства былі «латышы» на чале з яўрэем (Юроўскім). Аднак, як адзначае Сакалоў, рускія чырвонаармейцы звалі «латышамі» ўсіх нярускіх бальшавікоў<ref name="sokolov_15" />. Таму думкі пра тое, кім былі гэтыя «латышы», разыходзяцца. Сакалоў далей піша, што ў доме была выяўлены напісаныя [[Венгерская мова|па-венгерску]] надпіс на сцяне «Verhas Andras 1918 VII/15 e orsegen» і ўрывак ліста, датаваны вясной 1918 года<ref>{{кніга |аўтар= |частка=''Соколов Н. А.'' Убийство царской семьи|спасылка частка= |загаловак= Последние дни Романовых|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= М.|выдавецтва= Книга|год= 1991|старонкі= 204|старонак= |серыя= |isbn= 5-212-00530-2|тыраж= |ref= }}, [http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm#_Toc459375245]</ref>. Надпіс на сцяне на венгескай мове перакладаецца як «Вергазі Андрэас 1918 VII/15 стаяў на пасту» і часткова прадубляваны па-руску: «№ 6. Вергаш Карау 1918 VII/15»<ref group="заўв">Верхас, які знаходзіўся 15 ліпеня на пасту № 6, так і не здолеў дапісаць па-руску слова «караулил», — заўважае І. Ф. Плотнікаў.</ref><ref name="Plotnikov"/>. Імя ў розных крыніцах вар’іруецца як «Вергазі Андрэас», «Верхас Андрас» і г.д. Сакалоў аднёс гэтую асобу да ліку «катаў-чэкістаў»; даследчык І. Плотнікаў лічыць, што гэта было зроблена «неабдумана»: пост № 6 адносіўся да вонкавай аховы, і невядомы Вергазі Андрас мог не браць удзел у расстрэле<ref name="Plotnikov" />. Генерал Дзітэрыхс «па аналогіі» аднёс да ліку ўдзельнікаў расстрэлу таксама аўстра-венгерскага ваеннапалоннага Рудольфа Лашэра; паводле дадзеных даследчыка І. Плотнікава, Лашэр насамрэч зусім не прыцягваўся да аховы, займаючыся толькі гаспадарчай працай<ref name="Plotnikov" />. У святле даследавання Плотнікава<ref name="Plotnikov" /> спіс расстрэльваючых можа выглядаць так: Юроўскі, Нікулін, член калегіі аблЧК {{нп3|Міхаіл Аляксандравіч Мядзведзеў (Кудрын)|М. А. Мядзведзеў (Кудрын)|ru|Медведев (Кудрин), Михаил Александрович}}, {{нп3|Пётр Захаравіч Ярмакоў|П. З. Ярмакоў|ru|Ермаков, Пётр Захарович}}, С. П. Ваганаў, А. Г. Кабанаў, {{нп3|Павел Спірыдонавіч Мядзведзеў|П. С. Мядзведзеў|ru|Медведев, Павел Спиридонович}}, В. Н. Нетрэбін, магчыма, Я. М. Цэльмс і, пад вельмі вялікім пытаннем, невядомы студэнт-гарняк. Плотнікаў лічыць, што апошні быў выкарыстаны ў доме Іпацьева на працягу толькі некалькіх сутак пасля расстрэлу і толькі як спецыяліст па каштоўнасцях. Такім чынам, паводле Плотнікава, расстрэл царскай сям’і быў здзейснены групай, што складалася па нацыянальным складзе амаль цалкам з рускіх, з удзелам аднаго яўрэя (Я. М. Юроўскага) і, напэўна, аднаго латыша (Я. М. Цэльмса). Паводле захаваных звестак, два-тры латышы адмовіліся браць удзел у расстрэле<ref name="Plotnikov"/>. Існуе яшчэ адзін спіс быццам бы расстрэльнай каманды, складзены табольскім бальшавіком, які перавозіў у Екацярынбург астатніх у Табольску царскіх дзяцей, латышом Я. М. Свікэ (Радзіёнавым) і які складаецца амаль цалкам з латышоў. Усе памянёныя ў спісе латышы сапраўды служылі са Свікэ ў 1918 годзе, аднак у расстрэле, па ўсёй бачнасці, не бралі ўдзел (за выняткам Цэльмса)<ref name="Plotnikov"/>. У 1956 годзе ў германскіх СМІ былі апублікаваны дакументы і сведчанні нейкага І. П. Меера, былога ваеннапалоннага-аўстрыйца, у 1918 годзе члена Уральскага абласнога савета<ref name="Plotnikov"/><ref name="PLOTNIKOV1" />, у якіх сцвярджалася, што ў расстрэле бралі ўдзел сем былых ваеннапалонных-венграў, у тым ліку чалавек, якога некаторыя аўтары ідэнтыфікавалі як [[Імрэ Надзь|Імрэ Надзя]], будучага палітычнага і дзяржаўнага дзеяча Венгрыі. Гэтыя сведчанні, аднак, былі пазней прызнаны фальсіфікаванымі<ref name="Plotnikov">{{артыкул|аўтар=Плотников И.|загаловак=О команде убийц царской семьи и её национальном составе|спасылка=http://magazines.russ.ru/ural/2003/9/plotnik-pr.html|выданне=Урал|тып=журнал|год=2003|нумар=9}}</ref><ref name="kozlov">{{кніга |аўтар= Козлов В. П.|частка= Глава 9. Миф против мифа, или «Свидетельства очевидца» об убийстве царской семьи|спасылка частка= http://lib.ru/POLITOLOG/KOZLOW/klio.txt_with-big-pictures.html#11|загаловак= Обманутая, но торжествующая Клио. Подлоги письменных источников по российской истории в XX веке|спасылка= http://lib.ru/POLITOLOG/KOZLOW/klio.txt_with-big-pictures.html|адказны= |выданне= |месца= М.|выдавецтва= «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН)|год= 2001|том= |старонкі= |старонак= 224|серыя= |isbn= 5-8243-0108-5|тыраж= |ref= }}</ref>. == Кампанія дэзынфармацыі == У афіцыйным паведамленні савецкага кіраўніцтва пра расстрэл Мікалая II, апублікаваным у газетах «Известия» і «Правда» 19 ліпеня, сцвярджалася, што рашэнне расстраляць Мікалая II («Мікалая Раманава») было прынята ў сувязі з вельмі цяжкім ваенным палажэннем, што склалася ў раёне Екацярынбурга, і раскрыццём контррэвалюцыйнай змовы, што мела мэтай вызваленне былога цара; што рашэнне пра расстрэл быў прынята прэзідыумам Уральскага абласнога савета самастойна; што забіты быў толькі Мікалай II, а яго жонка і сын былі перапраўлены ў «надзейнае месца». Пра лёс іншых дзяцей і набліжаных да царскай сям’і асоб зусім не згадвалася<ref name="lykova">{{cite web|url=http://www.raga.org/czar_mikhail_romanov/doc/2007/07082007.html|title=Как это было? Убийство царской семьи|author=Лыкова Л. А.|date=07-08-2007|work=Специально для сайта «Перспективы»|publisher=Сайт «Царь Михаил Романов»|accessdate=2012-12-07|lang=ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CjOa0Hi0?url=http://www.raga.org/czar_mikhail_romanov/doc/2007/07082007.html|archivedate=7 снежня 2012|deadurl=yes}}</ref>. Цягам шэрага гадоў улады зацята баранілі афіцыйную версію, быццам сям’я Мікалая II жывая<ref name="pipes">{{кніга |аўтар= [[Рычард Пайпс|Пайпс Р.]]|частка= Глава 9. Убийство царской семьи|спасылка частка= http://rulibs.com/ru_zar/sci_history/payps/0/j8.html|загаловак= Русская революция. Большевики в борьбе за власть, 1917-191|арыгінал= |спасылка= |адказны= |выданне= 1-е|месца= М.|выдавецтва= «Захаров»|год= 2005|том= 2|старонкі= |старонак= 197|серыя= Русская революция|isbn= |тыраж=}}</ref><ref name="melgunov">{{кніга |аўтар= Мельгунов С. П.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Судьба императора Николая II после отречения. Историко-критические очерки|спасылка= http://www.e-reading-lib.org/book.php?book=38442|адказны= |выданне= |месца= М.|выдавецтва= Вече|год= 2005|том= |старонкі= |старонак= 544|серыя= |isbn= 5-9533-0808-6|тыраж=}}</ref>. Гэта дэзынфармацыя спрыяла ўзнікненню чутак пра тое, што некаторым членам сям’і ўдалося бегчы і выратавацца<ref name="melgunov" /><ref name="istochnik">{{артыкул|аўтар= Авдонин А. Н.|загаловак= Тайна старой Коптяковской дороги|спасылка= http://rovs.atropos.spb.ru/index.php?view=publication&mode=text&id=236|мова= ru|выданне= Источник|тып= журнал|год= 1994|том= |нумар= 5|старонкі= 60—76|doi= |issn=}}</ref>. Хоць цэнтральныя ўлады яшчэ ўвечары 17 ліпеня павінны былі пазнаць з тэлеграмы з Екацярынбурга, «''…што ўсё сямейства спасцігла тая ж доля, што і главу''», у афіцыйных рэзалюцыях УЦВК і СНК ад 18 ліпеня 1918 года згадвалася толькі пра расстрэл Мікалая II. 20 ліпеня адбыліся перамовы Я. М. Свярдлова c А. Г. Белабародавым, падчас якіх Белабародавым было зададзенае пытанне: «''…ці можам мы апавясціць насельніцтва вядомым тэкстам?''»<ref name="sledstviye"/>{{rp|68}}. Пасля гэтага (паводле дадзеных Л. А. Лыкавай, 23 ліпеня<ref name="lykova" />; паводле іншых дадзеных, 21<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|340—341}} ці 22 ліпеня<ref name="pipes" />) ў Екацярынбургу было апублікавана паведамленне пра расстрэл Мікалая II, якое паўтарала афіцыйную версію савецкага кіраўніцтва<ref name="melgunov" />. 22 ліпеня 1918 года інфармацыя пра пакаранне смерцю Мікалая II была апублікавана лонданскай [[The Times|«Таймс»]], 21 ліпеня (з-за розніцы [[Часавы пояс|часавых паясоў]]) — [[The New York Times|«Нью-Ёрк Таймс»]]. Падставай для гэтых публікацый стала афіцыйная інфармацыя ад савецкага ўрада<ref name="lykova" />. Дэзынфармацыя сусветнай і расійскай грамадскасці працягвалася і ў афіцыйным друку, і па дыпламатычных каналах. Захаваліся матэрыялы пра перамовы савецкіх улад з прадстаўнікамі германскага пасольства: 24 ліпеня 1918 года саветнік К. Рыцлер атрымаў ад наркама замежных спраў [[Георгій Васільевіч Чычэрын|Г. В. Чычэрына]] інфармацыю, што імператрыца Аляксандра Фёдараўна і яе дочкі перавезены ў Перм і ім нішто не пагражае. Адмаўленне згубы царскай сям’і працягвалася і далей. Перамовы паміж савецкім і германскім урадамі пра памен царскай сям’і вяліся да 15 верасня 1918 года<ref name="melgunov" />. Пасла Савецкай Расіі ў Германіі [[Адольф Абрамавіч Ёфе|А. А. Ёфе]] не інфармавалі пра падзеі ў Екацярынбургу па радзе У. І. Леніна, які даў указанне: «''…нічога не расказваць А. А. Ёфе, каб таму было лягчэй хлусіць''»<ref name="lykova" /><ref name="istochnik" />. Надалей афіцыйныя прадстаўнікі савецкага кіраўніцтва працягвалі дэзынфармаваць сусветную грамадскасць: дыпламат {{нп3|Максім Максімавіч Літвінаў|М. М. Літвінаў|ru|Литвинов, Максим Максимович}} заяўляў, што царская сям’я жывая, у снежні 1918 года; [[Рыгор Яўсеевіч Зіноўеў|Р. Я. Зіноўеў]] у інтэрв’ю {{нп3|San Francisco Chronicle|газеце ''San Francisco Chronicle''|ru|San Francisco Chronicle}} 11 ліпеня 1921 года таксама сцвярджаў, што сям’я жывая<ref name="istochnik" />; наркам замежных спраў Г. В. Чычэрын і далей працягваў даваць ілжывыя звесткі пра лёс царскай сям’і — так, ужо ў красавіку 1922 года, падчас правядзення {{нп3|Генуэзская канферэнцыя|Генуэзскай канферэнцыі|ru|Генуэзская конференция}}, на пытанне карэспандэнта газеты ''[[Чыкага Трыб’юн|Chicago Tribune]]'' пра лёс вялікіх княжнаў ён адказаў: «''Лёс дачок цара мне невядомы. Я чытаў у газетах, быццам яны знаходзяцца ў Амерыцы''»<ref name="istochnik" /><ref name="redterror">{{кніга|аўтар= Мельгунов С.П.|частка= |загаловак= Красный террор в России|арыгінал= |спасылка= http://lib.ru/POLITOLOG/MELGUNOW/terror.txt|выданне= 2-е изд|месца= New York|выдавецтва= Brandy|год= 1979|том= |старонкі= 174|старонак= 204|isbn= 0-935874-00-3|ref= Мельгунов}}</ref>. Бачны бальшавік, адзін з удзельнікаў прыняцця рашэння пра расстрэл царскай сям’і<ref name="medinsky">{{cite web|url=http://www.medinskiy.ru/spravka-o-deyatelnosti-pl-vojkova|title=Справка о деятельности П. Л. Войкова, подготовленная ИРИ РАН|author=|date=8 февраля 2011 года|work=|publisher=Официальный сайт [[Уладзімір Расціслававіч Мядзінскі|Владимира Мединского]]|accessdate=2012-07-19|lang=ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/69i2kHtKb?url=http://www.medinskiy.ru/spravka-o-deyatelnosti-pl-vojkova|archivedate=6 жніўня 2012|deadurl=yes}}</ref> [[Пётр Лазаравіч Войкаў|П. Л. Войкаў]] быццам бы заяўляў у дамскім таварыстве ў Екацярынбургу, «што свет ніколі не пазнае, што яны зрабілі з царскай сям’ёй»<ref name="sudba_imperatora_118">{{кніга |аўтар= Мельгунов С. П.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Судьба императора Николая II после отречения|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Москва|выдавецтва= |год= 2005|том= |старонкі= [http://www.litmir.net/br/?b=34207&p=118 118]|старонак= |серыя= |isbn= 5-9533-0808-6|тыраж= |ref= }}</ref><ref name="uralmuseum">{{артыкул|аўтар= Авдонин А. Н.|загаловак= Обретение останков царской семьи|спасылка= http://urbibl.ru/Stat/XX_vek/obretenie_ostankov.htm|мова= ru|выданне= Уральский музей|тып= журнал|год= март 2008|том= 41|нумар= 3|старонкі= |doi= |issn=}}</ref>. Праўду пра лёс усёй царскай сям’і паведаміў у артыкуле «Апошнія дні апошняга цара» П. М. Быкаў<ref name="paips_112"/>; артыкул быў апублікаваны ў складанцы «Рабочая рэвалюцыя на Урале», выдадзенай у Екацярынбургу ў 1921 годзе<ref name="sledstviye" />{{rp|10}} 10-тысячным тыражом; неўзабаве пасля выхаду складанка была «вынятая са звароту»<ref name="paips_112">{{кніга |аўтар= Пайпс Р.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Русская революция|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= |том= 2. Большевики в борьбе за власть. 1917—1918|старонкі= [http://www.e-reading-lib.org/chapter.php/143852/112/Paiips_-_Russkaya_revolyuciya._Kniga_2._Bol%27sheviki_v_bor%27be_za_vlast%27_1917-1918.html 112]|старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref><ref>{{cite web|url=http://rus-sky.com/history/library/docs.htm|title=Сборник документов, относящихся к убийству Императора Николая II и его семьи|author=|date=1999|work=|publisher=Сайт «Русское небо»|accessdate=2013-06-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HTd4AF5Y?url=http://rus-sky.com/history/library/docs.htm|archivedate=18 чэрвеня 2013|deadurl=no}}</ref>. Артыкул Быкава быў перадрукаваны ў маскоўскай газеце «Коммунистический Труд» (будучая «Московская правда»)<ref name="sudba_imperatora_122">{{кніга |аўтар= Мельгунов С. П.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Судьба императора Николая II после отречения|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Москва|выдавецтва= |год= 2005|том= |старонкі= [http://www.litmir.net/br/?b=34207&p=122 122]|старонак= |серыя= |isbn= 5-9533-0808-6|тыраж= |ref= }}</ref>. У 1922 годзе ў той жа газеце з’явілася рэцэнзія на складанку «Рабочая рэвалюцыя на Урале. Эпізоды і факты»; у ёй, у прыватнасці, было сказана пра П. З. Ярмакова як пра асноўнага выканаўца расстрэлу царскай сям’і 17 ліпеня 1918 года<ref name="sledstviye"/>{{rp|21}}. Савецкія ўлады прызналі, што Мікалай II быў расстраляны не адзін, а разам з сям’ёй, калі на Захадзе пачалі шырыцца матэрыялы следства Сакалова. Пасля таго як у Парыжы выйшла кніга Сакалова, Быкаў атрымаў ад [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза|УКП(б)]] заданне выказаць гісторыю екацярынбургскіх падзей<ref name="paips_112"/>. Так з’явілася яго кніга «Апошнія дні Раманавых», выдадзеная ў Свярдлоўску ў 1926 годзе<ref name="sledstviye" />{{rp|20}}. У 1930 годзе кніга была перавыдадзена<ref>{{cite web|url=http://www.nik2.ru/documents.htm?id=100|title=Судьба останков Царской семьи: факты, домыслы и вопросы|author=Центр по расследованию обстоятельств гибели Царской Семьи Дома Романовых|date=1998-06-30|work=|publisher=Сайт Царская семья: последние дни, расстрел, обретение останков|accessdate=2013-06-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HTd4onBA?url=http://www.nik2.ru/documents.htm?id=100|archivedate=18 чэрвеня 2013|deadurl=no}}</ref>. На думку гісторыка Л. А. Лыкавай, хлусня і дэзынфармацыя пра забойства ў падвале дома Іпацьева, афіцыйнае яе афармленне ў адпаведных рашэннях партыі бальшавікоў у першыя дні пасля падзей і замоўчванне больш за сямдзясят гадоў спарадзілі недавер да ўлады ў грамадстве, што працягваў адбівацца і ў пост-савецкай Расіі<ref name="lykova" />. == Лёс Раманавых == {{main|Раманавы пасля 1917 года}} Апроч сям’і былога імператара, у 1918—1919 гадах была знішчана «цэлая група [[Дынастыя Раманавых|Раманавых]]»<ref name="romanovy" />{{rp|3}}, якія паводле тых ці іншых прычын заставаліся да гэтага часу ў Расіі. У жывых засталіся Раманавы, якія знаходзіліся ў [[Крым]]е, жыццё якіх ахоўваў камісар {{нп3|Піліп Львовіч Задарожны|П. Л. Задарожны|ru|Задорожный, Филипп Львович}} (іх збіраўся караць смерцю [[Горад Ялта|Ялцінскі]] Савет, каб яны не аказаліся ў немцаў, якія ў сярэдзіне красавіка 1918 года занялі Сімферопаль і працягвалі акупацыю Крыма). Пасля занятку Ялты немцамі Раманавы апынуліся па-за ўладай Саветаў, а пасля прыходу белых змаглі эміграваць<ref name="romanovy" />{{rp|266—267, 270—271}}. Засталіся ў жывых таксама двое ўнукаў {{нп3|Мікалай Канстанцінавіч|Мікалая Канстанцінавіча|ru|Николай Константинович}}, які памёр у [[1918]] годзе ў [[Горад Ташкент|Ташкенце]] ад [[Пнеўманія|запалення лёгкіх]]<ref name="shumihin">{{артыкул|аўтар= Шумихин С. В., к. и. н.|загаловак= Примечания // Записки корнета Савина|арыгінал= |спасылка= http://nasledie-rus.ru/red_port/savin-56.php|аўтар выдання= |выданне= Наше Наследие|тып=Журнал |месца= |выдавецтва= |год= |выпуск= |том= |нумар= |старонкі= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |мова= |ref= |archiveurl= |archivedate=}}</ref> (у некаторых крыніцах хібна гаворыцца пра яго расстрэл) — дзеці яго сына Аляксандра Іскандэра: {{нп3|Наталля Мікалаеўна Андросава|Наталля Андросава|ru|Андросова, Наталья Николаевна}} (1917—1999) і Кірыл Андросаў (1915—1992), якія жылі ў Маскве. Дзякуючы ўмяшанню [[Максім Горкі|М. Горкага]] ўдалося выратавацца таксама князю {{нп3|Гаўрыіл Канстанцінавіч Раманаў|Гаўрыілу Канстанцінавічу|ru|Романов, Гавриил Константинович}}, які пазней эміграваў у Германію<ref name="romanovy" />{{rp|409—411}}. 20 лістапада 1918 года Максім Горкі звярнуўся да У. І. Леніна з лістом, у якім гаварылася<ref name="romanovy"/>{{rp|412}}: <blockquote> Дарагі Уладзімір Ільіч! <br /> Зрабіце маленькую і разумную справу, — распарадзіцеся, каб выпусцілі з турмы былога вялікага князя Гаўрыіла Канстанцінавіча Раманава. Гэта — вельмі добры чалавек, першае, і небяспечна хворы, другое. <br /> Навошта фабрыкаваць пакутнікаў? Гэта шкодны род заняткаў зусім, а для людзей, якія хочуць пабудаваць свабодную дзяржаву, — асабліва. <br /> Да таго ж трошкі рамантызму ніколі не псуе палітыкі. <br /> (…) <br /> Выпусціце ж Раманава і бывайце здаровы. <br /> А. Пешкаў. <br /> (…) </blockquote> Князь быў вызвалены. === Забойства Міхаіла Аляксандравіча ў Пермі === {{main|Забойства Міхаіла Аляксандравіча}} Першым з Раманавых загінуў [[Вялікі князь]] [[Міхаіл Аляксандравіч, сын Аляксандра III|Міхаіл Аляксандравіч]]. Ён і яго сакратар [[Мікалай Мікалаевіч Джонсан|Браян Джонсан]] былі забіты ў [[Горад Перм|Пермі]], дзе яны былі ў высылцы. Паводле наяўных сведчанняў, у ноч з 12 на 13 чэрвеня 1918 года ў гасцініцу, дзе жыў Міхаіл, з’явіліся некалькі ўзброеных людзей, якія вывезлі Міхаіла Аляксандравіча і Браяна Джонсана ў лес і застрэлілі. Рэшткі забітых дагэтуль не выяўлены. Забойства было пададзена як выкраданне Міхаіла Аляксандравіча яго прыхільнікамі ці таемныя ўцёкі, што было выкарыстана ўладамі ў якасці падставы для ўзмацнення жорсткасці рэжыму ўтрымання ўсіх сасланых Раманавых: царскай сям’і ў Екацярынбургу і вялікіх князёў у Алапаеўску і [[Горад Волагда|Волагдзе]]<ref>{{кніга |аўтар= Лыкова Л. А.|загаловак= Пермь: Тайна гибели Михаила Романова|спасылка= |адказны= |выданне= 1-е|месца= |выдавецтва= Достоинство|год= 2010|том= |старонкі= 32|старонак= 72|серыя= Царское дело|isbn= 978-5-904552-05-3|тыраж=3000}}</ref>. === Алапаеўскае забойства === {{main|Алапаеўскія мучанікі}} Амаль адначасна з расстрэлам царскай сям’і было здзейснена забойства вялікіх князёў, якія знаходзіліся ў горадзе [[Горад Алапаеўск|Алапаеўску]], у 140 кіламетрах ад Екацярынбурга. У ноч на 5 (18) ліпеня 1918 года арыштаваныя былі вывезены да закінутай шахты ў 12 км ад горада і скінуты ў яе<ref name="postanovleniye_10" />. У 3 гадзіны 15 хвілін раніцы выканкам Алапаеўскага Савета тэлеграфаваў у Екацярынбург, што князі былі нібы выкрадзены невядомай бандай, што здзейсніла налёт на школу, дзе яны ўтрымваліся<ref name="paips_110"/>. У той жа дзень старшыня Урал аблсавета Белабародаў перадаў адпаведнае паведамленне Свярдлову ў Маскву і Зіноўеву і Урыцкаму ў Петраград<ref name="paips_110"/>: {{пачатак цытаты}} ''Алапаеўскі Выканкам паведаміў нападзе раніцай васямнаццатага невядомай банды памяшканне дзе ўтрымваліся пад вартай былыя вялікія князі Ігар Канстанцінавіч Канстанцін Канстанцінавіч Сяргей Міхайлавіч і Полей [Палей] кропка Нягледзячы супраціў варты князі выкрадзены кропка Ёсць ахвяры з абодвух бакоў пошукі вядуцца кропка'' {{канец цытаты}} Почырк алапаеўскага забойствы быў падобны на екацярынбургскае: у абодвух выпадках ахвяр скідалі ў закінутую шахту ў лесе, таксама ў абодвух выпадках распачыналіся спробы абрынуць гэту шахту гранатамі. Разам з тым алапаеўскае забойства адрознівалася значна большай жорсткасцю: ахвяры, за выняткам вялікага князя [[Сяргей Міхайлавіч|Сяргея Міхайлавіча]], які аказаў супраціўленне і быў застрэлены, былі скінуты ў шахту, меркавана, пасля нанясення ўдараў тупым прадметам па галаве, пры гэтым некаторыя з іх яшчэ заставаліся жывыя; паводле думкі Р. Пайпса, яны памерлі ад смагі і нястачы паветра, напэўна, праз некалькі дзён<ref name="paips_110">{{кніга |аўтар= Пайпс Р.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Русская революция|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= |том= 2. Большевики в борьбе за власть. 1917—1918|старонкі= [http://www.e-reading-lib.org/chapter.php/143852/110/Paiips_-_Russkaya_revolyuciya._Kniga_2._Bol%27sheviki_v_bor%27be_za_vlast%27_1917-1918.html 110]|старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. Аднак праведзенае Генеральнай пракуратурай РФ следства прыйшло да высновы, што іх смерць наступіла адразу<ref name="postanovleniye_10">{{cite web |url = http://www.nik2.ru/documents.htm?id=269 |title = Постановление о прекращении уголовного дела № 18/123666-93 «О выяснении обстоятельств гибели членов Российского императорского дома и лиц из их окружения в период 1918—1919 годов», пункты 10-13 |author = Соловьёв В. Н. |authorlink = |date = |accessdate = 2013-05-24 |archiveurl = https://www.webcitation.org/6Gs4mktIH?url=http://www.nik2.ru/documents.htm?id=269 |archivedate = 25 мая 2013 |deadurl = no }}</ref>. Г. З. Ёфе пагадзіўся з думкай следчага М. Сакалова, які пісаў: «І екацярынбургскае, і алапаеўскае забойства — прадукт адной волі адных асоб»<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|345}}. === Расстрэл вялікіх князёў у Петраградзе === {{Main|Расстрэл вялікіх князёў у Петрапаўлаўскай крэпасці}} Пасля «ўцёкаў» Міхаіла Раманава вялікія князі [[Мікалай Міхайлавіч]], [[Георгій Міхайлавіч]] і [[Дзмітрый Канстанцінавіч]], якія знаходзіліся ў высылцы ў Волагдзе, былі арыштаваны. На становішча зняволеных перавялі таксама вялікіх князёў [[Павел Аляксандравіч|Паўла Аляксандравіча]] і [[Гаўрыіл Канстанцінавіч|Гаўрыіла Канстанцінавіча]], якія заставаліся ў Петраградзе<ref name="romanovy"/>{{rp|402—403}}. Пасля аб’явы [[Чырвоны тэрор|чырвонага тэрору]] чацвёра з іх аказаліся ў [[Петрапаўлаўская крэпасць|Петрапаўлаўскай крэпасці]]<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|345}} ў якасці {{нп3|закладнік|закладнікаў|ru|Заложник}}<ref name="romanovy"/>{{rp|408}}. 24 студзеня 1919 года<ref name="romanovy"/>{{rp|416}} (паводле іншых дадзеных — 27<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|345}}, 29 ці 30<ref name="postanovleniye_10" /> студзеня) вялікія князі Павел Аляксандравіч, Дзмітрый Канстанцінавіч, Мікалай Міхайлавіч і Георгій Міхайлавіч былі расстраляныя<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|345}}. 31 студзеня петраградскія газеты коратка паведамілі, што вялікія князі былі расстраляныя «{{comment|па пастанове Надзвычайнай Камісіі па змаганні з контррэвалюцыяй і спекуляцыяй С[аюза] К[амун] П[аўночнай] В[обласці]|по постановлению Чрезвычайной Комиссии по борьбе с контрреволюцией и спекуляцией С[оюза] К[оммун] С[еверной] О[бласти]}}»<ref name="romanovy"/>{{rp|416}}. Было абвешчана, што іх расстралялі як закладнікаў у адказ на забойства ў Германіі [[Роза Люксембург|Розы Люксембург]] і [[Карл Лібкнехт|Карла Лібкнехта]]. 6 лютага 1919 года маскоўская газета «{{comment|Всегда вперёд!|Заўсёды наперад!}}» апублікавала артыкул {{нп3|Юлій Восіпавіч Мартаў|Ю. Мартава|ru|Мартов, Юлий Осипович}} «{{comment|Стыдно!|Сорамна!}}» з рэзкім асуджэннем гэтага бяссуднага расстрэлу «чатырох Раманавых»<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|345—346}}. == Сведчанні сучаснікаў == === Успаміны Троцкага === Паводле слоў гісторыка Ю. Фльштынскага, [[Леў Давыдавіч Троцкі|Троцкі]], ужо знаходзячыся за мяжой, прытрымліваўся версіі, паводле якой рашэнне пра расстрэл царскай сям’і было прынята мясцовай уладай<ref name="trozky" />{{rp|280—281}}. Пазней, выкарыстоўваючы мемуары савецкага дыпламата {{нп3|Рыгор Зіноўевіч Бесядоўскага|Бесядоўскага|ru|Беседовский, Григорий Зиновьевич}}, які перабег на Захад, Троцкі паспрабаваў, паводле выразу Ю. Фельштынскага, «зваліць віну за царазабойства» на Свярдлова і [[Іосіф Вісарыёнавіч Сталін|Сталіна]]. У чарнавіках няскончаных раздзелаў біяграфіі Сталіна, над якой Троцкі працаваў у канцы 1930-х, ёсць наступны запіс<ref name="trozky" />{{rp|281}}: {{пачатак цытаты}}''Паводле слоў Бесядоўскага… «царазабойства было справай рук Сталіна.» … 16-га ліпеня Белабародаў тэлеграфаваў у Маскву, што праз тры дні Екацярынбург павінен пасці. Галашчокін пабачыў Свярдлова, Свярдлоў — Сталіна. Паклаўшы ў кішэнь данясенне Белабародава, Сталін сказаў: «Цар ніякім чынам не можа быць выдадзены белагвардзейцам». Гэтыя словы былі раўназначныя смяротнаму прысуду.''{{канец цытаты}} У сярэдзіне 1930-х гадоў у дзённіку Троцкага з’яўляюцца запісы пра падзеі, звязаныя з расстрэлам царскай сям’і. Паводле слоў Троцкага, ён яшчэ ў чэрвені 1918 года прапанаваў Палітбюро ўсё ж арганізаваць паказальны працэс над зрынутым царом, прытым Троцкага цікавіла шырокае прапагандысцкае асвятленне гэтага працэсу. Аднак прапанова не сустрэла вялікага запалу, бо ўсе бальшавіцкія лідары, улучаючы і самога Троцкага, былі занадта загружаны бягучымі справамі. З паўстаннем чэхаў фізічнае выжыванне бальшавізму аказалася пад пытаннем, і арганізаваць у падобных умовах суд над царом было б цяжка<ref name="paips_105"/>. У дзённіку Троцкі сцвярджаў, што рашэнне пра расстрэл было прынята Леніным і Свярдловым<ref name="romanovy" />{{rp|375}}<ref name="trozky" />{{rp|281}}: {{пачатак цытаты}}Белы друк некалі вельмі горача дэбатаваў пытанне, паводле чыйго рашэння было пакарана смерцю царская сям’я… Лібералы схіляліся, як быццам, да таго, што ўральскі выканкам, адрэзаны ад Масквы, дзеяў самастойна. Гэта няпраўда. Пастанова вынесена была ў Маскве. (…) Наступны мой прыезд у Маскву выпаў ужо пасля падзення Екацярынбурга. У гутарцы са [[Якаў Міхайлавіч Свярдлоў|Свярдловым]] я спытаў між іншым: <br /> : — Так, а дзе цар? : — Кончана, — адказаў ён, — расстраляны. : — А сям’я дзе? : — І сям’я з ім. : — Усе? — спытаў я, відаць, з адценнем здзіўлення. : — Усе, — адказаў Свярдлоў, — а што? Ён чакаў маёй рэакцыі. Я нічога не адказаў. : — А хто вырашыў? — спытаў я. : — Мы тут вырашалі. Ільіч лічыў, што нельга пакідаць нам ім жывога сцяга, асабліва ў цяперашніх цяжкіх умовах. {{канец цытаты|крыніца = Запіс у дзённіку Троцкага ад 9 красавіка 1935 г.<ref name="trozky">{{кніга|аўтар= Троцкий Л. Д.|частка=|спасылка частка=|загаловак= Дневники и письма|спасылка= http://lib.ru/TROCKIJ/dnewniki.txt|адказны= Под ред. Ю. Г. Фельштинского. Предисловие А. А. Авторханова|выданне=|месца= М.|выдавецтва= Издательство гуманитарной литературы|год= 1994|том=|старонкі=|старонак=|серыя=|isbn= 5-87121-002-3|тыраж=|ref=}}</ref>{{rp|100, 101}}}} Гісторык [[Юрый Георгіевіч Фельштынскі|Фельштынскі]], каментуючы ўспаміны Троцкага, лічыць, што дзённікавы запіс 1935 года выклікае куды больш даверу, бо запісы ў дзённіку не былі прызначаны для агалоскі і публікацыі<ref name="trozky" />{{rp|282}}. Старэйшы следчы па асабліва важных справах Генеральнай пракуратуры Расіі У. М. Салаўёў, які вёў расследаванне крымінальнай справы па факце гібелі царскай сям’і, звярнуў увагу на тое, што ў пратаколе пасяджэння Саўнаркама, на якім Свярдлоў паведаміў пра расстрэл Мікалая II, сярод прысутных фігуруе прозвішча Троцкага. Гэта супярэчыць яго ўспамінам пра гутарку «пасля прыезду з фронту» са Свярдловым пра Леніна<ref>{{артыкул|аўтар=|загаловак=Противостояние вокруг царя (№ 59)|спасылка= http://gazeta-pravda.ru/content/view/1332/60/|выданне=Правда|тып=газета|год=2009}}</ref>. Сапраўды, Троцкі, паводле пратакола пасяджэння Саўнаркама № 159, быў 18 ліпеня на аб’яве Свярдловым пра расстрэл<ref name="kprf.ru" />. Паводле некаторых крыніц, ён як наркамваенмор 18 ліпеня знаходзіўся на фронце пад Казанню. Разам з тым сам Троцкі ў сваёй працы «Маё жыццё» піша, што выехаў у Свіяжск толькі 7 жніўня. Варта адзначыць і то, што паказаная цытата Троцкага ставіцца да 1935 года, калі ні Леніна, ні Свярдлова ўжо не было ў жывых. Нават калі прозвішча Троцкага было занесена ў пратакол пасяджэння Саўнаркама памылкова, аўтаматычна, інфармацыя пра расстрэл Мікалая II была надрукавана ў газетах, і не ведаць ён мог толькі пра расстрэл усёй царскай сям’і<ref name=filippov-sud />. Гісторыкі крытычна ацэньваюць сведчанні Троцкага. Так, гісторык В. П. Булдакоў пісаў, што Троцкі меў схільнасць да спрашчэння апісання падзей ва ўгоду хараству выкладу<ref>Булдаков В. П. Красная смута: Природа и последствия революционного насилия — Изд. 2-е, доп. — М.: РОССПЭН; Фонд "Президентский центр Б. Н. Ельцина, 2010. — с.471 - 967 с. - (История сталинизма). ISBN 978-5-8243-1263-8</ref>, а гісторык-архівіст В. М. Хрусталёў, паказваючы, што Троцкі, згодна захаваным у архівах пратаколам, быў сярод удзельнікаў таго самага пасяджэння Саўнаркама, выказаў дапушчэнне, што Троцкі ў сваіх памянёных успамінах усяго толькі спрабаваў дыстанцыявацца ад прынятага ў Маскве рашэння<ref name="lastdays" />{{rp|630}}. === З дзённіка У. П. Мілюціна === {{нп3|Уладзімір Паўлавіч Мілюцін|У. П. Мілюцін|ru|Милютин, Владимир Павлович}} пісаў: {{пачатак цытаты}} : ''«Позна вярнуўся з Саўнаркама. Былі „бягучыя“ справы. Падчас абмеркавання праекта пра ахову здароўя, даклада {{нп3|Мікалай Аляксандравіч Сямашка|Сямашкі|ru|Семашко, Николай Александрович}}, увайшоў Свярдлоў і сеў на сваё месца на крэсла ззаду Ільіча. Сямашка скончыў. Свярдлоў падышоў, нахіліўся да [[Уладзімір Ільіч Ленін|Ільіча]] і штосьці сказаў.'' : ''— Таварышы, Свярдлоў просіць слова для паведамлення.'' : '' — Я павінен сказаць, — пачаў Свярдлоў звычайным сваім тонам, — атрымана паведамленне, што ў Екацярынбургу па пастанове абласнога Савета расстраляны Мікалай… Мікалай хацеў бегчы. Чэхаславакі падступалі. Прэзідыум ЦВК пастанавіў ухваліць…'' : ''— Пяройдзем зараз да паартыкульнага чытання праекта, — прапанаваў Ільіч…»'' {{канец цытаты|крыніца = Цытуецца па: ''Свердлова К.'' Яков Михайлович Свердлов<ref>{{кніга|аўтар= Свердлова К. Т.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Яков Михайлович Свердлов|спасылка= |адказны= |выданне= 4-е|месца= М.|выдавецтва= Молодая гвардия|год= 1985|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>}} === Успаміны ўдзельнікаў расстрэлу === Захаваліся ўспаміны ўдзельнікаў падзей Я. М. Юроўскага, М. А. Мядзведзева (Кудрына), Р. П. Нікуліна, П. З. Ярмакова, таксама А. А. Стракоціна (падчас расстрэлу, па ўсёй бачнасці, забяспечваў вонкавую ахову дома), В. Н. Нетрэбіна, П. М. Быкава (па ўсёй бачнасці, асабіста ў расстрэле не браў удзел<ref name="GOLD1">{{cite web|url=http://gold-word2008.narod.ru/Istochniki.html|title=Источники по убийству Царской Семьи|author=|authorlink=|date=|accessdate=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GvEf7pmm?url=http://gold-word2008.narod.ru/Istochniki.html|archivedate=27 мая 2013|deadurl=no}}</ref>), І. Радзінскага (асабіста ў расстрэле не браў удзел, браў удзел у знішчэнні трупаў), Кабанава<ref name="analiz_2" />, П. Л. Войкава, Г. І. Сухарукава<ref name="analiz" /> (браў удзел толькі ў знішчэнні трупаў), старшыні Уралаблсавета А. Г. Белабародава (асабіста ў расстрэле не браў удзел)<ref name="GOLD1"/>. Адной з найболей дэталёвых крыніц з’яўляюцца працы бальшавіцкага дзеяча Урала П. М. Быкава, які да сакавіка 1918 года быў старшынём Екацярынбургскага савета<ref name="ukazatel" />, члена выканкама Уралаблсавета. У 1921 годзе Быкаў апублікаваў артыкул «Апошнія дні апошняга цара»<ref name="sledstviye" />{{rp|10}}, а ў 1926 годзе — кнігу «Апошнія дні Раманавых»<ref name="sledstviye" />{{rp|20}}, у 1930 кніга была перавыдадзена ў Маскве і Ленінградзе<ref name="sledstviye" />{{rp|29}}. Іншымі дэталёвымі крыніцамі з’яўляюцца ўспаміны М. А. Мядзведзева (Кудрына), які ўдзельнічаў у расстрэле асабіста, і, у дачыненні расстрэлу, успаміны Я. М. Юроўскага і яго памагатага Р. П. Нікуліна<ref name="sledstviye" />{{rp|21}}. Успаміны Мядзведзева (Кудрына) былі напісаны ў [[1963]] годзе і адрасаваны [[Мікіта Сяргеевіч Хрушчоў|М. С. Хрушчову]]<ref name="analiz" />. Больш кароткімі з’яўляюцца ўспаміны І. Радзінскага, супрацоўніка ЧК Кабанава і іншых. Многія ўдзельнікі падзей мелі свае асабістыя прэтэнзіі да цара: М. А. Мядзведзеў (Кудрын), мяркуючы паводле яго ўспамінаў, пры цары сядзеў у турме<ref name="kudrin"/>, [[Пётр Лазаравіч Войкаў|П. Л. Войкаў]] браў удзел у рэвалюцыйным тэроры ў [[1907]] годзе, [[Пётр Захаравіч Ярмакоў|П. З. Ярмакоў]] за ўдзел у экспрапрыяцыях і забойства правакатара быў сасланы, у Юроўскага быў сасланы па вінавачанні ў крадзяжы бацька. У сваёй аўтабіяграфіі Юроўскі сцвярджае, што і ён сам у 1912 годзе быў высланы ў Екацярынбург з забаронай сяліцца «ў 64 пунктах Расіі і Сібіры»<ref name="romanovy" />{{rp|361}}. Апроч таго, сярод бальшавіцкіх дзеячаў Екацярынбурга быў {{нп3|Сяргей Вітальевіч Мрачкоўскі|Сяргей Мрачкоўскі|ru|Мрачковский, Сергей Витальевич}}, які ўвогуле нарадзіўся ў турме, дзе сядзела яго маці за рэвалюцыйную дзейнасць<ref>{{кніга |аўтар= Орлов А.|частка= Иван Смирнов и Сергей Мрачковский: дружба врозь|спасылка частка= http://trst.narod.ru/orlov/vii.htm|загаловак= Тайная история сталинских преступлений|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= |том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. Вымаўленая Мрачкоўскім фраза «з ласкі царызму я нарадзіўся ў турме»<ref name="DITERIHS">{{кніга|аўтар=[[Міхаіл Канстанцінавіч Дзітэрыхс|Дитерихс М. К.]]|частка=|спасылка частка=|загаловак= Убийство царской семьи и членов дома Романовых на Урале|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=|год=|старонкі=|старонак=|серыя=|isbn=|тыраж=|ref=}}</ref> пазней была хібна прыпісана Юроўскаму следчым Сакаловым<ref name="sokolov_15"/>. Мрачкоўскі падчас падзей займаўся тым, што адбіраў ахову Дома Іпацьева з ліку працоўных Сысерцкага завода<ref name="DITERIHS"/>. Старшыня Уралаблсавета [[Аляксандр Георгіевіч Белабародаў|А. Г. Белабародаў]] да рэвалюцыі сядзеў у турме<ref name="romanovy" />{{rp|363}} за выпуск пракламацыі. Успаміны ўдзельнікаў расстрэлу, галоўным чынам супадаючы адзін з адным, разыходзяцца ў шэрагу дэталей<ref name="analiz_2" />. Мяркуючы па іх, Юроўскі асабіста дабіў спадчынніка дзвюма (паводле іншых дадзеных — трыма<ref name="analiz" />) стрэламі. У расстрэле таксама бяруць удзел памагаты Юроўскага Р. П. Нікулін, П. З. Ярмакоў, М. А. Мядзведзеў (Кудрын) і іншыя. Паводле ўспамінаў Мядзведзева, асабіста ў Мікалая стралялі Юроўскі, Ярмакоў і Мядзведзеў<ref name="analiz" />. Апроч таго, Ярмакоў і Мядзведзеў дабіваюць вялікіх княжнаў Таццяну і Анастасію<ref name="analiz" />. «Гонар» ліквідацыі менавіта Мікалая фактычна аспрэчваюць адзін у аднаго Юроўскі, М. А. Мядзведзеў (Кудрын) (не блытаць з іншым удзельнікам падзей П. С. Мядзведзевым) і Ярмакоў<ref name="analiz" />, найболей імавернымі ўяўляюцца Юроўскі і Мядзведзеў (Кудрын), у самым Екацярынбургу падчас падзей лічылася, што цара расстраляў Ярмакоў. Юроўскі ў сваіх успамінах сцвярджаў, што цара забіў асабіста ён, тады як Мядзведзеў (Кудрын) прыпісвае гэта сабе. Версію Мядзведзева часткова пацвярджаў таксама іншы ўдзельнік падзей, супрацоўнік ЧК Кабанаў<ref name="analiz" />. Пры гэтым М. А. Мядзведзеў (Кудрын) у сваіх успамінах сцвярджае, што Мікалай «зваліўся з майго пятага стрэлу»<ref name="analiz" />, а Юроўскі — што забіў яго з аднаго стрэлу<ref name="analiz" />. Сам Ярмакоў у сваіх успамінах апісвае сваю ролю ў расстрэле так (арфаграфія аўтара захаваная)<ref name="analiz_2">{{cite web|url = http://www.romanovy.narod.ru/sravn2.htm|title = Сравнительный анализ документов следствия 1918 — 1924 гг. с данными советских источников. С. 2|author = Соловьёв В. Н.|authorlink = |date = |accessdate = |archiveurl = https://www.webcitation.org/6GvEgDN9Z?url=http://www.romanovy.narod.ru/sravn2.htm|archivedate = 27 мая 2013|deadurl = no}}</ref>: {{пачатак цытаты}}''…мне сказали, на твою долю выпало счастье разстрелять и схаронить…<br />Поручение я принял и сказал, что будет выполнено точно, подготовил место куды вести и как скрыть учитывая все абстоятельства важности политического момента. Когда я доложил Белобородову, что могу выполнить, то он сказал, сделать так чтобы были все разстреляны, мы это решили, дальше я в расуждения невступал, стал выполнят так, как это нужно было…<br />…Кагда было все порядке, тогда я коменданту дома в кабинети дал постановление облостного исполнительного Комитета Юровскому, то он усомнился, по чему всех, но я ему сказал нада всех и разговаривать нам свами долго нечего, время мало, пора приступать….<br />…я себе взял самого Никалая, Александру, доч, Алексея, потому что у меня был маузер, им можно верна работат, астальные были наганы. После спуска, внижний этаж мы немного обождали, потом комендант пред дожил всем встать все встали, но Алексей сидел на стуле, тогда стал читать приговор постановления, где говорилос по постоновлению исполнительного Комитета расстрелять.<br />Тогда у Николая вырвалась фраза: как нас никуда не повезут, ждать дальше было незя, я дал выстрел внего упор, он упал сразу, но и остальные также, в это время поднялся между ними плач, один другому брасалис на шею затем дали несколько выстрелов, и все упали.''{{канец цытаты}} Як бачна, Ярмакоў супярэчыць усім астатнім удзельнікам расстрэлу, цалкам прыпісаўшы сабе ўсё кіраўніцтва расстрэлам, і ліквідацыю Мікалая асабіста. Паводле некаторых крыніц, у момант расстрэлу Ярмакоў быў п’яны, і ўзброіўся ў агульнай складанасці трыма (паводле іншых дадзеных, нават чатырма) пісталетамі. Разам з тым следчы Сакалоў лічыў, што Ярмакоў актыўна ў расстрэле не браў удзел, кіраваў знішчэннем трупаў. У цэлым успаміны Ярмакова стаяць асабняком у шэрагу ўспамінаў іншых удзельнікаў падзей; звесткі, паведамленыя Ярмаковым, большасцю іншых крыніц не пацвярджаюцца<ref name="GOLD1"/>. Па пытанні ўзгаднення расстрэлу Масквой удзельнікі падзей таксама разыходзяцца. Паводле версіі, выкладзенай у «запісцы Юроўскага», загад «пра вынішчэнне Раманавых» паступіў з Пермі. «Чаму з Пермі? — задаецца пытаннем гісторык Г. З. Ёфе. — Не было тады сувязі з Екацярынбургам? Ці Юроўскі, напісаўшы гэту фразу, паводзіўся нейкімі толькі яму вядомымі меркаваннямі?»<ref name="revolutsiya_i" />{{rp|322}}. Яшчэ ў 1919 годзе следчым М. Сакаловым было ўсталявана, што незадоўга да расстрэлу ў сувязі з пагаршэннем ваеннага становішча на Урале член прэзідыума Савета Галашчокін ездзіў у Маскву<ref name="filippov-sud"/>, дзе спрабаваў узгадніць гэта пытанне. Тым не менш, удзельнік расстрэлу М. А. Мядзведзеў (Кудрын) у сваіх успамінах сцвярджае, што рашэнне было прынята Екацярынбургам і зацверджана УЦВК ужо заднім днём, 18 ліпеня, як яму сказаў Белабародаў<ref name="kudrin"/>, а падчас паездкі Галашчокіна ў Маскву Ленін не ўзгадніў расстрэл, запатрабаваўшы везці Мікалая ў Маскву на суд<ref name="postanovleniye_5"/>. Разам з тым Мядзведзеў (Кудрын) адзначае, што Уралаблсавет знаходзіўся пад магутным ціскам як узлаваных рэвалюцыйных рабочых, якія патрабавалі неадкладна расстраляць Мікалая, так і фанатычных левых эсэраў і анархістаў, якія распачалі вінаваціць бальшавікоў у непаслядоўнасці<ref name="kudrin"/>. Падобная інфармацыя ёсць і ва ўспамінах Юроўскага<ref name="iz_stenogrammy">{{кніга |аўтар= |частка= Из стенограммы совещания старых большевиков по вопросу пребывания Романовых на Урале, 1 февраля 1934 г. / Приложение|спасылка частка= http://feb-web.ru/feb/rosarc/ra8/ra8-419-.htm|загаловак= ''Соколов Н. А.'' Предварительное следствие 1919—1922 гг.: <nowiki>[Сб. материалов]</nowiki>|спасылка= http://next.feb-web.ru/feb/rosarc/index.htm?/feb/rosarc/ra8/ra8.html|адказны= Сост. Л. А. Лыкова|выданне=|месца= М.|выдавецтва= Студия ТРИТЭ; Рос. Архив|год= 1998|том= |старонкі= 419—435|старонак= 463|серыя= Российский Архив: История Отечества в свидетельствах и документах XVIII—XX вв. Вып. 8|isbn= 978-5-8243-0826-6|тыраж= |ref= }}</ref>. Паводле аповеда П. Л. Войкава, вядомаму ў выкладзе былога саветніка савецкага пасольства ў Францыі Г. З. Бесядоўскага, рашэнне было прынята Масквой, але толькі пад зацятым ціскам Екацярынбурга; на думку Войкава, Масква збіралася «саступіць Раманавых Германіі», «…асабліва спадзяваліся на магчымасць выгандляваць змяншэнне кантрыбуцыі ў трыста мільёнаў рублёў золатам, накладзенай на Расію па Брэсцкай дамове. Гэта кантрыбуцыя з’яўлялася адным з самых непрыемных пунктаў Брэсцкай дамовы, і Масква вельмі жадала б гэты пункт змяніць»; апроч таго, «некаторыя з членаў Цэнтральнага Камітэта, у прыватнасці Ленін, пярэчылі таксама і па прынцыповых меркаваннях супраць расстрэлу дзяцей», пры гэтым Ленін прыводзіў у прыклад Вялікую французскую рэвалюцыю<ref name="VOIKOV1">{{cite web|url=http://www.romanov-center.ural.org/Documents/voikov.htm|title=Из книги Г. З. Беседовского «На путях к термидору»: воспоминания участника расстрела царской семьи П. Л. Войкова|author=|authorlink=|date=|accessdate=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GvjUSKHu?url=http://just-life.su/catalog/1359988898_55/|archivedate=27 мая 2013|deadurl=yes}}</ref><ref name="sudba_imperatora_123">{{кніга |аўтар= Мельгунов С. П.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Судьба императора Николая II после отречения|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Москва|выдавецтва= |год= 2005|том= |старонкі= [http://www.litmir.net/br/?b=34207&p=123 123]|старонак= |серыя= |isbn= 5-9533-0808-6|тыраж= |ref= }}</ref>. Па сведчанні П. М. Быкава, расстрэльваючы Раманавых, мясцовая ўлада дзеяла «на свае страх і рызыку»<ref name="postanovleniye_5"/><ref name="bykov">{{артыкул|аўтар = Быков П. М.|загаловак = Последние дни последнего царя|спасылка = http://rus-sky.com/history/library/docs.htm#16|выданне = |тып = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |нумар = |старонкі = }}</ref>. Р. П. Нікулін сведчыў: {{пачатак цытаты}} Часта ўзнікае пытанне: «Ці вядома было… Уладзіміру Ільічу Леніну, Якаву Міхайлавічу Свярдлову ці іншым кіроўным нашым цэнтральным працаўнікам папярэдне пра расстрэл царскай сям’і?» Ну, мне цяжка сказаць, ці было ім папярэдне вядома, але я думаю, што бо… Галашчокін… два разы ездзіў у Маскву для перамоў пра лёс Раманавых, тое адсюль, вядома, можна зрабіць выснову, што пра гэта менавіта ішла гутарка. …меркавалася арганізацыя суда над Раманавымі, спачатку… у такім шырокім, ці што, парадку, накшталт усенароднага такога суда, а потым, калі ўжо вакол Екацярынбурга ўвесь час групаваліся разнастайныя контррэвалюцыйныя элементы, стала пытанне пра арганізацыю такога вузкага суда, рэвалюцыйнага. Але і гэта не было выканана. Суда як такога не адбылося, і, у існасці, расстрэл Раманавых быў здзейснены паводле рашэння Уральскага выканаўчага камітэта Уральскага абласнога Савета…<ref name="nikulin" />. {{канец цытаты}} === Успаміны Юроўскага === У 1993 годзе былі апублікаваны ўспаміны [[Якаў Міхайлавіч Юроўскі|Я. М. Юроўскага]]<ref name="sledstviye" />{{rp|22}}, падчас падзей — супрацоўніка Екацярынбургскай ЧК, каменданта дома Іпацьева, і найболей імавернага начальніка расстрэльнай каманды. Успаміны Юроўскага вядомыя ў трох версіях<ref name="analiz" />: * датаваная [[1920]] годам кароткая «запіска Юроўскага»; * падрабязная версія, датаваная красавіком — маем 1922 года, падпісаная Юроўскім; * скарочаная рэдакцыя ўспамінаў, што з’явілася ў [[1934]] годзе, створаная па заданні Уралгістпарта, уключае стэнаграму выступу Юроўскага і падрыхтаваны на яе глебе, у некаторых дэталях адрозны ад яе тэкст. Верагоднасць першай крыніцы падпадае некаторымі даследчыкамі пад сумневы; следчы Салаўёў лічыць яе аўтэнтычнай. У «Запісцы» Юроўскі піша пра сябе ў трэцяй асобе («''камендант''»), што бачна, тлумачыцца ўстаўкамі гісторыка [[Міхаіл Мікалаевіч Пакроўскі|Пакроўскага М. М.]], запісанымі ім са слоў Юроўскага. Ёсць таксама пашыраная другая рэдакцыя «Запіскі», датаваная [[1922]] годам. Генеральны пракурор РФ Ю. І. Скуратаў лічыў, што «запіска Юроўскага» «ўяўляе сабою афіцыйную справаздачу пра расстрэл царскай сям’і, падрыхтаваную Я. М. Юроўскім для ЦК УКП (б) і УЦВК»<ref name=Pismo1>{{cite web|url = http://www.nik2.ru/documents.htm?id=54|title = Письмо Святейшему Патриарху Московскому и Всея Руси Алексию II от Генерального прокурора РФ Ю. И. Скуратова|author = Скуратов Ю. И.|authorlink = |date = |accessdate = 2013-04-25|archiveurl = https://www.webcitation.org/6GDP9ZSLn?url=http://www.nik2.ru/documents.htm?id=54|archivedate = 28 красавіка 2013|deadurl = no}}</ref>. === Дзённікі Мікалая і Аляксандры === Да нашага часу дайшлі таксама дзённікі саміх цара і царыцы, якія ў тым ліку вяліся ў Доме Іпацьева. Апошні запіс у дзённіку Мікалая II датаваны суботай 30 чэрвеня ([[13 ліпеня]] — Мікалай вёў дзённік па [[Юліянскі каляндар|старым стылі]]) [[1918]] года запісам «''Аляксей прыняў першую ванну пасля Табольска; калена яго папраўляецца, але зусім разагнуць яго ён не можа. Надвор’е цёплае і прыемнае. Вестак звонку ніякіх не маем''». Дзённік Аляксандры Фёдараўны даходзіць да апошняга дня — аўторка [[16 ліпеня]] 1918 года з запісам: «''…Штораніцы Каменд[ант] прыходзіць у нашы пакоі. Нарэшце па сканчэнні тыдня зноў прынеслі яйкі для Бэбі [спадчынніка]. …Раптам даслалі за Лёнькам Сяднёвым, каб ён пайшоў і паадведаў свайго дзядзьку, і ён паспешна ўцёк, прыкідаем, ці праўда ўсё гэта і ці ўбачым мы хлопчыка зноў…''»<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|321}}<ref name="iz_dnevnika_2">{{cite web|url = http://rus-sky.com/history/library/docs.htm#5|title = Из дневника Александры Фёдоровны, г. Екатеринбург, дом Ипатьева, май — июль 1918 г.|author = |authorlink = |date = |accessdate = |archiveurl = https://www.webcitation.org/6GvEjWRLm?url=http://rus-sky.com/history/library/docs.htm#5|archivedate = 27 мая 2013|deadurl = no}}</ref>. Цар у сваім дзённіку апісвае шэраг побытавых падрабязнасцей: прыбыццё царскіх дзяцей з Табольска, змены ў складзе світы («''Вырашыў адпусціць майго старога Чамадурава для адпачынку і замест яго ўзяць на час Трупа''»), надвор’е, прачытаныя кнігі, асаблівасці рэжыму, свае ўражанні ад вартавых і ад умоў утрымання («''Нязносна сядзець так пад замком і не быць у стане выйсці ў сад, калі хочацца, і правесці добры вечар на паветры! Турэмны рэжым!!''»). Цар неасцярожна памянуў і пра ліставанне з ананімным «рускім афіцэрам» («''на-днях мы атрымалі два лісты, адзін за іншым, у як. нам паведамлялі, каб мы згатаваліся быць выкрадзенымі нейкімі адданымі людзьмі!''»)<ref name="paips_106"/><ref name="iz_dnevnika_1">{{cite web|url=http://rus-sky.com/history/library/docs.htm|title=Из дневника Николая II // Сборник документов, относящихся к убийству Императора Николая II и его семьи|author=|authorlink=|date=|accessdate=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GvEjWRLm?url=http://rus-sky.com/history/library/docs.htm|archivedate=27 мая 2013|deadurl=no}}</ref>. З дзённіка можна пазнаць думку Мікалая пра абодвух камендантаў: Аўдзеева ён назваў «паганцам» (запіс ад 30 красавіка, панядзелак), які адзін раз быў «''злёгку падпіўшы''». Таксама цар выказаў незадаволенасць раскрадваннем рэчаў (запіс ад 28 мая / 10 чэрвеня)<ref name="sudba_imperatora_116">{{кніга|аўтар= Мельгунов С. П.|частка=|спасылка частка=|загаловак= Судьба императора Николая II после отречения|спасылка=|адказны=|выданне=|месца= М.|выдавецтва=|год=2005|том=|старонкі= [http://www.litmir.net/br/?b=34207&p=116 116]|старонак=|серыя=|isbn=5-9533-0808-6|тыраж=|ref=}}</ref>: {{пачатак цытаты}} ''У стадоле, дзе знаходзяцца нашы куфры, увесь час адкрываюць скрыні і вымаюць розныя прадметы і правізію з Табольска. І пры гэтым без кожнага тлумачэння прычын. Усё гэта наводзіць на думку, што ўпадабаныя рэчы вельмі лёгка могуць везціся па хатах і, такім чынам, знікнуць для нас! Агідна!'' {{канец цытаты}} Зрэшты, думка пра Юроўскага засталася не лепшай: «Гэты тып нам падабаецца ўсё менш!»<ref name="sledstviye" />{{rp|87}}; пра Аўдзеева: «Шкада Аўдзеева, але ён вінаваты ў тым, што не ўтрымаў сваіх людзей ад крадзяжу з куфраў у адрыне»<ref name="paips_106"/>; «Паводле чутак, некаторыя з аўдзееўцаў сядзяць ужо пад арыштам!» У запісы ад 28 мая / 10 чэрвеня, як піша гісторык Мяльгуноў, знайшлі адлюстраванне водгукі падзей, што адбываліся за межамі Дома Іпацьева<ref name="sudba_imperatora_116" />: {{пачатак цытаты}} ''Вонкавыя адносіны таксама за апошнія тыдні змяніліся: турэмшчыкі імкнуцца не гаварыць з намі, як быццам ім ніякавата, і адчуваецца як бы трывога ці боязь чагосьці ў іх! Незразумела!''<ref name="iz_dnevnika_1" /> {{канец цытаты}} У запісы ад 6 мая (нядзеля) адзначана: «'''Дажыў да 50 гадоў, нават самому дзіўна!'''» У дзённіку Аляксандры Фёдараўны ёсць запіс, што тычыцца змены камендантаў: {{пачатак цытаты}} Аўдзееў зменены, і мы атрымалі новага каменданта [Юроўскага], які прыходзіў ужо аднойчы глядзець нагу бэбі. З маладым памагатым [Нікуліным], які выглядае вельмі прыемным…<ref name="revolutsiya_i" />{{rp|331}} {{канец цытаты}} == Рэакцыя на расстрэл == У складанцы «Рэвалюцыя бароніцца» (1989) гаворыцца, што расстрэл Мікалая II ускладніў сітуацыю на Урале, і згадваюцца мяцяжы, што выбухнулі ў шэрагу раёнаў Пермскай, Уфімскай і Вяцкай губерняў. Сцвярджаецца, што пад уплывам меншавікоў і эсэраў паўсталі дробная буржуазія, значная частка сярэдняга сялянства і асобныя пласты рабочых. Мяцежнікі жорстка распраўляліся з камуністамі, дзяржаўнымі службоўцамі і іх сем’ямі. Так, у Кізбангашаўскай воласці Уфімскай губерні ад рук паўстанцаў загінулі 300 чалавек. Некаторыя мяцяжы атрымоўвалася здушыць хутка, але часцей паўсталыя аказвалі працяглае супраціўленне<ref>{{кніга |аўтар= Васьковский О. А., Ефремов Б. А., Ниренбург Я. Л., Плотников И. Ф., Пожидаева Г. В., Тертышный А. Т.|частка= Главный фронт республики|спасылка частка= http://militera.lib.ru/h/revolutsiya_zaschischaetsya/03.html|загаловак= Революция защищается|спасылка= |адказны= Научный редактор — О. А. Васьковский|выданне= |месца= Свердловск|выдавецтва= Сред.-Урал. кн. изд-во|год= 1989|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. Тым часам, гісторык Г. З. Ёфе ў манаграфіі «Рэвалюцыя і лёс Раманавых» (1992) піша, што, паводле паведамленняў многіх сучаснікаў, у тым ліку і з антыбальшавіцкага асяроддзя, вестка пра пакаранне смерцю Мікалая II «у агульным прайшла мала-заўважанай, без праяў пратэсту». Ёфе цытуе ўспаміны [[Уладзімір Мікалаевіч Какоўцаў|У. М. Какоўцава]]: «…У дзень надрукавання весткі я быў два разы на вуліцы, ездзіў у трамваі і нідзе не бачыў ніякага пробліску жалю ці спачування. Вестка чыталася гучна, з усмешкамі, здзекаваннямі і самымі бязлітаснымі каментарыямі… Нейкае бессэнсоўнае счарсцвенне, нейкая хвальба крыважэрнасці…»<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|341—342}}<ref>{{cite web |url = http://www.hrono.ru/libris/lib_k/kok7_03.html |title = Из моего прошлого. Воспоминания 1903—1919 гг. Том II. Париж, 1933. Часть седьмая. Время после моего увольнения Революция и бегство из России. Глава III |author = Коковцов В. Н. |authorlink = |date = |accessdate = |archiveurl = https://www.webcitation.org/6GvjYsXxV?url=http://www.hrono.ru/libris/lib_k/kok7_03.html |archivedate = 27 мая 2013 |deadurl = no }}</ref>. Падобную думку выказвае гісторык В. П. Булдакоў. Паводле яго думкі, у той час лёс Раманавых мала каго цікавіў і задоўга да іх гібелі хадзілі чуткі, што нікога з членаў імператарскай сям’і ўжо няма ў жывых. Паводле Булдакова, гараджане ўспрынялі вестку пра забойства цара «з тупой абыякавасцю», а заможныя сяляне — са здзіўленнем, але без пратэсту. Булдакоў прыводзіць фрагмент з дзённікаў [[Зінаіда Мікалаеўна Гіпіус|З. Гіпіус]], як характэрны прыклад падобнай рэакцыі неманархічнай інтэлігенцыі: «Худзенькага афіцэра не шкада, вядома,…ён даўно быў з мярцвячынай, але агідная пачварнасць усяго гэтага — непераносна»<ref>Булдаков В. П. Красная смута: Природа и последствия революционного насилия — Изд. 2-е, доп. — М.: РОССПЭН; Фонд "Президентский центр Б. Н. Ельцина, 2010. — с.471 — 967 с. — (История сталинизма). ISBN 978-5-8243-1263-8</ref>. == Расследаванне == [[Файл:Bogomater Tambovskaya from Ipatyev house.jpg|thumb|245px|Абраз «Найсвяцейшая Багародзіца Тамбоўская». Знойдзена следствам у 1919 годзе ў доме Іпацьева. Свята-Траецкая Духоўная Семінарыя, Джорданвіль, ЗША.]] [[25 ліпеня]] [[1918]] года, праз восем дзён пасля расстрэлу царскай сям’і, Екацярынбург занялі часткі Белай арміі і атрады {{нп3|Чэхаславацкі корпус|Чэхаславацкага корпуса|ru|Чехословацкий корпус}}. Ваеннымі ўладамі быў пачаты пошук зніклай царскай сям’і<ref name="predisloviye">{{cite web | url = http://feb-web.ru/feb/rosarc/ra8/ra8-005-.htm | title = Предисловие // ''Н. А. Соколов''. Предварительное следствие 1919—1922 гг.: <nowiki>[Сб. материалов]</nowiki> / Сост. Л. А. Лыкова. — М.: Студия ТРИТЭ; Рос. Архив, 1998. — С. 5—8. — (Российский Архив; <nowiki>[Т.]</nowiki> VIII) | author = Лыкова Л. А. | authorlink = | date = | accessdate = 2013-04-27 }}</ref>. 30 ліпеня пачалося расследаванне акалічнасцей яе гібелі<ref name="analiz" />. Для расследавання пастановай Екацярынбургскага акруговага суда быў прызначаны следчы па найважнейшых справах А. П. Намёткін. [[12 жніўня]] [[1918]] года расследаванне было даручана весці члену Екацярынбургскага акруговага суда І. А. Сяргееву, які агледзеў дом Іпацьева, у тым ліку і паўпадвальны пакой, дзе была расстраляная царская сям’я, сабраў і апікаў рэчыўныя довады, знойдзеныя ў «Доме асаблівага прызначэння» і на рудні<ref name="predisloviye" />. Са жніўня 1918 года да расследавання далучыўся прызначаны начальнікам крымінальнага вышуку Екацярынбурга А. Ф. Кірста. 17 студзеня 1919 года для нагляду за расследаваннем справы пра забойства царскай сям’і Вярхоўны кіраўнік Расіі адмірал [[Аляксандр Васільевіч Калчак|А. В. Калчак]] прызначыў галоўнакамандуючага Заходнім фронтам генерал-лейтэнанта [[Міхаіл Канстанцінавіч Дзітэрыхс|М. К. Дзітэрыхса]]. [[26 студзеня]] Дзітэрыхс атрымаў сапраўдныя матэрыялы следства, праведзенага Намёткіным і Сяргеевым. Загадам ад 6 лютага 1919 года расследаванне было ўскладзена на следчага па асабліва важных справах [[Омск]]ага акруговага суда М. А. Сакалова (1882—1924). Менавіта дзякуючы яго карпатлівай працы сталі ўпершыню вядомыя падрабязнасці расстрэлу і пахавання царскай сям’і. Расследаванне Сакалоў працягваў нават у эміграцыі, аж да сваёй раптоўнай смерці. Паводле матэрыялаў расследавання ім была напісана кніга «Забойства царскай сям’і», якая выйшла на французскай мове ў Парыжы яшчэ пры жыцці аўтара, а пасля яго смерці, у 1925 годзе, выдадзеная на рускай мове<ref name="SONIN1"/>. === Расследаванне канца XX і пачатку XXI стагоддзяў === Акалічнасці гібелі царскай сям’і расследаваліся ў рамках крымінальнай справы, узбуджанай 19 жніўня 1993 года па ўказанні Генеральнага пракурора Расійскай Федэрацыі. Матэрыялы ўрадавай Камісіі па вывучэнні пытанняў, злучаных з даследаваннем і перапахаваннем рэшткаў расійскага імператара Мікалая II і членаў яго сям’і, апублікаваны<ref>{{cite web|url=http://www.tzar-nikolai.orthodoxy.ru/ost/exp/index.htm#aksuch|title=Материалы Комиссии по изучению вопросов, связанных с исследованием и перезахоронением останков российского Императора Николая II и членов его семьи|work=Царь-мученик Николай II|publisher=Санкт-Петербургский общественный фонд ревнителей памяти Государя Императора Николая II; Спасо-Преображенский Валаамский ставропигиальный монастырь|accessdate=2011-09-07|archiveurl=https://www.webcitation.org/65Ww10wBy?url=http://www.tzar-nikolai.orthodoxy.ru/ost/exp/index.htm#aksuch|archivedate=17 лютага 2012|deadurl=no}}, [http://translate.google.com/translate?hl=en&sl=en&tl=ru&u=http%3A%2F%2Ftzar-nikolai.orthodoxy.ru%2Fost%2Fexp%2F]</ref>. Крыміналіст Сяргей Нікіцін у 1994 годзе выканаў рэканструкцыю аблічча ўладальнікаў знойдзеных чэрапаў па метадзе [[Міхаіл Міхайлавіч Герасімаў|Герасімава]]. [[Файл:Russia stamp Nicholas II 1998 3r.jpg|thumb|245px|[[Паштовая марка]] [[Расія|Расіі]], прысвечаная 80-годдзю гібелі Мікалая II і царскай сям’і, [[1998]], 3 [[Расійскі рубель|рублі]].]] [[Файл:Yekaterinburg cathedral on the blood 2007.jpg|thumb|245px|[[Храм-на-Крыві, Екацярынбург|Храм-на-Крыві ў гонар Усіх Святых, якія праззялі ў Зямлі Расійскай]], на месцы [[Дом Іпацьева|Іпацьеўскага дома]] ў Екацярынбургу.]] <gallery> File:Forensic rec. Romanov 01.jpg|Мікалай II file:Forensic_rec._Romanov_02.jpg|Аляксандра Фёдараўна file:Forensic_rec._Romanov_03.jpg|Вольга Мікалаеўна file:Forensic_rec._Romanov_04.jpg|Таццяна Мікалаеўна file:Forensic_rec._Romanov_05.jpg|Анастасія Мікалаеўна file:Eugene_Botkin.jpg|Доктар Боткін file:Alexei_Trupp.jpg|Камердынер Труп file:Anna_Demidova facial rec.jpg|Ганна Дзямідава, пакаёўка </gallery> Следчы па асабліва важных справах Галоўнага следчага кіравання [[Следчы камітэт пры пракуратуры Расійскай Федэрацыі|Следчага камітэта пры Пракуратуры Расійскай Федэрацыі]] У. М. Салаўёў, які вёў крымінальную справу па факце гібелі царскай сям’і, разгледзеўшы ўспаміны асоб, што асабіста ўдзельнічалі ў расстрэле, а таксама сведчанні іншых былых ахоўнікаў Дома Іпацьева, прыйшоў да высновы, што ў апісанні расстрэлу яны не супярэчаць адзін аднаму, адрозніваючыся толькі ў дробных дэталях<ref name="analiz_2" />. Салаўёў заявіў, што ім не выяўлена дакументаў, якія б непасрэдна даводзілі ініцыятыву Леніна і Свярдлова<ref name="izvestiya" />. Разам з тым на пытанне пра тое, ці ёсць віна Леніна і Свярдлова ў расстрэле царскай сям’і, ён адказаў<ref name="izvestiya" />: {{пачатак цытаты}}Я лічу, безумоўна, яна ёсць. 18 ліпеня 1918 года, пазнаўшы, што забіта ўся сям’я, яны афіцыйна ўхвалілі расстрэл, ніводны з арганізатараў і ўдзельнікаў расстрэлу не панёс ніякай кары.{{канец цытаты|крыніца=}} Тым часам, гісторык А. Г. Латышаў адзначае, што калі Прэзідыум УЦВК пад старшынствам Свярдлова ўхваліў (прызнаў слушным) рашэнне Уралаблсавета пра расстрэл Мікалая II, то Саўнаркам, які ўзначальваўся Леніным, гэтае рашэнне толькі «прыняў да ўвагі»<ref name="latyshev" />{{rp|131}}. Салаўёў цалкам адпрэчыў «рытуальную версію» (гл. падзел [[#Альтэрнатыўныя тэорыі|Альтэрнатыўныя тэорыі]]), паказаўшы, што большасць удзельнікаў абмеркавання спосабу забойства былі рускімі, у самым забойстве браў удзел толькі адзін яўрэй (Юроўскі), а астатнія былі рускімі і латышамі. Таксама следствам была аспрэчана версія пра «адсяканне галоў» у рытуальных мэтах, якая прасоўвалася [[Міхаіл Канстанцінавіч Дзітэрыхс|М. К. Дзітэрыхсам]]. Паводле выніка судова-медычнай экспертызы, на шыйных пазванках усіх шкілетаў адсутнічаюць сляды пасмяротнага аддзялення галоў<ref name="Проверка" />. У кастрычніку [[2011]] года Салаўёў перадаў прадстаўнікам [[дынастыя Раманавых|дому Раманавых]] пастанову пра спыненне расследавання справы. У афіцыйным выніку Следчага камітэта Расіі, абвешчаным у кастрычніку [[2011]] года, паказвалася, што следства не мае дакументальных довадаў дачынення Леніна або некага іншага з вышэйшага кіраўніцтва бальшавікоў да расстрэлу царскай сям’і<ref name="КП"/><ref name="ТСН"/>. Сучасныя расійскія гісторыкі паказваюць на безгрунтоўнасць высноў пра нібы недатычнасць лідараў бальшавікоў да забойства на падставе адсутнасці ў сучасных архівах дакументаў прамога дзеяння: Ленін практыкаваў асабістае прыняцце і аддачу самых кардынальных дырэктыў на месцы таемна і канспірацыйна<ref name=bohanov>{{кніга|аўтар=Боханов А. Н.|частка=|спасылка частка=|загаловак=Николай II|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=М.|выдавецтва=Вече|год=2008|том=|старонкі=|старонак=528|серыя=Императорская Россия в лицах|isbn=978-5-9533-2541-7|тыраж=|ref=}}</ref>{{rp|388}}<ref name="kolchak">{{кніга |аўтар= Плотников И. Ф.|частка=|спасылка частка= |загаловак= Александр Васильевич Колчак. Жизнь и деятельность|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Ростов н/Д.|выдавецтва= Феникс|год= 1998|том= |старонкі= |старонак= 320|серыя= |isbn= 5-222-00228-4|тыраж= |ref= }}</ref>{{rp|265}}. На думку А. М. Баханава, ні Ленін, ні яго асяроддзе не аддавалі і ні за што не сталі б па пытанні, звязанаму з забойствам царскай сям’і, аддаваць пісьмовыя загады. Апроч таго, А. М. Баханаў адзначаў, што «вельмі многія падзеі ў гісторыі не адлюстраваны дакументамі прамога дзеяння», што нядзіўна<ref name=bohanov />{{rp|388}}. Гісторык-архівіст В. М. Хрусталёў, прааналізаваўшы наяўнае ў дырэктыве гісторыкаў ліставанне паміж рознымі ўрадавымі ведамствамі таго перыяду, што тычыцца прадстаўнікоў дому Раманавых, пісаў, што цалкам лагічна выказаць здагадку пра вядзенне «падвойнага справаводства» ў бальшавіцкім урадзе, па падабенстве вядзення «падвойнай бухгалтэрыі»<ref name="lastdays" />{{rp|709}}. Дырэктар канцылярыі [[Дынастыя Раманавых|Дому Раманавых]] Аляксандр Заходаў таксама пракаментаваў гэту пастанову такім чынам, што лідары бальшавікоў маглі аддаваць не пісьмовыя загады, а вусныя дырэктывы<ref name="КП">{{артыкул|аўтар= Кривякина Е.|загаловак= Следствие установило: Ленин не убивал царскую семью|спасылка= http://kp.ru/daily/25778.4/2761970/|выданне= Комсомольская правда|тып= |год= 2011|нумар= }}</ref><ref name="ТСН">{{cite web | url = http://ru.tsn.ua/svit/ubiystvo-carskoy-semi-romanovyh-ne-smogli-povesit-na-lenina.html | title = Убийство царской семьи Романовых не смогли «повесить» на Ленина | author = | authorlink = | date = | accessdate = 2013-05-27 | archiveurl = https://www.webcitation.org/6GwI4DSwP?url=http://ru.tsn.ua/svit/ubiystvo-carskoy-semi-romanovyh-ne-smogli-povesit-na-lenina.html | archivedate = 27 мая 2013 | deadurl = no }}</ref>. Прааналізаваўшы дачыненне кіраўніцтва партыі бальшавікоў і савецкага ўрада да рашэння пытання пра лёс царскай сям’і, следства адзначыла крайнюю абвостранасць палітычнага становішча ў ліпені 1918 года ў звязку з шэрагам падзей, у ліку якіх былі {{нп3|Забойства Мірбаха|забойства 6 ліпеня левым эсэрам Я. Р. Блюмкіным германскага пасла В. Мірбаха|ru|Убийство Мирбаха}} з мэтай прывесці да разрыву [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міру]] і {{нп3|паўстанне левых эсэраў||ru|Восстание левых эсеров}}. У гэтых умовах расстрэл царскай сям’і мог зрабіць негатыўны ўплыў на далейшыя адносіны паміж РСФСР і Германіяй, бо Аляксандра Фёдараўна і яе дочкі з’яўляліся германскімі прынцэсамі. Не выключалася магчымасць выдачы аднаго ці некалькіх членаў царскай сям’і Германіі для таго, каб памякчыць вастрыню паўсталага ў выніку забойства пасла канфлікту. Іншая пазіцыя па гэтым пытанні была, паводле дадзеных следства, у кіраўнікоў Урала, Прэзідыум абласнога савета якога гатовы быў знішчыць Раманавых яшчэ ў красавіку 1918 года падчас іх пераводу з Табольска ў Екацярынбург<ref name="postanovleniye_5"/><ref group="заўв">У пастанове старэйшага пракурора-крыміналіста В. М. Салаўёва хібна пішацца, што забойства пасла Мірбаха адбылося 5 ліпеня — у рэчаіснасці гэта адбылося 6 ліпеня (гледзіце, прыкладам, тут: {{кніга |аўтар= |частка= Блюмкин Яков Григорьевич|спасылка частка= http://interpretive.ru/dictionary/402/word/blyumkin-jakov-grigorevich|загаловак= Энциклопедия «История отечества»|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= 1997|старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }})</ref>. В. М. Хрусталёў пісаў, што паставіць кропку ў расследаванні акалічнасцей забойства царскай сям’і замінае тая акалічнасць, што гісторыкі і даследчыкі дагэтуль не маюць магчымасці вывучаць архіўныя матэрыялы, што тычацца гібелі прадстаўнікоў дому Раманавых, што змяшчаюцца ў спецховах [[ФСБ]] як цэнтральнага, так і абласнога ўзроўню<ref>{{кніга |аўтар= Хрусталёв В. М.|частка= |загаловак= Великий князь Михаил Александрович|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= М.|выдавецтва= Вече|год= 2008|том= |старонкі= 511|старонак= 544|серыя= Царский дом|isbn= 978-5-9533-3598-0|тыраж=3000}}</ref>. Гісторык выказаў дапушчэнне, што нечая дасведчаная рука «вычысціла» архівы ЦК РКП(б), калегіі УНК, Уральскага аблвыканкама і Екацярынбургскай НК за лета і восень 1918 года. Праглядаючы разрозненыя позвы пасяджэнняў УНК, даступныя гісторыкам, Хрусталёў прыйшоў да высновы, што былі выняты дакументы, у якіх згадваліся імёны прадстаўнікоў дынастыі Раманавых. Архівіст пісаў, што гэтыя дакументы не маглі знішчыць — іх, напэўна, перавялі на захоўванне ў Цэнтральны партыйны архіў ці «спецховы». Фонды гэтых архіваў на момант напісання гісторыкам сваёй кнігі не былі даступныя даследчыкам<ref name="lastdays" />{{rp|725}}. У верасні 2015 года [[Следчы камітэт Расіі]] аднавіў расследаванне па факце гібелі царскай сям’і<ref name=autogenerated1 />. 23 верасня следчыя правялі эксгумацыю рэшткаў Раманавых, пахаваных у Петрапаўлаўскай крэпасці, і вынялі ўзоры рэшткаў Мікалая II і Аляксандры Фёдараўны<ref>[http://www.interfax.ru/russia/468811 Эксгумация останков Романовых в Петербурге завершена — Интерфакс]</ref>. == Далейшы лёс асоб, датычных да расстрэлу == Члены Прэзідыума Уральскага абласнога савета<ref name="Проверка" />: * [[Аляксандр Георгіевіч Белабародаў|Аляксандр Белабародаў]] — у 1927 годзе выключаны з [[КПСС|УКП (б)]] за ўдзел у трацкісцкай апазіцыі, у маі 1930 адноўлены, у 1936 ізноў выключаны. У жніўні 1936 года арыштаваны, 8 лютага 1938 года ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР прысуджаны да расстрэлу, на наступны дзень расстраляны<ref name="izvestiya_ck">{{артыкул|аўтар= |загаловак=<nowiki>[Александр Георгиевич Белобородов]</nowiki> |арыгінал= |спасылка=http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:http://www.hrono.ru/biograf/beloborod.html |аўтар выдання= |выданне=Известия ЦК КПСС |тып= |месца= |выдавецтва= |год=1990 |выпуск= |том= |нумар=7 (306) |старонкі= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |мова= |ref= |archiveurl= |archivedate=}}</ref>. У 1919 годзе Белабародаў пісаў: «…Асноўнае правіла пры расправе з контррэвалюцыянерамі: захопленых не судзяць, а з імі здзяйсняюць масавую расправу». Г. З. Ёфе заўважае, што праз некаторы час Белабародаўскае правіла адносна контррэвалюцыянераў стала ўжывацца аднымі бальшавікамі супраць іншых; гэтага Белабародаў «відаць, зразумець ужо не змог. У 30-я гады Белабародаў быў рэпрэсаваны і расстраляны. Кола замкнулася»<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|317}}. * [[Піліп Ісаевіч Галашчокін|Піліп Галашчокін]] — у 1925—1933 гадах — сакратар Казахскага краявога камітэта УКП (б); ажыццяўляў гвалтоўныя меры, накіраваныя на змену ладу жыцця качэўнікаў і калектывізацыю, што прывяло да велізарных ахвяр<ref name="goloschokin_uralskaya">{{кніга |аўтар= |частка= ''Плотников И. Ф.'' Голощекин Исай Исаекович (кл. «Филипп»)|спасылка частка= http://www.ural.ru/spec/ency/encyclopaedia-4-509.html|загаловак= Уральская историческая энциклопедия|спасылка= |адказны= Главный редактор В. В. Алексеев|выданне= |месца= Екатеринбург|выдавецтва= Академкнига|год= 2000|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. 15 кастрычніка 1939 года арыштаваны, 28 кастрычніка 1941 года расстраляны<ref name="goloshchokin_deyateli">{{кніга |аўтар= |частка= Голощёкин Филипп Исаевич|спасылка частка=http://www.politike.ru/dictionary/477/word/golosch-kin-filip-isaevich|загаловак=Словарь: политические деятели России, 1917 г.|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. * [[Барыс Уладзіміравіч Дзідкоўскі|Барыс Дзідкоўскі]] — працаваў ва Уральскам дзяржуніверсітэце, Уральскам геалагічным трэсце. 3 жніўня 1937 года прысуджаны Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР да расстрэлу як актыўны ўдзельнік антысавецкай тэрарыстычнай арганізацыі правых на Урале. Расстраляны. У 1956 рэабілітаваны. У гонар Дзідкоўскага названа горная вяршыня на Урале<ref name="didkovskii">{{cite web | url = http://biography.usu.ru/?base=mag&id=a_0509 | title = Дидковский Борис Владимирович (1883–1937) | author = | authorlink = | date = | accessdate = | archiveurl = https://www.webcitation.org/6Fwh3kjPQ?url=http://biography.usu.ru/?base=mag | archivedate = 17 красавіка 2013 | deadurl = no }}</ref>. * [[Георгій Іванавіч Сафараў|Георгій Сафараў]] — у 1927 годзе на ХV з’ездзе УКП(б) выключаны з партыі «як актыўны ўдзельнік трацкісцкай апазіцыі», высланы ў горад Ачынск. Пасля заявы пра разрыў з апазіцыянерамі паводле рашэння ЦК УКП (ы) адноўлены ў партыі. У 30-я гады зноў выключаны з партыі, неаднаразова арыштоўваўся. У 1942 годзе расстраляны. Пасмяротна рэабілітаваны<ref name="chumakov">{{кніга |аўтар= Чумаков А.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Из истории политики Коминтерна на Дальнем Востоке|спасылка= http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/Article/chum_ist.php|адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. * {{нп3|Мікалай Гур’евіч Талмачоў|Мікалай Талмачоў|ru|Толмачёв, Николай Гурьевич}} — у 1919 годзе ў баі з войскамі генерала М. М. Юдзеніча блізу Лугі ваяваў, знаходзячыся ў атачэнні; каб не трапіць у палон, застрэліўся. Пахаваны на Марсавым поле<ref name="tolmachov">{{кніга |аўтар= |частка= Толмачев Николай Гурьевич|спасылка частка= http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_sp/2621/Толмачев|загаловак= Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник|спасылка= |адказны= Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др|выданне= |месца= |выдавецтва= |год= 1992|старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. Непасрэдныя выканаўцы: * [[Якаў Міхайлавіч Юроўскі|Якаў Юроўскі]] — памёр у 1938 годзе ў Крамлёўскай лякарні<ref name="dokumenty">{{кніга |аўтар= Лыкова Л. А.|частка= Введение диссертации|спасылка частка= http://www.dissercat.com/content/sledstvennye-dokumenty-po-delu-ob-ubiistve-rossiiskoi-imperatorskoi-semi-kak-istoricheskii-i#ixzz2QLQVz0m4|загаловак= Следственные документы по делу об убийстве российской императорской семьи как исторический источник. Автореферат диссертации|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= 2007|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. * [[Рыгор Пятровіч Нікулін|Рыгор Нікулін]] (памагаты Юроўскага) — перажыў чыстку, пакінуў успаміны (запіс Радыёкамітэта 12 мая 1964 года). * [[Пётр Захаравіч Ярмакоў|Пётр Ярмакоў]] — у 1934 годзе пайшоў на пенсію, перажыў {{нп3|Вялікі тэрор|чыстку|ru|Большой террор}}<ref name="yermakov">{{кніга |аўтар= |частка= Ермаков Петр Захарович|спасылка частка= http://www.ural.ru/spec/ency/encyclopaedia-6-692.html|загаловак= Уральская Историческая Энциклопедия|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= |год= |том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. * [[Міхаіл Аляксандравіч Мядзведзеў (Кудрын)|Міхаіл Мядзведзеў]] — перажыў чыстку, перад смерцю пакінуў падрабязныя ўспаміны пра падзеі (снежань 1963 года). Памёр 13 студзеня 1964 года, пахаваны на Новадзявочых могілках<ref name="medvedev_kudrin">{{cite web | url = http://novodevichye.narod.ru/medvedev-kudrin.html | title = Медведев (Кудрин) Михаил Александрович (1891-1964) | author = | authorlink = | date = | accessdate = | archiveurl = https://www.webcitation.org/6Fwh4TfhH?url=http://novodevichye.narod.ru/medvedev-kudrin.html | archivedate = 17 красавіка 2013 | deadurl = yes }}</ref>. * [[Павел Спірыдонавіч Мядзведзеў|Павел Мядзведзеў]] — 11 лютага 1919 года быў арыштаваны агентам белагвардзейскага крымінальнага вышуку С. І. Аляксеевым<ref name="analiz">{{cite web |url = http://www.romanovy.narod.ru/sravn.htm |title = Сравнительный анализ документов следствия 1918 — 1924 гг. с данными советских источников и материалами следствия 1991 — 1997 гг. |author = Соловьев В. Н. |authorlink = |date = |accessdate = 2013-05-22 |archiveurl = https://www.webcitation.org/6GqJi3etR?url=http://www.romanovy.narod.ru/sravn.htm |archivedate = 24 мая 2013 |deadurl = no }}</ref>. Памёр у турме 12 сакавіка 1919 года, паводле адных дадзеных, ад сыпнога тыфу<ref name="analiz" />, паводле іншых — ад катаванняў<ref name="sledstviye" />{{rp|183}}. Іншыя: * [[Пётр Лазаравіч Войкаў|Пётр Войкаў]] — забіты 7 чэрвеня 1927 года ў [[Горад Варшава|Варшаве]]<ref name="voykov">{{кніга |аўтар= |частка= Войков, Петр Лазаревич|спасылка частка= http://ural.academic.ru/391/Войков%2C_Петр_Лазаревич|загаловак= Уральская историческая энциклопедия|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Екатеринбург|адказны= Академкнига|год= 2000|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref><ref name="babenko">{{артыкул|аўтар= Бабенко О.|загаловак= Выстрел на главном вокзале|арыгінал= |спасылка= http://www.istrodina.com/rodina_articul.php3?id=2099&n=107|аўтар выдання= |выданне= Родина|тып= журнал|месца= |выдавецтва= |год= 2007|выпуск= |том= |нумар= 1|старонкі= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |мова= |ref= |archiveurl= |archivedate=}}</ref> {{нп3|Белая эміграцыя|белаэмігрантам|ru|Белая эмиграция}} [[Барыс Сафронавіч Каверда|Барысам Кавердай]]. У гонар Войкава названа станцыя метрапалітэна «{{нп3|Войкаўская, станцыя метро|Войкаўская|ru|Войковская (станция метро)}}» ў Маскве і шэраг вуліц у гарадах СССР. Пермскае забойства: * {{нп3|Гаўрыіл Ільіч Мяснікоў|Гаўрыіл Мяснікоў|ru|Мясников, Гавриил Ильич}} — у 1920-я гады далучыўся да «працоўнай апазіцыі», у 1923 годзе рэпрэсаваны<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|258—262}}, у 1928 бег з СССР<ref name="romanovy" />{{rp|310}}. Расстраляны ў 1945; паводле іншых дадзеных, памёр у зняволенні ў 1946 годзе<ref name="romanovy" />{{rp|310}}. == Кананізацыя і царкоўнае шанаванне царскай сям’і == {{main|Кананізацыя царскай сям’і}} У [[1981]] годзе царская сям’я была ўслаўлена ([[Кананізацыя|кананізавана]]) [[Руская праваслаўная царква за мяжой|Рускай праваслаўнай царквой за мяжой]], a у [[2000]] — [[Руская праваслаўная царква|Рускай праваслаўнай царквой]]. == Альтэрнатыўныя тэорыі == {{also|Раманавы, «якія выратаваліся ад расстрэлу», і іх нашчадкі}} Існуюць і альтэрнатыўныя версіі адносна гібелі царскай сям’і. Да іх адносяцца версіі пра выратаванне каго-небудзь з царскай сям’і і [[тэорыя змовы|тэорыі змовы]]. Паводле адной з гэтых тэорый, забойства царскай сям’і з’явілася {{нп3|рытуальнае забойства|рытуальным|ru|Ритуальное убийство}}, ажыццёўленым «{{нп3|тэорыя жыдамасонскай змовы|жыдамасонамі|ru|Теория жидомасонского заговора}}»<ref name="revolutsiya_i"/>{{rp|306—307}}, пра што нібы сведчылі «[[кабала|кабалістычныя]] знакі» ў пакоі, дзе праходзіў расстрэл<ref name="Проверка" />. У некаторых варыянтах гэтай тэорыі гаворыцца пра тое, што галава Мікалая II была пасля расстрэлу аддзелена ад цела і заспіртавана<ref name="Проверка" />. Паводле іншай — расстрэл быў ажыццёўлены па ўказанні ўрада Германіі пасля адмовы Мікалая ад стварэння ў Расіі прагерманскай манархіі на чале з Аляксеем (гэта тэорыя прыводзіцца ў кнізе Р. Вільтана<ref name="vilton_predisloviye">{{кніга |аўтар= Вильтон Р.|частка= Предисловие к русскому изданию|спасылка частка= http://rus-sky.com/history/library/wilton/#_Предисловие_к_русскому|загаловак= Последние дни Романовых|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/wilton/|адказны= |выданне= |месца= Берлин|выдавецтва= |год= 1923|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>). Пра тое, што Мікалай II забіты, бальшавікі абвясцілі ўсім адразу пасля расстрэлу, аднак пра тое, што расстраляныя таксама яго жонка і дзеці, савецкая ўлада некаторы час маўчала. Утойлівасць забойства і месцаў пахавання прывяла да таго, што цэлы шэраг асоб заяўлялі пасля пра тое, што яны з’яўляюцца кім-небудзь з членаў сям’і, якія «чудам выратаваліся». Адной з найболей вядомых самазванак была {{нп3|Ганна Андэрсан||ru|Анна Андерсон}}, якая выдавала сябе за дзівам выжылую Анастасію. На падставе гісторыі Ганны Андэрсан было знята некалькі мастацкіх фільмаў. Чуткі пра «цудоўнае выратаванне» ўсёй ці часткі царскай сям’і, а то і самага цара, пачалі шырыцца практычна адразу пасля расстрэлу. Так, авантурыст Б. М. Салаўёў, які быў мужам дачкі [[Рыгор Яфімавіч Распуцін|Распуціна]] Матроны, сцвярджаў, што нібы «Гасудар выратаваўся, пераляцеўшы на самалёце ў [[Тыбет]] да {{нп3|Далай-лама|Далай-ламы|ru|Далай-лама}}»<ref name="vilton_post_scriptum">{{кніга |аўтар= Вильтон Р.|частка= Post scriptum|спасылка частка=http://rus-sky.com/history/library/wilton/#_Post_scriptum.|загаловак= Последние дни Романовых|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/wilton/|адказны= |выданне= |месца= Берлин|выдавецтва= |год= 1923|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>, а сведка Самойлаў са спасылкай на ахоўніка Дома Іпацьева А. С. Варакушава сцвярджаў, што нібы царскую сям’ю не расстралялі, а «пагрузілі ў вагон»<ref name="SONIN1">{{артыкул|аўтар=Сонин Л.|загаловак=Правда и ложь о тайне века|спасылка=http://magazines.russ.ru/ural/1996/7/sonin.html|мова= |выданне=Урал|тып=журнал|год=1996|том=|нумар=7|старонкі=|doi= |issn=}}</ref>. Амерыканскія журналісты А. Самерс і Т. Мангольд у 1970-х гг. вывучылі не вядомую раней частку архіваў выніку 1918—1919 гг., знойдзеную ў 1930-х гг. у ЗША, і апублікавалі вынікі свайго расследавання ў 1976 годзе<ref>{{кніга |аўтар= Sammers S., Mangold T.|частка= |спасылка частка= |загаловак= The File on the tsar |спасылка= |адказны= |выданне= |месца= London|выдавецтва= |год= 1976|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref><ref>{{кніга |аўтар= Саммерс С., Мангольд Т.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Дело Романовых, или расстрел, которого не было|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= М.|выдавецтва= Алгоритм|год= 2011|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }}</ref>. Паводле іх думкі, высновы М. А. Сакалова пра гібель ўсёй царскай сям’і былі зроблены пад ціскам А. В. Калчака, якому паводле некаторых прычын<ref group="заўв">Паводле думкі А. Самерса і Т. Мангольда з мэтай прапаганды супраць бальшавікоў.</ref> было выгадна абвясціць загінулымі ўсіх членаў сям’і. Больш аб’ектыўнымі яны лічаць расследаванні і высновы іншых следчых Белай арміі (А. П. Намёткіна, І. А. Сяргеева і А. Ф. Кірсты). Паводле іх (Самерса і Мангольда) думкі, найболей імаверна ўсё ж, што ў Екацярынбургу былі расстраляныя толькі Мікалай II са спадчыннікам, а Аляксандра Фёдараўна з дочкамі былі перавезены ў Перм і далейшы іх лёс невядомы. А. Самерс і Т. Мангольд схіляюцца да версіі, што Ганна Андэрсан усё ж сапраўды была вялікай княжной Анастасіяй. == Выстаўкі == * Выстаўка «Гібель сям’і імператара Мікалая II. Следства даўжынёю ў стагоддзе». (25 мая — 29 ліпеня 2012, Выстаўная зала федэральных архіваў (Масква)<ref>{{cite web|url=http://archives.ru/exhibitions/gibel-nikolay-ii.shtml|title=Состоялось торжественное открытие историко-документальной выставки «Гибель семьи императора Николая II. Следствие длиною в век»|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2013-07-09|lang=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6I5JrstDm?url=http://archives.ru/exhibitions/gibel-nikolay-ii.shtml|archivedate=13 ліпеня 2013|deadurl=no}}</ref>; з 10 ліпеня 2013, Цэнтр традыцыйнай народнай культуры Сярэдняга Урала (Екацярынбург)<ref>{{cite web|url=http://ria.ru/culture/20130710/948678589.html|title=Выставка о последних днях императорской семьи откроется на Урале|author=РИА Новости|date=|work=|publisher=|accessdate=2013-07-10|lang=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IE8YVQSK?url=http://ria.ru/culture/20130710/948678589.html|archivedate=19 ліпеня 2013|deadurl=no}}</ref>). == У мастацтве == Тэма, у адрозненне ад іншых рэвалюцыйных сюжэтаў (прыкладам, «Узяцця Зімовага» ці «Прыезду Леніна ў Петраград») была мала запатрабавана ў савецкім выяўленчым мастацтве ХХ стагоддзя. Аднак існуе ранняя савецкая карціна У. М. Пчоліна «Перадача сям’і Раманавых Уралсавету», напісаная ў 1927 годзе. Нашмат часцей яна сустракаецца ў кінематографе, у тым ліку ў фільмах: {{нп3|Мікалай і Аляксандра|«Мікалай і Аляксандра» (1971)|ru|Николай и Александра}}, {{нп3|Царазабойца, фільм|«Царазабойца» (1991)|ru|Цареубийца (фильм)}}, {{нп3|Распуцін, фільм, 1996|«Распуцін» (1996)|ru|Распутин (фильм, 1996)}}, {{нп3|Раманавы. Венцаносная сям’я|«Раманавы. Венцаносная сям’я» (2000)|ru|Романовы. Венценосная семья}}, тэлесерыяле {{нп3|Конь белы, тэлесерыял|«Конь белы» (1993)|ru|Конь белый (телесериал)}}. Фільм «{{нп3|Распуцін, фільм, 2011|Распуцін|ru|Распутин (фильм, 2011)}}» пачынаецца са сцэны расстрэлу царскай сям’і. Гэтай жа тэме прысвечана п’еса «Дом асаблівага прызначэння» Эдварда Радзінскага<ref>[http://ria.ru/spb/20130720/950969910.html Петербургский театр покажет спектакль о расстреле царской семьи // РИА Новости]</ref>. == Заўвагі == {{заўвагі|2|group=заўв}} == Зноскі == {{заўвагі|2|height=200}} == Літаратура == === Публікацыі дакументаў === * {{кніга |аўтар= Алексеев В. В.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Гибель царской семьи: мифы и реальность: (Новые документы о трагедии на Урале)|спасылка= http://www.docme.ru/doc/98122/alekseev-b.b.-gibel._-carskoj-sem._i,-mify-i-real._nost._.-no...|адказны= |выданне= |месца= Екатеринбург|выдавецтва= Банк культур. информации|год= 1993|том= |старонкі= |старонак= 282|серыя= |isbn=5-7691-0394-9; ISBN 5-85865-011-2|тыраж= |ref= }} * {{артыкул |аўтар= |загаловак= Дневник Николая Романова |арыгінал= |спасылка= http://rudocs.exdat.com/docs/index-359475.html|аўтар издания= |выданне= Красный архив|тып= |месца= |выдавецтва= |год= 1927 — № 1—3; 1928 — № 2|выпуск= |том= |тып= |старонкі= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |мова= |ref= |archiveurl= |archivedate=}} * {{кніга |аўтар= |частка= |спасылка частка= |загаловак= Письма Царской Семьи из заточения |спасылка= |адказны= Под ред. Е. Е. Алферьева|выданне= |месца= Джорданвилль: Свято-Троиц. монастырь|выдавецтва= |год= 1974|том= |старонкі= |старонак= 543|серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }} * {{кніга |аўтар= Лыкова Л. А.|частка= Приложение 3. Переписка Романовых с «офицером русской армии». Екатеринбург, июнь — июль 1918 года. Дом Ипатьева|спасылка частка= |загаловак= Следствие по делу об убийстве российской императорской семьи. Историографический и археографический очерк|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Москва|выдавецтва= Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН)|год= 2007|том= |старонкі= 271—275|старонак= 320|серыя= |isbn= 978-5-8243-0826-6|тыраж= |ref= }} * {{кніга |аўтар= |частка= |спасылка частка= |загаловак= Последние дневники императрицы Александры Фёдоровны Романовой: Февр. 1917 г. — 16 июля 1918 г.|спасылка= http://www.sakharov-center.ru/asfcd/auth/?t=book&num=484|адказны= Сост., ред., предисл., введ. и коммент. В. А. Козлова и В. М. Хрусталева; пер. с англ. Л. Н. Пищик при участии О. В. Лавинской и В. М. Хрусталёва|выданне= |месца= Новосибирск|выдавецтва= Сиб. хронограф|год= 1999|том= |старонкі= |старонак= 341|серыя= Архив новейшей истории России|isbn= 5-87550-082-4|тыраж= |ref= }} * {{кніга |аўтар= |частка= |спасылка частка= |загаловак= Последние дни Романовых: Документы, материалы следствия, дневники, версии|спасылка= |адказны= Сост.: М. П. Никулина, К. К. Белокуров|выданне= |месца= Свердловск|выдавецтва= Средне-Уральское книжное выдавецтва: Ассоциация уральских издателей|год= 1991|том= |старонкі= |старонак= 298, [1]|серыя= |isbn= 5-7529-0505-2|тыраж= |ref= }} * {{кніга |аўтар= Соколов Н. А.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Предварительное следствие 1919—1922 гг.: <nowiki>[Сб. материалов]</nowiki>|спасылка= http://next.feb-web.ru/feb/rosarc/index.htm?/feb/rosarc/ra8/ra8.html|адказны= Сост. Л. А. Лыкова|выданне= |месца= М.|выдавецтва= Студия ТРИТЭ; Рос. Архив|год= 1998|том= |старонкі= |старонак= 463|серыя= Российский Архив: История Отечества в свидетельствах и документах XVIII—XX вв. Вып. 8|isbn= 978-5-8243-0826-6|тыраж= |ref= }} * {{cite web |url = http://elan-kazak.ru/arhiv/stenogrammy-doprosov-sledovatelem-eskobylins |title = Стенограммы допросов следователем Е. С. Кобылинского в качестве свидетеля, а П. Медведева, Ф. Проскурякова и А. Акимова в качестве обвиняемых по делу об убийстве Императора Николая II. |author = |authorlink = |coauthors = |date = |format = PDF |work = |publisher = Публикация проф. Г. Тельберга в журнале «Историк и Современник» |accessdate = 2011-07-21 |lang = ru |description = |deadlink = |archiveurl = https://www.webcitation.org/65Ww3LzZc?url=http://elan-kazak.ru/arhiv/stenogrammy-doprosov-sledovatelem-eskobylins |archivedate = 17 лютага 2012 |deadurl = no }} === Успаміны === * {{кніга |аўтар= Беседовский Г. З.|частка= |спасылка частка= |загаловак= На путях к Термидору|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Париж|выдавецтва= |год= 1930—1931|том= 1, 2|старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }} * {{артыкул |аўтар= Булыгин П. П.|загаловак= Роль Ленина в Екатеринбургской трагедии (По личным воспоминаниям участника расследования Н. А. Соколова)|спасылка= |выданне= Сегодня|тып= газета|год= 1928-08-07|том= |тып= 211|старонкі= |doi= |issn=}} * {{кніга |аўтар= Жильяр П.|частка=|спасылка частка= |загаловак= Император Николай II и его семья. Петергоф, сентябрь 1915 — Екатеринбург, май 1918 г|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Вена|выдавецтва= |год= 1921|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }} * {{кніга |аўтар= |частка=|спасылка частка= |загаловак= Исповедь цареубийц. Убийство Царской Семьи в материалах предварительного следствия и в воспоминаниях лиц, причастных к совершению этого преступления|спасылка= |адказны= аўтар-составитель Ю. А. Жук|выданне= |месца= Москва|выдавецтва= Вече|год= 2008|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= 978-5-9533-2965-1|тыраж= |ref= }} === Манаграфіі, артыкулы, даследаванні === * {{кніга|аўтар=Боханов А. Н.|частка=|спасылка частка=|загаловак=Николай II|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Москва|выдавецтва=Вече|год=2008|том=|старонкі=|старонак=|серыя=|isbn=978-5-9533-2541-7|тыраж= |ref=}} * {{кніга |аўтар= Буранов Ю. А., Хрусталёв В. М.|загаловак= Гибель императорского дома|спасылка= |викитека= |выданне= |месца= Москва|выдавецтва= Прогресс|год= 1992|том= |старонкі= |старонак= 348|серыя= |isbn= 5-01-003661-4|тыраж=}} * {{артыкул |аўтар= Быков П. М.|загаловак= Последние дни последнего царя|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/docs.htm#16|мова= |аўтар издания= |выданне= Рабочая революция на Урале. Эпизоды и факты|тып= сборник|месца= Екатеринбург|выдавецтва= |год= 1921|том= |старонкі= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid=}} * {{кніга |аўтар= Быков П. М.|загаловак= Последние дни Романовых|спасылка= |викитека= |выданне= |месца= Свердловск|выдавецтва= |год= 1926|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж=}} * {{кніга |аўтар= Вильтон Р.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Последние дни Романовых|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/wilton/|адказны= |выданне= |месца= Берлин|выдавецтва= |год= 1923|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }} * {{кніга |аўтар= [[Міхаіл Канстанцінавіч Дзітэрыхс|Дитерихс М. К.]]|загаловак= Убийство царской семьи и членов дома Романовых на Урале|спасылка= http://lell33.ucoz.ru/El_Books/Diterihs.Ubiystvo_tsarskoy_semyi.pdf|викитека= |выданне= |месца= Москва|выдавецтва= Вече|год= 2007|том= |старонкі= |старонак= 512|серыя= |isbn= 978-5-9533-1922-5|тыраж=}} * {{кніга |аўтар= Иоффе Г. З.|частка=|спасылка частка= |загаловак= Революция и судьба Романовых|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= Москва|выдавецтва= Республика|год= 1992|том= |старонкі= |старонак= 351|серыя= |isbn= 5-250-01558-1|тыраж=55 000|ref= }} * {{кніга |аўтар= Козлов В. П.|частка= Глава 9. Миф против мифа, или «Свидетельства очевидца» об убийстве царской семьи|спасылка частка= http://lib.ru/POLITOLOG/KOZLOW/klio.txt_with-big-pictures.html#11|загаловак= Обманутая, но торжествующая Клио. Подлоги письменных источников по российской истории в XX веке|спасылка= http://lib.ru/POLITOLOG/KOZLOW/klio.txt_with-big-pictures.html|адказны= |выданне= |месца= М.|выдавецтва= «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН)|год= 2001|том= |старонкі= |старонак= 224|серыя= |isbn= 5-8243-0108-5|тыраж= |ref= }} * {{кніга |аўтар = Латышев А. Г. |частка = |загаловак = Рассекреченный Ленин |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = 1-е |месца = Москва |выдавецтва = Март |год = 1996 |том = |старонкі = |старонак = 336 |серыя = |isbn = 5-88505-011-2 |тыраж = 15 000 }} * {{кніга |аўтар= Мельгунов С. П.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Судьба императора Николая II после отречения. Историко-критические очерки|спасылка= http://www.e-reading-lib.org/book.php?book=38442|викитека= |адказны= |выданне= |месца= М.|выдавецтва= Вече|год= 2005|том= |старонкі= |старонак= 544|серыя= |isbn= 5-9533-0808-6|тыраж=}} * {{кніга |аўтар= Пагануцци П.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Правда об убийстве царской семьи|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= М.|выдавецтва= Товарищество русских художников|год= 1992|том= |старонкі= |старонак= 222|серыя= Белая кніга России|isbn= 5-8402-0024-7|тыраж= |ref= }} * {{артыкул|аўтар= Плотников И.|загаловак= О команде убийц царской семьи и её национальном составе|спасылка= http://magazines.russ.ru/ural/2003/9/plotnik-pr.html|выданне= Урал|тып= журнал|год= 2003|тып= 9}} * {{кніга |аўтар= Плотников И. Ф.|частка= |спасылка частка= |загаловак=Правда истории. Гибель царской семьи|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= М.; Екатеринбург|выдавецтва= Свердл. регион. обществ. орг. «За духовность и нравственность»|год= 2003|том= |старонкі= |старонак= 527|серыя= |isbn= 5-9900008-1-2|тыраж= 5000|ref= }} * {{кніга |аўтар= Радзинский Э.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Николай II: жизнь и смерть|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= М.|выдавецтва= АСТ|год= 2007|том= |старонкі= |старонак= 510|серыя= |isbn= 978-5-17-043315-2|тыраж= |ref= }} * {{кніга |аўтар= Соколов Н. А.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Убийство Царской Семьи|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/sokolov.htm|адказны= |выданне= |месца= Берлин|выдавецтва= |год= 1925|старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= |тыраж= |ref= }} * {{кніга |аўтар= Хейфец М.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Цареубийство в 1918 году (версия преступления и фальсифицированного следствия)|спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= Фестиваль|год= 1992|том= |старонкі= |старонак= 336|серыя= |isbn= 5-05-0026-15-6|тыраж= |ref= }}; [http://lib.ru/NEWPROZA/HEJFEC_M/1918.txt выданне 1991 года] * {{кніга |аўтар= Хрусталёв В. М.|загаловак= Романовы. Последние дни великой династии|спасылка= |адказны= |выданне= 1-е|месца= М.|выдавецтва= АСТ|год= 2013|старонкі= 454—514|старонак= 861|серыя= Романовы. Падение династии|isbn= 978-5-17-079109-5|тыраж=2500|ref= Хрусталёв В. М.}} == Спасылкі == {{Commonscat|Shooting of the Nicholas II with family}} * {{cite web | url = http://www.bbc.co.uk/russian/russia/2011/01/110118_romanov_disco.shtml | title = Аудиозапись программы посвящённой «Решению СК России о прекращении расследования убийства Царской Семьи и уголовного дела за истечением срока давности» на сайте Русской Службы БиБиСи | author = | authorlink = | date = | accessdate = | archiveurl = https://www.webcitation.org/6GvjZTeaE?url=http://www.bbc.co.uk/russian/russia/2011/01/110118_romanov_disco.shtml | archivedate = 27 мая 2013 | deadurl = no }} * {{артыкул|аўтар= Бурков Г.|загаловак= Ипатьевская трагедия|спасылка= http://www.litrossia.ru/2007/42/01936.html|выданне= Литературная Россия|тып= газета|год= <!--19.10.-->2007|тып= 42}} * {{кніга |аўтар= Григорьев Ю.|частка= |спасылка частка= |загаловак= Последний император России. Тайна гибели|спасылка= http://fictionbook.ru/author/yuriyi_grigorev/posledniyi_imperator_rossii_tayina_gibeli/read_online.html?page=1&sid=0729d3caa067ba7c9c8c60dacff7e501|адказны= |выданне= |месца= М.|выдавецтва= АСТ|год= 2009|том= |старонкі= |старонак= |серыя= |isbn= 978-5-9725-1422-9|тыраж= |ref= }} * {{артыкул |аўтар= Давидов М. И.|загаловак= Сокрытие тел царской семьи и его уроки для поиска останков Михаила Романова|спасылка= http://www.russkymir.org/wp/wp-content/uploads/2011/10/e628ea8df06e.pdf|мова= ru|аўтар издания= Пермское краевое отделение ВООПИиК|выданне= Уральская Голгофа|тып= Сборник|месца= Пермь|выдавецтва= Издательский дом «Ника»|год= 2010|том= 5|старонкі= 82—92|isbn= 978-5-85881-064-3|issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid=}} * {{cite web | url = http://www.romanov-center.ural.org/Documents/voikov.htm | title = Из книги Г. З. Беседовского «На путях к термидору»: воспоминания участника расстрела царской семьи П. Л. Войкова | author = | authorlink = | date = | accessdate = | archiveurl = https://www.webcitation.org/6GvjUSKHu?url=http://just-life.su/catalog/1359988898_55/ | archivedate = 27 мая 2013 | deadurl = yes }} * {{cite web | url = http://rus-sky.com/history/library/zhilyar.htm | title = Избранные главы из книги Пьера Жильяра «Император Николай II и его семья» | author = | authorlink = | date = | accessdate = | archiveurl = https://www.webcitation.org/6Gvjasoxn?url=http://rus-sky.com/history/library/zhilyar.htm | archivedate = 27 мая 2013 | deadurl = no }} * {{артыкул|аўтар= Комлев В.|загаловак= Последние дни семьи императора Николая II|спасылка= http://rus-sky.com/history/library/komlev1.htm|выданне= |тып= |год= 2001|тып= }} * {{артыкул|аўтар= |загаловак= Кочедаев Андрей: «Всё могло быть иначе…» (Повесть-хроника Андрея Кочедаева «Екатеринбургская трагедия» с комментарием Всеволода Сахарова и Владимира Хрусталёва)|спасылка= http://www.ogoniok.com/|выданне= Огонёк|тып= журнал|год= <!--28 апреля -->1997|тып= 17 (4500)}} * {{cite web|url=http://www.raga.org/czar_mikhail_romanov/doc/2007/07082007.html|title=Как это было? Убийство царской семьи|author=Лыкова Л. А.|date=07-08-2007|work=Специально для сайта «Перспективы»|publisher=Сайт «Царь Михаил Романов»|accessdate=2012-12-07|lang=ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CjOa0Hi0?url=http://www.raga.org/czar_mikhail_romanov/doc/2007/07082007.html|archivedate=7 снежня 2012|deadurl=yes}} * {{cite web|url=http://guardcrew.com/?q=node/253|title=Крест последней княжны. В обычной деревне под Угличем 90 лет хранится реликвия царской семьи Романовых|author=Михайлина Е.|date=2006-05-17|work=|publisher=Международный ВИК «Морской гвардейский экипаж»|accessdate=2013-05-08|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GdctJ8G5?url=http://guardcrew.com/?q=node%2F253|archivedate=15 мая 2013|deadurl=no}} * {{артыкул|аўтар= |загаловак= Александр Мурзин. «Подлинная история цареубийства остаётся нетронутой». В Санкт-Петербурге похоронены не останки Царской Семьи?|спасылка= http://www.rusk.ru/st.php?idar=315984|выданне= Крестьянские ведомости|тып= |год= <!--2 апреля -->2004|тып= }} * {{cite web |url = http://www.genproc.gov.ru/smi/news/archive/news-63988/ |title = Об обнаружении фрагментов костей двух человек со следами насильственной смерти в окрестностях Екатеринбурга |author = |authorlink = |date = 2007-08-24 |accessdate = 2013-04-18 |archiveurl = https://www.webcitation.org/6G0QmIIMq?url=http://www.genproc.gov.ru/smi/news/archive/news-63988/ |archivedate = 19 красавіка 2013 |deadurl = no }} * {{артыкул|аўтар= |загаловак= «Правда»: Ленин в расстреле царской семьи не виновен! Сенсационное интервью старшего следователя по особо важным делам ГСУ СК при Прокуратуре Российской Федерации В. Н. Соловьёва|спасылка= http://kprf.ru/rus_soc/67453.html|выданне= |тып= |год= }} * {{cite web |url = http://www.imperialhouse.ru/rus/extra/vin1.html |title = Реабилитация Членов Дома Романовых |author = |authorlink = |coauthors = |date = |format = |work = |publisher = Российский Императорский Дом. Официальный сайт |accessdate = 2011-03-10 |lang = ru |description = Подборка некоторых официальных документов, посвящённых процессу реабилитации Романовых и их приближённых в современной России |deadlink = |archiveurl = https://www.webcitation.org/65Ww4b2RX?url=http://www.imperialhouse.ru/rus/extra/vin1.html |archivedate = 17 лютага 2012 |deadurl = no }} * [http://romanovy-ekaterinburg.ru Сайт, посвящённый выставке «Екатеринбург-Романовы.ру» в музее истории Екатеринбурга] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110429203005/http://romanovy-ekaterinburg.ru/ |date=29 красавіка 2011 }} * {{cite web | url = http://rus-sky.com/history/library/docs.htm | title = Сборник документов, относящихся к убийству Императора Николая II и его семьи | author = | authorlink = | date = | accessdate = 2013-05-22 | archiveurl = https://www.webcitation.org/6GqJlCf7M?url=http://rus-sky.com/history/library/docs.htm | archivedate = 24 мая 2013 | deadurl = no }} * {{cite web | url = http://www.vbibl.ru/pravo/53864/index.html | title = Крестный путь Царской Семьи. Полный текст доклада судебного следователя Н. А. Соколова вдовствующей Императрице Марии Феодоровне | author = | authorlink = | date = | accessdate = 2013-05-22 | archiveurl = https://www.webcitation.org/6GqJlswa2?url=http://www.vbibl.ru/pravo/53864/index.html | archivedate = 24 мая 2013 | deadurl = no }} * {{cite web|url=http://next.feb-web.ru/feb/rosarc/ra8/ra8-spis.htm|title=Список иллюстраций Н. А. Соколова // ''Н. А. Соколов''. Предварительное следствие 1919—1922 гг.: <nowiki>[Сб. материалов]</nowiki> / Сост. Л. А. Лыкова. — М.: Студия ТРИТЭ; Рос. Архив, 1998. — С. 5—8. — (Российский Архив; <nowiki>[Т.]</nowiki> VIII)|author=|authorlink=|date=|accessdate=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GqJmcBKj?url=http://feb-web.ru/feb/rosarc/ra8/ra8-spis.htm|archivedate=24 мая 2013|deadurl=no}} * {{cite web |url = http://www.romanovy.narod.ru/sravn.htm |title = Сравнительный анализ документов следствия 1918—1924 гг. с данными советских источников и материалами следствия 1991 — 1997 гг. |author = Соловьев В. Н. |authorlink = |date = |accessdate = 2013-05-22 |archiveurl = https://www.webcitation.org/6GqJi3etR?url=http://www.romanovy.narod.ru/sravn.htm |archivedate = 24 мая 2013 |deadurl = no }} * {{артыкул |аўтар= Авдонин А. Н.|загаловак= Тайна Старой Коптяковской дороги|спасылка= http://rovs.atropos.spb.ru/index.php?view=publication&mode=text&id=236|мова= ru|выданне= Источник|тып= журнал|год= 1994|том= |тып= 5|старонкі= 60—76|doi= |issn=}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Апошнія Раманавы}} {{рэцэнзія}} [[Катэгорыя:Канфлікты 1918 года]] [[Катэгорыя:Ліпень 1918 года]] [[Катэгорыя:Масавыя забойствы ў Расіі]] 96ed9uj12jxyyf6czie5z7jwvsoh2gj 0 333199 4164624 3802594 2022-07-25T12:58:32Z Ellis Novak 30436 /* Біяграфія */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Іерарх | беларускае імя = Лявон Крэўза - Ржавускі | арыгінальнае імя = | беларускае імя пры нараджэнні = | арыгінальнае імя пры нараджэнні = Лаўрэнцій | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | шырыня герба =200px | тытул = [[Смаленскія ўніяцкія архіепіскапы|Архіепіскап Смаленскі і Чарнігаўскі]] | парадак = | сцяг = | царква = [[уніяцкая царква на Беларусі|Грэка-Каталіцкая Царква]] | абшчына = [[Кіеўская мітраполія, 1458—1688|Кіеўская уніяцкая мітраполія]], | абранне = | інтранізацыя = | каранацыя = | перыядпачатак = [[1625]] | перыядканец = [[1639]] | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Сергій]] | пераемнік = [[Андрэй Квасінскі - Злоты]] | адрачэнне = | дзейнасць = | тытул_2 = [[Архімандрыт]] [[Царква Святой Тройцы і базыльянскі манастыр, Вільнюс|Віленскі]] | перыядпачатак_2 = [[1617]] | перыядканец_2 = [[1624]] | папярэднік_2 = [[Іасафат Кунцэвіч]] | пераемнік_2 = [[Рафаіл Корсак]] | абранне_2 = | адукацыя = | дата нараджэння = ІІ пал. [[XVI]] ст. | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | прыняцце манаства = | сан = | хіратанія = | кардынал = | жонка = | дзеці = | аўтограф = | манаграма = | узнагароды = | Commons = }} '''Лявон Крэўза-Ржавускі''', свецкае імя '''Лаўрэнцій''' ({{{Дата нараджэння|ІІ пал. [[XVI]] ст}}} [[Падляшша]]<ref>Ozorowski Edward. Eklezjologia unicka w Polsce w latach 1597—1720 // Wiadomości Kościelne Archidiecezji Białostockiej. — 1978 — № 4 — S. 73,</ref> — {{{Дата смерці|}}}[[1639]], [[Смаленск]] <ref>Stebelski I.Ostatnie prace // Archiwum Komissyi Historycznej. — Tom 1. — Kraków, 1878. — S.304</ref>) — [[Смаленскія ўніяцкія архіепіскапы|уніяцкі архіепіскап смаленскі]] і чарнігаўскі, [[Базыльяне|базыльянін]], рэлігійны [[пісьменнік]]-палеміст, доктар [[Тэалогія|тэалогіі]]. == Біяграфія == Паходзіў са [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Герб «Крыўда»|герба «Крыўда»]].<ref>Stebelski I. Ostatnie prace // Archiwum Komissyi Historycznej. — Tom 1. — Kraków, 1878. — S.304</ref> З [[1611]] па [[1613]] г. вучыўся ў Грэчаскі [[Калегіум Св. Афанасія|Грэчаскім Калегіуме Св. Афанасія]] ў [[Рым]]е, па заканчэнні атрымаў ступень доктара [[Тэалогія|тэалогіі]].<ref>Blazejovskyj Dmytro. Byzantine Kyivan rite students in Pontificial colleges, and in seminaries, universities and institutes of central and western Europe, 1576—1983. — Romae, 1984.— Page 82.</ref>. Пасля вяртання ў [[Рэч Паспалітая|Рэч Паспалітую]] прыняў манаства. Адзін з найбліжэйшых паплечнікаў [[Мітрапаліт Кіеўскі, Галіцкі і ўсяе Русі (уніяцкі)|уняцкага мітрапаліта]] [[Іосіф Руцкі|Іосіфа Руцкага]] ў рэформе манаства і стварэнні ордэна [[Базыльяне|базыльян]]. З [[1617]] па [[1624]] гг. займаў пасаду [[архімандрыт]]а [[Царква Святой Тройцы і базыльянскі манастыр, Вільнюс|Віленскага манастыра Св. Тройцы]] — галоўнага асяродка [[Базыльяне|базыльянскай]] рэформы.<ref>Stebelski I. Ostatnie prace // Archiwum Komissyi Historycznej. — Tom 1. — Kraków, 1878. — S.366</ref><ref>Акты издаваемые Виленской археографической комиссией . — Том IX.- № 161 — С. 443.</ref> У [[1625]] г. пасвечаны [[Мітрапаліт Кіеўскі, Галіцкі і ўсяе Русі (уніяцкі)|мітрапалітам]] [[Іосіф Вельямін Руцкі|Іосіфам Вельямінам Руцкім]] на пасаду [[Смаленскія ўніяцкія архіепіскапы|архіепіскапа Смаленскага]] і Чарнігаўскага.<ref>Blazejovskyj Dmytro. Hierarchy of the Kyivan Church (861—1990). — Rome, 1990 — S. 288</ref> Энергічна распаўсюджваў царкоўную [[Уніяцкая царква на Беларусі|унію]] на тэрыторыі [[Епархія|епархіі]], у тым ліку і адміністрацыйнымі сродкамі. Падпарадкаваў сваёй уладзе значную частку [[прыход]]аў і [[манастыр]]оў.<ref>Куракин Ю. Н. Распространение католичества и униатства на землях Черниговского воеводства Речи Посполитой в первой половине XVII в. // Славяне и их соседи. — Вып. 3. — М., 1991. — С. 96 — 109</ref><ref>Флоря Б. Н. Положение православного населения Смоленщины в составе Речи Посполитой (20-40-е годы XVII в.) // Revue des études slaves, Paris, 1998. — Volume 70. — Numéro 70-2 — P. 333—345.</ref> .<ref>С. Г. Козлов-Струтинский. Греко-католическая церковь в регионе русско-белорусского пограничья (современные Псковская и Смоленская области) в конце XVII — первой трети XIX в. Попытка обобщения данных. // Белорусский сборник. Статьи и материалы по истории и культуре Белоруссии. — СПб, 2012. — № 5. — С. 40 — 100.</ref> Дамагаўся вяртання царкоўнай маёмасці, якая была канфіскавана на карысць [[Каталіцкі Касцёл|каталіцкага]] [[духавенства]] [[Абрад|лацінскага абраду]], клапаціўся аб [[Адукацыя|адукацыі]] кліру. Склаў план заснавання [[Уніяцкая царква ў Рэчы Паспалітай|уніяцкай]] [[семінарыі]] і школ для свецкай моладзі на тэрыторыі [[Севершчына|Северскай зямлі]].<ref>Andreas Septyckyj. Monumenta Ucrainae Historica. — Vol. 2 (1624—1648) — Rome, 1965. — S. 68 — 73.</ref> На [[Кобрынскі сабор, 1626|Кобрынскім саборы 1626 г.]] ахвяраваў [[500]] [[Флорын|фларынаў]] на адкрыццё [[Уніяцкая царква ў Рэчы Паспалітай|уніяцкай]] [[семінарыі]].<ref>Kulczynski I. Specimen Ecclesiae Ruthenicae ab origine susceptae fidei ad nostra usquè tempora in suis capitibus seu primatibus Russiae cum S. Sede Apostolica Romana semper unitae…— Parisiis, 1859 — P. 216</ref> Памёр у [[1639]] г. у [[Смаленск]]у. == Творчасць == Актыўна удзельнічаў у багаслоўскай палеміцы з [[Праваслаўныя|праваслаўнымі]]. Пісаў на [[Польская мова|польскай мове]]. Галоўны твор — «Абарона царкоўнага адзінства» — выдадзены ў [[Вільня|Вільні]] ў друкарні [[Лявон Мамоніч|Лявона Мамоніча]] ў [[1617]] г. Нагодай для з’яўлення кнігі стаў неадбыўшыйся дыспут паміж [[Уніяцкая царква на Беларусі|уніятамі]] і [[Праваслаўныя|праваслаўнымі]] ў [[Вільня|Вільні]]. Па просьбе шматлікіх «знакамітых асоб» аўтар вырашыў надрукаваць падрыхтаваныя для дыспуту матэрыялы для «ўсеагульнага ведама». Твор складаецца з чатырох частак. У першых двух частках даводзіцца вяршэнства ў [[Хрысціянства|Хрысціянскай]] [[Царква|Царкве]] [[Апостал Пётр|Святога Апостала Пятра]] і [[Рымскі Папа|рымскага папы]], як яго наступніка; разглядаецца гісторыя ўзаемаадносінаў паміж рымскім [[пантыфік]]ам і [[Канстанцінопальскі Патрыярхат|канстанцінопальскім патрыярхам]]. Трэцяя частка прысвечана гісторыі [[Хрысціянства|Хрысціянскай]] [[Царква|Царквы]] на ўсходнеславянскіх землях. На думку аўтара, [[Русь]] прыняла [[хрысціянства]] ад [[Візантыя|Візантыі]], калі тая знаходзілася ў кананічным адзінстве з [[Рымска-Каталіцкая Царква|Рымам]] і вызнавала [[каталіцтва]]. З-за збегу абставінаў і пад уплывам грэчаскіх іерархаў Руская [[Царква]] далучылася да [[Раскол хрысціянскай царквы 1054 года|царкоўнага расколу]]. У кнізе дадзены кароткія біяграфічныя звесткі аб [[45]] [[Кіеўская мітраполія, 1458—1688|кіеўскіх мітрапалітах]] з канца Х да пачатаку ХVII ст. [[Берасцейская унія, 1596|Берасцейская царкоўная унія (1596)]], якой прысвечана апошняя, чацвёртая частка працы, разглядаецца як вяртанне страчанага адзінства са [[Святы Прастол|Святым Прастолам]]. [[Багаслоў]] адзначае пазітыўныя наступствы [[Берасцейская унія|уніі]] для [[Руская Уніяцкая Царква|Рускай Царквы]]: 1) захаванне ў недатыкальнасці [[візантыйскі абрад|візантыйскага абраду]], 2) мажлівасць атрымання [[Уніяцтва|уніятамі]] [[Багаслоўе|багаслоўскай]] [[Адукацыя|адукацыі]] ў замежных папскіх [[калегіум]]ах, 3) рэформа манастырскага жыцця, 4) дапамога каралеўскай улады, [[магнат]]аў і [[Шляхта|шляхты]]. Пад канец аўтар заклікае сваіх [[Праваслаўныя|праваслаўных]] апанентаў не спадзявацца на дапамогу залежнага ад [[султан]]а [[Канстанцінопальскі Патрыярхат|канстанцінопальскага патрыярха]], і далучыцца да [[Царкоўная унія|царкоўнай уніі]]. Адметнымі асаблівасцямі працы з’яўляюцца зладжаная, лагічная структура і доказнасць асноўных палажэнняў. Тэзісы падмацоўваюцца цытатамі з [[Біблія|Бібліі]], твораў [[Айцы Царквы|Айцоў Царквы]], з пастановаў [[Сусветныя саборы|Сусветных сабораў]], [[Літургічныя кнігі|богаслужэбных кніг]], [[летапіс]]аў і гістарычных [[дакумент]]аў. У адрозненні ад [[Каталіцкі Касцёл|каталіцкіх]] апалагетаў [[Царкоўная унія|уніі]] ([[Пётр Скарга]]), Лявон Крэўза — Ржавускі чэрпае свае аргументы з візантыйска-рускай царкоўнай [[Традыцыя|традыцыі]], якая была блізкай як яму, так і яго апанентам<ref name=":2">{{Cite web|url=http://www.bishop.kharkov.ua/kursi-lekcij/istoria-ukraienskoie-literaturi-h--xviii-st/lekcia-09-polemicna-ta-oratorska-proza#_Toc142466307|title=Архиєпископ Ігор (Ісіченко) Полемічна та ораторська проза| - website=www.bishop.kharkov.ua}}</ref>. Шэраг гісторыкаў [[XVII]]—[[XIX]] стст. прыпісвалі аўтарства твора [[Іасафат Кунцэвіч|Іасафату Кунцэвічу]] ([[Якуб Суша]], [[Ігнацій Кульчынскі]], [[Альфонс Гепэн]]). У [[1910]] г. даследчык царкоўнай гісторыі [[Платон Жуковіч]] канстатаваў наяўнасць пэўных тэкстуальных супадзенняў паміж «Абаронай» і двума рукапіснымі творамі [[Іасафат Кунцэвіч|Іасафата Кунцэвіча]]: "О старшенстве Петра " і «О крещении Владимира». Не адмаўляючы аўтарства Л. Крэўзы,- Ржавускага, гісторык лічыў, што [[Іасафат Кунцэвіч]] аказаў апошняму «істотную літаратурную дапамогу» <ref>Жукович П. Н. О неизданных сочинениях Иосафата Кунцевича //. Известия Отделения русского языка и словесности. — 1910. — Т. 14. — Кн. 3 — С. 223</ref> «Абарона царкоўнага адзінства» выклікала шырокі рэзананс як сярод [[Грэкакатолікі|грэка — католікаў]], так і [[Праваслаўныя|праваслаўных]]. У [[1622]]—[[1623]] гг. [[Праваслаўныя|праваслаўны]] [[манах]] [[Кіева-Пячэрская лаўра|Кіева — Пячэрскай Лаўры]] {{нп3|Захарыя Капысценскі|Захарыя Капысценскі|ru| Захария (Копыстенский)}} напісаў у адказ трактат «Палінодзія». У [[1878]] г. праца Лявона Крэўзы — Ржавускага перавыдадзена ў [[Санкт-Пецярбург|Санкт — Пецярбурзе]] {{нп3|Імператарская Археаграфічная камісія |Імператарскай Археаграфічнай камісіяй|ru|Археографические комиссии}} у складзе зборніка «{{нп3|Руская Гістарычная Бібліятэка||ru|Русская историческая библиотека}}».<ref>. Русская Историческая Библиотека — том 4. — Спб, 1878 — Стб. 157—312.</ref> У [[1995]] г. украінскі і амерыканскі [[лінгвіст]] {{нп3|Багдан Струмінскі|Багдан Струмінскі|ru|Богдан Струминский}} пераклаў твор на [[Англійская мова|англійскую мову]] і выдаў з [[Каментатар|каментарамі]]<ref>Lev Krevza’s 'A Defense of Church Unity' and Zakharija Kopystens’kyj’s 'Palinodia’Harvard Library of Early Ukrainian Literature: English Translations. Cambridge, Mass: Harvard Ukrainian Research Institute, 1995.</ref>. З прапаведницкай спадчыны [[Багаслоўе|багаслова]] захавалася казань на перанос [[17]] [[Студзень|студзеня]] [[1625]] г. у [[Полацкі Сафійскі сабор]] цела [[Іасафат Кунцэвіч|Іасафата Кунцэвіча]] («Казань аб пабожным жыцці і хвалебнай смерці Іасафата Кунцэвіча, архіепіскапа Полацкага, Віцебскагаі Мсціслаўскага. Вільня, 1625 г.»). У [[2006]] г. твор перакладзены на [[Беларуская мова|беларускую мову]] і перавыдадзены Міхасём Баўтовічам<ref>Лявон Крэўза. Справядлівы гіне ў справядлівасьці сваёй // Эпiсталяцыя Сьвятога Язафата. — Полацак, 2006. — С. 110—140.</ref>. {{зноскі}} == Творы == * Obrona jedności cerkiewney, albo dowody, któremi się pokazuie, iż grecka Cerkiew z łacińską ma być ziednoczona, podane do druku za rozkazaniem Przewielebnego w Bogu Oyca Jozefa Wielamina Rutskiego, Archiepiskopa y Metropolity Kiiowskiego, Halickiego y wszystkiey Rusi, w Wilnie przez Oyca Leona Kreusą Archimandrytę Wileńskiego, R. 1617 w Wilnie w drukarni Leona Mamonicza. * Kazanie O świątobliwym Zywoćie y chwalebney śmierći. Przewielebnego w Bodze Oyca Iosaphata Kuncewicza Arcybiskupá Połockiego Witebskiego y Msćisławskiego W cerkwi Cathedralney Połockiey przy depozyciey ćiáłá iego Odprawowane od Oycá Leona Kreuży Nominata na Episkopstwo Smolenskie. Zá wolą y roskázániem starszych z Ruskiego Ięzyká na polski przełożone y w druk podane. Roku 1625. Jánuary 17.B. m. (Wilno), 1625. == Спасылкі == * [https://polona.pl/item/1031349/4/ Kreuza Rzewuski, Leon .Obrona iednosci cerkiewney, abo dowody ktorymi się pokazuie, iż grecka Cerkiew z lacinską ma być ziednoczona] * [http://sites.utoronto.ca/elul/English/218/Krevza-Kopystenskyi.pdf Lev Krevza. A Defense of Church Unity' ] * [http://pawet.net/library/history/bel_history/_rhist/59/08/%D0%9B%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D1%80%D1%8D%D1%9E%D0%B7%D0%B0._%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%B4%D0%BB%D1%96%D0%B2%D1%8B_%D0%B3%D1%96%D0%BD%D0%B5_%D1%9E_%D1%81%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%B4%D0%BB%D1%96%D0%B2%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96_%D1%81%D0%B2%D0%B0%D1%91%D0%B9.html Лявон Крэўза. Справядлівы гіне ў справядлівасьці сваёй] * [http://www.bishop.kharkov.ua/kursi-lekcij/istoria-ukraienskoie-literaturi-h--xviii-st/lekcia-09-polemicna-ta-oratorska-proza#_Toc142466307 Архиєпископ Ігор (Ісіченко). Полемічна та ораторська проза ] * [http://www.smalensk.org/?p=900 С. Г. Козлов-Струтинский. Греко-католическая церковь в регионе русско-белорусского пограничья ] * ''А.&nbsp;Ф.&nbsp;Коршунаў.'' [http://spadchyna.net/index.php?option=com_content&view=article&id=827:2009-11-14-16-31-47&catid=36:2009-10-27-12-02-55&Itemid=467 КРЭЎЗА Леў (Лявон) Жавускі] // Спадчына * [http://www.persee.fr/doc/slave_0080-2557_1998_num_70_2_6507 Флоря Б. Н. Положение православного населения Смоленщины в составе Речи Посполитой ] * [http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bkrevza.html Bishop Lev Revuckyj Krevza †] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Крэўза-Ржавускі Лявон}} [[Катэгорыя:Смаленскія ўніяцкія архіепіскапы]] [[Катэгорыя:Базыльяне]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1639 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Смаленску]] 4b2imxn2x3hmri5qdkvnjvq171dczua 0 335047 4164606 3891169 2022-07-25T12:28:30Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Інгальштат 04 |Лагатып = |ПоўнаяНазва = Fußball-Club Ingolstadt 04 e.V. |Мянушкі = Die Schanzer |Заснаваны = [[5 лютага]] [[2004]] |Расфармаваны = |Горад = [[Інгальштат]], [[Германія]] |Стадыён = [[Аўдзі Спортпарк]] |Умяшчальнасць = 15 800 |Прэзідэнт = |Трэнер = |Чэмпіянат = [[Трэцяя ліга (Германія)|Трэцяя ліга]] |Сезон = 2021/22 |Месца = {{Падзенне}} 18 месца ў [[Другая Бундэсліга|Другой Бундэслізе]] |Сайт = http://www.fcingolstadt.de | pattern_la1 = _ingolstadt2223h | pattern_b1 = _ingolstadt2223h | pattern_ra1 = _ingolstadt2223h | pattern_sh1 = | pattern_so1 = | leftarm1 = DC0000 | body1 = DC0000 | rightarm1 = DC0000 | shorts1 = 000000 | socks1 = 000000 | pattern_la2 = _blackborder | pattern_b2 = _pumaliga2122w | pattern_ra2 = _blackborder | pattern_sh2 = | pattern_so2 = | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _pumagoal23ba | pattern_b3 = _pumagoal23ba | pattern_ra3 = _pumagoal23ba | pattern_sh3 = | pattern_so3 = | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 }} '''«Інгальштат 04»''' ({{lang-de|Fußballclub Ingolstadt 04 e.V.}}) — [[Германія|нямецкі]] [[футбольны клуб]] з [[Інгальштат]]а. Клуб быў заснаваны 5 лютага 2004 года, хатнія матчы праводзіць на арэне [[Аўдзі Спортпарк|«Аўдзі Спортпарк»]], якая мае ўмяшчальнасць 15 тысяч гледачоў. Клуб быў утвораны шляхам зліцця ў [[2004]] годзе двух мясцовых клубаў. == Спасылкі == * [http://www.fcingolstadt.de Афіцыйны сайт] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Германіі|Інгальштат 04]] [[Катэгорыя:ФК Інгальштат 04| ]] pd9pctes948xej7xa3lqnr9u083be84 0 336996 4164674 3834655 2022-07-25T14:50:19Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Эшален» wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Міген Баша |поўнае імя = |выява = |апісанне выявы = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Албанія}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] |цяперашні клуб = {{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Эшален|Эшален]] |нумар = |клубы = {{футбольная кар’ера |2004—2005|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Лазана|Лазана]]|36 (4) |2006—2007|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Лукезэ|Лукезэ]]|13 (0) |2007|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Віярэджа|Віярэджа]]|15 (1) |2008—2009|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Рыміні|Рыміні]]|52 (3) |2009—2010|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Фразінонэ|Фразінонэ]]|38 (3) |2010—2012|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Аталанта|Аталанта]]|23 (0) |2011—2012|{{арэнда}} {{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Тарына|Тарына]]|36 (2) |2012—2015|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Тарына|Тарына]]|51 (2) |2015—2016|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Люцэрн|Люцэрн]]|7 (0) |2016|{{арэнда}} {{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Кома|Кома]]|13 (1) |2016—2018|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Бары|Бары]]|59 (3) |2018—2019|{{Сцяг|Грэцыя||20px}} [[ФК Арыс Салонікі|Арыс]]|21 (0) |2019—2020|{{Сцяг|Аўстралія||20px}} [[ФК Мельбурн Віктары|Мельбурн Віктары]]|25 (1) |2020—2021|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Неўшатэль Ксамакс|Неўшатэль Ксамакс]]|24 (0) |2022—|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Эшален|Эшален]]| }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2004|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Юнацкая зборная Швейцарыі па футболе|Швейцарыя (да 17)]]|1 (0) |2004—2006|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Юніёрская зборная Швейцарыі па футболе|Швейцарыя (да 19)]]|13 (1) |2008|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Моладзевая зборная Швейцарыі па футболе|Швейцарыя (да 21)]]|1 (0) |2013—2019|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[Зборная Албаніі па футболе|Албанія]]|34 (3) }} |абнаўленне даных пра клуб = 25 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 25 ліпеня 2022 }} '''Міген Баша''' ({{lang-sq|Migjen Basha}}; нар. {{ДН|5|1|1987}}, [[Лазана]]) — [[Албанія|албанскі]] [[футбаліст]], [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] швейцарскага клуба [[ФК Эшален|«Эшален»]] і былы ігрок [[Зборная Албаніі па футболе|нацыянальнай зборнай Албаніі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад зборнай Албаніі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016}} {{DEFAULTSORT:Баша Міген}} [[Катэгорыя:Футбалісты Албаніі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Албаніі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Лазана]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Лукезэ]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК В’ярэджа]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Рыміні]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Фразінонэ]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аталанта]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарына]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Люцэрн]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Кома]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Бары]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арыс Салонікі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мельбурн Віктары]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Неўшатэль Ксамакс]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Эшален]] r8yb4t8fjk2ffovndjjo68yyfjts5pd 4164675 4164674 2022-07-25T14:51:18Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Міген Баша |поўнае імя = |выява = |апісанне выявы = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Албанія}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] |цяперашні клуб = {{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Эшалан|Эшалан]] |нумар = |клубы = {{футбольная кар’ера |2004—2005|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Лазана|Лазана]]|36 (4) |2006—2007|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Лукезэ|Лукезэ]]|13 (0) |2007|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Віярэджа|Віярэджа]]|15 (1) |2008—2009|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Рыміні|Рыміні]]|52 (3) |2009—2010|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Фразінонэ|Фразінонэ]]|38 (3) |2010—2012|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Аталанта|Аталанта]]|23 (0) |2011—2012|{{арэнда}} {{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Тарына|Тарына]]|36 (2) |2012—2015|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Тарына|Тарына]]|51 (2) |2015—2016|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Люцэрн|Люцэрн]]|7 (0) |2016|{{арэнда}} {{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Кома|Кома]]|13 (1) |2016—2018|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Бары|Бары]]|59 (3) |2018—2019|{{Сцяг|Грэцыя||20px}} [[ФК Арыс Салонікі|Арыс]]|21 (0) |2019—2020|{{Сцяг|Аўстралія||20px}} [[ФК Мельбурн Віктары|Мельбурн Віктары]]|25 (1) |2020—2021|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Неўшатэль Ксамакс|Неўшатэль Ксамакс]]|24 (0) |2022—|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Эшалан|Эшалан]]| }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2004|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Юнацкая зборная Швейцарыі па футболе|Швейцарыя (да 17)]]|1 (0) |2004—2006|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Юніёрская зборная Швейцарыі па футболе|Швейцарыя (да 19)]]|13 (1) |2008|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Моладзевая зборная Швейцарыі па футболе|Швейцарыя (да 21)]]|1 (0) |2013—2019|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[Зборная Албаніі па футболе|Албанія]]|34 (3) }} |абнаўленне даных пра клуб = 25 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 25 ліпеня 2022 }} '''Міген Баша''' ({{lang-sq|Migjen Basha}}; нар. {{ДН|5|1|1987}}, [[Лазана]]) — [[Албанія|албанскі]] [[футбаліст]], [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] швейцарскага клуба [[ФК Эшалан|«Эшалан»]] і былы ігрок [[Зборная Албаніі па футболе|нацыянальнай зборнай Албаніі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад зборнай Албаніі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016}} {{DEFAULTSORT:Баша Міген}} [[Катэгорыя:Футбалісты Албаніі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Албаніі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Лазана]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Лукезэ]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК В’ярэджа]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Рыміні]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Фразінонэ]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аталанта]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарына]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Люцэрн]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Кома]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Бары]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арыс Салонікі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мельбурн Віктары]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Неўшатэль Ксамакс]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Эшалан]] e0rhouscx1hcu1nk8435cyu1eloze2c 0 337060 4164663 3755575 2022-07-25T14:18:05Z Artsiom91 31770 завяршыў кар’еру wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Бурым Кукелі |поўнае імя = |выява = |апісанне выявы = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Албанія}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] |цяперашні клуб = {{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Віль|Віль]] |нумар = |пасада = трэнер |моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |1994—2003|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Золатурн|Золатурн]]| |2003—2004|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Ванген-Ольтэн|Ванген-Ольтэн]]| |2004—2005|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Цофінген|Цофінген]]| }} |клубы = {{футбольная кар’ера |2004—2005|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Цофінген|Цофінген]]|21 (4) |2005—2007|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Шоц|Шоц]]|25 (6) |2008—2012|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Люцэрн|Люцэрн]]|103 (3) |2012—2017|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Цюрых|Цюрых]]|82 (2) |2017—2019|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Сьён|Сьён]]|13 (0) |2019—2021|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Крынс|Крынс]]|44 (0) }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2012—2017|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[Зборная Албаніі па футболе|Албанія]]|27 (0)}} |трэнерскія клубы = {{футбольная кар’ера |2020—2021|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Крынс|Крынс]]|{{Comment|гул. тр.|гуляючы трэнер}} |2021—|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Віль|Віль]]|{{Comment|трэнер|асістэнт галоўнага трэнера}} }} |абнаўленне даных пра клуб = 25 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 25 ліпеня 2022 }} '''Бурым Кукелі''' ({{lang-sq|Burim Kukeli}}; нар. {{ДН|16|1|1984}}, [[Джакавіца]], [[СФРЮ]]) — [[Албанія|албанскі]] [[футбаліст]] ([[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]]) і трэнер. Ігрок [[Зборная Албаніі па футболе|нацыянальнай зборнай Албаніі]] (2012—2017). У цяперашні час працуе трэнерам у швейцарскім клубе [[ФК Віль|«Віль»]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад зборнай Албаніі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016}} {{DEFAULTSORT:Кукелі Бурым}} [[Катэгорыя:Футбалісты Албаніі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Албаніі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Цофінген]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шоц]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Люцэрн]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Цюрых]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Сьён]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Крынс]] [[Катэгорыя:Футбольныя трэнеры Албаніі]] pphqsg1u8gllr8afvvp2zqf69khg8ol 0 337069 4164660 3870363 2022-07-25T14:10:59Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Валунтары» wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Насер Аліі |поўнае імя = Насер Ісмаіл Аліі |мянушка = |выява = |апісанне выявы = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Албанія}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[абаронца (футбол)|абаронца]] |цяперашні клуб = {{Сцяг|Румынія}} [[ФК Валунтары|Валунтары]] |нумар = |моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2002—2007|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Бадэн|Бадэн]]| |2007—2008|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Аарау|Аарау]]| |2008—2011|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Базель|Базель]]| }} |клубы = {{футбольная кар’ера |2011—2016|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Базель|Базель]]|29 (1) |2015|{{арэнда}} {{Сцяг|Ліхтэнштэйн||20px}} [[ФК Вадуц|Вадуц]]|24 (0) |2016—2017|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Кайзерслаўтэрн|Кайзерслаўтэрн]]|20 (0) |2018|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Віртус Энтэла|Віртус Энтэла]]|15 (0) |2018—2019|{{Сцяг|Румынія||20px}} [[ФК Дынама Бухарэст|Дынама (Бухарэст)]]|16 (0) |2019—2021|{{Сцяг|Венгрыя||20px}} [[ФК Гонвед|Гонвед (Будапешт)]]|33 (1) |2022—|{{Сцяг|Румынія||20px}} [[ФК Валунтары|Валунтары]]|1 (0) }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2007—2008|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Зборная Швейцарыі па футболе, да 15 гадоў|Швейцарыя (да 15)]]|1 (0) |2008|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Зборная Швейцарыі па футболе, да 20 гадоў|Швейцарыя (да 16)]]|2 (1) |2011|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Зборная Швейцарыі па футболе, да 20 гадоў|Швейцарыя (да 18)]]|2 (0) |2013—2014|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Зборная Швейцарыі па футболе, да 20 гадоў|Швейцарыя (да 20)]]|5 (1) |2014|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Моладзевая зборная Швейцарыі па футболе|Швейцарыя (да 21)]]|2 (0) |2015—2019|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[Зборная Албаніі па футболе|Албанія]]|13 (0) }} |абнаўленне даных пра клуб = 25 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 25 ліпеня 2022 }} '''Насер Ісмаіл Аліі''' ({{lang-mk|Naser Aliji}}; нар. {{ДН|27|12|1993}}, {{МН|Куманава}}, [[Паўночная Македонія]]) — [[Албанія|албанскі]] [[футбаліст]] паўночнамакедонскага паходжання, [[абаронца (футбол)|абаронца]] румынскага клуба [[ФК Валунтары|«Валунтары»]] з [[Будапешт]]а і былы ігрок [[Зборная Албаніі па футболе|нацыянальнай зборнай Албаніі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад зборнай Албаніі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016}} {{DEFAULTSORT:Аліі Насер}} [[Катэгорыя:Футбалісты Албаніі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Албаніі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Базель]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Вадуц]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Кайзерслаўтэрн]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Віртус Энтэла]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Бухарэст]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Гонвед]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Валунтары]] q8h7ppyz629ttor2go28tux8uh160ur 0 337088 4164672 3911619 2022-07-25T14:41:49Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Эргюс Качэ |поўнае імя = |выява = |апісанне выявы = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Албанія}}<br/>{{Сцягафікацыя|Грэцыя}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] |цяперашні клуб = ''няма'' |нумар = |моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2001—2004|{{Сцяг|Грэцыя||20px}} Ахелеас Трыяндрыяс| |2004—2010|{{Сцяг|Грэцыя||20px}} [[ФК ПАОК|ПАОК]]|}} |клубы = {{футбольная кар’ера |2011—2020|{{Сцяг|Грэцыя||20px}} [[ФК ПАОК|ПАОК]]|113 (7) |2011—2012|{{арэнда}} {{Сцяг|Грэцыя||20px}} [[ФК Анагенісі Эпаномі|Анагенісі (Эпаномі)]]|19 (1) |2016|{{арэнда}} {{Сцяг|Чэхія||20px}} [[ФК Вікторыя Пльзень|Вікторыя (Пльзень)]]|4 (0) |2018—2019|{{арэнда}} {{Сцяг|Грэцыя||20px}} [[ФК Панатынаікос|Панатынаікос]]|30 (2) |2019—2020|{{арэнда}} {{Сцяг|Грэцыя||20px}} [[ФК Ларыса|Ларыса]]|19 (0) |2020—2021|{{Сцяг|Грэцыя||20px}} [[ФК Арыс Салонікі|Арыс]]|12 (1) |2021—2022|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[ФК Партызані Тырана|Партызані]]|13 (0) |2022|{{Сцяг|Грэцыя||20px}} [[ФК Верыя|Верыя]]|17 (2) }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2011—2013|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[Моладзевая зборная Албаніі па футболе|Албанія (да 21)]]|5 (0) |2013—2019|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[Зборная Албаніі па футболе|Албанія]]|25 (2) }} |абнаўленне даных пра клуб = 25 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 23 ліпеня 2019 }} '''Эргюс Качэ''' ({{lang-sq|Ergys Kace}}; нар. {{ДН|8|7|1993}}, [[Корча]]) — [[Албанія|албанскі]] [[футбаліст]], [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]]. Ігрок [[Зборная Албаніі па футболе|нацыянальнай зборнай Албаніі]] (2013—2019). {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад зборнай Албаніі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016}} {{DEFAULTSORT:Качэ Эргюс}} [[Катэгорыя:Футбалісты Албаніі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Албаніі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК ПАОК]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Анагенісі Эпаномі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Вікторыя Пльзень]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Панатынаікос]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Ларыса]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арыс Салонікі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Партызані Тырана]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Верыя]] lgmps6n9ycax8ov90uq7ym09ic1xmu8 0 337089 4164650 3873423 2022-07-25T14:00:10Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Сакар’яспор» wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Адысэ Рошы |поўнае імя = |выява = |шырыня = |апісанне выявы = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Албанія}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] |цяперашні клуб = {{Сцяг|Турцыя||20px}} [[ФК Сакар’яспор|Сакар’яспор]] |нумар = |моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |1998—2006|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[ФК Апалонія Фіеры|Апалонія (Фіеры)]]|}} |клубы = {{футбольная кар’ера |2006—2009|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[ФК Апалонія Фіеры|Апалонія (Фіеры)]]|21 (5) |2009—2011|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[ФК Фламуртары|Фламуртары (Влёра)]]|51 (8) |2011—2013|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Кёльн|Кёльн]]|20 (1) |2012—2013|{{арэнда}} {{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Франкфурт|Франкфурт]]|30 (2) |2013—2015|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Франкфурт|Франкфурт]]|44 (4) |2015—2016|{{Сцяг|Харватыя||20px}} [[ФК Рыека|Рыека]]|20 (1) |2016—2021|{{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Ахмат Грозны|Ахмат (Грозны)]]|84 (11) |2021|{{арэнда}} {{Сцяг|Венгрыя||20px}} [[ФК Дыёшдзьёр|Дыёшдзьёр]]|11 (0) |2021—2022|{{Сцяг|Турцыя||20px}} [[ФК Балуспор|Балуспор]]|28 (1) |2022—|{{Сцяг|Турцыя||20px}} [[ФК Сакар’яспор|Сакар’яспор]]| }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2006—2008|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[Юнацкая зборная Албаніі па футболе|Албанія (да 17)]]|3 (0) |2009—2011|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[Моладзевая зборная Албаніі па футболе|Албанія (да 21)]]|8 (3) |2011—|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[Зборная Албаніі па футболе|Албанія]]|70 (5) }} |абнаўленне даных пра клуб = 25 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 25 ліпеня 2022 }} '''Адысэ Рошы''' ({{lang-sq|Odise Roshi}}; нар. {{ДН|22|5|1991}}, [[Фіеры]]) — [[Албанія|албанскі]] [[футбаліст]], [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] турэцкага клуба [[ФК Сакар’яспор|«Сакар’яспор»]] і [[Зборная Албаніі па футболе|нацыянальнай зборнай Албаніі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад зборнай Албаніі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016}} {{DEFAULTSORT:Рошы Алісэ}} [[Катэгорыя:Футбалісты Албаніі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Албаніі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Апалонія Фіеры]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Фламуртары Влёра]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Кёльн]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Франкфурт]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Рыека]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Ахмат Грозны]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дыёшдзьёр]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Балуспор]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Сакар’яспор]] 31ow80iotorzpg0lwqijme3fx7yt4qn 0 337090 4164655 3910073 2022-07-25T14:03:40Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Амір Абрашы |выява = |апісанне выявы = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Албанія}}<br/> {{Сцягафікацыя|Швейцарыя}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[Паўабаронца (футбол)|апорны паўабаронца]] |цяперашні клуб = {{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Грасхопер Цюрых|Грасхопер]] |нумар = |клубы = {{футбольная кар’ера |2007—2011|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Вінтэртур|Вінтэртур]]|55 (4) |2010—2011|{{арэнда}} {{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Грасхопер Цюрых|Грасхопер]]|27 (1) |2011—2015|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Грасхопер Цюрых|Грасхопер]]|100 (5) |2015—2021|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Фрайбург|Фрайбург]]|93 (4) |2019|{{фарм-клуб}} {{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Фрайбург II|Фрайбург II]]|1 (0) |2021|{{арэнда}} {{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Базель|Базель]]|10 (0) |2021—|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Грасхопер Цюрых|Грасхопер]]| }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2007—2008|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} Швейцарыя (да 18)|2 (0) |2008—2009|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Юнацкая зборная Швейцарыі па футболе, да 19 гадоў|Швейцарыя (да 19)]]|15 (2) |2009—2010|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} Швейцарыя (да 20)|5 (0) |2010—2012|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Моладзевая зборная Швейцарыі па футболе|Швейцарыя (да 21)]]|18 (0) |2012|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[Алімпійская зборная Швейцарыі па футболе|Швейцарыя (да 23)]]|4 (0) |2013—|{{Сцяг|Албанія||20px}} [[Зборная Албаніі па футболе|Албанія]]|42 (1) }} |абнаўленне даных пра клуб = 3 верасня 2021 |абнаўленне даных пра зборную = 24 чэрвеня 2021 }} '''Амір Абрашы''' ({{lang-sq|Amir Abrashi}}; нар. {{ДН|27|3|1990}}, [[Бішафсцэль]], [[Швейцарыя]]) — [[Албанія|албанскі]] [[футбаліст]], [[Паўабаронца (футбол)|апорны паўабаронца]] швейцарскага клуба [[ФК Грасхопер Цюрых|«Грасхопер»]] з [[Цюрых]]а і [[Зборная Албаніі па футболе|нацыянальнай зборнай Албаніі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад зборнай Швейцарыі па футболе на Алімпійскіх гульнях 2012}} {{Склад зборнай Албаніі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016}} {{DEFAULTSORT:Абрашы Амір}} [[Катэгорыя:Футбалісты Швейцарыі]] [[Катэгорыя:Футбалісты Албаніі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Албаніі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Вінтэртур]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Грасхопер]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Фрайбург]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Фрайбург II]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Базель]] [[Катэгорыя:Футбалісты на летніх Алімпійскіх гульнях 2012 года]] a89dpfry4602b1b9t3ocncntbjha3m2 0 339364 4164804 4145269 2022-07-25T23:45:58Z Frantishak 22737 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki [[Файл:Delta Pride Catfish farm harvest.jpg|thumb|right|Вылаў рыбы на ферме па вырошчванні сома ў [[Місісіпі]]]] '''Аквакульту́ра''' — [[развядзенне]] і таварнае [[вырошчванне]] каштоўных водных арганізмаў ([[рыбы|рыб]], [[Ракападобныя|ракападобных]], [[Малюскі|малюскаў]], [[водарасці|водарасцяў]]). Адрозніваюць аквакультуру [[Прэсная вада|прэснаводную]] і [[мора|марскую]] ({{нп3|марыкультура|марыкультуру|uk|Марикультура}}). Вылучаюць 2 кірункі развіцця аквакультур: вырошчванне каштоўных відаў рыб і [[Беспазваночныя|беспазваночных]] з выкарыстаннем штучных [[корм|кармоў]] і пашавае — на натуральнай кармавой базе ў паўкантралюемых умовах. У прэснаводнай аквакультуры выкарыстоўваюць [[штучны вадаём|штучныя]] і натуральныя вадаёмы, а таксама [[індустрыя]]льныя ўстаноўкі, у [[марыкультура|марыкультуры]] — прыбярэжную зону [[мора]]ў. Існуе ў краінах з высокім тэхнічным узроўнем [[рыбалоўства]] ([[Японія]], [[Вялікабрытанія]], [[Нарвегія]]) і краінах [[Паўднёвая Азія|паўднёва-азіяцкага]] і [[афрыка]]нскага рэгіёнаў. Сусветны прадукт аквакультуры складае 9,4—9,5 млн [[тона|т]] (на марыкультуру прыпадае каля 2/3; [[1983]]—[[1987]]). == Беларусь == На [[Беларусь|Беларусі]] аквакультура існуе ў выглядзе [[сажалка]]вага і [[возера|азёрнага]] [[рыбаводства]], развіваюцца індустрыяльныя формы рыбаводства на [[прамысловае прадпрыемства|прамысловых прадпрыемствах]]. Функцыянуюць 21 сажалкавы, 6 азёрных [[рыбгас]]аў, 8 [[рыбагадавальнік]]аў; вырошчваюць [[карп]]а, [[сазан]]а, [[Карась сярэбраны|карася сярэбранага]], [[амур белы|амура белага]], [[таўсталобік]]а, [[Стронга радужная|стронгу радужную]]. Сярэднегадавы аб’ём сажалкавай рыбы складаў каля 18 тыс. т у [[1986]]—[[1990]], 6 тыс. т у [[1994]], у азёрных гаспадарках 0,7 тыс. т, у індустрыяльным рыбаводстве 1,4 гас. т ([[1990]]). == Літаратура == * {{крыніцы/БЭ|1|Аквакультура}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Аквакультура| ]] 8fgs4k7dmp6trgmeyf77pofm6186z59 14 347622 4164667 2403700 2022-07-25T14:32:03Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Постаці Эль-Кувейта]]; дададзена [[Катэгорыя:Постаці горада Кувейт]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Футбольныя трэнеры паводле клубаў Кувейта|Эль-Кувейт]] [[Катэгорыя:ФК Эль-Кувейт]] [[Катэгорыя:Постаці горада Кувейт]] a7h5ochwrc7s6zbog3gs277oxipnwms 0 348156 4164771 4042543 2022-07-25T20:33:10Z Weintrauber 17226 /* Бяспека */ ref fix wikitext text/x-wiki {{Аўтамабіль | назва = BMW E36 | фота = BMW M3 E36 coupe.jpg | сегмент = D | вытворца = [[BMW|Bayerische Motoren Werke AG]] | гады вытворчасці = {{гады аўтамабіля|1990|2000}} | папярэднік = [[BMW E30]] | пераемнік = [[BMW E46]] | заводы = {{Сцягафікацыя|ФРГ}}<br/>{{Сцягафікацыя|ЗША}}<br/>{{Сцягафікацыя|Мексіка}}<br/>{{Сцягафікацыя|Егіпет}} | тып кузава = {{Тып кузава|купэ|2|4}}<br/>{{Тып кузава|кабрыялет|2|4}}<br/>{{Тып кузава|хэтчбэк|3|4}}<br/>{{Тып кузава|седан|4|5}}<br/>{{Тып кузава|універсал|5|5}} | Колавая формула = 4×2 | колавая база = 2700 | даўжыня = 4432 мм (акрамя хэтчбэка)<br/>хэтчбэк — 4200 мм | шырыня = 1697 мм (акрамя кабрыялета)<br/>кабрыялет — 1709 мм | вышыня = седан і хэтчбэк: 1392 мм<br/>купэ: 1367 мм<br/>кабрыялет: 1349 мм | маса = | поўная маса = | каляіна пярэдняя = | каляіна задняя = | клірэнс = | грузападымальнасць = | звязаныя = [[BMW M3]], [[BMW Z3]] | падобныя = | аб'ём бака = | дызайнер = | вікісховішча = BMW E36 | рухавік = | кпп = }} '''BMW E36''' — трэцяе пакаленне [[BMW 3|BMW 3-й серыі]]. Выпускалася ў [[1990]]–[[2000]] гадах. Усяго выраблена 2 283 600 аўтамабіляў. == Мадэльны шэраг == [[Выява:1991-1996 BMW 318i (E36) sedan 03.jpg|thumb|left|]] Машына стала даўжэй, вышэй і шырэй сваёй [[BMW E30|папярэдніцы]], а павелічэнне на 130 мм колавай базы выявілася ў большай прасторы для пасажыраў на заднім сядзенні. Аўтамабіль быў прадстаўлены ў 1990 годзе ў [[Еўропа|Еўропе]] як мадэль 1991 года, а ў [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] і [[Канада|Канадзе]] як мадэль 1992 года. Продажы чатырохдзвернага [[Седан|седана]] стартавалі восенню 1991 года пры захаванні выпуску двухдзвернага седана [[BMW E30|E30]] у 1991 годзе. BMW дадала ў мадэльны шэраг самастойны кузаў [[Купэ, кузаў|купэ]]. Дызайн купэ ствараўся літаральна з нуля — дызайнер Лютэ быў накіраваны на атрыманне дасканалых прапорцый — ён змяніў кожную панэль кузава, не запазычаўшы ў седана нават [[Фара|фары]] і заднія ліхтары. Выпуск [[Кабрыялет|кабрыялета]] быў адкладзены да [[1994|1994 года]]. Продажы версіі [[універсал, кузаў|ўніверсал]] стартавалі ў тым жа 1995 годзе. У ЗША дадзеная мадэль не прадавалася. Седаны былі замененыя [[BMW E46|новай мадэллю]] ў 1998 годзе. Кабрыялеты, купэ і ўніверсалы выпускаліся да 1999 года ўключна. <gallery widths="200px" perrow="3"> Выява:BMW E36 Touring.JPG| Выява:1994 BMW 318is (E36) coupe (24136751000).jpg| Выява:BMW E36 320i Cabrio.JPG| Выява:BMW E36 Touring Heck.JPG|BMW 323i Touring Выява:1994 BMW 318is (E36) coupe (23805534193).jpg|BMW 318is Coupe Выява:BMW E36 320i Cabrio Heck.JPG|BMW 320i Cabrio </gallery> === Compact === [[Выява:1998 BMW 316i (E36) hatchback (2011-11-18) 01.jpg|thumb|left|]] [[Выява:1998 BMW 316i (E36) hatchback (2011-11-18) 02.jpg|thumb|]] У [[1994]] годзе дэбютавала мадэль '''Compact''' з кузавам трохдзверны хэтчбек. У параўнанні з седанам колавая база скарочана на 23 см. У якасці базавага ўсталёўваўся 1,6-літровы 8-клапанны рухавік мадэлі ''M4316B'' (102 к.с.), а з 1999 года аўтамабілі пад пазначэннем ''316i'' сталі аснашчацца рухавіком большай магутнасці: ''M4319B'' аб'ёмам 1,9 л (105 к.с.). ''318ti'' абсталёўвалася 1,9-літровым рухавіком магутнасці 140 к.с. У якасці максімальнай прапаноўвалася мадыфікацыя ''323i'' з шасціцыліндравым рухавіком 2,5 л (170 к.с.). Дызельны ''318tds'' меў аб'ём 1,7 л (90 к.с.). Пярэдняя падвеска — тыпу McPherson — такая ж, як на ўсёй серыі ''E36''. Задняя — з дыяганальнымі рычагамі і паўнезалежнай бэлькай, у адрозненне ад астаніх мадыфікацый, якія мелі шматрычажную падвеску. ;Храналогія выпуску<ref>[http://www.autobild.de/artikel/bmw-3er-compact-1994-2000--40885.html BMW 3er Compact (1994-2000): Ein Typ für Aufsteiger] // autobild.de {{ref-de}}</ref> * '''сакавік 1994''' — дэбют мадэлі ''316i Compact''; * '''верасень 1994''' — ''318ti''; * '''верасень 1995''' — ''318tds''; * '''верасень 1997''' — ''323ti''; * '''жнівень 2000''' — заканчэнне вытворчасці. === M3 === [[Выява:BMW M3 Coupé E36 (5704675459).jpg|thumb|купэ BMW M3]] У лютым [[1992]] года была прадстаўлена новае пакаленне '''[[BMW M3|M3]]''' на базе купэ ''E36''. У 1994-м да кузава купэ дадаліся версіі седан і кабрыялет. Гэтае пакаленне М3 стала першым, якое было абсталявана шасціцыліндравым маторам — 3,0-літровы рухавік развіваў 286 к.с. і 320 Нм. Восенню 1995 года з’явілася мадэрнізаваная версія М3. Аўтамабіль атрымаў 3,2-літровы рухавік (321 к.с., 350 Нм), 6-ступеньчатую каробку перадач, дапрацаваную хадавую частку з новымі наладамі падвескі і больш "кароткай" рулявой рэйкай. Праз паўтара года была прапанавана 6-ступеньчатая рабатызаваная каробка SMG. Вытворчасць ''М3 Е36'' была завершана ў 1999 годзе. У агульнай колькасці за 7 гадоў было выраблена 71 242 аўтамабіля. ==== Спецыяльныя версіі ==== * '''M3R''' — спецыяльная серыя для [[Аўстралія|Аўстраліі]]<ref name="bmwM3">[https://motor.ru/articles/2014/07/10/mspecial/ Зал славы: Самые интересные спецверсии BMW M3] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170125191134/http://motor.ru/articles/2014/07/10/mspecial |date=25 студзеня 2017 }} // motor.ru {{ref-ru}}</ref>. Рухавік распрацоўваўся сумесна з ''Schnitzer Motorsport'', у выніку яго магутнасць была павялічана да 324 к.с. Далейшую даводку мадэлі ажыццявіла каманда былога пілота [[Формула-1|Формулы-1]] [[:en:Frank Gardner (racing driver)|Фрэнка Гарднера]]: машыны атрымалі счапленне і тормазы кампаніі AP Racing, больш жорсткія спружыны і амартызатары, а таксама карданны вал ад купэ [[BMW E31|8-серыі]]. : Усяго пабудавана 15 машын ''M3R'', тры з іх былі падрыхтаваныя для ўдзелу ў гонках. * '''M3 GT''' — версія, створаная для амалагацыі гоначнай мадэлі, якая выступала ў серыях FIA GT і IMSA GT<ref name="bmwM3"/>. Магутнасць рухавіка S50B30 была павялічана да 295 к.с. і 322 Нм за кошт ўжывання новых электроннага кіравання і размеркавальных валаў. У падвесцы змены зведалі спружыны і амартызатары. : Выпуск ішоў з лютага па чэрвень 1995 года. Усяго было сабрана 350 асобнікаў, а таксама шэсць прататыпаў. * '''M3 Lightweight''' — мадыфікацыя з паменшанай вагой<ref name="bmwM3"/> за кошт адмовы ад шумаізаляцыі, аўдыёсістэмы і кандыцыянера, а таксама з’яўлення карбонавых элементаў аздаблення інтэр’еру. Рухавік магутнасці 243 к.с. (амерыканская версія ''S50B30'') заставаўся стандартным. : Усяго было выраблена 126 адзінак, з іх 11 прататыпаў. Усе машыны былі пафарбаваныя ў белы колер, а на капоце і левым пярэднім крыле была налепка клятчастага сцяга колераў BMW Motorsport. == Рухавікі == {|class="wikitable" cellpadding="0" cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:90%;" |+ ! Мадэль ! Рухавік ! Дыяметр × ход поршня ! Ступень сціску ! Макс. магутнасць ! Макс. круцільны момант ! Паскарэнне <br />0-100 км/г ! Макс. хуткасць |- !colspan="9" align=center|'''Бензінавыя''' |- ! '''316i'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=56177|title=1991 BMW 316i E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R4, 1,6 л (1596 см³), [[SOHC]] | 84,00 мм × 72,00 мм | 9,7 (9,1):1 | 102 (100) к.с. (75 (73) кВт) <br />пры 5500 аб/хв | 150 (141) Н•м <br />пры 3900 (4250) аб/хв | 12,7 (13,0) с | 195 (192) км/г |- ! '''318i'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=56364|title=1991 BMW 318i E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R4, 1,8 л (1796 см³), SOHC | 84,00 мм × 81,00 мм | 9,7 (8,8):1 | 115 (113) к.с. (85 (83) кВт) <br />пры 5500 аб/хв | 168 (162) Н•м <br />пры 3900 (4250) аб/хв | 11,3 (11,5) с | 198 (196) км/г |- ! '''318iS'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=56353|title=1991 BMW 318is 16v Coupé E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R4, 1,8 л (1796 см³), [[DOHC]] | 84,00 мм × 81,00 мм | 10,0:1 | 140 к.с. (103 кВт) <br />пры 6000 аб/хв | 175(180) Н•м <br />пры 4500(4300) аб/хв | 10,2 с | 213 км/г |- ! '''320i'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=56342|title=1991 BMW 320i E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R6, 2,0 л (1991 см³), DOHC | 80,00 мм × 66,00 мм | 11,0:1 | 150 к.с. (110 кВт) <br />пры 5900 аб/хв | 190 Н•м <br />пры 4200 аб/хв | 9,8 с | 214 км/г |- ! '''323i'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=15268|title=1996 BMW 323i E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R6, 2,5 л (2494 см³), DOHC | 84,00 мм × 75,00 мм | 10,5:1 | 170 к.с. (125 кВт) <br />пры 5500 аб/хв | 245 Н•м <br />пры 3950 аб/хв | 8,0 с | 227 км/г |- ! '''325i'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=56331|title=1991 BMW 325i E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R6, 2,5 л (2494 см³), DOHC | 84,00 мм × 75,00 мм | 10,5:1 | 192 к.с. (141 кВт) <br />пры 5900 аб/хв | 245 Н•м <br />пры 4700 аб/хв | 8,0 с | 233 км/г |- ! '''325iS'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=56265|title=1992 BMW 325is E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R6, 2,5 л (2494 см³), DOHC | 84,00 мм × 75,00 мм | 10,5:1 | 192 к.с. (141 кВт) <br />пры 5900 аб/хв | 245 Н•м <br />пры 4700 аб/хв | 7,8 с | 206 км/г |- ! '''328i'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=15268|title=1996 BMW 328i E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R6, 2,8 л (2793 см³), DOHC | 84,00 мм × 84,00 мм | 10,2:1 | 193 к.с. (142 кВт) <br />пры 5300 аб/хв | 280 Н•м <br />пры 3950 аб/хв | 7,3 с | 236 км/г |- ! '''[[BMW M3|M3]]'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=54967|title=1993 BMW M3 E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R6, 3,0 л (2990 см³), DOHC | 86,00 мм × 85,80 мм | 10,9:1 | 286 к.с. (210 кВт) <br />пры 7000 аб/хв | 320 Н•м <br />пры 3600 аб/хв | 6,0 с | 250 км/г |- ! '''M3 Evo'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=152977|title=1995 BMW M3 Evolution E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R6, 3,2 л (3201 см³), DOHC | 86,40 мм × 91,00 мм | 11,3:1 | 321 к.с. (236 кВт) <br />пры 7400 аб/хв | 350 Н•м <br />пры 3250 аб/хв | 5,5 с | 254 км/г |- ! '''M3 GT'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=133716|title=1995 BMW M3 GT E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R6, 3,0 л (2990 см³), DOHC | 86,00 мм × 85,80 мм | 10,8:1 | 295 к.с. (217 кВт) <br />пры 7000 аб/хв | 323 Н•м <br />пры 3900 аб/хв | 5,9 с | 250 км/г |- ! '''M3 (ЗША)'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=110715|title=1995 BMW M3 (US) E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R6, 3,0 л (2990 см³), DOHC | 86,00 мм × 85,80 мм | 10,5:1 | 243 к.с. (179 кВт) <br />пры 6000 аб/хв | 305 Н•м <br />пры 4250 аб/хв | 6,0 с | 220 км/г |- !colspan="9" align=center|'''Дызельныя''' |- ! '''318 tds'''<ref>{{cite web|url=http://www.carfolio.com/specifications/models/car/?car=53757|title=1994 BMW 318 tds E36 technical сpecifications|language=en|accessdate=13-03-2010|publisher=carfolio.com}}</ref> | R4, 1,7 л (1665 см³), SOHC, з тубранаддзіманнем | 80,00 мм × 82,80 мм | 22,0:1 | 90 к.с. (66 кВт) <br />пры 4400 аб/хв | 190 Н•м <br />пры 2000 аб/хв | 13,5 с | 183 км/г |- ! '''325 td''' | R6, 2,5 л (2497 см³), SOHC, з тубранаддзіманнем | 80,00 мм × 82,80 мм | 22,0:1 | 118 к.с. (87 кВт) <br />пры 4800 аб/хв | 220 Н•м <br />пры 2400 аб/хв | 12,0 с | 198 км/г |- ! '''325 tds''' | R6, 2,5 л (2497 см³), SOHC, з тубранаддзіманнем | 80,00 мм × 82,80 мм | 22,0:1 | 143 к.с. (105 кВт) <br />пры 4800 аб/хв | 260 Н•м <br />пры 2200 аб/хв | 10,4 с | 214 км/г |} == Бяспека == {{Euro NCAP |аўтамабіль = BMW 316i |align = right |год = 1997 |спасылка = http://www.euroncap.com/en/results/bmw/3-series/15459 |зоркі = 2-1 |дарослыя_балы = 10 |пешаходы_зоркі = 2 }} ''BMW E36'' паказала сябе даволі дрэнна ў тэсце Euro NCAP. Адзначана дэфармацыя пярэдняй стойкі, траўманебяспечная пярэдняя панэль і слабая абарона пешаходаў у выпадку наезду. У выніку аўтамабіль атрымаў толькі паўтары зоркі з чатырох магчымых. == Вытворчасць == {| class="wikitable" style="font-size: smaller;" |+Статыстыка вытворчасці BMW e36 !Краіна !1991 !1992 !1993 !1994 !1995 !1996 !1997 !1998 !1999 |- |Германія |253,300 |349,800 |355,200 |350,900 |310,600 |218,900 |234,900 |150,000 |60,000 |} == Цана == {| class="wikitable" style="font-size: smaller;" |+Цана BMW e36 ў Германіі ў 1998 годзе<ref>Autokatalog 41. jahresausgabe 1997-1998 Vereinigte Motor-Verlage GmbH & Co. KG, Stuttgart</ref> !Мадэль !Магутнасць, к.с. !Цана седана, DM !Цана купэ, DM !Цана ўніверсала, DM !Цана кабрыялета, DM !Цана кампакта, DM |- |316i |102 |46000 |41600 |42200 | - |35200 |- |318i |115 |43200 | - |45700 |55400 | - |- |318is/ti |140 | - |48800 | - | - |40000 |- |320i |150 |49200 |52800 |51700 |61500 | - |- |323i |170 |52800 |56300 |55300 | — |47900 |- |325i |192 |- | — |- |328i |193 |57800 |59400 |60300 |68000 | - |- |318tds |90 |42600 | - |45100 | - |38200 |- |325td |115 |49100 | - | - | - | - |- |325tds |143 |51600 | - |54100 | - | - |- |M3 |321 |89100 |89100 | - |98100 | - |} == BMW Art Car №13 == [[Выява:BMWArtCar-Chia2.jpg|thumb|200пкс|Art Car №13 — BMW M3 GTR]] ''BMW M3 GTR E36'', распісаны [[:en:Sandro Chia|Сандра Чыа]] ў 1992 годзе, стаў трынаццатым {{нп3|BMW Art Car|арт-карам калекцыі BMW|de|BMW Art Car}}<ref>[http://www.artcar.bmwgroup.com/en/art-car/text/Sandro-Chia-BMW-Touring-racer-1992-1374.html Sandro Chia BMW Touring racer, 1992] // artcar.bmwgroup.com {{ref-en}}</ref><ref>[https://www.bmwartcarcollection.com/2011/05/13-sandro-chia-bmw-art-car/ BMW Art Car: 1992 BMW 3-Series Racing Prototype] // bmwartcarcollection.com {{ref-en}}</ref>. {{зноскі}} == Відэа == * [https://www.youtube.com/watch?v=obdtYlqV7VU Краш-тэст Euro NCAP, 1997 год] == Спасылкі == {{Commons|Category:BMW E36}} * [http://www.bmw.com/generic/com/en/products/automobiles/showroom/3series/sedan/index.html Official BMW 3 Series] * [https://www.abw.by/news/136809/ BMW E36 Compact: проще не значит хуже] // abw.by {{ref-ru}} * [https://www.abw.by/news/156102/ Легенды 90-х: Audi быстрее Porsche и "самый лучший" BMW] // abw.by {{ref-ru}} {{Сучасныя аўтамабілі BMW}} [[Катэгорыя:Аўтамабілі 1990-х]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі 2000-х]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі BMW|E36]] [[Катэгорыя:Заднепрывадныя аўтамабілі]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі паводле алфавіта]] ar0mervxdx663n7nkiajsit8l9ju1tz 0 348168 4164772 4042545 2022-07-25T20:33:40Z Weintrauber 17226 /* Бяспека */ ref fix wikitext text/x-wiki {{Аўтамабіль | назва = BMW E46 | фота = BMW E46 front 20080328.jpg | сегмент = D | вытворца = [[BMW|Bayerische Motoren Werke AG]] | гады вытворчасці = {{гады аўтамабіля|1998|2006}} | папярэднік = [[BMW E36]] | пераемнік = [[BMW E90|BMW E90/91/92/93]] | заводы = {{Сцягафікацыя|ФРГ}}<br/>{{Сцягафікацыя|Мексіка}}<br/>{{Сцягафікацыя|ПАР}}<br/>{{Сцягафікацыя|Егіпет}}<br/>{{Сцягафікацыя|Кітай}}<br/>{{Сцягафікацыя|Расія}}<br/>{{Сцягафікацыя|Інданезія}} | тып кузава = {{Тып кузава|купэ|2|4}}<br/>{{Тып кузава|кабрыялет|2|4}}<br/>{{Тып кузава|хэтчбэк|3|4}}<br/>{{Тып кузава|седан|4|5}}<br/>{{Тып кузава|універсал|5|5}} | Колавая формула = 4×2<br/>4×4 | колавая база = Седан: 2720 мм <br /> M3: 2730 мм | даўжыня = Седан: 4470 мм <br /> універсал: 4480 мм <br /> купэ/кабрыялет/M3: 4490 мм | шырыня = Седан/універсал: 1740 мм <br /> купэ/кабрыялет: 1760 мм <br /> M3: 1780 мм | вышыня = Седан: 1420 мм<br /> універсал: 1410 мм <br /> купэ/кабрыялет: 1370 мм <br /> M3: 1360 мм | маса = 1470 | поўная маса = | каляіна пярэдняя = | каляіна задняя = | клірэнс = 140 | грузападымальнасць = 500 кг | звязаныя = [[BMW M3]], [[BMW Z3]] | падобныя = [[Audi A4]], [[Mercedes-Benz C-клас]], [[Lexus IS]] | аб'ём бака = 63 л | дызайнер = Эрык Гаплен (канцэпцыя дызайна: 1993, 1995; купэ/кабрыялет: 1996; універсал: 1997)<br/>{{нп3|Крыс Бэнгл||en|Chris Bangle}} (седан: 1995) | вікісховішча = BMW E46 | рухавік = | кпп = }} '''BMW E46''' — чацвёртае пакаленне 3-й серыі [[BMW]]. == Гісторыя == Седан E46 з’явіўся ў 1998 годзе і замяніў папярэднюю мадэль [[BMW E36|E36]] і быў распрацаваны пад кіраўніцтвам Крыса Бэнгла. Універсал і купэ пачалі вырабляцца ў 1999 годзе разам з новай распрацоўкай [[BMW]] — трансмісіяй Steptronic (была даступная на ўсіх мадэлях) і належыла да сярэдняга класа. Годам пазней у 2000 з’явіліся кабрыялет і [[BMW M3| M3]], у 2001 пачалі прадавацца 3-дзверныя хэтчбэкі. Вырабляліся BMW E46 на галоўным заводзе ў Мюнхене, а таксама ў Лейпцыгу, Рэгенсбургу і Рослін (Паўднёвая Афрыка). Таксама выраблялася заводамі Brilliance Motors ў Шэньяне (Кітай) і Джакарце (Інданезія), Bavarian Auto Group ў горадзе 6 Кастрычніка (Егіпет) і Аўтатор у Калінінградзе (Расія). [[Седан]] падвергнуўся рэстайлінгу ў канцы 2001 года. Машына атрымала новыя фары, бамперы і новыя, больш магутныя рухавікі. У сакавіку 2003 года абнавіліся [[кабрыялет]] і [[Купэ, кузаў|купэ]], яны таксама атрымалі іншыя фары, бамперы і новыя колеры афарбоўкі кузава. Першых з канвеера знялі хэтчбэкі Compact у 2004 годзе. У сярэдзіне 2005-га, у сувязі з пачаткам вытворчасці [[BMW E90|E90]], седаны E46 таксама былі знятыя з выпуску, а ў канцы таго ж года скончыўся выпуск [[універсал, тып куза|універсалаў]]. Выпуск E46 працягваўся ў кузаве купэ і кабрыялет, пакуль у канцы 2006 года іх не змянілі наступныя пакалення купэ [[BMW E92|E92]] і кабрыялет [[BMW E93|E93]]. Новае пакаленне купэ M3 было прадстаўлена ў сакавіку 2007 года на Жэнеўскім аўтасалоне. На ўсіх рынках E46 карыстаўся велізарным поспехам. Пры распрацоўцы новых машын сярэдняга класа вытворцы арыентаваліся менавіта на гэтую мадэль. Рэкордным для мадэлі стаў 2002 год, калі па ўсім свеце было прададзена 561 249 машын. Усяго было выпушчана 3.266.885 BMW E46 ўсіх мадыфікацый. == Мадэльны шэраг == === Седан (Sedan) === <gallery widths="200px"> Выява:BMW E46 rear 20080328.jpg| Выява:BMW E46 front 20080822.jpg| Выява:BMW_E46_rear_20080822.jpg| </gallery> {| border="1" class="prettytable" ! align="left" | Мадэль | align="center" | Гады выпуску | align="center" | Аб'ём рухавіка, см³ | align="center" | Магутнасць, к.с./аб.хв | align="center" | Максімальная хуткасць, км/г | align="center" | Разгон 0-100 км/г, сек |- ! align="left" | 316i | align="center" | 1999—2001 | align="center" | 1900 | align="center" | 105 | align="center" | 200 | align="center" | 12.4 |- ! align="left" | 316i | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1895 | align="center" | 116 | align="center" | 206(200) | align="center" | 10.9(11.9) |- ! align="left" | 318i | align="center" | 1998—2001 | align="center" | 1895 | align="center" | 118 | align="center" | 206(202) | align="center" | 10.4(12.2) |- ! align="left" | 318i | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1995 | align="center" | 143 | align="center" | 214(211) | align="center" | 9.3(10.2) |- ! align="left" | 318d | align="center" | 2001—2005 | align="center" |1995 | align="center" | 115 | align="center" | 204(199) | align="center" | 10.7(11.3) |- ! align="left" | 320i | align="center" | 1998—2001 | align="center" | 1991 | align="center" | 150 | align="center" | 219(216) | align="center" | 9.9(10.9) |- ! align="left" | 320i | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 2171 | align="center" | 170 | align="center" | 226(223) | align="center" | 8.2(9.3) |- ! align="left" | 320d | align="center" | 1998—2001 | align="center" | 1951 | align="center" | 136 | align="center" | 207 | align="center" | 9.9 |- ! align="left" | 320d | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1995 | align="center" | 150 | align="center" | 221(213) | align="center" | 8.9(9.1) |- ! align="left" | 323i | align="center" | 1998—2001 | align="center" | 2494 | align="center" | 170 | align="center" | 231(228) | align="center" | 8.0(9.0) |- ! align="left" | 325i | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 2494 | align="center" | 192 | align="center" | 240(237) | align="center" | 7.2(8.3) |- ! align="left" | 325Xi | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 2494 | align="center" | 192 | align="center" | 234(231) | align="center" | 7.4(8.5) |- ! align="left" | 328i | align="center" | 1998—2000 | align="center" | 2798 | align="center" | 193 | align="center" | 240(228) | align="center" | 7.0(9.0) |- ! align="left" | 330i | align="center" | 2000—2005 | align="center" | 2979 | align="center" | 231 | align="center" | 250(247) | align="center" | 6.5(7.0) |- ! align="left" | 330Xi | align="center" | 2000—2005 | align="center" | 2979 | align="center" | 231 | align="center" | 247(242) | align="center" | 6.6(7.4) |- ! align="left" | 330d | align="center" | 1999—2003 | align="center" | 2926 | align="center" | 184 | align="center" | 227 | align="center" | 7.8 |- ! align="left" | 330d | align="center" | 2003—2005 | align="center" | 2926 | align="center" | 204 | align="center" | 242(235 | align="center" | 7.2(7.4) |- ! align="left" | 330Xd | align="center" | 1999—2003 | align="center" | 2926 | align="center" | 184 | align="center" | 224 | align="center" | 8.5 |- ! align="left" | 330Xd | align="center" | 2003—2005 | align="center" | 2926 | align="center" | 204 | align="center" | 234(228) | align="center" | 7.7(7.9) |} === Універсал (Touring) === {{multiple image | зона = right | кірунак = vertical | подпіс = BMW E46 Touring | выява1 = BMW_E46_Touring_front_20071203.jpg | шырыня1 = 200 | выява2 = BMW_E46_Touring_rear_20080131.jpg | шырыня2 = 200 }} {| border="1" class="prettytable" style="margin-bottom: 10px;" ! align="left" | Мадэль | align="center" | Гады выпуску | align="center" | Аб'ём рухавіка, см³ | align="center" | Мадэль рухавіка | align="center" | Магутнасць, к.с./аб.хв | align="center" | Максімальная хуткасць, км/г | align="center" | Разгон 0-100 км/г, сек |- ! align="left" | 316i | align="center" | 1999—2001 | align="center" | 1796 | align="center" | M43B16 | align="center" | 105 | align="center" | 200(194) | align="center" | 12.4(11.9) |- ! align="left" | 316i | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1796 | align="center" | N42B18 | align="center" | 116 | align="center" | 200(194) | align="center" | 12.2(11.9) |- ! align="left" | 318i | align="center" | 1998—2001 | align="center" | 1895 | align="center" | М43TUB19 | align="center" | 118 | align="center" | 202 | align="center" | 10.9 |- ! align="left" | 318i | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1995 | align="center" | N42B20 | align="center" | 143 | align="center" | 213(209) | align="center" | 9.6(10.5) |- ! align="left" | 318d | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1951 | align="center" | M47D20 | align="center" | 116 | align="center" | 200(199) | align="center" | 11.0(11.3) |- ! align="left" | 320i | align="center" | 1999—2001 | align="center" | 1991 | align="center" | М52TUB20 | align="center" | 150 | align="center" | 214(208) | align="center" | 10.2(11.0) |- ! align="left" | 320i | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 2171 | align="center" | М54B22 | align="center" | 170 | align="center" | 224(221) | align="center" | 8.5(9.6) |- ! align="left" | 320d | align="center" | 2000—2001 | align="center" | 1951 | align="center" | M47D20 | align="center" | 136 | align="center" | 207 | align="center" | 10.1 |- ! align="left" | 320d | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1995 | align="center" | M47TUD20 | align="center" | 150 | align="center" | 211(208) | align="center" | 9.3(9.5) |- ! align="left" | 325i | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 2494 | align="center" | M54B25 | align="center" | 192 | align="center" | 237(234) | align="center" | 7.4(8.5) |- ! align="left" | 325Xi | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 2494 | align="center" | M54B25 | align="center" | 192 | align="center" | 231(228) | align="center" | 7.6(8.7) |- ! align="left" | 328i | align="center" | 1999—2000 | align="center" | 2798 | align="center" | M52TUB28 | align="center" | 193 | align="center" | 230(225) | align="center" | 7.4(8.0) |- ! align="left" | 330i | align="center" | 2000—2005 | align="center" | 2979 | align="center" | M54B30 | align="center" | 231 | align="center" | 250(247) | align="center" | 6.7(7.2) |- ! align="left" | 330Xi | align="center" | 2000—2005 | align="center" | 2979 | align="center" | M54B30 | align="center" | 231 | align="center" | 243 | align="center" | 6.8 |- ! align="left" | 330d | align="center" | 1999—2003 | align="center" | 2926 | align="center" | M57D30 | align="center" | 184 | align="center" | 225 | align="center" | 7.9 |- ! align="left" | 330d | align="center" | 2003—2005 | align="center" | 2993 | align="center" | M57TUD30 | align="center" | 204 | align="center" | 237(231) | align="center" | 7.6(7.8) |- ! align="left" | 330Xd | align="center" | 1999—2003 | align="center" | 2926 | align="center" | M57D30 | align="center" | 184 | align="center" | 221(221) | align="center" | 8.7(8.9) |- ! align="left" | 330Xd | align="center" | 2003—2005 | align="center" | 2993 | align="center" | M57TUD30 | align="center" | 204 | align="center" | 230(225) | align="center" | 7.9(8.1) |} === Купэ (Coupe) === {{multiple image | зона = right | кірунак = vertical | подпіс = BMW E46 Coupe | выява1 = BMW_328Ci_E46_front.jpg | шырыня1 = 200 | выява2 = BMW_328Ci_E46_rear.jpg | шырыня2 = 200 }} {| border="1" class="prettytable" ! align="left" | Мадэль | align="center" | Гады выпуску | align="center" | Аб'ём рухавіка, см3 | align="center" | Магутнасць, к.с./аб.хв | align="center" | Максімальная хуткасць, км/г | align="center" | Разгон 0-100 км/г, сек |- ! align="left" | 316Ci | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1796 | align="center" | 116 | align="center" | 206(200) | align="center" | 11.9 |- ! align="left" | 318Ci | align="center" | 1999—2001 | align="center" | 1895 | align="center" | 117 | align="center" | 206 | align="center" | 11.4 |- ! align="left" | 318Ci | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1995 | align="center" | 143 | align="center" | 218(214) | align="center" | 9.3(10.2) |- ! align="left" | 320Ci | align="center" | 1999—2001 | align="center" | 1991 | align="center" | 150 | align="center" | 218 | align="center" | 10.9 |- ! align="left" | 320Ci | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 2171 | align="center" | 170 | align="center" | 226(223) | align="center" | 8.4(9.4) |- ! align="left" | 323Ci | align="center" | 1999—2001 | align="center" | 2494 | align="center" | 170 | align="center" | 233(230) | align="center" | 8.0(9.0) |- ! align="left" | 325Ci | align="center" | 1999—2005 | align="center" | 2494 | align="center" | 192 | align="center" | 240(237) | align="center" | 7.0(8.1) |- ! align="left" | 328Ci | align="center" | 1999—2001 | align="center" | 2798 | align="center" | 193 | align="center" | 240(237) | align="center" | 7.0(8.1) |- ! align="left" | 330Ci | align="center" | 2000—2005 | align="center" | 2979 | align="center" | 231 | align="center" | 250(247) | align="center" | 6.5(7.0) |- ! align="left" | 330Cd | align="center" | 2003—2005 | align="center" | 2993 | align="center" | 204 | align="center" | 242(235) | align="center" | 7.2(7.4) |- ! align="left" | M3 3.2 i 24V | align="center" | 2000—2004 | align="center" | 3246 | align="center" | 343 | align="center" | 250 | align="center" | 5.2 |- ! align="left" | M3 3.2 i 24V CSL | align="center" | 2002—2003 | align="center" | 3246 | align="center" | 360 | align="center" | 250 | align="center" | 4.9 |} === Кабрыялет (Cabrio) === {{multiple image | зона = right | кірунак = vertical | подпіс = BMW E46 Cabrio | выява1 = BMW_E46_Cabrio_front_20071104.jpg | шырыня1 = 200 | выява2 = BMW_E46_Cabrio_rear_20071104.jpg | шырыня2 = 200 }} {| border="1" class="prettytable" ! align="left" | Мадэль | align="center" | Гады выпуску | align="center" | Аб'ём рухавіка, см3 | align="center" | Магутнасць, к.с./аб.хв | align="center" | Максімальная хуткасць, км/г | align="center" | Разгон 0-100 км/г, сек |- ! align="left" | 318Ci | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1995 | align="center" | 143 | align="center" | 206(206) | align="center" | 10.2(11.1) |- ! align="left" | 320Cd | align="center" | 2004—2005 | align="center" | 1995 | align="center" | 150 | align="center" | 211 | align="center" | 10.2 |- ! align="left" | 323Ci | align="center" | 2000—2005 | align="center" | 2494 | align="center" | 170 | align="center" | 234(220) | align="center" | 8.6(9.7) |- ! align="left" | 325Ci | align="center" | 2000—2005 | align="center" | 2494 | align="center" | 192 | align="center" | 234(230) | align="center" | 7.7(8.8) |- ! align="left" | 328Ci | align="center" | 2000—2003 | align="center" | 2793 | align="center" | 193 | align="center" | 230(226) | align="center" | 7.7(8.4) |- ! align="left" | 330Ci | align="center" | 2000—2005 | align="center" | 2979 | align="center" | 231 | align="center" | 247(240) | align="center" | 6.9(7.5) |- ! align="left" | M3 3.2 i 24V | align="center" | 2000—2004 | align="center" | 3246 | align="center" | 343 | align="center" | 250 | align="center" | 5.5 |} {{clear}} === Хэтчбэк (Compact) === {{multiple image | зона = right | кірунак = vertical | подпіс = BMW E46 Compact | выява1 = BMW_E46_Compact_front_20080123.jpg | шырыня1 = 200 | выява2 = BMW_E46_Compact_rear_20080123.jpg | шырыня2 = 200 }} Знешне ''E46 Compact'' адрозніваецца галаўной оптыкай з чатырма асобнымі фарамі і празрыстымі заднімі ліхтарамі. За кошт меньшага задняга звеса хэтчбек карацей седана на 280 мм, але ў адрозненне ад [[BMW E36#Compact|папярэдніка]] канструкцыя шасі і колавая база такія ж. {| border="1" class="prettytable" ! align="left" | Мадэль | align="center" | Гады выпуску | align="center" | Аб'ём рухавіка, см3 | align="center" | Магутнасць, к.с./аб.хв | align="center" | Максімальная хуткасць, км/г | align="center" | Разгон 0-100 км/г, сек |- ! align="left" | 316ti | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1796 | align="center" | 116 | align="center" | 201(196) | align="center" | 10.9(11.9) |- ! align="left" | 318i | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1995 | align="center" | 143 | align="center" | 214(211) | align="center" | 9.3(10.2) |- ! align="left" | 318td | align="center" | 2004—2005 | align="center" | 1995 | align="center" | 115 | align="center" | 202 | align="center" | 10.5 |- ! align="left" | 320td | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 1995 | align="center" | 150 | align="center" | 222(214) | align="center" | - |- ! align="left" | 325ti | align="center" | 2001—2005 | align="center" | 2494 | align="center" | 192 | align="center" | 235(232) | align="center" | 7.1(8.2) |} {{clear}} === M3 === [[Выява:BMW M3 E46 - Flickr - Alexandre Prévot (12).jpg|thumb|left|BMW E46 M3]] Купэ і кабрыялет M3 з 343-моцным рухавіком аб'ёмам 3,2 л з'явіліся ў [[2000]] годзе. Знешне адрозніваліся больш масіўным пярэднім бамперам, шырокімі колавымі аркамі, рашоткамі ў пярэдніх крылах і авальнымі люстэркамі задняга віду. Да 2001 года аўтамабілі абсталёўваліся рабатызаванай каробкай ''SMG'' першага пакалення, або шасціступеньчатай механічнай каробкай ад папярэдняга [[BMW E36#M3|пакалення M3]], пазней — каробкай ''SMG-II''. ==== M3 CSL ==== Спецсерыя '''CSL''' на 110 кілаграмаў лягчэй 1495-кілаграмовай стандартнай версіі M3 E46. Для зніжэння вагі шэраг кузаўных дэталяў быў заменены на больш лёгкія з кампазітных матэрыялаў. Магутнасць рухавіка для CSL была павялічана да 360 к.с., што на 17 сіл больш за базавы варыянт. Рухавік спецверсіі агрэгатаваўся выключна з «робатам» ''SMG-II''. Усяго было пабудавана 1383 асобніка гэтай спецсерыі<ref name="bmwM3">[https://motor.ru/articles/2014/07/10/mspecial/ Зал славы: Самые интересные спецверсии BMW M3] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170125191134/http://motor.ru/articles/2014/07/10/mspecial |date=25 студзеня 2017 }} // motor.ru {{ref-ru}}</ref>. <gallery widths="200px"> Выява:BMW M3 CSL (4891564217).jpg|BMW M3 CSL Выява:BMW M3 CSL (4891564605).jpg| </gallery> == Бяспека == {{Euro NCAP |аўтамабіль = |align = right |год = 2001 |спасылка = https://www.euroncap.com/en/results/bmw/3-series/15538 |зоркі = 4 |дарослыя_балы = 25 |пешаходы_зоркі = 1 |пешаходы_балы = 8 }} Нягледзячы на ​​тое, што пярэднія рамяні бяспекі аснашчаны праднацягвальнікамі і абмежавальнікамі, нагрузка ад шлеек на грудзі манекенаў была вялікай. Пад пярэдняй панэллю маюцца траўманебяспечныя для ног зоны. Пры бакавым краш-тэсце галава і плячо кіроўцы добра абароненыя, але нагрузка на тулава была моцнай — з-за бакавой падушкі, якая раскрылася не цалкам. Акрамя таго, заднія дзверы пры ўдары самаадвольна раскрыліся. Праведзеная фірмай BMW дапрацоўка замка вырашыла праблему, што пацвердзіў паўторны бакавы краш-тэст. Бакавы ўдар аб слуп пацвердзіў высокую эфектыўнасць надзіманых «труб» абароны галавы<ref name="autoreview-2001-23"> {{артыкул |загаловак = Рейтинг безопасности: французы впереди |выданне = Авторевю |тып = часопіс |год = 2001 |нумар = 23 |старонкі = 55 }} {{ref-ru}} </ref>. Выніковая адзнака за франтальны краш-тэст — 10 балаў (63%), бакавыя ўдары — 15 (83%), агульная адзнака — 25 (74%). Рэйтынг бяспекі пасажыра — 4 зоркі; бяспека пешаходаў — 1 зорка. {{зноскі}} == Літаратура == * {{артыкул |загаловак = Она того стоит |спасылка = https://autoreview.ru/articles/vtorye-ruki/ona-togo-stoit |выданне = Авторевю |тып = часопіс |год = 2009 |нумар = 13-14 |старонкі = 46-49 }} {{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://www.bmw.ru/ru/ru/owners/service/maintenance_services/3s_e46.html Сэрвісныя пакеты для BMW 3 серыі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140222231238/http://www.bmw.ru/ru/ru/owners/service/maintenance_services/3s_e46.html |date=22 лютага 2014 }} {{Сучасныя аўтамабілі BMW}} [[Катэгорыя:Аўтамабілі 1990-х]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі 2000-х]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі BMW|E46]] [[Катэгорыя:Аўтамабілі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Заднепрывадныя аўтамабілі]] [[Катэгорыя:Поўнапрывадныя аўтамабілі]] 8sbewf88oy5azytju6u9xpvf1xiy3o9 0 350585 4164903 3908513 2022-07-26T09:47:57Z Хомелка 6638 выдалена [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Пенсільваніі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{асоба}} '''Стывен Джэй (Стыў) Дзітка''' ({{Lang-en|Stephen J. (Steve) Ditko}}; {{ДН|2|11|1927}} - прыкладна 27 чэрвеня 2018<ref name="death">{{cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/steve-ditko-dead-spider-man-creator-was-90-1125489|title = Steve Ditko, Spider-Man Co-Creator and Legendary Comics Artist, Dies at 90|last = Lewis|first = Andy|date = July 6, 2018|accessdate = July 6, 2018|lang=en|website = [[The Hollywood Reporter]]|quote= The New York Police Department confirmed his death to The Hollywood Reporter. No cause of death was announced. Ditko was found dead in his apartment on June 29 and it is believed he died about two days earlier.}}</ref>) — амерыканскі пісьменнік і мастак [[Комікс|коміксаў]] украінскага паходжання<ref>[https://pabook.libraries.psu.edu/literary-cultural-heritage-map-pa/bios/Ditko__Steve]</ref>, вядомы сваімі творамі ў кампаніі [[Marvel Comics]] і супрацоўніцтвам са [[Стэн Лі|Стэнам Лі]]. Працаваў над стварэннем такіх персанажаў, як [[Чалавек-павук]], Доктар Стрэндж, Жалезны чалавек і Халк. Знойдзены мёртвым у сваёй кватэры 29 чэрвеня 2018 года. Па словах паліцыі, хутчэй за ўсё, ён памёр за два дні да гэтага<ref name="death"/>. == Выбраная бібліяграфія == Пералічаныя ніжэй творы Дзіткі як мастака (у асноўным, але не заўсёды) і кантуроўшчыка. Іншыя выпадкі пазначаны асобна. '''Marvel''' * ''Amazing Adventures'' № 1-6 : ''Amazing Adult Fantasy'' № 7-14 :: ''Amazing Fantasy'' № 15 * ''The Amazing Spider-Man'' № 1-38 * Штогоднік ''The Amazing Spider-Man'' № 1-2 * Штогоднік ''The Avengers'' № 13, 15 * ''Strange Tales'' № 110—111, 114—146 (Доктар Стрэндж) * Штогоднік ''Strange Tales'' № 2 * ''The Fantastic Four'' № 13 (контур Джэка Кербі) * ''The Incredible Hulk'' № 2 (контур Джэка Кербі), 6 * ''Phantom 2040'' № 1-4 (Фантом) * ''Tales of Suspense'' № 47-49 (Жалезны чалавек) * ''Tales to Astonish'' № 60-67 (Халк ў № 60-67, Волат у № 61) * ''Speedball'' № 1-10 * ''ROM Spaceknight № 59-75, штогоднік № 4'' * ''Chuck Norris: Karate Kommandos № 1-3'' '''DC''' * ''Showcase'' № 73 (першае з’яўленне Крипера), 75 (дэбют Ястраба і Голуба) * ''Beware the Creeper'' № 1-6 * ''The Hawk and the Dove'' № 1-2 * ''Shade, Changing the Man'' № 1-8 * ''World’s Finest Comics'' № 249—255 (сцэнар і малюнак у сюжэце пра Крипера) * ''Detective Comics'' № 483—485 (Дэман) * ''Detective Comics'' № 487 (Odd Man) * ''Legion of Super-Heroes'' № 268, 270, 272 * ''Cancelled Comics Cavalcade'' № 1, 2 '''Charlton''' * ''Blue Beetle'' № 1-5 * ''Mysterious Suspense'' № 1 * ''Strange Suspense Stories'' № 75-89 (Капітан Атам) * ''Captain Atom'' № 78-9 * ''Ghostly Haunts'', ''Ghostly Tales'', ''The Many Ghosts of Doctor Graves'' (большасць выпускаў) '''Warren''' * ''Eerie'' № 3-10 (1966—1967) * ''Creepy'' № 9-16 (1966—1967) '''Atlas''' * ''The Destructor'' № 1-4 (1975) '''Independent''' * ''Avenging World'' (1973) (сцэнар, малюнак і шрыфты) {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дзітка Стыў}} [[Катэгорыя:Сцэнарысты ЗША]] [[Катэгорыя:Мастакі ЗША]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі ЗША]] pkh7gt0odhbspfjf071cva3z2djt52j 0 352862 4164702 4136168 2022-07-25T16:19:10Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Запаведная зона | Назва = Кажан-Гарадоцкія дубы-веліканы | Нацыянальная назва = | Выява = | Подпіс = | Катэгорыя МСАП = III |lat_dir = |lat_deg = 52.1200|lat_min = |lat_sec = |long_dir = |long_deg = 27.0049|long_min = |long_sec = |region = |CoordScale = | Размяшчэнне = [[Кажан-Гарадок]], [[Лунінецкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]] | Краіна = Беларусь | Краіны = | Найбліжэйшы горад = | Плошча = | Сярэдняя вышыня = | Дата заснавання = [[1963]] | Наведвальнасць = | Год наведвальнасці = | Кіруючая арганізацыя = | Сусветная спадчына = | Сайт = |На карце 1 = |Шырыня карты 1 = |crosses180 = |На карце 2 = |Шырыня карты 2 = |Катэгорыя на ВікіСховішчы= }} '''Кажан-Гарадоцкія дубы-веліканы''' — [[батанічны помнік прыроды]] рэспубліканскага значэння ў аг. [[Кажан-Гарадок]] [[Лунінецкі раён|Лунінецкага раёна]]. 2 дрэвы [[Дуб звычайны|дубу звычайнага]]. Першы дуб расце на прысядзібным участку дому 44 па вуліцы Савецкай, другі — у 100 метрах ад першага дуба, паміж птушкафабрыкай і прысядзібным участкам<ref>[http://www.priroda.brest.by/content/pamyatniki-prirody-respublikanskogo-znacheniya-brestskoy-oblasti Памятники природы республиканского значения Брестской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171122025830/http://www.priroda.brest.by/content/pamyatniki-prirody-respublikanskogo-znacheniya-brestskoy-oblasti |date=22 лістапада 2017 }}</ref>. Узрост каля 300 гадоў, вышыня 45 i 40 м дыяметр 152 i 164 см (1983). Ахоўны статус нададзены ў [[1963]] годзе. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭПБ|2|Кажан-Гарадоцкія дубы-веліканы}} [[Катэгорыя:Кажан-Гарадок]] [[Катэгорыя:батанічныя помнікі прыроды рэспубліканскага значэння Беларусі]] [[Катэгорыя:Славутасці Лунінецкага раёна]] [[Катэгорыя:Дрэвы-помнікі]] [[Катэгорыя:Дубы]] jnmxs6rkesde6pfikgfmz1uy2qv56vh 0 354453 4164646 4019149 2022-07-25T13:46:09Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Якагама Ф. Марынас» wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = |фатаграфія = |поўнае імя = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Японія}} |дата смерці = |цяперашні клуб = {{Сцяг|Японія}} [[ФК Якагама Ф. Марынас|Якагама Ф. Марынас]] |нумар = |пазіцыя = [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] |моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2001—2008|{{Сцяг|Японія||20px}} Сільфід| |2008—2010|{{Сцяг|Японія||20px}} Вышэйшая школа Цюкёдай Цюкё| |2010—2011|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Арсенал Лондан|Арсенал Лондан]]| }} |клубы = {{футбольная кар’ера |2011—2015|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Арсенал Лондан|Арсенал Лондан]]|1 (0) |2011|{{арэнда}} {{Сцяг|Нідэрланды||20px}} [[ФК Феенорд|Феенорд]]|12 (3) |2012|{{арэнда}} {{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Болтан Уондэрэрс|Болтан Уондэрэрс]]|12 (0) |2012—2013|{{арэнда}} {{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Уіган Атлетык|Уіган Атлетык]]|4 (0) |2014—2015|{{арэнда}} {{Сцяг|Нідэрланды||20px}} [[ФК Твентэ|Твентэ]]|10 (0) |2014—2015|{{арэнда}} {{Сцяг|Нідэрланды||20px}} [[ФК Ёнг Твентэ|Ёнг Твентэ]]|14 (3) |2015—2021|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Санкт-Паўлі|Санкт-Паўлі]]|77 (8) |2015—2019|{{фарм-клуб}} {{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Санкт-Паўлі II|Санкт-Паўлі II]]|6 (0) |2021—|{{Сцяг|Японія||20px}} [[ФК Якагама Ф. Марынас|Якагама Ф. Марынас]]|17 (3) }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2007|{{Сцяг|Японія||20px}} Японія (да 15)|3 (2) |2008|{{Сцяг|Японія||20px}} Японія (да 16)|3 (1) |2009|{{Сцяг|Японія||20px}} [[Юнацкая зборная Японіі па футболе|Японія (да 17)]]|5 (2) |2010|{{Сцяг|Японія||20px}} [[Юніёрская зборная Японіі па футболе|Японія (да 19)]]|8 (1) |2012—|{{Сцяг|Японія||20px}} [[Зборная Японіі па футболе|Японія]]|4 (0) }} |абнаўленне даных пра клуб = 25 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 25 ліпеня 2022 }} '''{{PAGENAME}}''' ({{lang-ja|宮市 亮}}; нар. {{ДН|14|12|1992}}) — [[Японія|японскі]] [[Футбол|футбаліст]]. З 2012 года выступае за [[Зборная Японіі па футболе|нацыянальную зборную Японіі]]. == Статыстыка == {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|{{Сцяг|Японія||20px}} [[Зборная Японіі па футболе|Зборная Японіі]] |- !Год!!Гульні!!Галы |- |2012||2||0 |- |2013—2021||0||0 |- |2022||2||0 |- !Усяго||4||0 |} {{зноскі}} {{ВС}} {{DEFAULTSORT:Міяіці Ро}} [[Катэгорыя:Футбалісты Японіі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Японіі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арсенал Лондан]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Феенорд]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Болтан Уондэрэрс]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Уіган Атлетык]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Твентэ]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Санкт-Паўлі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Санкт-Паўлі II]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Якагама Ф. Марынас]] gkwiywbva1ghig8k07dxp1otkooit0a 0 358731 4164905 3785470 2022-07-26T09:50:53Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Кінематаграфіст}} {{цёзкі2|Стоўн}} '''Эмілі Джын (Эма) Стоўн''' ({{lang-en|Emily Jean «Emma» Stone}}; нар. {{ДН|6|11|1988}}) — амерыканская актрыса; лаўрэат прэміі «[[Залаты глобус]]» за найлепшую жаночую ролю — камедыя ці мюзікл (2017). Найбольш вядомая па фільмах «Выдатніца лёгкіх паводзінаў» і «[[Ла-Ла Ленд]]», за гульню ў якіх яна была намінаваная на прэмію «Залаты глобус» за лепшую жаночую ролю — камедыя ці мюзікл, а таксама па фільмах «Гэтае дурное каханне», «Прыслуга» і «Новы Чалавек-павук», у якім яна сыграла ролю Гвен Стэйсі, дзяўчыну супергероя Чалавека-павука. За ролю дачкі галоўнага героя ў чорнай камедыі «[[Бёрдмэн]]» была намінаваная на прэмію «[[Оскар]]». {{зноскі}} {{Прэмія «Оскар» за лепшую жаночую ролю 2001—2020}} {{Прэмія «Залаты глобус» за лепшую жаночую ролю — камедыя ці мюзікл 2001—2020}} {{Прэмія Гільдыі кінаакцёраў ЗША за лепшую жаночую ролю 2001-2020}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Стоўн Эма}} [[Катэгорыя:Актрысы ЗША]] [[Катэгорыя:Актрысы тэлебачання ЗША]] [[Катэгорыя:Акцёры агучвання ЗША]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі BAFTA]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Спадарожнік»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Залаты глобус»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Оскар» за «Найлепшую жаночую ролю»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі Гільдыі кінаакцёраў ЗША]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Кубак Вальпі»]] [[Катэгорыя:Дзеці-акцёры ЗША]] ncy0yp6tq6bxil1xkd5irctu1elfu5x 2 359044 4164917 4161324 2022-07-26T10:36:31Z Evgen Lewandowskiy 63506 wikitext text/x-wiki {{Лічыльнік артыкулаў|383}} {{Лічыльнік шаблонаў|7}} {{Лічыльнік катэгорый|73}} == Калі-небудзь зраблю == *[[Рабочы рух]] *[[Хусінскае паўстанне]] *[[Выключны закон супраць сацыялістаў]] *[[Французская камуністычная партыя]] *[[Рэспубліканская левая]] *[[Рабочая партыя марксісцкага адзінства]] *[[Федэрацыя анархістаў Іберыі]] *[[Усекітайская федэрацыя прафсаюзаў]] *[[Аргентынская рэгіянальная рабочая федэрацыя]] *[[Цэнтральная арганізацыя рабочых Швецыі]] *[[Італьянскі сіндыкальны саюз]] *[[Іспанская арганізацыя прафсаюзаў]] *[[Усеагульная нямецкая рабочая асацыяцыя]] *[[Рэвалюцыйны сіндыкалізм]] *[[Рабочая партыя]] *[[Міжнароднае таварыства працоўных]] *[[Класавая барацьба]] *[[Камуністычная партыя В'етнама]] *[[Забастовачны рух у Польшчы 1988 года]] *[[Культ асобы Сталіна]] *[[Міжнародная сустрэча камуністычных і рабочых партый]] *[[Чырвоная армія Японіі]] *[[Пратэсты ў Польшчы (1976)]] *[[Свабодныя прафсаюзы ўзбярэжжа]] *[[Майскія падзеі 1968 года ў Францыі]] *[[Гі Дэбор]] *[[Рабочы інтэрнацыянал]] *[[Свабодны рабочы саюз]] *[[Свабодная асацыяцыя нямецкіх прафсаюзаў]] *[[Левы фронт (Расія)]] *[[Патрыятычны рух нацыянальнага адраджэння]] * Дадаць пра блакіраванне чыгункі ў Оршы ў [[Красавіцкія забастоўкі ў Беларусі (1991)]] * [[Забастоўка на МТЗ (2001)]] * [[Забастоўка шахцёраў у СССР у 1989 годзе]] * [[Забастоўка на «Гомсельмашы» (1990)]] * [[Забастоўкі шахцёраў Салігорска (1989—1990-я гады)]] * [[Забастовачны рух падчас пратэстаў у Беларусі (2020—2021)]] * [[Сход рускіх фабрычна-завадскіх працоўных г. Санкт-Пецярбурга]] nguyqxltrl1xdv8q5qeyo3j1q76fu2m 0 453132 4164861 2857162 2022-07-26T08:12:48Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Парк |Назва = Парк імя 1 Мая |Нацыянальная назва = |Выява = Первомайский парк. Ротонда.JPG |Подпіс = Архітэктурныя збудаванні ў парку імя 1 Мая |CoordScale = 20000 |Краіна = Расія |Раён = Кіраўскі раён (Растоў-на-Доне) |Месцазнаходжанне = Растоў-на-Доне |Тып = парк культуры і адпачынку |Заснаваны = 1855 год |Архітэктар = Петэрс |Статус = аб’ект культурнай спадчыны федэральнага значэння }} '''Парк імя 1 мая''' — [[парк культуры і адпачынку]] ў [[Кіраўскі раён, Растоў-на-Доне|Кіраўскім раёне]] [[Растоў-на-Доне|Растова-на-Доне]]. Валодае статусам помніка гісторыі і культуры федэральнага значэння. Знаходзіцца на тэрыторыі былой [[Крэпасць святога Дзімітрыя Растоўскага|Крэпасці Святога Дзімітрыя Растоўскага]]. Парк імя 1 мая захаваў сваё гістарычнае планаванне і ў некаторай ступені абзеляненне так, як гэта было арганізавана ў другой палове XIX стагоддзя<ref name="Парк культуры и отдыха им. 1 мая">[http://www.rodb-v.ru/rostov-on-don-southern-russia-pearl/parki/1_may/ Парк культуры и отдыха им. 1 мая]</ref>. У сувязі з размяшчэннем на тэрыторыі парка падземных збудаванняў, парк таксама з’яўляецца помнікам археалогіі<ref name="Тайна старинной ротонды(легенды и были городского парка)">[http://www.relga.ru/Environ/WebObjects/tgu-www.woa/wa/Main?textid=2590&level1=main&level2=articles Тайна старинной ротонды(легенды и были городского парка)]</ref>. == Гісторыя == Тэрыторыя, на якой раней была Крэпасць Святога Дзімітрыя Растоўскага, у 1855 годзе стала ўласнасцю Летняга Камерцыйнага Клуба. На заказ уласнікаў, архітэктарам Петэрсам з [[Санкт-Пецярбург]]а быў распрацаваны праект для ўладкавання саду. Падчас правядзення прац, будаўнікамі былі выяўлены казематныя памяшканні і падземныя тунэлі. Гэта было ўлічана архітэктарам Петэрсам — пры складанні плана, усе масіўныя будынкі ён размясціў на пляцоўках, свабодных ад падземных збудаванняў. Такім чынам, над падземнымі тунэлямі размясціліся садовыя алеі, а над двух’ярусным падземным памяшканнем пабудавалі фантан. Галоўныя прысады парка праходзілі дыяганальнай лініяй ад сучаснай ратонды да кветніка. На тэрыторыі новага саду арганізавалі спартыўныя пляцоўкі. Была створана [[аранжарэя]] і пасаджана прысады ліпавых дрэў. У 1901 годзе тутака ж была пабудавана ратонда з 6 калонамі ў неакласічным стылі з выкарыстаннем даўнейшай прыгоннай цэглы. Архітэктарам стаў [[Мікалай Аляксандравіч Дарашэнка]]. Пад падмуркам ратонды знаходзілася падземнае памяшканне. У 1912—1913 гадах у заходняй частцы саду з’явіўся цагляны трохпавярховы будынак у стылі мадэрн па праекце архітэктара Г. Гелата. Гэта было будынак Летняга Камерцыйнага клуба, а з яго вокнаў адкрываўся выгляд на ратонду з фантанам. Напачатку XX стагоддзі гэты сад, пазней сталы вядомы як парк імя 1 мая, быў любым месцам сустрэч жыхароў [[Растоў-на-Доне|Растова-на-Доне]] і [[Нахічэвань-на-Доне|Нахічэвані-на-Доне]]. У летнюю пару тут гуляў аркестр, уладкоўваліся спектаклі і канцэрты, для выступаў запрашаліся знакамітыя гастралёры. У аранжарэях раслі пальмы, а асвятленне стваралася з дапамогай уласнай падстанцыі. Сярод наведнікаў былі ўплывовыя людзі горада, [[купцы]], мясцовая эліта. Раней у парка была агароджа, зараз яна мае патрэбу ў аднаўленні. У 1920-х гадах у парку ўсё яшчэ захоўваліся садова-паркавыя кампазіцыі з закладзенымі ў іх геаметрычнымі ўзорамі. У парку быў кветкавы каляндар, які рэгулярна абнаўляўся. У 1970-х гадах праводзіліся кветкавыя выставы. У 1986 годзе з-за пажару пацярпела аранжарэя, на яе месцы пасля зрабілі аўтастаянку<ref name="Тайна старинной ротонды(легенды и были городского парка)"></ref>. На тэрыторыі парка ёсць ліпавыя прысады, узрост якой складае больш 120 гадоў. У 2000 годзе была пасаджана новыя прысады з 55 флянсаў ліпы. Да мая 2005 года дадалося яшчэ 5 дрэў<ref name="Парк культуры и отдыха им. 1 мая"></ref>. У кастрычніку 2015 года з’явілася інфармацыя пра тое, што парк будзе рэканструяваны з дапамогай прыцягнутых фундатараў<ref name="Два ростовских парка готовят к передаче в концессию">[http://rostov.rbc.ru/rostov/20/10/2015/56263cc79a7947f552e850c6 Два ростовских парка готовят к передаче в концессию]</ref>. == Апісанне == <gallery> File:127 Первомайский парк ,,.jpg File:Столетние липы Первомайского парка.JPG </gallery> {{зноскі}} [[Катэгорыя:Растоў-на-Доне]] 0h3budsxl8fyuaxmbvuignyt8ivj6gv 0 465521 4164842 3912623 2022-07-26T06:20:31Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Хапаэль Ірані» Кір’ят-Шмана wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Сенін Себаі | поўнае імя = | выява = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Кот-д’Івуар}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Хапаэль Ірані Кір’ят-Шмана|Хапаэль Ірані (Кір’ят-Шмана)]] | нумар = | пазіцыя = [[нападнік (футбол)|нападнік]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера | | {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[ФК Эньянда дэ Зарану|Эньянда дэ Зарану]]| }} | клубы = {{футбольная кар’ера |2014—2015| {{Сцяг|Малдова||20px}} [[ФК Саксан|Саксан]]|14 (4) |2015| {{Арэнда}} {{Сцяг|Румынія||20px}} [[ФК Астра Джурджу|Астра]]|3 (0) |2015| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слуцк|Слуцк]]|7 (1) |2016—2017| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слуцк|Слуцк]]|25 (6) |2017—2018| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Балтыка Калінінград|Балтыка (Калінінград)]]|31 (10) |2018| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Тамбоў|Тамбоў]]|20 (8) |2019—2020| {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Табол Кастанай|Табол (Кастанай)]]|40 (10) |2021| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Хімкі|Хімкі]]|14 (0) |2021—2022| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Ахмат Грозны|Ахмат (Грозны)]]|17 (3) |2022—| {{Сцяг|Ізраіль||20px}} [[ФК Хапаэль Ірані Кір’ят-Шмана|Хапаэль Ірані (Кір’ят-Шмана)]]| }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 26 ліпеня 2022 }} '''Сенін Себаі''' (нар. {{ДН|18|12|1993}}, {{МН|Абіджан}}, [[Кот-д’Івуар]]) — івуарыйскі [[футбол|футбаліст]], [[нападнік (футбол)|нападнік]] ізраільскага клуба [[ФК Хапаэль Ірані Кір’ят-Шмана|«Хапаэль Ірані»]] з [[Кір’ят-Шмана|Кір’ят-Шманы]]. == Клубная кар’ера == Пачынаў кар’еру ў Кот-д’Івуары, а ўлетку 2014 года перайшоў у малдаўскі клуб [[ФК Саксан|«Саксан»]]. У першай палове 2015 года гуляў у арэндзе ў румынскай [[ФК Астра Джурджу|«Астры»]], улетку вярнуўся ў «Саксан», за які паспеў згуляць у Лізе Еўропы. У ліпені 2015 года разам з таварышамі па «Саксану» [[Куасі Куаджа|Куасі Куаджам]] і [[Якуба Бамба|Якубам Бамбам]] падпісаў кантракт з беларускім клубам [[ФК Слуцк|«Слуцк»]]<ref>[http://www.football.by/news/73018.html "Слуцк" подписал трех ивуарийцев]</ref>. У складзе «Слуцка», аднак, не здолеўшы замацавацца ў аснове, па заканчэнні сезона 2015 пакінуў каманду. У жніўні 2016 года, так і не знайшоўшы новы клуб, зноў папоўніў склад [[ФК Слуцк|«Слуцка»]]<ref>[http://www.football.by/news/89358.html Ивуарийцы Сенин Себаи и Секу Думбиа пополнили "Слуцк"]</ref>. З другой спробы стаў адным з асноўных нападнікаў случан. У першай палове 2017 года ў 12 матчах чэмпіянату забіў 4 галы і аддаў 5 галявых перадач, пасля чаго цікавасць да іграка сталі праяўляць розныя беларускія і замежныя клубы. 20 чэрвеня 2017 года правёў апошні матч за «Слуцк», а на наступны дзень падпісаў кантракт з калінінградскай [[ФК Балтыка Калінінград|«Балтыкай»]]<ref>[http://football.by/news/101206.html Сенин Себаи подписал контракт с калининградской "Балтикой"]</ref>. У чэрвені 2018 года перабраўся ў іншы расійскі клуб — [[ФК Тамбоў|«Тамбоў»]]. У лютым 2019 года перайшоў у казахстанскі клуб [[ФК Табол Кастанай|«Табол»]] з [[Кастанай|Кастаная]]<ref>[http://football.by/news/122942.html Экс-форвард "Слуцка" стал одноклубником Гордейчука]</ref>, дзе гуляў на працягу двух гадоў. У студзені 2021 года ў якасці свабоднага агента далучыўся да [[ФК Хімкі|«Хімкаў»]], а ў верасні 2021 года перайшоў у грозненскі [[ФК Ахмат Грозны|«Ахмат»]], які пакінуў па заканчэнні сезона 2021/22. У ліпені 2022 года стаў іграком ізраільскага клуба [[ФК Хапаэль Ірані Кір’ят-Шмана|«Хапаэль Ірані»]] з [[Кір’ят-Шмана|Кір’ят-Шманы]]. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Себаі Сенін}} [[Катэгорыя:Футбалісты Кот-д’Івуара]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Саксан]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Астра Джурджу]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Слуцк]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Балтыка Калінінград]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тамбоў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Табол Кастанай]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Хімкі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Ахмат Грозны]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Хапаэль Ірані Кір’ят-Шмана]] m2j1fnofr2euwx9zuuqrlm2pp16q8lu 0 470041 4164893 3735807 2022-07-26T09:35:29Z Хомелка 6638 дададзена [[Катэгорыя:Членістаногія і чалавек]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]], афармленне wikitext text/x-wiki '''Анансі''' (у перакладзе з мовы ашанці — «павук»). Адзін з самых важных герояў міфаў заходнеафрыканскіх краін, такіх народаў як [[ашанці]] з групы народаў [[аканы]]. == Вобраз Анансі ў міфалогіі і фальклоры == У міфалогіі ён часцей за ўсё паўстае ў якасці [[дэміург|дэміурга]]. З ім звязаны з’яўленне сонейка, дажджжу, паходжанне мудрасці і казак. Часам ён можа быць намеснікам бога неба [[Н’яме]], а ў некаторых міфах ён з’яўляецця сынам Бога неба, і выконвае яго заданні. Няглндзячы на тое, што гэта зааморфны герой (прымае вобраз павука), але ж часам ён з’яшляецца ў абліччы чалавека (антрапаморфны герой) і ў яго нават ёсць сям’я. Часцей за ўсё ён вельмі хітры, не датычыцца ні да адной з апазіцый: ні да абра, ні да зла. Ён робіць нешта нядобрае толькі дзеля самой хітрасці. Для заходнеафрыканских плямён Анансі мае вельмі важную ролю. У іх нават ёсць такая прыказка: «Няма казкі без Анансі». Такім чынам ён становіцца цэнтральным вобразам цэлых цыклаў казак. Не толькі ён з’яўляецца ў розных міфалагічных творах, а таксама і яго сям’я адыгрывае важную ролю ў казках народаў Афрыкі. У іх з’яўляюцца жанчына — часцей за ўсё яе імя Асасе Йа, сын Анансі, а таксама Бог Н’яме, розныя зверы, людзі і г.д. Міфы пра Анансі і яго сям’ю таксама адрозніваюцца па форме. Гэта могуць быць міфы, казкі пра жывёл, жарты, а таксама побытавыя аповеды. == Імёны Анансі == Ашанці часта называюць Анансі — Кваку Анансі, што перакладаецца «павук Анансі». У Амерыцы імя таксама можа быць зусім розным: ад Анансі на [[Ямайка|Ямайке]], да Нансі на [[Антыльскія астравы|Антылах]] і ў [[Сурынам]]е. == Вобраз Анансі ў масавай культуры == Вобраз Анансі даволі часта выкарыстоўвываюць у масавай культуры. * Уолт Дысней выкарыстоўвываў Анансі ў якасці аднаго з герояў для сваіх мультфільмаў. * Рок-группа з Велікабрытаніі [[Skunk Anansie]] выкарыставала імя Анансі ў назве сваёй группы. * «Кароль павукоў» Анансі — гэта адзін з галоўных герояў рамана [[Чайна М'евіль|Чайна М’евіля]] «Пацучыны кароль». * Анансі — адзін з герояў рамана [[Ніл Гейман|Ніла Геймана]] «[[Амерыканскія богі]]» (а таксама экранізацыі гэтага рамана), і рамана «[[Дзеці Анансі]]». {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул}} [[Катэгорыя:Міфалогія]] [[Катэгорыя:Павукі]] [[Катэгорыя:Членістаногія і чалавек]] lb7zos5kbq93xq3uxfjhhrhtgg4aqt5 0 470776 4164858 4118515 2022-07-26T08:10:10Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Капуснік |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 12 |Плошча басейна = 64 |Басейн = Дняпро/Чорнае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= каля вёскі [[Вёска Слабодка, Гарадзецкі сельсавет|Слабодка]] |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 54|s_lat_min = 10|s_lat_sec = 03.0 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 30|s_lon_min = 27|s_lon_sec = 50.0 |Вусце = Дняпро |Месцазнаходжанне вусця = Шклоў |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 54|m_lat_min = 11|m_lat_sec = 26.5 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 30|m_lon_min = 19|m_lon_sec = 25.0 |Ухіл ракі = 3 |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Магілёўская вобласць |Раён = Шклоўскі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Капу́снік''' — [[рака]] ў [[Шклоўскі раён|Шклоўскім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], левы [[прыток]] ракі [[Дняпро]]. Даўжыня ракі 12 км. Плошча [[вадазбор]]у 64 км². Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 3 м/км. Выток ракі знаходзіцца каля паўднёвай ускраіны вёскі [[Слабодка (Гарадзецкі сельсавет)|Слабодка]]. Вусце каля былых вёсак [[Вялікае Зарэчча]] і [[Малое Зарэчча]] (зараз у межах горада [[Шклоў]]<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2008-39/2008-39(010-023).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Шкловского района». Решение Могилёвского областного Совета депутатов от 14 декабря 2007 г. № 5-25] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170109023449/http://www.pravo.by/pdf/2008-39/2008-39(010-023).pdf |date=9 студзеня 2017 }}{{Ref-ru}}</ref>). Вадазбор на паўднёвай ускраіне [[Аршанскае ўзвышша|Аршанскага ўзвышша]]. Каля ракі вёскі [[Княжыцы (Шклоўскі раён)|Княжыцы]], [[Башкіраўка]], [[Заходы (Гарадзецкі сельсавет)|Заходы]], [[Путнікі (Шклоўскі раён)|Путнікі]], [[Хадулы (Шклоўскі раён)|Хадулы]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|2|||480}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Могилёвская область. Шкловский район: карта. Шклов: план|адказны=Ред. В. А. Змачинская|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2006|тыраж=3000}}{{ref-ru}} * {{кніга|загаловак=Природа Белоруссии: Популярная энциклопедия|адказны=Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др|выданне=2-е изд|месца=Мн.|выдавецтва=БелСЭ|год=1989|старонкі=169|старонак=599|isbn=5-85700-001-7|тыраж=40&nbsp;000}}{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD1/Mogilev/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Могилёвской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{ref-ru}} {{Дняпро}} [[Катэгорыя:Рэкі Шклоўскага раёна]] [[Катэгорыя:Прытокі Дняпра]] b5203ikc6lbs88fwnk67eiev7o0r7k8 0 472310 4164744 4106598 2022-07-25T20:03:21Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki [[Файл:Hitbtc_terminal_window.png|міні|HitBTC. Вакно тэрміналу абмену крыптавалют]] [[Файл:Оборудование_HashCoins.jpg|міні|Майнінг валюты Hashcoin]] '''Крыптавалюта''' — [[лічбавы актыў]], прызначаны для працы ў якасці [[Сродак абмену|сродку абмену]] з выкарыстаннем [[Крыптаграфія|крыптаграфіі]] для забеспячэння бяспекі [[Транзакцыя|транзакцый]] і кантролю стварэння дадатковых адзінак валюты.<ref name="crypto currency">{{Cite news|title=Crypto Currency|author=Andy Greenberg|last=Andy Greenberg|url=http://www.forbes.com/forbes/2011/0509/technology-psilocybin-bitcoins-gavin-andresen-crypto-currency.html|publisher=Forbes.com|date=20 April 2011|accessdate=8 August 2014}}</ref> Крыптавалюты класіфікуюцца як падмноства [[Лічбавая валюта|лічбавых валют,]] а таксама як падмноства [[Альтэрнатыўная валюта|альтэрнатыўных валютаў]]. [[Bitcoin|'''Біткоін''']] ''(Bitcoin)'' стаў першай дэцэнтралізаванай крыптавалютай у 2009 годзе.<ref>{{Cite web|url=http://www.trssllc.com/wp-content/uploads/2013/05/White_Paper_Bitcoin_101.pdf|title=Bitcoin 101 white paper|last=Sagona-Stophel|first=Katherine|publisher=Thomson Reuters|accessdate=11 July 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160813163512/http://www.trssllc.com/wp-content/uploads/2013/05/White_Paper_Bitcoin_101.pdf|archivedate=13 жніўня 2016|deadurl=yes}}</ref> З тых часоў былі створаны шматлікія крыптавалюты.<ref>{{Cite journal|last=Tasca|last1=Tasca|first1=Paolo|first=Paolo|date=7 September 2015|title=Digital Currencies: Principles, Trends, Opportunities, and Risks}}</ref> Іх часта называюць ''альткоіны'', як [[Кантамінацыя|сумесь]] словаў ''альтэрнатыўны і біткоін''. Біткоін і яго вытворныя валюты выкарыстоўваюць дэцэнтралізаванае кіраванне<ref>{{Cite web|url=http://www.newsbtc.com/2015/09/09/what-is-the-difference-between-bitcoin-forex-gold-a-tripod-theory-revised/|title=What Is The Difference Between Bitcoin, Forex, and Gold|last=McDonnell|first=Patrick "PK"|publisher=NewsBTC|date=9 September 2015|accessdate=15 September 2015}}</ref> ў адрозненне ад цэнтралізаваных [[Electronic money|электронных грошай]]/ цэнтралізаваных [[Банк|банкаўскіх]] сістэм.<ref>{{Cite web|url=http://www.ibtimes.co.uk/nick-szabo-if-banks-want-benefits-blockchains-they-must-go-permissionless-1518874|title=If Banks Want Benefits Of Blockchains, They Must Go Permissionless|last=Allison|first=Ian|publisher=NewsBTC|date=8 September 2015|accessdate=15 September 2015}}</ref> Дэцэнтралізаванае кіраванне звязана з выкарыстаннем тэхналогіі [[Blockchain|'''Ланцуга блокаў''']] ''(Blockchain)'' — размеркаванага [[Журнал запісаў|''журналу запісаў'']] ([[База дадзеных|''базы дадзеных'']]) транзакцый.<ref>{{Cite web|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/international/business/all-you-need-to-know-about-bitcoin/articleshow/48910867.cms|title=All you need to know about Bitcoin|work=timesofindia-economictimes}}</ref> <gallery> Bitcoin.png|Лагатып Біткоіна (Bitcoin) Ethereum logo 2014.svg|Лагатып Эфірыюма (Ethereum) Litecoin.svg|Лагатып Лайткоін (Litecoin) Dash (cryptocurrency) logo.svg|Лагатып Даш (Dash) Namecoin Coin.png| Лагатып Нэймкоін (Namecoin) </gallery> == Агляд == Дэцэнтралізаваныя крыптавалюты вырабляюцца калектыўна ўсёй сістэмай той ці іншай крыптавалюты. Выраб новых грошай адбываецца з расцэнкай, якая задаецца пры стварэнні сістэмы і з’яўляецца агульнавядомай. Тэхнічная сістэма ([[Blockchain|''ланцуг блокаў'']]), якая ляжыць у аснове дэцэнтралізаванай крыптавалюты, была створана групай людзей або чалавекам, вядомым як [[Сатосі Накамото]]. У цэнтралізаванай банкаўскай і эканамічнай сістэмах, напрыклад, такіх як [[Федэральная рэзервовая сістэма]], праўленне карпарацыі ці ўрад кантралюе пастаўку валюты, друкуючы адзінкі [[Фіятныя грошы|папяровых (фіятных) грошай]] або папаўняе лічбавыя банкаўскія рэгістры. У выпадку дэцэнтралізаванай крыптавалюты, кампаніі або ўрады не могуць вырабляць новых адзінкаў. І да гэтага часу крыптавалюты не падтрымліваюцца і не абслугоўваюцца трэцімі асобамі (фірмамі, банкамі або юрыдычнымі асобамі).<ref name="te20151031">{{Cite journal|last=Economist Staff|author=Economist Staff|date=31 October 2015|title=Blockchains: The great chain of being sure about things|url=http://www.economist.com/news/briefing/21677228-technology-behind-bitcoin-lets-people-who-do-not-know-or-trust-each-other-build-dependable|journal=[[The Economist]]|access-date=18 June 2016}}</ref> У сакавіку 2015 года ўжо існавалі сотні крыптавалют са сваёй спецыфікацыяй, большасць з іх падобныя і [[Форк|вытворныя ад]] першай цалкам рэалізаванай дэцэнтралізаванай крыптавалюты, [[Bitcoin|'''Біткоін''']].<ref>{{Cite web|url=http://coinabu.com|title=Listing of active coins|date=27 February 2014}}{{Недаступная спасылка}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://en.bitcoin.it/wiki/Proof_of_burn|title=Proof of burn (another authentication protocol forked from P.O.S.|date=7 June 2013}}</ref> Бяспека, цэласнасць і баланс ''журналаў запісаў'' ([[Рэгістр|рэгістраў]]) у сістэме крыптавалют падтрымліваецца ўзаемна недаверлівымі ўдзельнікамі, якія называюцца '''здабытчыкамі''' ''(майнерамі)''. ''Майнеры'' — гэта прадстаўнікі грамадскасці, якія выкарыстоўваюць свае камп’ютары, каб дапамагчы праверыць транзакцыі і пазначыць час іх выканання, дадаючы іх у ''журнал запісаў''.<ref name="primer">{{Cite web|url=http://mercatus.org/sites/default/files/Brito_BitcoinPrimer.pdf|title=Bitcoin: A Primer for Policymakers|author=Jerry Brito and Andrea Castillo|last=Jerry Brito and Andrea Castillo|work=Mercatus Center|publisher=George Mason University|year=2013|accessdate=22 October 2013}}</ref> Бяспека ''журналу запісаў'' крыптавалютаў грунтуецца на здагадцы, што большасць здабытчыкаў шчыра спрабуе іх захоўваць, маючы для гэтага фінансавыя прычыны. == Гісторыя == У 1998 годзе, [[Вэй Дай]] апублікаваў апісанне "b-money", ананімнай, размеркаванай сістэмы электронных грошай.<ref>{{cite web|title=B-Money|url=http://www.weidai.com/bmoney.txt|author=Wei Dai|year=1998}}</ref> Неўзабаве пасля гэтага, [[Нік Сабо|Нік Сабо]] стварае "Bit Gold".<ref>{{cite web|url=http://spectrum.ieee.org/computing/software/bitcoin-the-cryptoanarchists-answer-to-cash/0|title=Bitcoin: The Cryptoanarchists’ Answer to Cash|publisher=IEEE Spectrum|quote=Around the same time, Nick Szabo, a computer scientist who now blogs about law and the history of money, was one of the first to imagine a new digital currency from the ground up. Although many consider his scheme, which he calls “bit gold,” to be a precursor to Bitcoin}}</ref> Як ''Біткоін'' і іншыя крыптавалюты, што рухаюцца ўслед за імі, Bit Gold з'яўляецца сістэмай электроннай валюты, якая патрабуе ад карыстальнікаў функцыі "[[Proof-of-work|доказу працы]]" (proof-of-work) для выпрацоўкі рашэнняў, якія збіраюцца разам з дапамогай крыптаграфіі і публікуюцца. Валютная сістэма, заснаваная на функцыі шматразовага доказу працы была створана пазней Хэлам Фіні, які працягнуў працу Дайя і Сабо. Першая дэцэнтралізаваная крыптавалюта, '''Біткоін''', была створана ў 2009 годзе распрацоўшчыкам(мі) [[Псеўданім|пад псеўданімам]] [[Сатосі Накамото|Сатосі Накамото]]. Яна выкарыстоўвае крыптаграфічны [[SHA-256|алгарытм хэшавання SHA-256]] у сваёй схеме [[Proof-of-work|''доказа-працы'']].<ref name="primer" /><ref>[http://www.pcworld.com/article/2039184/bitcoin-developer-talks-regulation-open-source-and-the-elusive-satoshi-nakamoto.html Bitcoin developer chats about regulation, open source, and the elusive Satoshi Nakamoto], PCWorld, 26-05-2013</ref> У красавіку 2011 года быў створаны [[Namecoin|'''Нэймкоін''']] ''(Namecoin)'' як спроба фарміравання дэцэнтралізаванай [[DNS|сістэмы DNS]], які будзе значна ўскладняць [[Інтэрнэт цэнзура|інтэрнэт цэнзуру]]. Неўзабаве пасля гэтага, у кастрычніку 2011 года быў запушчаны [[Litecoin|'''Лайткоін''']] ''(Litecoin)''. Гэта была першая паспяховая крыптавалюта, якая выкарыстоўвае [[Скрыпт|скрыпт]] у якасці хэш-функцыі замест алгарытма SHA-256. Яшчэ адной прыкметнай крыптавалютай стала [[Peercoin|'''Піркоін''']] ''(Peercoin)'', якая першай выкарыстала гібрыд функцый ''доказ-працы'' і [[Proof-of-stake|''доказ-долі'']] (proof-of-stake).<ref name="ars1">[https://arstechnica.com/business/2013/05/wary-of-bitcoin-a-guide-to-some-other-cryptocurrencies/ Wary of Bitcoin? A guide to some other cryptocurrencies], ars technica, 26-05-2013</ref> [[IOTA (Distributed Ledger Technology)|'''Йота''']] ''(Iota)'' была першай крыптавалютай, не заснаванай на ''ланцугу блокаў'', а замест гэтага карыстаючай алгарытм '''Клубок''' ''(Tangle)''.<ref name="Tangle">{{cite web |url=https://iota.org/IOTA_Whitepaper.pdf |title=The Tangle Whitepaper |year=2016 |last=Popov |first=Serguei |accessdate=21 ліпеня 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170929123405/https://iota.org/IOTA_Whitepaper.pdf |archivedate=29 верасня 2017 |deadurl=yes }}</ref><ref name="First Chapter">{{cite web |url=https://blog.iota.org/iota-first-chapter-synopsis-506fdf874437 |title=IOTA First Chapter Synopsis |year=2016 |last=Sønstebø |first=David }}</ref> Ствараліся і шматлікія іншыя крыптавалюты, але нешматлікія з іх былі паспяховымі, паколькі яны ўжо амаль не прыўносілі тэхнічных інавацый.<ref>{{cite web|title=Are Any Altcoins Currently Useful? No, Says Monero Developer Riccardo Spagni|url=https://bitcoinmagazine.com/articles/are-any-altcoins-currenty-useful-no-says-monero-developer-riccardo-spagni-1458743546|website=Bitcoin Magazines|accessdate=31 May 2016}}</ref> 6 жніўня 2014 года Вялікабрытанія абвясціла аб правядзенні даследвання сваім казначэйствам тэмы крыправалют і роляў, якія яны могуць граць у эканоміцы краіны. Мэта даследавання таксама заключалася ў тым, каб паведаміць, ці разгледжваць іх магчымае рэгуляванне.<ref name="Crypto currencyUK">{{cite news|title=UK launches initiative to explore potential of virtual currencies|url=http://www.theuknews.com/index.php/sid/224504231|accessdate=8 August 2014|publisher=''The UK News''}}</ref> === Публічнасць === [[Файл:Bitcoin_Teller_SIBOS_Boston_2014_2.jpg|міні|[[Bitcoin|Биткоін]] [[банкамат]]]] Кэлі Джордан, заснавальнік кампаніі [[Bitcoin ATM|Robocoin]], стартаваў першы біткоін-банкамат у ЗША 20 лютага 2014 года. Кіёск усталяваны ў Осціне, штат Тэхас і падобны на банкамат банка. У адрозненне ад апошняга банкамат мае сканер для счытвання пасведчанняў, такіх як правы кіроўцы або пашпарт, для пацверджання асобы карыстальніка. <ref>[https://www.reuters.com/article/2014/02/18/us-bitcoin-robocoin-idUSBREA1H05F20140218 First U.S. Bitcoin ATMs to open soon in Seattle, Austin] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20151019092802/http://www.reuters.com/article/2014/02/18/us-bitcoin-robocoin-idUSBREA1H05F20140218 |date=19 кастрычніка 2015 }}, Reuters, 18 February 2014</ref> Да траўня 2017 было ўсталёвана 1189 біткоін-банкаматаў па ўсім свеце з сярэдням платай за аперацыю 8.82%. Каля 3 (трох) біткоін-банкаматаў усталёўваліся ў дзень у траўні 2017 года.<ref>https://coinatmradar.com/charts/</ref> == Легальнасць == Прававы статус крыптавалют істотна адрозніваецца ад краіны да краіны, у шматлікіх краінах - змяняецца, а ў некаторых - да гэтага часу не вызначаны. У той час як некаторыя краіны відавочна дазволілі іх выкарыстанне і гандаль, іншыя - забаранілі або абмежавалі гэтыя функцыі. Акрамя таго, розныя ўрадавыя ўстановы, ведамствы і суды класіфікуюць біткоіны па-рознаму. Цэнтральны банк Кітая забараніў зварот біткоінаў фінансавымі арганізацыямі [[Кітай|Кітая]] ў пачатку 2014 года.<ref>{{cite web|url=http://bitcoinmagazine.com/12839/big-picture-china-bitcoin/|title=The Big Picture Behind the News of China's Bitcoin Bans – Bitcoin Magazine|work=Bitcoin Magazine|accessdate=24 February 2015}}</ref> У Расеі, хоць крыптавалюты і з'яўляюцца законнымі, незаконным з'яўляецца набыццё тавараў у любой іншай валюце, акрамя расейскага рубля.<ref>[http://www.forbes.com/sites/kashmirhill/2014/01/31/bitcoins-legality-around-the-world/ Bitcoin's Legality Around The World], Forbes, 31 January 2014</ref> 25 сакавіка 2014 года [[Internal Revenue Service|падаткавае кіраванне]] ЗША (IRS) пастанавіла, што біткоін будзе разглядацца ў мэтах падаткаабкладання не як валюта, а як ўласнасць. Гэта азначае, што біткоін будзе абкладацца падаткам на прырост капіталу. Адной з перавагаў такога рашэння з'яўляецца тое, што яно ўдакладняе легальнасць біткоіна. Інвестарам больш не трэба турбавацца аб незаконнасці інвестыцый або прыбытку, або як паведаміць пра гэта ў падаткавую.<ref>[http://www.nasdaq.com/article/3-reasons-the-irs-bitcoin-ruling-is-good-for-bitcoin-cm339333 3 Reasons The IRS Bitcoin Ruling Is Good For Bitcoin], Nasdaq, 24 March 2014</ref> У артыкуле, апублікаваным даследчыкамі з Оксфарда і Уорыка было паказана, што біткоін мае некаторыя асаблівасці, падобныя на рынак каштоўных металаў больш чым на традыцыйныя валюты. Гэта легалізуе біткоіны з іншага боку, падцвярджая рашэнне падаткавай ЗША.<ref>[http://arxiv.org/pdf/1411.1924.pdf On the Complexity and Behaviour of Cryptocurrencies Compared to Other Markets], 7 November 2014</ref> == Гл. таксама == * [[:en:Cryptocurrency bubble|Бурбалка крыптавалют]] {{ref-en}} {{зноскі}} [[Катэгорыя:Крыптавалюты]] rxr7omaxn80l08yvw1fn8yylgzysoto 0 472576 4164679 3731195 2022-07-25T15:11:37Z StarDeg 16311 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Мета (значэнні)}} {{ДД |пасада = [[Прэзідэнт Албаніі]] |сцяг = Flag of the President of Albania.svg |перыядпачатак = [[24 ліпеня]] [[2017]] |перыядканец = |папярэднік = [[Буяр Нішані]] |пераемнік = | пасада_2 = Спікер [[Народны сход Албаніі|Народнага сходу Албаніі]] | сцяг_2 = Kuvendi i Shqipërisë.svg | перыядпачатак_2 = [[10 верасня]] [[2013]] | перыядканец_2 = [[24 ліпеня]] [[2017]] | папярэднік_2 = [[Жазэфіна Тапалі]] | пераемнік_2 = | пасада_3 = [[Міністр замежных спраў Албаніі]] | сцяг_3 = Flag of Albania.svg | перыядпачатак_3 = [[17 верасня]] [[2009]] | перыядканец_3 = [[17 верасня]] [[2010]] | папярэднік_3 = [[Люльзім Баша]] | пераемнік_3 = [[Эдманд Хаджынаста]] | перыядпачатак_4 = [[31 ліпеня]] [[2002]] | перыядканец_4 = [[18 ліпеня]] [[2003]] | папярэднік_4 = [[Арта Дадэ]] | пераемнік_4 = [[Луан Хадждарага]] (в. а..) | пасада_5 = [[Старшыня Савета міністраў Албаніі]] | сцяг_5 = Flag of Albania.svg | перыядпачатак_5 = [[29 кастрычніка]] [[1999]] | перыядканец_5 = [[22 лютага]] [[2002]] | папярэднік_5 = [[Пандэлі Майка]] | пераемнік_5 = [[Пандэлі Майка]] }} '''Ілір Мета''' ({{lang-sq|Ilir Meta}}; нар. {{ДН|24|3|1969}}, Чаравода) — албанскі палітык, прэм’ер-міністр Албаніі з 1999 па 2002. Быў міністрам замежных спраў з 2002 па 2003 і зноў з 2009 па 2010, і з 2013 года — спікер [[парламент Албаніі|парламента Албаніі]]. Таксама займаў пасады віцэ-прэм’ера і міністра эканомікі, гандлю і энергетыкі, у абодвух левых і правых урадах. Як член Сацыялістычнай партыі Албаніі, Мета быў прэм’ер-міністрам з 1999 па 2002. Пасля ён заснаваў Сацыялістычны рух за інтэграцыю ў 2004 годзе і працягвае кіраваць партыяй. З 2009 па 2013, СРІ быў членам кіруючай кааліцыі з Дэмакратычнай партыяй. Пасля парламенцкіх выбараў 2013, Ілір Мета быў абраны спікерам парламента 10 верасня 2013 года. 28 красавіка 2017 года быў абраны Прэзідэнтам Албаніі. За яго кандыдатуру прагаласавалі 87 дэпутатаў з 140. Уступленне на пасаду адбылося 24 ліпеня 2017 года. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Прэзідэнты Албаніі]] 9u0cpamecw98b45r7o23n16n6ugt5w1 4164680 4164679 2022-07-25T15:12:19Z StarDeg 16311 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Мета (значэнні)}} {{ДД |пасада = [[Прэзідэнт Албаніі]] |сцяг = Flag of the President of Albania.svg |перыядпачатак = [[24 ліпеня]] [[2017]] |перыядканец = [[24 ліпеня]] [[2022]] |папярэднік = [[Буяр Нішані]] |пераемнік = | пасада_2 = Спікер [[Народны сход Албаніі|Народнага сходу Албаніі]] | сцяг_2 = Kuvendi i Shqipërisë.svg | перыядпачатак_2 = [[10 верасня]] [[2013]] | перыядканец_2 = [[24 ліпеня]] [[2017]] | папярэднік_2 = [[Жазэфіна Тапалі]] | пераемнік_2 = | пасада_3 = [[Міністр замежных спраў Албаніі]] | сцяг_3 = Flag of Albania.svg | перыядпачатак_3 = [[17 верасня]] [[2009]] | перыядканец_3 = [[17 верасня]] [[2010]] | папярэднік_3 = [[Люльзім Баша]] | пераемнік_3 = [[Эдманд Хаджынаста]] | перыядпачатак_4 = [[31 ліпеня]] [[2002]] | перыядканец_4 = [[18 ліпеня]] [[2003]] | папярэднік_4 = [[Арта Дадэ]] | пераемнік_4 = [[Луан Хадждарага]] (в. а..) | пасада_5 = [[Старшыня Савета міністраў Албаніі]] | сцяг_5 = Flag of Albania.svg | перыядпачатак_5 = [[29 кастрычніка]] [[1999]] | перыядканец_5 = [[22 лютага]] [[2002]] | папярэднік_5 = [[Пандэлі Майка]] | пераемнік_5 = [[Пандэлі Майка]] }} '''Ілір Мета''' ({{lang-sq|Ilir Meta}}; нар. {{ДН|24|3|1969}}, Чаравода) — албанскі палітык, прэм’ер-міністр Албаніі з 1999 па 2002. Быў міністрам замежных спраў з 2002 па 2003 і зноў з 2009 па 2010, і з 2013 года — спікер [[парламент Албаніі|парламента Албаніі]]. Таксама займаў пасады віцэ-прэм’ера і міністра эканомікі, гандлю і энергетыкі, у абодвух левых і правых урадах. Як член Сацыялістычнай партыі Албаніі, Мета быў прэм’ер-міністрам з 1999 па 2002. Пасля ён заснаваў Сацыялістычны рух за інтэграцыю ў 2004 годзе і працягвае кіраваць партыяй. З 2009 па 2013, СРІ быў членам кіруючай кааліцыі з Дэмакратычнай партыяй. Пасля парламенцкіх выбараў 2013, Ілір Мета быў абраны спікерам парламента 10 верасня 2013 года. 28 красавіка 2017 года быў абраны Прэзідэнтам Албаніі. За яго кандыдатуру прагаласавалі 87 дэпутатаў з 140. Уступленне на пасаду адбылося 24 ліпеня 2017 года. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Прэзідэнты Албаніі]] dh3iisxkyrm8ha5355mjdjlxleo4vsh 0 549015 4164803 4162634 2022-07-25T23:00:15Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Лыжныя гонкі на зімовых Алімпійскіх гульнях 2018 года}} Спаборніцтвы па '''лыжных гонках у скіатлоне сярод жанчын''' прайшлі [[10 лютага]] [[2018]] года ў Цэнтры Альпензія ([[Пхёнчхан]], [[Паўднёвая Карэя]]). Першую палову дыстанцыі пасля масавага старта — 7,5 км — удзельніцы прайшлі класічным стылем, потым памянялі лыжы і палкі ў спецыяльнай зоне і прайшлі другую палову дыстанцыі свабодным стылем. У спаборніцтве прынялі удзел 62 спартсменкі з 23 краін. {| class="wikitable" border="1" cellspacing="4" style="font-size:95%; text-align:center; border:grey solid 1px; border-collapse:collapse;" width="30%" |- style="background-color:#369; color:white;" |style="background-color:#4180be; colspan="7"|'''Медалісты''' |- |colspan="7"|[[File:PyeongChang 2018 Winter Olympics.svg|60px]] |- style="background-color:#4180be; color:white;" | width="5%" bgcolor=gold|[[File:Gold medal olympic.svg|20px]] | width="5%" bgcolor=silver|[[File:Silver medal olympic.svg|20px]] | width="5%" bgcolor=cc9966|[[File:Bronze medal olympic.svg|20px]] |- style="background-color:#8CB2D8; color:white;" |- |[[File:Charlotte Kalla 2015-03-25 001.jpg|100px]] |[[File:Marit Bjørgen.jpg|100px]] |[[File:Krista Lahteenmaki 30 km ski w c oslo 2011.JPG|100px]] |- |[[Шарлот Кала]] |[[Марыт Б’ёрген]] |[[Крыста Пярмякоскі]] |- | {{FlagIOC|SWE|зімовых|2018}} | {{FlagIOC|NOR|зімовых|2018}} | {{FlagIOC|FIN|зімовых|2018}} |} == Вынік<ref>[https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210090015/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/CCS/OWG2018_CCS_C73B_CCSWSKIATHLN----------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} Results {{ref-en}}]</ref> == {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! Месца !! Намар !! Імя !! Дзяржава !! 7.5&nbsp;км класічным стылям !! Месца!! Pitstop !! 7.5&nbsp;км свабодным стылям!! Месца !! Час !! Час адставання |- | {{1}} || 5 || align="left"| [[Шарлот Кала]] || align="left"| {{FlagIOC|SWE|зімовых|2018}} ||21:23.4||2||31.8||18:49.7||1||40:44.9||{{sort|+0:00.0|—}} |- | {{2}} || 8 || align="left"| [[Марыт Б’ёрген]] || align="left"| {{FlagIOC|NOR|зімовых|2018}} ||21:23.1||1||31.0||18:58.6||2||40:52.7||{{sort|+0:07.8|+7.8}} |- | {{3}} || 7 || align="left"| [[Крыста Пярмякоскі]] || align="left"| {{FlagIOC|FIN|зімовых|2018}} ||21:27.9||10||27.9||18:59.2||3||40:55.0||{{sort|+0:10.1|+10.1}} |- | {{sort|04|4}} || 18 || align="left"| {{нп3|Эба Андэрсан|Эба Андэрсан|en|Ebba Andersson}} || align="left"| {{FlagIOC|SWE|зімовых|2018}} ||21:25.4||5||30.6||18:59.8||4||40:55.8||{{sort|+0:10.9|+10.9}} |- | {{sort|05|5}} || 3 || align="left"| {{нп3|Джэсіка Дзігінс|Джэсіка Дзігінс|en|Jessica Diggins}} || align="left"| {{FlagIOC|USA|зімовых|2018}} ||21:29.4||13||27.9||19:02.3||5||40:59.6||{{sort|+0:14.7|+14.7}} |- | {{sort|06|6}} || 10 || align="left"| {{нп3|Наталі фон Зібенталь|Наталі фон Зібенталь|en|Nathalie von Siebenthal}} || align="left"| {{FlagIOC|SUI|зімовых|2018}} ||21:27.1||8||30.3||19:05.1||6||41:02.5||{{sort|+0:17.6|+17.6}} |- | {{sort|07|7}} || 4 || align="left"| {{нп3|Тэрэза Штадлобер|Тэрэза Штадлобер|en|Teresa Stadlober}} || align="left"| {{FlagIOC|AUT|зімовых|2018}} ||21:25.8||6||30.4||19:15.3||7||41:11.5||{{sort|+0:26.6|+26.6}} |- | {{sort|08|8}} || 12 || align="left"| {{нп3|Наталля Міхайлаўна Няпраева|Наталля Няпраева|ru|Непряева, Наталья Михайловна}} || align="left"| {{FlagIOC|OAR|зімовых|2018}} ||21:28.2||11||28.1||19:21.6||8||41:17.9||{{sort|+0:33.0|+33.0}} |- | {{sort|09|9}} || 1 || align="left"| {{нп3|Хэйдзі Вэнг|Хэйдзі Вэнг|en|Heidi Weng}} || align="left"| {{FlagIOC|NOR|зімовых|2018}} ||21:23.8||3||28.1||19:33.7||9||41:25.6||{{sort|+0:40.7|+40.7}} |- | 10 || 21 || align="left"| {{нп3|Сціна Нільсан|Сціна Нільсан|en|Stina Nilsson}} || align="left"| {{FlagIOC|SWE|зімовых|2018}} ||21:27.5||9||31.6||19:34.7||10||41:33.8||{{sort|+0:48.9|+48.9}} |- | 11 || 2 || align="left"| {{нп3|Інгвільд Флугстад Эстберг|Інгвільд Флугстад Эстберг|en|Ingvild Flugstad Østberg}} || align="left"| {{FlagIOC|NOR|зімовых|2018}} ||21:24.3||4||28.5||19:50.4||14||41:43.2||{{sort|+0:58.3|+58.3}} |- | 12 || 11 || align="left"| {{нп3|Анастасія Мікалаеўна Сядова|Анастасія Сядова|ru|Седова, Анастасия Николаевна}} || align="left"| {{FlagIOC|OAR|зімовых|2018}} ||21:43.8||19||30.7||19:43.2||12||41:57.7||+1:12.8 |- | 13 || 28 || align="left"| {{нп3|Анук Феўр Пікон|Анук Феўр Пікон|en|Anouk Faivre Picon}} || align="left"| {{FlagIOC|FRA|зімовых|2018}} ||21:45.5||20||31.0||19:47.3||13||42:03.8||+1:18.9 |- | 14 || 30 || align="left"| {{нп3|Масака Ісіда|Масака Ісіда|en|Masako Ishida}} || align="left"| {{FlagIOC|JPN|зімовых|2018}} ||21:39.2||15||30.5||19:54.4||17||42:04.1||+1:19.2 |- | 15 || 6 || align="left"| {{нп3|Рагнгільда Хага|Рагнгільда Хага|en|Ragnhild Haga}} || align="left"| {{FlagIOC|NOR|зімовых|2018}} ||21:40.2||16||33.7||19:53.7||16||42:07.6||+1:22.7 |- | 16 || 9 || align="left"| [[Керту Нісканен]] || align="left"| {{FlagIOC|FIN|зімовых|2018}} ||21:26.6||7||32.0||20:16.6||23||42:15.2||+1:30.3 |- | 17 || 22 || align="left"| {{нп3|Юстына Кавальчук|Юстына Кавальчук|en|Justyna Kowalczyk}} || align="left"| {{FlagIOC|POL|зімовых|2018}} ||21:28.8||12||32.3||20:29.7||25||42:30.8||+1:45.9 |- | 18 || 26 || align="left"| {{нп3|Юлія Сяргееўна Белакурава|Юлія Сяргееўна Белакурава|ru|Белорукова, Юлия Сергеевна}}|| align="left"| {{FlagIOC|OAR|зімовых|2018}} ||22:02.5||22||32.6||20:15.9||22||42:51.0||+2:06.1 |- | 19 || 14 || align="left"| {{нп3|Лаура Мананен|Лаура Мананен|en|Laura Mononen}} || align="left"| {{FlagIOC|FIN|зімовых|2018}} ||21:48.3||21||33.1||20:31.6||26||42:53.0||+2:08.1 |- | 20 || 35 || align="left"| {{нп3|Вікторыя Карл|Вікторыя Карл|en|Victoria Carl}} || align="left"| {{FlagIOC|GER|зімовых|2018}} ||21:43.6||18||29.9||20:40.9||32||42:54.4||+2:09.5 |- | 21 || 34 || align="left"| {{нп3|Аліса Саянаўна Жамбалава|Аліса Саянаўна Жамбалава|ru|Жамбалова, Алиса Саяновна}} || align="left"| {{FlagIOC|OAR|зімовых|2018}} ||22:34.9||28||32.3||19:51.9||15||42:59.1||+2:14.2 |- | 22 || 20 || align="left"| {{нп3|Катарына Хенінг|Катарына Хенінг|en|Katharina Hennig}} || align="left"| {{FlagIOC|GER|зімовых|2018}} ||21:40.9||17||30.4||20:48.9||36||43:00.2||+2:15.3 |- | 23 || 29 || align="left"| {{нп3|Аўрора Жан|Аўрора Жан|en|Aurore Jéan}} || align="left"| {{FlagIOC|FRA|зімовых|2018}} ||22:20.6||26||34.6||20:05.6||19||43:00.8||+2:15.9 |- | 24 || 25 || align="left"| {{нп3|Ёхана Мацінтала|Ёхана Мацінтала|en|Johanna Matintalo}} || align="left"| {{FlagIOC|FIN|зімовых|2018}} ||21:32.9||14||29.4||21:00.1||40||43:02.4||+2:17.5 |- | 25 || 16 || align="left"| {{нп3|Штэфі Бёлер|Штэфі Бёлер|en|Stefanie Böhler}} || align="left"| {{FlagIOC|GER|зімовых|2018}} ||22:19.6||25||33.2||20:09.8||20||43:02.6||+2:17.7 |- | 26 || 24 || align="left"| {{нп3|Эліза Брокар|Эліза Брокар|en|Elisa Brocard}} || align="left"| {{FlagIOC|ITA|зімовых|2018}} ||22:34.5||27||30.3||20:12.8||21||43:17.6||+2:32.7 |- | 27 || 31 || align="left"| {{нп3|Надзін Фёндрых|Надзін Фёндрых|en|Nadine Fähndrich}} || align="left"| {{FlagIOC|SUI|зімовых|2018}} ||22:03.9||23||31.9||21:14.6||45||43:50.4||+3:05.5 |- | 28 || 17 || align="left"| {{нп3|Петра Навакова|Петра Навакова|en|Petra Novaková}} || align="left"| {{FlagIOC|CZE|зімовых|2018}} ||23:25.9||38||32.8||19:56.9||18||43:55.6||+3:10.7 |- | 29 || 23 || align="left"| {{нп3|Каралін Юг|Каралін Юг|en|Coraline Hugue}} || align="left"| {{FlagIOC|FRA|зімовых|2018}} ||23:43.8||49||31.2||19:41.2||11||43:56.2||+3:11.3 |- | 30 || 56 || align="left"| {{нп3|Сільвія Яськавец|Сільвія Яськавец|en|Sylwia Jaśkowiec}} || align="left"| {{FlagIOC|POL|зімовых|2018}} ||22:51.2||31||31.3||20:33.8||29||43:56.3||+3:11.4 |- | 31 || 55 || align="left"| {{нп3|Эвеліна Марціш|Эвеліна Марціш|en|Ewelina Marcisz}} || align="left"| {{FlagIOC|POL|зімовых|2018}} ||22:50.4||29||31.5||20:34.8||30||43:56.7||+3:11.8 |- | 32 || 13 || align="left"| [[Ганна Хог]] || align="left"| {{FlagIOC|SWE|зімовых|2018}} ||22:14.1||24||34.0||21:13.7||44||44:01.8||+3:16.9 |- | 33 || 53 || align="left"| {{нп3|Сандрын Браун|Сандрын Браун|en|Cendrine Browne}} || align="left"| {{FlagIOC|CAN|зімовых|2018}} ||23:04.6||35||33.1||20:24.2||24||44:01.9||+3:17.0 |- | 34 || 27 || align="left"| {{нп3|Кэйтлін Петэрсан|Кэйтлін Петэрсан|en|Caitlin Patterson}} || align="left"| {{FlagIOC|USA|зімовых|2018}} ||23:07.1||36||34.9||20:32.9||27||44:14.9||+3:30.0 |- | 35 || 38 || align="left"| {{нп3|Сара Пелегрыні|Сара Пелегрыні|en|Sara Pellegrini}} || align="left"| {{FlagIOC|ITA|зімовых|2018}} ||23:03.7||33||31.9||20:40.7||31||44:16.3||+3:31.4 |- | 36 || 37 || align="left"| {{нп3|Ганна Вітальеўна Шаўчэнка|Ганна Шаўчэнка|ru|Шевченко, Анна Витальевна}} || align="left"| {{FlagIOC|KAZ|зімовых|2018}} ||22:52.3||32||32.9||20:59.9||39||44:25.1||+3:40.2 |- | 37 || 33 || align="left"| {{нп3|Ганна Камарэла|Ганна Камарэла|en|Anna Comarella}} || align="left"| {{FlagIOC|ITA|зімовых|2018}} ||22:50.7||30||29.1||21:06.1||41||44:25.9||+3:41.0 |- | 38 || 32 || align="left"| {{нп3|Кацяржына Бяроўшкава|Кацяржына Бяроўшкава|en|Kateřina Beroušková}} || align="left"| {{FlagIOC|CZE|зімовых|2018}} ||23:03.9||34||32.5||20:56.3||38||44:32.7||+3:47.8 |- | 39 || 44 || align="left"| {{нп3|Барбара Езершэк|Барбара Езершэк|en|Barbara Jezeršek}} || align="left"| {{FlagIOC|AUS|зімовых|2018}} ||23:34.0||43||31.7||20:33.6||28||44:39.3||+3:54.4 |- | 40 || 19 || align="left"| {{нп3|Кікан Рэндал|Кікан Рэндал|en|Kikkan Randall}} || align="left"| {{FlagIOC|USA|зімовых|2018}} ||23:29.2||39||35.0||20:43.0||33||44:47.2||+4:02.3 |- | 41 || 58 || align="left"| [[Мартына Галевіч]] || align="left"| {{FlagIOC|POL|зімовых|2018}} ||23:31.8||41||34.6||20:44.9||34||44:51.3||+4:06.4 |- | 42 || 57 || align="left"| {{нп3|Юлія Дзмітрыеўна Ціханава|Юлія Ціханава|ru|Тихонова, Юлия Дмитриевна}} || align="left"| {{FlagIOC|BLR|зімовых|2018}} ||23:29.6||40||33.3||20:54.2||37||44:57.1||+4:12.2 |- | 43 || 45 || align="left"| [[Барбара Гаўлічкава]] || align="left"| {{FlagIOC|CZE|зімовых|2018}} ||23:52.3||53||31.4||20:48.4||35||45:12.1||+4:27.2 |- | 44 || 50 || align="left"| {{нп3|Эмілі Нішыкава|Эмілі Нішыкава|en|Emily Nishikawa}} || align="left"| {{FlagIOC|CAN|зімовых|2018}} ||23:36.0||44||32.2||21:08.4||43||45:16.6||+4:31.7 |- | 45 || 43 || align="left"| {{нп3|Таццяна Мікалаеўна Анціпенка|Таццяна Анціпенка|ru|Антипенко, Татьяна Николаевна}} || align="left"| {{FlagIOC|UKR|зімовых|2018}} ||23:32.3||42||34.9||21:24.0||49||45:31.2||+4:46.3 |- | 46 || 41 || align="left"| {{нп3|Паліна Сераносава|Паліна Сераносава|en|Polina Seronosova}} || align="left"| {{FlagIOC|BLR|зімовых|2018}} ||23:09.8||37||31.3||21:53.8||57||45:34.9||+4:50.0 |- | 47 || 42 || align="left"| [[Петра Гінчыцава]] || align="left"| {{FlagIOC|CZE|зімовых|2018}} ||23:42.0||48||37.9||21:22.5||48||45:42.4||+4:57.5 |- | 48 || 61 || align="left"| {{нп3|Ан-Мары Камю|Ан-Мары Камю|en|Anne-Marie Comeau}} || align="left"| {{FlagIOC|CAN|зімовых|2018}} ||23:49.7||51||36.9||21:16.2||46||45:42.8||+4:57.9 |- | 49 || 48 || align="left"| {{нп3|Іларыя Дэбертоліс|Іларыя Дэбертоліс|en|Ilaria Debertolis}}|| align="left"| {{FlagIOC|ITA|зімовых|2018}} ||23:38.7||46||41.3||21:24.6||50||45:44.6||+4:59.7 |- | 50 || 59 || align="left"| {{нп3|Джэсіка Етан|Джэсіка Етан|en|Jessica Yeaton}} || align="left"| {{FlagIOC|AUS|зімовых|2018}} ||23:45.2||50||39.5||21:20.1||47||45:44.8||+4:59.9 |- | 51 || 52 || align="left"| {{нп3|Лі Сінь|Лі Сінь|en|Li Xin (skier)}} || align="left"| {{FlagIOC|CHN|зімовых|2018}} ||23:51.7||52||38.9||21:31.3||51||46:01.9||+5:17.0 |- | 52 || 60 || align="left"| {{нп3|Дар'я Біці|Дар'я Біці|en|Dahria Beatty}} || align="left"| {{FlagIOC|CAN|зімовых|2018}} ||23:58.9||54||35.4||21:43.0||55||46:17.3||+5:32.4 |- | 53 || 40 || align="left"| {{нп3|Марына Мікалаеўна Анцібор|Марына Анцібор|en|Maryna Antsybor}} || align="left"| {{FlagIOC|UKR|зімовых|2018}} ||24:09.3||55||32.4||21:36.5||52||46:18.2||+5:33.3 |- | 54 || 46 || align="left"| {{нп3|Алена Каломіна|Алена Каломіна|en|Elena Kolomina}} || align="left"| {{FlagIOC|KAZ|зімовых|2018}} ||24:12.1||56||37.8||21:38.6||54||46:28.5||+5:43.6 |- | 55 || 54 || align="left"| [[Чы Чыньсюэ]] || align="left"| {{FlagIOC|CHN|зімовых|2018}} ||24:16.1||57||35.7||21:47.2||56||46:39.0||+5:54.1 |- | 56 || 51 || align="left"| {{нп3|Таццяна Маніма|Таццяна Маніма|en|Tatjana Mannima}} || align="left"| {{FlagIOC|EST|зімовых|2018}} ||24:29.4||58||35.2||21:37.1||53||46:41.7||+5:56.8 |- | 57 || 47 || align="left"| {{нп3|Лі Чхэ Вон|Лі Чхэ Вон|en|Lee Chae-won}} || align="left"| {{FlagIOC|KOR|зімовых|2018}} ||25:05.5||59||32.2||21:06.8||42||46:44.5||+5:59.6 |- | 58 || 36 || align="left"| {{нп3|Розі Брэнан|Розі Брэнан|en|Rosie Brennan}} || align="left"| {{FlagIOC|USA|зімовых|2018}} ||23:36.7||45||42.7||23:16.6||60||47:36.0||+6:51.1 |- | 59 || 49 || align="left"| [[Манца Слабанья]] || align="left"| {{FlagIOC|SLO|зімовых|2018}} ||25:10.1||61||30.9||22:16.8||58||47:57.8||+7:12.9 |- | 60 || 62 || align="left"| {{нп3|Аніка Тэйлар|Аніка Тэйлар|en|Annika Taylor}} || align="left"| {{FlagIOC|GBR|зімовых|2018}} ||25:08.0||60||31.5||22:29.6||59||48:09.1||+7:24.2 |- | {{sort|61|}} || 39 || align="left"| {{нп3|Валерыя Цюленева|Валерыя Цюленева|en|Valeriya Tyuleneva}} || align="left"| {{FlagIOC|KAZ|зімовых|2018}} ||23.41.6||47||42.7|| colspan=4|DNF |- | {{sort|62|}} || 15 || align="left"| {{нп3|Ніколь Фесэль|Ніколь Фесэль|en|Nicole Fessel}} || align="left"| {{FlagIOC|GER|зімовых|2018}} || colspan=7|DNS |} {{зноскі}} [[Катэгорыя:Лыжныя гонкі на зімовых Алімпійскіх гульнях 2018]] roqp6tbcrvkc0vmmm9hrd9ulevp2gnt 0 549126 4164691 4162557 2022-07-25T16:08:31Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Канькабежны спорт на зімовых Алімпійскіх гульнях 2018 года}} '''Спаборнітвы па канькабежным спорце сярод жанчын на дыстанцыі 3000 метраў''' прайшлі [[10 лютага]] [[2018]] года ([[Пхёнчхан]], [[Паўднёвая Карэя]]). У спаборніцтве прынялі удзел 24 спартсменкі з 13 краін. Увесь п’едэстал занялі прадстаўніцы [[Нідэрланды|Нідэрландаў]]. Упершыню ў кар’еры, алімпійскай чэмпіёнкай стала {{нп3|Карлэйн Ахтэрэктэ|Карлэйн Ахтэрэктэ|en|Carlijn Achtereekte}}, услед за ёй размясцілася алімпійская чэмпіёнка 2014 года [[Ірэн Вюст]], замкнула тройку лідараў – {{нп3|Антуанета дэ Ёнг|Антуанета дэ Ёнг|en|Antoinette de Jong}}. {| class="wikitable" border="1" cellspacing="4" style="font-size:95%; text-align:center; border:grey solid 1px; border-collapse:collapse;" width="30%" |- style="background-color:#369; color:white;" |style="background-color:#4180be; colspan="7"|'''Медалісты''' |- |colspan="7"|[[File:PyeongChang 2018 Winter Olympics.svg|60px]] |- style="background-color:#4180be; color:white;" | width="5%" bgcolor=gold|[[File:Gold medal olympic.svg|20px]] | width="5%" bgcolor=silver|[[File:Silver medal olympic.svg|20px]] | width="5%" bgcolor=cc9966|[[File:Bronze medal olympic.svg|20px]] |- style="background-color:#8CB2D8; color:white;" |- |[[File:2015 World Single Distance Speed Skating Championships, Women's 5000m (2).jpg|100px]] |[[File:Ireen Wüst.jpg|100px]] |[[File:Women's 3000m, 2014 Winter Olympics, Antoinette de Jong.jpg|100px]] |- |{{нп3|Карлэйн Ахтэрэктэ|Карлэйн Ахтэрэктэ|en|Carlijn Achtereekte}} |[[Ірэн Вюст]] |{{нп3|Антуанета дэ Ёнг|Антуанета дэ Ёнг|en|Antoinette de Jong}} |- | {{FlagIOC|NED|зімовых|2018}} | {{FlagIOC|NED|зімовых|2018}} | {{FlagIOC|NED|зімовых|2018}} |} == Вынік<ref>[https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/SSK/OWG2018_SSK_C73A_SSKW3000M-------------FNL-000100--.pdf {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210180623/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/SSK/OWG2018_SSK_C73A_SSKW3000M-------------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210180623/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/SSK/OWG2018_SSK_C73A_SSKW3000M-------------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210180623/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/SSK/OWG2018_SSK_C73A_SSKW3000M-------------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210180623/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/SSK/OWG2018_SSK_C73A_SSKW3000M-------------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210180623/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/SSK/OWG2018_SSK_C73A_SSKW3000M-------------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210180623/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/SSK/OWG2018_SSK_C73A_SSKW3000M-------------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210180623/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/SSK/OWG2018_SSK_C73A_SSKW3000M-------------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210180623/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/SSK/OWG2018_SSK_C73A_SSKW3000M-------------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180210180623/https://www.pyeongchang2018.com/en/game-time/results/OWG2018/resOWG2018/pdf/OWG2018/SSK/OWG2018_SSK_C73A_SSKW3000M-------------FNL-000100--.pdf |date=10 лютага 2018 }} Results {{ref-en}}]</ref> == {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" ! Месца !! Нумар !! Паласа !! Імя !! Дзяржава !! Час !! Час адставання !! Заметка |- | {{1}} || 5 || I || align="left"| {{нп3|Карлэйн Ахтэрэктэ|Карлэйн Ахтэрэктэ|en|Carlijn Achtereekte}} || align="left"| {{flagIOC|NED|2018 Winter}} || 3:59.21 || — || |- | {{2}} || 9 || I || align="left"| [[Ірэн Вюст]] || align="left"| {{flagIOC|NED|2018 Winter}} || 3:59.29 || +0.08 || |- | {{3}} || 11 || O || align="left"| {{нп3|Антуанета дэ Ёнг|Антуанета дэ Ёнг|en|Antoinette de Jong}} || align="left"| {{flagIOC|NED|2018 Winter}} || 4:00.02 || +0.81 || |- | 4 || 12 || O || align="left"| [[Марціна Саблікава]] || align="left"| {{flagIOC|CZE|2018 Winter}} || 4:00.54 || +1.33 || |- | 5 || 11 || I || align="left"| {{нп3|Міхо Такагі|Міхо Такагі|en|Miho Takagi (speed skater)}} || align="left"| {{flagIOC|JPN|2018 Winter}} || 4:01.35 || +2.14 || |- | 6 || 10 || I || align="left"| {{нп3|Івані Бландэн|Івані Бландэн|en|Ivanie Blondin}} || align="left"| {{flagIOC|CAN|2018 Winter}} || 4:04.14 || +4.93 || |- | 7 || 9 || O || align="left"| {{нп3|Ізабела Вайдэман|Ізабела Вайдэман|en|Isabelle Weidemann}} || align="left"| {{flagIOC|CAN|2018 Winter}} || 4:04.26 || +5.05 || |- | 8 || 3 || O || align="left"| {{нп3|Аяно Сато|Аяно Сато|en|Ayano Sato (speed skater)}} || align="left"| {{flagIOC|JPN|2018 Winter}} || 4:04.35 || +5.14 || |- | 9 || 10 || O || align="left"| {{нп3|Клаўдзія Пехштайн|Клаўдзія Пехштайн|en|Claudia Pechstein}} || align="left"| {{flagIOC|GER|2018 Winter}} || 4:04.49 || +5.28 || |- | 10 || 12 || I || align="left"| {{нп3|Наталля Сяргееўна Вароніна|Наталля Вароніна|ru|Воронина, Наталья Сергеевна}} || align="left"| {{flagIOC|OAR|2018 Winter}} || 4:05.85 || +6.64 || |- | 11 || 8 || O || align="left"| [[Марына Артураўна Зуева|Марына Зуева]] || align="left"| {{flagIOC|BLR|2018 Winter}} || 4:05.96 || +6.75 || |- | 12 || 1 || I || align="left"| {{нп3|Іда Ньётун|Іда Ньётун|en|Ida Njåtun}} || align="left"| {{flagIOC|NOR|2018 Winter}} || 4:06.67 || +7.46 || |- | 13 || 6 || I || align="left"| {{нп3|Франчэска Лалабрыджыда|Франчэска Лалабрыджыда|en|Francesca Lollobrigida}} || align="left"| {{flagIOC|ITA|2018 Winter}} || 4:08.58 || +9.37 || |- | 14 || 3 || I || align="left"| {{нп3|Луіза Златкоўска|Луіза Златкоўска|en|Luiza Złotkowska}} || align="left"| {{flagIOC|POL|2018 Winter}} || 4:09.69 || +10.48 || |- | 15 || 2 || O || align="left"| {{нп3|Нікола Здрагалава|Нікола Здрагалава|en|Nikola Zdráhalová}} || align="left"| {{flagIOC|CZE|2018 Winter}} || 4:11.36 || +12.15 || |- | 16 || 5 || O || align="left"| {{нп3|Караліна Босек|Караліна Босек|en|Karolina Bosiek}} || align="left"| {{flagIOC|POL|2018 Winter}} || 4:12.44 || +13.23 || |- | 17 || 4 || O || align="left"| {{нп3|Катажына Бахледа-Цурусь|Катажына Бахледа-Цурусь|en|Katarzyna Bachleda-Curuś}} || align="left"| {{flagIOC|POL|2018 Winter}} || 4:12.57 || +13.36 || |- | 18 || 1 || O || align="left"| {{нп3|Кім Бо Рым|Кім Бо Рым|en|Kim Bo-reum}} || align="left"| {{flagIOC|KOR|2018 Winter}} || 4:12.79 || +13.58 || |- | 19 || 8 || I || align="left"| {{нп3|Аяка Кікуці|Аяка Кікуці|en|Ayaka Kikuchi}} || align="left"| {{flagIOC|JPN|2018 Winter}} || 4:13.25 || +14.04 || |- | 20 || 7 || O || align="left"| {{нп3|Брыян Тат|Брыян Тат|en|Brianne Tutt}} || align="left"| {{flagIOC|CAN|2018 Winter}} || 4:13.70 || +14.49 || |- | 21 || 6 || O || align="left"| {{нп3|Хаа Цзячэнь|Хаа Цзячэнь|en|Hao Jiachen}} || align="left"| {{flagIOC|CHN|2018 Winter}} || 4:15.56 || +16.35 || |- | 22 || 7 || I || align="left"| {{нп3|Карлайн Шоўтэнс|Карлайн Шоўтэнс|en|Carlijn Schoutens}} || align="left"| {{flagIOC|USA|2018 Winter}} || 4:15.60 || +16.39 || |- | 23 || 4 || I || align="left"| {{нп3|Роксан Дуфтэр|Роксан Дуфтэр|en|Roxanne Dufter}} || align="left"| {{flagIOC|GER|2018 Winter}} || 4:16.87 || +17.66 || |- | 24 || 2 || I || align="left"| {{нп3|Лю Цзын|Лю Цзын|en|Liu Jing (speed skater)}} || align="left"| {{flagIOC|CHN|2018 Winter}} || 4:20.95 || +21.74 || |} <small>TR = ранейшыя дасягненні, DQ = Дыскваліфікацыя</small> {{зноскі}} [[Катэгорыя:Канькабежны спорт на зімовых Алімпійскіх гульнях 2018]] t795dkakg7msx414hr9r1k6e13wftyc 0 563108 4164848 3159054 2022-07-26T06:43:11Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki Насельніцтва [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]] на [[2017]] год паводле розных ацэнак складае ад 28,5<ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/sa.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190412025043/https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/sa.html |date=12 красавіка 2019 }}</ref> да 33 млн чал. З іх каля 20 - 30 % прыходзіцца на мігрантаў (у асноўным з арабскіх краін [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]]: Егіпта, Емена). == Натуральны і механічны рух == [[File:Population pyramid of Saudi Arabia 2016.png|thumb|left|Полава-ўзроставая піраміда, 2016]] У другой палове XX стагоддзя каралеўства адзначалася аднымі з найшвышэйшых у свеце тэмпамі росту насельніцтва, што было абумоўлена не толькі традыцыйна высокай нараджальнасцю, але і нафтавым бумам. Гіганцкія запасы нафты патрабавалі працоўных рук для яе здабычы, што прывяло да наплыву мігрантаў. Шалёныя нафтадаляры дазволілі ствараць нябачаную раней гарадскую інфраструктуру і імпартаваць харчаванне ў любой неабходнай колькасці, і гэта азначала, што рост насельніцтва больш не мусіць падтрымлівацца адпаведным селььскагаспадарчым асваеннем тэрыторыі. У пачатку ХХІ стагоддзя тэмпы росту запаволіліся. Каэфіцыент нараджальнасці у 2017 склаў 18,3 нараджэнняў на 1000 чалавек (вельмі моцна скараціўся за апошняе дзесяцігоддзе). Паказчык смяротнасці — 3,5 смяротных выпадкаў на 1000 чалавек (застаецца адным з найніжэйшых у свеце). Такім чынам, натуральны прырост склаў каля 15 праміле, міграцыйны прырост у апошні час запаволіўся і ў 2017 нават быў адмоўным<ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/sa.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190412025043/https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/sa.html |date=12 красавіка 2019 }}</ref>. Працягласць жыцця перавышае 75 гадоў. Прыцягненне працоўных мігрантаў прывяло да таго, што мужчнынскае насельніцтва па колькасці значна пераўзыходзіць жаночае. == Этнічны склад == [[File:Saudi Arabia population density 2010.png|thumb|Шчыльнасць насельніцтва, 2010]] Прыкладна 90 % насельніцтва з'яўляюцца этнічнымі [[арабы|арабамі]]. Акрамя таго ёсць значная колькасць эмігрантаў іншых этнічных груп з [[Азія|Азіі]] і [[Афрыка|Афрыкі]]: індусаў — 1,4 млн, пакістанцаў — 1,5 млн, бангладэшцаў — 0,4 млн, філіпінцаў — 500 000. У каралеўстве ёсць каля 100 000 грамадзян заходніх краін, большасць якіх жыве кампактнымі групамі. == Размяшчэнне насельніцтва == Пустынны клімат Саудаўскай Аравіі не спрыяе сельскагаспадарчаму асваенню тэрыторыі, таму заселена краіна даволі рэдка. Сярэдняя шчыльнасць насельніцтва сладае 15 чалавек на квадратны кіламетр. Размеркавана насельніцтва нераўнамерна: некаторыя гарады і аазісы маюць шчыльнасць насельніцтва больш за 1000 чалавек на км², многія пустынныя раёны не заселены ўвогуле. Найбольшую шчыльнасць мае акрузе Асір, дзе клімат вільгатнейшы. == Рассяленне насельніцтва == Да 60-х гадоў мінулага стагоддзя большасць насельніцтва было качавым ці паўкачавым; але цяпер гэтая адзнака не перавышае ўзровень 5 %. Сёння 83 % саудаўцаў пражывае у гарадах, буйнейшыя з якіх — Эр-Рыяд (6,5 млн у агламерацыі<ref>http://www.arriyadh.com/Eng/Ab-Arriyad/Content/getdocument.aspx?f=/openshare/Eng/Ab-Arriyad/Content/Riyadh-in-year-2013.doc_cvt.htm</ref>), Джыда (4 млн), Мека (1,7 млн), Медына (1,28 млн).<ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/sa.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190412025043/https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/sa.html |date=12 красавіка 2019 }}</ref> === Рэлігія === [[File:Not for us (3975139168).jpg|thumb|left|Дарожныя паказальнікі, што забараняюць немусульманам уезд у Меку і Медыну]] [[File:Entry-Gate-of-Mecca-on-Jaddah-Makkah-Highway 2.jpg|thumb|Брама Карана на шашы паблізу Мекі]] Афіцыйная і адзіная рэлігія Саудаўскай Аравіі — іслам. Большасць насельніцтва прытрымліваецца строгай інтэрпрэтацыі ісламу, вядомай як «''[[вахабізм]]''». Саудаўцы вызнаюць [[салафія|салафію]], што азначае «разуменне рэлігіі ў тым выглядзе, у якім яе разумеў Прарок і яго паплечнікі», «вяртанне да Карану і Суны». [[Шыізм|Шыіцкае]] насельніцтва ацэньваецца прыкладна ў 15 % (у асноўным ва ўсходніх абласцях краіны і на мяжы з Еменам). У краіне дзейнічае [[мутава|рэлігійная паліцыя]]. Жаўнеры Шарыяцкай гвардыі стала патрулююць вуліцы і грамадскія ўстановы з мэтай спынення спроб парушэння канонаў ісламу. У выпадку выяўлення парушэння вінаваты нясе адпаведнае пакаранне, ад штрафу да адсячэння галавы. Мусульмане-замежнікі, што пражылі на тэрыторыі краіны 10 гадоў, могуць атрымаць саудаўскае грамадзянства. Ад іншаземцаў-іншаверцаў урад каралеўства патрабуе пераходу ў [[іслам]]. Дазволены часовы ўезд людзей, што належаць да рэлігійных меншасцей, з забаронай правядзенняў іх багаслужэнняў. Для замежнікаў-немусульман існуе забарона на наведванне свяшчэнных гарадоў [[Мекка|Меккі]] і [[Горад Медзіна|Медзіны]]. Для вызначэнне рэлігійнай прыналежнасці ў саудаўскай візе змяшчаецца графа аб веравызнанні замежніка, што дазваляе рэлігійнай паліцыі разварочваць замежных грамадзян-немусульман ад пад'ездаў у святыя гарады. Паводле некаторых ацэнак, ад 500 000 да 1 млн чалавек прытрымліваецца [[каталіцызм|каталіцкай веры]]. Паводле вынікаў даследавання міжнароднай дабрачыннай [[хрысціянства|хрысціянскай]] арганізацыі «[[Open Doors]]» за [[2010]] год, Саудаўская Аравія займае 3 месца ў спісе краін, дзе хрысціян часцей за ўсё ўшчамляюць у правах. {{Зноскі}} {{Саудаўская Аравія ў тэмах}} {{Азія паводле тэм|Насельніцтва|колер=Саудаўская Аравія}} [[Катэгорыя:Насельніцтва Саудаўскай Аравіі| ]] hxpfafzzarwb1uu5k56annxq3u3tbwf 10 564338 4164798 4158592 2022-07-25T21:15:06Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki '''[[26 ліпеня]]''' :{{Сцяг Кубы}} [[Куба]]: Дзень нацыянальнага паўстання (1953) * [[1097]]: У [[Аповесць мінулых часоў|Аповесці мінулых часоў]] упершыню згадваецца горад [[Пінск]]. * [[1139]]: Незалежнасць [[Партугалія|Партугаліі]] ад [[каралеўства Леон]]. * [[1526]]: З [[Санта-Дамінга]] выпраўляецца іспанская экспедыцыя, каб заснаваць калонію ў [[Фларыда (паўвостраў)|Фларыдзе]]. * [[1662]]: Кароль [[Ян II Казімір Ваза]] спецыяльнай граматай абавязаў менскіх [[Мяшчане|мяшчан]] падпарадкоўвацца гарадскому [[магістрат]]у. * [[1847]]: [[Ліберыя]] стала першай незалежнай афрыканскай калоніяй. * [[1887]]: У [[Варшава|Варшаве]] выйшаў [[Першая кніга (эсперанта)|першы падручнік]] мовы [[эсперанта]]. * [[1908]]: У [[Парыж]]ы фінішуюць першыя кругасветныя аўтамабільныя гонкі, старт якім быў дадзены 12 лютага ў [[Нью-Ёрк]]у. * [[1947]]: [[Прэзідэнт ЗША]] [[Гары Трумэн]] падпісаў Закон аб нацыянальнай бяспецы, згодна з ім створаны [[Цэнтральнае разведвальнае ўпраўленне]] і [[Савет Нацыянальнай Бяспекі ЗША]]. * [[1956]]: Прэзідэнт [[Егіпет|Егіпта]] [[Гамаль Абдэль Насер]] абвясціў аб нацыяналізацыі [[Суэцкі канал|Суэцкага канала]]. * [[1957]]: [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] запусціў першую шматступенчатую міжкантынентальную балістычную [[Ракета|ракету]]. * [[1997]]: У [[Мінск]]у адбыўся 2-гі з’езд беларусаў свету. <noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Падзеі паводле дат|726]] </noinclude> hpzh43bwp22p8lqc5912j7nk1n3blcd 0 572300 4164703 3981830 2022-07-25T16:19:12Z Artsiom91 31770 пакінуў «Дынама» Мінск wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Барадзін}} {{футбаліст | імя = Дзмітрый Барадзін | поўнае імя = Дзмітрый Анатолевіч Барадзін | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = ''няма'' | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]], [[нападнік (футбол)|нападнік]] | клубы = {{футбольная кар’ера |2015—2018| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гомель|Гомель]]|6 (0) |2018| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Орша|Орша]]|14 (3) |2018—2019| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смалявічы|Смалявічы]]|34 (2) |2020—2022| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]]|8 (0) |2020| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]]|6 (0) |2021| {{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Чайка Песчанакопскае|Чайка (Песчанакопскае)]]|9 (0) |2021| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гомель|Гомель]]|11 (0) }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2015| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Юнацкая Беларусі па футболе|Беларусь (да 17)]]|2 (0) |2018—2020|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Зборная Беларусі па футболе U-21|Беларусь (да 21)]]|8 (0) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 25 ліпеня 2022 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = 20 лістапада 2020 }} '''Дзмітрый Барадзін''' (нар. {{ДН|19|7|1999}}) — беларускі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]]. == Клубная кар’ера == Выхаванец клуба [[ФК Гомель|«Гомель»]], у 2015 годзе пачаў прыцягвацца ў склад дубліруючага складу. У пачатку 2016 года, пасля вылету каманды ў Першую лігу, падпісаў прафесійны кантракт з клубам, у сезоне 2016 правёў 5 матчаў у Першай лізе. У 2017 годзе выступаў у асноўным за дубль «Гомеля», зрэдку прыцягваўся да асноўнага складу. Дэбютаваў у Вышэйшай лізе 1 ліпеня 2017 года ў матчы супраць брэсцкага [[ФК Дынама Брэст|«Дынама»]] (0:3), выйшаўшы на замену ў канцы сустрэчы. У сакавіку 2018 года быў аддадзены ў арэнду [[ФК Орша|«Оршы»]]<ref>[https://football.by/news/110427.html "Гомель" отдал в аренду Бородина и Халимончикова]</ref>, дзе стаў адным з асноўных ігракоў. У ліпені 2018 года папісаў кантракт з клубам [[ФК Смалявічы|«Смалявічы»]] да канца сезона з магчымасцю падаўжэння<ref>[http://football.by/news/116036.html Бородин перешел в "Смолевичи"]</ref>. У складзе смалявіцкай каманды таксама неўзабаве замацаваўся ў стартавым складзе. У снежні 2018 года падоўжыў пагадненне са «Смалявічамі»<ref>[http://football.by/news/121511.html Бразевич остался у руля "Смолевичей". Клуб подписал Барсукова и Вакулича]</ref>. У сезоне 2019 заставаўся асноўным іграком і дапамог камандзе вярнуцца ў Вышэйшую лігу. У студзені 2020 года падпісаў кантракт з мінскім [[ФК Дынама Мінск|«Дынама»]]<ref>[http://football.by/news/135712.html Минское "Динамо" подписало хавбека "Смолевичей"]</ref>, аднак на полі з’яўляўся рэдка. У верасні 2020 года быў аддадзены ў арэнду [[ФК Іслач|«Іслачы»]]<ref>[https://football.by/news/144106.html "Ислочь" арендовала Бородина у минского "Динамо"]</ref>, дзе неўзабаве замацаваўся ў аснове. У снежні 2020 года па заканчэнні арэнды пакінуў «Іслач»<ref>[https://football.by/news/146610.html Бородин и Вегеря покинули "Ислочь"]</ref>. У студзені 2021 года падоўжыў кантракт з мінскім «Дынама» і быў аддадзены ў арэнду ў клуб [[ФК Чайка Песчанакопскае|«Чайка»]] з расійскай ФНЛ<ref>[https://football.by/news/147822.html Минское "Динамо" продлило контракт с Бородиным и отдало его в аренду в "Чайку"]</ref>, дзе звычайна заставаўся на лаўцы запасных або выхадзіў на замену. У чэрвені 2021 года па заканчэнні арэнды вярнуўся ў «Дынама»<ref>[https://football.by/news/152211.html Бородин вернулся в минское "Динамо" из аренды в "Чайке"]</ref>, а ў ліпені быў арандаваны [[ФК Гомель|«Гомелем»]]<ref>[https://football.by/news/154203.html Минское "Динамо" отправило Лапоухова и Бородина в аренду]</ref>, дзе часцей стаў з’яўляцца ў стартавым складзе. У лістападзе 2021 года па заканчэнні арэнды пакінуў гомельскі клуб<ref>[https://www.fcgomel.by/press-center/9498-arendovannye-igroki-g1omelya-vernulis-v-raspolozhenie-svoikh-klubov.html Арендованные игроки «Гомеля» вернулись в расположение своих клубов]</ref>. У першай павлое 2022 года выступаў за «Дынама», але на полі з’яўляўся рэдка. У ліпені 2022 года па пагадненні бакоў пакінуў сталічны клуб<ref>[https://football.by/news/166186.html Бородин покидает минское "Динамо"]</ref>. == Міжнародная кар’ера == У верасні-кастрычніку 2015 года ў складзе [[Юнацкая зборная Беларусі па футболе|юнацкай зборнай Беларусі (да 17 гадоў)]] прымаў удзел у адборачным раўндзе чэмпіянату Еўропы, дзе згуляў у двух матчах. 14 лістапада 2018 года дэбютаваў у [[Моладзевая зборная Беларусі па футболе|моладзевай зборнай Беларусі]], выйшаўшы ў стартавым складзе ў таварыскім матчы супраць Харватыі (1:3). == Дасягненні == * {{Сцяг|Беларусь||20px}} Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|2016]] == Статыстыка выступленняў == {| cellspacing="0" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:95%" |-bgcolor="#E4E4E4" !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=70 |Сезон !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=10 |Дывізіён !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=100 |Клуб !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Краіна !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Матчы !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Галы |- align="center" | 2015 || дубль || [[ФК Гомель|Гомель]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 1 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|2016]] || Д2 || [[ФК Гомель|Гомель]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 5 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|2017]] || Д1 || [[ФК Гомель|Гомель]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 1 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|2018]] (1) || Д2 || [[ФК Орша|Орша]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 14 || 3 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|2018]] (2) || Д1 || [[ФК Смалявічы|Смалявічы]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 12 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|2019]] || Д2 || [[ФК Смалявічы|Смалявічы]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 22 || 2 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]] (1) || Д1 || [[ФК Дынама Мінск|Дынама]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 5 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]] (2) || Д1 || [[ФК Іслач|Іслач]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 6 || 0 |- align="center" | [[Першынство ФНЛ 2020/2021|2020/21]] (2) || Д2 || [[ФК Чайка Песчанакопскае|Чайка]] || {{Сцяг|Расія}} || 9 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] (2) || Д1 || [[ФК Гомель|Гомель]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 11 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|2022]] (1) || Д1 || [[ФК Дынама Мінск|Дынама]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 3 || 0 |- align="center" |} {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Барадзін Дзмітрый Анатолевіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Гомель]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Орша]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Смалявічы]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Іслач]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Чайка Песчанакопскае]] r521is5shflbm1ygge4m7rqrqlm9omb 0 594810 4164849 4100169 2022-07-26T06:54:55Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт | канфлікт = Наступленне на Трыпалі | частка = [[Грамадзянская вайна ў Лівіі (2014—2020)]] | выява = [[File:Western Libya (June 5 2020).svg|300px]] | загаловак = '''Фронт па стане на 5 чэрвеня 2020.''' {{legend|#EDC4BE|Пад кантролем ЛНА і Палаты прадстаўнікоў}} {{legend|#CDEBC9|Пад кантролем Урада нацыянальнага адзінства}} {{legend|#cd90c9|Пад кантролем нейтральных мясцовых сіл (горад Бені-Валід)}} | дата = [[4 красавіка]] [[2019]] — [[4 чэрвеня]] [[2020]] | месца = паўночны захад [[Лівія|Лівіі]], горад [[Трыпалі]] | прычына = | вынік = Перамога Урада нацыянальнага адзінства (УНА) і яго саюзнікаў: *• Трыпалі застаўся за УНА *• Армія УНА пачынае рухацца ў бок Сірта *• Узрост актыўнасці Турцыі ў рэгіёне | праціўнік1 = {{Сцяг|Лівія}} '''[[Палата прадстаўнікоў Лівіі|Палата прадстаўнікоў]]:''' * [[Выява:Libyan National Army.png|20px]] [[Лівійская нацыянальная армія|ЛНА]]: ** [[File:Flag of the Libyan Ground Forces.svg|22px]] [[Сухапутныя войскі]]: ***• 9-я брыгада<ref>[https://www.addresslibya.co/en/archives/47339] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200113140616/https://www.addresslibya.co/en/archives/47339 |date=13 студзеня 2020 }}</ref> ***• 73-я брыгада<ref name="73-я перадавая"/> ***• 103-я брыгада<ref name="камандуючыя Хафтара"/> ***• 106-я брыгада<ref>[https://www.addresslibya.co/en/archives/51955] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200201203609/https://www.addresslibya.co/en/archives/51955 |date=1 лютага 2020 }}</ref> ***• 134-я брыгада<ref name="134 брыгада"/> ***• 604-я брыгада<ref name="libyaobserver06012020"/> <small>(са студзеня 2020)</small> ***• Брыгада Аль-Вадзі<ref name="MEMGulfHypocriticalWar">[https://www.middleeastmonitor.com/20200420-haftar-and-the-gulf-states-are-leading-a-hypocritical-fake-war-against-islamism-in-libya/]</ref> ***• 128-ы пяхотны батальён<ref name="inforeactor"/> ***• 201-ы батальён<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/Mansourtalk/status/1118610155615207425|title=Reinforcements of #LNA 201st Battalion in #Tripoli #Libyapic.twitter.com/q934WZiQHJ|last=Mansour|first=Mohamed|date=17 April 2019|website=@Mansourtalk|language=en|access-date=17 April 2019}}</ref> ***• Батальён «Тарык бін Зіяд»<ref>[https://www.addresslibya.co/en/archives/51366] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200211205142/https://www.addresslibya.co/en/archives/51366 |date=11 лютага 2020 }}</ref> ***• Таўхідскі батальён<ref name="MEMGulfHypocriticalWar"/> ***• Апалчэнне Субул аль-Салам<ref name="MEMGulfHypocriticalWar"/> ** [[File:Flag of the Libyan Air Force.svg|22px]] [[Ваенна-паветраныя сілы]]: **• Авіябаза Аль-Ватыя<ref name="26 сакавіка"/><ref name="авиация"/> **• {{Flagicon image|Flag of the Libyan Navy.svg}} [[Ваенна-марскія сілы]]: ***• Марская пяхота<ref name="палон"/> ***• Берагавая ахова<ref name="камандуючыя Хафтара"/> ** [[Замежныя найміты ў Лівіі|Замежныя найміты]]<ref name="Вагнер"/><ref name="26 сакавіка"/><ref name="махач 6-7 красавіка"/><ref name="газ"/> {{Сцяг|Лівія|1977}} '''[[Народны фронт вызвалення Лівіі]]'''<ref name="28 мая"/><ref name="джамахирия"/><ref group="~">Першыя сутыкненні з апалчэннем УНА адбыліся яшчэ 28 мая 2019.</ref> <small>(з ліпеня 2019)</small><br>{{Сцяг|Судан}} '''[[Джанджавід]]'''<ref name="суданцы"/> <small>(з ліпеня 2019)</small>{{Collapsible list |bullets =yes |title = пры падтрымцы: |{{Сцягафікацыя|Францыя}}<ref name="livejournal"/><ref name="eadaily.com"/> |{{Сцягафікацыя|ААЭ}}<ref name="livejournal"/> |{{Сцягафікацыя|Расія}}<ref>{{cite news|url=https://www.themoscowtimes.com/2019/04/08/in-libya-one-of-putins-many-bets-is-in-play-a65143|title=In Libya, One of Putin’s Many Bets Is in Play|date=8 April 2019|author=The Moscow Times}}</ref> |{{Сцягафікацыя|Саудаўская Аравія}}<ref name="Saudi">{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/06/libya-international-community-warns-haftar-against-tripoli-attack|title=Libya: international community warns Haftar against Tripoli attack|author=Patrick Wintour|date=6 April 2019|work=The Guardian}}</ref> |{{Сцягафікацыя|Егіпет}}<ref name="claims">{{cite web|url=https://www.middleeastmonitor.com/20190406-haftar-attacking-tripoli-with-egyptian-uae-and-saudi-arms-libya-general-claims/|title=Haftar attacking Tripoli with Egyptian, UAE and Saudi arms, Libya General claims|date=6 April 2019|website=Middle East Monitor|accessdate=15 April 2019}}</ref> |[[File:Flag of South Yemen.svg|22px]] [[Паўднёвы Пераходны Савет]]<ref name="сепары"/> |{{Сцягафікацыя|Jordan}}<ref>https://www.libyanexpress.com/jordan-arming-libyas-haftar-with-armored-vehicles-and-weapons/ Jordan arming Libya’s Haftar with armored vehicles and weapons</ref> |{{Сцягафікацыя|Судан}}<ref name="суданцы"/> |{{Сцягафікацыя|Сірыя}}<ref name=SAA>{{cite web|url=https://www.almasdarnews.com/article/benghazi-based-libyan-govt-sends-first-official-delegation-to-syria/|title=Benghazi-based Libyan gov’t sends first official delegation to Syria|website=Al Masdar News|date=1 March 2020|accessdate=4 сакавіка 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200302231514/https://www.almasdarnews.com/article/benghazi-based-libyan-govt-sends-first-official-delegation-to-syria/|archivedate=2 сакавіка 2020|deadurl=yes}}</ref> |{{Сцягафікацыя|Israel}}<ref>{{cite web |last1=Silverstein |first1=Richard |title=Haftar: Israeli secret aid to Libya's strongman reveals a new friend in Africa |url=https://www.middleeasteye.net/opinion/haftar-israeli-secret-aid-libyas-strongman-reveals-new-friend-africa |website=Middle East Eye |accessdate=26 February 2020}}</ref><ref>{{cite web |title=Libya's Haftar 'provided with Israeli military aid following UAE-mediated meetings with Mossad agents' |url=https://www.alaraby.co.uk/english/news/2017/7/24/libyas-haftar-provided-with-israeli-weaponry-following-uae-mediated-meetings |website=The New Arab |accessdate=26 February 2020}}</ref><ref>{{cite web |title=Libya’s Haftar had lengthy meeting with Israeli intelligence officer |url=https://www.middleeastmonitor.com/20180703-libyas-haftar-had-lengthy-meeting-with-israeli-intelligence-officer/ |website=Middle East Monitor |accessdate=26 February 2020}}</ref><ref>{{cite web |title=Libya: Flight data places mysterious planes in Haftar territory |url=https://www.aljazeera.com/news/2019/05/libya-flight-data-places-mysterious-planes-haftar-territory-190527205819893.html |website=Al Jazeera |accessdate=26 February 2020}}</ref> |{{Сцягафікацыя|ЗША}}<ref>[https://m.gazeta.ru/politics/2020/04/23_a_13059853.shtml Иностранное вмешательство: как США и Турция делят Ливию] — Gaseta.ru, 23 апреля 2020</ref> }} | праціўнік2 = {{Сцяг|Лівія}} '''[[Урад нацыянальнага адзінства (Лівія)|Урад нацыянальнага адзінства]]:''' * [[File:Flag of the Libyan Ground Forces.svg|22px]] [[Лівійская армія]]: **• 4-я брыгада<ref>[https://www.arraedlg.com/qanunu-the-army-thwarted-an-infiltration-attempt-by-the-hifter-militias-in-aziziyah/]</ref> **• 7-я брыгада<ref>[https://uwidata.com/9218-bashaghas-turn-to-the-west-and-turkish-interests-in-libya/]</ref> **• 604-я брыгада<ref name="libyaobserver06012020"/> <small>(да студзеня 2020)</small> **• Брыгада [[Трыпалі]]<ref name="mee">{{cite web|url=https://www.middleeasteye.net/news/haftar-forces-capture-old-tripoli-airport-after-clashes-near-libyan-capital|title=Haftar forces capture old Tripoli airport after clashes near Libyan capital|work=Middle East Eye and agencies|date=5 April 2019}}</ref><ref name="брт"/> **• Брыгада [[Эз-Завія|Эз-Завіі]]<ref>{{Cite web|url=https://www.middleeasteye.net/news/haftar-forces-capture-old-tripoli-airport-after-clashes-near-libyan-capital|title=Haftar forces capture old Tripoli airport after clashes near Libyan capital|work=Middle East Eye and agencies|date=5 April 2019}}</ref> **• 301-ы пяхотны батальён<ref>[https://www.libyaerver.ly/inbrief/301rd-infantry-battalion-redeploys-forces-south-tripoli]{{Недаступная спасылка}}</ref> **• Апалчэнне [[Сірт]]а<ref name="libyaobserver06012020"/> ** [[Выява:Libya Shield Force.png|22px]] [[Узброены шчыт Лівіі|Шчыт Лівіі]]<ref name="РБК"/><ref name="місурата"/>: ***• Брыгада [[Місурата|Місураты]] <small>(да снежня 2019)</small> * [[File:Flag of the Libyan Air Force.svg|22px]] [[Ваенна-паветраныя сілы]]: **• Аэрапорт Мітыга<ref>{{cite web|url=http://english.alarabiya.net/en/News/north-africa/2019/04/06/Haftar-forces-announce-no-fly-zone-after-being-targeted-by-air-strike-.html|title=Haftar forces announce no-fly zone after being targeted by air strike|website=english.alarabiya.net|language=en|access-date=2019-04-08}}</ref> **• Аэрапорт Місурата<ref name="самалёт"/> * [[Замежныя найміты ў Лівіі|Замежныя наймiты]]<ref name="Коц">[https://m.kp.by/daily/26978.5/4037279/ Битва за Триполи: армия маршала Халифы Хафтара штурмует ливийскую столицу //Комсомольская правда, Александр Коц, 19 мая 2019]{{Недаступная спасылка}}</ref><ref name="Малдова"/><ref name="7 мая"/><ref name="чадийцы"/> [[File:Flag of the Muslim Brotherhood (2).png|22px]] '''[[Браты-мусульмане]]'''<ref name="Коц"/><ref>[https://politros.com/154740-ssha-vzyali-pod-krylo-terroristov-pns-livii-i-tradicionno-obvinili-rf-vo-vmeshatelstve]</ref><br>[[Файл:Shura Council of Benghazi Revolutionaries Logo.png|22px]] '''[[Саветы шуры рэвалюцыянераў Бенгазі]]'''<ref name="исламисты"/> <small>(з верасня 2019)</small><br>[[File:Flag of Syria 2011, observed.svg|22px]] '''[[Сірыйская нацыянальная армія]]'''<ref name="Xinhuasyrianrebels">[http://www.xinhuanet.com/english/2019-12/29/c_138664951.htm] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20191229131630/http://www.xinhuanet.com/english/2019-12/29/c_138664951.htm |date=29 снежня 2019 }}</ref> <small>(са снежня 2019)</small><br>'''{{Сцягафікацыя|Турцыя}}'''<ref name="OperationsOngoingDailySabah">[https://www.dailysabah.com/politics/war-on-terror/turkeys-peacekeeping-security-operations-in-syria-libya-and-east-mediterranean-ongoing]</ref><ref name="TurkishInvolvementGNABoost">[https://thearabweekly.com/turkish-involvement-gives-military-boost-gna-libyas-west]</ref><ref group="~">Прэзідэнт Турцыі Р. Эрдаган аб’явіў аб адпраўцы ваеннаслужачых у Лівію 5 студзеня 2020 года. Афіцыйна да гэтага Турцыя толькі займалася пастаўкамі зброі і тэхнікі для сіл урада Фаіза Сараджа. Аднак у ЛНА паведамлялі аб прысутнасці турэцкіx ваенных яшчэ з лета 2019 года. </ref> <small>(са студзеня 2020)</small><br>[[File:Flag of the Islamic State of Iraq and the Levant2.svg|22px]] ''[[Ісламская дзяржава Ірака і Леванта|ІДІЛ]]''<ref name="игил">[https://news-front.info/2020/03/15/turcziya-perebrosila-v-liviyu-okolo-2-tysyach-boevikov/?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.by%2Fnews Турция перебросила в Ливию около 2 тысяч боевиков] // Newsfront, 15 марта 2020</ref><ref name="фан"/> <small>(з сакавіка 2020, спрэчна)</small><br>{{Сцяг|Джыхад}} ''[[Фронт аль-Нусра]]''<ref name="игил"/> <small>(з сакавіка 2020, спрэчна)</small><br>{{Collapsible list |bullets =yes |title = пры падтрымцы: |{{Сцягафікацыя|Катар}}<ref name="Коц"/><ref>[[:en:2019 Western Libya Offensive]]</ref> |{{Сцягафікацыя|Італія}}<ref name="Коц"/><ref>[https://southfront.org/military-situation-in-libya-on-april-27-2019-map-update/ MILITARY SITUATION IN LIBYA ON APRIL 27, 2019 (MAP UPDATE)]</ref> |{{Сцягафікацыя|Францыя}}<ref name="eadaily.com"/><ref name="Коц"/> |{{Сцягафікацыя|Ukraine}}<ref>[http://za-kaddafi.org/node/47151 Украинский грузовой самолет из Анкары прибыл в Мисурату с оружием для ПНС-2]</ref> |{{Сцягафікацыя|ЗША}}<ref name="газ"/><ref>[https://inforeactor.ru/263399-rezhim-terroristov-iz-pns-livii-davno-rukhnul-by-bez-podderzhki-zapada-i-boevikov Режим террористов из ПНС Ливии давно рухнул бы без поддержки Запада и боевиков]</ref><ref name=":)"/> |{{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}}<ref name="газ"/><ref>{{cite web|url=https://www.middleeastmonitor.com/20200418-libya-foreign-ministry-britain-stands-with-gna |title=Libya Foreign Ministry: ‘Britain stands with GNA’ |accessdate=23 April 2020 |issue=18 April 2020}}</ref> |{{Сцягафікацыя|Судан}}<ref>[https://www.miamiherald.com/news/nation-world/article229188869.html UN appeals for urgent release of migrants trapped in Libya]</ref> |{{Сцягафікацыя|Туніс}}<ref>{{cite news |last1=Alharathy |first1=Safa |title=Tunisian President reiterates his country's position towards GNA as the legitimate authority in Libya |url=https://www.libyaobserver.ly/inbrief/tunisian-president-reiterates-his-countrys-position-towards-gna-legitimate-authority-libya |accessdate=17 April 2020 |issue=16 April 2020}}</ref><ref name="газ"/> |{{Сцягафікацыя|Алжыр}}<ref name="газ"/> }} | камандзір1= [[Выява:Libyan National Army.png|22px]] [[Халіф Хафтар|Халіфа Хафтар]]<br>[[Выява:Libyan National Army.png|22px]] Саліх Бухаліка<br>[[Выява:Libyan National Army.png|22px]] Абдулсалам Хасі<br>[[Выява:Libyan National Army.png|22px]] Валід ад-Дзібар аль-Фарджані †<br>{{Сцяг|Лівія|1977}} [[Саіф аль-Іслам Кадафі]]<br>{{Сцяг|Судан}} Махамед Хамдан Дагала | камандзір2= {{Сцяг|Лівія}} [[Фаіз Сарадж]]<br>{{Сцяг|Лівія}} Асама аль-Джуваілі<br>{{Сцяг|Лівія}} [[Фатхі Башага]]<br>{{Сцяг|Турцыя}} [[Рэджэп Таіп Эрдаган]]<br>{{Сцяг|Турцыя}} Хулусі Акар<br>[[File:Flag of Syria 2011, observed.svg|22px]] Анас аль-Абдах<br>[[Файл:Shura Council of Benghazi Revolutionaries Logo.png|22px]] Ісмаіл Мухамад аль-Салабі | сілы1 = 3 000—25 000<ref>[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2019/04/05/en-libye-le-marechal-haftar-intensifie-la-pression-sur-tripoli_5446168_3212.html En Libye, le maréchal Haftar intensifie la pression sur Tripoli]</ref><ref name="fr"/> чалавек, 27 баявых самалётаў, 21 верталёт<ref>[https://www.ispionline.it/en/pubblicazione/forces-libyan-ground-who-who-20640 Forces on the Libyan ground: Who is Who]</ref> | сілы2 = 3 000—35 000<ref>[https://www.france24.com/fr/20190406-libye-milices-haftar-tripoli Qui s’affrontent sur le terrain en Libye ?]</ref><ref name="fr">[http://www.lefigaro.fr/international/tripoli-les-tensions-se-poursuivent-20190406 Tripoli: les tensions se poursuivent</ref> чалавек, 15 баявых самалётаў<ref>[https://www.liberation.fr/planete/2019/04/08/libye-le-marechal-haftar-fait-trembler-tripoli_1720166 Libye: le maréchal Haftar]</ref> | страты1 = {{Сцяг|Лівія}} прыкладна 1 000 забітых байцоў<ref name="lemonde">[https://www.lemonde.fr/international/article/2020/01/05/libye-au-moins-28-morts-dans-un-raid-contre-une-ecole-militaire_6024817_3210.html Libye : au moins vingt-huit morts dans un raid contre une école militaire] // Le Monde, 5 января 2020</ref>, 4 самалёта<ref name="самалёт"/><ref name="7дек"/><ref name="транспорнтик в Тархуне"/><ref name="май2020"/>, 1 верталёт<ref name="Ми-24П"/>, 3 БПЛА збітыя<ref name="август"/><ref name="орлан"/><ref name="дрон3апреля"/><br>{{Сцяг|ААЭ}} 6 ваеннаслужачых загiнулi<ref name="ААЭ">[https://www.libyanexpress.com/libyas-gna-air-force-destroys-haftars-defenses-at-al-jufra-airbase-6-uae-soldiers-killed/ Libya’s GNA Air Force destroys Haftar’s defenses at Al-Jufra airbase, 6 UAE soldiers killed]</ref><ref>[https://www.middleeasteye.net/news/six-uae-soldier-killed-operations-field-accident-state-media Six UAE soldiers killed in 'operations field' accident: State media]</ref> <small>(спрэчна)</small><br>{{Сцяг|Расія}} 53—78 наймітаў ПВК загінулі<ref name="Вагнер">[https://meduza.io/en/feature/2019/10/02/a-small-price-to-pay-for-tripoli A small price to pay for Tripoli Between 10 and 35 Russian mercenaries have been killed in the Libyan Civil War. We identified several of them.]</ref><ref name="ЧВК1">[https://meduza.io/en/feature/2019/10/02/a-small-price-to-pay-for-tripoli A small price to pay for Tripoli Between 10 and 35 Russian mercenaries have been killed in the Libyan Civil War. We identified several of them.]</ref><ref name="ЧВК2">[https://madamasr.com/en/2019/12/28/feature/politics/from-tripolis-front-lines-how-haftar-recovered-from-the-setback-in-gharyan-and-whats-next-for-the-advancing-lna/ From Tripoli’s front lines: How Haftar recovered from the setback in Gharyan and what’s next for the advancing LNA]</ref><ref name="махач 6-7 красавіка"/> <small>(спрэчна)</small> | страты2 = {{Сцяг|Лівія}} прыкладна 1 000 забітых байцоў<ref name="lemonde"/><ref>{{Cite web|url=https://www.alhadath.net/alhadath/2019/12/27/المسماري-نستعد-لدخول-معركة-الأحياء-الرئيسية-بطرابلس.html|title=المسماري: عشرات الجثث للميليشيات بطريق مطار طرابلس|first=العربية|last=نت|date=27 December 2019|website=العربية نت}}</ref>, 6 самалётаў<ref name="MiG"/><ref name="Эль-Джуфра"/><ref name="7 мая"/><ref name=lnajune13/><ref name="панцирь-с1"/><ref name="3 красавіка"/> i 1 верталёт збітыя<ref>[https://www.alaraby.co.uk/english/news/2019/6/13/haftars-forces-down-helicopter-killing-pilot-in-western-libya Haftar's forces 'shoot down helicopter, killing pilot' in western Libya]</ref><br>{{Сцяг|Турцыя}} 3<ref name="22 лютага"/>—27<ref>[https://www.egypttoday.com/Article/2/81946/LNA-kills-16-Turkish-military-personnel-including-3-commanders LNA kills 16 Turkish military personnel including 3 commanders]<br>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-libya-security/eastern-libya-forces-say-16-turkish-soldiers-killed-in-fighting-idUSKCN20H0JX|title=Eastern Libya forces say 16 Turkish soldiers killed in fighting - Libya as Haftar’s forces advance on Misrata|website=Reuters}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.alarabiya.net/ar/north-africa/2020/02/28/بعد-ادلب-7-قتلى-أتراك-بقصف-الجيش-الليبي-على-معيتيقة.html|title=7 قتلى أتراك بقصف الجيش الليبي على معيتيقة|first=العربية|last=نت|date=February 28, 2020|website=العربية نت}}</ref><ref>[https://www.almasdarnews.com/article/libyan-army-killed-4-turkish-soldiers-syrian-militant-leader-near-tripoli/ Libyan Army killed 4 Turkish soldiers, Syrian militant leader near Tripoli] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200420121509/https://www.almasdarnews.com/article/libyan-army-killed-4-turkish-soldiers-syrian-militant-leader-near-tripoli/ |date=20 красавіка 2020 }}</ref> ваеннаслужачых загiнулi і 27 БПЛА знішчаны<ref>[https://regnum.ru/news/polit/2920938.html Армия Хафтара в Ливии сбила 28 турецких БПЛА] — ИА REGNUM, 18 апреля 2020</ref><br>[[File:Flag of Syria 2011, observed.svg|22px]] 403<ref name="Syrian">{{cite web|url=https://www.syriahr.com/en/?p=169902|title= Celebrating the return of commander from Libya - Al-Hamza Division members open fire up in the air in Jendires triggering panic among people |date=15 June 2020}}</ref>—500<ref>[https://aawsat.com/english/home/article/2212856/lna-says-turkish-battleship-strikes-area-western-libya LNA Says Turkish Battleship Strikes Area in Western Libya]</ref> баевікоў загiнулi<br>{{Сцяг|Украіна}} 3 Іл-76 знішчаны<ref name="укр"/><br>{{Сцяг|ЗША}} 1 дрон збiты<ref name="БПЛА1"/><br>{{Сцяг|Італія}} 1 дрон збiты<ref name="БПЛА2"/> |агульныя страты = Па дадзеных Нацыянальнага камітэта па правах чалавека на 4 красавіка 2020 года<ref name="гадавiна">[https://news-front.info/2020/04/05/v-livii-za-god-boev-v-rajone-tripoli-pogibli-bolee-43-tysyach-chelovek/?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.by%2Fnews В Ливии, за год боев в районе Триполи, погибли более 4,3 тысяч человек] // News Front, 5 апреля 2010</ref>: 506 грамадзянскіх загінулі і 800 атрымалі раненні, а ўсяго '''4 387''' забітых <small>(у тым лiку па 1 грамадзяніну [[Украіна|Украіны]]<ref name="укр"/>, [[Марока]]<ref name="мараканец">[http://russian.news.cn/2019-10/04/c_138447854.htm Еще два мирных жителя были убиты в результате обстрела в Триполи]</ref> і [[Сірыя|Сірыі]]<ref name="22 лютага"/>)</small>, '''12 753''' параненых, '''342 000''' бежанцаў. }} {{Вайна ў Лівіі}} '''Наступле́нне на Тры́палі''' (кодавая назва аперацыі: '''«Паво́дка го́днасці»'''<ref>{{Cite web|url=https://southfront.org/libyan-national-army-reaches-tripolis-outskirt-map/|title=Libyan National Army Reaches Tripoli's Outskirt (Map)|work=South Front|date=6 April 2019}}</ref>; контраперацыя сіл УНА: '''«Вулка́н гне́ву»'''<ref>[https://news.ru/russia/vulkan-gneva-v-livii-nachalas-grazhdanskaya-vojna/ «Вулкан гнева»: в Ливии началась гражданская война]</ref>) — наступальная аперацыя [[Лівійская нацыянальная армія|Лівійскай нацыянальнай арміі (ЛНА)]] на чале з фельдмаршалам [[Халіф Хафтар|Халіфа Хафтарам]], які падпарадкоўваўся [[Палата прадстаўнікоў Лівіі|Палаце прадстаўнікоў Лівіі (ППЛ)]], супраць сіл [[Урад нацыянальнага адзінства (Лівія)|Урада нацыянальнага адзінства (УНА)]] прэм’ер-міністра [[Фаіз Сарадж|Фаіза Сараджа]], мэтай чаго была лівійская сталіца [[Трыпалі]]. ППЛ і УНА (да [[2016]] года замест яго быў [[Усеагульны нацыянальны кангрэс Лівіі|Усеагульны нацыянальны кангрэс]]) вялі паміж сабой барацьбу за поўны кантроль над Лівіяй з [[2014]] года, што прывяло да фактычнага двоеўладдзя ў краіне. У канцы мая 2019 года паміж прыхільнікамі ўрада Сараджа і сіламі [[Народны фронт вызвалення Лівіі|Народнага фронту вызвалення Лівіі]], што выступалі за аднаўленне [[Джамахірыя|даваенных парадкаў]], адбылося буйнае сутыкненне. Праз месяц НФВЛ падтрымаў наступленне Хафтара, хоць да гэтага «фронт» не супрацоўнічаў ні з адным бокам канфлікту, выступаючы трэцяй сілай. Пазней хафтараўцам аказала дапамогу суданскае апалчэнне RSF са складу [[Джанджавід]]. Акрамя таго, у баях пад Трыпалі на баку Хафтара меркавана ўдзельнічалі прыватныя ваенныя кампаніі з [[Расія|Расіі]] і армія [[ААЭ]]. У сваю чаргу, войскі ўрада нацыянальнага адзінства карысталіся падтрымкай ісламісцкіх сіл, звязаных з [[Аль-Каіда]]й, такіх як [[Саветы шуры рэвалюцыянераў Бенгазі]] і [[Браты-мусульмане]]. Паведамлялася і аб удзеле замежных наймітаў з [[Туніс]]а, [[Судан]]а, [[Афганістан]]а, [[Чад]]а, [[Емен]]а, [[Партугалія|Партугаліі]], [[Малдова|Малдовы]]. Вельмі значную падтрымку аказала [[Турцыя]], якая дастаўляла зброю і боепрыпасы для трыпалітанскіх уладаў. Таксама турэцкія ваенныя перакідалі паўстанцаў з [[Сірыя|Сірыі]] ў Лівію. Са снежня сірыйская ўзброеная апазіцыя стала прымаць актыўны ўдзел у баявых дзеяннях. Галоўным чынам гэта байцы [[Сірыйская нацыянальная армія|СНА]], пратурэцкага сегмента [[Сірыйская свабодная армія|Свабоднай сірыйскай арміі]]. 5 студзеня 2020 года прэзідэнт [[Рэджэп Таіп Эрдаган]] заявіў, што турэцкія вайскоўцы афіцыйна накіраваліся ў Лівію. [[Інтэрвенцыя Турцыі ў Лівію|Ваенная інтэрвенцыя Турцыі]] стала ключавым момантам і ў далейшым прывяла ўрад Сараджа да поспеху ў справе супрацьстаяння з Хафтарам. == Папярэдняя абстаноўка == У [[2011]] годзе ў краіне пачаліся масавыя пратэсты, якія неўзабаве перараслі ў [[Грамадзянская вайна ў Лівіі (2011)|грамадзянскую вайну]]. Канфлікт скончыўся звяржэннем і забойствам [[Муамар Кадафі|Муамара Кадафі]], лідара дзяржавы з [[1969]] года, і перамогай паўстанцкага [[Нацыянальны Пераходны Савет Лівіі|ПНС]], падтрыманага замежнай кааліцыяй на чале з [[ЗША]]. [[De facto|Дэ-факта]], адбыўся распад Лівіі на шэраг самастойных [[Дзяржава|дзяржаўных утварэнняў]], а сама грамадзянская вайна перайшла ў [[Узброеныя сутыкненні ў Лівіі (2011—2014)|баявыя сутыкнення паміж рознымі племяннымі апалчэннямі і групоўкамі]]. У [[2014]] годзе ў Лівіі былі абвешчаныя два парламенты — Усеагульны нацыянальны кангрэс у Трыпалі і Палата прадстаўнікоў у [[Табрук]]у, паміж якімі развязалася [[Грамадзянская вайна ў Лівіі (з 2014)|барацьба за кантроль над краінай]]. У [[2016]] годзе, у адпаведнасці з умовамі Схірацскага пагаднення, для аб’яднання дзяржавы ўтвораны Урад Нацыянальнага Адзінства (Згоды), якому перадаў усе свае паўнамоцтвы трыпалітанскі кангрэс. Аднак Палата прадстаўнікоў не спяшалася пераходзіць пад кантроль УНА. Больш за тое, падкантрольная ППЛ армія фельдмаршала Хафтара пачала з ім канфрантацыю. Але значныя сутыкненні паміж прыхільнікамі двух урадаў не адбываліся, паколькі абодва бакі былі сканцэнтраваны на барацьбе з [[Ісламская дзяржава|ІДІЛ]], маджахедамі, племяннымі і замежнымі апалченнямі. У адрозненне ад Сараджа, які абапіраецца на ЗША і Захад, Хафтар карыстаецца падтрымкай ААЭ, Егіпта, Расіі, Саудаўскай Аравіі, Францыі, [[Іран]]а, што лічаць яго здольным аднавіць стабільнасць у краіне і даць адпор ісламістам. 75-гадовы Халіфа Хафтар, былы набліжаны М. Кадафі, у папярэднія гады неаднаразова наведваў [[Масква|Маскву]] і праводзіў перамовы з [[Міністэрства абароны Расійскай Федэрацыі|міністрам абароны РФ]] [[Сяргей Кужугетавіч Шайгу|Сяргеем Шайгу]]. Наступленне хафтараўцаў на Трыпалі пачалося напярэдадні [[Лівійская нацыянальная канферэнцыя (2019)|Лівійскай нацыянальнай канферэнцыі]], прызначанай на 14—16 красавіка ў [[Гадамес]]е, размешчаным на стыку межаў Лівіі, [[Алжыр]]а і [[Туніс]]а, і накіраванай на пераадоленне крызісу ў краіне і стану двоеўладдзя. У ёй павінны былі прыняць удзел дэлегаты ўсіх супрацьлеглых бакоў, каб скласці «дарожную карту» для аб’яднання разрозненых дзяржаўных інстытутаў і правядзення агульнанацыянальных прэзідэнцкіх і парламенцкіх выбараў, неабходнасць у якіх была зацверджана яшчэ ў маі [[2018]] года<ref>[https://iz.ru/865034/andrei-ontikov/stolitca-v-ogne-liviiskaia-armiia-vedet-nastuplenie-na-tripoli Столица в огне: ливийская армия ведет наступление на Триполи] // Известия</ref>. З-за пачатку наступлення ЛНА канферэнцыя была перанесена на нявызначаны тэрмін<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6351325]</ref>. == Арміі варагуючых бакоў == Лівійская нацыянальная армія прадстаўлена рознымі рухамі, былымі вайскоўцамі Узброеных сіл [[Вялікая Сацыялістычная Народная Лівійская Арабская Джамахірыя|Лівійскай Джамахірыі]], а таксама рэвалюцыйнымі фарміраваннямі, створанымі ў [[2011]] годзе. Многія эксперты зводзіліся да меркавання, што пад кіраўніцтвам высокапастаўленага ваеннага афіцэра падобныя фарміраванні хутка перараслі б у паўнавартаснае войска з належным узроўнем баявой падрыхтоўкі, маральна валявых якасцей і воінскай дысцыпліны. У той жа час атрады Сараджа былі расколатыя, мелі розныя супярэчнасцямі. Не раз яны ўступалі ў адкрытыя канфрантацыі паміж сабой. На гэта і разлічвала камандаванне ЛНА, лічачы, што пры наступленні войскі УНА будуць расколатыя, жадаючы правесці імгненную аперацыю<ref name="армии">[https://anna-news.info/shturm-tripoli-neudachnyj-blitskrig-haftara/ Штурм Триполи. Неудачный блицкриг Хафтара // Anna news, 29 апреля 2019]</ref>. Аднак кампанія зацягнулася на многія месяцы, аб чым не меркавалася ў штабах Хафтара<ref>[https://russian.rt.com/world/article/619063-haftar-liviya-nastuplenie «Разногласия очень велики»: как наступление армии Хафтара на Триполи может изменить ситуацию в Ливии // RT на русском, 7 апреля 2019]</ref>. Баявая тэхніка абодвух бакоў складалася ў асноўным са спадчыны арміі М. Кадафі. Аднак у Хафтара была перавага ў тым, што яму прыходзіла дапамога ад [[ААЭ]] у выглядзе паставак узбраення, у тым ліку і ваеннай тэхнікі. Так, у фельдмаршала меліся на ўзбраенні сучасныя МРАПы. Велізарную ролю гуляла магчымасць падтрымліваць наяўную тэхніку ў спраўным стане. Аднак якія-небудзь сур’ёзныя бранятанкавыя або артылерыйскія злучэнні бакам канфлікту стварыць не ўдалося. Адсутнасць добрых спецыялістаў для абслугоўвання цяжкай ваеннай тэхнікі гэтак жа з’яўлялася слабым бокам як сіл УНА, так і фарміраванняў ЛНА. У гэтых умовах узрасла роля [[Узброены пікап|пікап-тачанак]], узброеных ДШК і КПВ. Толькі ў ЛНА іх налічваецца звыш за 1800 адзінак<ref>[https://rg.ru/2019/12/18/vojna-pikapov-bolee-tysiachi-vooruzhennyh-avtomobilej-brosheny-v-boj-v-livii.html Война пикапов: более тысячи вооруженных автомобилей брошены в бой в Ливии // «Российская газета», 18 декабря 2019]</ref>. Падчас бітвы значна вырасла роля авіяцыі<ref name="ВПС">[http://anna-news.info/vozdushnaya-vojna-v-livii/ Война в воздухе в Ливии] — Anna-News</ref>. Сілы Хафтара і Сараджа адчувалі дэфіцыт добра падрыхтаваных спецыялістаў для такога сур’ёзнага віду войскаў. Гэта прывяло да таго, што за штурвалы самалётаў садзіліся замежныя найміты альбо ўжо пажылыя лётчыкі<ref name="армии"/>. Што датычна авіяцыі ЛНА, то на працягу 2018 года яна была істотна ўзмоцнена. За кошт аднаўлення авіяцыйнай тэхнікі яе колькасць узрасла. Так, да восені 2018 г. у складзе ВПС меліся 12 прыдатных да палётаў [[МіГ-21]], 3 [[МіГ-23]], 2 [[Су-22]], 2 знішчальніка [[Dassault Mirage F1|«Міраж F1»]], 6 машын Air Tractor, а таксама 7 верталётаў [[Мі-24|Мі-24 (35)]] і 14 [[Мі-8]]<ref name="авиация">[https://anna-news.info/vvs-livijskoj-natsionalnoj-armii/ ВВС Ливийской национальной армии // Anna News, 9 апреля 2019]</ref>. Аднак у пачатку кампаніі ўдзел ВПС ЛНА насіў абмежаваны характар. Адбівалася аддаленасць раёна баявых дзеянняў ад падкантрольных Хафтару авіябаз. Па колькасці, групоўка войскаў Сараджа разам з замежнымі сіламі ацэньваецца ад 3000 да 35000 чалавек, а Хафтара — ад 3000 да 25000. Сярод іх знаходзіліся 1000—4000 суданцаў з «Джанджавід»<ref name="суданцы"/>, 50 турэцкіх ваенных<ref>{{cite news | last1= McKernan | first1= Bethan | last2= Akoush | first2=Hussein | title= Exclusive: 2,000 Syrian fighters deployed to Libya to support government | date= 2020-01-15 |newspaper= The Guardian | url= https://www.theguardian.com/world/2020/jan/15/exclusive-2000-syrian-troops-deployed-to-libya-to-support-regime |accessdate=2020-01-17}}</ref>, звыш за 13000 сірыйскіх баевікоў<ref name="Syrian"/>, 200<ref>[https://www.nytimes.com/2019/11/05/world/middleeast/russia-libya-mercenaries.html Russian Snipers, Missiles and Warplanes Try to Tilt Libyan War]</ref>—1400<ref>[https://www.libyanexpress.com/number-of-russian-mercenaries-fighting-for-haftar-in-libya-rises-to-1400-report-says Russian mercenaries fighting for Haftar in Libya rises to 1400, report says]</ref> расійскіх наймітаў, прыкладна 2000 тэрарыстаў ІДІЛ і Фронт-ан-Нусра<ref name="игил"/>, каля 120 апалчэнцаў НФВЛ<ref name="libyaobserver.ly1">{{cite web|url=https://www.libyaobserver.ly/news/tripoli-revolutionaries-brigade-fights-gaddafi-loyalists-south-capital|title=Tripoli Revolutionaries Brigade fights off Gaddafi loyalists south of the capital|work=The Libya Observer|date=4 October 2017|accessdate=6 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181006200304/https://www.libyaobserver.ly/news/tripoli-revolutionaries-brigade-fights-gaddafi-loyalists-south-capital|archive-date=2018-10-06|dead-url=no|df=}}</ref>. == Баявыя дзеянні ў 2019 годзе == === Красавік === {{external media |topic = Відэаматэрыял красавіцкіх баёў |subtopic = |width = |image1 = |image2 = |audio1 = |video1 = [https://youtu.ru/DPpEOI7MaEY Бой на трыпалітанскім кірунку з удзелам пікап-тачанак і танка Т-55.] |video2 = [https://youtu.ru/ucadV_mEGAQ Бой за Айн Зара.] |video3 = [https://youtu.ru/-724DL8HJrw Знішчэнне МіГ-21 ВПС ЛНА на поўдзень ад сталіцы.] }} [[File:Western Libya (April 1 2019).svg|thumb|Становішча на паўночным захадзе краіны перад наступленнем Хафтара.]] [[File:Western Libya (April 7 2019).svg|thumb|Становішча на 7 красавіка.]] [[4 красавіка]] камандуючы Лівійскай нацыянальнай арміяй маршал Халіфа Хафтар загадаў вайскоўцам пачаць наступленне на сталіцу краіны<ref>[https://lenta.ru/news/2019/04/04/tripoli/ Приезжавший к Шойгу ливийский маршал приказал наступать на Триполи] // Лента. Ру, 4 апреля 2019</ref>. На наступны дзень яго байцы ўступілі ў першы бой з атрадамі трыпалітанскіх уладаў<ref name="РБК">[https://www.rbc.ru/politics/04/04/2019/5ca65e679a7947b319e401ec?from=from_main Армия фельдмаршала Хафтара вступила в первые бои при атаке на Триполи] // РБК</ref>. У той жа дзень падраздзяленні ЛНА ўвайшлі на тэрыторыю міжнароднага аэрапорта Трыпалі, разбуранага з 2014 г.<ref>[https://vz.ru/news/2019/4/5/971906.html Армия Хафтара взяла под контроль аэропорт Триполи] // Взгляд, 4 апр 2019</ref>. Паводле папярэдніх дадзеных, на тэрыторыі аб’екта пачаліся ўзброеныя сутыкненні паміж падраздзяленнямі лівійскай арміі і прыхільнікамі Урада нацыянальнай згоды. Так званы ваенны савет «рэвалюцыянераў» Місураты ў сваім камюніке абвясціў пра гатоўнасць супрацьстаяць «злавеснаму наступленню» — палявыя камандзіры, якія фармальна падпарадкоўваліся Сараджу, заклікалі прэм’ера «неадкладна» аддаць загады камандуючым усіх падраздзяленняў захаду краіны, каб сарваць прасоўванне «мяцежнага тырана», як яны назвалі Хафтара, і яго спробы стаць «кіраўніком» Лівіі<ref>[https://vz.ru/news/2019/4/4/971738.html Эксперт рассказал о новой войне в Ливии] // Взгляд, 4 апреля 2019 </ref>. Па стане на [[5 красавіка]], ЛНА знаходзілася ў 17 км ад сталіцы. Войскам Хафтара атрымалася даволі хутка і без бою ўзяць гарады Зінтан, Гар’ян, Сідзі Білан, якія знаходзяцца недалёка ад Трыпалі, а таксама некалькі раёнаў на паўднёвым захадзе сталіцы<ref>[https://youtu.ru/lO0m27rS5P4 Відэа]{{Недаступная спасылка}}</ref>. Сілы лівійскага ваеначальніка перш за ўсё захапілі некалькі буйных дарог, якія вядуць да горада. Падобную тактыку Хафтар выкарыстаў у [[Бітва за Дэрну (2018)|бітве за Дэрну]]<ref name="livejournal">[https://colonelcassad.livejournal.com/4897204.html?utm_source=vksharing&utm_medium=social Наступление на Триполи. 04.04.2019]</ref>. У гэты ж дзень адбыліся першыя буйныя сутыкненні. Баі зафіксаваныя ў 27 км ад горада, дзе ў палон патрапілі 128 салдат Хафтара. Таксама паведамлялася, што ў раёне населенага пункта Сідзі Білан ЛНА высадзіла марскі дэсант<ref name="палон">[https://news-front.info/2019/04/05/korotko-po-livii-05-04-2019-colonel-cassad/ Ситуация вокруг Триполи]</ref>. Тым часам, па некаторыя паведамленнях, прэм’ер-міністр Ф. Сарадж часова збег у Туніс<ref>[https://achtungpartisanen.ru/novaja-vojna-v-livii-haftar-nastupaet-na-tripoli-poslednie-novosti/ Новая война в Ливии: Хафтар наступает на Триполи (последние новости)]</ref>. [[6 красавіка]] ВПС УНА нанесла авіяўдары па сілам фельдмаршала Хафтара, што наступалі на сталіцу. У той жа дзень, як паведамлялася, на дапамогу прыхільнікам прэм’ера Сараджа прыбылі фарміраванні з Місураты<ref>[https://www.gazeta.ru/army/2019/04/06/12287647.shtml Новая Сирия? Удары по штабу фельдмаршала] // Газета. Ru, 6 апр 2019 </ref>. Праз некалькі гадзін пасля гэтага Хафтар абвясціў аб увядзенні беспалётнай зоны для ваеннай авіацыі над заходняй Лівіяй<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6303099 Армия Хафтара ввела бесполетную зону для боевой авиации в западном регионе Ливии]</ref>. [[7 красавіка]] ў выніку ўзброеных сутыкненняў паміж войскамі УНА і ЛНА у раёне Трыпалі загінуў па меншай меры 21 чалавек. Таксама самалёт ваенна-паветраных сіл урада Сараджа намаляваў сэрца ў небе над Трыпалі, тым самым зрабіўшы жэст у падтрымку жыхароў сталіцы<ref>[https://news.rambler.ru/africa/41995961-vvs-livii-narisovali-ogromnoe-serdtse-v-nebe-nad-tripoli-video/ ВВС Ливии нарисовали огромное сердце в небе над Триполи: видео]</ref>. [[8 красавіка]] сілы ЛНА Х. Хафтара адступілі з аэрапорта ля Трыпалі (пры гэтым прадстаўнік хафтараўцаў заявіў, што яны не здавалі аэрапорт і да гэтага часу яго кантралююць). Працягваліся ўдары па авіябазе Аль-Ватыя за 130 кіламетраў на паўднёвы захад ад Трыпалі, якую займалі сілы фельдмаршала і выкарыстоўвалі для налётаў на пазіцыі УНА<ref>[https://lenta.ru/news/2019/04/08/airport/ Ливийский маршал Хафтар потерял аэропорт Триполи] // Лента.ру, 8 апреля 2019</ref>. Па дадзеных рускай службы [[Бі-бі-сі|BBC]], колькасць загінуўшых сярод сіл УНА вырасла да 32 чалавек<ref>[https://www.bbc.com/russian/news-47851037 Ливия: число погибших выросло до 32, призывы ООН проигнорировали] // русская служба Би-би-си, 8 апреля 2019</ref>. [[9 красавіка]] ВПС ЛНА нанеслі ўдар па міжнародным аэрапорце горада Трыпалі<ref>[https://ria.ru/20190409/1552517622.html Силы Хафтара нанесли удар по аэропорту в Триполи, сообщают СМИ]</ref>. Таксама войскі Хафтара збілі ваенны самалёт УНА, які выляцеў з горада Місурата<ref name="самалёт">[https://ria.ru/20190410/1552566222.html Армия Хафтара сбила военный самолет] // — РИА Новости, 10 апреля 2019</ref>. У ноч з 9 на 10 красавіка Нацыянальная армія адбіла магутнае наступленне сіл [[Узброены шчыт Лівіі|«Шчыта Лівіі»]] і УНА на горад Эль-Азізія. Разам з тым, у раёне аэрапорта зафіксаваны жорсткія сутыкненні. Таксама ЛНА пачала прасоўваенне на поўдні Трыпалі ў раёнах Халет і Айн Зара<ref name="наступ">{{Cite web|url=https://ria.ru/20190410/1552563364.html|title=Источник сообщил об ударах армии Хафтара по войскам ПНС к югу от Триполи|date=20190410T1907+0300Z|publisher=РИА Новости|lang=ru|accessdate=2019-04-10}}</ref>. [[10 красавіка]] авіяцыя сараджыстаў нанесла ўдары па аб’ектах арміі Хафтара ў раёне Сук аль-Ахад у 40 кіламетрах ад Трыпалі, у той час як сілы ЛНА узялі пад кантроль базу брыгады 42 у Айн-Зара<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=BgTXdKikWH0&feature=youtu.be|title=Libya: LNA takes control of GNA military base in Ain Zara|author=Ruptly|date=2019-04-11|accessdate=2019-04-13}}</ref>. [[11 красавіка]] авіяцыя маршала Х. Хафтара нанесла ўдары па ваеннай базе Урада Нацыянальнага Адзінства ля сталіцы<ref>[https://riafan.ru/1169362-aviaciya-lna-khaftara-nanesla-udary-po-voennoi-baze-v-tripoli Авиация ЛНА Хафтара нанесла удары по военной базе в Триполи]</ref>. [[12 красавіка]] сілы УНА выбіты з пазіцый у раёне населенага пункта Свані. У гэты жа дзень авіяцыйныя падраздзяленні хафтараўцаў у чарговы раз выкарыстоўвалі баявую авіяцыю для атак на атрады УНА (задзейнічаны [[Су-22]]М3)<ref>[https://rg.ru/2019/04/14/vozdushnaia-vojna-su-22m3-i-mig-23-brosheny-v-boj-v-livii.html Воздушная война: Су-22М3 и МиГ-23 брошены в бой в Ливии] // РГ, 14 апр 19</ref>. [[14 красавіка]] самалёт ЛНА быў збіты ў раёне населенага пункта Вадзі ар-Рабі. Вядома, што пілот катапультаваўся<ref name="MiG">[https://m.lenta.ru/news/2019/04/14/crash/ Самолет армии фельдмаршала Хафтара сбили в Ливии]</ref>. Адначасова фельдмаршал Хафтар сустрэўся з прэзідэнтам Егіпта [[Абдул Фатах ас-Сісі|Абдулам Фатахам ас-Сісі]], каб заручыцца яго падтрымкай<ref>[https://eadaily.com/ru/news/2019/04/14/lna-nastupaet-na-tripoli-marshal-haftar-vstretilsya-s-prezidentom-egipta ЛНА наступает на Триполи, маршал Хафтар встретился с президентом Египта]</ref>. [[15 красавіка]] паведамлялася пра цяжкія сутыкненнях паміж сіламі УНА і ЛНА ў прыгарадзе Айн-Зара<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/Lyobserver/status/1117798300047106056|title=Heavy clashes in Ain Zara district, south of #Tripoli, between #Libya Army units and armed groups of warlord Khalifa Haftarpic.twitter.com/OFJJKRmxj7|last=Observer|first=The Libya|date=15 April 2019|website=@Lyobserver|language=en|access-date=15 April 2019}}</ref>. Ваенна-інфармацыйны аддзел арміі Хафтара заявіў, што ў Гар’яне, які знаходзіўся пад іх кантролем, прыбыла «вялікае падмацаванне», што рухалася далучыцца да штурму сталіцы<ref>{{Cite web|url=http://www.addresslibya.com/en/archives/44630|title=LNA new reinforcements arrive in Gharian to participate in Tripoli liberation|date=15 April 2019|website=The Libyan Address Journal|language=en-US|access-date=15 April 2019|accessdate=16 красавіка 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190415202405/http://www.addresslibya.com/en/archives/44630|archivedate=15 красавіка 2019|deadurl=yes}}</ref>. Прадстаўнік УНА заявіў, што ў выніку абстрэлу будынка лівійскага міністэрства адукацыі, было знішчана больш за 3 мільёна кніг<ref>{{Cite news|url=https://uk.reuters.com/article/uk-libya-security-idUKKCN1RR1NH|title=U.N. Libya envoy says Haftar made coup attempt with advance on Tripoli|date=15 April 2019|work=Reuters|access-date=15 April 2019|language=en}}</ref>. У той жа час армія Хафтара аб’явіла, што яна нібыта захапіла ўсе прыгарады сталіцы. [[16 красавіка]] агенства Sky News апублікавала відэа, дзе сілы УНА адступаюць пасля таго, як іх пазіцыі былі абстраляны цяжкай артылерыяй<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/LiBya_73/status/1117890109045641217|title=فيديو تم بثه الآن من طرف التلفزيون الإيطالي يوضح أحد محاور القتال في هذا المساء ، والصحفية تقول ان القوات المهاجمة تملك سلاح ثقيل ولها قوة نارية عالية أجبرت قوات السراج على التراجع .. ونحن يتم نقلنا في سيارة مصفحة لترك خط القتال.. #طوفان_الكرامةpic.twitter.com/dzXbwyEkoE|last=الخوارج|first=غصة|date=2019-04-15|website=@LiBya_73|language=ar|access-date=2019-04-16}}</ref>. Тым жа часам ЛНА абвінаваціла апалчэнцаў з Трыпалі і Місураты, якія падтрымлівалі Сараджа, у наўмысным абстрэле грамадзянскага аб’екта з дапамогай БМ-21 «Град», каб наладзіць супольнасць супраць войскаў ППЛ. У гэты жа дзень паведамлялася, што сілы сараджыстаў аднавілі кантроль над мостам Аль-Захра ў паўднёвай частцы Трыпалі. Паступалі паведамленні аб цяжкіх сутыкненнях паміж сіламі УНА і ЛНА паблізу Азізіі<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/AlArabiya_Brk/status/1118156312582475776|title=مصادر العربية: اشتباكات عنيفة بالأسلحة الثقيلة في محيط العزيزية جنوب طرابلس #العربية_عاجل|last=عاجل|first=العربية|date=2019-04-16|website=@AlArabiya_Brk|language=ar|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=2019-04-16}}</ref>. У ноч з 16 на [[17 красавіка]] сталіца падвергнулася ракетнаму абстрэлу. Прадстаўнікі ЛНА практычна адразу адкінулі дачыненне да гэтай падзеі. Як заявіў кіраўнік прэс-службы камандавання Хафтара, мінулай ноччу Нацыянальная армія не ўжывала цяжкую зброю падчас ваенных аперацый. Акрамя таго, ён абвінаваціў у наўмысным абстрэле жылых кварталаў сталіцы з установак «Град» мясцовыя трыпалітанскія групоўкі Сараджа. На яго думку, іх мэтай было пасля ўскласці ўсю віну за гэта на хафтараўцаў<ref>[https://m.gazeta.ru/army/2019/04/17/12306853.shtml Ракетный удар: кто обстрелял Триполи // Газета.ру, 17 апреля 2019]</ref>. Паводле выдання The Libya Observer, падчас абстрэлу загінулі чатыры чалавекі і яшчэ дваццаць тры паранены<ref>[https://www.newsru.com/world/17apr2019/tripoli_obstrel.html По Триполи нанесен ракетный удар, есть погибшие среди мирных жителей (ФОТО)]</ref>. [[18 красавіка]] адбываліся цяжкія сутыкненні ў раёне Саад і прыгарадзе Вадзі, дзе паветраныя сілы Хафтара здзейснілі некалькі авіяўдараў па мэтах УНА<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/libyaalahrartv/status/1118646078117695489|title=#عاجل {{!}} مراسل الأحرار: غارة جوية على تمركزات قوات الوفاق في #وادي_الربيع وتحليق مستمر للطيران في سماء العاصمة #العدوان_على_طرابلس|last=الأحرار|first=Libya Alahrar TV-قناة ليبيا|date=2019-04-17|website=@libyaalahrartv|language=ar|access-date=2019-04-18}}</ref>. З 19 па 20 красавіка на подступах да лівійскай сталіцы ішлі лютыя баі з прымяненнем авіяцыі: сілы, падкантрольныя Сараджу, спрабвалі атакаваць падраздзяленні ЛНА на паўднёвым і ўсходнім напрамках; авіяцыя УНА пяць разоў бамбіла населены пункт Гар’ян і тры разы — ваенную базу «Аль-Ватыя»<ref>[https://lenta.ru/news/2019/04/20/tripoli/ В Ливии заявили о тяжелых боях под Триполи] // Лента.ру, 20 апреля 2019</ref>. [[23 красавіка]] камандаванне Лівійскай Нацыянальнай Арміі абвесціла пра пачатак другога этапу наступальнай аперацыі на сталіцу<ref>[https://m.vz.ru/news/2019/4/23/974553.html Армия Хафтара начала вторую фазу наступления на Триполи]</ref>. Прадстаўнік ЛНА распавёў, што атрады Хафтара вызначылі асноўныя і другарадныя пазіцыі УНА. Цяпер, паводле яго слоў, пачынаецца наступны этап аперацыі з удзелам пяхоты і артылерыі. У гэты жа дзень сілы хафтараўцаў у раёне авіябазы Эль-Джуфра падвергліся паветранай атацы з боку трох баявых самалётаў урада Сараджа, адзін з якіх атрымалася збіць<ref name="Эль-Джуфра">[https://ria.ru/20190423/1552970527.html Армия Хафтара заявила, что сбила самолет, пытавшийся атаковать авиабазу]</ref>. Пасля гэтага, [[24 красавіка]], ЛНА значна прасунуліся ў напрамку цэнтра Трыпалі, адкінуўшы апалчэнцаў-сараджыстаў<ref>{{Cite web|url=https://mobile.twitter.com/LiBya_73/status/1121178518476529664}}</ref>. [[27 красавіка]] БПЛА хафтараўцаў нанёс удар па сталіцы. Сярод забітых былі чатыры мясцовых жыхара і дзесяць салдат Сараджа<ref name="ВПС"/><ref>[https://m.kp.ru/online/news/3461617/ Столица Ливии подверглась авиаудару]</ref>. Таксама ваенна-паветраныя сілы лівійскай нацыянальнай арміі абстралялі склад боепрыпасаў узброеных груповак у Трыпалі. На наступны дзень прадстаўнікі УНА заявілі, што ў бамбаванні сталіцы прымаюць удзел замежныя ВПС, у прыватнасці некаторыя арабскія краіны<ref>[https://m.vz.ru/news/2019/4/28/975513.html В ПНС заявили об участии иностранной авиации в боях над Триполи]</ref>. [[29 красавіка]] ў прыгарадзе Салах-эд-Дзін сілы ўрада нацыянальнага адзінства змаглі адцясніць атрады ЛНА<ref name="бои">[https://eadaily.com/ru/news/2019/04/29/al-arabiya-voyska-marshala-haftara-otstupili-pod-tripoli «Аль-Арабия»: Войска маршала Хафтара отступили под Триполи]</ref>. У гэты ж час хафтараўцы значна прасунуліся да цэнтральных раёнаў сталіцы. Паведамлялася аб лютых баях на подступах да сталіцы. Супрацьстаялыя бакі ўжывалі артылерыю і гранатамёты<ref>[https://www.mk.ru/incident/2019/04/29/armiya-khaftara-zayavila-chto-prorvalas-k-centru-tripoli.html Армия Хафтара заявила, что прорвалась к центру Триполи]</ref>. Нават баявая авіяцыя ЛНА нанесла ўдары па ваеннага каледжа ў гэтым раёне<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6389590 СМИ: армия Хафтара находится в 7 км от центра Триполи]</ref>. [[30 красавіка]] з’явіліся паведамленні, што ў Місурату нібыта прыбыла група амерыканскіx ваеннаслужачых<ref>[https://ria.ru/20190430/1553197311.html Американские военные прибыли в ливийский город Мисрата]</ref>. === Май === [[2 мая]] дэпутаты ППЛ на першым сходзе ў Трыпалі выступілі за любую ініцыятыву па спыненні баявых дзеянняў і наступлення на сталіцу. Пасяджэнне праходзіла ў няпоўным складзе і пад старшынствам дэпутата Садэка Кхэйлі. Гэта стала першым пасяджэннем ППЛ ў сталіцы краіны<ref>[https://ria.ru/20190502/1553233172.html Ливийские парламентарии выступили против наступления на Триполи]</ref>. На наступны дзень, [[3 мая]], склалася спрэчная сітуацыя, паколькі сілы УНА заявілі аб адступленні арміі Хафтара на некалькі кіламетраў ад горада<ref>[https://news-front.info/2019/05/03/armiya-haftara-otstupila-ot-tripoli/]</ref>, калі як ЛНА — аб поўным сваім кантролі над усімі паўднёвымі кварталамі Трыпалі<ref>[https://ura-inform.com/ru/society/2019/05/03/livijskaja-natsionalnaja-armija-vzjala-pod-kontrol-vsju-juzhnuju-chast-tripoli]</ref>. Ужо [[4 мая]] кіраўнік урада нацыянальнага адзінства Фаіз Сарадж на фоне поспехаў ЛНА заявіў аб жаданні супрацоўніцтва з Масквой «ва ўсіх абласцях»<ref>[https://vz.ru/news/2019/5/4/976208.html В осажденном Хафтаром Триполи захотели сотрудничать с Москвой во всех областях] // Взгляд, 4 мая 2019</ref>. [[5 мая]] лівійская нацыянальная армія ў ходзе паветраных удараў знішчыла аператыўны штаб сараджыстаў. Прамым ударам падвергліся дыпламатычны клуб і дарога, якая вядзе да мячэці эль-Кахілі. Раней лівійскае аддзяленне Сусветнай арганізацыі аховы здароўя паведаміла, што ў выніку баявых дзеянняў за месяц загінулі 345 чалавек<ref>[https://russian.rt.com/world/news/628199-liviya-haftar-shtab-nacsoglasiya?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop]</ref>. [[7 мая]] байцам Лівійскай нацыянальнай арміі Халіфа Хафтара ўдалося збіць знішчальнік УНА Mirage F1 пад Трыпалі. Пілот быў узяты ў палон. Як паведамлялася, лётчык апынуўся грамадзянінам [[Партугалія|Партугаліі]]<ref name="7 мая">[https://m.5-tv.ru/news/249939/pilot-sbitogo-lna-pod-tripoli-istrebitela-zahvacen-vplen/ Пилот сбитого ЛНА под Триполи истребителя захвачен в плен]</ref>. [[9 мая]] самалёты ЛНА нанеслі ўдары па батальёне Cenzur Atlılar у раёне Джанзур на захад ад Трыпалі. Адначасова Ф. Сарадж сустрэўся з прэзідэнтам Францыі Э. Макрон. Апошні выказаў сваю падтрымку трыпалітанскаму ўраду<ref name="eadaily.com">[https://eadaily.com/ru/news/2019/05/09/shestaya-nedelya-boyov-za-tripoli-lna-bombit-pns-saradzh-vstretilsya-s-makronom Шестая неделя боёв за Триполи: ЛНА бомбит ПНС, Сарадж встретился с Макроном]</ref>. [[11 мая]] армія Хафтара захапіла значную частку раёна Аль-Азізія, у той час як ВПС нанеслі шэраг авіяўдараў па пазіцыях сараджыстаў у раёнах Вадзі-эль-Рабіх і Айн-Зара<ref>https://aawsat.com/english/home/article/1718551/lna-advances-tripoli-opens-new-front-sirte</ref>. [[13 мая]] сілы Хафтара авалодалі аэрапортам Трыпалі, і цалкам захапілі населеныя пункты Гар’ян, Касір-Бенгашыр, Сук-эль-Хаміс, Аль-Завія<ref>https://www.libyanexpress.com/libyan-air-force-targets-haftars-forces-in-tripoli-airport-and-gharyan-positions/</ref>. [[22 мая]] на малдаўскім інфaсайце «Блокнот» з’явіўся артыкул, у якім паведамлялася, што, як мяркуецца, на баку Сараджа ў раёне Трыпалі змагаюцца найміты з [[Малдова|Малдовы]]. Сайт спасылаўся на лівійскага журналіста Фараха Альярыха. Той на сваёй старонцы ў [[Twitter|Твітары]] размясціў фота карабля Amazon Giurgiulesti пад малдаўскім сцягам. На борце былі МРАПы амерыканскай вытворчасці, а таксама ўзброеныя людзі, якія магчыма з’яўляліся грамадзянамі Рэспублікі Малдова<ref name="Малдова">[http://bloknot-moldova.md/news/moldavskie-nayemniki-voyuyut-v-livii-1103334 Молдавские наёмники воюют в Ливии?]</ref>. [[28 мая]] брыгада Місураты распачала спробу захапіць паўднёвы раён Азізія, утрымоўваны прыхільнікамі Джамахірыі з НФВЛ. У выніку шматгадзіннага бою, брыгада страціла 19 чалавек забітымі, больш за 30 параненымі, поўнасцю знішчаны 1 танк [[Т-55]], а таксама браневік турэцкай вытворчасці BMC Kirpi II<ref name="28 мая">[https://ja-za-kaddafi.livejournal.com/1469993.html Бой за Триполи.]</ref>. === Чэрвень === [[File:MiG23s (12573874093).jpg|thumb|left|Даваенны фотаздымак аэропорта Мітыга.]] У пачатку чэрвеня трыпалітанскі ўрад разгарнуў наступленне на міжнародны аэрапорт Мітыга, але пацярпеў няўдачу. [[6 чэрвеня]] узлётна-пасадачная паласа міжнароднага аэрапорта ў Трыпалі была абстраляная вайсковым самалётам сараджыстаў<ref>[https://www.mk.ru/incident/2019/06/06/v-tripoli-zayavili-ob-obstrele-aeroporta-voennym-samoletom.html В Триполи заявили об обстреле аэропорта военным самолетом]</ref>. [[3 чэрвеня]] хафтараўцы падчас сутычкі захапілі 21 баявы аўтамабіль праціўніка ў паўднёвай частцы горада<ref>https://southfront.org/clashes-between-gna-and-lna-forces-continue-near-tripoli-airport-map-update/</ref>. [[13 чэрвеня]] яны абвясцілі аб знішчэнні самалёта УНА, які быў збіты імі ў 20 км ад Місураты. Прыхільнікі Сараджа пацвердзілі страту лятальнага апарата, але паведамілі, што крушэнне адбылося з-за непаладак у машыне<ref name=lnajune13>{{cite news|url=https://www.libyaobserver.ly/news/libya-air-force-aircraft-crashes-pilot-killed-haftars-forces-claim-shoot-down|title=Libya{{Недаступная спасылка}} Air Force aircraft crashes, pilot killed as Haftar's forces claim the shoot-down|title=Libya Air Force aircraft crashes, pilot killed as Haftar's forces claim the shoot-down|author=AbdulkaderAssad|publisher=Libya Observer|date=13 June 2019|accessdate=14 June 2019</ref>. [[26 чэрвеня]] фарміравання прэм’ера Фаіза Сараджа адбілі ў ЛНА стратэгічна важны горад Гар’ян у 75 км на поўдзень ад сталіцы<ref name="Ахмед аль-Місмары"/> Па дадзеных штаба сіл Хафтара, [[28 чэрвеня]] беспілотнік УНА быў збіты ў небе над шашой у Міжнародны аэрапорт Трыпалі пасля таго, як ён паспрабаваў атакаваць пазіцыі ЛНА. Збіты беспілотнік, як дадалі вайскоўцы, быў выраблены ў Турцыі<ref>[https://news-front.info/2019/06/29/armiya-haftara-sbila-bespilotnik-pravitelstvennyh-sil-v-tripoli/ АРМИЯ ХАФТАРА СБИЛА БЕСПИЛОТНИК ПРАВИТЕЛЬСТВЕННЫХ СИЛ В ТРИПОЛИ]</ref>. [[29 чэрвеня]] афіцыйны прадстаўнік ЛНА Ахмед аль-Місмары абвінаваціў Турэцкую Рэспубліку ў прамым ваенным ўмяшанні ў баявыя дзеянні ў раёне Трыпалі. Ён заявіў<ref name="Ахмед аль-Місмары">[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6609422 Ливийская армия обвинила Турцию во вторжении и пригрозила атаками на своей территории]</ref>: {{Цытата|''Турцыя ажыццявіла прамое ўмяшальніцтва ў бітву за Трыпалі з боку мора, паветра і сушы. Яна забяспечыла паветраную падтрымку падчас ўварвання паўстанцаў [сіл Сараджа] у горад Гар’ян. Турцыя ўдзельнічае ў баях, падаючы сілу і тэхніку. Турэцкія мэты ў Лівіі — варожыя мэты. Армія рашуча адкажа на гэтую агрэсію.''}} У той жа час, Халіфа Хафтар аддаў загад закрыць паветраную прастору над Трыпалі для грамадзянскіх самалётаў Турцыі, і атакаваць турэцкія караблі ў выпадку іх набліжэння да берагоў Лівіі. Прычынай гэтаму паслужыла падтрымка Урада нацыянальнага адзінства, у якой ЛНА абвінавачваў дзяржаву<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20190629/1556034778.html|title=Армия Хафтара получила приказ атаковать турецкие корабли у берегов Ливии|date=20190629T0104+0300Z|publisher=РИА Новости|lang=ru|accessdate=2019-07-04}}</ref>. У той жа час сілы Хафтара затрымалі шасцярых турэцкіх грамадзян, якія падазраваліся ў супрацоўніцтве з турэцкімі спецслужбамі. Анкара запатрабавала іх неадкладнага вызвалення, і папярэдзіла, што агрэсіўныя дзеянні прывядуць да сур’ёзных наступстваў<ref>{{Cite web|url=https://www.mk.ru/politics/2019/07/01/turciya-predupredila-liviyskuyu-nacionalnuyu-armiyu-o-sereznykh-posledstviyakh.html|title=Турция предупредила Ливийскую национальную армию о серьезных последствиях|publisher=www.mk.ru|lang=ru|accessdate=2019-07-04}}</ref>. Ужо [[1 ліпеня]] хафтараўцы вызвалілі затрыманых турэцкіх грамадзян<ref>{{Cite web|url=https://eadaily.com/ru/news/2019/07/01/marshal-haftar-osvobodil-tureckih-grazhdan|title=Маршал Хафтар освободил турецких граждан|publisher=EADaily|lang=ru|accessdate=2019-07-04}}</ref>. === Ліпень === [[File:Situation in Libya (July 2019).svg|thumb|Агульная сітуацыя ў Лівіі ў ліпені.]] [[File:Combattants du GNA Tripoli 2019 (1).jpg|thumb|Сараджысты ў Трыпалі, Лівія, 7 ліпеня 2019.]] [[3 ліпеня]] па цэнтру ўтрыманні мігрантаў у прыгарадзе Трыпалі быў нанесены [[Авіяўдар па Цэнтру міграцыі ў Таджуры (2019)|авіяўдар]]. У выніку 44 чалавекі загінулі, больш за сотню параненыя. Згодна з канчатковымі звесткамі колькасць забітых складала 53 чалавека. Сцвярджаецца, што налёт здзейснены сіламі ЛНА<ref>{{Cite news|accessdate=2019-07-04|date=2019-07-03|website=Reuters|title=По меньшей мере 44 человека погибли в результате авиаудара по...|url=https://ru.reuters.com/article/topNews/idRUKCN1TY1F2-ORUTP|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190704191706/https://ru.reuters.com/article/topNews/idRUKCN1TY1F2-ORUTP|archivedate=4 ліпеня 2019|deadurl=yes}} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190704191706/https://ru.reuters.com/article/topNews/idRUKCN1TY1F2-ORUTP |date=4 ліпеня 2019 }}</ref>. [[4 ліпеня]] комплекс «Панцыр-С1» збіў баявы самалёт Л-39 УНА у раёне города Тархун ля Трыпалі<ref name="панцирь-с1">[https://rg.ru/2019/07/05/kompleks-pancir-s1-sbil-boevoj-samolet-v-livii.html Комплекс "Панцирь-С1" сбил боевой самолет в Ливии]</ref>. [[6 ліпеня]] [[Народны фронт вызвалення Лівіі]] афіцыйна далучыўся да наступлення ЛНА на Трыпалі<ref name="джамахирия">{{Cite web|url=https://www.uprising.today/tobruk-mp-claims-terrorists-from-turkey-support-tripoli-government-against-haftar-claims-terrorists-from-turkey-support-tripoli-government-against-haftar/|title=Tobruk MP claims terrorists from Turkey support Tripoli government against Haftar|last=|first=|date=2019-07-06|website=Uprising Today|language=en-US|access-date=2019-07-06|quote=There are also reports that the Popular Front for the Liberation of Libya, a pro-Jamahiriya resistance organisation led by Saif al-Islam al-Gaddafi, the son of Brotherly Leader Muammar al-Gaddafi who was overthrown and murdered in 2011, is supporting the Tobruk-based forces.|accessdate=9 ліпеня 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190706203248/https://www.uprising.today/tobruk-mp-claims-terrorists-from-turkey-support-tripoli-government-against-haftar-claims-terrorists-from-turkey-support-tripoli-government-against-haftar/|archivedate=6 ліпеня 2019|deadurl=yes}}</ref>. 7—8 ліпеня сілы прем’ера Сараджа распачалі магутнае контрнаступленне ў паўднёвым прыгарадзе Трыпалі Калат Аль-Фурджан. Атаку падтрымлівалі танкі [[Т-55]] і [[Т-62]]. Лівійская Нацыянальная Армія таксама ўжыла артылерыю і бронетэхніку. У адлюстраванні атакі былі задзейнічаныя разлікі СТРК. На дапамогу пяхоце высунуліся танкі Т-55 арміі Хафтара. У выніку кароткага, але жорсткага бою агнём з СТРК і РПГ былі знішчаныя як мінімум два Т-62 сіл УНА, а таксама да 20 чалавек<ref>[http://anna-news.info/armiya-haftara-otrazila-tankovuyu-ataku-pns-na-yuge-tripoli/ Армия Хафтара отразила танковую атаку ПНС на юге Триполи]</ref>. [[10 ліпеня]] авіяцыя ЛНА нанесла авіяўдар па паліцэйскай школе ў Гар’яне<ref>{{Cite web|url=http://www.trt.net.tr/russian/mir/2019/07/10/aviatsiia-liviiskoi-natsional-noi-armii-naniesla-udary-po-politsieiskoi-shkolie-v-ghorodie-gir-ian-1233212|title=Авиация Ливийской национальной армии нанесла удары по полицейской школе в городе Гирьян {{!}} TRT Russian Русский|publisher=www.trt.net.tr|lang=ru-RU|accessdate=2019-07-10}}</ref>. [[14 ліпеня]] камандуючы 73-й перадавой брыгады ЛНА генерал Саліх Бухаліка паведаміў, што войскі Хафтара рыхтуюць новае наступленне на Трыпалі<ref name="73-я перадавая">[https://ria.ru/20190714/1556498756.html Ливийская национальная армия начинает новое наступление на Триполи]</ref>. [[19 ліпеня]] Ваенна-паветраныя сілы Лівійскай нацыянальнай арміі абстралялі самалёт сараджыстаў на ваеннай базе ў раёне міжнароднага аэрапорта Мітыга блізу Трыпалі. Паветраная гавань была экстрана зачыненая на некаторы час<ref>[https://rg.ru/2019/07/19/aeroport-tripoli-priostanovil-rabotu-iz-za-raketnogo-obstrela.html Аэропорт Триполи приостановил работу из-за ракетного обстрела]</ref>. [[22 ліпеня]] самалёт L-39ZO «Альбатрос» войскаў фельдмаршала Хафтара з-за пашкоджанняў ад дзеянняў СПА трыпалітанскага ўрада прызямліўся на аўтатрасе на поўдні Туніса. Лётчыка затрымалі<ref name="Тунис">[https://regnum.ru/news/accidents/2670178.html В Тунисе совершил аварийную посадку ливийский учебный истребитель]</ref>. Адначасова ў аэрапорце Мітыга ў Трыпалі (на той час цалкам кантраляваўся ЛНА Хафтара), у выніку баёў 21—22 чэрвеня і падчас артылерыйскага абстрэлу знішчаны ўкраінскі грузавы Ан-124 (бартавы нумар 5A-DKN)<ref>[http://avia.pro/news/samolyot-124-polnostyu-unichtozhen-minomyotnym-udarom ] // avia.pro</ref><ref>{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2019/06/22/tripoli/|title=Ан-124 разбомбили в Ливии|publisher=lenta.ru|accessdate=2019-06-22}}</ref>. [[25 ліпеня]] каля 1000 байцоў [[Джанджавід]]а прыбылі ў Лівію для падтрымкі наступлення на Трыпалі<ref name="суданцы">{{cite news | last1= | first1= | last2= | first2= | pages= | language = | title= 1,000 Sudanese militiamen arrive in Libya |trans-title = | date= 2019-07-25 | publisher= |newspaper= Radio Dabanga | url= https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/1-000-sudanese-militiamen-arrive-in-libya |accessdate= 2019-07-26 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20190726192708/https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/1-000-sudanese-militiamen-arrive-in-libya |archivedate= 2019-07-26 |deadurl=no}}</ref>. [[27 ліпеня]] ВПС ЛНА маршала Халіфа Хафтара нанеслі ўдары па ваенных мэтах на тэрыторыі лётнага вучылішча ў горадзе Місурата на паўночным захадзе краіны. У той жа дзень сараджысты захапілі ваенны лагер Эн-Наклія, размешчанага на поўдзень ад Трыпалі<ref name="27 июля">[https://ria.ru/20190727/1556927865.html Источник: ВВС армии Хафтара нанесли удары по летному училищу в Мисрате]</ref>. [[26 ліпеня]] ў аэрапорце Аль-Джуфра на паўночным захадзе краіны пад ударам БПЛА хафтараўцаў трапілі два ўкраінскіх Іл-76ТД. Адзін з лётчыкаў загінуў. Пра інцыдэнт стала вядома толькі праз два дні<ref>[https://strana.ua/news/213977-podrobnosti-ataki-na-ukrainskie-samolety-v-livii.html?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop "Летчик погиб, спасая документы". Подробности атаки на украинские самолеты в Ливии] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210628074709/https://strana.ua/news/213977-podrobnosti-ataki-na-ukrainskie-samolety-v-livii.html?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop |date=28 чэрвеня 2021 }}</ref>. Таксама казалася, што сілы Хафтара атакавалі Міжнародны аэрапорт Місураты, знішчыўшы ангар з турэцкімі ўдарнымі беспілотнікамі<ref>[http://avia.pro/news/samolyot-124-polnostyu-unichtozhen-minomyotnym-udarom Самолёт Ан-124 полностью уничтожен миномётным ударом]</ref>. [[28 ліпеня]] Урад нацыянальнага адзінства абвінаваціў хафтараўцaў y нанясенні авіяўдару па палявому шпіталю ў Трыпалі, заявіўшы, што яго ахвярамі сталі пяць лекараў. Яшчэ восем членаў медыцынскага персаналу атрымалі раненні<ref>[https://ria.ru/20190728/1556955560.html ПНС обвинило армию Хафтара в авиаударе по полевому госпиталю в Триполи]</ref>. === Жнівень === [[3 жніўня]], згодна з непацверджанымі дадзенымі, у раёне горада Місрата быў збіты БПЛА Wing Loong кітайскай вытворчасці. Машына належала УС [[ААЭ|Аб’яднаных Арабскіх Эміратаў]]. Гэты беспілотнік выкарыстоўваўся хафтараўцамі. Паведамляецца, што БПЛА быў знішчаны пры дапамозе комплексу СПА С-125 сіл урада Фаіза Сараджа<ref name="август">[https://topwar.ru/160872-v-livii-sbit-kitajskij-bpla-prinadlezhaschij-oaje.html В Ливии сбит китайский БПЛА, принадлежащий ОАЭ]</ref>. [[6 жніўня]] войскі фельдмаршала Хафтара нанеслі авіяўдар па базе ВПС урада нацыянальнага адзінства ў раёне горада Місурата, у выніку чаго быў знішчаны яшчэ адзін самалёт Іл-76. Таксама знішчана вялікая колькасць зброі, якая, як сцвярджаў ваенны аналітык Бабак Тагвей, прызначалася для сараджыстаў у Лівіі<ref name="укр">[https://m.tvzvezda.ru/news/vstrane_i_mire/content/201986628-m6cw2.html В Ливии уничтожили еще один самолет Ил-76 с оружием]</ref>. Паводле яго заявы, зброю перавезлі з Турцыі. Як высветлілася пазней, дадзены самалёт быў арандаваны ў адной з украінскіх кампаній<ref>[https://ria.ru/20190806/1557234152.html Уничтоженный в Ливии Ил-76 с боеприпасами был арендован на Украине]</ref>. [[10 жніўня]] лівійская нацыянальная армія пад Халіфа Хафтара абвясціла аб спыненні агню з суботы па панядзелак у сувязі са святам [[Курбан-байрам|Ід аль-Адха (Курбан-байрам)]]<ref>[https://ria.ru/20190810/1557377279.html Ливийская армия Хафтара согласилась на перемирие на время Курбан-байрама]</ref>. [[12 жніўня]] паўднёваеменскія сепаратысты заявілі пра гатоўнасць дапамагчы сілам камандуючага ЛНА Халіфа Хафтара ўзяць пад кантроль Трыпалі. Як напісаў у сваім Twitter намеснік кіраўніка [[Паўднёвы Пераходны Савет|Пераходнага савета Паўднёвага Емена]] Хані бен Брэк, «у гэтыя дні фельдмаршал Хафтар прадпрымае рашучыя дзеянні ў дачыненні да тэрарыстычных атрадаў, падтрымоўваных Катарам і Турцыяй»<ref name="сепары">[https://ria.ru/20190812/1557430039.html Сепаратисты хотят помочь Хафтару взять под контроль Триполи]</ref>. Пасля трохдзённага перамір’я падчас свята баі аднавіліся: [[13 жніўня]] самалёты ЛНА нанеслі паветраныя ўдары па паўднёвых ўскраінах Трыпалі. Таксама бамбілі ваенна-паветраную базу ў Місураце; па словах прадстаўнікоў ЛНА, ім удалося знішчыць турэцкі самалёт і дзве радыёлакацыйныя станцыі (меркавана П-12 і П-14) на тэрыторыі каледжа ВПС. Прадстаўнікі Хафтара заяўлялі, што на тэрыторыі Лівіі дзейнічаюць як вайсковыя афіцэры УС Турцыі, так і кадравыя разведчыкі, а таксама джыхадзісты, якіх перакідваюць з [[Сірыя|Сірыі]]<ref>Сепаратисты Йемена готовы помочь Халифе Хафтару. [http://www.ng.ru/world/2019-08-13/6_7648_war.html Ливия снова погрузилась в гражданскую войну] // НГ, 13.08.2019</ref>. [[15 жніўня]] ВПС ЛНА нанеслі ўдар па міжнародным аэрапорце Зуара, непадалёк ад мяжы з Тунісам. Па дадзеных тэлеканала Libya A-Ahrar, ахвяраў няма<ref>[https://ria.ru/20190815/1557528116.html ВВС Хафтара ударили по международному аэропорту Зуара в Ливии]</ref>. Як пазней заявілі хафтараўцы, мэтай удару былі турэцкія беспілотнікі<ref>[https://ria.ru/20190815/1557542898.html В армии Хафтара объяснили, почему нанесли удар по аэропорту Зуара]</ref>. [[18 жніўня]] ваенна-паветраныя сілы арміі Халіфа Хафтара знішчыла недабудованую турэцкую ваенную базу недалёка ад горада Місурата. Прадстаўнік аператыўнага камандавання ЛНА паведаміў, што самалёты нанеслі некалькі ракетных удараў па тэрыторыі, дзе рэалізоўвалася будаўніцтва ваеннага аб’екта<ref>[https://military.pravda.ru/news/1429859-lna/ Армия Хафтара уничтожила турецкую базу около Мисурата]</ref>. [[21 жніўня]] войскі Хафтара абвясцілі аб атачэнні горада Гар’ян, падкантрольнага УНА. Па словах іх прадстаўніка палкоўніка Халеда аль-Махджуба, сілы ЛНА праводзяць аперацыі з мэтай знішчэння баз турэцкіх беспілотнікаў, якія былі задзейнічаныя ў баях на баку сараджыстаў. [[25 жніўня]] падчас авіаналета ЛНА на горад Гар’ян загінула сем прыхільнікаў ўрада Сараджа. Акрамя таго, у ходзе ўзброеных сутыкненняў блізу Гар’яна, па дадзеных камандавання хафтараўцаў, былі ліквідаваныя яшчэ 12 байцоў УНА і 20 параненыя. Сярод забітых — верхавод мясцовай групоўкі баевікоў Валід аль-Башыр Бельхадж і два палявых камандзіра, што раней ваявалі ў шэрагах тэрарыстычнай групоўкі «[[Ісламская дзяржава]]». Прадстаўнік камандавання таксама адзначыў, што войскі ўзялі пад кантроль мясцовасць у раёне Гут ар-Рых на поўдні Гар’яна. У сваю чаргу, галоўнае медустанова горада была пераведзена ў рэжым надзвычайнай сітуацыі з прычыны «паступлення забітых і параненых у выніку паветранай бамбардзіроўкі»<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6797047 Ливийская армия заявила о семи убитых при авианалете близ города Гарьян]</ref><ref>[https://ria.ru/20190825/1557891049.html Армия Хафтара рассказала об успешном проведении операции в Гарьяне]</ref>. [[29 жніўня]] армія Хафтара абвінаваціла Турцыю ў нападах на мірных жыхароў у Асбіі ў 120 км на паўднёвы захад ад Трыпалі. Армія паведаміла пра турэцкі беспілотнік, якія нібыта атакаваў Асбію. У выніку гэтай бамбардзіроўкі былі забітыя чацвёра мірных жыхароў<ref>[https://nation-news.ru/470227-armiya-khaftara-obvinila-turciyu-v-gibeli-prostykh-grazhdan-livii Армия Хафтара обвинила Турцию в гибели простых граждан Ливии]</ref>. === Верасень === [[3 верасня]] аэрапорт Мітыга з-за меркаванняў бяспекі зноў прыпыніў сваю працу<ref>[https://riafan.ru/1208925-pravitelstvo-nacsoglasiya-livii-priostanovilo-polety-v-aeroportu-tripoli Правительство нацсогласия Ливии приостановило полеты в аэропорту Триполи]</ref>. [[8 верасня]] хафтараўцы ўзялі паўднёвы раён Трыпалі — Эр-Рамле, што размешчаны ў непасрэднай блізкасці ад нефункцыянуючага доўгі час міжнароднага аэрапорта. Паступала таксама інфармацыя аб баях у населеным пункце Эс-Сбіа, што знаходзіцца ў 10 км на поўдзень ад паветранай гавані. У сутыкненнях з абодвух бакоў прымянялася баявая авіяцыя, у тым ліку беспілотнікі. Між іншым, як перадаў партал навінаў Al Mutawassit, у падкантрольны УНА горад Эз-Завія паступілі дзесяткі загінулых і параненых з шэрагаў атрадаў Сараджа. У ліку забітых — адзін з верхаводаў экстрэмісцкіх фармаванняў «[[Саветы шуры рэвалюцыянераў Бенгазі]]», касцяк якога складаюць фарміраванні ўльтрарадыкальнай [[салафія|салафіцкай]] групоўкі «[[Ансар аль-Шарыя (Лівія)|Ансар аль-Шарыа]]»<ref name="исламисты ">[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6860856 СМИ: ливийская армия отбила у сил Сараджа один из южных пригородов Триполи]</ref>. [[9 верасня]] войскі прэм’ер-міністра Сараджа перашлі ў контрнаступленне на поўдзень ад сталіцы. Па словах прадстаўніка арміі УНА Мухамада Кануну, байцы Хафтара пацярпелі паразу ў гэтым раёне<ref>[https://ria.ru/20190909/1558465734.html В ПНС Ливии заявили, что силы Хафтара терпят поражение под Триполи]</ref>. [[13 верасня]] ЛНА збіла два турэцкіх БПЛА ў раёне авіябазы «Аль-Джуфра», яшчэ адзін — у раёне Куфры<ref>[https://nation-news.ru/473542-liviiskie-vvs-sbili-tureckie-bespilotniki-v-misrate Ливийские ВВС сбили турецкие беспилотники в Мисрате]</ref>. [[14 верасня]] трое вайскоўцаў-хафтараўцаў загінулі ў выніку ўдару турэцкіх беспілотнікаў на поўдзень ад Трыпалі. Ахвярам удару сталі байцы ў званнях палкоўніка, капітана і салдата. Між тым, афіцыйны прадстаўнік ЛНА Ахмад аль-Місмары ў відэазвароце заявіў, што армія Хафтара адлюстравала спробу паветрана-наземнага нападу УНА на базу «аль-Джуфра» на поўначы краіны<ref>[https://ria.ru/20190914/1558682513.html Армия Хафтара сообщила о гибели трех военных при ударе турецких БПЛА]</ref>. Адначасова ў горадзе Гар’ян успыхнулі жорсткія сутыкненні пасля таго, як сілы Сараджа прыступілі да нарошчвання групоўкі сваіх войск побач з горадам. У ЛНА паведамілі, што масіраваныя перастрэлкі пачаліся ў выніку барацьбы за кантроль за адну з заправачных станцый — стратэгічны аб’ект у горадзе, які забяспечвае палівам. Акрамя таго, войскі Урада нацыянальнага адзінства пачалі аперацыю ''«Буркан аль-Гадаб»'' з мэтай ліквідацыі анклаваў ЛНА ў горадзе Урбан, што за 30 кіламетраў на паўднёвы ўсход ад Гар’яна. Паводле звестак мясцовых уладаў, абвастрэнне сітуацыі ўжо стала прычынай новага патоку бежанцаў, якія шукаюць прытулку і бяспекі ў Трыпалі<ref>[https://regnum.ru/news/2719103.html В Ливии возобновились вооруженные столкновения к югу от Триполи]</ref>. [[20 верасня]] ў выніку авіяўдару па паўднёвых раёнах Трыпалі загінулі 14 прыхільнікаў УНА. Таксама была знішчана ваенная тэхніка. На працягу папярэдніх 48 гадзін ВПС ЛНА атрымалася правесці 30 авіяўдараў па мэтам паблізу сталіцы<ref>[https://www.depo.ua/rus/svit/u-livii-armiya-khaftara-aviaudarom-vbila-14-uryadovikh-viyskovikh-201909201031946 В Ливии армия Хафтара авиаударом убила 14 правительственных военных]</ref>. [[21 верасня]] прадстаўнік ЛНА заявіў аб пачатку шырокамаштабнага наступлення ў паўднёвай частцы Трыпалі. Лютыя баі пачаліся ў напрамку алеі і дарогі аэрапорта, Салах-эд-Дын і Айн-Зара. Да [[22 верасня]] ў баях на поўдні сталіцы загінула адзінаццаць прыхільнікаў ўрада Сараджа і сямёра вайскоўцаў ЛНА<ref>[https://regnum.ru/news/polit/2726207.html военнослужащих погибли в Триполи за истекшие сутки]</ref>. У гэты ж дзень сілы УНА збілі беспілотнік ''«Орлан»''. Беспілотнікі гэтага тыпу ў свой час былі пастаўлены Расіяй у Аб’яднаныя Арабскія Эміраты. ААЭ у сваю чаргу адправілі іх ЛНА Хафтара. Па некаторых дадзеных, дроны абслугоўваюцца спецыялістамі з Эміратаў<ref name="орлан">[http://anna-news.info/v-livii-sbit-bespilotnik-orlan/ В Ливии сбит беспилотник «Орлан»]</ref>. Між тым, авіяцыя фельдмаршала Хафтара атакавала склады УНА. Па заяве ЛНА, больш за 90 сараджыстаў загінулі і 150 параненыя<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6914492 https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6914492 В Триполи погибли более 90 бойцов правительственных отрядов из-за авиаударов армии Хафтара]</ref>. [[23 верасня]], падчас свайго наступлення на Эз-Завію, у горадзе Бір-Алак ЛНА, па словах аднаго з мясцовых жыхароў, сутыкнулася з чадскімі наёмнікамі. Ваенныя вымусілі наймітаў адступіць, але апошнія ў адказ пайшлі ў контатаку пры падтрымцы турэцкіх ударных беспілотнікаў. Бой доўжылася цэлы дзень, у выніку чаго хафтараўцы занялі горад. Казалася, што мячэць і некалькі дамоў мясцовага насельніцтва апынуліся разбуранымі<ref name="чадийцы">[https://polit.info/470366-liviec-rasskazal-o-srazhenii-tureckikh-i-chadskikh-boicov-s-lna Ливиец рассказал о сражении турецких и чадских бойцов с ЛНА]</ref>. [[24 верасня]] авіяцыя Сараджа нанесла ўдар па горадзе Эз-Завія, падчас чаго нібыта былі забітыя трое расійскіх наймітаў<ref name="24сент>[https://news.ru/africa/tri-rossijskih-nayomnika-pogibli-pri-aviaudarah-v-livii/ Три российских наёмника погибли при авиаударах в Ливии]</ref>. Тым жа часам італьянскі карабель Grande Gabon даставіў сараджыстам у Місураце парадку 2 тысяч аўтамабіляў, 180 адзінак БТР, беспілотнікаў і стралковай зброі. [[26 верасня]] ваенна-паветраныя сілы Хафтара, нанеслі ўдар па аэрапорце Мітыга, знішчыўшы адзін турэцкі беспілотнік, ваенны склад і агнявыя пазіцыі<ref>[https://ria.ru/20190926/1559139530.html Армия Хафтара заявила об уничтожении турецкого беспилотника в Триполи]</ref>. Па заяве УНА, атака была здзейсненая пры прамым удзеле ААЭ<ref>[https://eadaily.com/ru/news/2019/09/26/smi-drony-vs-oae-atakovali-aeroport-liviyskogo-tripoli СМИ: Дроны ВС ОАЭ атаковали аэропорт ливийского Триполи]</ref>. [[29 верасня]] авіяцыя фельдмаршала Хафтара нанесла новы ўдар па Мітызе, знішчыўшы МіГ-23 ВПС УНА<ref name="29сент">[http://anna-news.info/vvs-haftara-unichtozhili-mig-23-pns/ ВВС Хафтара уничтожили МиГ-23 ПНС]</ref>. === Кастрычнік === [[2 кастрычніка]] армія фельдмаршала Хафтара заявіла аб знішчэнні ў ходзе паветранай аперацыі некалькіх турэцкіх беспілотных лятальных апаратаў, што захоўваліся ў аэрапортах гарадоў Мітыга і Місурата<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6952197 СМИ: ВВС Ливийской национальной армии уничтожили турецкие беспилотники в двух аэропортах]</ref>. [[3 кастрычніка]] ЛНА абстраляла паўднёвыя кварталы Трыпалі, з-за чаго загінулі двое мірных жыхароў. На наступны дзень абстрэлы аднавіліся. У выніку новых атак загінулі яшчэ двое некамбатантаў, адзін з іx з’яўляўся грамадзянінам [[Марока]]<ref name="мараканец"/>. [[8 кастрычніка]] падчас авіяўдару ВПС ЛНА па шпіталі на поўдні Трыпалі загінуў адзін лекар. Таксама былі параненыя дзве медсястры. Міністэрства аховы здароўя УНА у сваёй заяве асудзіла налёт, ахарактарызаваўшы яго як «неапраўданую і зверскую атаку на палявы шпіталь і яго персанал»<ref>[http://russian.news.cn/2019-10/08/c_138455790.htm Один врач погиб, две медсестры пострадали в результате авиудара на юге Триполи]</ref>. [[15 кастрычніка]] ў выніку чарговага авіаналета ВПС ЛНА у Трыпалі загінулі трое непаўналетніх. Таксама паведамлялася аб некалькіх параненых. Камандаванне Лівійскай нацыянальнай арміі адмаўляла датычнасць да інцыдэнту<ref>[http://russian.news.cn/2019-10/15/c_138472867.htm Три ребенка погибли в результате авиаудара в Триполи]</ref>. [[17 кастрычніка]] афіцыйны прадстаўнік урадавых сіл Махамед Ганона заявіў, што сараджысты нанеслі дзевяць паветраных удараў па пазіцыях ЛНА. У выніку авіяўдараў былі знішчаныя два аўтамабілі, два танкі, адна артылерыйская ўстаноўка, якая, як гаворыцца ў заяве, ужывалася для бамбаванняў жылых раёнаў. У той жа час сілы фельдмаршала Хафтара абвясцілі аб нанясенні ўдару па УНА у цэнтральнай частцы Трыпалі, аднак падрабязнасцяў аб ахвярах не раскрылі<ref>[http://russian.news.cn/2019-10/18/c_138481975.htm Поддерживаемые ООН правительственные силы нанесли 9 авиаударов по позициям "Ливийской Национальной армии" близ Триполи]</ref>. [[22 кастрычніка]] авіяцыя хафтараўцаў нанесла авіяўдары па доўгачасовых агнявых кропках, складах зброі і інфраструктуры ваеннай часткі ў аэрапорце Мітыга, якія фарміраванні і ўзброеныя групоўкі выкарыстоўвалі для захоўвання тэхнікі і ракет турэцкіх беспілотнікаў. У сваю чаргу, урад нацыянальнага адзінства заявіў, што авіяцыя ЛНА нанесла ўдары па іх пазіцыях ў шэрагу раёнаў на ўсходзе і поўдні лівійскай сталіцы<ref>[https://ria.ru/20191022/1560087942.html ВВС армии Хафтара нанесли удары по складам оружия в аэропорту Триполи]</ref>. [[28 лістапада]] Турцыя і УНА заключылі мемарандум аб супрацоўніцтве, у тым ліку ваенным. Эрдаган зацвердзіў яго [[26 снежня]] і ў той жа дзень паведаміў, што ўжо ў студзені запытае ў парламента дазвол адправіць у Лівію войскі<ref name="дамова">[https://www.newsru.com/world/27dec2019/libyaturk.html ПНС Ливии запросило военную поддержку у Турции]</ref>. === Лістапад === [[4 лістапада]] авіяцыя Хафтара нанесла чатыры ўдары па тэрыторыі аэрапорта Мітыга<ref name="4 лiстапада">[https://eadaily.com/ru/news/2019/11/04/saradzh-obvinyaet-haftara-v-novyh-aviaudarah-po-aeroportu-tripoli Сарадж обвиняет Хафтара в новых авиаударах по аэропорту Триполи]</ref>. У гэты ж дзень сямёра хафтараўцаў на поўдні Трыпалі былі ўзятыя ў палон<ref>[http://russian.news.cn/2019-11/04/c_138527475.htm Семеро солдат армии, базирующейся на востоке Ливии, были захвачены в ходе столкновений на юге Триполи]</ref>. [[16 лістапада]] Палата прадстаўнікоў заявіла, што падкантрольная ёй ЛНА разгарнула інтэнсіўныя авіяўдары па сілах ўрада Сараджа. Акрамя паветраных удараў, быў праведзены шэраг наземных нападаў на пазіцыі і аб’екты УНА вакол сталіцы. Паведамлялася, што хафтараўцам атрымалася знішчыць тры грузавікі, загружаных боепрыпасамі<ref>[http://russian.news.cn/2019-11/17/c_138561613.htm Базирующаяся на востоке Ливии армия совершила авиаудары по силам поддерживаемого ООН правительства]</ref>. У гэты момант міністр унутраных спраў УНА Лівіі Фатхі Башага сустрэўся з намеснікам саветніка [[Кангрэс ЗША|Кангрэсу ЗША]] па нацбяспекі на Блізкім Усходзе і ў Паўночнай Афрыцы Вікторыяй Коц. У перамовах таксама прыняў удзел кіраўнік МЗС сараджыстаў Мухамад Зяла. Гаворка ішла аб умацаванні бяспекі, гуманітарнай сітуацыі, а таксама аб узмацненні ўлады УНА у краіне<ref name=":)">[https://riafan.ru/1227722-terroristy-pns-livii-napryamuyu-konsultiruyutsya-s-ssha Террористы ПНС Ливии напрямую консультируются с США]</ref>. [[18 лістапада]] дзесяць чалавек, у тым ліку два лівійцы і некалькі мігрантаў, былі забітыя, а 35 чалавек атрымалі раненні ў выніку авіяўдару ЛНА па фабрыцы ў квартале Вадзі-Рабія ў Трыпалі<ref name="UNSMIL_18Nov_biscuit_factory">{{cite web | last1 = | first1 = | last2= | first2= | authorlink = | coauthors = | language = | title= SRSG Ghassan Salame Briefing to the Security Council - 18 November 2019 |trans-title = <!-- trans-title is the English translation --> | work = | website= UNSMIL |date =2019-11-18 | url = https://unsmil.unmissions.org/srsg-ghassan-salame-briefing-security-council-18-november-2019 |format = | doi = | accessdate = 2019-11-19 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20191119140758/https://unsmil.unmissions.org/srsg-ghassan-salame-briefing-security-council-18-november-2019 |archivedate= 2019-11-19 |url-status=live <!-- live|dead|unfit|usurped -->}}</ref>. [[20 лістапада]] ля Тархуны быў збіты СПА ЛНА італьянскі разведвальна-ўдарны беспілотнік MQ-9 Reaper. Міністэрства абароны Італіі паведаміла, што БПЛА італьянскіх ВПС выконваў місію ''«Бяспечнае мора»'' і здзяйсняў пралёт па маршруце, які быў загадзя ўзгоднены з лівійскім урадам. Пры гэтым гаворыцца, што сувязь з дронам была страчана і ён пацярпеў крушэнне на лівійскай тэрыторыі. «Федэральнае агенцтва навінаў» палічыла паведамленне італьянскага ваеннага ведамства няпэўным, бо ў ім не ўдакладняецца, з кім менавіта ў Лівіі быў узгоднены маршрут палёту. Таксама не згадана, якім чынам шматмэтавы ўдарны беспілотнік з ракетамі на борце, які выконваў місію, мог апынуцца на адлегласці 40 кіламетраў ад берагавой лініі. Верагодней за ўсё, як гавораць некаторыя крыніцы, БПЛА аказваў падтрымку атрадам сараджыстаў<ref name="БПЛА1">[https://polit.info/476945-mo-italii-pytaetsya-oprovergnut-dokazatelstva-svoei-pomoshi-terroristam-pns-livii МО Италии пытается опровергнуть доказательства своей помощи террористам ПНС Ливии]</ref>. [[21 лістапада]] сілы ЛНА па памылцы знішчылі амерыканскі дрон, прыняўшы яго за турэцкі. Камандаванне арміі Хафтара з ваеннымі ЗША дамовілася каардынаваць дзеянні, каб пазбегнуць падобных інцыдэнтаў у далейшым<ref name="БПЛА2">[https://rg.ru/2019/11/26/bespilotnik-ssha-nad-liviej-sbili-po-oshibke.html Беспилотник США над Ливией сбили по ошибке]</ref>. [[26 лістапада]] ў [[Telegram]]-канале ''Directorate 4'' з’явілася паведамленне, што вайскоўцы 128-га пяхотнага батальёна ЛНА на пазіцыях УНА Лівіі выявілі дакументы сірыйскага баевіка з групоўкі «Ліва Аль-Ума», якая ўваходзіла ў склад «[[Сірыйская свабодная армія|Свабоднай сірыйскай арміі]]» (ССА). У дакументах утрымліваліся доказы таго, што Турцыя перакідае ў Лівію баевікоў з Сірыі<ref name="inforeactor">[https://inforeactor.ru/268594-naidennye-v-tripoli-dokumenty-podtverzhdayut-tureckoe-vmeshatelstvo-v-dela-livii Найденные в Триполи документы подтверждают турецкое вмежательство в дела Ливии]</ref>. === Снежань === [[4 снежня]] байцы брыгады Місураты паспрабавалі ажыццявіць [[Спроба дзяржаўнага перавароту ў Лівіі (2019)|дзяржаўны пераварот у Лівіі]], імкнучыся звергнуць Урад нацыянальнага адзінства прэм’ер-міністра Фаіза Сараджа.  [[7 снежня]] на поўдні горада Эз-Завія сараджысты збілі МіГ-23 ВПС ЛНА. Пілот паспеў катапультавацца, але трапіў у палон да праціўніка. Паводле ўдакладненых звестак, самалёт быў збіты турэцкім СПА Hisar<ref name="7дек">[https://newinform.com/200088-terroristy-pns-livii-pokazali-izdevatelstva-nad-pilotom-sbitogo-mig-23-lna Террористы ПНС Ливии показали издевательства над пилотом сбитого МиГ-23 ЛНА]</ref>. Штаб ЛНА заявіў, што прычынай крушэння самалёта стала тэхнічная няспраўнасць, з-за якой пілот быў вымушаны катапультавацца на варожай тэрыторыі. Пры гэтым, як удакладняецца ў заяве, з палонным «дрэнна звяртаюцца ў парушэнне [[Жэнеўскія канвенцыі|Жэнеўскай канвенцыі]]»<ref>[https://ria.ru/20191208/1562123795.html Генштаб армии Хафтара заявил, что МиГ-23 упал в Ливии из-за поломки]</ref>. [[12 снежня]] Хафтар абвясціў аб апошнім наступальным удары па Трыпалі, падчас якога горад будзе ўзяты<ref>[https://telegraf.by/2019/12/464995-haftar-obyavil-o-reshayuschei-bitve-za-tripoli Хафтар объявил о решающей битве за Триполи]</ref>. [[20 снежня]] Лівійская нацыянальная армія запатрабавала ад узброеных фарміраванняў, якія падтрымліваюць Урад нацыянальнай згоды Фаіза Сараджа, на працягу 72 гадзін пакінуць Трыпалі і Сірт. За гэты час ЛНА абавязваецца не атакаваць сілы, якія адыходзяць адтуль. Калі ж лаяльныя УНА фарміраванні не выканаюць умовы ўльтыматума, то атакі пачнуцца зноў<ref>[https://m.vz.ru/news/2019/12/20/1014675.html Хафтар дал войскам Сараджа три дня на уход из Триполи и Сирта]</ref>. Ужо [[25 снежня]] брыгада Місураты прыняла ўльтыматум фельдмаршала і вывяла свае атрады як з Сірта, так і з Трыпалі<ref name="місурата">[https://regnum.ru/news/polit/2817821.html СМИ: в Ливии часть защитников Триполи прекратила борьбу с армией Хафтара]</ref>. У ноч на [[26 снежня]] ЛНА аднавіла ўдары па пазіцыях варожых апалчэнняў у горадзе Місурата. Нападам падвергліся штаб-кватэры і склады са зброяй, размешчаныя ў цэнтры горада, а таксама пазіцыі груповак, лаяльных УНА, у ваколіцах Сірта<ref name="дамова"/>. [[27 снежня]] ўрад Сараджа звярнуўся з афіцыйным запытам да Турцыі аб аказанні ваеннай дапамогі. Да гэтага прэзідэнт Турцыі [[Рэджэп Таіп Эрдаган]] не раз заяўляў пра гатоўнасць накіраваць вайскоўцаў у Лівію, калі УНА з Трыпалі папросіць яго аб дапамозе<ref name="дамова"/>. == Баявыя дзеянні ў 2020 годзе == {{external media |topic = Відэахроніка за 2020 год |subtopic = |width = |image1 = |image2 = |audio1 = |video1 = [https://youtu.ru/X_rBJbnkJ78 Бой ля Абу Грэйна ў 100 км ад Місураты. Студзень.] |video2 = [https://news.rambler.ru/army/43995055-ataka-mi-24-armii-haftara-v-livii-popala-na-video/ Атака Мі-24Р ВПС ЛНА на сілы УНА блізу Місураты. Вечар 9-га альбо раніца 10-га красавіка.] |video3 = [https://youtu.ru/dB65vYW9eVk Знішчэнне турэцкімі дронамі аўтамабіляў забяспячэння ЛНА ля Бені-Валіда. Ноч 6 красавіка.] |video4 = [https://m.vk.com/video-190598687_456239045?list=52a375b02de89b56a8&from=wall-190598687_542 Здымкі з дрона руін поўдня Трыпалі. Чэрвень.] }} === Студзень === [[4 студзеня]] [[2020]] Халіфа Хафтар абвясціў у краіне масавую мабілізацыю для «выгнання замежных сіл» у адказ на планы ўладаў Турцыі адправіць войскі ў Трыпалі. Ён заклікаў лівійцаў забыцца пра рознагалоссі, «аб’яднацца і ўзяцца за зброю», каб «абараніць зямлю і гонар». Камандуючы нацыянальнай арміяй абвінаваціў прэзідэнта Турцыі Рэджэпа Эрдагана ў імкненні адрадзіць «асманскае валадарства» ў Лівіі і назваў магчымае сутыкненне «бітвай з каланізатарамі»<ref>[https://news.tut.by/world/667554.html Фельдмаршал Халифа Хафтар объявил всеобщую мобилизацию в Ливии для «изгнания иностранных сил»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210421142142/https://news.tut.by/world/667554.html |date=21 красавіка 2021 }}</ref>. У той жа час з’явіліся паведамленні аб авіяўдарах ВПС ЛНА па Трыпалі. Атакам падвергліся аэрапорт Мітыга, ваенны каледж і жылы квартал Эль-Хадба эль-Хадрах. Як казалася, загінула 28 кадэтаў армейскай навучальнай установы, яшчэ 18 атрымалі раненні, а ў аэрапорце пасля удараў успыхнуў пажар<ref>[https://www.obozrevatel.com/abroad/v-livii-nanesli-aviaudar-po-mezhdunarodnomu-aeroportu-est-zhertvyi.htm В Ливии сбросили бомбы на аэропорт и военный колледж: десятки убитых]</ref>. 5 студзеня Эрдаган заявіў, што турэцкія вайскоўцы накіраваліся ў Лівію. Яны, паводле слоў прэзідэнта, зоймуцца каардынацыяй атрадаў Урада нацыянальнай згоды. Гаворка ішла, па дадзеных СМІ, аб паветранай, наземнай і марской ваеннай падтрымцы для адлюстравання наступлення ЛНА. Адпраўку вайскоўцаў у Лівію ўхваліў турэцкі парламент<ref>[https://radiosputnik.ria.ru/20200105/1563136154.html Президент Турции сообщил об отправке военных в Ливию // Радио Sputnik, 5 января 2020]</ref>. [[6 студзеня]] на бок ЛНА перайшла 604-я брыгада, якая раней змагалася за Сараджа<ref name="libyaobserver06012020">{{Cite web|url=https://www.libyaobserver.ly/news/sirte-falls-haftars-forces-thanks-madkhali-brigade-inside|title=Sirte falls to Haftar's forces, thanks to a Madkhali brigade from the inside {{!}} The Libya Observer|website=www.libyaobserver.ly|language=en|access-date=2020-01-06}}</ref>. [[8 студзеня]] ў Трыпалі прыбылі першыя атрады [[Узброеныя сілы Турцыі|Узброеных сіл Турцыі]] для падтрымкі арміі Фаіза Сараджа<ref>[https://112.ua/mir/pervye-otryady-tureckoy-armii-pribyli-v-stolicu-livii-tripoli-521087.html Первые отряды турецкой армии прибыли в столицу Ливии Триполи] // 112.ua, 8 января 2020</ref>. [[9 студзеня]] Лівійская нацыянальная армія ўвяла паветраную блакаду міжнароднага аэрапорта Мітыга пасля таго, як прыхільнікі Урада нацыянальнай згоды Лівіі выкарыстоўвалі гавань для перакідання наймітаў і вайскоўцаў з Турцыі<ref>[https://polit.info/482789-lna-blokirovala-aeroport-tripoli-iz-za-perebroski-cherez-nego-boevikov-iz-turcii ЛНА блокировала аэропорт Триполи из-за переброски через него боевиков из Турции] // Политика Сегодня, 9 января 2020</ref>. [[12 студзеня]], шмат у чым дзякуючы намаганням Расіі і Турцыі, на паўночным захадзе Лівіі быў абвешчаны рэжым спынення агню<ref>[https://ria.ru/20200112/1563331520.html ПНС Ливии объявило о прекращении огня на западе страны]</ref>. Аднак ужо праз некалькі гадзін і хафтараўцы, і сараджысты абвінавацілі адзін аднаго ў парушэнні перамір’я. Паведамлялася пра сутыкненні з выкарыстаннем розных відаў узбраення, у тым ліку артылерыі<ref>[https://www.rbc.ua/rus/news/haftara-utverzhdayut-pravitelstvennye-sily-1578808185.html У Хафтара утверждают, что правительственные силы нарушили перемирие в Ливии]</ref><ref>[https://ria.ru/20200112/1563329081.html ПНС в ответ обвинило армию Хафтара в нарушении перемирия в Ливии]</ref>. [[13 студзеня]] ў [[Масква|Маскве]] павінна была прайсці сустрэча паміж Фаізам Сараджам і Халіфам Хафтарам, а таксама прадстаўнікамі іншых лівійскіх сіл<ref>[https://radiosputnik.ria.ru/20200113/1563352741.html В МИД подтвердили встречу Хафтара и Сарраджа в Москве]</ref>, але першы адмовіўся весці перамовы з апанентам. Нягледзячы на ​​гэта, адбылася мірная канферэнцыя з удзелам розных кіраўнікоў дзяржаў, у тым ліку і лідараў варагуючых бакоў. Чакалася, што бакі падпішуць мірны дагавор. Сарадж і прадстаўнік парламента Лівіі на ўсходзе краіны падпісалі двухбаковыя пагадненні, аднак Хафтар узяў час на роздум. Замінка звязана з тым, што камандуючы ЛНА падчас перамоў настойваў на неабходнасці бесперашкоднага ўводу сваіх падраздзяленняў у Трыпалі, што не мелася на ўвазе праектам пагаднення. Праект прадугледжваў адмову ад усіх наступальных дзеянняў і стварэнне ваеннай камісіі для вызначэння лініі судакранання і назірання за перамір’ем. Згодна з распрацаваным дакументам, таксама планавалася стварыць рабочыя групы па ўрэгуляванні сітуацыі ў рэгіёне<ref>[https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2020/01/13/820487-podpisat-mirnoe Подписать мирное соглашение по Ливии в Москве не удалось]</ref>. [[File:Demonstration against Haftar in Berlin 2020-01-19 13.jpg|thumb|Дэманстрацыя супраць фельдмаршала Хафтара ў Берліне падчас канферэнцыі па Лівіі.]] [[19 студзеня]] ў [[Берлін]]е ([[Германія]]) прайшла [[Саміт па Лівіі ў Берліне|канферэнцыя па Лівіі]], дзе ў тым ліку прысутнічалі Хафтар і Сарадж, аднак арганізаваць прамыя перамовы паміж імі не ўдалося. Нягледзячы на ​​гэта, быў распрацаваны план урэгулявання лівійскага канфлікту. Згодна з прапанаванай рэзалюцыяй, працэс прапанавалася разбіць на шэсць «кошаў»: спыненне агню, выкананне эмбарга на зброю, палітычны працэс, рэформа сектара бяспекі, эканамічная рэформа і захаванне гуманітарных нормаў і правоў чалавека. Усім замежным удзельнікам канферэнцыі дакумент прапананаваў адмовіцца ад умяшальніцтва ў лівійскі канфлікт<ref>[https://news.ru/world/uchastniki-konferencii-po-livii-soglasovali-tekst-itogovogo-dokumenta/ Участники конференции по Ливии согласовали текст итогового документа // Информационно-аналитический центр "МедиаНьюс", 19 января 2020]</ref>. Падкрэслівалася, што ў выпадку, калі праект выніковага дакумента канферэнцыі будзе прыняты, то за ходам яго выканання будзе сачыць спецыяльна створаная міжнародная структура, якая будзе знаходзіцца пад эгідай ААН<ref>[https://regnum.ru/news/polit/2833500.html В Берлине приняли окончательную версию резолюции саммита по Ливии – СМИ] // ИА REGNUM, 19 января 2020</ref>. [[22 студзеня]] з-за ракетных абстрэлаў з боку ЛНА аэрапорт Мітыга быў вымушаны ў чарговы раз спыніць сваю працу, але неўзабаве ён аднавіў дзейнасць<ref>[https://ria.ru/20200122/1563749082.html Аэропорт в Триполи возобновил работу после ракетного обстрела]</ref>. [[23 студзеня]] аэрапорт перанёс усё свае рэйсы на аэрапорт у Місураце<ref>[https://ria.ru/20200123/1563760419.html Аэропорт в Триполи приостановил свою работу]</ref>. У канцы студзеня хафтараўцы пачалі наступленне на Місурату<ref>[http://xn----8sbeybxdibygm.ru-an.info/%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8/%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0-%D0%B2-%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%B8-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D0%B6%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F-%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B0-%D1%85%D0%B0%D1%84%D1%82%D0%B0%D1%80-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%B5%D1%82-%D0%BD%D0%B0-%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4-%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%80%D0%B0%D1%82/]</ref>. Падчас гэтага, [[28 студзеня]], сілы Сараджа збілі варожы беспілотнік. Як заявілі ў ЛНА, войскі УНА па памылцы збілі ўласны дрон<ref>[https://ria.ru/20200128/1563974216.html]</ref>. Паводле інфармацыі тэлеканала ''«218»'', 28 і 29 студзеня турэцкія ваенныя высадзіліся ля Трыпалі з двух ваенных караблёў, яшчэ адзін прывёз тэхніку. Партал ''«Ахмар Лівія»'' паведаміў пра дастаўку боепрыпасаў і абсталявання на базу ВПС у цэнтры лівійскай сталіцы. Раней радыё ''«Sputnik»'' заявіла, што Макрон абвінаваціў Эрдагана ў парушэнні «абяцання» па Лівіі<ref>[https://radiosputnik.ria.ru/20200130/1564043660.html?in=t Турция перебросила в Триполи солдат и танки, сообщили ливийские СМИ]</ref>. === Люты === У лютым бакі канфлікту пачалі абмяркоўваць план чарговага перамір’я. [[3 лютага]] пачала працу Аб’яднаная вайсковая камісія 5+5, стварэнне якой было прапісана ў берлінскім пагадненні. У яе ўвайшлі пяць прадстаўнікоў ад ЛНА і ад Урада нацыянальнай згоды. Мэта работы ваеннага камітэта — весці перамовы аб паўнавартасным спыненні агню ў Лівіі<ref>[https://ria.ru/20200203/1564203481.html В Женеве начала работу совместная ливийская военная комиссия] // РИА Новости, 3 января 2020</ref>. [[5 лютага]] ў лівійскіх сацыяльных сетках са спасылкай на прадстаўніка арміі Хафтара Ахмада аль-Місмары з’явілася інфармацыя аб тым, што Турцыя нібыта пачала перакідваць пад Трыпалі баевікоў з [[Ірак]]а<ref>[https://riafan.ru/1248114-v-liviiskikh-socsetyakh-soobshili-o-perebroske-turkami-v-tripoli-boevikov-iz-iraka В ливийских соцсетях сообщили о переброске турками в Триполи боевиков из Ирака]</ref>. [[13 лютага]] ад абстрэлу ЛНА пяць грамадзянскіх атрымалі раненні<ref>[https://regnum.ru/news/polit/2856969.html Пятеро мирных жителей пострадали от артобстрелов в Ливии]</ref>. [[15 лютага]] падчас чарговага артабстрэлу хафтараўцамі ўсходніх раёнаў Трыпалі загінуў адзін мірны жыхар<ref>[https://regnum.ru/news/polit/2859537.html Ситуация в Ливии: на востоке столицы от обстрела погиб гражданский]</ref>. [[17 лютага]] аэрапорт Мітыга быў вымушаны зноў адмяніць усе рэйсы з-за чарговай атакі. Армія Хафтара заклікала авіякампаніі выконваць беспалётную зону і «не ставіць самалёты пад пагрозу знішчэння»<ref>[https://www.trend.az/world/arab/3193297.html Международный аэропорт в Триполи приостановил работу из-за обстрела]</ref>. [[18 лютага]] войскі фельдмаршала Хафтара нанеслі два ракетных удара па порце Трыпалі, у выніку чаго загінулі трое мірных жыхароў. У той жа дзень у сетцы былі апублікаваныя спадарожнікавыя здымкі месца атакі на турэцкае судна ў порце Трыпалі, якое, як заявілі ў ЛНА, перавозіла зброю і боепрыпасы. Акрамя таго, увечары 18 лютага ў арміі Хафтара паведамілі пра знішчэнне беспілотніка на поўдні Трыпалі. Як мяркуецца, апарат вылеціў для напада на пазіцыю ЛНА як адказ на атаку на порт<ref name="18 лютага">[https://m.lenta.ru/news/2020/02/19/haftarstrikesagain/ Появились подробности атаки на турецкий корабль с оружием в Ливии]</ref>. Пазней ''«Al Arabiya»'' са спасылкай на іншыя крыніцы паведаміла, што ў выніку абстрэлу Лівійскай нацыянальнай арміяй судна ў порце Трыпалі 18 лютага загінулі трое турэцкіх афіцэраў і іх сірыйскі перакладчык. Інфармацыя была пацверджана прэзідэнтам Эрдаганам<ref name="22 лютага">[https://regnum.ru/news/2866091.html Эрдоган рассказал о гибели турецких военных в Ливии] — ИА REGNUM, 22 февраля 2020</ref>. [[21 лютага]] хафтараўцы апублікавалі фатаграфіі з нядаўна захопленым наймітам з Чада, які ваяваў за ўрад Сараджа. Таксама быў выкладзены дакумент, зыходзячы з якога можна заявіць, што замежнік уступіў у шэрагі войскаў УНА у кастрычніку 2019 года<ref>[https://vk.com/wall-112262144_66252 ️Ливийские военные взяли в плен иностранного добровольца из Чада, воевавшего в рядах сил ПНС]</ref>. [[28 лютага]] карыстальнікі Twitter з Лівіі распавялі, што артылерыя сараджыстаў на поўдні Трыпалі знішчыла варожы БМП, а на іншай вуліцы горада — танк. Акрамя гэтага, снарады дагадзілі таксама ў сховішча боепрыпасаў, размешчанае побач з горадам Каср бен Гашыр<ref>[https://rueconomics.ru/431101-zhiteli-livii-v-socsetyakh-delyatsya-podrobnostyami-atak-terroristov-psn-v-tripoli Жители Ливии в соцсетях делятся подробностями атак террористов ПСН в Триполи]</ref>. [[29 лютага]] старонка, якая звязана з УНА, у сацыяльнай сетцы [[Facebook]] паведаміла аб артылерыйскім абстрэле прыхільнікамі Сараджа пазіцый арміі Хафтара на ўскраінах сталіцы. Пры гэтым загінулі больш за сорак мірных жыхароў, паколькі абстрэл вёўся не толькі па пазіцыях ваеннаслужачых ЛНА, але і па жылых кварталах на некалькіх напрамках<ref>[https://riafan.ru/1254937-terroristy-pns-vo-vremya-obstrela-pozicii-lna-ubili-desyatki-mirnykh-zhitelei-tripoli?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.by%2Fnews Террористы ПНС во время обстрела позиций ЛНА убили десятки мирных жителей Триполи]</ref>. Адначасова генерал-маёр ЛНА Ахмад Місмары пацвердзіў інфармацыю аб тым, што армія Хафтара пры адбіцці нападу праціўніка збіла 6 турэцкіх беспілотнікаў<ref name="сбитые">[https://rueconomics.ru/431160-mismari-podtverdil-informaciyu-o-shesti-sbityh-lna-tureckih-bespilotnikah Мисмари подтвердил информацию о шести сбитых ЛНА турецких беспилотниках]</ref>. === Сакавік === [[1 сакавіка]] армія фельдмаршала Хафтара абвясціла аб захопе Эль-Азізіі — стратэгічна важнага плацдарму ў прыгарадзе Трыпалі<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/7873795 Sky: ливийская армия захватила стратегический плацдарм в пригороде Триполи]</ref>. За дзень да гэтага хафтараўцы ўзялі ваенную базу Алакір паміж Трыпалі і Эль-Азізіяй<ref>[https://rossaprimavera.ru/news/256f83b3 Ливийская армия захватила военную базу к югу от столицы]</ref>. Тым часам карыстальнікі Facebook з Лівіі паведамлялі аб працяглай працы цяжкай артылерыі УНА Лівіі ў раёне аль-Мадзіна ар-Рыядзе. Акрамя таго, ёсць звесткі пра артабстрэл ЛНА з пазіцый праціўніка, якія ўмацаваліся ў трыпалійскім парку ан-Наср<ref>[https://riafan.ru/1255198-boeviki-pns-livii-vedut-ogon-iz-zhiloi-zastroiki-tripoli Боевики ПНС Ливии ведут огонь из жилой застройки Триполи]</ref>. [[3 сакавіка]] сілы Хафтара абстралялі міжнародны аэрапорт у Мітыге. Ракеты пашкодзілі прыпаркаваныя самалёты авіякампаній Afriqiyah Airways і Burak Air. У момант абстрэлу ў лайнерах нікога не было<ref>https://www.unian.net/m/world/10900013-v-aeroportu-tripoli-rakety-porazili-dva-passazhirskih-samoleta.html</ref>. Перад гэтым, [[2 сакавіка]], паўднёвыя кварталы сталіцы трапілі пад абстрэл, які вёўся з тэрыторыі аэрапорта<ref>[https://politexpert.net/187252-yuzhnye-kvartaly-tripoli-podverglis-artobstrelu-s-territorii-aeroporta-mitiga Южные кварталы Триполи подверглись артобстрелу с территории аэропорта «Митига»]</ref>. [[9 сакавіка]] кіраўнік Сірыйскага цэнтра маніторынгу за выкананнем правоў чалавека (SOHR) Рамі Абд ар-Рахман паведаміў, што баевікі з краін [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыкі]] працягваюць прыбываць на тэрыторыю Лівіі, многія з іх з’яўляюцца былымі байцамі ІДІЛ. Тысячы джыхадзістаў аказваліся на занятай урадам Ф. Сараджа тэрыторыі пры турэцкай падтрымцы<ref>[https://news-front.info/2020/03/09/turcziya-perebrasyvaet-boevikov-s-liviyu-dlya-pomoshhi-tripoli/?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.by%2Fnews]</ref>. Пасля артылерыйскага ўдару сіл УНА 9 сакавіка пацярпелі два фермерскіх дома ў вёсцы Аль-Хікамая. Урон быў нанесены і будынку гасцініцы «аш-Шарыф». Трое чалавек загінулі<ref>[https://riafan.ru/1257494-iz-za-obstrela-terroristov-pns-postradali-zhilye-doma-yuzhnee-tripoli]</ref>. [[12 сакавіка]] ў сябе на старонцы Facebook прэс-сакратар ЛНА Ахмад аль-Місмары даў справаздачу пра знішчэнне некалькіх адзінак замежнай ваеннай тэхнікі, якая належыла Ураду Нацыянальнай Згоды. Тэхніка была знішчана ў баях у раёне Місураты, дзе размяшчалася турэцкая авіябаза. Місмары адзначыў, што ўзбраенне было знішчана дзякуючы разведзвесткам, а сама аперацыя па знішчэнні ўзбраення на ўсход ад Місураты працягваецца<ref>[https://rossaprimavera.ru/news/61eaafd3 Турецкие радары и зенитки уничтожены ливийской армией под Триполи] // ИА Красная Весна, 13 марта 2020</ref>. [[15 сакавіка]] армія Хафтара нанесла ўдары па аэрадроме Мітыга, нібыта ліквідаваўшы некалькіх турэцкіх вайскоўцаў. Па заяве прэс-службы ЛНА, армія ўвайшла ў некалькі раёнаў Трыпалі, але пры гэтым выконвае перамір’е, праводзячы аперацыі толькі ў якасці адказу на правакацыі сіл Урада нацыянальнай згоды<ref>[https://ria.ru/20200315/1568627253.html ЛНА заявила о ликвидации турецких военных при ударе в Ливии]</ref>. Разам з тым, ЛНА выпусціла заяву, у якой паведамляла, што Турцыя перакідае ў Лівію баевікоў з [[Ісламская дзяржава Ірака і Леванта|ІД]] і [[Фронт аль-Нусра]], агульнай колькасцю ў дзве тысячы чалавек. На той момант у Трыпалітаніі ўжо знаходзіліся 7,5 тысяч іншых сірыйскіх баевікоў. ЛНА заявіла, што ў краіне ёсць каля тысячы афіцэраў і турэцкіх ваенных спецыялістаў, пры гэтым Анкара ўсталёўвае радыёлакацыйныя станцыі і ракетныя сістэмы на тэрыторыі Лівіі для перакідання з Сірыі яшчэ 6,5 тысячы баевікоў. Таксама яна зафіксавала факт уцёкаў у Еўропу 190 турэцкіх наймітаў<ref name="игил">[https://news-front.info/2020/03/15/turcziya-perebrosila-v-liviyu-okolo-2-tysyach-boevikov/?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.by%2Fnews Турция перебросила в Ливию около 2 тысяч боевиков] // Newsfront, 15 марта 2020</ref>. [[18 сакавіка]] СМІ паведамілі, што сілы ўрада Трыпалі ўжылі цяжкую артылерыю. Ваенныя дзеянні былі зафіксаваныя ў Ар-Рамле, на мосце Ас-Сван і на кірунку Тарык аль-Матар. Як заявіў 128-ы пяхотны батальён хафтараўцаў, была праведзена паспяховая аперацыя па знішчэнні пунктаў назірання турэцкіх і сірыйскіх баевікоў<ref name="18 сакавіка">[https://inforeactor.ru/291421-boeviki-pns-aktivizirovali-ataki-na-yuge-tripoli Боевики ПНС активизировали атаки на юге Триполи]</ref>. Падчас сутыкненняў [[21 сакавіка]] байцам ЛНА атрымалася знішчыць некалькі турэцкіх машын. Былі ліквідаваныя замежныя найміты, якія меркавана адкрылі агонь па мірным насельніцтву ў Трыпалі<ref name="21 марта">[https://news-front.info/2020/03/25/boeviki-pns-livii-obstrelyali-zhilye-rajony-tripoli/ Боевики ПНС Ливии обстреляли жилые районы Триполи] // News Front, 25 марта 2020</ref>. [[22 сакавіка]] ЛНА Хафтара абвясціла аб прыпыненні баявых дзеянняў, каб дазволіць краіне засяродзіцца на барацьбе з [[Пандэмія COVID-19|пандэміяй COVID-19]]. У сваю чаргу, Урад нацыянальнага адзінства аб’явіў каменданцкую гадзіну ў начны час, уведзена забарона на вяселлі і пахаванні, былі зачыненыя рэстараны, кафэ і іншыя забаўляльныя ўстановы<ref>[https://vlast.kz/novosti/38029-v-livii-priostanovili-boevye-dejstvia-iz-za-koronavirusa.html?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.by%2Fnews В Ливии приостановили боевые действия из-за коронавируса] // Vласть, 22 марта 2020</ref>. Аднак ужо [[23 сакавіка]] УНА здзейсніў шэраг артылерыйскіх абстрэлаў наваколляў Трыпалі і Тархуны, а 24-га адбыўся абстрэл з цяжкай артылерыі раёна Ас-Сабія паўднёвей Трыпалі. Ад атакі пацярпелі апорныя пункты і асноўныя месцы размяшчэння арміі Хафтара ў раёне Вадзі ар-Рабія. Тым не менш, ЛНА ўсё яшчэ падтрымлівала палітыку спынення баявых дзеянняў<ref>[https://polit.info/490334-pozicii-lna-na-yuge-tripoli-podverglis-artilleriiskomu-obstrelu-so-storony-pns Позиции ЛНА на юге Триполи подверглись артиллерийскому обстрелу со стороны ПНС]</ref>. [[26 сакавіка]] інфармацыйнае агенцтва ''News Front'' паведаміла, што прыхільніка прэм’ер-міністра Сараджа абстрэльваюць жылыя кварталы раёна Каср бен Гашыр, а ў небе над раёнам Вадзі ар-Рабія былі заўважаныя беспілотнікі УНА. Напярэдадні ў выніку бою ў раёне Айн Зары былі ліквідаваныя 19 сараджыстаў<ref name="21 марта"/>. Гэтая ж крыніца казала, што лаяльныя Сараджу атрады па памылцы збілі турэцкі беспілотнік вытворчасці ''Bayraktar Mini''<ref name="дрон21">[https://news-front.info/2020/03/26/v-livii-sbit-bpla-tureczkogo-proizvodstva-bayraktar-mini/ В Ливии сбит БПЛА турецкого производства Bayraktar Mini] // News Front, 26 марта 2020</ref>. Адначасова турэцкія ваенныя і прыхільнікі УНА, як паведамляе ''Sham Center'', змаглі захапіць стратэгічную ваенную базу Аль-Ватыя (потым высветлілася, што атрады Хафтара не страцілі базу), дзе акрамя ЛНА меркавана грунтаваліся найміты расійскай ПВК Вагнера. Турцыя задзейнічала ўдарныя дроны і разграміла абарону войскаў Хафтара. Пасля гэтага найміты, уключаючы расійскіх салдат, беглі, кінуўшы тэхніку і зброю. Пратурэцкія сілы завалодалі трафеямі ў выглядзе дзясятка танкаў і цэлых 6 расійскіх самалётаў. Таксама ў палон нібыта патрапіў адзін расійскі наёмнік<ref name="26 сакавіка">[https://www.dialog.ua/war/203931_1585227771 Армия Турции захватила стратегическую авиабазу ЧВК Вагнера в Ливии - россияне бежали, бросив танки, фото] // Диалог, 26 марта 2020</ref>. Як высветлілася потым, штурм базы праходзіў з тэрыторыі суседняга Туніса<ref>[https://vpk-news.ru/articles/56333 Штурм Триполи продолжается, итог предрешен] — VPK News, 7 апреля 2020</ref>. [[27 сакавіка]] сілам Лівійскай нацыянальнай арміі, па яе заяве, удалося ўзяць пад кантроль заходнія раёны сталіцы. Таксама ВПС нанеслі авіяўдары па аб’ектах, кантраляваных урадам Сараджа, у некалькіх рэгіёнах на захадзе краіны ў раёне Вадзі-Замзам<ref name="авиаторы Хафтара>[https://news-front.info/2020/03/27/armiya-haftara-zahvatila-rajony-k-zapadu-ot-tripoli/?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.by%2Fnews Армия Хафтара захватила районы к западу от Триполи] // News Front, 27 марта 2020</ref>. А 128-ы батальён ЛНА паведаміў, што ўзяў у палон аднаго з сірыйскіх баевікоў, якога клічуць Ібрагім Мухамад Дарвіш. Як распавёў 23-гадовы Дарвіш, спачатку яго даставілі на ваенна-транспартным самалёце ўзброеных сіл Турцыі з Сірыі ў [[Стамбул]], далей на грамадзянскім самалёце з асабістай зброяй ў аэрапорт «Мітыга» у Лівіі. Баевік прызнаўся, што ён не мае дачынення да Сірыйскай свабоднай арміі, а з’яўляецца членам групоўкі «[[Хаят Тахрыр аш-Шам]]»<ref>[https://regnum.ru/news/polit/2897588.html Турция направляет в Ливию боевиков террористических группировок] // ИА REGNUM, 27 марта 2020</ref>. У гэты ж час, у выніку авіяўдару па галоўным аператыўнаму штабу Лівійскай нацыянальнай арміі ў раёне Аль-Вішка, загінулі камандзір аператыўнага штаба Вялікага Сірта генерал-маёр Салім Дэр’як аль-Фарджані і яго памочнік Кадафі ас-Садаі. А 27 сакавіка ў ходзе сутыкненняў паміж сіламі УНА і ЛНА загінула пяць высокапастаўленых генералаў, у тым ліку — лідар брыгады па абароне нафтавых радовішчаў у раёне Ас-Серыр Алі Сэйда ат-Табаві. Немалаважна адзначыць, што ён лічыўся адным з самых блізкіх паплечнікаў Халіфа Хафтара і адказваў за вярбоўку наймітаў з «джанджавідаў» і афрыканцаў. На працягу двух дзён было забіта яшчэ некалькі палявых камандзіраў, у тым ліку — кіраўнік 302-й брыгады Салех аль-Кабсі аль-Магрыбы, камандуючы артылерыяй 302-й брыгады Муса аль-Магрыбы, камандуючы аператыўным штабам Валід ад-Дзібар аль-Фарджані і начальнік разведкі аперацыйнага штаба Вялікага Сірта Даў аль-Меграхі. Камандзір берагавой аховы ў раёне Аль-Вішка Сабер аль-Матхар, супрацоўнік аператыўнага штаба Вялікага Сірта Мухамед аль-Мадждуб аль-Вафі і камандзір 103-й брыгады Халід Крыс таксама былі забітыя<ref name="камандуючыя Хафтара">[https://inosmi.ru/politic/20200330/247163251.html Al Jazeera (Катар): десятки военнослужащих убиты за два дня. С чем связано массовое истребление полевых командиров в армии Халифы Хафтара?]</ref>. [[29 сакавіка]] войскі УНА здзейснілі абстрэл па лагеры ЛНА у раёне горада Каср-бен-Гашыр. Відавочцы распавялі пра некалькі атак, учыненых на пазіцыі арміі Хафтара ў раёнах Ар-Раваджых, Аз-Зіяна і Аль-Хавалік. Адзін з палявых ваеначальнікаў Сараджа Абдул Малік Мадані заявіў у сваім Twitter-акаўнце пра знішчэнне пяці адзінак ваеннай тэхнікі праціўніка ў Аз-Затарне, дзе сараджысты на працягу некалькіх гадзін вялі бой з войскамі фельдмаршала<ref>[https://nation-news.ru/512037-koronavirus-ne-meshaet-pns-livii-narushat-rezhim-peremiriya-s-lna Коронавирус не мешает ПНС Ливии нарушать режим перемирия с ЛНА]</ref>. У ходзе гэтых акцый фарміравання Урада нацыянальнага адзінства ўжылі пастаўленую з Турцыі БМП [[ACV-15]]. Аднак падчас баёў яна была падбітая байцамі Хафтара і кінута на нейтральнай паласе<ref>[https://anna-news.info/v-livii-unichtozhena-turetskaya-bmp/ В Ливии уничтожена турецкая БМП] // Anna News, 29 марта 2020</ref>. ''Al-Masdar News'' са спасылкай на Сірыйскую абсерваторыю па правах чалавека са штаб-кватэрай у Лондане апублікавала паведамленне аб незадаволенасці ў шэрагах сірыйскіх наймітаў. Яны скардзяцца на цяжкія ўмовы жыцця, а таксама на тое, што ім не выплочваюць ўзнагароджанне ў агавораным памеры. Абяцаную зарплату ў памеры двух тысяч долараў ім заплацілі толькі за адзін месяц. Таксама атрымана аўдыёзапіс, у якой сірыйскі баевік кажа, што шкадуе пра паездку ў Лівію і заклікае патэнцыйных наймітаў перагледзець свой выбар. Ён у прыватнасці нібыта сказаў наступнае<ref>https://regnum.ru/news/polit/2899576.html</ref>: {{Цытата|''Турцыя заплаціла нам заробак толькі за адзін месяц. Яна нічым нас не забяспечыла. Нават цыгарэты мы амаль не атрымлівалі. Мы застаемся ў доме, але не можам выйсці з яго, так як пазіцыі сіл Хафтара разгорнутыя па ўсім раёне. Усе мы хочам вярнуцца ў Сірыю.''}} [[31 сакавіка]] падраздзялення маршала Халіфа Хафтара заявілі пра тое, што ім атрымалася збіць ударны турэцкі беспілотнік Bayraktar TB2<ref name="31 марта">https://regnum.ru/news/polit/2901128.html</ref>. === Красавік === [[File:Western Libya Operation (2019).png|thumb|left|Завяршальны этап кампаніі (красавік—чэрвень 2020 года).]] [[1 красавіка]] з’явіліся паведамленні, што прыхільнікі Хафтара захапілі ў якасці трафеяў два БМП турэцкай вытворчасці<ref>[https://news.rambler.ru/middleeast/43943831-dve-turetskie-bronemashiny-acv-15-stali-trofeyami-sil-haftara-v-livii/ Две турецкие бронемашины ACV-15 стали трофеями сил Хафтара в Ливии Об этом сообщает "Рамблер".]</ref>. [[2 красавіка]] падчас ракетнага ўдару па аэрапорце Мітыга загінулі двое мірных жыхароў<ref>https://regnum.ru/news/accidents/2903427.html</ref>. [[3 красавіка]] падраздзяленні супрацьпаветранай абароны Хафтара паведамілі пра знішчэнне варожага самалёта. Як мяркуецца, быў збіты вучэбна-баявы L-39 Albatros чэхаславацкай вытворчасці. Паведамляецца аб гібелі двух пілотаў, якія няўдала катапультаваліся. У якасці доказу прад’яўлены парашут аднаго з іх<ref name=" 3 красавіка">[https://rg.ru/2020/04/03/sily-haftara-sbili-samolet-pns-v-livii.html Силы Хафтара сбили самолет ПНС в Ливии]</ref>. Прэс-сакратар лівійскай арміі УНА Махамед Гануну заявіў у [[Facebook]], што СПА уразіла дрон войск Хафтара<ref name="дрон3апреля">[https://m.vk.com/burkanly Ливийская армия правительства национального согласия (GNA) сбила беспилотник (Wing Loong, предоставленный ОАЭ Хафтару), когда он пытался совершить налёт на позиции кувват аль-Вефак в южной части Аль-Аджилат, на западе Ливии.] — Операция «Вулкан гнева» (сообщество в ВК), 3 апреля 2020</ref>. 5 красавіка прэс-служба ЛНА на сваёй старонцы ў Twitter паведаміла пра страту прыхільнікамі Сараджа 37 забітымі і 27 параненымі ў выніку нядаўняга бою. Удакладняецца, што сярод загінулых быў дваццаць адзін сірыец<ref>[https://rossaprimavera.ru/news/524565b6 Армия Ливии озвучила потери отрядов ПНС на севере страны], ИА Красная Весна, 5 апреля 2020</ref>. 6 красавіка паведамлялася аб знішчэнні прыхільнікамі Сараджа транспартнага самалёта байцоў Хафтара, які быў атакаваны на ўзлётна-пасадачнай паласе ля Тархуны. Па паведамленні Лівійскай нацыянальнай арміі, на борце былі медыкаменты, неабходныя для барацьбы з вірусам новага тыпу [[COVID-19]]. Аднак Урад нацыянальнага адзінства сцвярджаў, што самалёт перавозіў боепрыпасы і амуніцыю<ref name="транспорнтик в Тархуне">[https://aif.ru/incidents/v_livii_sbit_voenno-transportnyy_samolet В Ливии сбит военно-транспортный самолет]</ref>. У той жа час ВПС ЛНА заявілі аб знішчэнні турэцкага беспілотніка і склада са зброяй у раёне Бугрэйн ў Місураце<ref name="беспилотник6апр">[https://rossaprimavera.ru/news/5bede3fe В Ливии сбит беспилотник турецкого производства] — ИА Красная Весна, 6 апреля 2020</ref>. У ноч з 6 на 7 красавіка адбыўся шэраг буйных атак БПЛА войск Сараджа і яго турэцкіх саюзнікаў на ЛНА<ref name="махач 6-7 красавіка"/>. Спачатку, у 23:26, дроны УС Турцыі разбамбавалі тры машыны з боепрыпасамі сіл Хафтара пад Бені-Валідам. У 23:35 ля Сірта меркавана забіты 20 наймітаў ПВК «Вагнер». Расіяне ліквідаваныя пры суправаджэнні ваеннай калоны і грузавікоў з боепрыпасамі, а таксама бензавозаў. У адказ у 23:44 ЛНА абстраляла бальніцу Аль-Хадрах ў Трыпалі больш чым 20 ракетамі «Град». Значная частка пашкоджанняў унутры бальніцы прыпадала на аддзяленне інтэнсіўнай тэрапіі для нованароджаных і радзільнае аддзяленне. У 23:58 дроны Сараджа атакавалі варожую калону ў Бені-Валідзе, уразіўшы пагрузчык, што буксіраваў хафтараўскі [[Т-55]]<ref>[https://m.vk.com/burkanly Ударные беспилотники ливийской армии снова атаковали колонну наёмников Хафтара к югу от города Бени Валид. Результат одного из таких налётов на фото - поражен погрузчик, буксировавший хафтаровский Т55 к линии фронта.] — Операция «Вулкан гнева» (сообщество в ВК), 6 апреля 2020</ref>. Паведамлялася аб мінімум двух дзясятках загінулых вагнераўцах. Прыкладна ў 0:12 дроны ўзарвалі паліўныя цыстэрны<ref name="махач 6-7 красавіка">[https://real-vin.com/v-livii-unichtozhili-kolonnu-rossijskih-naemnikov-iz-chvk-vagnera/amp В Ливии уничтожили колонну российских наемников из ЧВК Вагнера]</ref>. У ноч з 7 на 8 красавіка стала вядомая аб авіяцыйным удары ВПС трыпалітанскага ўрада, у якім загінуў памочнік камандзіра 604-га батальёна Міфтах аль-Бакара<ref>[https://m.vk.com/wall-189813647_1002 Помошник командира 604-го батальона террористов "ЛНА", Мифтах аль-Бакар был ликвидирован в результате удара Ливийских ВВС.] — Операция «Вулкан Гнева» (сообщество в ВК), 8 апреля 2020</ref>. Вечарам 9 красавіка ВПС УНА разбамбілі авіябазу Аль-Ватыя, знішчыўшы парадку шасці хафтараўцаў і грузавік з забеспячэннем<ref>[https://rossaprimavera.ru/news/54b50c2b ВВС Триполи совершили налет на базу армии Хафтара]</ref>. 10 красавіка стала вядома, што верталёт Мі-24Р ВПС ЛНА атакаваў пазіцыі праціўніка блізу Місураты, выпусціўшы па іх дзве ракеты<ref>[https://news.rambler.ru/army/43995055-ataka-mi-24-armii-haftara-v-livii-popala-na-video/ Атака Ми-24 армии Хафтара в Ливии попала на видео]</ref>. У той жа дзень атрады горада Налут абвясцілі, што больш не падтрымліваюць урад у Трыпалі. Мясцовы ваенны савет пачаў вывад усіх сваіх узброеных людзей з памежных пунктаў і пастоў бяспекі, размешчаных уздоўж мяжы Туніса і Лівіі. Прычынай таму стала адсутнасць якой-небудзь ваеннай дапамогі з боку УНА і эпідэмія COVID-19<ref>[https://rossaprimavera.ru/news/61f0fa08 Войска ливийского города Налут отказались поддерживать Триполи] // ИА Красная Весна, 10 апреля</ref>. 13 красавіка зафіксаваныя баі ў раёне Абу-Эса. Часткі трыпалітанскага ўрада захапілі горад Сарман, у якім ім у якасці трафеяў дасталіся не менш за 10 бронемашын ЛНА<ref>[https://vk.com/wall-76669927_244675 В Ливии идут масштабные бои между частями триполитанцев и хафтаровцев в районе Абу-Эсса.]</ref>. Таксама жорсткія баявыя дзеянні ў раёне населенага пункта Абу-Грэйн, дзе ЛНА задзейнічала авіяцыю. Там ваенна-паветраныя сілы страцілі ў ходзе баявых дзеянняў верталёт агнявой падтрымкі Мі-24П. Увесь экіпаж у складзе трох чалавек загінуў. У той жа час крыніцы, блізкія да Урада нацыянальнага адзінства, сцвярджалі, што ім нібыта атрымалася паланіць аднаго з пілотаў<ref name="Ми-24П">[https://news.rambler.ru/army/44008045/?utm_content=mnews_media&utm_medium=read_more&utm_source=copylink Ми-24П сил Хафтара сбили в ходе масштабных боев в Ливии Об этом сообщает "Рамблер".]</ref>. 18 красавіка стала вядома, што атрады УНА пачалі абстрэлы ў Тархуне, аб чым паведамілі жыхары размешчанага непадалёк ад Трыпалі горада ў сацыяльных сетках<ref>[https://nation-news.ru/516658-zhiteli-okrestnostei-tarhuny-soobshchayut-o-nastuplenii-terroristov-pns-livii Жители окрестностей Тархуны сообщают о наступлении террористов ПНС Ливии]</ref>. 20 красавіка сілы Урада нацыянальнага адзінства Лівіі здзейснілі абстрэл мірных раёнаў ускраін Трыпалі. У выніку загінулі пяць мірных жыхароў, уключаючы падлетка<ref>[https://nation-news.ru/517132-pyat-mirnyh-zhitelei-pogibli-v-rezultate-obstrela-so-storony-pns-v-tripoli Пять мирных жителей погибли в результате обстрела со стороны ПНС в Триполи]</ref>. Таксама паведамлялася аб гібелі ў баях у сталіцы аднаго байца ўзброеных сіл УНА<ref>[https://regnum.ru/news/accidents/2922164.html Столкновения в ливийском Триполи: погиб один военнослужащий]</ref>. 21 красавіка войскі трыпалітанскага ўрада ажыццявілі беспаспяховую спробу ўзяць Тархуну<ref>[https://ria.ru/20200422/1570383072.html Армия Хафтара заявила, что отбила атаки отрядов ПНС]</ref>. 22 красавіка байцы «Батальёна рэвалюцыянераў Трыпалі» паднялі паўстанне ў дачыненні да ўрада Фаіза Сараджа. Некаторы час таму кіраўнік МУС УНА Лівіі Ф. Башага загадаў арыштаваць двух камандзіраў батальёна — Адхама Насуфа і Хані Місбаха, якія карысталіся аўтарытэтам сярод байцоў. Прычынай заключэння стала зробленая імі публікацыя ў сацыяльных сетках, дзе аўтары паста непахвальна адклікаліся да міністра ўнутраных спраў<ref name="брт">[https://inforeactor.ru/298356-boeviki-iz-batalona-revolyucionerov-tripoli-podnyali-vosstanie Боевики из "Батальона революционеров Триполи" подняли восстание]</ref>. Адначасова ў раёне авіябазы Аль-Ватыя ў палон захопленыя некалькі байцоў арміі Хафтара, а палкоўнік Амар Зентані, камандзір 134-й брыгады ЛНА, быў ліквідаваны ў выніку атакі турэцкіх дронаў у гэтым жа рэгіёне<ref name="134 брыгада">[https://real-vin.com/turki-unichtozhili-rukovodstvo-boevikov-haftara-i-chvk-vagnera-na-aviabaze-v-livii/amp Турки уничтожили руководство боевиков Хафтара и ЧВК Вагнера на авиабазе в Ливии]</ref>. 23 красавіка ЛНА паланіла егіпецкага найміта, які на радзіме завочна прысуджаны да смяротнага пакарання за арганізацыю падрыву копскіх цэркваў<ref>[https://ria.ru/20200423/1570475217.html?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.by%2Fnews Армия Хафтара объявила о захвате египетского террориста в Триполи]</ref>. [[Сірыйская абсерваторыя па правах чалавека]] (SOHR) паведаміла аб вярбоўцы Турцыяй баевікоў міжнароднай тэрарыстычнай арганізацыі «Ісламская дзяржава», якія накіроўваліся ў Лівію. Адпаведную заяву зрабіў Рамі Абд ар-Рахман, кіраўнік SOHR. У сваю чаргу, тэлеканал Al-Arabiya атрымаў у сваё распараджэнне спіс з 28 імёнаў баевікоў ІД, якія знаходзяліся ў шэрагах атрадаў, што дапамагаюць УНА<ref name="фан">[https://riafan.ru/1270461-sohr-soobshila-o-perebroske-turciei-boevikov-igil-v-liviyu SOHR сообщила о переброске Турцией боевиков ИГИЛ в Ливию] // Федеральное агентство новостей, 23 апреля 2020</ref>. 25 красавіка ў Тархуне падчас абстрэлу загінуў адзін непаўнагадовы. Яшчэ 13 мясцовых жыхароў атрымалі раненні<ref>[https://riafan.ru/1271166-v-tarkhune-iz-za-obstrela-terroristov-pns-livii-pogib-rebenok-13-zhitelei-poluchili-raneniya В Тархуне из-за обстрела террористов ПНС Ливии погиб ребенок, 13 жителей получили ранения]</ref>. На базе «Аль-Ватыя» пад абстрэлам былі забітыя тры байца з войска Хафтара<ref>[https://rossaprimavera.ru/news/6650d6a1]</ref>. На поўдні Бені-Валіда сілы Сараджа пры падтрымцы туркаў атакавалі аўтакалону нацыянальнай арміі<ref>[https://riafan.ru/1271167-terroristy-pns-livii-sozhgli-avtokolonnu-na-yuge-tripoli Террористы ПНС Ливии сожгли автоколонну на юге Триполи]</ref>. Паведамлялася, што СПА ЛНА збілі ў небе над Вадзі аль-Дзінары, на поўдзень ад горада Бані-Валід, два турэцкіх дрона Bayraktar TB2<ref>[https://riafan.ru/1271261-lna-unichtozhila-dva-tureckikh-bpla-bayraktar-tb2-pns-livii-vblizi-bani-valid ЛНА уничтожила два турецких БПЛА Bayraktar TB2 ПНС Ливии вблизи Бани-Валид]</ref>. 27 красавіка фельдмаршал Хафтар заявіў, што ўлада ў Лівіі пераходзіць да ЛНА. Ён таксама заявіў, што армія раздзірае Схірацкае пагадненне 2015 года<ref>[https://reform.by/haftar-objavil-o-perehode-vlasti-v-livii-k-armii Хафтар объявил о переходе власти в Ливии к армии]</ref>. 29 красавіка (з двух да пяці ночы) турэцкія дроны, ВПС і артылерыя УНА атакавалі шэраг пазіцый хафтараўцаў на поўдзень ад Трыпалі і ў Бені-Валідзе, знішчыўшы шэсць адзінак тэхнікі, якая, як мяркуецца, належыла расійскай ПВК «Вагнер»<ref>[https://real-vin.com/chvk-vagnera-poterjala-shest-edinic-tehniki-i-otstupila-ot-tripoli/amp ЧВК Вагнера потеряла шесть единиц техники и отступила от Триполи] // Реал, 29 апреля 2020</ref>. === Май === 1 мая атрады ЛНА захапілі блізу Трыпалі варожую тэхніку — бронемабіль турэцкай вытворчасці, што кінулі ў ходзе бою прыхільнікі ўрада нацыянальнага адзінства. Аб загінуўшых або параненых у выніку інцыдэнту невядома<ref>[https://news-front.info/2020/05/01/podrazdeleniya-marshala-haftara-zahvatili-tureczkuyu-tehniku-v-rajone-tripoli/ Подразделения маршала Хафтара захватили турецкую технику в районе Триполи]</ref>. У сваю чаргу, іх апаненты з УНА абстралялі базу «Аль-Ватыя»<ref>[https://regnum.ru/news/society/2935184.html Вооруженные силы ПНС Ливии нанесли удар по военной базе Хафтара] // ИА REGNUM, 1 мая 2020</ref>. 3 мая сараджысты атакавалі склады са зброяй на «Аль-Ватыя», падчас чаго забітыя два байца ЛНА<ref>[https://regnum.ru/news/accidents/2937007.html Военные ПНС Ливии атаковали авиабазу Хафтара, есть погибшие] // ИА REGNUM, 3 мая</ref>. 5 мая армія ўрада нацыянальнага адзінства і турэцкія дроны атакавалі шэраг ваенных мэтаў ЛНА блізу Тархуны. Па некаторых звестках, нападам падвергліся грамадзянскія грузы, што праходзілі па тэрыторыях, пратэкцыю якіх забяспечвала армія Хафтара. Паведамлялася, што згарэла машына з курыцай, кіроўцу якой цудам атрымалася сысці з-пад удару<ref>[https://riafan.ru/1273950-boeviki-pns-livii-razbombili-gruzovik-s-kuricei-vydav-ego-za-voennuyu-cel Боевики ПНС Ливии разбомбили грузовик с курицей, выдав его за военную цель]</ref>. У ноч на 8 мая адбыўся артабстрэл квартала Трыпалі, дзе размяшчаліся дыпмісіі Італіі і Турцыі, у выніку чаго загінула двое чалавек. МЗС Італіі абвінаваціў у здарэнні армію Хафтара, у той час як яна ўсклала адказнасць на лаяльныя УНА групоўкі. Разам з тым, хафтараўцы заявілі аб прыпыненні баявых дзеянняў на перыяд святога для мусульман месяца [[Рамадан]] (да 24 мая)<ref>[https://ria.ru/20200509/1571192917.html Армия Хафтара отрицает причастность к обстрелам посольств в Триполи]</ref>. 9 мая ў аэрапорце Мітыга два пасажырскіх лайнера былі моцна пашкоджаны ракетным ударам ЛНА, шэсць чалавек загінулі. У гэты ж дзень, па заяве штаба аперацыі «Вулкан гневу», байцы Хафтара выпусцілі прыкладна 80 ракет па жылых раёнах сталіцы<ref>https://ria.ru/20200509/1571219292.html</ref>. 11 мая ў баях у паўднёвых кварталах Трыпалі загінулі дзесяць прыхільнікаў Хафтара, яшчэ васемнаццаць паранены<ref>https://regnum.ru/news/accidents/2945350.html</ref>. 12 мая, як стала вядома ад УНА, яго сілы нанеслі ракетны ўдар па авіябазе Аль-Ватыя, у выніку чаго было знішчана адно ваенна-транспартнае судна. Пра чалавечыя ахвяры інфармацыі не паступала<ref name="май2020">https://regnum.ru/news/accidents/2946507.html</ref>. 13 мая войскі трыпалітанскага ўрада нанеслі ўдар па сілах праціўніка на паўднёвым захадзе сталіцы, у выніку чаго было знішчана два транспартныя сродкі з 10-ю вайскоўцамі. Мэтай спецаперацыі было спыненне забеспячэння сіл ЛНА<ref>[https://regnum.ru/news/accidents/2948078.html Столкновения на юго-западе Триполи: погибли 10 военных ЛНА]</ref>. 17 мая дроны сараджыстаў атакавалі авіябазу Аль-Ватыя, дзе знішчылі зенітны комплекс вытворчасці Расіі «Панцыр», які ЛНА атрымала ад ААЭ. Са слоў турэцкіх ваенных, удар быў нанесены менавіта па дыслакацыі атрадаў Хафтара. Таксама быў атакаваны адзін з ангараў базы. Паводле дадзеных трыпалітанскага ўрада, забіта як мінімум чацвёра байцоў. Былі прадэманстраваны таксама відэазапісы атакі<ref>[https://vk-smi.ru/strana-i-mir/libya/170876 В Ливии уничтожили российский ЗРК «Панцирь-1С»] // Вечерний курьер, 17 мая 2020</ref>. 18 мая стала вядома, што атрады лаяльныя ўраду Трыпалі занялі авіябазу Аль-Ватыя, пры гэтым былі знішчаны дзесяткі наймітаў, вялікая колькасць тэхнікі і ўзбраення, у тым ліку яшчэ два ЗРПК «Панцыр» расійскай вытворчасці. Пра захоп аб’екта паведаміў асабіста Фаіз Сарадж<ref>[https://telegraf.by/world-news/pravitelstvennye-vojska-livii-otbili-aviabazu-u-armii-haftara/ Правительственные войска Ливии отбили авиабазу у армии Хафтара] // Telegraf.by, 18 мая 2020</ref>. Адзначаецца, што аперацыя прайшла пры падтрымцы турэцкіх сіл. Гэтая база мела вялікае стратэгічнае значэнне для Хафтара: яе выкарыстоўвалі ў аперацыі ЛНА па захопу Трыпалі<ref>[https://m.lenta.ru/news/2020/05/18/lna/ Армию Хафтара выбили с авиабазы у Триполи] // Lenta.ru, 18 мая 2020</ref>. [[File:Western Libya (May 21 2020).svg|thumb|Становішча пасля захопу УНА базы «Аль-Ватыя».]] На 20 мая паведамлялася, што ўсяго было знішчана 8—9 «Панцыраў», пераважна турэцкімі беспілотнікамі<ref>[https://nv.ua/world/geopolitics/voyna-v-livii-turciya-unichtozhila-rossiyskie-rakety-poslednie-novosti-50089402.html Турция уничтожила более восьми российских ЗРПК Панцирь в Ливии]</ref>. Да гэтага часу фельдмаршал Хафтар прыняў рашэнне аб адводзе сваіх частак ад сталіцы на 2—3 км. Як заявіў прэс-сакратар Місмары, гэта было зроблена дзеля павялічэння прастору ў раёне Трыпалі, каб выправіць рэлігійныя абрады. У ЛНА разлічвалі, што апаненты рушаць услед гэтаму прыкладу, каб пазбегнуць кровапраліцця пасля заканчэння месяца Рамадан<ref name="Геворгян">[https://radiosputnik.ria.ru/20200520/1571734734.html "Благородный жест". Почему Хафтар отводит армию от Триполи] // Radio Sputnik, 20 мая 2020</ref>. 21 мая ЛНА прыстрашыла ажыццявіць у бліжэйшы час найбуйнейшую паветраную аперацыю з магчымым удзелам расійскіх самалётаў. Паводле інфармацыі міністра ўнутраных спраў УНА Фатхі Башага, Расія адправіла Хафтару транзітам праз Сірыю восем самалётаў. Гаворка ідзе пра шэсць МіГ-29 і два Су-24. 23 мая войскі Урада нацыянальнай згоды значна прасунуліся ў раёнах Салахадзін і Аль-Мешру на поўдзень ад Трыпалі. Яны працягнулі паспяховыя аперацыі супраць сіл ворага, заняўшы дзве вайсковыя базы — Хамза і Ермук. Прадстаўнік штаба арміі УНА палкоўнік Мухамед Кунуну распавёў, што сапёры праводзяць размініраванне аб’ектаў, кінутых арміяй Хафтара<ref>[https://korrespondent.net/world/4232220-v-lyvyy-armyia-khaftara-poteriala-kontrol-nad-esche-dvumia-bazamy В Ливии армия Хафтара потеряла контроль над еще двумя базами]</ref>. А на поўдні лівійскага горада Трыпалі загінуў расійскі найміт. Відэазапіс, на якой паказана цела загінулага, апублікаваў Telegram-канал «Ваенны Інфарматар». Сілы УНА Лівіі паказалі цела і асабістыя рэчы, як мяркуецца, грамадзяніна Расіі<ref>[https://m.lenta.ru/news/2020/05/23/telo/ В Ливии погиб предполагаемый российский наемник]</ref>. 26 мая ЛНА ўзяла пад поўны кантроль адзін са стратэгічных раёнаў у прыгарадзе Трыпалі, выбіўшы адтуль фарміравання сараджыстаў. Акрамя таго, раней днём лютыя сутычкі ішлі ў іншых раёнах на подступах да галоўнага гораду краіны, у тым ліку Айн-Зара, Эр-Рамле, Эль-Хадбе і на трасе, якая вядзе ад разбуранага яшчэ ў 2014 годзе і нефункцыянуючага міжнароднага аэрапорта Трыпалі. Па сцвярджэннях крыніцы, падчас сутычак бакі панеслі вялікія страты ў жывой сіле і тэхніцы, у палон ўзята мноства наймітаў з Сірыі, якія змагаліся на баку УНА<ref>https://centercomfort.by/trainings/#programm-7</ref>. 29 мая з’явіліся паведамленні пра ўдзел наймітаў з Вялікабрытаніі і [[ПАР|Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікі]] ў баявых дзеяннях на баку хафтараўцаў<ref>[https://regnum.ru/news/society/2966119.html В Ливии обнаружили пятерых британских наемников – Anadolu Ajansi]</ref>. Тады жа тры бачных лідара сіл Урада нацыянальнай згоды Трыпалі былі забітыя падчас жорсткіх сутыкненняў на поўдзень ад сталіцы. У ходзе баёў разам з імі былі знішчаныя па меншай меры яшчэ дзесяць байцоў. Адзначаецца, што ў пачатку тыдня забітыя камандзір атрада УНА Нурэдын Аль-Наас, а таксама палявыя камандзіры Махмуд Аль-Ханкары і Аль-Таеб Аль-Буш<ref>https://rossaprimavera.ru/news/dac5054f</ref>. 31 мая па меншай меры пяць мірных жыхароў загінулі ў выніку абстрэлаў у лівійскай сталіцы, яшчэ трое атрымалі раненні. Раней, па дадзеных прыхільнікаў Сараджа, сілы трыпалітанскага ўрада нанеслі артылерыйскія ўдары па пазіцыях арміі фельдмаршала Хафтара ў міжнародным аэрапорце на поўдзень ад сталіцы Лівіі. У выніку знішчаны тры бронемашыны<ref>[https://telegraf.com.ua/mir/drugie/5488746-v-tripoli-ot-obstrelov-pogibli-pyat-mirnyih-zhiteley.html В Триполи от обстрелов погибли пять мирных жителей]</ref>. === Чэрвень === 1 чэрвеня армія Хафтара аднавіла кантроль над горадам аль-Асабіа, размешчаным у 100 кіламетрах ад Трыпалі. Заяўлена, што гэта адбылося пасля серыі авіяцыйных налётаў і нападаў па варожым фарміраванням ў горадзе Аль-Гарбі. Пачынаючы з 21 мая горад кантраляваўся УНА<ref>[https://m.lenta.ru/news/2020/06/01/armiyhaftar/ Армия Хафтара заявила о новой победе в Ливии]</ref>. У штабе аперацыі «Вулкан гневу» Урада Нацыянальнага Адзінства абвясцілі аб гібелі сямі сапёраў — яны падарваліся пры размініраванні захопленых пазіцый ЛНА на поўдзень ад Трыпалі<ref>[https://vk.com/wall-76669927_250929 В штабе операции «Вулкан гнева» Правительства Национального Согласия (ПНС) объявили о гибели семи сапёров]</ref>. 2 чэрвеня лаяльныя УНА байцы абстралялі канвой хафтараўцаў. Салдаты спрабавалі бегчы, адна з машын згарэла. Адначасова ўрад Сараджа абвясціў аб зачыстцы раёнаў вакол міжнароднага аэрапорта Трыпалі. Пры гэтым бакі канфлікту ў Лівіі пагадзіліся аднавіць перамовы. Яны павінны былі прайсці ў фармаце «5+5» пры пасярэдніцтве ААН<ref>[https://m.lenta.ru/news/2020/06/03/videoizzasady/ Армия Хафтара попала в засаду у Триполи]</ref>. 3 чэрвеня сараджысты выбілі ворага з наваколля аэропорта Трыпалі (аэропорт Мітыга)<ref>{{cite web|url=https://www.aa.com.tr/en/africa/libyan-army-launches-operation-to-recapture-tripoli-airport/1863090 |title=Libyan army launches operation to recapture Tripoli airport |publisher=Anadolu Agency |date=2020-06-03 |accessdate=2020-06-03}}</ref>. 4 чэрвеня байцы Лівійскай нацыянальнай арміі пакінулі свае пазіцыі ў Трыпалі<ref>[https://iz.ru/1019948/2020-06-04/armiia-khaftara-pokinula-svoi-pozitcii-v-tripoli?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile Армия Хафтара покинула свои позиции в Триполи]</ref>. Адначасна сілам ўрада ў Трыпалі атрымалася займець верталёт Мі-35, які належаў ЛНА. Па дадзеных Telegram-канала ''«Военный осведомитель»'', баявая машына была захоплена ў аэрапорце лівійскай сталіцы Трыпалі, што раней цалкам перайшоў пад кантроль атрадаў УНА<ref>[https://m.lenta.ru/news/2020/06/04/mi35/ Правительство Ливии заполучило Ми-35 фельдмаршала Хафтара]</ref>. Таксама стала вядома, што Урад нацыянальнага адзінства ўзяў пад кантроль Тархуну<ref>[https://ria.ru/20200605/1572511592.html Войска ПНС Ливии захватили город Тархуна]</ref>. Пасля гэтага наступальная аперацыя Лівійскай Нацыянальнага арміі лічыцца беспаспяхова закончанай: Хафтар не толькі не захапіў сталіцу, але і страціў раней узятую тэрыторыю. У той жа час сілы Сараджа працягвалі наступленне на поўдзень, а менавіта на Сірт<ref>[https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-06-18/the-war-for-tripoli-is-over-but-new-battles-loom The War for Tripoli Is Over, But New Battles Loom]</ref>. == Ахвяры == Паводле дадзеных Нацыянальнага камітэта па правах чалавека на 4 красавіка 2020 года, падчас кампаніі былі забітыя 4387 чалавек, у тым ліку 506 грамадзянскіх асоб. Раненні атрымалі 12753 чалавека, у тым ліку 800 мірных жыхароў. Сярод ахвяр — 41 медыцынскі работнік, 64 жанчыны і 81 дзіця. Таксама 342 тысячы чалавек сталі бежанцамі<ref name="гадавiна"/>. Дакладныя дадзеныя па стратах войскаў ЛНА і УНА адсутнічаюць, аднак вядома, што кожны бок мае каля 1000 загінулых на пачатак студзеня 2020<ref name="lemonde"/>. Ёсць сярод усіх загінулых і замежнікі. Так, у канцы ліпеня 2019 г. падчас атакі на аэрадром Аль-Джуфра забіты ўкраінскі лётчык з [[Мелітопаль|Мелітопаля]] Уладзімір Бухальскі<ref>[https://ria.ru/20190729/1556956249.html Стали известны подробности гибели пилота украинского Ил-76 в Ливии // РИА Новости, 29 июля 2019]</ref>, а ў кастрычніку пад артабстрэлам загінуў грамадзянін [[Марока]]<ref name="мараканец"/>. У лютым падчас чарговага абстрэла загінуў сірыйскі перакладчык, які знаходзіўся пры турэцкіх сілах<ref name="22 лютага"/>. Згодна са спрэчнай інфармацыяй, у баях загінулі двадцаць сем турэцкіх ваенных (траіх забітых афіцыйна падзвердзіла Турцыя), шасцёра байцоў арміі [[ААЭ]]<ref name="ААЭ"/> і ад 53 да 78 наймітаў расійскай [[Група Вагнера|ПВК Вагнер]]<ref name="ЧВК1"/><ref name="ЧВК2"/><ref name="Вагнер"/><ref name="махач 6-7 красавіка"/>. Таксама, па дадзеных SOHR на 15 чэрвеня 2020 года, былі забітыя 403 сірыйскіх баевіка<ref name="Syrian"/>. == Вынікі == Пасля сваёй перамогі ў пачатку лета 2020 года УНА пачынае [[Баі ва Усходняй Трыпалітаніі|наступлення ва Усходняй Трыпалітаніі]]. Разам з тым, у адказ на поспехі Сараджа і Эрдагана, прэзідэнт Егіпта [[Абдул Фатах ас-Сісі]] заявіў, што яго краіна можа ўварвацца ў Лівію на законных падставах, і заклікаў егіпецкую армію да поўнай баявой гатоўнасці. Ён адзначыў, што Егіпет атрымаў прамыя пагрозы ад «тэрарыстычных наймітаў і апалчэнцаў», таму любое ваеннае ўмяшанне з боку Каіра з гэтага часу легітымна<ref>[https://m.lenta.ru/news/2020/06/22/libya/ Египет вторгся в Ливию]</ref>. Наступныя баявыя дзеянні не прывялі да поспеху таго ці іншага боку, і фронт стабілізаваўся па лініі Сірт—Джуфра, дзе фіксавалася нізкая актыўнасць абодвух армій. 21 жніўня Сарадж абвясціў аб спыненні ўсіх ваенных аперацый на тэрыторыі Лівіі. Акрамя таго, ён падтрымаў правядзенне прэзідэнцкіх і парламенцкіх выбараў у сакавіку наступнага года на аснове канстытуцыі, якая будзе ўзгодненая ўсімі лівійцамі. Адначасова з аналагічнай заявай выступіў і спікер Палаты прадстаўнікоў Агіла Салех, які яшчэ вясной прапанаваў кожнаму з трох рэгіёнаў Лівіі выбраць сваіх прадстаўнікоў у Прэзідэнцкі савет і пачаць працэс палітычных рэформаў. Хутка ў Марока і [[Швейцарыя|Швейцарыі]] пачаліся мірныя кансультацыі<ref name="сентябрь">[https://yandex.by/turbo/kommersant.ru/s/doc/4493686 Саррадж объявил об уходе с поста главы Правительства национального согласия Ливии]</ref>. Растучая незадаволенасць насельніцтва пагаршэннем сацыяльна-эканамічным становішчам і бясконцай вайной прывяла да нязначных [[Пратэсты ў Лівіі (2020)|хваляванняў і пратэстаў]]. Аднак ужо ў жніўні і верасні шэраг палітыкаў як у УНА, так і ў ППЛ абвясцілі аб адстаўцы. 16 верасня аб планах пакінуць сваё крэсла да канца кастрычніка заявіў нават Фаіз Сарадж. За пару тыдняў да гэтага ён зняў Фатхі Башага з пасады кіраўніка МУС УНА<ref name="сентябрь"/>. 23 кастрычніка сумесная лівійская вайсковая камісія 5+5, якая прадстаўляла ЛНА і ПНС, дасягнула «сталага пагаднення аб спыненні агню ва ўсіх раёнах Лівіі». Дамова, якая ўступіла ў сілу неадкладна, патрабавала, каб усе замежныя баевікі пакінулі Лівію на працягу трох месяцаў, у той час як сумесныя паліцэйскія сілы будуць патруляваць спрэчныя раёны. У той жа дзень адбыўся першы камерцыйны рэйс паміж Трыпалі і Бенгазі. Мірныя перамовы пад эгідай ААН не прывялі да стварэння часовага ўрада да 16 лістапада 2020 года, хоць абодва бакі паабяцалі паўтарыць спробу праз тыдзень<ref name="LibHerald_Oct2020_ceasefire">{{cite news | last1= Zaptia | first1= Sami | title= Immediate and permanent ceasefire agreement throughout Libya signed in Geneva | date= 2020-10-23 |newspaper= Libya Herald | url= https://www.libyaherald.com/2020/10/23/immediate-and-permanent-ceasefire-agreement-throughout-libya-signed-in-geneva/ |accessdate=2020-10-23 |archiveurl= https://archive.today/SEXwU |archivedate= 2020-10-23 |url-status=live |url-access = }}</ref>. == Ваенныя злачынствы і абвінавачванні == === Прыхільнікі Хафтара === [[File:General Haftar.jpg|thumb|Фельдмаршал Халіфа Хафтар.]] 25 верасня, выступаючы ў ААН, Фаіз Сарадж абвінаваціў байцоў свайго апанента Хафтара ў шэрагу ваенных злачынстваў, у тым ліку бамбаваннях мірных жыхароў, нападах на аэрапорты, бальніцы, карэты хуткай дапамогі, крытычна важную інфраструктуру, а таксама ў прыцягненні дзяцей да баявых дзеянняў. Ён папрасіў [[Міжнародны крымінальны суд]] пачаць расследаванне ў дачыненні да Лівійскай Нацыянальнай Арміі<ref>[https://ria.ru/20190926/1559139716.html Из-за наступления Хафтара погибли три тысячи человек, заявил Саррадж в ООН]</ref>. Найбольшы шквал крытыкі і абвінавачванняў у адрас арміі Хафтара пачаўся пасля бамбаванняў цэнтра ўтрымання мігрантаў у Таджуры 3 ліпеня. Місія ААН у Лівіі (UNSMIL) назвала гэты авіяўдар ваенным злачынствам. Яна заклікала неадкладна спыніць усе парушэнні і напады на мірных жыхароў і інфраструктуру, асабліва сістэмы аховы здароўя. UNSMIL таксама звярнулася да міжнароднай супольнасці, каб яна ўвяла адпаведныя санкцыі супраць тых, хто загадаў нанесці авіяўдар, выканаў загад і паставіў зброю для яго выканання<ref>[https://ria.ru/20190703/1556162625.html В ООН расценили авиаудар под Триполи как военное преступление]</ref>. 16 лютага 2020 года з’явіліся паведамленні, што ваенныя з ЛНА выкралі траіх чалавек — дваіх лівійцаў і аднаго замежнага грамадзяніна — і забілі іх у горадзе Мсалата. Прадстаўнікі Хафтара не пракаментавалі дадзены інцыдэнт<ref>[https://regnum.ru/news/polit/2859817.html Гражданская война в Ливии: ПНС обвинило ЛНА в убийстве трех мирных граждан]</ref>. Пасля абстрэлу порта Трыпалі 18 лютага УНА абвінаваціла армію Хафтара ў здзяйсненні ваенных злачынстваў і парушэнні перамір’я, адзначыўшы, што гавань жыццёва важная для сталіцы, паколькі туды дастаўляюць ежу і медыкаменты для мірных грамадзян. Старшыня праўлення нацыянальнай нафтавай карпарацыі Мустафа Санала заявіў, што ў Трыпалі можа пачацца гуманітарны крызіс. Па заяве УНА, хафтараўцы сістэматычна атакуюць порт, жылыя раёны і аэрапорт Мітыга, а таксама блакуюць працу нафтавых установак, каб стварыць гараджанам праблемы ва ўсіх аспектах жыцця<ref name="18 лютага"/>. 6 красавіка снарады прыхільнікаў Хафтара дагадзілі ў шпіталь Аль-Хадрах, размешчаны ў раёне сталіцы, кантраляваным Урадам нацыянальнага адзінства. У выніку ўдару пацярпелі па меншай меры шэсць супрацоўнікаў шпіталя. Удар ЛНА асудзіў прадстаўнік упраўлення ААН па каардынацыі гуманітарных пытанняў Джэнсен Лерке. Чыноўнік падкрэсліў, што дадзены акт парушае нормы міжнароднага права і асабліва недапушчальны ва ўмовах пагрозы распаўсюджвання каранавіруснай інфекцыі<ref>[https://regnum.ru/news/polit/2909222.html В ООН осудили ракетный обстрел госпиталя в столице Ливии]</ref>. У той жа дзень армія Хафтара штурмавала ўчастак Аль-Шверэф сістэмы «Хасуна — Сахель аль-Джафара», якая займалася водазабяспячэннем сталіцы і яе наваколля. Салдаты вымусілі работнікаў зачыніць усе клапаны рэгулявання патоку і спыніць працу свідравін. За гэта ЛНА падвергнулася жорсткай крытыцы з боку міністра МУС урада адзінства Ф. Башагі, які назваў зробленае ваенным злачынствам. У заяве МУС УНА дадзенае вызначаецца як «парушэнне правоў чалавека, а таксама ўнутраных і міжнародных законаў». У заяве ўтрымліваўся заклік да міжнародных органаў і праваабарончых арганізацый, што павінны «дакументаваць гэта злачынства і адсочваць вінаватых у адпаведнасці з механізмамі міжнароднага права і рэзалюцыямі Савета Бяспекі, якія датычацца Лівіі»<ref name="вада">[https://rossaprimavera.ru/news/b740b69e Правительство Триполи обвинило Ливийскую армию в перекрытии воды в городе] — ИА Красная Весна, 9 апреля</ref>. 23 красавіка ўрад Сараджа ў Трыпалі абвінаваціў расійскіх наймітаў з ПВК «Вагнер», якія меркавана ваююць на баку ЛНА, у выкарыстанні нервова-паралітычнага газу ў раёне Салахадзін на поўдні сталіцы<ref name="газ">[https://m.zn.ua/WORLD/rossiyskie-naemniki-primenili-nervno-paraliticheskiy-gaz-v-tripoli-352041_.html Российские наемники применили нервно-паралитический газ в Триполи]</ref>. 15 мая па меншай меры 14 чалавек атрымалі раненні ў выніку бамбавання бальніцы і жылых раёнаў у лівійскай сталіцы Трыпалі. Адказнасць за гэта Арганізацыя Аб’яднаных Нацый усклала на кіраўніка Лівійскай нацыянальнай арміі Х. Хафтара. Прадстаўнікі сараджыстаў паведамілі, што нападу падверглася адно з аддзяленняў цэнтральнай сталічнай бальніцы, выпушчаныя ракеты таксама закранулі дом аднаго з мясцовых жыхароў. Прадстаўнік міністэрства аховы здароўя Амін аль-Хашэмі сказаў, што некаторыя часткі будынка бальніцы былі пашкоджаныя, і дадаў, што сярод параненых былі дзеці. Напад на бальніцу адбыўся праз некалькі гадзін пасля таго, як сем арганізацый, якія знаходзяцца пад эгідай ААН, заклікалі супрацьстаялыя бакі спыніць баявыя дзеянні, каб улады сумесна з міратворчымі арганізацыямі засяродзіліся на барацьбе з распаўсюджваннем каранавіруснай інфекцыі. Але, нягледзячы на ​​неаднаразовыя заклікі да выканання міжнародных абавязацельстваў, ваенныя дзеянні ў Лівіі аднавіліся<ref>[https://rg.ru/2020/05/15/oon-vozlozhila-na-haftara-vinu-za-obstrel-gospitalia-v-tripoli.html ООН возложила на Хафтара вину за обстрел госпиталя в Триполи] // RG.ru, 15 мая 2020</ref>. Як паведамлялася 11 чэрвеня, у лівійскай Тархуне знайшлі печ, у якой салдаты Халіфа Хафтара, як мяркуецца, жыўцом спальвалі палонных. Пра гэта заявіў кіраўнік МУС Лівіі Фатхі Башага. Паводле яго слоў, у гэтым жа раёне выяўлена некалькі масавых пахаванняў. Спасылаючыся на словы мясцовых жыхароў, Башага дадаў, што «дзясяткі зняволеных былі пахаваныя тут жыўцом». Па заяве міністра, сілавікі задакументавалі «зверскія злачынствы незаконных узброеных груповак з усходу Лівіі ў горадзе Тархуна на паўднёвым усходзе ад Трыпалі», падкрэсліўшы, што вайскоўцы ЛНА і сам Хафтар павінны быць адданыя міжнароднаму суду<ref>[https://m.rosbalt.ru/world/2020/06/11/1848520.html СМИ: В Ливии нашли печь, в которой боевики Хафтара «заживо сжигали пленных»] // Росбалт, 11 июня 2020</ref>. Па стане на 24 чэрвеня, гаварылася аб адзінаццаці брацкіх магілах ахвяр ваенных злачынстваў арміі фельдмаршала ля Тархуны. Супрацоўнік пракуратуры Трыпалі Нуры аль-Галі паведаміў, што некаторыя целы былі пахаваныя ў кайданках. Паводле яго слоў, усе знойдзеныя целы былі пахаваныя не пазней як 12 месяцаў таму<ref>[https://rossaprimavera.ru/news/55dc16cf В Ливии расследуют дело о массовых захоронениях в братских могилах] // ИА Красная Весна, 24 июня 2020</ref>. Як перадае ўкраінскае інфаагенцтва ''«ЛIГАБiзнесIнформ»'', у магілах прысутнічалі жанчыны і нават дзеці. Справа была перададзеная ў [[Міжнародны крымінальны суд]]<ref>https://news.liga.net/world/news/mejdunarodnyy-ugolovnyy-sud-nameren-rassledovat-voennye-prestupleniya-v-livii?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile</ref>. === Прыхільнікі Сараджа === [[File:Libyan Prime Minister Fayez al-Sarraj.jpg|thumb|Прэм’ер-міністр Фаіз Сарадж.]] Палітыкі і журналісты Расіі неаднаразова выступалі з крытыкай урада Сараджа з-за яго сувязяў з тэрарыстамі і арыштаў расійскіх грамадзян<ref>[https://slovodel.com/542471-terroristy-pns-livii-pokazali-svoyu-sushnost-pokhitiv-rossiiskikh-sociologov]</ref><ref>[https://www.proekt.media/investigation/prigozhin-polittekhnologi/ Расследование о том, как Россия вмешивается в выборы в двадцати странах]</ref><ref>{{cite news|title=Малькевич назвал политическим шантажом удержание властями Ливии граждан РФ|url=https://news.ru/v-mire/malkevich-nazval-politicheskim-shantazhom-uderzhanie-vlastyami-livii-grazhdan-rf/|accessdate=2019-08-05|date=2019-07-23}}</ref>. 25 верасня кіраўніку Фонду абароны нацыянальных каштоўнасцяў, журналісту [[Аляксандр Аляксандравіч Малькевіч|Аляксандру Малькевічу]] не далі выступіць на сесіі Савета ААН па правах чалавека з дакладам аб катаваннях, арганізаваных УНА<ref>[https://news.ru/africa/oon-otkazalas-obsuzhdat-pytki-v-livii/ ООН отказалась обсуждать пытки в Ливии]</ref>. 6 кастрычніка ''«Федеральное агентство новостей»'' паведаміла пра самавольства ўзброеных атрадаў урада Сараджа ў Трыпалі. Адным з прыкладаў бясчынстваў паказаны інцыдэнт, калі байцы УНА забілі маладога чалавека на вачах у сведкаў<ref>[https://riafan.ru/1217674-podruchnye-saradzha-ubivayut-i-terroriziruyut-mirnykh-zhitelei-tripoli Подручные Сараджа убивают и терроризируют мирных жителей Триполи]</ref>. Таксама агенцтва апублікавала артыкул аб катаваннях у турмах УНА<ref>[https://riafan.ru/1217514-korrespondenty-fan-uznali-podrobnosti-o-pytkakh-v-liviiskoi-tyurme-mitiga Корреспонденты ФАН узнали подробности о пытках в ливийской тюрьме «Митига»]</ref>. 15 кастрычніка галоўнакамандуючы ЛНА Халіфа Хафтар выступіў з заявай, у якой сцвярджаў, што Урад нацыянальнага адзінства кантралююць тэрарысты. Як адзначыла ''«ПолитРоссия»'', намеснік сакратара УНА Шабан Хадзія, займаўся выкраданнем людзей і быў западозраны ў сувязях з «[[Аль-Каіда]]й». Абдул Раўф Кара, кіраўнік [[Мітыга (турма)|турмы ўрада ў Мітызе]], дзе, як паведамляцца, катуюць зняволеных, таксама быў абвінавачаны ў шэрагу злачынстваў<ref>[https://politros.com/153031-khaftar-uveren-chto-pns-v-livii-deistvuet-po-prikazam-terroristov Хафтар уверен, что ПНС в Ливии действует по приказам террористов] // ПолитРоссия, 19 октября 2019</ref>. [[1 лістапада]] з’явіліся паведамленні, што каля 450 мігрантаў збеглі з цэнтра часовага ўтрымання «Абу-Салім», які кантралююць атрады, звязаныя з Урадам нацыянальнага адзінства Лівіі. Мігранты стоўпіліся ноччу ў аб’екта ААН у Трыпалі. Уцекачы паведамілі, што яны не атрымлівалі ежу некалькі тыдняў. Мігранты адзначылі, што вымушаныя былі прасіць у сям’і грошай, каб заплаціць паліцыі і атрымаць страву. Тыя, хто не змог заплаціць, галадалі<ref>[https://riafan.ru/1224207-sotni-migrantov-poprosili-u-oon-zashity-posle-pobega-iz-tyurmy-podkontrolnoi-pns-livii Голодающие мигранты сбежали из подконтрольного террористам ПНС Ливии центра содержания]</ref>. Як паведамлялася 3 красавіка 2020, у выніку атакі турэцкіх беспілотнікаў на канвой, які ажыццяўляў транспарціроўку харчавання для лівійскіх рабочых, загінулі шэсць удзельнікаў перавозкі і яшчэ трое мясцовых жыхароў<ref>[https://politexpert.net/191171-tureckie-bpla-obstrelyali-prodovolstvennye-sklady-v-livii Турецкие БПЛА обстреляли продовольственные склады в Ливии]</ref>. У красавіку Арганізацыя Аб’яднаных Нацый выпусціла заяву, дзе выказала сваю занепакоенасць сітуацыяй у Сурмане і Сабраце, дзе саюзныя УНА групоўкі ўчынілі беспарадкі. Байцы напалі на мясцовае насельніцтва, падазраванае ў лаяльнасці да ЛНА. Акрамя таго, яны запалохвалі людзей, уладкоўваючы паказальныя расправы, у тым ліку і пакарання смерцю. Рабочая група ААН таксама ў курсе, што ўзброеныя атрады Сараджа спрыялі незаконнаму вызваленні з турмаў больш за 400 зняволеных. Належнае судовае разбіральніцтва і праверкі адсутнічалі. Акрамя таго, салдаты не цураліся апаганьваць трупы і рабаваць насельніцтва<ref>[https://nation-news.ru/517197-oon-vozmutilas-poslednimi-deistviyami-pns-v-livii ООН возмутилась последними действиями ПНС в Ливии]</ref>. 2 мая ад ''«Федеральное агенство новостей»'' паведамлялася аб выпадках згвалтавання сірыйскімі наймітамі УНА дзяцей. Карыстальнік Twitter з Трыпалі нават паскардзіўся на афіцыйныя ўлады, што тыя бяздзейнічаюць у адносінах да злачынстваў баевікоў<ref>[https://nation-news.ru/519832-zhiteli-tripoli-soobshchili-ob-iznasilovanii-detei-siriiskimi-ekstremistami Жители Триполи сообщили об изнасиловании детей сирийскими экстремистами]</ref>. == Паведамленні пра ПВК «Вагнер» == З пачаткам наступлення ў шэрагу інфармацыйных выданняў, якія спасылаліся на ''The Daily Telegraph'', якое ў сваю чаргу спасылаецца на ''The Sun'', з’явіліся паведамленні, што значную падтрымку ў трыпалітанскай аперацыі сілам Хафтара аказваюць 300 супрацоўнікаў расійскай [[Група Вагнера|ПВК «Вагнер»]]<ref>[https://www.newsru.com/world/05apr2019/nastuplenie.html Фельдмаршал Хафтар, получив поддержку от ЧВК Вагнера, начал наступление на Триполи]</ref><ref>[https://m.lenta.ru/news/2019/03/04/chvk_livia/ ЧВК Вагнера нашли в Ливии]</ref><ref>[http://www.ng.ru/world/2018-11-13/2_7437_marshal.html МАРШАЛУ ХАФТАРУ МОЖЕТ ПОМОЧЬ ЧВК ВАГНЕРА]</ref>. Падобныя паведамленні мелі месца ў 2018 і 2019, калі была апублікаваная інфармацыя аб прысутнасці наймітаў ПВК Расіі ў [[Венесуэла|Венесуэле]] і [[ЦАР]]. У абодвух выпадках дадзенныя апынулася непацверджанымі<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/6091385 Пентагон: США ищут подтверждение данным о присутствии подразделений России в Венесуэле.] // ТАСС, 07.02.2019.</ref>. Як мяркуе агенцтва ''«Versia»'', гэтая навінавае паведамленне з’яўляецца інфармацыйным укідам, заснаваным толькі на чутках і домыслах<ref>[https://versia.ru/the-daily-telegraph-proshelsya-po-starym-fejkam-chtoby-najti-chvk-vagnera-v-livii Ретрансляция вбросов]</ref>. У верасні ў СМІ ўзнікла новая хваля паведамленняў аб удзеле ПВК «Вагнер» у баях пад Трыпалі. Усе яны грунтаваліся на сцвярджэннях і доказах сіл урада Сараджа. Адно з найбольш пераканаўчых з іх з’яўляецца відэа, дзе дэманструюцца асабістыя рэчы аднаго з супрацоўнікаў кампаніі, які загінуў у Лівіі<ref>[https://youtu.ru/-iLgj-p_K2U]</ref>. Таксама ў сетку трапіла відэа з грузавымі аўтамабілямі пясочнага колеру «Урал-4320». На кадрах дэманстраваўся грузавік, у якім знаходзіцца найміт расійскай прыватнай ваеннай кампаніі, што размаўляе па-руску. У прыватнасці ён заявіў аб накіраванні «ў Аджабію» на паўночным усходзе Лівіі. Аднак, згодна з расследаваннем Федэральнага агенцтва навін, прыхільнікі Сараджа выкарыстоўвалі скарочаную версія відэазапісы і з перазапісам зыходных фраз з арабскай мовы на рускую. Журналісты знайшлі поўную версію дадзенага відэа і пацвердзілі, што аўтамабіль быў зняты ў Сірыі, а не ў Лівіі. На аддаленых кадрах быў захаваны сірыйскі сцяг, а само відэа апублікавана яшчэ 17 верасня ў сірыйскай групе [[Facebook]]. Больш за тое, у арыгінальнай версіі роліка не было рускай гаворкі<ref>[https://radiosputnik.ria.ru/20190928/1559238865.html "Провал ЦРУ". Журналисты разоблачили фейк о русских в Ливии]</ref>. Пазней ФАН паведаміла, што распаўсюджваннем фэйкавых навін аб ПВК Вагнер займаецца арганізацыя «[[Браты-мусульмане]]»<ref>[https://riafan.ru/1218403-ocherednoi-russkii-sled-v-livii-okazalsya-feikom-ot-bratev-musulman Очередной «русский след» в Ливии оказался фейком от «Братьев-мусульман»]</ref>. [[2 кастрычніка]] латвійскае агенцтва ''«Meduza»'' апублікавала расследаванне, прысвечанае ўдзелу расійскіх наймітаў у лівійскім канфлікце. Журналісты спасылаліся на кіраўніка Уральскага аддзялення ''«Саюза Добраахвотнікаў Данбаса»'' (СДД) Максіма Хлопіна, які паведаміў ім імёны загінуўшых у Трыпалі байцоў з Расіі. Пазней на старонцы СДД у сацыяльнай сетцы ''«[[УКантакце]]»'' Хлопін апублікаваў запіс, дзе абвяргаў дадзеныя карэспандэнтаў, заявіўшы, што не перадаваў ім ніякай інфармацыі<ref>[https://riafan.ru/1217033-meduza-postroila-rassledovanie-o-chvk-vagner-v-livii-na-feikakh «Медуза» построила расследование о ЧВК «Вагнер» в Ливии на фейках] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210517101426/https://riafan.ru/1217033-meduza-postroila-rassledovanie-o-chvk-vagner-v-livii-na-feikakh |date=17 мая 2021 }}</ref><ref>[https://youtu.ru/_8TNjk84MHA Либерда слепила очередной фейко о «ЧВК Вагнера» (Руслан Осташко)] — відэа на [[Youtube]]</ref>. Па дадзеных выдання ''The New York Times'', у пачатку лістапада ў раён Трыпалі былі перакінутыя да 200 расійскіх наймітаў. На думку журналістаў, гэта з’яўляецца часткай шырокай кампаніі па аднаўленні расійскага ўплыву на [[Блізкі Усход|Блізкім Усходзе]] і ў [[Афрыка|Афрыцы]], страчанага пасля [[Распад СССР|распаду СССР]]. Разам з тым, міністр унутраных спраў ўрада Сараджа, Фатхі Башага, абвінаваціў Расію ў распальванні шматмесячнага канфлікту ў Лівіі з тым, каб распаўсюдзіць свой уплыў на краіну-вытворцу нафты, і заклікаў ЗША ўзмацніць свае намаганні для спынення канфлікту<ref>[https://www.segodnya.ua/world/wnews/rossiyskie-naemniki-v-livii-tripoli-prosit-pomoshchi-u-ssha-1358152.html Российские наемники в Ливии: Триполи просит помощи у США]</ref>. МЗС Расіі адмаўляла дадзеныя абвінавачванні<ref>[https://radiosputnik.ria.ru/20191107/1560661146.html В МИД РФ опровергли сообщения о российских наемниках в Ливии]</ref>. 4 лютага 2020 года генеральны сакратар ААН [[Антоніу Гутэрыш]] заявіў, што арганізацыя не знайшла пацверджанняў прысутнасці наймітаў ПВК «Вагнер» у Лівіі. За месяц да гэтага прэзідэнт Расіі [[Уладзімір Пуцін]] заявіў, што калі ў Лівіі і ёсць расійскія грамадзяне, то яны не прадстаўляюць інтарэсы дзяржавы і грошай ад яе не атрымліваюць<ref>[https://riafan.ru/1247893-oon-ne-nashla-podtverzhdenii-nalichiya-chvk-vagnera-v-livii ООН не нашла подтверждений наличия ЧВК «Вагнера» в Ливии]</ref>. 26 сакавіка, як паведамляў ''«Sham Center»'', падчас бою за стратэгічную ваенную базу Аль-Ватыя турэцкая армія і атрады Сараджа сутыкнуліся з ПВК Вагнера, пасля чаго ў палон патрапіў адзін з меркавана расійскіх наёмнікаў<ref name="26 сакавіка"/>. Паведамлялася, што падчас дронавых атак у ноч з 6 на 7 красавіка арміі УНА і Турцыі загінулі парадку 40 расіян<ref name="махач 6-7 красавіка"/>. 7 мая прадстаўнікі ААН выступілі з заявай аб прысутнасці супрацоўнікаў ПВК «Вагнер» у Лівіі. Па іх інфармацыі, на той момант у краіне знаходзіліся ад 800 да 1200 яе наймітаў. Па дадзеных ананімнай крыніцы, расіяне дапамагалі сілам Хафтара з абслугоўваннем і рамонтам тэхнікі, а таксама ўдзельнічалі ў баявых аперацыях: аказвалі падтрымку ў якасці наводчыкаў артылерыі і авіяцыі, снайпераў і спецыялістаў па радыёэлектроннай барацьбе. Крыніцы ААН таксама ўсталявалі, што аператыўнікі з расійскай ПВК знаходзяцца ў Лівіі з кастрычніка 2018 года. Па іх ацэнцы, прысутнасць наймітаў істотна ўзмацніла армію Хафтара. Акрамя таго, сцвярджалася, што ў краіне прысутнічала і іншая прыватная ахоўная кампанія — «[[РСБ-Груп|Расійскія сістэмы бяспекі]]». Яе спецыялісты меркавана ажыццяўлялі абслугоўванне і рамонт ваеннай авіяцыі<ref>[https://m.lenta.ru/news/2020/05/07/vagner_wagner/ ООН подсчитала бойцов ЧВК Вагнера в Ливии] // Lenta.ru, 7 мая 2020</ref>. Гэта справаздача міжнароднай арганізацыі падвергнулася крытыкі з боку расійскіх журналістаў і экспертаў. Як заявіў крымскі палітолаг Уладзімір Джарала, даклад ААН заснаваны на інфармацыя са скандальнага ўкраінскага сайта «[[Міратворца (вэб-сайт)|Миротворець]]», таму ён не можа быць аб’ектыўным. Раней стала вядома, што эксперты ААН ўнеслі ў спіс з 122 імёнаў 106 чалавек, дадзеныя аб якіх ўзялі з гэтага сайта. У даклад трапіў расіянін Дзмітрый Варанцоў, што ніколі не быў у Лівіі, працуючы на будоўлі, а у 2019 годзе, па яго словах, быў толькі ў Маскве і Пецярбургу. Мужчына здзіўляўся, чаму яго прылічылі да байцоў расійскіх ПВК ў Лівіі, і назваў гэтыя дадзеныя «трызненнем»<ref>[https://nation-news.ru/523180-politolog-dzharalla-nazval-neobektivnym-doklad-oon-o-rossiiskih-chvk-v-livii Политолог Джаралла назвал необъективным доклад ООН о российских ЧВК в Ливии]</ref>. У пачатку чэрвеня карыстальнікі сетак паведамлялі, што войскі УНА узялі ў палон чатырох расійскіх наймітаў. Факт наяўнасці палонных расіян прызнаў і МЗС Расіі<ref>[https://real-vin.com/v-livii-pri-otstuplenii-chetvero-naemnikov-chvk-vagnera-popali-v-plen/amp В Ливии при отступлении четверо наемников ЧВК Вагнера попали в плен]</ref>. Як паведаміў 7 чэрвеня інфасайт ''«Обозреватель»'', паблізу Трыпалі, у раёне Аль-Хала былі выяўленыя агнявыя кропкі расійскай ПВК «Вагнер», якія размяшчаліся ў жылых дамах лівійцаў<ref>[https://www.obozrevatel.com/russia/kak-vagnerovtsyi-prikryivayutsya-mirnyim-naseleniem-v-livii.htm?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile Как вагнеровцы прикрываются мирным населением в Ливии]</ref>. Тады ж у сетку была выкладзена пасведчанне аб нараджэнні аднаго з наймітаў ПВК «Вагнер», забітага ў Лівіі. Пры гэтым імя загінулага было жаночым, а на фатаграфіі ля дакумента быў мужчына<ref>https://vk.com/wall-55849790_1290105</ref>. 11 чэрвеня ''«Росбалт»'' зрабіў сенсацыйную заяву. У яго артыкулах з’явілася інфармацыя, што ПВК «Вагнера» ўжо на працягу доўгага часу дапамагае Ураду нацыянальнага адзінства Лівіі, а не сілам фельдмаршала Хафтара. Як сцвярджала выданне, найміты першапачаткова былі на баку трыпалітанскага ўрада, а вось Анкара падтрымлівае кіраўніка Лівійскай нацыянальнай арміі Халіфа Хафтара. Іншымі словамі, паводле іх інфармацыі, менавіта рускія сталі прычынай поспехаў у абароне Трыпалі. На думку ваеннага эксперта Паўла Фельгенгаўэра, Расія нібыта ўжо даўно дэманструе, што яна выбрала менавіта Сараджа<ref>[http://insidernews.ru/5007 ПНС Ливии уже давно пользуется поддержкой ЧВК «Вагнера»]</ref>. == Адлюстраванне ў мастацтве == Падзеі расійска-туніскага фільма «[[Шугалей (фільм)|Шугалей]]», які распавядае гісторыю двух расіян, захопленых у палон лівійскімі баевікамі, разгортваюцца на фоне дадзенай аперацыі ЛНА. Прысутнічае ў карціне адна сцэна, дзе ёсць сам фельдмаршал Халіфа Хафтар у выкананні Алега Мяцелева<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/ros/139913/titr/ Шугалей (2020): актёры и роли]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/1366040/cast/ Съёмачная группа фильма]</ref>. == Гл. таксама == * [[Бітва за Трыпалі (2011)]] * [[Бітва за Трыпалі (2018)]] * [[Сехам Сергева]] == Зноскі == {{reflist|3}} == Спасылкі == {{Навігацыя}} * [https://www.gazeta.ru/army/2019/04/06/12287647.shtml Армия ливийского правительства атаковала силы Хафтара — хроника событий] // Газета.Ru, 6 апр 2019 * [https://vz.ru/world/2019/4/24/177686.html Что мешает у захватить Триполи] // Взгляд, 24 апреля 2019 * Marie Verdier. [https://www.la-croix.com/Monde/Afrique/En-Libye-marechal-Haftar-tente-lassaut-Tripoli-2019-04-05-1201013772 En Libye, le maréchal Haftar tente l’assaut de Tripoli] // La Croix, 5 avril 2019 * Frédéric Bobin. [https://www.lemonde.fr/afrique/article/2019/08/19/libye-menace-de-declin-khalifa-haftar-va-opter-pour-une-escalade-destructrice_5500659_3212.html Libye: «Menacé de déclin, Khalifa Haftar va opter pour une escalade destructrice»] // Le Monde, 19 août 2019 {{Добры артыкул|Гісторыя}} {{Артыкул года|2020}} [[Катэгорыя:Бітвы паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Бітвы грамадзянскай вайны ў Лівіі]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2019 года]] [[Катэгорыя:2019 год у Лівіі]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2020 года]] [[Катэгорыя:2020 год у Лівіі]] [[Катэгорыя:Бітвы Турцыі]] j0xtr3r2vw8j5onledybv3xgp41pbmk 0 596935 4164750 4164220 2022-07-25T20:09:19Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ + Супрановіч https://football.by/news/166189.html, - Селязнёў https://football.by/news/166191.html wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Арсенал Дзяржынск |Лагатып = ФК Арсенал Дзяржынск.gif |ШырыняЛагатыпа = 185px |ПоўнаяНазва = |Мянушкі = |Горад = [[Дзяржынск]], [[Беларусь]] |Заснаваны = 2019 |Расфармаваны = |Стадыён = [[Гарадзея (стадыён)|«Гарадзея»]], [[Гарадзея]] |Умяшчальнасць = 1500 |Прэзідэнт = |Трэнер = [[Павел Кірыльчык]] |Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] |Сезон = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = {{Рост}} 1 месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]] |Сайт = | pattern_la1 = _jomaessential2rw | pattern_b1 = _jomaessential2rw | pattern_ra1 = _jomaessential2rw | pattern_sh1 = | pattern_so1 = _kappalipeno1wr | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FF0000 | socks1 = FF0000 | pattern_la2 = _jomaessential2wnr | pattern_b2 = _jomaessential2wnr | pattern_ra2 = _jomaessential2wnr | pattern_sh2 = | pattern_so2 = | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _jomaessential1819bbw | pattern_b3 = _jomaessential1819bbw | pattern_ra3 = _jomaessential1819bbw | pattern_sh3 = _jomamaxi20bw | pattern_so3 = | leftarm3 = | body3 = | rightarm3 = | shorts3 = 000000 | socks3 = FFFFFF }} '''«Арсенал»''' — [[Беларусь|беларускі]] [[футбольны клуб]] з горада [[Дзяржынск]], заснаваны ў 2019 годзе. У цяперашні час выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Гісторыя == Аб стварэнні новага клуба пад назвай «Арсенал» стала вядома ў студзені 2019 года<ref>[https://by.tribuna.com/football/1070914703.html В Беларуси появится новый футбольный клуб – «Арсенал» из Дзержинска. С командой уже тренируются Вячеслав Глеб и Осипенко]</ref>. Фундатарамі новага клуба сталі беларускі прадпрымальнік [[Аляксей Меляшкевіч]] і шведскі бізнесмен [[Алекс Русхольм]], прэзідэнт шведскага футбольнага клуба [[ФК АФК Эскільстуна|«АФК Эскільстуна»]]<ref>[https://by.tribuna.com/tribuna/blogs/footboll/2359781.html «Арсенал» из Дзержинска – очень амбициозный проект. Клуб заинтересовал даже младшего Глеба]</ref>. Каманда, складзеная ў асноўным з нядаўніх дублёраў клубаў Вышэйшай лігі, а таксама з некалькіх вопытных ветэранаў і мясцовых ігракоў, адразу заявілася ў [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу чэмпіянату Беларусі]]. Каманда паспяхова прайшла дыстанцыю, выйграла барацьбу з [[ФК Ашмяны-БДУФК|«Ашмянамі-БДУФК»]] за першы радок і стала чэмпіёнам Другой лігі. У 2020 годзе каманда працягвала камплектавацца маладымі ігракамі, а таксама некалькімі вопытнымі выканаўцамі. З-за неадпаведнасці стадыёна ў Дзяржынску патрабаванням хатнія матчы «Арсенал» праводзіў на стадыёне РЦАР-БДУ ў Мінску. Каманда добра пачала выступленне ў Першай лізе, доўгі час вёў барацьбу за высокія месцы і магчымы выхад у Вышэйшую лігу, але пазней стаў саступаць канкурэнтам і ў выніку стаў чацвёртым. У верасні пасаду галоўнага трэнера пакінуў [[Сяргей Ясковіч]], замест яго кіраваць камандай стаў абаронца [[Павел Кірыльчык]]. У сезоне 2021 камандай працягваў кіраваць Павел Кірыльчык. Хатнія матчы «Арсенал» стаў праводзіць на стадыёне [[Гарадзея (стадыён)|«Гарадзея»]]. Каманда хутка захапіла лідарства ў табліцы і, нягледзячы на шэраг няўдалых адрэзкаў, захавала першы радок да канца турніру і выйшла ў Вышэйшую лігу. == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года''<ref>[https://www.pressball.by/articles/football/belarus/112027 32-й чемпионат. Заявки команд высшей лиги]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Яўген Абрамовіч]]||1995}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Арцём Сарока]]||1992}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Яўген Гулецкі]]||2001}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Раман Вягера]]||2000}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзмітрый Каплуноў]]||1994}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Антон Дзмітрыевіч Абрамовіч|Антон Абрамовіч]]||1999}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Лях]]||1999}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сяргей Канцавы]]||1986}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Супрановіч]]||2001}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Гаявой]]||2002}} <!--{{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Кавалевіч]]||2000}}--> {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Валерый Сянько]]||1998}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|51|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксандр Скшынецкі]]||1990}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Асіпенка]] {{капітан}}||1982}} {{Ігрок|79|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Станіслаў Сазановіч]]||1992}} {{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Міраеўскі]]||1999}} {{Ігрок||{{Сцяг|Камерун}}|ПА|[[Фабрыс Будэга]]||1998}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Руслан Мялкоўскі]]||2006}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Арцём Кійко]]||1996}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Мацяш]]||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Нігерыя}}|Нап|[[Нурадзін Ідрыс]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Мікіта Мельнікаў]]||1997}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Глеб Рассадкін]]||1995}} {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Яраслаў Ключнік||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Антон Анцыпяровіч||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Сяргей Волкаў||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Вадзім Гарошка||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Мікіта Каладзінскі||2001}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксей Арловіч]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Станіслаў Атрашкевіч]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Гузач||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Даніла Дзьячэнка||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Ерамінок]]||2002}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Яўген Ляўданскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Узбекістан}}|ПА|Асадбек Мірзажонаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Павел Міхайлаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Даніла Скачко||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Андрэй Сямашка||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Ілья Краўцоў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Фёдар Лебедзеў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Андрэй Новік||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Дзмітрый Шунейка||2004}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Кірыльчык]] (нар. 1981) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Тарасевіч]] (нар. 1988) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Ражкоў]] (нар. 1981) — трэнер * {{Сцяг|Украіна}} [[Ігар Варанкоў]] (нар. 1981) — трэнер * {{Сцяг|Украіна}} [[Ігар Куцепаў]] (нар. 1965) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Кандрацьеў]] (нар. 1987) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Стомаль]] (нар. 1993) — трэнер дубля == Дасягненні == * Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] * Пераможца [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|2019]] == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=55|Сезон !width=200|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !Заўвагі |- | [[Сезон 2019 ФК Арсенал Дзяржынск|2019]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Другая]] (Д3) ||style="background:gold"|'''1''' || 28 || 25 || 1 || 2 || 119–14 || '''76''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2020 ФК Арсенал Дзяржынск|2020]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Першая]] (Д2) || '''4''' || 26 || 13 || 7 || 6 || 41–28 || '''46''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|Чвэрцьфінал]] || | |- | [[Сезон 2021 ФК Арсенал Дзяржынск|2021]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Першая]] (Д2) ||style="background:gold"|'''1''' || 33 || 20 || 8 || 5 || 59–22 || '''68''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/8 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2022 ФК Арсенал Дзяржынск|2022]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Вышэйшая]] (Д1) || || || || || || || || || |- |} {{Зноскі}} == Галоўныя трэнеры == * [[Сяргей Ясковіч]] (студзень 2019 — верасень 2020) * [[Павел Кірыльчык]] (в.а. у верасні — снежні 2020; са студзеня 2021) == Спасылкі == * {{globalsportsarchive|fk-arsenal-dziarzynsk/40621}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Арсенал Дзяржынск}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Арсенал Дзяржынск]] [[Катэгорыя:ФК Арсенал Дзяржынск| ]] 35szycewa3m31v3j3deg3jcibgwm557 0 596955 4164847 4020404 2022-07-26T06:43:05Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki [[File:Bucharest-Skyline-01.jpg|thumb|[[Бухарэст]], Універсітэцкая плошча]] Паводле дадзеных 2019 года насельніцтва [[Румынія|Румыніі]] складае больш за 19 млн жыхароў, гэта 7-е месца ў [[ЕС]]. Характэрная адмоўная дынаміка колькасці насельніцтва, адзін з самых нізкіх паказчыкаў нараджальнасці ў свеце. У нацыянальным складзе пераважаюць [[румыны]], [[венгры]] і [[цыганы]]. Большасць насельніцтва атаясамлівае сябе з [[Праваслаўе|праваслаўным хрысціянствам]] і карыстаецца [[Румынская мова|румынскаю мовай]]. Самы нізкі ў ЕС узровень урбанізацыі (54 %). Вялікія гарады Румыніі — [[Бухарэст]], [[Брашаў]], [[Клуж-Напока]], [[Ясы]], [[Тымішаара]], [[Канстанца]], [[Краёва]]. == Дэмаграфія == [[File:Population pyramid of Romania 2016.png|thumb|Полава-ўзроставая структура, 2016]] Розныя крыніцы даюць даволі розныя ацэнкі колькасці насельніцтва Румыніі — ад 19,5 да 21,5 млн чалавек. Натуральны прырост адмоўны і складае каля -3.5 праміле (2018). [[Сумарны каэфіцыент нараджальнасці]] вельмі нізкі — усяго 1,36 (у 2015 — 1,33), што нашмат ніжэй за ўзровень простага ўзнаўлення (2,1). Міграцыйны складнік слабаадмоўны. Сярэдні ўзрост складае 41,6 гадоў, працягласць жыцця — 75,6 гадоў. Насельніцтва старэе. Адсотак дзяцей і падлеткаў да 15 гадоў (14 %) меншы за долю асоб старэйшых за 65 гадоў (16 %).<ref>https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ro.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150905151315/https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/ro.html |date=5 верасня 2015 }}</ref>. == Нацыянальны склад == {{таксама}} ''[[Цыганы ў Румыніі]]'' [[File:Ethnic-map-of-Romania-2011.png|thumb|left|Этнічная карта румыніі. Венгры складаюць большасць насельніцтва ў трансільванскіх жудзецах — Харгіта (85 %) і Ковасна (73 %)]] Згодна з перапісам 2011 года 89 % жыхароў краіны адносяцца да тытульнай нацыі — румынаў — раманскага народа; 6,1 % насельніцтва — гэта венгры, што з даўніх часоў кампактна пражываюць у Трансільваніі; 3 % — гэта цыганы. Сярод іншых меншасцей — туркі, немцы, украінцы, [[арамуны]] (старажытны раманізаваны балканскі народ), сербы і інш. У 2009 у Румыніі пражывалі 133 000 імігрантаў, большай часткай з Малдовы і Кітая. Лічыцца, што па-за межамі Румыніі па ўсім свеце жыве не менш за 12 мільёнаў румынаў і асоб з румынскімі каранямі. == Мовы == {{main2|Румынская мова|Мовы Румыніі}} Дзяржаўная мова [[румынская мова|румынская]] — найбольш шматлікая ў падгрупе ўсходне-раманскіх моў. У румынскім алфавіце 26 класічных лацінскіх літар і 5 дадатковых: 'ă','â','î','ț', і 'ș'. На румынскай мове размаўляе 90 % насельніцтва, на венгерскай — 6 %, на ўлашскіх дыялектах цыганскай мовы — 1,2 %. Каля 50 000 чалавек у паўночных жудзецах размаўляе па-ўкраінску. Канстытуцыя забяспечвае правы нацыянальных меншасцей: у рэгіёнах, дзе нетытульныя народы складаюць больш за 20 %, іх мовы выкарыстоўваюцца ў адукацыі, справаводстве і інш. У школьнай адукацыі аддаецца перавага англійскай і французскай мовам як замежным. Згодна з дадзенымі Еўрабарометра 2012, англійскай валодае 31 % румынаў, французскай — 17 %. == Рэлігійны склад == {{main2|Рэлігія ў Румыніі}} Румынія — секулярная дзяржава. Тым не менш, рэлігія мае важную ролю ў жыцці румынаў. Паводле перапісу 2011, 81 % насельніцтва — праваслаўныя хрысціяне. Астатнія хрысціяне складаюць яшчэ 10 % (пратэстанты — 6 %, каталікі — 4 %). Туркі і татары пераважна мусульмане (64 000 чалавек). Атэістаў усяго 40 000. Румынская праваслаўная царква аўтакефельная, мае ўласнага патрыярха. Гэта другая па памерах праваслаўная царква свету, юрысдыкцыя якой распаўсюджваецца таксама на вернікаў Малдовы і румынскую дыяспару па ўсім свеце. === Размяшчэнне і гарады === {{main2|Гарады Румыніі}} Шчыльнасць насельніцтва складае 84 чал/км². Насельніцтва размеркавана па тэрыторыі краіны даволі раўнамерна. Узровень урбанізацыі адзін з самых нізкіх у Еўропе — усяго 54 %. Дарэчы, з 1990-х узровень урбанізацыі нават паменшыўся. У Бухарэсце жыве 1,8 млн чалавек, у сталічнай агламерацыі — блізу 2,2 млн. Усяго маецца 19 гарадоў з насельніцтвам больш за 100 000 чалавек. Больш за 300 000 жывуць у [[Тымішаара|Тымішаары]] і [[Клуж-Напока|Клуж-Напоцы]]. Іншыя вялікія гарады — [[Ясы]], [[Брашаў]], [[Канстанца]], [[Краёва]]. {{Найбуйнейшыя гарады | title = Найбуйнейшыя гарады Румыніі | stat_ref = Перапіс 2011 г.<ref name="2011census">{{cite web | url = http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2013/07/sR_Tab_31.xls | title = Population at 20 October 2011 | date = 5 July 2013 | publisher = [[Нацыянальны інстытут статыстыкі, Румынія|INSSE]] | accessdate = 21 красавіка 2019 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20181221145251/http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2013/07/sR_Tab_31.xls | archivedate = 21 снежня 2018 | deadurl = yes }}</ref> | list_by_pop = | class = nav | div_name = | name_link = Спіс гарадоў Румыніі | div_link = Жудзецы Румыніі{{!}}Жудзец | city_1 = Горад Бухарэст{{!}}Бухарэст| div_1 = Горад Бухарэст{{!}}Бухарэст| pop_1 = 1,883,425| img_1 = Bucharest-Calea-Victoriei-Aerial-View.jpg | city_2 = Горад Клуж-Напока{{!}}Клуж-Напока| div_2 = Жудзец Клуж{{!}}Клуж| pop_2 = 324,576| img_2 = Cluj-Napoca-vedere de pe Cetățuia-IMG 0661.JPG | city_3 = Горад Тымішаара{{!}}Тымішаара| div_3 = Жудзец Тыміш{{!}}Тыміш| pop_3 = 319,279| img_3 = Domul romano-catolic „Sf. Gheorghe”.jpg | city_4 = Горад Ясы{{!}}Ясы| div_4 = Жудзец Ясы{{!}}Ясы| pop_4 = 290,422| img_4 = Palatul culturii iasi.jpg | city_5 = Горад Канстанца{{!}}Канстанца| div_5 = Жудзец Канстанца{{!}}Канстанца| pop_5 = 283,872 | city_6 = Горад Краёва{{!}}Краёва| div_6 = Жудзец Долж{{!}}Долж| pop_6 = 269,506 | city_7 = Горад Брашоў{{!}}Брашоў| div_7 = Жудзец Брашоў{{!}}Брашоў| pop_7 = 253,200 | city_8 = Галац{{!}}Галац| div_8 = Жудзец Галац{{!}}Галац| pop_8 = 249,342 | city_9 = Горад Плаешці{{!}}Плаешці| div_9 = Жудзец Прахава{{!}}Прахава| pop_9 = 209,945 | city_10 = Горад Арадзя{{!}}Арадзя| div_10 = Жудзец Біхор{{!}}Біхор| pop_10 = 196,367 | city_11 = Горад Брэіла{{!}}Брэіла| div_11 = Жудзец Брэіла{{!}}Брэіла| pop_11 = 180,302 | city_12 = Горад Арад, Румынія{{!}}Арад| div_12 = Жудзец Арад{{!}}Арад| pop_12 = 159,704 | city_13 = Пітэшты{{!}}Пітэшты| div_13 = Жудзец Арджэш{{!}}Арджэш| pop_13 = 155,383 | city_14 = Горад Сібіу{{!}}Сібіу| div_14 = Жудзец Сібіу{{!}}Сібіу| pop_14 = 147,245 | city_15 = Бакэў{{!}}Бакэў| div_15 = Жудзец Бакэў{{!}}Бакэў| pop_15 = 144,307 | city_16 = Тыргу-Мурэш{{!}}Тыргу-Мурэш| div_16 = Жудзец Мурэш{{!}}Мурэш| pop_16 = 134,290 | city_17 = Бая-Марэ{{!}}Бая-Марэ| div_17 = Жудзец Марамурэш{{!}}Марамурэш| pop_17 = 123,738 | city_18 = Бузэў{{!}}Бузэў| div_18 = Жудзец Бузэў{{!}}Бузэў| pop_18 = 115,494 | city_19 = Баташані{{!}}Баташань| div_19 = Жудзец Баташань{{!}}Баташань| pop_19 = 106,847 | city_20 = Сату-Марэ{{!}}Сату-Марэ| div_20 = Жудзец Сату-Марэ{{!}}Сату-Марэ| pop_20 = 102,441 }} {{зноскі}} {{Еўропа паводле тэм|Насельніцтва|колер=Румынія}} {{Румынія ў тэмах}} [[Катэгорыя:Насельніцтва Румыніі| ]] 1b3mssgpxjm990dh6tuqddgs0ao3a8q 0 618779 4164661 4144091 2022-07-25T14:15:54Z Ellis Novak 30436 /* 2010-я */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Інфармацыйны спіс}} {{Картка прэміі |назва = Сусветная прэмія саўндтрэкаў кінакампазітару года |арыгінальная назва = {{lang-en|World Soundtrack Award for Film Composer of the Year}} |заснаванне = [[2001]] }} '''Сусве́тная прэ́мія саўндтрэ́каў кінакампазі́тару го́да''' ({{lang-en|World Soundtrack Award for Film Composer of the Year}}) — адна з галоўных узнагарод «''[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў|Сусветнай прэміі саўндтрэкаў]]''», якая была ўпершыню прысуджана на [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2001|1-й цырымоніі]] ў [[2001]] годзе і ўручаецца штогод па сённяшні дзень. На званне «''Кінакампазітара года''» штораз вулучаецца 5 намінантаў. За ўсю гісторыю існавання гэтай узнагароды адзіным выключэннем быў [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2004|2004]] год, калі на прэмію прэтэндавала адразу 7 кампазітараў. Колькасць фільмаў, за музыку да якіх вылучаецца кампазітар, наадварот істотна вагаецца. Так у першыя гады існавання прэміі найчасцей кампазітар вылучаўся за працу над адным фільмам, аднак пазней такія выпадкі сталі рэдкасцю, а колькасць фільмаў, за музыку да якіх вылучаецца кампазітар, некалькі разоў дасягнула сямі. Па стане на канец [[2021]] года часцей за ўсё, а менавіта пяць разоў, у намінацыі «''Кінакампазітар года''» перамагаў французскі кампазітар [[Аляксандр Дэспла]] ([[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2007|2007]], [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2009|2009]], [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2010|2010]], [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2011|2011]], [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2014|2014]]). Ён жа трымае і першынства па колькасці намінацый, якіх на яго ліку 11 {{Пераход|Статыстыка па перамогах і намінацыях|1}}. == Пераможцы і намінанты == Пераможцы і намінанты прыведзены ў храналагічным парадку. У межах аднаго года намінанты ўпарадкаваны па прозвішчах паводле беларускага алфавіта. Пераможца адзначаны жоўтым колерам фона <span style="background:#EEDD82; width:50px; border:1px solid #aaa;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span> і прыводзіцца першым. Сімвалам [[Выява:Oscar-academy-award-free.png|border|8px|link=Оскар]] адзначаны фільмы, якія атрымалі прэмію «''[[Оскар]]''» у намінацыі {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшую музыку да фільма|Найлепшая музыка|en|Academy Award for Best Original Score}}. === 2000-я === {| class="wikitable" style="text-align:left; width:100%;" |- !width="100px"; align="center"|Год !width="100px"; align="center"|Фота !width="300px"|Кінакампазітар !Фільм(ы) !width="2%"|{{abbr|Сп.|спасылкі|0}} |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2001|2001]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:John Williams 2006. (2).jpg|Джон Уільямс|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Джон Уільямс (кампазітар)|Джон Уільямс]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''[[Штучны розум (фільм)|Штучны розум]]'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="IMDb, WSA 2001" /> |- |[[Картэр Бёруэл]] |«''{{нп5|Гісторыя рыцара||en|A Knight's Tale}}''», «''{{нп5|Вядзьмарка з Блэр 2: Кніга ценяў||en|Book of Shadows: Blair Witch 2}}''», «''{{нп5|Пакуль не настане ноч||en|Before Night Falls (film)}}''» |- |[[Рэйчэл Портман]] |«''{{нп5|Шакалад (фільм, 2000)|Шакалад|en|Chocolat (2000 film)}}''», «''{{нп5|Легенда Багера Ванса||en|The Legend of Bagger Vance}}''» |- |[[Ян Цьерсен]] |«''[[Неверагодны лёс Амэлі Пулен]]''» |- |[[Ганс Цымер]] |«''{{нп5|Ганібал (фільм, 2001)|Ганібал|en|Hannibal (2001 film)}}''», «''{{нп5|Пёрл-Харбар (фільм)|Пёрл-Харбар|en|Pearl Harbor (film)}}''», «''{{нп5|Абяцанне (фільм)|Абяцанне|en|The Pledge (film)}}''», «''{{нп5|Вечны мір (фільм)|Вечны мір|en|An Everlasting Piece}}''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2002|2002]] |rowspan=5 align="center"|{{частка выявы|выява=Patrick Doyle, Qatar Masterclass.jpg|пазіцыя=center|подпіс=|шырыня=100|вышыня=140|агульная=500|верх=60|права=|ніз=|лева=285|рамка=няма}} |style="background:#EEDD82"|'''[[Патрык Дойл]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Госфард-парк||en|Gosford Park}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="IMDb, WSA 2002" /> |- |[[Рэндзі Ньюман]] |«''[[Карпарацыя монстраў (мультфільм)|Карпарацыя монстраў]]''» |- |[[Джэймс Хорнер]] |«''[[Гульні розуму]]''» |- |[[Ганс Цымер]] |«''{{нп5|Падзенне «Чорнага ястраба» (фільм)|Падзенне „Чорнага ястраба“|en|Black Hawk Down (film)}}''» |- |[[Говард Шор]] |«''[[Уладар пярсцёнкаў: Брацтва пярсцёнка]]''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]) |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2003|2003]] |rowspan=5 align="center"|{{частка выявы|выява=Film music goldenthal.jpg|пазіцыя=center|подпіс=|шырыня=100|вышыня=140|агульная=500|верх=|права=|ніз=|лева=150|рамка=няма}} |style="background:#EEDD82"|'''{{нп5|Эліат Голдэнталь||en|Elliot Goldenthal}}''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Фрыда (фільм)|Фрыда|en|Frida}}'''''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]) |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="IMDb, WSA 2003" /> |- |{{нп5|Элмер Бернстайн||en|Elmer Bernstein}} |«''{{нп5|Далёка ад раю||en|Far from Heaven}}''» |- |{{нп5|Тэрэнс Бланшар||en|Terence Blanchard}} |«''{{нп5|25-я гадзіна||en|25th Hour}}''» |- |{{нп5|Філіп Глас||en|Philip Glass}} |«''{{нп5|Гадзіны (фільм)|Гадзіны|en|The Hours (film)}}''» |- |[[Говард Шор]] |«''{{нп5|Банды Нью-Ёрка||en|Gangs of New York}}''» |- |rowspan=6 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2004|2004]] |rowspan=6 align="center"|[[Выява:GYared Cannes 2017.jpg|Габрыэль Ярэд|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Габрыэль Ярэд]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Халодная гара (фільм)|Халодная гара|en|Cold Mountain (film)}}'''''» |rowspan=6 align="center" valign="top"|<ref name="IMDb, WSA 2004" /> |- |[[Андрэс Гольдштэйн]], [[Даніэль Тараб]] |«''{{нп5|Шлюха і кіт||en|The Whore and the Whale}}''» |- |[[Гары Грэгсан-Уільямс]] |«''[[Шрэк 2]]''» |- |[[Альберта Іглесіяс]] |«''{{нп5|Дурное выхаванне||en|Bad Education (film)}}''» |- |[[Джон Уільямс (кампазітар)|Джон Уільямс]] |«''[[Гары Потэр і вязень Азкабана (фільм)|Гары Потэр і вязень Азкабана]]''» |- |{{нп5|Крысціян Хенсан||fr|Christian Henson}} |«''{{нп5|Сыны ветру||en|Les fils du vent}}''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2005|2005]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Silver - replace this image male.svg|Анджэла Бадаламенці|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Анджэла Бадаламенці]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''[[Доўгія заручыны]]'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="IMDb, WSA 2005" /> |- |{{нп5|Томас Ньюман||en|Thomas Newman}} |«''{{нп5|Лемані Снікет: 33 няшчасці||en|Lemony Snicket's A Series of Unfortunate Events}}''» |- |[[Джон Паўэл (кінакампазітар)|Джон Паўэл]] |«''{{нп5|Перавага Борна||en|The Bourne Supremacy (film)}}''» |- |[[Джон Уільямс (кампазітар)|Джон Уільямс]] |«''{{нп5|Вайна сусветаў (фільм, 2005)|Вайна сусветаў|en|War of the Worlds (2005 film)}}''» |- |[[Говард Шор]] |«''{{нп5|Авіятар (фільм, 2004)|Авіятар|en|The Aviator (2004 film)}}''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2006|2006]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Alberto Iglesias (2011).jpg|Альберта Іглесіяс|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Альберта Іглесіяс]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Адданы садоўнік||en|The Constant Gardener (film)}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="IMDb, WSA 2006" /> |- |[[Дарыа Марыянелі]] |«''{{нп5|Пыха і перадузятасць (фільм, 2005)|Пыха і перадузятасць|en|Pride & Prejudice (2005 film)}}''» |- |[[Джон Паўэл (кінакампазітар)|Джон Паўэл]] |«''{{нп5|Ледавіковы перыяд: Глабальнае пацяпленне||en|Ice Age: The Meltdown}}''» |- |[[Джэймс Ньютан Ховард]] |«''{{нп5|Кінг-Конг (фільм, 2005)|Кінг-Конг|en|King Kong (2005 film)}}''» |- |[[Дэні Эльфман]] |«''{{нп5|Чарлі і шакаладная фабрыка (фільм)|Чарлі і шакаладная фабрыка|en|Charlie and the Chocolate Factory (film)}}''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2007|2007]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Alexandre Desplat 2015.jpg|Аляксандр Дэспла|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Аляксандр Дэспла]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''[[Каралева (фільм, 2006)|Каралева]]'''''», «'''''{{нп5|Размаляваная вуаль (фільм, 2006)|Размаляваная вуаль|en|The Painted Veil (2006 film)}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="IMDb, WSA 2007" /> |- |{{нп5|Філіп Глас||en|Philip Glass}} |«''[[Нататкі пра скандал]]''» |- |[[Гары Грэгсан-Уільямс]] |«''{{нп5|Дэжа вю (фільм, 2006)|Дэжа вю|en|Déjà Vu (2006 film)}}''», «''[[Шрэк Трэці]]''», «''{{нп5|Лік 23||en|The Number 23}}''», «''{{нп5|Змывайся||en|Flushed Away}}''» |- |[[Майкл Дана]] |«''[[Маленькая міс Шчасце]]''», «''{{нп5|Здрада (фільм, 2007)|Здрада|en|Breach (film)}}''», «''{{нп5|Гісторыя Раства||en|The Nativity Story}}''», «''{{нп5|Трэшчына (фільм, 2007)|Трэшчына|en|Fracture (2007 film)}}''» |- |[[Джон Паўэл (кінакампазітар)|Джон Паўэл]] |«''[[Шчаслівыя ногі]]''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2008|2008]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:James Newton Howard.jpg|Джэймс Ньютан Ховард|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Джэймс Ньютан Ховард]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Вайна Чарлі Уілсана (фільм)|Вайна Чарлі Уілсана|en|Charlie Wilson's War (film)}}'''''», «'''''{{нп5|Майкл Клейтан (фільм)|Майкл Клейтан|en|Michael Clayton (film)}}'''''», «'''''{{нп5|Я — легенда (фільм)|Я — легенда|en|I Am Legend (film)}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="IMDb, WSA 2008" /> |- |[[Аляксандр Дэспла]] |«''[[Залаты компас]]''» |- |[[Альберта Іглесіяс]] |«''{{нп5|Бегма за паветраным змеем (фільм)|Бегма за паветраным змеем|en|The Kite Runner (film)}}''» |- |[[Дарыа Марыянелі]] |«''{{нп5|Адкупленне (фільм, 2007)|Адкупленне|en|Atonement (film)}}''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]) |- |[[Джон Паўэл (кінакампазітар)|Джон Паўэл]] |«''[[Ультыматум Борна]]''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2009|2009]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Alexandre Desplat 2015.jpg|Аляксандр Дэспла|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Аляксандр Дэспла]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Загадкавая гісторыя Бенджаміна Батана (фільм)|Загадкавая гісторыя Бенджаміна Батана|en|The Curious Case of Benjamin Button (film)}}'''''», «'''''{{нп5|Коко да Шанэль||en|Coco Before Chanel}}'''''», «'''''{{нп5|Ларга Вінч (фільм)|Ларга Вінч|en|Largo Winch (film)}}'''''», «'''''{{нп5|Шэры (фільм)|Шэры|en|Chéri (film)}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="IMDb, WSA 2009" /> |- |[[Картэр Бёруэл]] |«''[[Прачытаўшы, спаліць]]''», «''{{нп5|Змярканне (фільм, 2008)|Змярканне|en|Twilight (2008 film)}}''» |- |{{нп5|Майкл Джакіна||en|Michael Giacchino}} |«''{{нп5|Зорны шлях (фільм)|Зорны шлях|en|Star Trek (film)}}''», «''[[Уверх (мультфільм)|Уверх]]''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]), «''{{нп5|Зямля закінутых (фільм)|Зямля закінутых|en|Land of the Lost (film)}}''» |- |[[Ганс Цымер]] |«''{{нп5|Фрост супраць Ніксана (фільм)|Фрост супраць Ніксана|en|Frost/Nixon (film)}}''», «''{{нп5|Анёлы і дэманы (фільм)|Анёлы і дэманы|en|Angels & Demons (film)}}''», «''{{нп5|Цёмны рыцар (фільм)|Цёмны рыцар|en|The Dark Knight (film)}}''» |- |[[Дэні Эльфман]] |«''{{нп5|Мілк (фільм)|Мілк|en|Milk (film)}}''», «''{{нп5|Штурмуючы Вудстак||en|Taking Woodstock}}''», «''{{нп5|Натарыус (фільм, 2009)|Натарыус|en|Notorious (2009 film)}}''» |} === 2010-я === {| class="wikitable" style="text-align:left; width:100%;" |- !width="100px"; align="center"|Год !width="100px"; align="center"|Фота !width="300px"|Кінакампазітар !Фільм(ы) !width="2%"|{{abbr|Сп.|спасылкі|0}} |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2010|2010]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Alexandre Desplat 2015.jpg|Аляксандр Дэспла|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Аляксандр Дэспла]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''[[Неверагодны містар Фокс (фільм)|Неверагодны містар Фокс]]'''''», «'''''{{нп5|Сага змяркання: Маладзік||en|The Twilight Saga: New Moon}}'''''», «'''''{{нп5|Джулі і Джулія||en|Julie & Julia}}'''''», «'''''[[Прывід пяра]]'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="IMDb, WSA 2010" /> |- |[[Картэр Бёруэл]] |«''{{нп5|Нябачны бок (фільм)|Нябачны бок|en|The Blind Side (film)}}''», «''{{нп5|Сур’ёзны чалавек||en|A Serious Man}}''», «''{{нп5|Там, дзе жывуць пачвары (фільм)|Там, дзе жывуць пачвары|en|Where the Wild Things Are (film)}}''», «''{{нп5|Лямант (фільм, 2010)|Лямант|en|Howl (2010 film)}}''», «''{{нп5|Дзеткі ў парадку (фільм)|Дзеткі ў парадку|en|The Kids Are All Right (film)}}''» |- |[[Джон Паўэл (кінакампазітар)|Джон Паўэл]] |«''{{нп5|Зялёная зона (фільм)|Зялёная зона|en|Green Zone (film)}}''», «''[[Як прыручыць дракона]]''», «''{{нп5|Ледавіковы перыяд: Эра дыназаўраў||en|Ice Age: Dawn of the Dinosaurs}}''», «''{{нп5|Рыцар дня||en|Knight and Day}}''» |- |[[Ганс Цымер]] |«''{{нп5|Шэрлак Холмс (фільм, 2009)|Шэрлак Холмс|en|Sherlock Holmes (2009 film)}}''», «''{{нп5|Усё складана (фільм)|Усё складана|en|It's Complicated (film)}}''» |- |[[Дэні Эльфман]] |«''[[Аліса ў Цудазем’і (фільм, 2010)|Аліса ў Цудазем’і]]''», «''{{нп5|Чалавек-воўк (фільм, 2010)|Чалавек-воўк|en|The Wolfman (2010 film)}}''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2011|2011]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Alexandre Desplat 2015.jpg|Аляксандр Дэспла|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Аляксандр Дэспла]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Лепшае жыццё||en|A Better Life}}'''''», «'''''{{нп5|Ларга Вінч II: Змова ў Бірме||en|Largo Winch II}}'''''», «'''''[[Прамова караля]]'''''», «'''''[[Дрэва жыцця (фільм, 2011)|Дрэва жыцця]]'''''», «'''''{{нп5|Дачка землякопа (фільм, 2011)|Дачка землякопа|en|The Well-Digger's Daughter (2011 film)}}'''''», «'''''[[Гары Потэр і Рэліквіі Смерці. Частка 1]]'''''», «'''''[[Гары Потэр і Рэліквіі Смерці. Частка 2]]'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2011" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2011" /><ref name="IMDb, WSA 2011" /> |- |[[Патрык Дойл]] |«''{{нп5|Фінішная прамая||en|La Ligne droite}}''», «''[[Тор (фільм)|Тор]]''», «''{{нп5|Джыга (фільм)|Джыга|en|Jig (film)}}''» |- |{{нп5|Клінт Мансэл||en|Clint Mansell}} |«''{{нп5|Чорная лебедзь (фільм)|Чорная лебедзь|en|Black Swan (film)}}''», «''{{нп5|Хутчэй за кулю||en|Faster (2010 film)}}''», «''{{нп5|Мінулай ноччу (фільм, 2010)|Мінулай ноччу|en|Last Night (2010 film)}}''» |- |[[Джон Паўэл (кінакампазітар)|Джон Паўэл]] |«''[[Таямніца чырвонай планеты]]''», «''{{нп5|Рыа (фільм, 2011)|Рыа|en|Rio (2011 film)}}''», «''[[Кунг-фу панда 2]]''» |- |[[Ганс Цымер]] |«''[[Пачатак (фільм, 2010)|Пачатак]]''», «''{{нп5|Адкуль ты ведаеш?||en|How Do You Know}}''», «''{{нп5|Мегамозг||en|Megamind}}''», «''{{нп5|Піраты Карыбаў: На дзіўных берагах||en|Pirates of the Caribbean: On Stranger Tides}}''», «''{{нп5|Дылема (фільм, 2011)|Дылема|en|The Dilemma}}''», «''{{нп5|Ранга (фільм, 2011)|Ранга|en|Rango (2011 film)}}''», «''[[Кунг-фу панда 2]]''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2012|2012]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Alberto Iglesias (2011).jpg|Альберта Іглесіяс|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Альберта Іглесіяс]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Шпіён, выйдзі вон!||en|Tinker Tailor Soldier Spy (film)}}'''''», «'''''{{нп5|Скура, у якой я жыву||en|The Skin I Live In}}'''''», «'''''{{нп5|Манах (фільм, 2011)|Манах|en|The Monk (2011 film)}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2012" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2012" /><ref name="IMDb, WSA 2012" /> |- |[[Аляксандр Дэспла]] |«''{{нп5|Лепшае жыццё||en|A Better Life}}''», «''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''», «''{{нп5|Іржа і косць||en|Rust and Bone}}''», «''{{нп5|Жудасна гучна і бязмежна блізка (фільм)|Жудасна гучна і бязмежна блізка|en|Extremely Loud & Incredibly Close (film)}}''», «''[[Каралеўства ўзыходзячага месяца]]''», «''{{нп5|Сакавіцкія іды (фільм, 2011)|Сакавіцкія іды|en|The Ides of March (2011 film)}}''» |- |{{нп5|Кліф Марцінес||en|Cliff Martinez}} |«''{{нп5|Заражэнне (фільм, 2011)|Заражэнне|en|Contagion (2011 film)}}''», «''[[Драйв (фільм, 2011)|Драйв]]''» |- |[[Джон Уільямс (кампазітар)|Джон Уільямс]] |«''[[Прыгоды Тынціна: Таямніца «Аднарога»|Прыгоды Тынціна: Таямніца „Аднарога“]]''», «''{{нп5|Баявы конь (фільм)|Баявы конь|en|War Horse (film)}}''» |- |[[Говард Шор]] |«''{{нп5|Небяспечны метад||en|A Dangerous Method}}''», «''{{нп5|Касмопаліс (фільм)|Касмопаліс|en|Cosmopolis (film)}}''», «''{{нп5|Захавальнік часу (фільм)|Захавальнік часу|en|Hugo (film)}}''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2013|2013]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Mychael Danna in Taiwan.jpg|Майкл Дана|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Майкл Дана]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''[[Жыццё Пі (фільм)|Жыццё Пі]]'''''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]) |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2013" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2013" /><ref name="IMDb, WSA 2013" /> |- |[[Аляксандр Дэспла]] |«''[[Аперацыя «Арго»|Аперацыя „Арго“]]''», «''{{нп5|Рэальнасць (фільм, 2012)|Рэальнасць|en|Reality (2012 film)}}''», «''{{нп5|Рэнуар (фільм)|Рэнуар|en|Renoir (film)}}''», «''{{нп5|Захавальнікі сноў||en|Rise of the Guardians}}''», «''{{нп5|Трыццаць хвілін пасля поўначы||en|Zero Dark Thirty}}''» |- |{{нп5|Томас Ньюман||en|Thomas Newman}} |«''{{нп5|Пабочны эфект (фільм, 2013)|Пабочны эфект|en|Side Effects (2013 film)}}''», «''{{нп5|Скайфол||en|Skyfall}}''» |- |[[Джэймс Ньютан Ховард]] |«''{{нп5|Пасля Зямлі||en|After Earth}}''», «''{{нп5|Спадчына Борна (фільм)|Спадчына Борна|en|The Bourne Legacy (film)}}''» |- |[[Дэні Эльфман]] |«''{{нп5|Эпік (фільм, 2013)|Эпік|en|Epic (2013 film)}}''», «''{{нп5|Франкенвіні (фільм, 2012)|Франкенвіні|en|Frankenweenie (2012 film)}}''», «''{{нп5|Хічкок (фільм)|Хічкок|en|Hitchcock (film)}}''», «''{{нп5|Оз: Вялікі і магутны||en|Oz the Great and Powerful}}''», «''{{нп5|Зямля абяцаная (фільм, 2012)|Зямля абяцаная|en|Promised Land (2012 film)}}''», «''{{нп5|Мой хлопец — псіх||en|Silver Linings Playbook}}''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2014|2014]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Alexandre Desplat 2015.jpg|Аляксандр Дэспла|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Аляксандр Дэспла]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''[[Гатэль «Гранд Будапешт»|Гатэль „Гранд Будапешт“]]'''''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]), «'''''{{нп5|Гадзіла (фільм, 2014)|Гадзіла|en|Godzilla (2014 film)}}'''''», «'''''{{нп5|Марыус (фільм, 2013)|Марыус|en|Marius (2013 film)}}'''''», «'''''{{нп5|Паляўнічыя за скарбамі (фільм, 2014)|Паляўнічыя за скарбамі|en|The Monuments Men}}'''''», «'''''[[Філамена]]'''''», «'''''[[Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры]]'''''», «'''''{{нп5|Зулу (фільм, 2013)|Зулу|en|Zulu (2013 film)}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2014" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2014" /><ref name="IMDb, WSA 2014" /> |- |{{нп5|Марка Белтрамі||en|Marco Beltrami}} |«''{{нп5|Добры дзень, каб памерці||en|A Good Day to Die Hard}}''», «''{{нп5|Кэры (фільм, 2013)|Кэры|en|Carrie (2013 film)}}''», «''{{нп5|Мясцовы||en|The Homesman}}''», «''[[Скрозь снег]]''», «''{{нп5|Цяпло нашых цел||en|Warm Bodies (film)}}''», «''{{нп5|Сусветная вайна Z||en|World War Z (film)}}''», «''{{нп5|Расамаха (фільм)|Расамаха|en|The Wolverine (film)}}''» |- |{{нп5|Стывен Прайс||en|Steven Price (composer)}} |«''[[Гравітацыя (фільм, 2013)|Гравітацыя]]''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]), «''{{нп5|Канец свету (фільм, 2013)|Канец свету|en|The World's End (film)}}''» |- |[[Ганс Цымер]] |«''[[12 гадоў рабства (фільм)|12 гадоў рабства]]''», «''{{нп5|Самотны рэйнджар (фільм, 2013)|Самотны рэйнджар|en|The Lone Ranger (2013 film)}}''», «''{{нп5|Чалавек са сталі (фільм, 2013)|Чалавек са сталі|en|Man of Steel (film)}}''», «''{{нп5|Гонка (фільм, 2013)|Гонка|en|Rush (2013 film)}}''» |- |[[Габрыэль Ярэд]] |«''{{нп5|Абяцанне (фільм, 2013)|Абяцанне|en|A Promise (2013 film)}}''», «''{{нп5|У тайне||en|In Secret}}''», «''{{нп5|Прарок (фільм, 2014)|Прарок|en|The Prophet (2014 film)}}''», «''{{нп5|Том на ферме||en|Tom at the Farm}}''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2015|2015]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Michael Giacchino Sep 2017.jpg|Майкл Джакіна|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''{{нп5|Майкл Джакіна||en|Michael Giacchino}}''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Світанак планеты малпаў||en|Dawn of the Planet of the Apes}}'''''», «'''''[[Галаваломка (мультфільм)|Галаваломка]]'''''», «'''''{{нп5|Узыходжанне Юпітэр||en|Jupiter Ascending}}'''''», «'''''{{нп5|Свет Юрскага перыяду||en|Jurassic World}}'''''», «'''''{{нп5|Зямля будучыні||en|Tomorrowland (film)}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2015" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2015" /><ref name="IMDb, WSA 2015" /> |- |[[Аляксандр Дэспла]] |«''{{нп5|Усё будзе добра (фільм, 2015)|Усё будзе добра|en|Everything Will Be Fine}}''», «''[[Гульня ў імітацыю]]''», «''{{нп5|Казка казак (фільм, 2015)|Казка казак|en|Tale of Tales (2015 film)}}''», «''{{нп5|Нязломны (фільм, 2014)|Нязломны|en|Unbroken (film)}}''» |- |[[Ёхан Ёхансан]] |«''{{нп5|Я тут||en|The 11th Hour (2014 film)}}''», «''{{нп5|Забойца (фільм, 2015)|Забойца|en|Sicario (2015 film)}}''», «''{{нп5|Тэорыя ўсяго (фільм, 2014)|Тэорыя ўсяго|en|The Theory of Everything (2014 film)}}''» |- |{{нп5|Бруно Куле||en|Bruno Coulais}} |«''{{нп5|Тры сэрцы||en|Three Hearts (film)}}''», «''{{нп5|Дзённік пакаёўкі (фільм, 2015)|Дзённік пакаёўкі|en|Diary of a Chambermaid (2015 film)}}''», «''{{нп5|Ляці адзін||en|Masaan}}''», «''{{нп5|Другая Бавары||en|Gemma Bovery (film)}}''», «''{{нп5|Мьюн: Ахоўнік Месяца||en|Mune: Guardian of the Moon}}''», «''{{нп5|Песня мора||en|Song of the Sea (2014 film)}}''» |- |[[Ганс Цымер]] |«''{{нп5|Чапі (фільм)|Чапі|en|Chappie (film)}}''», «''[[Інтэрстэлар]]''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2016|2016]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Silver - replace this image male.svg|Картэр Бёруэл|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Картэр Бёруэл]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Анамаліза||en|Anomalisa}}'''''», «'''''{{нп5|Авэ, Цэзар!||en|Hail, Caesar!}}'''''», «'''''{{нп5|Легенда (фільм, 2015)|Легенда|en|Legend (2015 film)}}'''''», «'''''{{нп5|Сям’я Фэнг||en|The Family Fang (film)}}'''''», «'''''{{нп5|Зорны час||en|The Finest Hours}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2016" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2016" /><ref name="IMDb, WSA 2016" /> |- |[[Эніа Марыконэ]] |«''{{нп5|У маі рабі што хочаш||en|Come What May (film)}}''», «''{{нп5|Перапіска (фільм)|Перапіска|en|The Correspondence}}''», «''[[Агідная васьмёрка]]''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]) |- |{{нп5|Томас Ньюман||en|Thomas Newman}} |«''{{нп5|Шпіёнскі мост (фільм)|Шпіёнскі мост|en|Bridge of Spies (film)}}''», «''[[У пошуках Доры]]''», «''{{нп5|Спектр (фільм, 2015)|Спектр|en|Spectre (2015 film)}}''» |- |{{нп5|Дэніэл Пембертан||en|Daniel Pemberton}} |«''[[Ілюзія кахання]]''», «''[[Стыў Джобс (фільм)|Стыў Джобс]]''», «''{{нп5|Агенты U.N.C.L.E.||en|The Man from U.N.C.L.E. (film)}}''» |- |[[Джон Уільямс (кампазітар)|Джон Уільямс]] |«''[[Зорныя войны: Абуджэнне Сілы]]''», «''{{нп5|Вялікі добры велікан (фільм, 2016)|Вялікі добры велікан|en|The BFG (2016 film)}}''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2017|2017]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Jóhann Jóhannsson by Sachyn Mital (cropped).jpg|Ёхан Ёхансан|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Ёхан Ёхансан]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''[[Прыбыццё (фільм, 2016)|Прыбыццё]]'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2017" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2017" /><ref name="IMDb, WSA 2017" /> |- |{{нп5|Нікалас Брытэл||en|Nicholas Britell}} |«''{{нп5|Месяцавае святло (фільм, 2016)|Месяцавае святло|en|Moonlight (2016 film)}}''» |- |{{нп5|Джасцін Гурвіц||en|Justin Hurwitz}} |«''[[Ла-Ла Лэнд]]''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]) |- |{{нп5|Мікэ Ліві||en|Micachu}} |«''{{нп5|Джэкі (фільм, 2016)|Джэкі|en|Jackie (2016 film)}}''», «''{{нп5|Марджары Прайм||en|Marjorie Prime}}''» |- |{{нп5|Дасцін О’Хэларан||en|Dustin O'Halloran}} |«''{{нп5|Леў (фільм, 2016)|Леў|en|Lion (2016 film)}}''»<ref name="with Hauschka" group=~ />, «''{{нп5|Ірыс (фільм, 2016)|Ірыс|en|Iris (2016 film)}}''»<ref name="with Adam Wiltzie" group=~ /> |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2018|2018]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Jóhann Jóhannsson by Sachyn Mital (cropped).jpg|Ёхан Ёхансан|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Ёхан Ёхансан]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''[[Апошнія і першыя людзі (фільм)|Апошнія і першыя людзі]]'''''», «'''''{{нп5|Мэндзі (фільм)|Мэндзі|en|Mandy (2018 film)}}'''''», «'''''{{нп5|Марыя Магдаліна (фільм, 2018)|Марыя Магдаліна|en|Mary Magdalene (2018 film)}}'''''»<ref name="with Hildur Guðnadóttir" group=~ />, «'''''{{нп5|Мяснік, шлюха і аднавокі||hu|A hentes, a kurva és a félszemű}}'''''», «'''''{{нп5|Гонка стагоддзя (фільм, 2018)|Гонка стагоддзя|en|The Mercy}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2018" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2018" /><ref name="IMDb, WSA 2018" /> |- |[[Картэр Бёруэл]] |«''{{нп5|Бывай, Крыстафер Робін||en|Goodbye Christopher Robin}}''», «''[[Тры білборды за межамі Эбінга, Місуры]]''» |- |{{нп5|Джоні Грынвуд||en|Jonny Greenwood}} |«''{{нп5|Прывідная нітка||en|Phantom Thread}}''» |- |[[Аляксандр Дэспла]] |«''{{нп5|Віды пад пагрозай знікнення||fr|Espèces menacées (film)}}''», «''[[Востраў сабак]]''», «''{{нп5|Субурбікон||en|Suburbicon}}''», «''[[Форма вады]]''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]), «''[[Валерыян і горад тысячы планет]]''» |- |[[Джон Уільямс (кампазітар)|Джон Уільямс]] |«''[[Зорныя войны: Апошні джэдай]]''», «''{{нп5|Сакрэтнае дасье||en|The Post (film)}}''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2019|2019]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:NicholasBritell.jpg|Нікалас Брытэл|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''{{нп5|Нікалас Брытэл||en|Nicholas Britell}}''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Калі б Біл-стрыт магла гаварыць||en|If Beale Street Could Talk (film)}}'''''», «'''''{{нп5|Улада (фільм, 2018)|Улада|en|Vice (2018 film)}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2019" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2019" /><ref name="IMDb, WSA 2019" /> |- |[[Джон Паўэл (кінакампазітар)|Джон Паўэл]] |«''[[Як прыручыць дракона: Утоены свет]]''» |- |{{нп5|Дэніэл Пембертан||en|Daniel Pemberton}} |«''{{нп5|Yesterday (фільм, 2019)|Yesterday|en|Yesterday (2019 film)}}''», «''[[Чалавек-павук: Праз сусветы]]''», «''{{нп5|Скарбара (фільм)|Скарбара|en|Scarborough (film)}}''» |- |{{нп5|Алан Сільвестры||en|Alan Silvestri}} |«''[[Мсціўцы: Фінал]]''», «''{{нп5|Запрашаем да Марвена||en|Welcome to Marwen}}''» |- |{{нп5|Бенджамін Уолфіш||en|Benjamin Wallfisch}} |«''{{нп5|Хелбой (фільм, 2019)|Хелбой|en|Hellboy (2019 film)}}''», «''{{нп5|Шазам!||en|Shazam! (film)}}''», «''{{нп5|Мора спакусы||en|Serenity (2019 film)}}''», «''{{нп5|Кароль зладзеяў (фільм, 2018)|Кароль зладзеяў|en|King of Thieves (2018 film)}}''», «''{{нп5|Знікненне (фільм, 2018)|Знікненне|en|The Vanishing (2018 film)}}''», «''{{нп5|Найцямнейшыя розумы||en|The Darkest Minds}}''» |} === 2020-я === {| class="wikitable" style="text-align:left; width:100%;" |- !width="100px"; align="center"|Год !width="100px"; align="center"|Фота !width="300px"|Кінакампазітар !Фільм(ы) !width="2%"|{{abbr|Сп.|спасылкі|0}} |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2020|2020]] |rowspan=5 align="center"|{{частка выявы|выява=Hildur_Guðnadóttir_(cropped).jpg|пазіцыя=center|подпіс=|шырыня=100|вышыня=|агульная=100|верх=|права=|ніз=20|лева=|рамка=няма}} |style="background:#EEDD82"|'''{{нп5|Хільдур Гуднадотыр||en|Hildur Guðnadóttir}}''' |style="background:#EEDD82"|«'''''[[Джокер (фільм, 2019)|Джокер]]'''''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]) |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2020" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2020" /><ref name="IMDb, WSA 2020" /> |- |[[Аляксандр Дэспла]] |«''{{нп5|Маленькія жанчыны (фільм, 2019)|Маленькія жанчыны|en|Little Women (2019 film)}}''», «''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''», «''{{нп5|Дарослыя ў пакоі||en|Adults in the Room}}''» |- |{{нп5|Томас Ньюман||en|Thomas Newman}} |«''[[1917 (фільм, 2019)|1917]]''» |- |[[Джон Уільямс (кампазітар)|Джон Уільямс]] |«''[[Зорныя войны: Узыходжанне Скайуокера]]''» |- |{{нп5|Бенджамін Уолфіш||en|Benjamin Wallfisch}} |«''{{нп5|Яно: Частка другая||en|It Chapter Two}}''», «''{{нп5|Чалавек-невідзімка (фільм, 2020)|Чалавек-невідзімка|en|The Invisible Man (2020 film)}}''» |- |rowspan=5 align="center"|[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2021|2021]] |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Silver - replace this image male.svg|Дэніэл Пембертан|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''{{нп5|Дэніэл Пембертан||en|Daniel Pemberton}}''' |style="background:#EEDD82"|«'''''{{нп5|Энола Холмс||en|Enola Holmes (film)}}'''''», «'''''{{нп5|Паўстаўшы фенікс||en|Rising Phoenix}}'''''», «'''''{{нп5|Справа чыкагскай сямёркі||en|The Trial of the Chicago 7}}'''''» |rowspan=5 align="center" valign="top"|<ref name="WSA, 2021 Nominees" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2021" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2021" /><ref name="IMDb, WSA 2021" /> |- |{{нп5|Наініта Дэсай||en|Nainita Desai}} |«''{{нп5|Амерыканскае забойства: Сям’я па суседстве||en|American Murder: The Family Next Door}}''», «''[[Персона: Цёмная праўда, якая стаіць за тэстамі асобы]]''», «''{{нп5|Чаму я скачу||fr|Sais-tu pourquoi je saute ? (film, 2021)}}''» |- |{{нп5|Эміль Мосеры||en|Emile Mosseri}} |«''{{нп5|Каджыліянер||en|Kajillionaire}}''», «''{{нп5|Мінары (фільм)|Мінары|en|Minari (film)}}''» |- |[[Трэнт Рэзнар]], {{нп5|Атыкус Рос||en|Atticus Ross}}, {{нп5|Джон Батыст||en|Jon Batiste}} |«''[[Душа (мультфільм)|Душа]]''» ([[Выява:Oscar-academy-award-free.png|8px|link=Оскар]]) |- |[[Джэймс Ньютан Ховард]] |«''{{нп5|Навіны са ўсяго свету (фільм)|Навіны са ўсяго свету|en|News of the World (film)}}''», «''[[Рая і апошні дракон]]''» |} == Статыстыка па перамогах і намінацыях == Па стане на канец [[2021]] года часцей за ўсё, а менавіта пяць разоў, у намінацыі «''Кінакампазітар года''» перамагаў [[Аляксандр Дэспла]] ([[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2007|2007]], [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2009|2009]], [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2010|2010]], [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2011|2011]], [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2014|2014]]). Ён жа трымае і першынства па колькасці намінацый, якіх на яго ліку 11. {| class="wikitable" style="text-align:left; width:100%;" |- !Вынік !Лаўрэаты і намінанты |- |align="center"|'''5 / 11'''||[[Аляксандр Дэспла]] |- |align="center"|'''2 / 4'''||[[Альберта Іглесіяс]] |- |align="center"|'''2 / 3'''||[[Ёхан Ёхансан]] |- |align="center"|'''1 / 7'''||[[Джон Уільямс (кампазітар)|Джон Уільямс]] |- |align="center"|'''1 / 5'''||[[Картэр Бёруэл]] |- |align="center"|'''1 / 4'''||[[Джэймс Ньютан Ховард]] |- |align="center"|'''1 / 3'''||{{нп5|Дэніэл Пембертан||en|Daniel Pemberton}} |- |align="center"|'''1 / 2'''||[[Нікалас Брытэл]], [[Майкл Дана]], [[Майкл Джакіна]], [[Патрык Дойл]], [[Габрыэль Ярэд]] |- |align="center"|'''1 / 1'''||[[Анджэла Бадаламенці]], [[Эліат Голдэнталь]], [[Хільдур Гуднадотыр]] |- |align="center"|'''0 / 7'''||[[Джон Паўэл (кінакампазітар)|Джон Паўэл]], [[Ганс Цымер]] |- |align="center"|'''0 / 4'''||[[Томас Ньюман]], [[Говард Шор]], [[Дэні Эльфман]] |- |align="center"|'''0 / 2'''||[[Філіп Глас]], [[Гары Грэгсан-Уільямс]], [[Дарыа Марыянелі]], [[Бенджамін Уолфіш]] |- |align="center"|'''0 / 1'''||{{нп5|Джон Батыст||en|Jon Batiste}}, [[Марка Белтрамі]], [[Элмер Бернстайн]], [[Тэрэнс Бланшар]], [[Андрэс Гольдштэйн]], [[Джоні Грынвуд]], [[Джасцін Гурвіц]], {{нп5|Наініта Дэсай||en|Nainita Desai}}, [[Бруно Куле]], [[Мікэ Ліві]], [[Клінт Мансэл]], [[Кліф Марцінес]], [[Эніа Марыконэ]], {{нп5|Эміль Мосеры||en|Emile Mosseri}}, [[Рэндзі Ньюман]], [[Дасцін О’Хэларан]], [[Рэйчэл Портман]], [[Стывен Прайс]], {{нп5|Атыкус Рос||en|Atticus Ross}}, [[Трэнт Рэзнар]], [[Алан Сільвестры]], [[Даніэль Тараб]], [[Крысціян Хенсан]], [[Джэймс Хорнер]], [[Ян Цьерсен]] |} == Заўвагі == {{Заўвагі|group=~|refs= <ref name="with Adam Wiltzie">Саўндтрэк да фільма «''[[Ірыс (фільм, 2016)|Ірыс]]''» [[Дасцін О’Хэларан]] напісаў у суаўтарстве з [[Адам Уілці|Адамам Уілці]].</ref> <ref name="with Hauschka">Саўндтрэк да фільма «''[[Леў (фільм, 2016)|Леў]]''» [[Дасцін О’Хэларан]] напісаў у суаўтарстве з [[Хаушка]]м.</ref> <ref name="with Hildur Guðnadóttir">Саўндтрэк да фільма «''[[Марыя Магдаліна (фільм, 2018)|Марыя Магдаліна]]''» [[Ёхан Ёхансан]] напісаў у суаўтарстве з [[Хільдур Гуднадотыр]].</ref> }} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2011">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2011/08/17/world-soundtrack-awards-nominations-announced/|title=World Soundtrack Awards Nominations Announced|author=|date=2011-08-17|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2011">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2011/10/23/world-soundtrack-awards-winners-announced/|title=‘World Soundtrack Awards’ Winners Announced|author=|date=2011-10-23|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2012">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2012/08/13/2012-world-soundtrack-awards-nominations-announced/|title=2012 World Soundtrack Awards Nominations Announced|author=|date=2012-08-13|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2012">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2012/10/20/alberto-iglesias-named-film-composer-of-the-year-2012-at-world-soundtrack-awards/|title=Alberto Iglesias Named Film Composer of the Year 2012 at World Soundtrack Awards|author=|date=2012-10-20|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2013">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2013/08/16/world-soundtrack-awards-nominations-announced-2/|title=World Soundtrack Awards Nominations Announced|author=|date=2013-08-16|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2013">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2013/10/19/mychael-danna-named-film-composer-of-the-year-at-world-soundtrack-awards/|title=Mychael Danna Named Film Composer of the Year at World Soundtrack Awards|author=|date=2013-10-19|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2014">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2014/08/13/2014-world-soundtrack-awards-nominations-announced/|title=2014 World Soundtrack Awards Nominations Announced|author=|date=2014-08-13|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2014">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2014/10/25/alexandre-desplat-named-film-composer-of-the-year-at-world-soundtrack-awards-2014/|title=Alexandre Desplat Named Film Composer of the Year at World Soundtrack Awards 2014|author=|date=2014-10-25|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2015">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2015/08/18/world-soundtrack-awards-2015-nominations-announced/|title=World Soundtrack Awards 2015 Nominations Announced|author=|date=2015-08-18|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2015">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2015/10/24/michael-giacchino-named-film-composer-of-the-year-at-world-soundtrack-awards/|title=Michael Giacchino Named Film Composer of the Year at World Soundtrack Awards|author=|date=2015-10-24|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2016">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2016/08/17/world-soundtrack-awards-composer-of-the-year-nominations-announced/|title=World Soundtrack Awards Composer of the Year Nominations Announced|author=|date=2016-08-17|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2016">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2016/10/19/carter-burwell-named-film-composer-of-the-year-at-world-soundtrack-awards/|title=Carter Burwell Named Film Composer of the Year at World Soundtrack Awards|author=|date=2016-10-19|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-01-19}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2017">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2017/08/21/2017-world-soundtrack-awards-composer-of-the-year-nominations-announced/|title=2017 World Soundtrack Awards Composer of the Year Nominations Announced|author=|date=2017-08-21|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2019-12-27}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2017">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2017/10/18/johann-johannsson-named-film-composer-of-the-year-at-world-soundtrack-awards/|title=Johann Johannsson Named Film Composer of the Year at World Soundtrack Awards|author=|date=2017-10-18|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2019-12-27}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2018">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2018/08/12/2018-world-soundtrack-awards-composer-of-the-year-nominations-announced/|title=2018 World Soundtrack Awards Composer of the Year Nominations Announced|author=|date=2018-08-12|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2019-12-23}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2018">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2018/10/17/johann-johannsson-named-film-composer-of-the-year-at-2018-world-soundtrack-awards/|title=Johann Johannsson Named Film Composer of the Year at 2018 World Soundtrack Awards|author=|date=2018-10-17|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2019-12-23}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2019">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2019/08/12/2019-world-soundtrack-awards-composer-of-the-year-nominations-announced/|title=2019 World Soundtrack Awards Composer of the Year Nominations Announced|author=|date=2019-08-12|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2019-12-23}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2019">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2019/10/18/nicholas-britell-named-film-composer-of-the-year-at-2019-world-soundtrack-awards/|title=Nicholas Britell Named Film Composer of the Year at 2019 World Soundtrack Awards|author=|date=2019-10-18|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2019-12-23}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2020">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2020/09/11/2020-world-soundtrack-awards-nominations-announced/|title=2020 World Soundtrack Awards Nominations Announced|author=|date=2020-09-11|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-09-23}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2020">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2020/10/24/hildur-gudnadottir-named-film-composer-of-the-year-at-2020-world-soundtrack-awards/|title=Hildur Guðnadóttir Named Film Composer of the Year at 2020 World Soundtrack Awards|author=|date=2020-10-24|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-10-25}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2021">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2021/08/05/2021-world-soundtrack-awards-nominations-announced/|title=2021 World Soundtrack Awards Nominations Announced|author=|date=2021-08-05|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2021-10-24}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2021">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2021/10/23/daniel-pemberton-named-film-composer-at-2021-world-soundtrack-awards/|title=Daniel Pemberton Named Film Composer at 2021 World Soundtrack Awards|author=|date=2021-10-23|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2021-10-24}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2001">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2001/1/|title=World Soundtrack Awards (2001) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2002">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2002/1/|title=World Soundtrack Awards (2002) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2003">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2003/1/|title=World Soundtrack Awards (2003) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2004">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2004/1/|title=World Soundtrack Awards (2004) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2005">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2005/1/|title=World Soundtrack Awards (2005) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2006">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2006/1/|title=World Soundtrack Awards (2006) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2007">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2007/1/|title=World Soundtrack Awards (2007) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2008">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2008/1/|title=World Soundtrack Awards (2008) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2009">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2009/1/|title=World Soundtrack Awards (2009) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2010">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2010/1/|title=World Soundtrack Awards (2010) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2011">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2011/1/|title=World Soundtrack Awards (2011) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2012">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2012/1/|title=World Soundtrack Awards (2012) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2013">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2013/1/|title=World Soundtrack Awards (2013) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2014">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2014/1/|title=World Soundtrack Awards (2014) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2015">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2015/1/|title=World Soundtrack Awards (2015) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2016">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2016/1/|title=World Soundtrack Awards (2016) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2017">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2017/1/|title=World Soundtrack Awards (2017) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2018">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2018/1/|title=World Soundtrack Awards (2018) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2019">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2019/1/|title=World Soundtrack Awards (2019) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-05-08}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2020">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2020/1/|title=World Soundtrack Awards (2020) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-10-25}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2021">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2021/1/|title=World Soundtrack Awards (2021) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2021-10-24}}</ref> <ref name="WSA, 2021 Nominees">{{cite web|url=https://www.worldsoundtrackawards.com/news/discover-the-first-nominees-for-the-21st-world-soundtrack-awards|title=Discover the first nominees for the 21st World Soundtrack Awards!|author=|date=2021-08-06|publisher=Сайт «''[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў|Сусветнай прэміі саўндтрэкаў]]''»|lang=en|accessdate=2021-08-30}}</ref> }} == Спасылкі == * [https://www.worldsoundtrackawards.com/en/awards/film-composer-of-the-year/6 Спіс пераможцаў і намінантаў у катэгорыі «''Кінакампазітар года''»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20191225114128/https://www.worldsoundtrackawards.com/en/awards/film-composer-of-the-year/6 |date=25 снежня 2019 }} на афіцыйным сайце «''[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў|Сусветнай прэміі саўндтрэкаў]]''» {{^}} {{Выдатны спіс}} {{^}} {{Сусветная прэмія саўндтрэкаў}} {{Сусветная прэмія саўндтрэкаў кінакампазітару года}} [[Катэгорыя:Сусветная прэмія саўндтрэкаў]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2001 годзе]] [[Катэгорыя:Кінапрэміі за найлепшую музыку]] lua1hn302to46fqnvg9egfrx9tm89ad 0 622592 4164626 4002481 2022-07-25T12:59:59Z Ellis Novak 30436 /* Крытыка */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Картка:Альбом | Назва = XLAM: Лучшая беларусская альтернатива | Тып = складанка | Аўтар = | Вокладка =Xlam_cd.jpg | Выдадзены = 11 чэрвеня 2006 года | Запісаны = 2006 | Стыль = [[Метал (музыка)|метал]], [[ню-метал]], [[Дэзкор|дезкор]], [[рэпкор]] | Працягласць = 76:27 | Мова = [[Руская мова|руская]], [[Беларуская мова|беларуская]] | Лэйбл = [[GO-Records]], [[Xlam.by]] | Прадзюсар = | Храналогія = | Рэцэнзіі = | Папярэдні альбом = | Гэты альбом = | Наступны альбом = | Іншае = }} '''XLAM: Лучшая беларусская альтернатива''' — складанка песень беларускіх альтэрнатыўных гуртоў, выдадзеная праектам «[[Xlam.by]]» на лэйбле «[[GO-Records]]» 11 чэрвеня [[2006]] года<ref name="1a">{{Cite web|last=Кудрявцев|first=Павел|date=|year=2006|title=XLAM: белорусская альтернатива|url=http://nestor.minsk.by/mg/articles/2006/28/1200.html|dead-url=no|publisher=[[Музыкальная газета]]|language=ru|volume=|issue=28|pages=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191115130900/http://nestor.minsk.by/mg/articles/2006/28/1200.html|archivedate=2019-11-15|accessdate=2019-11-15}}</ref>. == Перадумовы і выпуск == Праца над фармаваннем спіса артыстаў на дыску распачалася ў лютым 2006 года<ref>{{Cite web|url=http://www.nestor.minsk.by/mg/news/2006/02/2120.html|title=X-LAM: сборник альтернативной музыки|last=|first=|date=2006-02-21|publisher=[[Музыкальная газета]]|language=ru|dead-url=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191115132936/http://www.nestor.minsk.by/mg/news/2006/02/2120.html|archivedate=2019-11-15|accessdate=2019-11-15}}</ref>. Увага пры выбару гуртоў звярталася на нестандартнасць музычнага матэрыялу, а таксама на якасць прапанаваных трэкаў<ref name="1a" />. Як паведамляў «[[БелаПАН]]» каардынатар праекта Дзмітрый Дзмітрыеў, галоўнай умовай было, ''«што гэта беларускі гурт, які грае якасную, экстрэмальную і сумленную музыку, якая шукае свайго слухача»''<ref>{{Cite web|url=https://naviny.by/rubrics/culture/2006/02/23/ic_articles_117_134083|title=Лучшую белорусскую альтернативу соберут на одном диске|last=Поздняков|first=Виктор|date=2006-02-23|аўтар=Виктор Поздняков.|publisher=[[БелаПАН]]|language=ru|dead-url=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116075549/https://naviny.by/rubrics/culture/2006/02/23/ic_articles_117_134083|archivedate=2019-11-16|accessdate=2019-11-16}}</ref>. Як акрэслівалі выдаўцы, задача кампіляцыі зводзілася да адкрыцця новых імёнаў у альтэрнатыўнай музыцы<ref name=":0" />. Яе наклад павінен быў скласці 1500 асобнікаў, трэць з якіх вызначалася для распаўсюду на рынку [[Расія|Расіі]]<ref>{{Cite web|url=http://puls.by/news/1017|title=XLAM и GO-RECORDS собираются выпустить сборник альтернативной музыки|last=24|first=|date=2006-02-20|аўтар=24.|publisher=[[puls.by]]|language=ru|dead-url=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191116073822/http://puls.by/news/1017|archivedate=16 лістапада 2019|accessdate=2019-11-16|deadurl=no}}</ref>. Прэзентацыя дыска з удзелам шэрагу гуртоў, творы якіх трапілі на складанку, прайшла ў дзень яго выхаду 11 чэрвеня 2006 года ў [[Гомель|Гомелі]], у той час як украінскі гурт «[[SkinHate]]» стаў запрошаным хедлайнерам вечарыны<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.nestor.minsk.by/mg/news/2006/05/2406.html|title=Сборник альтернативной музыки X-LAM на подходе|last=|first=|date=2006-05-24|publisher=[[Музыкальная газета]]|language=ru|dead-url=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191115165127/http://www.nestor.minsk.by/mg/news/2006/05/2406.html|archivedate=2019-11-15|accessdate=2019-11-15}}</ref>. == Змест == # [[Пневмания]] — «Открой меня» # [[3t.ON]] — «Дай нам знать» # [[Rasta]] — «Hakkah» # [[Ricochet]] — «Рикошет кор» # [[kuktooz]] — «Пустыня» # [[TT'34]] — «Иной» # [[IKONA]] — «Не верю» # [[D-Tails]] — «Выжигая огнем» # [[Tweed]] — «Зверь» # [[M.L.A.]] — «Рио» # [[Tav.Mauzer]] — «Брудная вада» # [[4example]] — «Как земле вода» # [[Zv!k]] — «Клон» # [[Stinkface]] — «Ashamed» # [[Кризис]] — «Суицид» # [[Usplёsk]] — «Эфіp superlight» # [[Контур]] — «Все в глазах» # [[Termin X]] — «Згубіцца» # [[ONEGIN]] — «Smilla» # [[killkitau|<killkitau>]] — «Больше ничего» # [[Скимен]] — «Зачем» == Крытыка == «[[Музыкальная газета]]» ў сваім аглядзе вылучала кампазіцыю «Открой меня» ([[Пневмания]]), у той час як гурт «ONEGIN» расчараваў крытыкаў<ref>{{Cite web|last=|first=|date=|year=2006|title=V/A XLAM. Лучшая белорусская альтернатива|url=http://www.nestor.minsk.by/mg/articles/2006/28/0400.html|journal=|language=ru|publisher=[[Музыкальная газета]]|volume=|issue=28|pages=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191115131729/http://www.nestor.minsk.by/mg/articles/2006/28/0400.html|archivedate=2019-11-15|accessdate=2019-11-15|via=}}</ref>. Пасля кружэлка характарызавалася Максімам Жукавым адтуль жа прыметнікам ''«тлусты»''<ref>{{Cite web|last=Жуков|first=Максим|date=|year=2007|title=TOP-10 витебской альтернативы|url=http://www.nestor.minsk.by/mg/2007/01/mg70174.html|dead-url=no|journal=|language=ru|publisher=[[Музыкальная газета]]|volume=|issue=1|pages=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191115153703/http://www.nestor.minsk.by/mg/2007/01/mg70174.html|archivedate=2019-11-15|accessdate=2019-11-15|via=|work=zhukov.tv|аўтар=Максим Жуков.}}</ref>. [[Сяргей Будкін|Сяргей ''«SB»'' Будкін]] з «[[Тузін Гітоў]]» і «[[Наша Ніва (1991)|Нашай Нівы»]] назваў плыту альтэрнатывай праекту «[[Вольныя танцы: альтэрнатыва by]]», у той час як музыка была апісана словамі ''«экспрэсіўная, агрэсіўная, сплеценая з нерваў і крыкаў»''<ref>{{Cite web|url=http://music.fromby.net/article/412/|title=Xlam: Альтэрнатыва альтэрнатыве|last=SB|first=|date=2006-11-21|аўтар=SB.|publisher=[[Тузін Гітоў]]|language=be|dead-url=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110828221014/http://music.fromby.net/article/412/|archivedate=2011-08-28|accessdate=2019-11-15}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://nashaniva.by/?c=ar&i=4879|title=Альтэрнатыва альтэрнатыве|authorlink=Сяргей Будкін|last=Будкін|first=Сяргей|date=2006-11-20|website=|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language=be|dead-url=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191208212859/https://nn.by/?c=ar&i=4879|archivedate=8 снежня 2019|accessdate=2019-12-08|deadurl=no}}</ref>. == Зноскі == {{заўвагі|2}} [[Катэгорыя:Альбомы 2006 года]] [[Катэгорыя:Музычныя альбомы Беларусі]] 2z88ipr9zrlurrwxl8ywamodn6jzw37 0 623467 4164620 4034163 2022-07-25T12:55:55Z StachLysy 62453 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Фільм}} «'''І́да'''» ({{lang-pl|Ida}}) — [[Польшча|польскі]] мастацкі фільм рэжысёра [[Павел Паўлікоўскі|Паўла Паўлікоўскага]], які выйшаў на экраны ў [[2013 год у гісторыі кіно|2013]] годзе<ref name="IMDb" />. Фільм быў прадстаўлены ў асноўнай конкурснай праграме ігравога кіно [[20-ы Мінскі міжнародны кінафестываль «Лістапад»|20-га Мінскага міжнароднага кінафестывалю «Лістапад»]]<ref name="Listapad" />. == Сюжэт == Польшча, 1962 год. Васемнаццацігадовая Ганна рыхтуецца стаць манашкай у сірочым прытулку, дзе яна жыве. Аднойчы яна даведваецца, што ў яе ёсць цётка, сястра яе маці Ванда, з якой яна павінна убачыцца, перш чым прыняць абяцанні. Ганна даведваецца, што яна яўрэйка і што яе сапраўднае імя Іда. Гэта адкрыццё прымушае яе ўсё глыбей пагружацца ў мінулае, каб даведацца праўду пра сабе і адстаяць гонар сваёй сям'і<ref name="Listapad" />. == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="IMDb">{{cite web|url=https://www.imdb.com/title/tt2718492/|title=Ida — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2019-12-06}}</ref> <ref name="Listapad">{{cite web|url=http://listapad.com/by/arhiv/2013-year/osnovnoi-konkurs-igrovogo-kino-2013/ida/|title=Іда|author=|date=|publisher=Сайт кінафестывалю «''[[Лістапад (кінафестываль)|Лістапад]]''»|lang=be|accessdate=2019-12-06}}</ref> }} == Спасылкі == * {{Imdb title|2718492|Іда}} {{^}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Фільмы Паўла Паўлікоўскага}} {{Еўрапейская кінапрэмія за найлепшы еўрапейскі фільм}} {{Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса за найлепшы фільм на замежнай мове}} {{Прэмія Кола кінакрытыкаў Нью-Ёрка за найлепшы фільм на замежнай мове}} {{Прэмія «Незалежны дух» за найлепшы міжнародны фільм}} {{Прэмія «Залатыя львы»}} {{Прэмія «Гоя» за найлепшы еўрапейскі фільм}} [[Катэгорыя:Фільмы-драмы 2013 года]] [[Катэгорыя:Фільмы Польшчы 2013 года]] [[Катэгорыя:Фільмы Даніі 2013 года]] [[Катэгорыя:Фільмы Францыі 2013 года]] [[Катэгорыя:Фільмы Вялікабрытаніі 2013 года]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы Польшчы]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы Даніі]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы Францыі]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Фільмы на польскай мове]] [[Катэгорыя:Фільмы, знятыя ў Польшчы]] [[Катэгорыя:Фільмы Паўла Паўлікоўскага]] [[Катэгорыя:Фільмы па сцэнарыях Паўла Паўлікоўскага]] [[Катэгорыя:Фільмы — лаўрэаты прэміі «Оскар» за найлепшы фільм на замежнай мове]] [[Катэгорыя:Фільмы — лаўрэаты Еўрапейскай кінапрэміі]] [[Катэгорыя:Фільмы — лаўрэаты Польскай кінапрэміі «Арлы»]] [[Катэгорыя:Фільмы — лаўрэаты прэміі «Незалежны дух» за найлепшы міжнародны фільм]] 9v86etqyly6nipkfs9tkdb6aqlneqal 828 634872 4164805 4164428 2022-07-26T00:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113839, admins = 1032, articles = 6552976, edits = 1104399512, files = 897643, pages = 56589537, users = 44172341, depth = 1137.857 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125908, edits = 34877502, files = 0, pages = 11232137, users = 92664, depth = 2.157459 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17272, admins = 193, articles = 2709799, edits = 223320513, files = 128496, pages = 7483597, users = 3965329, depth = 92.61304 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551592, edits = 50830907, files = 0, pages = 6115853, users = 829320, depth = 16.21763 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440487, edits = 195130339, files = 68970, pages = 12120451, users = 4429681, depth = 253.2798 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2096054, edits = 62343263, files = 20, pages = 4461442, users = 1220885, depth = 17.79566 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839720, edits = 124009180, files = 237423, pages = 7419092, users = 3220711, depth = 153.7341 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13347, admins = 63, articles = 1791185, edits = 144508790, files = 0, pages = 7697192, users = 6599798, depth = 204.1122 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1764166, edits = 128240226, files = 139708, pages = 7477092, users = 2276105, depth = 179.858 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1592975, edits = 7093014, files = 1472, pages = 1999440, users = 187060, depth = 0.2309675 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1530022, edits = 67466675, files = 262, pages = 3550497, users = 1182966, depth = 33.13689 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1335106, edits = 90453383, files = 32825, pages = 3946670, users = 1959476, depth = 87.69279 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292605, edits = 72586916, files = 60468, pages = 7099661, users = 3245146, depth = 206.3484 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274585, edits = 68842551, files = 24452, pages = 19371705, users = 873936, depth = 716.4246 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285113, files = 42, pages = 2881750, users = 52733, depth = 3.55343 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1179402, edits = 58733130, files = 49584, pages = 7786252, users = 2281639, depth = 236.7118 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178645, edits = 36564746, files = 110449, pages = 4099589, users = 635738, depth = 54.77757 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094074, edits = 63888858, files = 58330, pages = 5391924, users = 2783568, depth = 182.8481 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920923, edits = 35154208, files = 81534, pages = 5326909, users = 1137118, depth = 151.0573 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 705027, edits = 30420337, files = 15452, pages = 1759688, users = 424506, depth = 38.685 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660869, edits = 25089911, files = 36064, pages = 3981243, users = 309505, depth = 159.083 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625476, edits = 21392075, files = 47214, pages = 3261325, users = 1341180, depth = 116.4873 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596988, edits = 32972381, files = 12665, pages = 2720867, users = 745844, depth = 153.3809 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594474, edits = 22709266, files = 5, pages = 1694612, users = 557442, depth = 45.89458 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534752, edits = 20585847, files = 69352, pages = 1405695, users = 518895, depth = 38.84653 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508664, edits = 25066215, files = 8367, pages = 1446114, users = 508780, depth = 58.87359 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2035, admins = 32, articles = 507185, edits = 21480324, files = 1, pages = 1397257, users = 584155, depth = 47.34586 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 503129, edits = 28121128, files = 37473, pages = 2370827, users = 1414255, depth = 163.451 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478653, edits = 8662740, files = 315, pages = 905251, users = 30533, depth = 7.601203 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456779, edits = 41239686, files = 10239, pages = 4644085, users = 175678, depth = 746.2294 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432171, edits = 14980074, files = 116393, pages = 2617136, users = 590211, depth = 146.3071 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431408, edits = 3128026, files = 362, pages = 1062581, users = 53704, depth = 6.30128 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417471, edits = 3522084, files = 6070, pages = 564388, users = 42903, depth = 0.7728823 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396413, edits = 8982215, files = 0, pages = 823067, users = 138141, depth = 12.64166 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359346, edits = 5610728, files = 19612, pages = 1040419, users = 297443, depth = 19.37192 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 324, admins = 16, articles = 322250, edits = 7646486, files = 10845, pages = 710608, users = 198799, depth = 15.62825 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319403, edits = 34297358, files = 73603, pages = 1335632, users = 991204, depth = 259.9435 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292844, edits = 8465359, files = 11306, pages = 987388, users = 123406, depth = 48.22635 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283193, edits = 11446755, files = 549, pages = 631104, users = 310557, depth = 27.37492 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282872, edits = 11182373, files = 0, pages = 906480, users = 434186, depth = 59.95413 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241934, edits = 1520376, files = 244, pages = 570526, users = 37634, depth = 4.915818 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241366, edits = 7391199, files = 0, pages = 548196, users = 220858, depth = 21.78826 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231884, edits = 3050957, files = 10538, pages = 587267, users = 120484, depth = 12.20259 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 442, admins = 33, articles = 229118, edits = 6159191, files = 755, pages = 541143, users = 167604, depth = 21.10921 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225506, edits = 2443430, files = 177, pages = 385113, users = 16053, depth = 3.178333 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220396, edits = 4156133, files = 3238, pages = 645048, users = 120208, depth = 23.91973 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214720, edits = 8337158, files = 36, pages = 697713, users = 1219133, depth = 60.46135 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212692, edits = 6417280, files = 20937, pages = 444702, users = 276930, depth = 17.1709 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1035, admins = 22, articles = 211953, edits = 9568437, files = 18494, pages = 629378, users = 367544, depth = 58.96675 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203621, edits = 6633111, files = 23850, pages = 499318, users = 165931, depth = 28.01488 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 187009, edits = 6131070, files = 792, pages = 470576, users = 127848, depth = 29.95662 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185642, edits = 6534109, files = 23729, pages = 509232, users = 250678, depth = 38.98597 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177128, edits = 5711715, files = 8335, pages = 438886, users = 213175, depth = 28.42106 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173688, edits = 4982649, files = 12473, pages = 989801, users = 148588, depth = 111.1408 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386353, files = 16, pages = 372240, users = 121429, depth = 15.13084 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161911, edits = 4386658, files = 14832, pages = 459331, users = 142672, depth = 32.2252 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154382, edits = 2714986, files = 2133, pages = 668609, users = 75999, depth = 45.05176 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152076, edits = 5584531, files = 3567, pages = 1186219, users = 706095, depth = 217.7016 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149200, edits = 10197077, files = 27278, pages = 970317, users = 428341, depth = 318.2984 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147547, edits = 3470585, files = 7884, pages = 464566, users = 206861, depth = 34.48777 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137112, edits = 3685473, files = 0, pages = 275683, users = 157564, depth = 13.65454 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134952, edits = 11092284, files = 11267, pages = 274220, users = 73412, depth = 43.07903 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129837, edits = 3694069, files = 0, pages = 228310, users = 106279, depth = 9.307165 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129561, edits = 4784541, files = 8676, pages = 523669, users = 102954, depth = 84.5406 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125802, edits = 1850869, files = 2626, pages = 283300, users = 242834, depth = 10.2401 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125574, edits = 5996033, files = 15223, pages = 985256, users = 382205, depth = 285.2274 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114710, edits = 3653125, files = 25478, pages = 466060, users = 107608, depth = 73.53601 }, ['vo'] = { pos = 68, activeusers = 34, admins = 2, articles = 114145, edits = 3269284, files = 0, pages = 245819, users = 32267, depth = 17.69797 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107598, edits = 1306699, files = 485, pages = 262451, users = 35976, depth = 10.31236 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104022, edits = 2510331, files = 9610, pages = 372242, users = 151452, depth = 44.83711 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103573, edits = 751900, files = 2978, pages = 216001, users = 102520, depth = 4.101665 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94870, edits = 1045441, files = 3, pages = 245085, users = 28720, depth = 10.69428 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90284, edits = 3413094, files = 5456, pages = 367573, users = 144093, depth = 87.58875 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87649, edits = 2307042, files = 924, pages = 156412, users = 48210, depth = 9.078229 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85988, edits = 2460771, files = 4725, pages = 262936, users = 143366, depth = 39.63116 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85445, edits = 2135650, files = 19140, pages = 283838, users = 145241, depth = 40.56383 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83848, edits = 989695, files = 0, pages = 162099, users = 48846, depth = 5.317597 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81487, edits = 422402, files = 2688, pages = 111155, users = 33014, depth = 0.5037289 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78850, edits = 3700000, files = 6958, pages = 487372, users = 162652, depth = 203.7834 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78617, edits = 2322507, files = 1884, pages = 226066, users = 75960, depth = 36.1387 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77534, edits = 3590610, files = 13309, pages = 305433, users = 114033, depth = 101.567 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74052, edits = 1231794, files = 2269, pages = 146740, users = 54734, depth = 8.088005 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24971, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72198, edits = 2000524, files = 5401, pages = 141408, users = 69896, depth = 13.00041 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69672, edits = 1592028, files = 5430, pages = 177469, users = 53718, depth = 21.47459 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68973, edits = 1099683, files = 724, pages = 140321, users = 31985, depth = 8.38591 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802851, files = 0, pages = 81995, users = 28411, depth = 0.427082 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855229, files = 2069, pages = 101468, users = 25250, depth = 2.361191 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605839, files = 225, pages = 113663, users = 32304, depth = 2.837593 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628104, files = 545, pages = 97372, users = 28305, depth = 2.238779 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60959, edits = 2390098, files = 2367, pages = 131369, users = 54968, depth = 24.27257 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60210, edits = 1146470, files = 1454, pages = 169573, users = 35305, depth = 22.30538 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2177, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57024, edits = 1063695, files = 1116, pages = 95653, users = 52341, depth = 5.103053 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347436, files = 0, pages = 69099, users = 21677, depth = 0.2840169 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757135, files = 3218, pages = 141237, users = 86431, depth = 31.26241 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53819, edits = 1091534, files = 565, pages = 109069, users = 51611, depth = 10.54701 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 53045, edits = 1109412, files = 4437, pages = 121866, users = 37577, depth = 15.32369 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 62, admins = 2, articles = 49536, edits = 748997, files = 537, pages = 97630, users = 31111, depth = 7.231639 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49076, edits = 1082320, files = 7564, pages = 149813, users = 43313, depth = 30.44008 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42964, edits = 1952304, files = 1897, pages = 233517, users = 123132, depth = 164.4565 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294211, files = 136, pages = 55367, users = 78497, depth = 0.4819535 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42154, edits = 959796, files = 1604, pages = 184132, users = 51091, depth = 59.13086 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42040, edits = 1833903, files = 1499, pages = 128199, users = 68109, depth = 60.08522 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40556, edits = 861633, files = 690, pages = 146723, users = 94851, depth = 40.24324 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 32, admins = 3, articles = 40161, edits = 487103, files = 209, pages = 60549, users = 24863, depth = 2.073261 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38268, edits = 607193, files = 1570, pages = 133964, users = 42139, depth = 28.34358 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552039, files = 168, pages = 59155, users = 24773, depth = 4.923414 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33278, edits = 990983, files = 0, pages = 48817, users = 33568, depth = 4.426157 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32233, edits = 1065857, files = 1258, pages = 103354, users = 58455, depth = 50.20719 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31630, edits = 830050, files = 1320, pages = 116392, users = 63305, depth = 51.21358 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824237, files = 0, pages = 117293, users = 68761, depth = 59.82875 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28957, edits = 1013734, files = 571, pages = 69628, users = 92213, depth = 28.7212 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28336, edits = 1103872, files = 2592, pages = 129758, users = 75806, depth = 108.9863 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732671, files = 1407, pages = 55690, users = 41254, depth = 16.65101 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886433, files = 47, pages = 62806, users = 23462, depth = 31.91413 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23767, edits = 641679, files = 4, pages = 37725, users = 44600, depth = 5.866597 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23611, edits = 111446, files = 0, pages = 28668, users = 3014, depth = 0.1783299 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650022, files = 0, pages = 55975, users = 27119, depth = 23.63495 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704804, files = 1475, pages = 97660, users = 77704, depth = 92.7522 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295878, files = 709, pages = 34657, users = 15072, depth = 4.064717 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185092, files = 0, pages = 36470, users = 17037, depth = 3.773138 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19545, edits = 176996, files = 0, pages = 39387, users = 17778, depth = 4.631376 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17996, edits = 508521, files = 3121, pages = 79620, users = 58152, depth = 74.89183 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17197, edits = 161320, files = 0, pages = 30519, users = 18253, depth = 3.172133 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355442, files = 109, pages = 29082, users = 24115, depth = 6.033269 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16055, edits = 230796, files = 1323, pages = 41117, users = 17937, depth = 13.67785 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16035, edits = 522695, files = 165, pages = 59723, users = 22535, depth = 64.96704 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15902, edits = 566826, files = 347, pages = 32198, users = 25555, depth = 18.48755 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15776, edits = 460782, files = 125, pages = 71484, users = 31010, depth = 80.3763 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18921, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200524, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.758246 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15388, edits = 578311, files = 1062, pages = 44154, users = 45324, depth = 45.77053 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391743, files = 0, pages = 70129, users = 16156, depth = 71.02165 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15234, edits = 239976, files = 145, pages = 56214, users = 15720, depth = 30.89152 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15088, edits = 282781, files = 1719, pages = 53873, users = 27726, depth = 34.68513 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15035, edits = 371422, files = 1765, pages = 45903, users = 39079, depth = 34.10646 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27660, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14649, edits = 119709, files = 112, pages = 29702, users = 5292, depth = 4.255702 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381047, files = 1765, pages = 47619, users = 22144, depth = 43.94039 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377257, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91231 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368613, files = 0, pages = 40250, users = 26846, depth = 33.85922 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213124, files = 462, pages = 30200, users = 14902, depth = 10.09801 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13721, edits = 229409, files = 115, pages = 39236, users = 11728, depth = 20.21833 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454016, files = 623, pages = 65471, users = 26468, depth = 100.0578 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165693, files = 263, pages = 30413, users = 30060, depth = 8.684243 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50426, files = 0, pages = 20543, users = 4000, depth = 0.7686703 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 36, admins = 3, articles = 13010, edits = 152096, files = 2739, pages = 35042, users = 23320, depth = 12.4475 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137208, files = 0, pages = 26465, users = 24070, depth = 6.383292 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12254, edits = 232752, files = 865, pages = 32757, users = 19623, depth = 19.89154 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469184, files = 445, pages = 70036, users = 35299, depth = 164.1386 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11534, edits = 388065, files = 618, pages = 27207, users = 22192, depth = 26.33712 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54705, files = 60, pages = 27034, users = 3259, depth = 3.66218 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11393, edits = 379430, files = 0, pages = 96650, users = 94349, depth = 219.8436 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230992, files = 6, pages = 26608, users = 14443, depth = 17.4186 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96443, files = 0, pages = 23948, users = 17442, depth = 6.464226 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10546, edits = 328633, files = 1706, pages = 72754, users = 34371, depth = 157.1706 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100462, files = 0, pages = 18619, users = 9931, depth = 3.33193 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184746, files = 0, pages = 27164, users = 13073, depth = 17.62737 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272020, files = 192, pages = 42085, users = 29484, depth = 62.0612 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10225, edits = 194815, files = 0, pages = 21538, users = 7258, depth = 11.07251 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10134, edits = 149689, files = 0, pages = 13889, users = 16844, depth = 1.479711 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48471, files = 0, pages = 16188, users = 2139, depth = 1.092507 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9463, edits = 281350, files = 1101, pages = 33331, users = 36166, depth = 53.69983 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9444, edits = 122347, files = 0, pages = 18260, users = 30321, depth = 5.838802 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295703, files = 403, pages = 21415, users = 19362, depth = 27.88769 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8565, edits = 84840, files = 0, pages = 14882, users = 13742, depth = 3.101033 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49582, files = 0, pages = 10751, users = 5806, depth = 0.3180164 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238370, files = 0, pages = 25633, users = 32060, depth = 39.22278 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130773, files = 87, pages = 17619, users = 25274, depth = 9.038355 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96715, files = 0, pages = 16560, users = 15414, depth = 5.750687 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723016, files = 54, pages = 68893, users = 29554, depth = 607.0029 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26233, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139429, files = 0, pages = 26051, users = 11758, depth = 30.39952 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7628, edits = 308779, files = 480, pages = 21205, users = 24602, depth = 46.1313 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320628, files = 571, pages = 20398, users = 25803, depth = 44.62902 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153229, files = 0, pages = 13443, users = 16572, depth = 7.505877 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7379, edits = 96165, files = 0, pages = 16888, users = 5405, depth = 9.456131 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177241, files = 150, pages = 16366, users = 21866, depth = 16.482 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7135, edits = 497844, files = 170, pages = 19207, users = 20680, depth = 74.20006 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151013, files = 0, pages = 31001, users = 14430, depth = 64.15546 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394754, files = 146, pages = 33573, users = 38519, depth = 204.7579 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6431, edits = 105875, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42317 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14250, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229110, files = 319, pages = 15603, users = 24685, depth = 32.12096 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6209, edits = 176520, files = 201, pages = 12059, users = 13175, depth = 12.99424 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 33, admins = 2, articles = 6201, edits = 379491, files = 0, pages = 14790, users = 19824, depth = 49.22606 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26387, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5984, edits = 118048, files = 9, pages = 20312, users = 17663, depth = 33.31915 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5675, edits = 183880, files = 38, pages = 43371, users = 6213, depth = 187.0656 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214419, files = 0, pages = 15416, users = 14670, depth = 42.66325 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5566, edits = 308451, files = 186, pages = 20532, users = 18013, depth = 108.6125 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5509, edits = 199445, files = 6, pages = 11750, users = 13685, depth = 21.78453 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138436, files = 0, pages = 16637, users = 13207, depth = 34.45364 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185898, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.814779 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68758, files = 49, pages = 10535, users = 15755, depth = 5.865999 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153637, files = 282, pages = 14875, users = 19738, depth = 33.75001 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26876, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.04894618 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120722, files = 9, pages = 17093, users = 13775, depth = 37.52118 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118267, files = 1, pages = 9550, users = 12024, depth = 9.958106 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95549, files = 0, pages = 8626, users = 15301, depth = 5.677572 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4860, edits = 120586, files = 0, pages = 11209, users = 16388, depth = 18.35981 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219209, files = 0, pages = 10368, users = 12314, depth = 27.75247 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277606, files = 1146, pages = 18920, users = 20136, depth = 132.7258 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4600, edits = 77031, files = 1, pages = 22385, users = 12773, depth = 51.43995 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65695, files = 0, pages = 14083, users = 2273, depth = 21.40555 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86543, files = 10, pages = 12987, users = 9770, depth = 27.08411 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37947, files = 0, pages = 6665, users = 9135, depth = 2.025177 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120680, files = 438, pages = 10684, users = 12506, depth = 29.92404 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94817, files = 0, pages = 12330, users = 15377, depth = 31.95362 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3881, edits = 98670, files = 0, pages = 10209, users = 12194, depth = 25.69494 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32054, files = 0, pages = 10593, users = 5990, depth = 9.169301 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170308, files = 318, pages = 8578, users = 13171, depth = 32.66101 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162942, files = 51, pages = 9593, users = 18491, depth = 41.09292 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208839, files = 23, pages = 12940, users = 19612, depth = 108.3836 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205477, files = 300, pages = 16445, users = 117606, depth = 160.8951 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206346, files = 0, pages = 9032, users = 8603, depth = 54.58079 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28940, files = 0, pages = 5432, users = 7169, depth = 1.534245 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3443, edits = 59699, files = 0, pages = 10961, users = 7872, depth = 25.96854 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3367, edits = 115777, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52917 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43367, files = 0, pages = 11166, users = 8061, depth = 20.96237 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 29, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9331, users = 11105, depth = 30.43857 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3307, edits = 237358, files = 3, pages = 19168, users = 5481, depth = 284.8523 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11767, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110059, files = 0, pages = 8229, users = 13492, depth = 35.6044 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3016, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23296, depth = 85.29834 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3015, edits = 82436, files = 0, pages = 14414, users = 13292, depth = 81.75066 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606800, files = 0, pages = 10536, users = 21326, depth = 1043.385 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67711, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87561 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69840, files = 9, pages = 11036, users = 13780, depth = 56.29958 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89809, files = 0, pages = 6904, users = 10721, depth = 30.04273 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2611, edits = 89281, files = 0, pages = 5941, users = 13337, depth = 24.44411 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7556, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101617, files = 0, pages = 4634, users = 6621, depth = 14.72303 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96419, files = 0, pages = 5521, users = 14994, depth = 27.27868 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1888, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54076, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287726 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2093, edits = 92436, files = 0, pages = 4999, users = 13873, depth = 35.646 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54152, files = 35, pages = 11583, users = 3260, depth = 98.16023 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106184, files = 0, pages = 14324, users = 9651, depth = 263.6349 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84886, files = 0, pages = 11800, users = 9252, depth = 163.4965 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2294, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45564, files = 3, pages = 5071, users = 10191, depth = 23.67938 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105115, files = 0, pages = 5831, users = 30268, depth = 73.41991 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 36, admins = 4, articles = 1930, edits = 41130, files = 0, pages = 4389, users = 1759, depth = 15.21232 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3665, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64105, files = 0, pages = 11540, users = 8495, depth = 148.5443 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18729, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3817, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20754, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.323847 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13888, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1637, edits = 100191, files = 1, pages = 8613, users = 4887, depth = 211.2467 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9115, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17416, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.077595 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20571, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.278311 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66394, files = 0, pages = 3906, users = 8893, depth = 43.54373 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26716, files = 0, pages = 4805, users = 7132, depth = 31.72167 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12115, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12323, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111635, files = 0, pages = 5712, users = 14949, depth = 222.8832 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205204, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9694 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8328, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1269, edits = 9829, files = 0, pages = 2557, users = 2834, depth = 3.959926 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50184, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2762 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33791, files = 0, pages = 3789, users = 11642, depth = 39.16412 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33556, files = 0, pages = 4491, users = 2627, depth = 53.35048 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6837, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61357, files = 9, pages = 7710, users = 9283, depth = 250.1623 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1164, edits = 82552, files = 0, pages = 5561, users = 22963, depth = 211.8272 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7010, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85160, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03596 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37948, files = 0, pages = 3732, users = 9405, depth = 60.20596 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42561, files = 0, pages = 3289, users = 9590, depth = 56.58804 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2157, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35776, files = 0, pages = 3646, users = 1596, depth = 60.95211 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21708, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6662, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 960, edits = 27047, files = 0, pages = 1313, users = 454, depth = 2.785231 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37769, files = 0, pages = 3997, users = 9318, depth = 108.124 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10424, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46118, files = 0, pages = 3802, users = 17654, depth = 139.4231 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8752, files = 0, pages = 1626, users = 1534, depth = 4.291323 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28345, files = 0, pages = 4236, users = 9384, depth = 110.6791 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32012, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75378 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26777, files = 0, pages = 3360, users = 9187, depth = 86.9007 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 764, edits = 40179, files = 0, pages = 3140, users = 9818, depth = 123.7587 }, ['blk'] = { pos = 295, activeusers = 16, admins = 0, articles = 752, edits = 14238, files = 0, pages = 2942, users = 131, depth = 41.04487 }, ['rmy'] = { pos = 296, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50211, files = 0, pages = 2699, users = 16352, depth = 135.3448 }, ['ts'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3750, users = 8786, depth = 178.2646 }, ['chy'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24098, files = 0, pages = 2255, users = 10556, depth = 61.87996 }, ['ve'] = { pos = 299, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19102, files = 0, pages = 2120, users = 7163, depth = 48.83671 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23088, files = 0, pages = 2448, users = 8939, depth = 81.9868 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28848, files = 0, pages = 2435, users = 12367, depth = 115.8525 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7592, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14362, depth = 119.2785 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 496, edits = 24649, files = 0, pages = 2429, users = 7832, depth = 154.1247 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35117, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1054 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12025, files = 0, pages = 3076, users = 5946, depth = 132.4355 }, ['kcg'] = { pos = 308, activeusers = 16, admins = 1, articles = 445, edits = 15321, files = 0, pages = 1653, users = 391, depth = 68.30116 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 19, admins = 2, articles = 422, edits = 49423, files = 0, pages = 3046, users = 13200, depth = 627.3385 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37544, files = 0, pages = 2547, users = 7907, depth = 391.2845 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 20, admins = 1, articles = 317, edits = 7934, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 42.84845 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 2, articles = 296, edits = 20476, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 334.4908 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9987, files = 0, pages = 428, users = 804, depth = 6.93403 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8432, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29275, files = 0, pages = 2279, users = 9167, depth = 1049.677 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36872, files = 0, pages = 2156, users = 16673, depth = 2734.795 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281421, admins = 3757, articles = 59207837, edits = 3202470160, files = 2762330, pages = 244587014, users = 103351245, depth = 128.3557, date = '@1658793640' }, } return info kzgq4kymqve877ajmifpukludnmd3b3 828 637010 4164595 4164563 2022-07-25T12:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6548570, edits = 1102399179, files = 897645, pages = 56526980, users = 44127129, depth = 1135.939 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125905, edits = 34877477, files = 0, pages = 11232136, users = 92643, depth = 2.157462 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709419, edits = 223279832, files = 128474, pages = 7483029, users = 3964979, depth = 92.62188 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551549, edits = 50825346, files = 0, pages = 6115739, users = 829254, depth = 16.21606 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440326, edits = 195115175, files = 68971, pages = 12119650, users = 4429262, depth = 253.2767 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095971, edits = 62339661, files = 20, pages = 4461261, users = 1220781, depth = 17.79529 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839544, edits = 123999190, files = 237406, pages = 7418453, users = 3220457, depth = 153.7389 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1791012, edits = 144499151, files = 0, pages = 7696830, users = 6599340, depth = 204.1346 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1764078, edits = 128233602, files = 139720, pages = 7476594, users = 2275908, depth = 179.8528 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1592836, edits = 7092640, files = 1472, pages = 1999079, users = 187011, depth = 0.230785 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529876, edits = 67463381, files = 262, pages = 3550249, users = 1182846, depth = 33.14057 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1335056, edits = 90448213, files = 32841, pages = 3946521, users = 1959308, depth = 87.691 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292535, edits = 72579652, files = 60468, pages = 7099316, users = 3245020, depth = 206.3406 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274571, edits = 68841751, files = 24450, pages = 19371603, users = 873881, depth = 716.4287 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285102, files = 42, pages = 2881750, users = 52728, depth = 3.553424 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178119, edits = 36561427, files = 110454, pages = 4098742, users = 635626, depth = 54.82079 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1176236, edits = 58728178, files = 49593, pages = 7782677, users = 2281404, depth = 238.0475 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094056, edits = 63886788, files = 58330, pages = 5391612, users = 2783294, depth = 182.8338 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920866, edits = 35151434, files = 81524, pages = 5326656, users = 1136990, depth = 151.0578 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 704983, edits = 30418226, files = 15447, pages = 1759558, users = 424464, depth = 38.68369 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660856, edits = 25089299, files = 36061, pages = 3981172, users = 309474, depth = 159.0826 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625424, edits = 21391092, files = 47235, pages = 3261272, users = 1341080, depth = 116.5031 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596953, edits = 32971609, files = 12664, pages = 2720759, users = 745792, depth = 153.3909 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594439, edits = 22707845, files = 5, pages = 1694513, users = 557392, depth = 45.89445 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534726, edits = 20583003, files = 69352, pages = 1405646, users = 518855, depth = 38.84425 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508609, edits = 25064882, files = 8364, pages = 1446011, users = 508730, depth = 58.88135 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507148, edits = 21479083, files = 1, pages = 1397159, users = 584099, depth = 47.34687 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502922, edits = 28119073, files = 37470, pages = 2370533, users = 1414129, depth = 163.5786 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478565, edits = 8662191, files = 315, pages = 905162, users = 30526, depth = 7.604228 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456775, edits = 41239639, files = 10239, pages = 4644073, users = 175660, depth = 746.2407 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432146, edits = 14979320, files = 116393, pages = 2617025, users = 590183, depth = 146.3113 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431403, edits = 3127951, files = 362, pages = 1062569, users = 53698, depth = 6.301206 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417466, edits = 3522006, files = 6069, pages = 564370, users = 42899, depth = 0.7727717 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396387, edits = 8981813, files = 0, pages = 823009, users = 138124, depth = 12.64175 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359331, edits = 5610615, files = 19612, pages = 1040399, users = 297413, depth = 19.37323 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322238, edits = 7645967, files = 10830, pages = 710538, users = 198784, depth = 15.62523 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319375, edits = 34294170, files = 73601, pages = 1335466, users = 991079, depth = 259.9267 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292839, edits = 8465281, files = 11306, pages = 987378, users = 123392, depth = 48.22735 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283186, edits = 11446232, files = 549, pages = 631088, users = 310534, depth = 27.37429 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282855, edits = 11182061, files = 0, pages = 906439, users = 434152, depth = 59.95777 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241929, edits = 1520348, files = 244, pages = 570519, users = 37623, depth = 4.91593 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241358, edits = 7391107, files = 0, pages = 548171, users = 220829, depth = 21.78801 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231882, edits = 3050862, files = 10538, pages = 587256, users = 120477, depth = 12.20204 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229109, edits = 6158960, files = 755, pages = 541122, users = 167586, depth = 21.10927 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225504, edits = 2443419, files = 177, pages = 385106, users = 16052, depth = 3.178234 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220389, edits = 4155931, files = 3238, pages = 645019, users = 120188, depth = 23.91869 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214711, edits = 8336800, files = 36, pages = 697671, users = 1219005, depth = 60.4592 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212677, edits = 6417073, files = 20937, pages = 444679, users = 276905, depth = 17.17247 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211929, edits = 9567819, files = 18493, pages = 629321, users = 367499, depth = 58.97232 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203619, edits = 6632739, files = 23850, pages = 499289, users = 165911, depth = 28.01037 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186991, edits = 6132039, files = 803, pages = 470538, users = 127839, depth = 29.96532 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185621, edits = 6533757, files = 23723, pages = 509168, users = 250642, depth = 38.98723 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177117, edits = 5711487, files = 8334, pages = 438858, users = 213167, depth = 28.42158 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173678, edits = 4982115, files = 12473, pages = 989729, users = 148567, depth = 111.1329 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386303, files = 16, pages = 372233, users = 121416, depth = 15.12989 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161900, edits = 4386564, files = 14832, pages = 459314, users = 142657, depth = 32.22878 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154153, edits = 2713734, files = 2121, pages = 668138, users = 75978, depth = 45.15419 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152073, edits = 5584398, files = 3567, pages = 1186142, users = 706032, depth = 217.688 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149194, edits = 10196369, files = 27276, pages = 970231, users = 428319, depth = 318.2682 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147532, edits = 3469449, files = 7884, pages = 464542, users = 206845, depth = 34.48331 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137098, edits = 3685327, files = 0, pages = 275663, users = 157543, depth = 13.65659 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134951, edits = 11092380, files = 11267, pages = 274217, users = 73406, depth = 43.07927 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129835, edits = 3694029, files = 0, pages = 228306, users = 106266, depth = 9.307137 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129557, edits = 4784328, files = 8676, pages = 523657, users = 102941, depth = 84.54057 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125548, edits = 5995517, files = 15224, pages = 985183, users = 382155, depth = 285.3109 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125338, edits = 1850714, files = 2626, pages = 283281, users = 242813, depth = 10.37426 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 116344, edits = 3276659, files = 0, pages = 248017, users = 32264, depth = 16.92214 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114703, edits = 3652913, files = 25477, pages = 466020, users = 107599, depth = 73.53321 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107597, edits = 1306696, files = 485, pages = 262447, users = 35972, depth = 10.31229 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104019, edits = 2510103, files = 9610, pages = 372229, users = 151430, depth = 44.83383 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103572, edits = 751895, files = 2978, pages = 215986, users = 102508, depth = 4.10098 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94868, edits = 1045436, files = 3, pages = 245083, users = 28720, depth = 10.69477 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90284, edits = 3413079, files = 5456, pages = 367572, users = 144084, depth = 87.58798 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87644, edits = 2307009, files = 924, pages = 156405, users = 48207, depth = 9.079013 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85971, edits = 2460657, files = 4725, pages = 262907, users = 143349, depth = 39.64399 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85443, edits = 2135703, files = 19140, pages = 283831, users = 145228, depth = 40.56569 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83847, edits = 989682, files = 0, pages = 162093, users = 48842, depth = 5.317172 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81488, edits = 422387, files = 2688, pages = 111154, users = 33006, depth = 0.5036353 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78848, edits = 3699863, files = 6958, pages = 487345, users = 162636, depth = 203.7725 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78613, edits = 2322443, files = 1884, pages = 226055, users = 75954, depth = 36.13971 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77532, edits = 3590422, files = 13307, pages = 305419, users = 114021, depth = 101.5609 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74049, edits = 1231615, files = 2269, pages = 146729, users = 54724, depth = 8.086311 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24969, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72194, edits = 2000233, files = 5401, pages = 141377, users = 69890, depth = 12.99267 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69672, edits = 1591999, files = 5430, pages = 177469, users = 53715, depth = 21.4742 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68972, edits = 1099653, files = 724, pages = 140317, users = 31984, depth = 8.385458 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802851, files = 0, pages = 81995, users = 28407, depth = 0.427082 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855230, files = 2069, pages = 101468, users = 25249, depth = 2.361193 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605838, files = 225, pages = 113663, users = 32300, depth = 2.837588 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61275, edits = 628101, files = 545, pages = 97372, users = 28304, depth = 2.238572 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390043, files = 2367, pages = 131363, users = 54965, depth = 24.27047 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60204, edits = 1146399, files = 1454, pages = 169570, users = 35299, depth = 22.31006 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93881, files = 0, pages = 63095, users = 2177, depth = 0.004666307 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57017, edits = 1063324, files = 1116, pages = 95644, users = 52333, depth = 5.102478 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347442, files = 0, pages = 69099, users = 21676, depth = 0.2840218 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757111, files = 3218, pages = 141236, users = 86423, depth = 31.26148 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53818, edits = 1091484, files = 565, pages = 109059, users = 51605, depth = 10.54445 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52925, edits = 1109223, files = 4437, pages = 121739, users = 37574, depth = 15.40356 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49536, edits = 748993, files = 537, pages = 97630, users = 31107, depth = 7.2316 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49071, edits = 1082262, files = 7564, pages = 149791, users = 43310, depth = 30.43885 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42963, edits = 1952312, files = 1897, pages = 233514, users = 123125, depth = 164.4635 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294209, files = 136, pages = 55367, users = 78494, depth = 0.4819503 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42145, edits = 959166, files = 1604, pages = 184113, users = 51080, depth = 59.11506 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42040, edits = 1833863, files = 1499, pages = 128199, users = 68105, depth = 60.08391 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40555, edits = 861627, files = 690, pages = 146722, users = 94841, depth = 40.24522 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487106, files = 209, pages = 60549, users = 24858, depth = 2.073274 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38265, edits = 607150, files = 1570, pages = 133947, users = 42129, depth = 28.34132 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552002, files = 168, pages = 59155, users = 24772, depth = 4.923084 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33278, edits = 990997, files = 0, pages = 48817, users = 33566, depth = 4.42622 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32231, edits = 1065815, files = 1258, pages = 103344, users = 58449, depth = 50.20501 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31631, edits = 830088, files = 1320, pages = 116394, users = 63295, depth = 51.21301 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824189, files = 0, pages = 117281, users = 68753, depth = 59.81496 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28955, edits = 1013714, files = 571, pages = 69620, users = 92205, depth = 28.71943 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28334, edits = 1103905, files = 2592, pages = 129755, users = 75797, depth = 109.0053 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732668, files = 1407, pages = 55690, users = 41252, depth = 16.65094 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886433, files = 47, pages = 62806, users = 23460, depth = 31.91413 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23738, edits = 641647, files = 4, pages = 37696, users = 44599, depth = 5.88517 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23589, edits = 111323, files = 0, pages = 28646, users = 3012, depth = 0.1786026 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650023, files = 0, pages = 55975, users = 27119, depth = 23.63499 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704798, files = 1475, pages = 97659, users = 77695, depth = 92.74994 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295877, files = 709, pages = 34657, users = 15071, depth = 4.064703 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185052, files = 0, pages = 36470, users = 17037, depth = 3.772322 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19545, edits = 176931, files = 0, pages = 39363, users = 17776, depth = 4.621299 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17994, edits = 508514, files = 3121, pages = 79618, users = 58147, depth = 74.90935 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17129, edits = 161098, files = 0, pages = 30443, users = 18247, depth = 3.197097 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355439, files = 109, pages = 29082, users = 24114, depth = 6.033218 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16055, edits = 230794, files = 1323, pages = 41117, users = 17936, depth = 13.67773 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16028, edits = 522593, files = 165, pages = 59674, users = 22532, depth = 64.93945 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15901, edits = 566826, files = 347, pages = 32197, users = 25553, depth = 18.49045 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15776, edits = 460718, files = 125, pages = 71472, users = 31006, depth = 80.34401 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18920, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15388, edits = 578295, files = 1062, pages = 44151, users = 45318, depth = 45.76283 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391747, files = 0, pages = 70129, users = 16156, depth = 71.02238 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239951, files = 145, pages = 56213, users = 15717, depth = 30.89291 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15088, edits = 282755, files = 1718, pages = 53863, users = 27722, depth = 34.67049 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15036, edits = 371420, files = 1765, pages = 45902, users = 39076, depth = 34.09807 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664617, files = 281, pages = 23705, users = 27658, depth = 10.40866 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14644, edits = 119679, files = 112, pages = 29694, users = 5292, depth = 4.256991 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381034, files = 1765, pages = 47619, users = 22142, depth = 43.93889 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377255, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91218 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368598, files = 0, pages = 40250, users = 26844, depth = 33.85784 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213125, files = 462, pages = 30200, users = 14901, depth = 10.09806 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13721, edits = 229405, files = 115, pages = 39233, users = 11726, depth = 20.21477 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454014, files = 623, pages = 65471, users = 26467, depth = 100.0574 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165694, files = 263, pages = 30413, users = 30056, depth = 8.684296 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50423, files = 0, pages = 20542, users = 4000, depth = 0.7684533 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152085, files = 2739, pages = 35042, users = 23320, depth = 12.4466 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137208, files = 0, pages = 26465, users = 24068, depth = 6.383292 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12254, edits = 232742, files = 865, pages = 32754, users = 19620, depth = 19.88668 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11772, edits = 469166, files = 445, pages = 70034, users = 35294, depth = 164.0922 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11533, edits = 388063, files = 618, pages = 27206, users = 22190, depth = 26.34252 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54704, files = 60, pages = 27034, users = 3259, depth = 3.662113 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11393, edits = 379421, files = 0, pages = 96648, users = 94348, depth = 219.8326 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230981, files = 6, pages = 26608, users = 14440, depth = 17.41777 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96445, files = 0, pages = 23948, users = 17437, depth = 6.46436 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10546, edits = 328622, files = 1706, pages = 72753, users = 34367, depth = 157.1624 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100457, files = 0, pages = 18613, users = 9931, depth = 3.327959 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184739, files = 0, pages = 27158, users = 13073, depth = 17.61797 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272011, files = 192, pages = 42079, users = 29479, depth = 62.0446 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10224, edits = 194794, files = 0, pages = 21537, users = 7256, depth = 11.07399 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10134, edits = 149687, files = 0, pages = 13889, users = 16838, depth = 1.479692 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48477, files = 0, pages = 16187, users = 2138, depth = 1.092351 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9461, edits = 281341, files = 1101, pages = 33326, users = 36162, depth = 53.71538 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9444, edits = 122349, files = 0, pages = 18260, users = 30321, depth = 5.838897 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295703, files = 403, pages = 21415, users = 19362, depth = 27.88769 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8567, edits = 84757, files = 0, pages = 14882, users = 13737, depth = 3.094593 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49583, files = 0, pages = 10751, users = 5805, depth = 0.3180228 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8390, edits = 238336, files = 0, pages = 25622, users = 32057, depth = 39.23956 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130753, files = 87, pages = 17614, users = 25272, depth = 9.029761 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96715, files = 0, pages = 16560, users = 15413, depth = 5.750687 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723017, files = 54, pages = 68888, users = 29550, depth = 606.9481 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26231, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139422, files = 0, pages = 26046, users = 11757, depth = 30.38726 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308778, files = 480, pages = 21204, users = 24602, depth = 46.14543 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320627, files = 571, pages = 20398, users = 25802, depth = 44.62888 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153230, files = 0, pages = 13442, users = 16570, depth = 7.503991 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7378, edits = 96159, files = 0, pages = 16887, users = 5403, depth = 9.458666 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177238, files = 150, pages = 16365, users = 21865, depth = 16.47909 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7130, edits = 497722, files = 170, pages = 19194, users = 20680, depth = 74.23777 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151001, files = 0, pages = 30997, users = 14429, depth = 64.13752 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394752, files = 146, pages = 33573, users = 38517, depth = 204.7568 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6429, edits = 105861, files = 0, pages = 15892, users = 11999, depth = 14.43206 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14248, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229126, files = 319, pages = 15603, users = 24684, depth = 32.1232 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6208, edits = 176520, files = 201, pages = 12058, users = 13175, depth = 12.99951 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379491, files = 0, pages = 14790, users = 19823, depth = 49.22606 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26387, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5984, edits = 118072, files = 9, pages = 20312, users = 17663, depth = 33.32593 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5676, edits = 183875, files = 38, pages = 43369, users = 6208, depth = 186.9734 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214419, files = 0, pages = 15416, users = 14668, depth = 42.66325 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5562, edits = 308439, files = 186, pages = 20531, users = 18011, depth = 108.8135 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5509, edits = 199445, files = 6, pages = 11750, users = 13683, depth = 21.78453 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138429, files = 0, pages = 16631, users = 13207, depth = 34.42726 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185903, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.81499 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68761, files = 49, pages = 10535, users = 15753, depth = 5.866255 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153638, files = 282, pages = 14875, users = 19737, depth = 33.75023 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26877, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.048948 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120717, files = 9, pages = 17090, users = 13774, depth = 37.50732 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118260, files = 1, pages = 9550, users = 12022, depth = 9.957517 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15299, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4854, edits = 120552, files = 0, pages = 11188, users = 16386, depth = 18.34757 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219208, files = 0, pages = 10368, users = 12313, depth = 27.75234 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277611, files = 1146, pages = 18920, users = 20136, depth = 132.7282 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4600, edits = 77032, files = 1, pages = 22384, users = 12773, depth = 51.43713 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65678, files = 0, pages = 14082, users = 2272, depth = 21.39707 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86543, files = 10, pages = 12987, users = 9769, depth = 27.08411 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37948, files = 0, pages = 6665, users = 9134, depth = 2.02523 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120617, files = 438, pages = 10682, users = 12506, depth = 29.89594 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94816, files = 0, pages = 12330, users = 15377, depth = 31.95329 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98669, files = 0, pages = 10208, users = 12194, depth = 25.71044 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32053, files = 0, pages = 10587, users = 5990, depth = 9.157856 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170311, files = 318, pages = 8578, users = 13169, depth = 32.66158 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162942, files = 51, pages = 9593, users = 18490, depth = 41.09292 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208844, files = 23, pages = 12940, users = 19611, depth = 108.3862 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205478, files = 300, pages = 16445, users = 117603, depth = 160.8959 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206345, files = 0, pages = 9031, users = 8602, depth = 54.56667 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28939, files = 0, pages = 5432, users = 7168, depth = 1.534192 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3443, edits = 59692, files = 0, pages = 10955, users = 7872, depth = 25.93826 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3367, edits = 115766, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52694 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43361, files = 0, pages = 11160, users = 8061, depth = 20.93851 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85758, files = 0, pages = 9331, users = 11104, depth = 30.43928 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237356, files = 3, pages = 19165, users = 5479, depth = 284.7868 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121689, files = 32, pages = 8557, users = 11766, depth = 37.17517 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13491, depth = 35.60472 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3018, edits = 82391, files = 0, pages = 14403, users = 13291, depth = 81.40562 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23294, depth = 85.22227 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606797, files = 0, pages = 10536, users = 21325, depth = 1043.384 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69839, files = 9, pages = 11036, users = 13780, depth = 56.29877 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89808, files = 0, pages = 6904, users = 10719, depth = 30.04239 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2607, edits = 89224, files = 0, pages = 5936, users = 13337, depth = 24.50943 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7555, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101615, files = 0, pages = 4634, users = 6620, depth = 14.72275 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14993, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1887, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2092, edits = 92489, files = 0, pages = 5004, users = 13907, depth = 35.8123 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54159, files = 35, pages = 11577, users = 3260, depth = 98.09987 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106185, files = 0, pages = 14324, users = 9651, depth = 263.6374 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84872, files = 0, pages = 11796, users = 9250, depth = 163.3908 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2294, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45557, files = 3, pages = 5071, users = 10190, depth = 23.67575 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105115, files = 0, pages = 5831, users = 30265, depth = 73.41991 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1914, edits = 41072, files = 0, pages = 4389, users = 1755, depth = 15.64757 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3664, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64098, files = 0, pages = 11534, users = 8494, depth = 148.4209 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18727, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3816, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11455, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13886, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1635, edits = 100116, files = 1, pages = 8605, users = 4885, depth = 211.4378 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43682, files = 0, pages = 6739, users = 9111, depth = 67.41982 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17414, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.076553 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8892, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7132, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12114, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12321, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111634, files = 0, pages = 5712, users = 14949, depth = 222.8812 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8327, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9818, files = 0, pages = 2554, users = 2834, depth = 3.978932 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50185, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2839 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11637, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33545, files = 0, pages = 4490, users = 2625, depth = 53.31223 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6833, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61340, files = 9, pages = 7709, users = 9283, depth = 250.049 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82552, files = 0, pages = 5560, users = 22960, depth = 211.7689 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1435, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7008, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85161, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03631 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37943, files = 0, pages = 3729, users = 9403, depth = 60.10987 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42563, files = 0, pages = 3289, users = 9589, depth = 56.5907 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2156, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35764, files = 0, pages = 3642, users = 1596, depth = 60.81119 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21703, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6661, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 959, edits = 27028, files = 0, pages = 1312, users = 452, depth = 2.791208 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37770, files = 0, pages = 4001, users = 9316, depth = 108.299 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10422, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46117, files = 0, pages = 3803, users = 17651, depth = 139.062 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8677, files = 0, pages = 1626, users = 1532, depth = 4.254548 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28348, files = 0, pages = 4236, users = 9382, depth = 110.6909 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32013, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75436 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26771, files = 0, pages = 3360, users = 9185, depth = 86.88123 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40180, files = 0, pages = 3140, users = 9817, depth = 130.8578 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50206, files = 0, pages = 2699, users = 16350, depth = 135.3314 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36592, files = 0, pages = 3750, users = 8785, depth = 178.2695 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10554, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19103, files = 0, pages = 2120, users = 7162, depth = 48.83926 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23089, files = 0, pages = 2448, users = 8938, depth = 81.99035 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28850, files = 0, pages = 2435, users = 12368, depth = 115.8605 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7591, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14359, depth = 119.2785 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 477, edits = 24615, files = 0, pages = 2429, users = 7832, depth = 169.7052 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12024, files = 0, pages = 3073, users = 5946, depth = 132.2509 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 445, edits = 15352, files = 0, pages = 1653, users = 391, depth = 68.43937 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7907, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13197, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7894, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 47.50541 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20479, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 371.6566 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 276, edits = 9583, files = 0, pages = 428, users = 802, depth = 6.79089 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12245, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8432, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9165, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36875, files = 0, pages = 2156, users = 16671, depth = 2735.017 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 16, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281594, admins = 3757, articles = 59197455, edits = 3200309710, files = 2762298, pages = 244510548, users = 103300680, depth = 128.2627, date = '@1658750441' }, } return info 70h3gm19ky2di0ebs2s3ofiwhffq73t 4164652 4164595 2022-07-25T14:00:50Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6548601, edits = 1102415599, files = 897637, pages = 56527393, users = 44127638, depth = 1135.954 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34877491, files = 0, pages = 11232136, users = 92644, depth = 2.157461 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709452, edits = 223283078, files = 128474, pages = 7483126, users = 3965055, depth = 92.62225 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551560, edits = 50826414, files = 0, pages = 6115760, users = 829267, depth = 16.2163 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440365, edits = 195118854, files = 68960, pages = 12119833, users = 4429360, depth = 253.2771 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095990, edits = 62340564, files = 20, pages = 4461309, users = 1220804, depth = 17.79547 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839583, edits = 124001506, files = 237407, pages = 7418620, users = 3220519, depth = 153.7388 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1791028, edits = 144500497, files = 0, pages = 7696872, users = 6599408, depth = 204.1335 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1764091, edits = 128235432, files = 139713, pages = 7476691, users = 2275946, depth = 179.8557 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1592836, edits = 7092643, files = 1472, pages = 1999079, users = 187021, depth = 0.2307851 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529888, edits = 67464362, files = 262, pages = 3550300, users = 1182865, depth = 33.14133 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1335071, edits = 90450062, files = 32841, pages = 3946565, users = 1959354, depth = 87.69179 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292551, edits = 72581734, files = 60466, pages = 7099397, users = 3245053, depth = 206.3437 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274579, edits = 68842088, files = 24452, pages = 19371646, users = 873897, depth = 716.4246 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285105, files = 42, pages = 2881750, users = 52728, depth = 3.553426 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178151, edits = 36562228, files = 110442, pages = 4098857, users = 635653, depth = 54.82059 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1176252, edits = 58729039, files = 49593, pages = 7782751, users = 2281450, depth = 238.0465 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094061, edits = 63887258, files = 58330, pages = 5391633, users = 2783325, depth = 182.8341 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920876, edits = 35152099, files = 81525, pages = 5326701, users = 1137022, depth = 151.0585 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 704991, edits = 30418462, files = 15448, pages = 1759574, users = 424472, depth = 38.68335 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660860, edits = 25089409, files = 36061, pages = 3981180, users = 309479, depth = 159.0814 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625429, edits = 21391380, files = 47235, pages = 3261285, users = 1341107, depth = 116.5031 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596969, edits = 32971993, files = 12664, pages = 2720792, users = 745800, depth = 153.385 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594444, edits = 22708142, files = 5, pages = 1694527, users = 557403, depth = 45.89466 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534731, edits = 20583548, files = 69352, pages = 1405657, users = 518861, depth = 38.84478 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508611, edits = 25065266, files = 8364, pages = 1446033, users = 508740, depth = 58.8834 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507153, edits = 21479344, files = 1, pages = 1397171, users = 584114, depth = 47.34685 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502930, edits = 28119364, files = 37470, pages = 2370552, users = 1414155, depth = 163.5758 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478578, edits = 8662250, files = 315, pages = 905175, users = 30526, depth = 7.603758 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456776, edits = 41239663, files = 10239, pages = 4644077, users = 175663, depth = 746.2382 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432150, edits = 14979437, files = 116393, pages = 2617042, users = 590188, depth = 146.3106 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431403, edits = 3127955, files = 362, pages = 1062569, users = 53701, depth = 6.301215 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417469, edits = 3522040, files = 6069, pages = 564380, users = 42901, depth = 0.772828 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396388, edits = 8981853, files = 0, pages = 823011, users = 138125, depth = 12.64177 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359336, edits = 5610687, files = 19612, pages = 1040405, users = 297418, depth = 19.37289 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322241, edits = 7646048, files = 10836, pages = 710552, users = 198788, depth = 15.62568 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319379, edits = 34294848, files = 73600, pages = 1335486, users = 991103, depth = 259.9296 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292841, edits = 8465327, files = 11306, pages = 987382, users = 123393, depth = 48.22703 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283190, edits = 11446437, files = 549, pages = 631099, users = 310538, depth = 27.37464 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282859, edits = 11182147, files = 0, pages = 906446, users = 434158, depth = 59.95665 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241930, edits = 1520355, files = 244, pages = 570521, users = 37627, depth = 4.915925 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241358, edits = 7391133, files = 0, pages = 548173, users = 220837, depth = 21.78829 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231883, edits = 3050879, files = 10538, pages = 587259, users = 120479, depth = 12.20207 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229109, edits = 6158979, files = 755, pages = 541123, users = 167588, depth = 21.10943 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225505, edits = 2443422, files = 177, pages = 385107, users = 16052, depth = 3.178201 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220393, edits = 4155987, files = 3238, pages = 645031, users = 120193, depth = 23.9186 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214713, edits = 8336911, files = 36, pages = 697680, users = 1219018, depth = 60.45986 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212678, edits = 6417123, files = 20937, pages = 444681, users = 276906, depth = 17.17251 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211938, edits = 9567972, files = 18493, pages = 629339, users = 367512, depth = 58.9691 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203621, edits = 6632954, files = 23851, pages = 499303, users = 165915, depth = 28.01221 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186995, edits = 6132125, files = 803, pages = 470546, users = 127841, depth = 29.9648 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185621, edits = 6533887, files = 23726, pages = 509167, users = 250645, depth = 38.98784 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177119, edits = 5711549, files = 8334, pages = 438862, users = 213168, depth = 28.42142 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173678, edits = 4982438, files = 12473, pages = 989785, users = 148571, depth = 111.149 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386305, files = 16, pages = 372233, users = 121419, depth = 15.1299 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161902, edits = 4386629, files = 14832, pages = 459316, users = 142662, depth = 32.22832 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154187, edits = 2713939, files = 2122, pages = 668191, users = 75983, depth = 45.13744 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152074, edits = 5584451, files = 3567, pages = 1186161, users = 706050, depth = 217.6913 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149196, edits = 10196534, files = 27276, pages = 970250, users = 428324, depth = 318.2717 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147536, edits = 3469539, files = 7884, pages = 464549, users = 206849, depth = 34.48247 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137098, edits = 3685337, files = 0, pages = 275664, users = 157546, depth = 13.65678 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134951, edits = 11092390, files = 11267, pages = 274218, users = 73407, depth = 43.07977 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129836, edits = 3694048, files = 0, pages = 228309, users = 106266, depth = 9.307297 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129558, edits = 4784356, files = 8676, pages = 523661, users = 102942, depth = 84.54039 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125556, edits = 5995775, files = 15223, pages = 985210, users = 382163, depth = 285.2916 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125344, edits = 1850780, files = 2626, pages = 283292, users = 242819, depth = 10.37389 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 116240, edits = 3276764, files = 0, pages = 247913, users = 32264, depth = 16.96009 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114703, edits = 3652929, files = 25477, pages = 466022, users = 107601, depth = 73.53407 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107597, edits = 1306698, files = 485, pages = 262447, users = 35973, depth = 10.3123 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104019, edits = 2510189, files = 9610, pages = 372230, users = 151434, depth = 44.83559 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103572, edits = 751903, files = 2978, pages = 215990, users = 102512, depth = 4.10124 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94868, edits = 1045436, files = 3, pages = 245083, users = 28720, depth = 10.69477 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90284, edits = 3413088, files = 5456, pages = 367573, users = 144086, depth = 87.5886 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87644, edits = 2307009, files = 924, pages = 156405, users = 48208, depth = 9.079013 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85974, edits = 2460684, files = 4725, pages = 262914, users = 143350, depth = 39.64239 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85443, edits = 2135709, files = 19140, pages = 283832, users = 145229, depth = 40.56607 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83847, edits = 989686, files = 0, pages = 162093, users = 48842, depth = 5.317193 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81488, edits = 422390, files = 2688, pages = 111154, users = 33010, depth = 0.5036388 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78849, edits = 3699899, files = 6958, pages = 487352, users = 162641, depth = 203.7723 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78612, edits = 2322466, files = 1884, pages = 226065, users = 75954, depth = 36.14478 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77532, edits = 3590497, files = 13308, pages = 305426, users = 114023, depth = 101.5669 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74049, edits = 1231701, files = 2269, pages = 146734, users = 54726, depth = 8.087713 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24970, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72195, edits = 2000252, files = 5401, pages = 141378, users = 69891, depth = 12.99234 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69672, edits = 1592028, files = 5430, pages = 177469, users = 53715, depth = 21.47459 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68972, edits = 1099653, files = 724, pages = 140317, users = 31984, depth = 8.385458 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802852, files = 0, pages = 81995, users = 28407, depth = 0.4270825 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855230, files = 2069, pages = 101468, users = 25249, depth = 2.361193 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605838, files = 225, pages = 113663, users = 32301, depth = 2.837588 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628106, files = 545, pages = 97372, users = 28304, depth = 2.238786 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390071, files = 2367, pages = 131367, users = 54965, depth = 24.27278 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60206, edits = 1146408, files = 1454, pages = 169572, users = 35301, depth = 22.30849 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93881, files = 0, pages = 63095, users = 2177, depth = 0.004666307 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57017, edits = 1063470, files = 1116, pages = 95645, users = 52336, depth = 5.103389 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347443, files = 0, pages = 69099, users = 21676, depth = 0.2840226 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757115, files = 3218, pages = 141237, users = 86423, depth = 31.26205 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53818, edits = 1091492, files = 565, pages = 109059, users = 51605, depth = 10.54453 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52925, edits = 1109238, files = 4437, pages = 121739, users = 37574, depth = 15.40376 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49536, edits = 748993, files = 537, pages = 97630, users = 31108, depth = 7.2316 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49072, edits = 1082271, files = 7564, pages = 149797, users = 43311, depth = 30.43967 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42963, edits = 1952319, files = 1897, pages = 233515, users = 123125, depth = 164.4651 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294211, files = 136, pages = 55367, users = 78494, depth = 0.4819535 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42147, edits = 959344, files = 1604, pages = 184118, users = 51083, depth = 59.12131 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42040, edits = 1833894, files = 1499, pages = 128199, users = 68107, depth = 60.08492 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40555, edits = 861628, files = 690, pages = 146722, users = 94842, depth = 40.24527 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487107, files = 209, pages = 60549, users = 24860, depth = 2.073278 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38265, edits = 607162, files = 1570, pages = 133951, users = 42131, depth = 28.3434 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552003, files = 168, pages = 59155, users = 24772, depth = 4.923093 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33278, edits = 990997, files = 0, pages = 48817, users = 33566, depth = 4.42622 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32231, edits = 1065820, files = 1258, pages = 103346, users = 58450, depth = 50.20709 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31631, edits = 830088, files = 1320, pages = 116394, users = 63299, depth = 51.21301 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824199, files = 0, pages = 117286, users = 68755, depth = 59.81998 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28956, edits = 1013725, files = 571, pages = 69626, users = 92206, depth = 28.72235 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28335, edits = 1103914, files = 2592, pages = 129757, users = 75803, depth = 108.9989 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732668, files = 1407, pages = 55690, users = 41252, depth = 16.65094 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886433, files = 47, pages = 62806, users = 23460, depth = 31.91413 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23738, edits = 641647, files = 4, pages = 37696, users = 44599, depth = 5.88517 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23590, edits = 111327, files = 0, pages = 28647, users = 3012, depth = 0.1785876 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650023, files = 0, pages = 55975, users = 27119, depth = 23.63499 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704801, files = 1475, pages = 97660, users = 77699, depth = 92.75181 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295877, files = 709, pages = 34657, users = 15071, depth = 4.064703 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185069, files = 0, pages = 36470, users = 17037, depth = 3.772669 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19545, edits = 176946, files = 0, pages = 39369, users = 17777, depth = 4.623785 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17994, edits = 508516, files = 3121, pages = 79618, users = 58148, depth = 74.90964 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17137, edits = 161132, files = 0, pages = 30451, users = 18247, depth = 3.193947 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355440, files = 109, pages = 29082, users = 24114, depth = 6.033236 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16055, edits = 230794, files = 1323, pages = 41117, users = 17936, depth = 13.67773 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16029, edits = 522618, files = 165, pages = 59685, users = 22532, depth = 64.95224 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15901, edits = 566829, files = 347, pages = 32198, users = 25553, depth = 18.49225 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15776, edits = 460718, files = 125, pages = 71472, users = 31006, depth = 80.34401 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18920, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15388, edits = 578295, files = 1062, pages = 44151, users = 45319, depth = 45.76283 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391747, files = 0, pages = 70129, users = 16156, depth = 71.02238 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239951, files = 145, pages = 56213, users = 15718, depth = 30.89291 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15088, edits = 282758, files = 1718, pages = 53866, users = 27724, depth = 34.6743 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15036, edits = 371421, files = 1765, pages = 45903, users = 39076, depth = 34.09962 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664617, files = 281, pages = 23705, users = 27658, depth = 10.40866 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14644, edits = 119682, files = 112, pages = 29694, users = 5292, depth = 4.257098 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381034, files = 1765, pages = 47619, users = 22142, depth = 43.93889 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377255, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91218 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368598, files = 0, pages = 40250, users = 26845, depth = 33.85784 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213125, files = 462, pages = 30200, users = 14901, depth = 10.09806 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13721, edits = 229405, files = 115, pages = 39233, users = 11726, depth = 20.21477 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454014, files = 623, pages = 65471, users = 26467, depth = 100.0574 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165694, files = 263, pages = 30413, users = 30056, depth = 8.684296 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50423, files = 0, pages = 20542, users = 4000, depth = 0.7684533 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152092, files = 2739, pages = 35042, users = 23320, depth = 12.44717 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137209, files = 0, pages = 26465, users = 24068, depth = 6.383338 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12255, edits = 232747, files = 865, pages = 32756, users = 19621, depth = 19.88459 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469174, files = 445, pages = 70030, users = 35295, depth = 164.1153 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11533, edits = 388065, files = 618, pages = 27206, users = 22190, depth = 26.34265 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54704, files = 60, pages = 27034, users = 3259, depth = 3.662113 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11393, edits = 379430, files = 0, pages = 96649, users = 94349, depth = 219.8407 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230981, files = 6, pages = 26608, users = 14441, depth = 17.41777 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96445, files = 0, pages = 23948, users = 17438, depth = 6.46436 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10546, edits = 328629, files = 1706, pages = 72753, users = 34367, depth = 157.1658 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100459, files = 0, pages = 18615, users = 9931, depth = 3.329294 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184741, files = 0, pages = 27160, users = 13073, depth = 17.62107 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272013, files = 192, pages = 42081, users = 29481, depth = 62.0499 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10224, edits = 194805, files = 0, pages = 21538, users = 7256, depth = 11.07606 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10134, edits = 149687, files = 0, pages = 13889, users = 16838, depth = 1.479692 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48477, files = 0, pages = 16187, users = 2138, depth = 1.092351 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9461, edits = 281345, files = 1101, pages = 33327, users = 36162, depth = 53.71903 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9444, edits = 122349, files = 0, pages = 18260, users = 30321, depth = 5.838897 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295703, files = 403, pages = 21415, users = 19362, depth = 27.88769 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8567, edits = 84779, files = 0, pages = 14882, users = 13737, depth = 3.095396 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49583, files = 0, pages = 10751, users = 5805, depth = 0.3180228 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238368, files = 0, pages = 25632, users = 32057, depth = 39.21943 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130764, files = 87, pages = 17617, users = 25272, depth = 9.034847 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96715, files = 0, pages = 16560, users = 15413, depth = 5.750687 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723018, files = 54, pages = 68888, users = 29550, depth = 606.949 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26231, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139422, files = 0, pages = 26046, users = 11758, depth = 30.38726 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308778, files = 480, pages = 21204, users = 24602, depth = 46.14543 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320627, files = 571, pages = 20398, users = 25802, depth = 44.62888 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153232, files = 0, pages = 13444, users = 16571, depth = 7.507958 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7378, edits = 96159, files = 0, pages = 16887, users = 5404, depth = 9.458666 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177238, files = 150, pages = 16365, users = 21865, depth = 16.47909 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7132, edits = 497779, files = 170, pages = 19199, users = 20680, depth = 74.22221 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151001, files = 0, pages = 30997, users = 14430, depth = 64.13752 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394752, files = 146, pages = 33573, users = 38517, depth = 204.7568 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6431, edits = 105874, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42304 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14249, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229128, files = 319, pages = 15603, users = 24685, depth = 32.12348 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6208, edits = 176520, files = 201, pages = 12058, users = 13175, depth = 12.99951 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379491, files = 0, pages = 14790, users = 19823, depth = 49.22606 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26387, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5984, edits = 118077, files = 9, pages = 20312, users = 17663, depth = 33.32734 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5676, edits = 183877, files = 38, pages = 43369, users = 6209, depth = 186.9755 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214419, files = 0, pages = 15416, users = 14668, depth = 42.66325 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5562, edits = 308439, files = 186, pages = 20531, users = 18011, depth = 108.8135 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5509, edits = 199445, files = 6, pages = 11750, users = 13683, depth = 21.78453 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138431, files = 0, pages = 16633, users = 13207, depth = 34.43597 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185904, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.815031 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68761, files = 49, pages = 10535, users = 15754, depth = 5.866255 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153638, files = 282, pages = 14875, users = 19737, depth = 33.75023 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26877, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.048948 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120718, files = 9, pages = 17091, users = 13774, depth = 37.51174 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118265, files = 1, pages = 9550, users = 12023, depth = 9.957938 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15300, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4854, edits = 120555, files = 0, pages = 11189, users = 16387, depth = 18.35218 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219208, files = 0, pages = 10368, users = 12313, depth = 27.75234 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277611, files = 1146, pages = 18920, users = 20136, depth = 132.7282 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4600, edits = 77032, files = 1, pages = 22384, users = 12773, depth = 51.43713 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65686, files = 0, pages = 14082, users = 2272, depth = 21.39968 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86543, files = 10, pages = 12987, users = 9769, depth = 27.08411 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37948, files = 0, pages = 6665, users = 9134, depth = 2.02523 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120617, files = 438, pages = 10682, users = 12506, depth = 29.89594 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94816, files = 0, pages = 12330, users = 15377, depth = 31.95329 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98669, files = 0, pages = 10208, users = 12194, depth = 25.71044 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32055, files = 0, pages = 10589, users = 5990, depth = 9.162147 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170311, files = 318, pages = 8578, users = 13170, depth = 32.66158 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162942, files = 51, pages = 9593, users = 18490, depth = 41.09292 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208844, files = 23, pages = 12940, users = 19611, depth = 108.3862 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205479, files = 300, pages = 16445, users = 117603, depth = 160.8967 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206345, files = 0, pages = 9031, users = 8602, depth = 54.56667 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28939, files = 0, pages = 5432, users = 7168, depth = 1.534192 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3443, edits = 59694, files = 0, pages = 10957, users = 7872, depth = 25.94821 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3367, edits = 115766, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52694 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43363, files = 0, pages = 11162, users = 8061, depth = 20.94646 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85758, files = 0, pages = 9331, users = 11104, depth = 30.43928 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237356, files = 3, pages = 19165, users = 5479, depth = 284.7868 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121689, files = 32, pages = 8557, users = 11766, depth = 37.17517 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110061, files = 0, pages = 8229, users = 13491, depth = 35.60505 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3018, edits = 82403, files = 0, pages = 14408, users = 13292, depth = 81.46073 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23294, depth = 85.22227 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606797, files = 0, pages = 10536, users = 21325, depth = 1043.384 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69839, files = 9, pages = 11036, users = 13780, depth = 56.29877 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89808, files = 0, pages = 6904, users = 10719, depth = 30.04239 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2607, edits = 89232, files = 0, pages = 5937, users = 13337, depth = 24.52223 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7555, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101615, files = 0, pages = 4634, users = 6620, depth = 14.72275 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14993, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1887, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2092, edits = 92506, files = 0, pages = 5005, users = 13907, depth = 35.83633 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54161, files = 35, pages = 11579, users = 3260, depth = 98.12784 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106185, files = 0, pages = 14324, users = 9651, depth = 263.6374 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84873, files = 0, pages = 11797, users = 9250, depth = 163.4124 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2294, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45557, files = 3, pages = 5071, users = 10190, depth = 23.67575 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105115, files = 0, pages = 5831, users = 30265, depth = 73.41991 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1914, edits = 41091, files = 0, pages = 4389, users = 1756, depth = 15.65481 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3664, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64100, files = 0, pages = 11536, users = 8495, depth = 148.4613 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18728, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3816, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13886, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1635, edits = 100116, files = 1, pages = 8605, users = 4885, depth = 211.4378 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43682, files = 0, pages = 6739, users = 9112, depth = 67.41982 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17414, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.076553 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8893, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7132, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12114, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12321, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111634, files = 0, pages = 5712, users = 14949, depth = 222.8812 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8327, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9818, files = 0, pages = 2554, users = 2834, depth = 3.978932 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50185, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2839 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11637, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33547, files = 0, pages = 4490, users = 2625, depth = 53.31541 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6833, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61340, files = 9, pages = 7709, users = 9283, depth = 250.049 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82552, files = 0, pages = 5560, users = 22960, depth = 211.7689 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7008, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85161, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03631 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37943, files = 0, pages = 3729, users = 9403, depth = 60.10987 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42563, files = 0, pages = 3289, users = 9589, depth = 56.5907 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2156, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35767, files = 0, pages = 3643, users = 1596, depth = 60.84641 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21704, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6661, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 959, edits = 27029, files = 0, pages = 1312, users = 452, depth = 2.791312 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37770, files = 0, pages = 4001, users = 9317, depth = 108.299 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10423, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46118, files = 0, pages = 3803, users = 17652, depth = 139.4814 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8677, files = 0, pages = 1626, users = 1532, depth = 4.254548 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28348, files = 0, pages = 4236, users = 9382, depth = 110.6909 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32014, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75495 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26771, files = 0, pages = 3360, users = 9185, depth = 86.88123 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40180, files = 0, pages = 3140, users = 9818, depth = 130.8578 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50206, files = 0, pages = 2699, users = 16350, depth = 135.3314 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36592, files = 0, pages = 3750, users = 8785, depth = 178.2695 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10555, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19103, files = 0, pages = 2120, users = 7162, depth = 48.83926 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23089, files = 0, pages = 2448, users = 8938, depth = 81.99035 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28850, files = 0, pages = 2435, users = 12368, depth = 115.8605 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7591, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14359, depth = 119.2785 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 479, edits = 24628, files = 0, pages = 2429, users = 7832, depth = 168.035 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12025, files = 0, pages = 3074, users = 5946, depth = 132.3198 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 445, edits = 15352, files = 0, pages = 1653, users = 391, depth = 68.43937 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7907, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13198, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7894, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 47.50541 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20479, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 371.6566 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 276, edits = 9583, files = 0, pages = 428, users = 802, depth = 6.79089 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8432, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9166, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36875, files = 0, pages = 2156, users = 16671, depth = 2735.017 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 16, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281594, admins = 3757, articles = 59197884, edits = 3200356513, files = 2762273, pages = 244512690, users = 103302234, depth = 128.264, date = '@1658757643' }, } return info 3gp308kwpeau6d7plbx2vc1lj4nxm5f 4164690 4164652 2022-07-25T16:00:49Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6548648, edits = 1102434205, files = 897647, pages = 56527927, users = 44128141, depth = 1135.969 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34877497, files = 0, pages = 11232136, users = 92651, depth = 2.157462 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709495, edits = 223286253, files = 128482, pages = 7483249, users = 3965127, depth = 92.62222 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551566, edits = 50827506, files = 0, pages = 6115781, users = 829281, depth = 16.21664 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440416, edits = 195122316, files = 68961, pages = 12119971, users = 4429446, depth = 253.2727 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2096006, edits = 62341383, files = 20, pages = 4461345, users = 1220824, depth = 17.79559 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839612, edits = 124003558, files = 237414, pages = 7418753, users = 3220564, depth = 153.7395 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1791062, edits = 144502114, files = 0, pages = 7696950, users = 6599466, depth = 204.129 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1764103, edits = 128237341, files = 139706, pages = 7476784, users = 2275987, depth = 179.8588 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1592836, edits = 7092663, files = 1472, pages = 1999078, users = 187031, depth = 0.2307848 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529900, edits = 67464974, files = 262, pages = 3550314, users = 1182884, depth = 33.14105 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1335086, edits = 90451477, files = 32841, pages = 3946616, users = 1959382, depth = 87.69248 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292574, edits = 72583709, files = 60467, pages = 7099499, users = 3245085, depth = 206.3446 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274578, edits = 68842412, files = 24452, pages = 19371651, users = 873916, depth = 716.4291 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285106, files = 42, pages = 2881750, users = 52728, depth = 3.553426 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178180, edits = 36562989, files = 110445, pages = 4098946, users = 635678, depth = 54.82009 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1176254, edits = 58729632, files = 49583, pages = 7782797, users = 2281500, depth = 238.0499 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094059, edits = 63887929, files = 58331, pages = 5391715, users = 2783378, depth = 182.841 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920891, edits = 35152713, files = 81525, pages = 5326764, users = 1137044, depth = 151.0577 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 704999, edits = 30418958, files = 15448, pages = 1759599, users = 424482, depth = 38.6838 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660863, edits = 25089559, files = 36061, pages = 3981189, users = 309482, depth = 159.0812 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625420, edits = 21391727, files = 47213, pages = 3261259, users = 1341132, depth = 116.5078 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596981, edits = 32972296, files = 12665, pages = 2720844, users = 745815, depth = 153.3831 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594453, edits = 22708495, files = 5, pages = 1694548, users = 557410, depth = 45.89441 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534734, edits = 20584155, files = 69352, pages = 1405666, users = 518866, depth = 38.84578 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508617, edits = 25065569, files = 8364, pages = 1446050, users = 508750, depth = 58.88341 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507159, edits = 21479567, files = 1, pages = 1397199, users = 584123, depth = 47.34761 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502927, edits = 28119958, files = 37470, pages = 2370551, users = 1414176, depth = 163.5816 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478581, edits = 8662295, files = 315, pages = 905178, users = 30527, depth = 7.603677 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456776, edits = 41239674, files = 10239, pages = 4644077, users = 175668, depth = 746.2383 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432156, edits = 14979545, files = 116393, pages = 2617066, users = 590194, depth = 146.3086 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431404, edits = 3128000, files = 362, pages = 1062576, users = 53702, depth = 6.301354 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417469, edits = 3522053, files = 6069, pages = 564380, users = 42901, depth = 0.7728309 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396394, edits = 8981906, files = 0, pages = 823020, users = 138127, depth = 12.6415 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359338, edits = 5610735, files = 19612, pages = 1040410, users = 297428, depth = 19.37292 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322244, edits = 7646106, files = 10837, pages = 710562, users = 198789, depth = 15.62585 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319384, edits = 34295626, files = 73600, pages = 1335521, users = 991129, depth = 259.9359 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292841, edits = 8465353, files = 11306, pages = 987382, users = 123397, depth = 48.22718 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283191, edits = 11446557, files = 549, pages = 631100, users = 310541, depth = 27.37469 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282862, edits = 11182233, files = 0, pages = 906453, users = 434163, depth = 59.95614 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241931, edits = 1520364, files = 244, pages = 570524, users = 37629, depth = 4.915947 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241360, edits = 7391173, files = 0, pages = 548177, users = 220840, depth = 21.78817 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231883, edits = 3050886, files = 10538, pages = 587262, users = 120481, depth = 12.20225 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229111, edits = 6159010, files = 755, pages = 541125, users = 167591, depth = 21.10909 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225506, edits = 2443425, files = 177, pages = 385110, users = 16053, depth = 3.178232 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220393, edits = 4156026, files = 3238, pages = 645037, users = 120194, depth = 23.91927 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214713, edits = 8337018, files = 36, pages = 697683, users = 1219045, depth = 60.46112 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212683, edits = 6417182, files = 20937, pages = 444690, users = 276912, depth = 17.17211 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211948, edits = 9568108, files = 18493, pages = 629354, users = 367517, depth = 58.96439 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203621, edits = 6633057, files = 23851, pages = 499311, users = 165917, depth = 28.01372 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186998, edits = 6132236, files = 795, pages = 470548, users = 127841, depth = 29.96404 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185630, edits = 6534005, files = 23726, pages = 509182, users = 250653, depth = 38.98507 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177125, edits = 5711603, files = 8334, pages = 438873, users = 213170, depth = 28.42014 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173679, edits = 4982536, files = 12473, pages = 989790, users = 148572, depth = 111.1504 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386314, files = 16, pages = 372233, users = 121421, depth = 15.12994 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161903, edits = 4386755, files = 14832, pages = 459317, users = 142666, depth = 32.22878 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154241, edits = 2714297, files = 2129, pages = 668314, users = 75987, depth = 45.1156 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152073, edits = 5584519, files = 3567, pages = 1186183, users = 706068, depth = 217.7025 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149196, edits = 10196916, files = 27278, pages = 970286, users = 428327, depth = 318.2997 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147536, edits = 3469599, files = 7884, pages = 464550, users = 206853, depth = 34.48322 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137098, edits = 3685353, files = 0, pages = 275664, users = 157549, depth = 13.65684 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134951, edits = 11092397, files = 11267, pages = 274218, users = 73407, depth = 43.07979 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129836, edits = 3694068, files = 0, pages = 228309, users = 106267, depth = 9.307347 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129558, edits = 4784410, files = 8676, pages = 523663, users = 102947, depth = 84.54189 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125559, edits = 5995897, files = 15223, pages = 985216, users = 382174, depth = 285.284 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125344, edits = 1850829, files = 2626, pages = 283293, users = 242820, depth = 10.37426 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 116166, edits = 3276838, files = 0, pages = 247839, users = 32264, depth = 16.98716 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114703, edits = 3653004, files = 25477, pages = 466024, users = 107602, depth = 73.53609 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107598, edits = 1306725, files = 485, pages = 262450, users = 35973, depth = 10.31248 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104021, edits = 2510250, files = 9610, pages = 372234, users = 151437, depth = 44.83514 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103573, edits = 751908, files = 2978, pages = 215994, users = 102515, depth = 4.101331 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94868, edits = 1045436, files = 3, pages = 245083, users = 28720, depth = 10.69477 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90284, edits = 3413108, files = 5456, pages = 367573, users = 144088, depth = 87.58911 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87647, edits = 2307028, files = 924, pages = 156409, users = 48209, depth = 9.078499 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85978, edits = 2460717, files = 4725, pages = 262921, users = 143353, depth = 39.63953 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85444, edits = 2135722, files = 19140, pages = 283833, users = 145230, depth = 40.56522 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83848, edits = 989687, files = 0, pages = 162094, users = 48842, depth = 5.317038 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81487, edits = 422397, files = 2688, pages = 111155, users = 33011, depth = 0.5037229 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78851, edits = 3699952, files = 6958, pages = 487361, users = 162644, depth = 203.7682 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78612, edits = 2322483, files = 1884, pages = 226065, users = 75956, depth = 36.14504 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77533, edits = 3590535, files = 13308, pages = 305426, users = 114028, depth = 101.5645 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74052, edits = 1231744, files = 2269, pages = 146737, users = 54729, depth = 8.087175 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24971, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72195, edits = 2000449, files = 5401, pages = 141399, users = 69892, depth = 12.99958 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69672, edits = 1592028, files = 5430, pages = 177469, users = 53716, depth = 21.47459 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68972, edits = 1099655, files = 724, pages = 140317, users = 31984, depth = 8.385474 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802853, files = 0, pages = 81995, users = 28408, depth = 0.4270831 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855230, files = 2069, pages = 101468, users = 25249, depth = 2.361193 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605838, files = 225, pages = 113663, users = 32303, depth = 2.837588 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628106, files = 545, pages = 97372, users = 28304, depth = 2.238786 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60959, edits = 2390080, files = 2367, pages = 131368, users = 54966, depth = 24.27189 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60209, edits = 1146447, files = 1454, pages = 169575, users = 35301, depth = 22.30663 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93881, files = 0, pages = 63095, users = 2177, depth = 0.004666307 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57018, edits = 1063547, files = 1116, pages = 95646, users = 52338, depth = 5.103526 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347443, files = 0, pages = 69099, users = 21676, depth = 0.2840226 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757118, files = 3218, pages = 141237, users = 86424, depth = 31.26211 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53818, edits = 1091498, files = 565, pages = 109059, users = 51605, depth = 10.54458 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52926, edits = 1109250, files = 4437, pages = 121740, users = 37575, depth = 15.40322 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49536, edits = 748994, files = 537, pages = 97630, users = 31109, depth = 7.231609 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49072, edits = 1082281, files = 7564, pages = 149798, users = 43311, depth = 30.44036 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42964, edits = 1952326, files = 1897, pages = 233517, users = 123128, depth = 164.4584 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294212, files = 136, pages = 55367, users = 78495, depth = 0.4819552 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42148, edits = 959468, files = 1604, pages = 184120, users = 51084, depth = 59.12634 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42040, edits = 1833908, files = 1499, pages = 128199, users = 68107, depth = 60.08538 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40555, edits = 861629, files = 690, pages = 146722, users = 94844, depth = 40.24531 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487107, files = 209, pages = 60549, users = 24860, depth = 2.073278 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38267, edits = 607174, files = 1570, pages = 133956, users = 42133, depth = 28.34172 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552004, files = 168, pages = 59155, users = 24772, depth = 4.923101 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33278, edits = 990999, files = 0, pages = 48817, users = 33566, depth = 4.426229 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32232, edits = 1065832, files = 1258, pages = 103349, users = 58451, depth = 50.2059 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31631, edits = 830088, files = 1320, pages = 116394, users = 63300, depth = 51.21301 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824208, files = 0, pages = 117287, users = 68756, depth = 59.82149 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28956, edits = 1013725, files = 571, pages = 69626, users = 92207, depth = 28.72235 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28336, edits = 1103927, files = 2592, pages = 129757, users = 75805, depth = 108.9904 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732670, files = 1407, pages = 55690, users = 41252, depth = 16.65099 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886433, files = 47, pages = 62806, users = 23460, depth = 31.91413 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23747, edits = 641656, files = 4, pages = 37705, users = 44599, depth = 5.879389 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23590, edits = 111327, files = 0, pages = 28647, users = 3013, depth = 0.1785876 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650023, files = 0, pages = 55975, users = 27119, depth = 23.63499 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704802, files = 1475, pages = 97660, users = 77701, depth = 92.75195 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295877, files = 709, pages = 34657, users = 15071, depth = 4.064703 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185091, files = 0, pages = 36470, users = 17037, depth = 3.773118 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19545, edits = 176981, files = 0, pages = 39383, users = 17777, depth = 4.629588 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17994, edits = 508528, files = 3121, pages = 79618, users = 58149, depth = 74.9114 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17137, edits = 161154, files = 0, pages = 30451, users = 18249, depth = 3.194383 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355440, files = 109, pages = 29082, users = 24114, depth = 6.033236 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16055, edits = 230794, files = 1323, pages = 41117, users = 17936, depth = 13.67773 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16029, edits = 522628, files = 165, pages = 59688, users = 22533, depth = 64.95914 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15901, edits = 566830, files = 347, pages = 32198, users = 25554, depth = 18.49228 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15774, edits = 460724, files = 125, pages = 71475, users = 31006, depth = 80.37649 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18921, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15388, edits = 578295, files = 1062, pages = 44151, users = 45322, depth = 45.76283 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391747, files = 0, pages = 70129, users = 16156, depth = 71.02238 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239965, files = 145, pages = 56213, users = 15719, depth = 30.89471 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15088, edits = 282758, files = 1718, pages = 53866, users = 27724, depth = 34.6743 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15036, edits = 371421, files = 1765, pages = 45903, users = 39077, depth = 34.09962 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664617, files = 281, pages = 23705, users = 27659, depth = 10.40866 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14648, edits = 119687, files = 112, pages = 29698, users = 5292, depth = 4.254378 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381040, files = 1765, pages = 47619, users = 22143, depth = 43.93959 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377255, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91218 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368613, files = 0, pages = 40250, users = 26845, depth = 33.85922 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213125, files = 462, pages = 30200, users = 14901, depth = 10.09806 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13721, edits = 229405, files = 115, pages = 39233, users = 11726, depth = 20.21477 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454016, files = 623, pages = 65471, users = 26467, depth = 100.0578 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165694, files = 263, pages = 30413, users = 30058, depth = 8.684296 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50423, files = 0, pages = 20542, users = 4000, depth = 0.7684533 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152094, files = 2739, pages = 35042, users = 23320, depth = 12.44734 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137209, files = 0, pages = 26465, users = 24069, depth = 6.383338 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12256, edits = 232752, files = 865, pages = 32757, users = 19622, depth = 19.88117 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469181, files = 445, pages = 70031, users = 35296, depth = 164.1211 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11534, edits = 388067, files = 618, pages = 27207, users = 22190, depth = 26.33725 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54704, files = 60, pages = 27034, users = 3259, depth = 3.662113 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11393, edits = 379430, files = 0, pages = 96649, users = 94349, depth = 219.8407 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230990, files = 6, pages = 26608, users = 14441, depth = 17.41845 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96445, files = 0, pages = 23948, users = 17439, depth = 6.46436 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10546, edits = 328634, files = 1706, pages = 72753, users = 34367, depth = 157.1682 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100459, files = 0, pages = 18615, users = 9931, depth = 3.329294 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184741, files = 0, pages = 27160, users = 13073, depth = 17.62107 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272013, files = 192, pages = 42081, users = 29481, depth = 62.0499 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10224, edits = 194814, files = 0, pages = 21537, users = 7257, depth = 11.07513 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10134, edits = 149688, files = 0, pages = 13889, users = 16840, depth = 1.479701 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48477, files = 0, pages = 16187, users = 2138, depth = 1.092351 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9463, edits = 281351, files = 1101, pages = 33329, users = 36162, depth = 53.69425 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9444, edits = 122349, files = 0, pages = 18260, users = 30321, depth = 5.838897 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295703, files = 403, pages = 21415, users = 19362, depth = 27.88769 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8567, edits = 84788, files = 0, pages = 14882, users = 13738, depth = 3.095725 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49583, files = 0, pages = 10751, users = 5805, depth = 0.3180228 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238370, files = 0, pages = 25633, users = 32057, depth = 39.22278 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130764, files = 87, pages = 17617, users = 25272, depth = 9.034847 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96715, files = 0, pages = 16560, users = 15414, depth = 5.750687 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723019, files = 54, pages = 68889, users = 29551, depth = 606.9609 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26231, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139422, files = 0, pages = 26046, users = 11758, depth = 30.38726 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308779, files = 480, pages = 21204, users = 24602, depth = 46.14558 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320627, files = 571, pages = 20398, users = 25802, depth = 44.62888 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153233, files = 0, pages = 13445, users = 16571, depth = 7.509942 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7379, edits = 96168, files = 0, pages = 16888, users = 5404, depth = 9.456426 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177241, files = 150, pages = 16366, users = 21866, depth = 16.482 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7133, edits = 497795, files = 170, pages = 19201, users = 20680, depth = 74.20836 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151002, files = 0, pages = 30998, users = 14430, depth = 64.14114 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394752, files = 146, pages = 33573, users = 38517, depth = 204.7568 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6431, edits = 105874, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42304 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14249, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229128, files = 319, pages = 15603, users = 24685, depth = 32.12348 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6208, edits = 176521, files = 201, pages = 12059, users = 13175, depth = 13.00295 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379491, files = 0, pages = 14790, users = 19823, depth = 49.22606 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26387, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5984, edits = 118080, files = 9, pages = 20312, users = 17663, depth = 33.32819 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5676, edits = 183879, files = 38, pages = 43369, users = 6210, depth = 186.9775 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214419, files = 0, pages = 15416, users = 14668, depth = 42.66325 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5562, edits = 308439, files = 186, pages = 20531, users = 18011, depth = 108.8135 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5509, edits = 199445, files = 6, pages = 11750, users = 13684, depth = 21.78453 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138431, files = 0, pages = 16633, users = 13207, depth = 34.43597 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185904, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.815031 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68761, files = 49, pages = 10535, users = 15754, depth = 5.866255 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153638, files = 282, pages = 14875, users = 19737, depth = 33.75023 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26877, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.048948 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120718, files = 9, pages = 17091, users = 13774, depth = 37.51174 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118265, files = 1, pages = 9550, users = 12023, depth = 9.957938 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15300, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4854, edits = 120555, files = 0, pages = 11189, users = 16387, depth = 18.35218 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219208, files = 0, pages = 10368, users = 12313, depth = 27.75234 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277611, files = 1146, pages = 18920, users = 20136, depth = 132.7282 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4600, edits = 77032, files = 1, pages = 22384, users = 12773, depth = 51.43713 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65686, files = 0, pages = 14082, users = 2272, depth = 21.39968 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86543, files = 10, pages = 12987, users = 9770, depth = 27.08411 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37948, files = 0, pages = 6665, users = 9134, depth = 2.02523 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120617, files = 438, pages = 10682, users = 12506, depth = 29.89594 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94816, files = 0, pages = 12330, users = 15377, depth = 31.95329 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98669, files = 0, pages = 10208, users = 12194, depth = 25.71044 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32055, files = 0, pages = 10589, users = 5990, depth = 9.162147 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170311, files = 318, pages = 8578, users = 13170, depth = 32.66158 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162942, files = 51, pages = 9593, users = 18490, depth = 41.09292 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208844, files = 23, pages = 12940, users = 19612, depth = 108.3862 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205479, files = 300, pages = 16445, users = 117604, depth = 160.8967 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206345, files = 0, pages = 9031, users = 8602, depth = 54.56667 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28939, files = 0, pages = 5432, users = 7168, depth = 1.534192 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3443, edits = 59694, files = 0, pages = 10957, users = 7872, depth = 25.94821 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3367, edits = 115766, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52694 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43363, files = 0, pages = 11162, users = 8061, depth = 20.94646 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85758, files = 0, pages = 9331, users = 11104, depth = 30.43928 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237356, files = 3, pages = 19165, users = 5479, depth = 284.7868 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121690, files = 32, pages = 8557, users = 11766, depth = 37.17547 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110061, files = 0, pages = 8229, users = 13491, depth = 35.60505 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3018, edits = 82410, files = 0, pages = 14408, users = 13292, depth = 81.46765 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23294, depth = 85.22227 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606797, files = 0, pages = 10536, users = 21325, depth = 1043.384 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69839, files = 9, pages = 11036, users = 13780, depth = 56.29877 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89808, files = 0, pages = 6904, users = 10719, depth = 30.04239 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2607, edits = 89238, files = 0, pages = 5937, users = 13337, depth = 24.52388 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7555, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101615, files = 0, pages = 4634, users = 6620, depth = 14.72275 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14993, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1887, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2092, edits = 92508, files = 0, pages = 5005, users = 13907, depth = 35.8371 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54161, files = 35, pages = 11579, users = 3260, depth = 98.12784 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106185, files = 0, pages = 14324, users = 9651, depth = 263.6374 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84873, files = 0, pages = 11797, users = 9250, depth = 163.4124 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2294, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45566, files = 3, pages = 5071, users = 10191, depth = 23.68042 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105115, files = 0, pages = 5831, users = 30266, depth = 73.41991 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1914, edits = 41095, files = 0, pages = 4389, users = 1756, depth = 15.65633 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3664, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64100, files = 0, pages = 11536, users = 8495, depth = 148.4613 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18729, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3816, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13887, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1635, edits = 100137, files = 1, pages = 8606, users = 4885, depth = 211.5182 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43682, files = 0, pages = 6739, users = 9113, depth = 67.41982 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17414, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.076553 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8893, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7132, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12114, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12322, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111634, files = 0, pages = 5712, users = 14949, depth = 222.8812 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8327, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1269, edits = 9826, files = 0, pages = 2557, users = 2834, depth = 3.958718 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50185, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2839 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11638, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33550, files = 0, pages = 4490, users = 2625, depth = 53.32017 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6833, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61340, files = 9, pages = 7709, users = 9283, depth = 250.049 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82552, files = 0, pages = 5560, users = 22960, depth = 211.7689 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7008, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85161, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03631 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37943, files = 0, pages = 3729, users = 9403, depth = 60.10987 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42563, files = 0, pages = 3289, users = 9589, depth = 56.5907 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2156, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35767, files = 0, pages = 3643, users = 1596, depth = 60.84641 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21704, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6661, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 960, edits = 27034, files = 0, pages = 1313, users = 453, depth = 2.783893 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37778, files = 0, pages = 3997, users = 9317, depth = 108.1497 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10424, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46120, files = 0, pages = 3802, users = 17652, depth = 139.4291 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8677, files = 0, pages = 1626, users = 1533, depth = 4.254548 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28348, files = 0, pages = 4236, users = 9382, depth = 110.6909 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32020, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75847 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26771, files = 0, pages = 3360, users = 9185, depth = 86.88123 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40180, files = 0, pages = 3140, users = 9818, depth = 130.8578 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50206, files = 0, pages = 2699, users = 16351, depth = 135.3314 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36592, files = 0, pages = 3750, users = 8786, depth = 178.2695 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10555, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19103, files = 0, pages = 2120, users = 7162, depth = 48.83926 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23089, files = 0, pages = 2448, users = 8938, depth = 81.99035 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28850, files = 0, pages = 2435, users = 12368, depth = 115.8605 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7591, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14361, depth = 119.2785 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 479, edits = 24628, files = 0, pages = 2429, users = 7832, depth = 168.035 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12025, files = 0, pages = 3074, users = 5946, depth = 132.3198 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 445, edits = 15352, files = 0, pages = 1653, users = 391, depth = 68.43937 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7907, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13198, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7894, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 47.50541 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20479, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 371.6566 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9719, files = 0, pages = 428, users = 802, depth = 6.747955 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8432, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9166, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36875, files = 0, pages = 2156, users = 16672, depth = 2735.017 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 16, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281594, admins = 3757, articles = 59198355, edits = 3200404704, files = 2762268, pages = 244514865, users = 103303730, depth = 128.2651, date = '@1658764842' }, } return info ohbzouiyjkbljsmsdfbo32uad2sceft 4164712 4164690 2022-07-25T18:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6548684, edits = 1102452441, files = 897648, pages = 56528512, users = 44128605, depth = 1135.988 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125905, edits = 34877501, files = 0, pages = 11232136, users = 92655, depth = 2.157463 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709525, edits = 223288995, files = 128482, pages = 7483320, users = 3965178, depth = 92.62202 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551561, edits = 50828461, files = 0, pages = 6115790, users = 829295, depth = 16.21712 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440440, edits = 195125535, files = 68962, pages = 12120130, users = 4429516, depth = 253.2757 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2096019, edits = 62342116, files = 20, pages = 4461377, users = 1220846, depth = 17.79573 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839636, edits = 124005928, files = 237418, pages = 7418855, users = 3220603, depth = 153.7406 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1791107, edits = 144504091, files = 0, pages = 7697029, users = 6599539, depth = 204.1218 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1764122, edits = 128238886, files = 139707, pages = 7476884, users = 2276017, depth = 179.8598 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1592836, edits = 7092665, files = 1472, pages = 1999078, users = 187035, depth = 0.2307848 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529935, edits = 67465713, files = 262, pages = 3550370, users = 1182905, depth = 33.14006 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1335092, edits = 90452222, files = 32841, pages = 3946641, users = 1959412, depth = 87.69313 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292573, edits = 72585275, files = 60468, pages = 7099518, users = 3245107, depth = 206.3502 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274581, edits = 68842804, files = 24452, pages = 19371666, users = 873922, depth = 716.4302 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285109, files = 42, pages = 2881750, users = 52728, depth = 3.553428 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178213, edits = 36563650, files = 110446, pages = 4099015, users = 635697, depth = 54.81843 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1176268, edits = 58730269, files = 49583, pages = 7782919, users = 2281533, depth = 238.0508 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094044, edits = 63888681, files = 58330, pages = 5391731, users = 2783421, depth = 182.8503 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920906, edits = 35153432, files = 81527, pages = 5326816, users = 1137071, depth = 151.0569 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 705002, edits = 30419678, files = 15448, pages = 1759625, users = 424493, depth = 38.68551 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660865, edits = 25089668, files = 36061, pages = 3981193, users = 309489, depth = 159.0809 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625428, edits = 21392055, files = 47214, pages = 3261304, users = 1341145, depth = 116.5082 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596984, edits = 32972444, files = 12665, pages = 2720856, users = 745823, depth = 153.3829 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594454, edits = 22708780, files = 5, pages = 1694570, users = 557420, depth = 45.89599 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534736, edits = 20584630, files = 69352, pages = 1405670, users = 518876, depth = 38.84645 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508621, edits = 25066065, files = 8364, pages = 1446065, users = 508757, depth = 58.88443 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507167, edits = 21479813, files = 1, pages = 1397214, users = 584134, depth = 47.34689 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502917, edits = 28120326, files = 37471, pages = 2370540, users = 1414193, depth = 163.5908 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478594, edits = 8662550, files = 315, pages = 905191, users = 30527, depth = 7.603378 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456777, edits = 41239682, files = 10239, pages = 4644079, users = 175671, depth = 746.2354 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432163, edits = 14979746, files = 116393, pages = 2617088, users = 590201, depth = 146.3066 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431408, edits = 3128024, files = 362, pages = 1062581, users = 53702, depth = 6.301276 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417471, edits = 3522068, files = 6070, pages = 564384, users = 42902, depth = 0.7728423 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396400, edits = 8981982, files = 0, pages = 823034, users = 138130, depth = 12.64148 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359339, edits = 5610764, files = 19612, pages = 1040411, users = 297436, depth = 19.37289 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322247, edits = 7646160, files = 10840, pages = 710570, users = 198794, depth = 15.6259 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319387, edits = 34296218, files = 73596, pages = 1335538, users = 991149, depth = 259.9393 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292841, edits = 8465373, files = 11306, pages = 987383, users = 123398, depth = 48.22738 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283192, edits = 11446643, files = 549, pages = 631100, users = 310547, depth = 27.37454 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282863, edits = 11182282, files = 0, pages = 906458, users = 434169, depth = 59.95642 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241932, edits = 1520368, files = 244, pages = 570524, users = 37631, depth = 4.91589 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241361, edits = 7391204, files = 0, pages = 548183, users = 220847, depth = 21.78856 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231883, edits = 3050911, files = 10538, pages = 587264, users = 120483, depth = 12.20244 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229112, edits = 6159083, files = 755, pages = 541132, users = 167595, depth = 21.1097 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225506, edits = 2443430, files = 177, pages = 385113, users = 16053, depth = 3.178333 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220394, edits = 4156048, files = 3238, pages = 645040, users = 120200, depth = 23.9193 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214714, edits = 8337158, files = 36, pages = 697689, users = 1219062, depth = 60.46231 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212686, edits = 6417204, files = 20937, pages = 444693, users = 276916, depth = 17.17157 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211952, edits = 9568285, files = 18493, pages = 629371, users = 367523, depth = 58.96534 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203621, edits = 6633082, files = 23851, pages = 499314, users = 165922, depth = 28.01422 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186999, edits = 6132262, files = 795, pages = 470551, users = 127842, depth = 29.96408 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185629, edits = 6534114, files = 23727, pages = 509186, users = 250659, depth = 38.98703 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177126, edits = 5711691, files = 8335, pages = 438884, users = 213173, depth = 28.42172 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173679, edits = 4982747, files = 12473, pages = 989792, users = 148579, depth = 111.1555 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386331, files = 16, pages = 372233, users = 121422, depth = 15.13002 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161906, edits = 4386894, files = 14832, pages = 459322, users = 142670, depth = 32.22869 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154302, edits = 2714708, files = 2133, pages = 668448, users = 75995, depth = 45.09053 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152074, edits = 5584590, files = 3567, pages = 1186194, users = 706076, depth = 217.7045 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149198, edits = 10197167, files = 27278, pages = 970303, users = 428340, depth = 318.3051 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147543, edits = 3469679, files = 7884, pages = 464559, users = 206858, depth = 34.4805 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137112, edits = 3685382, files = 0, pages = 275679, users = 157555, depth = 13.65361 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134951, edits = 11092400, files = 11267, pages = 274218, users = 73408, depth = 43.07981 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129836, edits = 3694070, files = 0, pages = 228309, users = 106270, depth = 9.307352 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129558, edits = 4784414, files = 8676, pages = 523663, users = 102950, depth = 84.54196 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125561, edits = 5996038, files = 15223, pages = 985227, users = 382188, depth = 285.2844 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125348, edits = 1850849, files = 2626, pages = 283297, users = 242826, depth = 10.37356 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 115360, edits = 3277645, files = 0, pages = 247034, users = 32264, depth = 17.28601 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114705, edits = 3653058, files = 25477, pages = 466040, users = 107604, depth = 73.53796 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107598, edits = 1306725, files = 485, pages = 262450, users = 35974, depth = 10.31248 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104022, edits = 2510287, files = 9610, pages = 372235, users = 151444, depth = 44.83482 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103573, edits = 751914, files = 2978, pages = 215996, users = 102517, depth = 4.101471 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94868, edits = 1045436, files = 3, pages = 245083, users = 28720, depth = 10.69477 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90284, edits = 3413110, files = 5456, pages = 367573, users = 144090, depth = 87.58916 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87649, edits = 2307042, files = 924, pages = 156412, users = 48210, depth = 9.078229 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85984, edits = 2460753, files = 4725, pages = 262930, users = 143358, depth = 39.63456 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85445, edits = 2135733, files = 19140, pages = 283836, users = 145238, depth = 40.56487 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83848, edits = 989690, files = 0, pages = 162095, users = 48843, depth = 5.317158 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81487, edits = 422397, files = 2688, pages = 111155, users = 33011, depth = 0.5037229 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78851, edits = 3699975, files = 6958, pages = 487364, users = 162647, depth = 203.7711 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78612, edits = 2322501, files = 1884, pages = 226065, users = 75958, depth = 36.14532 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77534, edits = 3590599, files = 13309, pages = 305430, users = 114030, depth = 101.565 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74052, edits = 1231775, files = 2269, pages = 146737, users = 54734, depth = 8.087379 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24971, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72195, edits = 2000514, files = 5401, pages = 141402, users = 69894, depth = 13.00085 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69672, edits = 1592028, files = 5430, pages = 177469, users = 53717, depth = 21.47459 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68972, edits = 1099656, files = 724, pages = 140317, users = 31984, depth = 8.385481 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802853, files = 0, pages = 81995, users = 28409, depth = 0.4270831 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855231, files = 2069, pages = 101468, users = 25249, depth = 2.361196 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605840, files = 225, pages = 113663, users = 32303, depth = 2.837597 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628106, files = 545, pages = 97372, users = 28304, depth = 2.238786 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60959, edits = 2390083, files = 2367, pages = 131368, users = 54967, depth = 24.27192 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60210, edits = 1146471, files = 1454, pages = 169573, users = 35303, depth = 22.3054 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93881, files = 0, pages = 63095, users = 2177, depth = 0.004666307 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57020, edits = 1063559, files = 1116, pages = 95648, users = 52338, depth = 5.103119 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347443, files = 0, pages = 69099, users = 21677, depth = 0.2840226 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757128, files = 3218, pages = 141237, users = 86426, depth = 31.26229 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53819, edits = 1091511, files = 565, pages = 109060, users = 51608, depth = 10.54422 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 53045, edits = 1109411, files = 4437, pages = 121866, users = 37575, depth = 15.32368 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49536, edits = 748996, files = 537, pages = 97630, users = 31110, depth = 7.231629 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49073, edits = 1082296, files = 7564, pages = 149807, users = 43311, depth = 30.44254 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42964, edits = 1952327, files = 1897, pages = 233517, users = 123130, depth = 164.4585 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294213, files = 136, pages = 55367, users = 78495, depth = 0.4819568 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42149, edits = 959538, files = 1604, pages = 184121, users = 51087, depth = 59.12753 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42040, edits = 1833913, files = 1499, pages = 128199, users = 68108, depth = 60.08555 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40556, edits = 861633, files = 690, pages = 146723, users = 94845, depth = 40.24324 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487107, files = 209, pages = 60549, users = 24860, depth = 2.073278 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38268, edits = 607186, files = 1570, pages = 133957, users = 42133, depth = 28.34058 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552016, files = 168, pages = 59155, users = 24772, depth = 4.923209 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33278, edits = 990999, files = 0, pages = 48817, users = 33567, depth = 4.426229 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32233, edits = 1065836, files = 1258, pages = 103351, users = 58453, depth = 50.20341 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31631, edits = 830089, files = 1320, pages = 116394, users = 63301, depth = 51.21307 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824214, files = 0, pages = 117288, users = 68757, depth = 59.82278 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28956, edits = 1013729, files = 571, pages = 69626, users = 92209, depth = 28.72246 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28336, edits = 1103929, files = 2592, pages = 129757, users = 75805, depth = 108.9906 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732671, files = 1407, pages = 55690, users = 41253, depth = 16.65101 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886433, files = 47, pages = 62806, users = 23461, depth = 31.91413 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23767, edits = 641679, files = 4, pages = 37725, users = 44600, depth = 5.866597 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23591, edits = 111426, files = 0, pages = 28648, users = 3013, depth = 0.1787251 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650023, files = 0, pages = 55975, users = 27119, depth = 23.63499 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704803, files = 1475, pages = 97660, users = 77703, depth = 92.75208 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295878, files = 709, pages = 34657, users = 15071, depth = 4.064717 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185091, files = 0, pages = 36470, users = 17037, depth = 3.773118 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19545, edits = 176981, files = 0, pages = 39383, users = 17777, depth = 4.629588 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17994, edits = 508531, files = 3121, pages = 79618, users = 58150, depth = 74.91185 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17139, edits = 161181, files = 0, pages = 30452, users = 18251, depth = 3.193588 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355440, files = 109, pages = 29082, users = 24115, depth = 6.033236 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16055, edits = 230795, files = 1323, pages = 41117, users = 17936, depth = 13.67779 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16033, edits = 522662, files = 165, pages = 59699, users = 22533, depth = 64.93983 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15901, edits = 566831, files = 347, pages = 32198, users = 25554, depth = 18.49231 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15776, edits = 460745, files = 125, pages = 71480, users = 31006, depth = 80.3628 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18921, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15388, edits = 578295, files = 1062, pages = 44151, users = 45323, depth = 45.76283 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391747, files = 0, pages = 70129, users = 16156, depth = 71.02238 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239965, files = 145, pages = 56213, users = 15719, depth = 30.89471 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15088, edits = 282758, files = 1718, pages = 53866, users = 27724, depth = 34.6743 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15036, edits = 371421, files = 1765, pages = 45903, users = 39078, depth = 34.09962 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664618, files = 281, pages = 23705, users = 27660, depth = 10.40868 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14648, edits = 119687, files = 112, pages = 29698, users = 5292, depth = 4.254378 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381040, files = 1765, pages = 47619, users = 22144, depth = 43.93959 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377256, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91224 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368613, files = 0, pages = 40250, users = 26845, depth = 33.85922 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213125, files = 462, pages = 30200, users = 14902, depth = 10.09806 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13721, edits = 229408, files = 115, pages = 39235, users = 11728, depth = 20.21718 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454016, files = 623, pages = 65471, users = 26467, depth = 100.0578 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165694, files = 263, pages = 30413, users = 30058, depth = 8.684296 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50423, files = 0, pages = 20542, users = 4000, depth = 0.7684533 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152096, files = 2739, pages = 35042, users = 23320, depth = 12.4475 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137209, files = 0, pages = 26465, users = 24070, depth = 6.383338 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12254, edits = 232756, files = 865, pages = 32757, users = 19622, depth = 19.89188 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469182, files = 445, pages = 70032, users = 35297, depth = 164.1247 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11534, edits = 388067, files = 618, pages = 27207, users = 22190, depth = 26.33725 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54704, files = 60, pages = 27034, users = 3259, depth = 3.662113 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11393, edits = 379430, files = 0, pages = 96649, users = 94349, depth = 219.8407 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230991, files = 6, pages = 26608, users = 14441, depth = 17.41853 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96445, files = 0, pages = 23948, users = 17441, depth = 6.46436 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10546, edits = 328634, files = 1706, pages = 72753, users = 34368, depth = 157.1682 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100460, files = 0, pages = 18615, users = 9931, depth = 3.329327 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184742, files = 0, pages = 27160, users = 13073, depth = 17.62117 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272014, files = 192, pages = 42082, users = 29482, depth = 62.05257 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10224, edits = 194816, files = 0, pages = 21537, users = 7258, depth = 11.07524 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10134, edits = 149688, files = 0, pages = 13889, users = 16841, depth = 1.479701 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48479, files = 0, pages = 16188, users = 2138, depth = 1.092687 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9463, edits = 281352, files = 1101, pages = 33330, users = 36162, depth = 53.69733 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9444, edits = 122349, files = 0, pages = 18260, users = 30321, depth = 5.838897 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295703, files = 403, pages = 21415, users = 19362, depth = 27.88769 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8567, edits = 84812, files = 0, pages = 14882, users = 13739, depth = 3.096601 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49583, files = 0, pages = 10751, users = 5805, depth = 0.3180228 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238370, files = 0, pages = 25633, users = 32058, depth = 39.22278 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130764, files = 87, pages = 17617, users = 25273, depth = 9.034847 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96716, files = 0, pages = 16560, users = 15414, depth = 5.750746 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723021, files = 54, pages = 68890, users = 29552, depth = 606.9737 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26231, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139426, files = 0, pages = 26048, users = 11758, depth = 30.39243 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308779, files = 480, pages = 21204, users = 24602, depth = 46.14558 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320627, files = 571, pages = 20398, users = 25802, depth = 44.62888 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153233, files = 0, pages = 13445, users = 16571, depth = 7.509942 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7379, edits = 96169, files = 0, pages = 16888, users = 5404, depth = 9.456523 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177241, files = 150, pages = 16366, users = 21866, depth = 16.482 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7132, edits = 497797, files = 170, pages = 19201, users = 20680, depth = 74.24178 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151015, files = 0, pages = 31001, users = 14430, depth = 64.1563 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394753, files = 146, pages = 33573, users = 38518, depth = 204.7573 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6431, edits = 105874, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42304 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14249, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229128, files = 319, pages = 15603, users = 24685, depth = 32.12348 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6208, edits = 176521, files = 201, pages = 12059, users = 13175, depth = 13.00295 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379492, files = 0, pages = 14790, users = 19823, depth = 49.22618 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26387, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5984, edits = 118081, files = 9, pages = 20312, users = 17663, depth = 33.32847 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5675, edits = 183882, files = 38, pages = 43368, users = 6210, depth = 187.0508 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214419, files = 0, pages = 15416, users = 14669, depth = 42.66325 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5562, edits = 308440, files = 186, pages = 20531, users = 18011, depth = 108.8139 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5509, edits = 199445, files = 6, pages = 11750, users = 13684, depth = 21.78453 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138432, files = 0, pages = 16633, users = 13207, depth = 34.43623 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185904, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.815031 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68761, files = 49, pages = 10535, users = 15754, depth = 5.866255 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153638, files = 282, pages = 14875, users = 19737, depth = 33.75023 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26877, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.048948 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120720, files = 9, pages = 17091, users = 13775, depth = 37.51236 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118265, files = 1, pages = 9550, users = 12023, depth = 9.957938 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15301, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4854, edits = 120558, files = 0, pages = 11190, users = 16388, depth = 18.35679 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219208, files = 0, pages = 10368, users = 12313, depth = 27.75234 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277611, files = 1146, pages = 18920, users = 20136, depth = 132.7282 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4600, edits = 77032, files = 1, pages = 22384, users = 12773, depth = 51.43713 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65694, files = 0, pages = 14082, users = 2272, depth = 21.40229 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86543, files = 10, pages = 12987, users = 9770, depth = 27.08411 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37948, files = 0, pages = 6665, users = 9135, depth = 2.02523 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120618, files = 438, pages = 10682, users = 12506, depth = 29.89619 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94817, files = 0, pages = 12330, users = 15377, depth = 31.95362 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98669, files = 0, pages = 10208, users = 12194, depth = 25.71044 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32057, files = 0, pages = 10589, users = 5990, depth = 9.162718 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170312, files = 318, pages = 8578, users = 13171, depth = 32.66177 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162943, files = 51, pages = 9593, users = 18490, depth = 41.09317 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208844, files = 23, pages = 12940, users = 19612, depth = 108.3862 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205480, files = 300, pages = 16445, users = 117605, depth = 160.8975 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206345, files = 0, pages = 9031, users = 8602, depth = 54.56667 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28939, files = 0, pages = 5432, users = 7168, depth = 1.534192 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3443, edits = 59695, files = 0, pages = 10957, users = 7872, depth = 25.94864 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3367, edits = 115766, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52694 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43363, files = 0, pages = 11162, users = 8061, depth = 20.94646 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85758, files = 0, pages = 9331, users = 11104, depth = 30.43928 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237356, files = 3, pages = 19165, users = 5479, depth = 284.7868 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121690, files = 32, pages = 8557, users = 11767, depth = 37.17547 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110061, files = 0, pages = 8229, users = 13491, depth = 35.60505 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3018, edits = 82422, files = 0, pages = 14408, users = 13292, depth = 81.47952 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23294, depth = 85.22227 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606798, files = 0, pages = 10536, users = 21325, depth = 1043.384 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69840, files = 9, pages = 11036, users = 13780, depth = 56.29958 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89808, files = 0, pages = 6904, users = 10719, depth = 30.04239 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2608, edits = 89242, files = 0, pages = 5938, users = 13337, depth = 24.50205 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7555, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101616, files = 0, pages = 4634, users = 6620, depth = 14.72289 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14993, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1887, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2092, edits = 92528, files = 0, pages = 5005, users = 13907, depth = 35.84484 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54161, files = 35, pages = 11579, users = 3260, depth = 98.12784 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106185, files = 0, pages = 14324, users = 9651, depth = 263.6374 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84874, files = 0, pages = 11797, users = 9250, depth = 163.4143 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2294, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45566, files = 3, pages = 5071, users = 10191, depth = 23.68042 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105116, files = 0, pages = 5831, users = 30267, depth = 73.42062 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1914, edits = 41096, files = 0, pages = 4389, users = 1758, depth = 15.65671 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3665, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64101, files = 0, pages = 11536, users = 8495, depth = 148.4636 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18729, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3816, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13888, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1637, edits = 100187, files = 1, pages = 8611, users = 4886, depth = 211.1661 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43682, files = 0, pages = 6739, users = 9113, depth = 67.41982 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17414, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.076553 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8893, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7132, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12115, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12322, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111634, files = 0, pages = 5712, users = 14949, depth = 222.8812 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205204, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9694 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8328, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1269, edits = 9826, files = 0, pages = 2557, users = 2834, depth = 3.958718 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50185, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2839 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11640, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33550, files = 0, pages = 4490, users = 2626, depth = 53.32017 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6834, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61346, files = 9, pages = 7710, users = 9283, depth = 250.1175 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82553, files = 0, pages = 5561, users = 22961, depth = 211.8297 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7010, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85161, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03631 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37944, files = 0, pages = 3730, users = 9404, depth = 60.14085 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42563, files = 0, pages = 3289, users = 9589, depth = 56.5907 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2156, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35776, files = 0, pages = 3646, users = 1596, depth = 60.95211 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21705, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6661, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 960, edits = 27039, files = 0, pages = 1313, users = 454, depth = 2.784408 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37778, files = 0, pages = 3997, users = 9318, depth = 108.1497 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44094, files = 0, pages = 3321, users = 10424, depth = 98.75697 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46120, files = 0, pages = 3802, users = 17652, depth = 139.4291 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8677, files = 0, pages = 1626, users = 1533, depth = 4.254548 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28348, files = 0, pages = 4236, users = 9382, depth = 110.6909 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32020, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75847 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26771, files = 0, pages = 3360, users = 9185, depth = 86.88123 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40180, files = 0, pages = 3140, users = 9818, depth = 130.8578 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50206, files = 0, pages = 2699, users = 16351, depth = 135.3314 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36592, files = 0, pages = 3750, users = 8786, depth = 178.2695 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10555, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19103, files = 0, pages = 2120, users = 7162, depth = 48.83926 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23089, files = 0, pages = 2448, users = 8939, depth = 81.99035 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28850, files = 0, pages = 2435, users = 12368, depth = 115.8605 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7591, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14361, depth = 119.2785 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 479, edits = 24641, files = 0, pages = 2429, users = 7832, depth = 168.1237 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12025, files = 0, pages = 3074, users = 5946, depth = 132.3198 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 445, edits = 15352, files = 0, pages = 1653, users = 391, depth = 68.43937 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7907, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 407, edits = 49424, files = 0, pages = 3046, users = 13199, depth = 682.1783 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7894, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 47.50541 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20479, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 371.6566 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 276, edits = 9849, files = 0, pages = 445, users = 802, depth = 8.298265 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8432, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9166, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36875, files = 0, pages = 2156, users = 16673, depth = 2735.017 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 16, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281594, admins = 3757, articles = 59198164, edits = 3200451519, files = 2762287, pages = 244516339, users = 103305126, depth = 128.2694, date = '@1658772041' }, } return info 4m559dma4lutqbkax5bpqyyire3v9dq 4164740 4164712 2022-07-25T20:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6548741, edits = 1102470929, files = 897663, pages = 56528992, users = 44129056, depth = 1135.997 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125908, edits = 34877495, files = 0, pages = 11232136, users = 92660, depth = 2.157458 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709556, edits = 223291211, files = 128483, pages = 7483379, users = 3965247, depth = 92.62116 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551560, edits = 50829211, files = 0, pages = 6115813, users = 829304, depth = 16.21753 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440455, edits = 195128146, files = 68964, pages = 12120246, users = 4429579, depth = 253.2788 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2096041, edits = 62342713, files = 20, pages = 4461410, users = 1220859, depth = 17.79557 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839650, edits = 124007963, files = 237419, pages = 7418933, users = 3220650, depth = 153.7427 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1791132, edits = 144506216, files = 0, pages = 7697057, users = 6599630, depth = 204.1185 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1764136, edits = 128240095, files = 139708, pages = 7476953, users = 2276050, depth = 179.8604 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1592836, edits = 7092648, files = 1472, pages = 1999078, users = 187047, depth = 0.2307843 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529964, edits = 67466533, files = 262, pages = 3550431, users = 1182929, depth = 33.13969 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1335095, edits = 90452704, files = 32825, pages = 3946639, users = 1959435, depth = 87.69292 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292584, edits = 72586363, files = 60468, pages = 7099564, users = 3245121, depth = 206.351 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274582, edits = 68842986, files = 24452, pages = 19371686, users = 873925, depth = 716.4318 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285110, files = 42, pages = 2881750, users = 52731, depth = 3.553428 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1179383, edits = 58732195, files = 49583, pages = 7786111, users = 2281562, depth = 236.7112 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178595, edits = 36564717, files = 110447, pages = 4099452, users = 635715, depth = 54.78073 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094060, edits = 63889391, files = 58330, pages = 5391802, users = 2783471, depth = 182.8493 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920918, edits = 35154070, files = 81530, pages = 5326869, users = 1137096, depth = 151.0571 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 705013, edits = 30419791, files = 15449, pages = 1759641, users = 424497, depth = 38.68445 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660866, edits = 25089737, files = 36061, pages = 3981203, users = 309495, depth = 159.0814 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625430, edits = 21392188, files = 47214, pages = 3261317, users = 1341158, depth = 116.5087 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596985, edits = 32972566, files = 12665, pages = 2720859, users = 745833, depth = 153.383 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594459, edits = 22709042, files = 5, pages = 1694579, users = 557430, depth = 45.89584 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534746, edits = 20585260, files = 69352, pages = 1405685, users = 518884, depth = 38.84621 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508655, edits = 25066404, files = 8364, pages = 1446101, users = 508763, depth = 58.87614 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2035, admins = 32, articles = 507175, edits = 21480034, files = 1, pages = 1397243, users = 584142, depth = 47.34714 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502926, edits = 28120788, files = 37470, pages = 2370577, users = 1414221, depth = 163.59 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478625, edits = 8662624, files = 315, pages = 905223, users = 30528, depth = 7.602225 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456777, edits = 41239697, files = 10239, pages = 4644082, users = 175675, depth = 746.2363 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432166, edits = 14979951, files = 116393, pages = 2617110, users = 590205, depth = 146.3079 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431408, edits = 3128027, files = 362, pages = 1062581, users = 53702, depth = 6.301282 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417471, edits = 3522081, files = 6070, pages = 564384, users = 42902, depth = 0.7728451 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396405, edits = 8982079, files = 0, pages = 823046, users = 138134, depth = 12.64153 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359339, edits = 5610786, files = 19612, pages = 1040411, users = 297442, depth = 19.37297 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322250, edits = 7646252, files = 10842, pages = 710575, users = 198795, depth = 15.62585 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319395, edits = 34296764, files = 73600, pages = 1335567, users = 991172, depth = 259.9355 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292842, edits = 8465451, files = 11306, pages = 987386, users = 123403, depth = 48.22763 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283194, edits = 11446629, files = 549, pages = 631105, users = 310552, depth = 27.37437 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282870, edits = 11182383, files = 0, pages = 906474, users = 434176, depth = 59.95467 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241933, edits = 1520372, files = 244, pages = 570525, users = 37632, depth = 4.915854 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241364, edits = 7391234, files = 0, pages = 548187, users = 220851, depth = 21.78809 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231884, edits = 3050968, files = 10538, pages = 587265, users = 120483, depth = 12.20255 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229116, edits = 6159172, files = 755, pages = 541138, users = 167598, depth = 21.1093 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225506, edits = 2443433, files = 177, pages = 385113, users = 16053, depth = 3.178337 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220395, edits = 4156066, files = 3238, pages = 645046, users = 120202, depth = 23.91953 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214718, edits = 8337279, files = 36, pages = 697700, users = 1219092, depth = 60.46173 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212690, edits = 6417251, files = 20937, pages = 444699, users = 276921, depth = 17.17111 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211950, edits = 9568401, files = 18494, pages = 629372, users = 367528, depth = 58.96791 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203624, edits = 6633119, files = 23851, pages = 499318, users = 165929, depth = 28.01352 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 187003, edits = 6132382, files = 795, pages = 470566, users = 127846, depth = 29.96475 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185628, edits = 6533943, files = 23727, pages = 509196, users = 250668, depth = 38.98832 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177128, edits = 5711714, files = 8335, pages = 438886, users = 213173, depth = 28.42106 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173680, edits = 4982798, files = 12473, pages = 989794, users = 148584, depth = 111.1554 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386357, files = 16, pages = 372240, users = 121425, depth = 15.13086 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161908, edits = 4387012, files = 14832, pages = 459326, users = 142670, depth = 32.22891 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154359, edits = 2715118, files = 2133, pages = 668531, users = 76000, depth = 45.063 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152074, edits = 5584622, files = 3567, pages = 1186204, users = 706084, depth = 217.7082 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149199, edits = 10197233, files = 27278, pages = 970307, users = 428342, depth = 318.3039 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147544, edits = 3469711, files = 7884, pages = 464563, users = 206861, depth = 34.48071 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137112, edits = 3685442, files = 0, pages = 275680, users = 157558, depth = 13.65398 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134951, edits = 11092406, files = 11267, pages = 274219, users = 73409, depth = 43.08029 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129837, edits = 3694067, files = 0, pages = 228310, users = 106273, depth = 9.307161 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129558, edits = 4784453, files = 8676, pages = 523663, users = 102950, depth = 84.54265 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125571, edits = 5995909, files = 15223, pages = 985241, users = 382195, depth = 285.2314 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125349, edits = 1850870, files = 2626, pages = 283298, users = 242828, depth = 10.37348 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114708, edits = 3653118, files = 25477, pages = 466049, users = 107605, depth = 73.5364 }, ['vo'] = { pos = 68, activeusers = 34, admins = 2, articles = 114557, edits = 3278453, files = 0, pages = 246231, users = 32264, depth = 17.5907 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107598, edits = 1306733, files = 485, pages = 262451, users = 35975, depth = 10.31263 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104022, edits = 2510301, files = 9610, pages = 372240, users = 151449, depth = 44.83614 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103573, edits = 751919, files = 2978, pages = 216000, users = 102519, depth = 4.101715 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94869, edits = 1045440, files = 3, pages = 245084, users = 28720, depth = 10.69454 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90284, edits = 3413086, files = 5456, pages = 367573, users = 144091, depth = 87.58854 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87649, edits = 2307058, files = 924, pages = 156412, users = 48210, depth = 9.078293 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85984, edits = 2460763, files = 4725, pages = 262930, users = 143361, depth = 39.63472 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85445, edits = 2135744, files = 19140, pages = 283838, users = 145240, depth = 40.56561 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83848, edits = 989691, files = 0, pages = 162095, users = 48843, depth = 5.317163 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81487, edits = 422397, files = 2688, pages = 111155, users = 33011, depth = 0.5037229 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78851, edits = 3699991, files = 6958, pages = 487369, users = 162650, depth = 203.7749 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78617, edits = 2322504, files = 1884, pages = 226066, users = 75959, depth = 36.13865 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77534, edits = 3590611, files = 13309, pages = 305430, users = 114032, depth = 101.5654 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74052, edits = 1231797, files = 2269, pages = 146738, users = 54734, depth = 8.087689 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24971, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72197, edits = 2000516, files = 5401, pages = 141407, users = 69896, depth = 13.00081 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69672, edits = 1592029, files = 5430, pages = 177469, users = 53718, depth = 21.47461 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68972, edits = 1099656, files = 724, pages = 140317, users = 31985, depth = 8.385481 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802853, files = 0, pages = 81995, users = 28409, depth = 0.4270831 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855232, files = 2069, pages = 101468, users = 25249, depth = 2.361199 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605840, files = 225, pages = 113663, users = 32304, depth = 2.837597 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628106, files = 545, pages = 97372, users = 28304, depth = 2.238786 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60959, edits = 2390085, files = 2367, pages = 131369, users = 54967, depth = 24.27244 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60210, edits = 1146469, files = 1454, pages = 169573, users = 35305, depth = 22.30536 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93881, files = 0, pages = 63095, users = 2177, depth = 0.004666307 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57021, edits = 1063582, files = 1116, pages = 95650, users = 52340, depth = 5.103208 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347443, files = 0, pages = 69099, users = 21677, depth = 0.2840226 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757132, files = 3218, pages = 141237, users = 86427, depth = 31.26235 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53819, edits = 1091542, files = 565, pages = 109062, users = 51609, depth = 10.54509 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 53045, edits = 1109413, files = 4437, pages = 121866, users = 37576, depth = 15.3237 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49536, edits = 748997, files = 537, pages = 97630, users = 31110, depth = 7.231639 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49074, edits = 1082312, files = 7564, pages = 149809, users = 43312, depth = 30.44195 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42964, edits = 1952327, files = 1897, pages = 233517, users = 123130, depth = 164.4585 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294213, files = 136, pages = 55367, users = 78496, depth = 0.4819568 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42150, edits = 959623, files = 1604, pages = 184124, users = 51088, depth = 59.13066 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42040, edits = 1833899, files = 1499, pages = 128199, users = 68109, depth = 60.08509 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40556, edits = 861635, files = 690, pages = 146724, users = 94848, depth = 40.24382 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487107, files = 209, pages = 60549, users = 24862, depth = 2.073278 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38268, edits = 607192, files = 1570, pages = 133960, users = 42136, depth = 28.34201 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552036, files = 168, pages = 59155, users = 24772, depth = 4.923388 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33278, edits = 991008, files = 0, pages = 48818, users = 33567, depth = 4.426748 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32233, edits = 1065841, files = 1258, pages = 103352, users = 58453, depth = 50.20459 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31630, edits = 830049, files = 1320, pages = 116392, users = 63303, depth = 51.21352 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824218, files = 0, pages = 117291, users = 68760, depth = 59.82566 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28956, edits = 1013728, files = 571, pages = 69626, users = 92210, depth = 28.72243 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28336, edits = 1103930, files = 2592, pages = 129757, users = 75805, depth = 108.9907 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732671, files = 1407, pages = 55690, users = 41253, depth = 16.65101 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886433, files = 47, pages = 62806, users = 23461, depth = 31.91413 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23767, edits = 641679, files = 4, pages = 37725, users = 44600, depth = 5.866597 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23611, edits = 111446, files = 0, pages = 28668, users = 3013, depth = 0.1783299 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650023, files = 0, pages = 55975, users = 27119, depth = 23.63499 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704803, files = 1475, pages = 97660, users = 77703, depth = 92.75208 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295878, files = 709, pages = 34657, users = 15072, depth = 4.064717 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185092, files = 0, pages = 36470, users = 17037, depth = 3.773138 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19545, edits = 176981, files = 0, pages = 39383, users = 17777, depth = 4.629588 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17996, edits = 508538, files = 3121, pages = 79620, users = 58151, depth = 74.89434 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17147, edits = 161202, files = 0, pages = 30458, users = 18253, depth = 3.189437 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355442, files = 109, pages = 29082, users = 24115, depth = 6.033269 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16055, edits = 230796, files = 1323, pages = 41117, users = 17936, depth = 13.67785 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16033, edits = 522662, files = 165, pages = 59699, users = 22534, depth = 64.93983 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15901, edits = 566831, files = 347, pages = 32198, users = 25554, depth = 18.49231 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15776, edits = 460782, files = 125, pages = 71484, users = 31009, depth = 80.3763 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18921, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200524, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.758246 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15388, edits = 578321, files = 1062, pages = 44154, users = 45323, depth = 45.77132 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391748, files = 0, pages = 70129, users = 16156, depth = 71.02256 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239969, files = 145, pages = 56213, users = 15719, depth = 30.89523 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15088, edits = 282763, files = 1718, pages = 53869, users = 27727, depth = 34.67834 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15036, edits = 371419, files = 1765, pages = 45903, users = 39079, depth = 34.09944 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664618, files = 281, pages = 23705, users = 27660, depth = 10.40868 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14648, edits = 119679, files = 112, pages = 29698, users = 5292, depth = 4.254094 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381042, files = 1765, pages = 47619, users = 22144, depth = 43.93981 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377256, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91224 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368614, files = 0, pages = 40250, users = 26845, depth = 33.85931 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213126, files = 462, pages = 30200, users = 14902, depth = 10.09811 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13721, edits = 229408, files = 115, pages = 39235, users = 11728, depth = 20.21718 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454017, files = 623, pages = 65471, users = 26467, depth = 100.058 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165694, files = 263, pages = 30413, users = 30059, depth = 8.684296 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50424, files = 0, pages = 20542, users = 4000, depth = 0.7684686 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152096, files = 2739, pages = 35042, users = 23320, depth = 12.4475 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137208, files = 0, pages = 26465, users = 24070, depth = 6.383292 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12254, edits = 232752, files = 865, pages = 32757, users = 19623, depth = 19.89154 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469187, files = 445, pages = 70035, users = 35299, depth = 164.1363 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11534, edits = 388067, files = 618, pages = 27207, users = 22191, depth = 26.33725 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54704, files = 60, pages = 27034, users = 3259, depth = 3.662113 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11393, edits = 379431, files = 0, pages = 96649, users = 94349, depth = 219.8412 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230991, files = 6, pages = 26608, users = 14441, depth = 17.41853 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96445, files = 0, pages = 23948, users = 17442, depth = 6.46436 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10546, edits = 328631, files = 1706, pages = 72753, users = 34369, depth = 157.1667 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100460, files = 0, pages = 18615, users = 9931, depth = 3.329327 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184742, files = 0, pages = 27160, users = 13073, depth = 17.62117 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272017, files = 192, pages = 42083, users = 29483, depth = 62.05567 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10225, edits = 194818, files = 0, pages = 21538, users = 7258, depth = 11.07268 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10134, edits = 149689, files = 0, pages = 13889, users = 16842, depth = 1.479711 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48482, files = 0, pages = 16188, users = 2139, depth = 1.092755 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9463, edits = 281352, files = 1101, pages = 33330, users = 36162, depth = 53.69733 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9444, edits = 122349, files = 0, pages = 18260, users = 30321, depth = 5.838897 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295703, files = 403, pages = 21415, users = 19362, depth = 27.88769 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8567, edits = 84832, files = 0, pages = 14882, users = 13739, depth = 3.097331 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49583, files = 0, pages = 10751, users = 5806, depth = 0.3180228 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238372, files = 0, pages = 25633, users = 32059, depth = 39.22311 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130774, files = 87, pages = 17619, users = 25274, depth = 9.038424 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96716, files = 0, pages = 16560, users = 15414, depth = 5.750746 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723013, files = 54, pages = 68891, users = 29553, depth = 606.9781 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26232, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139426, files = 0, pages = 26048, users = 11758, depth = 30.39243 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7628, edits = 308781, files = 480, pages = 21205, users = 24602, depth = 46.1316 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320627, files = 571, pages = 20398, users = 25802, depth = 44.62888 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153235, files = 0, pages = 13443, users = 16571, depth = 7.506171 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7379, edits = 96169, files = 0, pages = 16888, users = 5404, depth = 9.456523 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177241, files = 150, pages = 16366, users = 21866, depth = 16.482 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7132, edits = 497812, files = 170, pages = 19201, users = 20680, depth = 74.24401 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151015, files = 0, pages = 31001, users = 14430, depth = 64.1563 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394754, files = 146, pages = 33573, users = 38519, depth = 204.7579 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6431, edits = 105875, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42317 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14249, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229128, files = 319, pages = 15603, users = 24685, depth = 32.12348 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6209, edits = 176522, files = 201, pages = 12059, users = 13175, depth = 12.99439 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 33, admins = 2, articles = 6201, edits = 379492, files = 0, pages = 14790, users = 19823, depth = 49.22618 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26387, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5984, edits = 118045, files = 9, pages = 20312, users = 17663, depth = 33.31831 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5675, edits = 183875, files = 38, pages = 43368, users = 6212, depth = 187.0436 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214419, files = 0, pages = 15416, users = 14670, depth = 42.66325 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5562, edits = 308440, files = 186, pages = 20531, users = 18011, depth = 108.8139 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5509, edits = 199445, files = 6, pages = 11750, users = 13684, depth = 21.78453 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138432, files = 0, pages = 16633, users = 13207, depth = 34.43623 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185904, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.815031 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68761, files = 49, pages = 10535, users = 15754, depth = 5.866255 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153638, files = 282, pages = 14875, users = 19738, depth = 33.75023 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26877, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.048948 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120720, files = 9, pages = 17091, users = 13775, depth = 37.51236 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118266, files = 1, pages = 9550, users = 12023, depth = 9.958021 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95549, files = 0, pages = 8626, users = 15301, depth = 5.677572 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4853, edits = 120567, files = 0, pages = 11190, users = 16388, depth = 18.37152 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219208, files = 0, pages = 10368, users = 12313, depth = 27.75234 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277611, files = 1146, pages = 18920, users = 20136, depth = 132.7282 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4600, edits = 77029, files = 1, pages = 22384, users = 12773, depth = 51.43512 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65698, files = 0, pages = 14082, users = 2273, depth = 21.40359 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86543, files = 10, pages = 12987, users = 9770, depth = 27.08411 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37948, files = 0, pages = 6665, users = 9135, depth = 2.02523 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120678, files = 438, pages = 10684, users = 12506, depth = 29.92354 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94817, files = 0, pages = 12330, users = 15377, depth = 31.95362 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98669, files = 0, pages = 10208, users = 12194, depth = 25.71044 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32057, files = 0, pages = 10589, users = 5990, depth = 9.162718 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170312, files = 318, pages = 8578, users = 13171, depth = 32.66177 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162943, files = 51, pages = 9593, users = 18490, depth = 41.09317 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208844, files = 23, pages = 12940, users = 19612, depth = 108.3862 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205477, files = 300, pages = 16445, users = 117605, depth = 160.8951 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206346, files = 0, pages = 9032, users = 8603, depth = 54.58079 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28939, files = 0, pages = 5432, users = 7168, depth = 1.534192 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3443, edits = 59695, files = 0, pages = 10957, users = 7872, depth = 25.94864 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3367, edits = 115768, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52734 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43363, files = 0, pages = 11162, users = 8061, depth = 20.94646 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85758, files = 0, pages = 9331, users = 11105, depth = 30.43928 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237356, files = 3, pages = 19165, users = 5479, depth = 284.7868 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121690, files = 32, pages = 8557, users = 11767, depth = 37.17547 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110059, files = 0, pages = 8229, users = 13491, depth = 35.6044 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129909, files = 932, pages = 11192, users = 23296, depth = 85.22292 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3015, edits = 82424, files = 0, pages = 14412, users = 13292, depth = 81.72141 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606800, files = 0, pages = 10536, users = 21325, depth = 1043.385 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69840, files = 9, pages = 11036, users = 13780, depth = 56.29958 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89809, files = 0, pages = 6904, users = 10719, depth = 30.04273 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2610, edits = 89249, files = 0, pages = 5940, users = 13337, depth = 24.45819 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7555, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101617, files = 0, pages = 4634, users = 6620, depth = 14.72303 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14994, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1887, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2092, edits = 92552, files = 0, pages = 5007, users = 13907, depth = 35.88905 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54161, files = 35, pages = 11579, users = 3260, depth = 98.12784 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106185, files = 0, pages = 14324, users = 9651, depth = 263.6374 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84890, files = 0, pages = 11799, users = 9251, depth = 163.4845 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2294, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45566, files = 3, pages = 5071, users = 10191, depth = 23.68042 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105116, files = 0, pages = 5831, users = 30267, depth = 73.42062 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1914, edits = 41098, files = 0, pages = 4389, users = 1759, depth = 15.65747 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3665, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64101, files = 0, pages = 11536, users = 8495, depth = 148.4636 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18729, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3816, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13888, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1637, edits = 100188, files = 1, pages = 8611, users = 4886, depth = 211.1683 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43682, files = 0, pages = 6739, users = 9114, depth = 67.41982 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17415, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.077075 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8893, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7132, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12115, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12322, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111635, files = 0, pages = 5712, users = 14949, depth = 222.8832 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205204, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9694 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8328, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1269, edits = 9826, files = 0, pages = 2557, users = 2834, depth = 3.958718 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50185, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2839 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['mnw'] = { pos = 272, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1224, edits = 33552, files = 0, pages = 4491, users = 2626, depth = 53.2244 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11641, depth = 39.16528 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6834, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61346, files = 9, pages = 7710, users = 9283, depth = 250.1175 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82553, files = 0, pages = 5561, users = 22962, depth = 211.8297 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7010, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85161, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03631 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37947, files = 0, pages = 3732, users = 9405, depth = 60.20438 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42563, files = 0, pages = 3289, users = 9589, depth = 56.5907 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2156, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35776, files = 0, pages = 3646, users = 1596, depth = 60.95211 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21705, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6662, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 960, edits = 27040, files = 0, pages = 1313, users = 454, depth = 2.784511 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37778, files = 0, pages = 3997, users = 9318, depth = 108.1497 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44094, files = 0, pages = 3321, users = 10424, depth = 98.75697 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46120, files = 0, pages = 3802, users = 17653, depth = 139.4291 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8677, files = 0, pages = 1626, users = 1533, depth = 4.254548 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28348, files = 0, pages = 4236, users = 9383, depth = 110.6909 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32012, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75378 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26771, files = 0, pages = 3360, users = 9186, depth = 86.88123 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 764, edits = 40179, files = 0, pages = 3140, users = 9818, depth = 123.7587 }, ['blk'] = { pos = 295, activeusers = 16, admins = 0, articles = 752, edits = 14231, files = 0, pages = 2937, users = 125, depth = 40.9071 }, ['rmy'] = { pos = 296, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50206, files = 0, pages = 2699, users = 16351, depth = 135.3314 }, ['ts'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36592, files = 0, pages = 3750, users = 8786, depth = 178.2695 }, ['chy'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24098, files = 0, pages = 2255, users = 10556, depth = 61.87996 }, ['ve'] = { pos = 299, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19103, files = 0, pages = 2120, users = 7162, depth = 48.83926 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23089, files = 0, pages = 2448, users = 8939, depth = 81.99035 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28848, files = 0, pages = 2435, users = 12367, depth = 115.8525 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7592, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14361, depth = 119.2785 }, ['pnt'] = { pos = 305, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 306, activeusers = 42, admins = 0, articles = 479, edits = 24648, files = 0, pages = 2429, users = 7832, depth = 168.1715 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12023, files = 0, pages = 3074, users = 5946, depth = 132.2978 }, ['kcg'] = { pos = 308, activeusers = 16, admins = 1, articles = 445, edits = 15352, files = 0, pages = 1653, users = 391, depth = 68.43937 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7907, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 16, admins = 2, articles = 407, edits = 49424, files = 0, pages = 3046, users = 13200, depth = 682.1783 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7894, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 47.50541 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20479, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 371.6566 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 13, admins = 0, articles = 276, edits = 9907, files = 0, pages = 501, users = 802, depth = 13.14169 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8432, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9166, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36875, files = 0, pages = 2156, users = 16673, depth = 2735.017 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281568, admins = 3757, articles = 59202162, edits = 3200508915, files = 2762302, pages = 244523899, users = 103306599, depth = 128.2553, date = '@1658779241' }, } return info knl25j7jezxmkypiw09el9jded6op5m 4164800 4164740 2022-07-25T22:00:49Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6552939, edits = 1104383802, files = 897694, pages = 56589158, users = 44172071, depth = 1137.846 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125908, edits = 34877502, files = 0, pages = 11232137, users = 92662, depth = 2.157459 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17272, admins = 193, articles = 2709795, edits = 223319546, files = 128496, pages = 7483573, users = 3965297, depth = 92.61244 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551565, edits = 50830653, files = 0, pages = 6115841, users = 829314, depth = 16.21806 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440475, edits = 195128370, files = 68970, pages = 12120365, users = 4429644, depth = 253.2776 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2096051, edits = 62343290, files = 20, pages = 4461430, users = 1220873, depth = 17.79563 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839676, edits = 124009673, files = 237421, pages = 7419018, users = 3220690, depth = 153.742 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1791154, edits = 144506582, files = 0, pages = 7697128, users = 6599707, depth = 204.1156 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1764160, edits = 128241488, files = 139708, pages = 7477052, users = 2276083, depth = 179.8599 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1592836, edits = 7092652, files = 1472, pages = 1999080, users = 187056, depth = 0.2307864 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529978, edits = 67467263, files = 262, pages = 3550469, users = 1182948, depth = 33.13987 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1335098, edits = 90453323, files = 32825, pages = 3946648, users = 1959455, depth = 87.69332 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292596, edits = 72587093, files = 60468, pages = 7099619, users = 3245140, depth = 206.3506 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274583, edits = 68843063, files = 24452, pages = 19371688, users = 873933, depth = 716.4315 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285112, files = 42, pages = 2881750, users = 52733, depth = 3.55343 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1179396, edits = 58732785, files = 49583, pages = 7786196, users = 2281606, depth = 236.7109 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178610, edits = 36565262, files = 110447, pages = 4099504, users = 635733, depth = 54.78085 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094061, edits = 63890232, files = 58330, pages = 5391857, users = 2783524, depth = 182.8541 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920922, edits = 35154003, files = 81534, pages = 5326903, users = 1137106, depth = 151.0565 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 705020, edits = 30420017, files = 15451, pages = 1759669, users = 424503, depth = 38.6849 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660869, edits = 25089831, files = 36064, pages = 3981230, users = 309499, depth = 159.0817 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625433, edits = 21392300, files = 47214, pages = 3261328, users = 1341171, depth = 116.5085 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596986, edits = 32972677, files = 12665, pages = 2720861, users = 745842, depth = 153.3831 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594469, edits = 22709260, files = 5, pages = 1694600, users = 557436, depth = 45.89508 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534748, edits = 20585476, files = 69352, pages = 1405690, users = 518887, depth = 38.84646 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508664, edits = 25066123, files = 8364, pages = 1446109, users = 508772, depth = 58.87294 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2035, admins = 32, articles = 507184, edits = 21480206, files = 1, pages = 1397251, users = 584148, depth = 47.34546 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 503042, edits = 28121560, files = 37473, pages = 2370712, users = 1414245, depth = 163.5131 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478646, edits = 8662689, files = 315, pages = 905244, users = 30532, depth = 7.601439 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456778, edits = 41239703, files = 10239, pages = 4644083, users = 175675, depth = 746.233 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432170, edits = 14980139, files = 116393, pages = 2617130, users = 590208, depth = 146.3081 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431408, edits = 3128027, files = 362, pages = 1062581, users = 53704, depth = 6.301282 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417471, edits = 3522088, files = 6070, pages = 564388, users = 42902, depth = 0.7728832 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396408, edits = 8982155, files = 0, pages = 823056, users = 138136, depth = 12.64171 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359340, edits = 5610791, files = 19612, pages = 1040414, users = 297445, depth = 19.37293 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322250, edits = 7646386, files = 10842, pages = 710603, users = 198796, depth = 15.62776 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319399, edits = 34297078, files = 73601, pages = 1335615, users = 991193, depth = 259.9446 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292842, edits = 8465475, files = 11306, pages = 987387, users = 123406, depth = 48.22786 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283193, edits = 11446722, files = 549, pages = 631104, users = 310555, depth = 27.37483 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282872, edits = 11182329, files = 0, pages = 906477, users = 434180, depth = 59.95353 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241934, edits = 1520376, files = 244, pages = 570526, users = 37633, depth = 4.915818 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241365, edits = 7391245, files = 0, pages = 548188, users = 220858, depth = 21.7879 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231884, edits = 3050977, files = 10538, pages = 587267, users = 120484, depth = 12.20268 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229116, edits = 6159178, files = 755, pages = 541139, users = 167602, depth = 21.10942 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225506, edits = 2443434, files = 177, pages = 385113, users = 16053, depth = 3.178338 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220396, edits = 4156128, files = 3238, pages = 645048, users = 120205, depth = 23.91971 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214719, edits = 8337387, files = 36, pages = 697703, users = 1219116, depth = 60.46219 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212692, edits = 6417266, files = 20937, pages = 444701, users = 276925, depth = 17.17075 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211952, edits = 9568349, files = 18494, pages = 629376, users = 367536, depth = 58.96667 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203619, edits = 6633158, files = 23850, pages = 499314, users = 165931, depth = 28.01547 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 187006, edits = 6131030, files = 792, pages = 470571, users = 127848, depth = 29.95728 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185642, edits = 6534081, files = 23729, pages = 509232, users = 250674, depth = 38.9858 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177128, edits = 5711736, files = 8335, pages = 438886, users = 213174, depth = 28.42117 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173686, edits = 4982860, files = 12473, pages = 989800, users = 148585, depth = 111.1484 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386362, files = 16, pages = 372240, users = 121428, depth = 15.13088 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161909, edits = 4387035, files = 14832, pages = 459327, users = 142672, depth = 32.22861 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154370, edits = 2715254, files = 2133, pages = 668582, users = 76000, depth = 45.06241 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152076, edits = 5584520, files = 3567, pages = 1186216, users = 706092, depth = 217.7005 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149199, edits = 10197251, files = 27278, pages = 970311, users = 428345, depth = 318.3062 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147546, edits = 3471055, files = 7884, pages = 464565, users = 206862, depth = 34.49298 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137112, edits = 3685482, files = 0, pages = 275683, users = 157561, depth = 13.65457 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134952, edits = 11092283, files = 11267, pages = 274220, users = 73411, depth = 43.07902 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129837, edits = 3694068, files = 0, pages = 228310, users = 106277, depth = 9.307163 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129559, edits = 4784541, files = 8676, pages = 523664, users = 102953, depth = 84.54273 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125573, edits = 5995974, files = 15223, pages = 985254, users = 382201, depth = 285.229 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125349, edits = 1850876, files = 2626, pages = 283298, users = 242830, depth = 10.37351 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114710, edits = 3653164, files = 25478, pages = 466059, users = 107607, depth = 73.53654 }, ['vo'] = { pos = 68, activeusers = 34, admins = 2, articles = 114298, edits = 3278721, files = 0, pages = 245972, users = 32265, depth = 17.69056 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107598, edits = 1306735, files = 485, pages = 262451, users = 35975, depth = 10.31265 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104022, edits = 2510330, files = 9610, pages = 372242, users = 151452, depth = 44.83709 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103573, edits = 751920, files = 2978, pages = 216001, users = 102520, depth = 4.101774 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94869, edits = 1045440, files = 3, pages = 245084, users = 28720, depth = 10.69454 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90284, edits = 3413092, files = 5456, pages = 367573, users = 144093, depth = 87.5887 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87649, edits = 2307058, files = 924, pages = 156412, users = 48210, depth = 9.078293 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85986, edits = 2460777, files = 4725, pages = 262934, users = 143364, depth = 39.6334 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85445, edits = 2135745, files = 19140, pages = 283838, users = 145241, depth = 40.56563 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83848, edits = 989696, files = 0, pages = 162099, users = 48846, depth = 5.317603 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81487, edits = 422402, files = 2688, pages = 111155, users = 33012, depth = 0.5037289 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78851, edits = 3699996, files = 6958, pages = 487372, users = 162652, depth = 203.7769 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78617, edits = 2322506, files = 1884, pages = 226066, users = 75960, depth = 36.13868 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77534, edits = 3590613, files = 13309, pages = 305431, users = 114032, depth = 101.566 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74052, edits = 1231802, files = 2269, pages = 146739, users = 54734, depth = 8.087892 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24971, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72198, edits = 2000524, files = 5401, pages = 141408, users = 69896, depth = 13.00041 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69672, edits = 1592030, files = 5430, pages = 177469, users = 53718, depth = 21.47462 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68973, edits = 1099672, files = 724, pages = 140319, users = 31985, depth = 8.385476 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802851, files = 0, pages = 81995, users = 28410, depth = 0.427082 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855232, files = 2069, pages = 101468, users = 25249, depth = 2.361199 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605840, files = 225, pages = 113663, users = 32304, depth = 2.837597 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628106, files = 545, pages = 97372, users = 28305, depth = 2.238786 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60959, edits = 2390096, files = 2367, pages = 131369, users = 54968, depth = 24.27255 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60210, edits = 1146470, files = 1454, pages = 169573, users = 35305, depth = 22.30538 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93881, files = 0, pages = 63095, users = 2177, depth = 0.004666307 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57023, edits = 1063684, files = 1116, pages = 95651, users = 52340, depth = 5.103022 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347443, files = 0, pages = 69099, users = 21677, depth = 0.2840226 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757136, files = 3218, pages = 141237, users = 86429, depth = 31.26243 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53819, edits = 1091568, files = 565, pages = 109069, users = 51610, depth = 10.54734 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 53045, edits = 1109417, files = 4437, pages = 121866, users = 37577, depth = 15.32376 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 62, admins = 2, articles = 49536, edits = 748997, files = 537, pages = 97630, users = 31110, depth = 7.231639 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49076, edits = 1082320, files = 7564, pages = 149813, users = 43313, depth = 30.44008 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42964, edits = 1952327, files = 1897, pages = 233517, users = 123131, depth = 164.4585 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294214, files = 136, pages = 55367, users = 78496, depth = 0.4819584 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42152, edits = 959786, files = 1604, pages = 184129, users = 51091, depth = 59.13599 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42040, edits = 1833901, files = 1499, pages = 128199, users = 68109, depth = 60.08516 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40556, edits = 861638, files = 690, pages = 146724, users = 94850, depth = 40.24396 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487103, files = 209, pages = 60549, users = 24863, depth = 2.073261 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38268, edits = 607197, files = 1570, pages = 133964, users = 42139, depth = 28.34377 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552036, files = 168, pages = 59155, users = 24772, depth = 4.923388 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33278, edits = 991014, files = 0, pages = 48817, users = 33567, depth = 4.426296 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32233, edits = 1065851, files = 1258, pages = 103354, users = 58455, depth = 50.20691 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31630, edits = 830050, files = 1320, pages = 116392, users = 63304, depth = 51.21358 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824237, files = 0, pages = 117293, users = 68761, depth = 59.82875 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28957, edits = 1013733, files = 571, pages = 69627, users = 92212, depth = 28.72018 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28336, edits = 1103932, files = 2592, pages = 129758, users = 75805, depth = 108.9922 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732671, files = 1407, pages = 55690, users = 41254, depth = 16.65101 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886433, files = 47, pages = 62806, users = 23461, depth = 31.91413 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23767, edits = 641679, files = 4, pages = 37725, users = 44600, depth = 5.866597 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23611, edits = 111446, files = 0, pages = 28668, users = 3013, depth = 0.1783299 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650023, files = 0, pages = 55975, users = 27119, depth = 23.63499 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704807, files = 1475, pages = 97660, users = 77705, depth = 92.7526 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295879, files = 709, pages = 34657, users = 15072, depth = 4.064731 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185092, files = 0, pages = 36470, users = 17037, depth = 3.773138 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19545, edits = 176989, files = 0, pages = 39386, users = 17778, depth = 4.630845 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17996, edits = 508539, files = 3121, pages = 79620, users = 58152, depth = 74.89449 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17157, edits = 161245, files = 0, pages = 30479, users = 18253, depth = 3.18964 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355442, files = 109, pages = 29082, users = 24115, depth = 6.033269 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16055, edits = 230796, files = 1323, pages = 41117, users = 17937, depth = 13.67785 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16035, edits = 522700, files = 165, pages = 59723, users = 22535, depth = 64.96767 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15902, edits = 566826, files = 347, pages = 32198, users = 25554, depth = 18.48755 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15776, edits = 460782, files = 125, pages = 71484, users = 31010, depth = 80.3763 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18921, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200524, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.758246 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15388, edits = 578321, files = 1062, pages = 44154, users = 45324, depth = 45.77132 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391749, files = 0, pages = 70129, users = 16156, depth = 71.02274 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239974, files = 145, pages = 56213, users = 15720, depth = 30.89587 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15088, edits = 282769, files = 1719, pages = 53871, users = 27727, depth = 34.68137 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15036, edits = 371419, files = 1765, pages = 45903, users = 39079, depth = 34.09944 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664618, files = 281, pages = 23705, users = 27660, depth = 10.40868 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14648, edits = 119685, files = 112, pages = 29700, users = 5292, depth = 4.255151 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381042, files = 1765, pages = 47619, users = 22144, depth = 43.93981 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377256, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91224 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368613, files = 0, pages = 40250, users = 26846, depth = 33.85922 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213126, files = 462, pages = 30200, users = 14902, depth = 10.09811 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13721, edits = 229410, files = 115, pages = 39236, users = 11728, depth = 20.21842 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454017, files = 623, pages = 65471, users = 26468, depth = 100.058 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165694, files = 263, pages = 30413, users = 30059, depth = 8.684296 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50426, files = 0, pages = 20543, users = 4000, depth = 0.7686703 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152096, files = 2739, pages = 35042, users = 23320, depth = 12.4475 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137208, files = 0, pages = 26465, users = 24070, depth = 6.383292 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12254, edits = 232752, files = 865, pages = 32757, users = 19623, depth = 19.89154 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469189, files = 445, pages = 70036, users = 35299, depth = 164.1403 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11534, edits = 388067, files = 618, pages = 27207, users = 22191, depth = 26.33725 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54704, files = 60, pages = 27034, users = 3259, depth = 3.662113 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11393, edits = 379433, files = 0, pages = 96650, users = 94349, depth = 219.8453 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230992, files = 6, pages = 26608, users = 14443, depth = 17.4186 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96445, files = 0, pages = 23948, users = 17442, depth = 6.46436 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10546, edits = 328633, files = 1706, pages = 72754, users = 34370, depth = 157.1706 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100464, files = 0, pages = 18619, users = 9931, depth = 3.331997 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184746, files = 0, pages = 27164, users = 13073, depth = 17.62737 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272019, files = 192, pages = 42084, users = 29483, depth = 62.05856 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10225, edits = 194818, files = 0, pages = 21538, users = 7258, depth = 11.07268 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10134, edits = 149689, files = 0, pages = 13889, users = 16843, depth = 1.479711 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48482, files = 0, pages = 16188, users = 2139, depth = 1.092755 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9463, edits = 281352, files = 1101, pages = 33330, users = 36165, depth = 53.69733 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9444, edits = 122347, files = 0, pages = 18260, users = 30321, depth = 5.838802 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295703, files = 403, pages = 21415, users = 19362, depth = 27.88769 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8567, edits = 84841, files = 0, pages = 14882, users = 13742, depth = 3.09766 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49583, files = 0, pages = 10751, users = 5806, depth = 0.3180228 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238372, files = 0, pages = 25633, users = 32060, depth = 39.22311 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130774, files = 87, pages = 17619, users = 25274, depth = 9.038424 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96716, files = 0, pages = 16560, users = 15414, depth = 5.750746 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723016, files = 54, pages = 68893, users = 29554, depth = 607.0029 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26232, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139427, files = 0, pages = 26049, users = 11758, depth = 30.39479 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7628, edits = 308781, files = 480, pages = 21205, users = 24602, depth = 46.1316 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320627, files = 571, pages = 20398, users = 25803, depth = 44.62888 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153235, files = 0, pages = 13443, users = 16572, depth = 7.506171 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7379, edits = 96169, files = 0, pages = 16888, users = 5404, depth = 9.456523 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177241, files = 150, pages = 16366, users = 21866, depth = 16.482 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7132, edits = 497817, files = 170, pages = 19202, users = 20680, depth = 74.2532 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151015, files = 0, pages = 31001, users = 14430, depth = 64.1563 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394754, files = 146, pages = 33573, users = 38519, depth = 204.7579 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6431, edits = 105875, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42317 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14249, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229128, files = 319, pages = 15603, users = 24685, depth = 32.12348 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6209, edits = 176520, files = 201, pages = 12059, users = 13175, depth = 12.99424 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 33, admins = 2, articles = 6201, edits = 379491, files = 0, pages = 14790, users = 19823, depth = 49.22606 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26387, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5984, edits = 118047, files = 9, pages = 20312, users = 17663, depth = 33.31887 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5675, edits = 183877, files = 38, pages = 43369, users = 6213, depth = 187.0513 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214418, files = 0, pages = 15416, users = 14670, depth = 42.66305 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5566, edits = 308448, files = 186, pages = 20532, users = 18012, depth = 108.6115 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5509, edits = 199445, files = 6, pages = 11750, users = 13685, depth = 21.78453 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138436, files = 0, pages = 16637, users = 13207, depth = 34.45364 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185898, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.814779 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68761, files = 49, pages = 10535, users = 15755, depth = 5.866255 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153638, files = 282, pages = 14875, users = 19738, depth = 33.75023 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26877, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.048948 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120722, files = 9, pages = 17093, users = 13775, depth = 37.52118 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118268, files = 1, pages = 9550, users = 12024, depth = 9.958191 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95549, files = 0, pages = 8626, users = 15301, depth = 5.677572 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4857, edits = 120576, files = 0, pages = 11201, users = 16388, depth = 18.36514 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219209, files = 0, pages = 10368, users = 12313, depth = 27.75247 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277611, files = 1146, pages = 18920, users = 20136, depth = 132.7282 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4600, edits = 77031, files = 1, pages = 22385, users = 12773, depth = 51.43995 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65702, files = 0, pages = 14083, users = 2273, depth = 21.40783 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86543, files = 10, pages = 12987, users = 9770, depth = 27.08411 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37948, files = 0, pages = 6665, users = 9135, depth = 2.02523 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120690, files = 438, pages = 10684, users = 12506, depth = 29.92652 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94817, files = 0, pages = 12330, users = 15377, depth = 31.95362 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3881, edits = 98670, files = 0, pages = 10209, users = 12194, depth = 25.69494 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32061, files = 0, pages = 10593, users = 5990, depth = 9.171303 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170308, files = 318, pages = 8578, users = 13171, depth = 32.66101 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162943, files = 51, pages = 9593, users = 18491, depth = 41.09317 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208844, files = 23, pages = 12940, users = 19612, depth = 108.3862 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205477, files = 300, pages = 16445, users = 117606, depth = 160.8951 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206346, files = 0, pages = 9032, users = 8603, depth = 54.58079 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28939, files = 0, pages = 5432, users = 7169, depth = 1.534192 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3443, edits = 59699, files = 0, pages = 10961, users = 7872, depth = 25.96854 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3367, edits = 115777, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52917 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43367, files = 0, pages = 11166, users = 8061, depth = 20.96237 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85758, files = 0, pages = 9331, users = 11105, depth = 30.43928 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237358, files = 3, pages = 19168, users = 5481, depth = 284.8523 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121690, files = 32, pages = 8557, users = 11767, depth = 37.17547 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110059, files = 0, pages = 8229, users = 13491, depth = 35.6044 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3016, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23296, depth = 85.29834 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3015, edits = 82436, files = 0, pages = 14414, users = 13292, depth = 81.75066 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606800, files = 0, pages = 10536, users = 21326, depth = 1043.385 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67711, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87561 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69840, files = 9, pages = 11036, users = 13780, depth = 56.29958 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89809, files = 0, pages = 6904, users = 10721, depth = 30.04273 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2611, edits = 89260, files = 0, pages = 5941, users = 13337, depth = 24.43836 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7556, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101617, files = 0, pages = 4634, users = 6621, depth = 14.72303 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96419, files = 0, pages = 5521, users = 14994, depth = 27.27868 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1888, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2092, edits = 92558, files = 0, pages = 5007, users = 13908, depth = 35.89138 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54165, files = 35, pages = 11583, users = 3260, depth = 98.18379 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106185, files = 0, pages = 14324, users = 9651, depth = 263.6374 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84892, files = 0, pages = 11801, users = 9252, depth = 163.5277 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2294, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45566, files = 3, pages = 5071, users = 10191, depth = 23.68042 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105116, files = 0, pages = 5831, users = 30268, depth = 73.42062 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 36, admins = 4, articles = 1930, edits = 41123, files = 0, pages = 4389, users = 1759, depth = 15.20973 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3665, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64105, files = 0, pages = 11540, users = 8495, depth = 148.5443 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18729, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3817, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13888, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1637, edits = 100191, files = 1, pages = 8613, users = 4887, depth = 211.2467 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43682, files = 0, pages = 6739, users = 9114, depth = 67.41982 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17417, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.078117 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8893, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7132, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12115, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12323, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111635, files = 0, pages = 5712, users = 14949, depth = 222.8832 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205204, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9694 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8328, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1269, edits = 9829, files = 0, pages = 2557, users = 2834, depth = 3.959926 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50185, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2839 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11642, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33556, files = 0, pages = 4491, users = 2627, depth = 53.35048 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6836, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61346, files = 9, pages = 7710, users = 9283, depth = 250.1175 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1164, edits = 82552, files = 0, pages = 5561, users = 22963, depth = 211.8272 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7010, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85161, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03631 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37948, files = 0, pages = 3732, users = 9405, depth = 60.20596 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42563, files = 0, pages = 3289, users = 9590, depth = 56.5907 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2157, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35776, files = 0, pages = 3646, users = 1596, depth = 60.95211 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21706, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6662, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 960, edits = 27044, files = 0, pages = 1313, users = 454, depth = 2.784923 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37778, files = 0, pages = 3997, users = 9318, depth = 108.1497 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44094, files = 0, pages = 3321, users = 10424, depth = 98.75697 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46118, files = 0, pages = 3802, users = 17654, depth = 139.4231 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8756, files = 0, pages = 1626, users = 1534, depth = 4.293284 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28348, files = 0, pages = 4236, users = 9384, depth = 110.6909 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32012, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75378 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26771, files = 0, pages = 3360, users = 9187, depth = 86.88123 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 764, edits = 40179, files = 0, pages = 3140, users = 9818, depth = 123.7587 }, ['blk'] = { pos = 295, activeusers = 16, admins = 0, articles = 752, edits = 14232, files = 0, pages = 2938, users = 131, depth = 40.93349 }, ['rmy'] = { pos = 296, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50211, files = 0, pages = 2699, users = 16351, depth = 135.3448 }, ['ts'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36592, files = 0, pages = 3750, users = 8786, depth = 178.2695 }, ['chy'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24098, files = 0, pages = 2255, users = 10556, depth = 61.87996 }, ['ve'] = { pos = 299, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19103, files = 0, pages = 2120, users = 7163, depth = 48.83926 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23089, files = 0, pages = 2448, users = 8939, depth = 81.99035 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28848, files = 0, pages = 2435, users = 12367, depth = 115.8525 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7592, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14361, depth = 119.2785 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 496, edits = 24648, files = 0, pages = 2429, users = 7832, depth = 154.1184 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1105 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12025, files = 0, pages = 3076, users = 5946, depth = 132.4355 }, ['kcg'] = { pos = 308, activeusers = 16, admins = 1, articles = 445, edits = 15352, files = 0, pages = 1653, users = 391, depth = 68.43937 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 422, edits = 49423, files = 0, pages = 3046, users = 13200, depth = 627.3385 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7907, depth = 390 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 15, admins = 1, articles = 317, edits = 7934, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 42.84845 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20479, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 371.6566 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 10061, files = 0, pages = 428, users = 804, depth = 6.985408 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8432, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29275, files = 0, pages = 2279, users = 9167, depth = 1049.677 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36872, files = 0, pages = 2156, users = 16673, depth = 2734.795 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281522, admins = 3757, articles = 59206846, edits = 3202464314, files = 2762367, pages = 244585394, users = 103350448, depth = 128.3597, date = '@1658786442' }, } return info mpw9rb1fxjijdrpofwz6niuk4xf90yf 4164806 4164800 2022-07-26T00:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113839, admins = 1032, articles = 6552976, edits = 1104399512, files = 897643, pages = 56589537, users = 44172341, depth = 1137.857 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125908, edits = 34877502, files = 0, pages = 11232137, users = 92664, depth = 2.157459 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17272, admins = 193, articles = 2709799, edits = 223320513, files = 128496, pages = 7483597, users = 3965329, depth = 92.61304 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551592, edits = 50830907, files = 0, pages = 6115853, users = 829320, depth = 16.21763 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440487, edits = 195130339, files = 68970, pages = 12120451, users = 4429681, depth = 253.2798 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2096054, edits = 62343263, files = 20, pages = 4461442, users = 1220885, depth = 17.79566 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839720, edits = 124009180, files = 237423, pages = 7419092, users = 3220711, depth = 153.7341 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13347, admins = 63, articles = 1791185, edits = 144508790, files = 0, pages = 7697192, users = 6599798, depth = 204.1122 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1764166, edits = 128240226, files = 139708, pages = 7477092, users = 2276105, depth = 179.858 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1592975, edits = 7093014, files = 1472, pages = 1999440, users = 187060, depth = 0.2309675 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1530022, edits = 67466675, files = 262, pages = 3550497, users = 1182966, depth = 33.13689 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1335106, edits = 90453383, files = 32825, pages = 3946670, users = 1959476, depth = 87.69279 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292605, edits = 72586916, files = 60468, pages = 7099661, users = 3245146, depth = 206.3484 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274585, edits = 68842551, files = 24452, pages = 19371705, users = 873936, depth = 716.4246 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285113, files = 42, pages = 2881750, users = 52733, depth = 3.55343 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1179402, edits = 58733130, files = 49584, pages = 7786252, users = 2281639, depth = 236.7118 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178645, edits = 36564746, files = 110449, pages = 4099589, users = 635738, depth = 54.77757 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094074, edits = 63888858, files = 58330, pages = 5391924, users = 2783568, depth = 182.8481 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920923, edits = 35154208, files = 81534, pages = 5326909, users = 1137118, depth = 151.0573 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 705027, edits = 30420337, files = 15452, pages = 1759688, users = 424506, depth = 38.685 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660869, edits = 25089911, files = 36064, pages = 3981243, users = 309505, depth = 159.083 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625476, edits = 21392075, files = 47214, pages = 3261325, users = 1341180, depth = 116.4873 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596988, edits = 32972381, files = 12665, pages = 2720867, users = 745844, depth = 153.3809 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594474, edits = 22709266, files = 5, pages = 1694612, users = 557442, depth = 45.89458 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534752, edits = 20585847, files = 69352, pages = 1405695, users = 518895, depth = 38.84653 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508664, edits = 25066215, files = 8367, pages = 1446114, users = 508780, depth = 58.87359 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2035, admins = 32, articles = 507185, edits = 21480324, files = 1, pages = 1397257, users = 584155, depth = 47.34586 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 503129, edits = 28121128, files = 37473, pages = 2370827, users = 1414255, depth = 163.451 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478653, edits = 8662740, files = 315, pages = 905251, users = 30533, depth = 7.601203 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456779, edits = 41239686, files = 10239, pages = 4644085, users = 175678, depth = 746.2294 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432171, edits = 14980074, files = 116393, pages = 2617136, users = 590211, depth = 146.3071 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431408, edits = 3128026, files = 362, pages = 1062581, users = 53704, depth = 6.30128 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417471, edits = 3522084, files = 6070, pages = 564388, users = 42903, depth = 0.7728823 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396413, edits = 8982215, files = 0, pages = 823067, users = 138141, depth = 12.64166 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359346, edits = 5610728, files = 19612, pages = 1040419, users = 297443, depth = 19.37192 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 324, admins = 16, articles = 322250, edits = 7646486, files = 10845, pages = 710608, users = 198799, depth = 15.62825 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319403, edits = 34297358, files = 73603, pages = 1335632, users = 991204, depth = 259.9435 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292844, edits = 8465359, files = 11306, pages = 987388, users = 123406, depth = 48.22635 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283193, edits = 11446755, files = 549, pages = 631104, users = 310557, depth = 27.37492 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282872, edits = 11182373, files = 0, pages = 906480, users = 434186, depth = 59.95413 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241934, edits = 1520376, files = 244, pages = 570526, users = 37634, depth = 4.915818 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241366, edits = 7391199, files = 0, pages = 548196, users = 220858, depth = 21.78826 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231884, edits = 3050957, files = 10538, pages = 587267, users = 120484, depth = 12.20259 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 442, admins = 33, articles = 229118, edits = 6159191, files = 755, pages = 541143, users = 167604, depth = 21.10921 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225506, edits = 2443430, files = 177, pages = 385113, users = 16053, depth = 3.178333 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220396, edits = 4156133, files = 3238, pages = 645048, users = 120208, depth = 23.91973 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214720, edits = 8337158, files = 36, pages = 697713, users = 1219133, depth = 60.46135 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212692, edits = 6417280, files = 20937, pages = 444702, users = 276930, depth = 17.1709 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1035, admins = 22, articles = 211953, edits = 9568437, files = 18494, pages = 629378, users = 367544, depth = 58.96675 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203621, edits = 6633111, files = 23850, pages = 499318, users = 165931, depth = 28.01488 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 187009, edits = 6131070, files = 792, pages = 470576, users = 127848, depth = 29.95662 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185642, edits = 6534109, files = 23729, pages = 509232, users = 250678, depth = 38.98597 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177128, edits = 5711715, files = 8335, pages = 438886, users = 213175, depth = 28.42106 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173688, edits = 4982649, files = 12473, pages = 989801, users = 148588, depth = 111.1408 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386353, files = 16, pages = 372240, users = 121429, depth = 15.13084 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161911, edits = 4386658, files = 14832, pages = 459331, users = 142672, depth = 32.2252 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154382, edits = 2714986, files = 2133, pages = 668609, users = 75999, depth = 45.05176 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152076, edits = 5584531, files = 3567, pages = 1186219, users = 706095, depth = 217.7016 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149200, edits = 10197077, files = 27278, pages = 970317, users = 428341, depth = 318.2984 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147547, edits = 3470585, files = 7884, pages = 464566, users = 206861, depth = 34.48777 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137112, edits = 3685473, files = 0, pages = 275683, users = 157564, depth = 13.65454 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134952, edits = 11092284, files = 11267, pages = 274220, users = 73412, depth = 43.07903 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129837, edits = 3694069, files = 0, pages = 228310, users = 106279, depth = 9.307165 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129561, edits = 4784541, files = 8676, pages = 523669, users = 102954, depth = 84.5406 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125802, edits = 1850869, files = 2626, pages = 283300, users = 242834, depth = 10.2401 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125574, edits = 5996033, files = 15223, pages = 985256, users = 382205, depth = 285.2274 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114710, edits = 3653125, files = 25478, pages = 466060, users = 107608, depth = 73.53601 }, ['vo'] = { pos = 68, activeusers = 34, admins = 2, articles = 114145, edits = 3269284, files = 0, pages = 245819, users = 32267, depth = 17.69797 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107598, edits = 1306699, files = 485, pages = 262451, users = 35976, depth = 10.31236 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104022, edits = 2510331, files = 9610, pages = 372242, users = 151452, depth = 44.83711 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103573, edits = 751900, files = 2978, pages = 216001, users = 102520, depth = 4.101665 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94870, edits = 1045441, files = 3, pages = 245085, users = 28720, depth = 10.69428 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90284, edits = 3413094, files = 5456, pages = 367573, users = 144093, depth = 87.58875 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87649, edits = 2307042, files = 924, pages = 156412, users = 48210, depth = 9.078229 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85988, edits = 2460771, files = 4725, pages = 262936, users = 143366, depth = 39.63116 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85445, edits = 2135650, files = 19140, pages = 283838, users = 145241, depth = 40.56383 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83848, edits = 989695, files = 0, pages = 162099, users = 48846, depth = 5.317597 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81487, edits = 422402, files = 2688, pages = 111155, users = 33014, depth = 0.5037289 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78850, edits = 3700000, files = 6958, pages = 487372, users = 162652, depth = 203.7834 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78617, edits = 2322507, files = 1884, pages = 226066, users = 75960, depth = 36.1387 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77534, edits = 3590610, files = 13309, pages = 305433, users = 114033, depth = 101.567 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74052, edits = 1231794, files = 2269, pages = 146740, users = 54734, depth = 8.088005 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24971, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72198, edits = 2000524, files = 5401, pages = 141408, users = 69896, depth = 13.00041 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69672, edits = 1592028, files = 5430, pages = 177469, users = 53718, depth = 21.47459 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68973, edits = 1099683, files = 724, pages = 140321, users = 31985, depth = 8.38591 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802851, files = 0, pages = 81995, users = 28411, depth = 0.427082 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855229, files = 2069, pages = 101468, users = 25250, depth = 2.361191 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605839, files = 225, pages = 113663, users = 32304, depth = 2.837593 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628104, files = 545, pages = 97372, users = 28305, depth = 2.238779 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60959, edits = 2390098, files = 2367, pages = 131369, users = 54968, depth = 24.27257 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60210, edits = 1146470, files = 1454, pages = 169573, users = 35305, depth = 22.30538 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2177, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57024, edits = 1063695, files = 1116, pages = 95653, users = 52341, depth = 5.103053 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347436, files = 0, pages = 69099, users = 21677, depth = 0.2840169 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757135, files = 3218, pages = 141237, users = 86431, depth = 31.26241 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53819, edits = 1091534, files = 565, pages = 109069, users = 51611, depth = 10.54701 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 53045, edits = 1109412, files = 4437, pages = 121866, users = 37577, depth = 15.32369 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 62, admins = 2, articles = 49536, edits = 748997, files = 537, pages = 97630, users = 31111, depth = 7.231639 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49076, edits = 1082320, files = 7564, pages = 149813, users = 43313, depth = 30.44008 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42964, edits = 1952304, files = 1897, pages = 233517, users = 123132, depth = 164.4565 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294211, files = 136, pages = 55367, users = 78497, depth = 0.4819535 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42154, edits = 959796, files = 1604, pages = 184132, users = 51091, depth = 59.13086 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42040, edits = 1833903, files = 1499, pages = 128199, users = 68109, depth = 60.08522 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40556, edits = 861633, files = 690, pages = 146723, users = 94851, depth = 40.24324 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 32, admins = 3, articles = 40161, edits = 487103, files = 209, pages = 60549, users = 24863, depth = 2.073261 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38268, edits = 607193, files = 1570, pages = 133964, users = 42139, depth = 28.34358 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552039, files = 168, pages = 59155, users = 24773, depth = 4.923414 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33278, edits = 990983, files = 0, pages = 48817, users = 33568, depth = 4.426157 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32233, edits = 1065857, files = 1258, pages = 103354, users = 58455, depth = 50.20719 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31630, edits = 830050, files = 1320, pages = 116392, users = 63305, depth = 51.21358 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824237, files = 0, pages = 117293, users = 68761, depth = 59.82875 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28957, edits = 1013734, files = 571, pages = 69628, users = 92213, depth = 28.7212 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28336, edits = 1103872, files = 2592, pages = 129758, users = 75806, depth = 108.9863 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732671, files = 1407, pages = 55690, users = 41254, depth = 16.65101 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886433, files = 47, pages = 62806, users = 23462, depth = 31.91413 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23767, edits = 641679, files = 4, pages = 37725, users = 44600, depth = 5.866597 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23611, edits = 111446, files = 0, pages = 28668, users = 3014, depth = 0.1783299 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650022, files = 0, pages = 55975, users = 27119, depth = 23.63495 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704804, files = 1475, pages = 97660, users = 77704, depth = 92.7522 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295878, files = 709, pages = 34657, users = 15072, depth = 4.064717 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185092, files = 0, pages = 36470, users = 17037, depth = 3.773138 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19545, edits = 176996, files = 0, pages = 39387, users = 17778, depth = 4.631376 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17996, edits = 508521, files = 3121, pages = 79620, users = 58152, depth = 74.89183 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17197, edits = 161320, files = 0, pages = 30519, users = 18253, depth = 3.172133 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355442, files = 109, pages = 29082, users = 24115, depth = 6.033269 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16055, edits = 230796, files = 1323, pages = 41117, users = 17937, depth = 13.67785 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16035, edits = 522695, files = 165, pages = 59723, users = 22535, depth = 64.96704 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15902, edits = 566826, files = 347, pages = 32198, users = 25555, depth = 18.48755 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15776, edits = 460782, files = 125, pages = 71484, users = 31010, depth = 80.3763 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18921, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200524, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.758246 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15388, edits = 578311, files = 1062, pages = 44154, users = 45324, depth = 45.77053 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391743, files = 0, pages = 70129, users = 16156, depth = 71.02165 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15234, edits = 239976, files = 145, pages = 56214, users = 15720, depth = 30.89152 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15088, edits = 282781, files = 1719, pages = 53873, users = 27726, depth = 34.68513 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15035, edits = 371422, files = 1765, pages = 45903, users = 39079, depth = 34.10646 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27660, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14649, edits = 119709, files = 112, pages = 29702, users = 5292, depth = 4.255702 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381047, files = 1765, pages = 47619, users = 22144, depth = 43.94039 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377257, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91231 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368613, files = 0, pages = 40250, users = 26846, depth = 33.85922 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213124, files = 462, pages = 30200, users = 14902, depth = 10.09801 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13721, edits = 229409, files = 115, pages = 39236, users = 11728, depth = 20.21833 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454016, files = 623, pages = 65471, users = 26468, depth = 100.0578 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165693, files = 263, pages = 30413, users = 30060, depth = 8.684243 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50426, files = 0, pages = 20543, users = 4000, depth = 0.7686703 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 36, admins = 3, articles = 13010, edits = 152096, files = 2739, pages = 35042, users = 23320, depth = 12.4475 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137208, files = 0, pages = 26465, users = 24070, depth = 6.383292 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12254, edits = 232752, files = 865, pages = 32757, users = 19623, depth = 19.89154 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469184, files = 445, pages = 70036, users = 35299, depth = 164.1386 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11534, edits = 388065, files = 618, pages = 27207, users = 22192, depth = 26.33712 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54705, files = 60, pages = 27034, users = 3259, depth = 3.66218 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11393, edits = 379430, files = 0, pages = 96650, users = 94349, depth = 219.8436 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230992, files = 6, pages = 26608, users = 14443, depth = 17.4186 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96443, files = 0, pages = 23948, users = 17442, depth = 6.464226 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10546, edits = 328633, files = 1706, pages = 72754, users = 34371, depth = 157.1706 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100462, files = 0, pages = 18619, users = 9931, depth = 3.33193 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184746, files = 0, pages = 27164, users = 13073, depth = 17.62737 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272020, files = 192, pages = 42085, users = 29484, depth = 62.0612 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10225, edits = 194815, files = 0, pages = 21538, users = 7258, depth = 11.07251 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10134, edits = 149689, files = 0, pages = 13889, users = 16844, depth = 1.479711 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48471, files = 0, pages = 16188, users = 2139, depth = 1.092507 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9463, edits = 281350, files = 1101, pages = 33331, users = 36166, depth = 53.69983 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9444, edits = 122347, files = 0, pages = 18260, users = 30321, depth = 5.838802 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295703, files = 403, pages = 21415, users = 19362, depth = 27.88769 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8565, edits = 84840, files = 0, pages = 14882, users = 13742, depth = 3.101033 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49582, files = 0, pages = 10751, users = 5806, depth = 0.3180164 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238370, files = 0, pages = 25633, users = 32060, depth = 39.22278 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130773, files = 87, pages = 17619, users = 25274, depth = 9.038355 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96715, files = 0, pages = 16560, users = 15414, depth = 5.750687 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723016, files = 54, pages = 68893, users = 29554, depth = 607.0029 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26233, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139429, files = 0, pages = 26051, users = 11758, depth = 30.39952 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7628, edits = 308779, files = 480, pages = 21205, users = 24602, depth = 46.1313 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320628, files = 571, pages = 20398, users = 25803, depth = 44.62902 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153229, files = 0, pages = 13443, users = 16572, depth = 7.505877 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7379, edits = 96165, files = 0, pages = 16888, users = 5405, depth = 9.456131 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177241, files = 150, pages = 16366, users = 21866, depth = 16.482 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7135, edits = 497844, files = 170, pages = 19207, users = 20680, depth = 74.20006 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151013, files = 0, pages = 31001, users = 14430, depth = 64.15546 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394754, files = 146, pages = 33573, users = 38519, depth = 204.7579 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6431, edits = 105875, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42317 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14250, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229110, files = 319, pages = 15603, users = 24685, depth = 32.12096 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6209, edits = 176520, files = 201, pages = 12059, users = 13175, depth = 12.99424 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 33, admins = 2, articles = 6201, edits = 379491, files = 0, pages = 14790, users = 19824, depth = 49.22606 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26387, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5984, edits = 118048, files = 9, pages = 20312, users = 17663, depth = 33.31915 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5675, edits = 183880, files = 38, pages = 43371, users = 6213, depth = 187.0656 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214419, files = 0, pages = 15416, users = 14670, depth = 42.66325 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5566, edits = 308451, files = 186, pages = 20532, users = 18013, depth = 108.6125 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5509, edits = 199445, files = 6, pages = 11750, users = 13685, depth = 21.78453 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138436, files = 0, pages = 16637, users = 13207, depth = 34.45364 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185898, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.814779 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68758, files = 49, pages = 10535, users = 15755, depth = 5.865999 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153637, files = 282, pages = 14875, users = 19738, depth = 33.75001 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26876, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.04894618 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120722, files = 9, pages = 17093, users = 13775, depth = 37.52118 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118267, files = 1, pages = 9550, users = 12024, depth = 9.958106 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95549, files = 0, pages = 8626, users = 15301, depth = 5.677572 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4860, edits = 120586, files = 0, pages = 11209, users = 16388, depth = 18.35981 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219209, files = 0, pages = 10368, users = 12314, depth = 27.75247 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277606, files = 1146, pages = 18920, users = 20136, depth = 132.7258 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4600, edits = 77031, files = 1, pages = 22385, users = 12773, depth = 51.43995 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65695, files = 0, pages = 14083, users = 2273, depth = 21.40555 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86543, files = 10, pages = 12987, users = 9770, depth = 27.08411 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37947, files = 0, pages = 6665, users = 9135, depth = 2.025177 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120680, files = 438, pages = 10684, users = 12506, depth = 29.92404 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94817, files = 0, pages = 12330, users = 15377, depth = 31.95362 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3881, edits = 98670, files = 0, pages = 10209, users = 12194, depth = 25.69494 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32054, files = 0, pages = 10593, users = 5990, depth = 9.169301 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170308, files = 318, pages = 8578, users = 13171, depth = 32.66101 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162942, files = 51, pages = 9593, users = 18491, depth = 41.09292 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208839, files = 23, pages = 12940, users = 19612, depth = 108.3836 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205477, files = 300, pages = 16445, users = 117606, depth = 160.8951 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206346, files = 0, pages = 9032, users = 8603, depth = 54.58079 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28940, files = 0, pages = 5432, users = 7169, depth = 1.534245 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3443, edits = 59699, files = 0, pages = 10961, users = 7872, depth = 25.96854 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3367, edits = 115777, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52917 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43367, files = 0, pages = 11166, users = 8061, depth = 20.96237 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 29, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9331, users = 11105, depth = 30.43857 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3307, edits = 237358, files = 3, pages = 19168, users = 5481, depth = 284.8523 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11767, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110059, files = 0, pages = 8229, users = 13492, depth = 35.6044 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3016, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23296, depth = 85.29834 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3015, edits = 82436, files = 0, pages = 14414, users = 13292, depth = 81.75066 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606800, files = 0, pages = 10536, users = 21326, depth = 1043.385 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67711, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87561 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69840, files = 9, pages = 11036, users = 13780, depth = 56.29958 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89809, files = 0, pages = 6904, users = 10721, depth = 30.04273 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2611, edits = 89281, files = 0, pages = 5941, users = 13337, depth = 24.44411 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7556, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101617, files = 0, pages = 4634, users = 6621, depth = 14.72303 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96419, files = 0, pages = 5521, users = 14994, depth = 27.27868 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1888, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54076, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287726 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2093, edits = 92436, files = 0, pages = 4999, users = 13873, depth = 35.646 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54152, files = 35, pages = 11583, users = 3260, depth = 98.16023 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106184, files = 0, pages = 14324, users = 9651, depth = 263.6349 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84886, files = 0, pages = 11800, users = 9252, depth = 163.4965 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2294, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45564, files = 3, pages = 5071, users = 10191, depth = 23.67938 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105115, files = 0, pages = 5831, users = 30268, depth = 73.41991 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 36, admins = 4, articles = 1930, edits = 41130, files = 0, pages = 4389, users = 1759, depth = 15.21232 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3665, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64105, files = 0, pages = 11540, users = 8495, depth = 148.5443 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18729, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3817, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20754, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.323847 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13888, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1637, edits = 100191, files = 1, pages = 8613, users = 4887, depth = 211.2467 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9115, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17416, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.077595 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20571, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.278311 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66394, files = 0, pages = 3906, users = 8893, depth = 43.54373 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26716, files = 0, pages = 4805, users = 7132, depth = 31.72167 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12115, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12323, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111635, files = 0, pages = 5712, users = 14949, depth = 222.8832 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205204, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9694 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8328, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1269, edits = 9829, files = 0, pages = 2557, users = 2834, depth = 3.959926 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50184, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2762 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33791, files = 0, pages = 3789, users = 11642, depth = 39.16412 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33556, files = 0, pages = 4491, users = 2627, depth = 53.35048 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6837, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61357, files = 9, pages = 7710, users = 9283, depth = 250.1623 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1164, edits = 82552, files = 0, pages = 5561, users = 22963, depth = 211.8272 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7010, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85160, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03596 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37948, files = 0, pages = 3732, users = 9405, depth = 60.20596 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42561, files = 0, pages = 3289, users = 9590, depth = 56.58804 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2157, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35776, files = 0, pages = 3646, users = 1596, depth = 60.95211 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21708, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6662, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 960, edits = 27047, files = 0, pages = 1313, users = 454, depth = 2.785231 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37769, files = 0, pages = 3997, users = 9318, depth = 108.124 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10424, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46118, files = 0, pages = 3802, users = 17654, depth = 139.4231 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8752, files = 0, pages = 1626, users = 1534, depth = 4.291323 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28345, files = 0, pages = 4236, users = 9384, depth = 110.6791 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32012, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75378 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26777, files = 0, pages = 3360, users = 9187, depth = 86.9007 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 764, edits = 40179, files = 0, pages = 3140, users = 9818, depth = 123.7587 }, ['blk'] = { pos = 295, activeusers = 16, admins = 0, articles = 752, edits = 14238, files = 0, pages = 2942, users = 131, depth = 41.04487 }, ['rmy'] = { pos = 296, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50211, files = 0, pages = 2699, users = 16352, depth = 135.3448 }, ['ts'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3750, users = 8786, depth = 178.2646 }, ['chy'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24098, files = 0, pages = 2255, users = 10556, depth = 61.87996 }, ['ve'] = { pos = 299, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19102, files = 0, pages = 2120, users = 7163, depth = 48.83671 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23088, files = 0, pages = 2448, users = 8939, depth = 81.9868 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28848, files = 0, pages = 2435, users = 12367, depth = 115.8525 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7592, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14362, depth = 119.2785 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 496, edits = 24649, files = 0, pages = 2429, users = 7832, depth = 154.1247 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35117, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1054 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12025, files = 0, pages = 3076, users = 5946, depth = 132.4355 }, ['kcg'] = { pos = 308, activeusers = 16, admins = 1, articles = 445, edits = 15321, files = 0, pages = 1653, users = 391, depth = 68.30116 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 19, admins = 2, articles = 422, edits = 49423, files = 0, pages = 3046, users = 13200, depth = 627.3385 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37544, files = 0, pages = 2547, users = 7907, depth = 391.2845 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 20, admins = 1, articles = 317, edits = 7934, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 42.84845 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 2, articles = 296, edits = 20476, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 334.4908 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9987, files = 0, pages = 428, users = 804, depth = 6.93403 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8432, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29275, files = 0, pages = 2279, users = 9167, depth = 1049.677 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36872, files = 0, pages = 2156, users = 16673, depth = 2734.795 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281421, admins = 3757, articles = 59207837, edits = 3202470160, files = 2762330, pages = 244587014, users = 103351245, depth = 128.3557, date = '@1658793640' }, } return info kzgq4kymqve877ajmifpukludnmd3b3 4164814 4164806 2022-07-26T02:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113839, admins = 1032, articles = 6553001, edits = 1104418937, files = 897641, pages = 56589806, users = 44172594, depth = 1137.874 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125908, edits = 34877510, files = 0, pages = 11232137, users = 92667, depth = 2.15746 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17272, admins = 193, articles = 2709802, edits = 223321148, files = 128496, pages = 7483612, users = 3965361, depth = 92.61338 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551593, edits = 50831228, files = 0, pages = 6115855, users = 829321, depth = 16.21772 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16842, admins = 159, articles = 2440494, edits = 195131227, files = 68970, pages = 12120481, users = 4429712, depth = 253.28 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2096054, edits = 62343322, files = 20, pages = 4461443, users = 1220890, depth = 17.79569 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839743, edits = 124010438, files = 237424, pages = 7419156, users = 3220741, depth = 153.7328 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13347, admins = 63, articles = 1791199, edits = 144510705, files = 0, pages = 7697235, users = 6599869, depth = 204.1126 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1764170, edits = 128240521, files = 139708, pages = 7477122, users = 2276119, depth = 179.8586 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1593137, edits = 7093418, files = 1472, pages = 1999837, users = 187064, depth = 0.2311548 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1530023, edits = 67466812, files = 262, pages = 3550502, users = 1182971, depth = 33.137 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1335109, edits = 90454433, files = 32825, pages = 3946683, users = 1959509, depth = 87.69379 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292617, edits = 72587995, files = 60469, pages = 7099711, users = 3245173, depth = 206.3489 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274593, edits = 68842838, files = 24452, pages = 19371746, users = 873945, depth = 716.4196 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285117, files = 42, pages = 2881750, users = 52733, depth = 3.553432 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1179392, edits = 58733528, files = 49584, pages = 7786277, users = 2281660, depth = 236.7191 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178648, edits = 36564929, files = 110449, pages = 4099610, users = 635750, depth = 54.77795 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094078, edits = 63889514, files = 58333, pages = 5391985, users = 2783619, depth = 182.8514 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5207, admins = 34, articles = 920927, edits = 35154442, files = 81534, pages = 5326900, users = 1137126, depth = 151.0563 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 705029, edits = 30420466, files = 15452, pages = 1759697, users = 424510, depth = 38.68527 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660869, edits = 25089949, files = 36064, pages = 3981244, users = 309507, depth = 159.0833 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625473, edits = 21392303, files = 47214, pages = 3261324, users = 1341201, depth = 116.4899 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596991, edits = 32972692, files = 12665, pages = 2720879, users = 745857, depth = 153.3814 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594472, edits = 22709303, files = 5, pages = 1694610, users = 557446, depth = 45.89502 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1540, admins = 30, articles = 534753, edits = 20586202, files = 69352, pages = 1405697, users = 518899, depth = 38.84709 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508664, edits = 25066275, files = 8367, pages = 1446125, users = 508783, depth = 58.87466 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2035, admins = 32, articles = 507187, edits = 21480364, files = 1, pages = 1397261, users = 584157, depth = 47.34565 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 503123, edits = 28121282, files = 37473, pages = 2370824, users = 1414266, depth = 163.4565 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478656, edits = 8662750, files = 315, pages = 905254, users = 30533, depth = 7.601091 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456779, edits = 41239687, files = 10239, pages = 4644085, users = 175680, depth = 746.2294 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432171, edits = 14980110, files = 116393, pages = 2617143, users = 590212, depth = 146.308 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431408, edits = 3128026, files = 362, pages = 1062581, users = 53704, depth = 6.30128 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417471, edits = 3522084, files = 6070, pages = 564388, users = 42904, depth = 0.7728823 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 280, admins = 12, articles = 396414, edits = 8982234, files = 0, pages = 823068, users = 138141, depth = 12.64161 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359354, edits = 5610819, files = 19612, pages = 1040428, users = 297448, depth = 19.37126 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 324, admins = 16, articles = 322251, edits = 7646493, files = 10847, pages = 710611, users = 198801, depth = 15.62827 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3191, admins = 32, articles = 319409, edits = 34297567, files = 73607, pages = 1335650, users = 991216, depth = 259.938 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292844, edits = 8465387, files = 11306, pages = 987388, users = 123407, depth = 48.22651 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283193, edits = 11446865, files = 549, pages = 631104, users = 310559, depth = 27.37518 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282873, edits = 11182391, files = 0, pages = 906481, users = 434188, depth = 59.95375 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241934, edits = 1520378, files = 244, pages = 570526, users = 37635, depth = 4.915824 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241366, edits = 7391215, files = 0, pages = 548196, users = 220859, depth = 21.78831 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231884, edits = 3050963, files = 10538, pages = 587267, users = 120484, depth = 12.20262 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 442, admins = 33, articles = 229118, edits = 6159200, files = 755, pages = 541143, users = 167606, depth = 21.10924 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225507, edits = 2443434, files = 177, pages = 385116, users = 16054, depth = 3.178365 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220397, edits = 4156142, files = 3238, pages = 645049, users = 120208, depth = 23.91953 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214722, edits = 8337218, files = 36, pages = 697716, users = 1219152, depth = 60.46066 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212692, edits = 6417281, files = 20937, pages = 444702, users = 276931, depth = 17.1709 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1035, admins = 22, articles = 211955, edits = 9568498, files = 18494, pages = 629382, users = 367549, depth = 58.96621 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203621, edits = 6633115, files = 23850, pages = 499318, users = 165932, depth = 28.01489 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 237, admins = 8, articles = 187009, edits = 6131072, files = 792, pages = 470576, users = 127849, depth = 29.95663 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185639, edits = 6534179, files = 23729, pages = 509228, users = 250679, depth = 38.98772 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177128, edits = 5711719, files = 8335, pages = 438886, users = 213175, depth = 28.42108 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173688, edits = 4982704, files = 12473, pages = 989801, users = 148590, depth = 111.142 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386353, files = 16, pages = 372240, users = 121430, depth = 15.13084 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161911, edits = 4386658, files = 14832, pages = 459331, users = 142673, depth = 32.2252 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154387, edits = 2715024, files = 2133, pages = 668626, users = 75999, depth = 45.05043 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152076, edits = 5584576, files = 3567, pages = 1186232, users = 706106, depth = 217.7065 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149200, edits = 10197132, files = 27278, pages = 970324, users = 428344, depth = 318.3033 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147549, edits = 3470618, files = 7885, pages = 464569, users = 206861, depth = 34.48715 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137112, edits = 3685473, files = 0, pages = 275683, users = 157564, depth = 13.65454 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134952, edits = 11092288, files = 11267, pages = 274220, users = 73412, depth = 43.07904 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129837, edits = 3694074, files = 0, pages = 228310, users = 106279, depth = 9.307178 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129561, edits = 4784550, files = 8676, pages = 523669, users = 102955, depth = 84.54076 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125802, edits = 1850899, files = 2626, pages = 283301, users = 242836, depth = 10.24036 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125574, edits = 5996124, files = 15224, pages = 985280, users = 382211, depth = 285.2406 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114710, edits = 3653126, files = 25478, pages = 466060, users = 107608, depth = 73.53603 }, ['vo'] = { pos = 68, activeusers = 34, admins = 2, articles = 114145, edits = 3269284, files = 0, pages = 245819, users = 32267, depth = 17.69797 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107598, edits = 1306700, files = 485, pages = 262451, users = 35976, depth = 10.31237 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104022, edits = 2510334, files = 9610, pages = 372242, users = 151453, depth = 44.83716 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103573, edits = 751904, files = 2978, pages = 216005, users = 102524, depth = 4.101903 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94870, edits = 1045441, files = 3, pages = 245085, users = 28721, depth = 10.69428 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90286, edits = 3413103, files = 5456, pages = 367574, users = 144095, depth = 87.58423 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87649, edits = 2307042, files = 924, pages = 156412, users = 48212, depth = 9.078229 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85988, edits = 2460775, files = 4725, pages = 262936, users = 143366, depth = 39.63122 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85446, edits = 2135659, files = 19140, pages = 283840, users = 145242, depth = 40.56317 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83848, edits = 989695, files = 0, pages = 162099, users = 48846, depth = 5.317597 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81487, edits = 422402, files = 2688, pages = 111155, users = 33014, depth = 0.5037289 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78850, edits = 3700003, files = 6958, pages = 487372, users = 162653, depth = 203.7835 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78617, edits = 2322510, files = 1884, pages = 226066, users = 75960, depth = 36.13875 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77534, edits = 3590732, files = 13312, pages = 305439, users = 114035, depth = 101.5738 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74052, edits = 1231794, files = 2269, pages = 146740, users = 54735, depth = 8.088005 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24971, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72198, edits = 2000524, files = 5401, pages = 141408, users = 69897, depth = 13.00041 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69673, edits = 1592029, files = 5430, pages = 177470, users = 53721, depth = 21.47387 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68973, edits = 1099683, files = 724, pages = 140321, users = 31985, depth = 8.38591 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802851, files = 0, pages = 81995, users = 28411, depth = 0.427082 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855229, files = 2069, pages = 101468, users = 25250, depth = 2.361191 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605839, files = 225, pages = 113663, users = 32304, depth = 2.837593 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628104, files = 545, pages = 97372, users = 28305, depth = 2.238779 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60959, edits = 2390098, files = 2367, pages = 131369, users = 54968, depth = 24.27257 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60210, edits = 1146470, files = 1454, pages = 169573, users = 35305, depth = 22.30538 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2177, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 92, admins = 7, articles = 57025, edits = 1064326, files = 1116, pages = 95654, users = 52342, depth = 5.105848 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347436, files = 0, pages = 69099, users = 21677, depth = 0.2840169 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757167, files = 3218, pages = 141236, users = 86431, depth = 31.26248 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53819, edits = 1091534, files = 565, pages = 109069, users = 51611, depth = 10.54701 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 53045, edits = 1109412, files = 4437, pages = 121866, users = 37578, depth = 15.32369 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 62, admins = 2, articles = 49536, edits = 748997, files = 537, pages = 97630, users = 31111, depth = 7.231639 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 77, admins = 8, articles = 49076, edits = 1082320, files = 7564, pages = 149813, users = 43313, depth = 30.44008 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42964, edits = 1952310, files = 1897, pages = 233517, users = 123133, depth = 164.457 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294211, files = 136, pages = 55367, users = 78499, depth = 0.4819535 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42154, edits = 959811, files = 1604, pages = 184134, users = 51092, depth = 59.1328 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42040, edits = 1833903, files = 1499, pages = 128199, users = 68110, depth = 60.08522 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40556, edits = 861633, files = 690, pages = 146723, users = 94854, depth = 40.24324 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 32, admins = 3, articles = 40161, edits = 487103, files = 209, pages = 60549, users = 24863, depth = 2.073261 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38268, edits = 607193, files = 1570, pages = 133964, users = 42139, depth = 28.34358 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552039, files = 168, pages = 59155, users = 24774, depth = 4.923414 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33278, edits = 990991, files = 0, pages = 48816, users = 33568, depth = 4.425714 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32233, edits = 1065860, files = 1258, pages = 103354, users = 58458, depth = 50.20733 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31630, edits = 830050, files = 1320, pages = 116392, users = 63305, depth = 51.21358 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824237, files = 0, pages = 117293, users = 68761, depth = 59.82875 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28959, edits = 1013750, files = 571, pages = 69630, users = 92217, depth = 28.71687 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28336, edits = 1103872, files = 2592, pages = 129758, users = 75807, depth = 108.9863 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732671, files = 1407, pages = 55690, users = 41255, depth = 16.65101 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886433, files = 47, pages = 62806, users = 23462, depth = 31.91413 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23767, edits = 641683, files = 4, pages = 37725, users = 44600, depth = 5.866632 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23611, edits = 111446, files = 0, pages = 28668, users = 3014, depth = 0.1783299 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650022, files = 0, pages = 55975, users = 27119, depth = 23.63495 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704804, files = 1475, pages = 97660, users = 77706, depth = 92.7522 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295878, files = 709, pages = 34657, users = 15072, depth = 4.064717 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185092, files = 0, pages = 36470, users = 17037, depth = 3.773138 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19545, edits = 177001, files = 0, pages = 39387, users = 17778, depth = 4.631507 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17996, edits = 508521, files = 3121, pages = 79620, users = 58153, depth = 74.89183 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 108, admins = 4, articles = 17197, edits = 161320, files = 0, pages = 30519, users = 18253, depth = 3.172133 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355442, files = 109, pages = 29082, users = 24115, depth = 6.033269 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 23, admins = 5, articles = 16055, edits = 230796, files = 1323, pages = 41117, users = 17937, depth = 13.67785 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16035, edits = 522695, files = 165, pages = 59723, users = 22535, depth = 64.96704 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15902, edits = 566826, files = 347, pages = 32198, users = 25555, depth = 18.48755 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15777, edits = 460787, files = 125, pages = 71485, users = 31010, depth = 80.36585 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18921, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200524, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.758246 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15388, edits = 578349, files = 1062, pages = 44165, users = 45324, depth = 45.79715 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391743, files = 0, pages = 70129, users = 16157, depth = 71.02165 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15234, edits = 239976, files = 145, pages = 56214, users = 15720, depth = 30.89152 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15088, edits = 282782, files = 1719, pages = 53874, users = 27727, depth = 34.6864 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15035, edits = 371422, files = 1765, pages = 45903, users = 39079, depth = 34.10646 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664618, files = 281, pages = 23707, users = 27660, depth = 10.41244 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14652, edits = 119728, files = 112, pages = 29706, users = 5292, depth = 4.254628 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381047, files = 1765, pages = 47619, users = 22146, depth = 43.94039 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377257, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91231 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368613, files = 0, pages = 40250, users = 26846, depth = 33.85922 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213124, files = 462, pages = 30200, users = 14902, depth = 10.09801 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13721, edits = 229409, files = 115, pages = 39236, users = 11728, depth = 20.21833 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454016, files = 623, pages = 65471, users = 26468, depth = 100.0578 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165693, files = 263, pages = 30413, users = 30060, depth = 8.684243 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 23, admins = 2, articles = 13172, edits = 50426, files = 0, pages = 20543, users = 4000, depth = 0.7686703 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 36, admins = 3, articles = 13010, edits = 152096, files = 2739, pages = 35042, users = 23320, depth = 12.4475 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137208, files = 0, pages = 26465, users = 24070, depth = 6.383292 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12254, edits = 232752, files = 865, pages = 32757, users = 19624, depth = 19.89154 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469185, files = 445, pages = 70037, users = 35300, depth = 164.1422 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11534, edits = 388065, files = 618, pages = 27207, users = 22192, depth = 26.33712 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54705, files = 60, pages = 27034, users = 3259, depth = 3.66218 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11393, edits = 379431, files = 0, pages = 96651, users = 94350, depth = 219.847 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230992, files = 6, pages = 26608, users = 14443, depth = 17.4186 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96443, files = 0, pages = 23948, users = 17442, depth = 6.464226 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10546, edits = 328633, files = 1706, pages = 72754, users = 34372, depth = 157.1706 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100462, files = 0, pages = 18619, users = 9931, depth = 3.33193 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184746, files = 0, pages = 27164, users = 13073, depth = 17.62737 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272020, files = 192, pages = 42085, users = 29484, depth = 62.0612 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10225, edits = 194815, files = 0, pages = 21538, users = 7258, depth = 11.07251 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10134, edits = 149689, files = 0, pages = 13889, users = 16844, depth = 1.479711 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48471, files = 0, pages = 16188, users = 2139, depth = 1.092507 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9463, edits = 281352, files = 1101, pages = 33331, users = 36167, depth = 53.70021 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 32, admins = 1, articles = 9444, edits = 122347, files = 0, pages = 18260, users = 30321, depth = 5.838802 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295706, files = 403, pages = 21415, users = 19362, depth = 27.88797 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8565, edits = 84840, files = 0, pages = 14882, users = 13742, depth = 3.101033 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49582, files = 0, pages = 10751, users = 5806, depth = 0.3180164 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238371, files = 0, pages = 25634, users = 32060, depth = 39.22597 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130773, files = 87, pages = 17619, users = 25274, depth = 9.038355 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96715, files = 0, pages = 16560, users = 15415, depth = 5.750687 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723018, files = 54, pages = 68893, users = 29554, depth = 607.0047 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26233, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139429, files = 0, pages = 26051, users = 11759, depth = 30.39952 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7628, edits = 308779, files = 480, pages = 21205, users = 24602, depth = 46.1313 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320628, files = 571, pages = 20398, users = 25803, depth = 44.62902 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153229, files = 0, pages = 13443, users = 16572, depth = 7.505877 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7379, edits = 96165, files = 0, pages = 16888, users = 5405, depth = 9.456131 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177241, files = 150, pages = 16366, users = 21866, depth = 16.482 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7135, edits = 497844, files = 170, pages = 19207, users = 20680, depth = 74.20006 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151013, files = 0, pages = 31001, users = 14430, depth = 64.15546 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394754, files = 146, pages = 33573, users = 38519, depth = 204.7579 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6431, edits = 105875, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42317 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14250, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229110, files = 319, pages = 15603, users = 24685, depth = 32.12096 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 28, admins = 4, articles = 6209, edits = 176524, files = 201, pages = 12060, users = 13175, depth = 12.9979 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 33, admins = 2, articles = 6201, edits = 379491, files = 0, pages = 14790, users = 19824, depth = 49.22606 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26387, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5984, edits = 118048, files = 9, pages = 20312, users = 17664, depth = 33.31915 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5675, edits = 183880, files = 38, pages = 43371, users = 6213, depth = 187.0656 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 33, admins = 2, articles = 5603, edits = 214419, files = 0, pages = 15416, users = 14670, depth = 42.66325 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5566, edits = 308451, files = 186, pages = 20532, users = 18013, depth = 108.6125 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5509, edits = 199445, files = 6, pages = 11750, users = 13685, depth = 21.78453 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138436, files = 0, pages = 16637, users = 13207, depth = 34.45364 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185899, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.814821 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68758, files = 49, pages = 10535, users = 15755, depth = 5.865999 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153637, files = 282, pages = 14875, users = 19738, depth = 33.75001 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26876, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.04894618 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120722, files = 9, pages = 17093, users = 13776, depth = 37.52118 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118267, files = 1, pages = 9550, users = 12024, depth = 9.958106 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95549, files = 0, pages = 8626, users = 15301, depth = 5.677572 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 31, admins = 2, articles = 4860, edits = 120586, files = 0, pages = 11209, users = 16388, depth = 18.35981 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219209, files = 0, pages = 10368, users = 12314, depth = 27.75247 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277606, files = 1146, pages = 18920, users = 20136, depth = 132.7258 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4601, edits = 77032, files = 1, pages = 22386, users = 12773, depth = 51.41596 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65695, files = 0, pages = 14083, users = 2273, depth = 21.40555 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86543, files = 10, pages = 12987, users = 9770, depth = 27.08411 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37947, files = 0, pages = 6665, users = 9135, depth = 2.025177 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120680, files = 438, pages = 10684, users = 12506, depth = 29.92404 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94817, files = 0, pages = 12330, users = 15377, depth = 31.95362 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3881, edits = 98670, files = 0, pages = 10209, users = 12194, depth = 25.69494 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32054, files = 0, pages = 10593, users = 5990, depth = 9.169301 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 16, admins = 2, articles = 3758, edits = 170308, files = 318, pages = 8578, users = 13171, depth = 32.66101 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162942, files = 51, pages = 9593, users = 18491, depth = 41.09292 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208839, files = 23, pages = 12940, users = 19612, depth = 108.3836 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205477, files = 300, pages = 16445, users = 117608, depth = 160.8951 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206346, files = 0, pages = 9032, users = 8603, depth = 54.58079 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28940, files = 0, pages = 5432, users = 7169, depth = 1.534245 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3443, edits = 59699, files = 0, pages = 10961, users = 7872, depth = 25.96854 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 19, admins = 1, articles = 3367, edits = 115777, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52917 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43367, files = 0, pages = 11166, users = 8061, depth = 20.96237 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 29, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9331, users = 11106, depth = 30.43857 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3307, edits = 237358, files = 3, pages = 19168, users = 5481, depth = 284.8523 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11767, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110059, files = 0, pages = 8229, users = 13492, depth = 35.6044 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3016, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23296, depth = 85.29834 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3015, edits = 82442, files = 0, pages = 14414, users = 13292, depth = 81.75661 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606800, files = 0, pages = 10536, users = 21326, depth = 1043.385 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67711, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87561 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69840, files = 9, pages = 11036, users = 13780, depth = 56.29958 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89809, files = 0, pages = 6904, users = 10721, depth = 30.04273 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2611, edits = 89281, files = 0, pages = 5941, users = 13337, depth = 24.44411 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7556, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101617, files = 0, pages = 4634, users = 6621, depth = 14.72303 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96419, files = 0, pages = 5521, users = 14994, depth = 27.27868 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1888, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54076, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287726 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2094, edits = 92443, files = 0, pages = 4999, users = 13873, depth = 35.59015 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54153, files = 35, pages = 11583, users = 3260, depth = 98.16204 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106184, files = 0, pages = 14324, users = 9651, depth = 263.6349 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84886, files = 0, pages = 11800, users = 9253, depth = 163.4965 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2294, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45564, files = 3, pages = 5071, users = 10191, depth = 23.67938 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105115, files = 0, pages = 5831, users = 30268, depth = 73.41991 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 36, admins = 4, articles = 1930, edits = 41130, files = 0, pages = 4389, users = 1759, depth = 15.21232 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3665, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64105, files = 0, pages = 11540, users = 8495, depth = 148.5443 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18729, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3817, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20754, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.323847 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13888, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1637, edits = 100191, files = 1, pages = 8613, users = 4887, depth = 211.2467 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9115, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17416, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.077595 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20571, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.278311 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66394, files = 0, pages = 3906, users = 8893, depth = 43.54373 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26716, files = 0, pages = 4805, users = 7132, depth = 31.72167 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12115, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12323, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111635, files = 0, pages = 5712, users = 14949, depth = 222.8832 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205206, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9719 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8328, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1269, edits = 9829, files = 0, pages = 2557, users = 2834, depth = 3.959926 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50184, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2762 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33791, files = 0, pages = 3789, users = 11642, depth = 39.16412 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33556, files = 0, pages = 4491, users = 2627, depth = 53.35048 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6837, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61357, files = 9, pages = 7710, users = 9283, depth = 250.1623 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1164, edits = 82552, files = 0, pages = 5561, users = 22964, depth = 211.8272 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7010, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85160, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03596 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37948, files = 0, pages = 3732, users = 9405, depth = 60.20596 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42561, files = 0, pages = 3289, users = 9590, depth = 56.58804 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2157, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35776, files = 0, pages = 3646, users = 1596, depth = 60.95211 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21708, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6662, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 22, admins = 2, articles = 960, edits = 27047, files = 0, pages = 1313, users = 454, depth = 2.785231 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37769, files = 0, pages = 3997, users = 9318, depth = 108.124 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10424, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46118, files = 0, pages = 3802, users = 17654, depth = 139.4231 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8752, files = 0, pages = 1626, users = 1534, depth = 4.291323 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28345, files = 0, pages = 4236, users = 9384, depth = 110.6791 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32012, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75378 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26777, files = 0, pages = 3360, users = 9188, depth = 86.9007 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 764, edits = 40179, files = 0, pages = 3140, users = 9818, depth = 123.7587 }, ['blk'] = { pos = 295, activeusers = 16, admins = 0, articles = 752, edits = 14243, files = 0, pages = 2946, users = 131, depth = 41.15345 }, ['rmy'] = { pos = 296, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50211, files = 0, pages = 2699, users = 16352, depth = 135.3448 }, ['ts'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3750, users = 8786, depth = 178.2646 }, ['chy'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24098, files = 0, pages = 2255, users = 10556, depth = 61.87996 }, ['ve'] = { pos = 299, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19102, files = 0, pages = 2120, users = 7163, depth = 48.83671 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23088, files = 0, pages = 2448, users = 8939, depth = 81.9868 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28848, files = 0, pages = 2435, users = 12367, depth = 115.8525 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7592, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14362, depth = 119.2785 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 496, edits = 24649, files = 0, pages = 2429, users = 7832, depth = 154.1247 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35117, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1054 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12025, files = 0, pages = 3076, users = 5946, depth = 132.4355 }, ['kcg'] = { pos = 308, activeusers = 16, admins = 1, articles = 445, edits = 15321, files = 0, pages = 1653, users = 391, depth = 68.30116 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 19, admins = 2, articles = 422, edits = 49423, files = 0, pages = 3046, users = 13200, depth = 627.3385 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37544, files = 0, pages = 2547, users = 7907, depth = 391.2845 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 20, admins = 1, articles = 317, edits = 7934, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 42.84845 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 2, articles = 296, edits = 20476, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 334.4908 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9987, files = 0, pages = 428, users = 804, depth = 6.93403 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8432, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29275, files = 0, pages = 2279, users = 9167, depth = 1049.677 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36872, files = 0, pages = 2156, users = 16674, depth = 2734.795 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281467, admins = 3757, articles = 59208141, edits = 3202502872, files = 2762344, pages = 244588264, users = 103352069, depth = 128.3564, date = '@1658800840' }, } return info adw922pusz7jizzx0venb93ozbb96vt 4164825 4164814 2022-07-26T04:00:49Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113839, admins = 1032, articles = 6553050, edits = 1104434021, files = 897647, pages = 56590242, users = 44172897, depth = 1137.882 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125908, edits = 34877582, files = 0, pages = 11232140, users = 92672, depth = 2.157466 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17272, admins = 193, articles = 2709808, edits = 223321679, files = 128496, pages = 7483619, users = 3965380, depth = 92.61314 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551593, edits = 50831815, files = 0, pages = 6115855, users = 829326, depth = 16.21791 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16842, admins = 159, articles = 2440497, edits = 195131898, files = 68970, pages = 12120490, users = 4429744, depth = 253.2804 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2096054, edits = 62343381, files = 20, pages = 4461445, users = 1220900, depth = 17.79573 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839773, edits = 124011691, files = 237434, pages = 7419220, users = 3220757, depth = 153.7298 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13347, admins = 63, articles = 1791216, edits = 144512437, files = 0, pages = 7697276, users = 6599940, depth = 204.1117 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1764170, edits = 128240808, files = 139707, pages = 7477135, users = 2276133, depth = 179.8595 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1593303, edits = 7093867, files = 1472, pages = 2000276, users = 187067, depth = 0.2313809 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1530024, edits = 67466960, files = 262, pages = 3550495, users = 1182974, depth = 33.13683 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1335115, edits = 90455644, files = 32825, pages = 3946709, users = 1959539, depth = 87.69494 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292636, edits = 72589974, files = 60472, pages = 7099774, users = 3245204, depth = 206.3498 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274596, edits = 68843194, files = 24452, pages = 19371760, users = 873956, depth = 716.4202 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285118, files = 42, pages = 2881750, users = 52733, depth = 3.553433 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1179396, edits = 58733808, files = 49587, pages = 7786333, users = 2281677, depth = 236.7207 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178650, edits = 36565029, files = 110449, pages = 4099634, users = 635761, depth = 54.77842 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094069, edits = 63889992, files = 58335, pages = 5391993, users = 2783641, depth = 182.857 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5207, admins = 34, articles = 920929, edits = 35155045, files = 81535, pages = 5326909, users = 1137133, depth = 151.0585 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 705031, edits = 30420538, files = 15452, pages = 1759704, users = 424513, depth = 38.68534 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660869, edits = 25089994, files = 36064, pages = 3981250, users = 309508, depth = 159.0839 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625485, edits = 21392654, files = 47216, pages = 3261352, users = 1341225, depth = 116.4877 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 597027, edits = 32973039, files = 12665, pages = 2720937, users = 745870, depth = 153.3645 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594475, edits = 22709397, files = 5, pages = 1694621, users = 557451, depth = 45.89511 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1540, admins = 30, articles = 534753, edits = 20586489, files = 69352, pages = 1405698, users = 518901, depth = 38.84769 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508665, edits = 25066314, files = 8368, pages = 1446128, users = 508785, depth = 58.87465 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2035, admins = 32, articles = 507184, edits = 21480389, files = 1, pages = 1397260, users = 584160, depth = 47.34652 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 503120, edits = 28121389, files = 37473, pages = 2370822, users = 1414271, depth = 163.4594 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478656, edits = 8662750, files = 315, pages = 905254, users = 30533, depth = 7.601091 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456779, edits = 41239687, files = 10239, pages = 4644085, users = 175680, depth = 746.2294 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432172, edits = 14980142, files = 116393, pages = 2617153, users = 590217, depth = 146.3083 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431408, edits = 3128027, files = 362, pages = 1062581, users = 53704, depth = 6.301282 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417471, edits = 3522084, files = 6070, pages = 564388, users = 42907, depth = 0.7728823 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 280, admins = 12, articles = 396414, edits = 8982243, files = 0, pages = 823068, users = 138141, depth = 12.64162 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359354, edits = 5610965, files = 19612, pages = 1040428, users = 297451, depth = 19.37176 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 324, admins = 16, articles = 322251, edits = 7646525, files = 10847, pages = 710612, users = 198803, depth = 15.62839 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3191, admins = 32, articles = 319411, edits = 34297723, files = 73607, pages = 1335663, users = 991224, depth = 259.9391 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292844, edits = 8465397, files = 11306, pages = 987389, users = 123408, depth = 48.22665 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283193, edits = 11446883, files = 549, pages = 631104, users = 310563, depth = 27.37522 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282875, edits = 11182453, files = 0, pages = 906483, users = 434193, depth = 59.95309 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241934, edits = 1520378, files = 244, pages = 570526, users = 37635, depth = 4.915824 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241368, edits = 7391241, files = 0, pages = 548202, users = 220862, depth = 21.78835 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231884, edits = 3050968, files = 10538, pages = 587268, users = 120485, depth = 12.20269 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 442, admins = 33, articles = 229118, edits = 6159207, files = 755, pages = 541143, users = 167607, depth = 21.10927 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225507, edits = 2443434, files = 177, pages = 385116, users = 16054, depth = 3.178365 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220397, edits = 4156153, files = 3238, pages = 645049, users = 120208, depth = 23.9196 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214729, edits = 8337352, files = 36, pages = 697728, users = 1219168, depth = 60.4579 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212692, edits = 6417291, files = 20937, pages = 444703, users = 276932, depth = 17.17104 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1035, admins = 22, articles = 211955, edits = 9568515, files = 18494, pages = 629382, users = 367554, depth = 58.96631 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203621, edits = 6633115, files = 23850, pages = 499318, users = 165932, depth = 28.01489 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 237, admins = 8, articles = 187009, edits = 6131081, files = 792, pages = 470576, users = 127851, depth = 29.95668 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185642, edits = 6534224, files = 23729, pages = 509246, users = 250679, depth = 38.98896 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177128, edits = 5711719, files = 8335, pages = 438886, users = 213176, depth = 28.42108 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173688, edits = 4982795, files = 12473, pages = 989807, users = 148593, depth = 111.145 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386354, files = 16, pages = 372240, users = 121430, depth = 15.13084 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161911, edits = 4386658, files = 14832, pages = 459331, users = 142673, depth = 32.2252 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154407, edits = 2715166, files = 2133, pages = 668670, users = 76002, depth = 45.04235 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152074, edits = 5584649, files = 3567, pages = 1186226, users = 706113, depth = 217.7145 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149200, edits = 10197206, files = 27278, pages = 970334, users = 428351, depth = 318.3101 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147549, edits = 3470675, files = 7885, pages = 464572, users = 206864, depth = 34.48815 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137112, edits = 3685473, files = 0, pages = 275683, users = 157565, depth = 13.65454 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134952, edits = 11092288, files = 11267, pages = 274220, users = 73413, depth = 43.07904 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129837, edits = 3694074, files = 0, pages = 228310, users = 106283, depth = 9.307178 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129561, edits = 4784556, files = 8676, pages = 523669, users = 102956, depth = 84.54087 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125802, edits = 1850921, files = 2626, pages = 283302, users = 242840, depth = 10.24057 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125580, edits = 5996165, files = 15224, pages = 985286, users = 382219, depth = 285.2136 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114710, edits = 3653131, files = 25478, pages = 466060, users = 107608, depth = 73.53613 }, ['vo'] = { pos = 68, activeusers = 34, admins = 2, articles = 114145, edits = 3269284, files = 0, pages = 245819, users = 32267, depth = 17.69797 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107598, edits = 1306700, files = 485, pages = 262451, users = 35976, depth = 10.31237 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104022, edits = 2510337, files = 9610, pages = 372242, users = 151453, depth = 44.83722 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103573, edits = 751910, files = 2978, pages = 216007, users = 102526, depth = 4.102043 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94870, edits = 1045442, files = 3, pages = 245085, users = 28721, depth = 10.69429 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90286, edits = 3413104, files = 5456, pages = 367574, users = 144095, depth = 87.58426 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87657, edits = 2307052, files = 924, pages = 156421, users = 48213, depth = 9.076354 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85988, edits = 2460775, files = 4725, pages = 262936, users = 143368, depth = 39.63122 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 12, articles = 85452, edits = 2135733, files = 19140, pages = 283863, users = 145244, depth = 40.56255 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83848, edits = 989696, files = 0, pages = 162100, users = 48847, depth = 5.317706 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81487, edits = 422402, files = 2688, pages = 111155, users = 33014, depth = 0.5037289 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78850, edits = 3700011, files = 6958, pages = 487377, users = 162657, depth = 203.7868 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78617, edits = 2322512, files = 1884, pages = 226066, users = 75962, depth = 36.13877 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77535, edits = 3590824, files = 13314, pages = 305453, users = 114038, depth = 101.5807 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74052, edits = 1231818, files = 2269, pages = 146740, users = 54735, depth = 8.088162 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24971, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72198, edits = 2000524, files = 5401, pages = 141408, users = 69897, depth = 13.00041 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69673, edits = 1592029, files = 5430, pages = 177470, users = 53721, depth = 21.47387 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68973, edits = 1099683, files = 724, pages = 140321, users = 31985, depth = 8.38591 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67828, edits = 802852, files = 0, pages = 81995, users = 28411, depth = 0.4271554 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855229, files = 2069, pages = 101468, users = 25251, depth = 2.361191 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605840, files = 225, pages = 113663, users = 32306, depth = 2.837597 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61276, edits = 628109, files = 545, pages = 97375, users = 28305, depth = 2.238706 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60960, edits = 2390101, files = 2367, pages = 131370, users = 54970, depth = 24.27162 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60210, edits = 1146473, files = 1454, pages = 169573, users = 35306, depth = 22.30544 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2177, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 92, admins = 7, articles = 57054, edits = 1064699, files = 1116, pages = 95657, users = 52343, depth = 5.09542 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347437, files = 0, pages = 69099, users = 21677, depth = 0.2840177 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757170, files = 3218, pages = 141236, users = 86431, depth = 31.26253 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53819, edits = 1091540, files = 565, pages = 109069, users = 51612, depth = 10.54707 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 53045, edits = 1109412, files = 4437, pages = 121866, users = 37578, depth = 15.32369 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 62, admins = 2, articles = 49536, edits = 748997, files = 537, pages = 97630, users = 31111, depth = 7.231639 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 77, admins = 8, articles = 49076, edits = 1082320, files = 7564, pages = 149813, users = 43313, depth = 30.44008 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42964, edits = 1952327, files = 1897, pages = 233517, users = 123134, depth = 164.4585 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294212, files = 136, pages = 55367, users = 78499, depth = 0.4819552 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42154, edits = 959811, files = 1604, pages = 184134, users = 51092, depth = 59.1328 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42040, edits = 1833903, files = 1499, pages = 128199, users = 68111, depth = 60.08522 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40556, edits = 861634, files = 690, pages = 146723, users = 94855, depth = 40.24329 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 32, admins = 3, articles = 40161, edits = 487103, files = 209, pages = 60549, users = 24863, depth = 2.073261 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38269, edits = 607204, files = 1570, pages = 133968, users = 42141, depth = 28.34354 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552039, files = 168, pages = 59155, users = 24775, depth = 4.923414 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33278, edits = 990998, files = 0, pages = 48816, users = 33568, depth = 4.425745 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32233, edits = 1065862, files = 1258, pages = 103354, users = 58458, depth = 50.20742 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31630, edits = 830050, files = 1320, pages = 116392, users = 63305, depth = 51.21358 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29939, edits = 824254, files = 0, pages = 117296, users = 68762, depth = 59.8272 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28959, edits = 1013750, files = 571, pages = 69630, users = 92219, depth = 28.71687 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28336, edits = 1103874, files = 2592, pages = 129760, users = 75810, depth = 108.9891 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732671, files = 1407, pages = 55690, users = 41255, depth = 16.65101 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886433, files = 47, pages = 62806, users = 23462, depth = 31.91413 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23767, edits = 641683, files = 4, pages = 37725, users = 44600, depth = 5.866632 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23611, edits = 111446, files = 0, pages = 28668, users = 3014, depth = 0.1783299 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650022, files = 0, pages = 55975, users = 27120, depth = 23.63495 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704806, files = 1475, pages = 97660, users = 77706, depth = 92.75246 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295878, files = 709, pages = 34657, users = 15072, depth = 4.064717 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185092, files = 0, pages = 36470, users = 17038, depth = 3.773138 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19547, edits = 177003, files = 0, pages = 39389, users = 17778, depth = 4.630376 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17996, edits = 508521, files = 3121, pages = 79620, users = 58153, depth = 74.89183 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 108, admins = 4, articles = 17197, edits = 161320, files = 0, pages = 30519, users = 18253, depth = 3.172133 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355442, files = 109, pages = 29082, users = 24115, depth = 6.033269 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 23, admins = 5, articles = 16055, edits = 230796, files = 1323, pages = 41117, users = 17937, depth = 13.67785 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16035, edits = 522695, files = 165, pages = 59723, users = 22536, depth = 64.96704 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15902, edits = 566827, files = 347, pages = 32198, users = 25555, depth = 18.48759 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15777, edits = 460787, files = 125, pages = 71485, users = 31010, depth = 80.36585 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18922, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200524, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.758246 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15389, edits = 578371, files = 1062, pages = 44169, users = 45324, depth = 45.79834 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391743, files = 0, pages = 70129, users = 16157, depth = 71.02165 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15234, edits = 239976, files = 145, pages = 56214, users = 15720, depth = 30.89152 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15091, edits = 282790, files = 1719, pages = 53879, users = 27729, depth = 34.67394 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15035, edits = 371422, files = 1765, pages = 45903, users = 39080, depth = 34.10646 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14731, edits = 664624, files = 281, pages = 23706, users = 27661, depth = 10.40692 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14652, edits = 119728, files = 112, pages = 29706, users = 5292, depth = 4.254628 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381048, files = 1765, pages = 47619, users = 22146, depth = 43.94051 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377257, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91231 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368613, files = 0, pages = 40250, users = 26846, depth = 33.85922 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213124, files = 462, pages = 30200, users = 14903, depth = 10.09801 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13721, edits = 229409, files = 115, pages = 39236, users = 11728, depth = 20.21833 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454016, files = 623, pages = 65471, users = 26469, depth = 100.0578 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165693, files = 263, pages = 30413, users = 30060, depth = 8.684243 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 23, admins = 2, articles = 13172, edits = 50426, files = 0, pages = 20543, users = 4000, depth = 0.7686703 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 36, admins = 3, articles = 13010, edits = 152096, files = 2739, pages = 35042, users = 23322, depth = 12.4475 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137208, files = 0, pages = 26465, users = 24070, depth = 6.383292 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12254, edits = 232752, files = 865, pages = 32757, users = 19624, depth = 19.89154 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469186, files = 445, pages = 70038, users = 35301, depth = 164.1458 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11534, edits = 388065, files = 618, pages = 27207, users = 22192, depth = 26.33712 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54705, files = 60, pages = 27034, users = 3259, depth = 3.66218 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11393, edits = 379434, files = 0, pages = 96654, users = 94352, depth = 219.8574 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11012, edits = 230996, files = 6, pages = 26609, users = 14443, depth = 17.41509 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96443, files = 0, pages = 23948, users = 17442, depth = 6.464226 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10546, edits = 328633, files = 1706, pages = 72754, users = 34374, depth = 157.1706 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100462, files = 0, pages = 18619, users = 9931, depth = 3.33193 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184746, files = 0, pages = 27164, users = 13073, depth = 17.62737 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272020, files = 192, pages = 42085, users = 29484, depth = 62.0612 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10225, edits = 194815, files = 0, pages = 21538, users = 7258, depth = 11.07251 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10134, edits = 149689, files = 0, pages = 13889, users = 16844, depth = 1.479711 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48471, files = 0, pages = 16188, users = 2139, depth = 1.092507 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9463, edits = 281353, files = 1101, pages = 33331, users = 36167, depth = 53.70041 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 32, admins = 1, articles = 9444, edits = 122347, files = 0, pages = 18260, users = 30321, depth = 5.838802 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295707, files = 403, pages = 21415, users = 19364, depth = 27.88807 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8565, edits = 84840, files = 0, pages = 14882, users = 13742, depth = 3.101033 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49582, files = 0, pages = 10751, users = 5806, depth = 0.3180164 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238371, files = 0, pages = 25634, users = 32060, depth = 39.22597 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130773, files = 87, pages = 17619, users = 25274, depth = 9.038355 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96715, files = 0, pages = 16560, users = 15415, depth = 5.750687 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723023, files = 54, pages = 68895, users = 29556, depth = 607.0311 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26233, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139433, files = 0, pages = 26055, users = 11759, depth = 30.40898 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7628, edits = 308779, files = 480, pages = 21205, users = 24603, depth = 46.1313 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320628, files = 571, pages = 20398, users = 25803, depth = 44.62902 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153229, files = 0, pages = 13443, users = 16572, depth = 7.505877 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7379, edits = 96165, files = 0, pages = 16888, users = 5405, depth = 9.456131 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177241, files = 150, pages = 16366, users = 21866, depth = 16.482 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7135, edits = 497844, files = 170, pages = 19207, users = 20680, depth = 74.20006 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151014, files = 0, pages = 31001, users = 14430, depth = 64.15588 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394754, files = 146, pages = 33573, users = 38519, depth = 204.7579 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6431, edits = 105875, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42317 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14250, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229115, files = 319, pages = 15603, users = 24685, depth = 32.12166 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 28, admins = 4, articles = 6209, edits = 176525, files = 201, pages = 12060, users = 13175, depth = 12.99798 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 33, admins = 2, articles = 6201, edits = 379491, files = 0, pages = 14790, users = 19824, depth = 49.22606 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26387, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5984, edits = 118048, files = 9, pages = 20312, users = 17664, depth = 33.31915 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5675, edits = 183880, files = 38, pages = 43371, users = 6214, depth = 187.0656 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 33, admins = 2, articles = 5603, edits = 214419, files = 0, pages = 15416, users = 14670, depth = 42.66325 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5566, edits = 308451, files = 186, pages = 20532, users = 18014, depth = 108.6125 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5512, edits = 199450, files = 6, pages = 11754, users = 13686, depth = 21.76093 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138436, files = 0, pages = 16637, users = 13207, depth = 34.45364 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185899, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.814821 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68758, files = 49, pages = 10535, users = 15755, depth = 5.865999 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153637, files = 282, pages = 14875, users = 19738, depth = 33.75001 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26876, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.04894618 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120722, files = 9, pages = 17093, users = 13776, depth = 37.52118 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118267, files = 1, pages = 9550, users = 12024, depth = 9.958106 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95549, files = 0, pages = 8626, users = 15301, depth = 5.677572 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 31, admins = 2, articles = 4860, edits = 120591, files = 0, pages = 11209, users = 16388, depth = 18.36057 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219209, files = 0, pages = 10368, users = 12314, depth = 27.75247 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277606, files = 1146, pages = 18920, users = 20136, depth = 132.7258 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4601, edits = 77032, files = 1, pages = 22386, users = 12773, depth = 51.41596 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65695, files = 0, pages = 14083, users = 2273, depth = 21.40555 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86543, files = 10, pages = 12987, users = 9770, depth = 27.08411 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37947, files = 0, pages = 6665, users = 9135, depth = 2.025177 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120680, files = 438, pages = 10684, users = 12506, depth = 29.92404 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94817, files = 0, pages = 12330, users = 15378, depth = 31.95362 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3881, edits = 98670, files = 0, pages = 10209, users = 12194, depth = 25.69494 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32054, files = 0, pages = 10593, users = 5990, depth = 9.169301 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 16, admins = 2, articles = 3758, edits = 170308, files = 318, pages = 8578, users = 13171, depth = 32.66101 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162942, files = 51, pages = 9593, users = 18491, depth = 41.09292 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208840, files = 23, pages = 12940, users = 19612, depth = 108.3841 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205477, files = 300, pages = 16445, users = 117608, depth = 160.8951 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206346, files = 0, pages = 9032, users = 8604, depth = 54.58079 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28940, files = 0, pages = 5432, users = 7169, depth = 1.534245 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3443, edits = 59699, files = 0, pages = 10961, users = 7872, depth = 25.96854 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 19, admins = 1, articles = 3367, edits = 115778, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52937 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43367, files = 0, pages = 11166, users = 8061, depth = 20.96237 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 29, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9331, users = 11106, depth = 30.43857 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3307, edits = 237358, files = 3, pages = 19168, users = 5481, depth = 284.8523 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11767, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110059, files = 0, pages = 8229, users = 13492, depth = 35.6044 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3016, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23296, depth = 85.29834 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3015, edits = 82443, files = 0, pages = 14414, users = 13292, depth = 81.7576 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606800, files = 0, pages = 10536, users = 21326, depth = 1043.385 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67711, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87561 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69840, files = 9, pages = 11036, users = 13781, depth = 56.29958 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89809, files = 0, pages = 6904, users = 10721, depth = 30.04273 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2611, edits = 89281, files = 0, pages = 5941, users = 13338, depth = 24.44411 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7556, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101618, files = 0, pages = 4634, users = 6622, depth = 14.72318 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14994, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1888, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54076, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287726 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2094, edits = 92443, files = 0, pages = 4999, users = 13873, depth = 35.59015 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54153, files = 35, pages = 11583, users = 3260, depth = 98.16204 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106184, files = 0, pages = 14324, users = 9651, depth = 263.6349 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84887, files = 0, pages = 11800, users = 9253, depth = 163.4984 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2294, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45564, files = 3, pages = 5071, users = 10191, depth = 23.67938 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105115, files = 0, pages = 5831, users = 30268, depth = 73.41991 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 36, admins = 4, articles = 1930, edits = 41130, files = 0, pages = 4389, users = 1759, depth = 15.21232 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3665, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64105, files = 0, pages = 11540, users = 8495, depth = 148.5443 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18729, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3817, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20754, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.323847 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13888, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1637, edits = 100195, files = 1, pages = 8614, users = 4888, depth = 211.2912 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9115, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17416, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.077595 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20571, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.278311 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66394, files = 0, pages = 3906, users = 8893, depth = 43.54373 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26716, files = 0, pages = 4805, users = 7133, depth = 31.72167 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12115, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12323, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111635, files = 0, pages = 5712, users = 14949, depth = 222.8832 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205206, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9719 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8328, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1269, edits = 9829, files = 0, pages = 2557, users = 2834, depth = 3.959926 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50184, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2762 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33791, files = 0, pages = 3789, users = 11642, depth = 39.16412 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33556, files = 0, pages = 4491, users = 2627, depth = 53.35048 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6837, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61358, files = 9, pages = 7710, users = 9283, depth = 250.1664 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1164, edits = 82552, files = 0, pages = 5561, users = 22964, depth = 211.8272 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7010, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85160, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03596 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37948, files = 0, pages = 3732, users = 9406, depth = 60.20596 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42561, files = 0, pages = 3289, users = 9590, depth = 56.58804 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2157, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35776, files = 0, pages = 3646, users = 1596, depth = 60.95211 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21708, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6662, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 22, admins = 2, articles = 960, edits = 27047, files = 0, pages = 1313, users = 454, depth = 2.785231 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37769, files = 0, pages = 3997, users = 9318, depth = 108.124 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10425, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46118, files = 0, pages = 3802, users = 17654, depth = 139.4231 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8753, files = 0, pages = 1626, users = 1534, depth = 4.291813 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28345, files = 0, pages = 4236, users = 9385, depth = 110.6791 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32012, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75378 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26777, files = 0, pages = 3360, users = 9188, depth = 86.9007 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 764, edits = 40179, files = 0, pages = 3140, users = 9819, depth = 123.7587 }, ['blk'] = { pos = 295, activeusers = 16, admins = 0, articles = 753, edits = 14252, files = 0, pages = 2949, users = 132, depth = 41.10321 }, ['rmy'] = { pos = 296, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50211, files = 0, pages = 2699, users = 16352, depth = 135.3448 }, ['ts'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3750, users = 8786, depth = 178.2646 }, ['chy'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24098, files = 0, pages = 2255, users = 10556, depth = 61.87996 }, ['ve'] = { pos = 299, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19102, files = 0, pages = 2120, users = 7163, depth = 48.83671 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23088, files = 0, pages = 2448, users = 8939, depth = 81.9868 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28850, files = 0, pages = 2435, users = 12367, depth = 115.8605 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7592, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14362, depth = 119.2785 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 496, edits = 24649, files = 0, pages = 2429, users = 7832, depth = 154.1247 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35117, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1054 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12025, files = 0, pages = 3076, users = 5946, depth = 132.4355 }, ['kcg'] = { pos = 308, activeusers = 16, admins = 1, articles = 445, edits = 15321, files = 0, pages = 1653, users = 391, depth = 68.30116 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 19, admins = 2, articles = 422, edits = 49423, files = 0, pages = 3046, users = 13200, depth = 627.3385 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37544, files = 0, pages = 2547, users = 7907, depth = 391.2845 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 20, admins = 1, articles = 317, edits = 7934, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 42.84845 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 2, articles = 296, edits = 20476, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 334.4908 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9987, files = 0, pages = 428, users = 805, depth = 6.93403 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8432, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29275, files = 0, pages = 2279, users = 9168, depth = 1049.677 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36872, files = 0, pages = 2156, users = 16674, depth = 2734.795 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281467, admins = 3758, articles = 59208589, edits = 3202532139, files = 2762373, pages = 244589810, users = 103352916, depth = 128.3563, date = '@1658808042' }, } return info 1m7s1hebs7vtfk6lm2fs08num6a7z3m 4164841 4164825 2022-07-26T06:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113839, admins = 1032, articles = 6553099, edits = 1104446360, files = 897657, pages = 56590493, users = 44173251, depth = 1137.882 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125907, edits = 34877598, files = 0, pages = 11232140, users = 92675, depth = 2.157469 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17272, admins = 193, articles = 2709819, edits = 223322887, files = 128505, pages = 7483650, users = 3965398, depth = 92.61328 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551593, edits = 50832188, files = 0, pages = 6115856, users = 829327, depth = 16.21803 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16842, admins = 159, articles = 2440497, edits = 195132819, files = 68970, pages = 12120607, users = 4429767, depth = 253.2853 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2096057, edits = 62343523, files = 20, pages = 4461449, users = 1220909, depth = 17.79572 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839790, edits = 124013280, files = 237436, pages = 7419310, users = 3220789, depth = 153.7311 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13347, admins = 63, articles = 1791231, edits = 144513718, files = 0, pages = 7697311, users = 6599986, depth = 204.1106 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7674, admins = 122, articles = 1764173, edits = 128241420, files = 139707, pages = 7477172, users = 2276144, depth = 179.861 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1593360, edits = 7094200, files = 1472, pages = 2000609, users = 187073, depth = 0.2316506 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1530025, edits = 67467249, files = 262, pages = 3550507, users = 1182980, depth = 33.13718 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1335121, edits = 90456982, files = 32825, pages = 3946727, users = 1959573, depth = 87.69585 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292638, edits = 72591825, files = 60473, pages = 7099843, users = 3245239, depth = 206.3571 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274606, edits = 68843531, files = 24455, pages = 19371791, users = 873966, depth = 716.4129 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265912, edits = 6285123, files = 42, pages = 2881752, users = 52733, depth = 3.553423 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1179397, edits = 58734197, files = 49587, pages = 7786364, users = 2281696, depth = 236.7231 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178654, edits = 36565213, files = 110449, pages = 4099662, users = 635777, depth = 54.77884 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094070, edits = 63890458, files = 58332, pages = 5392004, users = 2783661, depth = 182.8585 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5207, admins = 34, articles = 920934, edits = 35155398, files = 81536, pages = 5326924, users = 1137146, depth = 151.0586 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 705026, edits = 30420610, files = 15452, pages = 1759705, users = 424518, depth = 38.68641 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660869, edits = 25090133, files = 36064, pages = 3981324, users = 309511, depth = 159.0889 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3132, admins = 41, articles = 625488, edits = 21392936, files = 47217, pages = 3261361, users = 1341255, depth = 116.4884 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 597037, edits = 32973626, files = 12665, pages = 2720967, users = 745889, depth = 153.3633 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594477, edits = 22709466, files = 5, pages = 1694629, users = 557454, depth = 45.89523 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1540, admins = 30, articles = 534753, edits = 20586871, files = 69353, pages = 1405701, users = 518903, depth = 38.84861 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1551, admins = 24, articles = 508666, edits = 25066406, files = 8368, pages = 1446132, users = 508788, depth = 58.87484 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2035, admins = 32, articles = 507186, edits = 21480570, files = 1, pages = 1397266, users = 584162, depth = 47.34676 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 503120, edits = 28121493, files = 37473, pages = 2370824, users = 1414283, depth = 163.4602 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478656, edits = 8662750, files = 315, pages = 905254, users = 30534, depth = 7.601091 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456779, edits = 41239687, files = 10239, pages = 4644085, users = 175681, depth = 746.2294 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432177, edits = 14980198, files = 116393, pages = 2617169, users = 590219, depth = 146.306 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431409, edits = 3128076, files = 362, pages = 1062588, users = 53705, depth = 6.301429 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417471, edits = 3522085, files = 6070, pages = 564388, users = 42908, depth = 0.7728826 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 280, admins = 12, articles = 396414, edits = 8982252, files = 0, pages = 823070, users = 138143, depth = 12.64172 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359354, edits = 5611062, files = 19612, pages = 1040428, users = 297455, depth = 19.3721 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 324, admins = 16, articles = 322252, edits = 7646567, files = 10847, pages = 710617, users = 198803, depth = 15.62859 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3191, admins = 32, articles = 319412, edits = 34297999, files = 73607, pages = 1335663, users = 991236, depth = 259.939 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292844, edits = 8465404, files = 11306, pages = 987390, users = 123411, depth = 48.22679 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283193, edits = 11446916, files = 549, pages = 631104, users = 310568, depth = 27.3753 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282876, edits = 11182462, files = 0, pages = 906484, users = 434195, depth = 59.95266 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241935, edits = 1520383, files = 244, pages = 570527, users = 37636, depth = 4.915791 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241368, edits = 7391252, files = 0, pages = 548207, users = 220862, depth = 21.78889 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231885, edits = 3050977, files = 10538, pages = 587270, users = 120486, depth = 12.20265 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 442, admins = 33, articles = 229120, edits = 6159251, files = 755, pages = 541152, users = 167609, depth = 21.10964 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225507, edits = 2443434, files = 177, pages = 385116, users = 16055, depth = 3.178365 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220399, edits = 4156169, files = 3238, pages = 645052, users = 120208, depth = 23.91925 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214752, edits = 8337419, files = 36, pages = 697755, users = 1219176, depth = 60.4441 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 475, admins = 11, articles = 212693, edits = 6417301, files = 20937, pages = 444704, users = 276933, depth = 17.17086 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1035, admins = 22, articles = 211956, edits = 9568572, files = 18494, pages = 629391, users = 367557, depth = 58.96752 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203622, edits = 6633187, files = 23850, pages = 499322, users = 165933, depth = 28.01527 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 237, admins = 8, articles = 187010, edits = 6131097, files = 792, pages = 470578, users = 127853, depth = 29.95652 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185640, edits = 6534370, files = 23729, pages = 509253, users = 250685, depth = 38.99231 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177128, edits = 5711732, files = 8335, pages = 438887, users = 213177, depth = 28.4213 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173693, edits = 4982887, files = 12473, pages = 989812, users = 148596, depth = 111.1401 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386358, files = 16, pages = 372240, users = 121431, depth = 15.13086 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161911, edits = 4386800, files = 14832, pages = 459331, users = 142673, depth = 32.22625 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154433, edits = 2715353, files = 2133, pages = 668730, users = 76004, depth = 45.03221 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1211, admins = 6, articles = 152077, edits = 5584725, files = 3567, pages = 1186240, users = 706125, depth = 217.7109 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149202, edits = 10197329, files = 27278, pages = 970349, users = 428357, depth = 318.3105 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147549, edits = 3470864, files = 7753, pages = 464445, users = 206868, depth = 34.47182 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137112, edits = 3685473, files = 0, pages = 275683, users = 157565, depth = 13.65454 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134952, edits = 11092289, files = 11267, pages = 274220, users = 73414, depth = 43.07904 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129837, edits = 3694074, files = 0, pages = 228310, users = 106285, depth = 9.307178 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129561, edits = 4784559, files = 8676, pages = 523669, users = 102957, depth = 84.54092 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125802, edits = 1850976, files = 2626, pages = 283302, users = 242842, depth = 10.24088 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125584, edits = 5996264, files = 15224, pages = 985298, users = 382232, depth = 285.202 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114710, edits = 3653172, files = 25478, pages = 466061, users = 107608, depth = 73.53722 }, ['vo'] = { pos = 68, activeusers = 34, admins = 2, articles = 114145, edits = 3269284, files = 0, pages = 245819, users = 32267, depth = 17.69797 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107597, edits = 1306927, files = 485, pages = 262455, users = 35978, depth = 10.31486 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104022, edits = 2510338, files = 9610, pages = 372242, users = 151457, depth = 44.83723 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103573, edits = 751923, files = 2978, pages = 216010, users = 102529, depth = 4.102276 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94870, edits = 1045442, files = 3, pages = 245085, users = 28721, depth = 10.69429 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90286, edits = 3413117, files = 5456, pages = 367576, users = 144096, depth = 87.58537 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87664, edits = 2307063, files = 924, pages = 156428, users = 48214, depth = 9.074541 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85988, edits = 2460784, files = 4725, pages = 262938, users = 143370, depth = 39.63196 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 12, articles = 85449, edits = 2135792, files = 19140, pages = 283869, users = 145247, depth = 40.56934 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83848, edits = 989696, files = 0, pages = 162100, users = 48847, depth = 5.317706 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81487, edits = 422402, files = 2688, pages = 111155, users = 33015, depth = 0.5037289 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78850, edits = 3700021, files = 6958, pages = 487379, users = 162658, depth = 203.7886 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78617, edits = 2322515, files = 1884, pages = 226066, users = 75963, depth = 36.13882 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77541, edits = 3590908, files = 13314, pages = 305462, users = 114042, depth = 101.5671 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74052, edits = 1231854, files = 2269, pages = 146741, users = 54736, depth = 8.088567 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24971, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72198, edits = 2000525, files = 5401, pages = 141408, users = 69898, depth = 13.00042 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69673, edits = 1592029, files = 5430, pages = 177470, users = 53723, depth = 21.47387 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68973, edits = 1099683, files = 724, pages = 140321, users = 31985, depth = 8.38591 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 55, admins = 3, articles = 67828, edits = 802853, files = 0, pages = 81995, users = 28412, depth = 0.427156 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855229, files = 2069, pages = 101468, users = 25251, depth = 2.361191 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605850, files = 225, pages = 113663, users = 32307, depth = 2.837644 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61276, edits = 628113, files = 545, pages = 97376, users = 28305, depth = 2.238821 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60960, edits = 2390103, files = 2367, pages = 131370, users = 54970, depth = 24.27164 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60210, edits = 1146478, files = 1454, pages = 169573, users = 35306, depth = 22.30553 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2177, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 92, admins = 7, articles = 57054, edits = 1064775, files = 1116, pages = 95664, users = 52343, depth = 5.097259 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347437, files = 0, pages = 69099, users = 21677, depth = 0.2840177 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 121, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757170, files = 3218, pages = 141236, users = 86432, depth = 31.26253 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53819, edits = 1091540, files = 565, pages = 109069, users = 51612, depth = 10.54707 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 53045, edits = 1109412, files = 4437, pages = 121866, users = 37578, depth = 15.32369 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 62, admins = 2, articles = 49536, edits = 748999, files = 537, pages = 97631, users = 31113, depth = 7.231885 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 77, admins = 8, articles = 49076, edits = 1082321, files = 7564, pages = 149813, users = 43313, depth = 30.44011 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42962, edits = 1952347, files = 1897, pages = 233514, users = 123137, depth = 164.4758 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294213, files = 136, pages = 55367, users = 78501, depth = 0.4819568 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42154, edits = 959811, files = 1604, pages = 184134, users = 51092, depth = 59.1328 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42040, edits = 1833968, files = 1499, pages = 128199, users = 68112, depth = 60.08735 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40556, edits = 861636, files = 690, pages = 146723, users = 94858, depth = 40.24339 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 32, admins = 3, articles = 40161, edits = 487103, files = 209, pages = 60549, users = 24863, depth = 2.073261 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38270, edits = 607208, files = 1570, pages = 133969, users = 42141, depth = 28.34204 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552039, files = 168, pages = 59155, users = 24775, depth = 4.923414 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 64, admins = 5, articles = 33278, edits = 990999, files = 0, pages = 48816, users = 33568, depth = 4.425749 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32233, edits = 1065867, files = 1258, pages = 103354, users = 58460, depth = 50.20766 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31630, edits = 830050, files = 1320, pages = 116392, users = 63305, depth = 51.21358 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29939, edits = 824265, files = 0, pages = 117297, users = 68763, depth = 59.82886 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28959, edits = 1013750, files = 571, pages = 69630, users = 92219, depth = 28.71687 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28336, edits = 1103876, files = 2592, pages = 129762, users = 75813, depth = 108.9919 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732671, files = 1407, pages = 55690, users = 41255, depth = 16.65101 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886433, files = 47, pages = 62806, users = 23462, depth = 31.91413 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23767, edits = 641683, files = 4, pages = 37725, users = 44601, depth = 5.866632 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23611, edits = 111446, files = 0, pages = 28668, users = 3014, depth = 0.1783299 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650022, files = 0, pages = 55975, users = 27120, depth = 23.63495 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704813, files = 1475, pages = 97660, users = 77707, depth = 92.7534 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295878, files = 709, pages = 34657, users = 15072, depth = 4.064717 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185092, files = 0, pages = 36470, users = 17038, depth = 3.773138 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19555, edits = 177028, files = 0, pages = 39404, users = 17779, depth = 4.628746 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17996, edits = 508530, files = 3121, pages = 79626, users = 58153, depth = 74.90211 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 108, admins = 4, articles = 17197, edits = 161320, files = 0, pages = 30519, users = 18253, depth = 3.172133 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355442, files = 109, pages = 29082, users = 24115, depth = 6.033269 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 23, admins = 5, articles = 16055, edits = 230796, files = 1323, pages = 41117, users = 17937, depth = 13.67785 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16035, edits = 522695, files = 165, pages = 59723, users = 22536, depth = 64.96704 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15902, edits = 566827, files = 347, pages = 32198, users = 25555, depth = 18.48759 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15778, edits = 460789, files = 125, pages = 71487, users = 31012, depth = 80.35665 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18923, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200524, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.758246 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15389, edits = 578373, files = 1062, pages = 44169, users = 45324, depth = 45.7985 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 27, admins = 2, articles = 15360, edits = 391743, files = 0, pages = 70129, users = 16157, depth = 71.02165 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15234, edits = 239979, files = 145, pages = 56214, users = 15720, depth = 30.8919 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15096, edits = 282803, files = 1719, pages = 53884, users = 27729, depth = 34.64935 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15035, edits = 371422, files = 1765, pages = 45903, users = 39083, depth = 34.10646 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14731, edits = 664624, files = 281, pages = 23706, users = 27661, depth = 10.40692 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14652, edits = 119729, files = 112, pages = 29706, users = 5292, depth = 4.254663 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381048, files = 1765, pages = 47619, users = 22146, depth = 43.94051 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 44, admins = 4, articles = 13822, edits = 377257, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91231 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368614, files = 0, pages = 40250, users = 26846, depth = 33.85931 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213124, files = 462, pages = 30200, users = 14903, depth = 10.09801 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13721, edits = 229410, files = 115, pages = 39237, users = 11729, depth = 20.21949 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454016, files = 623, pages = 65471, users = 26469, depth = 100.0578 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165693, files = 263, pages = 30413, users = 30060, depth = 8.684243 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 23, admins = 2, articles = 13172, edits = 50426, files = 0, pages = 20543, users = 4000, depth = 0.7686703 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 36, admins = 3, articles = 13010, edits = 152096, files = 2739, pages = 35042, users = 23322, depth = 12.4475 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137208, files = 0, pages = 26465, users = 24070, depth = 6.383292 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12254, edits = 232753, files = 865, pages = 32757, users = 19625, depth = 19.89162 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469186, files = 445, pages = 70038, users = 35301, depth = 164.1458 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11534, edits = 388065, files = 618, pages = 27207, users = 22192, depth = 26.33712 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54705, files = 60, pages = 27034, users = 3260, depth = 3.66218 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11394, edits = 379441, files = 0, pages = 96655, users = 94352, depth = 219.8206 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11012, edits = 230996, files = 6, pages = 26609, users = 14443, depth = 17.41509 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96443, files = 0, pages = 23948, users = 17442, depth = 6.464226 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10546, edits = 328643, files = 1706, pages = 72762, users = 34374, depth = 157.1985 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100462, files = 0, pages = 18619, users = 9931, depth = 3.33193 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184746, files = 0, pages = 27164, users = 13073, depth = 17.62737 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272020, files = 192, pages = 42085, users = 29484, depth = 62.0612 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10225, edits = 194815, files = 0, pages = 21538, users = 7258, depth = 11.07251 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 33, admins = 3, articles = 10134, edits = 149689, files = 0, pages = 13889, users = 16844, depth = 1.479711 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48471, files = 0, pages = 16188, users = 2140, depth = 1.092507 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9463, edits = 281353, files = 1101, pages = 33331, users = 36167, depth = 53.70041 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 32, admins = 1, articles = 9444, edits = 122347, files = 0, pages = 18260, users = 30322, depth = 5.838802 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295707, files = 403, pages = 21415, users = 19365, depth = 27.88807 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 101, admins = 5, articles = 8566, edits = 84842, files = 0, pages = 14883, users = 13742, depth = 3.100173 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49582, files = 0, pages = 10751, users = 5806, depth = 0.3180164 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238372, files = 0, pages = 25634, users = 32060, depth = 39.22613 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130773, files = 87, pages = 17619, users = 25274, depth = 9.038355 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96715, files = 0, pages = 16560, users = 15415, depth = 5.750687 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723025, files = 54, pages = 68897, users = 29558, depth = 607.055 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26233, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139491, files = 0, pages = 26113, users = 11759, depth = 30.54619 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7628, edits = 308779, files = 480, pages = 21205, users = 24603, depth = 46.1313 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320628, files = 571, pages = 20398, users = 25803, depth = 44.62902 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153229, files = 0, pages = 13443, users = 16572, depth = 7.505877 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7379, edits = 96165, files = 0, pages = 16888, users = 5405, depth = 9.456131 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177241, files = 150, pages = 16366, users = 21866, depth = 16.482 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7135, edits = 497849, files = 170, pages = 19207, users = 20680, depth = 74.2008 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151015, files = 0, pages = 31001, users = 14430, depth = 64.1563 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394754, files = 146, pages = 33573, users = 38519, depth = 204.7579 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6431, edits = 105875, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42317 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14250, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229115, files = 319, pages = 15603, users = 24685, depth = 32.12166 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 28, admins = 4, articles = 6209, edits = 176525, files = 201, pages = 12060, users = 13175, depth = 12.99798 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 33, admins = 2, articles = 6201, edits = 379492, files = 0, pages = 14790, users = 19825, depth = 49.22618 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26388, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5984, edits = 118048, files = 9, pages = 20312, users = 17664, depth = 33.31915 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5675, edits = 183884, files = 38, pages = 43370, users = 6214, depth = 187.064 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 33, admins = 2, articles = 5603, edits = 214419, files = 0, pages = 15416, users = 14670, depth = 42.66325 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5566, edits = 308451, files = 186, pages = 20532, users = 18015, depth = 108.6125 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5516, edits = 199456, files = 6, pages = 11759, users = 13686, depth = 21.72776 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138436, files = 0, pages = 16637, users = 13207, depth = 34.45364 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185899, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.814821 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68758, files = 49, pages = 10535, users = 15755, depth = 5.865999 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153637, files = 282, pages = 14875, users = 19738, depth = 33.75001 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26877, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.048948 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120722, files = 9, pages = 17093, users = 13776, depth = 37.52118 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118276, files = 1, pages = 9550, users = 12024, depth = 9.958863 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95549, files = 0, pages = 8626, users = 15301, depth = 5.677572 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 31, admins = 2, articles = 4860, edits = 120591, files = 0, pages = 11209, users = 16389, depth = 18.36057 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219209, files = 0, pages = 10368, users = 12316, depth = 27.75247 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277606, files = 1146, pages = 18920, users = 20136, depth = 132.7258 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4601, edits = 77032, files = 1, pages = 22386, users = 12773, depth = 51.41596 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65695, files = 0, pages = 14083, users = 2273, depth = 21.40555 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86543, files = 10, pages = 12987, users = 9770, depth = 27.08411 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37947, files = 0, pages = 6665, users = 9136, depth = 2.025177 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120680, files = 438, pages = 10684, users = 12506, depth = 29.92404 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94817, files = 0, pages = 12330, users = 15378, depth = 31.95362 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3881, edits = 98670, files = 0, pages = 10209, users = 12194, depth = 25.69494 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32054, files = 0, pages = 10593, users = 5990, depth = 9.169301 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 16, admins = 2, articles = 3758, edits = 170308, files = 318, pages = 8578, users = 13172, depth = 32.66101 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162942, files = 51, pages = 9593, users = 18491, depth = 41.09292 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208840, files = 23, pages = 12940, users = 19612, depth = 108.3841 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205477, files = 300, pages = 16445, users = 117608, depth = 160.8951 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206346, files = 0, pages = 9032, users = 8604, depth = 54.58079 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28940, files = 0, pages = 5432, users = 7169, depth = 1.534245 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3443, edits = 59699, files = 0, pages = 10961, users = 7872, depth = 25.96854 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 19, admins = 1, articles = 3367, edits = 115778, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52937 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43367, files = 0, pages = 11166, users = 8061, depth = 20.96237 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 29, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9331, users = 11106, depth = 30.43857 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3307, edits = 237359, files = 3, pages = 19168, users = 5481, depth = 284.8535 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11768, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110059, files = 0, pages = 8229, users = 13492, depth = 35.6044 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3016, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23297, depth = 85.29834 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3015, edits = 82443, files = 0, pages = 14414, users = 13292, depth = 81.7576 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606800, files = 0, pages = 10536, users = 21326, depth = 1043.385 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67711, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87561 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69840, files = 9, pages = 11036, users = 13781, depth = 56.29958 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89809, files = 0, pages = 6904, users = 10721, depth = 30.04273 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2611, edits = 89281, files = 0, pages = 5941, users = 13338, depth = 24.44411 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7556, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101619, files = 0, pages = 4634, users = 6622, depth = 14.72332 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96421, files = 0, pages = 5521, users = 14994, depth = 27.27925 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1889, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54076, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287726 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2094, edits = 92446, files = 0, pages = 4999, users = 13873, depth = 35.5913 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 20, admins = 2, articles = 2075, edits = 54153, files = 35, pages = 11583, users = 3260, depth = 98.16204 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106184, files = 0, pages = 14324, users = 9652, depth = 263.6349 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84892, files = 0, pages = 11800, users = 9253, depth = 163.508 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2294, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45564, files = 3, pages = 5071, users = 10191, depth = 23.67938 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105115, files = 0, pages = 5831, users = 30269, depth = 73.41991 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 36, admins = 4, articles = 1930, edits = 41130, files = 0, pages = 4389, users = 1759, depth = 15.21232 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3665, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64105, files = 0, pages = 11540, users = 8495, depth = 148.5443 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18729, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3818, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20754, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.323847 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13888, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1637, edits = 100195, files = 1, pages = 8614, users = 4888, depth = 211.2912 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9115, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17416, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.077595 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20571, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.278311 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66394, files = 0, pages = 3906, users = 8895, depth = 43.54373 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26716, files = 0, pages = 4805, users = 7133, depth = 31.72167 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12115, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12323, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111635, files = 0, pages = 5712, users = 14950, depth = 222.8832 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205206, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9719 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8328, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1269, edits = 9829, files = 0, pages = 2557, users = 2834, depth = 3.959926 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50184, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2762 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33791, files = 0, pages = 3789, users = 11642, depth = 39.16412 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33556, files = 0, pages = 4491, users = 2627, depth = 53.35048 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6837, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61368, files = 9, pages = 7716, users = 9283, depth = 250.4713 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1164, edits = 82552, files = 0, pages = 5561, users = 22964, depth = 211.8272 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7010, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85167, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03843 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37948, files = 0, pages = 3732, users = 9406, depth = 60.20596 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42561, files = 0, pages = 3289, users = 9590, depth = 56.58804 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2157, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35776, files = 0, pages = 3646, users = 1596, depth = 60.95211 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21708, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6662, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 22, admins = 2, articles = 962, edits = 27053, files = 0, pages = 1313, users = 454, depth = 2.74293 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37769, files = 0, pages = 3997, users = 9318, depth = 108.124 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10425, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46118, files = 0, pages = 3802, users = 17656, depth = 139.4231 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8753, files = 0, pages = 1626, users = 1534, depth = 4.291813 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28345, files = 0, pages = 4236, users = 9385, depth = 110.6791 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32012, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75378 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26778, files = 0, pages = 3361, users = 9189, depth = 86.94547 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 764, edits = 40179, files = 0, pages = 3140, users = 9819, depth = 123.7587 }, ['blk'] = { pos = 295, activeusers = 16, admins = 0, articles = 753, edits = 14260, files = 0, pages = 2954, users = 132, depth = 41.24385 }, ['rmy'] = { pos = 296, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50211, files = 0, pages = 2699, users = 16352, depth = 135.3448 }, ['ts'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3750, users = 8786, depth = 178.2646 }, ['chy'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24098, files = 0, pages = 2255, users = 10556, depth = 61.87996 }, ['ve'] = { pos = 299, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19102, files = 0, pages = 2120, users = 7163, depth = 48.83671 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23088, files = 0, pages = 2448, users = 8939, depth = 81.9868 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28850, files = 0, pages = 2435, users = 12367, depth = 115.8605 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7592, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14362, depth = 119.2785 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 496, edits = 24651, files = 0, pages = 2429, users = 7833, depth = 154.1372 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35117, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1054 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12025, files = 0, pages = 3076, users = 5946, depth = 132.4355 }, ['kcg'] = { pos = 308, activeusers = 16, admins = 1, articles = 445, edits = 15327, files = 0, pages = 1654, users = 391, depth = 68.3997 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 19, admins = 2, articles = 422, edits = 49423, files = 0, pages = 3046, users = 13200, depth = 627.3385 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 19, admins = 1, articles = 414, edits = 37544, files = 0, pages = 2547, users = 7907, depth = 391.2845 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 20, admins = 1, articles = 317, edits = 7934, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 42.84845 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 2, articles = 296, edits = 20476, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 334.4908 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9987, files = 0, pages = 428, users = 805, depth = 6.93403 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8432, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29275, files = 0, pages = 2279, users = 9168, depth = 1049.677 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36872, files = 0, pages = 2156, users = 16674, depth = 2734.795 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281475, admins = 3758, articles = 59208898, edits = 3202561032, files = 2762266, pages = 244591308, users = 103353844, depth = 128.357, date = '@1658815241' }, } return info tq770ffo91rjz1qxzqsrmi4ixl8qrlg 4164856 4164841 2022-07-26T08:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113839, admins = 1032, articles = 6553156, edits = 1104460601, files = 897672, pages = 56590904, users = 44173650, depth = 1137.884 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125907, edits = 34879325, files = 0, pages = 11232140, users = 92676, depth = 2.157575 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17272, admins = 193, articles = 2709829, edits = 223325252, files = 128522, pages = 7483730, users = 3965449, depth = 92.6153 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551594, edits = 50832369, files = 0, pages = 6115868, users = 829335, depth = 16.21815 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16842, admins = 159, articles = 2440516, edits = 195134720, files = 68970, pages = 12120653, users = 4429822, depth = 253.2843 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2096072, edits = 62343904, files = 20, pages = 4461477, users = 1220923, depth = 17.79565 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839804, edits = 124015039, files = 237413, pages = 7419366, users = 3220834, depth = 153.7321 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13347, admins = 63, articles = 1791239, edits = 144514886, files = 0, pages = 7697333, users = 6600030, depth = 204.1108 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7674, admins = 122, articles = 1764182, edits = 128242425, files = 139709, pages = 7477239, users = 2276173, depth = 179.8626 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1593360, edits = 7094202, files = 1472, pages = 2000609, users = 187075, depth = 0.2316507 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1530028, edits = 67467716, files = 262, pages = 3550509, users = 1182992, depth = 33.13723 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14848, admins = 40, articles = 1335132, edits = 90458215, files = 32735, pages = 3946662, users = 1959614, depth = 87.69195 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292663, edits = 72593217, files = 60475, pages = 7099934, users = 3245278, depth = 206.3551 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274608, edits = 68843878, files = 24455, pages = 19371799, users = 873980, depth = 716.4146 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265912, edits = 6285123, files = 42, pages = 2881752, users = 52733, depth = 3.553423 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1179410, edits = 58734580, files = 49588, pages = 7786423, users = 2281722, depth = 236.7209 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178673, edits = 36565664, files = 110442, pages = 4099710, users = 635794, depth = 54.77821 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1094077, edits = 63890684, files = 58332, pages = 5392019, users = 2783677, depth = 182.8569 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5207, admins = 34, articles = 920945, edits = 35156186, files = 81537, pages = 5326964, users = 1137168, depth = 151.0592 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 705028, edits = 30420812, files = 15451, pages = 1759708, users = 424523, depth = 38.68645 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660873, edits = 25090254, files = 36065, pages = 3981338, users = 309517, depth = 159.0881 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3132, admins = 41, articles = 625465, edits = 21393481, files = 47217, pages = 3261377, users = 1341280, depth = 116.5027 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1539, admins = 27, articles = 597066, edits = 32974101, files = 12665, pages = 2721047, users = 745899, depth = 153.3534 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594478, edits = 22709692, files = 5, pages = 1694637, users = 557459, depth = 45.8959 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1540, admins = 30, articles = 534756, edits = 20587288, files = 69353, pages = 1405705, users = 518910, depth = 38.84893 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1551, admins = 24, articles = 508678, edits = 25066600, files = 8368, pages = 1446149, users = 508798, depth = 58.87246 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2035, admins = 32, articles = 507192, edits = 21480694, files = 1, pages = 1397276, users = 584171, depth = 47.346 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 503120, edits = 28121765, files = 37472, pages = 2370832, users = 1414301, depth = 163.4626 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478662, edits = 8662763, files = 315, pages = 905260, users = 30535, depth = 7.600862 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456779, edits = 41239689, files = 10239, pages = 4644086, users = 175685, depth = 746.2296 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432208, edits = 14980413, files = 116393, pages = 2617221, users = 590225, depth = 146.287 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431409, edits = 3128078, files = 362, pages = 1062588, users = 53705, depth = 6.301433 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417471, edits = 3522093, files = 6070, pages = 564389, users = 42909, depth = 0.7728935 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 280, admins = 12, articles = 396417, edits = 8982299, files = 0, pages = 823079, users = 138148, depth = 12.64181 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359353, edits = 5611184, files = 19612, pages = 1040445, users = 297461, depth = 19.37333 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 324, admins = 16, articles = 322254, edits = 7646652, files = 10847, pages = 710620, users = 198805, depth = 15.62858 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3191, admins = 32, articles = 319416, edits = 34298859, files = 73607, pages = 1335638, users = 991258, depth = 259.929 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292844, edits = 8465486, files = 11306, pages = 987394, users = 123411, depth = 48.22762 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283194, edits = 11447029, files = 549, pages = 631105, users = 310573, depth = 27.37533 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282877, edits = 11182510, files = 0, pages = 906486, users = 434200, depth = 59.95256 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241934, edits = 1520409, files = 244, pages = 570529, users = 37637, depth = 4.915988 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241368, edits = 7391262, files = 0, pages = 548209, users = 220865, depth = 21.78913 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 188, admins = 16, articles = 231885, edits = 3051039, files = 10538, pages = 587270, users = 120487, depth = 12.20289 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 442, admins = 33, articles = 229126, edits = 6159347, files = 755, pages = 541168, users = 167612, depth = 21.1096 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 46, admins = 5, articles = 225508, edits = 2443436, files = 177, pages = 385117, users = 16055, depth = 3.178331 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220399, edits = 4156184, files = 3238, pages = 645054, users = 120213, depth = 23.91949 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214763, edits = 8337504, files = 36, pages = 697772, users = 1219188, depth = 60.43856 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 475, admins = 11, articles = 212692, edits = 6417322, files = 20937, pages = 444705, users = 276936, depth = 17.17134 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1035, admins = 22, articles = 211955, edits = 9568625, files = 18494, pages = 629399, users = 367563, depth = 58.9702 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 334, admins = 10, articles = 203622, edits = 6633242, files = 23850, pages = 499334, users = 165935, depth = 28.0171 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 237, admins = 8, articles = 187011, edits = 6131155, files = 785, pages = 470575, users = 127853, depth = 29.95583 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185641, edits = 6534432, files = 23729, pages = 509258, users = 250690, depth = 38.99283 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177128, edits = 5711750, files = 8335, pages = 438888, users = 213181, depth = 28.42154 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173708, edits = 4983076, files = 12473, pages = 989830, users = 148601, depth = 111.1239 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386361, files = 16, pages = 372240, users = 121431, depth = 15.13088 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 243, admins = 6, articles = 161913, edits = 4386819, files = 14832, pages = 459333, users = 142676, depth = 32.22545 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154465, edits = 2715568, files = 2133, pages = 668794, users = 76008, depth = 45.01841 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1211, admins = 6, articles = 152079, edits = 5584849, files = 3567, pages = 1186262, users = 706144, depth = 217.7144 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149204, edits = 10197519, files = 27278, pages = 970360, users = 428363, depth = 318.3113 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147551, edits = 3470905, files = 7753, pages = 464449, users = 206870, depth = 34.47144 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 158, admins = 21, articles = 137112, edits = 3685473, files = 0, pages = 275683, users = 157566, depth = 13.65454 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134952, edits = 11092299, files = 11267, pages = 274221, users = 73416, depth = 43.07954 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129837, edits = 3694157, files = 0, pages = 228312, users = 106286, depth = 9.307685 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 240, admins = 12, articles = 129561, edits = 4784570, files = 8676, pages = 523673, users = 102959, depth = 84.54218 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125803, edits = 1851008, files = 2626, pages = 283304, users = 242849, depth = 10.24095 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125586, edits = 5996412, files = 15227, pages = 985309, users = 382241, depth = 285.2027 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 286, admins = 13, articles = 114710, edits = 3653207, files = 25478, pages = 466062, users = 107610, depth = 73.53818 }, ['vo'] = { pos = 68, activeusers = 34, admins = 2, articles = 114145, edits = 3269284, files = 0, pages = 245819, users = 32267, depth = 17.69797 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107599, edits = 1306958, files = 485, pages = 262462, users = 35980, depth = 10.31511 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104022, edits = 2510343, files = 9610, pages = 372242, users = 151459, depth = 44.83732 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103573, edits = 751930, files = 2978, pages = 216014, users = 102531, depth = 4.10253 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 57, admins = 3, articles = 94870, edits = 1045443, files = 3, pages = 245085, users = 28721, depth = 10.6943 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90286, edits = 3413124, files = 5456, pages = 367576, users = 144097, depth = 87.58556 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87674, edits = 2307083, files = 924, pages = 156438, users = 48214, depth = 9.07197 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85990, edits = 2460790, files = 4725, pages = 262940, users = 143371, depth = 39.62992 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 12, articles = 85450, edits = 2135822, files = 19140, pages = 283875, users = 145251, depth = 40.57014 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83848, edits = 989700, files = 0, pages = 162100, users = 48847, depth = 5.317727 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81487, edits = 422402, files = 2688, pages = 111155, users = 33015, depth = 0.5037289 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 262, admins = 15, articles = 78851, edits = 3700047, files = 6958, pages = 487388, users = 162664, depth = 203.789 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78617, edits = 2322521, files = 1884, pages = 226067, users = 75964, depth = 36.13925 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77542, edits = 3590954, files = 13316, pages = 305474, users = 114046, depth = 101.5716 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74052, edits = 1231979, files = 2269, pages = 146812, users = 54736, depth = 8.101278 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848705, files = 0, pages = 196935, users = 24971, depth = 12.77763 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72198, edits = 2000538, files = 5401, pages = 141409, users = 69899, depth = 13.00079 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 105, admins = 4, articles = 69679, edits = 1592038, files = 5430, pages = 177476, users = 53724, depth = 21.46957 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68973, edits = 1099683, files = 724, pages = 140321, users = 31986, depth = 8.38591 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 55, admins = 3, articles = 67828, edits = 802853, files = 0, pages = 81995, users = 28412, depth = 0.427156 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855229, files = 2069, pages = 101468, users = 25251, depth = 2.361191 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65715, edits = 605864, files = 225, pages = 113663, users = 32307, depth = 2.83771 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61276, edits = 628113, files = 545, pages = 97376, users = 28306, depth = 2.238821 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 75, admins = 5, articles = 60960, edits = 2390103, files = 2367, pages = 131370, users = 54970, depth = 24.27164 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60210, edits = 1146495, files = 1454, pages = 169574, users = 35307, depth = 22.30614 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59750, edits = 93886, files = 0, pages = 63096, users = 2177, depth = 0.004666326 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 92, admins = 7, articles = 57058, edits = 1064781, files = 1116, pages = 95668, users = 52344, depth = 5.09636 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347437, files = 0, pages = 69099, users = 21677, depth = 0.2840177 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 121, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757170, files = 3218, pages = 141236, users = 86434, depth = 31.26253 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 101, admins = 3, articles = 53819, edits = 1091540, files = 565, pages = 109069, users = 51612, depth = 10.54707 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 38, admins = 5, articles = 53045, edits = 1109418, files = 4437, pages = 121866, users = 37578, depth = 15.32377 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 62, admins = 2, articles = 49538, edits = 749004, files = 537, pages = 97633, users = 31114, depth = 7.231201 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 77, admins = 8, articles = 49077, edits = 1082328, files = 7564, pages = 149814, users = 43314, depth = 30.43887 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42962, edits = 1952361, files = 1897, pages = 233516, users = 123138, depth = 164.4791 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294213, files = 136, pages = 55367, users = 78502, depth = 0.4819568 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42154, edits = 959838, files = 1604, pages = 184135, users = 51092, depth = 59.13499 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42043, edits = 1833984, files = 1499, pages = 128207, users = 68113, depth = 60.08252 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40556, edits = 861637, files = 690, pages = 146723, users = 94860, depth = 40.24343 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 32, admins = 3, articles = 40161, edits = 487103, files = 209, pages = 60549, users = 24864, depth = 2.073261 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38272, edits = 607230, files = 1570, pages = 133975, users = 42141, depth = 28.3412 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34266, edits = 552048, files = 168, pages = 59155, users = 24775, depth = 4.923494 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 64, admins = 5, articles = 33278, edits = 990999, files = 0, pages = 48816, users = 33569, depth = 4.425749 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32233, edits = 1065870, files = 1258, pages = 103354, users = 58461, depth = 50.2078 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31630, edits = 830050, files = 1320, pages = 116392, users = 63307, depth = 51.21358 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29939, edits = 824272, files = 0, pages = 117302, users = 68768, depth = 59.83366 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28959, edits = 1013751, files = 571, pages = 69630, users = 92220, depth = 28.71689 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 180, admins = 3, articles = 28336, edits = 1103878, files = 2592, pages = 129763, users = 75816, depth = 108.9934 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732671, files = 1407, pages = 55690, users = 41255, depth = 16.65101 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886437, files = 47, pages = 62806, users = 23462, depth = 31.91427 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23767, edits = 641683, files = 4, pages = 37725, users = 44601, depth = 5.866632 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23612, edits = 111457, files = 0, pages = 28669, users = 3014, depth = 0.1783262 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650022, files = 0, pages = 55975, users = 27120, depth = 23.63495 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21300, edits = 704829, files = 1475, pages = 97660, users = 77709, depth = 92.75549 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295878, files = 709, pages = 34657, users = 15073, depth = 4.064717 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19584, edits = 185092, files = 0, pages = 36470, users = 17038, depth = 3.773138 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19555, edits = 177028, files = 0, pages = 39404, users = 17779, depth = 4.628746 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17996, edits = 508530, files = 3121, pages = 79626, users = 58153, depth = 74.90211 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 108, admins = 4, articles = 17197, edits = 161355, files = 0, pages = 30519, users = 18253, depth = 3.172821 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355442, files = 109, pages = 29082, users = 24115, depth = 6.033269 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 23, admins = 5, articles = 16055, edits = 230796, files = 1323, pages = 41117, users = 17937, depth = 13.67785 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16035, edits = 522695, files = 165, pages = 59723, users = 22536, depth = 64.96704 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15902, edits = 566827, files = 347, pages = 32198, users = 25556, depth = 18.48759 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15779, edits = 460791, files = 125, pages = 71489, users = 31012, depth = 80.34746 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18925, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200524, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.758246 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15389, edits = 578373, files = 1062, pages = 44169, users = 45324, depth = 45.7985 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 27, admins = 2, articles = 15360, edits = 391743, files = 0, pages = 70129, users = 16157, depth = 71.02165 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15234, edits = 239979, files = 145, pages = 56214, users = 15721, depth = 30.8919 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15100, edits = 282815, files = 1719, pages = 53889, users = 27730, depth = 34.63104 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15035, edits = 371422, files = 1765, pages = 45903, users = 39084, depth = 34.10646 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664625, files = 281, pages = 23705, users = 27661, depth = 10.40879 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14661, edits = 119750, files = 112, pages = 29719, users = 5292, depth = 4.250585 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381048, files = 1765, pages = 47619, users = 22146, depth = 43.94051 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 44, admins = 4, articles = 13822, edits = 377257, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91231 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368614, files = 0, pages = 40250, users = 26846, depth = 33.85931 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 31, admins = 1, articles = 13751, edits = 213124, files = 462, pages = 30200, users = 14903, depth = 10.09801 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 35, admins = 5, articles = 13721, edits = 229411, files = 115, pages = 39237, users = 11729, depth = 20.21958 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454017, files = 623, pages = 65471, users = 26469, depth = 100.058 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165693, files = 263, pages = 30413, users = 30060, depth = 8.684243 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 23, admins = 2, articles = 13172, edits = 50426, files = 0, pages = 20543, users = 4000, depth = 0.7686703 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 36, admins = 3, articles = 13010, edits = 152096, files = 2739, pages = 35042, users = 23322, depth = 12.4475 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137208, files = 0, pages = 26465, users = 24070, depth = 6.383292 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12254, edits = 232753, files = 865, pages = 32757, users = 19625, depth = 19.89162 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469188, files = 445, pages = 70039, users = 35302, depth = 164.1499 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11534, edits = 388065, files = 618, pages = 27207, users = 22192, depth = 26.33712 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54705, files = 60, pages = 27034, users = 3260, depth = 3.66218 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11394, edits = 379441, files = 0, pages = 96655, users = 94352, depth = 219.8206 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 30, admins = 8, articles = 11011, edits = 230997, files = 6, pages = 26608, users = 14443, depth = 17.41898 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96443, files = 0, pages = 23948, users = 17442, depth = 6.464226 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10547, edits = 328647, files = 1706, pages = 72762, users = 34374, depth = 157.1656 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100462, files = 0, pages = 18619, users = 9931, depth = 3.33193 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10408, edits = 184746, files = 0, pages = 27164, users = 13073, depth = 17.62737 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272021, files = 192, pages = 42086, users = 29485, depth = 62.06387 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10225, edits = 194815, files = 0, pages = 21538, users = 7258, depth = 11.07251 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 33, admins = 3, articles = 10134, edits = 149695, files = 0, pages = 13889, users = 16844, depth = 1.479771 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48471, files = 0, pages = 16188, users = 2140, depth = 1.092507 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 63, admins = 6, articles = 9463, edits = 281356, files = 1101, pages = 33332, users = 36167, depth = 53.70388 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 32, admins = 1, articles = 9444, edits = 122347, files = 0, pages = 18260, users = 30323, depth = 5.838802 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295707, files = 403, pages = 21415, users = 19365, depth = 27.88807 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 101, admins = 5, articles = 8566, edits = 84868, files = 0, pages = 14883, users = 13742, depth = 3.101124 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49582, files = 0, pages = 10751, users = 5806, depth = 0.3180164 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238374, files = 0, pages = 25634, users = 32060, depth = 39.22646 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130773, files = 87, pages = 17619, users = 25276, depth = 9.038355 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96715, files = 0, pages = 16560, users = 15415, depth = 5.750687 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723027, files = 54, pages = 68898, users = 29559, depth = 607.0679 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26233, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139491, files = 0, pages = 26113, users = 11759, depth = 30.54619 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7628, edits = 308779, files = 480, pages = 21205, users = 24603, depth = 46.1313 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320628, files = 571, pages = 20398, users = 25803, depth = 44.62902 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7421, edits = 153229, files = 0, pages = 13443, users = 16572, depth = 7.505877 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7379, edits = 96166, files = 0, pages = 16888, users = 5406, depth = 9.456229 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177241, files = 150, pages = 16366, users = 21866, depth = 16.482 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7135, edits = 497849, files = 170, pages = 19207, users = 20680, depth = 74.2008 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151015, files = 0, pages = 31001, users = 14430, depth = 64.1563 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394754, files = 146, pages = 33573, users = 38520, depth = 204.7579 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6431, edits = 105875, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42317 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14250, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229115, files = 319, pages = 15603, users = 24686, depth = 32.12166 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 28, admins = 4, articles = 6209, edits = 176525, files = 201, pages = 12060, users = 13175, depth = 12.99798 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 33, admins = 2, articles = 6201, edits = 379493, files = 0, pages = 14790, users = 19825, depth = 49.22631 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26389, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5985, edits = 118053, files = 9, pages = 20313, users = 17664, depth = 33.30779 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5675, edits = 183884, files = 38, pages = 43370, users = 6214, depth = 187.064 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 33, admins = 2, articles = 5603, edits = 214420, files = 0, pages = 15416, users = 14670, depth = 42.66345 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5566, edits = 308451, files = 186, pages = 20532, users = 18017, depth = 108.6125 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5516, edits = 199456, files = 6, pages = 11759, users = 13686, depth = 21.72776 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5482, edits = 138436, files = 0, pages = 16637, users = 13207, depth = 34.45364 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185901, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.814905 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68758, files = 49, pages = 10535, users = 15755, depth = 5.865999 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153637, files = 282, pages = 14875, users = 19739, depth = 33.75001 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5224, edits = 26877, files = 0, pages = 5759, users = 1277, depth = 0.048948 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120722, files = 9, pages = 17093, users = 13776, depth = 37.52118 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5036, edits = 118288, files = 1, pages = 9553, users = 12024, depth = 9.961613 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15302, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 31, admins = 2, articles = 4860, edits = 120592, files = 0, pages = 11209, users = 16389, depth = 18.36072 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219209, files = 0, pages = 10368, users = 12316, depth = 27.75247 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277606, files = 1146, pages = 18920, users = 20137, depth = 132.7258 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4601, edits = 77032, files = 1, pages = 22386, users = 12773, depth = 51.41596 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4482, edits = 65695, files = 0, pages = 14083, users = 2273, depth = 21.40555 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 3, articles = 4306, edits = 86544, files = 10, pages = 12988, users = 9770, depth = 27.08858 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 32, admins = 1, articles = 4175, edits = 37947, files = 0, pages = 6665, users = 9136, depth = 2.025177 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120680, files = 438, pages = 10684, users = 12506, depth = 29.92404 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 31, admins = 1, articles = 4058, edits = 94817, files = 0, pages = 12330, users = 15378, depth = 31.95362 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3881, edits = 98670, files = 0, pages = 10209, users = 12194, depth = 25.69494 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32054, files = 0, pages = 10593, users = 5990, depth = 9.169301 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 16, admins = 2, articles = 3758, edits = 170308, files = 318, pages = 8578, users = 13172, depth = 32.66101 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162942, files = 51, pages = 9593, users = 18491, depth = 41.09292 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208840, files = 23, pages = 12940, users = 19612, depth = 108.3841 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205477, files = 300, pages = 16445, users = 117609, depth = 160.8951 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206347, files = 0, pages = 9033, users = 8604, depth = 54.59492 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28940, files = 0, pages = 5432, users = 7169, depth = 1.534245 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3443, edits = 59699, files = 0, pages = 10961, users = 7872, depth = 25.96854 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 19, admins = 1, articles = 3367, edits = 115778, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52937 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43367, files = 0, pages = 11166, users = 8061, depth = 20.96237 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 29, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9331, users = 11106, depth = 30.43857 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3307, edits = 237360, files = 3, pages = 19168, users = 5481, depth = 284.8547 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 27, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11768, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110059, files = 0, pages = 8229, users = 13492, depth = 35.6044 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3016, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23297, depth = 85.29834 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3015, edits = 82443, files = 0, pages = 14414, users = 13293, depth = 81.7576 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606800, files = 0, pages = 10536, users = 21326, depth = 1043.385 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67711, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87561 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69840, files = 9, pages = 11036, users = 13781, depth = 56.29958 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89809, files = 0, pages = 6904, users = 10721, depth = 30.04273 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2611, edits = 89281, files = 0, pages = 5941, users = 13338, depth = 24.44411 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73049, files = 0, pages = 8814, users = 7556, depth = 48.44082 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101619, files = 0, pages = 4634, users = 6623, depth = 14.72332 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96421, files = 0, pages = 5521, users = 14994, depth = 27.27925 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1889, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54076, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287726 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2094, edits = 92464, files = 0, pages = 5000, users = 13873, depth = 35.61562 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 20, admins = 2, articles = 2075, edits = 54153, files = 35, pages = 11583, users = 3260, depth = 98.16204 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106184, files = 0, pages = 14324, users = 9652, depth = 263.6349 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84892, files = 0, pages = 11800, users = 9253, depth = 163.508 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2295, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1933, edits = 45564, files = 3, pages = 5071, users = 10191, depth = 23.67938 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105115, files = 0, pages = 5831, users = 30269, depth = 73.41991 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 36, admins = 4, articles = 1930, edits = 41132, files = 0, pages = 4389, users = 1759, depth = 15.21306 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3665, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1870, edits = 64105, files = 0, pages = 11540, users = 8495, depth = 148.5443 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18729, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3818, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1685, edits = 20754, files = 0, pages = 3022, users = 7178, depth = 4.323847 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13888, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1638, edits = 100214, files = 1, pages = 8615, users = 4888, depth = 211.0487 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9115, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17416, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.077595 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1504, edits = 20571, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.278311 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66394, files = 0, pages = 3906, users = 8895, depth = 43.54373 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1418, edits = 26716, files = 0, pages = 4805, users = 7133, depth = 31.72167 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12115, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12323, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1305, edits = 111635, files = 0, pages = 5712, users = 14950, depth = 222.8832 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205206, files = 0, pages = 4254, users = 12957, depth = 252.9719 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8328, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1269, edits = 9829, files = 0, pages = 2557, users = 2834, depth = 3.959926 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50184, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2762 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33791, files = 0, pages = 3789, users = 11642, depth = 39.16412 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33568, files = 0, pages = 4497, users = 2627, depth = 53.49424 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6837, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1167, edits = 61373, files = 9, pages = 7717, users = 9283, depth = 250.5358 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1164, edits = 82552, files = 0, pages = 5561, users = 22964, depth = 211.8272 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7010, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85167, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.03843 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37948, files = 0, pages = 3732, users = 9406, depth = 60.20596 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42561, files = 0, pages = 3289, users = 9590, depth = 56.58804 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2157, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35776, files = 0, pages = 3646, users = 1596, depth = 60.95211 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21708, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6662, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 22, admins = 2, articles = 962, edits = 27059, files = 0, pages = 1313, users = 454, depth = 2.743539 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37769, files = 0, pages = 3997, users = 9319, depth = 108.124 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10425, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46118, files = 0, pages = 3802, users = 17656, depth = 139.4231 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 25, admins = 0, articles = 859, edits = 8753, files = 0, pages = 1626, users = 1534, depth = 4.291813 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28345, files = 0, pages = 4236, users = 9385, depth = 110.6791 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32012, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75378 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26792, files = 0, pages = 3368, users = 9189, depth = 87.28182 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 764, edits = 40179, files = 0, pages = 3140, users = 9819, depth = 123.7587 }, ['blk'] = { pos = 295, activeusers = 16, admins = 0, articles = 756, edits = 14265, files = 0, pages = 2958, users = 134, depth = 40.91331 }, ['rmy'] = { pos = 296, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50211, files = 0, pages = 2699, users = 16352, depth = 135.3448 }, ['ts'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3750, users = 8786, depth = 178.2646 }, ['chy'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24098, files = 0, pages = 2255, users = 10556, depth = 61.87996 }, ['ve'] = { pos = 299, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19102, files = 0, pages = 2120, users = 7163, depth = 48.83671 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23088, files = 0, pages = 2448, users = 8939, depth = 81.9868 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28850, files = 0, pages = 2435, users = 12369, depth = 115.8605 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7592, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14362, depth = 119.2785 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 496, edits = 24651, files = 0, pages = 2429, users = 7833, depth = 154.1372 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35117, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1054 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12025, files = 0, pages = 3076, users = 5946, depth = 132.4355 }, ['kcg'] = { pos = 308, activeusers = 15, admins = 1, articles = 446, edits = 15329, files = 0, pages = 1654, users = 391, depth = 67.98959 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 19, admins = 2, articles = 422, edits = 49423, files = 0, pages = 3046, users = 13200, depth = 627.3385 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 19, admins = 1, articles = 414, edits = 37544, files = 0, pages = 2547, users = 7907, depth = 391.2845 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 20, admins = 1, articles = 317, edits = 7934, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 42.84845 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 2, articles = 296, edits = 20476, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 334.4908 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9987, files = 0, pages = 428, users = 805, depth = 6.93403 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8433, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29275, files = 0, pages = 2279, users = 9168, depth = 1049.677 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36872, files = 0, pages = 2156, users = 16674, depth = 2734.795 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281542, admins = 3758, articles = 59209335, edits = 3202597645, files = 2762181, pages = 244592875, users = 103355025, depth = 128.3573, date = '@1658822441' }, } return info 2qx8rh15qi30mrvbe0hqrw4lcfgmoex 4164910 4164856 2022-07-26T10:00:50Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113839, admins = 1032, articles = 6553214, edits = 1104474118, files = 897676, pages = 56591326, users = 44174132, depth = 1137.886 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 193, admins = 6, articles = 6125907, edits = 34879390, files = 0, pages = 11232140, users = 92676, depth = 2.15758 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17272, admins = 193, articles = 2709847, edits = 223327781, files = 128538, pages = 7483827, users = 3965499, depth = 92.61698 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551602, edits = 50832699, files = 0, pages = 6115896, users = 829350, depth = 16.21826 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16842, admins = 159, articles = 2440534, edits = 195137165, files = 68966, pages = 12120775, users = 4429914, depth = 253.2866 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3501, admins = 36, articles = 2096090, edits = 62344805, files = 20, pages = 4461559, users = 1220930, depth = 17.79624 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839838, edits = 124017228, files = 237417, pages = 7419461, users = 3220889, depth = 153.7305 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13347, admins = 63, articles = 1791257, edits = 144516131, files = 0, pages = 7697364, users = 6600073, depth = 204.1085 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7674, admins = 122, articles = 1764200, edits = 128243855, files = 139710, pages = 7477339, users = 2276206, depth = 179.8637 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 212, admins = 7, articles = 1593360, edits = 7094216, files = 1472, pages = 2000609, users = 187083, depth = 0.2316511 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4081, admins = 102, articles = 1530043, edits = 67468434, files = 262, pages = 3550563, users = 1183011, depth = 33.1377 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14848, admins = 40, articles = 1335144, edits = 90459411, files = 32734, pages = 3946699, users = 1959653, depth = 87.69238 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292698, edits = 72594822, files = 60478, pages = 7100066, users = 3245313, depth = 206.3516 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274612, edits = 68844340, files = 24455, pages = 19371820, users = 873998, depth = 716.4155 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265912, edits = 6285125, files = 42, pages = 2881752, users = 52734, depth = 3.553424 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4549, admins = 26, articles = 1179418, edits = 58735072, files = 49589, pages = 7786491, users = 2281758, depth = 236.7219 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1178717, edits = 36566624, files = 110442, pages = 4099848, users = 635805, depth = 54.77723 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8582, admins = 56, articles = 1094080, edits = 63890933, files = 58332, pages = 5392033, users = 2783691, depth = 182.8571 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5207, admins = 34, articles = 920972, edits = 35157148, files = 81537, pages = 5327053, users = 1137202, depth = 151.0563 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1019, admins = 30, articles = 705033, edits = 30421008, files = 15451, pages = 1759721, users = 424536, depth = 38.68645 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660875, edits = 25090358, files = 36066, pages = 3981346, users = 309531, depth = 159.0881 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3132, admins = 41, articles = 625474, edits = 21394232, files = 47217, pages = 3261031, users = 1341308, depth = 116.4845 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1539, admins = 27, articles = 597075, edits = 32974571, files = 12665, pages = 2721076, users = 745914, depth = 153.3523 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1001, admins = 40, articles = 594478, edits = 22709882, files = 5, pages = 1694644, users = 557465, depth = 45.89668 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1540, admins = 30, articles = 534758, edits = 20587819, files = 69356, pages = 1405723, users = 518918, depth = 38.85057 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1551, admins = 24, articles = 508689, edits = 25066897, files = 8368, pages = 1446159, users = 508807, depth = 58.87007 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2035, admins = 32, articles = 507195, edits = 21481141, files = 1, pages = 1397287, users = 584182, depth = 47.3469 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 503138, edits = 28122183, files = 37473, pages = 2370880, users = 1414330, depth = 163.4553 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 49, admins = 3, articles = 478673, edits = 8662777, files = 315, pages = 905271, users = 30535, depth = 7.600432 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456779, edits = 41239694, files = 10239, pages = 4644087, users = 175688, depth = 746.2299 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432183, edits = 14980640, files = 116393, pages = 2617207, users = 590230, depth = 146.3084 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431409, edits = 3128085, files = 362, pages = 1062588, users = 53705, depth = 6.301448 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417472, edits = 3522103, files = 6071, pages = 564393, users = 42911, depth = 0.7729182 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 280, admins = 12, articles = 396420, edits = 8982363, files = 0, pages = 823085, users = 138151, depth = 12.6418 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 572, admins = 15, articles = 359358, edits = 5611334, files = 19612, pages = 1040452, users = 297466, depth = 19.3733 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 324, admins = 16, articles = 322257, edits = 7646739, files = 10847, pages = 710639, users = 198810, depth = 15.62934 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3191, admins = 32, articles = 319419, edits = 34299614, files = 73608, pages = 1335662, users = 991288, depth = 259.936 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292844, edits = 8465517, files = 11307, pages = 987395, users = 123414, depth = 48.22788 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 749, admins = 25, articles = 283197, edits = 11447220, files = 549, pages = 631114, users = 310579, depth = 27.37576 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282879, edits = 11182577, files = 0, pages = 906491, users = 434205, depth = 59.95231 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 127, admins = 5, articles = 241936, edits = 1520435, files = 244, pages = 570539, users = 37637, depth = 4.916144 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241368, edits = 7391301, files = 0, pages = 548211, users = 220868, depth = 21.78945 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 188, admins = 16, articles = 231885, edits = 3051080, files = 10538, pages = 587271, users = 120487, depth = 12.2031 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 442, admins = 33, articles = 229136, edits = 6159485, files = 755, pages = 541190, users = 167618, depth = 21.10899 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 46, admins = 5, articles = 225509, edits = 2443439, files = 177, pages = 385118, users = 16055, depth = 3.178299 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 268, admins = 11, articles = 220400, edits = 4156237, files = 3238, pages = 645062, users = 120216, depth = 23.92007 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214785, edits = 8337607, files = 36, pages = 697799, users = 1219210, depth = 60.42583 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 475, admins = 11, articles = 212697, edits = 6417382, files = 20937, pages = 444710, users = 276938, depth = 17.1705 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1035, admins = 22, articles = 211960, edits = 9568759, files = 18494, pages = 629416, users = 367570, depth = 58.97004 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 334, admins = 10, articles = 203625, edits = 6633375, files = 23850, pages = 499353, users = 165936, depth = 28.0188 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 237, admins = 8, articles = 187011, edits = 6131234, files = 784, pages = 470574, users = 127856, depth = 29.95606 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 701, admins = 17, articles = 185643, edits = 6534535, files = 23729, pages = 509265, users = 250695, depth = 38.99328 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177129, edits = 5711801, files = 8336, pages = 438892, users = 213184, depth = 28.42186 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173722, edits = 4983268, files = 12476, pages = 989851, users = 148610, depth = 111.1098 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 116, admins = 14, articles = 162574, edits = 3386365, files = 16, pages = 372242, users = 121433, depth = 15.1311 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 243, admins = 6, articles = 161913, edits = 4386829, files = 14832, pages = 459336, users = 142678, depth = 32.22596 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 154501, edits = 2715824, files = 2134, pages = 668861, users = 76014, depth = 45.00259 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1211, admins = 6, articles = 152077, edits = 5584990, files = 3567, pages = 1186268, users = 706158, depth = 217.7279 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149204, edits = 10197684, files = 27278, pages = 970378, users = 428370, depth = 318.3245 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147551, edits = 3470976, files = 7753, pages = 464456, users = 206875, depth = 34.47314 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 158, admins = 21, articles = 137112, edits = 3685488, files = 0, pages = 275683, users = 157566, depth = 13.6546 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134952, edits = 11092352, files = 11267, pages = 274228, users = 73416, depth = 43.08299 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 118, admins = 11, articles = 129853, edits = 3694206, files = 0, pages = 228328, users = 106287, depth = 9.304862 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 240, admins = 12, articles = 129562, edits = 4784592, files = 8676, pages = 523674, users = 102960, depth = 84.54111 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125803, edits = 1851037, files = 2626, pages = 283304, users = 242853, depth = 10.24111 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1112, admins = 14, articles = 125589, edits = 5996521, files = 15226, pages = 985326, users = 382254, depth = 285.1986 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 286, admins = 13, articles = 114712, edits = 3653254, files = 25478, pages = 466073, users = 107613, depth = 73.5386 }, ['vo'] = { pos = 68, activeusers = 34, admins = 2, articles = 112902, edits = 3270529, files = 0, pages = 244576, users = 32267, depth = 18.18867 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107599, edits = 1306964, files = 485, pages = 262462, users = 35980, depth = 10.31516 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 182, admins = 16, articles = 104022, edits = 2510375, files = 9615, pages = 372247, users = 151460, depth = 44.83896 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 147, admins = 4, articles = 103573, edits = 751939, files = 2978, pages = 216019, users = 102536, depth = 4.102849 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 57, admins = 3, articles = 94871, edits = 1045449, files = 3, pages = 245087, users = 28721, depth = 10.69419 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 167, admins = 9, articles = 90286, edits = 3413138, files = 5456, pages = 367578, users = 144099, depth = 87.5867 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 92, admins = 4, articles = 87691, edits = 2307100, files = 924, pages = 156455, users = 48215, depth = 9.067534 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85990, edits = 2460796, files = 4725, pages = 262941, users = 143375, depth = 39.63031 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 193, admins = 12, articles = 85450, edits = 2135835, files = 19140, pages = 283878, users = 145254, depth = 40.57119 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83850, edits = 989712, files = 0, pages = 162106, users = 48847, depth = 5.317885 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81487, edits = 422403, files = 2688, pages = 111155, users = 33016, depth = 0.50373 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 262, admins = 15, articles = 78852, edits = 3700063, files = 6958, pages = 487391, users = 162665, depth = 203.7855 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 128, admins = 4, articles = 78617, edits = 2322523, files = 1884, pages = 226067, users = 75965, depth = 36.13928 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77542, edits = 3590999, files = 13319, pages = 305482, users = 114049, depth = 101.5773 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74053, edits = 1232093, files = 2269, pages = 146815, users = 54737, depth = 8.102088 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 23, admins = 2, articles = 72352, edits = 848713, files = 0, pages = 196935, users = 24973, depth = 12.77775 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 80, admins = 6, articles = 72199, edits = 2000572, files = 5401, pages = 141416, users = 69901, depth = 13.00226 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 105, admins = 4, articles = 69688, edits = 1592061, files = 5430, pages = 177494, users = 53725, depth = 21.46574 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68973, edits = 1099683, files = 724, pages = 140321, users = 31988, depth = 8.38591 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 55, admins = 3, articles = 67828, edits = 802853, files = 0, pages = 81995, users = 28413, depth = 0.427156 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 34, admins = 4, articles = 66351, edits = 855231, files = 2069, pages = 101469, users = 25252, depth = 2.361102 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 59, admins = 2, articles = 65715, edits = 605869, files = 225, pages = 113664, users = 32309, depth = 2.837826 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61276, edits = 628114, files = 545, pages = 97376, users = 28307, depth = 2.238825 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 75, admins = 5, articles = 60960, edits = 2390124, files = 2367, pages = 131369, users = 54971, depth = 24.27135 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60211, edits = 1146503, files = 1454, pages = 169575, users = 35307, depth = 22.30542 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59750, edits = 93888, files = 0, pages = 63096, users = 2177, depth = 0.004666426 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 92, admins = 7, articles = 57058, edits = 1064782, files = 1116, pages = 95668, users = 52345, depth = 5.096365 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55830, edits = 347437, files = 0, pages = 69099, users = 21677, depth = 0.2840177 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 121, admins = 19, articles = 54633, edits = 1757170, files = 3218, pages = 141236, users = 86435, depth = 31.26253 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 101, admins = 3, articles = 53819, edits = 1091540, files = 565, pages = 109069, users = 51612, depth = 10.54707 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 38, admins = 5, articles = 53045, edits = 1109418, files = 4437, pages = 121866, users = 37579, depth = 15.32377 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 62, admins = 2, articles = 49538, edits = 749005, files = 537, pages = 97633, users = 31114, depth = 7.23121 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 77, admins = 8, articles = 49078, edits = 1082333, files = 7564, pages = 149815, users = 43315, depth = 30.43756 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42962, edits = 1952367, files = 1897, pages = 233516, users = 123140, depth = 164.4796 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294213, files = 136, pages = 55367, users = 78502, depth = 0.4819568 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 157, admins = 7, articles = 42155, edits = 960024, files = 1603, pages = 184139, users = 51095, depth = 59.14485 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 74, admins = 6, articles = 42047, edits = 1834005, files = 1499, pages = 128213, users = 68114, depth = 60.07175 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40556, edits = 861638, files = 690, pages = 146723, users = 94863, depth = 40.24348 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 32, admins = 3, articles = 40161, edits = 487103, files = 209, pages = 60549, users = 24864, depth = 2.073261 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 122, admins = 9, articles = 38275, edits = 607266, files = 1570, pages = 133981, users = 42142, depth = 28.33894 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34267, edits = 552075, files = 168, pages = 59155, users = 24775, depth = 4.923052 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 64, admins = 5, articles = 33278, edits = 991000, files = 0, pages = 48816, users = 33570, depth = 4.425754 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 99, admins = 5, articles = 32233, edits = 1065878, files = 1258, pages = 103355, users = 58462, depth = 50.20911 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 53, admins = 3, articles = 31630, edits = 830051, files = 1320, pages = 116392, users = 63311, depth = 51.21364 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29939, edits = 824274, files = 0, pages = 117303, users = 68769, depth = 59.83467 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 71, admins = 9, articles = 28959, edits = 1013751, files = 571, pages = 69630, users = 92222, depth = 28.71689 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 180, admins = 3, articles = 28336, edits = 1103880, files = 2592, pages = 129763, users = 75817, depth = 108.9936 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26207, edits = 732671, files = 1407, pages = 55690, users = 41256, depth = 16.65101 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886437, files = 47, pages = 62806, users = 23463, depth = 31.91427 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23767, edits = 641683, files = 4, pages = 37725, users = 44603, depth = 5.866632 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 27, admins = 6, articles = 23629, edits = 111493, files = 0, pages = 28688, users = 3014, depth = 0.1781501 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650022, files = 0, pages = 55975, users = 27120, depth = 23.63495 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 107, admins = 3, articles = 21302, edits = 704837, files = 1475, pages = 97662, users = 77711, depth = 92.73724 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295878, files = 709, pages = 34657, users = 15073, depth = 4.064717 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19585, edits = 185106, files = 0, pages = 36471, users = 17038, depth = 3.772934 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19555, edits = 177028, files = 0, pages = 39404, users = 17779, depth = 4.628746 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17996, edits = 508539, files = 3121, pages = 79627, users = 58153, depth = 74.90492 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 108, admins = 4, articles = 17197, edits = 161372, files = 0, pages = 30519, users = 18254, depth = 3.173156 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 27, admins = 5, articles = 17081, edits = 355442, files = 109, pages = 29082, users = 24115, depth = 6.033269 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 23, admins = 5, articles = 16055, edits = 230796, files = 1323, pages = 41117, users = 17937, depth = 13.67785 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 16035, edits = 522695, files = 165, pages = 59723, users = 22537, depth = 64.96704 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15902, edits = 566827, files = 347, pages = 32198, users = 25556, depth = 18.48759 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 44, admins = 5, articles = 15779, edits = 460793, files = 125, pages = 71489, users = 31014, depth = 80.34781 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89318, files = 0, pages = 31338, users = 18925, depth = 2.936563 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 19, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12237, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15389, edits = 578373, files = 1062, pages = 44169, users = 45324, depth = 45.7985 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 27, admins = 2, articles = 15360, edits = 391744, files = 0, pages = 70129, users = 16158, depth = 71.02184 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15234, edits = 239981, files = 145, pages = 56213, users = 15721, depth = 30.89121 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 51, admins = 1, articles = 15102, edits = 282819, files = 1719, pages = 53892, users = 27731, depth = 34.62222 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 38, admins = 2, articles = 15035, edits = 371423, files = 1765, pages = 45903, users = 39084, depth = 34.10656 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14730, edits = 664625, files = 281, pages = 23705, users = 27661, depth = 10.40879 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14668, edits = 119763, files = 112, pages = 29726, users = 5292, depth = 4.245989 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381048, files = 1765, pages = 47619, users = 22146, depth = 43.94051 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 44, admins = 4, articles = 13822, edits = 377257, files = 133, pages = 35364, users = 23025, depth = 25.91231 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13771, edits = 368615, files = 0, pages = 40250, users = 26847, depth = 33.8594 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 31, admins = 1, articles = 13751, edits = 213125, files = 462, pages = 30200, users = 14903, depth = 10.09806 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 35, admins = 5, articles = 13721, edits = 229412, files = 115, pages = 39237, users = 11729, depth = 20.21967 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454017, files = 623, pages = 65471, users = 26469, depth = 100.058 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165693, files = 263, pages = 30413, users = 30060, depth = 8.684243 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 23, admins = 2, articles = 13172, edits = 50427, files = 0, pages = 20543, users = 4000, depth = 0.7686855 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 36, admins = 3, articles = 13010, edits = 152097, files = 2739, pages = 35042, users = 23322, depth = 12.44758 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 28, admins = 3, articles = 12545, edits = 137209, files = 0, pages = 26465, users = 24071, depth = 6.383338 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 45, admins = 3, articles = 12254, edits = 232754, files = 865, pages = 32757, users = 19625, depth = 19.89171 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11771, edits = 469189, files = 445, pages = 70040, users = 35303, depth = 164.1535 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11534, edits = 388065, files = 618, pages = 27207, users = 22193, depth = 26.33712 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54706, files = 60, pages = 27034, users = 3260, depth = 3.662247 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11394, edits = 379441, files = 0, pages = 96655, users = 94352, depth = 219.8206 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 30, admins = 8, articles = 11011, edits = 230999, files = 6, pages = 26608, users = 14443, depth = 17.41913 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96443, files = 0, pages = 23948, users = 17443, depth = 6.464226 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 104, admins = 4, articles = 10548, edits = 328652, files = 1706, pages = 72766, users = 34377, depth = 157.1447 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100462, files = 0, pages = 18619, users = 9931, depth = 3.33193 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10408, edits = 184746, files = 0, pages = 27164, users = 13073, depth = 17.62737 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 272023, files = 192, pages = 42087, users = 29486, depth = 62.06674 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10225, edits = 194815, files = 0, pages = 21538, users = 7258, depth = 11.07251 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 33, admins = 3, articles = 10135, edits = 149716, files = 0, pages = 13891, users = 16845, depth = 1.480261 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48471, files = 0, pages = 16188, users = 2141, depth = 1.092507 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 63, admins = 6, articles = 9463, edits = 281358, files = 1101, pages = 33331, users = 36168, depth = 53.70136 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 32, admins = 1, articles = 9444, edits = 122347, files = 0, pages = 18260, users = 30323, depth = 5.838802 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140116, files = 288, pages = 17642, users = 10791, depth = 6.372785 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295708, files = 403, pages = 21415, users = 19365, depth = 27.88816 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 101, admins = 5, articles = 8566, edits = 84887, files = 0, pages = 14883, users = 13742, depth = 3.101818 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 17, admins = 1, articles = 8515, edits = 49582, files = 0, pages = 10751, users = 5808, depth = 0.3180164 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8394, edits = 238376, files = 0, pages = 25634, users = 32060, depth = 39.22679 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8376, edits = 130773, files = 87, pages = 17619, users = 25277, depth = 9.038355 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8312, edits = 96715, files = 0, pages = 16560, users = 15417, depth = 5.750687 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8006, edits = 723031, files = 54, pages = 68899, users = 29560, depth = 607.0823 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300636, files = 0, pages = 20856, users = 26233, depth = 40.35388 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 26, admins = 4, articles = 7700, edits = 139491, files = 0, pages = 26113, users = 11759, depth = 30.54619 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7628, edits = 308779, files = 480, pages = 21205, users = 24604, depth = 46.1313 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7597, edits = 320629, files = 571, pages = 20398, users = 25803, depth = 44.62916 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7421, edits = 153231, files = 0, pages = 13443, users = 16572, depth = 7.505974 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7379, edits = 96166, files = 0, pages = 16888, users = 5407, depth = 9.456229 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7327, edits = 177241, files = 150, pages = 16366, users = 21867, depth = 16.482 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 33, admins = 3, articles = 7135, edits = 497849, files = 170, pages = 19207, users = 20680, depth = 74.2008 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151015, files = 0, pages = 31001, users = 14430, depth = 64.1563 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394754, files = 146, pages = 33573, users = 38520, depth = 204.7579 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6431, edits = 105875, files = 0, pages = 15894, users = 11999, depth = 14.42317 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61956, files = 807, pages = 13790, users = 14251, depth = 5.938132 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6294, edits = 229115, files = 319, pages = 15603, users = 24687, depth = 32.12166 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 28, admins = 4, articles = 6209, edits = 176527, files = 201, pages = 12060, users = 13175, depth = 12.99813 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 33, admins = 2, articles = 6201, edits = 379494, files = 0, pages = 14790, users = 19825, depth = 49.22645 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26389, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5985, edits = 118055, files = 9, pages = 20314, users = 17665, depth = 33.31136 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 37, admins = 3, articles = 5675, edits = 183884, files = 38, pages = 43370, users = 6215, depth = 187.064 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 33, admins = 2, articles = 5603, edits = 214420, files = 0, pages = 15416, users = 14670, depth = 42.66345 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5566, edits = 308451, files = 186, pages = 20532, users = 18017, depth = 108.6125 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5516, edits = 199457, files = 6, pages = 11759, users = 13686, depth = 21.72787 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5482, edits = 138436, files = 0, pages = 16637, users = 13207, depth = 34.45364 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185902, files = 0, pages = 8721, users = 15398, depth = 7.814947 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5408, edits = 68758, files = 49, pages = 10535, users = 15755, depth = 5.865999 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5298, edits = 153637, files = 282, pages = 14875, users = 19739, depth = 33.75001 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5225, edits = 26880, files = 0, pages = 5760, users = 1277, depth = 0.04892623 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120722, files = 9, pages = 17093, users = 13776, depth = 37.52118 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5036, edits = 118294, files = 1, pages = 9553, users = 12024, depth = 9.962118 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15302, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 31, admins = 2, articles = 4860, edits = 120592, files = 0, pages = 11209, users = 16389, depth = 18.36072 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219209, files = 0, pages = 10368, users = 12316, depth = 27.75247 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 43, admins = 5, articles = 4721, edits = 277606, files = 1146, pages = 18920, users = 20137, depth = 132.7258 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 30, admins = 2, articles = 4601, edits = 77033, files = 1, pages = 22386, users = 12773, depth = 51.41663 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4483, edits = 65723, files = 0, pages = 14084, users = 2274, depth = 21.4036 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 16, admins = 3, articles = 4306, edits = 86544, files = 10, pages = 12988, users = 9770, depth = 27.08858 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 32, admins = 1, articles = 4175, edits = 37947, files = 0, pages = 6665, users = 9137, depth = 2.025177 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120680, files = 438, pages = 10684, users = 12506, depth = 29.92404 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 31, admins = 1, articles = 4058, edits = 94818, files = 0, pages = 12330, users = 15378, depth = 31.95396 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98670, files = 0, pages = 10209, users = 12194, depth = 25.69494 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3865, edits = 32056, files = 0, pages = 10593, users = 5990, depth = 9.169873 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 16, admins = 2, articles = 3758, edits = 170308, files = 318, pages = 8578, users = 13172, depth = 32.66101 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162942, files = 51, pages = 9593, users = 18491, depth = 41.09292 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3603, edits = 208840, files = 23, pages = 12940, users = 19612, depth = 108.3841 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 42, admins = 2, articles = 3584, edits = 205477, files = 300, pages = 16445, users = 117610, depth = 160.8951 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206347, files = 0, pages = 9033, users = 8605, depth = 54.59492 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28942, files = 0, pages = 5432, users = 7169, depth = 1.534351 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3443, edits = 59699, files = 0, pages = 10961, users = 7872, depth = 25.96854 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 19, admins = 1, articles = 3367, edits = 115778, files = 0, pages = 7533, users = 16008, depth = 23.52937 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43367, files = 0, pages = 11166, users = 8061, depth = 20.96237 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 29, admins = 1, articles = 3325, edits = 142751, files = 0, pages = 11196, users = 17192, depth = 71.44844 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9331, users = 11107, depth = 30.43857 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3307, edits = 237361, files = 3, pages = 19169, users = 5482, depth = 284.877 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 27, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11768, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13493, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3016, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23297, depth = 85.29834 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 24, admins = 2, articles = 3015, edits = 82447, files = 0, pages = 14418, users = 13293, depth = 81.79626 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606800, files = 0, pages = 10536, users = 21327, depth = 1043.385 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67711, files = 0, pages = 6574, users = 12627, depth = 18.87561 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69840, files = 9, pages = 11036, users = 13782, depth = 56.29958 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 89809, files = 0, pages = 6904, users = 10721, depth = 30.04273 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 21, admins = 5, articles = 2611, edits = 89281, files = 0, pages = 5941, users = 13338, depth = 24.44411 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2579, edits = 73050, files = 0, pages = 8814, users = 7556, depth = 48.44148 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2547, edits = 101619, files = 0, pages = 4634, users = 6623, depth = 14.72332 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96421, files = 0, pages = 5521, users = 14994, depth = 27.27925 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2436, edits = 24102, files = 0, pages = 5346, users = 1889, depth = 6.433622 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54076, files = 0, pages = 2822, users = 1084, depth = 0.5287726 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2094, edits = 92470, files = 0, pages = 5001, users = 13873, depth = 35.63532 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 20, admins = 2, articles = 2075, edits = 54156, files = 35, pages = 11583, users = 3261, depth = 98.16748 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106184, files = 0, pages = 14324, users = 9652, depth = 263.6349 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84892, files = 0, pages = 11800, users = 9253, depth = 163.508 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128380, files = 0, pages = 5358, users = 2295, depth = 64.39753 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9709, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1933, edits = 45564, files = 3, pages = 5071, users = 10192, depth = 23.67938 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1932, edits = 105115, files = 0, pages = 5831, users = 30269, depth = 73.41991 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 36, admins = 4, articles = 1930, edits = 41157, files = 0, pages = 4389, users = 1759, depth = 15.22231 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 10, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3665, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41554, files = 12, pages = 5322, users = 9198, depth = 25.12106 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1870, edits = 64105, files = 0, pages = 11540, users = 8495, depth = 148.5443 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1851, edits = 95300, files = 0, pages = 6419, users = 18730, depth = 90.42007 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1698, edits = 16050, files = 0, pages = 3373, users = 3818, depth = 4.630341 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1685, edits = 20754, files = 0, pages = 3022, users = 7179, depth = 4.323847 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1661, edits = 89516, files = 4, pages = 4880, users = 11457, depth = 68.89433 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104418, files = 0, pages = 5366, users = 13888, depth = 98.52539 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1638, edits = 100235, files = 1, pages = 8617, users = 4888, depth = 211.165 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9116, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1516, edits = 177692, files = 0, pages = 4402, users = 10806, depth = 146.2891 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17417, files = 0, pages = 3583, users = 1188, depth = 9.078117 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1504, edits = 20571, files = 0, pages = 3072, users = 7939, depth = 7.278311 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66397, files = 0, pages = 3906, users = 8895, depth = 43.5457 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1418, edits = 26716, files = 0, pages = 4805, users = 7133, depth = 31.72167 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41713, files = 0, pages = 3289, users = 12115, depth = 23.49535 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86597, files = 0, pages = 5675, users = 12323, depth = 156.3139 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1305, edits = 111635, files = 0, pages = 5712, users = 14951, depth = 222.8832 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205206, files = 0, pages = 4254, users = 12958, depth = 252.9719 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1275, edits = 35385, files = 0, pages = 3628, users = 8328, depth = 33.21815 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1269, edits = 9830, files = 0, pages = 2557, users = 2835, depth = 3.960329 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50184, files = 0, pages = 14621, users = 7775, depth = 383.2762 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9943, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33791, files = 0, pages = 3789, users = 11642, depth = 39.16412 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1223, edits = 33569, files = 0, pages = 4497, users = 2627, depth = 53.49583 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53061, files = 0, pages = 3009, users = 6837, depth = 38.12851 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1167, edits = 61373, files = 9, pages = 7717, users = 9283, depth = 250.5358 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1164, edits = 82552, files = 0, pages = 5561, users = 22964, depth = 211.8272 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33287, files = 0, pages = 3830, users = 1436, depth = 47.20085 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7011, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85180, files = 0, pages = 2055, users = 1167, depth = 30.04301 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37948, files = 0, pages = 3732, users = 9406, depth = 60.20596 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42562, files = 0, pages = 3289, users = 9590, depth = 56.58937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16202, files = 0, pages = 2554, users = 2157, depth = 13.05779 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35776, files = 0, pages = 3646, users = 1597, depth = 60.95211 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21708, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6662, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 22, admins = 2, articles = 962, edits = 27067, files = 0, pages = 1313, users = 454, depth = 2.74435 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 18, admins = 2, articles = 912, edits = 37769, files = 0, pages = 3997, users = 9319, depth = 108.124 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10425, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 866, edits = 46118, files = 0, pages = 3802, users = 17657, depth = 139.4231 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 25, admins = 0, articles = 859, edits = 8754, files = 0, pages = 1626, users = 1534, depth = 4.292304 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28345, files = 0, pages = 4236, users = 9385, depth = 110.6791 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 32012, files = 0, pages = 1650, users = 873, depth = 18.75378 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 781, edits = 26792, files = 0, pages = 3368, users = 9189, depth = 87.28182 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 764, edits = 40179, files = 0, pages = 3140, users = 9821, depth = 123.7587 }, ['blk'] = { pos = 295, activeusers = 16, admins = 0, articles = 758, edits = 14272, files = 0, pages = 2963, users = 135, depth = 40.75979 }, ['rmy'] = { pos = 296, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50211, files = 0, pages = 2699, users = 16352, depth = 135.3448 }, ['ts'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3750, users = 8787, depth = 178.2646 }, ['chy'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24098, files = 0, pages = 2255, users = 10557, depth = 61.87996 }, ['ve'] = { pos = 299, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19102, files = 0, pages = 2120, users = 7163, depth = 48.83671 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23088, files = 0, pages = 2448, users = 8939, depth = 81.9868 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16937, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 20, admins = 1, articles = 590, edits = 28850, files = 0, pages = 2435, users = 12371, depth = 115.8605 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 14, admins = 3, articles = 563, edits = 38040, files = 0, pages = 2395, users = 7592, depth = 168.178 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22827, files = 0, pages = 2494, users = 14362, depth = 119.2785 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 496, edits = 24667, files = 0, pages = 2429, users = 7834, depth = 154.2372 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35117, files = 0, pages = 2035, users = 9418, depth = 181.1054 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12025, files = 0, pages = 3076, users = 5946, depth = 132.4355 }, ['kcg'] = { pos = 308, activeusers = 15, admins = 1, articles = 446, edits = 15329, files = 0, pages = 1654, users = 391, depth = 67.98959 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 19, admins = 2, articles = 422, edits = 49423, files = 0, pages = 3046, users = 13200, depth = 627.3385 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 19, admins = 1, articles = 414, edits = 37544, files = 0, pages = 2547, users = 7907, depth = 391.2845 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 20, admins = 1, articles = 317, edits = 7934, files = 0, pages = 1084, users = 5658, depth = 42.84845 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 2, articles = 296, edits = 20476, files = 0, pages = 1979, users = 5955, depth = 334.4908 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9987, files = 0, pages = 428, users = 805, depth = 6.93403 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 241, edits = 74441, files = 0, pages = 2256, users = 12246, depth = 2306.69 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8433, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29275, files = 0, pages = 2279, users = 9168, depth = 1049.677 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36872, files = 0, pages = 2156, users = 16674, depth = 2734.795 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281566, admins = 3758, articles = 59208696, edits = 3202638382, files = 2762223, pages = 244593488, users = 103356464, depth = 128.3631, date = '@1658829642' }, } return info qlvba8bxx9r04k5xlpia5mn49g62bl0 0 640251 4164732 4164273 2022-07-25T19:47:27Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ + Козел https://football.by/news/166188.html wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Шахцёр Петрыкаў |Лагатып = ФК Шахцёр Салігорск.gif |ШырыняЛагатыпа = 185px |ПоўнаяНазва = |Мянушкі = |Горад = [[Петрыкаў]], [[Беларусь]] |Заснаваны = 2020 |Стадыён = [[Прыпяць (стадыён, Петрыкаў)|«Прыпяць»]] |Умяшчальнасць = 800 |Кіраўнік = |ПасадаКіраўніка = |Трэнер = [[Станіслаў Сувораў]] |Чэмпіянат = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першая ліга]] |Сезон = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = 7 месца |Сайт = | pattern_la1=_shoulder_stripes_white_stripes_half |pattern_b1=_shoulder_stripes_white_stripes |pattern_ra1=_shoulder_stripes_white_stripes_half |pattern_sh1=_whitesides | leftarm1=000000 |body1=000000 |rightarm1=000000 |shorts1=000000 |socks1=000000 | pattern_la2=_shoulder_stripes_white_stripes_half |pattern_b2=_shoulder_stripes_white_stripes |pattern_ra2=_shoulder_stripes_white_stripes_half |pattern_sh2=_whitesides | leftarm2=ffff00 |body2=ffff00 |rightarm2=ffff00 |shorts2=ffff00 |socks2=ffff00 }} '''«Шахцёр»''' — беларускі [[футбольны клуб]] з [[Петрыкаў|Петрыкава]], заснаваны ў 2020 годзе. У цяперашні час выступае ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Гісторыя == У снежні 2019 года стала вядома, што салігорскі [[ФК Шахцёр Салігорск|«Шахцёр»]] плануе заявіць даччыную каманду ў Другую лігу<ref>[https://football.by/news/135022.html "Шахтер" делегирует во вторую лигу дочернюю команду из Петрикова]</ref>. У студзені 2020 года галоўным трэнерам новай каманды стаў [[Сяргей Нікіфарэнка]], які раней працаваў у структуры салігорскага клуба<ref>[https://football.by/news/135969.html Никифоренко возглавил петриковский "Шахтер"]</ref>. Склад фарм-клуба ўтварылі ў асноўным былыя рэзервісты салігорскага «Шахцёра», таксама былі запрошаны і іншыя вопытныя ігракі. Некаторы час каманда рыхтавалася да новага сезона ў Салігорску, а ў сакавіку 2020 года быў адкрыты новы стадыён «Прыпяць» у Петрыкаве<ref>[https://football.by/news/137625.html В Петрикове открыли стадион для "Шахтера-2" (ФОТО)]</ref>, які і стаў хатнім. «Шахцёр» адразу стаў адным з фаварытаў Другой лігі. Скончыўшы першую частку Другой лігі 2020 на другім месцы пасля магілёўскага [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпра»]], «Шахцёр» упэўнена прайшоў фінальную частку і заняў другое выніковае месца, якое дазволіла выйсці ў Першую лігу. У сезоне 2021 у Першай лізе петрыкаўскі «Шахцёр» заставаўся фарм-клубам салігорскага, аднак камплектаваўся не толькі салігорскімі, але і іншымі, пераважна маладымі ігракамі. Каманда нестабільна правяла сезон, чаргуючы паспяховыя адрэзкі з правальнымі, у выніку фінішавала ў сярэдзіне, на 7-м месцы з 12. == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года''<ref>[https://football.by/news/162926.html От "Сморгони" и "Волны" до "Осиповичей" и "Молодечно". Заявки команд первой лиги]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ігнат Дастанка]]||1994}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ігар Малашчыцкі]]||2002}} {{Ігрок|39|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Павел Шчарбачэня]]||1996}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Андрэй Макаранка]]||2002}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзімір Старасцін]]||1999}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Кірыл Янкоўскі]]||1999}} {{Ігрок|67|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ілья Свірыдзенка]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзмітрый Шуляк]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Андрэй Кабышаў]]||2003}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ягор Лапун]]||1999}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Макар Ліцкевіч]]||2002}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Саідхаджа Мухамадшарыфі]]||1998}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Кавалевіч]]||2002}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Сырыська]]||1997}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Вадзім Курловіч]]||1992}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Міхаіл Шыбун]]||1996}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзяніс Максімавіч Кавалевіч|Дзяніс Кавалевіч]]||2003}} {{Ігрок|89|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Кабышаў]]||2001}} {{Ігрок|92|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Ягор Кудзінаў]]||2000}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Іван Зянькоў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Іван Юрын]]||1998}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Віталь Ганіч]] {{капітан}}||1993}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Арсеній Ачапоўскі]]||2002}} {{Ігрок|87|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Данііл Куцапалаў]]||1998}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Яўген Козел]]||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Ігар Моніч]]||2000}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Станіслаў Сувораў]] (нар. 1993) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Гардзейчык]] (нар. 1992) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Цвірко]] (нар. 1997) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Саматошанка]] (нар. 1991) — трэнер брамнікаў == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=55|Сезон !width=150|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі ![[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- |rowspan="2"|[[Сезон 2020 ФК Шахцёр Петрыкаў|2020]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Група B (дывізіён С. Алейнікава)|Другая — Б]] (Д3) || '''2''' || 20 || 16 || 1 || 3 || 80–16 || '''49''' ||rowspan="2"| || Выхад у фінальны этап |- |style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Фінальны этап|Фінальны этап]] (Д3) ||style="background:silver"|'''2''' || 10¹ || 6 || 1 || 3 || 24–10 || '''19''' || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2021 ФК Шахцёр Петрыкаў|2021]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Першая]] (Д2) || '''7''' || 33 || 13 || 7 || 13 || 50–56 || '''46'''|| || |- |} * ^'''1''' Улічваючы 4 гульні, перанесеныя з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 6 матчаў, 5—1—0, розніца мячоў 18—4. == Галоўныя трэнеры == * [[Сяргей Нікіфарэнка]] (студзень 2020 — студзень 2022) * [[Станіслаў Сувораў]] (са студзеня 2022) {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{globalsportsarchive|fk-sachcior-pietrykau/45781}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Шахцёр Петрыкаў]] [[Катэгорыя:ФК Шахцёр Петрыкаў| ]] [[Катэгорыя:2020 год у Беларусі]] orpir2u1owk11v6cmkggacxix0qm31q 0 649278 4164662 3857460 2022-07-25T14:18:04Z Ellis Novak 30436 /* Кінакампазітар года */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Кінапрэмія |назва = 14-я [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў]] |подпіс = {{lang-en|14th World Soundtrack Awards}} |стыль_уверсе = #EEDD82 |стыль_загалоўкаў = #EEDD82 |дата = {{date|25|10|2014}} |месца = [[Гент]], [[Бельгія]] |узнагарод = |намінацый = |сайт = [https://www.worldsoundtrackawards.com/en Афіцыйны сайт кінапрэміі] |папярэдняя = [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2013|13-я цырымонія]] |наступная = [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў 2015|15-я цырымонія]] }} '''14-я цырымо́нія прысуджэ́ння [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў|Сусве́тнай прэ́міі саўндтрэ́каў]]''' адбылася [[25 кастрычніка]] [[2014 год у гісторыі кіно|2014]] года ў [[Гент|Генце]], [[Бельгія]]. Цырымонія стала завяршаючай падзеяй {{нп5|Генцкі кінафестываль 2014|41-га Генцкага кінафестывалю|nl|Film Fest Gent 2014}}. == Пераможцы і намінанты == Ніжэй прыведзены спісы пераможцаў<ref name="WSA, 2014 Winners" /><ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2014" /><ref name="IMDb, WSA 2014" /> і намінантаў<ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2014" /><ref name="IMDb, WSA 2014" />. У межах адной катэгорыі намінанты ўпарадкаваны паводле беларускага алфавіта. Пераможца адзначаны жоўтым колерам фона <span style="background:#EEDD82; width:50px; border:1px solid #aaa;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span> і прыводзіцца першым. === [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў кінакампазітару года|Кінакампазітар года]] === {| class="wikitable" style="text-align:left; width:100%;" |- !width="100px"; align="center"|Фота !width="300px"|Кінакампазітар !Фільм(ы) |- |rowspan=5 align="center"|[[Выява:Alexandre Desplat 2015.jpg|Аляксандр Дэспла|100px]] |style="background:#EEDD82"|'''[[Аляксандр Дэспла]]''' |style="background:#EEDD82"|«'''''[[Гатэль «Гранд Будапешт»|Гатэль „Гранд Будапешт“]]'''''», «'''''{{нп5|Гадзіла (фільм, 2014)|Гадзіла|en|Godzilla (2014 film)}}'''''», «'''''{{нп5|Марыус (фільм, 2013)|Марыус|en|Marius (2013 film)}}'''''», «'''''{{нп5|Паляўнічыя за скарбамі (фільм, 2014)|Паляўнічыя за скарбамі|en|The Monuments Men}}'''''», «'''''[[Філамена]]'''''», «'''''[[Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры]]'''''», «'''''{{нп5|Зулу (фільм, 2013)|Зулу|en|Zulu (2013 film)}}'''''» |- |{{нп5|Марка Белтрамі||en|Marco Beltrami}} |«''{{нп5|Добры дзень, каб памерці||en|A Good Day to Die Hard}}''», «''{{нп5|Кэры (фільм, 2013)|Кэры|en|Carrie (2013 film)}}''», «''{{нп5|Мясцовы||en|The Homesman}}''», «''[[Скрозь снег]]''», «''{{нп5|Цяпло нашых цел||en|Warm Bodies (film)}}''», «''{{нп5|Сусветная вайна Z||en|World War Z (film)}}''», «''{{нп5|Расамаха (фільм)|Расамаха|en|The Wolverine (film)}}''» |- |{{нп5|Стывен Прайс||en|Steven Price (composer)}} |«''[[Гравітацыя (фільм, 2013)|Гравітацыя]]''», «''{{нп5|Канец свету (фільм, 2013)|Канец свету|en|The World's End (film)}}''» |- |[[Ганс Цымер]] |«''[[12 гадоў рабства (фільм)|12 гадоў рабства]]''», «''{{нп5|Самотны рэйнджар (фільм, 2013)|Самотны рэйнджар|en|The Lone Ranger (2013 film)}}''», «''{{нп5|Чалавек са сталі (фільм, 2013)|Чалавек са сталі|en|Man of Steel (film)}}''», «''{{нп5|Гонка (фільм, 2013)|Гонка|en|Rush (2013 film)}}''» |- |[[Габрыэль Ярэд]] |«''{{нп5|Абяцанне (фільм, 2013)|Абяцанне|en|A Promise (2013 film)}}''», «''{{нп5|У тайне||en|In Secret}}''», «''{{нп5|Прарок (фільм, 2014)|Прарок|en|The Prophet (2014 film)}}''», «''{{нп5|Том на ферме||en|Tom at the Farm}}''» |} === [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў за найлепшую арыгінальную музыку да фільма|Найлепшая арыгінальная музыка да фільма]] === {| class="wikitable" style="text-align:left; width:100%;" |- !width="400px"|Фільм !Кінакампазітар(ы) |- |style="background:#EEDD82"|«'''''[[Гатэль «Гранд Будапешт»|Гатэль „Гранд Будапешт“]]'''''» |style="background:#EEDD82"|'''[[Аляксандр Дэспла]]''' |- |«''[[12 гадоў рабства (фільм)|12 гадоў рабства]]''» |[[Ганс Цымер]] |- |«''[[Гравітацыя (фільм, 2013)|Гравітацыя]]''» |{{нп5|Стывен Прайс||en|Steven Price (composer)}} |- |«''{{нп5|Не згасне надзея||en|All Is Lost}}''» |{{нп5|Алекс Эберт||en|Alex Ebert}} |- |«''{{нп5|Яна (фільм, 2013)|Яна|en|Her (film)}}''» |{{нп5|Arcade Fire||en|Arcade Fire}} |} === [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў за прыжыццёвыя дасягненні|Прэмія за прыжыццёвыя дасягненні]] === {| class="wikitable" |- !width="100px" align="center"|Фота !width="300px" align="center"|Лаўрэат !width="20px" align="center"|{{abbr|Сп.|спасылкі|0}} |- |[[Выява:Silver_-_replace_this_image_male.svg|Франсіс Ле|100px]] |'''{{нп5|Франсіс Ле||en|Francis Lai}}''' |<ref name="WSA, 2014 Lifetime Achievement Award" /> |} == Зноскі == {{Reflist|1|refs= <ref name="Film Music Reporter, WSA Nominations 2014">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2014/08/13/2014-world-soundtrack-awards-nominations-announced/|title=2014 World Soundtrack Awards Nominations Announced|author=|date=2014-08-13|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-07-01}}</ref> <ref name="Film Music Reporter, WSA Winners 2014">{{cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2014/10/25/alexandre-desplat-named-film-composer-of-the-year-at-world-soundtrack-awards-2014/|title=Alexandre Desplat Named Film Composer of the Year at World Soundtrack Awards 2014|author=|date=2014-10-25|publisher=Сайт «''Film Music Reporter''»|lang=en|accessdate=2020-07-01}}</ref> <ref name="IMDb, WSA 2014">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0000756/2014/1/|title=World Soundtrack Awards (2014) — IMDb|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2020-07-01}}</ref> <ref name="WSA, 2014 Lifetime Achievement Award">{{cite web|url=https://www.worldsoundtrackawards.com/en/news/french-composer-francis-lai-receives-lifetime-achievement-award/18-07-2014/2031|title=French composer Francis Lai receives Lifetime Achievement Award|author=|date=2014-07-18|publisher=Сайт «''[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў|Сусветнай прэміі саўндтрэкаў]]''»|lang=en|accessdate=2020-07-01}}</ref> <ref name="WSA, 2014 Winners">{{cite web|url=https://www.worldsoundtrackawards.com/en/news/alexandre-desplat-best-film-composer-of-the-year-at-the-14th-world-soundtrack-awards/26-10-2014/2050|title=Alexandre Desplat Best Film Composer of the year at the 14th World Soundtrack Awards|author=|date=2014-10-26|publisher=Сайт «''[[Сусветная прэмія саўндтрэкаў|Сусветнай прэміі саўндтрэкаў]]''»|lang=en|accessdate=2020-07-01}}</ref> }} == Спасылкі == * [https://www.imdb.com/event/ev0000756/2014/1 14-я Сусветная прэмія саўндтрэкаў] {{ref-en}} на сайце «''[[Internet Movie Database]]''» {{^}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Сусветная прэмія саўндтрэкаў}} [[Катэгорыя:Сусветная прэмія саўндтрэкаў]] [[Катэгорыя:Кінапрэміі 2014 года]] [[Катэгорыя:Музычныя прэміі 2014 года]] [[Катэгорыя:2014 год у кіно]] [[Катэгорыя:2014 год у музыцы]] [[Катэгорыя:2014 год у Бельгіі]] [[Катэгорыя:Падзеі 25 кастрычніка]] [[Катэгорыя:Кастрычнік 2014 года]] c1keycvntxr56jxdmtc74ae8d6uuqbx 0 649866 4164734 4032393 2022-07-25T19:52:01Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Шахцёр» Петрыкаў wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Козел}} {{футбаліст | імя = Яўген Козел | поўнае імя = Яўген Сяргеевіч Козел | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Шахцёр Петрыкаў|Шахцёр (Петрыкаў)]] | нумар = | пазіцыя = [[нападнік (футбол)|нападнік]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2014—2017| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]]| }} | клубы = {{футбольная кар’ера |2017—| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]]|1 (0) |2020| {{Арэнда}} {{Сцяг|Латвія||20px}} [[ФК Тукумс 2000|Тукумс 2000]]|0 (0) |2020| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гарадзея|Гарадзея]]|6 (0) |2021| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Спадарожнік Рэчыца|Спадарожнік (Рэчыца)]]|13 (2) |2022| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]|11 (0) |2022—| {{фарм-клуб}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Петрыкаў|Шахцёр (Петрыкаў)]]| }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2019|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Зборная Беларусі па футболе U-19|Беларусь (да 19)]]|3 (1) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 23 студзеня 2022 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = 5 ліпеня 2020 }} '''Яўген Козел''' (нар. {{ДН|22|2|2001}}, {{МН|Столін}}) — беларускі [[футбол|футбаліст]], [[нападнік (футбол)|нападнік]] петрыкаўскага [[ФК Шахцёр Петрыкаў|«Шахцёра»]]. == Клубная кар’ера == Выхаванец Столінскай ДЮСШ, у 2014 годзе далучыўся да акадэміі салігорскага [[ФК Шахцёр Салігорск|«Шахцёра»]]. З 2017 года пачаў выступаць за дубль клуба, гуляў у Юнацкай лізе УЕФА. У чэрвені 2019 года быў на зборах з моладзевай камандай санкт-пецярбургскага [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|«Зеніта»]]<ref>[https://by.tribuna.com/football/1075738973.html Воспитанники «Шахтера» Козел и Лицкевич находятся на сборах с молодежной командой «Зенита»]</ref>. У сакавіку 2020 года разам з таварышам па камандзе [[Антон Кавалёў|Антонам Кавалёвым]] быў аддадзены ў арэнду латвійскаму клубу [[ФК Тукумс 2000|«Тукумс 2000»]]<ref>[https://by.tribuna.com/football/1084537520.html Антон Ковалев и Евгений Козел арендованы латвийским клубом «Тукумс 2000»]</ref>. Аднак у сувязі з [[Распаўсюджванне COVID-19 у Латвіі|пандэміяй COVID-19]] старт чэмпіянату Латвіі быў адкладзены. У ліпені 2020 года быў адкліканы, так і не згуляўшы ў Латвіі ніводнага матча, і далучыўся да [[ФК Гарадзея|«Гарадзеі»]]<ref>[https://football.by/news/141384.html "Шахтер" вернул двух игроков из аренды в латвийском "Тукумсе-2000"]</ref>. Дэбютаваў у Вышэйшай лізе 4 ліпеня 2020 года ў матчы супраць [[ФК Віцебск|«Віцебска»]] (2:2), калі выйшаў на замену ў другім тайме. У далўейшым стаў трывала гуляў у асноўным складзе «Гарадзеі». У верасні 2020 года вярнуўся ў «Шахцёр»<ref>[https://by.tribuna.com/football/1089064945.html «Городея» арендовала Соловья и Булычева у «Шахтера» и вернула «горнякам» Козела]</ref>, дзе зноў стаў гуляць за дубль. У пачатку 2021 года стаў трэніравацца з рэчыцкім [[ФК Спадарожнік Рэчыца|«Спадарожнікам»]] і ў сакавіку быў аддадзены гэтаму клубу ў арэнду<ref>[https://gp.by/novosti/rechica-i-rechickij-rajon/news231494.html Речицкий "Спутник" арендовал четырех молодых футболистов солигорского "Шахтера"]</ref>. У складзе рэчыцкай каманды чаргаваў выхады ў стартавым складзе і на замену. У ліпені 2021 года, пасля таго як «Спадарожнік» зняўся з Вышэйшай лігі, вярнуўся з арэнды ў «Шахцёр»<ref>[https://football.by/news/153695.html "Шахтер" вернул Акинбуле в юрмальский "Спартак" и отправил Булычева в аренду в "Энергетик-БГУ"]</ref>. У ліпені і жніўні правёў 3 матчы за асноўны склад «Шахцёра» (2 у Кубку Беларусі 1 у чэмпіянаце), пасля чаго выступаў толькі за дубль. У студзені 2022 года на правах арэнды далучыўся да брэсцкага [[ФК Дынама Брэст|«Дынама»]]<ref>[https://football.by/news/160533.html Брестское "Динамо" арендовало нападающего у "Шахтера"]</ref>, дзе чаргаваў выхады ў стартавым складзе і на замену. У ліпені 2022 года пакінуз брэсцкую каманду і быў заяўлены за петрыкаўскі [[ФК Шахцёр Петрыкаў|«Шахцёр»]]<ref>[https://football.by/news/166188.html Козел сменил брестское "Динамо" на петриковский "Шахтер"]</ref>. == Міжнародная кар’ера == У кастрычніку 2019 года гуляў за [[Юніёрская зборная Беларусі па футболе|юніёрскую зборную Беларусі (да 19 гадоў)]] у кваліфікацыйным раўндзе чэмпіянату Еўропы. == Дасягненні == * {{Сцяг|Беларусь||20px}} {{Зл}} [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Чэмпіён Беларусі]]: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] == Статыстыка выступленняў == {| cellspacing="0" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:95%" |- bgcolor="#E4E4E4" !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=80 |Сезон !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=10 |Дывізіён !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=100 |Клуб !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Краіна !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Матчы !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Галы |- align="center" | 2017 || дубль || [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 12 || 3 |- align="center" | 2018 || дубль || [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 8 || 0 |- align="center" | 2019 || дубль || [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 18 || 7 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга Латвіі 2020|2020]] (1) || Д1 || [[ФК Тукумс 2000|Тукумс 2000]] || {{Сцяг|Латвія}} || 0 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]] (сяр.) || Д1 || [[ФК Гарадзея|Гарадзея]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 6 || 0 |- align="center" | 2020 (2) || дубль || [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 5 || 2 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] (1) || Д1 || [[ФК Спадарожнік Рэчыца|Спадарожнік]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 13 || 2 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] (2) || Д1 || [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 1 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|2022]] (1) || Д1 || [[ФК Дынама Брэст|Дынама]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 11 || 0 |- align="center" |} {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Козел Яўген Сяргеевіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шахцёр Салігорск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тукумс 2000]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Гарадзея]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Спадарожнік Рэчыца]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Брэст]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шахцёр Петрыкаў]] clzqjarbec2k4jo8va953gnzs9wbh0r 0 655453 4164653 4101680 2022-07-25T14:00:50Z CommonsDelinker 151 Removing [[:c:File:Логотип_партии_«Разам».png|Логотип_партии_«Разам».png]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Ellywa|Ellywa]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Логотип партии «Разам».png|]]. wikitext text/x-wiki {{Партыя | лагатып = | дата заснавання = 31 жніўня 2020 | лідар = [[Марыя Аляксандраўна Калеснікава|Марыя Калеснікава]] [[Віктар Дзмітрыевіч Бабарыка|Віктар Бабарыка]] }} '''«Ра{{Націск}}зам»''' ({{Lang-ru|Вместе}}) — [[Беларусь|беларуская]] [[Палітычная партыя|партыя]], аб стварэнні якой абвясцілі [[Віктар Дзмітрыевіч Бабарыка|Віктар Бабарыка]], [[Марыя Аляксандраўна Калеснікава|Марыя Калеснікава]] і [[Штаб кандыдата ў прэзідэнты Віктара Бабарыкі|штаб Віктара Бабарыкі]].<ref>{{Cite news|title=Штаб Віктара Бабарыкі абвясціў аб стварэнні новай партыі «Разам»|url=https://www.racyja.com/palityka/shtab-viktara-babaryki-abvyastsiu-ab-stv/|publisher=[[Беларускае Радыё Рацыя]]|date=2020-09-01|accessdate=2020-09-12}}</ref><ref>{{Cite news|title=Партия «Вместе»: Мария Колесникова и Виктор Бабарико на видео объявили о создании политической партии|url=https://www.kp.by/online/news/3997375/|lang=ru|publisher=[[Камсамольская праўда]]|date=1 сентября 2020 7:37|accessdate=2020-09-12}}{{Недаступная спасылка}}</ref> Па заяве стваральнікаў партыя не закранае працу [[Каардынацыйная рада (Беларусь)|Каардынацыйнай Рады]].<ref>{{Cite news|title=Партия "Вместе" не заменит Координационный совет – Знак|url=https://interfax.by/news/policy/raznoe/1282785/|lang=ru|publisher=[[Интерфакс-Запад]]|date=07.09.2020 19:22|accessdate=2020-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200908070517/https://interfax.by/news/policy/raznoe/1282785/|archivedate=8 верасня 2020|deadurl=yes}} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200908070517/https://interfax.by/news/policy/raznoe/1282785/ |date=8 верасня 2020 }}</ref><ref>{{Cite news|title=Партия экс-соперника Лукашенко решила сотрудничать с советом оппозиции|url=https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5f4e43399a794766e8f1df30|lang=ru|publisher={{не перакладзена 5|РБК|РБК|ru|РБК}}|date=01 сен, 16:49|accessdate=2020-09-12}}</ref> == Гісторыя == Зварот пра стварэнне партыі быў запісаны 14 чэрвеня 2020 года на выпадак, калі Віктар Бабарыка не зможа удзельнічаць у выбарах. Стваральнікі партыі цалкам згодныя з тым, што [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святлана Ціханоўская]] набрала большасць галасоў і здабыла перамогу на [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|выбарах 9 жніўня 2020 года]].<ref>{{Cite news|title=Партия «Вместе» признает победу Тихановской на выборах|url=https://www.gazeta.ru/politics/news/2020/09/01/n_14876762.shtml|lang=ru|publisher={{не перакладзена 5|Газета.Ru|Газета.Ru|ru|Газета.Ru}}|date=01.09.2020 15:21|accessdate=2020-09-12}}</ref> Па меркаванню стваральнікаў партыі галоўнае [[Пратэсты ў Беларусі (2020)|ў бягучым моманце]] — дамагацца тых патрабаванняў, якія былі кансалідавана агучаныя Каардынацыйнай Радай і грунтуюцца на перадвыбарчай праграме Святланы Ціханоўскай. Сябры партыі «Разам» будуць браць актыўны ўдзел у рабоце Каардынацынай Рады і спрыяць вырашэнню унутрыпалітычнага крызісу шляхам дыялогу. Змяненне Канстытуцыі было ініцыявана Віктарам Бабарыкай 19 чэрвеня 2020 года шляхам правядзення Рэферэндума і з’яўляецца адной з галоўных доўгатэрміновых палітычных задач. Па меркаванню стваральнікаў партыі без абмежавання тэрмінаў паўнамоцтваў прэзідэнта, без дакладнага раздзялення ўладаў, без рэальнай працы парламента няма магчымасці сфарміраваць эфектыўную сістэму кіравання дзяржавай.<ref>{{Cite news|title=«Пратэст без структураў — гэта кісель». Каму і навошта трэба партыя Бабарыкі|url=https://www.svaboda.org/a/30815592.html|publisher=[[Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|date=01 верасень 2020, 22:41|accessdate=2020-09-12}}</ref> == Крытыка == Палітолагамі даволі скептычна ацэньваецца магчымасць афіцыйнай рэгістрацыі партыі, таму што партыі ў Беларусі не рэгіструюцца з 2000 года і [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандру Лукашэнку]] легалізацыя дзейнасці Віктара Бабарыкі і Марыі Калеснікавай не патрэбна.<ref>{{Cite news|title=Валерый Карбалевіч: Шанцы на рэгістрацыю партыі «Разам» блізкія да нуля|url=https://novychas.by/palityka/valeryj-karbalevicz-szancy-na-rehistracyju-partyi|publisher=[[Новы Час (газета)|Новы Час]]|date=02-09-2020|accessdate=2020-09-12}}</ref> Разам з тым, журналісты і палітычныя аглядальнікі адзначаюць, што ў структурызацыі часткі прыхільнікаў пераменаў няма нічога кепскага, але гэта робіцца так, што нават сябры прэзідыума Каардынацыйнай рады не ведаюць пра стварэнне партыі.<ref>{{Cite news|title=Партия Бабарико: Вместе или раскол?|url=https://gazetaby.info/post/partiya-babariko-vmeste-ili-raskol/168509/|lang=ru|publisher=«Салідарнасць»|date=1.09.2020|accessdate=2020-09-12}}</ref> {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://babariko.vision/by/news-by/rashenne-ab-stvarenni-partyi-razam Рашэнне аб стварэнні партыі «Разам»] {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Палітычныя партыі, заснаваныя ў 2020 годзе]] ltzghvg3kn3uuvvxyopgrfygdt9v48s 0 658441 4164912 4073186 2022-07-26T10:10:26Z Nieszczarda2 25060 Дадаў да біяграфіі пасьля 2019, падразьдзел пра забароны ў служэнні, зноскі. wikitext text/x-wiki {{Асоба |імя = Аляксандр Шрамко |арыгінал імя = |партрэт = |апісанне = |род дзейнасці = |дата нараджэння = 04.07.1957 |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |бацька = Яфім |жонка = Вольга Леаненкава }} '''Аляксандр Шрамко''' (нар. [[4 ліпеня]] [[1957]]) — беларускі [[Праваслаўе|праваслаўны]] рэлігійны і [[грамадскі дзеяч]], святар. == Біяграфія == Нарадзіўся [[4 ліпеня]] ў [[1957]] годзе ў [[Пінск]]у. У 1974—1980 гадах вычуўся на факультэце радыёфізікі і электронікі [[БДУ]]. З [[1974]] г. па [[1975]] г. працаваў электраманцёрам ахоўнай сувязі і сігналізацыі. У канцы 1970-х стаў актыўным вернікам, спачатку наведваў [[Галгофа (малітоўны дом)|царкву Евангельскіх хрысціянаў-баптыстаў «Галгофа»]], потым [[сабор Святога Духа (Мінск)|сабор Святога Духа]]. З [[1980]] г. па [[1984]] г. працаваў у [[Цэнтральнае канструктарскае бюро з доследнай вытворчасцю АН БССР|Цэнтральным канструктарскам бюро з доследнай вытворчасцю АН БССР]]. З [[1980]] г. па [[1984]] г. — панамар і чытальнік у [[Свята-Георгіеўская царква (Забалоцце)|Свята-Георгіеўскай царкве]] в. [[Забалоцце (Смалявіцкі раён)|Забалоцце]] [[Смалявіцкі раён|Смалявіцкага раёна]]. З [[1984]] г. па [[1985]] г. працаваў у [[НДІ прыкладных фізічных праблем]]. З канца 1980-х — брат міласэрнасці ў сястрынстве Сафіі Слуцкай пры кафедральным саборы, а потым дырэктар адной з першых нядзельных школак у [[Мінск]]у. З [[1985]] па [[1993]] г. — працаваў дворнікам. З [[1993]] г. па [[1994]] г. працаваў настаўнікам фізікі. У [[1997]] г. экстэрнам скончыў [[Мінская духоўная семінарыя|Мінскую духоўную семінарыю]]. Святарскае пасвячэнне атрымаў у [[1994]] г., быў настаяцелем храма ў в.[[Строчыцы]]. З сярэдзіны 1990-х першым праваслаўных святароў у Мінску пачаў на службах чытаць [[Евангелле]] па-беларуску. У 1995 г. — настаяцель [[Царква ў гонар Раства Хрыстова (Дружны)|храма]] ў г.п. [[Дружны (Пухавіцкі раён)|Дружны]]. У 1996—2007 гг. — клірык Свята-Пакроўскага прыходу (м-н [[Вяснянка (жылы раён)|Вяснянка]]). У 1997—2003 гг. — выкладчык Святога Пісьма ў Мінскай духоўнай вучэльні. З [[1999]] г. стаў актыўным карыстальнікам [[інтэрнэт]]у і стварае сайт «Дзёньнік сьвятара». З [[2003]] г. разам з [[Наталля Васілевіч|Наталляй Васілевіч]] стварае беларускі партал «Царква». Публікуецца ў выдавецтве «Образ». Аўтар часопісаў «Фома», «Дорога вместе», сайта «Православие и мир». 8-11 снежня [[2006]] г. быў удзельнікам семінара сусветнага брацтва праваслаўнай моладзі «Сіндэсмас» на тэму «Царква ў жыцці грамадства і навакольнага свету». У [[2008]] г. выступіў у падтрымку пратэстанцкай царквы [[Новае жыццё (царква)|Новае жыццё]], якой улады пагражалі канфіскацыяй памяшкання. З [[2009]] г. клірык [[Царква Святога Арханёла Міхаіла (Мінск)|мінскага прыходу Св. Міхала Арханёла]]. Са студзеня 2009 па кастрычнік 2009 — дыспетчар аўтаматызаваных сістэм кіравання ў [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь]]. У [[2013]] годзе выступаў супраць смяротнага пакарання, заявіўшы, што смяротнае пакаранне ўступае ў супярэчнасць з Евангеллем.<ref>[https://spring96.org/be/news/66306 Святар Аляксандр Шрамко: «Смяротнае пакаранне ўступае ў супярэчнасць з Евангеллем»]</ref> У [[2014]] годзе выступіў за самакіраванасць [[Беларуская Праваслаўная Царква|БПЦ]]. [[8 сакавіка]] [[2015]] г. адслужыў першую службу на беларускай мове ў [[Хрысцільны храм у гонар Ксеніі Пецярбургскай (Мінск) |храме Св. Блажэннай Ксеніі Пецярбургскай]] у мінскім мікрараёне «Сухарава». Ад [[8 снежня]] [[2018]] г. — старшыня Беларускага грамадскага аб’яднання стаміраваных. Выступіў з крытыкай мітрапаліта [[Павел (Панамароў)|Паўла]], калі 4 і 13 красавіка 2019 года ў [[Курапаты|Курапатах]] былі знесены каля сотні драўляных і металічных крыжоў, усталяваных на грошы грамадскасці, а кіраўніцтва [[Беларуская Праваслаўная Царква|БПЦ]] не давала ніякіх камэнтароў на гэтую тэму. У кастрычніку [[2018]] г. у сваім [[Фэйсбук]]у выступіў з крытыкай [[Кірыл (Патрыярх Маскоўскі)|Патрыярха Кірыла]] за незвяртанне ўвагі на сотні вернікаў, якія чакалі Патрыярха цягам гадзінаў перад царквой, куды можна было патрапіць толькі па пропусках. [[29 кастрычніка]] [[2018]] году асвяціў новую алею крыжоў у [[Курапаты|Курапатах]] на месцы масавага пахавання ахвяраў савецкіх рэпрэсій. Выступіў супраць [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|гвалту з боку праваахоўных органаў]] пасля [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|прэзідэнцкіх выбараў у жніўні 2020 года]]. Быў адным з заснавальнікаў групы «[[Хрысціянская візія]]». Быў вымушаны пакінуць Беларусь, жыве ў Літве.<ref>{{Cite web|url=https://nashaniva.com/?c=ar&i=282955|title=«Калі царква адмаўляецца падтрымліваць людзей у турмах, яна адварочваецца ад Хрыста». Шчырае інтэрв'ю з айцом Аляксандрам Шрамко https://nashaniva.com/?c=ar&i=282955|website=Наша Ніва|date=14.01.2022|accessdate=2022-07-26}}</ref> Аўтар Тэлеграм-канала «Поп вне игры». === Забароны ў служэнні === [[15 верасня]] [[2006]] г. Мінскі епархіяльны савет вынес папярэджанне Аляксандру Шрамко за ягоную дзейнасць у інтэрнэце і выказванні ў ягоным «Жывым журнале». [[15 мая]] [[2007]] года мітрапаліт [[Філарэт (Вахрамееў)|Філарэт]] забараніў Аляксандра Шрамко ў святарскім служэнні і залічыў яго па-за штат да раскаяння «за неаднаразовае парушэнне клірыкам царкоўнай дысцыпліны, кананічных правілаў і пастановаў». Непасрэднай прычынай царкоўнага пакарання стаў удзел у прэс-канферэнцыі арганізатараў кампаніі «За свабоду сумлення» [[25 красавіка]] [[2007]] г. прысвечанай закону аб свабодзе сумлення. Аляксандар Шрамко рэзка крытыкаваў гэты закон і ягоная пазіцыя разышлася з афіцыйнай пазіцыяй [[Беларуская праваслаўная царква|Беларускай праваслаўнай царквы]]. [[2 сакавіка]] [[2009]] г. мітрапаліт Філарэт аднавіў айца Аляксандра Шрамко у святарскім служэнні. 23 сакавіка 2018 святар быў выкліканы на епархіяльны сход Мінскай епархіі з-за "правакацыйных публікацый"<ref name=":0">{{Cite journal|author1=Олег Бреский|author2=Наталля Василевич|title=Иерархия против права: дело Белорусской Православной Церкви против иерея Александра Шрамко|journal=Збожжа|issue=2|url=https://drive.google.com/file/d/1EKwwEpxfxWIPqqSzCMT8o1gddu03ivbB/view|pages=82-94|year=2020}}</ref>, адзіным прыкладам якіх быў прыведзены артыкул «За што і як плаціць святару?»<ref>{{Cite web|url=https://churchby.info/rus/articles/za-chto-i-kak-platit-svyashchenniku|title=За что и как платить священнику|author=Свящ. Александр Шрамко|language=ru|дата доступу=2022-07-26|date=07.02.2017|website=Царква}}</ref>. Сход вырашыў накіраваць — у выпадку нераскаяння, — пытанне аб "мэтазгоднасці [...] святарскага служэння" айца Аляксандра Шрамко ў царкоўны суд Мінскай епархіі. З парушэннем працэсуальных нормаў 16 кастрычніка 2018 года мітрапаліт Мінскі і Заслаўскі Павел самастойна прыняў рашэнне аб адлічэнні святара за штат.<ref name=":0" /> 8 лістапада 2019 года Епархіяльная рада Мінскай епархіі працягнула забарону ў служэнні яшчэ на год.<ref>{{Cite web|url=http://pravminsk.by/doc/ukazy/ukaz-n-1-0176-ot-8-nojabrja-2019-goda|title=УКАЗ № 1-01/76 ОТ 8 НОЯБРЯ 2019 ГОДА|website=Минская епархия Белорусской Православной Церкви Московского Патриархата|accessdate=2022-07-26}}</ref> == Бібліяграфія == * Духовные движения в народе Божьем (2003) * Дневник священника. Нестандартные ответы на трудные вопросы (2006) * {{Cite journal|title=Компонент насилия в богослужебной практике Русской Православной Церкви|journal=Збожжа|issue=2|year=2020|pages=73-80|url=https://drive.google.com/file/d/1tn-YN-I_t9dzj3FmuX5Og-Sfcof60BYV/view}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://churchby.info Беларускі партал Царква] * [https://priestal.livejournal.com ЖЖ Аляксандра Шрамко] * [https://nashaniva.by/?c=ar&i=9969 Айцу Шрамку — 50 гадоў] * [https://budzma.by/news/aycyec-alyaksandr-shramko-u-samakiravanasci-bpts-zacikawlyeny-nye-tolki-mitrapalit-pavyel-alye-kirawnictva-byelarusi.html Айцец Аляксандр Шрамко: «У самакіраванасці БПЦ зацікаўлены не толькі мітрапаліт Павел, але кіраўніцтва Беларусі»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201019090131/https://budzma.by/news/aycyec-alyaksandr-shramko-u-samakiravanasci-bpts-zacikawlyeny-nye-tolki-mitrapalit-pavyel-alye-kirawnictva-byelarusi.html |date=19 кастрычніка 2020 }} * [https://belsat.eu/programs/belaruskamu-svyataru-zabaranili-sluzhenne-bo-yon-znyaslaviu-belarus-tsarkvu-i-patryyarha/ Белсат. Беларускаму святару забаранілі служэнне, бо ён «зняславіў Беларусь, Царкву і Патрыярха»] * [https://naviny.by/article/20181016/1539688627-minskomu-svyashchenniku-kritikovavshemu-patriarha-kirilla-zapretili Минскому священнику, критиковавшему патриарха Кирилла, запретили служение] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201018133530/https://naviny.by/article/20181016/1539688627-minskomu-svyashchenniku-kritikovavshemu-patriarha-kirilla-zapretili |date=18 кастрычніка 2020 }} * [https://naviny.by/article/20190427/1556356689-politik-ot-boga-pochemu-mitropolit-pavel-tak-gromko-molchit-o-krestah-v Политик от бога. Почему митрополит Павел так громко молчит о крестах в Куропатах] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201019182916/https://naviny.by/article/20190427/1556356689-politik-ot-boga-pochemu-mitropolit-pavel-tak-gromko-molchit-o-krestah-v |date=19 кастрычніка 2020 }} * [https://www.racyja.com/hramadstva/u-kurapatakh-asvyatsili-novuyu-aleyu-kryzho/ У Курапатах асвяцілі новую алею крыжоў] * [https://charter97.org/be/news/2018/11/3/311472/ Святар Аляксандр Шрамко: Аўтакефалія павінна быць у галовах беларусаў] * [https://naviny.by/article/20191130/1575114992-svyashchenniku-kritikovavshemu-patriarha-kirilla-prodlili-na-god-zapret Священнику, критиковавшему патриарха Кирилла, продлили на год запрет на служение] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201020111741/https://naviny.by/article/20191130/1575114992-svyashchenniku-kritikovavshemu-patriarha-kirilla-prodlili-na-god-zapret |date=20 кастрычніка 2020 }} * [https://t.me/popoffside {{Бібліяінфармацыя}}Тэлеграм-канал «Поп вне игры»] {{DEFAULTSORT:Шрамко Аляксандр}} [[Катэгорыя:Святары Беларускай праваслаўнай царквы]] 97b1yl4usodm989f3yld0aet5rg0act 0 658622 4164597 4027775 2022-07-25T12:04:30Z Егарь 999 110439 wikitext text/x-wiki {{YouTube персона |імя = Улад Бумага |срэбная_кнопка=так |выява=Влад Бумага (3) на VK Fest 5 (cropped).jpg |залатая_кнопка=так |дыяментавая_кнопка=так |срэбная_кнопка_год=2016 |залатая_кнопка_год=2016 |дыяментавая_кнопка_год=2019 |падпісанты=40,9 млн |падпісанты_дата=ліпень 2022 |прагляды=10,4 млрд |прагляды_дата=верасень 2021 |назва_канала=A4 |спасылка_на_канал=channel/UC2tsySbe9TNrI-xh2lximHA |сетка=[[Mediacube]]}} '''Уладзіслаў Андрэевіч Бумага''' (таксама вядомы пад псеўданімам '''Улад Бумага''', '''Улад А4''', ці проста '''A4'''; нар. [[5 чэрвеня]] [[1996]], [[Мінск]]) — [[Беларусь|беларускі]] [[Відэаблог|відэаблогер]], [[спявак]], уладальнік каналаў «А4» і «А5» на [[YouTube]], інстаблогер<ref>https://interfax.by/news/stil_zhizni/razvlecheniya_i_otdykh/1269971/ {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201018092248/https://interfax.by/news/stil_zhizni/razvlecheniya_i_otdykh/1269971/ |date=18 кастрычніка 2020 }}</ref>. Намінант рэйтынгу [[Forbes]] «30 самых перспектыўных расіян да 30 гадоў» у катэгорыі «Новыя медыя»<ref>https://www.forbes.ru/karera-i-svoy-biznes-photogallery/398493-ot-morgenshterna-do-kostornoy-samye-perspektivnye</ref>. == Біяграфія == Улад Бумага нарадзіўся [[5 чэрвеня]] [[1996]] года ў [[Мінск]]у ў сям’і настаўніцы пачатковых класаў і інжынера. Дзевяць гадоў захапляўся хакеем, гуляючы нападаючым у дзіцяча-юнацкай спартыўнай школе «Дынама» і «Юнацтва». Год трэніраваўся ў Чэхіі. Пасля траўмы сышоў са спорту. == Асабістае жыццё == Знаходзіцца ў адносінах з відэаблогерам і спявачкай Юліяй Гадуновай<ref>https://sputnik.by/event/20170913/1030783094/kto-takoj-vlad-bumaga.html</ref>. == Дыскаграфія == === Міні-альбомы === * 2020 — «Детские песни»<ref>https://www.cosmo.ru/lifestyle/news/27-09-2020/premera-alboma-populyarnogo-blogera-vlada-bumagi-detskie-pesni/</ref> === Сінглы === * 2018 — «Батя»<ref>https://afisha.tut.by/news/anews/604259.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201018100645/https://afisha.tut.by/news/anews/604259.html |date=18 кастрычніка 2020 }}</ref> * 2019 — «Огонь» (feat. Каця Адушкіна)<ref>https://afisha.tut.by/news/anews/639824.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201019181253/https://afisha.tut.by/news/anews/639824.html |date=19 кастрычніка 2020 }}</ref> * 2019 — «Каспер Бой»<ref>https://afisha.tut.by/news/anews/639824.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201019181253/https://afisha.tut.by/news/anews/639824.html |date=19 кастрычніка 2020 }}</ref> * 2019 — «Офишлбывший»<ref name=":0">https://nvdaily.ru/info/185392.html</ref> * 2019 — «Песня про осень»<ref name=":0" /> {{Зноскі}} {{DEFAULTSORT:Бумага Улад}} [[Катэгорыя:Відэаблогеры Беларусі]] hxn06n1exofhnvamde9evgh3tri4dgx 4164598 4164597 2022-07-25T12:06:43Z Егарь 999 110439 wikitext text/x-wiki {{YouTube персона |імя = Улад Бумага |срэбная_кнопка=так |выява=Влад Бумага (3) на VK Fest 5 (cropped).jpg |залатая_кнопка=так |дыяментавая_кнопка=так |срэбная_кнопка_год=2016 |залатая_кнопка_год=2016 |дыяментавая_кнопка_год=2019 |падпісанты=40,9 млн |падпісанты_дата=ліпень 2022 |прагляды=16,4 млрд |прагляды_дата=ліпень 2022 |назва_канала=A4 |спасылка_на_канал=channel/UC2tsySbe9TNrI-xh2lximHA |сетка=[[Mediacube]]}} '''Уладзіслаў Андрэевіч Бумага''' (таксама вядомы пад псеўданімам '''Улад Бумага''', '''Улад А4''', ці проста '''A4'''; нар. [[5 чэрвеня]] [[1996]], [[Мінск]]) — [[Беларусь|беларускі]] [[Відэаблог|відэаблогер]], [[спявак]], уладальнік каналаў «А4» і «А5» на [[YouTube]], інстаблогер<ref>https://interfax.by/news/stil_zhizni/razvlecheniya_i_otdykh/1269971/ {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201018092248/https://interfax.by/news/stil_zhizni/razvlecheniya_i_otdykh/1269971/ |date=18 кастрычніка 2020 }}</ref>. Намінант рэйтынгу [[Forbes]] «30 самых перспектыўных расіян да 30 гадоў» у катэгорыі «Новыя медыя»<ref>https://www.forbes.ru/karera-i-svoy-biznes-photogallery/398493-ot-morgenshterna-do-kostornoy-samye-perspektivnye</ref>. == Біяграфія == Улад Бумага нарадзіўся [[5 чэрвеня]] [[1996]] года ў [[Мінск]]у ў сям’і настаўніцы пачатковых класаў і інжынера. Дзевяць гадоў захапляўся хакеем, гуляючы нападаючым у дзіцяча-юнацкай спартыўнай школе «Дынама» і «Юнацтва». Год трэніраваўся ў Чэхіі. Пасля траўмы сышоў са спорту. == Асабістае жыццё == Знаходзіцца ў адносінах з відэаблогерам і спявачкай Юліяй Гадуновай<ref>https://sputnik.by/event/20170913/1030783094/kto-takoj-vlad-bumaga.html</ref>. == Дыскаграфія == === Міні-альбомы === * 2020 — «Детские песни»<ref>https://www.cosmo.ru/lifestyle/news/27-09-2020/premera-alboma-populyarnogo-blogera-vlada-bumagi-detskie-pesni/</ref> === Сінглы === * 2018 — «Батя»<ref>https://afisha.tut.by/news/anews/604259.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201018100645/https://afisha.tut.by/news/anews/604259.html |date=18 кастрычніка 2020 }}</ref> * 2019 — «Огонь» (feat. Каця Адушкіна)<ref>https://afisha.tut.by/news/anews/639824.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201019181253/https://afisha.tut.by/news/anews/639824.html |date=19 кастрычніка 2020 }}</ref> * 2019 — «Каспер Бой»<ref>https://afisha.tut.by/news/anews/639824.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201019181253/https://afisha.tut.by/news/anews/639824.html |date=19 кастрычніка 2020 }}</ref> * 2019 — «Офишлбывший»<ref name=":0">https://nvdaily.ru/info/185392.html</ref> * 2019 — «Песня про осень»<ref name=":0" /> {{Зноскі}} {{DEFAULTSORT:Бумага Улад}} [[Катэгорыя:Відэаблогеры Беларусі]] 25y1wrmun0betiqs01aan4lrjw1kwjh 100 658977 4164688 4164214 2022-07-25T15:50:51Z NirvanaBot 40832 +3 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|П’ер Гардэль|2022-07-25T13:38:58Z|Ellis Novak}} {{Новы артыкул|Венера ў футры (фільм, 2013)|2022-07-25T12:50:40Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Заснавана на рэальных падзеях (фільм, 2017)|2022-07-25T12:14:55Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Спіс узнагарод і намінацый Рамана Паланскага|2022-07-23T19:33:47Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Ганна Якаўлеўна Гузік|2022-07-22T08:41:30Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Я ёсць Грут|2022-07-17T19:05:31Z|Bahach}} {{Новы артыкул|Вартавыя Галактыкі: Спецыяльны святочны выпуск|2022-07-17T18:44:46Z|Bahach}} {{Новы артыкул|Агнём і мячом (тэлесерыял)|2022-07-17T13:37:57Z|ElisavetaIvanova}} {{Новы артыкул|Нортэнгерскае абацтва (фільм, 2007)|2022-07-16T18:07:12Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Іван Фоціевіч Стаднюк|2022-07-16T04:31:11Z|VladimirZhV}} {{Новы артыкул|Георгій Барысавіч Шчарбакоў|2022-07-14T20:06:45Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Васіль Фёдаравіч Фёдараў|2022-07-14T17:42:34Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Яўген Аляксандравіч Карнавухаў|2022-07-14T14:04:09Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|FilmAffinity|2022-07-14T12:05:55Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Алена Паўлаўна Радзялоўская|2022-07-14T09:30:49Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Аляксандр Фёдаравіч Кістаў|2022-07-13T14:07:35Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Магілёў-1|2022-07-12T13:58:07Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Бефана прыходзіць уначы: вытокі|2022-07-11T21:35:09Z|Bahach}} {{Новы артыкул|Бефана прыходзіць уначы|2022-07-11T20:57:21Z|Bahach}} {{Новы артыкул|Сержы Лопес|2022-07-11T13:07:15Z|StachLysy}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> f1fh4zyqxp427zg41vl5iobn0xqi9rf 0 665758 4164817 3793100 2022-07-26T03:12:33Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} '''Пётр Аляксандравіч Сыцко''' (нар. {{ДН|21|6|1921}}, с. Белы Яр, Завіцінскі раён, [[Амурская вобласць]], [[Расія]] — {{ДС|22|7|1990}}) — вучоны ў галіне транспартных сістэм, тэорыі і практыкі арганізацыі перавозачнага працэсу, эксплуатацыі чыгуначных сістэм. [[Кандыдат тэхнічных навук]] (1966), прафесар (1972). Удзельнік [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]<ref>{{bis.nlb.by|134952|Сыцко Пётр Аляксандравіч}}</ref>. == Біяграфія == Скончыў Новасібірскі інстытут ваенных інжынераў чыгуначнага транспарту (1943), Акадэмія чыгуначнага транспарту Міністэрства шляхоў зносін СССР (1956), [[Беларускі інстытут інжынераў чыгуначнага транспарта|Беларускі інстытут інжынераў чыгуначнага транспарту]] (аспірантура). Працаваў у Калінінскай чыгунцы (1943—1954), [[Беларуская чыгунка|Беларускай чыгунцы]] (з 1956, начальнік Аршанскага аддзялення; з 1959, начальнік [[Гомельскае аддзяленне Беларускай чыгункі|Гомельскага аддзялення]]), Беларускім інстытуце інжынераў чыгуначнага транспарту (у 1961—1986 — рэктар інстытута, з кастрычніка 1986 — кафедра «Кіраванне эксплуатацыйнай работай», прафесар). Навуковыя інтарэсы: арганізацыя мясцовых вагонапатокаў, графіка руху цягнікоў; прапускная і правазная здольнасць чыгункі. == Узнагароды == Званне «Заслужаны работнік вышэйшай школы Беларускай ССР» (1978), [[Ордэн Леніна|ордэны Леніна]], [[Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|Працоўнага Чырвонага Сцяга]], [[Ордэн «Знак Пашаны»|«Знак Пашаны»]] і інш<ref>[http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-NLB-ar698272&strq=l_siz=20 Сыцко, Пётр Аляксандравіч (кандыдат тэхнічных навук; чыгуначны транспарт ; 1921—1990)]</ref>. {{зноскі}} {{Шаблон:Рэктары БелДУТ}} {{DEFAULTSORT:Сыцко Пётр Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта транспарту]] lqiwsfc18malzoc8nfpyw0v8q8q481o 0 665796 4164784 4164145 2022-07-25T20:49:48Z JerzyKundrat 174 /* Ліпень */ wikitext text/x-wiki {{бягучыя падзеі}} {{Навігацыя для года}} {{Год паводле тэм}} '''2022''' — [[невысакосны год]], пачынаецца ў [[субота|суботу]]. Па рашэнні [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый|ААН]] 2022 год быў абвешчаны Міжнародным годам саматужнага рыбалоўства і аквакультуры.<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/ru/sections/observances/international-years/|title=Международные годы|date=2015-01-06|publisher=www.un.org|lang=ru|accessdate=2020-01-13}}</ref> == Падзеі == === Студзень === [[Файл:2022_Kazakhstan_protests_—_Aqtobe,_January_4_(01).jpg|thumb|Пратэсты ў [[Актабэ]], 4 студзеня.]] [[Файл:Начны зімовы Мінск. Дэмантаж пуцеправода на Нямізе. 2022 (07-1).jpg|thumb|Дэмантаж [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] ў [[Мінск]]у, 11 студзеня.]] [[Файл:Roberta Metsola elected new President of the European Parliament (51828380418) (cropped).jpg|150px|thumb|Раберта Мецола ў Еўрапарламенце, 18 студзеня.]] * [[1 студзеня]] — у [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]] стартавала [[ралі «Дакар-2022»]]. * [[2 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ўспыхнулі [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|пратэсты]]. * [[3 студзеня]] — пяць [[Ядзерны клуб|ядзерных дзяржаў]] падпісалі [[Сумесная заява лідараў пяці дзяржаў аб прадухіленні ядзернай вайны і недапушчэнні гонкі ўзбраенняў|сумесную заяву]] аб прадухіленні [[Ядзерная вайна|ядзернай вайны]] і недапушчэнні [[Гонка ўзбраенняў|гонкі ўзбраенняў]]. * [[4 студзеня]] — на паўночным захадзе [[Нігерыя|Нігерыі]] пачалася [[Масавыя забойствы ў Замфары (2022)|хваля масавых забойстваў]]. * [[5 студзеня]] — [[Прэзідэнт Казахстана]] [[Касым-Жамарт Кемелевіч Такаеў|Касым-Жамарт Такаеў]] змяніў [[Нурсултан Абішавіч Назарбаеў|Нурсултана Назарбаева]] на пасадзе старшыні Савета бяспекі краіны. * [[6 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ў сувязі з [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|масавымі пратэстамі]] былі разгорнутыя [[Аперацыя АДКБ у Казахстане|міратворчыя сілы АДКБ]]. * [[8 студзеня]] — абрынулася частка [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] па [[праспект Пераможцаў (Мінск)|праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 студзеня]]: ** Ралі-рэйд [[ралі «Дакар-2022»|«Дакар-2022»]] фінішавала ў [[Джыда|Джыдзе]] ([[Саудаўская Аравія]]). ** Здзейснена [[Кібератака на ўкраінскія дзяржаўныя сайты (2022)|кібератака]] на сайты дзяржаўных устаноў [[Украіна|Украіны]]. * [[17 студзеня]] — польскі нападнік [[Роберт Левандоўскі]] прызнаны найлепшым футбалістам свету паводле версіі [[ФІФА]]. * [[18 студзеня]] — мальтыйскі палітык [[Раберта Мецола]] была абрана [[Старшыня Еўрапейскага парламента|старшынёй Еўрапарламента]]. * [[20 студзеня]] — бельгійка [[Зара Рутэрфорд]] стала самай маладой жанчынай-пілотам, якая здзейсніла адзіночны кругасветны пералёт. * [[22 студзеня]] — у [[Канада|Канадзе]] ўспыхнулі [[Пратэсты ў Канадзе (2022)|пратэсты кіроўцаў грузавікоў]]. * [[24 студзеня]] — падчас [[Ваенны пераварот у Буркіна-Фасо (2022)|ваеннага перавароту]] ў [[Буркіна-Фасо]] быў скінуты прэзідэнт [[Рок Кабарэ]]. * [[29 студзеня]] — [[Серджа Матарэла]] пераабраны на пасаду [[Прэзідэнт Італіі|Прэзідэнта Італіі]]. * [[30 студзеня]] — іспанец [[Рафаэль Надаль]] выйграў [[Адкрыты чэмпіянат Аўстраліі па тэнісе]], атрымаўшы дваццаць першы тытул на турнірах [[турніры Вялікага шлема|Вялікага шлема]]. * [[31 студзеня]] — галоўным трэнерам [[зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы па футболе]] прызначаны [[Чэслаў Міхневіч]]. === Люты === [[Файл:Putin_attended_the_opening_ceremony_of_2022_Beijing_Winter_Olympics_(2).jpg|міні|Цырымонія адкрыцця XXIV зімовых Алімпійскіх гульняў, [[Пекін]], 4 лютага.]] [[Файл:Putin_-_DNR,_LNR_(2022-02-21)_02.jpg|міні|[[Уладзімір Пуцін]] падпісвае ўказы аб прызнанні [[ДНР]] і [[ЛНР]] і дагаворы з імі, 21 лютага.]] [[File:Житловий будинок на вул. Лобановського, 6-А після обстрілу.jpg|thumb|Дом у [[Кіеў|Кіеве]] пасля абстрэлу, 26 лютага.]] * [[3 лютага]] — падчас аперацыі [[Інтэрвенцыя ЗША і іх саюзнікаў у Сірыі|амерыканскіх вайскоўцаў]] на паўночным захадзе [[Сірыя|Сірыі]] забіты лідар [[Ісламская дзяржава|ІД]] [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[4 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста адкрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[4 лютага]] — створаны [[Рэспубліканскі савет па гістарычнай палітыцы]] пры [[Адміністрацыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]]. * [[6 лютага]] — зборная [[Зборная Сенегала па футболе|Сенегала]] ў фінале {{нп3|Кубак афрыканскіх нацый|Кубка афрыканскіх нацый|en|2021 Africa Cup of Nations}} па [[футбол]]е ў [[Яундэ]] ([[Камерун]]) перамагла зборную [[зборная Егіпта па футболе|Егіпта]] і ўпершыню выйграла трафей. * [[10 лютага]] — адкрыты для руху [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправод па праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 лютага]] — лаўрэатам [[Прэмія імя Міхася Стральцова|літаратурнай прэміі імя Міхася Стральцова]] названа беларуская паэтэса [[Антаніна Яўгенаўна Хатэнка|Антаніна Хатэнка]]. * [[20 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста закрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[20 лютага]] — Мітрапаліт Мінска-Магілёўскі арцыбіскуп [[Юзаф Станеўскі]] благаславіў мемарыяльную дошку ў памяць пра айца [[Казімір Жыліс|Казіміра Жыліса]], усталяваную на сцяне [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (Індура)|касцёла Найсвяцейшай Тройцы]] ў [[Індура|Індуры]]. * [[21 лютага]] — [[Прэзідэнт Расіі]] [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]] падпісаў указы аб прызнанні самаабвешчаных на ўсходзе [[Украіна|Украіны]] [[Данецкая Народная Рэспубліка|ДНР]] і [[Луганская Народная Рэспубліка|ЛНР]] і дагаворы з імі. * [[24 лютага]] — [[Расія]] пачала [[Расійска-ўкраінскі канфлікт (2022)|ваеннае ўварванне]] ва [[Украіна|Украіну]]. * [[25 лютага]] — адбылася [[Сезар (прэмія, 2022)|47-я цырымонія]] прысуджэння кінапрэміі «[[Сезар]]». * [[27 лютага]] — асноўны дзень галасавання на [[Рэферэндум у Беларусі (2022)|рэферэндуме]] ў [[Беларусь|Беларусі]], антываенныя пратэсты. === Сакавік === [[Файл:1915 Çanakkale Bridge 20220327.jpg|міні|right|[[Мост Чанакале 1915 года|Мост Дарданэлы]].]] * [[1 сакавіка]] — [[Еўрапарламент]] падтрымаў рэзалюцыю аб прадастаўленні [[Украіна|Украіне]] статуса [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краіны-кандыдата]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]]. * [[4 сакавіка]] — двое баевікоў «[[ІДІЛ|Ісламскай дзяржавы]]» здзейснілі [[Тэракт у Пешавары (2022)|тэракт]] у [[Шыіты|шыіцк]]ай [[Мячэць|мячэці]] [[Пешавар|Пешавара]] ([[Хайбер-Пахтунхва]], [[Пакістан]]). * [[5 сакавіка]] — адбыўся матч за [[Суперкубак Беларусі па футболе 2022]], перамогу атрымаў [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] з [[Барысаў|Барысава]]. * [[10 сакавіка]] — [[Абу аль-Хасан аль-Хашымі аль-Курашы]] стаў трэцім халіфам «[[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]]», заняўшы месца загінулага [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы|Абу Ібрагіма аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[11 сакавіка]] — [[Габрыэль Борыч]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Чылі]] і стаў самым маладым кіраўніком у гісторыі краіны. * [[12 сакавіка]] — [[Прэзідэнцкія выбары ў Туркменістане (2022)|прэзідэнцкія выбары]] ў [[Туркменістан]]е. * [[13 сакавіка]] — [[Корпус Вартавых Ісламскай рэвалюцыі|КВІР]] [[Іран]]а здзейсніў [[Ракетны абстрэл Эрбіля (13 сакавіка 2022)|ракетны абстрэл]] горада [[Эрбіль]] у [[Іракскі Курдыстан|Іракскім Курдыстане]]. * [[15 сакавіка]] — пачаліся [[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэсты]] на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]], выкліканыя эканамічным крызісам у краіне. * [[16 сакавіка]] — камітэт міністраў [[Савет Еўропы|Савета Еўропы]] прыняў рашэнне аб спыненні паўнамоцтваў [[Расія|Расіі]] ў арганізацыі. * [[18 сакавіка]]: ** Стартаваў сезон [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Вышэйшай лігі]] чэмпіянату Беларусі па [[футбол]]е. ** Адкрыты [[Мост Чанакале 1915 года|мост Дарданэлы]] ў [[Турцыя|Турцыі]], які стаў самым доўгім вісячым мостам у свеце. * [[19 сакавіка]] — [[Сердар Бердымухамедаў]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Туркменістан]]а, змяніўшы [[Гурбангулы Бердымухамедаў|свайго бацьку]]. * [[20 сакавіка]] — шведскі лёгкаатлет [[Арман Дзюпланціс]] усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 20 см. * [[22 сакавіка]] — на з’ездзе [[Саюз пісьменнікаў Беларусі (2005)|Саюза пісьменнікаў Беларусі]] старшынёй арганізацыі абраны [[Аляксандр Карлюкевіч]]. * [[27 сакавіка]] — адбылася [[Оскар (кінапрэмія, 2022)|94-я цырымонія]] ўручэння ўзнагарод прэміі «[[Оскар]]». === Красавік === * [[3 красавіка]] — дзеючы кіраўнік дзяржавы [[Аляксандр Вучыч]] атрымаў перамогу на прэзідэнцкіх выбарах у [[Сербія|Сербіі]]. * [[7 красавіка]] — [[Генеральная Асамблея ААН]] прыняла рэзалюцыю аб прыпыненні членства [[Расія|Расіі]] ў [[Савет па правах чалавека ААН|Савеце па правах чалавека]]. * [[8 красавіка]] — ракетны ўдар нанесены па чыгуначным вакзале ў [[Краматорск]]у, загінулі дзясяткі людзей. * [[10 красавіка]] — прэм’ер-міністр [[Пакістан]]а [[Імран Хан]] адхілены ад пасады. * [[14 красавіка]] — флагманскі карабель [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту Расіі]] ракетны крэйсер [[Масква (ракетны крэйсер)|«Масква»]] затануў. * [[15 красавіка]] — [[Штурм мячэці Аль-Акса|штурм мячэці Аль-Акса]] праведзены сіламі ізраільскай паліцыі. * [[17 красавіка]] — пачалася [[Ваенная аперацыя Турцыі ў Іраку|ваенная аперацыя]] [[Турцыя|Турцыі]] ў [[Ірак]]у. * [[23 красавіка]] — футбольны клуб «[[Баварыя Мюнхен]]» стаў чэмпіёнам нямецкай [[Бундэсліга|Бундэслігі]] ў дзясяты раз запар. * [[24 красавіка]] — на [[Прэзідэнцкія выбары ў Францыі (2022)|прэзідэнцкіх выбарах]] у [[Францыя|Францыі]] перамогу атрымаў дзеючы кіраўнік краіны [[Эмануэль Макрон]]. * [[25 красавіка]] — найбагацейшы чалавек свету [[Ілан Маск]] заключыў пагадненне аб пакупцы сацыяльнай сеткі і платформы мікраблогінгу [[Twitter]]. * [[30 красавіка]] — [[Сонечнае зацьменне 30 красавіка 2022 года|сонечнае зацьменне]] ў [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], на частцы акваторыі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Атлантычны акіян|Атлантычнага]] акіянаў і ўзбярэжжы [[Антарктыда|Антарктыды]]. === Май === [[Файл:President Joe Biden Ukraine Democracy Defense Lend-Lease Act of 2022.jpg|міні|Прэзідэнт ЗША [[Джо Байдэн]] падпісвае закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]].]] [[Файл:Anti-government_protest_in_Sri_Lanka_2022.jpg|міні|Пратэсты на Шры-Ланцы перад Прэзідэнцкім палацам, 13 красавіка.]] * [[2 мая]] — [[Роні О’Саліван]] атрымаў перамогу ў [[Спіс фіналаў чэмпіянатаў свету па снукеры|фінале]] [[Чэмпіянат свету па снукеры|Чэмпіянату свету па снукеры]] і выйграў сёмы найвышэйшы тытул у кар’еры. * [[9 мая]] — [[Прэзідэнт ЗША]] [[Джо Байдэн]] падпісаў закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]]. * [[10 мая]] — [[Каталін Новак]] прыступіла да абавязкаў [[Спіс прэзідэнтаў Венгрыі|Прэзідэнта Венгрыі]], стаўшы першай [[жанчына]]й на гэтай пасадзе. * [[14 мая]]: ** Фінал [[Конкурс песні Еўрабачанне 2022|конкурса песні Еўрабачанне]], перамогу атрымаў прадстаўнік [[Украіна на конкурсе песні Еўрабачанне|Украіны]] гурт [[Kalush Orchestra]] з песняй {{нп3|Стэфанія (песня)|«Стэфанія»|uk|Стефанія (пісня)}}. ** [[Масавае забойства ў Буфала (2022)|Масавае забойства ў Буфала]]. * [[18 мая]] — [[Фінляндыя]] і [[Швецыя]] падалі афіцыйныя заяўкі на далучэнне да [[НАТА]]. * [[21 мая]] — футбольны клуб [[ФК Гомель|«Гомель»]] атрымаў перамогу ў фінале [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Кубка Беларусі]]. * [[24 мая]] — [[масавае забойства ў пачатковай школе «Роб»]]. * [[27 мая]] — [[Украінская Праваслаўная Царква Маскоўскага патрыярхата|Украінская Праваслаўная Царква]] прыняла рашэнне аб сваёй поўнай самастойнасці і незалежнасці. * [[28 мая]]: ** Футбольны клуб [[ФК Рэал Мадрыд|«Рэал Мадрыд»]] у чатырнаццаты раз перамог у фінале [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Лігі чэмпіёнаў УЕФА]]; ** Завяршыўся [[Канскі кінафестываль 2022|75-ы Канскі міжнародны кінафестываль]]. * [[29 мая]]: ** Улады [[Нарвегія|Нарвегіі]] афіцыйную назву [[Беларусь|Беларусі]] змянілі з ''Hviterussland'' на ''Belarus''; ** Зборная [[зборная Фінляндыі па хакеі з шайбай|Фінляндыі]] выйграла [[Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай 2022|Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай]]. ** [[Катастрофа DHC-6 у Мустангу]]. === Чэрвень === [[Файл:Pesniary_at_Grodno.jpg|міні|Ансамбль «[[Беларускі дзяржаўны ансамбль «Песняры»|Песняры]]» на галоўнай сцэне [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур|фестываля нацыянальных культур]] у [[Гродна|Гродне]], 4 чэрвеня.]] [[Файл:Shopping_center_in_Kremenchuk_after_Russian_shelling,_2022-06-27_(1)_frame_0126.jpg|міні|Пажар у гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у, 27 чэрвеня.]] * [[3 чэрвеня]] — у [[Гродна|Гродне]] распачаўся [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур]]. * [[4 чэрвеня]] — польская [[тэніс]]істка [[Іга Свёнтак]] выйграла фінал [[Адкрыты чэмпіянат Францыі па тэнісе|Адкрытага чэмпіянату Францыі]], атрымаўшы перамогу ў 35-й гульні запар. * [[5 чэрвеня]] — здзейснены [[Тэракт у касцёле Ова (2022)|тэракт у касцёле Ова]] ў [[Нігерыя|Нігерыі]]. * [[11 чэрвеня]] — [[Жанін Аньес]], якая раней выконвала абавязкі прэзідэнта [[Балівія|Балівіі]], прысуджана да 10 гадоў зняволення па абвінавачанні ў дзяржаўным перавароце. * [[14 чэрвеня]] — [[Данія]] і [[Канада]] падпісалі пагадненне аб падзеле спрэчнага [[Востраў Ганса|вострава Ганса]], паклаўшы канец [[Вайна віскі|38-гадоваму тэрытарыяльнаму канфлікту]]. * [[18 чэрвеня]] — [[Літва]] [[Абмежаванне транзітных зносін з Калінінградскай вобласцю|абмежавала транзітныя грузаперавозкі]] паміж расійскай [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласцю]] і астатняй тэрыторыяй Расіі. * [[21 чэрвеня]] — стартавала [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2022/2023]]. * [[22 чэрвеня]] — каля паўтары тысячы чалавек загінулі ў выніку [[Землетрасенне ў Афганістане (2022)|землятрасення]] на мяжы [[Афганістан]]а і [[Пакістан]]а. * [[23 чэрвеня]] — [[Еўрапейскі савет]] ухваліў статус [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краін-кандыдатаў]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]] для [[Украіна|Украіны]] і [[Малдова|Малдовы]]. * [[27 чэрвеня]]: ** У выніку расійскага ракетнага ўдара ў гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у загінула не менш за 19 чалавек, раненні атрымалі больш за 50 чалавек. ** У [[Акаба (горад)|Акабе]] ([[Іарданія]]) здарылася [[Масавае атручэнне хлорам у Акабе|масавае атручэнне]] [[хлор]]ам пасля аварыі ў порце. === Ліпень === [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|thumb|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]].]] * [[2 ліпеня]] — успыхнулі [[Пратэсты ў Паўночнай Македоніі (2022)|пратэсты]] ў [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніі]]. * [[4 ліпеня]] — падчас парада ў гонар [[Дзень незалежнасці ЗША|Дня незалежнасці ЗША]] ў [[Хайленд-Парк (Ілінойс)|Хайленд-Парку]], прыгарадзе [[Чыкага]], адбылася [[Стральба ў Хайленд-Парку|стральба]], у выніку якой загінулі сем чалавек. * [[8 ліпеня]] — былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля [[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]. * [[9 ліпеня]] — падчас [[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў на Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. * [[11 ліпеня]] — апублікавана першая выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. * [[16 ліпеня]] — украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], [[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]] ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. * [[17 ліпеня]] — у [[Бірмінгем (Алабама)|Бірмінгеме]] (ЗША) завяршыліся {{нп5|Сусветныя гульні 2022|Сусветныя гульні 2022|en|2022 World Games}}. * [[19 ліпеня]] — [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць асацыяцыі «[[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]]». * [[20 ліпеня]] — [[Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі]] апублікавала справаздачу аб [[Інцыдэнт з рэйсам Ryanair 4978|нцыдэнце з рэйсам Ryanair 4978]], які адбыўся 23 мая 2021 года ў Беларусі. * [[24 ліпеня]] — у [[Юджын (Арэгон)|Юджыне]] (ЗША) завяршыўся {{нп5|Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы 2022|Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы|en|2022 World Athletics Championships}}, шведскі лёгкаатлет [[Арман Дзюпланціс]] усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 21 см. == Чаканыя падзеі == * [[Прэзідэнцкія выбары ў Лівіі (2022)|прэзідэнцкія]] і [[Парламенцкія выбары ў Лівіі (2022)|парламенцкія]] выбары ў [[Лівія|Лівіі]]. == Памерлi == {{Main|Спіс памерлых у 2022 годзе}} * [[3 студзеня]]: [[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|Адам Мальдзіс]], беларускі літаратуразнавец, пісьменнік і публіцыст, доктар філалагічных навук. * [[8 лютага]]: [[Люк Мантанье]], французскі вірусолаг, лаўрэат Нобелеўскай прэміі ў галіне медыцыны і фізіялогіі. * [[16 лютага]]: [[Крысціна Кальдэрон]], апошні прадстаўнік [[індзейцы|індзейскага]] народа [[яганы|яганаў]]. * [[23 сакавіка]]: [[Мадлен Олбрайт]], першая жанчына на пасадзе дзяржаўнага сакратара ЗША. * [[21 красавіка]]: [[Анатоль Вярцінскі]], беларускі паэт, драматург, публіцыст, дзяржаўны дзеяч. * [[3 мая]]: [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]], беларускі фізік, дзяржаўны дзеяч, першы кіраўнік незалежнай [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. * [[10 мая]]: [[Леанід Макаравіч Краўчук|Леанід Краўчук]], украінскі дзяржаўны дзеяч, першы [[Прэзідэнт Украіны]]. * [[8 ліпеня]]: [[Сіндза Абэ]], японскі дзяржаўны дзеяч, [[прэм'ер-міністр Японіі]]. {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:2022| ]] jg25akm2iq8gzk44gt3vg2d7jz1bmmb 4164796 4164784 2022-07-25T21:07:18Z JerzyKundrat 174 /* Ліпень */ wikitext text/x-wiki {{бягучыя падзеі}} {{Навігацыя для года}} {{Год паводле тэм}} '''2022''' — [[невысакосны год]], пачынаецца ў [[субота|суботу]]. Па рашэнні [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый|ААН]] 2022 год быў абвешчаны Міжнародным годам саматужнага рыбалоўства і аквакультуры.<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/ru/sections/observances/international-years/|title=Международные годы|date=2015-01-06|publisher=www.un.org|lang=ru|accessdate=2020-01-13}}</ref> == Падзеі == === Студзень === [[Файл:2022_Kazakhstan_protests_—_Aqtobe,_January_4_(01).jpg|thumb|Пратэсты ў [[Актабэ]], 4 студзеня.]] [[Файл:Начны зімовы Мінск. Дэмантаж пуцеправода на Нямізе. 2022 (07-1).jpg|thumb|Дэмантаж [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] ў [[Мінск]]у, 11 студзеня.]] [[Файл:Roberta Metsola elected new President of the European Parliament (51828380418) (cropped).jpg|150px|thumb|Раберта Мецола ў Еўрапарламенце, 18 студзеня.]] * [[1 студзеня]] — у [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]] стартавала [[ралі «Дакар-2022»]]. * [[2 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ўспыхнулі [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|пратэсты]]. * [[3 студзеня]] — пяць [[Ядзерны клуб|ядзерных дзяржаў]] падпісалі [[Сумесная заява лідараў пяці дзяржаў аб прадухіленні ядзернай вайны і недапушчэнні гонкі ўзбраенняў|сумесную заяву]] аб прадухіленні [[Ядзерная вайна|ядзернай вайны]] і недапушчэнні [[Гонка ўзбраенняў|гонкі ўзбраенняў]]. * [[4 студзеня]] — на паўночным захадзе [[Нігерыя|Нігерыі]] пачалася [[Масавыя забойствы ў Замфары (2022)|хваля масавых забойстваў]]. * [[5 студзеня]] — [[Прэзідэнт Казахстана]] [[Касым-Жамарт Кемелевіч Такаеў|Касым-Жамарт Такаеў]] змяніў [[Нурсултан Абішавіч Назарбаеў|Нурсултана Назарбаева]] на пасадзе старшыні Савета бяспекі краіны. * [[6 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ў сувязі з [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|масавымі пратэстамі]] былі разгорнутыя [[Аперацыя АДКБ у Казахстане|міратворчыя сілы АДКБ]]. * [[8 студзеня]] — абрынулася частка [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] па [[праспект Пераможцаў (Мінск)|праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 студзеня]]: ** Ралі-рэйд [[ралі «Дакар-2022»|«Дакар-2022»]] фінішавала ў [[Джыда|Джыдзе]] ([[Саудаўская Аравія]]). ** Здзейснена [[Кібератака на ўкраінскія дзяржаўныя сайты (2022)|кібератака]] на сайты дзяржаўных устаноў [[Украіна|Украіны]]. * [[17 студзеня]] — польскі нападнік [[Роберт Левандоўскі]] прызнаны найлепшым футбалістам свету паводле версіі [[ФІФА]]. * [[18 студзеня]] — мальтыйскі палітык [[Раберта Мецола]] была абрана [[Старшыня Еўрапейскага парламента|старшынёй Еўрапарламента]]. * [[20 студзеня]] — бельгійка [[Зара Рутэрфорд]] стала самай маладой жанчынай-пілотам, якая здзейсніла адзіночны кругасветны пералёт. * [[22 студзеня]] — у [[Канада|Канадзе]] ўспыхнулі [[Пратэсты ў Канадзе (2022)|пратэсты кіроўцаў грузавікоў]]. * [[24 студзеня]] — падчас [[Ваенны пераварот у Буркіна-Фасо (2022)|ваеннага перавароту]] ў [[Буркіна-Фасо]] быў скінуты прэзідэнт [[Рок Кабарэ]]. * [[29 студзеня]] — [[Серджа Матарэла]] пераабраны на пасаду [[Прэзідэнт Італіі|Прэзідэнта Італіі]]. * [[30 студзеня]] — іспанец [[Рафаэль Надаль]] выйграў [[Адкрыты чэмпіянат Аўстраліі па тэнісе]], атрымаўшы дваццаць першы тытул на турнірах [[турніры Вялікага шлема|Вялікага шлема]]. * [[31 студзеня]] — галоўным трэнерам [[зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы па футболе]] прызначаны [[Чэслаў Міхневіч]]. === Люты === [[Файл:Putin_attended_the_opening_ceremony_of_2022_Beijing_Winter_Olympics_(2).jpg|міні|Цырымонія адкрыцця XXIV зімовых Алімпійскіх гульняў, [[Пекін]], 4 лютага.]] [[Файл:Putin_-_DNR,_LNR_(2022-02-21)_02.jpg|міні|[[Уладзімір Пуцін]] падпісвае ўказы аб прызнанні [[ДНР]] і [[ЛНР]] і дагаворы з імі, 21 лютага.]] [[File:Житловий будинок на вул. Лобановського, 6-А після обстрілу.jpg|thumb|Дом у [[Кіеў|Кіеве]] пасля абстрэлу, 26 лютага.]] * [[3 лютага]] — падчас аперацыі [[Інтэрвенцыя ЗША і іх саюзнікаў у Сірыі|амерыканскіх вайскоўцаў]] на паўночным захадзе [[Сірыя|Сірыі]] забіты лідар [[Ісламская дзяржава|ІД]] [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[4 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста адкрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[4 лютага]] — створаны [[Рэспубліканскі савет па гістарычнай палітыцы]] пры [[Адміністрацыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]]. * [[6 лютага]] — зборная [[Зборная Сенегала па футболе|Сенегала]] ў фінале {{нп3|Кубак афрыканскіх нацый|Кубка афрыканскіх нацый|en|2021 Africa Cup of Nations}} па [[футбол]]е ў [[Яундэ]] ([[Камерун]]) перамагла зборную [[зборная Егіпта па футболе|Егіпта]] і ўпершыню выйграла трафей. * [[10 лютага]] — адкрыты для руху [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправод па праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 лютага]] — лаўрэатам [[Прэмія імя Міхася Стральцова|літаратурнай прэміі імя Міхася Стральцова]] названа беларуская паэтэса [[Антаніна Яўгенаўна Хатэнка|Антаніна Хатэнка]]. * [[20 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста закрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[20 лютага]] — Мітрапаліт Мінска-Магілёўскі арцыбіскуп [[Юзаф Станеўскі]] благаславіў мемарыяльную дошку ў памяць пра айца [[Казімір Жыліс|Казіміра Жыліса]], усталяваную на сцяне [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (Індура)|касцёла Найсвяцейшай Тройцы]] ў [[Індура|Індуры]]. * [[21 лютага]] — [[Прэзідэнт Расіі]] [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]] падпісаў указы аб прызнанні самаабвешчаных на ўсходзе [[Украіна|Украіны]] [[Данецкая Народная Рэспубліка|ДНР]] і [[Луганская Народная Рэспубліка|ЛНР]] і дагаворы з імі. * [[24 лютага]] — [[Расія]] пачала [[Расійска-ўкраінскі канфлікт (2022)|ваеннае ўварванне]] ва [[Украіна|Украіну]]. * [[25 лютага]] — адбылася [[Сезар (прэмія, 2022)|47-я цырымонія]] прысуджэння кінапрэміі «[[Сезар]]». * [[27 лютага]] — асноўны дзень галасавання на [[Рэферэндум у Беларусі (2022)|рэферэндуме]] ў [[Беларусь|Беларусі]], антываенныя пратэсты. === Сакавік === [[Файл:1915 Çanakkale Bridge 20220327.jpg|міні|right|[[Мост Чанакале 1915 года|Мост Дарданэлы]].]] * [[1 сакавіка]] — [[Еўрапарламент]] падтрымаў рэзалюцыю аб прадастаўленні [[Украіна|Украіне]] статуса [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краіны-кандыдата]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]]. * [[4 сакавіка]] — двое баевікоў «[[ІДІЛ|Ісламскай дзяржавы]]» здзейснілі [[Тэракт у Пешавары (2022)|тэракт]] у [[Шыіты|шыіцк]]ай [[Мячэць|мячэці]] [[Пешавар|Пешавара]] ([[Хайбер-Пахтунхва]], [[Пакістан]]). * [[5 сакавіка]] — адбыўся матч за [[Суперкубак Беларусі па футболе 2022]], перамогу атрымаў [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] з [[Барысаў|Барысава]]. * [[10 сакавіка]] — [[Абу аль-Хасан аль-Хашымі аль-Курашы]] стаў трэцім халіфам «[[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]]», заняўшы месца загінулага [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы|Абу Ібрагіма аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[11 сакавіка]] — [[Габрыэль Борыч]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Чылі]] і стаў самым маладым кіраўніком у гісторыі краіны. * [[12 сакавіка]] — [[Прэзідэнцкія выбары ў Туркменістане (2022)|прэзідэнцкія выбары]] ў [[Туркменістан]]е. * [[13 сакавіка]] — [[Корпус Вартавых Ісламскай рэвалюцыі|КВІР]] [[Іран]]а здзейсніў [[Ракетны абстрэл Эрбіля (13 сакавіка 2022)|ракетны абстрэл]] горада [[Эрбіль]] у [[Іракскі Курдыстан|Іракскім Курдыстане]]. * [[15 сакавіка]] — пачаліся [[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэсты]] на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]], выкліканыя эканамічным крызісам у краіне. * [[16 сакавіка]] — камітэт міністраў [[Савет Еўропы|Савета Еўропы]] прыняў рашэнне аб спыненні паўнамоцтваў [[Расія|Расіі]] ў арганізацыі. * [[18 сакавіка]]: ** Стартаваў сезон [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Вышэйшай лігі]] чэмпіянату Беларусі па [[футбол]]е. ** Адкрыты [[Мост Чанакале 1915 года|мост Дарданэлы]] ў [[Турцыя|Турцыі]], які стаў самым доўгім вісячым мостам у свеце. * [[19 сакавіка]] — [[Сердар Бердымухамедаў]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Туркменістан]]а, змяніўшы [[Гурбангулы Бердымухамедаў|свайго бацьку]]. * [[20 сакавіка]] — шведскі лёгкаатлет [[Арман Дзюпланціс]] усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 20 см. * [[22 сакавіка]] — на з’ездзе [[Саюз пісьменнікаў Беларусі (2005)|Саюза пісьменнікаў Беларусі]] старшынёй арганізацыі абраны [[Аляксандр Карлюкевіч]]. * [[27 сакавіка]] — адбылася [[Оскар (кінапрэмія, 2022)|94-я цырымонія]] ўручэння ўзнагарод прэміі «[[Оскар]]». === Красавік === * [[3 красавіка]] — дзеючы кіраўнік дзяржавы [[Аляксандр Вучыч]] атрымаў перамогу на прэзідэнцкіх выбарах у [[Сербія|Сербіі]]. * [[7 красавіка]] — [[Генеральная Асамблея ААН]] прыняла рэзалюцыю аб прыпыненні членства [[Расія|Расіі]] ў [[Савет па правах чалавека ААН|Савеце па правах чалавека]]. * [[8 красавіка]] — ракетны ўдар нанесены па чыгуначным вакзале ў [[Краматорск]]у, загінулі дзясяткі людзей. * [[10 красавіка]] — прэм’ер-міністр [[Пакістан]]а [[Імран Хан]] адхілены ад пасады. * [[14 красавіка]] — флагманскі карабель [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту Расіі]] ракетны крэйсер [[Масква (ракетны крэйсер)|«Масква»]] затануў. * [[15 красавіка]] — [[Штурм мячэці Аль-Акса|штурм мячэці Аль-Акса]] праведзены сіламі ізраільскай паліцыі. * [[17 красавіка]] — пачалася [[Ваенная аперацыя Турцыі ў Іраку|ваенная аперацыя]] [[Турцыя|Турцыі]] ў [[Ірак]]у. * [[23 красавіка]] — футбольны клуб «[[Баварыя Мюнхен]]» стаў чэмпіёнам нямецкай [[Бундэсліга|Бундэслігі]] ў дзясяты раз запар. * [[24 красавіка]] — на [[Прэзідэнцкія выбары ў Францыі (2022)|прэзідэнцкіх выбарах]] у [[Францыя|Францыі]] перамогу атрымаў дзеючы кіраўнік краіны [[Эмануэль Макрон]]. * [[25 красавіка]] — найбагацейшы чалавек свету [[Ілан Маск]] заключыў пагадненне аб пакупцы сацыяльнай сеткі і платформы мікраблогінгу [[Twitter]]. * [[30 красавіка]] — [[Сонечнае зацьменне 30 красавіка 2022 года|сонечнае зацьменне]] ў [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], на частцы акваторыі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Атлантычны акіян|Атлантычнага]] акіянаў і ўзбярэжжы [[Антарктыда|Антарктыды]]. === Май === [[Файл:President Joe Biden Ukraine Democracy Defense Lend-Lease Act of 2022.jpg|міні|Прэзідэнт ЗША [[Джо Байдэн]] падпісвае закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]].]] [[Файл:Anti-government_protest_in_Sri_Lanka_2022.jpg|міні|Пратэсты на Шры-Ланцы перад Прэзідэнцкім палацам, 13 красавіка.]] * [[2 мая]] — [[Роні О’Саліван]] атрымаў перамогу ў [[Спіс фіналаў чэмпіянатаў свету па снукеры|фінале]] [[Чэмпіянат свету па снукеры|Чэмпіянату свету па снукеры]] і выйграў сёмы найвышэйшы тытул у кар’еры. * [[9 мая]] — [[Прэзідэнт ЗША]] [[Джо Байдэн]] падпісаў закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]]. * [[10 мая]] — [[Каталін Новак]] прыступіла да абавязкаў [[Спіс прэзідэнтаў Венгрыі|Прэзідэнта Венгрыі]], стаўшы першай [[жанчына]]й на гэтай пасадзе. * [[14 мая]]: ** Фінал [[Конкурс песні Еўрабачанне 2022|конкурса песні Еўрабачанне]], перамогу атрымаў прадстаўнік [[Украіна на конкурсе песні Еўрабачанне|Украіны]] гурт [[Kalush Orchestra]] з песняй {{нп3|Стэфанія (песня)|«Стэфанія»|uk|Стефанія (пісня)}}. ** [[Масавае забойства ў Буфала (2022)|Масавае забойства ў Буфала]]. * [[18 мая]] — [[Фінляндыя]] і [[Швецыя]] падалі афіцыйныя заяўкі на далучэнне да [[НАТА]]. * [[21 мая]] — футбольны клуб [[ФК Гомель|«Гомель»]] атрымаў перамогу ў фінале [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Кубка Беларусі]]. * [[24 мая]] — [[масавае забойства ў пачатковай школе «Роб»]]. * [[27 мая]] — [[Украінская Праваслаўная Царква Маскоўскага патрыярхата|Украінская Праваслаўная Царква]] прыняла рашэнне аб сваёй поўнай самастойнасці і незалежнасці. * [[28 мая]]: ** Футбольны клуб [[ФК Рэал Мадрыд|«Рэал Мадрыд»]] у чатырнаццаты раз перамог у фінале [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Лігі чэмпіёнаў УЕФА]]; ** Завяршыўся [[Канскі кінафестываль 2022|75-ы Канскі міжнародны кінафестываль]]. * [[29 мая]]: ** Улады [[Нарвегія|Нарвегіі]] афіцыйную назву [[Беларусь|Беларусі]] змянілі з ''Hviterussland'' на ''Belarus''; ** Зборная [[зборная Фінляндыі па хакеі з шайбай|Фінляндыі]] выйграла [[Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай 2022|Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай]]. ** [[Катастрофа DHC-6 у Мустангу]]. === Чэрвень === [[Файл:Pesniary_at_Grodno.jpg|міні|Ансамбль «[[Беларускі дзяржаўны ансамбль «Песняры»|Песняры]]» на галоўнай сцэне [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур|фестываля нацыянальных культур]] у [[Гродна|Гродне]], 4 чэрвеня.]] [[Файл:Shopping_center_in_Kremenchuk_after_Russian_shelling,_2022-06-27_(1)_frame_0126.jpg|міні|Пажар у гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у, 27 чэрвеня.]] * [[3 чэрвеня]] — у [[Гродна|Гродне]] распачаўся [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур]]. * [[4 чэрвеня]] — польская [[тэніс]]істка [[Іга Свёнтак]] выйграла фінал [[Адкрыты чэмпіянат Францыі па тэнісе|Адкрытага чэмпіянату Францыі]], атрымаўшы перамогу ў 35-й гульні запар. * [[5 чэрвеня]] — здзейснены [[Тэракт у касцёле Ова (2022)|тэракт у касцёле Ова]] ў [[Нігерыя|Нігерыі]]. * [[11 чэрвеня]] — [[Жанін Аньес]], якая раней выконвала абавязкі прэзідэнта [[Балівія|Балівіі]], прысуджана да 10 гадоў зняволення па абвінавачанні ў дзяржаўным перавароце. * [[14 чэрвеня]] — [[Данія]] і [[Канада]] падпісалі пагадненне аб падзеле спрэчнага [[Востраў Ганса|вострава Ганса]], паклаўшы канец [[Вайна віскі|38-гадоваму тэрытарыяльнаму канфлікту]]. * [[18 чэрвеня]] — [[Літва]] [[Абмежаванне транзітных зносін з Калінінградскай вобласцю|абмежавала транзітныя грузаперавозкі]] паміж расійскай [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласцю]] і астатняй тэрыторыяй Расіі. * [[21 чэрвеня]] — стартавала [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2022/2023]]. * [[22 чэрвеня]] — каля паўтары тысячы чалавек загінулі ў выніку [[Землетрасенне ў Афганістане (2022)|землятрасення]] на мяжы [[Афганістан]]а і [[Пакістан]]а. * [[23 чэрвеня]] — [[Еўрапейскі савет]] ухваліў статус [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краін-кандыдатаў]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]] для [[Украіна|Украіны]] і [[Малдова|Малдовы]]. * [[27 чэрвеня]]: ** У выніку расійскага ракетнага ўдара ў гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у загінула не менш за 19 чалавек, раненні атрымалі больш за 50 чалавек. ** У [[Акаба (горад)|Акабе]] ([[Іарданія]]) здарылася [[Масавае атручэнне хлорам у Акабе|масавае атручэнне]] [[хлор]]ам пасля аварыі ў порце. === Ліпень === [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|thumb|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]].]] [[Файл:1500 meter men's final 2022 World Athletics Championship.jpg|thumb|Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы, [[Юджын (Арэгон)]], мужчынскі фінал у бегу на 1500 м, 19 ліпеня.]] * [[2 ліпеня]] — успыхнулі [[Пратэсты ў Паўночнай Македоніі (2022)|пратэсты]] ў [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніі]]. * [[4 ліпеня]] — падчас парада ў гонар [[Дзень незалежнасці ЗША|Дня незалежнасці ЗША]] ў [[Хайленд-Парк (Ілінойс)|Хайленд-Парку]], прыгарадзе [[Чыкага]], адбылася [[Стральба ў Хайленд-Парку|стральба]], у выніку якой загінулі сем чалавек. * [[8 ліпеня]] — былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля [[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]. * [[9 ліпеня]] — падчас [[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў на Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. * [[11 ліпеня]] — апублікавана першая выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. * [[16 ліпеня]] — украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], [[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]] ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. * [[17 ліпеня]] — у [[Бірмінгем (Алабама)|Бірмінгеме]] (ЗША) завяршыліся {{нп5|Сусветныя гульні 2022|Сусветныя гульні 2022|en|2022 World Games}}. * [[19 ліпеня]] — [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць асацыяцыі «[[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]]». * [[20 ліпеня]] — [[Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі]] апублікавала справаздачу аб [[Інцыдэнт з рэйсам Ryanair 4978|нцыдэнце з рэйсам Ryanair 4978]], які адбыўся 23 мая 2021 года ў Беларусі. * [[24 ліпеня]] — у [[Юджын (Арэгон)|Юджыне]] (ЗША) завяршыўся {{нп5|Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы 2022|Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы|en|2022 World Athletics Championships}}, шведскі лёгкаатлет [[Арман Дзюпланціс]] усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 21 см. == Чаканыя падзеі == * [[Прэзідэнцкія выбары ў Лівіі (2022)|прэзідэнцкія]] і [[Парламенцкія выбары ў Лівіі (2022)|парламенцкія]] выбары ў [[Лівія|Лівіі]]. == Памерлi == {{Main|Спіс памерлых у 2022 годзе}} * [[3 студзеня]]: [[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|Адам Мальдзіс]], беларускі літаратуразнавец, пісьменнік і публіцыст, доктар філалагічных навук. * [[8 лютага]]: [[Люк Мантанье]], французскі вірусолаг, лаўрэат Нобелеўскай прэміі ў галіне медыцыны і фізіялогіі. * [[16 лютага]]: [[Крысціна Кальдэрон]], апошні прадстаўнік [[індзейцы|індзейскага]] народа [[яганы|яганаў]]. * [[23 сакавіка]]: [[Мадлен Олбрайт]], першая жанчына на пасадзе дзяржаўнага сакратара ЗША. * [[21 красавіка]]: [[Анатоль Вярцінскі]], беларускі паэт, драматург, публіцыст, дзяржаўны дзеяч. * [[3 мая]]: [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]], беларускі фізік, дзяржаўны дзеяч, першы кіраўнік незалежнай [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. * [[10 мая]]: [[Леанід Макаравіч Краўчук|Леанід Краўчук]], украінскі дзяржаўны дзеяч, першы [[Прэзідэнт Украіны]]. * [[8 ліпеня]]: [[Сіндза Абэ]], японскі дзяржаўны дзеяч, [[прэм'ер-міністр Японіі]]. {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:2022| ]] ifo7q37d9d4ryj5tdfklzmy2pbh9dpa 4164797 4164796 2022-07-25T21:11:52Z JerzyKundrat 174 /* Ліпень */ wikitext text/x-wiki {{бягучыя падзеі}} {{Навігацыя для года}} {{Год паводле тэм}} '''2022''' — [[невысакосны год]], пачынаецца ў [[субота|суботу]]. Па рашэнні [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый|ААН]] 2022 год быў абвешчаны Міжнародным годам саматужнага рыбалоўства і аквакультуры.<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/ru/sections/observances/international-years/|title=Международные годы|date=2015-01-06|publisher=www.un.org|lang=ru|accessdate=2020-01-13}}</ref> == Падзеі == === Студзень === [[Файл:2022_Kazakhstan_protests_—_Aqtobe,_January_4_(01).jpg|thumb|Пратэсты ў [[Актабэ]], 4 студзеня.]] [[Файл:Начны зімовы Мінск. Дэмантаж пуцеправода на Нямізе. 2022 (07-1).jpg|thumb|Дэмантаж [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] ў [[Мінск]]у, 11 студзеня.]] [[Файл:Roberta Metsola elected new President of the European Parliament (51828380418) (cropped).jpg|150px|thumb|Раберта Мецола ў Еўрапарламенце, 18 студзеня.]] * [[1 студзеня]] — у [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]] стартавала [[ралі «Дакар-2022»]]. * [[2 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ўспыхнулі [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|пратэсты]]. * [[3 студзеня]] — пяць [[Ядзерны клуб|ядзерных дзяржаў]] падпісалі [[Сумесная заява лідараў пяці дзяржаў аб прадухіленні ядзернай вайны і недапушчэнні гонкі ўзбраенняў|сумесную заяву]] аб прадухіленні [[Ядзерная вайна|ядзернай вайны]] і недапушчэнні [[Гонка ўзбраенняў|гонкі ўзбраенняў]]. * [[4 студзеня]] — на паўночным захадзе [[Нігерыя|Нігерыі]] пачалася [[Масавыя забойствы ў Замфары (2022)|хваля масавых забойстваў]]. * [[5 студзеня]] — [[Прэзідэнт Казахстана]] [[Касым-Жамарт Кемелевіч Такаеў|Касым-Жамарт Такаеў]] змяніў [[Нурсултан Абішавіч Назарбаеў|Нурсултана Назарбаева]] на пасадзе старшыні Савета бяспекі краіны. * [[6 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ў сувязі з [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|масавымі пратэстамі]] былі разгорнутыя [[Аперацыя АДКБ у Казахстане|міратворчыя сілы АДКБ]]. * [[8 студзеня]] — абрынулася частка [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] па [[праспект Пераможцаў (Мінск)|праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 студзеня]]: ** Ралі-рэйд [[ралі «Дакар-2022»|«Дакар-2022»]] фінішавала ў [[Джыда|Джыдзе]] ([[Саудаўская Аравія]]). ** Здзейснена [[Кібератака на ўкраінскія дзяржаўныя сайты (2022)|кібератака]] на сайты дзяржаўных устаноў [[Украіна|Украіны]]. * [[17 студзеня]] — польскі нападнік [[Роберт Левандоўскі]] прызнаны найлепшым футбалістам свету паводле версіі [[ФІФА]]. * [[18 студзеня]] — мальтыйскі палітык [[Раберта Мецола]] была абрана [[Старшыня Еўрапейскага парламента|старшынёй Еўрапарламента]]. * [[20 студзеня]] — бельгійка [[Зара Рутэрфорд]] стала самай маладой жанчынай-пілотам, якая здзейсніла адзіночны кругасветны пералёт. * [[22 студзеня]] — у [[Канада|Канадзе]] ўспыхнулі [[Пратэсты ў Канадзе (2022)|пратэсты кіроўцаў грузавікоў]]. * [[24 студзеня]] — падчас [[Ваенны пераварот у Буркіна-Фасо (2022)|ваеннага перавароту]] ў [[Буркіна-Фасо]] быў скінуты прэзідэнт [[Рок Кабарэ]]. * [[29 студзеня]] — [[Серджа Матарэла]] пераабраны на пасаду [[Прэзідэнт Італіі|Прэзідэнта Італіі]]. * [[30 студзеня]] — іспанец [[Рафаэль Надаль]] выйграў [[Адкрыты чэмпіянат Аўстраліі па тэнісе]], атрымаўшы дваццаць першы тытул на турнірах [[турніры Вялікага шлема|Вялікага шлема]]. * [[31 студзеня]] — галоўным трэнерам [[зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы па футболе]] прызначаны [[Чэслаў Міхневіч]]. === Люты === [[Файл:Putin_attended_the_opening_ceremony_of_2022_Beijing_Winter_Olympics_(2).jpg|міні|Цырымонія адкрыцця XXIV зімовых Алімпійскіх гульняў, [[Пекін]], 4 лютага.]] [[Файл:Putin_-_DNR,_LNR_(2022-02-21)_02.jpg|міні|[[Уладзімір Пуцін]] падпісвае ўказы аб прызнанні [[ДНР]] і [[ЛНР]] і дагаворы з імі, 21 лютага.]] [[File:Житловий будинок на вул. Лобановського, 6-А після обстрілу.jpg|thumb|Дом у [[Кіеў|Кіеве]] пасля абстрэлу, 26 лютага.]] * [[3 лютага]] — падчас аперацыі [[Інтэрвенцыя ЗША і іх саюзнікаў у Сірыі|амерыканскіх вайскоўцаў]] на паўночным захадзе [[Сірыя|Сірыі]] забіты лідар [[Ісламская дзяржава|ІД]] [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[4 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста адкрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[4 лютага]] — створаны [[Рэспубліканскі савет па гістарычнай палітыцы]] пры [[Адміністрацыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]]. * [[6 лютага]] — зборная [[Зборная Сенегала па футболе|Сенегала]] ў фінале {{нп3|Кубак афрыканскіх нацый|Кубка афрыканскіх нацый|en|2021 Africa Cup of Nations}} па [[футбол]]е ў [[Яундэ]] ([[Камерун]]) перамагла зборную [[зборная Егіпта па футболе|Егіпта]] і ўпершыню выйграла трафей. * [[10 лютага]] — адкрыты для руху [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправод па праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 лютага]] — лаўрэатам [[Прэмія імя Міхася Стральцова|літаратурнай прэміі імя Міхася Стральцова]] названа беларуская паэтэса [[Антаніна Яўгенаўна Хатэнка|Антаніна Хатэнка]]. * [[20 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста закрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[20 лютага]] — Мітрапаліт Мінска-Магілёўскі арцыбіскуп [[Юзаф Станеўскі]] благаславіў мемарыяльную дошку ў памяць пра айца [[Казімір Жыліс|Казіміра Жыліса]], усталяваную на сцяне [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (Індура)|касцёла Найсвяцейшай Тройцы]] ў [[Індура|Індуры]]. * [[21 лютага]] — [[Прэзідэнт Расіі]] [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]] падпісаў указы аб прызнанні самаабвешчаных на ўсходзе [[Украіна|Украіны]] [[Данецкая Народная Рэспубліка|ДНР]] і [[Луганская Народная Рэспубліка|ЛНР]] і дагаворы з імі. * [[24 лютага]] — [[Расія]] пачала [[Расійска-ўкраінскі канфлікт (2022)|ваеннае ўварванне]] ва [[Украіна|Украіну]]. * [[25 лютага]] — адбылася [[Сезар (прэмія, 2022)|47-я цырымонія]] прысуджэння кінапрэміі «[[Сезар]]». * [[27 лютага]] — асноўны дзень галасавання на [[Рэферэндум у Беларусі (2022)|рэферэндуме]] ў [[Беларусь|Беларусі]], антываенныя пратэсты. === Сакавік === [[Файл:1915 Çanakkale Bridge 20220327.jpg|міні|right|[[Мост Чанакале 1915 года|Мост Дарданэлы]].]] * [[1 сакавіка]] — [[Еўрапарламент]] падтрымаў рэзалюцыю аб прадастаўленні [[Украіна|Украіне]] статуса [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краіны-кандыдата]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]]. * [[4 сакавіка]] — двое баевікоў «[[ІДІЛ|Ісламскай дзяржавы]]» здзейснілі [[Тэракт у Пешавары (2022)|тэракт]] у [[Шыіты|шыіцк]]ай [[Мячэць|мячэці]] [[Пешавар|Пешавара]] ([[Хайбер-Пахтунхва]], [[Пакістан]]). * [[5 сакавіка]] — адбыўся матч за [[Суперкубак Беларусі па футболе 2022]], перамогу атрымаў [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] з [[Барысаў|Барысава]]. * [[10 сакавіка]] — [[Абу аль-Хасан аль-Хашымі аль-Курашы]] стаў трэцім халіфам «[[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]]», заняўшы месца загінулага [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы|Абу Ібрагіма аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[11 сакавіка]] — [[Габрыэль Борыч]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Чылі]] і стаў самым маладым кіраўніком у гісторыі краіны. * [[12 сакавіка]] — [[Прэзідэнцкія выбары ў Туркменістане (2022)|прэзідэнцкія выбары]] ў [[Туркменістан]]е. * [[13 сакавіка]] — [[Корпус Вартавых Ісламскай рэвалюцыі|КВІР]] [[Іран]]а здзейсніў [[Ракетны абстрэл Эрбіля (13 сакавіка 2022)|ракетны абстрэл]] горада [[Эрбіль]] у [[Іракскі Курдыстан|Іракскім Курдыстане]]. * [[15 сакавіка]] — пачаліся [[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэсты]] на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]], выкліканыя эканамічным крызісам у краіне. * [[16 сакавіка]] — камітэт міністраў [[Савет Еўропы|Савета Еўропы]] прыняў рашэнне аб спыненні паўнамоцтваў [[Расія|Расіі]] ў арганізацыі. * [[18 сакавіка]]: ** Стартаваў сезон [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Вышэйшай лігі]] чэмпіянату Беларусі па [[футбол]]е. ** Адкрыты [[Мост Чанакале 1915 года|мост Дарданэлы]] ў [[Турцыя|Турцыі]], які стаў самым доўгім вісячым мостам у свеце. * [[19 сакавіка]] — [[Сердар Бердымухамедаў]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Туркменістан]]а, змяніўшы [[Гурбангулы Бердымухамедаў|свайго бацьку]]. * [[20 сакавіка]] — шведскі лёгкаатлет [[Арман Дзюпланціс]] усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 20 см. * [[22 сакавіка]] — на з’ездзе [[Саюз пісьменнікаў Беларусі (2005)|Саюза пісьменнікаў Беларусі]] старшынёй арганізацыі абраны [[Аляксандр Карлюкевіч]]. * [[27 сакавіка]] — адбылася [[Оскар (кінапрэмія, 2022)|94-я цырымонія]] ўручэння ўзнагарод прэміі «[[Оскар]]». === Красавік === * [[3 красавіка]] — дзеючы кіраўнік дзяржавы [[Аляксандр Вучыч]] атрымаў перамогу на прэзідэнцкіх выбарах у [[Сербія|Сербіі]]. * [[7 красавіка]] — [[Генеральная Асамблея ААН]] прыняла рэзалюцыю аб прыпыненні членства [[Расія|Расіі]] ў [[Савет па правах чалавека ААН|Савеце па правах чалавека]]. * [[8 красавіка]] — ракетны ўдар нанесены па чыгуначным вакзале ў [[Краматорск]]у, загінулі дзясяткі людзей. * [[10 красавіка]] — прэм’ер-міністр [[Пакістан]]а [[Імран Хан]] адхілены ад пасады. * [[14 красавіка]] — флагманскі карабель [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту Расіі]] ракетны крэйсер [[Масква (ракетны крэйсер)|«Масква»]] затануў. * [[15 красавіка]] — [[Штурм мячэці Аль-Акса|штурм мячэці Аль-Акса]] праведзены сіламі ізраільскай паліцыі. * [[17 красавіка]] — пачалася [[Ваенная аперацыя Турцыі ў Іраку|ваенная аперацыя]] [[Турцыя|Турцыі]] ў [[Ірак]]у. * [[23 красавіка]] — футбольны клуб «[[Баварыя Мюнхен]]» стаў чэмпіёнам нямецкай [[Бундэсліга|Бундэслігі]] ў дзясяты раз запар. * [[24 красавіка]] — на [[Прэзідэнцкія выбары ў Францыі (2022)|прэзідэнцкіх выбарах]] у [[Францыя|Францыі]] перамогу атрымаў дзеючы кіраўнік краіны [[Эмануэль Макрон]]. * [[25 красавіка]] — найбагацейшы чалавек свету [[Ілан Маск]] заключыў пагадненне аб пакупцы сацыяльнай сеткі і платформы мікраблогінгу [[Twitter]]. * [[30 красавіка]] — [[Сонечнае зацьменне 30 красавіка 2022 года|сонечнае зацьменне]] ў [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], на частцы акваторыі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Атлантычны акіян|Атлантычнага]] акіянаў і ўзбярэжжы [[Антарктыда|Антарктыды]]. === Май === [[Файл:President Joe Biden Ukraine Democracy Defense Lend-Lease Act of 2022.jpg|міні|Прэзідэнт ЗША [[Джо Байдэн]] падпісвае закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]].]] [[Файл:Anti-government_protest_in_Sri_Lanka_2022.jpg|міні|Пратэсты на Шры-Ланцы перад Прэзідэнцкім палацам, 13 красавіка.]] * [[2 мая]] — [[Роні О’Саліван]] атрымаў перамогу ў [[Спіс фіналаў чэмпіянатаў свету па снукеры|фінале]] [[Чэмпіянат свету па снукеры|Чэмпіянату свету па снукеры]] і выйграў сёмы найвышэйшы тытул у кар’еры. * [[9 мая]] — [[Прэзідэнт ЗША]] [[Джо Байдэн]] падпісаў закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]]. * [[10 мая]] — [[Каталін Новак]] прыступіла да абавязкаў [[Спіс прэзідэнтаў Венгрыі|Прэзідэнта Венгрыі]], стаўшы першай [[жанчына]]й на гэтай пасадзе. * [[14 мая]]: ** Фінал [[Конкурс песні Еўрабачанне 2022|конкурса песні Еўрабачанне]], перамогу атрымаў прадстаўнік [[Украіна на конкурсе песні Еўрабачанне|Украіны]] гурт [[Kalush Orchestra]] з песняй {{нп3|Стэфанія (песня)|«Стэфанія»|uk|Стефанія (пісня)}}. ** [[Масавае забойства ў Буфала (2022)|Масавае забойства ў Буфала]]. * [[18 мая]] — [[Фінляндыя]] і [[Швецыя]] падалі афіцыйныя заяўкі на далучэнне да [[НАТА]]. * [[21 мая]] — футбольны клуб [[ФК Гомель|«Гомель»]] атрымаў перамогу ў фінале [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Кубка Беларусі]]. * [[24 мая]] — [[масавае забойства ў пачатковай школе «Роб»]]. * [[27 мая]] — [[Украінская Праваслаўная Царква Маскоўскага патрыярхата|Украінская Праваслаўная Царква]] прыняла рашэнне аб сваёй поўнай самастойнасці і незалежнасці. * [[28 мая]]: ** Футбольны клуб [[ФК Рэал Мадрыд|«Рэал Мадрыд»]] у чатырнаццаты раз перамог у фінале [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Лігі чэмпіёнаў УЕФА]]; ** Завяршыўся [[Канскі кінафестываль 2022|75-ы Канскі міжнародны кінафестываль]]. * [[29 мая]]: ** Улады [[Нарвегія|Нарвегіі]] афіцыйную назву [[Беларусь|Беларусі]] змянілі з ''Hviterussland'' на ''Belarus''; ** Зборная [[зборная Фінляндыі па хакеі з шайбай|Фінляндыі]] выйграла [[Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай 2022|Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай]]. ** [[Катастрофа DHC-6 у Мустангу]]. === Чэрвень === [[Файл:Pesniary_at_Grodno.jpg|міні|Ансамбль «[[Беларускі дзяржаўны ансамбль «Песняры»|Песняры]]» на галоўнай сцэне [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур|фестываля нацыянальных культур]] у [[Гродна|Гродне]], 4 чэрвеня.]] [[Файл:Shopping_center_in_Kremenchuk_after_Russian_shelling,_2022-06-27_(1)_frame_0126.jpg|міні|Пажар у гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у, 27 чэрвеня.]] * [[3 чэрвеня]] — у [[Гродна|Гродне]] распачаўся [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур]]. * [[4 чэрвеня]] — польская [[тэніс]]істка [[Іга Свёнтак]] выйграла фінал [[Адкрыты чэмпіянат Францыі па тэнісе|Адкрытага чэмпіянату Францыі]], атрымаўшы перамогу ў 35-й гульні запар. * [[5 чэрвеня]] — здзейснены [[Тэракт у касцёле Ова (2022)|тэракт у касцёле Ова]] ў [[Нігерыя|Нігерыі]]. * [[11 чэрвеня]] — [[Жанін Аньес]], якая раней выконвала абавязкі прэзідэнта [[Балівія|Балівіі]], прысуджана да 10 гадоў зняволення па абвінавачанні ў дзяржаўным перавароце. * [[14 чэрвеня]] — [[Данія]] і [[Канада]] падпісалі пагадненне аб падзеле спрэчнага [[Востраў Ганса|вострава Ганса]], паклаўшы канец [[Вайна віскі|38-гадоваму тэрытарыяльнаму канфлікту]]. * [[18 чэрвеня]] — [[Літва]] [[Абмежаванне транзітных зносін з Калінінградскай вобласцю|абмежавала транзітныя грузаперавозкі]] паміж расійскай [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласцю]] і астатняй тэрыторыяй Расіі. * [[21 чэрвеня]] — стартавала [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2022/2023]]. * [[22 чэрвеня]] — каля паўтары тысячы чалавек загінулі ў выніку [[Землетрасенне ў Афганістане (2022)|землятрасення]] на мяжы [[Афганістан]]а і [[Пакістан]]а. * [[23 чэрвеня]] — [[Еўрапейскі савет]] ухваліў статус [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краін-кандыдатаў]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]] для [[Украіна|Украіны]] і [[Малдова|Малдовы]]. * [[27 чэрвеня]]: ** У выніку расійскага ракетнага ўдара ў гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у загінула не менш за 19 чалавек, раненні атрымалі больш за 50 чалавек. ** У [[Акаба (горад)|Акабе]] ([[Іарданія]]) здарылася [[Масавае атручэнне хлорам у Акабе|масавае атручэнне]] [[хлор]]ам пасля аварыі ў порце. === Ліпень === [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|thumb|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]].]] [[Файл:1500 meter men's final 2022 World Athletics Championship (cropped).jpg|thumb|Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы, [[Юджын (Арэгон)]], мужчынскі фінал у бегу на 1500 м, 19 ліпеня.]] * [[2 ліпеня]] — успыхнулі [[Пратэсты ў Паўночнай Македоніі (2022)|пратэсты]] ў [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніі]]. * [[4 ліпеня]] — падчас парада ў гонар [[Дзень незалежнасці ЗША|Дня незалежнасці ЗША]] ў [[Хайленд-Парк (Ілінойс)|Хайленд-Парку]], прыгарадзе [[Чыкага]], адбылася [[Стральба ў Хайленд-Парку|стральба]], у выніку якой загінулі сем чалавек. * [[8 ліпеня]] — былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля [[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]. * [[9 ліпеня]] — падчас [[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў на Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. * [[11 ліпеня]] — апублікавана першая выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. * [[16 ліпеня]] — украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], [[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]] ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. * [[17 ліпеня]] — у [[Бірмінгем (Алабама)|Бірмінгеме]] (ЗША) завяршыліся {{нп5|Сусветныя гульні 2022|Сусветныя гульні 2022|en|2022 World Games}}. * [[19 ліпеня]] — [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць асацыяцыі «[[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]]». * [[20 ліпеня]] — [[Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі]] апублікавала справаздачу аб [[Інцыдэнт з рэйсам Ryanair 4978|нцыдэнце з рэйсам Ryanair 4978]], які адбыўся 23 мая 2021 года ў Беларусі. * [[24 ліпеня]] — у [[Юджын (Арэгон)|Юджыне]] (ЗША) завяршыўся {{нп5|Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы 2022|Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы|en|2022 World Athletics Championships}}, шведскі лёгкаатлет [[Арман Дзюпланціс]] усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 21 см. == Чаканыя падзеі == * [[Прэзідэнцкія выбары ў Лівіі (2022)|прэзідэнцкія]] і [[Парламенцкія выбары ў Лівіі (2022)|парламенцкія]] выбары ў [[Лівія|Лівіі]]. == Памерлi == {{Main|Спіс памерлых у 2022 годзе}} * [[3 студзеня]]: [[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|Адам Мальдзіс]], беларускі літаратуразнавец, пісьменнік і публіцыст, доктар філалагічных навук. * [[8 лютага]]: [[Люк Мантанье]], французскі вірусолаг, лаўрэат Нобелеўскай прэміі ў галіне медыцыны і фізіялогіі. * [[16 лютага]]: [[Крысціна Кальдэрон]], апошні прадстаўнік [[індзейцы|індзейскага]] народа [[яганы|яганаў]]. * [[23 сакавіка]]: [[Мадлен Олбрайт]], першая жанчына на пасадзе дзяржаўнага сакратара ЗША. * [[21 красавіка]]: [[Анатоль Вярцінскі]], беларускі паэт, драматург, публіцыст, дзяржаўны дзеяч. * [[3 мая]]: [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]], беларускі фізік, дзяржаўны дзеяч, першы кіраўнік незалежнай [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. * [[10 мая]]: [[Леанід Макаравіч Краўчук|Леанід Краўчук]], украінскі дзяржаўны дзеяч, першы [[Прэзідэнт Украіны]]. * [[8 ліпеня]]: [[Сіндза Абэ]], японскі дзяржаўны дзеяч, [[прэм'ер-міністр Японіі]]. {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:2022| ]] m2goalh3sindnrxpr5qsd4n6bch36vw 0 668152 4164609 4115960 2022-07-25T12:37:53Z wikitext text/x-wiki {{Палітык}} '''Вітольд Міхайлавіч Ашурак''' (нар. {{ДН|13|10|1970}}, в. [[Агароднікі (Ганчарскі сельсавет)|Агароднікі]], [[Лідскі раён]] — {{ДС|21|5|2021}}, [[Шклоў]]) — беларускі грамадскі і палітычны актывіст, [[Палітычныя зняволеныя|палітычны зняволены]]. == Біяграфічныя звесткі == Нарадзіўся ў 1970 годзе ў вёсцы Агароднікі, паблізу горада [[Бярозаўка (Лідскі раён)]]. Пасля школы ўладкаваўся на [[шклозавод «Нёман»]], дзе працаваў выдзьмувальнікам. Затым звольніўся і пачаў зарабляць будаўнічымі працамі. У 2010 годзе пасля прэзідэнцкіх выбараў удзельнічаў у [[Плошча 2010|пратэстах]] 19 снежня ў [[Мінск]]у, яго затрымалі і асудзілі да 12 сутак арышту. Неўзабаве ўступіў у [[Партыя БНФ|БНФ]], потым стаў сябрам Сойма партыі. Ён пастаянна бываў на ўгодках ушанавання паўстанцаў у [[горад Свіслач|Свіслачы]], прыязджаў на ўгодкі Слуцкага збройнага чыну. Падымаў экалагічныя праблемы. Разам з паплечнікамі судзіўся са шклозаводам за парушэнне [[Орхуская канвенцыя|Орхускай канвенцыі]], дамагаўся грамадскіх слуханняў па пытанні арганізацыі вытворчасці шкловаты — урэшце на заводзе пабудавалі больш бяспечную высокатэмпературную печ, дзе спальвалі шкодныя адкіды. Калі пачаўся мор рыбы ў [[рака Дзітва|Дзітве]], каб прыцягнуць увагу да праблемы прыняў удзел у акцыі на прыступках райвыканкаму, за што атрымаў штраф, аднак неўзабаве пачалося пашырэнне лідскіх ачышчальных збудаванняў. У Лідскім раёне шмат зрабіў, каб жыла памяць пра [[паўстанне 1863 года|паўстанцаў 1863 года]]. На працягу 2017—2018 гадоў Вітольд Ашурак разам са сваімі паплечнікамі аднавіў між вёскамі [[Малое Ольжава]] і [[Мохавічы (Лідскі раён)]] мемарыял памяці паўстанцам Каліноўскага. Сябар партыі БНФ, абласны каардынатар [[За Свабоду (рух)|руху «За свабоду»]]. Балатаваўся ў мясцовыя дэпутаты і парламент. Прымаў актыўны ўдзел у вулічных акцыях у [[Ліда|Лідзе]] ў час [[пратэсты ў Беларусі (2020)|масавых пратэстаў у Беларусі]] ў [[2020]] годзе. Яго ўпершыню затрымалі 9 жніўня. Суд пакараў актывіста 20 суткамі: 15 — за ўдзел у несанкцыянаваным мерапрыемстве і 5 за непавагу да суда, адмовіўся ўстаць, калі з’явіўся суддзя. Аднак праз 5 дзён яго адпусцілі, як і амаль усіх тагачасных палітвязняў, што адбывалі адміністрацыйнае пакаранне. Тым не менш крымінальная справа была заведзеная ўжо тады. 16 верасня В. Ашурка забралі паўторна, мала таго, што яму заставалася адбыць 15 сутак з мінулага, дык дадалі яшчэ 15 — за ўдзел у мерапрыемствах у Лідзе ў жніўні-верасні. Калі заставалася адбыць 2-3 сутак, яго перавялі ў гродзенскае СІЗА па крымінальным артыкуле. Суд быў закрытым. Яго судзілі па двух артыкулах: 364 «Гвалт ў дачыненні супрацоўніка органаў унутраных спраў» і 342 «Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак». Па першым артыкуле суд пастанавіў пакараць актывіста 4 гадамі калоніі, а па другім — 2 гадамі і 4 месяцамі. Шляхам частковага паглынання атрымалася 5 гадоў калоніі агульнага рэжыму — адзін з самых строгіх прысудаў для ўдзельнікаў паслявыбарчых акцый пратэсту. Людзі пачалі крычаць суддзе Максім Філатаву «Ганьба!» і падтрымліваць асуджанага. На наступны дзень пасля працэсу ў лідскім судзе 8 чалавек затрымалі па крымінальнай справе аб хуліганстве, якая была заведзеная па факце непрыстойных дзеянняў падчас абвяшчэння прысуду Вітольду Ашурку<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=266976 nn.by]</ref>. 27 студзеня 2021 года сумеснай заяваю адзінадцацці арганізацыяў ([[праваабарончы цэнтр «Вясна»]], [[Беларуская асацыяцыя журналістаў]], [[Беларускі ПЭН-цэнтр]], [[Беларускі Хельсінкскі камітэт]] ды інш.) Вітольд Ашурак быў прызнаны палітычным зняволеным<ref>{{Cite web|date=2021-01-27|title=Патрабуем неадкладнага перагляду прысудаў і вызвалення 31 палітычнага зняволенага|url=http://spring96.org/be/news/101556|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210410120637/https://spring96.org/be/news/101556|archivedate=10 красавіка 2021|accessdate=2021-04-10|website=|publisher=[[Праваабарончы цэнтр «Вясна»]]|language=be|deadurl=no}}</ref>. 4 лютага 2021 года шэфства над [[Палітычныя зняволеныя|палітычным зняволеным]] узяў [[Шон Хогі]], дэпутат [[Дойл Эрэн]]<ref>{{Cite web|date=2021-02-04|title=Members of Parliament from Switzerland, Germany and Ireland take over godparenthood for Yuliya Slutskaya, Katsiaryna Andreyeva and Vitold Ashurak|url=https://www.lphr.org/martina-munz-national-council-sp-switzerland-delara-burkhardt-european-parliament-spd-germany-and-sean-haughey-irish-lower-house-fianna-fail-ireland-have-taken-over-a-godparenthood-for-p/|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204103752/https://www.lphr.org/en/martina-munz-national-council-sp-switzerland-delara-burkhardt-european-parliament-spd-germany-and-sean-haughey-irish-lower-house-fianna-fail-ireland-have-taken-over-a-godparenthood-for-p/|archivedate=2021-02-04|accessdate=2021-02-24|website=|publisher=[[Libereco]]|language=en}}</ref><ref name="Irish">{{Cite web|author={{нп3|Пол Канінгам|Cunningham, Paul|en|Paul Cunningham (journalist)}}|date=2021-07-15|title=Irish politicians sponsor Belarus political prisoners|url=https://www.rte.ie/news/2021/0715/1235124-belarus-ireland/|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210716140928/https://www.rte.ie/news/2021/0715/1235124-belarus-ireland/|archivedate=16 ліпеня 2021|accessdate=2021-07-16|publisher={{нп3|RTÉ.ie|RTÉ.ie|en|RTÉ.ie}}|language=en|deadurl=no}}</ref>. У сярэдзіне красавіка 2021 года стала вядома, што апеляцыя Ашурка на прысуд, якая разглядалася ў яго адсутнасць, была не задаволеная<ref>{{Cite journal|date=2021-04-16|title=«Галоўную перамогу мы ўжо атрымалі»|journal=[[Новы Час (газета)|Новы Час]]|language=be|issue=15 (723)|pages=2}}</ref>. У адным з апошніх лістоў Ашурок заявіў, што турэмнае начальства прымусіла яго і іншых палітычных зняволеных насіць жоўтую бірку, каб вылучала іх сярод вязняў<ref>[https://telegraf.by/obshhestvo/ashurok-napisal-v-pisme-chto-politicheskih-zakljuchjonnyh-v-kolonii-v-shklove-obyazali-nosit-zheltye-birki-eto-zakonno/ Активист БНФ Ашурок написал из колонии в Шклове, что «политических» заключённых обязали носить желтые бирки. Это законно?] {{ref-ru}}</ref>. 21 мая 2021 года памёр у Шклоўскай калоніі ПК № 17<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=У шклоўскай калоніі памёр палітвязень Вітольд Ашурак|url=https://nn.by/?c=ar&i=273305|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210521192213/https://nn.by/?c=ar&i=273305|archivedate=21 мая 2021|accessdate=2021-05-21|website=|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language=be|deadurl=no}}</ref>. Пахаваны 26 мая ў Бярозаўцы. На развітанні з Вітольдам Ашуркам яго цела атулілі [[Бела-чырвона-белы сцяг|бела-чырвона-белым сцягам]] паводле волі памерлага<ref>[https://novychas.by/hramadstva/u-bjarozaucy-razvitvajucca-z-vitoldam-aszurkam Краіна развіталася з Вітольдам Ашуркам (фота)]</ref>. == Гібель == [[Файл:Быдгашч. Акцыі памяці Вітольда Ашурка (2021-05-22).jpg|thumb|right|Акцыя памяці Ашурка ў польскім [[Быдгашч]]ы 22 мая 2021 года]] Меркаваная афіцыйная прычына смерці — спыненне сэрца. Дакладная прычына смерці яшчэ павінна быць высветлена<ref name="zeit" />. 25 мая цела Вітольда Ашурка аддалі сваякам. У нябожчыка была «забінтаваная галава ад макаўкі да носа, бачны толькі рот»<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=273485 Цела палітвязня Ашурка аддалі сваякам: галава забінтаваная. Пахаванне заўтра]</ref>. Сваякі вырашылі не рабіць дадатковыя экспертызы, бо не давяраюлі магчымым вынікам і не жадалі зацягваць пахаванне<ref>[https://euroradio.fm/ru/rodstvennikam-otdali-telo-umershego-v-kolonii-politzaklyuchennogo-vitolda-ashurka Родственникам отдали тело умершего в колонии политзаключенного Витольда Ашурка]</ref>. 25 мая [[Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь]] апублікаваў відэа з прыкметамі мантажу з камеры ШІЗА, на якім адлюстраваныя два спантанных падзенні Ашурка<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=273506 З’явілася відэа смерці Ашурка. Палітвязня трымалі ў ШІЗА АСЦЯРОЖНА! НА ВІДЭА ФРАГМЕНТ СМЕРЦІ!]</ref>. Відэа вызвала ў экспертаў і былых вязняў Шклоўскай калоніі падазрэнні наконт непраўдзівасці інфармацыі (на відэа ня бачна, ці сапраўды чалавек у робе — Вітольд Ашурак; у камэру да асуджанага супрацоўніку аднаму ўваходзіць забаронена), а таксама сумненні ў добрым стане яго здароўя, перад тым як Вітольд Ашурак трапіў у гэтую камеру<ref>[https://www.svaboda.org/a/31273192.html Якія пытаньні выклікае відэа меркаванай сьмерці Вітольда Ашурка. Камэнтуюць лекары і былыя палітвязьні]</ref>. == Рэакцыя == [[Файл:Быдгашч. Акцыя салідарнасці з Беларуссю (2021-10-03) 7.jpg|міні|справа|Быдгашч, 3 кастрычнка 2021. Акцыя салідарнасці з Беларуссю: Вітольд Ашурак (злева), [[Генадзь Валер’евіч Шутаў|Генадзь Шутаў]] (справа)]] На думку [[Алесь Бяляцкі|Алеся Бяляцкага]], адміністрацыя турмы ў Шклове аказвала наўмысны ціск на палітвязня, напрыклад, паводле дадзеных [[Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь|Следчага камітэта]], Вітольд быў аштрафаваны 12 разоў за месяц нібыта за парушэнне турэмных правілаў<ref name="Ales" />. Праваабаронца лічыць, што ліст Ашурка, дзе ён апісаў, што палітвязні былі вымушаныя насіць на вопратцы жоўтыя біркі, і які атрымаў шырокую агалоску ў СМІ, стаў прычынаю таго, што яго пасадзілі ў штрафны ізалятар, праз некалькі тыдняў у якім Ашурак, які раней не скардзіўся на здароўе, страціў прытомнасць і паваліўся мёртвым.<ref name="Ales" /> Кіраўнік [[Праваабарончы цэнтр «Вясна»|праваабарончага цэнтра «Вясна»]] таксама выказаў сумнеў, што Следчы камітэт, які ''«правёў „паспяховае“ расследаванне супраць Вітольда Ашурка і дапамог яму апынуцца ў турме»'' і які не распачаў ніводнай крымінальнай справы пасля таго, як сотні скардзіліся на катаванні пасля [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|прэзідэнцкіх выбараў 2020 года]] правядзе аб’ектыўнае расследаванне і высветліць праўду, да таго ж адміністрацыя Шклоўскай калоніі ПК № 17 зробіць усё, каб схаваць яе<ref name="Ales">{{Cite web|date=2021-05-26|title=Ales Bialiatski on the death of political prisoner Vitold Ashurak|url=http://spring96.org/en/news/103572|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210527092657/http://spring96.org/en/news/103572|archivedate=2021-05-27|accessdate=2021-05-27|website=|publisher=[[Праваабарончы цэнтр «Вясна»]]|language=en|first=Ales|last=Bialiatski|authorlink=Алесь Бяляцкі}}</ref>. Смерць Вітольда Ашурка выклікала міжнародную рэакцыю<ref name="zeit" />. Пітэр Стано, прэс-сакратар {{нп3|Вярхоўны прадстаўнік Саюза па замежных справах і палітыцы бяспекі|Вярхоўнага прадстаўніка Саюза па замежных справах і палітыцы бяспекі|uk|Верховний представник Європейського Союзу з питань закордонних справ і політики безпеки}} [[Жазэп Барэль|Жазэпа Барэля]], заклікаў неадкладна вызваліць усіх палітзняволеных і адвольна затрыманых<ref name="zeit" />. [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святлана Ціханоўская]] адзначыла: ''«Людзі не толькі пакутуюць, але і гінуць пры {{нп3|Рэжым Лукашэнкі|рэжыме|be-x-old|Рэжым Лукашэнкі}}»''<ref name="zeit">{{Cite web|date=2021-05-22|title=Belarussischer Aktivist Aschurok in Haft gestorben|url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2021-05/belarus-witold-aschurok-tod-oppositionsaktivist-haft|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210522200942/https://www.zeit.de/politik/ausland/2021-05/belarus-witold-aschurok-tod-oppositionsaktivist-haft|archivedate=22 мая 2021|accessdate=2021-05-22|website=|publisher=[[Die Zeit]]|language=de|deadurl=no}}</ref>. {{нп3|Урад Ірландыі|Урад Ірландыі|uk|Уряд Ірландії}} заклікаў правесці незалежнае расследаванне ''«вельмі падазронай»'', на думку [[Шон Хогі|Шона Хогі]], смерці Ашурка, але безвынікова<ref name="Irish" />. 31 кастрычніка 2021 года ў беларускай царкве ў [[Антверпен]]е ўсталявалі і асвяцілі памятны знак у гонар Вітольда Ашурка<ref>{{Cite web|date=2021-11-01|title=Палітвязьню Вітольду Ашурку, які памёр у шклоўскай калёніі, усталявалі памятны знак. У Бэльгіі |url=https://www.svaboda.org/a/31539383.html|url-status=live|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2021-11-03|website=|publisher=[[Радыё Свабодная Еўропа/Радыё Свабода]]|language=}}</ref>. == Гл. таксама == * [[Спіс загінулых падчас пратэстаў у Беларусі (з 2020)]] {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://nn.by/?c=ar&i=266848 Татарын, дагестанец і грэк — трое беларускіх нацыяналістаў — Наша Ніва] * [https://svabod1.azureedge.net/a/31053639.html Сапраўдны мясцовы лідэр — Радыё Свабода] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210125174628/https://svabod1.azureedge.net/a/31053639.html |date=25 студзеня 2021 }} * [https://prisoners.spring96.org/be/person/vitold-ashurak Старонка Вітольда Ашурака на сайце Праваабарончага цэнтра «Вясна»] * {{артыкул |аўтар = Віктар Сазонаў |загаловак = Ліст да Вітольда Ашурка |арыгінал = |спасылка = |мова = be |адказны = |аўтар выдання = |выданне = [[Новы Час (газета)|Новы Час]] |тып = газета |месца = |выдавецтва = |год = 2021 |выпуск = |том = |нумар = 24 (752) |старонкі = 7 |isbn = |issn = |doi = |bibcode = |arxiv = |pmid = |ref = |archiveurl = |archivedate = }} {{Палітычны крызіс у Беларусі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ашурак Вітольд}} [[Катэгорыя:Члены Партыі БНФ]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя рэжымам Лукашэнкі]] [[Катэгорыя:Асобы, прызнаныя вязнямі сумлення праваабарончым цэнтрам «Вясна»]] [[Катэгорыя:Палітвязні Беларусі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў турмах Беларусі]] jrwcmen2lamktikwpnfpdd2l6rperfs 4164610 4164609 2022-07-25T12:44:22Z wikitext text/x-wiki {{Палітык}} '''Вітольд Міхайлавіч Ашурак''' (нар. {{ДН|13|10|1970}}, в. [[Агароднікі (Ганчарскі сельсавет)|Агароднікі]], [[Лідскі раён]] — {{ДС|21|5|2021}}, [[Шклоў]]) — беларускі грамадскі і палітычны актывіст, [[Палітычныя зняволеныя|палітычны зняволены]]. == Біяграфічныя звесткі == Нарадзіўся ў 1970 годзе ў вёсцы Агароднікі, паблізу горада [[Бярозаўка (Лідскі раён)]]. Пасля школы ўладкаваўся на [[шклозавод «Нёман»]], дзе працаваў выдзьмувальнікам. Затым звольніўся і пачаў зарабляць будаўнічымі працамі. У 2010 годзе пасля прэзідэнцкіх выбараў удзельнічаў у [[Плошча 2010|пратэстах]] 19 снежня ў [[Мінск]]у, яго затрымалі і асудзілі да 12 сутак арышту. Неўзабаве ўступіў у [[Партыя БНФ|БНФ]], потым стаў сябрам Сойма партыі. Ён пастаянна бываў на ўгодках ушанавання паўстанцаў у [[горад Свіслач|Свіслачы]], прыязджаў на ўгодкі Слуцкага збройнага чыну. Падымаў экалагічныя праблемы. Разам з паплечнікамі судзіўся са шклозаводам за парушэнне [[Орхуская канвенцыя|Орхускай канвенцыі]], дамагаўся грамадскіх слуханняў па пытанні арганізацыі вытворчасці шкловаты — урэшце на заводзе пабудавалі больш бяспечную высокатэмпературную печ, дзе спальвалі шкодныя адкіды. Калі пачаўся мор рыбы ў [[рака Дзітва|Дзітве]], каб прыцягнуць увагу да праблемы прыняў удзел у акцыі на прыступках райвыканкаму, за што атрымаў штраф, аднак неўзабаве пачалося пашырэнне лідскіх ачышчальных збудаванняў. У Лідскім раёне шмат зрабіў, каб жыла памяць пра [[паўстанне 1863 года|паўстанцаў 1863 года]]. На працягу 2017—2018 гадоў Вітольд Ашурак разам са сваімі паплечнікамі аднавіў між вёскамі [[Малое Ольжава]] і [[Мохавічы (Лідскі раён)]] мемарыял памяці паўстанцам Каліноўскага. Сябар партыі БНФ, абласны каардынатар [[За Свабоду (рух)|руху «За свабоду»]]. Балатаваўся ў мясцовыя дэпутаты і парламент. Прымаў актыўны ўдзел у вулічных акцыях у [[Ліда|Лідзе]] ў час [[пратэсты ў Беларусі (2020)|масавых пратэстаў у Беларусі]] ў [[2020]] годзе. Яго ўпершыню затрымалі 9 жніўня. Суд пакараў актывіста 20 суткамі: 15 — за ўдзел у несанкцыянаваным мерапрыемстве і 5 за непавагу да суда, адмовіўся ўстаць, калі з’явіўся суддзя. Аднак праз 5 дзён яго адпусцілі, як і амаль усіх тагачасных палітвязняў, што адбывалі адміністрацыйнае пакаранне. Тым не менш крымінальная справа была заведзеная ўжо тады. 16 верасня В. Ашурка забралі паўторна, мала таго, што яму заставалася адбыць 15 сутак з мінулага, дык дадалі яшчэ 15 — за ўдзел у мерапрыемствах у Лідзе ў жніўні-верасні. Калі заставалася адбыць 2-3 сутак, яго перавялі ў гродзенскае СІЗА па крымінальным артыкуле. Суд быў закрытым. Яго судзілі па двух артыкулах: 364 «Гвалт ў дачыненні супрацоўніка органаў унутраных спраў» і 342 «Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак». Па першым артыкуле суд пастанавіў пакараць актывіста 4 гадамі калоніі, а па другім — 2 гадамі і 4 месяцамі. Шляхам частковага паглынання атрымалася 5 гадоў калоніі агульнага рэжыму — адзін з самых строгіх прысудаў для ўдзельнікаў паслявыбарчых акцый пратэсту. Людзі пачалі крычаць суддзю Максім Філатаву «Ганьба!» і падтрымліваць асуджанага. На наступны дзень пасля працэсу ў лідскім судзе 8 чалавек затрымалі па крымінальнай справе аб хуліганстве, якая была заведзеная па факце непрыстойных дзеянняў падчас абвяшчэння прысуду Вітольду Ашурку<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=266976 nn.by]</ref>. 27 студзеня 2021 года сумеснай заяваю адзінадцацці арганізацыяў ([[праваабарончы цэнтр «Вясна»]], [[Беларуская асацыяцыя журналістаў]], [[Беларускі ПЭН-цэнтр]], [[Беларускі Хельсінкскі камітэт]] ды інш.) Вітольд Ашурак быў прызнаны палітычным зняволеным<ref>{{Cite web|date=2021-01-27|title=Патрабуем неадкладнага перагляду прысудаў і вызвалення 31 палітычнага зняволенага|url=http://spring96.org/be/news/101556|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210410120637/https://spring96.org/be/news/101556|archivedate=10 красавіка 2021|accessdate=2021-04-10|website=|publisher=[[Праваабарончы цэнтр «Вясна»]]|language=be|deadurl=no}}</ref>. 4 лютага 2021 года шэфства над [[Палітычныя зняволеныя|палітычным зняволеным]] узяў [[Шон Хогі]], дэпутат [[Дойл Эрэн]]<ref>{{Cite web|date=2021-02-04|title=Members of Parliament from Switzerland, Germany and Ireland take over godparenthood for Yuliya Slutskaya, Katsiaryna Andreyeva and Vitold Ashurak|url=https://www.lphr.org/martina-munz-national-council-sp-switzerland-delara-burkhardt-european-parliament-spd-germany-and-sean-haughey-irish-lower-house-fianna-fail-ireland-have-taken-over-a-godparenthood-for-p/|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204103752/https://www.lphr.org/en/martina-munz-national-council-sp-switzerland-delara-burkhardt-european-parliament-spd-germany-and-sean-haughey-irish-lower-house-fianna-fail-ireland-have-taken-over-a-godparenthood-for-p/|archivedate=2021-02-04|accessdate=2021-02-24|website=|publisher=[[Libereco]]|language=en}}</ref><ref name="Irish">{{Cite web|author={{нп3|Пол Канінгам|Cunningham, Paul|en|Paul Cunningham (journalist)}}|date=2021-07-15|title=Irish politicians sponsor Belarus political prisoners|url=https://www.rte.ie/news/2021/0715/1235124-belarus-ireland/|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210716140928/https://www.rte.ie/news/2021/0715/1235124-belarus-ireland/|archivedate=16 ліпеня 2021|accessdate=2021-07-16|publisher={{нп3|RTÉ.ie|RTÉ.ie|en|RTÉ.ie}}|language=en|deadurl=no}}</ref>. У сярэдзіне красавіка 2021 года стала вядома, што апеляцыя Ашурка на прысуд, якая разглядалася ў яго адсутнасць, была не задаволеная<ref>{{Cite journal|date=2021-04-16|title=«Галоўную перамогу мы ўжо атрымалі»|journal=[[Новы Час (газета)|Новы Час]]|language=be|issue=15 (723)|pages=2}}</ref>. У адным з апошніх лістоў Ашурок заявіў, што турэмнае начальства прымусіла яго і іншых палітычных зняволеных насіць жоўтую бірку, каб вылучала іх сярод вязняў<ref>[https://telegraf.by/obshhestvo/ashurok-napisal-v-pisme-chto-politicheskih-zakljuchjonnyh-v-kolonii-v-shklove-obyazali-nosit-zheltye-birki-eto-zakonno/ Активист БНФ Ашурок написал из колонии в Шклове, что «политических» заключённых обязали носить желтые бирки. Это законно?] {{ref-ru}}</ref>. 21 мая 2021 года памёр у Шклоўскай калоніі ПК № 17<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=У шклоўскай калоніі памёр палітвязень Вітольд Ашурак|url=https://nn.by/?c=ar&i=273305|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210521192213/https://nn.by/?c=ar&i=273305|archivedate=21 мая 2021|accessdate=2021-05-21|website=|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language=be|deadurl=no}}</ref>. Пахаваны 26 мая ў Бярозаўцы. На развітанні з Вітольдам Ашуркам яго цела атулілі [[Бела-чырвона-белы сцяг|бела-чырвона-белым сцягам]] паводле волі памерлага<ref>[https://novychas.by/hramadstva/u-bjarozaucy-razvitvajucca-z-vitoldam-aszurkam Краіна развіталася з Вітольдам Ашуркам (фота)]</ref>. == Гібель == [[Файл:Быдгашч. Акцыі памяці Вітольда Ашурка (2021-05-22).jpg|thumb|right|Акцыя памяці Ашурка ў польскім [[Быдгашч]]ы 22 мая 2021 года]] Меркаваная афіцыйная прычына смерці — спыненне сэрца. Дакладная прычына смерці яшчэ павінна быць высветлена<ref name="zeit" />. 25 мая цела Вітольда Ашурка аддалі сваякам. У нябожчыка была «забінтаваная галава ад макаўкі да носа, бачны толькі рот»<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=273485 Цела палітвязня Ашурка аддалі сваякам: галава забінтаваная. Пахаванне заўтра]</ref>. Сваякі вырашылі не рабіць дадатковыя экспертызы, бо не давяраюлі магчымым вынікам і не жадалі зацягваць пахаванне<ref>[https://euroradio.fm/ru/rodstvennikam-otdali-telo-umershego-v-kolonii-politzaklyuchennogo-vitolda-ashurka Родственникам отдали тело умершего в колонии политзаключенного Витольда Ашурка]</ref>. 25 мая [[Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь]] апублікаваў відэа з прыкметамі мантажу з камеры ШІЗА, на якім адлюстраваныя два спантанных падзенні Ашурка<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=273506 З’явілася відэа смерці Ашурка. Палітвязня трымалі ў ШІЗА АСЦЯРОЖНА! НА ВІДЭА ФРАГМЕНТ СМЕРЦІ!]</ref>. Відэа вызвала ў экспертаў і былых вязняў Шклоўскай калоніі падазрэнні наконт непраўдзівасці інфармацыі (на відэа ня бачна, ці сапраўды чалавек у робе — Вітольд Ашурак; у камэру да асуджанага супрацоўніку аднаму ўваходзіць забаронена), а таксама сумненні ў добрым стане яго здароўя, перад тым як Вітольд Ашурак трапіў у гэтую камеру<ref>[https://www.svaboda.org/a/31273192.html Якія пытаньні выклікае відэа меркаванай сьмерці Вітольда Ашурка. Камэнтуюць лекары і былыя палітвязьні]</ref>. == Рэакцыя == [[Файл:Быдгашч. Акцыя салідарнасці з Беларуссю (2021-10-03) 7.jpg|міні|справа|Быдгашч, 3 кастрычнка 2021. Акцыя салідарнасці з Беларуссю: Вітольд Ашурак (злева), [[Генадзь Валер’евіч Шутаў|Генадзь Шутаў]] (справа)]] На думку [[Алесь Бяляцкі|Алеся Бяляцкага]], адміністрацыя турмы ў Шклове аказвала наўмысны ціск на палітвязня, напрыклад, паводле дадзеных [[Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь|Следчага камітэта]], Вітольд быў аштрафаваны 12 разоў за месяц нібыта за парушэнне турэмных правілаў<ref name="Ales" />. Праваабаронца лічыць, што ліст Ашурка, дзе ён апісаў, што палітвязні былі вымушаныя насіць на вопратцы жоўтыя біркі, і які атрымаў шырокую агалоску ў СМІ, стаў прычынаю таго, што яго пасадзілі ў штрафны ізалятар, праз некалькі тыдняў у якім Ашурак, які раней не скардзіўся на здароўе, страціў прытомнасць і паваліўся мёртвым.<ref name="Ales" /> Кіраўнік [[Праваабарончы цэнтр «Вясна»|праваабарончага цэнтра «Вясна»]] таксама выказаў сумнеў, што Следчы камітэт, які ''«правёў „паспяховае“ расследаванне супраць Вітольда Ашурка і дапамог яму апынуцца ў турме»'' і які не распачаў ніводнай крымінальнай справы пасля таго, як сотні скардзіліся на катаванні пасля [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|прэзідэнцкіх выбараў 2020 года]] правядзе аб’ектыўнае расследаванне і высветліць праўду, да таго ж адміністрацыя Шклоўскай калоніі ПК № 17 зробіць усё, каб схаваць яе<ref name="Ales">{{Cite web|date=2021-05-26|title=Ales Bialiatski on the death of political prisoner Vitold Ashurak|url=http://spring96.org/en/news/103572|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210527092657/http://spring96.org/en/news/103572|archivedate=2021-05-27|accessdate=2021-05-27|website=|publisher=[[Праваабарончы цэнтр «Вясна»]]|language=en|first=Ales|last=Bialiatski|authorlink=Алесь Бяляцкі}}</ref>. Смерць Вітольда Ашурка выклікала міжнародную рэакцыю<ref name="zeit" />. Пітэр Стано, прэс-сакратар {{нп3|Вярхоўны прадстаўнік Саюза па замежных справах і палітыцы бяспекі|Вярхоўнага прадстаўніка Саюза па замежных справах і палітыцы бяспекі|uk|Верховний представник Європейського Союзу з питань закордонних справ і політики безпеки}} [[Жазэп Барэль|Жазэпа Барэля]], заклікаў неадкладна вызваліць усіх палітзняволеных і адвольна затрыманых<ref name="zeit" />. [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святлана Ціханоўская]] адзначыла: ''«Людзі не толькі пакутуюць, але і гінуць пры {{нп3|Рэжым Лукашэнкі|рэжыме|be-x-old|Рэжым Лукашэнкі}}»''<ref name="zeit">{{Cite web|date=2021-05-22|title=Belarussischer Aktivist Aschurok in Haft gestorben|url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2021-05/belarus-witold-aschurok-tod-oppositionsaktivist-haft|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210522200942/https://www.zeit.de/politik/ausland/2021-05/belarus-witold-aschurok-tod-oppositionsaktivist-haft|archivedate=22 мая 2021|accessdate=2021-05-22|website=|publisher=[[Die Zeit]]|language=de|deadurl=no}}</ref>. {{нп3|Урад Ірландыі|Урад Ірландыі|uk|Уряд Ірландії}} заклікаў правесці незалежнае расследаванне ''«вельмі падазронай»'', на думку [[Шон Хогі|Шона Хогі]], смерці Ашурка, але безвынікова<ref name="Irish" />. 31 кастрычніка 2021 года ў беларускай царкве ў [[Антверпен]]е ўсталявалі і асвяцілі памятны знак у гонар Вітольда Ашурка<ref>{{Cite web|date=2021-11-01|title=Палітвязьню Вітольду Ашурку, які памёр у шклоўскай калёніі, усталявалі памятны знак. У Бэльгіі |url=https://www.svaboda.org/a/31539383.html|url-status=live|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2021-11-03|website=|publisher=[[Радыё Свабодная Еўропа/Радыё Свабода]]|language=}}</ref>. == Гл. таксама == * [[Спіс загінулых падчас пратэстаў у Беларусі (з 2020)]] {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://nn.by/?c=ar&i=266848 Татарын, дагестанец і грэк — трое беларускіх нацыяналістаў — Наша Ніва] * [https://svabod1.azureedge.net/a/31053639.html Сапраўдны мясцовы лідэр — Радыё Свабода] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210125174628/https://svabod1.azureedge.net/a/31053639.html |date=25 студзеня 2021 }} * [https://prisoners.spring96.org/be/person/vitold-ashurak Старонка Вітольда Ашурака на сайце Праваабарончага цэнтра «Вясна»] * {{артыкул |аўтар = Віктар Сазонаў |загаловак = Ліст да Вітольда Ашурка |арыгінал = |спасылка = |мова = be |адказны = |аўтар выдання = |выданне = [[Новы Час (газета)|Новы Час]] |тып = газета |месца = |выдавецтва = |год = 2021 |выпуск = |том = |нумар = 24 (752) |старонкі = 7 |isbn = |issn = |doi = |bibcode = |arxiv = |pmid = |ref = |archiveurl = |archivedate = }} {{Палітычны крызіс у Беларусі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ашурак Вітольд}} [[Катэгорыя:Члены Партыі БНФ]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя рэжымам Лукашэнкі]] [[Катэгорыя:Асобы, прызнаныя вязнямі сумлення праваабарончым цэнтрам «Вясна»]] [[Катэгорыя:Палітвязні Беларусі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў турмах Беларусі]] bwwiw3jyhptgkz274cwpk22970yuxy3 4164611 4164610 2022-07-25T12:45:57Z wikitext text/x-wiki {{Палітык}} '''Вітольд Міхайлавіч Ашурак''' (нар. {{ДН|13|10|1970}}, в. [[Агароднікі (Ганчарскі сельсавет)|Агароднікі]], [[Лідскі раён]] — {{ДС|21|5|2021}}, [[Шклоў]]) — беларускі грамадскі і палітычны актывіст, [[Палітычныя зняволеныя|палітычны зняволены]]. == Біяграфічныя звесткі == Нарадзіўся ў 1970 годзе ў вёсцы Агароднікі, паблізу горада [[Бярозаўка (Лідскі раён)]]. Пасля школы ўладкаваўся на [[шклозавод «Нёман»]], дзе працаваў выдзьмувальнікам. Затым звольніўся і пачаў зарабляць будаўнічымі працамі. У 2010 годзе пасля прэзідэнцкіх выбараў удзельнічаў у [[Плошча 2010|пратэстах]] 19 снежня ў [[Мінск]]у, яго затрымалі і асудзілі да 12 сутак арышту. Неўзабаве ўступіў у [[Партыя БНФ|БНФ]], потым стаў сябрам Сойма партыі. Ён пастаянна бываў на ўгодках ушанавання паўстанцаў у [[горад Свіслач|Свіслачы]], прыязджаў на ўгодкі Слуцкага збройнага чыну. Падымаў экалагічныя праблемы. Разам з паплечнікамі судзіўся са шклозаводам за парушэнне [[Орхуская канвенцыя|Орхускай канвенцыі]], дамагаўся грамадскіх слуханняў па пытанні арганізацыі вытворчасці шкловаты — урэшце на заводзе пабудавалі больш бяспечную высокатэмпературную печ, дзе спальвалі шкодныя адкіды. Калі пачаўся мор рыбы ў [[рака Дзітва|Дзітве]], каб прыцягнуць увагу да праблемы прыняў удзел у акцыі на прыступках райвыканкаму, за што атрымаў штраф, аднак неўзабаве пачалося пашырэнне лідскіх ачышчальных збудаванняў. У Лідскім раёне шмат зрабіў, каб жыла памяць пра [[паўстанне 1863 года|паўстанцаў 1863 года]]. На працягу 2017—2018 гадоў Вітольд Ашурак разам са сваімі паплечнікамі аднавіў між вёскамі [[Малое Ольжава]] і [[Мохавічы (Лідскі раён)]] мемарыял памяці паўстанцам Каліноўскага. Сябар партыі БНФ, абласны каардынатар [[За Свабоду (рух)|руху «За свабоду»]]. Балатаваўся ў мясцовыя дэпутаты і парламент. Прымаў актыўны ўдзел у вулічных акцыях у [[Ліда|Лідзе]] ў час [[пратэсты ў Беларусі (2020)|масавых пратэстаў у Беларусі]] ў [[2020]] годзе. Яго ўпершыню затрымалі 9 жніўня. Суд пакараў актывіста 20 суткамі: 15 — за ўдзел у несанкцыянаваным мерапрыемстве і 5 за непавагу да суда, адмовіўся ўстаць, калі з’явіўся суддзя. Аднак праз 5 дзён яго адпусцілі, як і амаль усіх тагачасных палітвязняў, што адбывалі адміністрацыйнае пакаранне. Тым не менш крымінальная справа была заведзеная ўжо тады. 16 верасня В. Ашурка забралі паўторна, мала таго, што яму заставалася адбыць 15 сутак з мінулага, дык дадалі яшчэ 15 — за ўдзел у мерапрыемствах у Лідзе ў жніўні-верасні. Калі заставалася адбыць 2-3 сутак, яго перавялі ў гродзенскае СІЗА па крымінальным артыкуле. Суд быў закрытым. Яго судзілі па двух артыкулах: 364 «Гвалт ў дачыненні супрацоўніка органаў унутраных спраў» і 342 «Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак». Па першым артыкуле суд пастанавіў пакараць актывіста 4 гадамі калоніі, а па другім — 2 гадамі і 4 месяцамі. Шляхам частковага паглынання атрымалася 5 гадоў калоніі агульнага рэжыму — адзін з самых строгіх прысудаў для ўдзельнікаў паслявыбарчых акцый пратэсту. Людзі пачалі крычаць суддзю Максім Філатаву «Ганьба!» і падтрымліваць асуджанага. На наступны дзень пасля працэсу ў лідскім судзе 8 чалавек затрымалі па крымінальнай справе аб хуліганстве, якая была заведзеная па факце непрыстойных дзеянняў падчас абвяшчэння прысуду Вітольду Ашурку<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=266976 nn.by]</ref>. 27 студзеня 2021 года сумеснай заяваю адзінадцацці арганізацыяў ([[праваабарончы цэнтр «Вясна»]], [[Беларуская асацыяцыя журналістаў]], [[Беларускі ПЭН-цэнтр]], [[Беларускі Хельсінкскі камітэт]] ды інш.) Вітольд Ашурак быў прызнаны палітычным зняволеным<ref>{{Cite web|date=2021-01-27|title=Патрабуем неадкладнага перагляду прысудаў і вызвалення 31 палітычнага зняволенага|url=http://spring96.org/be/news/101556|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210410120637/https://spring96.org/be/news/101556|archivedate=10 красавіка 2021|accessdate=2021-04-10|website=|publisher=[[Праваабарончы цэнтр «Вясна»]]|language=be|deadurl=no}}</ref>. 4 лютага 2021 года шэфства над [[Палітычныя зняволеныя|палітычным зняволеным]] узяў [[Шон Хогі]], дэпутат [[Дойл Эрэн]]<ref>{{Cite web|date=2021-02-04|title=Members of Parliament from Switzerland, Germany and Ireland take over godparenthood for Yuliya Slutskaya, Katsiaryna Andreyeva and Vitold Ashurak|url=https://www.lphr.org/martina-munz-national-council-sp-switzerland-delara-burkhardt-european-parliament-spd-germany-and-sean-haughey-irish-lower-house-fianna-fail-ireland-have-taken-over-a-godparenthood-for-p/|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210204103752/https://www.lphr.org/en/martina-munz-national-council-sp-switzerland-delara-burkhardt-european-parliament-spd-germany-and-sean-haughey-irish-lower-house-fianna-fail-ireland-have-taken-over-a-godparenthood-for-p/|archivedate=2021-02-04|accessdate=2021-02-24|website=|publisher=[[Libereco]]|language=en}}</ref><ref name="Irish">{{Cite web|author={{нп3|Пол Канінгам|Cunningham, Paul|en|Paul Cunningham (journalist)}}|date=2021-07-15|title=Irish politicians sponsor Belarus political prisoners|url=https://www.rte.ie/news/2021/0715/1235124-belarus-ireland/|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210716140928/https://www.rte.ie/news/2021/0715/1235124-belarus-ireland/|archivedate=16 ліпеня 2021|accessdate=2021-07-16|publisher={{нп3|RTÉ.ie|RTÉ.ie|en|RTÉ.ie}}|language=en|deadurl=no}}</ref>. У сярэдзіне красавіка 2021 года стала вядома, што апеляцыя Ашурка на прысуд, якая разглядалася ў яго адсутнасць, была не задаволеная<ref>{{Cite journal|date=2021-04-16|title=«Галоўную перамогу мы ўжо атрымалі»|journal=[[Новы Час (газета)|Новы Час]]|language=be|issue=15 (723)|pages=2}}</ref>. У адным з апошніх лістоў Ашурок заявіў, што турэмнае начальства прымусіла яго і іншых палітычных зняволеных насіць жоўтую бірку, каб вылучала іх сярод вязняў<ref>[https://telegraf.by/obshhestvo/ashurok-napisal-v-pisme-chto-politicheskih-zakljuchjonnyh-v-kolonii-v-shklove-obyazali-nosit-zheltye-birki-eto-zakonno/ Активист БНФ Ашурок написал из колонии в Шклове, что «политических» заключённых обязали носить желтые бирки. Это законно?] {{ref-ru}}</ref>. 21 мая 2021 года памёр у Шклоўскай калоніі ПК № 17<ref>{{Cite web|date=2021-05-21|title=У шклоўскай калоніі памёр палітвязень Вітольд Ашурак|url=https://nn.by/?c=ar&i=273305|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210521192213/https://nn.by/?c=ar&i=273305|archivedate=21 мая 2021|accessdate=2021-05-21|website=|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|language=be|deadurl=no}}</ref>. Пахаваны 26 мая ў Бярозаўцы. На развітанні з Вітольдам Ашуркам яго цела атулілі [[Бела-чырвона-белы сцяг|бела-чырвона-белым сцягам]] паводле волі памерлага<ref>[https://novychas.by/hramadstva/u-bjarozaucy-razvitvajucca-z-vitoldam-aszurkam Краіна развіталася з Вітольдам Ашуркам (фота)]</ref>. == Гібель == [[Файл:Быдгашч. Акцыі памяці Вітольда Ашурка (2021-05-22).jpg|thumb|right|Акцыя памяці Ашурка ў польскім [[Быдгашч]]ы 22 мая 2021 года]] Меркаваная афіцыйная прычына смерці — спыненне сэрца. Дакладная прычына смерці яшчэ павінна быць высветлена<ref name="zeit" />. 25 мая цела Вітольда Ашурка аддалі сваякам. У нябожчыка была «забінтаваная галава ад макаўкі да носа, бачны толькі рот»<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=273485 Цела палітвязня Ашурка аддалі сваякам: галава забінтаваная. Пахаванне заўтра]</ref>. Сваякі вырашылі не рабіць дадатковыя экспертызы, бо не давяраюлі магчымым вынікам і не жадалі зацягваць пахаванне<ref>[https://euroradio.fm/ru/rodstvennikam-otdali-telo-umershego-v-kolonii-politzaklyuchennogo-vitolda-ashurka Родственникам отдали тело умершего в колонии политзаключенного Витольда Ашурка]</ref>. 25 мая [[Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь]] апублікаваў відэа з прыкметамі мантажу з камеры ШІЗА, на якім адлюстраваныя два спантанных падзенні Ашурка<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=273506 З’явілася відэа смерці Ашурка. Палітвязня трымалі ў ШІЗА АСЦЯРОЖНА! НА ВІДЭА ФРАГМЕНТ СМЕРЦІ!]</ref>. Відэа вызвала ў экспертаў і былых вязняў Шклоўскай калоніі падазрэнні наконт непраўдзівасці інфармацыі (на відэа ня бачна, ці сапраўды чалавек у робе — Вітольд Ашурак; у камэру да асуджанага супрацоўніку аднаму ўваходзіць забаронена), а таксама сумненні ў добрым стане яго здароўя, перад тым як Вітольд Ашурак трапіў у гэтую камеру<ref>[https://www.svaboda.org/a/31273192.html Якія пытаньні выклікае відэа меркаванай сьмерці Вітольда Ашурка. Камэнтуюць лекары і былыя палітвязьні]</ref>. == Рэакцыя == [[Файл:Быдгашч. Акцыя салідарнасці з Беларуссю (2021-10-03) 7.jpg|міні|справа|Быдгашч, 3 кастрычнка 2021. Акцыя салідарнасці з Беларуссю: Вітольд Ашурак (злева), [[Генадзь Валер’евіч Шутаў|Генадзь Шутаў]] (справа)]] На думку [[Алесь Бяляцкі|Алеся Бяляцкага]], адміністрацыя турмы ў Шклове аказвала наўмысны ціск на палітвязня, напрыклад, паводле дадзеных [[Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь|Следчага камітэта]], Вітольд быў аштрафаваны 12 разоў за месяц нібыта за парушэнне турэмных правілаў<ref name="Ales" />. Праваабаронца лічыць, што ліст Ашурка, дзе ён апісаў, што палітвязні былі вымушаныя насіць на вопратцы жоўтыя біркі, і які атрымаў шырокую агалоску ў СМІ, стаў прычынаю таго, што яго пасадзілі ў штрафны ізалятар, праз некалькі тыдняў у якім Ашурак, які раней не скардзіўся на здароўе, страціў прытомнасць і паваліўся мёртвым.<ref name="Ales" /> Кіраўнік [[Праваабарончы цэнтр «Вясна»|праваабарончага цэнтра «Вясна»]] таксама выказаў сумнеў, што Следчы камітэт, які ''«правёў „паспяховае“ расследаванне супраць Вітольда Ашурка і дапамог яму апынуцца ў турме»'' і які не распачаў ніводнай крымінальнай справы пасля таго, як сотні скардзіліся на катаванні пасля [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|прэзідэнцкіх выбараў 2020 года]] правядзе аб’ектыўнае расследаванне і высветліць праўду, да таго ж адміністрацыя Шклоўскай калоніі ПК № 17 зробіць усё, каб схаваць яе<ref name="Ales">{{Cite web|date=2021-05-26|title=Ales Bialiatski on the death of political prisoner Vitold Ashurak|url=http://spring96.org/en/news/103572|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210527092657/http://spring96.org/en/news/103572|archivedate=2021-05-27|accessdate=2021-05-27|website=|publisher=[[Праваабарончы цэнтр «Вясна»]]|language=en|first=Ales|last=Bialiatski|authorlink=Алесь Бяляцкі}}</ref>. Смерць Вітольда Ашурка выклікала міжнародную рэакцыю<ref name="zeit" />. Пітэр Стано, прэс-сакратар {{нп3|Вярхоўны прадстаўнік Саюза па замежных справах і палітыцы бяспекі|Вярхоўнага прадстаўніка Саюза па замежных справах і палітыцы бяспекі|uk|Верховний представник Європейського Союзу з питань закордонних справ і політики безпеки}} [[Жазэп Барэль|Жазэпа Барэля]], заклікаў неадкладна вызваліць усіх палітзняволеных і адвольна затрыманых<ref name="zeit" />. [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святлана Ціханоўская]] адзначыла: ''«Людзі не толькі пакутуюць, але і гінуць пры [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыме]]»''<ref name="zeit">{{Cite web|date=2021-05-22|title=Belarussischer Aktivist Aschurok in Haft gestorben|url=https://www.zeit.de/politik/ausland/2021-05/belarus-witold-aschurok-tod-oppositionsaktivist-haft|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20210522200942/https://www.zeit.de/politik/ausland/2021-05/belarus-witold-aschurok-tod-oppositionsaktivist-haft|archivedate=22 мая 2021|accessdate=2021-05-22|website=|publisher=[[Die Zeit]]|language=de|deadurl=no}}</ref>. {{нп3|Урад Ірландыі|Урад Ірландыі|uk|Уряд Ірландії}} заклікаў правесці незалежнае расследаванне ''«вельмі падазронай»'', на думку [[Шон Хогі|Шона Хогі]], смерці Ашурка, але безвынікова<ref name="Irish" />. 31 кастрычніка 2021 года ў беларускай царкве ў [[Антверпен]]е ўсталявалі і асвяцілі памятны знак у гонар Вітольда Ашурка<ref>{{Cite web|date=2021-11-01|title=Палітвязьню Вітольду Ашурку, які памёр у шклоўскай калёніі, усталявалі памятны знак. У Бэльгіі |url=https://www.svaboda.org/a/31539383.html|url-status=live|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2021-11-03|website=|publisher=[[Радыё Свабодная Еўропа/Радыё Свабода]]|language=}}</ref>. == Гл. таксама == * [[Спіс загінулых падчас пратэстаў у Беларусі (з 2020)]] {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://nn.by/?c=ar&i=266848 Татарын, дагестанец і грэк — трое беларускіх нацыяналістаў — Наша Ніва] * [https://svabod1.azureedge.net/a/31053639.html Сапраўдны мясцовы лідэр — Радыё Свабода] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210125174628/https://svabod1.azureedge.net/a/31053639.html |date=25 студзеня 2021 }} * [https://prisoners.spring96.org/be/person/vitold-ashurak Старонка Вітольда Ашурака на сайце Праваабарончага цэнтра «Вясна»] * {{артыкул |аўтар = Віктар Сазонаў |загаловак = Ліст да Вітольда Ашурка |арыгінал = |спасылка = |мова = be |адказны = |аўтар выдання = |выданне = [[Новы Час (газета)|Новы Час]] |тып = газета |месца = |выдавецтва = |год = 2021 |выпуск = |том = |нумар = 24 (752) |старонкі = 7 |isbn = |issn = |doi = |bibcode = |arxiv = |pmid = |ref = |archiveurl = |archivedate = }} {{Палітычны крызіс у Беларусі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ашурак Вітольд}} [[Катэгорыя:Члены Партыі БНФ]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя рэжымам Лукашэнкі]] [[Катэгорыя:Асобы, прызнаныя вязнямі сумлення праваабарончым цэнтрам «Вясна»]] [[Катэгорыя:Палітвязні Беларусі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў турмах Беларусі]] ducltusnx3xxlp74mmwbkpecx174dc0 0 668202 4164762 4163533 2022-07-25T20:26:33Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Coord|15|10|42|N|108|52|10|E|type:landmark|display=title}} {{Навінавая падзея | частка =[[Вайна ў В’етнаме]] | колер фону = | падзея =Масавае забойства ў Сангмі | загаловак = | выява =My Lai massacre.jpg | назва выявы =Забітыя мірныя жыхары ў Сангмі. Фотаздымак Рональда Хэберлі. | дата =[[16 сакавіка]] [[1968]] | час =з 7:30 да пазней 11:00 | месца = [[Файл:Flag of South Vietnam.svg|22px]] абшчына Сангмі, акруга Саніцнь, правінцыя [[Куангнгай (правінцыя)|Куангнгай]], [[Паўднёвы В’етнам]] | каардынаты = | таксама вядомы = | прычына = | першы рэпарцёр = | знята =[[Рональд Хэберлі]] | удзельнікі =[[File:Americal patch.svg|22px]] роты B і C, [[Аператыўная група «Баркер»|АГ «Баркер»]], 11-я лёгкая пяхотная брыгада, [[23-я пяхотная дывізія ЗША|23-я пяхотная дывізія «Амерыкал»]] | вынік = | ахвяры1 = | ахвяры2 = | ахвяры3 = | колькасць загінулых = '''Мірнае насельніцтва''' * 504 <small>(в’етнамскія звесткі)</small> * 347 <small>(амерыканскія звесткі)</small> * 200—567 <small>(іншыя крыніцы)</small> '''Камбатанты''' * 1 <small>(баец УС ЗША)</small> * 2 <small>(байцы НФВПВ)</small> | траўмы = * 7 байцоў роты B <small>(міны і/або пасткі)</small> * 1 баец роты C <small>(самастрэл)</small> | зніклыя = | матэрыяльная шкода = | пахаванні = | роспыты = | расследаванне =камісія [[Уільям Рэй Пірс|Уільяма Пірса]] | коронер = | падазраваныя = 80 чалавек | абвінавачваныя =25 чалавек | асуджаныя = [[Уільям Кэлі]] <small>(хатні арышт)</small> | расходы = | вердыкт = | асуджэнні = | забароны на публікацыі= | судовы працэс = | узнагароды = | url = | дад_метка = | дад1_метка = | дад2_метка = | сайт = }} '''Масавае забойства ў Сангмі''' ({{lang-vi|Thảm sát Sơn Mỹ}}) — [[ваеннае злачынства]] часоў [[Вайна ў В’етнаме|В’етнамскай вайны]], здзейсненае салдатамі [[Армія ЗША|Арміі ЗША]] [[16 сакавіка]] [[1968]] года ў вясковай абшчыне Сангмі (акруга Саніцнь, правінцыі [[Куангнгай (правінцыя)|Куангнгай]] у [[Паўднёвы В’етнам|Паўднёвым В’етнаме]]). Тады вайскоўцы напалі на грамадзянскае насельніцтва вёсак Мілай-4, Біньтэй, Цалуй, Такунг і Мікхэ-4 (Міхэ), знішчыўшы сотні мірных жыхароў<ref>{{Cite web |url=http://www.salem-news.com/articles/july142012/my-lay-duc-haeberle-tk.php |title=Reunion at Site of My Lai Massacre: Survivor Duc Tran Van and Photographer Ron Haeberle |publisher=www.salem-news.com |accessdate=2018-07-01}}</ref>. Асноўная частка байцоў не ўдзельнічала ў расстрэлах, знаходзячыся ў баку і назіраючы<ref name=ReferenceA/>. Экіпаж верталёта з уорэнт-афіцэра [[Х’ю Томпсан]]а, спецыялістаў [[Лоўрэнс Колберн|Лоўрэнса Колберна]] і [[Глен Андрэота|Глена Андрэота]] прама ўмяшаўся, выратаваў дванаццаць в’етнамцаў і паведаміў кіраўніцтву аб забойствах. Камандаванне тут жа адклікала ўсе сілы з Сангмі, што і спыніла разню. Злачынства выклікала абурэнне сусветнай грамадскасці і стала адной з самых вядомых і сімвалічных падзей вайны ў В’етнаме. Толькі адзін вайсковец, лейтэнант [[Уільям Кэлі]], быў прызнаны амерыканскім судом вінаватым, але правёўшы тры з паловай гады пад хатнім арыштам, памілаваны. == Найменні == У літаратуры апісваныя падзеі сустракаюцца пад назвамі '''масавае забойства ў Сангмі''' ({{lang-vi|Thảm sát Sơn Mỹ}}, {{lang-en|Son My Massacre}}) і '''масавае забойства ў Мілай''' ({{lang-vi|Thảm sát Mỹ Lai}}, {{lang-en|My Lai Massacre}})<ref name="VOV">"[http://english.vov.vn/Society/Commemorating-victims-of-Son-My-massacre/230728.vov Commemorating victims of Son My massacre]" ''VOV News'', 13 March 2012.</ref>. У [[В’етнам]]е і краінах [[Сацыялістычныя краіны|сацыялістычнага лагера]] замацавалася найменне па сельскай абшчыне Сангмі, паколькі падчас трагедыі пацярпела некалькі населеных пунктаў з яе складу. Аднак у [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] больш распаўсюджана назва па адной з вёсак — Мілай-4, дзе загінула больш за ўсё чалавек. У амерыканскіх крыніцах можа сустракацца і тэрмін «Пінквіль» ({{lang-en|Pinkville}}), пад якім меўся на ўвазе ўвесь раён абшчыны<ref>[http://www.11thlib.com/myLaiLet.html My Lai – Letters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130820085113/http://11thlib.com/myLaiLet.html|date=20 August 2013}}, due to the reddish-pink color used on military maps to denote a more densely populated area. 11th Light Infantry Brigade Veterans Association website.</ref>. Адпаведна сам інцыдэнт — '''масавае забойства ў Пінквілі''' ({{lang-en|Pinkville Massacre}})<ref>[https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/programs/transcripts/714.html Frontline (PBS): Remember My Lai] Originally Broadcast 23 May 1989.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.pierretristam.com/Bobst/library/wf-200.htm|title=The My Lai Massacre: Seymour Hersh's Complete and Unabridged Reporting for the ''St. Louis Post Dispatch'', November 1969 /Candide's Notebooks|publisher=Pierretristam.com|access-date=18 June 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110715083719/http://www.pierretristam.com/Bobst/library/wf-200.htm|archive-date=15 July 2011 |url-status=dead}}</ref>. == Перадгісторыя == Падчас вайны ў В’етнаме [[Узброеныя Сілы ЗША]] сутыкнуліся з моцным процідзеяннем з боку партызан [[В’етконг|НФВПВ]], якіх падтрымлівала мясцовае насельніцтва. Салдаты маральна стаміліся ад [[Партызанская вайна|партызанскіх нападаў]], якія маглі адбыцца ў любым месцы і ў любы час, прычым атакі былі нават з боку звычайных жыхароў. Сяляне не толькі хавалі ў сябе партызан, але часам самі служылі ў НФВПВ, паралельна ведучы грамадзянскае жыццё. Амерыканскае камандаванне разглядала кожную паўднёвав’етнамскую вёску як апорны пункт праціўніка і пачыло выкарыстоўваць [[Тактыка выпаленай зямлі|тактыку выпаленай зямлі]]. Падчас [[Тэцкае наступленне (1968)|Тэцкага наступлення]] са студзеня па люты [[1968]] года ваенныя акцыі ў правінцыі Куангнгай здзяйсняў 48-ы батальён НФВПВ. Сілы саюзнікаў у гэтым раёне, пасля сыходу адсюль [[Рэспубліка Карэя ў В’етнамскай вайне|паўднёвакарэйскіх войскаў]], прадстаўляла [[Аператыўная група «Баркер»|аператыўная група «Баркер»]] (TF Barker, падраздзяленне 11-й лёгкай пяхотнай брыгады [[23-я пяхотная дывізія ЗША|23-й пяхотнай дывізіі «Амерыкал»]]). Брыгада была перакінута ў В’етнам у канцы 1967 года. Аператыўная група «Баркер» уяўляла сабой зводны батальён, у склад якога ўваходзіла па роце кожнага з трох батальёнаў 11-й брыгады. Камандаваў сіламі падпалкоўнік [[Фрэнк Баркер]]<ref>{{cite web|title=Известия|url=https://iz.ru/720404/kirill-senin/bol-milai|access-date=20 July 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210122030510/https://iz.ru/720404/kirill-senin/bol-milai|archive-date=16 марта 2018}}</ref>. Да канца 1967 года ў правінцыі Куангнгай амерыканскімі вайскоўцамі для пазбаўлення партызан харчовай базы былі [[Экалагічная вайна ЗША супраць В’етнама|знішчаны большасць дамбаў]], з дапамогай якіх мясцовыя жыхары вырошчвалі рыс, дзелячыся часткай з В’етконгам<ref name="washprofile">[https://web.archive.org/web/20070613043139/http://www.washprofile.org/ru/node/5090 Две трагедии] // Washington Profile, 15 июня 2006</ref>. У сярэдзіне сакавіка 1968 г. камандаванне аператыўнай групы «Баркер» на чале з падпалкоўнікам Баркера атрымала разведінфармацыю, што ў вясковай абшчыне Сангмі размяшчаюцца штаб і некаторыя падраздзяленні 48-га батальёна НФВПВ. Абшчына размяшчалася амаль у цэнтры В’етнама непадалёк ад Нацыянальнага шашы №1, дарогі, якая злучае [[Ханой]] і [[Сайгон]]. Была спланавана аперацыя па знішчэнні штаба. Вылазцы надавалася вялікае значэнне, так як 48-і батальён дагэтуль пазбягаў прамога бою з амерыканскімі часцямі. Паводле задумы камандавання, рота С ([[Фанетычны алфавіт|«Чарлі»]]) 1-га батальёна 20-га пяхотнага палка{{ref+|У 1950-х гадах палкавая сістэма ў Арміі ЗША была заменена брыгаднай, аднак батальёны захавалі пазначэнне сваіх гістарычных палкоў у даніну традыцыі.|К}} пад камандаваннем капітана [[Эрнэст Медына|Эрнэста Медына]] павінна была высадзіцца з [[верталёт]]аў на захад ад абшчыны, іншая рота — блакаваць раён з поўначы, а трэцяя — у выпадку неабходнасці ўзмацніць роту C, альбо высадзіцца ў іншым месцы. Да гэтага моманту рота C займалася толькі патруляваннем і арганізацыяй засад, падчас чаго панесла страты ад пастак і мін<ref>{{Cite book|title=An American Atrocity: The My Lai Massacre Concretized in a Victim's Face|last=Cookman|first=Claude|publisher=Oxford University Press|date=June 2007}}<!-- ISSN/ISBN needed --></ref>. 14 сакавіка рота страціла штаб-сяржанта Джорджа Кокса. На памінальнай службе па ім капітан Медына сказаў прамову, сэнс якой зводзіўся да неабходнасці адпомсціць ворагу<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,904643,00.html Mỹ Lai: A Question of Orders] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080302012548/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,904643,00.html |date=2 сакавіка 2008 }}, ''Time'', 25 January 1971.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20000125220322/http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/summary_rpt.html Summary Report: ''The Son My Village Incident'']<br />Significantly, he gave no instructions about segregating and safeguarding non-combatants. [http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/ecktragedy.html ''My Lai: An American Tragedy''] by William George Eckhardt {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071107024402/http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/ecktragedy.html|date=2000|accessdate=7 November 2007}}</ref>. Перад аперацыяй салдаты былі праінструктаваны, што населены пункт заняты праціўнікам, гатовым аказаць люты супраціў, а прысутнасці мірнага насельніцтва не чакаецца. Мясцовыя жыхары раніцай нібыта адпраўляюцца на рынак, таму абшчына будзе пустая<ref>[https://web.archive.org/web/19990508015038/http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/medina.html Peers Report: The Omissions and Commissions Of CPT Ernest L. Medina], law.umkc.edu; accessed 24 February 2018.</ref>. Для салдат роты C гэты рэйд павінен быў стаць першым сур’ёзным боем і магчымасцю адпомсціць за загінулых таварышаў. Медына таксама распарадзіўся спаліць усе пабудовы, забіць жывёлу і знішчыць пасевы для прадухілення выкарыстання ўсяго гэтага партызанамі<ref>Smith, Karen D., [http://amarillo.com/stories/120600/fri_120600-36.shtml American soldiers testify in Mỹ Lai court martial] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929095728/http://amarillo.com/stories/120600/fri_120600-36.shtml |date=29 September 2007}}, ''Amarillo Globe-News'', 6 December 2000.</ref>. == Ход падзей == === Забойствы === [[File:Son My operations 16 April 1968.jpg|thumb|left|190px|Карта аперацыі рот C і B 1-га батальёна 20-га пяхотнага палка 23-й дывізіі ў раёне Сангмі.]] Аперацыя пачалася раніцай 16 сакавіка 1968 года, прыкладна ў 7:30. У 7:50, пасля пяціхвіліннага падрыхтоўчага артылерыйскага абстрэлу, рота С была высаджана з верталётаў каля Мілай<ref name="Peers" />. Як аказалася, у вёсцы не было ніводнага салдата праціўніка{{ref+|Невялікае падраздзяленне апалчэнцаў, якое знаходзілася ў Мілай, пакінула вёску адразу пасля пачатку высадкі.|К}}. Жыхарка Сангмі Ха Тхі Куй праз шмат гадоў пасля падзей сцвярджала, што ў абшчыне на той момант не было мужчын, а толькі жанчыны, дзеці і старыя<ref name="sb.by"/>. Аднак амерыканцы разлічвалі ўступіць тут у бой з 48-м батальёнам НФВПВ<ref name="Hersh"/>. Хоць байцы не былі абстраляны пасля прызямлення, яны ўсё яшчэ падазравалі, што пад зямлёй ці ў хацінах хаваліся партызаны. Спачатку вайскоўцы адкрылі агонь па жыхарам вёскі на рысавых палях<ref name="Hersh">{{Cite magazine|last=Hersh|first=Seymour M.|title=The Massacre at My Lai|url=https://www.newyorker.com/magazine/1972/01/22/coverup|access-date=2021-05-25|magazine=The New Yorker|language=en-US}}</ref>. Хутка верталёты, якія маніторылі сітуацыю з паветра, выявілі блізу вёсак чацвярых узброеных мужчын. Бортстралкі адкрылі агонь з кулямётаў і знішчылі дадзеную групу. Наземныя сілы ўспрынялі гэта як пацверджанне варожай прысутнасці ў Сангмі і прыступілі да рашучых дзеянняў<ref>[http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/Ccompany.html Company C: Actions on 16 and 17 March 1968], The Peers Report.</ref>. Першы ўзвод атакаваў паўднёвую частку абшчыны, другі — паўночную частку, а трэці спярша ўзяў пад ахову кропку высадкі, а затым прайшоўся па Мілай<ref name="Peers" />. У населеных пунктах салдаты пачалі закідваць хаціны гранатамі і расстрэльваць іх жыхароў з аўтаматычнай зброі. Многія ахвяры перад забойствам былі падвергнуты катаванням, а жанчыны — групавым згвалтаванням<ref name="bbc.co.uk">[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/64344.stm Murder in the name of war — My Lai] // [[BBC]]. 20 July 1998.</ref>. З некаторых трупаў здымалі скальпы, а адной з цяжарных жанчын распаролі жывот<ref name=nazarov>Олег Назаров. [https://xn--h1aagokeh.xn--p1ai/special_posts/%D0%B2-%D1%8D%D1%82%D0%BE%D0%B9-%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B5-%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE-%D0%BD%D0%B5-%D0%B7%D0%B0%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BB-%D0%BF%D0%BE/ «В ЭТОЙ ДЕРЕВНЕ НИКТО НЕ ЗАСЛУЖИВАЛ ПОЩАДЫ»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190731205752/https://xn--h1aagokeh.xn--p1ai/special_posts/%d0%b2-%d1%8d%d1%82%d0%be%d0%b9-%d0%b4%d0%b5%d1%80%d0%b5%d0%b2%d0%bd%d0%b5-%d0%bd%d0%b8%d0%ba%d1%82%d0%be-%d0%bd%d0%b5-%d0%b7%d0%b0%d1%81%d0%bb%d1%83%d0%b6%d0%b8%d0%b2%d0%b0%d0%bb-%d0%bf%d0%be/ |date=31 ліпеня 2019 }} // Журнал «Историк», 12 марта 2018</ref>. Як успамінала мясцовыя жыхарка Чыёнг Тхі Лэ, спачатку амерыканцы вывелі частку людзей з дамоў і адправілі да прыдарожнай канавы, сабраўшы ў ёй больш за сто чалавек. Яны паставілі сялян на калені і адразу пачалі страляць у іх з кулямёта. З сям’і Лэ ў 11 чалавек засталіся ў жывых толькі яна сама і яе малодшае дзіця, якога жыхарка закрыла сваім целам. Зверху на яе ўпалі яшчэ тры трупы, і толькі дзякуючы ім Лэ з дзіцём выжылі, схаваўшыся ад салдат<ref name="sb.by">{{cite web |author = Плескачевская И. |url = https://www.sb.by/articles/babushki-iz-songmi.html |title = Бабушки из Сонгми |lang = ru |website = sb.by |publisher = [[СБ. Беларусь сегодня]] |date = 2006-03-16 |deadlink = |archiveurl = |archivedate = }}</ref>. Праз некаторы час вайскоўцы знайшлі групу з 50 чалавек, якія хаваліся ў яме ў далёкім канцы вёскі, і, па загадзе камандзіра 1-га ўзвода лейтэнанта [[Уільям Кэлі|Уільяма Кэлі]], расстралялі. Пазней былі знішчаны каля 100 палонных сялян, якіх салдаты захапілі падчас гэтага рэйду. Тое ж самае было выраблена ў суседняй вёсцы Біньтэй<ref>[https://web.archive.org/web/20070319203531/http://www.elib.ru/Encycl/History/SENSATION/sens43.html Уильям Келли: Трагедия Сонгми]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20070319212531/http://www.zerkalo-nedeli.com/nn/show/181/16011/ Владимир Война. Узор, вплетённый в историю]</ref><ref>[http://www.vqronline.org/articles/2003/winter/beidler-calleys-ghost/ Бейдлер Ф. Призрак Келли]{{ref-en}}</ref>. Каля 9:20 2-і ўзвод атрымаў загад спыніць аперацыю, што падраздзяленне неадкладна выканала. Першы ўзвод працягваў здзяйсняць напады прыкладна да 10:30, калі загад быў паўтораны. Да гэтага часу ён завяршыў абыход Сангмі<ref name="Peers"/>. Тым часам, дзесьці паміж 8:15 і 8:30, рота B («Брава») 4-га батальёна 3-га пяхотнага палка высадзілася з другога боку Сангмі. Перад дэсантаваннем быў праведзены яшчэ адзін артылерыйскі абстрэл. Падчас свайго прасоўвання падраздзяленне страціла 1 чалавека забітым і 7 параненымі ад мін і/або пастак. Першы ўзвод рушыў на ўсход асобна ад астатняй часткі роты. Перайшоўшы мост праз раку Сангмі-Кхэ ён падышоў да ўскраіны Мікхэ, ведучы агонь па ўсім, каго сустрэлі байцы, і закідваючы выяўленыя хованкі гранатамі<ref name="Peers">{{Cite web |url=http://www.digitalhistory.uh.edu/learning_history/vietnam/peers_report.cfm |title=Summary of Peers Report |accessdate=2008-03-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101004134745/http://www.digitalhistory.uh.edu/learning_history/vietnam/peers_report.cfm#A |archivedate=2010-10-04 |deadlink=yes }}</ref>. У расстрэлах прынялі ўдзел далёка не ўсе вайскоўцы. Многія засталіся ў баку, а адзін салдат, радавы першага класа Картэр, нават стрэліў сабе ў нагу, каб яго эвакуіравалі санітарным верталётам. Усяго з роты С, дзе было каля 100 амерыканскіх салдат, у забойствах удзельнічалі толькі 30<ref name=ReferenceA>[http://law.jrank.org/pages/8694/My-Lai-Massacre.html My Lai Massacre]</ref>. У роце B расправы ажыццяўлялі і зусім толькі дзесяць чалавек<ref name="Peers"/>. === Умяшанне === Пакуль у вёсках праходзілі расправы, назіральны верталёт [[Hiller OH-23 Raven]] уорэнт-афіцэра [[Х’ю Томпсан]]а атрымаў заданне вылецець да Сангмі і дапамагчы пехацінцам у пошуку і ліквідацыі в’етконгаўцаў<ref name="Angers">Angers, Trent (2014). The Forgotten Hero of My Lai: The Hugh Thompson Story (Rev ed.). Acadian House. ISBN 978-0925417909.</ref>. У машыне з ім былі яшчэ два байца ў званнях спецыялістаў — бортстралок [[Лоўрэнс Колберн]] і бортінжынер [[Глен Андрэота]]. Члены экіпажа, пралятаючы міма абшчыны, убачылі на зямлі трупы сялян і вырашылі прызямліцца, каб высвятліць сітуацыю. Дзесьці пасля 9 гадзін раніцы Томпсан знайшоў лейтэнанта Кэлі і спытаў, што ж тут адбываецца. Аднак ён адшыў верталётчыка, папрасіўшы яго не ўмешвацца. Пакуль пілот размаўляў з афіцэрам, падпарадкаваны Кэлі, сяржант Дэвід Мітчэл, расстраляў у ірыгацыйнай канаве групу сялян. Каманда OH-23 была шакавана гэтым, але вымушана вярнулася ў паветра<ref name="Angers"/>. Неўзабаве вайскоўцы заўважылі групу сялян, якія ўцякалі ад 2-га ўзвода пад камандаваннем Стывена Брукса. Яны пасадзілі свой верталёт паміж салдатамі і грамадзянскімі, што да таго часу паспелі схавацца ў самаробным бамбасховішчы. Томпсан загадаў бортстралку і бортінжынеру ўзяць на прыцэл пяхотнікаў і, калі яны паспрабуюць нашкодзіць, адкрыць агонь. Томпсан падышоў да Брукса і сказаў, маўляў хоча проста выцягнуць в’етнамцаў з бамбасховішча, папрасіўшы астудзіць запал яго падапечных. Узводны яхідна пажартаваў, што можа дапамагчы дастаць сялян з хованкі з дапамогай ручной гранаты. Тым не менш, Брукс не стаў ісці супраць верталётчыка, паколькі той быў старшы па званні<ref name="Angers"/>. Тым часам Томпсан, выманіўшы 11 в’етнамцаў з бункера, звязаўся з пілотамі двух верталётаў [[Bell UH-1 Iroquois]] Дэнам Міліянсам і Браянам Лівінгстанам, якія пагадзіліся дапамагчы ў эвакуацыі грамадзянскіх. Пазней яшчэ адно дзіця было падабрана ў арашальнай канаве, дзе ляжалі мёртвыя. Каля 11:00, вярнуўшыся з вылету, байцы далажылі аб разні начальству. Інфармацыя дасягнула камандуючага брыгады падпалкоўніка Баркера, які пачаў высвятляць, што адбываецца ў Сангмі, у выніку чаго капітан Медына аддаў загад аб спыненні аперацыі<ref name="Angers"/>. Пасля рапартавання Томпсана камандаванне 23-й пяхотнай дывізіі адмяніла запланаваныя аперацыі групоўкі «Баркер» у іншых вёсках у гэтым раёне і тым самым, магчыма, выратавала іх ад знішчэння<ref name="Angers"/>. <center>'''Ключавыя фігуры'''</center> <gallery perrow="6" mode="packed" heights="120"> William Calley Jr.jpg|Уільям Кэлі. Фотаздымак зроблены ў 1969-м падчас следства. Эрнест Медына.jpg|Эрнэст Медына. Фотаздымак зроблены ў 1972-м падчас суда. Hugh Tompson Jr.jpg|Х’ю Томпсан. Глен Урбан Андрэота.jpg|Глен Андрэота. Лоўрэнс Колберн.jpg|Лоўрэнс Колберн. Фотаздымак зроблены ў 2015-м. Фрэнк Баркер.jpg|Фрэнк Баркер. </gallery> == Ахвяры == Дакладная колькасць ахвяр грамадзянскага насельніцтва ў Сангмі невядома. Называюцца розныя лічбы ў межах ад 200 да 550 чалавек. У савецкіх крыніцах часта згадваліся 567 забітых. Паводле афіцыйных амерыканскіх дадзеных, колькасць ахвяр склала 347 чалавек<ref name=ReferenceA />. Усталяваны ў вёсцы мемарыял пералічвае імёны 504 загінулых ва ўзросце ад 1 да 82 гадоў, у тым ліку 173 дзіцяці (па іншых звестках загінула 210 непаўналетніх: 50 — да трох гадоў, 69 — ад чатырох да сямі гадоў, 91 — ад васьмі да дванаццаці гадоў<ref>{{Cite web |url=http://www.countryjoe.com/massacre.htm |title=Country Joe McDonald, My Lai Casualties |publisher=www.countryjoe.com |accessdate=2018-07-01}}</ref>), 182 жанчыны (сярод іх 17 цяжарных), 60 мужчын старэйшых за 60 гадоў, 89 мужчын малодшых за 60 гадоў<ref>{{Cite web |url=http://www.crimelibrary.com/notorious_murders/mass/lai/up_7.html |title=Mark Gado. Into the Dark: The My Lai Massacre |accessdate=2007-08-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070818121451/http://www.crimelibrary.com/notorious_murders/mass/lai/up_7.html |archivedate=2007-08-18 |deadlink=yes }}</ref>. Акрамя таго, у ходзе падзей 16 сакавіка загінуў адзін амерыканскі вайсковец і па меншай меры два партызана НФВПВ (іх цела і зброя былі выяўлены на поўнач ад вёскі Мілай<ref name="Peers" />). Паводле следства, 1-ы ўзвод роты C вывеў і расстраляў дзве групы грамадзянскіх асоб па 70—80 і 20—50 чалавек. Байцы 2-га ўзвода забілі не менш за 60—70 жыхароў. За 3-м узводам лічыцца забойства групы з 7—12 жанчын і дзяцей. Вайскоўцы роты B усяго забілі каля 90 чалавек<ref name="Peers" />. == Наступствы == === Расследаванне і суд === [[File:General William R. Peers (ca. 1967).jpg|thumb|190px|Уільям Рэй Пірс — кіраўнік камісіі па расследаванні інцыдэнту.]] Няясныя чуткі аб здзейсненым злачынстве распаўсюдзіліся сярод амерыканскіх салдат у В’етнаме. У сакавіку [[1969]] года Рональд Райдэнаўр, які чуў гісторыі пра злачынства падчас сваёй службы ў В’етнаме, дэмабілізаваўся і адправіў лісты з апісаннем вядомай яму інфармацыі прэзідэнту [[Рычард Ніксан|Рычарду Ніксану]], у [[Пентагон]], [[Дзяржаўны дэпартамент ЗША|Дзярждэпартамент]] і шматлікім кангрэсменам. Яго лісты амаль нідзе не выклікалі якой-небудзь рэакцыі, аднак яму ўдалося прыцягнуць увагу кангрэсмена Морыса Адэла, пазіцыя якога ў рэшце рэшт прывяла да пачатку расследавання. Сабраных доказаў аказалася дастаткова, каб адклікаць лейтэнанта Уільяма Кэлі з В’етнама і ў верасні прад’явіць яму абвінавачванне ў забойстве мірных жыхароў. Расследаваннем займалася камісія на чале з генерал-лейтэнантам [[Уільям Рэй Пірс|Уільямам Пірсам]], былым камандзірам 4-й пяхотнай дывізіі і 1-га палявога корпуса ў В’етнаме. На працягу чатырох месяцаў дзейнасці камісія Пірса дапытала каля 400 чалавек. У яе дакладзе было рэкамендавана прыцягнуць да крымінальнай адказнасці дзясяткі вайскоўцаў, вінаватых у згвалтаваннях, забойствах і змове з мэтай ўтойвання злачынства<ref name="washprofile"/>. Першапачаткова па справе Сангмі праходзілі 80 амерыканскіх вайскоўцаў. З іх 25 былі прад’яўлены абвінавачванні. Перад ваенным трыбуналам паўсталі ўсяго 6 чалавек, усе яны былі апраўданы, за выключэннем Уільяма Кэлі. У ходзе суда над Кэлі яго абарона грунтавалася на тым, што лейтэнант выконваў загад камандзіра, хоць так і не ўдалося ўстанавіць, ці сапраўды Медына аддаваў відавочнае распараджэнне знішчыць мірных жыхароў<ref name="The My Lai Massacre">{{Cite web |url=http://www.dreamscape.com/morgana/mylai.htm |title=The My Lai Massacre («The 20th Century» by David Wallechinsky) |accessdate=2008-03-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080311093455/http://www.dreamscape.com/morgana/mylai.htm |archivedate=2008-03-11 |deadlink=yes }}</ref>. 29 сакавіка [[1971]] года Кэлі быў прызнаны вінаватым у забойстве 22 чалавек і прысуджаны да пажыццёвых катаржных работ. Праз тры дні па адмысловым распараджэнні прэзідэнта Ніксана ён быў пераведзены з турмы пад хатні арышт у [[Форт-Бэнінг]]у (штат [[Джорджыя]]). Тэрмін яго зняволення некалькі разоў памяншаўся, пакуль у лістападзе [[1974]] года ён не быў памілаваны і вызвалены. Ступень адказнасці капітана Медына не была ўсталявана. Сам ён сцвярджаў, што знаходзіўся на ўскраіне Мілай-4 і не ведаў пра разню; калі афіцэр увайшоў у вёску каля 10 гадзін раніцы, убачыў целы загінулых і загадаў спыніць агонь, але было ўжо позна. Некаторыя сведкі распавялі, што насамрэч Медына ўвайшоў у абшчыну бліжэй да 9-й гадзіны, калі забойствы яшчэ працягваліся<ref name="Медина">[http://jurist.law.pitt.edu/trials3.htm Douglas Linder. The My Lai Massacre Trial]</ref>. Сам капітан адмаўляў сваю віну, а таксама факт забойства мірных жыхароў<ref>{{cite web |url=http://www.upi.com/Audio/Year_in_Review/Events-of-1971/12295509436546-1/#title |title=1971 Year in Review |publisher=Upi.com |date=1971-12-28 |access-date=2011-06-18 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090212064553/http://www.upi.com/Audio/Year_in_Review/Events-of-1971/12295509436546-1/#title |archive-date=2009-02-12 |accessdate=3 сакавіка 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130724125740/http://www.upi.com/Audio/Year_in_Review/Events-of-1971/12295509436546-1/#title |archivedate=24 ліпеня 2013 |deadurl=yes }}</ref>. Пірс спрабаваў прыпісаць капітану гібель трох мірных жыхароў, якіх той нібыта асабіста забіў. Аднак даказаць гэта не ўдалося<ref>{{cite web |url=http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/medina.html |archive-url=https://web.archive.org/web/19990508015038/http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/medina.html |url-status=dead |archive-date=1999-05-08 |title=Peers Report: Captain Ernest Medina |publisher=Law.umkc.edu |access-date=2011-06-18 |accessdate=22 студзеня 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/19990508015038/http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/medina.html |archivedate=8 мая 1999 |deadurl=yes }}</ref>. === Рэакцыя ў грамадскасці === Першапачаткова навіна аб пачатку судовага працэсу прайшла практычна незаўважанай СМІ, і самі падзеі ў Сангмі заставаліся невядомымі шырокай грамадскасці да 12 лістапада 1969 года, калі журналіст [[Сеймур Хэрш]] паведаміў, што Кэлі абвінавачаны па справе аб забойстве 109 мірных в’етнамцаў. Пасля расследаванне і суд стала немагчыма схаваць ад грамадскасці. Шырокую вядомасць атрымалі здымкі ваеннага фатографа [[Рональд Хэберлі|Рональда Хэберлі]], які быў сведкам злачынства<ref name=time>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,901651-2,00.html Miscue on the Massacre] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110212061917/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,901651-2,00.html |date=12 лютага 2011 }} // Time. Dec. 05, 1969</ref>. Амерыканская грамадскасць паставілася да справы Кэлі вельмі неадназначна. Некаторыя лічылі, што з яго зрабілі «казла адпушчэння», апраўдаўшы астатніх удзельнікаў разні, вінаватых не ў меншай ступені. Іншыя ўспрымалі Кэлі як героя, пацярпелага ад вайсковай бюракратыі. У [[Белы Дом]] былі накіраваны тысячы тэлеграм у яго падтрымку, а заканадаўчыя органы некалькіх штатаў прынялі рэзалюцыі з заклікам праявіць да лейтэнанта паблажлівасць<ref name="The My Lai Massacre" />. Паводле апытання кампаніі Opinion Reasearch Corporation у красавіку 1971 года, 78% амерыканцаў негатыўна ўспрынялі рашэнне суда, 51% лічылі, што прэзідэнт павінен памілаваць Кэлі, а 28 % — скараціць яму тэрмін зняволення<ref name="washprofile"/>. Міністр абароны ЗША [[Мелвін Лэйрд]] папярэдзіў Ніксана, што масавае забойства ў Сангмі можа паставіць урад у вельмі складанае становішча і згуляць на карысць [[пацыфізм|пацыфістам]]. Дзяржсакратар ЗША [[Генры Кісінджэр]] прапанаваў, каб міністр абароны прадэманстраваў абурэнне і арганізаваў ваенны трыбунал, даказаўшы, што ўрад нібыта адразу ж адрэагаваў на масавае забойства<ref>Реутов А. [https://www.vpk-news.ru/sites/default/files/pdf/issue_117.pdf Повсюду слышны были речи] // Военно-промышленный курьер, январь, номер 12 (117)</ref>. Сам Ніксан назваў падзеі ў Сангмі «адзінкавым інцыдэнтам»<ref name="washprofile"/>. === Лёс удзельнікаў інцыдэнту === Пасля свайго вызвалення Кэлі працаваў у ювелірнай краме ў [[Калумбус]]е (штат Джорджыя). У [[2009]] годзе ён публічна папрасіў прабачэння за аддадзены загад па забойству жыхароў Сангмі<ref>{{cite web|url=http://www.ledger-enquirer.com/178/v-print/story/813681.html|title=Long-silent Calley speaks|author=Dusty Nix|publisher=Ledger-Enquirer|date=August 21, 2009|quote=“There is not a day that goes by that I do not feel remorse for what happened that day in My Lai,” Calley said. Then, [http://dicksworld.wordpress.com/2009/08/19/exclusive-an-emotional-william-calley-says-he-is-sorry/ as reported on retired broadcast journalist Dick McMichael’s blog], Calley’s voice began to break when he added, “I feel remorse for the Vietnamese who were killed, for their families, for the American soldiers involved and their families. I am very sorry.”}}{{Недаступная спасылка}}</ref><ref>{{cite web|url=http://dicksworld.wordpress.com/2009/08/19/exclusive-an-emotional-william-calley-says-he-is-sorry/|title=An Emotional William Calley Says He is Sorry|publisher=[[Wordpress]]|work=Dick's World|author=Dick McMichael|date=August 19, 2009|accessdate=2009-08-22|quote=I asked him for his reaction to the notion that a soldier does not have to obey an unlawful order. In fact, to obey an unlawful order is to be unlawful yourself. He said, “I believe that is true. If you are asking why I did not stand up to them when I was given the orders, I will have to say that I was a 2nd Lieutenant getting orders from my commander and I followed them&nbsp;— foolishly, I guess.” He said that was no excuse, just what happened.|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GDVsvdmO?url=http://dicksworld.wordpress.com/2009/08/19/exclusive-an-emotional-william-calley-says-he-is-sorry/|archivedate=2013-04-28}}</ref>:{{цытата|Не праходзіць і дня, каб я не адчуваў згрызот сумлення за тое, што адбылося ў той дзень у Мілай. Я адчуваю згрызоты сумлення за забітых в’етнамцаў, за іх сем’і, за амерыканскіх салдат і іх сем’і. Мне вельмі шкада. {{oq|en|There is not a day that goes by that I do not feel remorse for what happened that day in Mỹ Lai. I feel remorse for the Vietnamese who were killed, for their families, for the American soldiers involved and their families. I am very sorry.}}}} Пілот OH-23 Томпсан пасля падзей у Сангмі працягваў служыць у В’етнаме, чатыры разы быў збіты і атрымаў пералом хрыбетніка. Ён заставаўся ў арміі да [[1983]] года. За выратаванне мірнага насельніцтва быў узнагароджаны [[Крыж лётных заслуг (ЗША)|Крыжом «За выбітныя лётныя заслугі»]]. У ЗША, па словах пілота, ён падвергнуўся пераследу: яму пагражалі забойствам, падкідвалі да дзвярэй дома знявечаных жывёл<ref name="thompson">[http://www.usna.edu/Ethics/Publications/ThompsonPg1-28_Final.pdf Moral Courage In Combat: The My Lai Story. Lecture by Hugh Thompson.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111125145128/http://www.usna.edu/Ethics/Publications/ThompsonPg1-28_Final.pdf |date=25 лістапада 2011 }} 2003</ref>. Борстралок Колберн ажаніўся, стаў бацькам сына, заняўся малым бізнесам. Роўна праз трыццаць гадоў пасля трагедыі ўсе тры члены экіпажа верталёта былі ўзнагароджаны [[Салдацкі медаль (ЗША)|Салдацкімі медалямі]] — вышэйшай узнагародай арміі ЗША за дзеянні ў небаевой абстаноўцы<ref>''[http://stardust.jpl.nasa.gov/overview/microchip/names2a10.html Microchip Names (A)].'' [[NASA]] — Jet Propulsion Laboratory — California Institute of Technology. Last updated July 16, 2001, retrieved February 24, 2011</ref>{{ref+|Бортінжынер Андрэота — пасмяротна. Ён загінуў у В’етнаме 8 красавіка 1968 года.|К}}. У [[1998]] годзе, з нагоды трыццацігоддзя з дня трагедыі, Томпсан і Колберн у другі раз наведалі вёску Сангмі, дзе сустрэліся з некалькімі выратаванымі імі в’етнамцамі<ref>[https://web.archive.org/web/20080229153345/http://bulk.resource.org/gpo.gov/record/1998/1998_S01709.pdf Additional Statements"] (PDF), The Congressional Record (Senate), 1998</ref>. Былы пілот памёр у [[2006]] годзе ў Александрыі (штат [[Луізіяна]]) ад [[Злаякасная пухліна|рака]]<ref>{{cite news |title=Hugh C. Thompson Jr. obituary |url=http://alt.obituaries.narkive.com/TbdDV2h9/hugh-c-thompson-jr-daily-advertiser-lafayette-la-obit |access-date=14 September 2018 |work=Daily Advertiser (Lafayette, LA) |date=9 January 2006}}</ref><ref>{{Citation|journal = The Congressional Record (House of Representatives)|year = 2006|title = Extensions of Remarks|url = http://bulk.resource.org/gpo.gov/record/2006/2006_E00088.pdf|archive-url = https://web.archive.org/web/20080229153345/http://bulk.resource.org/gpo.gov/record/2006/2006_E00088.pdf|url-status = dead|archive-date = 2008-02-29|accessdate = 19 студзеня 2021|archiveurl = https://web.archive.org/web/20080229153345/http://bulk.resource.org/gpo.gov/record/2006/2006_E00088.pdf|archivedate = 29 лютага 2008|deadurl = yes}}</ref>. Бортстралок Колберн перажыў яго на дзесяць гадоў, сканаўшыся ў [[2016]] годзе<ref>[http://www.latimes.com/local/obituaries/la-me-lawrence-colburn-20161217-story.html Lawrence Colburn dies at 67; helped end Vietnam's My Lai massacre], Los Angeles Times, December 16, 2016.</ref>. == Фотаздымкі Хэберлі == === Гісторыя === Ваенны фатограф Рональд Хэберлі быў відавочцам масавай расправы і зняў здарэнне на фотастужку. У яго было два фотаапараты: армейскім ён здымаў чорна-белыя фатаграфіі, а асабістым рабіў каляровыя. У Сангмі былі абодва<ref name=time/>. Пасля звальнення з вайсковай службы і вяртання ў родны [[Кліўленд]] Хэберлі захаваў каляровыя здымкі, аднак не паказваў іх да лістапада 1969 года, калі масавае забойства атрымала агалоску. Ён звязаўся са сваім школьным сябрам, які працаваў рэпарцёрам у кліўлендскай газеце [[The Plain Dealer]]. Выданне апублікавала здымкі ў чорна-белым колеры і дапамагло Хэберлі прадаць правы на каляровыя здымкі часопісу [[Life]], нямецкаму [[Stern]] і лонданскай [[The Sunday Times|Sunday Times]]<ref name=time/>. Пазней, падчас судовага працэсу, выступаючы сведкам абвінавачвання, ён пацвердзіў, што асабіста бачыў, як амерыканскія салдаты расстрэльвалі мірных жыхароў<ref>[http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/Myl_thabe.htm Ronald Haeberle, Witness for the Prosecution] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070415235722/http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/Myl_thabe.htm |date=2007-04-15 }}</ref>. У дакладзе камісіі Уільяма Пірса гаварылася, што фатограф хаваў ад уладаў здымкі, нягледзячы на абавязак паведамляць аб відавочных ваенных злачынствах<ref name=findings>[http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/summary_rpt.html Mai Lai Inquiry Findings and Recommendations] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20000125220322/http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/summary_rpt.html |date=2000-01-25 }}</ref>. Аднак па словах самога Хэберлі, ён хаваў фатаграфіі, баючыся, што яны будуць проста знішчаны ўладамі<ref>{{cite web|url=http://www.loc.gov/rr/frd/Military_Law/pdf/RDAR-Vol-IIIBook6.pdf|title=Report of the Department of Army review of the preliminary investigations into the My Lai incident. Volume II, Testimony, Book 11, 14 March 1970}}</ref>. У 2009 годзе фатограф прызнаўся ў знішчэнні некалькіх фотаздымкаў, зробленых падчас разні. У адрозненне ад фатаграфій трупаў, знішчаныя адлюстроўвалі амерыканцаў у самім працэсе забойства в’етнамскіх мірных жыхароў<ref>{{cite web|title=Photographic Evidence of the Massacre at My Lai|url=https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/photo-gallery/mylai-massacre-evidence|access-date=23 February 2018}}</ref><ref>{{cite web|title=My Lai photographer Ron Haeberle admits he destroyed pictures of soldiers in the act of killing|url=http://blog.cleveland.com/pdextra/2009/11/post_25.html|work=Cleveland Plain Dealer Extra|access-date=23 February 2018}}</ref>. === Чорна-белыя фота === <gallery> File:Haeberlewounded.jpg|thumb|Радавы першага класа Картэр, што стрэліў сабе ў нагу, каб не ўдзельнічаць у разні. Яго нясуць радавы першага класа Маура і спецыяліст Відмер. File:Mylaiman.jpg|thumb|Пажылы жыхар вёскі сядзіць на зямлі падчас расстрэлаў. File:Haeberlehutonfire crop.jpg|thumb|Спецыяліст Дастын падпальвае дах хаціны. </gallery> === Каляровыя фота === <gallery> File:My Lai massacre3.jpg|thumb|Трупы дарослага і дзіцяці. File:MyLai Haeberle P37 BodyInWell.jpg|thumb|Цела забітага, скінутае ў калодзеж. File:MyLai Haeberle P33 BodiesNearBurningHouse.jpg|thumb|Пылаючая хаціна, падпаленая амерыканскімі салдатамі. File:Dead woman from the My Lai massacre.jpg|thumb|Труп жанчыны. File:Dead woman child-My Lai.jpg|thumb|Целы жанчыны і дзіцяці. File:Dead man from the My Lai massacre.jpg|thumb|Забіты ля парога дома жыхар. File:Dead child from the My Lai massacre.jpg|thumb|Труп дзіцяці на дарозе з вёскі. File:MyLai Haeberle P35 SPC Capezza.jpg|thumb|Спецыяліст Капэза спальвае дамы сялян. File:My Lai massacre woman and children.jpg|thumb|Група жыхароў вёскі перад сваім растрэлам. </gallery> == Памяць == [[File:Monument of the My Lai Massacre (2).jpg|thumb|Манумент на тэрыторыі былой абшчыны.]] Праз некаторы час у наваколлях месца здарэння ўзнікла новае паселішча Тукунг. З старых збудаванняў застаўся толькі калодзеж. У [[1978]] г. тут быў створаны мемарыял «[[Сангмі (мемарыял)|Сангмі]]» і музей аб трагедыі абшчыны<ref>"[http://english.vov.vn/Society/Commemorating-victims-of-Son-My-massacre/230728.vov Commemorating victims of Son My massacre] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150702192252/http://english.vov.vn/Society/Commemorating-victims-of-Son-My-massacre/230728.vov |date=2 ліпеня 2015 }}" ''VOV News'', March 13, 2012.</ref>. Увесь комплекс мае плошчу 2,4 гектара<ref>Oliver, Kendrick. [https://books.google.com/books?id=1wisoI-wP5MC&printsec=frontcover&dq=The+My+Lai+Massacre+in+American+History+and+Memory&hl=en&sa=X&ei=SK4rUuXBLNWy4APYkICoBQ&ved=0CCEQ6AEwAA#v=onepage&q=The%20My%20Lai%20Massacre%20in%20American%20History%20and%20Memory&f=false The My Lai Massacre in American History and Memory], Manchester: Manchester University Press, 2006.<!-- ISSN/ISBN needed --></ref><ref>Kwon, Heonik. [https://books.google.com/books?id=FNLMLDQxblUC&printsec=frontcover&dq=After+the+Massacre+Commemoration+and+Consolation+in+Ha+My+and+My+Lai.&hl=en&sa=X&ei=rXorUsOeDo7i4AOtz4HoCg&ved=0CCEQ6AEwAA#v=onepage&q=After%20the%20Massacre%20Commemoration%20and%20Consolation%20in%20Ha%20My%20and%20My%20Lai.&f=false After the Massacre Commemoration and Consolation in Ha My and My Lai], Berkeley: University of California Press, 2006.<!-- ISSN/ISBN needed --></ref>. У рамках кампаніі па прымірэнню яго наведвалі некаторыя амерыканскія ветэраны<ref>Becker, Carol. [https://www.jstor.org/discover/10.2307/3558488?uid=3739864&uid=2129&uid=2&uid=70&uid=4&uid=3739256&sid=21102588830241 Pilgrimage to My Lai: Social Memory and the Making of Art], ''Art Journal'', Vol. 62, No. 4, Winter, 2003.</ref>. Доўгі час на пасадзе дырэктара комплексу знаходзіўся былы жыхар вясковай абшчыны Фан Тхань Конг, які выжыў падчас расстрэлаў. Конг і яго калегі старанна і скрупулёзна збіралі інфармацыю аб загінуўшых. Іх імёны і ўзрост на момант смерці выбіты на мармуровай пліце, усталяванай у адным з выставачных залаў. Па падліках работнікаў музея, колькасць ахвяр складае 504 чалавекі з 247 сем’яў. Музей мае дадзеныя аб 407 ахвярах у Мілай-4 і 97 ахвярах у Мікхэ-4<ref>[https://lenta.ru/articles/2015/03/27/sceneofcrime/ Документ дня: Место преступления. История бойни, устроенной американскими солдатами во вьетнамской деревне Сонгми] // Lenta.ru, 28 марта 2015</ref>. У [[2017]] годзе Конг выйшаў на пенсію<ref name=ria>Андрей Веселов. [https://ria.ru/20180316/1516358811.html Резня в Сонгми. Зачем солдаты США убивали женщин и детей во Вьетнаме] // РИА Новости, 16 марта 2018</ref>. Асобная экспазіцыя аб разні ў Сангмі прадстаўлена ў [[Музей ахвяр вайны|Музеі ахвяр вайны]] ў [[Хашымін]]е<ref name=ria/>. Аб масавых забойствах у абшчыне было напісана больш за 100 песень<ref>{{cite web |last1=Brummer |first1=Justin |title=The Vietnam War: A History in Song |url=https://www.historytoday.com/miscellanies/vietnam-war-history-song |website=History Today |access-date=21 August 2020}}</ref>. У перыяд вайны (з 1969 па 1973) каля паловы з іх выказвалі спачуванне лейтэнанту Кэлі, а ў іншых ён наадварот выступаў адмоўным персанажам<ref>{{cite web |last1=Brosnahan |first1=Cori |title=Music of My Lai |url=https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/my-lai-music-of-my-lai/ |website=PBS |access-date=21 August 2020}}</ref>. Ужо ў пасляваенныя гады апошнія сталі пераважаць. З камерцыйнага пункту гледжання самай паспяховай песняй была «[[The Battle Hymn of Lt. Calley]]» [[Тэры Нельсан (музыкант)|Тэры Нельсана]], якая ў маі 1971 года дасягнула 37 радка ў топе ста хітоў па версіі часопіса [[Billboard]], прадаўшы больш за 1 мільёна пласцінак<ref>{{cite web |title=Billboard Hot 100 |url=https://books.google.com/books?id=-wgEAAAAMBAJ&q=terry+nelson+battle+hymn+of+lt+calley&pg=RA1-PA56 |website=Billboard |date = May 1971|access-date=20 August 2020}}</ref>. У дадатак падзеям прысвечаны шэраг дакументальных фільмаў. Першы з іх, «Інтэрвію з ветэранамі Мілай», выйшаў у 1971 годзе і атрымаў прэмію «[[Оскар]]» за лепшы дакументальны кароткаметражны фільм. У ім пяцёра амерыканскіх салдат абмяркоўвалі свой удзел у масавых забойствах<ref>[https://www.imdb.com/title/tt0065894 ''Interviews with My Lai Veterans'' (1971)], IMDb.com; accessed 23 February 2018.</ref>. == Ацэнкі == У кнізе «В’етнам: гісторыя трагедыі. 1945—1975» брытанскі гісторык [[Макс Гасцінгс]] адзначаў, што корань трагедыі ляжыць у псіхалагічных цяжкасцях вайны, абясцэньванні чалавечага жыцця і рушэнні маральных рамак, з чым сутыкнуліся вайскоўцы 1-га батальёна 20-га пяхотнага палка<ref>Макс Хейстингс. Вьетнам. История трагедии. 1945-1975 = Max Hastings Vietnam: An Epic Tragedy, 1945-1975. — М.: Альпина нон-фикшн, 2021. — 868 с. — ISBN 978-5-00139-264-4. (гл. [https://tass.ru/fragmenty-novyh-knig/9904521 урывак з кнігі, які тычыцца Сагмі, перакладзены ТАСС на рускую мову])</ref>. Гэта падраздзяленне і дывізія «Амерыкал» у цэлым, як адзначаў у кнізе «Узлёт і падзенне амерыканскай арміі» ўдзельнік і даследчык В’етнамскай вайны Шэлбі Стэнтан, мела шэраг значных праблем з асабістым складам<ref>''Shelby L. Stanton''. The Rise and Fall of an American Army. — Novato, CA: Presidio Press, 1985. P. 271—272.</ref>:{{цытата|Дывізія «Амерыкал» пакутавала ад цяжкіх праблем з камандаваннем і кіраваннем, якія ўзніклі ад дрэннай падрыхтоўкі і недахопу кіраўніцтва, на узроўнях ад дывізіі да ўзвода, што дапускала дрэннае абыходжанне з грамадзянскімі асобамі. Некаторыя падраздзяленні яе 11-й лёгкай пяхотнай брыгады былі крыху лепш арганізаваных банд галаварэзаў, а афіцэры захапляліся гульнёй у падлік тэл. [...] Хоць падлікі страт з’яўляюцца абгрунтаванымі паказчыкамі вайны, у В’етнаме яны, на жаль, сталі нечым большым, чым меркай для ацэнкі поля бою. Яны сталі самамэтай, а не сродкамі вызначэння.{{oq|en|The Americal Division suffered from grave command and control problems, stemming from poor training and a lack of leadership, from division down to platoon level, which permitted civilian mistreatment. Some elements of its 11th Infantry Brigade (Light) were little better than organized bands of thugs, with the officers eager participants in the body count game. [...] While casualty counts are valid measurements of war, in Vietnam they unfortunately became more than yardsticks used to gauge the battlefield. Rather than means of determination, they became objectives in themselves.}}}} Гісторык Корпуса ваенных адвакатаў узброеных сіл ЗША [[Фрэд Борч]] лічыў, што масавыя забойства ў абшчыне Сангмі прывялі да страты даверу амерыканскага насельніцтва да сваёй арміі. Пасля Сангмі, як дадаў Борч, вайскоўцы прыйшлі да высновы аб неабходнасці юрыдычнага суправаджэння ваенных кампаній. За наступныя 50 гадоў ЗША задзейнічалі ваенных юрыстаў у аперацыях усіх узроўняў, каб у камандавання пад рукой заўсёды была кваліфікаваная юрыдычная дапамога<ref>[https://www.dw.com/ru/50-%D0%BB%D0%B5%D1%82-%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8-%D0%B2-%D1%81%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D0%BC%D0%B8-%D0%BA%D0%B0%D0%BA%D0%B8%D0%B5-%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%B8-%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8%D0%BB%D0%B8-%D1%81%D1%88%D0%B0/a-43014947 50 лет трагедии в Сонгми: какие уроки усвоили США] // Deutsche Welle, 16 марта 2018</ref>. Расійскі публіцыст [[Клім Аляксандравіч Жукаў|Клім Жукаў]] параўноўваў здарэнне з дзеяннямі [[Вермахт]]а і [[СС]] у гады [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]], паставіўшы падзеі ў Сангмі ў адзін шэраг з трагедыяй беларускай вёскі [[Хатынь (вёска)|Хатынь]]<ref>Клим Жуков. [https://aif.ru/society/history/boynya_v_songmi_kak_nastoyashchee_lico_imperializma Бойня в Сонгми как настоящее лицо империализма] // Аргументы и факты, 20 марта 2018</ref>. == Зноскі == '''Каментарыі''' {{заўвагі|group=К}} '''Крыніцы''' {{Reflist|2}} == Літаратура == * 161st Assault Helicopter Company. [http://www.161ahc.org/161history.htm Unit History of the 161st Assault Helicopter Company] (who intervened in the massacre) * [https://web.archive.org/web/20060614174116/http://americal.org/firebase.shtml Americal Division Veterans Association; ''Americal Locations in Vietnam''], cited 3 June 2006. * Anderson, David L. (1998) ''Facing My Lai: Moving Beyond the Massacre'' University Press of Kansas: Lawrence, Kansas—extensive interviews with trial participants and soldiers. * Angers, Trent (2014). ''The Forgotten Hero of My Lai: The Hugh Thompson Story'' (Rev ed.). Acadian House. ISBN 978-0925417909. * Becker, Elizabeth. [https://web.archive.org/web/20070312044843/http://www.infoshop.org/inews/article.php?story=04%2F05%2F27%2F8912760&mode=print ''Kissinger Tapes Describe Crises, War and Stark Photos of Abuse.''], ''The New York Times'', 27 May 2004 (mirrored) * Belknap, Michal R. (2002) ''The Vietnam War on Trial: The My Lai Massacre and the Court-Martial of Lieutenant Calley''. University Press of Kansas. {{ISBN|0-7006-1211-4}}. * Beidler, Philip D., [http://www.vqronline.org/articles/2003/winter/beidler-calleys-ghost/ "Calley's Ghost"], ''Virginia Quarterly Review'', Winter 2003. == Спасылкі == {{Commons category|My Lai massacre}} * [https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/films/mylai/player/ My Lai] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170225104514/http://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/films/mylai/player/ |date=25 лютага 2017 }} — An ''American Experience'', WGBH, PBS Documentary * [https://www.loc.gov/rr/frd/Military_Law/Peers_inquiry.html Peers Inquiry] Military Legal Resources, Library of Congress * [https://web.archive.org/web/20130824043138/http://www.trutv.com/library/crime/notorious_murders/mass/lai/index_1.html Into The Dark: The My Lai Massacre] Crime Library on truTV.com * [https://web.archive.org/web/20140612020250/http://law2.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/MYL_Peers.htm The Peers Report] * [https://web.archive.org/web/20030416002424/http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/MYLAI.HTM The My Lai Courts-Martial, 1970] * [http://www.studythepast.com/vbprojects/my_lai_massacre.htm The My Lai Massacre] * [http://www.bbc.co.uk/worldservice/documentaries/2008/04/080327_mylai_partone.shtml BBC World Service: The My Lai Tapes] * [http://www.democracynow.org/2015/3/25/my_lai_revisited_47_years_later My Lai Revisited: 47 Years Later, Seymour Hersh Travels to Vietnam Site of U.S. Massacre He Exposed] from ''Democracy Now!'' * [http://www.1-20infantry.org/croster68.htm 1st Battalion, 20th Infantry - members of Company C, including 2LT Calley (original source)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171028063216/http://www.1-20infantry.org/croster68.htm |date=28 кастрычніка 2017 }} * [http://www.1-20infantry.org/16mar68.htm HHC 1st Battalion, 20th Infantry, daily report 16 March 1968 (original source)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171028063211/http://www.1-20infantry.org/16mar68.htm |date=28 кастрычніка 2017 }} {{Вонкавыя спасылкі}} {{В’етнамская вайна}} {{Кандыдат у добрыя артыкулы}} [[Катэгорыя:Масавае забойства ў Сангмі]] [[Катэгорыя:Ваенныя злачынствы падчас вайны ў В’етнаме]] [[Катэгорыя:Масавыя забойствы ў В’етнаме]] [[Катэгорыя:1968 год у В’етнаме]] [[Катэгорыя:Сакавік 1968 года]] [[Катэгорыя:Падзеі 16 сакавіка]] fmk4hjyexnm37rw7brur90q6ae701fk 0 670311 4164781 4111117 2022-07-25T20:45:13Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Лёгкаатлет}} '''Арман (Монда) Дзюпланціс''' ({{lang-sv|Armand "Mondo" Duplantis}}; нар. 10 лістапада 1999) — [[Швецыя|шведскі]] лёгкаатлет ([[скачкі з шастом]]), чэмпіён і рэкардсмен свету (2022). Нарадзіўся ў [[ЗША]]. Срэбраны прызёр чэмпіянату свету 2019 года, чэмпіён Еўропы 2018 года. Усталяваў найвышэйшае сусветнае дасягненне на адкрытым паветры (6,15 м, 17 верасня 2020). Алімпійскі чэмпіён [[Алімпійскія гульні 2020|Токіа 2020]]. Рэкардсмен свету ў памяшканні (6,20 м, 20 сакавіка 2022, [[Белград]], Сербія). Чэмпіён і рэкардсмен свету (6,21 м, 24 ліпеня 2022, Юджын, ЗША). {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Дзюпланціс Арман}} [[Катэгорыя:Лёгкаатлеты Швецыі]] [[Катэгорыя:Скакуны з шастом]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны Еўропы па лёгкай атлетыцы]] rsmm95oi38h7whtceafhabfwpv33kmi 4164793 4164781 2022-07-25T20:58:01Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Лёгкаатлет}} '''Арман (Монда) Дзюпланціс''' ({{lang-sv|Armand "Mondo" Duplantis}}; нар. 10 лістапада 1999) — [[Швецыя|шведскі]] лёгкаатлет ([[скачкі з шастом]]), чэмпіён і рэкардсмен свету (2022), Алімпійскі чэмпіён (2020). Нарадзіўся ў [[ЗША]]. Срэбраны прызёр чэмпіянату свету 2019 года, чэмпіён Еўропы 2018 года. Усталяваў найвышэйшае сусветнае дасягненне на адкрытым паветры (6,15 м, 17 верасня 2020). Алімпійскі чэмпіён [[Алімпійскія гульні 2020|Токіа 2020]]. Рэкардсмен свету ў памяшканні (6,20 м, 20 сакавіка 2022, [[Белград]], Сербія). Чэмпіён і рэкардсмен свету (6,21 м, 24 ліпеня 2022, Юджын, ЗША). {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Дзюпланціс Арман}} [[Катэгорыя:Лёгкаатлеты Швецыі]] [[Катэгорыя:Скакуны з шастом]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны Еўропы па лёгкай атлетыцы]] 48dorl8ilptyhheef3v1l7fdlujbjw0 0 670615 4164821 3794207 2022-07-26T03:35:16Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, катэгорыі wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Армстранг}} {{Спартсмен}} '''Крысцін Армстранг''' ({{lang-en|Kristin Armstrong}}; нар. {{ДН|11|8|1973}} г.) — амерыканская [[велагоншчыца]], трохразовая алімпійская чэмпіёнка ў паасобнай шашэйнай гонцы (2008, 2012, 2016). == Біяграфія == Армстронг нарадзілася ў [[Мемфіс (Тэнесі)|Мемфісе]], штат [[Тэнесі]]. Дзяцінства правяла ў Тэнесі і ў Каліфорніі. Вучылася ў сярэдняй школе ў Хавелоке (штат [[Паўночная Караліна]]) і за мяжой у [[Акінава|Акінаве]] ([[Японія]]), дзе скончыла сярэднюю школу ў 1991 годзе. Па заканчэнні школы паступіла ў [[Айдахскі ўніверсітэт]], дзе яна гуляла ў камандзе «Айдахскія вандалы», а таксама была сябрам жаночага клуба Kappa Kappa Gamma. Армстранг атрымала ступень [[бакалаўр]]а па спартыўнай фізіялогіі ў 1995 годзе. У цяперашні час жыве ў [[Бойсэ]] (штат [[Айдаха]]). {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Армстранг Крысцін}} [[Катэгорыя:Велагоншчыкі ЗША]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны ад ЗША]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 2008 года]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 2012 года]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 2016 года]] [[Катэгорыя:Велагоншчыкі на летніх Алімпійскіх гульнях 2004 года]] [[Катэгорыя:Велагоншчыкі на летніх Алімпійскіх гульнях 2008 года]] [[Катэгорыя:Велагоншчыкі на летніх Алімпійскіх гульнях 2012 года]] [[Катэгорыя:Велагоншчыкі на летніх Алімпійскіх гульнях 2016 года]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны свету па шашэйных велагонках]] nxb4jt6ewzfkeveayavuzsxrdn9sd45 0 670815 4164608 3796624 2022-07-25T12:32:51Z НСНУ 11765 /* Спасылкі */ катэгорыі, шаблон wikitext text/x-wiki {{Літаратурны твор}} '''«Жыццё насякомых»''' ({{lang-ru|«Жизнь насекомых»}}) — другі раман рускага пісьменніка [[Віктар Пялевін|Віктара Пялевіна]], напісаны ў 1993 годзе. Раман упершыню апублікаваны ў часопісы «Знамя» у 1993 годзе<ref>«Жизнь насекомых» // «Знамя», 1993, № 4, С. 6—65.</ref>. Алегорыя на чалавечае жыццё, дасягнутая шляхам яе супастаўлення з жыццём насякомых (відавочныя паралелі з п’есай [[Карал Чапек|Карала Чапека]] «З жыцця казурак»). Выбраныя аўтарам персанажы з’яўляюцца тыповымі прадстаўнікамі расійскага грамадства пачатку 1990-х гадоў. Аднак, гэты факт сам па сабе ролі не гуляе, бо тыпажы вельмі ўніверсальныя і адэкватныя для любога часу. У рамане аўтар адсылае чытача да спадчыны [[Марк Аўрэлій|Марка Аўрэлія]], [[Карлас Кастанеда|Карласа Кастанеды]], [[будызм]]у і філасофскіх ідэй антычнасці. Гэты прыём неабходны В. Пялевін для даследавання магчымасці экзістэнцыяльнага прарыву асобна ўзятага чалавека да праўды ва ўмовах сучаснай масавай цывілізацыі. У супастаўленні і дыялогу розных філасофскіх дыскурсаў (антычнага і ўсходняга) вядучая роля належыць антычным. У 1999 годзе раман перакладзены на [[Англійская мова|англійскую мову]]. == Змест == Дзеянне рамана разгортваюцца ў пачатку 1990-х гадоў у [[Крым]]е. У рамане існуюць паралельна два светы: чалавечы і насякомых. Адпаведна, кожны з герояў выступае то ў адной, то ў іншай сваёй іпастасі, а часам — у абедзвюх разам. ==== Камары ==== Два рускіх камара, Артур і Арнольд, павінны сустрэцца з амерыканскім камаром Сэмам. Сэм знаёмы з [[Расія]]й, ён выдатна размаўляе па-руску. Салідарызуючым пачаткам для ўсіх трох камароў з’яўляецца чалавечая [[кроў]]. Смактанне крыві для гэтых герояў і важны вольны час, і праца, і прызванне, і запал. Сэм прыляцеў у Расію, каб сабраць новыя ўзоры крыві. Камары адпраўляюцца па здабычу. Кроў, якую паспрабаваў Сэм апынулася вялікай для яго праблемай. Амерыканец адразу ж напіўся адэкалона, які змяшчаўся ў крыві гаспадара. Адбываецца знаёмства з камаром Арчыбальдам. Апошні не смокча кроў, як звычайны камар, а ўжывае яе з лабараторыі ў кансерваваным выглядзе, [[шклянка]]мі. Задачай таварышаў з’яўляецца вярнуць Арчыбальда да нармальнага камарынага жыцця, дзе камары п’юць кроў на паляванні. З Арчыбальдам здараецца няшчасны выпадак, яго забівае муха Наташа ў момант, калі ён спрабуе прысмактацца да яе нагі. ==== Жукі-скарабеі ==== Жукі-скарабеі — бацька і сын. Галоўнае ў іх жыцці — гэта гной (у чалавечым свеце — грошы). Сын-скарабей ніяк не можа зразумець гэтага дуалізму: як гнаявы шар можа быць адначасова і тым шарам, што ён штурхае перад сабой, і тым шарам, да якога ён прыліпнуў, які коціцца сам сабой невядома куды. Перыядычна паўтаральнае імгненне, калі скарабеі, якія ўгразнулі ў гной, аказваюцца пад сваім шарам, які коціцца — гэта сон. Самі яны ўспрымаюць гэту з’яву так, нібы час ад часу на іх вочы наязджае бетонная пліта. Калі бетонная пліта ад’язджае ад іх вачэй, скарабеі прачынаюцца. Бацька-скарабей доўгія гады вучыць сына уласнай філасофскай сістэме, пакуль ён не памірае, забіты жаночай туфляй. ==== Мурашкі ==== Галоўныя героі гэтай лініі — лятучая мурашыха Марына, мурашыны леў, маёр Мікалай, і іх дачка муха Наташа. Марына прылятае невядома адкуль і садзіцца на набярэжную. Яна не ведае, чаго яна хоча. Яна такая ж, як усе. Таму для пачатку яна паступае так, як усе навакольныя самкі: яна спілоўвае напільнікам свае крылы, затым ідзе ў кіназалу, наглядаецца там нейкіх замежных фільмаў і улюбляецца ў нейкага замежнага акцёра. Ёй хочацца, каб і ў яе жыцці ўсё ішло так, як паказана ў гэтых фільмах. Выйшаўшы з кіназалы, яна адпраўляецца капаць сабе нару. Вырывае і ўладкоўваецца ў ёй. Праз нейкі час у яе нару ход пракапвае Мікалай. Яны пачынаюць жыць разам у нары, якая знаходзіцца ў [[Магадан]]е. Мікалай спяшаецца: пакуль жонка яшчэ не канчаткова патаўсцела і яшчэ можа вылезці з нары, трэба было б звадзіць яе ў тэатр. Мікалай у тэатры нечакана памірае, яго калегі пілуюць яго труп на часткі. Частка гэтых кавалкаў Марына прыносіць з сабой у нару. У нары яна імкліва таўсцее, практычна губляе магчымасць рухацца. Затое цяпер Марына становіцца маці. Тут у яе вылупляецца з яйка дачка Наташа. Жаданнем Марыны з’яўляецца вырасціць з дачкі работніка культуры, таму ўсё дзяцінства Наташа навучаецца гульні на баяне, які дастаўся ёй ад нябожчыка бацькі. Лёс Наташы складзецца інакш, чым жадала яе маці і яна стане мухай (інтэр-дзяўчынкай). З гэтага часу паміж ёй і маці ўтворыцца сцяна. Яна знаёміцца ​​з камаром Сэмам, адзін раз прыводзіць яго нават дадому. Наташа скардзіцца Сэму на цяжкае жыццё. У мух няма ніякіх правоў, іх труцяць хімікатамі. Яна марыць з’ехаць з ім у Амерыку. Але Наташыным марам не наканавана спраўдзіцца. У канцы рамана яна гіне на вачах у Сэма, прыліпнуўшы да клейкай стужцы ў рэстаране. ==== Начныя матылі ==== Наступная сюжэтная лінія рамана: жыццё начных матылёў Дзімы і Міці. Яны імкнуцца да святла, але не могуць зразумець, што такое святло, што такое цемра і ці ёсць святло на самай справе. У пэўны момант Дзіма і Міця разумеюць, што яны, не матылі, а светлякі, а, значыць, з’яўляюцца крыніцай святла самі, але пры гэтым вымушаныя заўсёды знаходзіцца ў цемры. І пажадана, каб ніхто не здагадаўся, што яны — гэта яркая крыніца святла, акрамя якой у свеце нічога не існуе. У канцы рамана Міці даводзіцца змагацца з уласным трупам, але пры гэтым хто з кім змагаецца і хто атрымлівае перамогу, застаецца нераскрытым. ==== Канапляныя клапы ==== Максім і Мікіта ў свеце насякомых — канапляныя клапы (наркаманы). Яны настолькі малыя, што многія наркаманы прымаюць іх за дробнае смецце, якае трашчыць, пакуль яны [[Паленне|паляць]]. Але некаторыя наркаманы ведаюць, што гэта не смецце, а дробныя жучкі, і вераць у прымету, што, калі жучкі спрабуюць вылезці з сумесі і некуды ўцячы, — гэта значыць, што вось-вось наляцяць мянты і пара ўцякаць ад іх самім. Мікіта ведае пра ўсё гэта і распавядае Максіму, калі ён зайшоў да яго ў госці. Сябры пагаманіўшы, адпраўляюцца па сваіх наркаманскіх справах. Па дарозе ім трапляюцца мянты. Мікіта і Максім хаваюцца ад іх у шырокую трубу. У свеце насякомых гэтая труба аказваецца [[цыгарэта]]й, касяком. Касяк падпальваюць і скурваюць. Перад смерцю Максім звяртаецца да бога і атрымлівае ад бога адказ, што за ім няма віны. (У чалавечым свеце цыгарэту курыў Сэм, а словы, якія Максім пачуў, думаючы, што гэта быў адказ бога, былі словамі Сэма да Наташы). ==== Прусакі-Цыкады ==== Сярожа вылупляецца з яйка, падае з дрэва на зямлю, угрызаецца ў зямлю. Асноўны яго занятак — рыць зямлю, чым ён і будзе займацца ўсё сваё жыццё. Капаннем ён займаецца, калі яму трэба выйсці на працу, і па вяртанні з працы ён капае зямлю, каб апынуцца дома. Сярожа нават капае сабе жанчын. Мэта яго жыцця накапаць як мага больш бабак, і ён выконвае яе. Вялікі страх Сярожы стаць прусаком на радзіме, але дакопвацца да Амерыкі. У Амерыцы Сярожа бесперапынку заняты капаннем. Нягледзячы на ​​ўсе свае намаганні ён трансфармуецца ў старога амерыканскага прусака. У старасці герой разумее, што капаць трэба выключна ўверх — гэта прыводзіць яго на паверхню зямлі. У гэты момант Сярожа ператвараецца ў цыкаду з прусака. У яго з’яўляюцца крылы і ён імі пачынае па звычцы капаць паветра. Тут паўтор вечара, дзе герой нараджаецца з яйка. Чытач разумее, што нічога іншага проста ніколі не было. == Пастаноўкі == * 2017 — Жыццё насякомых (рэжысёрская майстэрня Руслана Кудашова), Вялікі тэатр лялек, [[Санкт-Пецярбург]]<ref>[https://md-eksperiment.org/afisha/russia/saint%20petersburg/zhizn-nasekomyh-bolshoj-teatr-kukol-20170915205125 Жизнь насекомых. Большой театр Кукол]</ref>, * 2019 — Йа або жыццё насякомых (пластычны спектакль), Пермскі свабодны тэатр сучаснага танца, [[Перм]]<ref>[https://perm.icity.life/afisha/teatr/12570-ya-ili-zhizn-nasekomyh Йа или жизнь насекомых]</ref>, * 2000 — Жыццё насякомых (монаспектакль паводле рамана) — Сяргей Макавецкі чытае ўсе ролі. У 2001 годзе радыёстанцыя «Радио России» за радыёсерыял «Жыццё насякомых» (30 серыяй) была ўзнагароджана прафесійнай Усерасійскай прэміяй імя А. Папова «За адкрыццё новых форм» у намінацыі «Спецыяльныя праграмы». == Узнагароды == * прэмія часопіса «Знамя» у намінацыі «За лепшы мастацкі твор пра жыццё і незвычайныя прыгоды дэмакратыі ў Расеі» (1993) {{зноскі}} == Літаратура == * [https://cyberleninka.ru/article/n/postmodernistskiy-obraz-nasekomogo-kak-kvintessentsiya-vysokogo-i-nizkogo-d-prigov-v-pelevin-l-petrushevskaya Ватутина А. С. Постмодернистский образ насекомого как квинтэссенция «Высокого» и «Низкого»: Д. Пригов, В. Пелевин, Л. Петрушевская // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского, 2014, № 2-3.], * [https://cyberleninka.ru/article/n/basennyy-nravstvennyy-kodeks-i-a-krylova-i-sovremennaya-russkaya-literatura-intertekstualnye-svyazi Мартьянова И. А. Басенный «Нравственный кодекс» И. А. Крылова и современная русская литература: интертекстуальные связи // Вестник Череповецкого государственного университета, 2019 № 6 (93).], * [https://cyberleninka.ru/article/n/mark-avreliy-i-filosofskie-idei-antichnosti-v-romane-v-pelevina-zhizn-nasekomyh Суханов В. А. Марк Аврелий и философские идеи античности в романе В. Пелевина «жизнь насекомых» // Вестник Томского государственного университета. Филология, 2009, № 58.]. * [http://anthropology.ru/ru/texts/pozdn/symp08_26.html Позднякова И. Ю. Жан де Лафонтен в контексте культурных ассоциаций романа Виктора Пелевина «Жизнь насекомых» // Серия «Symposium», XVII век в диалоге эпох и культур., Выпуск 8 / Материалы научной конференции Санкт-Петербург : Санкт-Петербургское философское общество, 2000. C. 71—73.]. == Спасылкі == {{вікіцытатнік}} * [http://pelevin.nov.ru/romans/pe-jisn/index.html Жизнь насекомых] — тэкст твора на сайце творчасці Віктара Пялевіна * [http://recensent.ru/nushka/656/ Рецензия на книгу «Жизнь насекомых»]. {{Творы Віктара Пялевіна}} [[Катэгорыя:Фантастычныя раманы]] [[Катэгорыя:Творы Віктара Пялевіна]] [[Катэгорыя:Творы 1993 года]] [[Катэгорыя:Кнігі 1993 года]] 9zi33n1bgnd79ywu122hb8lmbuowifj 0 675247 4164908 3981035 2022-07-26T09:57:11Z Evgen Lewandowskiy 63506 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Грамадзянскі канфлікт | дата = 3 — 25 красавіка 1991 | месца = БССР | прычыны = рост цэн | вынік = цэны былі зніжаны<br>палітычныя патрабаванні не былі прынятыя ўладамі }} [[Файл:Minsk April 1991 1.jpg|thumb|250px|Мітынг супраць эканамічнай палітыкі савецкай улады. Мінск, красавік 1991 года]] [[Файл:File0070 doloy.jpg|thumb|250px|Мітынг у Салігорску 5 красавіка 1991 года, «Далоў Гарбачова і Дзяменцея!»]] '''Красавіцкія забастоўкі''' — пратэсты, якія адбываліся ў [[БССР]] у красавіку [[1991]] года ў [[Мінск]]у, [[Салігорск]]у, [[Орша|Оршы]] і іншых гарадах і сталі значнай палітычнай падзеяй. Страйк ахапіў дзясяткі працоўных калектываў і ўвайшоў у гісторыю Беларусі як самы масавы выступ рабочых у змаганні за свае палітычныя правы<ref>[https://www.svaboda.org/a/31184331.html Страйк, якога ніхто не чакаў]</ref>. == Перадгісторыя == 17 сакавіка 1991 года ў [[СССР]] прайшоў [[рэферэндум аб захаванні СССР]], у якім, як фармулявалася ў пытанні «будуць у поўнай меры гарантавацца правы і свабоды чалавека». А праз два тыдні, 2 красавіка, [[Савет міністраў СССР]] узняў цэны на прадукты і тавары ў 2-5 разоў<ref>[https://www.gazeta.ru/science/2021/04/01_a_13543850.shtml «Магазины были пусты»: как в позднем СССР взвинтили цены]</ref>. == Ход падзей == [[3 красавіка]] 1991 года спынілі працу рабочыя [[Мінскі электратэхнічны завод імя В. І. Казлова|Мінскага электратэхнічнага завода]], разам з імі на вуліцы выйшлі працаўнікі завода аўтаматычных ліній і завода шасцерняў. Рабочыя перакрылі рух трамваяў на вуліцы [[Даўгабродская вуліца|Даўгабродскай]]. Ужо 4 красавіка прадпрыемстваў, якія абвясцілі страйк, налічвалася дзясяткі. Калоны рушылі ў цэнтр сталіцы, да [[Дом урада (Мінск)|Дому ўрада]]. Страйк пачаўся стыхійна, у цэхах і на заводскіх прахадных. А затым кантроль узялі ў свае рукі сябры [[БНФ «Адраджэнне»|БНФ]], актывісты Рабочага Саюза, альтэрнатыўныя рабочыя лідары, што ўжо былі на многіх прадпрыемствах Мінска і Беларусі, — [[Марыя Рыгораўна Аліева|Марыя Аліева]], [[Сяргей Антончык]], Генадзь Быкаў, Алесь Галькевіч, [[Віктар Івашкевіч]], Георгій Мухін, Міхась Собаль, Генадзь Фядыніч<ref>[https://docs.rferl.org/be-BY/2011/06/03/ced6b91a-4cdf-40ce-940e-7d66008a11e3.pdf Вячаслаў Ракіцкі. Сто адрасоў свабоды. 1980—2010. (Бібліятэка Свабоды. ХХІ стагодзьдзе). — Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода, 2011. — 330 с. — С. 131—132.]</ref>. Старшыня [[Савет Міністраў БССР|Савета міністраў БССР]] [[Вячаслаў Кебіч]], які выйшаў да рабочых, тлумачыў, што ён не ведаў пра намер Крамля ўзняць цэны, і што рашэнне [[Урад СССР|саюзнага ўрада]] было і для беларускага Саўміна непрыемным сюрпрызам. У першы дзень патрабаванні былі эканамічныя (узняць заробкі, знізіць цэны, адмяніць 5 % падатак на продаж усіх тавараў). Аднак неўзабаве дадаліся патрабаванні палітычныя, у тым ліку: * Вывад парткамаў з прадпрыемстваў. * Адстаўка [[Прэзідэнт СССР|прэзідэнта СССР]] [[Міхаіл Сяргеевіч Гарбачоў|М. Гарбачова]] і [[Савет Міністраў СССР|саюзнага ўрада]], роспуск [[З’езд народных дэпутатаў СССР|з’езда народных дэпутатаў СССР]]. * Новыя выбары ў [[Вярхоўны Савет БССР]]. * Наданне [[Дэкларацыя аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР|Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай ССР]] статусу канстытуцыйнай сілы. [[Беларускі народны фронт «Адраджэньне»]] удзельнічаў у наданні рабочым забастоўкам палітычнага характару. Многія актывісты БНФ сталі лідарамі рабочага руху ([[С. Антончык]], Г. Мухін, Г. Быкаў у Мінску, I. Юргевіч у Салігорску). 24 красавіка аршанскія рабочыя выставілі ўльтыматум: калі не будзе прызначаная надзвычайная сесія Вярхоўнага Савета БССР, якую патрабавалі дэпутаты [[Апазіцыя Беларускага народнага фронту «Адраджэньне»|Апазіцыі БНФ]], яны лягуць на рэйкі. У 15.30 чыгуначны рух быў заблакаваны. У Оршу былі накіраваныя паўтары тысячы байцоў АМАПу з Мінска, Віцебска і Магілева, увечары 25 красавіка рабочыя былі вымушаныя спыніць страйк. == Вынікі == Палітычныя патрабаванні не былі прынятыя ўладамі, цэны былі зніжаныя, але неўзабаве ізноў пайшлі ў гару. {{зноскі}} {{Пратэсты ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Пратэсты 1991 года]] [[Катэгорыя:1991 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Красавік 1991 года]] [[Катэгорыя:Акцыі пратэсту ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Забастоўкі]] 58yju29v0xbafm7z65a1mw4g4nkavyy 0 677498 4164756 4096858 2022-07-25T20:18:46Z Artsiom91 31770 у арэндзе ў «Арсенале» Дзяржынск wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Мікіта Супрановіч | поўнае імя = Мікіта Віталевіч Супрановіч | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]] | нумар = | пазіцыя = [[абаронца (футбол)|абаронца]] | клубы = {{футбольная кар’ера |2018—| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]]|4 (0) |2022| {{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Зеніт-2 Санкт-Пецярбург|Зеніт-2 (Санкт-Пецярбург)]]|4 (1) |2022—| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]]| }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2019|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Зборная Беларусі па футболе U-19|Беларусь (да 19)]]|1 (0) |2021—|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Зборная Беларусі па футболе U-21|Беларусь (да 21)]]|8 (1) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 25 ліпеня 2022 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = 2 красавіка 2022 }} '''Мікіта Супрановіч''' (нар. {{ДН|27|2|2001}}, [[Вілейка]]) — беларускі [[футбол|футбаліст]], [[абаронца (футбол)|абаронца]] дзяржынскага [[ФК Арсенал Дзяржынск|«Арсенала»]] (у арэндзе з барысаўскага [[ФК БАТЭ|БАТЭ]]) і [[Зборная Беларусі па футболе U-21|моладзевай зборнай Беларусі]]. == Клубная кар’ера == Выхаванец ДЮСШ-2 горада Барысава, з 2018 года пачаў выступаць за дубль барысаўскага [[ФК БАТЭ|БАТЭ]], на наступны год трывала замацаваўся ў дублі. Дэбютаваў у асноўнай камандзе БАТЭ 29 жніўня 2020 года ў матчы Кубка Беларусі супраць мікашэвіцкага [[ФК Граніт Мікашэвічы|«Граніта»]] (5:0), калі выйшаў на замену ў другім тайме. Да сезона 2021 рыхтаваўся з асноўнай камандай барысаўчан. Дэбютаваў у Вышэйшай лізе 14 сакавіка 2021 года ў матчы супраць [[ФК Слуцк|«Слуцка»]] (3:0), выйшаўшы на замену ў канцы сустрэчы. У далейшым рэгулярна з’яўляўся на лаўцы запасных у асноўнай камандзе, часам выхадзіў у стартавым складзе. У студзені 2022 года адправіўся на збор з санкт-пецярбургскім [[ФК Зеніт-2 Санкт-Пецярбург|«Зенітам-2»]], і ў лютым [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|«Зеніт»]] аформіў арэнду абаронцы ў БАТЭ<ref>[https://football.by/news/161512.html "Зенит" арендовал у БАТЭ Супрановича]</ref>. За паўгады згуляў за «Зеніт-2» у ФНЛ-2 у чатырох матчах і адзначыўся адным голам. У ліпені 2022 года быў аддадзены ў арэнду ў дзяржынскі [[ФК Арсенал Дзяржынск|«Арсенал»]]<ref>[https://football.by/news/166189.html "Арсенал" арендовал у БАТЭ Супрановича]</ref>. == Міжнародная кар’ера == У кастрычніку 2019 года гуляў за [[Зборная Беларусі па футболе U-19|юніёрскую зборную Беларусі (да 19 гадоў)]] у кваліфікацыйным раўндзе чэмпіянату Еўропы. 26 сакавіка 2021 года дэбютаваў у [[Зборная Беларусі па футболе U-21|моладзевай зборнай Беларусі]], адгуляўшы ўсе 90 хвілін у таварыскім матчы супраць Арменіі (2:1). == Дасягненні == * {{Сцяг|Беларусь||20px}} {{Ср}} Срэбраны прызёр [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|чэмпіянату Беларусі]]: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] * {{Сцяг|Беларусь||20px}} Уладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]]: [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|2021]] == Статыстыка выступленняў == {| cellspacing="0" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:95%" |- bgcolor="#E4E4E4" !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=70 |Сезон !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=10 |Дывізіён !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=50 |Клуб !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Краіна !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Матчы !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Галы |- align="center" | 2018 || дубль || [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 8 || 0 |- align="center" | 2019 || дубль || [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 27 || 1 |- align="center" | 2020 || дубль || [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 26 || 2 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] || Д1 || [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 4 || 0 |- align="center" | [[Другі дывізіён ФНЛ 2021/2022|2021/22]] (2) || Д3 || [[ФК Зеніт-2 Санкт-Пецярбург|Зеніт-2]] || {{Сцяг|Расія}} || 4 || 1 |- align="center" |} {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{fcbate.by|10367}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Арсенал Дзяржынск}} {{DEFAULTSORT:Супрановіч Мікіта Віталевіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК БАТЭ]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Зеніт-2 Санкт-Пецярбург]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арсенал Дзяржынск]] jxqbjikcp0q7sqbef4hkd46urdetmik 0 677631 4164747 4082926 2022-07-25T20:06:00Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Маладзечна» wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Максім Луцкі | поўнае імя = Максім Сяргеевіч Луцкі | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Маладзечна|Маладзечна]] | нумар = | пазіцыя = [[абаронца (футбол)|абаронца]] | клубы = {{футбольная кар’ера |2018—2020| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Мінск|Мінск]]|0 (0) |2021—2022| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Рух Брэст|Рух (Брэст)]]|0 (0) |2021| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Мінск|Мінск]]|15 (0) |2022| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нафтан|Нафтан (Наваполацк)]]|5 (0) |2022| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нафтан|Нафтан (Наваполацк)]]|2 (0) |2022—| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Маладзечна|Маладзечна]]| }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2018—2019|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Зборная Беларусі па футболе U-17|Беларусь (да 17)]]|2 (0) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 25 ліпеня 2022 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = 6 мая 2021 }} '''Максім Луцкі''' (нар. {{ДН|9|10|2002}}, {{МН|Мінск}}) — беларускі [[футбол|футбаліст]], [[абаронца (футбол)|абаронца]] клуба [[ФК Маладзечна|«Маладзечна»]]. == Клубная кар’ера == Пачынаў займацца футболам у мінскай СДЮШАР «Дынама», пазней трапіў у структуру [[ФК Мінск|«Мінска»]], дзе з 2018 года пачаў выступаць за дубль. У 2020 годзе пачаў таксама прыцягвацца да асноўнай каманды, аднак так і не згуляў за яе. У сакавіку 2021 года падпісаў трохгадовы кантракт з брэсцкім [[ФК Рух Брэст|«Рухам»]], аднак застаўся ў «Мінску» на правах арэнды<ref>[https://sportarena.by/football/zashhitniki-gleb-gurban-i-maksim-lutskij-podpisali/ Защитники Глеб Гурбан и Максим Луцкий подписали контракты с Рухом]</ref>. Дэбютаваў у Вышэйшай лізе 13 сакавіка 2021 года ў матчы першага тура супраць салігорскага [[ФК Шахцёр Салігорск|«Шахцёра»]] (0:1), калі выйшаў на замену ў другім тайме. У далейшым працягваў з’яўляцца ў асноўнай камандзе мінчан, пераважна выхадзіў на замену, але часам трапляў і ў стартавы склад, выступаў таксама ў Юніёрскай лізе УЕФА. У снежні 2021 года па заканчэнні арэнды вярнуўся ў «Рух»<ref>[https://football.by/news/158914.html Максим Луцкий и Егор Богомольский вернулись в "Рух"]</ref>. У лютым 2022 года стаў трэніравацца з наваполацкім [[ФК Нафтан|«Нафтанам»]] і ў сакавіку афіцыйна папоўніў склад клуба<ref>[http://fcnaftan.com/node/6567 Никита Костомаров остаётся в «Нафтане»]</ref>, аднак не здолеў замацавацца ў стартавым складзе. У ліпені 2022 года пакінуў «Нафтан»<ref>[https://football.by/news/166187.html Луцкий расстался с "Нафтаном"]</ref> і стаў іграком [[ФК Маладзечна|«Маладзечна»]]<ref>[https://football.by/news/166192.html Максим Луцкий подписал контракт с "Молодечно-2018"]</ref>. == Міжнародная кар’ера == У кастрычніку 2018 года гуляў за [[Зборная Беларусі па футболе U-17|юнацкую зборную Беларусі (да 17 гадоў)]] у кваліфікацыйным, а ў сакавіку 2019 года ў элітным раўндах чэмпіянату Еўропы. == Статыстыка выступленняў == {| cellspacing="0" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:95%" |- bgcolor="#E4E4E4" !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=50 |Сезон !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=10 |Дывізіён !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=100 |Клуб !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Краіна !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Матчы !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Галы |- align="center" | 2018 || дубль || [[ФК Мінск|Мінск]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 3 || 0 |- align="center" | 2019 || дубль || [[ФК Мінск|Мінск]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 9 || 0 |- align="center" | 2020 || дубль || [[ФК Мінск|Мінск]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 26 || 5 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] || Д1 || [[ФК Мінск|Мінск]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 15 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|2022]] (1) || Д2 || [[ФК Нафтан|Нафтан]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 7 || 0 |- align="center" |} {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Луцкі Максім Сяргеевіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Рух Брэст]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Нафтан]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Маладзечна]] byksb94cc1uade8twt0qgjzxytk5di9 0 678248 4164664 4077526 2022-07-25T14:27:56Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Аль-Арабі» Унайза wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Аблай Мбенг | поўнае імя = | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Сенегал}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Саудаўская Аравія}} [[ФК Аль-Арабі Унайза|Аль-Арабі]] | нумар = | пазіцыя = [[нападнік (футбол)|нападнік]] | клубы = {{футбольная кар’ера |{{0|4}}—2013| {{Сцяг|Сенегал||20px}} [[ФК Дыяраф|Дыяраф]]| |2013—2015| {{Сцяг|Габон||20px}} [[ФК Аканда|Сапен]]|14 (15) |2015—2021| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Ахмат Грозны|Ахмат (Грозны)]]|106 (22) |2021|{{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]]|15 (10) |2022|{{Сцяг|Кувейт||20px}} [[ФК Аль-Арабі Эль-Кувейт|Аль-Арабі (Эль-Кувейт)]]|6 (5) |2022—|{{Сцяг|Саудаўская Аравія||20px}} [[ФК Аль-Арабі Унайза|Аль-Арабі (Унайза)]]| }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 25 ліпеня 2022 }} '''Аблай Мбенг''' (нар. {{ДН|19|5|1992}}, [[Ціес]], [[Сенегал]]) — сенегальскі [[футбол|футбаліст]], нападнік саудаўскага клуба [[ФК Аль-Арабі Унайза|«Аль-Арабі»]] з [[Унайза|Унайзы]]. == Клубная кар’ера == Першы клуб у кар’еры афрыканскага форварда — [[ФК Дыяраф|«Дыяраф»]] з сенегальскай сталіцы. У 2013 годзе пераехаў у Габон, дзе выступаў у складзе [[ФК Аканда|«Сапена»]]. У сезоне 2013/2014 нападнік стаў найлепшым бамбардзірам чэмпіянату, забіўшы 15 галоў. У лютым 2015 года Мбенг стаў футбалістам расійскага клуба [[ФК Церак Грозны|«Церак»]] (пазней перайменаваны ў «Ахмат»). Добра пачаўшы выступы ў новым клубе (за 5 першых матчаў забіў 4 галы), пасля выступаў нестабільна, чаргуючы паспяховыя адрэзкі з безвыніковымі. У маі 2019 года падоўжыў кантракт з «Ахматам» на тры гады, аднак у жніўні 2020 года самавольна з’ехаў у Афрыку і не выхадзіў на сувязь з клубам. У сакавіку 2021 года, дасягнуўшы паразумення з чачэнскім клубам, далучыўся на правах арэнды да мінскага [[ФК Дынама Мінск|«Дынама»]]<ref>[https://football.by/news/150109.html Минское "Динамо" арендовало у "Ахмата" нападающего Мбенге]</ref>. Хутка замацаваўся ў стартавым складзе і стаў асноўным нападнікам мінчан, з 10 галамі стаў найлепшым бамбардзірам каманды ў сезоне, у тым ліку адзначыўся двума хет-трыкамі. У жніўні 2021 года пакінуў стан клуба, а ў кастрычніку 2021 года падпісаў пагадненне з ізраільскім клубам [[ФК Макабі Петах-Тыква|«Макабі»]] з [[Петах-Тыква|Петах-Тыквы]]<ref>[https://football.by/news/156788.htm "Маккаби" Петах-Тиква объявил о подписании экс-форварда минского "Динамо" Мбенга]</ref>. Хутка «Дынама» выступіла з афіцыйнай заявай, дзе паведаміла аб тым, што футбаліст у аднабаковым парадку разарваў працоўныя адносіны з грозненскім і мінскім клубамі, што супярэчыць дакументам ФІФА<ref>[https://football.by/news/156790.html "Динамо-Минск": Действия Мбенга будет оценивать компетентный орган ФИФА по разрешению споров]</ref>. У выніку, праз некалькі дзён «Макабі» спыніў супрацоўніцтва з футбалістам<ref>[https://football.by/news/156987.html "Маккаби" Петах-Тиква расторг контракт с Мбенгом через четыре дня после подписания]</ref>. У красавіку 2022 года далучыўся да кувейцкага клуба [[ФК Аль-Арабі Эль-Кувейт|«Аль-Арабі»]], а ў чэрвені перабраўся ў [[ФК Аль-Арабі Унайза|«Аль-Арабі»]] з Саудаўскай Аравіі {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мбенг Аблай}} [[Катэгорыя:Футбалісты Сенегала]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дыяраф]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аканда]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Ахмат Грозны]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аль-Арабі Эль-Кувейт]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аль-Арабі Унайза]] 6sxlhc59xpzj56tp0vqjmvvu6hjuwlq 4164665 4164664 2022-07-25T14:30:51Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Аблай Мбенг | поўнае імя = | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Сенегал}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Саудаўская Аравія}} [[ФК Аль-Арабі Унайза|Аль-Арабі]] | нумар = | пазіцыя = [[нападнік (футбол)|нападнік]] | клубы = {{футбольная кар’ера |{{0|4}}—2013| {{Сцяг|Сенегал||20px}} [[ФК Дыяраф|Дыяраф]]| |2013—2015| {{Сцяг|Габон||20px}} [[ФК Аканда|Сапен]]|14 (15) |2015—2021| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Ахмат Грозны|Ахмат (Грозны)]]|106 (22) |2021|{{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]]|15 (10) |2022|{{Сцяг|Кувейт||20px}} [[ФК Аль-Арабі Кувейт|Аль-Арабі (Кувейт)]]|6 (5) |2022—|{{Сцяг|Саудаўская Аравія||20px}} [[ФК Аль-Арабі Унайза|Аль-Арабі (Унайза)]]| }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 25 ліпеня 2022 }} '''Аблай Мбенг''' (нар. {{ДН|19|5|1992}}, [[Ціес]], [[Сенегал]]) — сенегальскі [[футбол|футбаліст]], нападнік саудаўскага клуба [[ФК Аль-Арабі Унайза|«Аль-Арабі»]] з [[Унайза|Унайзы]]. == Клубная кар’ера == Першы клуб у кар’еры афрыканскага форварда — [[ФК Дыяраф|«Дыяраф»]] з сенегальскай сталіцы. У 2013 годзе пераехаў у Габон, дзе выступаў у складзе [[ФК Аканда|«Сапена»]]. У сезоне 2013/2014 нападнік стаў найлепшым бамбардзірам чэмпіянату, забіўшы 15 галоў. У лютым 2015 года Мбенг стаў футбалістам расійскага клуба [[ФК Церак Грозны|«Церак»]] (пазней перайменаваны ў «Ахмат»). Добра пачаўшы выступы ў новым клубе (за 5 першых матчаў забіў 4 галы), пасля выступаў нестабільна, чаргуючы паспяховыя адрэзкі з безвыніковымі. У маі 2019 года падоўжыў кантракт з «Ахматам» на тры гады, аднак у жніўні 2020 года самавольна з’ехаў у Афрыку і не выхадзіў на сувязь з клубам. У сакавіку 2021 года, дасягнуўшы паразумення з чачэнскім клубам, далучыўся на правах арэнды да мінскага [[ФК Дынама Мінск|«Дынама»]]<ref>[https://football.by/news/150109.html Минское "Динамо" арендовало у "Ахмата" нападающего Мбенге]</ref>. Хутка замацаваўся ў стартавым складзе і стаў асноўным нападнікам мінчан, з 10 галамі стаў найлепшым бамбардзірам каманды ў сезоне, у тым ліку адзначыўся двума хет-трыкамі. У жніўні 2021 года пакінуў стан клуба, а ў кастрычніку 2021 года падпісаў пагадненне з ізраільскім клубам [[ФК Макабі Петах-Тыква|«Макабі»]] з [[Петах-Тыква|Петах-Тыквы]]<ref>[https://football.by/news/156788.htm "Маккаби" Петах-Тиква объявил о подписании экс-форварда минского "Динамо" Мбенга]</ref>. Хутка «Дынама» выступіла з афіцыйнай заявай, дзе паведаміла аб тым, што футбаліст у аднабаковым парадку разарваў працоўныя адносіны з грозненскім і мінскім клубамі, што супярэчыць дакументам ФІФА<ref>[https://football.by/news/156790.html "Динамо-Минск": Действия Мбенга будет оценивать компетентный орган ФИФА по разрешению споров]</ref>. У выніку, праз некалькі дзён «Макабі» спыніў супрацоўніцтва з футбалістам<ref>[https://football.by/news/156987.html "Маккаби" Петах-Тиква расторг контракт с Мбенгом через четыре дня после подписания]</ref>. У красавіку 2022 года далучыўся да кувейцкага клуба [[ФК Аль-Арабі Кувейт|«Аль-Арабі»]], а ў чэрвені перабраўся ў [[ФК Аль-Арабі Унайза|«Аль-Арабі»]] з Саудаўскай Аравіі {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мбенг Аблай}} [[Катэгорыя:Футбалісты Сенегала]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дыяраф]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аканда]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Ахмат Грозны]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аль-Арабі Кувейт]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аль-Арабі Унайза]] q32ueauvzpqivjxnhrqu19lwfhiinlw 0 680366 4164644 4117590 2022-07-25T13:43:23Z Ellis Novak 30436 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Дзюпрэ}} {{Тэатральны дзеяч | Імя = Луі Дзюпрэ | Арыгінал імя = {{lang-fr|Louis Dupré}} | Выява = Louis_Dupré_(Remaster).png | Шырыня = | Апісанне выявы = | Імя пры нараджэнні = | Дата нараджэння = {{ДН|||1697}} | Месца нараджэння = {{МН|Парыж||}} | Дата смерці = {{ДС|||1774}} | Месца смерці = {{МС|Парыж||}} | Прафесія = | Грамадзянства = {{FRA}} | Гады актыўнасці = | Псеўданімы = | Амплуа = | Тэатр = «[[Парыжская нацыянальная опера|Каралеўская акадэмія музыкі і танца]]» (Парыж), [[Слуцкі тэатр Радзівіла]], [[Нясвіжскі тэатр Радзівілаў]] | Ролі = | Спектаклі = | Узнагароды = | Сайт = | imdb_id = }} '''Луі Максіміліян Дзюпрэ́''' ({{lang-fr|Louis Dupré}}, ([[1697]]<ref name="Новерр">В. М. Красовская. Западноевропейский балетный театр. Очерки истории. — Л.: Искусство, 1981. — 286 с.</ref>, паміж 1690 і 1697<ref name="cesar">[https://cesar.huma-num.fr/cesar2/people/people.php?fct=edit&person_UOID=102955 CÉSAR — calendrier électronique des spectacles sous l'ancien régime et sous la révolution]</ref>—[[1774]], [[Парыж]]) — [[Францыя|французскі]] [[танцоўшчык]], [[балетмайстар]] і [[педагог]] [[18 стагоддзе|18 стагоддзя]]. Адзін з заснавальнікаў мужчынскага сцэнічнага танца. == Біяграфія == Вучыўся ў школе пры «[[Парыжская нацыянальная опера|Каралеўскай акадэміі музыкі і танца]]» ў [[Парыж]]ы («[[Гранд-Апера]]»). У [[1715]]—[[1722]] гадах і [[1730]]—[[1751]] гадах саліст гэтага тэатра. У [[1722]]—[[1730]] гадах працаваў у [[Варшава|Варшаве]], гастраліраваў у [[Лондан]]е, [[Дрэздэн]]е, [[Вена|Вене]]. Танцаваў у лірычных трагедыях, [[балет]]ах, [[опера-балет|операх-балетах]], а таксама чыконы і паскаллі. Яго танец вылучаўся грандыёзнасцю, пластычнасцю, высакароднай манерай выканання. У [[1756]] годзе запрошаны [[Геранім Фларыян Радзівіл|Г. Ф. Радзівілам]] у яго [[Слуцкі тэатр Радзівіла|прыдворны тэатр]] у [[Слуцк]]у, разам з [[Антоніа Пуціні|А. Пуціні]] стаў стваральнікам мясцовага балета, у [[1756]]—[[1758]] гадах выкладаў у [[Слуцкая балетная школа|Слуцкай балетнай школе]], выступаў у [[Слуцк]]у і ў Белай ([[Бяла-Падляска]], [[Польшча]]). У сакавіку [[1758]] года пераехаў у [[Нясвіж]], дзе паводле дагавору з [[Міхал Казімір Радзівіл Рыбанька|М. К. Радзівілам Рыбанькай]] павінен быў да [[1761]] года не толькі выступаць на сцэне, пісаць [[лібрэта]] і ставіць [[балет]]ы, але і падрыхтаваць для тэатра 8 дзяцей і вучыць танцам усіх, каго яму дадуць. Сярод яго вучняў [[Жан-Жорж Навер|Ж. Ж. Навер]], [[Гаэтана Вестрыс|Г. Вестрыс]], [[Максіміліян Гардэль|М. Гардэль]]. == Балеты == * 1748 : ''Portrait du Grand Monarque'' * 1749 : ''Catilina'' * 1750 : ''Le Temple de la fortune'' * 1751 : ''Le Génie'' * 1754 : ''Les Spectacles du Parnasse'' * 1755 : ''La Prospérité'' {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Тэатральная Беларусь|1|Луі Дзюпрэ}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дзюпрэ Луі}} [[Катэгорыя:Балетмайстры паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Артысты балета Францыі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Францыі]] kge13yw5qjvx0ygq4ecu79rkxxlcn5w 0 684304 4164755 3927946 2022-07-25T20:16:17Z Ellis Novak 30436 /* Гісторыя */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Вуліца}} '''Вуліца Дойліда Росі''' (да 1923 ''Тэатральная'') — вуліца ў [[Цэнтральны раён (Санкт-Пецярбург)|Цэнтральным раёне]] [[Санкт-Пецярбург]]а, названая ў гонар архітэктара [[Карл Росі|Карла Росі]]. Злучае [[плошча Астроўскага (Санкт-Пецярбург)|плошчу Астроўскага]] на [[Неўскі праспект|Неўскім праспекце]] з [[плошча Ламаносава (Санкт-Пецярбург)|плошчай Ламаносава]] на правым беразе р. [[Фантанка]], утварае разам з імі ўрачысты парадны [[архітэктурны ансамбль|ансамбль]]. Вуліца унікальная сваім дакладным прытрымліваннем антычных канонаў — яе шырыня роўная вышыні будынкаў, якія яе ўтвараюць (22 метра), а даўжыня роўна ў дзесяць разоў больш — 220 метраў. == Гісторыя == [[Файл:Uliza zodchego Rossi.jpg|thumb|left|280px|Вуліца дойліда Росі на старой паштоўцы]] У сярэдзіне [[18 стагоддзе|18 стагоддзя]] тэрыторыю займалі дваровыя пабудовы і сады сядзібаў [[Варанцоўскі палац (Санкт-Пецярбург)|Варанцоўскага палаца]] і [[Анічкаў палац|Анічкава палаца]], у канцы 18 стагоддзя частка тэрыторыі прададзеная пад забудову прыватным асобам. Праектныя работы па рэканструкцыі раёна пачаты ў [[1816]] годзе Камітэтам для будынкаў і гідраўлічных работ. У [[1827]] годзе спецыяльная камісія пры Кабінеце яго імператарскай вялікасці зрабіла ацэнку участкаў, на пачатку [[1828]] года зацверджаны распрацаваны [[Карл Росі|Карлам Росі]] канчатковы праект забудовы і пачата пракладка вуліцы. Вуліцу ўтвараюць два 3-павярховых парадных працяглых корпуса, збудаваныя ў асноўным у 1828—1834, перспектыву яе замыкае [[будынак Александрынскага тэатра]] (адсюль першая назва вуліцы). Дом № 1/3 першапачаткова прызначаўся для ваенна-навучальных устаноў, аднак пасля завяршэння будаўніцтва ў ім размясціліся [[Міністэрства народнай асветы Расійскай імперыі|Міністэрства народнай асветы]] і [[Міністэрства ўнутраных спраў Расійскай імперыі|ўнутраных спраў]], пасля [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі]] — розныя ўстановы. Дом № 2 будаваўся як прыбытковы дом Дэпартамента надзелаў Міністэрства імператарскага двара (на 1-м паверсе — крамы і крамы, на 2-м і 3-м — гасцініца і жылыя памяшканні). У [[1836]] годзе будынак перададзена [[Імператарскія тэатры Расійскай імперыі|Дырэкцыі Імператарскіх тэатраў]], пасля перабудовы інтэр’ераў (арх. [[А. К. Кавас]]) сюды пераехала Тэатральнае вучылішча (цяпер [[Акадэмія рускага балета імя А. Я. Ваганавай]]). Дзякуючы гэтаму дом № 2 стаў адным з цэнтраў тэатральнага жыцця Пецярбурга. Доўгі час ажно да [[1917]] года ў частцы будынка, якая прымыкае да плошчы Астроўскага размяшчалася Дырэкцыя Імператарскіх тэатраў, памяшканні якой у [[1918]] годзе заняў [[Санкт-Пецярбургскі музей тэатральнага і музычнага мастацтва]], дзеючы дагэтуль. Акрамя яго сёння ў гэтай частцы будынка знаходзіцца [[Санкт-Пецярбургская дзяржаўная Тэатральная бібліятэка|Санкт-Пецярбургская тэатральная бібліятэка]] — унікальны ў свеце збор матэрыялаў па гісторыі тэатральнага мастацтва. У сярэдняй частцы корпуса размясцілася Музычная бібліятэка [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]], заснаваная ў пачатку [[19 стагоддзе|XIX стагоддзя]]. У частцы дома, якая прымыкае да плошчы Ламаносава, у [[1998]] годзе адноўлены праваслаўны храм у імя [[Тройца|Святой Тройцы]]. Храм быў заснаваны ў [[1806]] годзе і з’яўляўся дамавой царквой тэатральнага вучылішча і Дырэкцыі тэатраў. Храм дзейнічае, уваход у яго магчымы праз памяшкання [[Акадэмія рускага балета|Акадэміі Рускага балета імя А. Я. Ваганавай]]. У [[1917]]—[[1948]] гадах у гэтым доме жыла [[народная артыстка СССР]] [[Вера Аркадзеўна Мічурына-Самойлава|В. А. Мічурына-Самойлава]]. У дварах знаходзяцца будынкі, пабудаваныя і іншымі архітэктарамі. Так у [[1890]]—[[1891]] гады ў двары дома № 2 па праекце архітэктара [[Аляксандр Раманавіч Гешвенд|А. Р. Гешвенда]] быў пабудаваны склад дэкарацый балетнай трупы Дырэкцыі імператарскіх тэатраў. {{зноскі}} == Літаратура == * Горбачевич К. С., Хабло Е. П. Почему так названы? О происхождении названий улиц, площадей, островов, рек и мостов Санкт-Петербурга. — 4-е изд., перераб. — СПб.: Норинт, 1996. — С. 91. — 359 с. — ISBN 5-7711-0002-1. * Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др. — М.: научное издательство «Большая Российская Энциклопедия». 1992. — 687 с.; ил. ISBN 5-85270-037-1 * ул. Зодчего Росси // Городские имена сегодня и вчера: Петербургская топонимика / сост. С. В. Алексеева, А. Г. Владимирович, А. Д. Ерофеев и др. — 2-е изд., перераб. и доп. — СПб.: Лик, 1997. — С. 49. — 288 с. — (Три века Северной Пальмиры). — ISBN 5-86038-023-2. * Фомкин А. В. Два века «театральной» церкви. — СПб.: АРБ имени Вагановой, 2003. == Спасылкі == * [http://opeterburge.ru/proiskhozhdenie-nazvanij-ulits-sankt-peterburga/ulitsa-zodchego-rossi.html Цікавы аповед пра вуліцу Дойліда Росі] (відэа) [[Катэгорыя:Вуліцы Санкт-Пецярбурга]] thr9ins1liniliu13dtwtpzi55mlhd3 4164826 4164755 2022-07-26T04:29:31Z Хомелка 6638 /* Спасылкі */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Вуліца}} '''Вуліца Дойліда Росі''' (да 1923 ''Тэатральная'') — вуліца ў [[Цэнтральны раён (Санкт-Пецярбург)|Цэнтральным раёне]] [[Санкт-Пецярбург]]а, названая ў гонар архітэктара [[Карл Росі|Карла Росі]]. Злучае [[плошча Астроўскага (Санкт-Пецярбург)|плошчу Астроўскага]] на [[Неўскі праспект|Неўскім праспекце]] з [[плошча Ламаносава (Санкт-Пецярбург)|плошчай Ламаносава]] на правым беразе р. [[Фантанка]], утварае разам з імі ўрачысты парадны [[архітэктурны ансамбль|ансамбль]]. Вуліца унікальная сваім дакладным прытрымліваннем антычных канонаў — яе шырыня роўная вышыні будынкаў, якія яе ўтвараюць (22 метра), а даўжыня роўна ў дзесяць разоў больш — 220 метраў. == Гісторыя == [[Файл:Uliza zodchego Rossi.jpg|thumb|left|280px|Вуліца дойліда Росі на старой паштоўцы]] У сярэдзіне [[18 стагоддзе|18 стагоддзя]] тэрыторыю займалі дваровыя пабудовы і сады сядзібаў [[Варанцоўскі палац (Санкт-Пецярбург)|Варанцоўскага палаца]] і [[Анічкаў палац|Анічкава палаца]], у канцы 18 стагоддзя частка тэрыторыі прададзеная пад забудову прыватным асобам. Праектныя работы па рэканструкцыі раёна пачаты ў [[1816]] годзе Камітэтам для будынкаў і гідраўлічных работ. У [[1827]] годзе спецыяльная камісія пры Кабінеце яго імператарскай вялікасці зрабіла ацэнку участкаў, на пачатку [[1828]] года зацверджаны распрацаваны [[Карл Росі|Карлам Росі]] канчатковы праект забудовы і пачата пракладка вуліцы. Вуліцу ўтвараюць два 3-павярховых парадных працяглых корпуса, збудаваныя ў асноўным у 1828—1834, перспектыву яе замыкае [[будынак Александрынскага тэатра]] (адсюль першая назва вуліцы). Дом № 1/3 першапачаткова прызначаўся для ваенна-навучальных устаноў, аднак пасля завяршэння будаўніцтва ў ім размясціліся [[Міністэрства народнай асветы Расійскай імперыі|Міністэрства народнай асветы]] і [[Міністэрства ўнутраных спраў Расійскай імперыі|ўнутраных спраў]], пасля [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі]] — розныя ўстановы. Дом № 2 будаваўся як прыбытковы дом Дэпартамента надзелаў Міністэрства імператарскага двара (на 1-м паверсе — крамы і крамы, на 2-м і 3-м — гасцініца і жылыя памяшканні). У [[1836]] годзе будынак перададзена [[Імператарскія тэатры Расійскай імперыі|Дырэкцыі Імператарскіх тэатраў]], пасля перабудовы інтэр’ераў (арх. [[А. К. Кавас]]) сюды пераехала Тэатральнае вучылішча (цяпер [[Акадэмія рускага балета імя А. Я. Ваганавай]]). Дзякуючы гэтаму дом № 2 стаў адным з цэнтраў тэатральнага жыцця Пецярбурга. Доўгі час ажно да [[1917]] года ў частцы будынка, якая прымыкае да плошчы Астроўскага размяшчалася Дырэкцыя Імператарскіх тэатраў, памяшканні якой у [[1918]] годзе заняў [[Санкт-Пецярбургскі музей тэатральнага і музычнага мастацтва]], дзеючы дагэтуль. Акрамя яго сёння ў гэтай частцы будынка знаходзіцца [[Санкт-Пецярбургская дзяржаўная Тэатральная бібліятэка|Санкт-Пецярбургская тэатральная бібліятэка]] — унікальны ў свеце збор матэрыялаў па гісторыі тэатральнага мастацтва. У сярэдняй частцы корпуса размясцілася Музычная бібліятэка [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]], заснаваная ў пачатку [[19 стагоддзе|XIX стагоддзя]]. У частцы дома, якая прымыкае да плошчы Ламаносава, у [[1998]] годзе адноўлены праваслаўны храм у імя [[Тройца|Святой Тройцы]]. Храм быў заснаваны ў [[1806]] годзе і з’яўляўся дамавой царквой тэатральнага вучылішча і Дырэкцыі тэатраў. Храм дзейнічае, уваход у яго магчымы праз памяшкання [[Акадэмія рускага балета|Акадэміі Рускага балета імя А. Я. Ваганавай]]. У [[1917]]—[[1948]] гадах у гэтым доме жыла [[народная артыстка СССР]] [[Вера Аркадзеўна Мічурына-Самойлава|В. А. Мічурына-Самойлава]]. У дварах знаходзяцца будынкі, пабудаваныя і іншымі архітэктарамі. Так у [[1890]]—[[1891]] гады ў двары дома № 2 па праекце архітэктара [[Аляксандр Раманавіч Гешвенд|А. Р. Гешвенда]] быў пабудаваны склад дэкарацый балетнай трупы Дырэкцыі імператарскіх тэатраў. {{зноскі}} == Літаратура == * Горбачевич К. С., Хабло Е. П. Почему так названы? О происхождении названий улиц, площадей, островов, рек и мостов Санкт-Петербурга. — 4-е изд., перераб. — СПб.: Норинт, 1996. — С. 91. — 359 с. — ISBN 5-7711-0002-1. * Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др. — М.: научное издательство «Большая Российская Энциклопедия». 1992. — 687 с.; ил. ISBN 5-85270-037-1 * ул. Зодчего Росси // Городские имена сегодня и вчера: Петербургская топонимика / сост. С. В. Алексеева, А. Г. Владимирович, А. Д. Ерофеев и др. — 2-е изд., перераб. и доп. — СПб.: Лик, 1997. — С. 49. — 288 с. — (Три века Северной Пальмиры). — ISBN 5-86038-023-2. * Фомкин А. В. Два века «театральной» церкви. — СПб.: АРБ имени Вагановой, 2003. == Спасылкі == * [http://opeterburge.ru/proiskhozhdenie-nazvanij-ulits-sankt-peterburga/ulitsa-zodchego-rossi.html Цікавы аповед пра вуліцу Дойліда Росі] (відэа) {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вуліцы Санкт-Пецярбурга]] nzrg24ow8sf2wdukubgwmmggpyqephe 0 684602 4164754 3925390 2022-07-25T20:15:43Z Ellis Novak 30436 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Плошча |назва = Плошча Астроўскага |арыгінальная назва = |населены пункт = Санкт-Пецярбург |від месцазнаходжання = |месцазнаходжанне = |sort = |на карце = |памер на карце = |lat_deg = 59|lat_min = 55|lat_sec = 57 |lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = 11 |region = |CoordScale = |фота = Ostrovskogo Square SPB 01.jpg |памер = |подпіс = |ранейшыя назвы = |від найбліжэйшыя = |найбліжэйшыя = |на карце openstreetmap = http://www.openstreetmap.org/?lat=59.93278&lon=30.33647&zoom=17&layers=M |на карце яндэкс = http://maps.yandex.ru/-/CVcdf9b |на карце гугл = |Commons = }} '''Плошча Астроўскага''' ({{lang-ru|Пло́щадь Остро́вского}}; да 1923 года Александрынская плошча) — [[плошча (архітэктура)|плошча]] паміж [[Неўскі праспект|Неўскім праспектам]] і [[вуліца Дойліда Росі|вуліцай Дойліда Росі]]. Назва ў гонар [[Аляксандр Мікалаевіч Астроўскі|А. М. Астроўскага]]. Плошчу спланіраваў у 1816—1834 гадах архітэктар [[Карл Іванавіч Росі|К. І. Росі]] на тэрыторыі сядзібы [[Анічкаў палац|Анічкава палаца]], паміж Садовай вуліцай і ракой [[Фантанка]]й; разам з [[вуліца Дойліда Росі|вуліцай Дойліда Росі]] і [[плошча Ламаносава (Санкт-Пецярбург)|плошчай Ламаносава]] ўтварае адзіны ўрачысты ансамбль у стылі [[ампір]], які арганізуе вялікі раён у цэнтральнай частцы [[Санкт-Пецярбург]]а. У 1810-х гадах пабудаваны павільёны [[Анічкаў палац|Анічкава палаца]]. У 1828—1832 гадах пабудаваны [[будынак Александрынскага тэатра]], які стаў кампазіцыйным цэнтрам ансамбля. У 1820-х гадах разбіты сквер (архітэктар Росі), перапланіроўка ў 1873—1880 гадах. У 1828—1834 пабудаваны будынак Публічнай бібліятэкі. У 1873 годзе ўсталяваны помнік Кацярыне II. У канцы 1870-х гадоў пабудаваны дом № 7 для Пецярбургскага крэдытнага таварыства, у 1878—1881 гадах — дом № 5. == Літаратура == * Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др. — М.: научное издательство «Большая Российская Энциклопедия». 1992. — 687 с.; ил. ISBN 5-85270-037-1 {{Славутасці Санкт-Пецярбурга}} [[Катэгорыя:Плошчы Санкт-Пецярбурга паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Неўскі праспект]] [[Катэгорыя:Карл Росі]] [[Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[Катэгорыя:Плошчы Цэнтральнага раёна Санкт-Пецярбурга]] 19w6qwluo62wasmiw1g1d2wgqpy3i5i 4164757 4164754 2022-07-25T20:19:25Z Ellis Novak 30436 wikitext text/x-wiki {{Плошча |назва = Плошча Астроўскага |арыгінальная назва = |населены пункт = Санкт-Пецярбург |від месцазнаходжання = |месцазнаходжанне = |sort = |на карце = |памер на карце = |lat_deg = 59|lat_min = 55|lat_sec = 57 |lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = 11 |region = |CoordScale = |фота = Ostrovskogo Square SPB 01.jpg |памер = |подпіс = |ранейшыя назвы = |від найбліжэйшыя = |найбліжэйшыя = |на карце openstreetmap = http://www.openstreetmap.org/?lat=59.93278&lon=30.33647&zoom=17&layers=M |на карце яндэкс = http://maps.yandex.ru/-/CVcdf9b |на карце гугл = |Commons = }} '''Плошча Астроўскага''' ({{lang-ru|Пло́щадь Остро́вского}}; да 1923 года Александрынская плошча) — [[плошча (архітэктура)|плошча]] паміж [[Неўскі праспект|Неўскім праспектам]] і [[вуліца Дойліда Росі|вуліцай Дойліда Росі]]. Назва ў гонар [[Аляксандр Мікалаевіч Астроўскі|А. М. Астроўскага]]. Плошчу спланіраваў у 1816—1834 гадах архітэктар [[Карл Іванавіч Росі|К. І. Росі]] на тэрыторыі сядзібы [[Анічкаў палац|Анічкава палаца]], паміж Садовай вуліцай і ракой [[Фантанка]]й; разам з [[вуліца Дойліда Росі|вуліцай Дойліда Росі]] і [[плошча Ламаносава (Санкт-Пецярбург)|плошчай Ламаносава]] ўтварае адзіны ўрачысты ансамбль у стылі [[ампір]], які арганізуе вялікі раён у цэнтральнай частцы [[Санкт-Пецярбург]]а. У 1810-х гадах пабудаваны павільёны [[Анічкаў палац|Анічкава палаца]]. У 1828—1832 гадах пабудаваны [[будынак Александрынскага тэатра]], які стаў кампазіцыйным цэнтрам ансамбля. У 1820-х гадах разбіты сквер (архітэктар Росі), перапланіроўка ў 1873—1880 гадах. У 1828—1834 пабудаваны будынак [[Расійская нацыянальная бібліятэка|Публічнай бібліятэкі]]. У 1873 годзе ўсталяваны помнік Кацярыне II. У канцы 1870-х гадоў пабудаваны дом № 7 для Пецярбургскага крэдытнага таварыства, у 1878—1881 гадах — дом № 5. == Літаратура == * Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др. — М.: научное издательство «Большая Российская Энциклопедия». 1992. — 687 с.; ил. ISBN 5-85270-037-1 {{Славутасці Санкт-Пецярбурга}} [[Катэгорыя:Плошчы Санкт-Пецярбурга паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Неўскі праспект]] [[Катэгорыя:Карл Росі]] [[Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[Катэгорыя:Плошчы Цэнтральнага раёна Санкт-Пецярбурга]] 1nj0u97r7fx09pdpcqw35errro2ptbo 0 684673 4164745 4078339 2022-07-25T20:05:15Z Ellis Novak 30436 wikitext text/x-wiki {{Музей}} '''Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны музей тэатральнага і музычнага мастацтва''' ({{lang-ru|Санкт-Петербургский государственный музей театрального и музыкального искусства}}) — першы ў Расіі музей, прысвечаны гісторыі рускага тэатра. У калекцыі музея 450000 экспанатаў, якія апавядаюць пра {{нп3|Драматычны тэатр|драматычнае|ru|Драматический театр}}, [[опера|опернае]] і [[балет]]нае мастацтва за час яго існавання ў Расіі. Музей размешчаны ў былым будынку Дырэкцыі імператарскіх тэатраў, які ўваходзіць у архітэктурны ансамбль [[Плошча Астроўскага (Санкт-Пецярбург)|плошчы Астроўскага]], спраектаваны [[Карл Іванавіч Росі|Карлам Іванавічам Росі]] ў XIX стагоддзі. == Гісторыя == У аснову музея пакладзена калекцыя партрэтаў і матэрыялаў, якую збіраў артыст [[Александрынскі тэатр|Александрынскага тэатра]] {{нп3|Іван Фёдаравіч Гарбуноў|І. Ф. Гарбуноў|ru|Горбунов, Иван Фёдорович}}. Значная частка гэтых матэрыялаў упершыню экспаніравалася на Першай рускай тэатральнай выстаўцы, арганізаванай Літаратурна-мастацкім таварыствам у сакавіку 1908 года. У 1920-х гадах музею перадалі матэрыялы пастановачнай часткі Дырэкцыі дзяржаўных тэатраў, а таксама прыватныя калекцыі {{нп3|Марыя Гаўрылаўна Савіна|М. Савінай|ru|Савина, Мария Гавриловна}}, А. Малчанава, С. Ф. Святлова і інш. У [[2009]] годзе музей атрымаў прэмію «Музейны Алімп» у галоўнай катэгорыі, у 2011 года — за найлепшую экспазіцыю года.<ref name="spbculture-sources">{{cite web |url = http://www.spbculture.ru/ru/news/278/ |title = «В Петербурге вручены первые музейные "оскары"» |author = |date = 2009-10-05 |publisher = Комитет по культуре Санкт-Петербурга |accessdate = 2015-02-23 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150402135912/http://www.spbculture.ru/ru/news/278/ |archivedate = 2015-04-02 |deadlink = yes }}</ref><ref name="vppress-sources">{{cite web |url = http://www.vppress.ru/stories/Muzeem-goda-nazvan-Petergof-12221 |title = «Музеем года назван "Петергоф"» |author = Галина Артеменко |date = 2011-11-07 |publisher = Вечерний Петербург |accessdate = 2015-02-23 }}</ref>. == Літаратура == * Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др. — М.: научное издательство «Большая Российская Энциклопедия». 1992. — 687 с.; ил. — ISBN 5-85270-037-1 {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Музеі Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Тэатр Расіі]] [[Катэгорыя:Тэатральныя музеі]] 9v5c2jyqzvghuj5bbjgz7yuw8xsk1pc 4164746 4164745 2022-07-25T20:05:35Z Ellis Novak 30436 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Музей}} '''Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны музей тэатральнага і музычнага мастацтва''' ({{lang-ru|Санкт-Петербургский государственный музей театрального и музыкального искусства}}) — першы ў Расіі музей, прысвечаны гісторыі рускага тэатра. У калекцыі музея 450000 экспанатаў, якія апавядаюць пра {{нп3|Драматычны тэатр|драматычнае|ru|Драматический театр}}, [[опера|опернае]] і [[балет]]нае мастацтва за час яго існавання ў Расіі. Музей размешчаны ў былым будынку Дырэкцыі імператарскіх тэатраў, які ўваходзіць у архітэктурны ансамбль [[Плошча Астроўскага (Санкт-Пецярбург)|плошчы Астроўскага]], спраектаваны [[Карл Іванавіч Росі|Карлам Іванавічам Росі]] ў XIX стагоддзі. == Гісторыя == У аснову музея пакладзена калекцыя партрэтаў і матэрыялаў, якую збіраў артыст [[Александрынскі тэатр|Александрынскага тэатра]] {{нп3|Іван Фёдаравіч Гарбуноў|І. Ф. Гарбуноў|ru|Горбунов, Иван Фёдорович}}. Значная частка гэтых матэрыялаў упершыню экспаніравалася на Першай рускай тэатральнай выстаўцы, арганізаванай Літаратурна-мастацкім таварыствам у сакавіку 1908 года. У 1920-х гадах музею перадалі матэрыялы пастановачнай часткі Дырэкцыі дзяржаўных тэатраў, а таксама прыватныя калекцыі {{нп3|Марыя Гаўрылаўна Савіна|М. Савінай|ru|Савина, Мария Гавриловна}}, А. Малчанава, С. Ф. Святлова і інш. У [[2009]] годзе музей атрымаў прэмію «Музейны Алімп» у галоўнай катэгорыі, у 2011 года — за найлепшую экспазіцыю года.<ref name="spbculture-sources">{{cite web |url = http://www.spbculture.ru/ru/news/278/ |title = «В Петербурге вручены первые музейные "оскары"» |author = |date = 2009-10-05 |publisher = Комитет по культуре Санкт-Петербурга |accessdate = 2015-02-23 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150402135912/http://www.spbculture.ru/ru/news/278/ |archivedate = 2015-04-02 |deadlink = yes }}</ref><ref name="vppress-sources">{{cite web |url = http://www.vppress.ru/stories/Muzeem-goda-nazvan-Petergof-12221 |title = «Музеем года назван "Петергоф"» |author = Галина Артеменко |date = 2011-11-07 |publisher = Вечерний Петербург |accessdate = 2015-02-23 }}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др. — М.: научное издательство «Большая Российская Энциклопедия». 1992. — 687 с.; ил. — ISBN 5-85270-037-1 {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Музеі Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Тэатр Расіі]] [[Катэгорыя:Тэатральныя музеі]] et4q2xyxuepncuqmqa9t4kgzathn3ge 4164748 4164746 2022-07-25T20:07:21Z Ellis Novak 30436 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Музей}} '''Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны музей тэатральнага і музычнага мастацтва''' ({{lang-ru|Санкт-Петербургский государственный музей театрального и музыкального искусства}}) — першы ў Расіі музей, прысвечаны гісторыі рускага тэатра. У калекцыі музея 450000 экспанатаў, якія апавядаюць пра {{нп3|Драматычны тэатр|драматычнае|ru|Драматический театр}}, [[опера|опернае]] і [[балет]]нае мастацтва за час яго існавання ў Расіі. Музей размешчаны ў былым будынку Дырэкцыі імператарскіх тэатраў, які ўваходзіць у архітэктурны ансамбль [[Плошча Астроўскага (Санкт-Пецярбург)|плошчы Астроўскага]], спраектаваны [[Карл Іванавіч Росі|Карлам Іванавічам Росі]] ў XIX стагоддзі. == Гісторыя == У аснову музея пакладзена калекцыя партрэтаў і матэрыялаў, якую збіраў артыст [[Александрынскі тэатр|Александрынскага тэатра]] {{нп3|Іван Фёдаравіч Гарбуноў|І. Ф. Гарбуноў|ru|Горбунов, Иван Фёдорович}}. Значная частка гэтых матэрыялаў упершыню экспаніравалася на Першай рускай тэатральнай выстаўцы, арганізаванай Літаратурна-мастацкім таварыствам у сакавіку 1908 года. У 1920-х гадах музею перадалі матэрыялы пастановачнай часткі Дырэкцыі дзяржаўных тэатраў, а таксама прыватныя калекцыі {{нп3|Марыя Гаўрылаўна Савіна|М. Савінай|ru|Савина, Мария Гавриловна}}, А. Малчанава, С. Ф. Святлова і інш. У [[2009]] годзе музей атрымаў прэмію «Музейны Алімп» у галоўнай катэгорыі, у 2011 года — за найлепшую экспазіцыю года.</ref><ref name="vppress-sources">{{cite web |url = http://www.vppress.ru/stories/Muzeem-goda-nazvan-Petergof-12221 |title = «Музеем года назван "Петергоф"» |author = Галина Артеменко |date = 2011-11-07 |publisher = Вечерний Петербург |accessdate = 2015-02-23 }}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др. — М.: научное издательство «Большая Российская Энциклопедия». 1992. — 687 с.; ил. — ISBN 5-85270-037-1 {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Музеі Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Тэатр Расіі]] [[Катэгорыя:Тэатральныя музеі]] t7ugs20zdwkjv97e0ii14rqbdftq0i8 4164749 4164748 2022-07-25T20:08:45Z Ellis Novak 30436 wikitext text/x-wiki {{Музей}} '''Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны музей тэатральнага і музычнага мастацтва''' ({{lang-ru|Санкт-Петербургский государственный музей театрального и музыкального искусства}}) — першы ў Расіі музей, прысвечаны гісторыі рускага тэатра.<ref name="museum russia-sources">{{cite web |url = http://www.museum.ru/M148 |title = «Санкт-Петербургский музей театрального и музыкального искусства» |author = |date = 2014-11-10 |publisher = Музеи России |accessdate = 2015-02-23 }}</ref> У калекцыі музея 450000 экспанатаў, якія апавядаюць пра {{нп3|Драматычны тэатр|драматычнае|ru|Драматический театр}}, [[опера|опернае]] і [[балет]]нае мастацтва за час яго існавання ў Расіі. Музей размешчаны ў былым будынку Дырэкцыі імператарскіх тэатраў, які ўваходзіць у архітэктурны ансамбль [[Плошча Астроўскага (Санкт-Пецярбург)|плошчы Астроўскага]], спраектаваны [[Карл Іванавіч Росі|Карлам Іванавічам Росі]] ў XIX стагоддзі. == Гісторыя == У аснову музея пакладзена калекцыя партрэтаў і матэрыялаў, якую збіраў артыст [[Александрынскі тэатр|Александрынскага тэатра]] {{нп3|Іван Фёдаравіч Гарбуноў|І. Ф. Гарбуноў|ru|Горбунов, Иван Фёдорович}}. Значная частка гэтых матэрыялаў упершыню экспаніравалася на Першай рускай тэатральнай выстаўцы, арганізаванай Літаратурна-мастацкім таварыствам у сакавіку 1908 года. У 1920-х гадах музею перадалі матэрыялы пастановачнай часткі Дырэкцыі дзяржаўных тэатраў, а таксама прыватныя калекцыі {{нп3|Марыя Гаўрылаўна Савіна|М. Савінай|ru|Савина, Мария Гавриловна}}, А. Малчанава, С. Ф. Святлова і інш. У [[2009]] годзе музей атрымаў прэмію «Музейны Алімп» у галоўнай катэгорыі, у 2011 года — за найлепшую экспазіцыю года.<ref name="vppress-sources">{{cite web |url = http://www.vppress.ru/stories/Muzeem-goda-nazvan-Petergof-12221 |title = «Музеем года назван "Петергоф"» |author = Галина Артеменко |date = 2011-11-07 |publisher = Вечерний Петербург |accessdate = 2015-02-23 }}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др. — М.: научное издательство «Большая Российская Энциклопедия». 1992. — 687 с.; ил. — ISBN 5-85270-037-1 {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Музеі Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Тэатр Расіі]] [[Катэгорыя:Тэатральныя музеі]] bey6wb7vf6jj9snxmnsl42tc3gmq7sy 0 688310 4164789 4066475 2022-07-25T20:55:52Z JerzyKundrat 174 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Спартсмен}} '''Сідні Мішэль Мак-Лафлін''' ({{lang-en|Sydney Michelle McLaughlin}}; нар. {{ДН|7|8|1999}}) — амерыканская лёгкаатлетка, якая спецыялізуецца ў бар’ерным бегу. Рэкардсменка ў бегу на 400 метраў з бар’ерамі. == Спартыўныя дасягненні == Чэмпіёнка свету ў эстафеце 4 × 400 метраў (2019). Сярэбраная прызёрка чэмпіянату свету ў бегу на 400 метраў з бар’ерамі (2019). Чэмпіёнка свету сярод юнакоў у бегу на 400 метраў з бар’ерамі (2015). Пераможца Алімпійскіх адборачных спаборніцтваў ЗША (2021), на якіх ўсталявала новы сусветны рэкорд у бегу на 400 метраў з бар’ерамі — 51,90. Шматразовая рэкардсменка свету сярод юніёраў у бегу на 400 метраў з бар’ерамі. Удзельнічала на летніх Алімпійскіх гульнях 2016, на якіх ўдзельнічала ў бегу на 400 метраў з бар’ерамі і засталася на паўфінальнай стадыі. Выйграла Алімпійскія гульні ў Токіа 2020 і пабіла ўласны рэкорд. На чэмпіянаце свету 2022 года ў Юджыне 22 ліпеня перамагла на дыстанцыі 400 метраў з бар'ерамі і ўсталявала чарговы сусветны рэкорд — 50,68 сек. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2021-10-01}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мак-Лафлін Сідні}} [[Катэгорыя:Бегуны з бар’ерамі ЗША]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны ад ЗША]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны па лёгкай атлетыцы]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 2020 года]] [[Катэгорыя:Лёгкаатлеты на летніх Алімпійскіх гульнях 2016 года]] [[Катэгорыя:Лёгкаатлеты на летніх Алімпійскіх гульнях 2020 года]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны свету па лёгкай атлетыцы]] ah3flbv9amq7mtu1x9b8ponlhtj3fcv 4164791 4164789 2022-07-25T20:56:56Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Спартсмен}} '''Сідні Мішэль Мак-Лафлін''' ({{lang-en|Sydney Michelle McLaughlin}}; нар. {{ДН|7|8|1999}}) — амерыканская лёгкаатлетка, якая спецыялізуецца ў бар’ерным бегу. Чэмпіёнка і рэкардсменка свету ў бегу на 400 метраў з бар’ерамі, Алімпійская чэмпіёнка. == Спартыўныя дасягненні == Чэмпіёнка свету ў эстафеце 4 × 400 метраў (2019). Сярэбраная прызёрка чэмпіянату свету ў бегу на 400 метраў з бар’ерамі (2019). Чэмпіёнка свету сярод юнакоў у бегу на 400 метраў з бар’ерамі (2015). Пераможца Алімпійскіх адборачных спаборніцтваў ЗША (2021), на якіх ўсталявала новы сусветны рэкорд у бегу на 400 метраў з бар’ерамі — 51,90. Шматразовая рэкардсменка свету сярод юніёраў у бегу на 400 метраў з бар’ерамі. Удзельнічала на летніх Алімпійскіх гульнях 2016, на якіх ўдзельнічала ў бегу на 400 метраў з бар’ерамі і засталася на паўфінальнай стадыі. Выйграла Алімпійскія гульні ў Токіа 2020 і пабіла ўласны рэкорд. На чэмпіянаце свету 2022 года ў Юджыне 22 ліпеня перамагла на дыстанцыі 400 метраў з бар'ерамі і ўсталявала чарговы сусветны рэкорд — 50,68 сек. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2021-10-01}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мак-Лафлін Сідні}} [[Катэгорыя:Бегуны з бар’ерамі ЗША]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны ад ЗША]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны па лёгкай атлетыцы]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 2020 года]] [[Катэгорыя:Лёгкаатлеты на летніх Алімпійскіх гульнях 2016 года]] [[Катэгорыя:Лёгкаатлеты на летніх Алімпійскіх гульнях 2020 года]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны свету па лёгкай атлетыцы]] i495cgt1qvf881u3wggtwflpvv3ka05 0 689701 4164818 3941122 2022-07-26T03:15:55Z VladimirZhV 9113 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Джордж Істмен''' ({{lang-en|George Eastman}}, {{ДН|12|7|1854}}, Уотэрвіл, [[штат Нью-Ёрк]] — {{ДС|14|3|1932}}, [[Рочэстэр (Нью-Ёрк)|Рочэстэр]], штат Нью-Ёрк) — амерыканскі прадпрымальнік і [[вынаходнік]], заснавальнік кампаніі Eastman Kodak. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Істмен Джордж}} ih5a809jsjnwj02k4sknr6wxm4vk56d 0 696344 4164753 3985684 2022-07-25T20:15:17Z 176.65.113.167 названы ў гонар народы баскі, якія змагаліся за незалежнасць ад Іспаніі. Не ў гонар Баскакаў узкоглазых зборшчыкаў даніны - у Смаленскім Княжестве не было іх wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} {{значэнні2|тып=тапонім|Баскакава}} '''Баскакава'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Баскаково}}) — вёска ва [[Угранскі раён|Угранскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад Усходскага сельскага паселішча. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была акупаваная гітлераўскімі войскамі ў кастрычніку 1941 года, вызвалена ў сакавіку 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Освобождение Смоленщины./Энциклопедия Смоленской области]</ref>. У 2004—2017 гадах у складзе Ключыкаўскага сельскага паселішча. названы ў гонар народы баскі, якія змагаліся за незалежнасць ад Іспаніі. Не ў гонар Баскакаў узкоглазых зборшчыкаў даніны - у Смаленскім Княстве не было іх {{зноскі}} {{Угранскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Угранскага раёна]] su177e0lnujoaqw7f9xt1ayshuw6duw 4164761 4164753 2022-07-25T20:24:32Z Artsiom91 31770 Праўкі аўтарства [[Special:Contributions/176.65.113.167|176.65.113.167]] ([[User talk:176.65.113.167|размовы]]) адкочаныя; вернута апошняя версія аўтарства [[User:Zelyoniy.anton|Zelyoniy.anton]] wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} {{значэнні2|тып=тапонім|Баскакава}} '''Баскакава'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Баскаково}}) — вёска ва [[Угранскі раён|Угранскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад Усходскага сельскага паселішча. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была акупаваная гітлераўскімі войскамі ў кастрычніку 1941 года, вызвалена ў сакавіку 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Освобождение Смоленщины./Энциклопедия Смоленской области]</ref>. У 2004—2017 гадах у складзе Ключыкаўскага сельскага паселішча. {{зноскі}} {{Угранскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Угранскага раёна]] g1z56b38xoblrw4eahdrn6dyn1edqfo 10 699303 4164751 4164221 2022-07-25T20:09:47Z Artsiom91 31770 + Супрановіч https://football.by/news/166189.html, - Селязнёў https://football.by/news/166191.html wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Арсенал Дзяржынск | колер фону = red | колер тэксту = white | клуб_спасылка = ФК Арсенал Дзяржынск | клуб = Арсенал Дзяржынск | спіс = {{ССК-ігрок|1|[[Яўген Аляксандравіч Абрамовіч|Я. Абрамовіч]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|4|[[Яўген Аляксандравіч Гулецкі|Гулецкі]]}} {{ССК-ігрок|5|[[Раман Сяргеевіч Вягера|Вягера]]}} {{ССК-ігрок|6|[[Максім Арцёмавіч Гаявой|Гаявой]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Руслан Мялкоўскі|Мялкоўскі]]}} <!--{{ССК-ігрок|7|[[Уладзіслаў Кавалевіч|Кавалевіч]]}}--> {{ССК-ігрок|9|[[Арцём Сяргеевіч Кійко|Кійко]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Валерый Аляксандравіч Сянько|Сянько]]}} {{ССК-ігрок|18|[[Дзмітрый Віктаравіч Каплуноў|Каплуноў]]}} {{ССК-ігрок|19|[[Антон Дзмітрыевіч Абрамовіч|А. Абрамовіч]]}} {{ССК-ігрок|21|[[Уладзіслаў Генадзевіч Лях|Лях]]}} {{ССК-ігрок|25|[[Дзмітрый Мікалаевіч Мацяш|Мацяш]]}} {{ССК-ігрок|26|[[Сяргей Уладзіміравіч Канцавы|Канцавы]]}} {{ССК-ігрок|51|[[Аляксандр Дзмітрыевіч Скшынецкі|Скшынецкі]]}} {{ССК-ігрок|77|[[Дзмітрый Міхайлавіч Асіпенка|Асіпенка]]&nbsp;<small>[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|79|[[Станіслаў Сяргеевіч Сазановіч|Сазановіч]]}} {{ССК-ігрок|91|[[Арцём Васілевіч Міраеўскі|Міраеўскі]]}} {{ССК-ігрок|99|[[Арцём Барысавіч Сарока|Сарока]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок||[[Аляксей Юр’евіч Арловіч|Арловіч]]}} {{ССК-ігрок||[[Станіслаў Сяргеевіч Атрашкевіч|Атрашкевіч]]}} {{ССК-ігрок||[[Фабрыс Будэга|Будэга]]}} {{ССК-ігрок||[[Мікіта Ерамінок|Ерамінок]]}} {{ССК-ігрок||[[Нурадзін Ідрыс|Ідрыс]]}} {{ССК-ігрок||[[Фёдар Сяргеевіч Лебедзеў|Лебедзеў]]}} {{ССК-ігрок||[[Мікіта Міхайлавіч Мельнікаў|Мельнікаў]]}} {{ССК-ігрок||[[Глеб Андрэевіч Рассадкін|Рассадкін]]}} {{ССК-ігрок||[[Мікіта Віталевіч Супрановіч|Супрановіч]]}} |трэнер = [[Павел Васілевіч Кірыльчык|Павел Кірыльчык]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Арсенал Дзяржынск]] </noinclude> r11xop2ta0klr1iy6p5qxptt8zh9o8k 0 702379 4164857 4164276 2022-07-26T08:07:01Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Нацыянальны чэмпіянат |час = [[18 сакавіка]] — [[19 лістапада]] |назва1 = |назва = Беларусбанк — Чэмпіянат Рэспублікі Беларусь па футболе сярод каманд Вышэйшай лігі |лагатып = |памер = |подпіс = |удзельнікаў = 16 |гарады = 13 |стадыёны = 16 |чэмпіён = |разоў = |2 месца = |3 месца = |дублёры = |гульняў = 116 |галоў = 293 |імя забітых галоў = |гледачоў = 174700 |бамбардзір = [[Бабур Абдыхалікаў]] (Энергетык-БДУ) |бгалоў = 14 |імя гола = |лепшы = |папярэдні сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |наступны сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2023|2023]] }} '''Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022''' (32-і Чэмпіянат Рэспублікі Беларусь па футболе сярод каманд Вышэйшай лігі) — чэмпіянат па [[футбол]]е сярод беларускіх каманд 2022 года. == Рэгламент == Як і ў папярэднім сезоне, у турніры прымаюць удзел 16 каманд, якія гуляюць паміж сабой па два матчы — дома і ў гасцях (усяго па 30 матчаў). Дзве апошнія каманды Вышэйшай лігі 2022 наўпрост пакідаюць турнір, іх месца займаюць дзве найлепшыя каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Першай лігі]], а 14-я каманда Вышэйшай лігі праводзіць два дадатковыя пераходныя матчы з трэцяй камандай Першай лігі за месца ў Вышэйшай лізе на наступны сезон. Рэгламент турніру ў цэлым не змяніўся ў параўнанні з папярэднім сезонам. Яшчэ ў ліпені 2021 года было вырашана, што ў складзе кожнай каманды на полі мусіць быць мінімум 7 грамадзян Рэспублікі Беларусь (у папярэднік сезоне — 6), з якіх па меншай меры адзін — 2000 года нараджэння і маладзей (у папярэднім сезоне — 1999 года нараджэння і маладзей)<ref>[https://www.pressball.by/news/football/391221 Футбол. В высшей лиге-2022 на поле в основном составе команды должны будут играть не менее семи белорусов]</ref>. У сезоне 2022 дзейнічаў верхні ліміт заробкаў для футбалістаў і трэнераў, які быў прыняты ў мінулым годзе<ref>[https://football.by/news/147819.html Не более 15 тысяч рублей футболистам, не более 8 - тренерам. В Беларуси введен потолок зарплат]</ref>, але тады не распаўсюджваўся на ўжо заключаныя кантракты. Перад сезонам 2022 ліміт жа істотна паўплываў на камплектаванне каманд. 16 лютага 2022 года адбылася жараб’ёўка турніру<ref>[https://football.by/news/161341.html Чемпионат Беларуси-2022. "Шахтер" в 1-м туре на выезде сыграет с брестским "Динамо"]</ref>. == Змены ў параўнанні з папярэднім сезонам == Згодна з вынікамі сезона 2021, [[ФК Смаргонь|«Смаргонь»]] і рэчыцкі [[ФК Спадарожнік Рэчыца|«Спадарожнік»]] (які зняўся з турніру пасля першага круга) страцілі месца ў Вышэйшай лізе, дзяржынскі [[ФК Арсенал Дзяржынск|«Арсенал»]] і бабруйская [[ФК Белшына|«Белшына»]] выйшлі ў Першай лігі ў Вышэйшую. Мазырская [[ФК Славія Мазыр|«Славія»]] перамагла ў стыкавых матчах [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачы»]] і захавала месца ў Вышэйшай лізе. 4 лютага 2022 года на паседжанні камітэта па клубным ліцэнзаванні 15 клубаў атрымалі ліцэнзію на ўдзел у Вышэйшай лізе ў сезоне 2022 — усе меркаваныя ўдзельнікі, акрамя «Арсенала»<ref>[https://www.pressball.by/news/football/405565 Футбол. Дзержинскому "Арсеналу" было отказано в получении лицензии для выступления в высшей лиге]</ref>. 15 лютага, пасля атрымання паслабленняў, «Арсенал» таксама атрымаў ліцэнзію<ref>[https://football.by/news/161322.html Дзержинский "Арсенал" получил лицензию на участие в высшей лиге]</ref>. Аднак, 28 лютага брэсцкі [[ФК Рух Брэст|«Рух»]] у сувязі з увядзеннем заходнімі краінамі санкцый супраць Расіі і пагаршэннем фінансавай сітуацыі адмовіўся ад удзелу ў Вышэйшай лізе і перайшоў у Другую лігу<ref>[https://football.by/news/161721.html "Рух" снялся с высшей лиги]</ref>. АБФФ прапанавала вакантнае месца ў Вышэйшай лізе магілёўскаму [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпру»]], які ў сезоне 2021 заняў пятае месца ў Першай лізе. 1 сакавіка «Дняпро» афіцыйна пацвердзіў свой удзел у Вышэйшай лізе<ref>[https://football.by/news/161756.html "Днепр" официально подтвердил свое участие в высшей лиге в сезоне-2022]</ref>. 2 сакавіка 2022 года АБФФ прадаставіла «Дняпру» выключэнні па выкананню патрабаванняў ліцэнзавання<ref>[https://football.by/news/161769.html БФФ пошла на уступки "Днепру", "Островцу", "Макслайну" и "Молодечно-2018"]</ref>. '''Клубы, якія выйшлі ў Вышэйшую лігу з Першай лігі''' * [[ФК Арсенал Дзяржынск|«Арсенал» (Дзяржынск)]] (1-е месца ў Першай лізе 2021) * [[ФК Белшына|«Белшына» (Бабруйск)]] (2-е месца ў Першай лізе 2021) * [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпро» (Магілёў)]] (5-е месца ў Першай лізе 2021, атрыманне месца ў Вышэйшай лізе замест брэсцкага «Руха», які адмовіўся) '''Клубы, якія страцілі месца ў Вышэйшай лізе па выніках сезона 2021''' * [[ФК Рух Брэст|«Рух» (Брэст)]] (5-е месца ў Вышэйшай лізе 2021, адмова ад удзелу і пераход у Другую лігу) * [[ФК Смаргонь|«Смаргонь»]] (15-е месца ў Вышэйшай лізе 2021) * [[ФК Спадарожнік Рэчыца|«Спадарожнік» (Рэчыца)]] (16-е месца ў Вышэйшай лізе 2021, зняцце з турніру падчас сезона і спыненне існавання) == Клубы-ўдзельнікі == {{На карце+|Беларусь|width=400|float=right|caption=Геаграфія удзельнікаў сезона 2021|places= {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=54|lat_min=6|lon_deg=28|lon_min=21|position=right|label=[[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=53|lon_deg=27|lon_min=39|position=left|label=[[ФК Іслач|Іслач]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=55|lon_deg=27|lon_min=33|position=top|label='''Мінск'''}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=40|lon_deg=23|lon_min=49|label=[[ФК Нёман Гродна|Нёман]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=6|lon_deg=29|lon_min=13|position=right|label=[[ФК Белшына|Белшына]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=54|lat_min=14|lon_deg=28|lon_min=30|position=top|label=[[ФК БАТЭ|БАТЭ]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=08|lon_deg=23|lon_min=40|label=[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=41|lon_deg=27|lon_min=8|position=left|label=[[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=01|lon_deg=27|lon_min=33|position=right|label=[[ФК Слуцк|Слуцк]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=49|lon_deg=27|lon_min=32|position=bottom|label=[[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=55|lat_min=11|lon_deg=30|lon_min=10|position=left|label=[[ФК Віцебск|Віцебск]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=32|lon_deg=30|lon_min=59|position=top|label=[[ФК Гомель|Гомель]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=53|lat_min=55|lon_deg=30|lon_min=21|position=right|label=[[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|lat_deg=52|lat_min=03|lon_deg=29|lon_min=14|position=bottom|label=[[ФК Славія Мазыр|Славія]]}} {{На карце~|Беларусь|marksize=7|mark=TransparentPlaceholder.png|lat=56.3|long=23.7|position=bottom|label='''Мінскія клубы:'''<br/>[[ФК Дынама Мінск|Дынама Мн]]<br/>[[ФК Мінск|Мінск]]<br/>[[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]]}} }} {| class="wikitable sortable" |- ! colspan="10" style="background-color: #D0E7FF;" align="center" valign="middle" | Удзельнікі сезона 2022 |- ! width=120 |Клуб ! width=100 |Месца<br />ў сезоне<br />2021 ! width=90 |Горад ! width=200 |Стадыён ! width=110 |Умяшчальнасць |- | [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]] || align="center" | {{~|2}}{{Comment|1|1 месца}} [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Д2]] || [[Дзяржынск]] || [[Гарадзея (стадыён)|«Гарадзея»]], [[Гарадзея]] || align="center" | 1&nbsp;625 |- | [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] ||align="center" | {{Ср}} ||[[Барысаў]] || [[Барысаў-Арэна|«Барысаў-Арэна»]] || align="center" | 13&nbsp;126 |- | [[ФК Белшына|Белшына]] || align="center" | {{~|2}}{{Comment|2|2 месца}} [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Д2]] || [[Бабруйск]] || [[Спартак (стадыён, Бабруйск)|«Спартак»]] || align="center" | 3&nbsp;700 |- | [[ФК Віцебск|Віцебск]] || align="center" | {{~|0}}7 || [[Віцебск]] || [[Віцебскі цэнтральны спартыўны комплекс|ЦСК «Віцебскі»]] || align="center" | 8&nbsp;144 |- | [[ФК Гомель|Гомель]] || align="center" | {{~|0}}4 || [[Гомель]] || [[Цэнтральны (стадыён, Гомель)|«Цэнтральны»]] || align="center" | 14&nbsp;307 |- | [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] || align="center" | {{~|2}}{{Comment|5|5 месца}} [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Д2]] || [[Магілёў]] || [[Спартак (стадыён, Магілёў)|«Магілёў»]] || align="center" | 7&nbsp;350 |- | [[ФК Дынама Брэст|Дынама Брэст]] ||align="center" | {{~|0}}6 || [[Брэст]] || {{~|«Брэсцкі»}}[[ДАСК «Брэсцкі»]] || align="center" | 10&nbsp;060 |- | [[ФК Дынама Мінск|Дынама Мінск]] ||align="center" | {{Бр}} || [[Мінск]] || [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]] || align="center" | 22&nbsp;000 |- | [[ФК Іслач|Іслач]] || align="center" | 10 || [[Мінскі раён]] || [[Стадыён ФК «Мінск»|ФК «Мінск»]], [[Мінск]]<br/>[[Гарадскі стадыён (Маладзечна)|Гарадскі]], [[Маладзечна]] || align="center" | 3&nbsp;000<br/>4&nbsp;800 |- | [[ФК Мінск|Мінск]] || align="center" | 12 || [[Мінск]] || [[Стадыён ФК «Мінск»|ФК «Мінск»]]<br/>[[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар»]] || align="center" | 3&nbsp;000<br/>17&nbsp;600 |- | [[ФК Нёман Гродна|Нёман]] || align="center" | 11 || [[Гродна]] || {{~|«Нёман»}}[[Нёман (стадыён, Гродна)|ЦСК «Нёман»]] || align="center" | 8&nbsp;479 |- | [[ФК Славія Мазыр|Славія]] || align="center" | 14 || [[Мазыр]] || [[Юнацтва (стадыён, Мазыр)|«Юнацтва»]] || align="center" | 5&nbsp;133 |- | [[ФК Слуцк|Слуцк]] || align="center" | {{~|0}}9 || [[Слуцк]] || [[Гарадскі стадыён, Слуцк|«Гарадскі»]] || align="center" | 1&nbsp;896 |- | [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] ||align="center" | {{~|0}}8 || [[Жодзіна]] || [[Тарпеда (стадыён, Жодзіна)|«Тарпеда»]] || align="center" | 6&nbsp;524 |- | [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ||align="center" | {{Зл}} || [[Салігорск]] || [[Будаўнік (стадыён, Салігорск)|«Будаўнік»]] || align="center" | 4&nbsp;200 |- | [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]] || align="center" | 13 || [[Мінск]] || {{~|«РЦАР-БДУ»}}[[Стадыён РЦАР-БДУ|РЦАР-БДУ]]<br/>[[Алімпійскі (спорткомплекс, Мінск)|САК «Алімпійскі»]] || align="center" | 1&nbsp;500<br/>1&nbsp;500 |- |} === Трэнеры і капітаны === {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" |- ! colspan="10" style="background-color: #D0E7FF;" align="center" valign="middle" | Трэнеры і капітаны сезона 2022 |- !width="130"|Клуб !width="200"|Галоўны трэнер !width="200"|Капітан !width="270"|Адстаўкі трэнераў |- |[[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Кірыльчык]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Асіпенка]] | |- |[[ФК БАТЭ|БАТЭ]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Міхайлаў]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Станіслаў Драгун]] | |- |[[ФК Белшына|Белшына]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Альберт Рыбак]] |{{Сцяг|Расія}} [[Ілья Васільеў]] | |- |[[ФК Віцебск|Віцебск]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Чарнухін]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Скітоў]] | |- |[[ФК Гомель|Гомель]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Нявінскі]] |{{Сцяг|Малдова}} [[Ігар Кастроў]] | |- |[[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Юрый Лукашоў]] |{{Сцяг|Украіна}} [[Дзмітрый Цярэшчанка]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Малчан]] <small>(пасля 14-га тура)</small> |- |[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Пракапюк]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Эдгар Аляхновіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] <small>(пасля 9-га тура)</small><br/>{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Храпкоўскі]] <small>({{в.а.}} у 10-м туры)</small> |- |[[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Чалядзінскі]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Кісляк]] | |- |[[ФК Іслач|Іслач]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Радзькоў]] |{{Сцяг|Украіна}} [[Юрый Казырэнка]] | |- |[[ФК Мінск|Мінск]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Вадзім Скрыпчанка]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Алег Еўдакімаў]] | |- |[[ФК Нёман Гродна|Нёман]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Кавалевіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Валерый Жукоўскі]] | |- |[[ФК Славія Мазыр|Славія]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Міхаіл Марціновіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Барсукоў]] | |- |[[ФК Слуцк|Слуцк]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Бразевіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Дзяніс Образаў]] | |- |[[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Молаш]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Хачатуран]] | |- |[[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] |{{Сцяг|Расія}} [[Сяргей Ташуеў]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Паліцевіч]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Іван Біёнчык]] <small>(пасля 3-га тура)</small> |- |[[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Раднёнак]] |{{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Свірэпа]] | |} === Прадстаўніцтва па рэгіёнах === У 32-м чэмпіянаце Беларусі па футболе прымалі ўдзел футбольныя клубы з усіх абласцей краіны. {| class="wikitable" |- ! align=center width=200 | Рэгіён ! align=center width=60 | Колькасць камандаў ! align=center width=290 | Клубы |- | [[Выява:Flag of Minsk Voblast.svg|border|25px|Сцяг Мінскай вобласці]] [[Мінская вобласць]] | align=center | 6 | align=center | [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]], [[ФК БАТЭ|БАТЭ]], [[ФК Іслач|Іслач]], [[ФК Слуцк|Слуцк]], [[ФК Тарпеда Жодзіна|Тарпеда-БелАЗ]], [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] |- | [[Выява:Flag of Minsk, Belarus.svg|border|25px|Сцяг Мінска]] [[Мінск]] | align=center | 3 | align=center | [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]], [[ФК Мінск|Мінск]], [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ]] |- | [[Выява:Flag of Homyel Voblast.svg|border|25px|Сцяг Гомельскай вобласці]] [[Гомельская вобласць]] | align=center | 2 | align=center | [[ФК Гомель|Гомель]], [[ФК Славія Мазыр|Славія]] |- | [[Выява:Flag of Mahilyow Voblast.png|border|25px|Сцяг Магілёўскай вобласці]] [[Магілёўская вобласць]] | align=center | 2 | align=center | [[ФК Белшына|Белшына]], [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] |- | [[Выява:Flag of Brest Voblast, Belarus.svg|border|25px|Сцяг Брэсцкай вобласці]] [[Брэсцкая вобласць]] | align=center | 1 | align=center | [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] |- | [[Выява:Flag of Vitsebsk Voblasts.svg|border|25px|Сцяг Віцебскай вобласці]] [[Віцебская вобласць]] | align=center | 1 | align=center | [[ФК Віцебск|Віцебск]] |- | [[Выява:Flag of Hrodna Voblasts.svg|border|25px|Сцяг Гродзенскай вобласці]] [[Гродзенская вобласць]] | align=center | 1 | align=center | [[ФК Нёман Гродна|Нёман]] |} === Стадыёны === {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- ! colspan="10" style="background-color: #D0E7FF;" align="center" valign="middle" | Стадыёны сезона 2022 |- ! [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]] ! [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]] ! [[ФК Белшына|Белшына (Бабруйск)]] ! [[ФК Віцебск|Віцебск]] ! [[ФК Гомель|Гомель]] ! [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро (Магілёў)]] |- | [[Гарадзея (стадыён)|«Гарадзея»]], [[Гарадзея]] | [[Барысаў-Арэна]] | [[Спартак (стадыён, Бабруйск)|«Спартак»]] | [[Віцебскі цэнтральны спартыўны комплекс|ЦСК «Віцебскі»]] | [[Цэнтральны (стадыён, Гомель)|«Цэнтральны»]] | [[Спартак (стадыён, Магілёў)|«Спартак»]] |- | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;625''' | Умяшчальнасць: '''13&nbsp;400''' | Умяшчальнасць: '''3&nbsp;700''' | Умяшчальнасць: '''8&nbsp;144''' | Умяшчальнасць: '''14 307''' | Умяшчальнасць: '''7&nbsp;350''' |- | [[Выява:ФК Городея.jpg|170px]] | [[Выява:Borisov-arena stands.jpg|Трыбуны стадыёна|170px]] | [[Выява:Стадион Спартак (Бобруйск).jpg|150px]] | [[Выява:Vitebsky_Central_Sport_Complex.jpg|150px]] | [[Выява:Стадион "Центральный" (Гомель).JPG|150px]] | [[Выява:Стадион Спартак Могилев.jpg|150px]] |- ! [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]] ! [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] ! [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]]<br/>[[ФК Мінск|Мінск]] ! [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]] ! [[ФК Мінск|Мінск]] ! [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]] |- | [[ДАСК «Брэсцкі»]] | [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]] | [[Стадыён ФК «Мінск»|Стадыён ФК «Мінск»]] | [[Гарадскі стадыён (Маладзечна)|Гарадскі]], [[Маладзечна]] | [[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар»]] | [[ЦСК «Нёман», Гродна|ЦСК «Нёман»]] |- | Умяшчальнасць: '''10&nbsp;162''' | Умяшчальнасць: '''22&nbsp;000''' | Умяшчальнасць: '''3&nbsp;000''' | Умяшчальнасць: '''4&nbsp;800''' | Умяшчальнасць: '''17&nbsp;600''' | Умяшчальнасць: '''8&nbsp;479''' |- | [[Выява:Brest Stadium.jpg|170px]] | [[Выява:Interior view of Dynamo Stadium (Minsk, Belarus) — Внутренний вид стадиона Динамо (Минск, Беларусь) 2018 3.jpg|150px]] | [[Выява:Стадион ФК Минск.jpg|170px]] | [[Выява:Молодечно (городской сдадион).jpg|150px]] | [[Выява:Stadyjon Traktar-1.26-07.2014.JPG|150px]] | [[Выява:Стадыён "Нёман" 9585.jpg|150px]] |- ! [[ФК Славія Мазыр|Славія (Мазыр)]] ! [[ФК Слуцк|Слуцк]] ! [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ (Жодзіна)]] ! [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]] !colspan=2| [[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]] |- | [[Юнацтва (стадыён, Мазыр)|«Юнацтва»]] | [[Гарадскі стадыён (Слуцк)|Гарадскі]] | [[Тарпеда (стадыён, Жодзіна)|«Тарпеда»]] | [[Будаўнік (стадыён, Салігорск)|«Будаўнік»]] | [[Стадыён РЦАР-БДУ|РЦАР-БДУ]] | [[Алімпійскі (спорткомплекс, Мінск)|САК «Алімпійскі»]] |- | Умяшчальнасць: '''5&nbsp;133''' | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;886''' | Умяшчальнасць: '''6&nbsp;524''' | Умяшчальнасць: '''4&nbsp;200''' | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;500''' | Умяшчальнасць: '''1&nbsp;500''' |- | | [[Выява:Слуцк (городской стадион).jpg|150px]] | [[Выява:Torpedo stadium Zhodino west stand 03.jpg|150px]] | | | |} == Турнірная табліца == <section begin="table" /> {{ФутболТабліца|заўвагі=1}} {{ФТкаманда|1|[[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]]|8|5|2|27|10|<small>1-ы кваліфікацыйны раўнд [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2023/2024|Лігі чэмпіёнаў 2023/24]]</small>|колер=#C1FFC1}} {{ФТкаманда|2|[[ФК Энергетык-БДУ|Энергетык-БДУ (Мінск)]]|8|4|2|26|10|заўРадок=2|<small>1-ы кваліфікацыйны раўнд [[Ліга канферэнцый УЕФА 2023/2024|Лігі канферэнцый 2023/24]]</small>|колер=#B0E2FF}} {{ФТкаманда|3|[[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]]|8|4|3|23|16|колер=#B0E2FF}} {{ФТкаманда|4|[[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]]|8|3|3|19|9|колер=}} {{ФТкаманда|5|[[ФК Мінск|Мінск]]|8|2|5|27|22|колер=}} {{ФТкаманда|6|[[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]]|7|4|2|20|13|колер=}} {{ФТкаманда|7|[[ФК Славія Мазыр|Славія (Мазыр)]]|7|2|6|26|24|колер=}} {{ФТкаманда|8|[[ФК Гомель|Гомель]]|6|4|5|18|17|колер=}} {{ФТкаманда|9|[[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ (Жодзіна)]]|6|2|7|15|17|колер=}} {{ФТкаманда|10|[[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]]|4|7|3|19|19|колер=}} {{ФТкаманда|11|[[ФК Слуцк|Слуцк]]|4|6|4|16|21|колер=}} {{ФТкаманда|12|[[ФК Белшына|Белшына (Бабруйск)]]|4|5|6|18|22|колер=}} {{ФТкаманда|13|[[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]]|3|4|8|11|20|колер=}} {{ФТкаманда|14|[[ФК Віцебск|Віцебск]]|2|5|8|13|23|<small>Стыкавыя матчы</small>| заўРадок=1|колер=#f4d4d4}} {{ФТкаманда|15|[[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]|1|4|10|9|25|[[Выява:Descento.svg|20px]] <small>Выбыванне ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]]</small>|заўРадок=2|колер=#FFC0CB}} {{ФТкаманда|16|[[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро (Магілёў)]]|1|3|11|13|32|колер=#FFC0CB}} {{ФТканец}} <section end="table"/> === Вынікі матчаў === {{fb r header |nt=16 |Арсенал Дзяржынск |БАТЭ |Белшына |Віцебск |Гомель |Дняпро Магілёў |Дынама Брэст |Дынама Мінск |Іслач |Мінск |Нёман Гродна |Славія Мазыр |Слуцк |Тарпеда-БелАЗ |Шахцёр Салігорск |Энергетык-БДУ }} {{fb r team |t=Арсенал Дзяржынск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |r=null }} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=0|ga=2}} {{fb r team |t=БАТЭ}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |r=null }} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=1|ga=1}} {{fb r team |t=Белшына}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |r=null }} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=2|ga=3}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} {{fb r team |t=Віцебск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |r=null }} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Гомель}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |r=null }} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=3|ga=0|nt=*}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Дняпро Магілёў}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |r=null }} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Дынама Брэст}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |r=null }} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=1|ga=2}} {{fb r team |t=Дынама Мінск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |r=null }} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Іслач}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |r=null }} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Мінск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |r=null }} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Нёман Гродна}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |r=null }} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=1|ga=4}} {{fb r team |t=Славія Мазыр}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=4|ga=2}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |r=null }} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Слуцк}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Слуцк --> {{fb r |r=null }} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Тарпеда-БелАЗ}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=3|ga=4}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |r=null }} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Шахцёр Салігорск}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |r=null }} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |gf=|ga=}} {{fb r team |t=Энергетык-БДУ}} <!-- Арсенал Дзяржынск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- БАТЭ --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Белшына --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Віцебск --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Гомель --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!-- Дняпро Магілёў --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Дынама Брэст --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Дынама Мінск --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Іслач --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!-- Мінск --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!-- Нёман Гродна --> {{fb r |gf=|ga=}} <!-- Славія Мазыр --> {{fb r |gf=5|ga=0}} <!-- Слуцк --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!-- Тарпеда-БелАЗ --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!-- Шахцёр Салігорск --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!-- Энергетык-БДУ --> {{fb r |r=null }} {{fb r footer |u=24 ліпеня 2022 |s=[http://football.by/stat/belarus/2022/allresults.html football.by]| nt = ^* У матчы «Гомель» — «Нёман» (скончыўся з лікам 0:0) гасцям прысуджана тэхнічнае паражэнне 0:3 за парушэнне рэгламенту — наяўнасць на полі на працягу 4 хвілін толькі 6 беларускіх ігракоў пры патрабаваных не меней 7.}}} == Статыстыка ігракоў == == Узнагароды == Узнагароды сезона 2022 будуць абвешчаны ў канцы года на адмысловай цырымоніі. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.football.by/stat/belarus/2022/ на сайце football.by] {{Футбол у Беларусі}} [[Катэгорыя:Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|2022]] [[Катэгорыя:Спорт у Беларусі ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Нацыянальныя футбольныя чэмпіянаты ў сезоне 2021/2022]] [[Катэгорыя:Нацыянальныя футбольныя чэмпіянаты ў сезоне 2022/2023]] 2vvi431h660yksyf88tz5r900hp6or8 0 703038 4164838 4157360 2022-07-26T05:51:00Z wikitext text/x-wiki {{Вайсковае фарміраванне |арыгінал={{lang-uk|Полк Калиновського}} |знакі_адрознення = {{Сцяг|Беларусь|БНР}} {{Сцяг|Украіна}} [[Файл:Coat of arms of Belarus (1991–1995).svg|22px|«Пагоня»]] |войны=[[Расійска-ўкраінская вайна]] |падпарадкаванне=[[Файл:Emblem of the Ukrainian Armed Forces.svg|25px]] [[Узброеныя Сілы Украіны]] |памер=>1000 байцоў<ref name="voanews">[https://www.voanews.com/a/how-belarusian-fighters-in-ukraine-evolved-into-prominent-force-against-russian-invasion/6512220.html How Belarusian Fighters in Ukraine Evolved Into Prominent Force Against Russian Invasion]</ref> |цяперашні_камандзір =[[Дзяніс Прохараў]]<ref>[https://belsat.eu/programs/18-06-2022-belaruski-dobraahvotnik-z-pazyunym-kit-sem-gadou-zmagaetstsa-suprats-rasei/ Камандзір палка Каліноўскага пра бой у Бучы]</ref> |вядомыя_камандзіры = {{*}} [[Вадзім Кабанчук]], намеснік камандзіра {{*}} †[[Аляксей Мікалаевіч Скобля|Аляксей Скобля]], намеснік камандзіра<ref>[https://charter97.org/ru/news/2022/3/13/458940/ Под Киевом героической смертью погиб белорусский доброволец]</ref> |гады=з 2022 |у складзе=[[File:International Legion of Territorial Defense of Ukraine emblem.svg|25px]] [[Інтэрнацыянальны легіён тэрытарыяльнай абароны Украіны]] |тып=[[Сухапутныя войскі]] |уключае_ў_сябе= {{*}} батальён «Літвін» {{*}} батальён «Волат» }} '''Полк Каліноўскага''' ({{lang-uk|Полк Калиновського}}), да 21.5.2022 года '''батальё́н імя́ Кастуся́ Каліно́ўскага''' ({{lang-uk|Батальйон імені Кастуся Калиновського}}) — вайсковае фарміраванне ў складзе [[Нацыянальная гвардыя Украіны|Нацыянальнай гвардыі Украіны]], створанае падчас [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|расійска-ўкраінскай вайны 2022 года]] для абароны незалежнасці [[Украіна|Украіны]], у прыватнасці абароны [[Кіеў|Кіева]]. Складаецца з беларускіх добраахвотнікаў. Названа ў гонар беларускага нацыянальнага героя [[Кастусь Каліноўскі|Кастуся Каліноўскага]]. Частка палка — асобная група беларускіх добраахвотнікаў «Чорны кот»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=59T7b9paT8Y Адмысловая група беларускіх добраахвотнікаў «Чорны кот»]</ref>. Паводле ўласных заяў, полк не ўключаны ў [[Міжнародны легіён тэрытарыяльнай абароны Украіны]], каб захаваць большую аўтаномію.<ref name="voanews"/> == Гісторыя == [[Файл:Узброеныя Сілы Украіны. Беларускі полк 1.jpg|міні|злева]] [[Файл:Батальён імя Кастуся Каліноўскага. Нашыўка.jpg|міні|140пкс|справа|Нарукаўная нашыўка з Пагоняй]] [[Файл:Узброеныя Сілы Украіны. Беларускі полк.jpg|міні|справа|268x268пкс|Добраахвотнікі палка]] === Перадгісторыя === Беларускія добраахвотнікі ўдзельнічаюць у баявых дзеяннях на ўсходзе Украіны з вясны 2014 года<ref name=":0">{{Cite web|lang=be|url=https://nashaniva.by/?c=ar&i=154206|title=Тактычная група «Беларусь» аб'яднае беларускіх дабраахвотнікаў ва Украіне|author=Аляксандр Гелагаеў|website=Наша Ніва|date=2015-08-07|publisher=nashaniva.by|accessdate=2018-01-14}}</ref>. Група беларускіх добраахвотнікаў удзельнічала ў Баях за Пяскі, паблізу Данецкага аэрапорта ў ліпені 2014 года<ref name=":0" />. У тым жа годзе быў створаны [[Пагоня (атрад)|Атрад «Пагоня»]]<ref>{{Cite web|lang=uk|url=http://espreso.tv/news/2014/07/08/uchast_v_ato_vizme_dobrovolchiy_zahin_bilorusiv_pahonya|title=Участь в АТО візьме добровольчий загін білорусів «Пагоня»|author=|website=|date=2014-07-08|publisher=[[Эспрессо TV|Еспресо TV]]|accessdate=2018-01-14}}</ref>. У чэрвені 2015 года была закладзеная [[Тактычная група «Беларусь»]]<ref name=":0" />, якая ўдзельнічала ў баях за [[Аўдзііўка|Аўдзііўку]], [[Піскы (Ясынувацкі раён)|Піскы]], [[Валнаваха|Валнаваху]], [[Мар’інка|Мар’інку]]<ref name=":1">{{Cite news|author=Яна Стемпнєвич|title=Ян Мелнікау: Без вільної України не буде вільної Білорусі|url=http://www.polradio.pl/5/198/Artykul/294675|work=Polskie Radio dla Zagranicy|date=2017-02-21|accessdate=2018-01-14|language=uk|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181118014501/http://www.polradio.pl/5/198/Artykul/294675|archivedate=18 лістапада 2018|deadurl=yes}} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181118014501/http://www.polradio.pl/5/198/Artykul/294675 |date=18 лістапада 2018 }}</ref>. 28 сакавіка 2016 года ў [[Кіеў|Кіеве]] быў адкрыты [[Помнік беларусам, якія загінулі за Украіну]], прысвечаны беларусам, якія загінулі падчас падзей на [[Еўрамайдан]]е і на [[Вайна на ўсходзе Украіны|Расійска-украінскай вайне]]<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/27639730.html Мэмарыяльны знак беларусам, якія загінулі за Ўкраіну, адкрыты ў Кіеве] {{ref-be}}</ref>. Ужо ў другі дзень пасля расійска-ўкраінскай вайны 2022 года быў створаны Цэнтр дапамогі беларускім добраахвотнікам у {{нп5|Беларускі Дом|Беларускаму Дому|pl|Białoruski Dom w Warszawie}} ў [[Варшава|Варшаве]].<ref>[https://www.polskieradio.pl/396/7819/Artykul/2941943,%D0%AD%D0%BC%D1%96%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B-%D0%B7-%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96-%D0%B4%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%8E%D1%86%D1%8C-%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%91%D0%BD%D1%83-%D1%96%D0%BC%D1%8F-%D0%9A-%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0 Эмігранты з Беларусі дапамагаюць Батальёну імя К. Каліноўскага]</ref> Цэнтр узначаліў добраахвотнік Павел Кухта, які раней ужо браў удзел у вайне на Данбасе, брат [[Мікіта Сяргеевіч Крыўцоў|Мікіты Крыўцова]].<ref>[https://belsat.eu/programs/18-03-2022-belarusy-ab-yadnalisya-suprats-agresii-putsina/ Беларусы аб’ядналіся супраць агрэсіі Пуціна]</ref> 3 сакавіка 2022 года беларускі добраахвотнік Ілля «Літвін», які ваяваў за Украіну з 2014 году атрымаў раненне ў баях за Бучу пад Кіевам, ад якога ён памёр у наступны дзень.<ref>[https://www.polskieradio.pl/396/7816/Artykul/2913610,%d0%92%d0%b0-%d0%a3%d0%ba%d1%80%d0%b0%d1%96%d0%bd%d0%b5-%d0%b7%d0%b0%d0%b3%d1%96%d0%bd%d1%83%d1%9e-%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d0%b0%d1%80%d1%83%d1%81%d0%ba%d1%96-%d0%b4%d0%be%d0%b1%d1%80%d0%b0%d0%b0%d1%85%d0%b2%d0%be%d1%82%d0%bd%d1%96%d0%ba-%d0%86%d0%bb%d0%bb%d1%8f-%c2%ab%d0%9b%d1%96%d1%82%d0%b2%d1%96%d0%bd%c2%bb Ва Украіне загінуў беларускі добраахвотнік Ілля «Літвін»]</ref> === Фарміраванне батальёна імя Кастуся Каліноўскага === 9 сакавіка 2022 года, пасля поўнамаштабнага нападу Расіі на Украіну, беларускія [[Добраахвотніцкая армія|добраахвотнікі]] заявілі пра аб’яднанне ў Батальён Кастуся Каліноўскага<ref>{{Cite web|lang=ISO 537|url=https://euroradio.fm/ru/belorusy-sozdali-batalon-imeni-kalinovskogo-dlya-oborony-kieva|title=Белорусы создали батальон имени Калиновского для обороны Киева|author=ЕВРОРАДИО|website=euroradio.fm|date=09.03.2022}}</ref>. Да батальёна, сярод іншых, далучыліся сябры [[Тактычная група «Беларусь»|тактычнай групы «Беларусь»]], «[[Малады Фронт|Маладога Фронту]]» і «[[Моладзевы блок|Моладзевага блоку]]». 25 сакавіка 2022 года батальён увайшоў у склад [[Узброеныя Сілы Украіны|Узброеных сіл Украіны]]<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31771520.html|title = Батальён беларускіх добраахвотнікаў імя Каліноўскага ўвайшоў у склад Узброеных сіл Украіны |author = |authorlink = |date = 26-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref><ref>[https://www.unian.net/war/belorusskiy-batalon-prines-prisyagu-i-voshel-v-sostav-vsu-video-novosti-vtorzheniya-rossii-na-ukrainu-11760106.html Белорусский батальон вошел в состав Вооруженных сил (видео)]</ref>. 21 мая 2022 года батальён Кастуся Каліноўскага абвясціў пра фарміраванне беларускага палка імя Кастуся Каліноўскага, складам з батальёнаў «Ліцвін» і «Волат»<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31861235.html|title = Батальён Кастуся Каліноўскага абвясьціў аб стварэньні аднайменнага палка |author = |authorlink = |date = 21-5-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. У ліпені стала вядома аб існаванні трэцяга батальёна «Тэрор»<ref>{{cite web|url = https://www.polskieradio.pl/396/7816/Artykul/3003114,%d0%9f%d0%be%d0%bb%d0%ba-%d0%9a%d0%b0%d0%bb%d1%96%d0%bd%d0%be%d1%9e%d1%81%d0%ba%d0%b0%d0%b3%d0%b0-%d1%84%d0%b0%d1%80%d0%bc%d1%83%d0%b5-%d1%82%d1%80%d1%8d%d1%86%d1%96-%d0%b1%d0%b0%d1%82%d0%b0%d0%bb%d1%8c%d1%91%d0%bd|title = Полк Каліноўскага фармуе трэці батальён |author = |authorlink = |date = 18-7-2022|publisher = polskieradio.pl|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Байцы батальёна «Волат» бралі актыўны ўдзел у абароне [[Севераданэцк]]а<ref>{{cite web|url = https://charter97.org/ru/news/2022/6/25/503945/|title = Бойцы батальона «Волат» полка имени Калиновского защищали Северодонецк |author = |authorlink = |date = 25-6-2022|publisher = charter97.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 26 чэрвеня з-пад Лісічанска не вярнуліся шэсць беларусаў-каліноўцаў, якія загінулі ці трапілі ў палон<ref>{{cite web|url = https://nashaniva.com/294529|title = З-пад Лісічанска не вярнуліся шэсць беларусаў-каліноўцаў. Апошнім паведамленнем было: «На нас едзе танк. Адпрацаваў па ім» |author = |authorlink = |date = 6-7-2022|publisher = nashaniva.com|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Сярод загінулых камандзір батальёна «Волат» Іван «Брэст»<ref>{{cite web|url = https://nashaniva.com/294857|title = «Я паставіў на кон усё». Апошняе інтэрв'ю з Іванам «Брэстам», які загінуў каля Лісічанска |author = |authorlink = |date = 6-7-2022|publisher = nashaniva.com|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. == Вядомыя байцы == * [[Вадзім Кабанчук]] — адзін з заснавальнікаў руху «[[Зубр (маладзёжны рух)|Зубр]]» і спартыўна-патрыятычнай арганізацыі «[[Край (арганізацыя)|Край]]», намеснік камандзіра батальёна<ref>[https://belsat.eu/in-focus/13-04-2022-miru-ne-budze-nikoli-pakul-isnue-takaya-groznaya-imperyya-yak-raseya-zabity-yashche-adzin-belarus/ «Міру не будзе ніколі, пакуль існуе такая грозная імперыя, як Расея». Забіты яшчэ адзін беларус]</ref> * [[Павел Кулажанка]] — блогер Exomon, удзельнік руху «Супраціў»<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31763738.html|title =«Гэта будзе армія, якая пазьней вызваліць Беларусь». Былы беларускі АМАПавец стаў добраахвотнікам ва Ўкраіне|author = Дзьмітры Гурневіч|authorlink = |date = 22-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref> * [[Дзяніс Іосіфавіч Урбановіч|Дзяніс Урбановіч]] — беларускі [[грамадскі дзеяч]]. Старшыня грамадскага аб’яднання «[[Малады Фронт]]»<ref>[https://www.svaboda.org/a/31740726.html «Верым, што пераможам Расею, а пасьля вызвалім Беларусь». У беларускую роту тэрабароны Ўкраіны запісаліся сямёра маладафронтаўцаў]</ref> * [[Павел Антонавіч Шурмей|Павел Шурмей]] — беларускі вясляр<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=TIwGLOTtpjQ Павел Шурмей: Путин и его холуй Лукашенко должны ответить! | Украина война беларусы добровольцы]</ref> * [[Сяргей Бяспалаў]] — беларускі блогер<ref>[https://www.svaboda.org/a/25377326.html Адміністратар суполкі «Мая краіна Беларусь» выратаваўся праз вакно]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=65a5_aLc6gI&feature=youtu.be Сергій Беспалов про мотивацію іноземних добровольців боронити Україну від загарбників]</ref><ref>[https://www.nytimes.com/2022/03/24/world/europe/ukraine-belarus-russia-exiles.html?fbclid=IwAR0w_srC9_XCGnnINRyrPZZ1S9Aou3rsVr6cA_emnkQzrwx-qIoR-o-m6L4 https://www.nytimes.com/2022/03/24/world/europe/ukraine-belarus-russia-exiles.html?fbclid=IwAR0w_srC9_XCGnnINRyrPZZ1S9Aou3rsVr6cA_emnkQzrwx-qIoR-o-m6L4]</ref> * [[Аляксей Скобля]] — [[Герой Украіны]] (2022)<ref>[https://www.president.gov.ua/documents/2332022-42101 УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ № 233/2022]</ref> * [[Аляксандр Руткевіч]] — актывіст Моладзевага блоку<ref>https://mediazona.by/article/2022/03/27/battalion</ref> * [[Яўген Міхасюк]] — беларускі грамадскі дзеяч, экс-старшыня Рады [[Задзіночанне беларускіх студэнтаў|Задзіночання беларускіх студэнтаў]]<ref>https://nashaniva.com/?c=ar&i=285591</ref> * [[Аляксей Лазараў]] — беларускі грамадскі дзеяч, экс-актывіст Моладзевага блоку<ref>https://charter97.org/be/news/2022/3/21/460060/</ref> == Загінулыя байцы == [[Файл:Іван Марчук з мянушкай "Брэст".jpg|міні|злева|Іван Марчук, пазыўны «Брэст»]] {{гл. таксама|Спіс беларусаў, якія загінулі за Украіну}} 13 сакавіка 2022 года пад Кіевам загінуў камандзір групы батальёна [[Аляксей Скобля]] (31 год) з пазыўным «Тур».<ref>[https://belsat.eu/news/13-03-2022-pd-kievam-zaginuu-belaruski-dobraahvotnik/ Пад Кіевам загінуў беларускі добраахвотнік]</ref><ref name=":2">{{Cite web|lang=be|url=https://www.svaboda.org/a/31751102.html|title=Ва Ўкраіне загінуў беларус, які служыў у элітным украінскім атрадзе|author=Радыё Свабода|website=Радыё Свабода|date=13.03.2022}}</ref> 26 сакавіка ад баявога ранення каля горада [[Ірпінь]] загінуў баец батальёна Зміцер Апанасовіч з пазыўным «Тэрор». У гэты дзень батальён знішчыў тры БМП расійскіх захопнікаў, аднак Апанасовіч атрымаў моцнае раненне, выратаваць яго жыццё не ўдалося.<ref>{{cite web|url=https://www.svaboda.org/a/31771977.html|title=Загінуў баец батальёна Кастуся Каліноўскага|author=|authorlink=|date=26-3-2022|publisher=svaboda.org|language=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref> Апанасовічу было 32 гады, ён родам са Смаргоні. Праходзіў вайсковую службу ў 38-й дэсантнай брыгадзе ў Брэсце. Апошнія гады Апанасовіч жыў у Варшаве, працаваў дальнабойшчыкам, адтуль прыехаў як дабраахвотнік на абарону Украіны.<ref>[https://www.svaboda.org/a/31781704.html Служыў у 38-й дэсантнай брыгадзе, снайпэр, ваяр. Хто такі беларус Зьміцер «Тэрор» Апанасовіч, які загінуў ва Ўкраіне], Радыё Свабода, 1 красавіка 2022</ref> 16 мая батальён імя Кастуся Каліноўскага паведаміў пра смяротнае раненне камандзіра роты батальёна Паўла Волата<ref>[https://belsat.eu/news/16-05-2022-va-ukraine-zaginuu-belaruski-dobraahvotnik/ Ва Украіне загінуў беларускі добраахвотнік]</ref> падчас вызвалення ўкраінскага сяла. 26 чэрвеня ў баях пад [[Лысычанск|Лісічанскам]] загінуў камандзір батальёна «Волат» Іван «Брэст»<ref>[https://nashaniva.com/294857 «Я паставіў на кон усё». Апошняе інтэрв’ю з Іванам «Брэстам», які загінуў каля Лісічанска]</ref>. Таксама ў той дзень імаверна загінулі [[Васіль Парфянкоў]] («Сябро»), Васіль Грудовік («Атам») і Вадзім Шатроў («Папік»)<ref>[https://belsat.eu/news/08-07-2022-polk-kalinouskaga-vystupiu-z-zayavaj-pa-stratah-imaverna-troe-vayarou-zaginuli/ Полк Каліноўскага выступіў з заявай па стратах, імаверна, трое ваяроў загінулі]</ref>. == Прысяга батальёна імя Кастуся Каліноўскага == {{ external media | width = 210px | align = right | video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=0kbPs1QYY10 Прысяга вернасьці] }} 25 сакавіка ў [[Дзень Волі]] байцы батальёна імя Кастуся Каліноўскага прынялі прысягу. Тэкст прысягі на беларускай мове быў напісаны самімі добраахвотнікамі.<ref>[https://www.polskieradio.pl/396/7816/Artykul/2927762,%d0%91%d0%b0%d0%b9%d1%86%d1%8b-%d0%b1%d0%b0%d1%82%d0%b0%d0%bb%d1%8c%d1%91%d0%bd%d0%b0-%d0%9a%d0%b0%d1%81%d1%82%d1%83%d1%81%d1%8f-%d0%9a%d0%b0%d0%bb%d1%96%d0%bd%d0%be%d1%9e%d1%81%d0%ba%d0%b0%d0%b3%d0%b0-%d0%bf%d1%80%d1%8b%d0%bd%d1%8f%d0%bb%d1%96-%d0%bf%d1%80%d1%8b%d1%81%d1%8f%d0%b3%d1%83-%d0%92%d0%86%d0%94%d0%ad%d0%90 Байцы батальёна Кастуся Каліноўскага прынялі прысягу (ВІДЭА)]</ref> {{пачатак цытаты}}Беларусь, маці мая Радзіма. Клянуся вызваляць і бараніць цябе там дзе знаходжуся зараз і куды прывядзе мяне лёс твайго вызвалення. Біцца да перамогі за тваю свабоду. Як біліся нашыя продкі з ардынскім прыгнётам маскавітаў [[Бітва пад Оршай (1514)|пад Оршай]], [[Аблога Смаленска (1609—1611)|Смаленскам]], [[Бітва пад Палонкай|Палонкай]]. Бяслітасна гнаць бязродных апрычнікаў з зямель тваіх. Як гналі ваяры [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і беларускай [[Шляхта|шляхты]], касінеры [[Тадэвуш Касцюшка|Касцюшкі]] і паўстанцы [[Кастусь Каліноўскі|Каліноўскага]], [[Узброеныя сілы Беларускай Народнай Рэспублікі|жаўнеры Народнай Рэспублікі]] і партызаны Супраціву. Бараніць кроў тваё нацыі, моц тваёй зямлі і Боскі дух твайго існавання. У шэрагах вольных братоў і ў палоне. На Айчыне і ў выгнанні. І ў баі і ў падполлі. Няхай рукі мае сціскаюць зброю, пакуль шыбеніцы не скончаць сціскаць шыі сыноў Тваіх. Няхай лязгат майго затвору не сціхае, пакуль чутны лязгат кратаў за спінамі герояў тваіх. Няхай хопіць мне жыцця, каб адпомсціць за ўсіх закатаваных, згвалтаваных і забітых дзяцей Тваіх. Да астатняга пляску рэк Тваіх у маіх вачах. Пакуль будзе чутны тупат «[[Пагоня|Пагоні]]» ў сэрцы маім. Жыць з табою, памерці за цябе, і адрадзіць веліч тваю. Жыве Беларусь! Жыве вечна!{{канец цытаты}} == Рэакцыя == [[Файл:Батальён імя Кастуся Каліноўскага. Лагатып 1.jpg|міні|злева|252x252пкс|Нашыўка палка Каліноўскага]] Лідарка беларускага дэмакратычнага руху [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святлана Ціханоўская]] падтрымала стварэнне батальёна, адзначыўшы што «''ўсё больш і больш людзей з Беларусі далучаюцца, каб дапамагчы ўкраінцам абараняць сваю краіну''»<ref>{{cite web|url = https://twitter.com/tsihanouskaya/status/1502954739176194055|title = Sviatlana Tsikhanouskaya in Twitter|author = |authorlink = |date = 13-3-2022|publisher = Twitter|language = en|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандр Лукашэнка]], які ў канфлікце падтрымлівае [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзіміра Пуціна]], крытычна выказаўся пра батальён: «''Крычаць усюды „Не — вайне, не — вайне!“, а фармуюць батальёны са звар’яцелых грамадзян. А пад гэта просяць грошы''»<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31753976.html|title = Лукашэнка адрэагаваў на ўтварэньне ва Ўкраіне беларускага батальёну імя Кастуся Каліноўскага |author = |authorlink = |date = 15-3-2022|publisher = svaboda.org|language = be-x-old|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 26 сакавіка намеснік кіраўніка [[Галоўнае ўпраўленне па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй|ГУБАЗіК]] МУС Беларусі [[Міхаіл Бедункевіч]] заявіў, што на 50 чалавек з батальёна імя Кастуся Каліноўскага ў [[Беларусь|Беларусі]] заведзеная крымінальная справа за ўдзел ва ўзброеным канфлікце на тэрыторыі замежнай дзяржавы (ч. 3 арт. 361 Крымінальнага кодэкса)<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31772634.html|title = ГУБАЗіК завёў крымінальную справу супраць байцоў батальёну імя Каліноўскага |author = |authorlink = |date = 27-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Па словах групы [[Кіберпартызаны]], якая дапамагае правяраць добраахвотнікаў, у полк Каліноўскага хацелі ўступіць мінімум чатыры супрацоўнікі спецслужбаў<ref>{{cite web|url = https://euroradio.fm/u-polk-kalinouskaga-haceli-ustupic-minimum-chatyry-supracouniki-specsluzhbau|title = У полк Каліноўскага хацелі ўступіць мінімум чатыры супрацоўнікі спецслужбаў |author = |authorlink = |date = 27-6-2022|publisher = euroradio.fm|language = be|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 26 красавіка 2022 года радца Офіса Прэзідэнта Украіны [[Аляксей Мікалаевіч Арастовіч|Аляксей Арастовіч]] заявіў, што батальён ''«адна з самых баяздольных часцей Узброеных сілаў Украіны. Чым могуць ганарыцца беларусы — дык гэта сваімі землякамі. Як змагаюцца беларусы — дай Бог змагацца іншым сілам»''<ref>{{cite web|url = https://charter97.org/ru/news/2022/4/26/465068/|title = Алексей Арестович: Так, как сражаются белорусы, дай Бог сражаться многим |author = |authorlink = |date = 26-4-2022|publisher = charter97.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. == Узнагароды == 12 красавіка 2022 года Аляксей Скобля, намеснік камандзіра таго часу батальёна імя Кастуся Каліноўскага, быў узнагароджаны медалём «[[Герой Украіны]]» пасмяротна<ref>{{cite web|url = https://www.president.gov.ua/documents/2332022-42101|title = УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ №233/2022 |author = |authorlink = |date = 12-4-2022|publisher = president.gov.ua|language =uk |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 17 чэрвеня 2022 года байцы палка імя Кастуся Каліноўскага атрымалі дзяржаўныя ўзнагароды «За бойові заслуги», а таксама «Україна понад усе». Адзін з добраахвотнікаў – Зміцер Апанасовіч – узнагароджаны медалём «За бойові заслуги» пасмяротна<ref>{{cite web|url = https://belsat.eu/news/17-06-2022-bajtsy-palka-kalinouskaga-atrymali-dzyarzhaunyya-ukrainskiya-uznagarody/|title = Байцы палка Каліноўскага атрымалі дзяржаўныя ўкраінскія ўзнагароды |author = |authorlink = |date = 17-6-2022|publisher = belsat.eu|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. == Памяць == У сакавіку 2022 года Юрый Стыльскі з гурта «[[Дай Дарогу!]]» напісаў песню, прысвечаную беларускім добраахвотнікам з батальёна імя Кастуся Каліноўскага<ref>{{cite web|url = https://euroradio.fm/yuryy-stylski-napisau-pesnyu-prysvechanuyu-belaruskim-dobraahvotnikam|title = Юрый Стыльскі напісаў песню, прысвечаную беларускім добраахвотнікам |author = |authorlink = |date = 14-3-2022|publisher = euroradio.fm|language = be|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. У чэрвені 2022 года беларуская спявачка [[Маргарыта Ляўчук]] выпусціла песню «Прайду няўхільна цяжкі шлях», прысвечаную ваярам-каліноўцам<ref>[https://charter97.org/be/news/2022/6/7/501611/ Маргарыта Ляўчук выпусціла кліп, прысвечаны героям нашага часу], [[Хартыя’97]], 7 чэрвеня 2022 г.</ref>. У аснове песні вершы Радзівона Батуліна, аўтар музыкі — Канстанцін Яськоў, рэжысёр кліпа — Арцём Лобач. У красавіку 2022 года стала вядома, што вуліцу Віцебскую ў горадзе [[Роўна]] пераназавуць у вуліцу Каліноўскага — у гонар добраахвотніцкага батальёна<ref>{{cite web|url = https://belsat.eu/news/05-04-2022-u-rouna-z-yavitstsa-vulitsa-kastusya-kalinouskaga/|title = У Роўне з’явіцца вуліца Кастуся Каліноўскага |author = |authorlink = |date = 05-04-2022|publisher = belsat.eu|language = be|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 28 чэрвеня 2022 года стала вядома, што вуліцу імя Аляксандра Пушкіна ў горадзе [[Хмяльніцкі (горад)|Хмяльніцкі]] пераназавуць у гонар Аляксея Скоблі<ref>[https://belsat.eu/news/28-06-2022-u-hmyalnitskim-vulitsu-pushkina-nazavuts-u-gonar-belarusa-kalinoutsa-alyakseya-skobli/ У Хмяльніцкім вуліцу Пушкіна назавуць у гонар беларуса-каліноўца Аляксея Скоблі]</ref>. == Гл. таксама == * [[Беларусь ва ўварванні Расіі ва Украіну]] * [[Беларусь і канфлікт на ўсходзе Украіны]] * [[Легіён «Свабодная Расія»]] {{зноскі|2}} == Спасылкі == * [https://euroradio.fm/belarusy-stvaryli-batalyon-imya-kalinouskaga-dlya-abarony-kieva Беларусы стварылі батальён імя Каліноўскага для абароны Кіева] * [https://charter97.org/ru/news/2022/3/9/458317/ В Украине белорусы создали отдельный батальон им. Калиновского] {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Батальён імя Кастуся Каліноўскага| ]] [[Катэгорыя:Расійска-ўкраінская вайна]] [[Катэгорыя:Вайна на ўсходзе Украіны]] [[Катэгорыя:Кастусь Каліноўскі]] ja0u2wgkrc1j7edgurdmtb859oue8aa 4164854 4164838 2022-07-26T07:24:59Z wikitext text/x-wiki {{Вайсковае фарміраванне |арыгінал={{lang-uk|Полк Калиновського}} |знакі_адрознення = {{Сцяг|Беларусь|БНР}} {{Сцяг|Украіна}} [[Файл:Coat of arms of Belarus (1991–1995).svg|22px|«Пагоня»]] |войны=[[Расійска-ўкраінская вайна]] |падпарадкаванне=[[Файл:Emblem of the Ukrainian Armed Forces.svg|25px]] [[Узброеныя Сілы Украіны]] |памер=>1000 байцоў<ref name="voanews">[https://www.voanews.com/a/how-belarusian-fighters-in-ukraine-evolved-into-prominent-force-against-russian-invasion/6512220.html How Belarusian Fighters in Ukraine Evolved Into Prominent Force Against Russian Invasion]</ref> |цяперашні_камандзір =[[Дзяніс Прохараў]]<ref>[https://belsat.eu/programs/18-06-2022-belaruski-dobraahvotnik-z-pazyunym-kit-sem-gadou-zmagaetstsa-suprats-rasei/ Камандзір палка Каліноўскага пра бой у Бучы]</ref> |вядомыя_камандзіры = {{*}} [[Вадзім Кабанчук]], намеснік камандзіра {{*}} †[[Аляксей Мікалаевіч Скобля|Аляксей Скобля]], намеснік камандзіра<ref>[https://charter97.org/ru/news/2022/3/13/458940/ Под Киевом героической смертью погиб белорусский доброволец]</ref> |гады=з 2022 |у складзе=[[File:International Legion of Territorial Defense of Ukraine emblem.svg|25px]] [[Інтэрнацыянальны легіён тэрытарыяльнай абароны Украіны]] |тып=[[Сухапутныя войскі]] |уключае_ў_сябе= {{*}} батальён «Літвін» {{*}} батальён «Волат» }} '''Полк Каліноўскага''' ({{lang-uk|Полк Калиновського}}), да 21.5.2022 года '''батальё́н імя́ Кастуся́ Каліно́ўскага''' ({{lang-uk|Батальйон імені Кастуся Калиновського}}) — вайсковае фарміраванне ў складзе [[Нацыянальная гвардыя Украіны|Нацыянальнай гвардыі Украіны]], створанае падчас [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|расійска-ўкраінскай вайны 2022 года]] для абароны незалежнасці [[Украіна|Украіны]], у прыватнасці абароны [[Кіеў|Кіева]]. Складаецца з беларускіх добраахвотнікаў. Названа ў гонар беларускага нацыянальнага героя [[Кастусь Каліноўскі|Кастуся Каліноўскага]]. Частка палка — асобная група беларускіх добраахвотнікаў «Чорны кот»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=59T7b9paT8Y Адмысловая група беларускіх добраахвотнікаў «Чорны кот»]</ref>. Паводле ўласных заяў, полк не ўключаны ў [[Міжнародны легіён тэрытарыяльнай абароны Украіны]], каб захаваць большую аўтаномію.<ref name="voanews"/> == Гісторыя == [[Файл:Узброеныя Сілы Украіны. Беларускі полк 1.jpg|міні|злева]] [[Файл:Батальён імя Кастуся Каліноўскага. Нашыўка.jpg|міні|140пкс|справа|Нарукаўная нашыўка з Пагоняй]] [[Файл:Узброеныя Сілы Украіны. Беларускі полк.jpg|міні|справа|268x268пкс|Добраахвотнікі палка]] === Перадгісторыя === Беларускія добраахвотнікі ўдзельнічаюць у баявых дзеяннях на ўсходзе Украіны з вясны 2014 года<ref name=":0">{{Cite web|lang=be|url=https://nashaniva.by/?c=ar&i=154206|title=Тактычная група «Беларусь» аб'яднае беларускіх дабраахвотнікаў ва Украіне|author=Аляксандр Гелагаеў|website=Наша Ніва|date=2015-08-07|publisher=nashaniva.by|accessdate=2018-01-14}}</ref>. Група беларускіх добраахвотнікаў удзельнічала ў Баях за Пяскі, паблізу Данецкага аэрапорта ў ліпені 2014 года<ref name=":0" />. У тым жа годзе быў створаны [[Пагоня (атрад)|Атрад «Пагоня»]]<ref>{{Cite web|lang=uk|url=http://espreso.tv/news/2014/07/08/uchast_v_ato_vizme_dobrovolchiy_zahin_bilorusiv_pahonya|title=Участь в АТО візьме добровольчий загін білорусів «Пагоня»|author=|website=|date=2014-07-08|publisher=[[Эспрессо TV|Еспресо TV]]|accessdate=2018-01-14}}</ref>. У чэрвені 2015 года была закладзеная [[Тактычная група «Беларусь»]]<ref name=":0" />, якая ўдзельнічала ў баях за [[Аўдзііўка|Аўдзііўку]], [[Піскы (Ясынувацкі раён)|Піскы]], [[Валнаваха|Валнаваху]], [[Мар’інка|Мар’інку]]<ref name=":1">{{Cite news|author=Яна Стемпнєвич|title=Ян Мелнікау: Без вільної України не буде вільної Білорусі|url=http://www.polradio.pl/5/198/Artykul/294675|work=Polskie Radio dla Zagranicy|date=2017-02-21|accessdate=2018-01-14|language=uk|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181118014501/http://www.polradio.pl/5/198/Artykul/294675|archivedate=18 лістапада 2018|deadurl=yes}} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181118014501/http://www.polradio.pl/5/198/Artykul/294675 |date=18 лістапада 2018 }}</ref>. 28 сакавіка 2016 года ў [[Кіеў|Кіеве]] быў адкрыты [[Помнік беларусам, якія загінулі за Украіну]], прысвечаны беларусам, якія загінулі падчас падзей на [[Еўрамайдан]]е і на [[Вайна на ўсходзе Украіны|Расійска-украінскай вайне]]<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/27639730.html Мэмарыяльны знак беларусам, якія загінулі за Ўкраіну, адкрыты ў Кіеве] {{ref-be}}</ref>. Ужо ў другі дзень пасля расійска-ўкраінскай вайны 2022 года быў створаны Цэнтр дапамогі беларускім добраахвотнікам у {{нп5|Беларускі Дом|Беларускаму Дому|pl|Białoruski Dom w Warszawie}} ў [[Варшава|Варшаве]].<ref>[https://www.polskieradio.pl/396/7819/Artykul/2941943,%D0%AD%D0%BC%D1%96%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B-%D0%B7-%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96-%D0%B4%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%8E%D1%86%D1%8C-%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%91%D0%BD%D1%83-%D1%96%D0%BC%D1%8F-%D0%9A-%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0 Эмігранты з Беларусі дапамагаюць Батальёну імя К. Каліноўскага]</ref> Цэнтр узначаліў добраахвотнік Павел Кухта, які раней ужо браў удзел у вайне на Данбасе, брат [[Мікіта Сяргеевіч Крыўцоў|Мікіты Крыўцова]].<ref>[https://belsat.eu/programs/18-03-2022-belarusy-ab-yadnalisya-suprats-agresii-putsina/ Беларусы аб’ядналіся супраць агрэсіі Пуціна]</ref> 3 сакавіка 2022 года беларускі добраахвотнік Ілля «Літвін», які ваяваў за Украіну з 2014 году атрымаў раненне ў баях за Бучу пад Кіевам, ад якога ён памёр у наступны дзень.<ref>[https://www.polskieradio.pl/396/7816/Artykul/2913610,%d0%92%d0%b0-%d0%a3%d0%ba%d1%80%d0%b0%d1%96%d0%bd%d0%b5-%d0%b7%d0%b0%d0%b3%d1%96%d0%bd%d1%83%d1%9e-%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d0%b0%d1%80%d1%83%d1%81%d0%ba%d1%96-%d0%b4%d0%be%d0%b1%d1%80%d0%b0%d0%b0%d1%85%d0%b2%d0%be%d1%82%d0%bd%d1%96%d0%ba-%d0%86%d0%bb%d0%bb%d1%8f-%c2%ab%d0%9b%d1%96%d1%82%d0%b2%d1%96%d0%bd%c2%bb Ва Украіне загінуў беларускі добраахвотнік Ілля «Літвін»]</ref> === Фарміраванне батальёна імя Кастуся Каліноўскага === 9 сакавіка 2022 года, пасля поўнамаштабнага нападу Расіі на Украіну, беларускія [[Добраахвотніцкая армія|добраахвотнікі]] заявілі пра аб’яднанне ў Батальён Кастуся Каліноўскага<ref>{{Cite web|lang=ISO 537|url=https://euroradio.fm/ru/belorusy-sozdali-batalon-imeni-kalinovskogo-dlya-oborony-kieva|title=Белорусы создали батальон имени Калиновского для обороны Киева|author=ЕВРОРАДИО|website=euroradio.fm|date=09.03.2022}}</ref>. Да батальёна, сярод іншых, далучыліся сябры [[Тактычная група «Беларусь»|тактычнай групы «Беларусь»]], «[[Малады Фронт|Маладога Фронту]]» і «[[Моладзевы блок|Моладзевага блоку]]». 25 сакавіка 2022 года батальён увайшоў у склад [[Узброеныя Сілы Украіны|Узброеных сіл Украіны]]<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31771520.html|title = Батальён беларускіх добраахвотнікаў імя Каліноўскага ўвайшоў у склад Узброеных сіл Украіны |author = |authorlink = |date = 26-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref><ref>[https://www.unian.net/war/belorusskiy-batalon-prines-prisyagu-i-voshel-v-sostav-vsu-video-novosti-vtorzheniya-rossii-na-ukrainu-11760106.html Белорусский батальон вошел в состав Вооруженных сил (видео)]</ref>. 21 мая 2022 года батальён Кастуся Каліноўскага абвясціў пра фарміраванне беларускага палка імя Кастуся Каліноўскага, складам з батальёнаў «Ліцвін» і «Волат»<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31861235.html|title = Батальён Кастуся Каліноўскага абвясьціў аб стварэньні аднайменнага палка |author = |authorlink = |date = 21-5-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. У ліпені стала вядома пра трэці батальён палка — «Тэрор»<ref>{{cite web|url = https://www.polskieradio.pl/396/7816/Artykul/3003114,%d0%9f%d0%be%d0%bb%d0%ba-%d0%9a%d0%b0%d0%bb%d1%96%d0%bd%d0%be%d1%9e%d1%81%d0%ba%d0%b0%d0%b3%d0%b0-%d1%84%d0%b0%d1%80%d0%bc%d1%83%d0%b5-%d1%82%d1%80%d1%8d%d1%86%d1%96-%d0%b1%d0%b0%d1%82%d0%b0%d0%bb%d1%8c%d1%91%d0%bd|title = Полк Каліноўскага фармуе трэці батальён |author = |authorlink = |date = 18-7-2022|publisher = polskieradio.pl|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Байцы батальёна «Волат» бралі актыўны ўдзел у абароне [[Севераданэцк]]а<ref>{{cite web|url = https://charter97.org/ru/news/2022/6/25/503945/|title = Бойцы батальона «Волат» полка имени Калиновского защищали Северодонецк |author = |authorlink = |date = 25-6-2022|publisher = charter97.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 26 чэрвеня з-пад Лісічанска не вярнуліся шэсць беларусаў-каліноўцаў, якія загінулі ці трапілі ў палон<ref>{{cite web|url = https://nashaniva.com/294529|title = З-пад Лісічанска не вярнуліся шэсць беларусаў-каліноўцаў. Апошнім паведамленнем было: «На нас едзе танк. Адпрацаваў па ім» |author = |authorlink = |date = 6-7-2022|publisher = nashaniva.com|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Сярод загінулых камандзір батальёна «Волат» Іван «Брэст»<ref>{{cite web|url = https://nashaniva.com/294857|title = «Я паставіў на кон усё». Апошняе інтэрв'ю з Іванам «Брэстам», які загінуў каля Лісічанска |author = |authorlink = |date = 6-7-2022|publisher = nashaniva.com|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. == Вядомыя байцы == * [[Вадзім Кабанчук]] — адзін з заснавальнікаў руху «[[Зубр (маладзёжны рух)|Зубр]]» і спартыўна-патрыятычнай арганізацыі «[[Край (арганізацыя)|Край]]», намеснік камандзіра батальёна<ref>[https://belsat.eu/in-focus/13-04-2022-miru-ne-budze-nikoli-pakul-isnue-takaya-groznaya-imperyya-yak-raseya-zabity-yashche-adzin-belarus/ «Міру не будзе ніколі, пакуль існуе такая грозная імперыя, як Расея». Забіты яшчэ адзін беларус]</ref> * [[Павел Кулажанка]] — блогер Exomon, удзельнік руху «Супраціў»<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31763738.html|title =«Гэта будзе армія, якая пазьней вызваліць Беларусь». Былы беларускі АМАПавец стаў добраахвотнікам ва Ўкраіне|author = Дзьмітры Гурневіч|authorlink = |date = 22-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref> * [[Дзяніс Іосіфавіч Урбановіч|Дзяніс Урбановіч]] — беларускі [[грамадскі дзеяч]]. Старшыня грамадскага аб’яднання «[[Малады Фронт]]»<ref>[https://www.svaboda.org/a/31740726.html «Верым, што пераможам Расею, а пасьля вызвалім Беларусь». У беларускую роту тэрабароны Ўкраіны запісаліся сямёра маладафронтаўцаў]</ref> * [[Павел Антонавіч Шурмей|Павел Шурмей]] — беларускі вясляр<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=TIwGLOTtpjQ Павел Шурмей: Путин и его холуй Лукашенко должны ответить! | Украина война беларусы добровольцы]</ref> * [[Сяргей Бяспалаў]] — беларускі блогер<ref>[https://www.svaboda.org/a/25377326.html Адміністратар суполкі «Мая краіна Беларусь» выратаваўся праз вакно]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=65a5_aLc6gI&feature=youtu.be Сергій Беспалов про мотивацію іноземних добровольців боронити Україну від загарбників]</ref><ref>[https://www.nytimes.com/2022/03/24/world/europe/ukraine-belarus-russia-exiles.html?fbclid=IwAR0w_srC9_XCGnnINRyrPZZ1S9Aou3rsVr6cA_emnkQzrwx-qIoR-o-m6L4 https://www.nytimes.com/2022/03/24/world/europe/ukraine-belarus-russia-exiles.html?fbclid=IwAR0w_srC9_XCGnnINRyrPZZ1S9Aou3rsVr6cA_emnkQzrwx-qIoR-o-m6L4]</ref> * [[Аляксей Скобля]] — [[Герой Украіны]] (2022)<ref>[https://www.president.gov.ua/documents/2332022-42101 УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ № 233/2022]</ref> * [[Аляксандр Руткевіч]] — актывіст Моладзевага блоку<ref>https://mediazona.by/article/2022/03/27/battalion</ref> * [[Яўген Міхасюк]] — беларускі грамадскі дзеяч, экс-старшыня Рады [[Задзіночанне беларускіх студэнтаў|Задзіночання беларускіх студэнтаў]]<ref>https://nashaniva.com/?c=ar&i=285591</ref> * [[Аляксей Лазараў]] — беларускі грамадскі дзеяч, экс-актывіст Моладзевага блоку<ref>https://charter97.org/be/news/2022/3/21/460060/</ref> == Загінулыя байцы == [[Файл:Іван Марчук з мянушкай "Брэст".jpg|міні|злева|Іван Марчук, пазыўны «Брэст»]] {{гл. таксама|Спіс беларусаў, якія загінулі за Украіну}} 13 сакавіка 2022 года пад Кіевам загінуў камандзір групы батальёна [[Аляксей Скобля]] (31 год) з пазыўным «Тур».<ref>[https://belsat.eu/news/13-03-2022-pd-kievam-zaginuu-belaruski-dobraahvotnik/ Пад Кіевам загінуў беларускі добраахвотнік]</ref><ref name=":2">{{Cite web|lang=be|url=https://www.svaboda.org/a/31751102.html|title=Ва Ўкраіне загінуў беларус, які служыў у элітным украінскім атрадзе|author=Радыё Свабода|website=Радыё Свабода|date=13.03.2022}}</ref> 26 сакавіка ад баявога ранення каля горада [[Ірпінь]] загінуў баец батальёна Зміцер Апанасовіч з пазыўным «Тэрор». У гэты дзень батальён знішчыў тры БМП расійскіх захопнікаў, аднак Апанасовіч атрымаў моцнае раненне, выратаваць яго жыццё не ўдалося.<ref>{{cite web|url=https://www.svaboda.org/a/31771977.html|title=Загінуў баец батальёна Кастуся Каліноўскага|author=|authorlink=|date=26-3-2022|publisher=svaboda.org|language=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=}}</ref> Апанасовічу было 32 гады, ён родам са Смаргоні. Праходзіў вайсковую службу ў 38-й дэсантнай брыгадзе ў Брэсце. Апошнія гады Апанасовіч жыў у Варшаве, працаваў дальнабойшчыкам, адтуль прыехаў як дабраахвотнік на абарону Украіны.<ref>[https://www.svaboda.org/a/31781704.html Служыў у 38-й дэсантнай брыгадзе, снайпэр, ваяр. Хто такі беларус Зьміцер «Тэрор» Апанасовіч, які загінуў ва Ўкраіне], Радыё Свабода, 1 красавіка 2022</ref> 16 мая батальён імя Кастуся Каліноўскага паведаміў пра смяротнае раненне камандзіра роты батальёна Паўла Волата<ref>[https://belsat.eu/news/16-05-2022-va-ukraine-zaginuu-belaruski-dobraahvotnik/ Ва Украіне загінуў беларускі добраахвотнік]</ref> падчас вызвалення ўкраінскага сяла. 26 чэрвеня ў баях пад [[Лысычанск|Лісічанскам]] загінуў камандзір батальёна «Волат» Іван «Брэст»<ref>[https://nashaniva.com/294857 «Я паставіў на кон усё». Апошняе інтэрв’ю з Іванам «Брэстам», які загінуў каля Лісічанска]</ref>. Таксама ў той дзень імаверна загінулі [[Васіль Парфянкоў]] («Сябро»), Васіль Грудовік («Атам») і Вадзім Шатроў («Папік»)<ref>[https://belsat.eu/news/08-07-2022-polk-kalinouskaga-vystupiu-z-zayavaj-pa-stratah-imaverna-troe-vayarou-zaginuli/ Полк Каліноўскага выступіў з заявай па стратах, імаверна, трое ваяроў загінулі]</ref>. == Прысяга батальёна імя Кастуся Каліноўскага == {{ external media | width = 210px | align = right | video1 = [https://www.youtube.com/watch?v=0kbPs1QYY10 Прысяга вернасьці] }} 25 сакавіка ў [[Дзень Волі]] байцы батальёна імя Кастуся Каліноўскага прынялі прысягу. Тэкст прысягі на беларускай мове быў напісаны самімі добраахвотнікамі.<ref>[https://www.polskieradio.pl/396/7816/Artykul/2927762,%d0%91%d0%b0%d0%b9%d1%86%d1%8b-%d0%b1%d0%b0%d1%82%d0%b0%d0%bb%d1%8c%d1%91%d0%bd%d0%b0-%d0%9a%d0%b0%d1%81%d1%82%d1%83%d1%81%d1%8f-%d0%9a%d0%b0%d0%bb%d1%96%d0%bd%d0%be%d1%9e%d1%81%d0%ba%d0%b0%d0%b3%d0%b0-%d0%bf%d1%80%d1%8b%d0%bd%d1%8f%d0%bb%d1%96-%d0%bf%d1%80%d1%8b%d1%81%d1%8f%d0%b3%d1%83-%d0%92%d0%86%d0%94%d0%ad%d0%90 Байцы батальёна Кастуся Каліноўскага прынялі прысягу (ВІДЭА)]</ref> {{пачатак цытаты}}Беларусь, маці мая Радзіма. Клянуся вызваляць і бараніць цябе там дзе знаходжуся зараз і куды прывядзе мяне лёс твайго вызвалення. Біцца да перамогі за тваю свабоду. Як біліся нашыя продкі з ардынскім прыгнётам маскавітаў [[Бітва пад Оршай (1514)|пад Оршай]], [[Аблога Смаленска (1609—1611)|Смаленскам]], [[Бітва пад Палонкай|Палонкай]]. Бяслітасна гнаць бязродных апрычнікаў з зямель тваіх. Як гналі ваяры [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і беларускай [[Шляхта|шляхты]], касінеры [[Тадэвуш Касцюшка|Касцюшкі]] і паўстанцы [[Кастусь Каліноўскі|Каліноўскага]], [[Узброеныя сілы Беларускай Народнай Рэспублікі|жаўнеры Народнай Рэспублікі]] і партызаны Супраціву. Бараніць кроў тваё нацыі, моц тваёй зямлі і Боскі дух твайго існавання. У шэрагах вольных братоў і ў палоне. На Айчыне і ў выгнанні. І ў баі і ў падполлі. Няхай рукі мае сціскаюць зброю, пакуль шыбеніцы не скончаць сціскаць шыі сыноў Тваіх. Няхай лязгат майго затвору не сціхае, пакуль чутны лязгат кратаў за спінамі герояў тваіх. Няхай хопіць мне жыцця, каб адпомсціць за ўсіх закатаваных, згвалтаваных і забітых дзяцей Тваіх. Да астатняга пляску рэк Тваіх у маіх вачах. Пакуль будзе чутны тупат «[[Пагоня|Пагоні]]» ў сэрцы маім. Жыць з табою, памерці за цябе, і адрадзіць веліч тваю. Жыве Беларусь! Жыве вечна!{{канец цытаты}} == Рэакцыя == [[Файл:Батальён імя Кастуся Каліноўскага. Лагатып 1.jpg|міні|злева|252x252пкс|Нашыўка палка Каліноўскага]] Лідарка беларускага дэмакратычнага руху [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святлана Ціханоўская]] падтрымала стварэнне батальёна, адзначыўшы што «''ўсё больш і больш людзей з Беларусі далучаюцца, каб дапамагчы ўкраінцам абараняць сваю краіну''»<ref>{{cite web|url = https://twitter.com/tsihanouskaya/status/1502954739176194055|title = Sviatlana Tsikhanouskaya in Twitter|author = |authorlink = |date = 13-3-2022|publisher = Twitter|language = en|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандр Лукашэнка]], які ў канфлікце падтрымлівае [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзіміра Пуціна]], крытычна выказаўся пра батальён: «''Крычаць усюды „Не — вайне, не — вайне!“, а фармуюць батальёны са звар’яцелых грамадзян. А пад гэта просяць грошы''»<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31753976.html|title = Лукашэнка адрэагаваў на ўтварэньне ва Ўкраіне беларускага батальёну імя Кастуся Каліноўскага |author = |authorlink = |date = 15-3-2022|publisher = svaboda.org|language = be-x-old|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 26 сакавіка намеснік кіраўніка [[Галоўнае ўпраўленне па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй|ГУБАЗіК]] МУС Беларусі [[Міхаіл Бедункевіч]] заявіў, што на 50 чалавек з батальёна імя Кастуся Каліноўскага ў [[Беларусь|Беларусі]] заведзеная крымінальная справа за ўдзел ва ўзброеным канфлікце на тэрыторыі замежнай дзяржавы (ч. 3 арт. 361 Крымінальнага кодэкса)<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31772634.html|title = ГУБАЗіК завёў крымінальную справу супраць байцоў батальёну імя Каліноўскага |author = |authorlink = |date = 27-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Па словах групы [[Кіберпартызаны]], якая дапамагае правяраць добраахвотнікаў, у полк Каліноўскага хацелі ўступіць мінімум чатыры супрацоўнікі спецслужбаў<ref>{{cite web|url = https://euroradio.fm/u-polk-kalinouskaga-haceli-ustupic-minimum-chatyry-supracouniki-specsluzhbau|title = У полк Каліноўскага хацелі ўступіць мінімум чатыры супрацоўнікі спецслужбаў |author = |authorlink = |date = 27-6-2022|publisher = euroradio.fm|language = be|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 26 красавіка 2022 года радца Офіса Прэзідэнта Украіны [[Аляксей Мікалаевіч Арастовіч|Аляксей Арастовіч]] заявіў, што батальён ''«адна з самых баяздольных часцей Узброеных сілаў Украіны. Чым могуць ганарыцца беларусы — дык гэта сваімі землякамі. Як змагаюцца беларусы — дай Бог змагацца іншым сілам»''<ref>{{cite web|url = https://charter97.org/ru/news/2022/4/26/465068/|title = Алексей Арестович: Так, как сражаются белорусы, дай Бог сражаться многим |author = |authorlink = |date = 26-4-2022|publisher = charter97.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. == Узнагароды == 12 красавіка 2022 года Аляксей Скобля, намеснік камандзіра таго часу батальёна імя Кастуся Каліноўскага, быў узнагароджаны медалём «[[Герой Украіны]]» пасмяротна<ref>{{cite web|url = https://www.president.gov.ua/documents/2332022-42101|title = УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ №233/2022 |author = |authorlink = |date = 12-4-2022|publisher = president.gov.ua|language =uk |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 17 чэрвеня 2022 года байцы палка імя Кастуся Каліноўскага атрымалі дзяржаўныя ўзнагароды «За бойові заслуги», а таксама «Україна понад усе». Адзін з добраахвотнікаў – Зміцер Апанасовіч – узнагароджаны медалём «За бойові заслуги» пасмяротна<ref>{{cite web|url = https://belsat.eu/news/17-06-2022-bajtsy-palka-kalinouskaga-atrymali-dzyarzhaunyya-ukrainskiya-uznagarody/|title = Байцы палка Каліноўскага атрымалі дзяржаўныя ўкраінскія ўзнагароды |author = |authorlink = |date = 17-6-2022|publisher = belsat.eu|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. == Памяць == У сакавіку 2022 года Юрый Стыльскі з гурта «[[Дай Дарогу!]]» напісаў песню, прысвечаную беларускім добраахвотнікам з батальёна імя Кастуся Каліноўскага<ref>{{cite web|url = https://euroradio.fm/yuryy-stylski-napisau-pesnyu-prysvechanuyu-belaruskim-dobraahvotnikam|title = Юрый Стыльскі напісаў песню, прысвечаную беларускім добраахвотнікам |author = |authorlink = |date = 14-3-2022|publisher = euroradio.fm|language = be|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. У чэрвені 2022 года беларуская спявачка [[Маргарыта Ляўчук]] выпусціла песню «Прайду няўхільна цяжкі шлях», прысвечаную ваярам-каліноўцам<ref>[https://charter97.org/be/news/2022/6/7/501611/ Маргарыта Ляўчук выпусціла кліп, прысвечаны героям нашага часу], [[Хартыя’97]], 7 чэрвеня 2022 г.</ref>. У аснове песні вершы Радзівона Батуліна, аўтар музыкі — Канстанцін Яськоў, рэжысёр кліпа — Арцём Лобач. У красавіку 2022 года стала вядома, што вуліцу Віцебскую ў горадзе [[Роўна]] пераназавуць у вуліцу Каліноўскага — у гонар добраахвотніцкага батальёна<ref>{{cite web|url = https://belsat.eu/news/05-04-2022-u-rouna-z-yavitstsa-vulitsa-kastusya-kalinouskaga/|title = У Роўне з’явіцца вуліца Кастуся Каліноўскага |author = |authorlink = |date = 05-04-2022|publisher = belsat.eu|language = be|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 28 чэрвеня 2022 года стала вядома, што вуліцу імя Аляксандра Пушкіна ў горадзе [[Хмяльніцкі (горад)|Хмяльніцкі]] пераназавуць у гонар Аляксея Скоблі<ref>[https://belsat.eu/news/28-06-2022-u-hmyalnitskim-vulitsu-pushkina-nazavuts-u-gonar-belarusa-kalinoutsa-alyakseya-skobli/ У Хмяльніцкім вуліцу Пушкіна назавуць у гонар беларуса-каліноўца Аляксея Скоблі]</ref>. == Гл. таксама == * [[Беларусь ва ўварванні Расіі ва Украіну]] * [[Беларусь і канфлікт на ўсходзе Украіны]] * [[Легіён «Свабодная Расія»]] {{зноскі|2}} == Спасылкі == * [https://euroradio.fm/belarusy-stvaryli-batalyon-imya-kalinouskaga-dlya-abarony-kieva Беларусы стварылі батальён імя Каліноўскага для абароны Кіева] * [https://charter97.org/ru/news/2022/3/9/458317/ В Украине белорусы создали отдельный батальон им. Калиновского] {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Батальён імя Кастуся Каліноўскага| ]] [[Катэгорыя:Расійска-ўкраінская вайна]] [[Катэгорыя:Вайна на ўсходзе Украіны]] [[Катэгорыя:Кастусь Каліноўскі]] nwzxg5qc49l6kvkhn340r6scjorm42x 0 704462 4164752 4091847 2022-07-25T20:13:28Z Artsiom91 31770 пакінуў «Арсенал» Дзяржынск wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Селязнёў}} {{футбаліст | імя = Павел Селязнёў | поўнае імя = Павел Сяргеевіч Селязнёў | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = ''няма'' | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | клубы = {{футбольная кар’ера |2017—2019| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Мінск|Мінск]]|0 (0) |2020—2022| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]]|33 (2) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 25 ліпеня 2022 }} '''Павел Селязнёў''' (нар. {{ДН|11|6|2000}}, {{МН|Мінск}}) — беларускі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]]. == Клубная кар’ера == Выхаванец [[ФК Мінск|«Мінска»]], у 2017 годзе пачаў выступаць за дубль клуба. У 2018—2019 гадах гуляў за «Мінск» у Юніёрскай лізе УЕФА, таксама з 2018 года стаў часам прыцягвацца да асноўнай каманды. 28 ліпеня 2019 года дэбютаваў за «Мінск» у матчы Кубка Беларусі супраць бабруйскай [[ФК Белшына|«Белшыны»]] (3:1), выйшаўшы на замену ў другім тайме. У пачатку 2020 года стаў трэніравацца з дзяржынскім [[ФК Арсенал Дзяржынск|«Арсеналам»]] і ў красавіку падпісаў кантракт з клубам. У дзяржынскай камандзе не меў трывалага месца ў складзе, пераважна выхадзіў на замену. Па выніках сезона 2021 дапамог «Арсеналу» выйсці ў Вышэйшую лігу. Дэбютаваў у Вышэйшай лізе 20 сакавіка 2022 года ў матчы першага тура супраць [[ФК Гомель|«Гомеля»]] (1:2), калі выйшаў на замену ў другім тайме. УЦ далейшым працягваў у асноўным выхадзіць на замену. У ліпені 2022 года па пагадненні бакоў разарваў кантракт з «Арсеналам»<ref>[https://football.by/news/166191.html "Арсенал" расторг контракт с Селезневым]</ref>. == Дасягненні == * {{Сцяг|Беларусь||20px}} Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] == Статыстыка выступленняў == {| cellspacing="0" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:95%" |- bgcolor="#E4E4E4" !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=50 |Сезон !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=10 |Дывізіён !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=100 |Клуб !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Краіна !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Матчы !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Галы |- align="center" | 2017 || дубль || [[ФК Мінск|Мінск]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 16 || 0 |- align="center" | 2018 || дубль || [[ФК Мінск|Мінск]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 13 || 1 |- align="center" | 2019 || дубль || [[ФК Мінск|Мінск]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 27 || 3 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]] || Д2 || [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 9 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] || Д2 || [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 14 || 2 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|2022]] (1) || Д1 || [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 10 || 0 |- align="center" |} {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Селязнёў Павел Сяргеевіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арсенал Дзяржынск]] a8earc4hvc6pf6h2zovezm3cx0izr32 0 708818 4164643 4155240 2022-07-25T13:42:13Z Ellis Novak 30436 /* Біяграфія */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Тэатральны дзеяч}} {{цёзкі2|Петыпа}} '''Жан-Антуан Петыпа''' ({{lang-fr|Jean-Antoine-Nicolas Petipa}}; {{ДН|16|2|1787}}, {{МН|Парыж||}}, [[Францыя]] — {{ДС|28|7|1855}}, {{МС|Санкт-Пецярбург||}}, [[Расія]]) — французскі балетны танцор і харэограф; бацька двух выдатных французскіх балетных танцораў і балетмайстраў [[Люсьен Петыпа|Люсьена Петыпа]] і [[Марыус Петыпа|Марыуса Петыпа]]. == Біяграфія == Сцэнічны дэбют Жана-Антуана Петыпа адбыўся ва ўзросце 8 гадоў, калі ён у [[1795]] годзе ўпершыню выступіў на сцэне [[Парыжская нацыянальная опера|Парыжскай оперы]] ў невялікай партыі балета ''«Псіхея»'', пастаўленым [[П’ер Гардэль|П’ерам Гардэлем]] у гэтым тэатры яшчэ пяць гадоў таму. Аб гэтым дэбюце стала вядома толькі з адной крыніцы — тэатральнай праграмкі; а аб вучобе ў Парыжскай оперы сведчыць яшчэ адзін дакумент: петыцыя бацькі да міністра ўнутраных спраў, датаваная 1799 годам, з просьбай пакінуць дзяцей на навучанні ў школе Парыжскай оперы. У [[1810]]—[[1812]] гадах працаваў у [[Касель|Каселі]], дзе выступаў у балетах «Пакараная ветранасць», «Аннета і Любім» (на лібрэта {{нп3|Шарль-Сімон Фавар|Шарля-Сімона Фавара|ru|Фавар, Шарль-Симон}}), «Цікаба і Зілоа, або Мексіканцы», «Млынары» (балетмайстар {{нп3|Жан-Батыст Блаш|Ж.-Б. Блаш|en|Jean-Baptiste Blache}}), «Забавы Парыса».<ref name=baletenc>{{Cite web |url=http://www.ballet-enc.ru/html/p/petipa.html |title=Петипа в энциклопедии балета |access-date=2011-01-04 |archive-date=2013-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130513160830/http://www.ballet-enc.ru/html/p/petipa.html |deadlink=no }}</ref> Затым Петыпа быў прыняты [[балетмайстар|балетмайстрам]] у [[Ліён]] на сезон 1813—1814 гадоў. І вельмі хутка атрымаў наступнае запрашэнне — ад наследнага прынца, будучага [[Карл XIV Юхан|Карла XIV Шведскага]], узначаліць балетную трупу. Затым некалькі разоў узначальваў балет у Французскім тэатры ў [[Гамбург]]у. У 1814—1815 гадах выступіў у балетах «Шэсць прасцячак», «Пастух Сьера-Марэны, або Любоўная хітрасць Аляксандра» і «Квакеры» у парыжскім {{нп3|Тэатр Порт-Сен-Мартэн|тэатры «Порт-Сен-Мартэн»|en|Théâtre de la Porte Saint-Martin}}.<ref name=baletenc></ref> У 1815—1818 гадах працаваў у [[Марсель|Марселі]], дзе ў [[1818]] годзе дэбютаваў як [[балетмайстар]] анакрэантычным балетам «Нараджэнне Венеры і Амура». У 1819—1832, 1833—1835, 1841—1843 гадах працаваў у [[Брусель|Бруселі]], дзе дэбютаваў у балеце «Альмавіва і Разіна» (1819, балетмайстар {{нп3|Фрэдэрык Агюст Блаш|Ф. А. Блаш|fr|Frédéric-Auguste Blache}}). Паставіў у {{нп3|Ла Манэ|«Тэатры дэ ла Манэ»|ru|Ла Монне}} [[дывертысмент]] у оперы «Караван з Каіра» {{нп3|Андрэ Грэтры|А. Грэтры|ru|Гретри, Андре}} ([[1819]]) і балеты: «Кермеса» (1819), «Месье Дешалюмо» {{нп3|П’ер Гаво|П. Гаво|ru|Гаво, Пьер}} (1822); «Фрызак, або Падвойнае вяселле», «Пятага ліпеня» (1825), «Маленькія Данаіды» (1828) — усё на музыку Снеля; «23, 24, 25 і 26 верасня» (1831). Там жа аднавіў балеты «Спадар дэ Пурсаньяк» [[Жан Каралі|Ж. Каралі]] і «Жако, або Бразільская малпа» [[Філіпа Тальёні|Ф. Тальёні]] (з новай музыкай Снеля) — абодва ў [[1826]]. У пастаноўцы Петыпа балета «Танцаманія» {{нп3|Эцьен Мегюль|Э. Мегюля|ru|Мегюль, Этьенн}} ў [[1831]] годзе (па [[П’ер Гардэль|П. Гардэлю]]) дэбютаваў яго сын і вучань — [[Марыус Петыпа]]. Жан-Антуан Петыпа заснаваў у [[Брусель|Бруселі]] Кансерваторыю танца.<ref name=baletenc></ref> У складзе трупы А. Леконт (разам з [[Марыус Петыпа|Марыусам Петыпа]]) у [[1839]] годзе здзейсніў турнэ па [[ЗША]]; у Нью-Ёркскім тэатры выканаў камедыйную ролю лекара-шарлатана ў балеце «{{нп3|Тарантул (балет)|Тарантул|ru|Тарантул (балет)}}» {{нп3|Казімір Жыд|К. Жыда|en|Casimir Gide}} (балетмайстар [[Жан Каралі|Ж. Каралі]]) і паставіў балет «Марка Бомба, або Хвастлівы сяржант» (1839) і некаторыя іншыя. У [[1845]]—[[1846]] гадах працаваў таксама ў [[Бардо]] і [[Мадрыд]]зе. У [[1847]] годзе прыехаў у [[Расійская імперыя|Расію]]. У [[1848]] годзе паставіў разам з [[Марыус Петыпа|Марыусам Петыпа]] ў [[Вялікі тэатр (Санкт-Пецярбург)|Вялікім тэатры Санкт-Пецярбурга]] балет «Сатаніла, або Каханне і пекла» [[Напалеон-Анры Рэбер|Н.-А. Рэбера]] і [[Франсуа Бенуа|Ф. Бенуа]] (па {{нп3|Жазеф Мазілье|Ж. Мазілье|ru|Мазилье, Жозеф}}, новая рэдакцыя). Да канца жыцця быў настаўнікам танцаў у {{нп3|Пецярбургскае тэатральнае вучылішча|Пецярбургскім тэатральным вучылішчы|ru|Петербургское театральное училище}} (сярод вучняў — [[Л. І. Іванаў]]<ref> Большая Советская Энциклопедия. Гл. ред. А. М. Прохоров, 3-е изд. Т. 10. Ива — Италики. 1972. 592 стр., илл.; 44 л. илл. и карт. 1 карта-вкл.</ref>, [[П. А. Герт]] і іншыя). {{Wikidata/FamilyTree|interleave=1 |descendants= 6 |years= 1 |decorate=by-generation |title=дынастыя Петыпа}} {{зноскі}} == Літаратура == * Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович. — М.: Советская энциклопедия, 1981. — 623 стр. с илл. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Петыпа Жан-Антуан}} [[Катэгорыя:Артысты балета паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Артысты балета Францыі]] [[Катэгорыя:Артысты балета XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Францыі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі Францыі]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Балетныя педагогі XIX стагоддзя]] jypa2rv1n4zxjk0sonb38bzk5cuvbpn 0 710313 4164731 4138270 2022-07-25T19:45:31Z Ellis Novak 30436 /* Біяграфія */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Сегень}} '''Тадэвуш Сегень''' ({{lang-pl|Tadeusz Sieheń}}; {{ДН|||1808}} — ?) — дзяржаўны службовец. == Біяграфія == Паходіў са шляхецкага роду [[Сегені|Сегеняў]]. Нарадзіўся ў сям’і Тадэвуша Сегеня і Тэклі з [[Біспінгі|Біспінгаў]]. У 1856—1865 гадах займаў пасаду [[Маршалак шляхты Ваўкавыскага павета|маршалка шляхты Ваўкавыскага павета]]<ref name="kamunikat">[[Сяргей Токць]]. [https://pdf.kamunikat.org/download.php?item=1217-1.pdf Спісы маршалкаў шляхты Гарадзенскай губерні ў XIX ст. (паводле Люцыяна Шчукі).] // [[Герольд Litherland]].- № 3-4 (3) — Горадня, 2001</ref>. 23 чэрвеня 1859 г. памёрла незамужняй дамай [[Валерыя Біспінг]], да яе ў маёнтак прыехаў дваюрадны брат [[Аляксандр Быхавец]], каб заняцца падрыхтоўкай да пахавання. Аднак Тадэвуш Сегень сілай сваёй улады распарадзіўся апячатаць маёмасць, каб Быхаўцы не забралі яе. А. Быхавец быў вымушаны спыніць распараджацца і з’ехаць да дому, не патрапіўшы на пахаванне. У выніку гэтых падзей цела Валерыі пахавалі толькі праз 6 дзён, хоць стаяла лета. У сваёй скарзе на паводзіны Сегеня А. Быхавец пісаў, што той пры жыцці Валерыі быў яе асабістым ворагам, але так як не быў у стане ёй што-небудзь зрабіць, то адпомсціў яе парэшткам<ref name="bstu">[[В. М. Папко|Папко В. М.]] [https://rep.bstu.by/bitstream/handle/data/6452/51-56.pdf?sequence=1 РОД БЫХАЎЦАЎ ГЕРБУ «МАГІЛА» НА БРЭCЧЫНЕ]</ref>. Сегень прыняў актыўны ўдзел у вырашэнні спрэчкі вакол завяшчання Валерыі Біспінг, якая пакінула сваю нерухомую маёмасць [[Казімір Быхавец|Казіміру Быхаўцу]]. Ён ыступіўшы павераным Разаліі Вессель, сястры Валерыі, якая настойвала на больш раннім завяшчанні, дзе яна і яшчэ дзве яе сястры былі пазначаны як спадчынніцы. У 1860 г. суд падзяліў спадчыну Валерыі паміж яе сёстрамі<ref name="bstu"/>. 16 сакавіка 1863 года з прычыны нязгоды з палітыкай урада ў адносінах да пераўтварэнняў [[Сялянская рэформа ў Расійскай імперыі|сялянскай рэформы]] падаў у адстаўку [[Маршалак шляхты Гродзенскай губерні|маршалак гродзенскага губернскага дваранства]], паляк па нацыянальнасці, граф [[Віктар Старжынскі]], накіраваўшы пры гэтым копію свайго пратэстнага ліста да ўсіх павятовых маршалкаў губерні. Да гонару павятовых маршалкаў у сакавіку 1863 года ў знак падтрымкі Старжынскага ад сваіх пасадаў адмовіліся 6 павятовых правадыроў дваранства з 9 існуючых паветаў губерні, у тым ліку і Тадэвуш Сегень. Аднак на гэтай пасадзе ён прабыў да 1865 года, гэта можна растлумачыць тым, што [[гродзенскі губернатар]] яго адстаўку не прыняў<ref name="паўстанне">{{крыніцы/Паўстанне 1863 года і Ваўкавышчына|}}</ref>. 15 жніўня 1863 года віленскі генерал-губернатар [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|Міхаіл Мураўёў]] адправіў гродзенскаму губернатару [[Іван Мікалаевіч Скварцоў|Івану Скварцову]] ліст з паметкай «сакрэтна». У ім звярталася ўвага на больш маштабнае паўстанне ў Ваўкавыскім павеце, чым у іншых паветах Гродзенскай губерні. У лісце са спасылкай на папярэдняга гродзенскага губернатара [[Уладзімір Аляксеевіч Бобрынскі (1824)|Уладзіміра Бобрынскага]] прыводзіўся аналіз сітуацыі паўстанцкага руху ў павеце. Паводле гэтага ліста Бобрынскі паведамляў, што з памешчыкаў Ваўкавыскага павета, аднымі з тых, хто больш за іншых прымаюць удзел у мецяжы, маршалак Тадэвуш Сегень і яго жонка Аляксандра, а сын маршалка знаходзіцца ў «шайцы»<ref name="паўстанне"/>. Валодаў маёнткам [[Крамяніца]]. == Сям’я == У шлюбе з Аляксандрай з Вячфінскіх. Ад яе дзеці: * Пшэмыслаў (нар. 25 чэрвеня 1839); * Цэліна Канстанцыя Тэрэза (нар. 14 красавіка 1841); * (?)Цэлестына (нар. 1844); * Станіслаў Яраслаў Багуміл (нар. 1845); * Аляксандр Павел Актавіюш (нар. 22 сакавіка 1847). {{зноскі}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сегень Тадэвуш}} [[Катэгорыя:Род Сегеняў|Тадэвуш]] o4vmd5ganr65vfc9dgvtfs5f7ylnqsv 0 710355 4164819 4144792 2022-07-26T03:18:27Z VladimirZhV 9113 /* Біяграфія */ катэгорыі wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Коўл}} {{Мастак}} '''То́мас Коўл''' ({{lang-en|Thomas Cole}}; {{ДН|1|2|1801}} — {{ДС|11|2|1848}}) — амерыканскі мастак-пейзажыст, заснавальнік [[Школа ракі Гудзон|Школы ракі Гудзон]], адной з найбольш уплывовых школ жывапісу ЗША XIX стагоддзя. == Біяграфія == Томас Коўл нарадзіўся ў 1801 годзе ў горадзе [[Болтан]] у Англіі. У 1818 годзе яго сям’я эмігравала ў Злучаныя Штаты і асталявалася ў горадзе Сцьюбенвіл штата [[Агая]], дзе Коўл пачаў вывучаць асновы сваёй прафесіі ў вандроўнага мастака-партрэтыста Стэйна. Асаблівы поспех у напісанні партрэтаў яму не спадарожнічаў, таму неўзабаве ён пераключыў сваю ўвагу на стварэнне краявідаў. У 1825 годзе Коўл пераехаў у [[Нью-Ёрк]], дзе яму ўдалося прадаць некалькі сваіх работ заможнаму камерсанту Джорджу Бруену, які неўзабаве прафінансаваў летнюю паездку Коўла ў даліну Гудзон, дзе той напісаў такія свае вядомыя працы як Вадаспад Каатэрскіл і Від форта Патнэм. Вярнуўшыся ў Нью-Ёрк, мастак выставіў напісаныя ў падарожжы краявіды на вітрыне кнігарні, што прыцягнула ўвагу [[Джон Трамбал|Джона Трамбала]], Эшэра Дзюрана і Уільяма Данлэпа. Асабліва ўражаны працамі юнага пейзажыста аказаўся мастак Джон Трамбал, які, знайшоўшы Коўла, купіў адну з яго работ і пазнаёміў яго з Робертам Гілмарам і Дэніелам Уодсвартам, якія сталі заступнікамі мастака. Акрамя пейзажаў Коўл займаўся напісаннем алегарычных прац. Найбольш вядомыя з іх — серыя з пяці карцін «Шлях імперыі» ({{lang-en|Course of Empire}}, 1833—1836), а таксама серыя «Падарожжа жыцця» ({{lang-en|The Voyage of Life}}), якая складаецца з карцін, прысвечаных чатыром перыядам жыцця чалавека: дзяцінству, юнацтву, сталасці і старасці. Коўл стаў заснавальнікам Школы ракі Гудзон, у якую ўваходзіла больш за 50 пейзажыстаў. Школа праслаўляла дзікую прыроду Амерыкі і ставіла пад сумнеў мэтазгоднасць тэхнічнага прагрэсу. У працах мастакоў школы прырода апісвалася як эталон некранутасці і чысціні, падкрэсліваючы тым самым боскасць яе паходжання. Ягоная сястра Сара таксама была мастачкай. Томас Коўл быў жанаты, меў 5 дзяцей. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Коўл Томас}} [[Катэгорыя:Мастакі ЗША]] [[Катэгорыя:Мастакі-пейзажысты]] hojl6q8kcmmtcbbra19nlfqjb917t0z 0 711413 4164636 4148307 2022-07-25T13:22:59Z Ellis Novak 30436 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Картка гульні}} '''«Pong»''' — адна з ранніх {{Не перакладзена 5|Аркада (жанр)|аркадных|en|Arcade game}} [[відэагульня]]ў. Гэта тэнісная спартовая гульня з выкарыстаннем простай {{Не перакладзена 5|Камп’ютарная графіка|двухмернай графікі|en|Computer graphics}}, распрацаваная і выпушчаная фірмай «[[Atari]]» у [[1972 год у гісторыі камп’ютарных гульняў|1972 годзе]]. «Pong» называюць першай у гісторыі камерцыйна паспяховай відэагульнёй, а з яе імем звязваюць з’яўленне {{Не перакладзена 5|Індустрыя камп’ютарных гульняў|індустрыі інтэрактыўных забаў|en|Video game industry}}. Ідэю [[Настольны тэніс|пінг-понгу]] для стварэння гульні прапанаваў {{Не перакладзена 5|Нолан Бушнэл|Нолан Бушнэл|en|Nolan Bushnell}} свайму супрацоўніку, праграмісту Алану Алькарну. У той час у Алана не было досведу распрацоўкі гульняў, і «Pong» стаў для яго трэніровачным праектам. Ідэя пінг-понгу для відэагульняў у той час ужо была рэалізаваная ў «[[Magnavox Odyssey]]», і гэта прывяло да пазову супраць «Atari». Падчас каляднага сезона 1975 года «Atari» выпусціла хатнюю версію «Pong» эксклюзіўна для рознічных крам «{{Не перакладзена 5|Sears|Sears|en|Sears}}». Гэта абярнулася камерцыйным поспехам і прывяло да з’яўлення яе клонаў, такіх як «{{Не перакладзена 5|Color TV-Game|Color TV Game 6|en|Color TV-Game}}» ад «[[Nintendo]]», якая стала першай уласнай прыстаўкай для яе. Гульня была перавыдадзена на хатніх і партатыўных платформах. {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Навігацыя}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Гісторыя камп’ютарных гульняў]] [[Катэгорыя:Камп’ютарныя гульні 1972 года]] gl9y5lvo3tb34jc2zsmpms77jh5rhdr 0 711421 4164637 4148318 2022-07-25T13:24:05Z Ellis Novak 30436 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Картка гульні}} '''«Space Race»''' ({{Tr-en|касмічная гонка}}) — {{Не перакладзена 5|Аркада (жанр)|аркадная|en|Arcade game}} [[відэагульня]] вытворчасці кампаніі «[[Atari|Atari inc.]]»<ref>[http://atarionline.pl/forum/comments.php?DiscussionID=1866&page=15 выгляд геймплэя гульні]</ref> Была створана ў ліпені [[1973]] года і стала другой гульнёй кампаніі «Atari» пасля «[[Pong]]». Гульнявы аўтамат мог захоўваць рэкорды ў табліцы рэкордаў. {{Зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Камп’ютарныя гульні 1973 года]] [[Катэгорыя:Гісторыя камп’ютарных гульняў]] t7gkwhqppnqnk2sr7k6dgci195v27h2 0 711503 4164635 4150747 2022-07-25T13:22:08Z Ellis Novak 30436 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Кампанія}} {{nihongo|'''«Nintendo»'''|任天堂株式会社|Нінтэнда}} — [[Японія|японская]] кампанія, якая спецыялізуецца на стварэнні [[відэагульня]]ў і [[Гульнявая прыстаўка|гульнявых сістэм]], са штаб-кватэрай у [[Кіёта]]. Кампанія была заснавана ў 1889 годзе рамеснікам {{Не перакладзена 5|Фусадзіра Ямауці|Фусадзіра Ямауці|en|Fusajiro Yamauchi}} пад назвай «Nintendo Karuta» і першапачаткова вырабляла ігральныя карты ручной працы ''«{{Не перакладзена 5|Ханафуда|ханафуда|en|Hanafuda}}»''. У 1960-х гадах «Nintendo» пачала займацца іншымі відамі бізнесу і набыла юрыдычны статус публічнай кампаніі пад цяперашняй назвай, а ў 1977 годзе выпусціла «{{Не перакладзена 5|Color TV-Game|Color TV-Game|en|Color TV-Game}}», сваю першую [[Гульнявая прыстаўка|гульнявую прыстаўку]]. Кампанія атрымала міжнароднае прызнанне пасля выпуску гульні «{{Не перакладзена 5|Donkey Kong|Donkey Kong|en|Donkey Kong (video game)}}» у 1981 годзе, а таксама гульнявой сістэмы «[[Nintendo Entertainment System]]» і гульні «[[Super Mario Bros.]]» у 1985 годзе. {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Навігацыя}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Nintendo}} [[Катэгорыя:Кампаніі, якія маюць лістынг акцый на NASDAQ]] [[Катэгорыя:Кампаніі, якія маюць лістынг акцый на Такійскай біржы]] [[Катэгорыя:Кампаніі, якія маюць лістынг акцый на Франкфурцкай біржы]] [[Катэгорыя:Выдаўцы камп’ютарных гульняў]] [[Катэгорыя:Асацыяцыя забаўляльнага праграмнага забеспячэння (ESA)]] [[Катэгорыя:Вытворцы камп’ютарных гульняў Японіі]] [[Катэгорыя:Nintendo| ]] tkgx6lu0c7v234xzan09ipkl2jz2zep 0 711507 4164638 4150745 2022-07-25T13:24:37Z Ellis Novak 30436 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Кампанія}} '''«Sega Corporation»''' — міжнародная кампанія, якая вырабляе [[Відэагульня|відэагульні]] і (да 2001 года) абсталяванне для іх. Асноўны офіс «Sega» знаходзіцца ў спецыяльным раёне [[Токіа]] {{Не перакладзена 5|Сінагава|Сінагава|en|Shinagawa}}. Філіял «Sega of America» знаходзіцца ў [[Ірвайн (Каліфорнія)|Ірвайне]] (Каліфорнія), дзе займаюцца распаўсюджваннем гульняў і аўтаматаў у краінах [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыкі]]. Офіс «Sega Europe» размешчаны ў Брэнтфордзе (прыгарад [[Лондан]]а), «Sega Publishing Korea» — у [[Сеул]]е. {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Навігацыя}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{SEGA}} [[Катэгорыя:Кампаніі, заснаваныя ў 1940 годзе]] [[Катэгорыя:Асацыяцыя забаўляльнага праграмнага забеспячэння (ESA)]] [[Катэгорыя:Выдаўцы камп’ютарных гульняў]] [[Катэгорыя:Вытворцы камп’ютарных гульняў Японіі]] ntidp1ystqcnv1zz4cv8mbqcrww7fsq 0 712733 4164630 4159298 2022-07-25T13:07:43Z Ellis Novak 30436 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki '''Інжынернае абслугоўванне арміі''' складаецца з тых [[інжынер]]аў, тэхнікаў і ваенных арганізацый, якія адказваюць за экспертны рамонт і тэхнічнае абслугоўванне [[Сухапутныя войскі|ваенных]] машын, сістэм узбраення і іншага абсталявання. Армейскае інжынернае абслугоўванне не варта блытаць з [[Інжынерныя войскі|ваеннай інжынерыяй]], якая больш адпавядае [[Цывільнае будаўніцтва|цывільнаму будаўніцтву]], у той час як першае — [[Машынабудаванне і металаапрацоўка|машынабудаванню]] і [[Электратэхніка|электратэхніцы]]. == Накіраванасць аператыўна-тактычнага звяна == На аператыўным і тактычным узроўнях ваеннае інжынернае абслугоўванне сканцэнтравана на правядзенні рамонтных і планавых работ па тэхнічным абслугоўванні, неабходных для падтрымання баявога стану армейскай тэхнікі. == Накіраванасць стратэгічнага ўзроўню == На стратэгічным узроўні інжынернае забеспячэнне арміі цесна звязана з [[Ваенная лагістыка|ваеннай лагістыкай]]. На гэтым узроўні яно ўключае ў сябе такую працу, як праектаванне, распрацоўка і выпрабаванне новых транспартных сродкаў і сістэм узбраення. Таксама ўключае дзейнасць па {{нп3|Жыццёвы цыкл прадукцыі|кіраванні жыццёвым цыклам прадукцыі|uk|Життєвий цикл продукції}} пасля таго, як новыя сістэмы пачнуць працаваць. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Тэхнічныя навукі]] [[Катэгорыя:Ваенная лагістыка]] [[Катэгорыя:Ваенныя тэхналогіі]] l2szx2km0elosc3uy2kqmf12smyt4xx 0 713334 4164623 4162289 2022-07-25T12:57:43Z Ellis Novak 30436 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki '''Келецкае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Келецкае ваяводства (1919—1939)|Келецкае ваяводства]] — ваяводства ў Польскай Рэспубліцы з 1919 па 1939 гады. * {{нп5|Келецкае ваяводства (1945—1975)|Келецкае ваяводства|pl|Województwo kieleckie (1945–1975)}} — ваяводства ў Польскай Народнай Рэспубліцы з 1945 па 1975 гады * [[Келецкае ваяводства (1975—1998)|Келецкае ваяводства]] — ваяводства ў Польскай Народнай Рэспубліцы і Трэцяй Польскай Рэспубліцы з 1975 па 1998 гады. * [[Свентакшыскае ваяводства]] — ваяводства ў Польскай Рэспубліцы з 1999 года (цэнтр — [[Кельцы]]). {{неадназначнасць|АТП}} 2zlzr7v501i2atwkmpe8j3bbcg8jv8h 0 713449 4164801 4163473 2022-07-25T22:08:49Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 4 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч}} '''Леанід Ісакавіч Окунь''' ([[29 снежня]] [[1929]], [[Мінск]] — [[26 красавіка]] [[2015]], [[Тэль-Авіў]]) — самы малады (15 гадоў) кавалер двух [[Ордэн Славы|ордэнаў Славы]] ў [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай Арміі]]<ref name="autogenerated2">[https://pamyat-naroda.ru/heroes/podvig-chelovek_nagrazhdenie32187596/?static_hash=bf097d8316f1625cea5fc75bf25feccf Окунь Леонид Исаакович. Ордена Славы II и III степени] на портале [https://pamyat-naroda.ru/?static_hash=843c9efeecdcf62fa1749faf47edbf9d «Память Народа»]</ref>. == Біяграфія == Нарадзіўся ў Мінску. Старэйшы брат і бацька Леаніда яшчэ да пачатку вайны знаходзіліся на службе ў войску. Леанід з маці і сёстрамі не паспелі эвакуіравацца, і, як і ўсе яўрэі, апынуліся ў [[Мінскае гета|Мінскім гета]]<ref name="autogenerated1">''Г. Койфман.'' [https://iremember.ru/memoirs/partizani/okun-leonid-isaakovich/ Окунь Леонид Исаакович. Интервью] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131103062013/https://iremember.ru/memoirs/partizani/okun-leonid-isaakovich/ |date=3 лістапада 2013 }}</ref>. Узімку 1941 года маці Леаніда аддала ўсе астатнія сямейныя каштоўнасці за тое, каб сына вывелі з гета і з горада і схавалі ў беларускай сям’і на хутары. Жанчына, якая вывела Леаніда, забрала золата, а хлопчыка кінула замярзаць у лесе. Выпадкова на яго натыкнуліся партызаны, і Леанід Окунь стаў партызанскім звязнікам і правадніком з гета ў 3-м атрадзе імя Суворава брыгады імя Чапаева. Вывеў з гета каля пяцідзесяці чалавек, але сваю сям’ю не паспеў. Пасля таго, як нехта ў Мінску данёс [[Беларускі калабарацыянізм у Другой сусветнай вайне|паліцэйскім]], што Леанід знаходзіцца ў партызанах, немцы павесілі ў гета ўсіх яго родных — восем чалавек<ref name="autogenerated1"/>. Затым Леанід Окунь ваяваў у складзе [[106-ы партызанскі атрад|партызанскага атрада 106]] пад камандаваннем [[Шолам Натанавіч Зорын|Зорына]]<ref name="autogenerated1"/>. У 1944 годзе, прыпісаўшы сабе два гады па ўзросту, дамогся залічэння ў роту аўтаматчыкаў 563-га стралковага палка {{нп3|153-я стралковая дывізія (3-га фарміравання)|153-й стралковай дывізіі|ru|153-я стрелковая дивизия (3-го формирования)}}, затым яго перавялі ў разведвальны ўзвод палка. == Першы «Ордэн Славы» == У верасні 1944 года ў складзе групы выведнікаў пятнаццацігадовы Леанід Окунь змог у адзіночку ўзяць у палон нямецкага афіцэра і з дапамогай астатніх даставіць яго жывым для допыту. Праз два дні, падчас наступнай разведкі, Леанід быў цяжка паранены ў жывот і спіну<ref name="autogenerated1">''Г. Койфман.'' [https://iremember.ru/memoirs/partizani/okun-leonid-isaakovich/ Окунь Леонид Исаакович. Интервью] {{Wayback|url=https://iremember.ru/memoirs/partizani/okun-leonid-isaakovich/|date=20131103062013}}</ref>. За злоў і дастаўку важнага «{{нп3|Захоп языка|языка|ru|Захват языка}}» ў верасні 1944 узнагароджаны «Ордэнам Славы III ступені»<ref name="autogenerated1"/><ref name="autogenerated2">[https://pamyat-naroda.ru/heroes/podvig-chelovek_nagrazhdenie32187596/?static_hash=bf097d8316f1625cea5fc75bf25feccf Окунь Леонид Исаакович. Ордена Славы II и III степени] на портале [https://pamyat-naroda.ru/?static_hash=843c9efeecdcf62fa1749faf47edbf9d «Память Народа»]</ref>. == Другі «Ордэн Славы» == У лістападзе таго ж 1944 года ў Польшчы падчас штурму нямецкай вышыні ўсё яшчэ пятнаццацігадовы Леанід Окунь удзельнічаў у баі ў складзе палкавой разведкі, якую выставілі ў першым ланцугу атакуючых. Убачыўшы, што сцяганосец палка забіты, Леанід падбег да яго, падняў сцяг і ва ўвесь рост пайшоў наперадзе палка ў атаку. Быў паранены разрыўной куляй у правае сцягно і выцягнуты з поля бою<ref name="autogenerated1"/>. За гэты подзвіг у лістападзе 1944 года ўзнагароджаны «Ордэнам Славы II ступені»<ref name="autogenerated1"/><ref name="autogenerated2"/>. Таксама падчас службы ў франтавой разведцы быў прадстаўлены да ордэнаў [[Ордэн Чырвонага Сцяга|Чырвонага Сцяга]] і [[Ордэн Чырвонай Зоркі|Чырвонай Зоркі]], але па нявысветленых прычынах гэтыя ўзнагароды не атрымаў<ref name="autogenerated1"/>. Усяго за час службы атрымаў восем раненняў<ref name="autogenerated1"/>. == Пасля вайны == Пасля вайны Леанід Окунь паспрабаваў скончыць сярэднюю школу, чаму перашкодзіла вайна, і яму давялося пайсці ў чацвёрты клас. Неўзабаве пакінуў школу і быў залічаны ў {{нп3|Школа боцманаў і юнгаў|школу юнгаў|ru|Школа боцманов и юнг}} ў [[Ліепая|Ліепаі]], патрапіўшы ў групу падрыхтоўкі электрыкаў. Далей служыў у Балтыйскім флоце на [[тральшчык]]у. З-за падарванага франтавымі раненнямі здароўя праз два з паловай гады быў з флоту камісаваны. Вярнуўся ў Мінск, працаваў электрыкам, вучыўся ў вячэрняй школе, завочна скончыў [[Маскоўскі энергетычны інстытут|Маскоўскі энергетычны Інстытут]]. Атрымаўшы дыплом, больш за дваццаць гадоў прапрацаваў галоўным энергетыкам аднаго з мінскіх заводаў. Пасля гэтага нечакана пайшоў працаваць загадчыкам пастановачнай часткай у [[Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы і балета|Мінскім тэатры оперы і балета]] таксама афармляў спектаклі ў [[Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы|тэатры імя Янкі Купалы]]. У пачатку 1990-х гадоў {{нп3|Алія (тэрмін)|рэпатрыяваўся|ru|Алия (термин)}} ў Ізраіль. У першы ж год жыцця ў яўрэйскай дзяржаве атрымаў ганаровае запрашэнне запаліць у Іерусаліме адну з шасці свечак на цырымоніі ў «{{нп3|Дзень Катастрофы||ru|День Катастрофы}}». Памёр у Тэль-Авіве ў 2015 годзе. {{зноскі}} == Спасылкі == * ''А. Казарновский.'' [https://www.youtube.com/watch?v=hwV49vb4r1s&feature=emb_logo Леонид Окунь. Видеоинтервью в 5 частях.] * [https://deti.fandom.com/ru/wiki/%D0%9E%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%8C,_%D0%9B%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B4_%D0%98%D1%81%D0%B0%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Детопедия. Окунь, Леонид Исаакович] * [http://www.zlatkintours.ru/news/317/ Встреча в облаках с Леонидом Исааковичем Окунем]{{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200814135845/http://www.zlatkintours.ru/news/317/ |date=14 жніўня 2020 }} * ''Д. Таубкин.'' [https://netzulim.org/R/OrgR/Articles/Memo/Okun'01.html Я помню]{{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201031014637/https://netzulim.org/R/OrgR/Articles/Memo/Okun%2701.html |date=31 кастрычніка 2020 }} * [https://www.youtube.com/watch?v=mIk0cJ36Hms&feature=emb_logo Леонид Окунь 9 мая 2014, в День Победы.] * ''А. Казарновский.'' [https://www.youtube.com/watch?list=PLrMm5KaQEl5LMSaYS4aMA8fvr06i5Eb8p&v=jRhryAgnGAA&feature=emb_logo Леонид Окунь. Вся жизнь] {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-07-23}} {{DEFAULTSORT:Окунь Леанід Ісакавіч}} [[Катэгорыя:Партызаны Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Выжылі ў Халакосце]] [[Катэгорыя:Вязні мінскага гета]] dvea4fndbhzx741szz22n5ggxq8zf4b 0 713479 4164711 4164117 2022-07-25T17:34:09Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki [[Выява:Green Age Aquaponics - Armenia 03.jpg|міні|[[Цяпліца]] з аквапонікай ([[Арменія]])]] '''Аквапоніка''' (ад {{lang-la|aqua}} «[[вада]]» і {{lang-gr|πόνος}} «[[праца]]») — комплексная сістэма вытворчасці прадуктаў харчавання праз спалучэнне [[гідрапоніка|гідрапонікі]] і [[аквакультура|аквакультуры]]. == Тэхналогія == Аквапоніка адносіцца да тэхналогіі вырошчвання [[рыбы]] і [[расліны|раслін]] разам. Расліны сілкуюцца адыходамі жыццядзейнасці рыб. У аквапоніцы існуюць два асноўных тыпа культывавання раслін: * Субстратны * Апускання Субстратнае вырошчванне заснавана на наяўнасці друзлага або нават сітаватага субстрату, на якім растуць расліны. Цыклічна субстрат затапляецца пажыўным [[раствор]]ам. Пры апусканні расліны замацаваны на сітаватых п[[лыт]]ах, што знаходзяцца на паверхні раствору, у які апушчаны [[корань расліны|карані]] раслін. У апошім выпадку раствор можа адначасова з'яўляцца асяроддзем, населеным рыбамі. Аднак у сучаснай аквапоніцы прынята падзяляць прасторы для вырошчвання раслін і рыб. Кіраванне сістэмай аквапонікі ўключае: * Сталы маніторынг * Даданне [[угнаенне|ўгнаенняў]] * Запаволенне назапашвання [[аміяк]]у * Фільтраванне * Аэрацыя * Падтрымка [[тэмпература|тэмпературнага]] рэжыму, ад якога залежаць як расліны, так і рыба, а таксама вільготнасці [[паветра]] * Кантроль росту багавіння [[Прамысловасць|Прамысловыя]] аквапонныя ўстаноўкі звычайна [[Аўтаматызацыя|аўтаматызаваны]]. == Спасылкі == {{Commonscat|Aquaponics}} * [https://extendedtribe.com/sustainedharvestfarms/pictures/aquaponics.pdf Aquaponics: a brief history] * [https://www.pondtrademag.com/new-advances-in-aquaponics-technology/ New Advances in Aquaponics Technology] * [https://www.urbanorganicyield.com/build-simple-aquaponics-system/ How To Build DIY Backyard Aquaponics System On A Budget] * [https://www.aquanet.com Aquatic Network] [[Катэгорыя:Раслінаводства]] [[Катэгорыя:Аквакультура]] 3wgdqz3k7x4za005jp7zda1z71y2w84 4164713 4164711 2022-07-25T18:02:19Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki [[Выява:Green Age Aquaponics - Armenia 03.jpg|міні|[[Цяпліца]] з аквапонікай ([[Арменія]])]] '''Аквапоніка''' (ад {{lang-la|aqua}} «[[вада]]» і {{lang-gr|πόνος}} «[[праца]]») — комплексная сістэма вытворчасці прадуктаў харчавання праз спалучэнне [[гідрапоніка|гідрапонікі]] і [[аквакультура|аквакультуры]]. == Гісторыя == Полікультурныя сістэмы, якія сумяшчалі вырошчванне наземных [[расліны|раслін]], асабліва [[рыс]]у, і [[рыбы]] з'явіліся ў [[сярэднявечча|сярэднявеччы]] на поўдні [[Кітай|Кітая]] і краінах [[Паўднёва-Усходняя Азія|Паўднёва-Усходняй Азіі]]. У [[1985]] г. [[масачусетс]]кія навукоўцы прапанавалі камерцыйную ўстаноўку, названую '''аквапоніка'''й, якая ўключала аўтаматызаваную сістэму фільравання і аэрацыі. Першасна прыхільнікі аквапонікі арыентаваліся на цалкам замкнёны цыкл вытворчасці без ўнясення хімічных ўгнаенняў і такім чынам планавалі стварэнне асобнай галіны [[Арганічная сельская гаспадарка|арганічнай сельскай гаспадаркі]]. Аднак угнаенне раслінных пасадак толькі адыходамі жыццядзейнасці рыб пакуль не дасягае рэнтабельнасці, патрэбнай для камерцыйнай вытворчасці. У нашы дні працягваюцца даследаванні з мэтай падвышэння эфектыўнасці аквапонных установак. == Тэхналогія == Аквапоніка адносіцца да тэхналогіі вырошчвання [[рыбы]] і [[расліны|раслін]] разам. Расліны сілкуюцца адыходамі жыццядзейнасці рыб. У аквапоніцы існуюць два асноўных тыпа культывавання раслін: * Субстратны * Апускання Субстратнае вырошчванне заснавана на наяўнасці друзлага або нават сітаватага субстрату, на якім растуць расліны. Цыклічна субстрат затапляецца пажыўным [[раствор]]ам. Пры апусканні расліны замацаваны на сітаватых п[[лыт]]ах, што знаходзяцца на паверхні раствору, у які апушчаны [[корань расліны|карані]] раслін. У апошім выпадку раствор можа адначасова з'яўляцца асяроддзем, населеным рыбамі. Аднак у сучаснай аквапоніцы прынята падзяляць прасторы для вырошчвання раслін і рыб. Кіраванне сістэмай аквапонікі ўключае: * Сталы маніторынг * Даданне [[угнаенне|ўгнаенняў]] * Запаволенне назапашвання [[аміяк]]у * Фільтраванне * Аэрацыя * Падтрымка [[тэмпература|тэмпературнага]] рэжыму, ад якога залежаць як расліны, так і рыба, а таксама вільготнасці [[паветра]] * Кантроль росту багавіння [[Прамысловасць|Прамысловыя]] аквапонныя ўстаноўкі звычайна [[Аўтаматызацыя|аўтаматызаваны]]. == Спасылкі == {{Commonscat|Aquaponics}} * [https://extendedtribe.com/sustainedharvestfarms/pictures/aquaponics.pdf Aquaponics: a brief history] * [https://www.pondtrademag.com/new-advances-in-aquaponics-technology/ New Advances in Aquaponics Technology] * [https://www.urbanorganicyield.com/build-simple-aquaponics-system/ How To Build DIY Backyard Aquaponics System On A Budget] * [https://www.aquanet.com Aquatic Network] [[Катэгорыя:Раслінаводства]] [[Катэгорыя:Аквакультура]] 8cyil18f3y7iiw1qka9hgsu7huaj46j 4164714 4164713 2022-07-25T18:17:45Z Frantishak 22737 /* Тэхналогія */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Green Age Aquaponics - Armenia 03.jpg|міні|[[Цяпліца]] з аквапонікай ([[Арменія]])]] '''Аквапоніка''' (ад {{lang-la|aqua}} «[[вада]]» і {{lang-gr|πόνος}} «[[праца]]») — комплексная сістэма вытворчасці прадуктаў харчавання праз спалучэнне [[гідрапоніка|гідрапонікі]] і [[аквакультура|аквакультуры]]. == Гісторыя == Полікультурныя сістэмы, якія сумяшчалі вырошчванне наземных [[расліны|раслін]], асабліва [[рыс]]у, і [[рыбы]] з'явіліся ў [[сярэднявечча|сярэднявеччы]] на поўдні [[Кітай|Кітая]] і краінах [[Паўднёва-Усходняя Азія|Паўднёва-Усходняй Азіі]]. У [[1985]] г. [[масачусетс]]кія навукоўцы прапанавалі камерцыйную ўстаноўку, названую '''аквапоніка'''й, якая ўключала аўтаматызаваную сістэму фільравання і аэрацыі. Першасна прыхільнікі аквапонікі арыентаваліся на цалкам замкнёны цыкл вытворчасці без ўнясення хімічных ўгнаенняў і такім чынам планавалі стварэнне асобнай галіны [[Арганічная сельская гаспадарка|арганічнай сельскай гаспадаркі]]. Аднак угнаенне раслінных пасадак толькі адыходамі жыццядзейнасці рыб пакуль не дасягае рэнтабельнасці, патрэбнай для камерцыйнай вытворчасці. У нашы дні працягваюцца даследаванні з мэтай падвышэння эфектыўнасці аквапонных установак. == Тэхналогія == Аквапоніка адносіцца да тэхналогіі вырошчвання [[рыбы]] і [[расліны|раслін]] разам. Расліны сілкуюцца адыходамі жыццядзейнасці рыб. У аквапоніцы існуюць два асноўных тыпа культывавання раслін: * Субстратны * Апускання Субстратнае вырошчванне заснавана на наяўнасці друзлага або нават сітаватага субстрату, на якім растуць расліны. Цыклічна субстрат затапляецца пажыўным [[раствор]]ам. Пры апусканні расліны замацаваны на сітаватых п[[лыт]]ах, што знаходзяцца на паверхні раствору, у які апушчаны [[корань расліны|карані]] раслін. У апошім выпадку раствор можа адначасова з'яўляцца асяроддзем, населеным рыбамі. Аднак у сучаснай аквапоніцы прынята падзяляць прасторы для вырошчвання раслін і рыб. Кіраванне сістэмай аквапонікі ўключае: * Сталы маніторынг * Даданне [[угнаенне|ўгнаенняў]] * Запаволенне назапашвання [[аміяк]]у * Фільтраванне * Аэрацыя * Падтрымка [[тэмпература|тэмпературнага]] рэжыму, ад якога залежаць як расліны, так і рыба, а таксама вільготнасці [[паветра]] * Кантроль росту багавіння [[Прамысловасць|Прамысловыя]] аквапонныя ўстаноўкі звычайна [[Аўтаматызацыя|аўтаматызаваны]]. == Літаратура == * {{кніга|аўтар = Connell, S.|частка = |загаловак = Beginner's Guide to Aquaponics: Step-by-Step Systems for Plants and Fish |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Emeryville, California|выдавецтва = Rockridge Press|год = 2014|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 978-1647397487|тыраж = |ref = }} == Спасылкі == {{Commonscat|Aquaponics}} * [https://extendedtribe.com/sustainedharvestfarms/pictures/aquaponics.pdf Aquaponics: a brief history] * [https://www.pondtrademag.com/new-advances-in-aquaponics-technology/ New Advances in Aquaponics Technology] * [https://www.urbanorganicyield.com/build-simple-aquaponics-system/ How To Build DIY Backyard Aquaponics System On A Budget] * [https://www.aquanet.com Aquatic Network] [[Катэгорыя:Раслінаводства]] [[Катэгорыя:Аквакультура]] 0jhzbx1k287t3a5bsc3pnhl3yf4gaa7 4164715 4164714 2022-07-25T18:18:45Z Frantishak 22737 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Green Age Aquaponics - Armenia 03.jpg|міні|[[Цяпліца]] з аквапонікай ([[Арменія]])]] '''Аквапоніка''' (ад {{lang-la|aqua}} «[[вада]]» і {{lang-gr|πόνος}} «[[праца]]») — комплексная сістэма вытворчасці прадуктаў харчавання праз спалучэнне [[гідрапоніка|гідрапонікі]] і [[аквакультура|аквакультуры]]. == Гісторыя == Полікультурныя сістэмы, якія сумяшчалі вырошчванне наземных [[расліны|раслін]], асабліва [[рыс]]у, і [[рыбы]] з'явіліся ў [[сярэднявечча|сярэднявеччы]] на поўдні [[Кітай|Кітая]] і краінах [[Паўднёва-Усходняя Азія|Паўднёва-Усходняй Азіі]]. У [[1985]] г. [[масачусетс]]кія навукоўцы прапанавалі камерцыйную ўстаноўку, названую '''аквапоніка'''й, якая ўключала аўтаматызаваную сістэму фільравання і аэрацыі. Першасна прыхільнікі аквапонікі арыентаваліся на цалкам замкнёны цыкл вытворчасці без ўнясення хімічных ўгнаенняў і такім чынам планавалі стварэнне асобнай галіны [[Арганічная сельская гаспадарка|арганічнай сельскай гаспадаркі]]. Аднак угнаенне раслінных пасадак толькі адыходамі жыццядзейнасці рыб пакуль не дасягае рэнтабельнасці, патрэбнай для камерцыйнай вытворчасці. У нашы дні працягваюцца даследаванні з мэтай падвышэння эфектыўнасці аквапонных установак. == Тэхналогія == Аквапоніка адносіцца да тэхналогіі вырошчвання [[рыбы]] і [[расліны|раслін]] разам. Расліны сілкуюцца адыходамі жыццядзейнасці рыб. У аквапоніцы існуюць два асноўных тыпа культывавання раслін: * Субстратны * Апускання Субстратнае вырошчванне заснавана на наяўнасці друзлага або нават сітаватага субстрату, на якім растуць расліны. Цыклічна субстрат затапляецца пажыўным [[раствор]]ам. Пры апусканні расліны замацаваны на сітаватых п[[лыт]]ах, што знаходзяцца на паверхні раствору, у які апушчаны [[корань расліны|карані]] раслін. У апошім выпадку раствор можа адначасова з'яўляцца асяроддзем, населеным рыбамі. Аднак у сучаснай аквапоніцы прынята падзяляць прасторы для вырошчвання раслін і рыб. Кіраванне сістэмай аквапонікі ўключае: * Сталы маніторынг * Даданне [[угнаенне|ўгнаенняў]] * Запаволенне назапашвання [[аміяк]]у * Фільтраванне * Аэрацыя * Падтрымка [[тэмпература|тэмпературнага]] рэжыму, ад якога залежаць як расліны, так і рыба, а таксама вільготнасці [[паветра]] * Кантроль росту багавіння [[Прамысловасць|Прамысловыя]] аквапонныя ўстаноўкі звычайна [[Аўтаматызацыя|аўтаматызаваны]]. == Літаратура == * {{кніга|аўтар = Connell, S.|частка = |загаловак = Beginner's Guide to Aquaponics: Step-by-Step Systems for Plants and Fish |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Emeryville, California|выдавецтва = Rockridge Press|год = 2020|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 978-1647397487|тыраж = |ref = }} == Спасылкі == {{Commonscat|Aquaponics}} * [https://extendedtribe.com/sustainedharvestfarms/pictures/aquaponics.pdf Aquaponics: a brief history] * [https://www.pondtrademag.com/new-advances-in-aquaponics-technology/ New Advances in Aquaponics Technology] * [https://www.urbanorganicyield.com/build-simple-aquaponics-system/ How To Build DIY Backyard Aquaponics System On A Budget] * [https://www.aquanet.com Aquatic Network] [[Катэгорыя:Раслінаводства]] [[Катэгорыя:Аквакультура]] df8x3ytdm5yauzk1wvaf8o3f4skjqv9 4164716 4164715 2022-07-25T18:20:17Z Frantishak 22737 /* Тэхналогія */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Green Age Aquaponics - Armenia 03.jpg|міні|[[Цяпліца]] з аквапонікай ([[Арменія]])]] '''Аквапоніка''' (ад {{lang-la|aqua}} «[[вада]]» і {{lang-gr|πόνος}} «[[праца]]») — комплексная сістэма вытворчасці прадуктаў харчавання праз спалучэнне [[гідрапоніка|гідрапонікі]] і [[аквакультура|аквакультуры]]. == Гісторыя == Полікультурныя сістэмы, якія сумяшчалі вырошчванне наземных [[расліны|раслін]], асабліва [[рыс]]у, і [[рыбы]] з'явіліся ў [[сярэднявечча|сярэднявеччы]] на поўдні [[Кітай|Кітая]] і краінах [[Паўднёва-Усходняя Азія|Паўднёва-Усходняй Азіі]]. У [[1985]] г. [[масачусетс]]кія навукоўцы прапанавалі камерцыйную ўстаноўку, названую '''аквапоніка'''й, якая ўключала аўтаматызаваную сістэму фільравання і аэрацыі. Першасна прыхільнікі аквапонікі арыентаваліся на цалкам замкнёны цыкл вытворчасці без ўнясення хімічных ўгнаенняў і такім чынам планавалі стварэнне асобнай галіны [[Арганічная сельская гаспадарка|арганічнай сельскай гаспадаркі]]. Аднак угнаенне раслінных пасадак толькі адыходамі жыццядзейнасці рыб пакуль не дасягае рэнтабельнасці, патрэбнай для камерцыйнай вытворчасці. У нашы дні працягваюцца даследаванні з мэтай падвышэння эфектыўнасці аквапонных установак. == Тэхналогія == Аквапоніка адносіцца да тэхналогіі вырошчвання [[рыбы]] і [[расліны|раслін]] разам. Расліны сілкуюцца адыходамі жыццядзейнасці рыб. У аквапоніцы існуюць два асноўных тыпа культывавання раслін: * Субстратны * Апускання Субстратнае вырошчванне заснавана на наяўнасці друзлага або нават сітаватага субстрату, на якім растуць расліны. Цыклічна субстрат затапляецца пажыўным [[раствор]]ам. Пры апусканні расліны замацаваны на сітаватых п[[лыт]]ах, што знаходзяцца на паверхні раствору, у які апушчаны [[корань расліны|карані]] раслін. У апошім выпадку раствор можа адначасова з'яўляцца асяроддзем, населеным рыбамі. Аднак у сучаснай аквапоніцы прынята падзяляць прасторы для вырошчвання раслін і рыб. Кіраванне сістэмай аквапонікі ўключае: * Сталы маніторынг * Даданне [[угнаенне|ўгнаенняў]] * Запаволенне назапашвання [[аміяк]]у * Фільтраванне * Аэрацыя * Падтрымка [[тэмпература|тэмпературнага]] рэжыму, ад якога залежаць як расліны, так і рыба, а таксама вільготнасці [[паветра]] * Кантроль росту [[Водарасці|водарасцей]] [[Прамысловасць|Прамысловыя]] аквапонныя ўстаноўкі звычайна [[Аўтаматызацыя|аўтаматызаваны]]. == Літаратура == * {{кніга|аўтар = Connell, S.|частка = |загаловак = Beginner's Guide to Aquaponics: Step-by-Step Systems for Plants and Fish |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Emeryville, California|выдавецтва = Rockridge Press|год = 2020|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 978-1647397487|тыраж = |ref = }} == Спасылкі == {{Commonscat|Aquaponics}} * [https://extendedtribe.com/sustainedharvestfarms/pictures/aquaponics.pdf Aquaponics: a brief history] * [https://www.pondtrademag.com/new-advances-in-aquaponics-technology/ New Advances in Aquaponics Technology] * [https://www.urbanorganicyield.com/build-simple-aquaponics-system/ How To Build DIY Backyard Aquaponics System On A Budget] * [https://www.aquanet.com Aquatic Network] [[Катэгорыя:Раслінаводства]] [[Катэгорыя:Аквакультура]] 1eekdi7nf6ywky1cogo3wo1rn28fdo3 0 713489 4164914 4163519 2022-07-26T10:26:05Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Не блытаць|Ліва Абу аль-Фадль аль-Абас}} {{Групоўка |назва = Сілы Абу аль-Фадля аль-Абаса |арыгінал = |эмблема = SSI of the Abu al-Fadl al-Abbas Forces.svg.png |шырыня = |подпіс = |іншыя назвы = |частка = |нацыянальнасць = |рэлігія = |ідэалогія = [[шыіты|шыіцкі]] [[ісламізм]], [[Садрысцкі рух|садрызм]] |дэвіз = |лідары = Шэйх Аус Аль-Хафаджы<br>Шэйх Абу Каміль аль-Ламі<ref name=washingtoninstitute>{{cite web|url=http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/iraqi-shiite-foreign-fighters-on-the-rise-again-in-syria|title=Iraqi Shiite Foreign Fighters on the Rise Again in Syria|publisher=}}</ref> |штаб-кватэра = |рэгіён = |сфарміравана = |расфармавана = |перш = |стала = |саюзнікі = |праціўнікі = |колькасць = |канфлікты = [[Грамадзянская вайна ў Іраку]], [[Грамадзянская вайна ў Сірыі]] |акцыі = |сайт = |заўвагі = }} '''Сілы Абу аль-Фадля аль-Абаса''' ({{lang-ar|قوات أبو الفضل العباس}} ''Quwwat ‘Ābū al-Faḍl al-‘Abbās'') — [[ірак]]скае [[шыіты|шыіцкае]] [[апалчэнне]], сфармаванае ў [[2014]] годзе для барацьбы з [[Ісламская дзяржава|ІДІЛ]]. == Кіраўніцтва== Арганізацыю ўзначаліў шэйх Аус аль-Хафаджы, былы паплечнік [[Муктада ас-Садр|Муктады ас-Садра]]. Паміж двума мужчынамі адбыўся канфлікт, паколькі першы выступаў супраць [[іран]]скага ўплыву ў Іраку. Аднак Хафаджы па-ранейшаму прытрымліваўся ідэалогіі Садра. == Адносіны == Групоўка мае цесныя кантакты з [[Ліва Абу аль-Фадль аль-Абас]], якая змагаецца ў [[Грамадзянская вайна ў Сірыі|сірыйскай грамадзянскай вайне]] на баку ўрада [[Башар Асад|Башара Асада]]<ref>{{cite web|url=http://jihadintel.meforum.org/group/130/abu-al-fadl-al-abbas-forces|title=Abu al-Fadl al-Abbas Forces|publisher=}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.newsweek.com/2014/12/05/militias-baghdad-287142.html|title=The Militias of Baghdad|website=Newsweek|date=26 November 2014}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.alsouria.net/content/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85-%D9%84%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%A3%D8%A8%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%84%D9%86%D8%A7-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%AA%D9%84-%D8%A8%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9 |title=Archived copy |access-date=2020-06-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191012201919/https://www.alsouria.net/content/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85-%D9%84%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%A3%D8%A8%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%84%D9%86%D8%A7-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%AA%D9%84-%D8%A8%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9 |archive-date=2019-10-12 |url-status=dead |accessdate=23 ліпеня 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191012201919/https://www.alsouria.net/content/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85-%D9%84%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%A3%D8%A8%D9%88-%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%84%D9%86%D8%A7-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%AA%D9%84-%D8%A8%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9 |archivedate=12 кастрычніка 2019 |deadurl=yes }}</ref>, і [[Брыгада Імама Алі|Катаіб аль-Імам Алі]]<ref name=washingtoninstitute/>. У лютым 2019 года [[Сілы народнай мабілізацыі]] (СНБ) здзейснілі налёт на базу, якая належыла сілам Абу аль-Фадля аль-Абаса. Падчас рэйду лідар групоўкі Аус аль-Хафаджы быў арыштаваны. Як заявілі прадстаўнікі СНБ, аперацыя была здзейснена з-за таго, што групоўка заяўляла пра членства ў народнай мабілізацыі, хоць яна ніколі афіцыйна не рэгістравалася як частка кааліцыі. Па сцвярджэнні саміх байцоў апалчэння, напад СНБ на іх лагер быў абумоўлены антыіранскімі настроямі ў іх арганiзацыі<ref name="2019 год"/>. == Ідэалогія == Сілы Абу аль-Фадля аль-Абаса выступаюць супраць [[Турцыя|турэцкага]] і іранскага ўплыву ў Іраку<ref name="2019 год">{{Cite web|url=http://www.aymennjawad.org/22523/the-arrest-of-aws-al-khafaji-looking-at-the-abu|title = The Arrest of Aws al-Khafaji: Looking at the Abu al-Fadl al-Abbas Forces}}</ref>. == Гл. таксама== * [[Спіс узброеных груповак грамадзянскай вайны ў Іраку (2011—2017)]] * [[Спецыяльныя групы (Ірак)]] * [[Прыватныя апалчэнні (Ірак)]] {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Іракскія групоўкі, якія змагаюцца супраць ІДІЛ]] [[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 2014 годзе]] ptbyvezc9a4eu5giqj2m211a98idg1s 0 713505 4164765 4163517 2022-07-25T20:28:55Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki У '''спі́се беларускіх банкаў''' прыведзены дзейныя і ліквідаваныя [[банк]]і-[[рэзідэнт]]ы [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]], а таксама прадстаўніцтвы замежных банкаў, зарэгістраваных на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь. == Нацыянальныя == {| class="wikitable sortable" |- ! Назва ! Дата рэгістрацыі ! Адрас ! Афіцыйная старонка |- | [[Банк развіцця Рэспублікі Беларусь]]<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nbrb.by/bel/system/devbank.asp|загаловак = Открытое акционерное общество «Банк развития Республики Беларусь» (ОАО «Банк развития Республики Беларусь»)|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]]|дата = 19 лютага 2013|мова = ru|камэнтар = }}</ref> | 1 жніўня 2011 | 220040, г. Мінск, вул. Сурганава, 66 | |- | [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь|Нацыянальны банк]] | | 220008, г. Мінск, пр. Незалежнасці, 20 | [https://web.archive.org/web/20110513234857/http://www.nbrb.by/bel/ www.nbrb.by] |- |} == Дзейныя == {| class="wikitable sortable" |- ! Назва ! Дата рэгістрацыі ! Адрас ! Афіцыйная старонка ! [[SWIFT]]-код |- | [[Акцыянерны банк рэканверсіі і развіцця]] (РРБ-Банк) | 22 лютага 1994 | 220034, г. Мінск, вул. Чырваназорная, 18 | [http://www.rrb.by/ www.rrb.by]{{ref-ru}} | REDJBY22 |- | [[Альфа-Банк]] | 28 студзеня 1999 | 220013, г. Мінск, вул. Сурганава, 43—47 | [http://www.alfabank.by/ www.alfabank.by]{{ref-ru}} | ALFABY2X |- | [[Банк ВТБ (Беларусь)]] | 7 кастрычніка 1996 | 220007, г. Мінск, вул. Маскоўская, 14 | [http://www.vtb-bank.by/ www.vtb-bank.by]{{ref-ru}} | SLANBY22 |- | [[Банк гандлёвы капітал]] | 12 верасня 2008 | 220035, г. Менск, вул. Ціміразева, 65а | [http://www.tcbank.by/ www.tcbank.by]{{ref-ru}} | BBTKBY2X |- | [[Банк Дабрабыт]] | 24 кастрычніка 2007 | 220002, г. Мінск, вул. Камуністычная, 49 | [https://www.mmbank.by/by/ www.mmbank.by]{{Недаступная спасылка|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} | MMBNBY22 |- | [[Банк Рашэнне]] | 9 лістапада 1994 | 220035, г. Мінск, вул. Ігнаценкі, 11 | [https://web.archive.org/web/20190126025936/https://rbank.by/ rbank.by]{{ref-ru}} | TRUEBY2X |- | [[Белаграпрамбанк]] | 3 верасня 1991 | 220036, г. Мінск, пр. Жукава, 3 | [https://web.archive.org/web/20100827202923/http://www.belapb.by/ www.belapb.by]{{ref-ru}} | BAPBBY2X |- | [[Беларусбанк]] | 27 кастрычніка 1995 | 220089, г. Мінск, пр. Дзяржынскага, 18 | [https://belarusbank.by/be www.belarusbank.by] | AKBBBY2X |- | [[Беларускі народны банк]] | 16 красавіка 1992 | 220004, г. Мінск, пр. Незалежнасьці, 87а | [http://www.bnb.by/by/ www.bnb.by] | BLNBBY2X |- | [[Белгазпрамбанк]] | 19 жніўня 1991 | 220121, г. Мінск, вул. Прытыцкага, 60/2 | [http://www.belgazprombank.by/ www.belgazprombank.by]{{ref-ru}} | OLMPBY2X |- | [[Белзнешэканомбанк]] | 12 снежня 1991 | 220004, г. Менск, пр. Пераможцаў, 29 | [http://www.belveb.by/ www.belveb.by]{{ref-ru}} | BELBBY2X |- | [[Белінвестбанк]] | 3 верасня 2001 | 220002, г. Мінск, пр. Машэрава, 29 | [http://www.belinvestbank.by/ www.belinvestbank.by]{{ref-ru}} | BLBBBY2X |- | [[БПС-Сбербанк]] | 28 снежня 1991 | 220005, г. Мінск, бульвар Мулявіна, 6 | [https://web.archive.org/web/20120506071828/http://www.bps-sberbank.by/ www.bps-sberbank.by]{{ref-ru}} | BPSBBY2X |- | [[БСБ Банк]] | 7 кастрычніка 2002 | 220004, г. Мінск, пр. Пераможцаў, 23, корп. 3 | [http://www.bsb.by/ www.bsb.by]{{ref-ru}} | UNBSBY2X |- | [[БТА Банк]] | 25 ліпеня 2002 | 220123, г. Мінск, вул. В. Харужай, 20—2 | [http://www.btabank.by/ www.btabank.by]{{ref-ru}} | AEBKBY2X |- | [[Мінскі транзітны банк]] | 14 сакавіка 1994 | 220007, г. Мінск, вул. Талстога, 10 | [https://web.archive.org/web/20110511112711/http://mtbank.by/ www.mtbank.by]{{ref-ru}} | MTBKBY22 |- | [[Парытэтбанк]] | 15 мая 1991 | 220002, г. Мінск, вул. Кісялёва, 61а | [http://www.paritetbank.by/ www.paritetbank.by]{{ref-ru}} | POISBY2X |- | [[Прыёрбанк]] | 12 ліпеня 1991 | 220002, г. Мінск, вул. В. Харужай, 31а | [http://www.priorbank.by/ www.priorbank.by]{{ref-ru}} | PJCBBY2X |- | [[СтатусБанк]] | 25 лютага 2002 | 220006, г. Мінск, вул. Дзянісаўская, 8А | [https://web.archive.org/web/20190118073931/https://stbank.by/ stbank.by]{{ref-ru}} | IRJSBY22 |- | [[Тэхнабанк]] | 5 жніўня 1994 | 220002, г. Мінск, вул. Крапоткіна, 44 | [https://web.archive.org/web/20150109191323/http://tb.by/by/ www.tb.by] | TECNBY22 |- | [[Цэптар Банк]] | 13 лістапада 2008 | 220034, г. Менск, вул. Платонава, 1Б | [http://www.zepterbank.by/ www.zepterbank.by]{{ref-ru}} | ZEPTBY2X |- |} == Прадстаўніцтвы замежных банкаў == {| class="wikitable sortable" |- ! Назва ! Дата адкрыцця ! Адрас ! Афіцыйная старонка |- | [[Commerzbank AG]] ([[Германія]]) | 16 снежня 1993 | 220030, г. Мінск, вул. Мяснікова, 70 | [http://www.commerzbank.com/ www.commerzbank.com] |- | [[Кітайскі банк развіцця]] ([[КНР]]) | 5 чэрвеня 2018 | 220030, г. [[Мінск]], вул. Чырвонаармейская, 36 | [http://www.cdb.com.cn/ www.cdb.com.cn] |- | [[Міждзяржаўны банк]] ([[Садружнасць Незалежных Дзяржаў|СНД]]) | 27 ліпеня 2000 | 220004, г. Мінск, пр. Пераможцаў, 5, оф. 409 | [http://www.isbnk.org/ www.isbnk.org] |- | [[Адкрытае акцыянэрнае таварыства|ААТ]] «[[Российский Сельскохозяйственный банк]]» ([[Расія]]) | 17 кастрычніка 2008 | 220004, г. Мінск, вул. Няміга, д.40, пп. 102—103 | [http://www.rshb.ru/ www.rshb.ru] |- | [[Акцыянернае таварыства|АТ]] «[[ЮниКредит Банк]]» ([[Расія]]) | 27 верасня 2007 | г. Мінск, вул. Платонава, д. 49, оф. 40—14 | [http://www.unicreditbank.ru/ www.unicreditbank.ru] |- |} == Ліквідаваныя == {| class="wikitable sortable" |- ! Назва ! Дата рэгістрацыі ! Дата ліквідацыі |- | [[Абсалютбанк]] | 29 снежня 1993 | 5 ліпеня 2022 |- | Аб’яднаны капітал | 25 студзеня 1995 | 23 мая 1997 |- | Альянс | 9 красавіка 1993 | 2 лістапада 1998 |- | Беларускі біржавы банк | 7 кастрычніка 1992 | 6 жніўня 2008 |- | Беларускі крэдыт | 1 ліпеня 1994 | 4 снежня 2000 |- | Белбалтыя | 30 чэрвеня 1994 | 1 лютага 2005 |- | Белкамбанк | 7 мая 1991 | 11 студзеня 2006 |- | Джэм-Банк | 26 жніўня 1991 | 30 сакавіка 2011 |- | Дукат | 22 ліпеня 1991 | 30 красавіка 1999 |- | Інвестпрамбанк | 1 студзеня 2005 | 26 сакавіка 2008 |- | [[Ідэя Банк]] | 24 красавіка 2004 | 1 красавіка 2022 |- | Інтэкс | 14 кастрычніка 1991 | 27 чэрвеня 2002 |- | [[ІнтэрПэйБанк]] | 27 верасня 2001 | 9 кастрычніка 2017 |- | Карпабанк | 20 чэрвеня 1994 | 28 снежня 2001 |- | Крэдытна-камерцыйны банк | 9 лістапада 1994 | 30 сакавіка 2000 |- | Магнатбанк | 22 верасня 1993 | 6 чэрвеня 2000 |- | Мінскі філіял [[INKO]] | 30 кастрычніка 1993 | 19 снежня 1997 |- | Мінскі прыватны будаўнічы банк А. Клімава | 14 сакавіка 1994 | 30 снежня 1999 |- | Міжнародны банк эканамічнага супрацоўніцтва | 10 сакавіка 2003 | 10 верасня 2009 |- | Ратон | 26 верасня 2003 | 12 лютага 2007 |- | Садружнасць | 13 ліпеня 1994 | 25 красавіка 2000 |- | Сож | 9 красавіка 1991 | 28 мая 1997 |- | Світанак | 25 красавіка 1994 | 28 верасня 2000 |- | Універсал | 21 чэрвеня 1994 | 24 красавіка 1997 |- | Філіял Маскоўскага акцыянернага банка судзейнічання прадпрымальніцтву ў Мінску | 28 снежня 1994 | 27 чэрвеня 2001 |- | [[Франсабанк]] | 5 кастрычніка 1994 | 4 мая 2022 |- | Чысцьінвестбанк | 5 лістапада 1994 | 30 студзеня 2004 |- | Элітбанк | 3 лютага 1994 | 25 чэрвеня 1997 |- | Еўрапейскі | 25 лістапада 1993 | 6 чэрвеня 2000 |- | [[Банк інвестыцыйных тэхналогій]] | 15 лютага 2012 | ліквідацыйная камісія |- | [[Дэльта Банк]] | 25 студзеня 2001 | ліквідацыйная камісія |- | [[Норд Еўрапеан Банк]] | 16 кастрычніка 2009 | ліквідацыйная камісія |- | [[Еўрабанк]] | 9 верасня 2009 | ліквідацыйная камісія |- |} == Спасылкі == * [https://www.nbrb.by/bel/system/banks/list Спіс дзейных банкаў] на афіцыйнай старонке [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага банка Беларусі]] * [https://www.nbrb.by/bel/system/banks/liquidated Звесткі пра ліквідаваныя банкі] на афіцыйнай старонке Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь * [https://www.nbrb.by/bel/system/banks/foreign Звесткі пра прадстаўніцтвы замежных банкаў] на афіцыйнай старонке Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь {{зноскі}} {{Банкі Беларусі}} [[Катэгорыя:Банкі Беларусі| ]] [[Катэгорыя:Спісы:Беларусь]] ehozbs8dy7lnvhbue372ausw1dj9p4r 4164766 4164765 2022-07-25T20:29:21Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki У '''спі́се беларускіх банкаў''' прыведзены дзейныя і ліквідаваныя [[банк]]і-[[рэзідэнт]]ы [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]], а таксама прадстаўніцтвы замежных банкаў, зарэгістраваных на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь. == Нацыянальныя == {| class="wikitable sortable" |- ! Назва ! Дата рэгістрацыі ! Адрас ! Афіцыйная старонка |- | [[Банк развіцця Рэспублікі Беларусь]]<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nbrb.by/bel/system/devbank.asp|загаловак = Открытое акционерное общество «Банк развития Республики Беларусь» (ОАО «Банк развития Республики Беларусь»)|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]]|дата = 19 лютага 2013|мова = ru|камэнтар = }}</ref> | 1 жніўня 2011 | 220040, г. Мінск, вул. Сурганава, 66 | |- | [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь|Нацыянальны банк]] | | 220008, г. Мінск, пр. Незалежнасці, 20 | [https://web.archive.org/web/20110513234857/http://www.nbrb.by/bel/ www.nbrb.by] |- |} == Дзейныя == {| class="wikitable sortable" |- ! Назва ! Дата рэгістрацыі ! Адрас ! Афіцыйная старонка ! [[SWIFT]]-код |- | [[Акцыянерны банк рэканверсіі і развіцця]] (РРБ-Банк) | 22 лютага 1994 | 220034, г. Мінск, вул. Чырваназорная, 18 | [http://www.rrb.by/ www.rrb.by]{{ref-ru}} | REDJBY22 |- | [[Альфа-Банк]] | 28 студзеня 1999 | 220013, г. Мінск, вул. Сурганава, 43—47 | [http://www.alfabank.by/ www.alfabank.by]{{ref-ru}} | ALFABY2X |- | [[Банк ВТБ (Беларусь)]] | 7 кастрычніка 1996 | 220007, г. Мінск, вул. Маскоўская, 14 | [http://www.vtb-bank.by/ www.vtb-bank.by]{{ref-ru}} | SLANBY22 |- | [[Банк гандлёвы капітал]] | 12 верасня 2008 | 220035, г. Менск, вул. Ціміразева, 65а | [http://www.tcbank.by/ www.tcbank.by]{{ref-ru}} | BBTKBY2X |- | [[Банк Дабрабыт]] | 24 кастрычніка 2007 | 220002, г. Мінск, вул. Камуністычная, 49 | [https://www.mmbank.by/by/ www.mmbank.by]{{Недаступная спасылка|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} | MMBNBY22 |- | [[Банк Рашэнне]] | 9 лістапада 1994 | 220035, г. Мінск, вул. Ігнаценкі, 11 | [https://web.archive.org/web/20190126025936/https://rbank.by/ rbank.by]{{ref-ru}} | TRUEBY2X |- | [[Белаграпрамбанк]] | 3 верасня 1991 | 220036, г. Мінск, пр. Жукава, 3 | [https://web.archive.org/web/20100827202923/http://www.belapb.by/ www.belapb.by]{{ref-ru}} | BAPBBY2X |- | [[Беларусбанк]] | 27 кастрычніка 1995 | 220089, г. Мінск, пр. Дзяржынскага, 18 | [https://belarusbank.by/be www.belarusbank.by] | AKBBBY2X |- | [[Беларускі народны банк]] | 16 красавіка 1992 | 220004, г. Мінск, пр. Незалежнасьці, 87а | [http://www.bnb.by/by/ www.bnb.by] | BLNBBY2X |- | [[Белгазпрамбанк]] | 19 жніўня 1991 | 220121, г. Мінск, вул. Прытыцкага, 60/2 | [http://www.belgazprombank.by/ www.belgazprombank.by]{{ref-ru}} | OLMPBY2X |- | [[Белзнешэканомбанк]] | 12 снежня 1991 | 220004, г. Менск, пр. Пераможцаў, 29 | [http://www.belveb.by/ www.belveb.by]{{ref-ru}} | BELBBY2X |- | [[Белінвестбанк]] | 3 верасня 2001 | 220002, г. Мінск, пр. Машэрава, 29 | [http://www.belinvestbank.by/ www.belinvestbank.by]{{ref-ru}} | BLBBBY2X |- | [[БПС-Сбербанк]] | 28 снежня 1991 | 220005, г. Мінск, бульвар Мулявіна, 6 | [https://web.archive.org/web/20120506071828/http://www.bps-sberbank.by/ www.bps-sberbank.by]{{ref-ru}} | BPSBBY2X |- | [[БСБ Банк]] | 7 кастрычніка 2002 | 220004, г. Мінск, пр. Пераможцаў, 23, корп. 3 | [http://www.bsb.by/ www.bsb.by]{{ref-ru}} | UNBSBY2X |- | [[БТА Банк]] | 25 ліпеня 2002 | 220123, г. Мінск, вул. В. Харужай, 20—2 | [http://www.btabank.by/ www.btabank.by]{{ref-ru}} | AEBKBY2X |- | [[Мінскі транзітны банк]] | 14 сакавіка 1994 | 220007, г. Мінск, вул. Талстога, 10 | [https://web.archive.org/web/20110511112711/http://mtbank.by/ www.mtbank.by]{{ref-ru}} | MTBKBY22 |- | [[Парытэтбанк]] | 15 мая 1991 | 220002, г. Мінск, вул. Кісялёва, 61а | [http://www.paritetbank.by/ www.paritetbank.by]{{ref-ru}} | POISBY2X |- | [[Прыёрбанк]] | 12 ліпеня 1991 | 220002, г. Мінск, вул. В. Харужай, 31а | [http://www.priorbank.by/ www.priorbank.by]{{ref-ru}} | PJCBBY2X |- | [[СтатусБанк]] | 25 лютага 2002 | 220006, г. Мінск, вул. Дзянісаўская, 8А | [https://web.archive.org/web/20190118073931/https://stbank.by/ stbank.by]{{ref-ru}} | IRJSBY22 |- | [[Тэхнабанк]] | 5 жніўня 1994 | 220002, г. Мінск, вул. Крапоткіна, 44 | [https://web.archive.org/web/20150109191323/http://tb.by/by/ www.tb.by] | TECNBY22 |- | [[Цэптар Банк]] | 13 лістапада 2008 | 220034, г. Менск, вул. Платонава, 1Б | [http://www.zepterbank.by/ www.zepterbank.by]{{ref-ru}} | ZEPTBY2X |- |} == Прадстаўніцтвы замежных банкаў == {| class="wikitable sortable" |- ! Назва ! Дата адкрыцця ! Адрас ! Афіцыйная старонка |- | [[Commerzbank AG]] ([[Германія]]) | 16 снежня 1993 | 220030, г. Мінск, вул. Мяснікова, 70 | [http://www.commerzbank.com/ www.commerzbank.com] |- | [[Кітайскі банк развіцця]] ([[КНР]]) | 5 чэрвеня 2018 | 220030, г. [[Мінск]], вул. Чырвонаармейская, 36 | [http://www.cdb.com.cn/ www.cdb.com.cn] |- | [[Міждзяржаўны банк]] ([[Садружнасць Незалежных Дзяржаў|СНД]]) | 27 ліпеня 2000 | 220004, г. Мінск, пр. Пераможцаў, 5, оф. 409 | [http://www.isbnk.org/ www.isbnk.org] |- | [[Адкрытае акцыянэрнае таварыства|ААТ]] «[[Российский Сельскохозяйственный банк]]» ([[Расія]]) | 17 кастрычніка 2008 | 220004, г. Мінск, вул. Няміга, д.40, пп. 102—103 | [http://www.rshb.ru/ www.rshb.ru] |- | [[Акцыянернае таварыства|АТ]] «[[ЮниКредит Банк]]» ([[Расія]]) | 27 верасня 2007 | г. Мінск, вул. Платонава, д. 49, оф. 40—14 | [http://www.unicreditbank.ru/ www.unicreditbank.ru] |- |} == Ліквідаваныя == {| class="wikitable sortable" |- ! Назва ! Дата рэгістрацыі ! Дата ліквідацыі |- | [[Абсалютбанк]] | 29 снежня 1993 | 5 ліпеня 2022 |- | Аб’яднаны капітал | 25 студзеня 1995 | 23 мая 1997 |- | Альянс | 9 красавіка 1993 | 2 лістапада 1998 |- | Беларускі біржавы банк | 7 кастрычніка 1992 | 6 жніўня 2008 |- | Беларускі крэдыт | 1 ліпеня 1994 | 4 снежня 2000 |- | Белбалтыя | 30 чэрвеня 1994 | 1 лютага 2005 |- | Белкамбанк | 7 мая 1991 | 11 студзеня 2006 |- | Джэм-Банк | 26 жніўня 1991 | 30 сакавіка 2011 |- | Дукат | 22 ліпеня 1991 | 30 красавіка 1999 |- | Інвестпрамбанк | 1 студзеня 2005 | 26 сакавіка 2008 |- | [[Ідэя Банк]] | 24 красавіка 2004 | 1 красавіка 2022 |- | Інтэкс | 14 кастрычніка 1991 | 27 чэрвеня 2002 |- | [[ІнтэрПэйБанк]] | 27 верасня 2001 | 9 кастрычніка 2017 |- | Карпабанк | 20 чэрвеня 1994 | 28 снежня 2001 |- | Крэдытна-камерцыйны банк | 9 лістапада 1994 | 30 сакавіка 2000 |- | Магнатбанк | 22 верасня 1993 | 6 чэрвеня 2000 |- | Мінскі філіял [[INKO]] | 30 кастрычніка 1993 | 19 снежня 1997 |- | Мінскі прыватны будаўнічы банк А. Клімава | 14 сакавіка 1994 | 30 снежня 1999 |- | Міжнародны банк эканамічнага супрацоўніцтва | 10 сакавіка 2003 | 10 верасня 2009 |- | Ратон | 26 верасня 2003 | 12 лютага 2007 |- | Садружнасць | 13 ліпеня 1994 | 25 красавіка 2000 |- | Сож | 9 красавіка 1991 | 28 мая 1997 |- | Світанак | 25 красавіка 1994 | 28 верасня 2000 |- | Універсал | 21 чэрвеня 1994 | 24 красавіка 1997 |- | Філіял Маскоўскага акцыянернага банка судзейнічання прадпрымальніцтву ў Мінску | 28 снежня 1994 | 27 чэрвеня 2001 |- | [[Франсабанк]] | 5 кастрычніка 1994 | 4 мая 2022 |- | Чысцьінвестбанк | 5 лістапада 1994 | 30 студзеня 2004 |- | Элітбанк | 3 лютага 1994 | 25 чэрвеня 1997 |- | Еўрапейскі | 25 лістапада 1993 | 6 чэрвеня 2000 |- | [[Банк інвестыцыйных тэхналогій]] | 15 лютага 2012 | ліквідацыйная камісія |- | [[Дэльта Банк]] | 25 студзеня 2001 | ліквідацыйная камісія |- | [[Норд Еўрапеан Банк]] | 16 кастрычніка 2009 | ліквідацыйная камісія |- | [[Еўрабанк]] | 9 верасня 2009 | ліквідацыйная камісія |- |} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.nbrb.by/bel/system/banks/list Спіс дзейных банкаў] на афіцыйнай старонцы [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага банка Беларусі]] * [https://www.nbrb.by/bel/system/banks/liquidated Звесткі пра ліквідаваныя банкі] на афіцыйнай старонцы Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь * [https://www.nbrb.by/bel/system/banks/foreign Звесткі пра прадстаўніцтвы замежных банкаў] на афіцыйнай старонцы Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь {{Банкі Беларусі}} [[Катэгорыя:Банкі Беларусі| ]] [[Катэгорыя:Спісы:Беларусь]] 5fb9yuwfw3ik7k3r9dlecc9pp7saq5z 0 713521 4164777 4163613 2022-07-25T20:39:29Z Artsiom91 31770 −[[Катэгорыя:Сярадзкае ваяводства (1339—1793)]]; +[[Катэгорыя:Велікапольская правінцыя]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Сярадзкае ваяводства}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Сярадзкае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo sieradzkie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Siradiensis}} |Герб = POL województwo sieradzkie IRP COA.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Серадз]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Сярадзкае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo sieradzkie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[1339]] па [[1793]] год у складзе [[Велікапольская правінцыя|Велікапольскай правінцыі]]. Падзялялася на 6 [[павет]]аў. Сядзібай ваяводы быў горад [[Серадз]], сеймікі праходзілі ў горадзе [[Шадак]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Велікапольская правінцыя]] hawfckmzcscczk0e748cedka2j1989e 0 713527 4164792 4163612 2022-07-25T20:57:48Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Ланчыцкае ваяводства]]; дададзена [[Катэгорыя:Лэнчыцкае ваяводства]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Ланчыцкае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo łęczyckie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Lanciciensis}} |Герб = POL województwo łęczyckie IRP COA.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Лэнчыца]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Ланчыцкае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo łęczyckie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[1339]] па [[1793]] год у складзе [[Велікапольская правінцыя|Велікапольскай правінцыі]]. Падзялялася на 3 [[павет]]ы. Сядзібай улад быў горад [[Лэнчыца]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Лэнчыцкае ваяводства| ]] bks1wh9psbkhm3fu58mj4sotud8t51n 0 713529 4164778 4163611 2022-07-25T20:42:08Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Калішскае ваяводства}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Калішскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo kaliskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Calisiensis}} |Герб = POL województwo kaliskie IRP COA.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Каліш]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Калішскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo kaliskie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[1314]] па [[1793]] год у складзе [[Велікапольская правінцыя|Велікапольскай правінцыі]]. Падзялялася на 4 [[павет]]ы. Сядзібай ваяводы быў горад [[Каліш]], сеймікі праходзілі ў горадзе [[Сьрода Велькапольска]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Калішскае ваяводства (1314—1793)| ]] 8ydobf44mvgcsiqckejsha8zk69x703 0 713531 4164780 4163610 2022-07-25T20:44:25Z Artsiom91 31770 −[[Катэгорыя:Інаўрацлаўскае ваяводства]]; +[[Катэгорыя:Велікапольская правінцыя]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Інаўрацлаўскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo inowrocławskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Iunivladislaviensis}} |Герб = POL województwo brzeskokujawskie IRP COA.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Інаўроцлаў]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Інаўрацлаўскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo łęczyckie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]] па [[1793]] год у складзе [[Велікапольская правінцыя|Велікапольскай правінцыі]]. Падзялялася на 3 [[павет]]ы. Сядзібай ваяводы быў горад [[Інаўроцлаў]], сеймікі праходзілі ў горадзе [[Радзееў]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Велікапольская правінцыя]] ifk51yzjkw7qr8it7l0xt8zgc13mutt 0 713533 4164783 4163618 2022-07-25T20:46:59Z Artsiom91 31770 −[[Катэгорыя:Гнезненскае ваяводства]]; +[[Катэгорыя:Велікапольская правінцыя]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Гнезненскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo gnieźnieńskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Gnesnensis}} |Герб = POL województwo gnieźnieńskie IRP COA.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Гнезна (Польшча)|Гнезна]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Гнезненскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo gnieźnieńskie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[1768]] па [[1793]] год у складзе [[Велікапольская правінцыя|Велікапольскай правінцыі]]. Падзялялася на 3 [[павет]]ы. Сядзібай ваяводы быў горад [[Гнезна (Польшча)|Гнезна]], сеймікі праходзілі ў горадзе [[Кола (Велікапольскае ваяводства)|Кола]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Велікапольская правінцыя]] ea5hsj67g60q1jjm2gin6kt54i2f3ru 0 713578 4164810 4164005 2022-07-26T00:21:53Z Xqbot 3088 Робат: выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Дзева Марыя]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Дзева Марыя]] pcmps85q8h9xewdybr06k4hyb4s5ncb 10 713581 4164719 4164123 2022-07-25T18:45:02Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Адміністрацыйны падзел ПНР (1944-1975) | загаловак = Адміністрацыйны падзел [[Польшча|Польшчы]] (1944—1975) | выява = [[Выява:Coat of arms of Poland (1955-1980).svg|70px|Герб ПНР]] | стыль_цела = | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = Гарады на правах ваяводства | спіс1 = * [[Варшава]] * [[Кракаў]] * [[Лодзь]] * [[Познань]] * [[Уроцлаў]] | загаловак2 = Акругі на [[Вернутыя тэрыторыі|вернутых тэрыторыях]] | спіс2 = * [[Апольска-сілезская акруга]] * [[Заходнепаморская акруга]] * [[Мазурская акруга]] * [[Ніжнесілезская акруга]] | загаловак3 = [[Ваяводства|Ваяводствы]] | спіс3 = * [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] * [[Апольскае ваяводства (1950—1975)|Апольскае ваяводства]] * [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]] * [[Быдгашчскае ваяводства (1950—1975)|Быдгашчскае ваяводства]] * [[Варшаўскае ваяводства (1944—1975)|Варшаўскае ваяводства]] * [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]] * [[Жэшоўскае ваяводства (1945—1975)|Жэшоўскае ваяводства]] * [[Зеленагурскае ваяводства (1950—1975)|Зеленагурскае ваяводства]] * [[Катавіцкае ваяводства (1950—1975)|Катавіцкае ваяводства]] * [[Кашалінскае ваяводства (1950—1975)|Кашалінскае ваяводства]] * [[Келецкае ваяводства (1945—1975)|Келецкае ваяводства]] * [[Кракаўскае ваяводства (1945—1975)|Кракаўскае ваяводства]] * [[Лодзьскае ваяводства (1945—1975)|Лодзьскае ваяводства]] * [[Люблінскае ваяводства (1944—1975)|Люблінскае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1945—1950)|Паморскае ваяводства]] * [[Сілезскае ваяводства (1945—1950)|Сілезскае ваяводства]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Урацлаўскае ваяводства]] * [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскае ваяводства]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польшча]] </noinclude> d8uk3i3jylo8sutgz5oeltrg3opv2sr 10 713582 4164811 4164053 2022-07-26T00:22:03Z Xqbot 3088 Робат: выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)]] kxmnnvrr6sjoesz2w4ifkzc3oufqic0 0 713584 4164722 4164333 2022-07-25T18:46:25Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Мазурская акруга''' ({{lang-pl|Okręg mazurski}}), таксама '''акруга Усходняя Прусія''' ({{lang-pl|okręg Prusy Wschodnie}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях былой нямецкай [[Усходняя Прусія|Усходняй]] і [[Заходняя Прусія|Заходняй Прусіі]], далучаных да [[Польшча|Польшчы]] у [[1945]]–[[1946]] гадах па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] (так званыя [[вернутыя тэрыторыі]]). Акруга была створана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. Яна ахоплівала тэрыторыю былой [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] ў межах [[1939]] года, якія ўвайшлі ў склад [[Польшча|Польшчы]] (уключаючы рэгіён ніжняга цячэння [[Вісла|Віслы]] і субрэгіён [[Элк|Элка]], [[Голдап|Голдапа]] і [[Алецка]]). [[28 чэрвеня]] [[1946]] года акруга была скасавана і пераўтворана ў [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] пасля ўключэння Павісля (без Сушскага павета) у [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]], а [[Элцкі павет|Элцкага]], [[Галдапскі павет|Галдапскага]] і [[Алецкі павет|Алецкага паветаў]] — у [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]]. Акруговым адміністратарам быў урадавы ўпаўнаважаны [[Якуб Правін]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)}} [[Катэгорыя:Гісторыя Вармінска-Мазурскага ваяводства]] ocsjfy30dhto0wb5kdeev2yj176f4dk 0 713587 4164723 4164121 2022-07-25T18:46:37Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Ніжнесілезская акруга''' ({{lang-pl|Okręg Dolny Śląsk}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях [[Ніжняя Сілезія|Ніжняй Сілезіі]] (якія да гэтага належалі [[Трэці рэйх|Германіі]]), далучаных да [[Польшча|Польшчы]] у [[1945]]–[[1946]] гадах па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] (так званыя [[вернутыя тэрыторыі]]). Акруга створана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. [[28 чэрвеня]] [[1946]] года яна была расфарміравана і ўключана ў склад [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Уроцлаўскага ваяводства]]. Акруговым адміністратарам быў упаўнаважаны прадстаўнік польскага урада [[Станіслаў Пяскоўскі]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)}} [[Катэгорыя:Гісторыя Сілезіі]] aju5ng3bjoym7vf53jfndoporou7mh6 0 713588 4164721 4164330 2022-07-25T18:46:10Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Заходнепаморская акруга''' ({{lang-pl|Okręg Pomorze Zachodnie}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на частцы тэрыторыі [[Трэці рэйх|нямецкай]] [[Памеранія (правінцыя)|правінцыі Памеранія]], далучаных да [[Польшча|Польшчы]] па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] (так званыя [[вернутыя тэрыторыі]]). Акруга ўтворана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. [[28 чэрвеня]] [[1946]] года яна была расфарміравана і ўключана ў склад [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскага ваяводства]]. Акруговым адміністратарам быў упаўнаважаны прадстаўнік польскага ўрада [[Юзаф Качоха]], а з [[11 красавіка]] [[1945]] года — [[Леанард Барковіч]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)}} [[Катэгорыя:Гісторыя Заходнепаморскага ваяводства]] ed43fbz8gte1y6b19ar4njzadsutbmt 0 713590 4164720 4164132 2022-07-25T18:45:49Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Апольска-сілезская акруга''' ({{lang-pl|Okręg Śląsk Opolski}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на былых [[Трэці рэйх|нямецкіх]] тэрыторыях, далучаных да [[Польшча|Польшчы]] па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] (так званыя [[вернутыя тэрыторыі]]). Акруга ўтворана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. [[28 чэрвеня]] [[1946]] года яна была расфарміравана і ўключана ў склад [[Сілезскае ваяводства (1945—1975)|Сілезскага ваяводства]]. Адміністратарам акругі быў упаўнаважаны прадстаўнік польскага ўрада [[Аляксандр Завадскі]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)}} [[Катэгорыя:Гісторыя Сілезіі]] 6ljdv6pnsx4jclb16tvkcp1bzwxycia 0 713592 4164776 4164180 2022-07-25T20:37:20Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Палітык | Імя = Сяргей Станіслававіч Удальцоў | Арыгінал імя = {{lang-ru|Сергей Станиславович Удальцов}} | Дата нараджэння = {{Датанараджэння|16|2|1977}} | Месца нараджэння = [[Масква]], [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] | Грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Расія}} | Партыя = [[Левы фронт (Расія)|Левы фронт]]<br>[[Авангард чырвонай моладзі]]<br>[[Каардынацыйная рада расійскай апазіцыі]] | Род дзейнасці = [[палітык]] | Commons = | Rodovid = }} '''Сяргей Станіслававіч Удальцоў''' ({{Датанараджэння|16|2|1977}}, [[Масква]], [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|РСФСР]], [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]) — расійскі [[Левыя (палітыка)|левы]] палітычны дзеяч, лідэр руху «[[Авангард чырвонай моладзі]]» (АЧМ), каардынатар «[[Левы фронт (Расія)|Левага фронту]]», адзін з лідэраў [[Пратэсты супраць фальсіфікацыі выбараў у Расіі (2011)|пратэстнага руху ў Расіі 2011—2013 гадоў]]. == Біяграфія == Сяргей Удальцоў нарадзіўся [[16 лютага]] [[1977]] года ў [[Масква|Маскве]] ў сям’і савецкіх вучоных і дзяржаўных служачых. Пасля школы паступіў на юрыдычны факультэт [[Расійскі ўніверсітэт транспарту|Маскоўскай дзяржаўнай акадэміі воднага транспарту]]. Яшчэ ў студэнцкія гады Удальцоў заняўся палітыкай. У [[1997]] годзе ён далучыўся да руху «[[Працоўная Расія]]», які ўзначальваў [[Віктар Іванавіч Анпілаў|Віктар Анпілаў]], пасля ўвайшоў у выканкам руху. У снежні [[1999]] года Удальцоў балатаваўся ў дэпутаты [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Дзяржаўнай Думы РФ]] трэцяга склікання, але ў парламент не патрапіў. У тым жа [[1999]] годзе Удальцоў стаў кіраўніком «[[Авангард чырвонай моладзі|Авангарда чырвонай моладзі]]». У [[2004]] годзе Удальцоў выступіў адным з ініцыятараў стварэння «[[Левы фронт (Расія)|Левага фронту]]» — аб’яднання разрозненых палітычных рухаў левага толку з перспектывай стварэння новай левай партыі. У ходзе фарміравання да «Левага фронту» далучыліся члены [[Авангард чырвонай моладзі|АЧМ]], «[[Працоўная Расія|Працоўнай Расіі]]», [[Расійскі камуністычны саюз моладзі|Расійскага камуністычнага саюза моладзі]], РКП-КПСС і шэрагу іншых арганізацый. На ўстаноўчым з’ездзе ў кастрычніку [[2008]] года ён быў абраны ў раду і выканаўчы камітэт «Левага фронту» і стаў каардынатарам яго арганізацыйнага аддзела. Акрамя яго ў кіраўніцтва «Левага фронту» ўвайшлі [[Ілля Уладзіміравіч Панамароў|Ілля Панамароў]], лідэр РКП-КПСС Аляксей Прыгарын, дырэктар інстытута «Калектыўнае дзеянне» і жонка дэпутата Дзяржаўнай думы [[Алег Васільевіч Шэін|Алега Шэіна]] Карын Клеман і кіраўнік [[Ісламскі камітэт Расіі|Ісламскага камітэта Расіі]] [[Гейдар Джахідавіч Джэмаль|Гейдар Джэмаль]]<ref>{{кніга|загаловак=Сытый бунт. "Грязное белье" оппозиции |часка=Неуловимый Удальцов |аўтар=Алексей Челноков|год=2012 |месца=М.|старонак=288 |isbn=978-5-9955-0463-4}}</ref>. Шырокую вядомасць Удальцову прынесла ўдзел у [[Пратэсты супраць фальсіфікацыі выбараў у Расіі (2011)|пратэстным руху]], які сфармаваўся пасля выбараў у Дзяржаўную думу VI склікання і адным з лідэраў якога ён быў<ref>[https://svpressa.ru/persons/sergey-udalcov/ Біяграфія і палітычныя погляды Сяргея Удальцова — Свабодная Прэса — Адукацыя, кар’ера і асабістае жыццё Сяргея Удальцова — Свабодная Прэса]</ref>. Падчас пратэстаў, [[Следчы камітэт Расійскай Федэрацыі|Следчы камітэт РФ]] ініцыяваў праверку, у рамках якой Удальцоў даў паказанні на допыце [[11 кастрычніка]] [[2012]] года, [[17 кастрычніка]] 2012 года ў дачыненні да яго была ўзбуджаная крымінальная справа па абвінавачанні ў падрыхтоўцы масавых беспарадкаў. Па матэрыялах справы, разгледжаных Басманным судом горада Масквы [[18 кастрычніка]], Удальцоў і яго прыхільнікі планавалі восенню 2012 года арганізаваць масавыя беспарадкі з удзелам 35 тысяч чалавек, для чаго арганізавалі сетку трэніровачных лагераў па краіне. Паводле інфармацыі следства, актывісты «Левага фронту» планавалі пачаць захоп улады ў [[Калінінград]]зе і планавалі прыцягнуць каля 20 мільёнаў рублёў з розных крыніц. Матэрыялы справы амаль цалкам паўтаралі звесткі, выкладзеныя ў фільме «Анатомія пратэсту — 2»<ref>[https://lenta.ru/lib/14159427/#69 Удальцоў, Сяргей. Лентапедыя]</ref>. [[9 лютага]] [[2013]] года Басманны раённы суд змясціў палітыка пад хатні арышт<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/russian/russia/2013/02/130209_udaltsov_verdict_home_arrest|title=Сергея Удальцова посадили под домашний арест|author=BBC|date=2013-2-9|lang=ru}}</ref>. [[19 чэрвеня]] [[2013]] года Сяргей Удальцоў быў дастаўлены ў Следчы камітэт, дзе яму былі прад’яўлены канчатковыя абвінавачанні. Удальцову ставілася ў віну арганізацыя масавых беспарадкаў на [[Балотная плошча (Масква)|Балотнай плошчы]] [[6 мая]] [[2012]] года, а таксама спробы арганізаваць масавыя беспарадкі па ўсёй [[Расія|Расіі]]<ref>{{Cite web|url=https://www.svoboda.org/a/25024150.html|title=Удальцов и Развозжаев начинают знакомиться с делом|author=Радио Свобода|lang=ru}}</ref>. [[9 ліпеня]] [[2014]] года Удальцоў выступіў у судзе з апошнім словам, дзе заявіў аб недаказанасці сваёй віны і аб тым, што масавых беспарадкаў 6 мая 2012 года не было. [[24 ліпеня]] [[2014]] года Масгарсуд прызнаў Сяргея Удальцова вінаватым у арганізацыі масавых беспарадкаў і прыгаварыў да 4,5 гадоў пазбаўлення волі. Удальцоў быў узяты пад варту ў зале суда<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/russian/russia/2014/07/140724_udaltsov_sentence_verdict|title=Удальцов и Развозжаев приговорены к 4,5 годам колонии|author=BBC|lang=ru}}</ref>. [[1 верасня]] [[2014]] года праваабарончая арганізацыя «[[Мемарыял (арганізацыя)|Мемарыял]]» прызнала Удальцова палітычным зняволеным<ref>[https://memohrc.org/ru/news/memorial-schitaet-levogo-oppozicionnera-sergeya-udalcova-politzaklyuchyonnym «Мемориал» считает левого оппозиционнера Сергея Удальцова политзаключённым]</ref>. {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Удальцоў Сяргей Станіслававіч}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Маскве]] [[Катэгорыя:Вязні сумлення]] [[Катэгорыя:Камуністы Расіі]] fcvdcklc0a5j6rqo0x4d3ay0czc4hu0 0 713595 4164634 4164535 2022-07-25T13:21:40Z Aliaksei Lastouski 75892 дадаў фотаздымак wikitext text/x-wiki {{Навуковец | Выява = [[File:Volha Sabaleuskaya.jpg|thumb|Вольга Сабалеўская]] }} '''Вольга Аляксандраўна Сабалеўская''' ([[26 сакавіка]] [[1974]], [[Гродна]] — [[18 кастрычніка]] [[2019]], Гродна<ref>[https://nashaniva.com/?c=ar&i=239583&lang=ru Памерла Вольга Сабалеўская — малады гісторык, выціснуты з Гродзенскага ўніверсітэта па палітычных матывах] // Наша Ніва. 19.10.2019.</ref>) — беларуская гісторык, культуролаг, вядучая спецыялістка па [[Іўдаіка|іўдаіцы]]<ref>https://belisrael.info/?p=25888</ref>. == Біяграфія == Нарадзілася ў сям’і выкладчыкаў. Скончыла ў 1991 годзе СШ № 19, паступіла на факультэт гісторыі і культуры [[Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы|Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы]]. Студэнткай пачала даследчыцкую працу ў мясцовых архівах, актыўна ўдзельнічала ў навуковых канферэнцыях. Тады ж з’яўляюцца і яе першыя навуковыя публікацыі, прысвечаныя культурнаму і гаспадарчаму жыццю гродзенскіх яўрэяў у XIX — пачатку XX ст. Яшчэ падчас вучобы ва ўніверсітэце зацікавілася гісторыяй яўрэйскай супольнасці на [[Беларусь|Беларусі]]. Скончыўшы ў 1996 г. вучобу з дыпломам па спецыяльнасці «выкладчык гісторыі і грамадскіх дысцыплін, настаўнік замежнай мовы (нямецкая)», яна паступае ў аспірантуру пры кафедры гісторыі Беларусі Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы і ўсяго праз тры гады абараняе дысертацыю па тэме «Яўрэі Беларусі: лад жыцця і культура (1772—1855)» на саісканне навуковай ступені кандыдата культуралогіі. Атрымала навуковае званне [[Дацэнт|дацэнта]]. У 1999—2013 гг. выкладала ў Гродзенскім дзяржаўным універсітэтам імя Янкі Купалы на кафедры культуралогіі. Адначасова яна стажыравалася ў Міжнароднай гуманітарнай школе ў [[Варшава|Варшаве]], Цэнтры навуковых супрацоўнікаў і выкладчыкаў іўдаікі ў ВНУ «Сэфер» (г. Масква), Нямецкім гістарычным інстытуце ў Варшаве, Яўрэйскім універсітэце ў [[Іерусалім]]е, Яўрэйскім гістарычным інстытуце ў Варшаве і іншых навуковых цэнтрах, прымала ўдзел у шматлікіх навуковых канферэнцыях, рыхтавалася да працы над доктарскай ды сама рыхтавала аспірантаў. Яе кар’ера ў дзяржаўным універсітэце скончылася пасля таго, як В. Сабалеўская ў 2008 годзе падтрымала байкот навуковай канферэнцыі, з якой па загадзе беларускіх чыноўнікаў былі выкраслены прозвішчы «апазіцыйных» прафесараў ([[Аляксандр Канстанцінавіч Краўцэвіч|Алеся Краўцэвіча]] і [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|Алеся Смалянчука]]). Пасля гэтага на яе пачаўся ціск, і ў 2013 яна была змушаная звольніцца з універсітэта<ref>[https://bolognaby.org/index.php/issledovanija-analitika/164-belaruskaya-galereya-axvyara-d1-9e-akademichnaj-nesvabody Галерея жертв академической несвободы] // Общественный Болонский комитет. 30.03.2015.</ref>. У 2013—2019 — выкладчык ПУА «[[Беларускі інстытут правазнаўства]] — БІП (Гродна)». == Навуковы даробак == Ужо ў сваёй першай кнізе «''Спрадвечныя іншаземцы: старонкі гісторыі гарадзенскіх яўрэяў''» (Гродна 2000), яна пастаралася распавесці пра гродзенскіх габрэяў у кантэксце гарадскога жыцця канца XVIII — пачатку XX стагоддзя ва ўсіх яго сферах — ад эканомікі да культуры. Пазней В. Сабалеўская працягнула гэтую тэму ўжо ў больш разгорнута, выдала разам з Уладзімірам Ганчаровым працу «''Евреи Гродненщины: Жизнь до Катастрофы''» (Данецк, 2005), якая была цалкам прысвечана гісторыі габрэяў-літвакоў Гродзеншчыны з 1795 па 1939 год. На старонках кнігі аўтары даследавалі спецыфічныя рысы кансерватыўнага свету габрэйскай традыцыі і змены, якія адбываюцца ў ім пад уздзеяннем працэсаў мадэрнізацыі. Яны распавядалі аб трансфармацыі габрэйскай абшчыны, традыцыйных занятках габрэяў Заходняга рэгіёну Беларусі і трансфармацыі структуры занятасці, аб некаторых аспектах палітычнага жыцця, у якім прымала ўдзел габрэйскае насельніцтва, асабліва ў сферы сямейных адносін, дабрачыннасці, асветы і адукацыі. Артыкулы В. Сабалеўскай, апублікаваныя ў шматлікіх навуковых выданнях Беларусі, [[Расія|Расіі]], [[Украіна|Украіны]], [[Польшча|Польшчы]] і [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], былі прысвечаны разнастайным бакам гісторыі габрэяў рысы аселасці ў канцы XVIII — пачатку ХХ стагоддзя: асаблівасцям іх эканамічнай дзейнасці ды сферы занятасці, культурнаму жыццю (арганізацыі асветы і сістэмы адукацыі, развіццю прыватных габрэйскіх школ і дзяржаўнай сістэмы адукацыі для габрэяў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дабрачыннасці), спецыфіцы габрэйскай медыцынскай сістэмы ды штодзённаму побыту габрэйскага квартала. Для яе горад з’яўляўся дамінантай габрэйскай культуры Беларусі, феноменам адначасова беднасці і багацця, сацыяльнага і індывідуальнага ў габрэйскай культуры Беларусі эпохі традыцыі. Акрамя гэтага, у шэрагу публікацый В. Сабалеўская даследуе палітыку царскага ўрада ў дачыненні да габрэйскай супольнасці і фарміраванне юрыдычнага статусу іўдзеяў у межах імперыі Раманавых. Агулам В. Сабалеўская апублікавала больш за сто артыкулаў, выдала чатыры манаграфіі, у тым ліку дзве ў сааўтарстве. Яе навуковыя інтарэсы, аднак, выходзілі за межы гісторыі габрэяў Расійскай імперыі і датычылі ўсёй гісторыі Беларусі на мяжы гістарычнай культуралогіі ды ўрбаністыкі. Асобна сярод яе прац адзначаюць манаграфію «Повседневная жизнь евреев Беларуси в конце XVIII—первой половине XIX века: монография» (Гродна, 2012), якая сталася пэўным прамежкавым вынікам шматгадовых даследаванняў. Спалучаючы гістарычны ды культуралагічны падыходы, на падставе даследавання архіўных і апублікаваных крыніц, мемуараў, перыёдыкі, публікацый айчынных і замежных аўтараў, В. Сабалеўская паспрабавала вызначыцца з феноменам паўсядзённага жыцця расійскіх габрэяў у гарадах мяжы аселасці, паказаць, як яны адначасова заставаліся галоўным фактарам культурнай сегрэгацыі і, разам з тым, ператвараліся ў крыніцу глыбокіх перамен габрэйскага грамадства. == Публікацыі == === Манаграфіі === # Сабалеўская В. А. Спрадвечныя іншаземцы: старонкі гісторыі гарадзенскіх яўрэяў. — Гародня, 2000. — 87 с. # Соболевская О., Гончаров В. Евреи Гродненщины: Жизнь до Катастрофы. — Донецк: Норд-Пресс, 2005. — 375 с. [из 23.5 п.л. — 16 п.л.: введение, 1-3 главы, заключение] # Соболевская, О. А. Повседневная жизнь евреев Беларуси в конце XVIII — 1 пол. XIX века: моногр. / О. А. Соболевская. — Гродно: ГрГУ, 2012. — 443 с. [25.8 п.л.] === Артыкулы ў часопісах з грыфам ВАК === # Сабалеўская В. А. Традыцыйная яўрэйская сям’я на Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX стагоддзя // Веснік ГрДУ. Сер. гуманіт. навук. — 1999. — № 1. — С. 17-23. # Соболевская О. А. Город как доминанта еврейской культуры Беларуси (конец XVIII — начало XX века) // Веснік Гродзенскага дзяржаўнага унiверсiтэта iмя Янкi Купалы. Серыя 1. — 2010. — № 1. — С. 71-77. # Сабалеўская В. А. Фенамен беднасці ў асяроддзі беларускіх яўрэяў у XIX ст. // Беларускі гістарычны часопіс. — Беларускi гiстарычны часопiс. — 1010. — № 12. — С. 13-18. # Соболевская О. А. Западная Беларусь в условиях немецко-фашистской оккупации: этнический контекст (1941-44) // Історичні і політологічні дослідження. — 2011. — № 1-2 (47-48). — С. 64-72. # Соболевская О. А. История повседневности как методологическая проблема // Історичні і політологічні дослідження. — 2012. — № 1 (49). — С. 131—142. === Артыкулы ў замежных выданнях === # Сабалеўская В. А. Гаспадарчае жыццё «рухлівых беластоцкіх» і «апатычных гарадзенскіх» яўрэяў у сярэдзіне-другой палове XIX стагоддзя // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 1999. — № 11. — S. 45-57. # Сабалеўская В. Межы талерантнасці: хрысціянска-іўдзейскія стасункі на Беларусі ў XIX стагоддзі // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 2006. — № 25. — S. 67-83. # Sabaleuskaya V.A. Changing Conceptions of Leisure among the Jews of Western Belarus’ at the End of the 19 th Century // East European Jewish Affairs. — 2006. — № 2. December (Vol. 36). — Рр. 127—140. # Сабалеўская В. Яўрэі ў сістэме аховы здароўя г. Бельска ў канцы XIX — пачатку ХХ стагоддзя // Бельскі гостінэць. — 2011. — № 2. — С. 60-67. # Соболевская О. Иудеи в белорусских владениях Радзивиллов в конце XVIII — начале XIX вв. // Цайтшрыфт / Цайтшрифт: часопіс для даследавання яўрэйскай гісторыі, дэмаграфіі і эканомікі, літаратуры, мовы і этнаграфіі. — Менск-Вільня. — 2011. — Т. 6 (1). — С. 23-40. # Соболевская О. А. Евреи белорусской части черты оседлости конца XVIII — 1 пол. XIX вв. в трудах российских и белорусских историков // Цайтшрыфт / Цайтшрифт: часопіс для даследавання яўрэйскай гісторыі, дэмаграфіі і эканомікі, літаратуры, мовы і этнаграфіі. — Менск-Вільня. — 2012. — Т. 7 (2). — С. 94-101. # Сабалеўская В. А. Габрэйская супольнасць Беларусі ў прававой прасторы Расійскай імперыі (канец XVIII — 1 пал. XIX ст.) // Першы міжнародны кангрэс даследчыкаў Беларусі: працоўныя матэрыялы. — Каўнас: Vytautas Magnus University Press, 2012. — Т. 1. — С. 186—190. # Сабалеўская В. А. Міхалоўскі кландайк: прамысловае будаўніцтва ў калоніі Нязбудка-Міхалова на рубяжы XIX—XX стагоддзя // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 2012. — № 37. — S. 38-52 {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Сабалеўская Вольга}} [[Катэгорыя:Гісторыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Культуролагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Іўдаісты Беларусі]] 83yba8adm7im0aquxnbiujgw0pqh7ci 4164863 4164634 2022-07-26T08:15:43Z Maksim L. 13 фота перанёс на ВД wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} '''Вольга Аляксандраўна Сабалеўская''' ([[26 сакавіка]] [[1974]], [[Гродна]] — [[18 кастрычніка]] [[2019]], Гродна<ref>[https://nashaniva.com/?c=ar&i=239583&lang=ru Памерла Вольга Сабалеўская — малады гісторык, выціснуты з Гродзенскага ўніверсітэта па палітычных матывах] // Наша Ніва. 19.10.2019.</ref>) — беларуская гісторык, культуролаг, вядучая спецыялістка па [[Іўдаіка|іўдаіцы]]<ref>https://belisrael.info/?p=25888</ref>. == Біяграфія == Нарадзілася ў сям’і выкладчыкаў. Скончыла ў 1991 годзе СШ № 19, паступіла на факультэт гісторыі і культуры [[Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы|Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы]]. Студэнткай пачала даследчыцкую працу ў мясцовых архівах, актыўна ўдзельнічала ў навуковых канферэнцыях. Тады ж з’яўляюцца і яе першыя навуковыя публікацыі, прысвечаныя культурнаму і гаспадарчаму жыццю гродзенскіх яўрэяў у XIX — пачатку XX ст. Яшчэ падчас вучобы ва ўніверсітэце зацікавілася гісторыяй яўрэйскай супольнасці на [[Беларусь|Беларусі]]. Скончыўшы ў 1996 г. вучобу з дыпломам па спецыяльнасці «выкладчык гісторыі і грамадскіх дысцыплін, настаўнік замежнай мовы (нямецкая)», яна паступае ў аспірантуру пры кафедры гісторыі Беларусі Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы і ўсяго праз тры гады абараняе дысертацыю па тэме «Яўрэі Беларусі: лад жыцця і культура (1772—1855)» на саісканне навуковай ступені кандыдата культуралогіі. Атрымала навуковае званне [[Дацэнт|дацэнта]]. У 1999—2013 гг. выкладала ў Гродзенскім дзяржаўным універсітэтам імя Янкі Купалы на кафедры культуралогіі. Адначасова яна стажыравалася ў Міжнароднай гуманітарнай школе ў [[Варшава|Варшаве]], Цэнтры навуковых супрацоўнікаў і выкладчыкаў іўдаікі ў ВНУ «Сэфер» (г. Масква), Нямецкім гістарычным інстытуце ў Варшаве, Яўрэйскім універсітэце ў [[Іерусалім]]е, Яўрэйскім гістарычным інстытуце ў Варшаве і іншых навуковых цэнтрах, прымала ўдзел у шматлікіх навуковых канферэнцыях, рыхтавалася да працы над доктарскай ды сама рыхтавала аспірантаў. Яе кар’ера ў дзяржаўным універсітэце скончылася пасля таго, як В. Сабалеўская ў 2008 годзе падтрымала байкот навуковай канферэнцыі, з якой па загадзе беларускіх чыноўнікаў былі выкраслены прозвішчы «апазіцыйных» прафесараў ([[Аляксандр Канстанцінавіч Краўцэвіч|Алеся Краўцэвіча]] і [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|Алеся Смалянчука]]). Пасля гэтага на яе пачаўся ціск, і ў 2013 яна была змушаная звольніцца з універсітэта<ref>[https://bolognaby.org/index.php/issledovanija-analitika/164-belaruskaya-galereya-axvyara-d1-9e-akademichnaj-nesvabody Галерея жертв академической несвободы] // Общественный Болонский комитет. 30.03.2015.</ref>. У 2013—2019 — выкладчык ПУА «[[Беларускі інстытут правазнаўства]] — БІП (Гродна)». == Навуковы даробак == Ужо ў сваёй першай кнізе «''Спрадвечныя іншаземцы: старонкі гісторыі гарадзенскіх яўрэяў''» (Гродна 2000), яна пастаралася распавесці пра гродзенскіх габрэяў у кантэксце гарадскога жыцця канца XVIII — пачатку XX стагоддзя ва ўсіх яго сферах — ад эканомікі да культуры. Пазней В. Сабалеўская працягнула гэтую тэму ўжо ў больш разгорнута, выдала разам з Уладзімірам Ганчаровым працу «''Евреи Гродненщины: Жизнь до Катастрофы''» (Данецк, 2005), якая была цалкам прысвечана гісторыі габрэяў-літвакоў Гродзеншчыны з 1795 па 1939 год. На старонках кнігі аўтары даследавалі спецыфічныя рысы кансерватыўнага свету габрэйскай традыцыі і змены, якія адбываюцца ў ім пад уздзеяннем працэсаў мадэрнізацыі. Яны распавядалі аб трансфармацыі габрэйскай абшчыны, традыцыйных занятках габрэяў Заходняга рэгіёну Беларусі і трансфармацыі структуры занятасці, аб некаторых аспектах палітычнага жыцця, у якім прымала ўдзел габрэйскае насельніцтва, асабліва ў сферы сямейных адносін, дабрачыннасці, асветы і адукацыі. Артыкулы В. Сабалеўскай, апублікаваныя ў шматлікіх навуковых выданнях Беларусі, [[Расія|Расіі]], [[Украіна|Украіны]], [[Польшча|Польшчы]] і [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], былі прысвечаны разнастайным бакам гісторыі габрэяў рысы аселасці ў канцы XVIII — пачатку ХХ стагоддзя: асаблівасцям іх эканамічнай дзейнасці ды сферы занятасці, культурнаму жыццю (арганізацыі асветы і сістэмы адукацыі, развіццю прыватных габрэйскіх школ і дзяржаўнай сістэмы адукацыі для габрэяў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дабрачыннасці), спецыфіцы габрэйскай медыцынскай сістэмы ды штодзённаму побыту габрэйскага квартала. Для яе горад з’яўляўся дамінантай габрэйскай культуры Беларусі, феноменам адначасова беднасці і багацця, сацыяльнага і індывідуальнага ў габрэйскай культуры Беларусі эпохі традыцыі. Акрамя гэтага, у шэрагу публікацый В. Сабалеўская даследуе палітыку царскага ўрада ў дачыненні да габрэйскай супольнасці і фарміраванне юрыдычнага статусу іўдзеяў у межах імперыі Раманавых. Агулам В. Сабалеўская апублікавала больш за сто артыкулаў, выдала чатыры манаграфіі, у тым ліку дзве ў сааўтарстве. Яе навуковыя інтарэсы, аднак, выходзілі за межы гісторыі габрэяў Расійскай імперыі і датычылі ўсёй гісторыі Беларусі на мяжы гістарычнай культуралогіі ды ўрбаністыкі. Асобна сярод яе прац адзначаюць манаграфію «Повседневная жизнь евреев Беларуси в конце XVIII—первой половине XIX века: монография» (Гродна, 2012), якая сталася пэўным прамежкавым вынікам шматгадовых даследаванняў. Спалучаючы гістарычны ды культуралагічны падыходы, на падставе даследавання архіўных і апублікаваных крыніц, мемуараў, перыёдыкі, публікацый айчынных і замежных аўтараў, В. Сабалеўская паспрабавала вызначыцца з феноменам паўсядзённага жыцця расійскіх габрэяў у гарадах мяжы аселасці, паказаць, як яны адначасова заставаліся галоўным фактарам культурнай сегрэгацыі і, разам з тым, ператвараліся ў крыніцу глыбокіх перамен габрэйскага грамадства. == Публікацыі == === Манаграфіі === # Сабалеўская В. А. Спрадвечныя іншаземцы: старонкі гісторыі гарадзенскіх яўрэяў. — Гародня, 2000. — 87 с. # Соболевская О., Гончаров В. Евреи Гродненщины: Жизнь до Катастрофы. — Донецк: Норд-Пресс, 2005. — 375 с. [из 23.5 п.л. — 16 п.л.: введение, 1-3 главы, заключение] # Соболевская, О. А. Повседневная жизнь евреев Беларуси в конце XVIII — 1 пол. XIX века: моногр. / О. А. Соболевская. — Гродно: ГрГУ, 2012. — 443 с. [25.8 п.л.] === Артыкулы ў часопісах з грыфам ВАК === # Сабалеўская В. А. Традыцыйная яўрэйская сям’я на Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX стагоддзя // Веснік ГрДУ. Сер. гуманіт. навук. — 1999. — № 1. — С. 17-23. # Соболевская О. А. Город как доминанта еврейской культуры Беларуси (конец XVIII — начало XX века) // Веснік Гродзенскага дзяржаўнага унiверсiтэта iмя Янкi Купалы. Серыя 1. — 2010. — № 1. — С. 71-77. # Сабалеўская В. А. Фенамен беднасці ў асяроддзі беларускіх яўрэяў у XIX ст. // Беларускі гістарычны часопіс. — Беларускi гiстарычны часопiс. — 1010. — № 12. — С. 13-18. # Соболевская О. А. Западная Беларусь в условиях немецко-фашистской оккупации: этнический контекст (1941-44) // Історичні і політологічні дослідження. — 2011. — № 1-2 (47-48). — С. 64-72. # Соболевская О. А. История повседневности как методологическая проблема // Історичні і політологічні дослідження. — 2012. — № 1 (49). — С. 131—142. === Артыкулы ў замежных выданнях === # Сабалеўская В. А. Гаспадарчае жыццё «рухлівых беластоцкіх» і «апатычных гарадзенскіх» яўрэяў у сярэдзіне-другой палове XIX стагоддзя // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 1999. — № 11. — S. 45-57. # Сабалеўская В. Межы талерантнасці: хрысціянска-іўдзейскія стасункі на Беларусі ў XIX стагоддзі // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 2006. — № 25. — S. 67-83. # Sabaleuskaya V.A. Changing Conceptions of Leisure among the Jews of Western Belarus’ at the End of the 19 th Century // East European Jewish Affairs. — 2006. — № 2. December (Vol. 36). — Рр. 127—140. # Сабалеўская В. Яўрэі ў сістэме аховы здароўя г. Бельска ў канцы XIX — пачатку ХХ стагоддзя // Бельскі гостінэць. — 2011. — № 2. — С. 60-67. # Соболевская О. Иудеи в белорусских владениях Радзивиллов в конце XVIII — начале XIX вв. // Цайтшрыфт / Цайтшрифт: часопіс для даследавання яўрэйскай гісторыі, дэмаграфіі і эканомікі, літаратуры, мовы і этнаграфіі. — Менск-Вільня. — 2011. — Т. 6 (1). — С. 23-40. # Соболевская О. А. Евреи белорусской части черты оседлости конца XVIII — 1 пол. XIX вв. в трудах российских и белорусских историков // Цайтшрыфт / Цайтшрифт: часопіс для даследавання яўрэйскай гісторыі, дэмаграфіі і эканомікі, літаратуры, мовы і этнаграфіі. — Менск-Вільня. — 2012. — Т. 7 (2). — С. 94-101. # Сабалеўская В. А. Габрэйская супольнасць Беларусі ў прававой прасторы Расійскай імперыі (канец XVIII — 1 пал. XIX ст.) // Першы міжнародны кангрэс даследчыкаў Беларусі: працоўныя матэрыялы. — Каўнас: Vytautas Magnus University Press, 2012. — Т. 1. — С. 186—190. # Сабалеўская В. А. Міхалоўскі кландайк: прамысловае будаўніцтва ў калоніі Нязбудка-Міхалова на рубяжы XIX—XX стагоддзя // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 2012. — № 37. — S. 38-52 {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Сабалеўская Вольга}} [[Катэгорыя:Гісторыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Культуролагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Іўдаісты Беларусі]] d05q05tyq4jq55t71osxvbdj5a30qzn 0 713598 4164813 4164263 2022-07-26T01:04:42Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Часопіс |назва = Полосатая газета |арыгінал назвы = |лагатып = Полосатая газета.jpg |выява = |шырыня = |подпіс = |спецыялізацыя = дзіцячае выданне, для малодшага і сярэдняга школьнага ўзросту |перыядычнасць = 1 / [[Месяц (каляндарны)|месяц]] |скарачэнне = |мова = [[беларуская мова|беларуская]] |адрас рэдакцыі = Мінская вобласць, Мінскі раён, а/г Хацежына, вул. Цэнтральная, 18Б/1-53 |галоўны рэдактар = Г. У. Граноўская |заснавальнікі = |выдавец = ААТ «Мара принт» |краіна = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} |гісторыя = |заснаванне = 15 лютага 2013 |апошні выпуск = |аб'ём = 20 с. |камплектацыя = |тыраж = {{num|1200}} (май, 2022) |ISSN = 2307-2067 |eISSN = |доступ = |узнагароды = «[[Залатая Ліцера]]» (2016) |вэб-сайт = https://polosochka.by/ |вікікрыніцы = |вікісховішча = }} '''«Полосатая газета»''' — друкаванае выданне для [[Дзіця|дзяцей]] 6—13 гадоў<ref>{{cite web| author =Спасюк Е.| date =2015-05-12| url = https://naviny.by/rubrics/society/2015/05/12/ic_articles_116_188858| title =Кризис поставил под удар детскую «Полосатую газету» |publisher =[[БелаПАН]]| accessdate = 2022-07-24}}</ref>, сацыяльны праект, які прапагандуе здаровы лад жыцця і духоўна-маральныя каштоўнасці<ref>{{cite web| author =| date =| url =https://sadovniki.by/gazeta-dlya-detey-polosataya-gazeta.html| title =Детская газета - «Полосатая газета» |publisher =інтэрнет часопіс «Ваш сад и дача» | accessdate = 2022-07-24}}</ref><ref>{{cite web| author =| date =2013-11-12| url = https://www.diva.by/divno/wombiz/konkurs/polosataya-gazeta.html| title =Детское издание «Полосатая газета» |publisher =diva.by| accessdate = 2022-07-24}}</ref>. Галоўны рэдактар — Ганна Уладзіміраўна Граноўская (настаўнік пачатковых класаў, педагог-псіхолаг, аўтар нестандартных дапаможнікаў для дзяцей). Выданне распаўсюджваецца праз падпіску [[пошта]]й і продаж у «Белсаюздруку». Падпісны індэкс на [[Белпошта|«Белпошце»]]: для [[Фізічная асоба|індывідуальных]] падпісчыкаў — 63140, для [[Юрыдычная асоба|ведамасных]] — 631402. == Змест == «Паласатая газета» з'яўляецца адзіным ў Беларусі перыядычным выданнем для дзяцей, якое створана пры ўдзеле дзіцячых псіхолагаў<ref>{{cite web| author =| date =2014-11-02| url = https://kotvokoshke.by/article/nash-drug-polosataya-gazeta-ochen-dobryy-proekt-dlya-detey| title =Наш друг - "Полосатая газета", очень добрый проект для детей |publisher =Грамадскае аб'яднанне абароны жывёл «Кот у акенцы»| accessdate = 2022-07-24}}</ref> і якое таксама ўхваленае дзіцячымі псіхолагамі<ref name="Бг">{{cite web| author =| date =2020-04-20| url = http://www.beresta.by/берестовицкая-райбиблиотека-получил/| title =Берестовицкая райбиблиотека получила подарок от «Полосатой газеты»|publisher =Бераставiцкая газета| accessdate = 2022-07-24}}</ref>. Асноўна тэматыка газеты — займальныя навуковыя факты, экалогія, бяспека дзяцей. На старонках выдання размешчаны галаваломкі, нататкі з падарожжамі па самых розных кутках света, публікацыі з асвятленнем дзіўных падзей, здольнасцяў людзей і жывёл. Таксама ёсць рубрыка аб асаблівых дзецях<ref>{{cite web| author =| date =2022-06-17| url = http://www.childrenspace.by/novosti/item/95-polosataya-gazeta-vozvrashchaet-dobro-v-detskie-serdtsa.html| title =Полосатая газета возвращает добро в детские сердца |publisher =childrenspace.by| accessdate = 2022-07-26| lang =}}</ref>. === Рубрыкі === * «Хуткая дапамога» — распавядае аб тым, што трэба рабіць у экстрэмальных сітуацыях. Напрыклад, калі цябе ўкусіла змяя, калі ты падавіўся, затрымаўся ў ліфце і гэтак далей. * «Скрыжаванне» — распавядае аб правілах дарожнага руху. * «Крэсіва» — распавядае аб абыходжанні з агнём. * «Трыбуна» — у рубрыцы кожнае дзіця можа звярнуцца да дарослых і распавесці аб сваёй набалелай праблеме. * «Неверагодна, але факт» — у рубрыцы вы даведаецеся пра дзіўныя адкрыцці. * «Зніклы свет» — у рубрыцы вы даведаецеся аб незвычайных жывёл, якія калісьці засялялі нашу планету. * «Планета дабрыні» — у рубрыцы публікуюцца гісторыі аб маленькіх гераічных учынках, якія не могуць не крануць сэрцы людзей. * «Гульнявая палянка» — рубрыка з вясёлымі заданнямі і рэбусамі. == Узнагароды == * 2016 год — лаўрэат ХІІ Нацыянальнага конкурсу друкаваных сродкаў масавай інфармацыі «[[Залатая Ліцера]]» у намінацыі «Лепшыя матэрыялы для дзяцей і юнацтва»<ref name="Бг" />. * 2019 год — пераможца на V Усерасійскім фестывалі дзіцячай прэсы «Чароўнае слова» (Масква) у намінацыі «Лепшая газета для малодшых школьнікаў»<ref name="Бг" /><ref>{{cite web| author =| date =2019-09-09| url =http://www.dompressy.by/2019/09/09/detskie-belorusskie-smi-prinyali-uchastie-v-v-vserossijskom-festivale-detskoj-pressy-volshebnoe-slovo/ | title = Детские белорусские СМИ приняли участие в V Всероссийском фестивале детской прессы «Волшебное слово»|publisher =РУП «Дом прэссы»| accessdate = 2022-07-24}}</ref>. * 2020 год — пераможца на VI Усерасійскім фестывалі дзіцячай прэсы «Чароўнае слова» у намінацыі «Лепшая газета для малодшых школьнікаў»<ref>{{cite web| author =Усачёва К.| date =2020-11-20| url =https://peremena-perm.ru/proekty/specproekty/mediahod/zavershilsya-vi-vserossijskij-festival-volshebnoe-slovo | title =Завершился VI Всероссийский фестиваль «Волшебное слово» |publisher =газета «Перемена-Пермь»| accessdate = 2022-07-24}}</ref>. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-07-26}} [[Катэгорыя:Газеты Беларусі]] [[Катэгорыя:Газеты Беларусі на рускай мове]] [[Катэгорыя:Часопісы Беларусі]] [[Катэгорыя:Часопісы паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Залатая Ліцера»]] [[Катэгорыя:Дзіцячыя часопісы]] d5yaw8d5o3hs9k643p7rfmnr8kcev8q 0 713601 4164837 4164244 2022-07-26T05:48:44Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = |выява = |памер = |апісанне = |выява2 = |памер2 = |апісанне2 = |выява3 = |памер3 = |апісанне3 = |назва = Царскія вароты |арыгінал = |аўтар = |год = XVI стагоддзе |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 112 |шырыня = 56,5 |даўжыня = 2 |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Царскія вароты''' — фрагмент царскіх варот з абразом [[Беларуская школа іканапісу|беларускай школы]] [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Захоўваецца ў калекцыі ў [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} НВЖ—197). Памер абраза — {{num|112 × 56,5 × 2|см}}<ref name="ЖББ"/>. Выяўлена 40-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1981 годзе ў [[Царква Святой Ганны (Ялова)|царкве]] в. [[Ялова]] [[Пружанскі раён|Пружанскага раёна]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]<ref name="ЖББ"/>. Мастацтвазнаўца [[Надзея Высоцкая]] так узгадвае пра знаходку<ref name="sputnik">[https://sputnik.by/20170106/mater-bozhya-v-namitke-1026745896.html Матерь Божья в намитке] — 06.01.2017, [[Sputnik Беларусь]]</ref>: {{цытата|Вось абраз з вёскі Ялова, Пружанскага раёна. З аднаго боку адсутнічае жывапісны слой – ён зрэзаны, таму што абраз служыў стальніцай – на ёй хлеб і сала рэзалі. Знайшла я яе выпадкова – размаўляем мы са святаром, чай п'ём, а на стале абрус неяк дзіўна тапырыцца. Я пад яго рукой – а там [[лузга (іканапіс)|лузга]] [скос паміж [[Поле (іканапіс)|полем]] і [[Каўчэг (іканапіс)|каўчэжцам]] абраза]. Папрасіла абрус падняць – а гэта былыя царскія вароты. Дзве створкі злучылі разам. Разумна. А святар мясцовы за гэтым сталом еў…}} Раскрыты рэстаўратарам вытворчага аб’яднання «[[Белрэстаўрацыя]]» [[П. Р. Журбей|П. Р. Журбеем]] у 1988 годзе ([[Мінск]])<ref name="ЖББ">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|5|Царскія вароты|с=30}}</ref>. == Выстаўкі == * Мастацтва рэнесансу ў Беларусі. Мінск. 1990. * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000; Мінск. 2001. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|5|Царскія вароты|с=30}} [[Катэгорыя:Царскія вароты Беларусі]] [[Катэгорыя:Карціны XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Рэлігія ў Пружанскім раёне]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Жывапіс барока Беларусі]] [[Катэгорыя:Ялова]] kgyjlsfa451udn0b1ae5gmpz0akgx7j 0 713649 4164649 4164584 2022-07-25T13:51:16Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Centrotus cornutus01.jpg | image title = | image descr = | parent = Centrotus | rang = Від | latin = Centrotus cornutus | author = <br>([[Linnaeus]], [[1758]]) | syn = * {{bt|Cicada cornutus|Linnaeus, 1758}}<ref name="Holzinger.et.al.2003">{{кніга|аўтар = Holzinger W.&nbsp;E., I. Kammerlander & H. Nickel|частка = |загаловак = The Auchenorrhyncha of Central Europe - Die Zikaden Mitteleuropas. Fulgoromorpha, Cicadomorpha excl. Cicadellidae|арыгінал =|спасылка =|адказны =|выданне = |месца = |выдавецтва = |год = 2003|том = I|старонкі = 529|старонак = 674|серыя =|isbn = 90—04-12895-6|тыраж =}}</ref> | typus = | children name = | children = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = | commons = Centrotus cornutus | iucn = }} '''Бадушка рагатая''' (''Centrotus cornutus'') — від [[Паўцвердакрылыя|паўцвердакрылых]] [[Насякомыя|насякомых]] з сямейства {{bt-bellat|Гарбаткі|Membracidae}}. == Распаўсюджанне і месцы пражывання == Распаўсюджаны ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]], [[Еўрапейская частка Расіі|Еўрапейскай частцы Расіі]], [[Турцыя|Турцыі]], на [[Каўказ]]е, ў [[Закаўказзе|Закаўказзі]], [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]], [[Казахстан]]е, [[Сібір]]ы, на поўдні [[Хабараўскі край|Хабараўскага]] і [[Прыморскі край|Прыморскага краёў]]. Насяляюць, на [[Паляна (геаграфія)|палянах]], на буйнатраўі пад [[Полаг лесу|полагам лесу]], ля лясных дарог і на ўзлесках. У [[Еўропа|Еўропе]] дарослых насякомых можна назіраць з мая па кастрычнік. == Апісанне == Даўжыня цела імага 7-9, 6 мм. Дарослыя асобіны чорныя, на іх целе маюцца жаўтлявыя прылеглыя валасінкі; у самак краі бакавых і задніх атожылкаў {{нп3|Пярэдняспінка|пярэдняспінкі|ru|Переднеспинка}} бываюць бурымі. {{нп3|Надкрыллі||ru|Надкрылья}} і іх жылкі празрыстыя. == Экалогія == [[Німфа (біялогія)|Німфы]] ў перыяд росту звычайна не пакідаюць кармавых раслін, да якіх адносяцца {{bt-bellat||Vincetoxicum}}, {{bt-bellat|бадзяк|Cirsium}}, {{bt-bellat|чартапалох|Carduus}} і {{bt-bellat|крапіва|Urtica}}. Імага праводзяць час на вяршыні травяністых раслін і на кустах, але часцей сустракаюцца на маладых дрэвах, такіх як {{bt-bellat|таполя|Populus}}, {{bt-bellat|дуб|Quercus}}, {{bt-bellat|маліна|Rubus}}, {{bt-bellat|сліва|Prunus}} і іншых. == Фота == <gallery> Centrotus cornutus (5846464283).jpg| Membracidae - Centrotus cornutus-1.JPG| 2013-06-02 21-20-31-membracidae.JPG| Centrotus cornutus (17713342676).jpg| Centrotus cornutus 1.jpg| Dornzikade - Centrotus cornutus (10541156836).jpg| </gallery> {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1758 годзе]] [[Катэгорыя:Насякомыя Азіі]] [[Катэгорыя:Насякомыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Крылатыя насякомыя]] nx4lt75dnfo52qghclyj9v0ffm2n0qi 4164673 4164649 2022-07-25T14:49:54Z Хомелка 6638 /* Экалогія */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Centrotus cornutus01.jpg | image title = | image descr = | parent = Centrotus | rang = Від | latin = Centrotus cornutus | author = <br>([[Linnaeus]], [[1758]]) | syn = * {{bt|Cicada cornutus|Linnaeus, 1758}}<ref name="Holzinger.et.al.2003">{{кніга|аўтар = Holzinger W.&nbsp;E., I. Kammerlander & H. Nickel|частка = |загаловак = The Auchenorrhyncha of Central Europe - Die Zikaden Mitteleuropas. Fulgoromorpha, Cicadomorpha excl. Cicadellidae|арыгінал =|спасылка =|адказны =|выданне = |месца = |выдавецтва = |год = 2003|том = I|старонкі = 529|старонак = 674|серыя =|isbn = 90—04-12895-6|тыраж =}}</ref> | typus = | children name = | children = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = | commons = Centrotus cornutus | iucn = }} '''Бадушка рагатая''' (''Centrotus cornutus'') — від [[Паўцвердакрылыя|паўцвердакрылых]] [[Насякомыя|насякомых]] з сямейства {{bt-bellat|Гарбаткі|Membracidae}}. == Распаўсюджанне і месцы пражывання == Распаўсюджаны ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]], [[Еўрапейская частка Расіі|Еўрапейскай частцы Расіі]], [[Турцыя|Турцыі]], на [[Каўказ]]е, ў [[Закаўказзе|Закаўказзі]], [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]], [[Казахстан]]е, [[Сібір]]ы, на поўдні [[Хабараўскі край|Хабараўскага]] і [[Прыморскі край|Прыморскага краёў]]. Насяляюць, на [[Паляна (геаграфія)|палянах]], на буйнатраўі пад [[Полаг лесу|полагам лесу]], ля лясных дарог і на ўзлесках. У [[Еўропа|Еўропе]] дарослых насякомых можна назіраць з мая па кастрычнік. == Апісанне == Даўжыня цела імага 7-9, 6 мм. Дарослыя асобіны чорныя, на іх целе маюцца жаўтлявыя прылеглыя валасінкі; у самак краі бакавых і задніх атожылкаў {{нп3|Пярэдняспінка|пярэдняспінкі|ru|Переднеспинка}} бываюць бурымі. {{нп3|Надкрыллі||ru|Надкрылья}} і іх жылкі празрыстыя. == Экалогія == [[Німфа (біялогія)|Німфы]] ў перыяд росту звычайна не пакідаюць кармавых раслін, да якіх адносяцца {{bt-bellat|птушанец|Vincetoxicum}}, {{bt-bellat|бадзяк|Cirsium}}, {{bt-bellat|чартапалох|Carduus}} і {{bt-bellat|крапіва|Urtica}}. Імага праводзяць час на вяршыні травяністых раслін і на кустах, але часцей сустракаюцца на маладых дрэвах, такіх як {{bt-bellat|таполя|Populus}}, {{bt-bellat|дуб|Quercus}}, {{bt-bellat|маліна|Rubus}}, {{bt-bellat|сліва|Prunus}} і іншых. == Фота == <gallery> Centrotus cornutus (5846464283).jpg| Membracidae - Centrotus cornutus-1.JPG| 2013-06-02 21-20-31-membracidae.JPG| Centrotus cornutus (17713342676).jpg| Centrotus cornutus 1.jpg| Dornzikade - Centrotus cornutus (10541156836).jpg| </gallery> {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1758 годзе]] [[Катэгорыя:Насякомыя Азіі]] [[Катэгорыя:Насякомыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Крылатыя насякомыя]] aytp7bt2xqfcga6vultjorulmhwdirj 4164726 4164673 2022-07-25T19:20:19Z JerzyKundrat 174 Машынны пераклад wikitext text/x-wiki {{Машынны пераклад}} {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Centrotus cornutus01.jpg | image title = | image descr = | parent = Centrotus | rang = Від | latin = Centrotus cornutus | author = <br>([[Linnaeus]], [[1758]]) | syn = * {{bt|Cicada cornutus|Linnaeus, 1758}}<ref name="Holzinger.et.al.2003">{{кніга|аўтар = Holzinger W.&nbsp;E., I. Kammerlander & H. Nickel|частка = |загаловак = The Auchenorrhyncha of Central Europe - Die Zikaden Mitteleuropas. Fulgoromorpha, Cicadomorpha excl. Cicadellidae|арыгінал =|спасылка =|адказны =|выданне = |месца = |выдавецтва = |год = 2003|том = I|старонкі = 529|старонак = 674|серыя =|isbn = 90—04-12895-6|тыраж =}}</ref> | typus = | children name = | children = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = | commons = Centrotus cornutus | iucn = }} '''Бадушка рагатая''' (''Centrotus cornutus'') — від [[Паўцвердакрылыя|паўцвердакрылых]] [[Насякомыя|насякомых]] з сямейства {{bt-bellat|Гарбаткі|Membracidae}}. == Распаўсюджанне і месцы пражывання == Распаўсюджаны ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]], [[Еўрапейская частка Расіі|Еўрапейскай частцы Расіі]], [[Турцыя|Турцыі]], на [[Каўказ]]е, ў [[Закаўказзе|Закаўказзі]], [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]], [[Казахстан]]е, [[Сібір]]ы, на поўдні [[Хабараўскі край|Хабараўскага]] і [[Прыморскі край|Прыморскага краёў]]. Насяляюць, на [[Паляна (геаграфія)|палянах]], на буйнатраўі пад [[Полаг лесу|полагам лесу]], ля лясных дарог і на ўзлесках. У [[Еўропа|Еўропе]] дарослых насякомых можна назіраць з мая па кастрычнік. == Апісанне == Даўжыня цела імага 7-9, 6 мм. Дарослыя асобіны чорныя, на іх целе маюцца жаўтлявыя прылеглыя валасінкі; у самак краі бакавых і задніх атожылкаў {{нп3|Пярэдняспінка|пярэдняспінкі|ru|Переднеспинка}} бываюць бурымі. {{нп3|Надкрыллі||ru|Надкрылья}} і іх жылкі празрыстыя. == Экалогія == [[Німфа (біялогія)|Німфы]] ў перыяд росту звычайна не пакідаюць кармавых раслін, да якіх адносяцца {{bt-bellat|птушанец|Vincetoxicum}}, {{bt-bellat|бадзяк|Cirsium}}, {{bt-bellat|чартапалох|Carduus}} і {{bt-bellat|крапіва|Urtica}}. Імага праводзяць час на вяршыні травяністых раслін і на кустах, але часцей сустракаюцца на маладых дрэвах, такіх як {{bt-bellat|таполя|Populus}}, {{bt-bellat|дуб|Quercus}}, {{bt-bellat|маліна|Rubus}}, {{bt-bellat|сліва|Prunus}} і іншых. == Фота == <gallery> Centrotus cornutus (5846464283).jpg| Membracidae - Centrotus cornutus-1.JPG| 2013-06-02 21-20-31-membracidae.JPG| Centrotus cornutus (17713342676).jpg| Centrotus cornutus 1.jpg| Dornzikade - Centrotus cornutus (10541156836).jpg| </gallery> {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1758 годзе]] [[Катэгорыя:Насякомыя Азіі]] [[Катэгорыя:Насякомыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Крылатыя насякомыя]] 9tpceurneg475c4im914hjyud35up49 4164815 4164726 2022-07-26T02:56:25Z VladimirZhV 9113 /* Апісанне */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Машынны пераклад}} {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Centrotus cornutus01.jpg | image title = | image descr = | parent = Centrotus | rang = Від | latin = Centrotus cornutus | author = <br>([[Linnaeus]], [[1758]]) | syn = * {{bt|Cicada cornutus|Linnaeus, 1758}}<ref name="Holzinger.et.al.2003">{{кніга|аўтар = Holzinger W.&nbsp;E., I. Kammerlander & H. Nickel|частка = |загаловак = The Auchenorrhyncha of Central Europe - Die Zikaden Mitteleuropas. Fulgoromorpha, Cicadomorpha excl. Cicadellidae|арыгінал =|спасылка =|адказны =|выданне = |месца = |выдавецтва = |год = 2003|том = I|старонкі = 529|старонак = 674|серыя =|isbn = 90—04-12895-6|тыраж =}}</ref> | typus = | children name = | children = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = | commons = Centrotus cornutus | iucn = }} '''Бадушка рагатая''' (''Centrotus cornutus'') — від [[Паўцвердакрылыя|паўцвердакрылых]] [[Насякомыя|насякомых]] з сямейства {{bt-bellat|Гарбаткі|Membracidae}}. == Распаўсюджанне і месцы пражывання == Распаўсюджаны ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]], [[Еўрапейская частка Расіі|Еўрапейскай частцы Расіі]], [[Турцыя|Турцыі]], на [[Каўказ]]е, ў [[Закаўказзе|Закаўказзі]], [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]], [[Казахстан]]е, [[Сібір]]ы, на поўдні [[Хабараўскі край|Хабараўскага]] і [[Прыморскі край|Прыморскага краёў]]. Насяляюць, на [[Паляна (геаграфія)|палянах]], на буйнатраўі пад [[Полаг лесу|полагам лесу]], ля лясных дарог і на ўзлесках. У [[Еўропа|Еўропе]] дарослых насякомых можна назіраць з мая па кастрычнік. == Апісанне == Даўжыня цела [[імага]] 7—9,6 мм. Дарослыя асобіны чорныя, на іх целе маюцца жаўтлявыя прылеглыя валасінкі; у [[Самка|самак]] краі бакавых і задніх атожылкаў {{нп3|Пярэдняспінка|пярэдняспінкі|ru|Переднеспинка}} бываюць бурымі. {{нп3|Надкрыллі||ru|Надкрылья}} і іх жылкі празрыстыя. == Экалогія == [[Німфа (біялогія)|Німфы]] ў перыяд росту звычайна не пакідаюць кармавых раслін, да якіх адносяцца {{bt-bellat|птушанец|Vincetoxicum}}, {{bt-bellat|бадзяк|Cirsium}}, {{bt-bellat|чартапалох|Carduus}} і {{bt-bellat|крапіва|Urtica}}. Імага праводзяць час на вяршыні травяністых раслін і на кустах, але часцей сустракаюцца на маладых дрэвах, такіх як {{bt-bellat|таполя|Populus}}, {{bt-bellat|дуб|Quercus}}, {{bt-bellat|маліна|Rubus}}, {{bt-bellat|сліва|Prunus}} і іншых. == Фота == <gallery> Centrotus cornutus (5846464283).jpg| Membracidae - Centrotus cornutus-1.JPG| 2013-06-02 21-20-31-membracidae.JPG| Centrotus cornutus (17713342676).jpg| Centrotus cornutus 1.jpg| Dornzikade - Centrotus cornutus (10541156836).jpg| </gallery> {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1758 годзе]] [[Катэгорыя:Насякомыя Азіі]] [[Катэгорыя:Насякомыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Крылатыя насякомыя]] hqrwbczbxdo22xacucbjozgmshy58pt 4164859 4164815 2022-07-26T08:10:41Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Centrotus cornutus01.jpg | image title = | image descr = | parent = Centrotus | rang = Від | latin = Centrotus cornutus | author = <br>([[Linnaeus]], [[1758]]) | syn = * {{bt|Cicada cornutus|Linnaeus, 1758}}<ref name="Holzinger.et.al.2003">{{кніга|аўтар = Holzinger W.&nbsp;E., I. Kammerlander & H. Nickel|частка = |загаловак = The Auchenorrhyncha of Central Europe - Die Zikaden Mitteleuropas. Fulgoromorpha, Cicadomorpha excl. Cicadellidae|арыгінал =|спасылка =|адказны =|выданне = |месца = |выдавецтва = |год = 2003|том = I|старонкі = 529|старонак = 674|серыя =|isbn = 90—04-12895-6|тыраж =}}</ref> | typus = | children name = | children = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = | commons = Centrotus cornutus | iucn = }} '''Бадушка рагатая''' (''Centrotus cornutus'') — від [[Паўцвердакрылыя|паўцвердакрылых]] [[Насякомыя|насякомых]] з сямейства {{bt-bellat|Гарбаткі|Membracidae}}. == Распаўсюджанне і месцы пражывання == Распаўсюджаны ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]], [[Беларусь|Беларусі]], [[Украіна|Украіне]], [[Еўрапейская частка Расіі|Еўрапейскай частцы Расіі]], [[Турцыя|Турцыі]], на [[Каўказ]]е і ў [[Закаўказзе|Закаўказзі]], [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]], [[Казахстан]]е, [[Сібір]]ы, на поўдні [[Хабараўскі край|Хабараўскага]] і [[Прыморскі край|Прыморскага краёў]]. Жыве на [[Паляна (геаграфія)|палянах]], на буйнатраўі пад [[Полаг лесу|полагам лесу]], каля лясных дарог і на ўзлессі. У [[Еўропа|Еўропе]] дарослых насякомых назіраюць з мая да кастрычніка. == Апісанне == Даўжыня цела [[імага]] 7—9,6 мм. Дарослыя асобіны чорныя, на іх целе ёсць жаўтаватыя прылеглыя валаскі; у [[Самка|самак]] краі бакавых і задніх адросткаў {{нп3|Пярэдняспінка|пярэдняспінкі|ru|Переднеспинка}} бываюць бурыя. {{нп3|Надкрылы||ru|Надкрылья}} і іх жылкі празрыстыя. == Экалогія == [[Німфа (біялогія)|Німфы]] ў перыяд росту звычайна не пакідаюць кармавых раслін, такіх як {{bt-bellat|птушанец|Vincetoxicum}}, {{bt-bellat|бадзяк|Cirsium}}, {{bt-bellat|чартапалох|Carduus}} і {{bt-bellat|крапіва|Urtica}}. Імага жывуць на верхавінах травяністых раслін і кустах, але часцей на маладых дрэвах, такіх як {{bt-bellat|таполя|Populus}}, {{bt-bellat|дуб|Quercus}}, {{bt-bellat|маліна|Rubus}}, {{bt-bellat|сліва|Prunus}} і іншых. == Фота == <gallery> Centrotus cornutus (5846464283).jpg| Membracidae - Centrotus cornutus-1.JPG| 2013-06-02 21-20-31-membracidae.JPG| Centrotus cornutus (17713342676).jpg| Centrotus cornutus 1.jpg| Dornzikade - Centrotus cornutus (10541156836).jpg| </gallery> {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1758 годзе]] [[Катэгорыя:Насякомыя Азіі]] [[Катэгорыя:Насякомыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Крылатыя насякомыя]] oc766or6fvedtzgguvaa33ltguo2i6q 4164860 4164859 2022-07-26T08:12:32Z Maksim L. 13 /* Распаўсюджанне і месцы пражывання */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Centrotus cornutus01.jpg | image title = | image descr = | parent = Centrotus | rang = Від | latin = Centrotus cornutus | author = <br>([[Linnaeus]], [[1758]]) | syn = * {{bt|Cicada cornutus|Linnaeus, 1758}}<ref name="Holzinger.et.al.2003">{{кніга|аўтар = Holzinger W.&nbsp;E., I. Kammerlander & H. Nickel|частка = |загаловак = The Auchenorrhyncha of Central Europe - Die Zikaden Mitteleuropas. Fulgoromorpha, Cicadomorpha excl. Cicadellidae|арыгінал =|спасылка =|адказны =|выданне = |месца = |выдавецтва = |год = 2003|том = I|старонкі = 529|старонак = 674|серыя =|isbn = 90—04-12895-6|тыраж =}}</ref> | typus = | children name = | children = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = | commons = Centrotus cornutus | iucn = }} '''Бадушка рагатая''' (''Centrotus cornutus'') — від [[Паўцвердакрылыя|паўцвердакрылых]] [[Насякомыя|насякомых]] з сямейства {{bt-bellat|Гарбаткі|Membracidae}}. == Распаўсюджанне і месцы пражывання == Распаўсюджаны ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]], [[Беларусь|Беларусі]], [[Украіна|Украіне]], [[Еўрапейская частка Расіі|Еўрапейскай частцы Расіі]], [[Турцыя|Турцыі]], на [[Каўказ]]е і ў [[Закаўказзе|Закаўказзі]], [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]], [[Казахстан]]е, [[Сібір]]ы, на поўдні [[Хабараўскі край|Хабараўскага]] і [[Прыморскі край|Прыморскага краёў]]. Жывуць на [[Паляна (геаграфія)|палянах]], на буйнатраўі пад [[Полаг лесу|полагам лесу]], каля лясных дарог і на ўзлессі. У [[Еўропа|Еўропе]] дарослых насякомых назіраюць з мая да кастрычніка. == Апісанне == Даўжыня цела [[імага]] 7—9,6 мм. Дарослыя асобіны чорныя, на іх целе ёсць жаўтаватыя прылеглыя валаскі; у [[Самка|самак]] краі бакавых і задніх адросткаў {{нп3|Пярэдняспінка|пярэдняспінкі|ru|Переднеспинка}} бываюць бурыя. {{нп3|Надкрылы||ru|Надкрылья}} і іх жылкі празрыстыя. == Экалогія == [[Німфа (біялогія)|Німфы]] ў перыяд росту звычайна не пакідаюць кармавых раслін, такіх як {{bt-bellat|птушанец|Vincetoxicum}}, {{bt-bellat|бадзяк|Cirsium}}, {{bt-bellat|чартапалох|Carduus}} і {{bt-bellat|крапіва|Urtica}}. Імага жывуць на верхавінах травяністых раслін і кустах, але часцей на маладых дрэвах, такіх як {{bt-bellat|таполя|Populus}}, {{bt-bellat|дуб|Quercus}}, {{bt-bellat|маліна|Rubus}}, {{bt-bellat|сліва|Prunus}} і іншых. == Фота == <gallery> Centrotus cornutus (5846464283).jpg| Membracidae - Centrotus cornutus-1.JPG| 2013-06-02 21-20-31-membracidae.JPG| Centrotus cornutus (17713342676).jpg| Centrotus cornutus 1.jpg| Dornzikade - Centrotus cornutus (10541156836).jpg| </gallery> {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1758 годзе]] [[Катэгорыя:Насякомыя Азіі]] [[Катэгорыя:Насякомыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Крылатыя насякомыя]] 4p1b6av0u57l2d6h28l4jefbg1nvues 0 713652 4164600 2022-07-25T12:14:55Z StachLysy 62453 Новая старонка: «{{Фільм}} '''«Заснавана на рэальных падзеях»''' ({{lang-fr|D'après une histoire vraie}}) — псіхалагічны трылер [[2017 год у гісторыі кіно|2017]] года рэжысёра [[Раман Паланскі|Рамана Паланскага]], дваццаць першы поўнаметражны мастацкі фільм рэжысёра. Фільм з’яўляецца экранізац...» wikitext text/x-wiki {{Фільм}} '''«Заснавана на рэальных падзеях»''' ({{lang-fr|D'après une histoire vraie}}) — псіхалагічны трылер [[2017 год у гісторыі кіно|2017]] года рэжысёра [[Раман Паланскі|Рамана Паланскага]], дваццаць першы поўнаметражны мастацкі фільм рэжысёра. Фільм з’яўляецца экранізацыяй {{нп5|Заснавана на рэальных падзеях (раман)|аднайменнага рамана|fr|D'après une histoire vraie}} французскай пісьменніцы {{нп5|Дэльфін дэ Віган||fr|D'après une histoire vraie}}, адаптацыяй кнігі займаліся {{нп5|Аліўе Асаяс||en|Olivier Assayas}} і [[Раман Паланскі]]. Галоўныя ролі выканалі {{нп5|Ева Грын||en|Eva Green}} і {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}}. Прэм’ера фільма адбылася 27 мая 2017 года ў межах пазаконкурснай праграмы [[Канскі кінафестываль 2017|70-га Канскага кінафестывалю]]. == Сюжэт == Пісьменніца Дэльфін дэ Віган ({{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}}) выдала раман пра сваю маці, які стаў бестселерам. Аднак папулярнасць гняце яе — залішняя ўвага фанатаў, лісты нядобразычліўцаў, якія сцвярджаюць, што яна здрадзіла памяць маці, і творчы крызіс заганяюць жанчыну ў дэпрэсію. І раптам у яе жыцці з’яўляецца загадкавая Эль ({{нп5|Ева Грын||en|Eva Green}}), моцная, прыгожая, таямнічая жанчына, якая мяняе жыццё Дэльфін. Эль, здаецца, разумее Дэльфін, як ніхто, клапоціцца пра яе і прыносіць ажыўленне ў шэрыя будні. Але паступова пісьменніца пачынае падазраваць, што Эль з’явілася нездарма і, магчыма, уяўляе небяспеку для яе жыцця ці розуму. == Акцёрскі склад == {{Спіс роляў | {{нп5|Ева Грын||en|Eva Green}} | ''Эль'' | {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}} | ''Дэльфін дэ Віган'' | [[Венсан Перэс]] | ''Франсуа'' | {{нп5|Дамінік Пінон||en|Dominique Pinon}} | ''Раймон'' | {{нп5|Каміль Шаму||fr|Camille Chamoux}} | ''Арыяна'' | {{нп5|Брыжыт Раюан||en|Brigitte Roüan}} | ''дакументаліст'' | {{нп5|Жазэ Даян||en|Josée Dayan}} | ''Карына'' | {{нп5|Наэмі Львоўскі||en|Noémie Lvovsky}} | ''інспектар'' | {{нп5|Дам’ен Банар||en|Damien Bonnard}} | ''бум-аператар'' }} {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{Imdb title|5893264|Заснавана на рэальных падзеях}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Фільмы Рамана Паланскага}} [[Катэгорыя:Фільмы-драмы 2017 года]] [[Катэгорыя:Фільмы-трылеры 2017 года]] [[Катэгорыя:Фільмы Францыі 2017 года]] [[Катэгорыя:Фільмы Польшчы 2017 года]] [[Катэгорыя:Фільмы Бельгіі 2017 года]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы Францыі]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы Польшчы]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы Бельгіі]] [[Катэгорыя:Фільмы-трылеры Францыі]] [[Катэгорыя:Фільмы-трылеры Польшчы]] [[Катэгорыя:Фільмы-трылеры Бельгіі]] [[Катэгорыя:Фільмы на французскай мове]] [[Катэгорыя:Фільмы пра Парыж]] [[Катэгорыя:Фільмы пра пісьменнікаў]] [[Катэгорыя:Экранізацыі раманаў]] [[Катэгорыя:Фільмы Рамана Паланскага]] [[Катэгорыя:Фільмы па сцэнарыях Аліўе Асаяса]] [[Катэгорыя:Фільмы па сцэнарыях Рамана Паланскага]] [[Катэгорыя:Фільмы, музыку да якіх напісаў Аляксандр Дэспла]] kfzjr5nxqqo41tkv7qc98grqwihs624 14 713653 4164601 2022-07-25T12:16:09Z StachLysy 62453 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Фільмы-трылеры паводле гадоў|2017]] [[Катэгорыя:Фільмы 2017 года]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Фільмы-трылеры паводле гадоў|2017]] [[Катэгорыя:Фільмы 2017 года]] bgfmeqznnqhvlve24rocod4mjb70bv0 14 713654 4164602 2022-07-25T12:17:04Z StachLysy 62453 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Фільмы-трылеры паводле краін|Польшча]] [[Катэгорыя:Фільмы Польшчы паводле жанраў|Трылеры]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Фільмы-трылеры паводле краін|Польшча]] [[Катэгорыя:Фільмы Польшчы паводле жанраў|Трылеры]] c9xa8g82lt8senpi9mw3xck3mlgqdhu 14 713655 4164603 2022-07-25T12:18:21Z StachLysy 62453 Новая старонка: «{{Catmain|Аліўе Асаяс}} [[Катэгорыя:Фільмы паводле сцэнарыстаў|Асаяс Аліўе]]» wikitext text/x-wiki {{Catmain|Аліўе Асаяс}} [[Катэгорыя:Фільмы паводле сцэнарыстаў|Асаяс Аліўе]] 3gqrmsolle6lk17icliwkczex1tuybr 0 713656 4164615 2022-07-25T12:50:40Z StachLysy 62453 Новая старонка: «{{Фільм}} '''«Венера ў футры»''' ({{lang-fr|La Vénus à la fourrure}}) — эратычная драма [[2013 год у гісторыі кіно|2013]] года рэжысёра [[Раман Паланскі|Рамана Паланскага]], дваццаты поўнаметражны мастацкі фільм рэжысёра. Фільм з’яўляецца экранізацыяй {{нп5|Венера ў футры (п’ес...» wikitext text/x-wiki {{Фільм}} '''«Венера ў футры»''' ({{lang-fr|La Vénus à la fourrure}}) — эратычная драма [[2013 год у гісторыі кіно|2013]] года рэжысёра [[Раман Паланскі|Рамана Паланскага]], дваццаты поўнаметражны мастацкі фільм рэжысёра. Фільм з’яўляецца экранізацыяй {{нп5|Венера ў футры (п’еса)|аднайменнай п’есы|en|Venus in Fur}} амерыканскага драматурга {{нп5|Дэвід Айвз|Дэвіда Айвза|en|David Ives}}, сцэнарый напісалі {{нп5|Дэвід Айвз||en|David Ives}} і [[Раман Паланскі]]. Галоўныя ролі выканалі {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}} і [[Мацьё Амальрык]]. Прэм’ера фільма адбылася 25 мая 2013 года ў межах конкурснай праграмы [[Канскі кінафестываль 2013|66-га Канскага кінафестывалю]]. == Сюжэт == Увесь дзень Тама праводзіў праслухоўванні, выбіраючы актрысу для п’есы па знакамітым рамане [[Леапольд фон Захер-Мазох|Леапольда фон Захер-Мазоха]] «''{{нп5|Венера ў футры (раман)|Венера ў футры|en|Venus in Furs}}''». Рэжысёр у роспачы, пакуль не з’яўляецца Ванда — сапраўдны згустак энергіі, разнузданая і развязная. Яна ўвасабляе сабой усё, што Тама ненавідзіць: вульгарная, шалапутная і не спыніцца ні перад чым, каб атрымаць ролю. Раптам усё, што так ненавідзіць Тама, пачынае яму падабацца — актрыса выдатна падрыхтавалася да праслухоўвання. Здзіўленне змяняецца цягай, а затым і апантанасцю гэтай жанчынай. == Акцёрскі склад == {{Спіс роляў | {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}} | ''Ванда Журдэн'' | [[Мацьё Амальрык]] | ''Тама Новачэк'' }} {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{Imdb title|2406252|Венера ў футры}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Фільмы Рамана Паланскага}} [[Катэгорыя:Фільмы-драмы 2013 года]] [[Катэгорыя:Фільмы Францыі 2013 года]] [[Катэгорыя:Фільмы Польшчы 2013 года]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы Францыі]] [[Катэгорыя:Фільмы-драмы Польшчы]] [[Катэгорыя:Фільмы на французскай мове]] [[Катэгорыя:Фільмы, знятыя ў Парыжы]] [[Катэгорыя:Фільмы пра акцёраў]] [[Катэгорыя:Экранізацыі літаратурных твораў]] [[Катэгорыя:Фільмы Рамана Паланскага]] [[Катэгорыя:Фільмы па сцэнарыях Дэвіда Айвза]] [[Катэгорыя:Фільмы па сцэнарыях Рамана Паланскага]] [[Катэгорыя:Фільмы, музыку да якіх напісаў Аляксандр Дэспла]] tfs821h5rfammnv9fdyup21ta4ifzwp 14 713657 4164618 2022-07-25T12:52:14Z StachLysy 62453 Новая старонка: «{{Тэма паводле гадоў|Фільмы Польшчы|2013|года}} [[Катэгорыя:Фільмы 2013 года|Польшча]] [[Катэгорыя:Фільмы Польшчы паводле гадоў|2013]] [[Катэгорыя:2013 год у Польшчы]]» wikitext text/x-wiki {{Тэма паводле гадоў|Фільмы Польшчы|2013|года}} [[Катэгорыя:Фільмы 2013 года|Польшча]] [[Катэгорыя:Фільмы Польшчы паводле гадоў|2013]] [[Катэгорыя:2013 год у Польшчы]] f0h1v3olbse661acekxyce1bz87na5q 14 713658 4164621 2022-07-25T12:56:45Z StachLysy 62453 Новая старонка: «{{Тэма паводле гадоў|Фільмы Даніі|2013|года}} [[Катэгорыя:Фільмы 2013 года|Данія]] [[Катэгорыя:Фільмы Даніі паводле гадоў|2013]] [[Катэгорыя:2013 год у Даніі]]» wikitext text/x-wiki {{Тэма паводле гадоў|Фільмы Даніі|2013|года}} [[Катэгорыя:Фільмы 2013 года|Данія]] [[Катэгорыя:Фільмы Даніі паводле гадоў|2013]] [[Катэгорыя:2013 год у Даніі]] inna6ps3wg37dnls2yxmi1fvbs3fg9j 14 713659 4164622 2022-07-25T12:57:29Z StachLysy 62453 Новая старонка: «{{Гады ў краіне|2013|у|Даніі}} [[Катэгорыя:2013 год у Еўропе|Данія]]» wikitext text/x-wiki {{Гады ў краіне|2013|у|Даніі}} [[Катэгорыя:2013 год у Еўропе|Данія]] lv103ahz412i84utqn35bjvwoo5s8z5 14 713660 4164625 2022-07-25T12:58:58Z StachLysy 62453 Новая старонка: «{{Maincat|Павел Паўлікоўскі}} [[Катэгорыя:Фільмы паводле сцэнарыстаў|Паўлікоўскі Павел]]» wikitext text/x-wiki {{Maincat|Павел Паўлікоўскі}} [[Катэгорыя:Фільмы паводле сцэнарыстаў|Паўлікоўскі Павел]] d5tnaew3yqcacgyl7a8y54x63jj3x4q 0 713661 4164640 2022-07-25T13:31:44Z Ellis Novak 30436 Новая старонка: «'''Гардэль''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Карлас Гардэль]] (1890—1935) — аргенцінскі спявак, кінаакцёр і танцор танга * [[Максіміліян Гардэль]] (1741—1787) — артыст балета і балетмайстар, кіраўнік балетнай трупы парыжскай Оперы ў 1781—1787 гадах * П’ер Гард...» wikitext text/x-wiki '''Гардэль''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Карлас Гардэль]] (1890—1935) — аргенцінскі спявак, кінаакцёр і танцор танга * [[Максіміліян Гардэль]] (1741—1787) — артыст балета і балетмайстар, кіраўнік балетнай трупы парыжскай Оперы ў 1781—1787 гадах * [[П’ер Гардэль]] (1758—1840) — артыст балета і балетмайстар, брат Максіміліяна Гардэля, кіраўнік балетнай трупы парыжскай Оперы ў 1787—1827 гадах {{неадназначнасць}} 03kh3iycf39fy3iaffrpyxlcljtaxl6 0 713662 4164642 2022-07-25T13:38:58Z Ellis Novak 30436 Новая старонка: «{{цёзкі2|Гардэль}} {{Тэатральны дзеяч}} '''П’ер-Габрыэль Гардэ{{subst:націск}}ль''' ({{lang-fr|Pierre-Gabriel Gardel}}, {{ДН|4|2|1758}}, {{МН|Нансі||}}, — {{ДС|18|10|1840}}, {{МС|Парыж||}}) — французскі артыст балета і [[балетмайстар]]. Брат і вучань [[Максіміліян Гардэль|Максіміліяна Гардэля]]. {{з...» wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гардэль}} {{Тэатральны дзеяч}} '''П’ер-Габрыэль Гардэ́ль''' ({{lang-fr|Pierre-Gabriel Gardel}}, {{ДН|4|2|1758}}, {{МН|Нансі||}}, — {{ДС|18|10|1840}}, {{МС|Парыж||}}) — французскі артыст балета і [[балетмайстар]]. Брат і вучань [[Максіміліян Гардэль|Максіміліяна Гардэля]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гардэль П’ер}} j77b6xqb5yiv22anpla4z93z105to9h 4164651 4164642 2022-07-25T14:00:46Z Ellis Novak 30436 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гардэль}} {{Тэатральны дзеяч}} '''П’ер-Габрыэль Гардэ́ль''' ({{lang-fr|Pierre-Gabriel Gardel}}, {{ДН|4|2|1758}}, {{МН|Нансі||}}, — {{ДС|18|10|1840}}, {{МС|Парыж||}}) — французскі артыст балета і [[балетмайстар]]. Брат і вучань [[Максіміліян Гардэль|Максіміліяна Гардэля]]. == Біяграфія == Паступіўшы ў школу танца пры [[Парыжская нацыянальная опера|Парыжскай оперы]] ў 1772 годзе, ён пачаў навучанне пад наглядам свайго брата.<ref name="Chapman"></ref> Яшчэ вучнем выконваў танцоўныя выхады ў операх [[Крыстаф Вілібальд Глюк|К. В. Глюка]], {{нп3|Андрэ Грэтры|А. Грэтры|ru|Гретри, Андре}}, {{нп3|Франсуа-Жазеф Гасек|Ф. Гасека|ru|Госсек, Франсуа-Жозеф}}.<ref name="СЭ">Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл.</ref> У [[1780]] годзе стаў першым танцошўчыкам, але быў вымушаны адмовіцца ад сваёй выканаўчай кар’еры па стане здароўя. Пасля смерці брата Максіміліяна ў [[1787]] годзе П’ер заняў пасаду [[балетмайстар|балетмайстра]] Оперы.<ref name="Chapman">Chapman, John V. «Forgotten Giant: Pierre Gardel.» Dance Research: The Journal of the Society for Dance Research 5.1 (1987): 3-20.</ref> {{зноскі}} == Літаратура == * Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гардэль П’ер}} buk4oot4n88pq2letkobtffan89kgja 4164657 4164651 2022-07-25T14:04:47Z Ellis Novak 30436 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гардэль}} {{Тэатральны дзеяч}} '''П’ер-Габрыэль Гардэ́ль''' ({{lang-fr|Pierre-Gabriel Gardel}}, {{ДН|4|2|1758}}, {{МН|Нансі||}}, — {{ДС|18|10|1840}}, {{МС|Парыж||}}) — французскі артыст балета і [[балетмайстар]]. Брат і вучань [[Максіміліян Гардэль|Максіміліяна Гардэля]]. == Біяграфія == Паступіўшы ў школу танца пры [[Парыжская нацыянальная опера|Парыжскай оперы]] ў 1772 годзе, ён пачаў навучанне пад наглядам свайго брата.<ref name="Chapman"></ref> Яшчэ вучнем выконваў танцоўныя выхады ў операх [[Крыстаф Вілібальд Глюк|К. В. Глюка]], {{нп3|Андрэ Грэтры|А. Грэтры|ru|Гретри, Андре}}, {{нп3|Франсуа-Жазеф Гасек|Ф. Гасека|ru|Госсек, Франсуа-Жозеф}}.<ref name="СЭ">Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл.</ref> У [[1780]] годзе стаў першым танцошўчыкам, але быў вымушаны адмовіцца ад сваёй выканаўчай кар’еры па стане здароўя.<ref name="Chapman">Chapman, John V. «Forgotten Giant: Pierre Gardel.» Dance Research: The Journal of the Society for Dance Research 5.1 (1987): 3-20.</ref> Пасля смерці брата Максіміліяна ў [[1787]] годзе П’ер заняў пасаду [[балетмайстар|балетмайстра]] Оперы. У 1781—1782 гадах выступаў на сцэне лонданскага Каралеўскага балета ў трупе [[Жан-Жорж Навер|Ж. Ж. Навера]], затым вярнуўся ў Парыж.<ref name="СЭ"></ref> {{зноскі}} == Літаратура == * Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гардэль П’ер}} lfau28e33dms20nujg062tpsuxby1b2 4164658 4164657 2022-07-25T14:08:22Z Ellis Novak 30436 + 7 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гардэль}} {{Тэатральны дзеяч}} '''П’ер-Габрыэль Гардэ́ль''' ({{lang-fr|Pierre-Gabriel Gardel}}, {{ДН|4|2|1758}}, {{МН|Нансі||}}, — {{ДС|18|10|1840}}, {{МС|Парыж||}}) — французскі артыст балета і [[балетмайстар]]. Брат і вучань [[Максіміліян Гардэль|Максіміліяна Гардэля]]. == Біяграфія == Паступіўшы ў школу танца пры [[Парыжская нацыянальная опера|Парыжскай оперы]] ў 1772 годзе, ён пачаў навучанне пад наглядам свайго брата.<ref name="Chapman"></ref> Яшчэ вучнем выконваў танцоўныя выхады ў операх [[Крыстаф Вілібальд Глюк|К. В. Глюка]], {{нп3|Андрэ Грэтры|А. Грэтры|ru|Гретри, Андре}}, {{нп3|Франсуа-Жазеф Гасек|Ф. Гасека|ru|Госсек, Франсуа-Жозеф}}.<ref name="СЭ">Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл.</ref> У [[1780]] годзе стаў першым танцошўчыкам, але быў вымушаны адмовіцца ад сваёй выканаўчай кар’еры па стане здароўя.<ref name="Chapman">Chapman, John V. «Forgotten Giant: Pierre Gardel.» Dance Research: The Journal of the Society for Dance Research 5.1 (1987): 3-20.</ref> Пасля смерці брата Максіміліяна ў [[1787]] годзе П’ер заняў пасаду [[балетмайстар|балетмайстра]] Оперы. У 1781—1782 гадах выступаў на сцэне лонданскага Каралеўскага балета ў трупе [[Жан-Жорж Навер|Ж. Ж. Навера]], затым вярнуўся ў Парыж.<ref name="СЭ"></ref> {{зноскі}} == Літаратура == * Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гардэль П’ер}} [[Катэгорыя:Артысты балета паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Артысты балета Францыі]] [[Катэгорыя:Артысты балета XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Францыі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XIX стагоддзя]] 0gnzeobosal26gfroi2l1wbyxjlf7uw 4164727 4164658 2022-07-25T19:29:49Z Ellis Novak 30436 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гардэль}} {{Тэатральны дзеяч}} '''П’ер-Габрыэль Гардэ́ль''' ({{lang-fr|Pierre-Gabriel Gardel}}, {{ДН|4|2|1758}}, {{МН|Нансі||}}, — {{ДС|18|10|1840}}, {{МС|Парыж||}}) — французскі артыст балета і [[балетмайстар]]. Брат і вучань [[Максіміліян Гардэль|Максіміліяна Гардэля]]. == Біяграфія == Паступіўшы ў школу танца пры [[Парыжская нацыянальная опера|Парыжскай оперы]] ў 1772 годзе, ён пачаў навучанне пад наглядам свайго брата.<ref name="Chapman"></ref> Яшчэ вучнем выконваў танцавальныя выхады ў операх [[Крыстаф Вілібальд Глюк|К. В. Глюка]], {{нп3|Андрэ Грэтры|А. Грэтры|ru|Гретри, Андре}}, {{нп3|Франсуа-Жазеф Гасек|Ф. Гасека|ru|Госсек, Франсуа-Жозеф}}.<ref name="СЭ">Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл.</ref> У [[1780]] годзе стаў першым танцошўчыкам, але быў вымушаны адмовіцца ад сваёй выканаўчай кар’еры па стане здароўя.<ref name="Chapman">Chapman, John V. «Forgotten Giant: Pierre Gardel.» Dance Research: The Journal of the Society for Dance Research 5.1 (1987): 3-20.</ref> Пасля смерці брата Максіміліяна ў [[1787]] годзе П’ер заняў пасаду [[балетмайстар|балетмайстра]] Оперы. У 1781—1782 гадах выступаў на сцэне лонданскага Каралеўскага балета ў трупе [[Жан-Жорж Навер|Ж. Ж. Навера]], затым вярнуўся ў Парыж.<ref name="СЭ"></ref> {{зноскі}} == Літаратура == * Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гардэль П’ер}} [[Катэгорыя:Артысты балета паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Артысты балета Францыі]] [[Катэгорыя:Артысты балета XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Францыі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XIX стагоддзя]] m9hao6mwpr36nz3mdkfuv6azx8mdsjj 4164728 4164727 2022-07-25T19:33:38Z Ellis Novak 30436 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гардэль}} {{Тэатральны дзеяч}} '''П’ер-Габрыэль Гардэ́ль''' ({{lang-fr|Pierre-Gabriel Gardel}}, {{ДН|4|2|1758}}, {{МН|Нансі||}}, — {{ДС|18|10|1840}}, {{МС|Парыж||}}) — французскі артыст балета і [[балетмайстар]]. Брат і вучань [[Максіміліян Гардэль|Максіміліяна Гардэля]]. == Біяграфія == У [[1772]] годзе паступіў у школу танца пры [[Парыжская нацыянальная опера|Парыжскай оперы]], дзе навучаўся пад наглядам свайго брата.<ref name="Chapman"></ref> Яшчэ вучнем выконваў танцавальныя выхады ў операх [[Крыстаф Вілібальд Глюк|К. В. Глюка]], {{нп3|Андрэ Грэтры|А. Грэтры|ru|Гретри, Андре}}, {{нп3|Франсуа-Жазеф Гасек|Ф. Гасека|ru|Госсек, Франсуа-Жозеф}}.<ref name="СЭ">Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл.</ref> У [[1780]] годзе стаў першым танцошўчыкам, але быў вымушаны адмовіцца ад сваёй выканаўчай кар’еры па стане здароўя.<ref name="Chapman">Chapman, John V. «Forgotten Giant: Pierre Gardel.» Dance Research: The Journal of the Society for Dance Research 5.1 (1987): 3-20.</ref> Пасля смерці брата Максіміліяна ў [[1787]] годзе П’ер заняў пасаду [[балетмайстар|балетмайстра]] Оперы. У 1781—1782 гадах выступаў на сцэне лонданскага Каралеўскага балета ў трупе [[Жан-Жорж Навер|Ж. Ж. Навера]], затым вярнуўся ў Парыж.<ref name="СЭ"></ref> {{зноскі}} == Літаратура == * Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гардэль П’ер}} [[Катэгорыя:Артысты балета паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Артысты балета Францыі]] [[Катэгорыя:Артысты балета XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Францыі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XIX стагоддзя]] 3z0dycbteoc4ekrfhzjosh28gwre9go 4164729 4164728 2022-07-25T19:43:16Z Ellis Novak 30436 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гардэль}} {{Тэатральны дзеяч}} '''П’ер-Габрыэль Гардэ́ль''' ({{lang-fr|Pierre-Gabriel Gardel}}, {{ДН|4|2|1758}}, {{МН|Нансі||}}, — {{ДС|18|10|1840}}, {{МС|Парыж||}}) — французскі артыст балета і [[балетмайстар]]. Брат і вучань [[Максіміліян Гардэль|Максіміліяна Гардэля]]. == Біяграфія == У [[1772]] годзе паступіў у школу танца пры [[Парыжская нацыянальная опера|Парыжскай оперы]], дзе навучаўся пад наглядам свайго брата.<ref name="Chapman"></ref> Яшчэ вучнем выконваў танцавальныя выхады ў операх [[Крыстаф Вілібальд Глюк|К. В. Глюка]], {{нп3|Андрэ Грэтры|А. Грэтры|ru|Гретри, Андре}}, {{нп3|Франсуа-Жазеф Гасек|Ф. Гасека|ru|Госсек, Франсуа-Жозеф}}.<ref name="СЭ">Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл.</ref> У [[1780]] годзе стаў першым танцошўчыкам, але быў вымушаны адмовіцца ад сваёй выканаўчай кар’еры па стану здароўя.<ref name="Chapman">Chapman, John V. «Forgotten Giant: Pierre Gardel.» Dance Research: The Journal of the Society for Dance Research 5.1 (1987): 3-20.</ref> Пасля смерці брата Максіміліяна ў [[1787]] годзе П’ер заняў пасаду [[балетмайстар|балетмайстра]] Оперы. У 1781—1782 гадах выступаў на сцэне лонданскага Каралеўскага балета ў трупе [[Жан-Жорж Навер|Ж. Ж. Навера]], затым вярнуўся ў Парыж.<ref name="СЭ"></ref> == Творчасць == Выконваў партыі Ліндора («Мірза і Ліндор»), Дэзертыра («Дэзертыр») і ў пастаноўках [[Жан-Жорж Навер|Ж. Ж. Навера]] — Рынальда, Язона («{{нп3|Рынальда і Арміда||fr|Renaud et Armide (ballet)}}», «{{нп3|Ясон і Медэя||ru|Ясон и Медея (балет)}}» {{нп3|Жан-Жазеф Радольф|Радольфа|ru|Родольф, Жан-Жозеф}}), Альфонса («Адэль дэ Понцье») і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гардэль П’ер}} [[Катэгорыя:Артысты балета паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Артысты балета Францыі]] [[Катэгорыя:Артысты балета XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Францыі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XIX стагоддзя]] o6jaifiqxekbwctasd64zk9yi841rih 4164730 4164729 2022-07-25T19:43:57Z Ellis Novak 30436 /* Творчасць */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гардэль}} {{Тэатральны дзеяч}} '''П’ер-Габрыэль Гардэ́ль''' ({{lang-fr|Pierre-Gabriel Gardel}}, {{ДН|4|2|1758}}, {{МН|Нансі||}}, — {{ДС|18|10|1840}}, {{МС|Парыж||}}) — французскі артыст балета і [[балетмайстар]]. Брат і вучань [[Максіміліян Гардэль|Максіміліяна Гардэля]]. == Біяграфія == У [[1772]] годзе паступіў у школу танца пры [[Парыжская нацыянальная опера|Парыжскай оперы]], дзе навучаўся пад наглядам свайго брата.<ref name="Chapman"></ref> Яшчэ вучнем выконваў танцавальныя выхады ў операх [[Крыстаф Вілібальд Глюк|К. В. Глюка]], {{нп3|Андрэ Грэтры|А. Грэтры|ru|Гретри, Андре}}, {{нп3|Франсуа-Жазеф Гасек|Ф. Гасека|ru|Госсек, Франсуа-Жозеф}}.<ref name="СЭ">Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл.</ref> У [[1780]] годзе стаў першым танцошўчыкам, але быў вымушаны адмовіцца ад сваёй выканаўчай кар’еры па стану здароўя.<ref name="Chapman">Chapman, John V. «Forgotten Giant: Pierre Gardel.» Dance Research: The Journal of the Society for Dance Research 5.1 (1987): 3-20.</ref> Пасля смерці брата Максіміліяна ў [[1787]] годзе П’ер заняў пасаду [[балетмайстар|балетмайстра]] Оперы. У 1781—1782 гадах выступаў на сцэне лонданскага Каралеўскага балета ў трупе [[Жан-Жорж Навер|Ж. Ж. Навера]], затым вярнуўся ў Парыж.<ref name="СЭ"></ref> == Творчасць == Выконваў партыі Ліндора («Мірза і Ліндор»), Дэзертыра («Дэзертыр») і ў пастаноўках [[Жан-Жорж Навер|Ж. Ж. Навера]] — Рынальда, Язона («{{нп3|Рынальда і Арміда||fr|Renaud et Armide (ballet)}}», «{{нп3|Ясон і Медэя||ru|Ясон и Медея (балет)}}» {{нп3|Жан-Жазеф Радольф|Ж. Ж. Радольфа|ru|Родольф, Жан-Жозеф}}), Альфонса («Адэль дэ Понцье») і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гардэль П’ер}} [[Катэгорыя:Артысты балета паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Артысты балета Францыі]] [[Катэгорыя:Артысты балета XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Францыі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XIX стагоддзя]] 32b8pz301rws4i90rnxui8hoy1th051 4164733 4164730 2022-07-25T19:50:03Z Ellis Novak 30436 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гардэль}} {{Тэатральны дзеяч}} '''П’ер-Габрыэль Гардэ́ль''' ({{lang-fr|Pierre-Gabriel Gardel}}, {{ДН|4|2|1758}}, {{МН|Нансі||}}, — {{ДС|18|10|1840}}, {{МС|Парыж||}}) — французскі артыст балета і [[балетмайстар]]. Брат і вучань [[Максіміліян Гардэль|Максіміліяна Гардэля]]. == Біяграфія == У [[1772]] годзе паступіў у школу танца пры [[Парыжская нацыянальная опера|Парыжскай оперы]], дзе навучаўся пад наглядам свайго брата.<ref name="Chapman"></ref> Яшчэ вучнем выконваў танцавальныя выхады ў операх [[Крыстаф Вілібальд Глюк|К. В. Глюка]], {{нп3|Андрэ Грэтры|А. Грэтры|ru|Гретри, Андре}}, {{нп3|Франсуа-Жазеф Гасек|Ф. Гасека|ru|Госсек, Франсуа-Жозеф}}.<ref name="СЭ">Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл.</ref> У [[1780]] годзе стаў першым танцошўчыкам, але быў вымушаны адмовіцца ад сваёй выканаўчай кар’еры па стану здароўя.<ref name="Chapman">Chapman, John V. «Forgotten Giant: Pierre Gardel.» Dance Research: The Journal of the Society for Dance Research 5.1 (1987): 3-20.</ref> Пасля смерці брата Максіміліяна ў [[1787]] годзе П’ер заняў пасаду [[балетмайстар|балетмайстра]] Оперы, а яго асістэнтам стаў {{нп3|Луі Мілон||ru|Милон, Луи}}. У 1781—1782 гадах выступаў на сцэне лонданскага Каралеўскага балета ў трупе [[Жан-Жорж Навер|Ж. Ж. Навера]], затым вярнуўся ў Парыж.<ref name="СЭ"></ref> == Творчасць == Выконваў партыі Ліндора («Мірза і Ліндор»), Дэзертыра («Дэзертыр») і ў пастаноўках [[Жан-Жорж Навер|Ж. Ж. Навера]] — Рынальда, Язона («{{нп3|Рынальда і Арміда||fr|Renaud et Armide (ballet)}}», «{{нп3|Ясон і Медэя||ru|Ясон и Медея (балет)}}» {{нп3|Жан-Жазеф Радольф|Ж. Ж. Радольфа|ru|Родольф, Жан-Жозеф}}), Альфонса («Адэль дэ Понцье») і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * Балет: энциклопедия. / Гл. ред. Ю. Н. Григорович.- М.: Советская энциклопедия, 1981.- 623 стр. с илл. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гардэль П’ер}} [[Катэгорыя:Артысты балета паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Артысты балета Францыі]] [[Катэгорыя:Артысты балета XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Балетмайстры Францыі]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Балетмайстры XIX стагоддзя]] 8vj949qn2u8sh61tutwlu0pxvash5xy 14 713663 4164647 2022-07-25T13:46:42Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Санкт-Паўлі II|«Санкт-Паўлі II»]] з [[Гамбург]]а.'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Германіі|Санкт-Паўлі II]] [[Катэгорыя:ФК Санкт-Паўлі]] Катэ...» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Санкт-Паўлі II|«Санкт-Паўлі II»]] з [[Гамбург]]а.'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Германіі|Санкт-Паўлі II]] [[Катэгорыя:ФК Санкт-Паўлі]] [[Катэгорыя:Постаці Гамбурга]] t2g03lv66q51cxv4mnb80sudtmn95zv 14 713664 4164654 2022-07-25T14:01:24Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць або выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Сакар’яспор|«Сакар’яспор»]] з [[Адапазары]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Турцыі|Сакар’яспор]] [[Катэгорыя:ФК Сакар’яспор]] Катэгорыя:Пост...» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць або выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Сакар’яспор|«Сакар’яспор»]] з [[Адапазары]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Турцыі|Сакар’яспор]] [[Катэгорыя:ФК Сакар’яспор]] [[Катэгорыя:Постаці Адапазары]] do0yteskgoa33vfu9xus5e7ecpajkzx 14 713665 4164656 2022-07-25T14:04:09Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Фрайбург II|«Фрайбург II»]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Германіі|Фрайбург II]] [[Катэгорыя:ФК Фрайбург]] [[Катэгорыя:Постаці Фрайбурга]]» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Фрайбург II|«Фрайбург II»]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Германіі|Фрайбург II]] [[Катэгорыя:ФК Фрайбург]] [[Катэгорыя:Постаці Фрайбурга]] tovmpzuf9w0nw49gjk06rq524fg7zsr 14 713666 4164659 2022-07-25T14:09:39Z Ellis Novak 30436 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Балетмайстры паводле стагоддзяў|18]] [[Катэгорыя:Дзеячы балета XVIII стагоддзя]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Балетмайстры паводле стагоддзяў|18]] [[Катэгорыя:Дзеячы балета XVIII стагоддзя]] ogwfl8tav3btghpv0puonkmij6pgpf0 14 713667 4164666 2022-07-25T14:31:27Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Аль-Арабі Кувейт|«Аль-Арабі»]] з [[Кувейт (горад)|Кувейта]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Кувейта|Аль-Арабі Кувейт]] Катэгорыя:ФК Аль-...» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Аль-Арабі Кувейт|«Аль-Арабі»]] з [[Кувейт (горад)|Кувейта]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Кувейта|Аль-Арабі Кувейт]] [[Катэгорыя:ФК Аль-Арабі Кувейт]] [[Катэгорыя:Постаці горада Кувейт]] 96rt8j4rpogb73d2gkdfu1fzw5n8j15 14 713668 4164668 2022-07-25T14:33:29Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Аль-Арабі Унайза|«Аль-Арабі»]] з [[Унайза|Унайзы]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Саудаўскай Аравіі|Аль-Арабі Унайза]] Катэгорыя:ФК А...» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Аль-Арабі Унайза|«Аль-Арабі»]] з [[Унайза|Унайзы]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Саудаўскай Аравіі|Аль-Арабі Унайза]] [[Катэгорыя:ФК Аль-Арабі Унайза]] [[Катэгорыя:Постаці Унайзы]] jsl1j9usv8zlcei7f8z37s0c71ko55g 14 713669 4164676 2022-07-25T14:51:55Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Эшалан|«Эшалан»]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Швейцарыі|Эшалан]] [[Катэгорыя:ФК Эшалан]] [[Катэгорыя:Постаці кантона Во]]» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Эшалан|«Эшалан»]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Швейцарыі|Эшалан]] [[Катэгорыя:ФК Эшалан]] [[Катэгорыя:Постаці кантона Во]] qpbx7jhteckpykw7wawj09buieemwql 14 713670 4164692 2022-07-25T16:09:08Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Валынскае ваяводства (1566—1795)|Харунжыя]] [[Катэгорыя:Харунжыя земскія|Валынскія]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Валынскае ваяводства (1566—1795)|Харунжыя]] [[Катэгорыя:Харунжыя земскія|Валынскія]] pilr9j13i4hak6c4pitih4xbr97n4r1 0 713671 4164695 2022-07-25T16:13:59Z Dzianis Niadbajla 5766 Новая старонка: «{{Картка праграмы |назва = IGTV |лагатып = IGTV logo.svg |здымак экрана = |подпіс = |аўтар = |распрацоўшчык = [[Instagram]] |тып = [[Вертыкальнае відэа|Вертыкальная]] [[Відэахостынг|платформа для абмену відэа]] |напі...» wikitext text/x-wiki {{Картка праграмы |назва = IGTV |лагатып = IGTV logo.svg |здымак экрана = |подпіс = |аўтар = |распрацоўшчык = [[Instagram]] |тып = [[Вертыкальнае відэа|Вертыкальная]] [[Відэахостынг|платформа для абмену відэа]] |напісана на = |інтэрфейс = |мовы інтэрфейсу = |аперацыйныя сістэмы = [[iOS]], [[Android]] |першы выпуск = {{Start date and age|2018|06|20}} |апаратная платформа = |апошняя версія = |дата апошняй версіі = |кандыдат у рэлізы = |дата кандыдата ў рэлізы = |бэта-версія = |дата бэта-версіі = |альфа-версія = |дата альфа-версіі = |тэставая версія = |дата тэставай версіі = |стан = |ліцэнзія = Бясплатна |сайт = https://business.instagram.com/a/igtv |вікісховішча = }} '''IGTV''' (скарочана ад ''Instagram TV'') — аўтаномнае відэададатак ад [[Instagram]] для [[смартфон]]аў [[Android]] і [[iOS]]. Гэты дадатак дазваляе спампоўваць відэа працягласцю да гадзіны і кожная старонка карыстальніка называецца «каналам». Хоць IGTV даступны як асобны дадатак, асноўныя функцыі таксама даступныя ў дадатку і на вэб-сайце Instagram. == Сервіс == IGTV патрабуе ад карыстальнікаў ўваходу ў свой профіль Instagram і дазваляе запампоўваць відэа працягласцю да 10 хвілін і да 650 МБ памяці, а папулярныя і правераныя карыстальнікі маюць магчымасць запампоўваць відэа працягласцю да 60 хвілін і да 5,4 ГБ памяці<ref>{{cite web|url=https://help.instagram.com/1038071743007909|title=What are the video upload requirements for IGTV? {{!}} Instagram Help Center|website=Instagram Help|access-date=June 27, 2018|archive-date=2021-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210517084121/https://help.instagram.com/1038071743007909|url-status=live}}</ref>. Дадатак аўтаматычна прайгравае відэа, як толькі яно запускаецца, што [[Кевін Сістрам]] супрацьпаставіў відэахостынгам, дзе трэба спачатку знайсці відэа<ref>{{Cite news|url=https://www.theverge.com/2018/6/20/17484436/instagram-igtv-video-app-launch|title=Instagram announces IGTV, a standalone app for longer videos|work=The Verge|access-date=2018-06-22|archive-date=2021-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416225545/https://www.theverge.com/2018/6/20/17484436/instagram-igtv-video-app-launch|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/newsbeat-44546270|title=Instagram now allows 60-minute videos|last1=Rosney|first1=Daniel|date=2018-06-20|work=[[BBC News]]|access-date=21 June 2018|archive-date=17 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417013433/https://www.bbc.co.uk/news/newsbeat-44546270|url-status=live}}</ref><ref name=":0">{{cite news|url=https://techcrunch.com/2018/06/20/igtv/|title=Instagram launches IGTV app for creators, 1-hour video uploads|work=TechCrunch|access-date=21 June 2018|archive-date=16 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416210829/https://techcrunch.com/2018/06/20/igtv/|url-status=live}}</ref>. У маі [[2019]] года ў IGTV з'явілася магчымасць загружаць гарызантальныя відэа<ref>{{Cite web|url=https://instagram-press.com/blog/2019/05/23/igtv-now-supports-landscape-videos/|title=IGTV Now Supports Landscape Videos|date=2019-05-23|website=Instagram|language=en-US|access-date=2019-05-29|archive-date=2019-05-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20190529171632/https://instagram-press.com/blog/2019/05/23/igtv-now-supports-landscape-videos/|url-status=live}}</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне, распрацаванае ў 208 годзе‎]‎] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне для iOS]] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне мабільных тэлефонаў]] [[Катэгорыя:Instagram]] [[Катэгорыя:Кросплатформавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Мультымедыйнае праграмнае забеспячэнне]] fdpnsfikq9n69uhv66d32uieq86xbr8 4164696 4164695 2022-07-25T16:14:16Z Dzianis Niadbajla 5766 wikitext text/x-wiki {{Картка праграмы |назва = IGTV |лагатып = IGTV logo.svg |здымак экрана = |подпіс = |аўтар = |распрацоўшчык = [[Instagram]] |тып = [[Вертыкальнае відэа|Вертыкальная]] [[Відэахостынг|платформа для абмену відэа]] |напісана на = |інтэрфейс = |мовы інтэрфейсу = |аперацыйныя сістэмы = [[iOS]], [[Android]] |першы выпуск = {{Start date and age|2018|06|20}} |апаратная платформа = |апошняя версія = |дата апошняй версіі = |кандыдат у рэлізы = |дата кандыдата ў рэлізы = |бэта-версія = |дата бэта-версіі = |альфа-версія = |дата альфа-версіі = |тэставая версія = |дата тэставай версіі = |стан = |ліцэнзія = Бясплатна |сайт = https://business.instagram.com/a/igtv |вікісховішча = }} '''IGTV''' (скарочана ад ''Instagram TV'') — аўтаномнае відэададатак ад [[Instagram]] для [[смартфон]]аў [[Android]] і [[iOS]]. Гэты дадатак дазваляе спампоўваць відэа працягласцю да гадзіны і кожная старонка карыстальніка называецца «каналам». Хоць IGTV даступны як асобны дадатак, асноўныя функцыі таксама даступныя ў дадатку і на вэб-сайце Instagram. == Сервіс == IGTV патрабуе ад карыстальнікаў ўваходу ў свой профіль Instagram і дазваляе запампоўваць відэа працягласцю да 10 хвілін і да 650 МБ памяці, а папулярныя і правераныя карыстальнікі маюць магчымасць запампоўваць відэа працягласцю да 60 хвілін і да 5,4 ГБ памяці<ref>{{cite web|url=https://help.instagram.com/1038071743007909|title=What are the video upload requirements for IGTV? {{!}} Instagram Help Center|website=Instagram Help|access-date=June 27, 2018|archive-date=2021-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210517084121/https://help.instagram.com/1038071743007909|url-status=live}}</ref>. Дадатак аўтаматычна прайгравае відэа, як толькі яно запускаецца, што [[Кевін Сістрам]] супрацьпаставіў відэахостынгам, дзе трэба спачатку знайсці відэа<ref>{{Cite news|url=https://www.theverge.com/2018/6/20/17484436/instagram-igtv-video-app-launch|title=Instagram announces IGTV, a standalone app for longer videos|work=The Verge|access-date=2018-06-22|archive-date=2021-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416225545/https://www.theverge.com/2018/6/20/17484436/instagram-igtv-video-app-launch|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/newsbeat-44546270|title=Instagram now allows 60-minute videos|last1=Rosney|first1=Daniel|date=2018-06-20|work=[[BBC News]]|access-date=21 June 2018|archive-date=17 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417013433/https://www.bbc.co.uk/news/newsbeat-44546270|url-status=live}}</ref><ref name=":0">{{cite news|url=https://techcrunch.com/2018/06/20/igtv/|title=Instagram launches IGTV app for creators, 1-hour video uploads|work=TechCrunch|access-date=21 June 2018|archive-date=16 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416210829/https://techcrunch.com/2018/06/20/igtv/|url-status=live}}</ref>. У маі [[2019]] года ў IGTV з'явілася магчымасць загружаць гарызантальныя відэа<ref>{{Cite web|url=https://instagram-press.com/blog/2019/05/23/igtv-now-supports-landscape-videos/|title=IGTV Now Supports Landscape Videos|date=2019-05-23|website=Instagram|language=en-US|access-date=2019-05-29|archive-date=2019-05-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20190529171632/https://instagram-press.com/blog/2019/05/23/igtv-now-supports-landscape-videos/|url-status=live}}</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне, распрацаванае ў 2018 годзе‎]‎] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне для iOS]] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне мабільных тэлефонаў]] [[Катэгорыя:Instagram]] [[Катэгорыя:Кросплатформавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Мультымедыйнае праграмнае забеспячэнне]] rvsaocykkjdcj7qpnlk0xgw140x74t3 4164697 4164696 2022-07-25T16:14:39Z Dzianis Niadbajla 5766 wikitext text/x-wiki {{Картка праграмы |назва = IGTV |лагатып = IGTV logo.svg |здымак экрана = |подпіс = |аўтар = |распрацоўшчык = [[Instagram]] |тып = [[Вертыкальнае відэа|Вертыкальная]] [[Відэахостынг|платформа для абмену відэа]] |напісана на = |інтэрфейс = |мовы інтэрфейсу = |аперацыйныя сістэмы = [[iOS]], [[Android]] |першы выпуск = {{Start date and age|2018|06|20}} |апаратная платформа = |апошняя версія = |дата апошняй версіі = |кандыдат у рэлізы = |дата кандыдата ў рэлізы = |бэта-версія = |дата бэта-версіі = |альфа-версія = |дата альфа-версіі = |тэставая версія = |дата тэставай версіі = |стан = |ліцэнзія = Бясплатна |сайт = https://business.instagram.com/a/igtv |вікісховішча = }} '''IGTV''' (скарочана ад ''Instagram TV'') — аўтаномнае відэададатак ад [[Instagram]] для [[смартфон]]аў [[Android]] і [[iOS]]. Гэты дадатак дазваляе спампоўваць відэа працягласцю да гадзіны і кожная старонка карыстальніка называецца «каналам». Хоць IGTV даступны як асобны дадатак, асноўныя функцыі таксама даступныя ў дадатку і на вэб-сайце Instagram. == Сервіс == IGTV патрабуе ад карыстальнікаў ўваходу ў свой профіль Instagram і дазваляе запампоўваць відэа працягласцю да 10 хвілін і да 650 МБ памяці, а папулярныя і правераныя карыстальнікі маюць магчымасць запампоўваць відэа працягласцю да 60 хвілін і да 5,4 ГБ памяці<ref>{{cite web|url=https://help.instagram.com/1038071743007909|title=What are the video upload requirements for IGTV? {{!}} Instagram Help Center|website=Instagram Help|access-date=June 27, 2018|archive-date=2021-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210517084121/https://help.instagram.com/1038071743007909|url-status=live}}</ref>. Дадатак аўтаматычна прайгравае відэа, як толькі яно запускаецца, што [[Кевін Сістрам]] супрацьпаставіў відэахостынгам, дзе трэба спачатку знайсці відэа<ref>{{Cite news|url=https://www.theverge.com/2018/6/20/17484436/instagram-igtv-video-app-launch|title=Instagram announces IGTV, a standalone app for longer videos|work=The Verge|access-date=2018-06-22|archive-date=2021-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416225545/https://www.theverge.com/2018/6/20/17484436/instagram-igtv-video-app-launch|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/newsbeat-44546270|title=Instagram now allows 60-minute videos|last1=Rosney|first1=Daniel|date=2018-06-20|work=[[BBC News]]|access-date=21 June 2018|archive-date=17 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417013433/https://www.bbc.co.uk/news/newsbeat-44546270|url-status=live}}</ref><ref name=":0">{{cite news|url=https://techcrunch.com/2018/06/20/igtv/|title=Instagram launches IGTV app for creators, 1-hour video uploads|work=TechCrunch|access-date=21 June 2018|archive-date=16 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416210829/https://techcrunch.com/2018/06/20/igtv/|url-status=live}}</ref>. У маі [[2019]] года ў IGTV з'явілася магчымасць загружаць гарызантальныя відэа<ref>{{Cite web|url=https://instagram-press.com/blog/2019/05/23/igtv-now-supports-landscape-videos/|title=IGTV Now Supports Landscape Videos|date=2019-05-23|website=Instagram|language=en-US|access-date=2019-05-29|archive-date=2019-05-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20190529171632/https://instagram-press.com/blog/2019/05/23/igtv-now-supports-landscape-videos/|url-status=live}}</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне для iOS]] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне мабільных тэлефонаў]] [[Катэгорыя:Instagram]] [[Катэгорыя:Кросплатформавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Мультымедыйнае праграмнае забеспячэнне]] 8kyq1xbgtf1w7rni2o82wxs08er8je4 4164725 4164697 2022-07-25T19:17:04Z JerzyKundrat 174 арфаграфія wikitext text/x-wiki {{Картка праграмы |назва = IGTV |лагатып = IGTV logo.svg |здымак экрана = |подпіс = |аўтар = |распрацоўшчык = [[Instagram]] |тып = [[Вертыкальнае відэа|Вертыкальная]] [[Відэахостынг|платформа для абмену відэа]] |напісана на = |інтэрфейс = |мовы інтэрфейсу = |аперацыйныя сістэмы = [[iOS]], [[Android]] |першы выпуск = {{Start date and age|2018|06|20}} |апаратная платформа = |апошняя версія = |дата апошняй версіі = |кандыдат у рэлізы = |дата кандыдата ў рэлізы = |бэта-версія = |дата бэта-версіі = |альфа-версія = |дата альфа-версіі = |тэставая версія = |дата тэставай версіі = |стан = |ліцэнзія = Бясплатна |сайт = https://business.instagram.com/a/igtv |вікісховішча = }} '''IGTV''' (скарочана ад ''Instagram TV'') — аўтаномны відэададатак ад [[Instagram]] для [[смартфон]]аў [[Android]] і [[iOS]]. Гэты дадатак дазваляе спампоўваць відэа працягласцю да гадзіны і кожная старонка карыстальніка называецца «каналам». Хоць IGTV даступны як асобны дадатак, асноўныя функцыі таксама даступныя ў дадатку і на вэб-сайце Instagram. == Сервіс == IGTV патрабуе ад карыстальнікаў уваходу ў свой профіль Instagram і дазваляе запампоўваць відэа працягласцю да 10 хвілін і да 650 МБ памяці, а папулярныя і правераныя карыстальнікі маюць магчымасць запампоўваць відэа працягласцю да 60 хвілін і да 5,4 ГБ памяці<ref>{{cite web|url=https://help.instagram.com/1038071743007909|title=What are the video upload requirements for IGTV? {{!}} Instagram Help Center|website=Instagram Help|access-date=June 27, 2018|archive-date=2021-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210517084121/https://help.instagram.com/1038071743007909|url-status=live}}</ref>. Дадатак аўтаматычна прайгравае відэа, як толькі яно запускаецца, што [[Кевін Сістрам]] супрацьпаставіў відэахостынгам, дзе трэба спачатку знайсці відэа<ref>{{Cite news|url=https://www.theverge.com/2018/6/20/17484436/instagram-igtv-video-app-launch|title=Instagram announces IGTV, a standalone app for longer videos|work=The Verge|access-date=2018-06-22|archive-date=2021-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416225545/https://www.theverge.com/2018/6/20/17484436/instagram-igtv-video-app-launch|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/newsbeat-44546270|title=Instagram now allows 60-minute videos|last1=Rosney|first1=Daniel|date=2018-06-20|work=[[BBC News]]|access-date=21 June 2018|archive-date=17 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417013433/https://www.bbc.co.uk/news/newsbeat-44546270|url-status=live}}</ref><ref name=":0">{{cite news|url=https://techcrunch.com/2018/06/20/igtv/|title=Instagram launches IGTV app for creators, 1-hour video uploads|work=TechCrunch|access-date=21 June 2018|archive-date=16 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416210829/https://techcrunch.com/2018/06/20/igtv/|url-status=live}}</ref>. У маі [[2019]] года ў IGTV з'явілася магчымасць загружаць гарызантальныя відэа<ref>{{Cite web|url=https://instagram-press.com/blog/2019/05/23/igtv-now-supports-landscape-videos/|title=IGTV Now Supports Landscape Videos|date=2019-05-23|website=Instagram|language=en-US|access-date=2019-05-29|archive-date=2019-05-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20190529171632/https://instagram-press.com/blog/2019/05/23/igtv-now-supports-landscape-videos/|url-status=live}}</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне для iOS]] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне мабільных тэлефонаў]] [[Катэгорыя:Instagram]] [[Катэгорыя:Кросплатформавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Мультымедыйнае праграмнае забеспячэнне]] 2kc8zw677k91glq8pm7m1p8flqg7vew 4164812 4164725 2022-07-26T01:04:13Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Картка праграмы |назва = IGTV |лагатып = IGTV logo.svg |здымак экрана = |подпіс = |аўтар = |распрацоўшчык = [[Instagram]] |тып = [[Вертыкальнае відэа|Вертыкальная]] [[Відэахостынг|платформа для абмену відэа]] |напісана на = |інтэрфейс = |мовы інтэрфейсу = |аперацыйныя сістэмы = [[iOS]], [[Android]] |першы выпуск = {{Start date and age|2018|06|20}} |апаратная платформа = |апошняя версія = |дата апошняй версіі = |кандыдат у рэлізы = |дата кандыдата ў рэлізы = |бэта-версія = |дата бэта-версіі = |альфа-версія = |дата альфа-версіі = |тэставая версія = |дата тэставай версіі = |стан = |ліцэнзія = Бясплатна |сайт = https://business.instagram.com/a/igtv |вікісховішча = }} '''IGTV''' (скарочана ад ''Instagram TV'') — аўтаномны відэададатак ад [[Instagram]] для [[смартфон]]аў [[Android]] і [[iOS]]. Гэты дадатак дазваляе спампоўваць відэа працягласцю да гадзіны і кожная старонка карыстальніка называецца «каналам». Хоць IGTV даступны як асобны дадатак, асноўныя функцыі таксама даступныя ў дадатку і на вэб-сайце Instagram. == Сервіс == IGTV патрабуе ад карыстальнікаў уваходу ў свой профіль Instagram і дазваляе запампоўваць відэа працягласцю да 10 хвілін і да 650 МБ памяці, а папулярныя і правераныя карыстальнікі маюць магчымасць запампоўваць відэа працягласцю да 60 хвілін і да 5,4 ГБ памяці<ref>{{cite web|url=https://help.instagram.com/1038071743007909|title=What are the video upload requirements for IGTV? {{!}} Instagram Help Center|website=Instagram Help|access-date=June 27, 2018|archive-date=2021-05-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210517084121/https://help.instagram.com/1038071743007909|url-status=live}}</ref>. Дадатак аўтаматычна прайгравае відэа, як толькі яно запускаецца, што [[Кевін Сістрам]] супрацьпаставіў відэахостынгам, дзе трэба спачатку знайсці відэа<ref>{{Cite news|url=https://www.theverge.com/2018/6/20/17484436/instagram-igtv-video-app-launch|title=Instagram announces IGTV, a standalone app for longer videos|work=The Verge|access-date=2018-06-22|archive-date=2021-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416225545/https://www.theverge.com/2018/6/20/17484436/instagram-igtv-video-app-launch|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/newsbeat-44546270|title=Instagram now allows 60-minute videos|last1=Rosney|first1=Daniel|date=2018-06-20|work=[[BBC News]]|access-date=21 June 2018|archive-date=17 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417013433/https://www.bbc.co.uk/news/newsbeat-44546270|url-status=live}}</ref><ref name=":0">{{cite news|url=https://techcrunch.com/2018/06/20/igtv/|title=Instagram launches IGTV app for creators, 1-hour video uploads|work=TechCrunch|access-date=21 June 2018|archive-date=16 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210416210829/https://techcrunch.com/2018/06/20/igtv/|url-status=live}}</ref>. У маі [[2019]] года ў IGTV з'явілася магчымасць загружаць гарызантальныя відэа<ref>{{Cite web|url=https://instagram-press.com/blog/2019/05/23/igtv-now-supports-landscape-videos/|title=IGTV Now Supports Landscape Videos|date=2019-05-23|website=Instagram|language=en-US|access-date=2019-05-29|archive-date=2019-05-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20190529171632/https://instagram-press.com/blog/2019/05/23/igtv-now-supports-landscape-videos/|url-status=live}}</ref>. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-07-26}} [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне для iOS]] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне мабільных тэлефонаў]] [[Катэгорыя:Instagram]] [[Катэгорыя:Кросплатформавае праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Мультымедыйнае праграмнае забеспячэнне]] o91iu5cz1jpjorumvzfrwklu5fwmeok 14 713672 4164701 2022-07-25T16:17:20Z Dzianis Niadbajla 5766 Новая старонка: «{{Тэма паводле гадоў|Праграмнае забеспячэнне, распрацаванае ў|2018|годзе}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2018 годзе|Праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне паводле гадоў распрацоўкі|2018]]» wikitext text/x-wiki {{Тэма паводле гадоў|Праграмнае забеспячэнне, распрацаванае ў|2018|годзе}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2018 годзе|Праграмнае забеспячэнне]] [[Катэгорыя:Праграмнае забеспячэнне паводле гадоў распрацоўкі|2018]] azkm0eh2ytamhz2af8fvws6vow5adpg 0 713673 4164773 2022-07-25T20:35:07Z Evgen Lewandowskiy 63506 Новая старонка: «{{Палітык | Імя = Пётр Мікалаевіч Сіманенка | Арыгінал імя = {{lang-uk|Петро Миколайович Симоненко}} | Дата нараджэння = {{Датанараджэння|1|8|1952}} | Месца нараджэння = [[Данецк|Сталіна]], [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] | Грамадзянства...» wikitext text/x-wiki {{Палітык | Імя = Пётр Мікалаевіч Сіманенка | Арыгінал імя = {{lang-uk|Петро Миколайович Симоненко}} | Дата нараджэння = {{Датанараджэння|1|8|1952}} | Месца нараджэння = [[Данецк|Сталіна]], [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] | Грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Украіна}} | Партыя = [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза|КПСС]], [[Сацыялістычная партыя Украіны|СПУ]], [[Камуністычная партыя Украіны|КПУ]] | Род дзейнасці = [[палітык]] | Веравызнанне = [[Атэізм|атэізм]] | Адукацыя = [[Данецкі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт]], Кіеўскі інстытут паліталогіі і сацыяльнага кіравання | Commons = | Rodovid = }} '''Пётр Мікалаевіч Сіманенка''' ({{Датанараджэння|1|8|1952}}, [[Данецк|Сталіна]], [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|УССР]], [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]) — украінскі палітычны і дзяржаўны дзеяч, першы сакратар ЦК КПУ з [[1993]] па [[2022]] год, кіраўнік фракцыі КПУ ў [[Вярхоўная Рада Украіны|Вярхоўнай Радзе]] II-VII скліканняў. Кандыдат у прэзідэнты Украіны на 4-х выбарах ([[Прэзідэнцкія выбары ва Украіне (1999)|1999]], [[Прэзідэнцкія выбары ва Украіне (2004)|2004]], [[Прэзідэнцкія выбары ва Украіне (2010)|2010]], [[Прэзідэнцкія выбары ва Украіне (2014)|2014]]). [[19 чэрвеня]] [[1993]] года ў Данецку прайшоў устаноўчы з'езд [[Камуністычная партыя Украіны|Камуністычнай партыі Украіны]], на якім больш за пяцьсот дэлегатаў абралі Сіманенка першым сакратаром ЦК КПУ<ref>Пётр Сіманенка: «Коммунисты — это творцы!». - Бізнес (Украіна), 2003/09/22. - № 38 (557)</ref>. Гэтую пасаду ён нязменна займаў да 2022 года. [[16 мая]] [[2022]] года стала вядома, што рашэнне суда аб забароне КПУ ўступіла ў законную сілу, у выніку чаго Сіманенка перастаў займаць пасаду першага сакратара ЦК КПУ<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/14643853?utm_source=ru.wikipedia.org&utm_medium=referral&utm_campaign=ru.wikipedia.org&utm_referrer=ru.wikipedia.org На Украине окончательно запретили коммунистическую партию]</ref>. {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Сіманенка Пётр Мікалаевіч}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Данецку]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Данецкага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Народныя дэпутаты Вярхоўнай Рады Украіны II склікання]] [[Катэгорыя:Народныя дэпутаты Вярхоўнай Рады Украіны III склікання]] [[Катэгорыя:Народныя дэпутаты Вярхоўнай Рады Украіны IV склікання]] [[Катэгорыя:Народныя дэпутаты Вярхоўнай Рады Украіны V склікання]] [[Катэгорыя:Народныя дэпутаты Вярхоўнай Рады Украіны VI склікання]] [[Катэгорыя:Народныя дэпутаты Вярхоўнай Рады Украіны VII склікання]] 38dhxqptp4a8qpa8n5b86fcri812d71 14 713674 4164782 2022-07-25T20:45:22Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «{{catmain}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Велікапольская правінцыя]]» wikitext text/x-wiki {{catmain}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Велікапольская правінцыя]] gvgc2e0ym0w2p284ks3l8uq76vuvezq 14 713675 4164786 2022-07-25T20:51:21Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Памерлі ў Івана-Франкоўскай вобласці|Івана-Франкоўск]] [[Катэгорыя:Постаці Івана-Франкоўска]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Памерлі ў Івана-Франкоўскай вобласці|Івана-Франкоўск]] [[Катэгорыя:Постаці Івана-Франкоўска]] augam8tqtv9wvrdoefojz0wzh61xj7g 0 713676 4164807 2022-07-26T00:03:11Z Frantishak 22737 Новая старонка: «[[Выява:HK YimTinTsai East MaricultureRaft.JPG|міні|Рыбагадоўля ў [[Ганконг]]у]] '''Марыкульту{{зноскі}}ра''' (ад {{lang-la|marinus}} «[[мора|марскі]]» і {{lang-la|cultura}} «[[культура]]») — галіна [[аквакультура|аквакультуры]], вырошчванне [[мора|марскіх]] [[арганізм]]аў для перапрацоўкі і спажыва...» wikitext text/x-wiki [[Выява:HK YimTinTsai East MaricultureRaft.JPG|міні|Рыбагадоўля ў [[Ганконг]]у]] '''Марыкульту{{зноскі}}ра''' (ад {{lang-la|marinus}} «[[мора|марскі]]» і {{lang-la|cultura}} «[[культура]]») — галіна [[аквакультура|аквакультуры]], вырошчванне [[мора|марскіх]] [[арганізм]]аў для перапрацоўкі і спажывання. == Спасылкі == {{Commonscat|Mariculture}} * [http://www.waterencyclopedia.com/La-Mi/Mariculture.html Mariculture - seawater, sea, important, salt, types, system] * [https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/mariculture Mariculture — Encyclopedia.com] [[Катэгорыя:Аквакультура]] akdlysgx6p9m47canigsywr6yz4ozfb 4164808 4164807 2022-07-26T00:03:41Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki [[Выява:HK YimTinTsai East MaricultureRaft.JPG|міні|Рыбагадоўля ў [[Ганконг]]у]] '''Марыкульту́ра''' (ад {{lang-la|marinus}} «[[мора|марскі]]» і {{lang-la|cultura}} «[[культура]]») — галіна [[аквакультура|аквакультуры]], вырошчванне [[мора|марскіх]] [[арганізм]]аў для перапрацоўкі і спажывання. == Спасылкі == {{Commonscat|Mariculture}} * [http://www.waterencyclopedia.com/La-Mi/Mariculture.html Mariculture - seawater, sea, important, salt, types, system] * [https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/mariculture Mariculture — Encyclopedia.com] [[Катэгорыя:Аквакультура]] oy8469dwzm55rdkbpw4lwi44q0iotlh 4164809 4164808 2022-07-26T00:07:47Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki [[Выява:HK YimTinTsai East MaricultureRaft.JPG|міні|Рыбагадоўля ў [[Ганконг]]у]] '''Марыкульту́ра''' (ад {{lang-la|marinus}} «[[мора|марскі]]» і {{lang-la|cultura}} «[[культура]]») — галіна [[аквакультура|аквакультуры]], вырошчванне [[мора|марскіх]] [[арганізм]]аў для перапрацоўкі і спажывання. == Спасылкі == {{Commonscat|Mariculture}} * [http://www.waterencyclopedia.com/La-Mi/Mariculture.html Mariculture - seawater, sea, important, salt, types, system] * [https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/mariculture Mariculture — Encyclopedia.com] * [https://www.alimentarium.org/en/knowledge/history-aquaculture The history of aquaculture] [[Катэгорыя:Аквакультура]] 3ewb1nrlkue2bfmzfh1y9eaje8lrd0t 0 713677 4164828 2022-07-26T04:53:08Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/120956072|Гейфман, Анна Аркадьевна]]» wikitext text/x-wiki '''Ганна Аркадзеўна Гейфман''' (род. 1962, [[Санкт-Пецярбург|Ленінград]]) - амерыканская і израільская вучоная-гісторык. == Біяграфія == Нарадзілася ў яўрэйскай сям'і. У 1976 годзе разам з сям'ёй эмігравала ў ЗША. У 1985 годзе скончыла [[Бостанскі ўніверсітэт]], атрымаўшы ступень магістра. Працягнула адукацыю ў [[Гарвардскі ўніверсітэт|Гарвардскім універсітэце]], дзе ў 1990 годзе атрымала ступень [[Доктар філасофіі|PhD]] па гісторыі. Прафесар Бостанскага ўніверсітэта. Гістарычныя працы Гейфман прысвечаны палітычнаму тэрарызму ў Расіі пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] і псіхалогіі сучаснага тэрарызму (<nowiki>{{нп3|Тэрарыстычны акт у Беслане|падзеі ў Беслане|ru|Террористический акт в Беслане}}</nowiki> і іншыя акты сучаснага масавага тэрору). З 2007 года жыве ў [[Ізраіль|Ізраілі]] (у [[Іерусалім|Іерусаліме]]), прафесар <nowiki>{{нп3|Універсітэт Бар-Ілана|Бар-Іланскага ўніверсітэта|ru|Университет имени Бар-Илана}}</nowiki>. == Работы == * Thou Shalt Kill: Revolutionary Terrorism in Russia, 1894—1917. Princeton University Press. 1993. * Entangled in Terror: The Azef Affair and the Russian Revolution. Rowman & Littlefeld Publishers, Inc., 2000. * [http://www.gazeta.rjews.net/geifman.shtml На службе у Смерти] {{Wayback|url=http://www.gazeta.rjews.net/geifman.shtml|date=20100618063555}} // Отрывки из книги «Начало современного терроризма: очерк обычаев и нравов». Бостонский университет, издательство «Либерти», Нью-Йорк, 2006 * Death Orders: The Vanguard of Modern Terrorism in Revolutionary Russia. Praeger Security International. 2010. == Ацэнка дзейнасці == === Станоўчыя водгукі === [[Рычард Пайпс]], прафесар гісторыі [[Гарвардскі ўніверсітэт|Гарвардскага ўніверсітэта]], адзначыў, што падыход Гейфман з'яўляецца «''шырокамаштабным разуменнем тэрарызму''»<ref name="autogenerated1">{{Cite web|url=http://www.abc-clio.com/ABC-CLIOCorporate/product.aspx?pc=C9577C}}</ref>. <nowiki>{{нп3|Пол Холандэр|||Paul Hollander}}</nowiki>, прафесар сацыялогіі <nowiki>{{нп3|Масачусецкі ўніверсітэт ў Амхерсце|Масачусецкага ўніверсітэта||University of Massachusetts Amherst}}</nowiki>, піша, што кніга Гейфман «Пачатак сучаснага тэрарызму: нарыс звычаяў і нораваў» — гэта «''арыгінальнае і старанна вывучанае параўнальнае даследаванне сучаснага палітычнага тэрору ... аўтар праяўляе выключнае разуменне менталітэту і метадалогіі рускіх тэрарыстаў XIX стагоддзя, сучасных ісламскіх тэрарыстаў-смяротнікаў і палітычных экстрэмістаў у цэлым''»<ref name="autogenerated1">{{Cite web|url=http://www.abc-clio.com/ABC-CLIOCorporate/product.aspx?pc=C9577C}}</ref>. <nowiki>{{нп3|Стывен Эмерсан|||Steven Emerson}}</nowiki>, выканаўчы дырэктар <nowiki>{{нп3|Даследчы праект па тэрарызму|Даследчага праекта па тэрарызму||The Investigative Project on Terrorism}}</nowiki> (ЗША), сцвярджае, што «''Самая апошняя кніга Ганны Гейфман - гэта абавязковая літаратура для ўсіх, хто спрабуе расшыфраваць псіхіку сучасных міжнародных тэрарыстаў''»<ref name="autogenerated1">{{Cite web|url=http://www.abc-clio.com/ABC-CLIOCorporate/product.aspx?pc=C9577C}}</ref>. На думку гісторыка {{Не перакладзена 3|Жан-Франсуа Каласімо||fr|Jean-François Colosimo}}<span class="noprint" style="font-style:normal; font-weight:normal;"><span style="display:inline-block; font-size:80%; position:relative;"><span style="font-size:117.6%; margin-left:-0.43em; position:relative; top:0.28em;"><small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на французском языке">)</small></span></span></span>, Ганна Гейфман унесла «''важны ўклад у гістарычнае, палітычнае, філасофскае і псіхалагічнае разуменне тэрарызму''»<ref name="autogenerated1">{{Cite web|url=http://www.abc-clio.com/ABC-CLIOCorporate/product.aspx?pc=C9577C|title=Death Orders The Vanguard of Modern Terrorism in Revolutionary Russia. Endorsements|archive-date=2017-08-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20170814175453/http://www.abc-clio.com/ABC-CLIOCorporate/product.aspx?pc=C9577C|deadlink=no}}</ref>. === Крытыка === Расійскі гісторык <nowiki>{{нп3|Алег Віталевіч Будніцкі|А. В. Будніцкі|ru|Будницкий, Олег Витальевич}}</nowiki>, аддаючы належнае карпатлівай працы аўтара з архіўным матэрыялам, адзначыў: «''Мне ўяўляецца, што негатыўнае ўздзеянне на працу Гейфман аказала тое, што звычайна інкрымінавалася савецкай гістарычнай навуцы - ідэалагічная ўстаноўка. Для яе рэвалюцыянеры - толькі экстрэмісты, якія выкарыстоўваюць любыя сродкі ў барацьбе супраць легітымнай улады. Сімпатыі Гейфман цалкам на баку гэтай улады, якую яна часам папракае заднім лікам за непрыманне своечасова жорсткіх мер. Часам здаецца, што аўтар глядзіць на падзеі з акна Дэпартамента паліцыі''»<ref>{{Кніга|год=2000|том=|isbn=5-8243-0118-2}}</ref>. == Літаратура == * ''Городницкий Р. А.'' Боевая организация партии социалистов-революционеров в 1901—1911 гг. М.: РОССПЭН — 1998. — 239с. (с.20 −21) * ''Прайсман Л. Г.'' [http://socialist.memo.ru/books/lit/priceman/index.htm Террористы и революционеры, охранники и провокаторы.] Архивная копия от 31 января 2011 на Wayback Machine Москва: РОССПЭН, 2001.- 432 с. * ''[[Аляксандр Мікалаевіч Тарасаў|Тарасов А. Н.]]'' [http://saint-juste.narod.ru/geifman.htm Расистские предрассудки под маской либерализма] Архивная копия от 3 февраля 2014 на Wayback Machine «Марксизм и современность», 1997, № 3 == Спасылкі == * [https://www.firstthings.com/web-exclusives/2011/12/a-review-of-anna-geifmans-death-orders A review of Anna Geifman’sdeath orders] {{Wayback|url=https://www.firstthings.com/web-exclusives/2011/12/a-review-of-anna-geifmans-death-orders|date=20170814181301}} * [https://jewish.ru/ru/interviews/articles/175539/ От эсеров к исламистам] {{Wayback|url=https://jewish.ru/ru/interviews/articles/175539/|date=20191021122715}} (06.05.2015) [[Катэгорыя:Выпускнікі Гарварда]] [[Катэгорыя:Гісторыкі Ізраіля]] [[Катэгорыя:Гісторыкі ЗША]] dvajpk0xlxitniuzhm1xjrazohtrcfz 4164830 4164828 2022-07-26T04:58:58Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Гейфман}} '''Ганна Аркадзеўна Гейфман''' (род. 1962, [[Санкт-Пецярбург|Ленінград]]) — амерыканская і израільская вучоная-гісторык. == Біяграфія == Нарадзілася ў яўрэйскай сям’і. У 1976 годзе разам з сям’ёй эмігравала ў ЗША. У 1985 годзе скончыла [[Бостанскі ўніверсітэт]], атрымаўшы ступень магістра. Працягнула адукацыю ў [[Гарвардскі ўніверсітэт|Гарвардскім універсітэце]], дзе ў 1990 годзе атрымала ступень [[Доктар філасофіі|PhD]] па гісторыі. Прафесар Бостанскага ўніверсітэта. Гістарычныя працы Гейфман прысвечаны палітычнаму тэрарызму ў Расіі пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] і псіхалогіі сучаснага тэрарызму ({{нп3|Тэрарыстычны акт у Беслане|падзеі ў Беслане|ru|Террористический акт в Беслане}} і іншыя акты сучаснага масавага тэрору). З 2007 года жыве ў [[Ізраіль|Ізраілі]] (у [[Іерусалім]]е), прафесар {{нп3|Універсітэт Бар-Ілана|Бар-Іланскага ўніверсітэта|ru|Университет имени Бар-Илана}}. == Работы == * Thou Shalt Kill: Revolutionary Terrorism in Russia, 1894—1917. Princeton University Press. 1993. * Entangled in Terror: The Azef Affair and the Russian Revolution. Rowman & Littlefeld Publishers, Inc., 2000. * [http://www.gazeta.rjews.net/geifman.shtml На службе у Смерти] {{Wayback|url=http://www.gazeta.rjews.net/geifman.shtml|date=20100618063555}} // Отрывки из книги «Начало современного терроризма: очерк обычаев и нравов». Бостонский университет, издательство «Либерти», Нью-Йорк, 2006 * Death Orders: The Vanguard of Modern Terrorism in Revolutionary Russia. Praeger Security International. 2010. == Ацэнка дзейнасці == === Станоўчыя водгукі === [[Рычард Пайпс]], прафесар гісторыі [[Гарвардскі ўніверсітэт|Гарвардскага ўніверсітэта]], адзначыў, што падыход Гейфман з’яўляецца «''шырокамаштабным разуменнем тэрарызму''»<ref name="autogenerated1">{{Cite web|url=http://www.abc-clio.com/ABC-CLIOCorporate/product.aspx?pc=C9577C}}</ref>. {{нп3|Пол Холандэр|||Paul Hollander}}, прафесар сацыялогіі {{нп3|Масачусецкі ўніверсітэт ў Амхерсце|Масачусецкага ўніверсітэта||University of Massachusetts Amherst}}, піша, што кніга Гейфман «Пачатак сучаснага тэрарызму: нарыс звычаяў і нораваў» — гэта «''арыгінальнае і старанна вывучанае параўнальнае даследаванне сучаснага палітычнага тэрору … аўтар праяўляе выключнае разуменне менталітэту і метадалогіі рускіх тэрарыстаў XIX стагоддзя, сучасных ісламскіх тэрарыстаў-смяротнікаў і палітычных экстрэмістаў у цэлым''»<ref name="autogenerated1"/>. {{нп3|Стывен Эмерсан|||Steven Emerson}}, выканаўчы дырэктар {{нп3|Даследчы праект па тэрарызму|Даследчага праекта па тэрарызму||The Investigative Project on Terrorism}} (ЗША), сцвярджае, што «''Самая апошняя кніга Ганны Гейфман — гэта абавязковая літаратура для ўсіх, хто спрабуе расшыфраваць псіхіку сучасных міжнародных тэрарыстаў''»<ref name="autogenerated1"/>. На думку гісторыка {{Нп3|Жан-Франсуа Каласімо||fr|Jean-François Colosimo}}, Ганна Гейфман унесла «''важны ўклад у гістарычнае, палітычнае, філасофскае і псіхалагічнае разуменне тэрарызму''»<ref name="autogenerated1"/>. === Крытыка === Расійскі гісторык {{нп3|Алег Віталевіч Будніцкі|А. В. Будніцкі|ru|Будницкий, Олег Витальевич}}, аддаючы належнае карпатлівай працы аўтара з архіўным матэрыялам, адзначыў: «''Мне ўяўляецца, што негатыўнае ўздзеянне на працу Гейфман аказала тое, што звычайна інкрымінавалася савецкай гістарычнай навуцы — ідэалагічная ўстаноўка. Для яе рэвалюцыянеры — толькі экстрэмісты, якія выкарыстоўваюць любыя сродкі ў барацьбе супраць легітымнай улады. Сімпатыі Гейфман цалкам на баку гэтай улады, якую яна часам папракае заднім лікам за непрыманне своечасова жорсткіх мер. Часам здаецца, што аўтар глядзіць на падзеі з акна Дэпартамента паліцыі''»<ref>{{кніга|аўтар= {{нп3|Алег Віталевіч Будніцкі|Будницкий О. В.|ru|Будницкий, Олег Витальевич}}|частка= |спасылка частка= |загаловак=Терроризм в Российском освободительном движении |арыгінал= |спасылка=https://archive.org/details/xixxx00libg_938|вікікрыніцы= |адказны= |выданне= |месца=М. |выдавецтва=[[РОССПЭН]] |год=2000 |том= |старонкі=[https://archive.org/details/xixxx00libg_938/page/n12 25] |старонак= |серыя= |isbn=5-8243-0118-2 |тыраж=}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Городницкий Р. А.'' Боевая организация партии социалистов-революционеров в 1901—1911 гг. М.: РОССПЭН — 1998. — 239с. (с.20 −21) * ''Прайсман Л. Г.'' [http://socialist.memo.ru/books/lit/priceman/index.htm Террористы и революционеры, охранники и провокаторы.] Архивная копия от 31 января 2011 на Wayback Machine Москва: РОССПЭН, 2001.- 432 с. * ''[[Аляксандр Мікалаевіч Тарасаў|Тарасов А. Н.]]'' [http://saint-juste.narod.ru/geifman.htm Расистские предрассудки под маской либерализма] Архивная копия от 3 февраля 2014 на Wayback Machine «Марксизм и современность», 1997, № 3 == Спасылкі == * [https://www.firstthings.com/web-exclusives/2011/12/a-review-of-anna-geifmans-death-orders A review of Anna Geifman’sdeath orders] {{Wayback|url=https://www.firstthings.com/web-exclusives/2011/12/a-review-of-anna-geifmans-death-orders|date=20170814181301}} * [https://jewish.ru/ru/interviews/articles/175539/ От эсеров к исламистам] {{Wayback|url=https://jewish.ru/ru/interviews/articles/175539/|date=20191021122715}} (06.05.2015) {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гейфман Ганна Аркадзеўна}} [[Катэгорыя:Гісторыкі Ізраіля]] [[Катэгорыя:Гісторыкі ЗША]] c7tr9fx61f28gn4ab3pgguegyfu4sg1 0 713678 4164832 2022-07-26T05:08:08Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/120721177|Таунсенд, Чарльз (энтомолог)]]» wikitext text/x-wiki {{Сістэматык|wikispecies=Charles Henry Tyler Townsend}} '''Чарльз Генры Тайлер Таўнсэнд''' ({{Lang-en|Charles Henry Tyler Townsend}}; 5 снежня 1863 — 17 сакавіка 1944) — амерыканскі [[Энтамалогія|энтамолаг]], які спецыялізаваўся на [[Тахіны|тахінах]]. Працаваў у ЗША і [[Бразілія|Бразіліі]], некаторы час быў куратарам музея на Ямайцы. Усё жыццё збіраў калекцыю мух і апублікаваў мноства работ па энтамалогіі. Апісаў 1491 род і 1555 відаў. Як [[Таксаномія|сістэматык]] валодаў супярэчлівай рэпутацыяй. Яго называлі эксцэнтрычнай асобай. Вучоны любіў «пладзіць» роды, якія змяшчаюць па адным віду кожны і дапускаў асабістыя нападкі на калег, такі падыход крытыкавалі. Яго ''[[magnum opus]]'' стала праца ''Manual of Myiology'', якая ўтрымлівала 3760 старонак. Пры гэтым апошнія два тамы былі прысвечаны не энтамалогіі, але меркаванням аўтара адносна Месяца, развіцця людзей і прыроды гравітацыі<ref>{{Артыкул|том=38|год=1945}}</ref><ref>{{Артыкул|год=2013}}</ref>. Мірна памёр у сваім доме ў <nowiki>{{нп3|Ітакуакесетубэ||ru|Итакуакесетуба}}</nowiki>, Бразілія. == Сям'я == Жонка Таўнсэнда памерла ў 1903 годзе. Дзяцей ён пакінуў сваякам. == Літаратура == * {{Cite web|title=CHT Townsend, Vandal of the Calypterates|url=http://trichopterology.blogspot.com/2014/01/cht-townsend-vandal-of-calypterates.html|website=Trychopterology|publisher=Self-published|accessdate=2016-10-21}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Універсітэта Джорджа Вашынгтона]] [[Катэгорыя:Энтамолагі]] 2wm2unararorvtllccfxiay3jkbw5en 4164833 4164832 2022-07-26T05:11:20Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Таўнсэнд}} {{Сістэматык|wikispecies=Charles Henry Tyler Townsend}} '''Чарльз Генры Тайлер Таўнсэнд''' ({{Lang-en|Charles Henry Tyler Townsend}}; 5 снежня 1863 — 17 сакавіка 1944) — амерыканскі [[Энтамалогія|энтамолаг]], які спецыялізаваўся на [[Тахіны|тахінах]]. Працаваў у ЗША і [[Бразілія|Бразіліі]], некаторы час быў куратарам музея на Ямайцы. Усё жыццё збіраў калекцыю мух і апублікаваў мноства работ па энтамалогіі. Апісаў 1491 род і 1555 відаў. Як [[Таксаномія|сістэматык]] валодаў супярэчлівай рэпутацыяй. Яго называлі эксцэнтрычнай асобай. Вучоны любіў «пладзіць» роды, якія змяшчаюць па адным віду кожны і дапускаў асабістыя нападкі на калег, такі падыход крытыкавалі. Яго [[magnum opus]] стала праца «Manual of Myiology», якая ўтрымлівала 3760 старонак. Пры гэтым апошнія два тамы былі прысвечаны не энтамалогіі, але меркаванням аўтара адносна Месяца, развіцця людзей і прыроды гравітацыі<ref>{{артыкул |загаловак=C. H. Tyler Townsend |выданне=Annals of the Entomological Society of America |том=38 |нумар=1 |старонкі=143—144 |спасылка=http://chla.library.cornell.edu/cgi/t/text/pageviewer-idx?c=chla&cc=chla&idno=5077679_4206_001&node=5077679_4206_001%3A1&frm=frameset&view=image&seq=147 |мова=und |аўтар=James, Maurice T. |год=1945}}</ref><ref>{{артыкул|загаловак=Charles Henry Tyler Townsend (1863–1944): man of wanderlust and mystery |выданне=Fly Times |нумар=50 |старонкі=15—24 |спасылка=http://www.nadsdiptera.org/News/FlyTimes/issue50.pdf |мова=en |тып=journal |аўтар=Evenhuis, N.L |год=2013}}</ref>. Мірна памёр у сваім доме ў {{нп3|Ітакуакесетубэ||ru|Итакуакесетуба}}, Бразілія. == Сям’я == Жонка Таўнсэнда памерла ў 1903 годзе. Дзяцей ён пакінуў сваякам. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Cite web|title=CHT Townsend, Vandal of the Calypterates|url=http://trichopterology.blogspot.com/2014/01/cht-townsend-vandal-of-calypterates.html|website=Trychopterology|publisher=Self-published|accessdate=2016-10-21}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Таўнсэнд Чарльз}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Універсітэта Джорджа Вашынгтона]] [[Катэгорыя:Энтамолагі]] 3suszdjzcooi8zffmcjl4sa0j8p4bts 0 713679 4164836 2022-07-26T05:39:21Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Надзея Фёдараўна Высоцкая]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Надзея Фёдараўна Высоцкая]] 0lzrlxidsrxdp870rn31eqdbv7g753o 14 713680 4164844 2022-07-26T06:29:10Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць або выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Карміятыса|«Карміятыса»]] з [[Лімасол]]а''. [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Кіпра|Карміятыса]] [[Катэгорыя:ФК Карміятыса]] Катэгорыя:Постаці Ліма...» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць або выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Карміятыса|«Карміятыса»]] з [[Лімасол]]а''. [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Кіпра|Карміятыса]] [[Катэгорыя:ФК Карміятыса]] [[Катэгорыя:Постаці Лімасола]] h1n8faj0n8dkwa21pdcwua8o6f6vcer 14 713681 4164851 2022-07-26T07:11:52Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК ПДРМ|ПДРМ]] з [[Куала-Лумпур]]а.'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Малайзіі|ПДРМ]] [[Катэгорыя:ФК ПДРМ]] [[Катэгорыя:Постаці Куала-Лумпура]]» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК ПДРМ|ПДРМ]] з [[Куала-Лумпур]]а.'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Малайзіі|ПДРМ]] [[Катэгорыя:ФК ПДРМ]] [[Катэгорыя:Постаці Куала-Лумпура]] b02e9l08hv9f4p78gpj0uzpj6y4f3d2 0 713682 4164865 2022-07-26T08:27:51Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/123793706|Герен-Меневилль, Феликс Эдуард]]» wikitext text/x-wiki '''Фелікс Эдуард Герэн-Меневіль''' ([[1799]]—[[1874]]) — [[Французы|французскі]] [[Заалогія|заолаг]] і [[Энтамалогія|энтамолаг]], [[аўтар]] больш за 400 [[Публікацыя|публікацый]]. [[Праца|Працаваў]] над паляпшэннем <nowiki>{{нп3|шаўкаводства||uk|Шовківництво}}</nowiki> шляхам <nowiki>{{нп3|Селекцыя|развядзення|uk|Селекція}}</nowiki> новы парод [[Тутавы шаўкапрад|шаўкапрадаў]]. У [[1846]] годзе абраны [[Прэзідэнт|прэзідэнтам]] <nowiki>{{нп3|Энтамалагічнае таварыства Францыі|Энтамалагічнага таварыства Францыі|ru|Энтомологическое общество Франции}}</nowiki>. == Працы == * "Iconographie du Règne animal de Cuvier" (7 т., Парыж, 1830-44 г.); * «Genera des канфігурацыі» (П., 1835); * «Spécies et iconographie génerique des animaux articulés " (П., 1843); * "Guide de l'éleveur de vers à soie" (П., 1856); Акрамя таго, ён выдаваў " Magazin de Zoologie, d'anatomie comparée et de paléontologie "(П., 1831-44, 26 т.). == Літаратура == * {{Крыніцы/БіЕ|Герен-Меневилль}} * Jean Gouillard (2004). ''Histoire des entomologistes français, 1750-1950. Édition entièrement revue et augmentée.'' Boubée (Paris) : 287 p. * Jean Lhoste (1987). ''Les Entomologistes français. 1750-1950. ''INRA Éditions : 351 p. [[Катэгорыя:Энтамолагі Францыі]] [[Катэгорыя:Энтамалагічнае таварыства Францыі]] [[Катэгорыя:Лепідаптэролагі]] [[Катэгорыя:Энтамолагі XIX стагоддзя]] bbdayirvtzcim00pz7bqjpw13pwq65g 4164866 4164865 2022-07-26T08:29:15Z Хомелка 6638 афармленне, катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} '''Фелікс Эдуард Герэн-Меневіль''' ([[1799]]—[[1874]]) — [[Французы|французскі]] [[Заалогія|заолаг]] і [[Энтамалогія|энтамолаг]], [[аўтар]] больш за 400 [[Публікацыя|публікацый]]. [[Праца]]ваў над паляпшэннем {{нп3|шаўкаводства||uk|Шовківництво}} шляхам {{нп3|Селекцыя|развядзення|uk|Селекція}} новы парод [[Тутавы шаўкапрад|шаўкапрадаў]]. У [[1846]] годзе абраны [[прэзідэнт]]ам {{нп3|Энтамалагічнае таварыства Францыі|Энтамалагічнага таварыства Францыі|ru|Энтомологическое общество Франции}}. == Працы == * «Iconographie du Règne animal de Cuvier» (7 т., Парыж, 1830-44 г.); * «Genera des канфігурацыі» (П., 1835); * "Spécies et iconographie génerique des animaux articulés " (П., 1843); * «Guide de l'éleveur de vers à soie» (П., 1856); Акрамя таго, ён выдаваў «Magazin de Zoologie, d’anatomie comparée et de paléontologie» (П., 1831-44, 26 т.). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БіЕ|Герен-Меневилль}} * Jean Gouillard (2004). ''Histoire des entomologistes français, 1750—1950. Édition entièrement revue et augmentée.'' Boubée (Paris) : 287 p. * Jean Lhoste (1987). ''Les Entomologistes français. 1750—1950. ''INRA Éditions : 351 p. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Герэн-Меневіль Фелікс Эдуард}} [[Катэгорыя:Энтамолагі Францыі]] [[Катэгорыя:Энтамалагічнае таварыства Францыі]] [[Катэгорыя:Лепідаптэролагі]] [[Катэгорыя:Энтамолагі XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Селекцыянеры]] [[Катэгорыя:Шаўкаводства]] tjlq1ktflde3jtn00uze1ph08ly4jid 4164877 4164866 2022-07-26T08:40:01Z Хомелка 6638 выдалена [[Катэгорыя:Шаўкаводства]]; дададзена [[Катэгорыя:Шаўкаводы]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} '''Фелікс Эдуард Герэн-Меневіль''' ([[1799]]—[[1874]]) — [[Французы|французскі]] [[Заалогія|заолаг]] і [[Энтамалогія|энтамолаг]], [[аўтар]] больш за 400 [[Публікацыя|публікацый]]. [[Праца]]ваў над паляпшэннем {{нп3|шаўкаводства||uk|Шовківництво}} шляхам {{нп3|Селекцыя|развядзення|uk|Селекція}} новы парод [[Тутавы шаўкапрад|шаўкапрадаў]]. У [[1846]] годзе абраны [[прэзідэнт]]ам {{нп3|Энтамалагічнае таварыства Францыі|Энтамалагічнага таварыства Францыі|ru|Энтомологическое общество Франции}}. == Працы == * «Iconographie du Règne animal de Cuvier» (7 т., Парыж, 1830-44 г.); * «Genera des канфігурацыі» (П., 1835); * "Spécies et iconographie génerique des animaux articulés " (П., 1843); * «Guide de l'éleveur de vers à soie» (П., 1856); Акрамя таго, ён выдаваў «Magazin de Zoologie, d’anatomie comparée et de paléontologie» (П., 1831-44, 26 т.). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БіЕ|Герен-Меневилль}} * Jean Gouillard (2004). ''Histoire des entomologistes français, 1750—1950. Édition entièrement revue et augmentée.'' Boubée (Paris) : 287 p. * Jean Lhoste (1987). ''Les Entomologistes français. 1750—1950. ''INRA Éditions : 351 p. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Герэн-Меневіль Фелікс Эдуард}} [[Катэгорыя:Энтамолагі Францыі]] [[Катэгорыя:Энтамалагічнае таварыства Францыі]] [[Катэгорыя:Лепідаптэролагі]] [[Катэгорыя:Энтамолагі XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Селекцыянеры]] [[Катэгорыя:Шаўкаводы]] rbyktw2wpu9typ5n6j6gb69ukb8hltu 14 713683 4164867 2022-07-26T08:32:11Z Хомелка 6638 новая wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Раслінаводы]] [[Катэгорыя:Шаўкаводства]] 4llyjnkm9ratsrqgp2q7em2ubmyoqvt 4164868 4164867 2022-07-26T08:33:44Z Хомелка 6638 выдалена [[Катэгорыя:Раслінаводы]]; дададзена [[Катэгорыя:Жывёлаводы]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Жывёлаводы]] [[Катэгорыя:Шаўкаводства]] 9qoqt6uq9mzlrylazwvr834ubm5hp7a 14 713684 4164869 2022-07-26T08:34:37Z Хомелка 6638 новая wikitext text/x-wiki {{Catmain}} {{Commonscat}} [[Катэгорыя:Жывёлаводства]] [[Катэгорыя:Шоўк]] 670ju12khseyqmzur1xdna78w0mc7w2 4164872 4164869 2022-07-26T08:37:08Z Хомелка 6638 выдалена [[Катэгорыя:Жывёлаводства]]; дададзена [[Катэгорыя:Жывёлагадоўля]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Catmain}} {{Commonscat}} [[Катэгорыя:Жывёлагадоўля]] [[Катэгорыя:Шоўк]] nfcgohcevr9k1q409h4jsq7t7kj9qt4 14 713685 4164874 2022-07-26T08:38:44Z Хомелка 6638 новая wikitext text/x-wiki {{Catmain}} {{Commonscat}} [[Катэгорыя:Лускакрылыя і чалавек]] [[Катэгорыя:Прадукты насякомых]] [[Катэгорыя:Кітайскія вынаходніцтвы]] [[Катэгорыя:Тэкстыльныя валокны]] 8dk2n6z5dot2930foemx94gtux2j5g5 14 713686 4164885 2022-07-26T09:24:26Z Хомелка 6638 новая wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Насякомыя і чалавек]] [[Катэгорыя:Лускакрылыя|Чалавек]] 6dics1ioz0f19vhaqo2vek4xpq7lhq2 4164886 4164885 2022-07-26T09:25:24Z Хомелка 6638 выдалена [[Катэгорыя:Лускакрылыя]]; дададзена [[Катэгорыя:Матылі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Насякомыя і чалавек]] [[Катэгорыя:Матылі|Чалавека]] fydcmmssbgnbv9elj5rx9cogwjhd6sn 14 713687 4164887 2022-07-26T09:25:56Z Хомелка 6638 новая wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Членістаногія і чалавек]] [[Катэгорыя:Насякомыя|Чалавек]] nkdc98ru6xnl4k2k61eqpn3uz0jvya9 14 713688 4164888 2022-07-26T09:27:31Z Хомелка 6638 новая wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Беспазваночныя і чалавек]] [[Катэгорыя:Членістаногія|Чалавек]] o7mrooc3y3a5z9m3yjw01m9aukgbqfe 14 713689 4164890 2022-07-26T09:28:21Z Хомелка 6638 новая wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Узаемадзеянне чалавека з жывёламі]] [[Катэгорыя:Беспазваночныя|Чалавек]] o900v1o5q36ehoelhyioj8s5wigulhv 6 713690 4164915 2022-07-26T10:31:22Z DBatura 73587 {{Несвабодны файл |апісанне=Эмблема апалчэння «Джэйш аль-Муамаль».<br>Тэкст: «Рух ісламскага супраціву ў Іраку і аш-Шаме [Сірыя]: Джэйш аль-Муамаль» |крыніца=http://jihadintel.meforum.org/identifier/765/jaysh-al-muammal-emblem |час стварэння=2016 |аўтар=невядома |частка= |разрозненне= }} {{Несвабодны файл/АДВ | артыкул = Джэйш аль-Муамаль | мэта = выява для артыкула | заменнасць = няма свабодных | іншае = }} wikitext text/x-wiki == Тлумачэнне == {{Несвабодны файл |апісанне=Эмблема апалчэння «Джэйш аль-Муамаль».<br>Тэкст: «Рух ісламскага супраціву ў Іраку і аш-Шаме [Сірыя]: Джэйш аль-Муамаль» |крыніца=http://jihadintel.meforum.org/identifier/765/jaysh-al-muammal-emblem |час стварэння=2016 |аўтар=невядома |частка= |разрозненне= }} {{Несвабодны файл/АДВ | артыкул = Джэйш аль-Муамаль | мэта = выява для артыкула | заменнасць = няма свабодных | іншае = }} == Ліцэнзіяванне == {{Fairuse in}} 2e16cwzmmbq57r8zm2crefwty28j6hh 4164916 4164915 2022-07-26T10:31:34Z DBatura 73587 /* Ліцэнзіяванне */ wikitext text/x-wiki == Тлумачэнне == {{Несвабодны файл |апісанне=Эмблема апалчэння «Джэйш аль-Муамаль».<br>Тэкст: «Рух ісламскага супраціву ў Іраку і аш-Шаме [Сірыя]: Джэйш аль-Муамаль» |крыніца=http://jihadintel.meforum.org/identifier/765/jaysh-al-muammal-emblem |час стварэння=2016 |аўтар=невядома |частка= |разрозненне= }} {{Несвабодны файл/АДВ | артыкул = Джэйш аль-Муамаль | мэта = выява для артыкула | заменнасць = няма свабодных | іншае = }} == Ліцэнзіяванне == {{Fairuse in|Джэйш аль-Муамаль}} oxcfur4oohtfemv0yrq7kzsn0yn5dyu 0 713691 4164918 2022-07-26T10:50:35Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{Групоўка |назва = Джэйш аль-Муамаль |арыгінал = |эмблема = Logo of Jaysh al-Mu'ammal.png |шырыня = |подпіс = Эмблема апалчэння. Тэкст: ''«Рух ісламскага супраціву ў Іраку і аш-Шаме [Сірыя]: Джэйш аль-Муамаль»''<ref>{{cite web |url=http://jihadintel.meforum.org/...» wikitext text/x-wiki {{Групоўка |назва = Джэйш аль-Муамаль |арыгінал = |эмблема = Logo of Jaysh al-Mu'ammal.png |шырыня = |подпіс = Эмблема апалчэння. Тэкст: ''«Рух ісламскага супраціву ў Іраку і аш-Шаме [Сірыя]: Джэйш аль-Муамаль»''<ref>{{cite web |url=http://jihadintel.meforum.org/identifier/765/jaysh-al-muammal-emblem |title=Jaysh al-Mu'ammal Emblem |work=Jihad Intel |access-date=4 August 2018 }}</ref>. |іншыя назвы = |частка = [[Сілы народнай мабілізацыі]] |нацыянальнасць = |рэлігія = |ідэалогія = [[шыіты|шыіцкі]] [[ісламізм]], [[Садрысцкі рух|садрызм]] |дэвіз = |лідары = Саад Савар |штаб-кватэра = |рэгіён = |сфарміравана = |расфармавана = |перш = |стала = |саюзнікі = |праціўнікі = |колькасць = |канфлікты = [[Грамадзянская вайна ў Іраку]], [[Грамадзянская вайна ў Сірыі]] |акцыі = |сайт = |заўвагі = }} '''Джэйш аль-Муамаль''' ({{lang-ar|جَيْش الْمُؤَمَّل}}, {{lang-be|Чаканая армія}}) — [[шыіты|шыіцкая]] [[ісламізм|ісламісцкая]] групоўка з ліку так званых «[[Прыватныя апалчэнні (Ірак)|прыватных апалчэнняў]]», якую ўзначаліў Саад Савад. Удзельнічала ў канфліктах на тэрыторыі [[Сірыя|Сірыі]] і [[Ірак]]а. Першапачаткова ўзнікла як адна з фракцый [[Садрысцкі рух|садрысцкага руху]], атрымліваючы падтрымку ад [[Іран]]а і былога прэм’ер-міністра Ірака [[Нуры аль-Малікі]]. Далучылася да кааліцыі «[[Сілы народнай мабілізацыі]]» пад пазначэннем '''«91-я брыгада»'''. == Гісторыя == «Джэйш аль-Муамаль» узнікла з-за рознагалоссяў унутры садрысткага руху<ref name="intel" /><ref name="с340">AFPC (2017) , с. 340</ref>, калі пасля пачатку [[Грамадзянская вайна ў Сірыі|грамадзянскай вайны ў Сірыі]] лідар садрыстаў [[Муктада ас-Садр]] вырашыў не дапамагаць ураду [[Башар Асад|Башара Асада]], што выклікала незадаволенасць сярод яго паслядоўнікаў. Адзін з камандзіраў яго апалчэнняў, Саад Савар, адкрыта заявіў пра разрыў з Садрам і адправіўся ў [[Дамаск]]<ref name="dismantling">{{cite web |url=http://www.ilalamam.com/Detail.aspx?id=12017&LinkID=8#.W2YSmbhCSUm |title=هل تنجح إيران في تفكيك التيار الصدري عبر المالكي؟ |trans-title=Will Iran succeed in dismantling the Sadrist movement through Maliki? |work=ilalamam |date=16 June 2016 |access-date=4 August 2018 }}</ref><ref name="index"/>, дзе далучыўся да групоўкі «[[Ліва Асад Алах аль-Галіб фі аль-Ірак ва аш-Шам]]». У яе складзе ён удзельнічаў у барацьбе супраць [[Сірыйская апазіцыя|сірыйскіх паўстанцаў]]<ref name="с340"/>. Ішоў час, спрэчкі аб кіраўніцтве і курсе руху працягваліся, пры гэтым шэраг фракцый ўжо паспелі адкалоцца<ref name="intel"/>. Вярнуўшыся ў Ірак, Саад Савар здолеў з’яднаць значную колькасць незадаволеных садрыстаў вакол сябе<ref name="dismantling"/> і ў чэрвені [[2016]] года абвясціў аб заснаванні групоўкі «Джэйш аль-Муамаль»<ref name="intel"/>. Арганізацыя атрымала істотную дапамогу ад Нуры аль-Малікі, былога прэм’ер-міністра Ірака і суперніка Муктады ас-Садра<ref name="intel"/>, які падаў ёй 3 мільёны [[Долар ЗША|долараў ЗША]], зброю і падтрымку шэрагу племянных шэйхаў у Цэнтральным і Паўднёвым Іраку<ref name="dismantling"/>. Сааду Савару таксама садзейнічалі Іран і іншыя былыя апалчэнні садрысцкага руху, такіх як «[[Асаіб Ахль аль-Хак]]»<ref name="intel"/>. З тых часоў «Джэйш аль-Муамаль» дзейнічала ў Сірыі<ref name="с340"/> і Іраку, дзе ўвайшла ў склад Сіл народнага мабілізацыі як «99-я брыгада»<ref name="index">{{cite web |url=http://www.aymennjawad.org/2017/10/hashd-brigade-numbers-index |title=Hashd Brigade Numbers Index |author=Aymenn Jawad Al-Tamimi |date=31 October 2017 |access-date=4 August 2018}}</ref>. У сярэдзіне [[2018]] года яна ўдзельнічала у антыпаўстанцкіх аперацыях супраць [[Ісламская дзяржава|ІДІЛ]] у [[Мухафаза Салах-эд-Дзін|правінцыі Салах-эд-Дзін]]<ref>{{cite web |url=https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2018/04/shirqat-police-pmu-iraq.html |title=Iraqi police who fought for tribal PMUs won't return to force |author=Shelly Kittleson |work=al-Monitor |date=11 April 2018 |access-date=4 August 2018 }}</ref>. ==Арганізацыя == Штаб-кватэра размешчана ў [[Садр-Сіці]], [[Багдад]]<ref name="intel">{{cite web |url=http://jihadintel.meforum.org/group/235/jaysh-al-muammal |title=Jaysh al-Mu'ammal |work=Jihad Intel |access-date=4 August 2018 }}</ref>, дзе групоўка набрала большую частку сваіх байцоў<ref name="с340"/>. Шэраг прыхільнікаў Нуры аль-Малікі ў Цэнтральным і Паўднёвым Іраку таксама далучыліся да апалчэння або, па меншай меры, выказалі яму сваю падтрымку<ref name="dismantling"/>. У адрозненне ад Муктады ас-Садра, які засяроджаны на Іраку, Саад Савар падкрэсліваў сваю гатоўнасць аказваць ваенную падтрымку шыіцкім групоўкам за межамі сваёй роднай краіны. Такім чынам, яго фракцыя дзейнічае як у Іраку, так і ў Сірыі. У той жа час яна заявіла аб сваёй гатоўнасці падтрымліваць [[хусіты|хусітаў]] у [[Грамадзянская вайна ў Емене|грамадзянскай вайне ў Емене]] і змагацца з [[Бахрэйнская апазіцыя|бахрэйнскай апазіцыяй]] супраць [[суніты|суніцкага]] [[Аль-Халіфа|Дома Халіфы]]<ref name="intel"/>. == Гл. таксама== * [[Спіс узброеных груповак грамадзянскай вайны ў Іраку (2011—2017)]] * [[Спецыяльныя групы (Ірак)]] {{Зноскі}} == Літаратура == * {{cite book |author=AFPC |title= The World Almanac of Islamism 2017 |date= 2017 |publisher= Rowman & Littlefield |location= Lanham, Maryland; London; New York City |isbn= 978-1442273443 }} [[Катэгорыя:Іракскія групоўкі, якія змагаюцца супраць ІДІЛ]] [[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 2016 годзе]] oirx4cmpe294idaqjt582qe9viiafc5 1 713692 4164919 2022-07-26T10:51:24Z DBatura 73587 Новая старонка: «== == {{пераклад|en|Jaysh al-Mu'ammal}} ~~~~» wikitext text/x-wiki == == {{пераклад|en|Jaysh al-Mu'ammal}} [[Удзельнік:DBatura|DBatura]] ([[Размовы з удзельнікам:DBatura|размовы]]) 13:51, 26 ліпеня 2022 (+03) ebo21m87bz03cdvhrbf0wa2nujg6eju 14 713693 4164920 2022-07-26T10:52:12Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{Тэма паводле гадоў|Арганізацыі, заснаваныя ў|2016|годзе}} [[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 2010-х гадах]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2016 годзе]]» wikitext text/x-wiki {{Тэма паводле гадоў|Арганізацыі, заснаваныя ў|2016|годзе}} [[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 2010-х гадах]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2016 годзе]] hixkpp7csvv7cm4kp23vun356bjfy7v