Вікіпедыя bewiki https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Мультымедыя Адмысловае Размовы Удзельнік Размовы з удзельнікам Вікіпедыя Размовы пра Вікіпедыю Файл Размовы пра файл MediaWiki Размовы пра MediaWiki Шаблон Размовы пра шаблон Даведка Размовы пра даведку Катэгорыя Размовы пра катэгорыю Партал Размовы пра партал TimedText TimedText talk Модуль Размовы пра модуль Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 205 4183920 4157594 2022-08-12T06:11:32Z Rymchonak 22863 /* Памерлі */ wikitext text/x-wiki __NOTOC__ '''10 ліпеня''' — сто дзевяноста першы (сто дзевяноста другі ў высакосны год) дзень года па [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскім календары]]. == Падзеі == [[Файл:RIAN archive 715972 19th Slavyansky Bazar international festival kicks off in Vitebsk.jpg|thumb|left|100px|Аляксандр Лукашэнка]] * [[138]]: Пасля смерці [[Адрыян|Адрыяна]], [[Антанін Пій]] стаў [[Спіс рымскіх імператараў|імператарам]] * [[1040]]: Паводле падання, аголеная лэдзі [[Гадзіва]] праехала на кані праз [[Горад Ковентры|Ковентры]], каб вымусіць свайго мужа, эрла [[Леафрык]]а, знізіць падаткі з гараджан. * [[1067]]: На рацэ [[Рака Аршыца|Ршы]] Яраславічы ўзялі ў палон [[Усяслаў Брачыславіч|Усяслава Брачыславіча]] і двух яго сыноў. * [[1241]]: [[Конрад I Мазавецкі]] заняў [[Кракаў]]. * [[1812]]: Скончыўся [[Мірскі бой 1812 года|Мірскі бой]], першая сур'ёзная сутычка на полі бою ў [[Вайна 1812 года|вайне 1812 года]]. * [[1917]]: [[Першае беларускае таварыства драмы і камедыі]] дало прэм’ерную пастаноўку п’есы [[Я. Купала|Я. Купалы]] [[Раскіданае гняздо, п'еса|«Раскіданае гняздо»]]. * [[1941]]: Пачатак Смаленскай абарончай аперацыі — упершыню ў [[Другая Сусветная вайна|Другой Сусветнай вайне]] германскія войскі перайшлі ад наступлення да абароны. * [[1973]]: [[Багамы]] атрымалі незалежнасць ад [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]. * [[1994]]: [[Аляксандр Лукашэнка]] абраны прэзідэнтам [[Беларусь|Беларусі]]. == Нарадзіліся == [[Файл:1995. Stamp of Belarus 0114.jpg|thumb|left|100px|Павел Сухі]] * [[1509]]: [[Жан Кальвін]], дзеяч [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]], заснавальнік [[кальвінізм]]у (пам. [[27.5]].[[1564]]) * [[1781]]: [[Антон Марціноўскі]], беларускі выдавец і публіцыст (пам. [[1855]]) * [[1830]]: [[Каміль Пісаро]], французскі мастак * [[1856]]: [[Нікола Тэсла]], сербска-амерыканскі фізік, аўтар больш чым 300 патэнтаў у розных галінах інжынернай тэхнікі (пам.[[1943]]) * [[1857]]: [[Анатоль Восіпавіч Бонч-Асмалоўскі|Анатоль Бонч-Асмалоўскі]], рэвалюцыянер-народнік (пам. [[1930]]) * [[1871]]: [[Марсель Пруст]], французскі пісьменнік (пам. [[1922]]) * [[1888]]: [[Джорджа дэ Кірыка]], італьянскі мастак * [[1895]]: [[Павел Восіпавіч Сухі|Павел Сухі]], савецкі авіяканструктар (пам. [[15.9]].[[1975]]) * [[1900]]: [[Пётра Сергіевіч]], беларускі мастак (пам. [[1.11]].[[1984]]) * [[1931]]: [[Эліс Мунро]], канадская пісьменніца * [[1937]]: [[Леанід Аляксандравіч Дземідовіч|Леанід Дземідовіч]], беларускі навуковец-геолаг (пам. [[1999]]) * [[1942]]: [[Пётр Ілліч Клімук|Пётр Клімук]], беларускі касманаўт * [[1953]]: [[Васіль Сахарчук]], беларускі паэт * [[1961]]: [[Міхаіл Леанідавіч Цыбульскі|Міхаіл Цыбульскі]], беларускі мастацтвазнавец == Памерлі == [[Файл:RolandPetit09.jpg|thumb|100px|Ралан Пеці]] *[[138]]: [[Адрыян]], [[рымскі імператар]] *[[983]]: [[Бенедыкт VII, Папа Рымскі]] * [[994]]: [[Леапольд I, маркграф Аўстрыі]] * [[1103]]: [[Эрык I (кароль Даніі)|Эрык I]], кароль дацкі * [[1559]]: [[Генрых II Валуа]], кароль Францыі * [[1806]]: [[Джордж Стабс]], англійскі мастак * [[1910]]: [[Іаган Готфрыд Гале]], нямецкі астраном * [[1915]]: [[Хендрык Вілем Месдаг]], нідэрландскі мастак-марыніст * [[2011]]: [[Ралан Пеці]], французскі харэограф == Святкуюць == * {{Сцяг Багамаў}} [[Багамы]]: Дзень незалежнасці * {{Сцяг Ваёмінга}} [[Ваёмінг]], [[ЗША]]: Дзень штата * {{Сцяг Манголіі}}[[Манголія]]: Дзень дзяржаўнага сцяга * {{Сцяг Маўрытаніі}} [[Маўрытанія]]: Дзень арміі * {{Сцяг Расіі}} [[Расія]]: [[Дні воінскай славы Расіі|Дзень воінскай славы]] <noinclude>{{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:Дні па Грыгарыянскім календары|710]] </noinclude> ta3e3ajw3or9wofy27jw58vliefmoz9 0 224 4183506 4183063 2022-08-11T20:06:16Z JerzyKundrat 174 /* Падзеі */ wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <noinclude>{{каляндар на жнівень}}</noinclude> '''11 жніўня''' — дзвесце дваццаць трэці (дзвесце дваццаць чацвёрты ў [[высакосны год]]) дзень года па [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскім календары]]. == Падзеі == [[Файл:Pope Alexander Vi.jpg|thumb|right|100px|Аляксандр VI, Папа Рымскі]] * [[480 да н.э.]]: [[Бітва пры Фермапілах]] паміж персідскай арміяй [[Ксеркс I|Ксеркса]] і саюзным войскам грэчаскіх [[Поліс, антычная грамадзянская абшчына|полісаў]] пад кіраўніцтвам [[спарта]]нскага цара [[Леанід, цар спартанскі|Леаніда]]. * [[490]]: Адбылася бітва пры рацэ [[Ада (рака)|Ада]], дзе армія [[Тэадорых Вялікі|Тэадорыха Вялікага]] разбіла войска [[Адаакр]]а. * [[843]]: Падпісаны [[Вердэнскі дагавор]] дагавор аб падзеле імперыі [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]] паміж трыма сынамі [[Людовік Набожны|Людовіка I Набожнага]]. * [[1127]]: Першае ўпамінанне пра [[горад Гродна|Горадзен (Гродна)]] ў пісьмовых крыніцах ([[Лаўрэнцьеўскі летапіс]]). * [[1471]]: Падпісаны Корастынскі мір паміж [[Наўгародская рэспубліка|Ноўгарадам]] і [[Вялікае княства Маскоўскае|Масквой]], паводле якога Ноўгарад прызнаваў уладу Масквы і выплочваў кантрыбуцыю ў 16 тыс. рублёў. * [[1492]]: Пачатак [[пантыфікат]]у Папы Рымскага [[Аляксандр VI, Папа Рымскі|Аляксандра VI]], адной з самых змрочных постацяў у гісторыі папства. * [[1794]]: Другая атака расійскіх войскаў на [[Вільня|Вільню]], наступным днём горад капітуляваў. * [[1962]]: Запуск касмічнага карабля [[КА Усход-3|Усход-3]]. * [[1971]]: Адбылася [[дэманстрацыя хіпі ў Гродне]]. == Нарадзіліся == [[Файл:Christiaan Eijkman.jpg|thumb|left|85px|Хрысціян Эйкман]] * [[1837]]: [[Мары Франсуа Садзі Карно]], французскі інжынер і палітык * [[1856]]: [[Уладзімір Дабравольскі]], беларускі этнограф (пам. 7.5.[[1920]]) * [[1858]]: [[Хрысціян Эйкман]], нідэрландскі [[урач|ўрач]], лаўрэат [[Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне|Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне]] * [[1907]]: [[Аляксей Аляксандравіч Бараноўскі|Аляксей Бараноўскі]], беларускі акцёр, заслужаны артыст Беларусі (пам. [[1970]]) * [[1921]]: [[Алекс Хейлі]], амерыканскі [[пісьменнік]] * [[1939]]: [[Джэймс Мэнчэм]], першы прэзідэнт Сейшэльскіх Астравоў * [[1943]]: [[Первез Мушараф]], 10-ы прэзідэнт [[Пакістан]]а == Памерлі == [[Файл:Nicholas of Cusa.jpg|thumb|right|100px|Мікалай Кузанскі]] *[[897]]: [[Віфрэд I Валасаты]], каталанскі граф, якога лічаць заснавальнікам [[Каталонія|Каталоніі]] *[[1253]]: [[Клара Асізская]], італьянская святая * [[1464]]: [[Мікалай Кузанскі]], нямецкі мысляр (нар. [[1401]]) * [[1831]]: [[Гаўрыла Андрэевіч Сарычаў]], расійскі мараплавец, [[географ]], гідрограф. [[Адмірал]] (нар. ў [[1763]]) * [[1956]]: [[Джэксан Полак]], амерыканскі [[мастак]] (нар. 28.1.[[1912]]) * [[1965]]: [[Карла Мензэ]], нямецкі мастак * [[1972]]: [[Макс Тэйлер]], амерыканскі вірусолаг * [[1996]]: [[Ванга]], балгарская прадракальніца (нар. 31.1.[[1911]]) * [[2002]]: [[Іржы Коларж]], чэшскі [[паэт]] * [[2021]]: [[Жэнеўева Ас]], французская мастачка == Святкуюць == * {{Сцяг Арменіі}} [[Арменія]]: Дзень нацыянальнай ідэнтычнасці * {{Сцяг Зімбабвэ}} [[Зімбабвэ]]: Дзень нацыянальных герояў * {{Сцяг Латвіі}} [[Латвія]]: Дзень памяці барацьбітаў за свабоду Латвіі * {{Сцяг Чада}} [[Чад]]: Дзень незалежнасці <noinclude>{{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:Дні па Грыгарыянскім календары|811]] </noinclude> 7gx88y1rqzy59xoub0s3oqhselyw6t5 0 340 4183584 4128083 2022-08-11T20:15:39Z JerzyKundrat 174 /* Падзеі */ wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <noinclude>{{каляндар на жнівень}}</noinclude> '''16 жніўня''' — дзвесце дваццаць восьмы (дзвесце дваццаць дзевяты ў [[высакосны год]]) дзень года па [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскім календары]]. == Падзеі == [[Выява:Coat of Arms of Mscisłaŭ, Belarus.png|thumb|right|100px|[[Герб Мсціслава]]]] * [[965]]: [[Візантыя]] пад кіраўніцтвам [[Нікіфар II Фока|Нікіфара II Фокі]] адваявала [[Тарсус]]. * [[1284]]: [[Філіп IV Прыгожы]] ажаніўся з [[Іаана I Наварская|Іаанай I Наварскай]]. * [[1634]]: [[Мсціслаў|Мсціславу]] нададзена [[магдэбургскае права]] і [[герб Мсціслава|герб]]. * [[1924]]: Зацверджаны [[План Даўэса]] * [[1930]]: Створаны першы гукавы каляровы [[мультфільм]]. * [[1935]]: Першае дакументальна зацверджанае ўзыходжанне на гару [[Гунб’ёрн]]. * [[1941]]: У [[СССР]] апублікаваны загад, паводле яго чырвонаармейцы, якія здаліся ў палон, абвяшчаліся здраднікамі, а іх сем’і пазбаўляліся дзяржаўнай падтрымкі. * [[1945]]: СССР падпісаў дагавор пра межы [[Польшча|Польшчы]]. * [[1960]]: Абвешчана незалежнасць [[Кіпр|Рэспублікі Кіпр]]. * [[2020]]: Самы масавы пратэст у гісторыі [[Беларусь|Беларусі]], «[[Марш за свабоду]]» на якім было каля 300&nbsp;000 чалавек. == Нарадзіліся == [[Выява:Madonna en Chelsea.jpg|thumb|left|100px|Мадонна]] * [[1557]]: [[Агасціна Карачы]], італьянскі мастак * [[1645]]: [[Жан дэ Лабруер]], французскі пісьменнік * [[1759]]: [[Карл Фрэдэрык фон Брэда]], шведскі мастак * [[1832]]: [[Вільгельм Вунт]], нямецкі псіхолаг, фізіёлаг і [[філосаф]] (пам. 31.8.[[1920]]) * [[1874]]: [[Аляксандр Уласаў]], беларускі грамадскі дзеяч, рэдактар-выдавец газеты «[[Наша ніва (1906)|Наша ніва]]», сенатар у [[Другая Рэч Паспалітая|Другой Рэчы Паспалітай]] (1922—1928) (пам. [[11.3]].[[1941]]) * [[1876]]: [[Іван Білібін]], рускі графік і тэатральны [[мастак]] (пам. [[7 лютага|7.2]].[[1942]]) * [[1878]]: [[Дамінік Сямашка]], польскі, беларускі і літоўскі палітычны дзеяч (пам. 27.11.[[1932]]) * [[1888]]: [[Т. Э. Лоўрэнс]], брытанскі афіцэр і пісьменнік, адна з галоўных постацей Арабскага паўстання 1916 (пам. [[19.5]] [[1935]]) * [[1903]]: [[Мікола Абрамчык]], беларускі грамадскі і палітычны дзеяч, прэзідэнт [[БНР]] (пам. [[25.5]].[[1970]]) * [[1920]]: [[Чарльз Букоўскі]], амерыканскі [[паэт]] і празаік (пам. 9.3.[[1994]]) * [[1934]]: [[П’ер Рышар]], французскі кінаакцёр * [[1935]]: [[Аляксандр Падлужны]], беларускі мовазнавец (пам. 21.11.[[2005]]) * [[1951]]: [[Умару Яр-Адуа]], 13-ы прэзідэнт [[Нігерыя|Нігерыі]] * [[1954]]: [[Джэймс Кэмеран]], амерыканскі кінарэжысёр * [[1958]]: [[Мадонна, спявачка|Мадонна]], амерыканская спявачка і актрыса == Памерлі == [[Выява:Elvis Presley 1970.jpg|thumb|right|100px|Элвіс Прэслі]] * [[1157]]: [[Раміра II Манах]], кароль Арагонскі * [[1705]]: [[Якаб Бернулі]], швейцарскі [[матэматык]] * [[1869]]: [[Альбіна Габрыэля Пузына]], пісьменніца і мемуарыстка (нар. 24.9.[[1815]]) * [[1886]]: [[Рамакрышна]], індыйскі філосаф і рэлігійны рэфарматар * [[1893]]: [[Жан Мартэн Шарко]], французскі псіхіятр * [[1920]]: [[Аляксей Шахматаў]], рускі [[філолаг]] і [[гісторык]] (нар. 5(17).6.[[1864]]) * [[1949]]: [[Маргарэт Мітчэл]], амерыканская пісьменніца * [[1977]]: [[Элвіс Прэслі]], амерыканскі спявак, кароль [[рок-н-рол]]у (нар. [[8.1]].[[1935]]) * [[1987]]: [[Андрэй Міронаў]], савецкі [[акцёр]] (нар. [[8.3]].[[1941]]) * [[1997]]: [[Нусрат Фацех Алі Хан]], пакістанскі спявак * [[2011]]: [[Андрэй Баюк]], славенскі палітычны дзеяч, прэм’ер-міністр == Святкуюць == <noinclude>{{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:Дні па Грыгарыянскім календары|816]] </noinclude> 951mcwwaomm1ezz0qfxbnot7otht0xv 0 539 4183918 4171822 2022-08-12T06:10:31Z Rymchonak 22863 /* Нарадзіліся */ wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <noinclude>{{каляндар на люты}}</noinclude> '''23 лютага''' — пяцьдзясят чацвёрты дзень года па [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскім календары]] == Падзеі == * [[1563]]: Рускія войскі начале з царом [[Іван IV|Іванам IV]] пасля [[Абарона Полацка, 1563|аблогі]] ўзялі [[Полацк]] падчас [[Лівонская вайна|Лівонскай вайны]]. * [[1763]]: Пачатак паўстання чарнаскурых [[рабства|рабоў]] ў [[Нідэрланды|галандскай]] [[калонія|калоніі]] на [[рака Бербіс|рацэ Бербіс]] (сучасная [[Гаяна]]). Паўстанцы выгналі белае насельніцтва і арганізавалі свой урад. Да сярэдзіны [[лета]] таго ж года паўстанне было задушана каланіяльнымі войскамі. * [[1893]]: [[Рудольф Дызель]] у [[Берлін]]е атрымлівае патэнт на «Метад і апарат для пераўтварэння высокай тэмпературы ў работу». * [[1917]]: Пачатак [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі]] ў [[Расія|Расіі]]. * [[1920]]: Генерал [[Станіслаў Булак-Балаховіч]] са сваім [[Асобны аддзел войскаў БНР у Балтыі|атрадам]] перайшоў пад польскае камандаванне, адпаведнае пагадненне было падпісанае ў [[Рыга|Рызе]]. * [[1945]]: Савецкімі войскамі ўзята [[Познань]]. == Нарадзіліся == [[Файл:Konstantin Päts.jpg|thumb|100px|right|Канстанцін Пятс]] * [[1417]]: [[Павел II, Папа Рымскі]] (пам. [[26.7]].[[1471]]) * [[1808]]: [[Пётр Кірэеўскі]], рускі публіцыст, археолаг, фалькларыст, славянафіл (пам. [[6.11]].[[1856]]) * [[1831]]: [[Хендрык Вілем Месдаг]], нідэрландскі мастак-марыніст * [[1874]]: [[Канстанцін Пятс]], [[прэзідэнт Эстоніі]] (пам. [[18.1]].[[1956]]) * [[1878]]: [[Казімір Малевіч]], [[мастак]], тэарэтык мастацтва, дызайнер (пам. [[15.5]].[[1935]]) * [[1891]]: [[Міхаіл Піятуховіч]], беларускі літаратуразнавец, крытык, [[педагог]] (пам. [[20.12]].[[1937]]) * [[1899]]: [[Эрых Кестнер]], нямецкі пісьменнік * [[1907]]: [[Станіслаў Іосіфавіч Станкевіч|Станіслаў Станкевіч]], беларускі літаратуразнавец, грамадскі дзеяч (пам. [[6.11]].[[1980]]) * [[1929]]: [[Аляксій II, Патрыярх Маскоўскі]] і ўсяе Русі (пам. [[5.12]].[[2008]]) * [[1931]]: [[Яўген Бабосаў]], беларускі філосаф * [[1944]]: [[Алег Янкоўскі]], савецкі, расійскі акцёр [[тэатр]]а і [[кіно]], [[рэжысёр]] (пам. [[20.5]].[[2009]]) * [[1947]]: [[Алесь Жук]], беларускі [[пісьменнік]], перакладчык * [[1954]]: [[Віктар Юшчанка]], былы прэзідэнт [[Украіна|Украіны]] * [[1963]]: [[Радаслаў Сікорскі]], польскі палітык * [[1983]]: [[Эмілі Блант]], брытанская і амерыканская актрыса == Памерлі == [[Файл:Andrea Cesalpino.jpg|thumb|100px|Андрэа Чэзальпіна]] * [[1447]]: [[Яўген IV, Папа Рымскі]] * [[1507]]: [[Джэнтыле Беліні]], італьянскі мастак * [[1603]]: [[Андрэа Чэзальпіна]], італьянскі медык * [[1766]]: [[Станіслаў Ляшчынскі]], [[Каралі польскія|кароль польскі]] і [[вялікі князь літоўскі]] (нар. [[20.10]].[[1677]]) * [[1880]]: [[Фёдар Мікалаевіч Глінка|Фёдар Глінка]], рускі пісьменнік, публіцыст, афіцэр, удзельнік дзекабрысцкіх таварыстваў (нар. [[19.6|8(19).6]].[[1786]]) * [[1969]]: [[Сауд ібн Абдэль Азіз ас-Сауд]], 2-і кароль [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]] * [[1979]]: [[Міхаіл Давыдавіч Натарэвіч|Міхаіл Натарэвіч]] (нар. [[1907 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1907]]), савецкі жывапісец і педагог родам з Беларусі, вучань [[Іегуда Пэн|Юдаля Пэна]] == Святкуюць == * {{Сцяг Беларусі}} [[Беларусь]]: Дзень абаронцаў Айчыны <noinclude>{{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:Дні па Грыгарыянскім календары|223]] </noinclude> a341wnmrjradvgds0hl3ne831emulyd 0 694 4183903 4132664 2022-08-12T05:55:14Z Rymchonak 22863 /* Нарадзіліся */ wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <noinclude> {{каляндар на снежань}} </noinclude> '''2 снежня''' — трыста трыццаць шосты (трыста трыццаць сёмы ў [[высакосны год]]) [[дзень]] года па [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскім календары]]. == Падзеі == * [[1409]]: Адкрыўся [[Лейпцыгскі ўніверсітэт]]. * [[1591]]: У [[Менск]]у створана першае цэхавае ўтварэнне — брацтва металаапрацоўчых рамёстваў. * [[1804]]: [[Напалеон Банапарт]] абвясціў сябе імператарам Францыі. * [[1805]]: Перамога арміі [[Напалеон I Банапарт|Напалеона]] над расійска-аўстрыйскім войскам у [[Бітва пад Аўстэрліцам|Бітве пад Аўстэрліцам]]. * [[1852]]: Падзенне [[Другая Французская рэспубліка|Другой рэспублікі]] ў Францыі і ўсталяванне [[Другая Французская імперыя|Другой імперыі]] з імператарам [[Напалеон III|Напалеонам III]] на чале. * [[1920]]: [[Александропальская дамова]] паміж [[Турцыя]]й і [[Арменія]]й, якая скончыла Армяна-турэцкую вайну. * [[1936]]: Польскімі ўладамі забаронена дзейнасць [[Таварыства беларускай школы]]. * [[1939]]: Адкрыты міжнародны [[аэрапорт]] імя Фіярэла Лагуардыі ў [[Нью-Ёрк]]у. * [[1942]]: [[Манхэтэнскі праект]]: першая штучная ланцуговая [[ядзерная рэакцыя]]. * [[1946]]: Дамова аб аб'яднанні акупацыйных зон Германіі, якую падпісалі [[Вялікабрытанія]] і ЗША ў Нью-Ёрку, гэтым паклаўшы пачатак [[Бізонія|Бізоніі]]. * [[1956]]: Група рэвалюцыянераў на чале з [[Фідэль Кастра|Фідэлем Кастра]], якая прыплыла з [[Мексіка|Мексікі]] на яхце «Гранма», высаджваецца на [[Куба|Кубе]]. * [[1971]]: Утварэнне [[Аб'яднаныя Арабскія Эміраты|Аб'яднаных Арабскіх Эміратаў]]. * [[1971]]: [[КА Марс-3]] ажыццявіў першую ў гісторыі мяккую пасадку на паверхню [[Планета Марс|Марса]]. * [[1990]]: Кааліцыя на чале з канцлерам [[Гельмут Коль|Гельмутам Колем]] перамагае на першых з [[1932]] усенямецкіх выбарах. == Нарадзіліся == * [[1612]]: [[Януш Крыштаф Радзівіл]], [[ВКЛ|вялікалітоўскі]] вайсковы і дзяржаўны дзеяч (пам. [[1655]]) * [[1776]]: [[Анёл Доўгірд]], польскі філосаф, логік, псіхолаг (пам. 26.4.[[1835]]) * [[1817]]: [[Генрых фон Зібель]], нямецкі гісторык і палітычны дзеяч (пам. 1.8.[[1895]]) * [[1859]]: [[Жорж-П'ер Сёра]], французскі [[мастак]] (пам. 29.3.[[1891]]) * [[1879]]: [[Фелікс Стацкевіч]], беларускі грамадскі і культурны дзеяч (пам. [[1967]]) * [[1887]]: [[Уладзімір Міхайлавіч Пракулевіч|Уладзімір Пракулевіч]], беларускі грамадскі і палітычны дзеяч, публіцыст, журналіст, юрыст (пам. [[20.8]].[[1938]]) * [[1891]]: [[Ота Дзікс]], нямецкі мастак (пам. 25.7.[[1969]]) * [[1891]]: [[Карлас Мерыда]], гватэмальска-мексіканскі мастак * [[1899]]: [[Жан Альбер Гарэн]], французскі мастак * [[1902]]: [[Анатоль Вольны]], беларускі [[паэт]], празаік, кінадраматург, [[журналіст]] (пам. [[29.10]].[[1937]]) * [[1914]]: [[Томас Грахавяк]], нямецкі мастак * [[1923]]: [[Марыя Калас]], оперная спявачка (пам. [[1977]]) * [[1923]]: [[Аляксандр Мікалаевіч Якаўлеў|Аляксандр Якаўлеў]], савецкі і расійскі палітычны дзеяч (пам. [[2005]]) * [[1930]]: [[Гэры Бекер]], амерыканскі эканаміст * [[1946]]: [[Джані Версачэ]], італьянскі мадэльер (пам. [[1997]]) * [[1953]]: [[Аляксандр Міхайлавіч Фінскі|Аляксандр Фінскі]], беларускі скульптар * [[1953]]: [[Мікола Рыжы]], беларускі мастак, ілюстратар * [[1959]]: [[Міхал Андрасюк]], беларускі [[пісьменнік]], журналіст, грамадскі дзеяч у [[Польшча|Польшчы]] * [[1978]]: [[Нэлі Фуртада]], канадская спявачка * [[1981]]: [[Брытні Спірс]], амерыканская спявачка == Памерлі == * [[1464]]: [[Бланка II Наварская]], каралева Навары * [[1547]]: [[Эрнан Картэс]], іспанскі канкістадор * [[1594]]: [[Герард Меркатар]], фламандскі картограф * [[1814]]: [[Маркіз дэ Сад]], французскі пісьменнік, філосаф * [[1918]]: [[Эдмон Растан]], французскі паэт, драматург (нар. 1.4.[[1868]]) * [[1919]]: [[Марыя Іванаўна Доліна|Марыя Доліна]], руская спявачка (нар. [[1868]]) * [[1939]]: [[Арцём Вясёлы]], пісьменнік (нар. [[1899]]) * [[1940]]: [[Мікалай Канстанцінавіч Кальцоў|Мікалай Кальцоў]], біёлаг, заснавальнік эксперыментальнай біялогіі ў Расіі і СССР (нар. [[1872]]) * [[1941]]: [[Эдвард Рыдз-Сміглы]], польскі ваенны і дзяржаўны дзеяч (нар. 11.3.[[1886]]) * [[1964]]: [[Ражэ Бісьер]], французскі жывапісец * [[1978]]: [[Эдвін Дзікінсан]], амерыканскі мастак * [[1979]]: [[Васіль Паўлавіч Салаўёў-Сядой|Васілій Салаўёў-Сядой]], савецкі кампазітар (нар. [[1907]]) * [[1980]]: [[Рамэн Гары]], французскі пісьменнік, сцэнарыст і рэжысёр (нар. [[1914]]) * [[1985]]: [[Філіп Артур Ларкін]], англійскі паэт (нар. [[1922]]) * [[1987]]: [[Якаў Барысавіч Зяльдовіч|Якаў Зяльдовіч]], савецкі фізік. * [[1987]]: [[Дон Фултан Айзелі]], астранаўт NASA (нар. [[1930]]) * [[1987]]: [[Луіс Федэрыка Лелуар]], аргенцінскі біяхімік французскага паходжання, лаўрэат Нобелеўскай прэміі [[1970]] * [[1990]]: [[Роберт Камінгс]], амерыканскі акцёр (нар. [[1908]]) * [[1993]]: [[Пабла Эскабар]], калумбійскі наркабарон * [[2006]]: [[Марышка Верэш]], вакалістка галандскага гурта «[[Shocking Blue]]» (нар. [[1948]]) == Святкуюць == * {{Сцяг ААН}} [[ААН]]: Міжнародны дзень барацьбы за адмену рабства * {{ARE}}: Нацыянальны дзень * {{CUB}}: Дзень Узброеных сіл Кубы * {{LAO}}: Нацыянальны дзень <noinclude>{{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:Дні па Грыгарыянскім календары|С02]] </noinclude> 2pc3mxgwc7atnitnqqr3yotkl9qcpqy 0 1135 4183888 4145858 2022-08-12T05:39:17Z Rymchonak 22863 /* Нарадзіліся */ wikitext text/x-wiki <noinclude>{{каляндар на снежань}}</noinclude> __NOTOC__ '''8 снежня''' — трыста сорак другі (трыста сорак трэці ў [[высакосны год]]) дзень года па [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскім календары]]. == Падзеі == * [[877]]: У [[Камп’ень|Камп’ені]] адбылася каранацыя [[Людовік II Заіка|Людовіка II Заікі]] як караля [[Заходне-Франкскае каралеўства|Заходне-Франкскага каралеўства]]. * [[1154]]: [[Расціслаў Мсціславіч]] стаў вялікім князем кіеўскім. * [[1409]]: У [[Брэст|Берасці]] скончылася нарада [[Ягайла|Ягайлы]] і [[Вітаўт]]а пра план [[Вялікая вайна, 1409-1411|сумесных вайсковых дзеянняў]] супраць [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]] (пач. [[30.11]].1409). * [[1432]]: [[Бітва пад Ашмянамі, 1432|Ашмянская бітва]] паміж войскамі вялікіх князёў [[Свідрыгайла|Свідрыгайлы]] і [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]]. * [[1506]]: [[Жыгімонт Стары]] абраны каралём польскім. * [[1524]]: заснавана [[Гранада (Нікарагуа)|нікарагуанская Гранада]]. * [[1812]]: Расійскія войскі занялі [[Гродна|Гародню]] ў ходзе [[Французска-расійская вайна, 1812|вайны 1812 года]]. * [[1854]]: [[Папа Рымскі]] [[Пій IX, Папа Рымскі|Пій IX]], абвясціў догму Незаганнага пачацця [[Дзева Марыя|Дзевы Марыі]]. * [[1918]]: На пасяджэнні ЦК [[КПЛіЗБ]] ў [[Вільня|Вільні]] ўтвораны Часовы рэвалюцыйны рабоча-сялянскі ўрад Літвы. * [[1922]]: Выданне [[Леапольд Родзевіч|Леапольдам Родзевічам]] у Вільні першага нумару газеты «[[Наша будучыня]]». * [[1926]]: У [[БССР]] увайшлі Рэчыцкі і Гомельскі паветы. * [[1999]]: Утварэнне [[Саюз Беларусі і Расіі|Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі]]. == Нарадзіліся == [[File:Mary Queen of Scots Blairs Museum.jpg|thumb|100px|[[Марыя Сцюарт]]]] * [[65 да н.э.]]: [[Гарацый]], рымскі [[паэт]] (пам. [[27.11]].[[8 да н.э.]]) * [[597]]: [[Фрэдэгонда]], франкская каралева * [[1542]]: [[Марыя Сцюарт]], каралева [[Шатландыя|Шатландыі]] (пам. 8.2.[[1587]]) * [[1708]]: [[Франц I Латарынгскі]], герцаг Латарынгіі, вялікі герцаг Тасканы, імператар [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] (пам. 18.8.[[1765]]) * [[1742]]: [[Жан-Мацье-Філібер Серур’е]], маршал Францыі * [[1815]]: [[Адольф фон Менцэль]], нямецкі мастак * [[1826]]: [[Сільвестра Лега]], італьянскі мастак * [[1832]]: [[Б’ёрнсцернэ Б’ёрнсан]], нарвежскі пісьменнік, лаўрэат [[Нобелеўская прэмія па літаратуры|Нобелеўскі па літаратуры]] (пам. [[26.4]].[[1910]]) * [[1861]]: [[Жорж Мельес]], французскі [[рэжысёр]] * [[1881]]: [[Альбер Глез]], французскі мастак * [[1914]]: [[Часлаў Сіповіч]], грэка-каталіцкі [[біскуп]], актыўны дзеяч беларускай эміграцыі ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] (пам. [[4.10]].[[1981]]) * [[1927]]: [[Уладзімір Аляксандравіч Шаталаў]], савецкі касманаўт * [[1930]]: [[Максіміліян Шэл]], аўстрыйскі [[акцёр]] і рэжысёр * [[1935]]: [[Эдуард Марцінавіч Скобелеў|Эдуард Скобелеў]], беларускі [[пісьменнік]] * [[1982]]: [[Нікі Мінаж]], трынідадская спявачка * [[1985]]: [[Дуайт Ховард]], амерыканскі баскетбаліст == Памерлі == [[File:Gahn Johan Gottlieb.jpg|thumb|100px|[[Юхан Готліб Ган]]]] * [[899]]: [[Арнульф Карынтыйскі]] (нар. каля [[850]] г.) * [[1550]]: [[Джан Джорджа Трысіна]], італьянскі паэт і драматург (нар. [[8.7]].[[1478]]) * [[1638]]: [[Іван Гундуліч]], харвацкі паэт (нар. [[8.1]].[[1589]]) * [[1713]]: [[Арканджэла Карэлі]], італьянскі скрыпач і [[кампазітар]] (нар. [[17 лютага|17.2]].[[1653]]) * [[1818]]: [[Юхан Готліб Ган]], шведскі [[хімік]] і мінералог (нар. [[19.8]].[[1745]]) * [[1937]]: [[Антон Антонавіч Грыневіч|Антон Грыневіч]], збіральнік беларускага музычнага фальклору, выдавец (нар. [[3.5]].[[1877]]) * [[1937]]: [[Ігнат Дварчанін]], беларускі грамадска-палітычны дзеяч, скарыназнаўца (нар. [[27.5]].[[1895]]) * [[1937]]: [[Язэп Гаўрылік]], дзеяч беларускага руху ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] (нар. [[6.4]].[[1893]]) * [[1990]]: [[Тадэвуш Кантар]], польскі мастак, тэатральны рэжысёр == Святкуюць == * {{ALB}}: Нацыянальны дзень моладзі * {{BGR}}: Дзень студэнтаў * {{GUM}}, [[ЗША]]: Дзень святой заступніцы Гуама * {{CUB}}, [[Файл:Flag of CARICOM.svg|26px]] [[Карыбская супольнасць]]: Дзень [[Куба]]—[[КАРІКОМ]] * {{KGZ}}: Дзень працаўнікоў радыё і тэлебачання Кыргызстана * {{MKD}}: Дзень св. [[Клімент Охрыдскі|Клімента Охрыдскага]] * {{PAN}}: Дзень маці * {{MNP}}, [[ЗША]]: Дзень Канстытуцыі * {{ROU}}: Дзень Канстытуцыі * {{UZB}}: Дзень Канстытуцыі * {{FLK}}, [[Вялікабрытанія]]: Дзень бітвы ў Фалклендcкіх астравоў * {{FIN}}: Дзень фінскай музыкі <noinclude> {{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:Дні па Грыгарыянскім календары|С08]] </noinclude> oxn5lagc535uum1lxaosilmj6pycfd3 0 1153 4183890 4125050 2022-08-12T05:40:39Z Rymchonak 22863 /* Памерлі */ wikitext text/x-wiki <noinclude>{{каляндар на люты}} </noinclude>__NOTOC__ '''9 лютага''' — саракавы дзень года па [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскім календары]] == Падзеі == [[Выява:Chmelnicki Hondius 1.png|thumb|Багдан Хмяльніцкі]] *[[981]]: [[Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі|Імператар]] [[Атон II Руды|Атон II]] ўвайшоў у [[Рым]] і вярнуў Папу [[Бенедыкт VII (Папа Рымскі)|Бенедыкта VII]] да ўлады *[[1507]]: Партугальскі мараплаўца Д.-Ф. Перэйра адкрыў востраў, названы ім названы Санта-Апалонія, сучасн. [[Рэюньён]] * [[1550]]: Заснаваны [[Вільнюскі ўніверсітэт|Віленскі езуіцкі калегіум]], які ў [[1578]] г. быў прывілеем караля [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] [[Стэфан Баторый|Стэфана Баторыя]] быў пераўтвораны ў [[Вільнюскі ўніверсітэт|Віленскі універсітэт]] * [[1621]]: Пачатак пантыфікату [[Рыгор XV, папа рымскі|Рыгор XV]], 234-га папы рымскага ([[1621]]—[[1623]]) * [[1648]]: [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багдан Хмяльніцкі]] абраны гетманам Украіны * [[1667]]: Падпісанне [[Андросаўскае перамір’е|Андрусаўскага перамір’я]] між [[Вялікае Княства Маскоўскае|Масковія]]й і [[Рэч Паспалітая|Рэччу Паспалітай]], згодна з якім апошняя страціла [[Смаленск]]ія землі і Левабярэжную [[Украіна|Ўкраіну]] * [[1852]]: У [[Мінск]]у ў Гарадскім тэатры адбылася прэм'ера спектакля паводле п'есы [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|В. Дуніна-Марцінкевіча]] «[[Сялянка (опера)|Сялянка]]» * [[1885]]: У [[Масква|Маскве]] адкрылася першая бясплатная бібліятэка-чытальня імя І. С. Тургенева * [[1893]]: На сцэне [[Мулен Руж]] паказаны першы [[стрыптыз]] * [[1895]]: Кіраўнік фізічнага выхавання ў Саюзе маладых хрысціян у горадзе Халіок (штат Масачусэтс) Уільям Морган вынайшаў новую гульню — [[валейбол]] * [[1900]]: Заснаваны тэнісны турнір [[Кубак Дэвіса]] * [[1904]]: Японская эскадра адмірала Тога атакавала рускую эскадру на ўнутраным рэйдзе [[Порт-Артур]]а, пачатак руска-японскай вайны. Бой крэйсера «Вараг» і кананерскай лодкі «Карэец» супраць японскай эскадры. * [[1913]]: Адбылася першая пастаноўка знакамітай камедыі [[Янка Купала|Янкі Купалы]] «[[Паўлінка]]». У [[Вільня|Вільні]] сіламі [[Беларускі музычна-драматычны гурток у Вільні|Беларускага музычна-драматычнага гуртка]] паставіў п’есу [[Алесь Бурбіс]] * [[1920]]: Падпісаны года [[Шпіцбергенскі трактат|міжнародны трактат]], які вызначыў прававы статус архіпелага [[Шпіцберген]] * [[1940]]: У ноч на [[10 лютага]] здзейснены першы этап савецкай дэпартацыі насельніцтва з [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], 50 тысяч чалавек адпраўлены ў [[Сібір]] і [[Казахстан]] * [[1943]]: Пачалася [[Краснадарская наступальная аперацыя]], ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў вызвалены горад [[Белгарад]] * [[1955]]: Адкрыты [[Рымскі метрапалітэн]] * [[1960]]: Закладзена першая зорка на [[Галівудская алея славы|Галівудскай алеі славы]] == Нарадзіліся == [[Выява:ConstantinoXI.jpg|thumb|100px|Канстанцін XI]] [[Выява:Krzysztof Mikołaj "the Thunderbolt" Radziwiłł.PNG|thumb|left|100px|Крыштоф Радзівіл «Пярун»]] * [[1404]]: [[Канстанцін XI]], імператар усходнерымскі * [[1441]]: [[Алішэр Наваі]], узбекскі паэт (пам. 3.1.[[1501]]) * [[1547]]: [[Крыштоф Радзівіл Пярун]], дзяржаўны і вайсковы дзеяч ВКЛ (пам. 20.11.[[1621]]) * [[1783]]: [[Васіль Жукоўскі]], рускі паэт, перакладчык, адзін з заснавальнікаў рускага рамантызму * [[1830]]: [[Абдул-Азіз]], 32-і султан Асманскай імперыі * [[1844]]: [[Анатоль Фёдаравіч Коні]], расійскі юрыст, пісьменнік і грамадскі дзеяч * [[1846]]: [[Леапольд Баварскі]], германскі вайсковы дзеяч (пам. 28.9.[[1930]]) * 1846: [[Вільгельм Майбах]], нямецкі канструктар (пам. [[29 снежня|29.12]].[[1929]]) * [[1867]]: [[Нацумэ Сосэкі]], японскі пісьменнік * [[1874]]: [[Усевалад Меерхольд]], савецкі рэжысёр і акцёр (пам. [[2 лютага|2.2]].[[1940]]) * [[1885]]: [[Альбан Берг]], аўстрыйскі кампазітар (пам. [[24 снежня|24.12]].[[1935]]) * [[1910]]: [[Жак Мано]], французскі біёлаг, лаўрэат [[Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне|Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне]] [[1965]] (пам. [[1976]]) * [[1929]]: [[Ховард Кановіц]], амерыканскі мастак * [[1930]]: [[Валянцін Яфімавіч Тарас|Валянцін Тарас]], беларускі паэт, перакладчык, публіцыст * [[1942]]: [[Вадзім Іванавіч Болбас|Вадзім Болбас]], беларускі літаратар * [[1946]]: [[Эдуард Барысавіч Зарыцкі]], беларускі кампазітар * [[1960]]: [[Міхась Казлоўскі]], беларускі краязнавец, грамадскі дзеяч, крытык, публіцыст, выдавец * [[1987]]: [[Магдалена Нойнер]], нямецкая біятланістка == Памерлі == [[Выява:Gerard_Dou_-_Self-Portrait_-_WGA06660.jpg|thumb|100px|Герард Доў]] * [[1199]]: [[Мінамота-но Ёрытома]], заснавальнік сёгуната Камакура * [[1640]]: [[Мурад IV]], 17-ы султан [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] (нар. [[16 чэрвеня|16.6]].[[1612]]) * [[1675]]: [[Герард Доў]], галандскі мастак, вучань [[Рэмбрант]]а (нар. [[7 красавіка|7.4]].[[1613]]) * [[1675]]: [[Амброзіус Брэйгель]], нідэрландскі жывапісец * [[1767]]: [[Юбер Друэ]], французскі мастак * [[1861]]: [[Фрэнсіс Дэнбі]], ірландскі пейзажыст * [[1881]]: [[Фёдар Дастаеўскі]], рускі пісьменнік (нар. [[11 лістапада|11.11]].[[1821]]) * [[1905]]: [[Адольф фон Менцэль]], нямецкі мастак * [[1984]]: [[Юрый Андропаў]], генеральны сакратар ЦК КПСС * [[1991]]: [[Аркадзь Мігдал]], савецкі фізік-тэарэтык, акадэмік АН СССР (нар. [[11 сакавіка|11.03]].[[1911]]) * [[2001]]: [[Герберт Сайман]], амерыканскі сацыёлаг і эканаміст * [[2021]]: [[Чык Карыа]], амерыканскі джазавы піяніст == Святкуюць == * [[Выява:The Earth seen from Apollo 17.jpg|25px]] Міжнародны дзень стаматолага. * [[Выява:Flag of Europe.svg|25px]] [[Еўрапейскі саюз]] — Дзень інтэрнэту (з [[2010]] г.). * [[Выява:Flag of Lebanon.svg|25px]] [[Ліван]] — Свята Маранітаў. <noinclude> [[Катэгорыя:Дні па Грыгарыянскім календары|209]] {{Храналагічны пералік}} </noinclude> a8b2ppfat1szi15vln2h848ca3pbcgk 0 2628 4183816 3192343 2022-08-11T20:41:11Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч2 | сцяг = Royal Arms of England (1198-1340).svg | сцяг2 = Flag of England.svg | тытул = [[Кароль Англіі]] | імя = Рычард I Львінае Сэрца | арыгінал імя = {{lang-en|Richard the Lionheart}} <br /> {{lang-fr|Richard Cœur de Lion}} | парадак = 24 | партрэт = Richard_coeur_de_lion.jpg | подпіс = Гістарызаваная выява караля Рычарда Львінае сэрца | шырыня партрэта = 300 | пачатак паўнамоцтваў = [[6 ліпеня]] [[1189]] | канчатак паўнамоцтваў = [[6 красавіка]] [[1199]] | каранацыя = [[3 верасня]] [[1189]] | папярэднік = [[Генрых II, кароль Англіі|Генрых II]] | пераемнік = [[Іаан Беззямельны]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | веравызнанне = | у шлюбе = | дынастыя = | бацька = | маці = | пахаваны = | дзеці = | Commons = Richard I of England }} '''Ры́чард I''', '''Ры́чард Льві́нае сэ́рца''' ([[французская мова|па-французску]]: ''Cœur de Lion''; ([[англійская мова|па-англійску]]: ''Lion’s Heart'') ({{ДН|8|9|1157}} — {{ДС|6|4|1199}}) — кароль [[Англія|Англіі]] з [[1189]] па [[1199]] год з [[дынастыя Плантагенетаў|дынастыі Плантагенетаў]]. == Біяграфія == Рычард нарадзіўся 8 верасня 1157 года ў [[Оксфард]]зе. Будучы трэцім законным сынам [[Генрых II Плантагенет|Генрыха II]], Рычард фармальна меў невялікія шансы на атрыманне англійскай кароны. У дзяцінстве ён з’ехаў ва [[Францыя|Францыю]], дзе яму ў нашчадак ад маці засталося [[герцагства Аквітанскае]]. Адначасова (ў [[1170]] годзе) старэйшы брат Рычарда, Генры, быў каранаваны под імем Генрыха III (у гістарычнай літаратуры яго звычайна называюць «[[Генрых малодшы|Малады кароль]]», каб не пераблытаць з [[Генрых III, кароль Англіі|Генрыхам III]], пляменнікам «маладога» Генры і Рычарда, сынам Джона), але фактычна Генрых так і не атрымаў рэальнай улады. У [[1173]] годзе Рычард разам з другімі сынамі Генрыха ўзняў супраць яго [[бунт]], але бацька атрымаў перамогу ў гэтым супрацьстаянні. Рычард атрымаў шанс на англійскую карону ў [[1183]] годзе, пасля смерці «Маладога караля». Пасля заключэння альянсу з французскім каралём [[Філіп II Аўгуст|Філіпам II]], Рычард у выніку паспяховай экспедыцыі ў 1189 годзе разбіў войска Генрыха. У тым жа годзе кароль памёр. Каранаванне Рычарда адбылося ў [[Вэстмінстэр]]ы [[3 верасня]] 1189 года. == Міф караля == [[Image:Richard coeurdelion g.jpg|thumb|180px|left|Рычард I (''з манускрыпту 12 стагоддзя'')]] Вакол асобы Рычарда I, вобраз якога паўстае ў літаратурных творах і [[быліна]]х у якасці мудрага і добрага караля і сапраўднага [[рыцар]]а, склаліся — нягледзячы на адносна кароткі час кіравання і жыцця — шматлікія легенды. Частка гэтай [[ідэалізацыя|ідэалізацыі]] ўзнікла ў выніку мэтанакіраванай [[прапаганда|прапаганды]] яшчэ ў час яго жыцця. Так, кароль і яго дваровае асяроддзе інсцэнізавалі сябе як рыцарскіх ідэалаў. Вялікую і адмысловую ролю ў гэтым адыграла легенда пра [[Кароль Артур|караля Артура]]. Несумненна, Рычард I быў адной з найяскравейшых і найадметнейшых асоб у гісторыі позняга [[сярэднявечча]]. Рычард — таксама як і яго бацькі — меў незвычайную [[харызма|харызму]], валодаў якасцю прымаць рашучыя і неадкладныя меры ў адносінах да любой справы. Прыняўшы рашэнне, кароль адразу браўся за справу і дзейнічаў паслядоўна да непасрэднага ажыццяўлення гэтай справы ў жыцці. == Гл. таксама == * [[Балдуін I Фландрскі]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Flori Jean |частка = |загаловак = Richard Coeur de Lion: le roi-chevalier |арыгінал = |спасылка = http://books.google.com/books?id=mXVnAAAAMAAJ |адказны = |выданне = |месца = Парыж |выдавецтва = Biographie Payot |год = 1999 |том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 978-2-2288-9272-8 |тыраж = |ref = Flori }} <!-- * {{Citation |last=Gillingham |first=John |year=2002 |origyear=1999 |title=Richard I |location=London |publisher=Yale University Press |isbn=0-300-09404-3}}--> {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Генрых II, кароль Англіі|Генрых II]] | спіс=[[Спіс каралёў Англіі|Кароль Англіі]] | пераемнік=[[Іаан Беззямельны|Іаан]]|гады=[[1189]]—[[1199]]}} {{Каралі Англіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Герцагі нармандскія]] [[Катэгорыя:Графы Анжуйскія]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Трэцяга крыжовага паходу]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Манархі, якія загінулі ў баі]] [[Катэгорыя:Трубадуры]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Паэты XII стагоддзя]] itjo5byw8ehvlefiexnbxcht0f6mtnm 0 9039 4183889 4183051 2022-08-12T05:39:44Z Rymchonak 22863 /* Нарадзіліся */ wikitext text/x-wiki {{Навігацыя для года}} {{Год паводле тэм}} == Падзеі == * [[5 красавіка|5]]—[[12 красавіка]]: вывяржэнне вулкана [[Тамбора]] на востраве [[Сумбава]]. Загінулі 92 000 чалавек. Адно з найбуйнейшых вывяржэнняў вулканаў ў гісторыі чалавецтва. * [[18 чэрвеня]]: [[Бітва пры Ватэрлоа]] == Нарадзіліся == * [[18 лютага]]: [[Хендрык Лейс]], бельгійскі мастак * [[20 мая]]: [[Бартэлемі Мен]], швейцарскі мастак-пейзажыст * [[5 жніўня]]: [[Эдвард Джон Эйр]], англійскі даследчык [[Аўстралія|Аўстраліі]] * [[18 жніўня]]: [[Аляксандр Фёдаравіч Мідэндорф|Аляксандр Мідэндорф]], заснавальнік мерзлотазнаўства, расійскі падарожнік, географ, батанік і натураліст * [[24 верасня]]: [[Альбіна Габрыеля Пузына]], пісьменніца і мемуарыстка * [[29 верасня]]: [[Андрэас Ахенбах]], нямецкі мастак * [[8 снежня]]: [[Адольф фон Менцэль]], нямецкі мастак * [[18 снежня]]: [[Эгран Лундгрэн]], шведскі мастак і пісьменнік * [[21 снежня]]: [[Тама Куцюр]], французскі мастак == Памерлі == * [[22 лютага]]: [[Смітсан Тэнант]], англійскі хімік * [[1 чэрвеня]]: [[Луі Аляксандр Берцье]], маршал Францыі * [[13 кастрычніка]]: [[Іаахім Мюрат]], напалеонаўскі маршал {{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:1815]] 9ldu8cmlvwckcxr3l0prk6lo6f7okyc 0 9054 4183919 4134099 2022-08-12T06:10:57Z Rymchonak 22863 /* Нарадзіліся */ wikitext text/x-wiki {{Навігацыя для года}} {{Год паводле тэм}} == Падзеі == * [[1 студзеня]]: Уладамі [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] было спынена дзеянне [[Статут ВКЛ, 1588|Статута ВКЛ 1588 года]] ў Віцебскай і Магілёўскай губернях. * [[25 студзеня]]: Польскі сойм абвясціў пра скіданне расійскага цара [[Мікалай I (імператар расійскі)|Мікалая І]] з польскага стальца — узнікненне лозунгу: «[[За вашу і нашу свабоду]]!» == Нарадзіліся == * [[23 лютага]]: [[Хендрык Вілем Месдаг]], нідэрландскі мастак-марыніст * [[8 красавіка]]: [[Джэймс Мэйс]], брытанскі баксёр (пам. [[30.11]].[[1910]]) * [[13 чэрвеня]]: [[Джэймс Максвел]], брытанскі [[фізік]] (пам. [[5.11]].[[1879]]) == Памерлі == * [[13 лютага]]: [[Джавані-Батыста Бальбіс]], італьянскі [[батанік]], міколаг, [[урач]] (нар. [[17.11]].[[1765]]) * [[12 верасня]]: [[Дзіпэнся Іку]], японскі [[пісьменнік]] (нар. у 1765) * [[14 лістапада]]: [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гегель]], нямецкі філосаф (нар. [[27.8]].[[1770]]) {{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:1831]] f5gnju8mrb6ui4on4kufmw87zpryz8u 0 10656 4183470 4157618 2022-08-11T18:17:04Z Smylic 121199 wikitext text/x-wiki [[Image:Trebuchet.Villard.de.Honnecourt.png|250px|right|thumb]] [[Image:Trebuchet1.png|250px|right|thumb|Канструкцыя процівагавага трыбука на козлах, з прашчай.]] [[Image:Trebuchet BW 1.JPG|250px|right|thumb|Стрэл з рэканструктаванага трыбука, Шлос Вельдэнц.]] '''ТРЫБУ́К''', '''трыбу́ш''', '''трыбушэ́''' і інш., (ад лац. trabucus, trabuchus, trabuchellus), таксама '''брыко́ла''' (лац. bricola, briccola), '''блі́да''' (ням. Blide), '''карабоха''' (лац. caraboha, carabaga) і інш., [[Сярэднявечча|сярэднявечная]] кідальная машына, якая працуе на прынцыпе паваротнага [[рычаг]]а. Ужывалася ў Сярэднявеччы пры аблогах ўмацаванняў. З гіст. дакументаў вядома, што даўжыня рычага магла дасягаць 8 м, вышыня апоры — 6 м, маса снараду даходзіла да 300 кг, дальнасць паражэння — да 100 м. У розных культурах існавала вялікая колькасць назваў, якімі азначалася не толькі машына, але і яе канструкцыйныя адмены. Адрозніваюць тры асноўныя адмены прыводу Т.: '''цягавы''', у якім рычаг прыводзіўся ў рух, г.зн., быў цягнены за сваё кароткае плячо мускульнай сілай людской цягавай каманды (у залежнасці ад памераў Т., ад дзесяткаў да соцень чал.); '''процівагавы''', у якім рычаг прыводзіўся ў рух падзеннем процівагі, замацаванай на кароткім плячы рычага; '''гібрыдны''', які спалучаў папярэднія прынцыпы прыводу. Вось рычага Т. мацавалася ў дзвюх асноўных канструкцыйных адменах: на '''слуп''' і на '''козлы'''. Слуповая адмена магла змацоўвацца або праз вілападобнае мацаванне восі, або праз вілападобную апорную частку рычага. Казловая апора была больш трывалай і стабільнай, таму дазваляла страляць далей і цяжэйшымі снарадамі. Слуповая апора была прасцейшай канструкцыйна, дазваляла страляць часцей, і адносна лёгка выбіраць цэль у гарызантальнай плоскасці. Т. звычайна ўжываліся з прашчападобным пускавым прыстасаваннем на доўгім плячы рычага, якое магло пускаць снарад па балістычнай траекторыі, але існавалі адмены, якія маглі пускаць снарады насцільна. Т. быў вынайдзены ў Кітаі (V–IV ст. д. н. э.). Дзве асн. адмены Т., цягавы на слупе з вілкай, і цягавы казловы, распаўсюдзіліся на захад. Т. стаў вядомы ў Усходнім Міжземнамор'і, у т.л. арабам і візантыйцам, не пазней за VI ст., і хутка замяніў там балістычныя машыны антычных канструкцый. У Паўночнай Еўропе Т. вядомы не пазней за 2-ю палову IX ст. Канструкцыя Т. была палепшана ў Візантыі, праз увядзенне процівагавага прыводу (кан. XI ст., аўтарства прыпісваецца [[Аляксей I Камнін|Аляксею I Камніну]]). Тады ж новая канструкцыя была перададзена Комнінам лацінскім крыжакам (1097). На працягу 12 ст. казловы процівагавы Т. хутка распаўсюдзіўся па Міжземнаморскай Еўропе і Блізкім Усходзе, і, фактычна, менавіта гэтая адмена атрымала ў кан. XII ст. назву «трыбук», і дала шырокавядомую назву ўсяму гэтаму класу кідальных машын. У кан. XII ст. у Зах. Еўропе з'явілася адмена з паваротнай слуповай апорай і вілавідным кароткім плячом рычага і дзвюма процівагамі, якая была названая "брыкола" (літар. "два яйцы"). Такі Т. мог быць хутка наведзены ў кожным кірунку. У сяр. XIII ст. брыколы, пад назвай "франкаўскі" або "еўрапейскі" Т., трапілі да мамелюкаў, ад іх да манголаў, і ў кан. XIII ст. былі выкарыстаны ў Кітаі, дзе былі вядомыя як "ісламскія" Т. Таксама брыколы ставіліся на марскія караблі для абстрэлу берагу. У пач. XIII ст. павелічэнне масы процівагі і даўжыні рычага дало магчымасць замяняць прашчавы пускавы механізм на жолабавы, які дазваляў весці насцільную стральбу запальнымі стрэламі, дзеля знішчэння проціўдарных экранаў, якія тады вывешваліся перад сценамі ўмацаванняў. Верагодна, гэтая адмена Т. з'явілася ў султанаце сельджукаў, адкуль трапіла ў Заходнюю Еўропу, і мела ў ісламскім свеце назву "карабугра" (літар. "чорны (магутны) вярблюд", адсюль еўрапейскія адпаведнікі назвы, "карабоха" і інш.). Развіццё агнястрэльнай артылерыі прывяло да знікнення ролі Т. і наогул балістычных машын у ваеннай справе. Апошнія прыклады выкарыстання Т. вядомыя ў пач. XVI ст. (?). Звычайна Т. ужываліся ў камбінаваных батарэях (10 — 15, нават да 72 (з іх 5 цяжкіх, пры [[аблога Акры 1291|аблозе Акры (1291)]])), складзеных з цяжэйшых і лягчэйшых Т., у якіх цяжэйшыя Т. абстрэльвалі ўмацаванні або горад, а лягчэйшыя Т. — абаронцаў умацаванняў, не дазваляючы тым змагацца з пашкоджаннямі або весці прыцэльную стральбу па абложніках, і асабліва па абложнай батарэі. == Крыніцы == * Paul E. Chevedden. Black Camels and Blazing Bolts: The Bolt-Projecting Trebuchet in the Mamluk Army // Mamluk Studies Review Vol. 8/1, 2004. De Re Military. {{Антычныя кідальныя машыны}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кідальныя машыны]] d9j2dj8vxhq6z2tfie0keji5frpapv4 4183471 4183470 2022-08-11T18:18:39Z Smylic 121199 wikitext text/x-wiki [[Image:Trebuchet.Villard.de.Honnecourt.png|250px|right|thumb]] [[Image:Trebuchet1.png|250px|right|thumb|Канструкцыя процівагавага трыбука на козлах, з прашчай.]] [[Image:Trebuchet BW 1.JPG|250px|right|thumb|Стрэл з рэканструктаванага трыбука, Шлос Вельдэнц.]] '''ТРЫБУ́К''', '''трыбу́ш''', '''трыбушэ́''' і інш., (ад лац. trabucus, trabuchus, trabuchellus), таксама '''брыко́ла''' (лац. bricola, briccola), '''блі́да''' (ням. Blide), '''карабоха''' (лац. caraboha, carabaga) і інш., [[Сярэднявечча|сярэднявечная]] кідальная машына, якая працуе на прынцыпе паваротнага [[рычаг]]а. Ужывалася ў Сярэднявеччы пры аблогах ўмацаванняў. З гіст. дакументаў вядома, што даўжыня рычага магла дасягаць 8 м, вышыня апоры — 6 м, маса снараду даходзіла да 300 кг, дальнасць паражэння — да 100 м. У розных культурах існавала вялікая колькасць назваў, якімі азначалася не толькі машына, але і яе канструкцыйныя адмены. Адрозніваюць тры асноўныя адмены прыводу Т.: '''цягавы''', у якім рычаг прыводзіўся ў рух, г. зн., быў цягнены за сваё кароткае плячо мускульнай сілай людской цягавай каманды (у залежнасці ад памераў Т., ад дзесяткаў да соцень чал.); '''процівагавы''', у якім рычаг прыводзіўся ў рух падзеннем процівагі, замацаванай на кароткім плячы рычага; '''гібрыдны''', які спалучаў папярэднія прынцыпы прыводу. Вось рычага Т. мацавалася ў дзвюх асноўных канструкцыйных адменах: на '''слуп''' і на '''козлы'''. Слуповая адмена магла змацоўвацца або праз вілападобнае мацаванне восі, або праз вілападобную апорную частку рычага. Казловая апора была больш трывалай і стабільнай, таму дазваляла страляць далей і цяжэйшымі снарадамі. Слуповая апора была прасцейшай канструкцыйна, дазваляла страляць часцей, і адносна лёгка выбіраць цэль у гарызантальнай плоскасці. Т. звычайна ўжываліся з прашчападобным пускавым прыстасаваннем на доўгім плячы рычага, якое магло пускаць снарад па балістычнай траекторыі, але існавалі адмены, якія маглі пускаць снарады насцільна. Т. быў вынайдзены ў Кітаі (V–IV ст. д. н. э.). Дзве асн. адмены Т., цягавы на слупе з вілкай, і цягавы казловы, распаўсюдзіліся на захад. Т. стаў вядомы ў Усходнім Міжземнамор'і, у т.л. арабам і візантыйцам, не пазней за VI ст., і хутка замяніў там балістычныя машыны антычных канструкцый. У Паўночнай Еўропе Т. вядомы не пазней за 2-ю палову IX ст. Канструкцыя Т. была палепшана ў Візантыі, праз увядзенне процівагавага прыводу (кан. XI ст., аўтарства прыпісваецца [[Аляксей I Камнін|Аляксею I Камніну]]). Тады ж новая канструкцыя была перададзена Комнінам лацінскім крыжакам (1097). На працягу XII ст. казловы процівагавы Т. хутка распаўсюдзіўся па Міжземнаморскай Еўропе і Блізкім Усходзе, і, фактычна, менавіта гэтая адмена атрымала ў кан. XII ст. назву «трыбук», і дала шырокавядомую назву ўсяму гэтаму класу кідальных машын. У кан. XII ст. у Зах. Еўропе з'явілася адмена з паваротнай слуповай апорай і вілавідным кароткім плячом рычага і дзвюма процівагамі, якая была названая «брыкола» (літар. «два яйцы»). Такі Т. мог быць хутка наведзены ў кожным кірунку. У сяр. XIII ст. брыколы, пад назвай «франкаўскі» або «еўрапейскі» Т., трапілі да мамелюкаў, ад іх да манголаў, і ў кан. XIII ст. былі выкарыстаны ў Кітаі, дзе былі вядомыя як «ісламскія» Т. Таксама брыколы ставіліся на марскія караблі для абстрэлу берагу. У пач. XIII ст. павелічэнне масы процівагі і даўжыні рычага дало магчымасць замяняць прашчавы пускавы механізм на жолабавы, які дазваляў весці насцільную стральбу запальнымі стрэламі, дзеля знішчэння проціўдарных экранаў, якія тады вывешваліся перад сценамі ўмацаванняў. Верагодна, гэтая адмена Т. з'явілася ў султанаце сельджукаў, адкуль трапіла ў Заходнюю Еўропу, і мела ў ісламскім свеце назву «карабугра» (літар. «чорны (магутны) вярблюд», адсюль еўрапейскія адпаведнікі назвы, «карабоха» і інш.). Развіццё агнястрэльнай артылерыі прывяло да знікнення ролі Т. і наогул балістычных машын у ваеннай справе. Апошнія прыклады выкарыстання Т. вядомыя ў пач. XVI ст. (?). Звычайна Т. ужываліся ў камбінаваных батарэях (10 — 15, нават да 72 (з іх 5 цяжкіх, пры [[аблога Акры 1291|аблозе Акры (1291)]])), складзеных з цяжэйшых і лягчэйшых Т., у якіх цяжэйшыя Т. абстрэльвалі ўмацаванні або горад, а лягчэйшыя Т. — абаронцаў умацаванняў, не дазваляючы тым змагацца з пашкоджаннямі або весці прыцэльную стральбу па абложніках, і асабліва па абложнай батарэі. == Крыніцы == * Paul E. Chevedden. Black Camels and Blazing Bolts: The Bolt-Projecting Trebuchet in the Mamluk Army // Mamluk Studies Review Vol. 8/1, 2004. De Re Military. {{Антычныя кідальныя машыны}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кідальныя машыны]] h1qlrl3za1a93tq996wq35tzqg0usi2 0 12005 4183718 4145565 2022-08-11T20:29:06Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Свен II Эстрыдсен''' ('''Ульфсан''') ({{lang-da|Svend 2. Estridsen}} ; канец [[1010-я|1010-х]]—[[28 красавіка]] [[1074]]), [[Каралі Даніі|кароль Даніі]]. Родапачынальнік дынастыі [[Эстрыдсены|Эстрыдсенаў]], па маці належаў да дынастыі Горма, а па бацьку да паўлегендарнай дынастыі Мунсе ({{lang-sv|Munso}}). Пасля смерці ў [[1042]] апошняга нашчадка [[Горм Стары|Горма Старога]] па мужчынскай лініі [[Хардэкнуд]]а паводле дамоўленасці дацкая карона дасталася нарвежскаму каралю [[Магнус I Высакародны|Магнусу I]]. Тым не менш, прэтэнзіі Свена, сына сястры [[Кнуд Вялікі|Кнуда Вялікага]] Эстрыд і ярла Ульфа, былі расцэненыя як абгрунтаваныя. У выніку барацьбы з Магнусам Свен дабіўся тытула ярла Даніі і ў гэтай якасці ўдзельнічаў з у вайне з [[венды|вендамі]], аднак пасля таго як дацкае дваранства ў [[Горад Вібарг|Вібарзе]] абвясціла яго каралём, барацьба зноў аднавілася. Магнус вярнуўся з Нарвегіі і, перамогшы Свена, вымусіў яго пакінуць Данію. Той уступіў у саюз з дзядзькам Магнуса [[Гаральд III Хардродэ|Гаральдам]], які вярнуўся з [[Візантыя|Візантыі]] і прэтэндаваў на валоданне Нарвегіяй. Магнус разбурыў гэты саюз, зрабіўшы ў [[1046]] Гаральда сваім суправіцелем у Нарвегіі, і, заручыўшыся падтрымкай шведскага караля [[Анунд Якаб|Анунда Якаба]], працягнуў вайну са Свенам. Аднак неўзабаве Магнус памёр, зваліўшыся з каня і смяротна параніўшыся. Сцвярджаецца, што перад смерцю ён абвясціў сваімі спадчыннікамі ў Даніі — Свена, а ў Нарвегіі — Гаральда. Гаральд, не пагадзіўшыся з такім падзелам, пачаў вайну з Даніяй. Датчане атрымалі мноства паражэнняў, у тым ліку ў жорсткай бітве ля вострава Нісан ({{lang-sv|Nissan}}) увесну [[1062]] (паводле [[Сноры Стурлусан]]а), але ў [[1064]] Гаральд сам адмовіўся ад сваіх дамаганняў на Данію. Магчыма Свен, як спадчыннік Кнуда, лічыў што мае правы і на англійскую карону, так або інакш у [[1069]] ён паслаў флот на дапамогу [[Эдгар Этлінг|Эдгару Этлінгу]] ў барацьбе з [[Вільгельм I Заваёўнік|Вільгельмам I Заваёўнікам]], і ў наступным годзе нават сам прыбыў у Англію. Аднак захапіўшы [[Горад Ёрк|Ёрк]] і прыняўшы грошы ад Вільгельма, адплыў з флотам у Данію. У Даніі, тэрыторыя якой да гэтага часу займала тэрыторыю [[Шлезвіг]]а, сучаснай Даніі ([[Ютландыя]], [[Рэгіён Зеландыя|Зеландыя]], [[Фюн]], [[Борнхальм]]), [[Сконэ]] і [[Халанд]]а (апошнія на тэрыторыі сучаснай Швецыі), Свен імкнуўся да ўмацавання і цэнтралізацыі каралеўскай улады. У гэтым ён абапіраўся на падтрымку царквы, да канца яго кіравання [[хрысціянства]] распаўсюдзілася па ўсёй тэрыторыі краіны. У той жа час, не жадаючы, каб Данія патрапіла ў сферу ўплыву [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]], паколькі Данія ўваходзіла ў Гамбургска-Брэменскае архібіскупства, Свен імкнуўся да ўтварэння ўласнага біскупства. Гэта яго жаданне супала з жаданнем новага [[Папа Рымскі|Папы Рымскага]] [[Рыгор VII, Папа Рымскі|Рыгора VII]] вярнуць імперыю пад кантроль святога прастолу. Аднак гэта не было ажыццёўлена з-за смерці Свена. Вядомы храніст [[Адам з Брэмену]], які наведаў двор Свена, быў добра ім прыняты. Аповед Свена аб сваіх продках, занесены Адамам у сваю працу «''Гісторыя гамбургскіх біскупаў''» ([[1070]]—[[1075]]), з'яўляецца адной з асноўных крыніц інфармацыі аб ранняй гісторыі [[Скандынавія|Скандынавіі]]. Свен ажаніўся з дачкой шведскага караля [[Эймунд Стары|Эймунда Старога]]. З-за блізкага сваяцтва (Эймунд прыходзіўся Свену стрыечным братам) яму прыйшлося развесціся з ёй па патрабаванні архібіскупа Гамбурга-Брэмена [[Адальберт, архібіскуп Гамбурга-Брэмена|Адальберта]]. Але гэта не пашкодзіла яму мець мноства дзяцей (не меней 19, з якіх 9-14 сыноў) ад розных жанчын. З яго сыноў пяцёра былі каралямі Даніі, яшчэ адзін удзельнічаў у [[Першы крыжовы паход|1-ым крыжовым паходзе]]. Памёр Свен II 28 красавіка 1074 (некаторыя лічаць [[1076]]). Пахаваны ў саборы ў [[Горад Роскіле|Роскіле]]. {{Паслядоўнасць людзей |спіс = [[Каралі Даніі|Кароль Даніі]] |папярэднік = [[Магнус I Высакародны]] |пераемнік = [[Гаральд III, кароль Даніі|Гаральд III]] |гады = [[1047]]—[[1074]] }} {{зноскі}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] mioy8jl8455inu9qhvot13y1v9rg3eg 0 14540 4183957 4153984 2022-08-12T06:49:57Z Лобачев Владимир 8270 Coin of Vladimir the Great (reverse).svg wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Ізяслаў Уладзіміравіч | арыгінальнае імя = [[Старажытнаруская мова|ст.-рус.]] Изѧславъ | партрэт = Iziasłaŭ, Rahnieda, Volodymyr. Ізяслаў, Рагнеда, Володимир.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = Ізяслаў у дзяцінстве (з левага боку) абараняе маці [[Рагнеда Рагвалодаўна|Рагнеду]] ад бацькі [[Уладзімір Святаславіч|Уладзіміра]], каля 987 г. Мініяцюра [[Радзівілаўскі летапіс|Радзівілаўскага летапісу]], XV ст. | герб = Iziaslav of Polock Seal avers.png | подпіс герба = Знак Ізяслава. <small>Малюнак з пячаткі.</small> | тытул = князь полацкі | парадак = | перыядпачатак = каля [[988]] | перыядканец = [[1001]] | папярэднік = [[Рагвалод]] | пераемнік = [[Усяслаў Ізяславіч]] | наследнік = Усяслаў Ізяславіч | дата нараджэння = каля [[980]] | месца нараджэння = | дата смерці = 1001 | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = [[Выява:Iziaslav of Polock Seal avers.png|20 px|Рагвалодавічы]] [[Рагвалодавічы]] | бацька = [[Выява:VladimirsTrident.svg|15px|Знак Уладзіміра Святаславіча]] [[Уладзімір Святаславіч]] | маці = [[Рагнеда Рагвалодаўна]] | жонка = імя невядома | дзеці = [[Выява:Iziaslav of Polock Seal avers.png |20 px|Рагвалодавічы]] сыны [[Усяслаў Ізяславіч|Усяслаў]], [[Брачыслаў Ізяславіч|Брачыслаў]] | вядомы як = першы князь полацкі з Рурыкавічаў | дзейнасць = увядзенне [[пісьменства]] ў [[Полацкая зямля|Полацкай зямлі]]<ref>''[[Генадзь Мікалаевіч Семянчук|Семянчук, Г.]]'' Ізяслаў Уладзіміравіч / Г. Семянчук // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 3. Гімназіі — Кадэнцыя / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г.П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э.Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. — С. 477. ISBN 985-11-0041-2.</ref> | рэлігія = [[Выява:Coa Illustration Cross Easter.svg|10px|Хрысціянскі крыж]] [[хрысціянства]] | Commons = | Rodovid = 568 }} '''Ізяслаў Уладзіміравіч''' ([[Старажытнаруская мова|ст.-рус.]] ''Изѧславъ'', каля {{ДН|||980}} — {{ДС|||1001}}, [[Полацк]]) — [[Князі полацкія|князь полацкі]] (каля 988—1001, першы з Рурыкавічаў, заснавальнік роду [[Ізяславічы Полацкія|Ізяславічаў]]). Сын [[Вялікі князь Кіеўскі|кіеўскага князя]] [[Уладзімір Святаславіч|Уладзіміра Святаславіча]] ў яго шлюбе з полацкай князёўнай [[Рагнеда Рагвалодаўна|Рагнедай Рагвалодаўнай]]. З Ізяславам Уладзіміравічам звязана ўзнаўленне полацкай княжацкай дынастыі [[Рагвалодавічы|Рагвалодавічаў]] і самастойнасці [[Полацкае княства|Полацкага княства]]. Даследчыкі мяркуюць, што пры ім адбылося прыняцце хрысціянства на Полаччыне, у Полацку створана адно з першых усходнеславянскіх [[Полацкая і Глыбоцкая епархія|епіскапстваў]] ([[991]]—[[992]]), уведзена пісьменства, аб чым сведчыць княжацкая пячатка з надпісамі. Першы з [[Усходнія славяне|усходнеславянскіх]] князёў, які ахарактарызаваны ў [[летапіс|летапісе]] як кніжнік. == Паходжанне і роднасныя сувязі == Паводле дарэвалюцыйных расійскіх генеолагаў, Ізяслаў належыць да 5-га пакалення Рурыкавічаў. Па жаночай лініі — праз Рагнеду — унук першага вядомага полацкага князя [[Рагвалод]]а<ref>''Вяроўкін-Шэлюта У.'' Рурыкавічы / У. Вяроўкін-Шэлюта // [[Энцыклапедыя гісторыі Беларусі]]: У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — 592 с.: іл. — С. 134. ISBN 985-11-0214-8.</ref>. З’яўляецца заснавальнікам асобнай галіны Рурыкавічаў — роду [[Род Ізяславічаў Полацкіх|Ізяславічаў Полацкіх]], якія кіравалі Полацкай зямлёй па праву спадчыннасці ад Рагвалода, і, такім чынам, працягвалі дынастыю Рагвалодавічаў<ref>''Насевіч, В., Іоў А.'' Ізяславічы // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 3. Гімназіі — Кадэнцыя / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. — С. 476—477. ISBN 985-11-0041-2.</ref>. == Імя == Імя Ізяслаў складаецца з асноў ''ізя-'' (ст.-рус. ''изѧти'' — выбраць) і ''слаў-'' (параўн.: слава) і, такім чынам, верагодна значыць: «выбраны славай». Верагодна, Уладзімір Святаславіч, называючы сваіх сыноў, трымаўся створанай ім сістэмы, і такім чынам, заклаў асновы іменаслова роду сваіх нашчадкаў. Закладаючы ў імёны большасці сваіх дзяцей аснову ''слаў-'', Уладзімір падкрэсліваў іх сувязь з дзедам — вялікім князем кіеўскім [[Святаслаў Ігаравіч|Святаславам Ігаравічам]]<ref>''Литвина А. Ф., Успенский Ф. Б.'' [http://www.inslav.ru/resursy/elektronnaya-biblioteka/969--x-xvi-2006 Выбор имени у русских князей в X—XVI вв.: Династическая история сквозь призму антропонимики]. — М.: Индрик, 2006. — 904 с. — 1000 экз. — ISBN 5-85759-339-5. {{ref-ru}}</ref>. Хроснае імя Ізяслава невядома. {{Рагвалодавічы}} Пазней імем Ізяслаў карысталіся як Ізяславічы Полацкія, так і іншыя галіны Рурыкавічаў. == Княжацкі знак == [[Выява:Iziaslav of Polock Seal avers.png|thumb|left|85px|Знак Ізяслава. <small>Каля 988—1001. Перарысоўка адбітку пячаткі.</small>]] [[Выява:Coat of Arms of Zasłaŭje, Belarus.png|thumb|75px|Герб Заслаўя.]] Асабістым знакам Ізяслава Уладзіміравіча быў трызуб з крыжападобнай вяршыняй сярэдняга зубца. Трызуб Ізяслава падобны да княжацкага знаку яго бацькі, Уладзіміра Святаславіча, і адрозніваецца сярэднім зубам. Знак захаваўся на адбітку пячаткі Ізяслава. Лічыцца, што трызуб з крыжападобным сярэднім зубцом стаў родавым знакам Ізяславічаў Полацкіх. Сустракаюцца такія знакі і больш позняга часу, з дапаўненнямі і змяненнямі, яны атаясняюцца з полацкімі князямі — нашчадкамі Ізяслава<ref>''Белецкий, С. В.'' [http://nestoriana.files.wordpress.com/2012/09/pvl_beleckiy.pdf Древнейшая геральдика Руси] / С. В. Белецкий // «Повесть временных лет». — СПб.: Вита Нова, 2012. {{ref-ru}}</ref>. У сучаснай [[Геральдыка|геральдыцы]] трызуб Ізяслава ўвасоблены ў [[герб Заслаўя|гербе]] горада [[Заслаўе|Заслаўя]] (Мінскі р-н, Мінская вобл.). == Біяграфія == === Шлюб Уладзіміра і Рагнеды === Паводле летапіснай легенды, якая змешчана ў «[[Аповесць мінулых часоў|Аповесці мінулых часоў]]» (АМЧ), маці Ізяслава — Рагнеда Рагвалодаўна — да замужаства жыла ў Полацку. У іншых усходнеславянскіх землях княжылі браты-Рурыкавічы, паміж якімі ішла міжусобная барацьба — вялікі князь кіеўскі [[Яраполк Святаславіч]] і [[князь наўгародскі]] Уладзімір Святаславіч. Абодва яны пасваталіся да Рагнеды; Рагнеда адмовіла Уладзіміру. Вялікае войска Уладзіміра падчас паходу на Кіеў напала на Полацк, горад быў захоплены. Бацька Рагнеды — князь полацкі Рагвалод, яе маці і браты былі забіты, а Рагнеда прымусова ўзята Уладзімірам у жонкі. У далейшым Яраполк загінуў у міжусобнай барацьбе, вялікім князем кіеўскім стаў Уладзімір. [[Выява:Устье Лыбеди.JPG|thumb|Рэчка Лыбедзь ля ўпадзення ў [[Дняпро]]. <small>Сучасны выгляд.</small>]] Рагнеда была другой з шасці жонак Уладзіміра ў яго дахрысціянскіх шлюбах. [[Княгіня]] была паселеная ля Кіева — на Лыбедзі (рэчка і мясцовасць), дзе ўтварылася вёска Прадславіна. (Назву звязваюць з імём дачкі Рагнеды — [[Прадслава Уладзіміраўна|Прадславы]]; цяпер частка Галасееўскага раёна г. Кіева). Ізяслаў — другі альбо трэці па старшынстве сярод 13 сыноў і не менш 10 дачок Уладзіміра (ад усіх шлюбаў) — пасля [[Вышаслаў Уладзіміравіч|Вышаслава]] і, магчыма, [[Святаполк Уладзіміравіч|Святаполка]]. [[Аповесць мінулых часоў]] перад Святаполкам ставіць [[Яраслаў Уладзіміравіч|Яраслава]], таму ў публікацыях сустракаецца меркаванне аб Ізяславе як чацвёртым сыне. Але ў цяперашні час факт старшынства Святаполка перад Яраславам даказаны<ref>''Карпов, А. Ю.'' [http://bookszona.com/personalities/textbook9162.html Ярослав Мудрый]{{Недаступная спасылка}} / А. Ю. Карпов. — Москва, 2001. {{ref-ru}}</ref>. [[Горад Вялікі Ноўгарад|Наўгародскі]] першы летапіс лічыць Ізяслава другім па старшынстве сярод сыноў Уладзіміра — пасля Вышаслава. Пытанне старшынства Ізяслава звязана таксама з праблемамі храналогіі гісторыі Русі ў X ст., якая даецца крыніцамі вельмі ўмоўна. <!--Наконт Карпава, добра б было пазначыць старонку/старонкі. Але ў кожным разе, нічога ён не даказаў, версія Карпава трымаецца толькі на адной лічбе з летапісу, паводле якой Яраслаў нарадзіўся ў 988/989 гадах. Яшчэ Тацішчаў пісаў, што гэтая лічба памылка пазнейшых перапісчыкаў, сапраўды, у розных спісах яна вагаецца +/-15 гадоў. Таксама, калі прыняць лічбу якую прымае Карпаў, Яраслаў мусіў бы быць першым сынам ад хрысціянскага шлюбу з Ганнай, бо ад паганскіх жонак Уладзімір адмовіўся яшчэ ў 986 годзе. Таксама Яраслаў не мог бы цудоўна вылекавацца ад жадання сваёй маці пайсці ў манастыр, бо і маці яго Уладзімір не даваў разводу, і быў бы немаўлём на той час. Калі б ён быў дзіцём Ганны, то напэўна гэты факт быў бы добра асветлены крыніцамі, як дужа важны ў дынастычнай барацьбе, але гэтага няма. Урэшце, праўдападобна, што Яраслаў, Ізяслаў і Святаполк нарадзіліся амаль адначасова, толькі ад розных маці — Яраслаў ад Аловы (маці Вышаслава, 1-й жонкі Уладзіміра), Ізяслаў ад Рагнедзі (2-й жонкі Уладзіміра), Святаполк ад «грэкіні» (жонкі Яраполка, а затым 3-й жонкі Уладзіміра) і было гэта у 978/979 годзе.--> Паводле [[Аповесць мінулых часоў|Аповесці мінулых часоў]], у шлюбе Уладзіміра і Рагнеды былі 4 сыны і 2 дачкі (магчыма, адзін сын — Мсціслаў — пададзены памылкова). Ізяслаў сярод іх названы першым. У [[Лаўрэнцеўскі летапіс|Лаўрэнцеўскім летапісу]] і познім Маскоўскім летапісным зводе ([[1479]] г.) паведамляецца толькі пра адно дзіця — Ізяслава. === Прыбыццё ў Полацкую зямлю === [[Выява:Rahnieda, Volodymyr. Рагнеда, Уладзімер.jpg|thumb|Замах Рагнеды на Уладзіміра, з левага боку — Ізяслаў. Каля 987 г. <small>Мініяцюра Радзівілаўскага летапісу, XV ст.</small>]] Каля 987 года Рагнеда, помсцячы за забойства сваіх бацькоў і братоў, зрабіла няўдалы замах на жыццё Уладзіміра. За гэта Уладзімір вырашыў яе смяротна пакараць, загадаў ёй апрануцца ва ўсё княжацкае адзенне і чакаць яго. Ізяслаў, навучаны Рагнедай, сімвалічна з [[меч]]ам у руках выступіў на абарону маці. Заступніцтва Ізяслава ўразіла Уладзіміра, і ён звярнуўся па раду да сваіх [[баяры|баяраў]]. Баяры параілі: {{Пачатак цытаты}} [[Выява:Radzivill chronicle 325.jpg|left|60 px|Аркуш Радзівілаўскага летапісу аб парадзе баяр.]] «Оуже не оубии ея дѣтяти дѣля сего, но въздвигни отчину ея, и даи еи с сыном своимъ.» <small>([[Старажытнаруская мова|Ст.-рус.]])</small> «Уж не забівай яе дзеля гэтага дзіцяці, але аднаві отчыну яе, і дай ёй з сынам сваім.» {{Канец цытаты|крыніца=Лаўрэнцеўскі <small>([[14 стагоддзе|XIV ст.]])</small> і Радзівілаўскі <small>([[15 стагоддзе|XV ст.]])</small> летапісы.}} [[Файл:Zasłaŭje. Заслаўе (5.07.2007).jpg|thumb|Сярэдневяковае [[Гарадзішча Замэчак|гарадзішча Заслаўя]] — месца жыхарства Рагнеды і Ізяслава. <small>Помнік 1000-годдзю хрысціянства ў Беларусі.</small>]] Уладзімір заснаваў у Полацкай зямлі новы горад — ''Ізяслаўль'' (цяпер [[Заслаўе]]), куды былі адасланы Рагнеда і Ізяслаў. === Княжанне === [[Выява:Belarus-Junction of Dzvina and Palata Rivers.jpg|thumb|Рэкі [[Палата]] (на пярэднім плане) і [[Дзвіна]] ля [[Полацкае гарадзішча|гарадзішча Полацка]] (стаіць на левым беразе Палаты).]] У 988 г. адбылося хрышчэнне Русі. Ранейшыя шлюбы Уладзіміра, у т. л. з Рагнедай, былі скасаваны. Мяркуецца, што затым Уладзімір прызначыў сваіх сыноў на княжанні ў землях Русі. Ізяслаў стаў князем полацкім. Паводле позняга Цвярскога летапісу, Рагнеда ў [[1000]] г. прыняла манаства пад імём Анастасія. На полацкім стальцы Ізяслаў, відаць, вёў актыўную ўнутры- і знешнепалітычную дзейнасць, у [[Ноўгарад]]зе ([[Расія]]) падчас археалагічных раскопак ([[1954]]) знойдзена яго [[пячатка]]. <!--Мяркуецца, што пры ім Полацк быў адбудаваны на новым, больш высокім і абароненым месцы — ля вусця ракі Палаты, на яе левым беразе{{крыніца?}}.--> Памёр у [[1001]] г., перажыўшы маці на 1 год, пры жыцці бацькі. Пакінуў ад невядомай па імю жонкі двух сыноў — [[Усяслаў Ізяславіч|Усяслава]] і [[Брачыслаў Ізяславіч|Брачыслава]]. Уладзімір Святаславіч не пярэчыў супраць пераходу полацкай улады да іх у спадчыну (хоць у астатніх землях Русі ўлада ў такіх выпадках пераходзіла да наступнага па старшынстве сына Уладзіміра). Гэта вяло да ўзнаўлення полацкага княжацкага роду і аднаўлення незалежнасці Полацкай зямлі ад Кіева. Летапісныя згадкі пра Ізяслава ў [[ПЗРЛ|Поўным зборы рускіх летапісаў]]: I, 34, 52, 55, 131; II, 250, 259, 261, V, 2, 112, 124; VII, 28, 231, 294, 313, 317; IX, 57, 68, 155—156. Летапіс дае высокую ацэнку Ізяславу як чалавеку і хрысціяніну: {{Пачатак цытаты}} «Бысть жа сий князь тих и кроток, и смирен, и милостив, и любя зело и почитая священнический чин иноческий, и прилежаще прочитанию божественных писаний, и отвращаяся от суетных глумлений, и слезен, и умилен, и долготерпелив…» {{ref-ru}} «Быў жа гэты князь ціхі і лагодны, і памяркоўны, і міласцівы, і любіў вельмі і ўшаноўваў [[Свяшчэннік|святарскі]] чын [[Манах|манашскі]], і рупліва перачытваў боскія пісанні, і пазбягаў нікчэмнай мітусяніны, і слёзны быў, і спагадны, і доўгацярплівы…»<ref>[[Пераклад]] з [[Кніга|кнігі]]: [http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=19388 Цвірка, К. Гісторыя Беларусі паводле паданняў і легендаў] / [[Кастусь Цвірка]]. — Мінск: «Соврем. слово», 2006. — 400 с. — С. 36. ISBN 985-443-570-9.</ref>. {{Канец цытаты|крыніца=Ніканаўскі летапіс. <small>([[Вялікае Княства Маскоўскае]], [[16 стагоддзе|XVI ст.]])</small>}} == Пячатка == {{асноўны|Пячатка Ізяслава Уладзіміравіча}} {{Падвойная выява|права|Iziaslav of Polock Stamp avers.jpg|130|Iziaslav of Polock Stamp revers.jpg|130|Аверс і рэверс адбітка пячаткі Ізяслава. <small>Каля 989 — 1001.</small>}} Пячатка Ізяслава з’яўляецца адным з найстаражытнейшых помнікаў пісьменства [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]]. Адціснутая на палосцы свінцу, яна была прывешаная да граматы на скураным дзягужку. На [[аверс]]е змешчаны мадыфікаваны знак «Трызуб» з надпісам ΝΖAC**OΖO (ст.-рус. ΝΖACΛΑOZO — напісанне [[Кірыліца|кірылічнымі]] [[літара]]мі [[Грэчаская мова|грэчаскага]] гучання імя Ізяслаў: Ізас[лав]ос). [[Рэверс (нумізматыка)|Рэверс]] без выявы з надпісам ГРΑΔ***** (ст.-рус. ГРΑΔΠΛΤСΚ — «[[Горад|Град]] Полацк»). Памеры: у шырыню 38 [[мм]], у даўжыню 24 — 30 мм. Таўшчыня палоскі 11 мм, у месцы адбітку 8 мм. == Шлем == У красавіку 2019 года ў [[Бабруйск]]у, калі супрацоўнікі мясцовага прадпрыемства паглыблялі дно [[Бярэзіна|Бярэзіны]], выпадкова выявілі ўнікальны [[шлем]]. Артэфакт добра захаваўся дзякуючы таму, што доўгі час знаходзіўся ў вадзе. Перыяд існавання падобных шлемаў — X—XI стагоддзі. Знешні выгляд шлема сведчыць, што гэта праца па замове, адзінкавая, выкананая, мабыць, скандынавамі. Беларускія гісторыкі, напрыклад, [[Ігар Марзалюк]], выказалі меркаванне, што ён, хутчэй за ўсё, належаў полацкаму князю Ізяславу<ref>[https://www.belta.by/society/view/najdennyj-v-bobrujske-unikalnyj-shlem-mog-prinadlezhat-polotskomu-knjazju-izjaslavu-istoriki-349599-2019/ belta.by]</ref><ref>[https://history.nashaniva.by/?c=ar&i=231550 history.nashaniva.by]</ref>. Украінскі гісторык [[Арцём Папакін]] расказаў, што нельга дакладна вызначыць прыналежнасць гэтага артэфакта. Большасць з такіх шаломаў маглі трапіць на тэрыторыю Цэнтральнай і Усходняй Еўропы пасля разгрому [[Хазарскі каганат|Хазарскага каганата]], і магчыма, яны пазначаюць удзельнікаў тых падзей, якія ў якасці трафеяў маглі іх вывезці. Таму і на тэрыторыі Беларусі такі шалом мог з’явіцца дзякуючы воіну, які ўдзельнічаў у паходзе 960-х гадоў. Шалом мог належаць заможнай асобе, вялікаму вядомаму воіну, бо большасць шаломаў гэтага тыпу былі пазалочаныя, яны дастаткова складаныя для вырабу. Але дакладна ідэнтыфікаваць знаходку з пэўнай гістарычнай асобай немагчыма<ref>[https://www.svaboda.org/a/29986725.html svaboda.org]</ref>. == Сям'я == Пра жонку Ізяслава Уладзіміравіча звесткі не захаваліся. Сыны: * [[Усяслаў Ізяславіч]] ([[990-я]]—[[1003]]), князь полацкі (1001—1003); * [[Брачыслаў Ізяславіч]] ([[990-я]]—[[1044]]), князь полацкі (1003—1044). == Радавод == {{ahnentafel top|Ізяслава Уладзіміравіча|width=100%}} {{ahnentafel-compact5 |style=font-size: 90%; line-height: 110%; |border=1 |boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0; |boxstyle_1=background-color: #fcc; |boxstyle_2=background-color: #fb9; |boxstyle_3=background-color: #ffc; |boxstyle_4=background-color: #bfc; |boxstyle_5=background-color: #9fe; |1= [[Выява:Coa Illustration Cross Easter.svg|10px|Хрысціянства]] [[Выява:Iziaslav of Polock Seal avers.png|25px|Трызуб з крыжападобным сярэднім зубцом — знак Ізяслава Уладзіміравіча]] <br/>'''Ізяслаў Уладзіміравіч''', князь полацкі |2= [[Выява:Coa Illustration Cross Easter.svg|10px|Хрысціянства]] [[Выява:Coin of Vladimir the Great (reverse).svg|25px|Трызуб — знак Уладзіміра Святаславіча]] [[Уладзімір Святаславіч]], вялікі князь кіеўскі |3= [[Выява:Coa Illustration Cross Easter.svg|10px|Хрысціянства]] [[Рагнеда Рагвалодаўна]], вялікая княгіня кіеўская |4= [[Выява:Alex K Sviatoslav.svg|25px|Двузуб — знак Святаслава Ігаравіча]] [[Святаслаў Ігаравіч]], вялікі князь кіеўскі |5= [[Малуша]], [[Ключнік|ключніца]] вял. кн. кіеўскай Вольгі |6= [[Рагвалод]], князь полацкі |7= жонка Рагвалода — княгіня полацкая (імя невядома) |8= [[Ігар Рурыкавіч]], вялікі князь кіеўскі |9= [[Выява:Coa Illustration Cross Easter.svg|10px|Хрысціянства]] [[Вольга, княгіня Кіеўская|Вольга]], вялікая княгіня кіеўская |10= Малк Любячанін ''(магчыма: [[Мал|Мал Ніскінін]] — князь [[Драўляне|драўлянскі]])'' |11= маці Малушы (невядомая) |12= |13= |14= |15= |16= [[Рурык]], князь наўгародскі |17= Ефанда, княгіня наўгародская |18= бацька Вольгі, з [[Варагі|варагаў]] (імя невядома) |19= маці Вольгі, з варагаў (імя невядома) |20= ''магчыма: [[Любячаніны|Ніскіня]]'' |21= ''маці (невядомая)'' }} {{ahnentafel bottom}} == Ушанаванне памяці == [[Файл:Momument to Iziaslau, Zaslauje.jpg|міні|Скульптура ў Заслаўі на [[Вуліца Вялікая (Заслаўе)|Вялікай вуліцы]]]] * [[Помнік Рагнедзе і Ізяславу]] ў Заслаўі ля Дома культуры «Свiтанак» ([[1993]], [[скульптар]] А. Арцімовіч, [[архітэктар]] І. Марозаў, Дзяржаўная прэмія [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]] [[1998]] г.). * [[Помнік Ізяславу]] ў Заслаўі на Цэнтральнай плошчы ([[2014]], скульптар А. Прохараў). * Скульптура ў Заслаўі на [[Вуліца Вялікая (Заслаўе)|Вялікай вуліцы]] ([[2017]]). == Гл. таксама == [[Род Ізяславічаў Полацкіх]] {{зноскі}} == Літаратура == * [[Леанід Васілевіч Аляксееў|Алексеев, Л. В.]] [http://rutracker.org/forum/viewtopic.php?t=1168157 Полоцкая земля] / Л. В. Алексеев. — Москва, [[1975]]. {{ref-ru}} * [[Эдуард Міхайлавіч Загарульскі|Загарульскі, Э. М.]] [http://mexalib.com/view/46201 Заходняя Русь: ІХ — ХІІІ ст.: Вучэб. дапам.]{{Недаступная спасылка}} / Э. М. Загарульскі. — Мн.: Універсітэцкае, [[1998]]. — 260 с. * Заяц, Ю. А. [http://www.twirpx.com/file/1475794/ Заславль в эпоху феодализма]{{Недаступная спасылка}} / Ю. А. Заяц. — Мн.: Навука і тэхніка, [[1995]]. — 207 с.: іл. ISBN 5-343-01350-3. {{ref-ru}} * {{кніга |аўтар = Рапов О. |частка = |загаловак = [http://bookre.org/reader?file=76752 Княжеские владения на Руси в X — первой половине XIII в.] |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = Москва |выдавецтва = [[Выдавецтва|Изд-во]] [[Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя М. В. Ламаносава|МГУ]] |год = [[1977]] |том = |старонкі = |старонак = 268 |isbn = |ref = Рапов }} {{ref-ru}} * [[Генадзь Мікалаевіч Семянчук|Семянчук, Г.]] Ізяслаў Уладзіміравіч / Г. Семянчук // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 3. Гімназіі — Кадэнцыя / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. — С. 477. ISBN 985-11-0041-2. {{Паслядоўнасць людзей |гады = Каля [[988]] — [[1001]] |папярэднік = [[Рагвалод]] |пераемнік = [[Усяслаў Ізяславіч]] |спіс = [[Князі полацкія|Князь полацкі]] }} {{Полацкае княства}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Князі Полацкай зямлі]] [[Катэгорыя:Князі полацкія]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Полацку]] [[Катэгорыя:Постаці Заслаўя]] [[Катэгорыя:Ізяслаў Уладзіміравіч| ]] mxv9pb4azwvoaq5a9bc2vl50v3i1oot 0 15084 4183838 3908458 2022-08-11T20:47:32Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki {{Мовазнаўства}} '''Мовазнаўства''' або '''Лінгвістыка''' ({{lang-fr|linguistique}} ад {{lang-la|lingua}} мова) — [[навука]] аб будове, функцыянаванні і развіцці [[мова]]ў свету Гэта [[навука]] аб натуральнай чалавечай мове наогул і аб усіх [[мовы свету|мовах свету]] як індывідуальных яе прадстаўніках. У шырокім сэнсе слова, лінгвістыка падзяляецца на навуковую і практычную. Часцей за ўсё пад лінгвістыкай маецца на ўвазе менавіта навуковая лінгвістыка. З'яўляецца часткай [[Семіётыка|семіётыкі]] як навукі аб [[знак]]ах. Лінгвістыкай прафесійна займаюцца навукоўцы — лінгвісты. Паводле метадаў, спосабаў і мэтаў даследавання падзяляецца на [[Агульнае мовазнаўства|агульнае]] і [[прыватныя мовазнаўствы|прыватныя]] (што займаюцца канкрэтнымі мовамі), {{нп3|Тэарэтычнае мовазнаўства|тэарэтычнае|ru|Теоретическая лингвистика}} і {{нп3|Прыкладное мовазнаўства|прыкладное|ru|Прикладная лингвистика}}. == Прадмет лінгвістыкі == Лінгвістыка вывучае не толькі існуючыя (якія існавалі або магчымыя ў будучыні) мовы, але і чалавечую мову наогул. Мова не дадзена лінгвісту ў прамым назіранні; толькі тыя факты [[маўленне|маўлення]], што непасрэдна назіраюцца , ці моўныя з'явы, то бок {{нп3|Маўленчы акт|маўленчыя акты|ru|Речевой акт}} носьбітаў {{нп3|Жывая мова|жывой мовы|ru|Живой язык}} разам з іх вынікамі ([[тэкст]]амі) або моўны матэрыял (абмежаваная колькасць [[Пісьмо|пісьмовых тэкстаў]] на [[Мёртвая мова|мёртвай мове]], якой ужо ніхто не карыстаецца ў якасці асноўнага сродку зносін). == Гл. таксама == * [[Эдвард Сэйпір]] * [[Прэцэдэнтны тэкст]] * [[Філалогія]] {{Навука}} [[Катэгорыя:Мовазнаўства|*]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] jq141q13fme2pfo3qw3m39c2zda27iw 4183853 4183838 2022-08-11T22:34:41Z JerzyKundrat 174 /* Гл. таксама */ wikitext text/x-wiki {{Мовазнаўства}} '''Мовазнаўства''' або '''Лінгвістыка''' ({{lang-fr|linguistique}} ад {{lang-la|lingua}} мова) — [[навука]] аб будове, функцыянаванні і развіцці [[мова]]ў свету Гэта [[навука]] аб натуральнай чалавечай мове наогул і аб усіх [[мовы свету|мовах свету]] як індывідуальных яе прадстаўніках. У шырокім сэнсе слова, лінгвістыка падзяляецца на навуковую і практычную. Часцей за ўсё пад лінгвістыкай маецца на ўвазе менавіта навуковая лінгвістыка. З'яўляецца часткай [[Семіётыка|семіётыкі]] як навукі аб [[знак]]ах. Лінгвістыкай прафесійна займаюцца навукоўцы — лінгвісты. Паводле метадаў, спосабаў і мэтаў даследавання падзяляецца на [[Агульнае мовазнаўства|агульнае]] і [[прыватныя мовазнаўствы|прыватныя]] (што займаюцца канкрэтнымі мовамі), {{нп3|Тэарэтычнае мовазнаўства|тэарэтычнае|ru|Теоретическая лингвистика}} і {{нп3|Прыкладное мовазнаўства|прыкладное|ru|Прикладная лингвистика}}. == Прадмет лінгвістыкі == Лінгвістыка вывучае не толькі існуючыя (якія існавалі або магчымыя ў будучыні) мовы, але і чалавечую мову наогул. Мова не дадзена лінгвісту ў прамым назіранні; толькі тыя факты [[маўленне|маўлення]], што непасрэдна назіраюцца , ці моўныя з'явы, то бок {{нп3|Маўленчы акт|маўленчыя акты|ru|Речевой акт}} носьбітаў {{нп3|Жывая мова|жывой мовы|ru|Живой язык}} разам з іх вынікамі ([[тэкст]]амі) або моўны матэрыял (абмежаваная колькасць [[Пісьмо|пісьмовых тэкстаў]] на [[Мёртвая мова|мёртвай мове]], якой ужо ніхто не карыстаецца ў якасці асноўнага сродку зносін). == Гл. таксама == * [[Філалогія]] {{Навука}} [[Катэгорыя:Мовазнаўства| ]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] t5hhqmhkib1yvq5w073d6w55fjdltid 0 16938 4183456 4094571 2022-08-11T17:57:16Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Балбасава, значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = гарадскі пасёлак |беларуская назва = Балбасава |арыгінальная назва = Балбасава |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 54|lat_min = 25|lat_sec = 19 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 17|lon_sec = 24 |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1598 |ранейшыя назвы = |статус з = 2000 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = 1 |тэлефонны код = +375 216 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Balbasava |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Балбасава'''<ref name="NNP"/> (руск. ''Болбасово'') — гарадскі пасёлак у [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Да [[2013]] знаходзіўся ў юрысдыкцыі Аршанскага гарсавета. У 2016 годзе да пасёлка далучана вёска [[вёска Барсукі, Аршанскі раён|Барсукі]]<ref>[http://www.pravo.by/upload/docs/op/D917v0081594_1487192400.pdf Решение Оршанского районного Совета депутатов от 16 мая 2016 г. № 141 Об упразднении деревни Барсуки Оршанского района]{{Ref-ru}}</ref>. Тут размешчаны Аршанскі авіярамонтны завод. Насельніцтва 3&nbsp;532 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == Упершыню упамінаецца з [[1598]] г. як Балбасы. У [[1916]] г. 62 двары, 186 мужчын і 216 жанчын У [[1928]] г. перайменаваны ў Балбасава. На працягу 1934—1936 гг. сіламі 18 тыс. чалавек і каля 2 тыс. цыган пабудаваны ваенны аэрадром з інфрастуктурай: узлётна-пасадачная паласа, самалётныя ангары, склады, школа, сталовая, Дом культуры, жылыя дамы, парашутная вышка, штаб. У [[1938]] г. тут сфарміравана 43-я авіядывізія ў складзе 2-х палкоў. [[1 сакавіка]] [[1954]] г. створаны 402 авіяполк цяжкіх бамбардзіроўшчыкаў ТУ-4 і ТУ-16, якія маглі несці ядзерную зброю. Першы камандзір палка — палкоўнік Н. І. Ярыгін. У [[1991]] г. полк складалі 24 машыны ТУ-16К і ТУ-22М3, якія кругласутачна ляталі 3 тыс. км. па радыюсу з бомбамі і ракетамі. У 1988—1989 гг. полк удзельнічаў у [[Вайна ў Афганістане|афганскай вайне]]. Расфарміраваны 18 снежня 1994 г.<ref name="balbasovo"/>. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 1972 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. == Насельніцтва == {{Wikidata/Population}} == Эканоміка == З 1956 г. у пасёлку існавалі рамотна-тэхнічныя майстэрні (в/ч № 77885) на якіх працавалі каля 200 рабочых з Оршы, Барані, навакольных вёсак. У 1970 г. майстэрні названы «Аршанскім авіарамотным заводам» (у 2011 г.--117 працаўнікоў)<ref name="Hatoŭskaja"/>. [[23 ліпеня]] [[2015]] г. прэзідэнт Беларусі падпісаў загад, які прадугледжвае стварэнне буйнога мультымадальнага прамыслова-лагістычнага цэнтра ў пасёлку Балбасава (партал для размяшчэння вытворчасцей па апрацоўцы сыравіны, перавалцы грузаў, каардынацыі ўзаемадзеяння розных відаў транспарту, кароткатэрміновага і доўгатэрміновага захоўвання тавараў)<ref name="news.tut.by"/>. Аршанскі транспартны вузел (шашэйны, чыгуначны і авіяцыйны), які знаходзіцца на выгодным перасячэнні транпартных магістралей «Санкт-Пецярбург-Орша-Кіеў-Адэса» і «Масква-Орша-Мінск-Берлін», можа паспрыяць таму, што Балбасава стане адным з ключавых вузлоў сусветнага гандлёва-транспартнага калідора «Кітай-Еўропа»<ref name="news.tut.by"/>. Важнай падставай гэтага з’яўляецца наяўнасць прыдатнага аэрадрома і [[Аршанскі авіярамонтны завод|авіярамонтнага завода]]. Плануецца таксама пабудаваць яшчэ адзін лагістычны комплекс на базе «Аршанскага авіярамонтнага завода», які знаходзіцца ў Балбасава. Гэты праект будзе рэалізоўвацца кампаніяй «ИПЛ Комплекс» (рэзідэнтам СЭЗ «Віцебск») і кітайскай кампаніяй «Sinohydro Bureau 4 CO.,Ltd», а таксама аддзялення банка правінцыі Цынхай «China Development Bank» ([[Кітай]])<ref name="news.tut.by"/>. Агульная плошча мультымадальнага прамыслова-лагістычнага цэнтра павінна ў будучым скласці да 100 га, а сама канцэпцыя яго развіцця разлічана на некалькі дзясяткаў год і прадугледжвае ў выніку будаўніцтва 15 складскіх модуляў, адміністрацыйнага цэнтра, зоны жыццезабеспячэння, стварэнне [[аэрапорт]]а міжнароднага класа (праз рэканструкцыю дзеючай узлётна-пасадачнай паласы), арганізацыю вытворчасцей рознага ўзроўню, а таксама ўзвядзенне энергаблока для энерга- і цеплазабеспячэння самаго лагістычнага комплексу, авіярамонтнага завода і найбліжэйшых прадпрыемстваў<ref name="news.tut.by"/>. == Славутасці == * Помнік дальняй авіяцыі — самалёт [[ТУ-16]] (пачатак 1950-х гадоў) — {{ГККРБ 4|213Д000127}} == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Віцебскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> <ref name="balbasovo">Матвеев Ф. Просто Шелепин. М.:Книга и бизнес.2003; http://balbasovo.na.by/garnizon/402tbap/index.php</ref> <ref name="Hatoŭskaja">Готовская Л. У авіарамотнікаў-юбілей//Аршанская газета. 16 ліпеня 2011 г.</ref> <ref name="news.tut.by">[http://news.tut.by/economics/457202.html Лукашенко одобрил создание крупного логцентра в Болбасово]</ref> }} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Balbasava|Балбасава}} {{OSM relation|4771133|Балбасава}} * [http://news.tut.by/economics/457202.html Лукашенко одобрил создание крупного логцентра в Болбасово] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150724205242/http://news.tut.by/economics/457202.html |date=24 ліпеня 2015 }} // tut.by * {{ГБ|http://globustut.by/bolbasovo/index.htm}} {{Аршанскі раён}} {{Віцебская вобласць}} [[Катэгорыя:Балбасава| ]] o7qzaxnnsz8gj1akbm11pzypqqu17os 4183461 4183456 2022-08-11T18:06:02Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Балбасава, значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = гарадскі пасёлак |беларуская назва = Балбасава |арыгінальная назва = Балбасава |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 54|lat_min = 25|lat_sec = 19 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 17|lon_sec = 24 |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1598 |ранейшыя назвы = |статус з = 2000 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = 1 |тэлефонны код = +375 216 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Balbasava |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Балбасава'''<ref name="NNP"/> (руск. ''Болбасово'') — гарадскі пасёлак у [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Да [[2013]] знаходзіўся ў юрысдыкцыі Аршанскага гарсавета. У 2016 годзе да пасёлка далучана вёска [[вёска Барсукі, Аршанскі раён|Барсукі]]<ref>[http://www.pravo.by/upload/docs/op/D917v0081594_1487192400.pdf Решение Оршанского районного Совета депутатов от 16 мая 2016 г. № 141 Об упразднении деревни Барсуки Оршанского района]{{Ref-ru}}</ref>. Тут размешчаны Аршанскі авіярамонтны завод. Насельніцтва 3&nbsp;532 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == Упершыню упамінаецца з [[1598]] г. як Балбасы. У [[1916]] г. 62 двары, 186 мужчын і 216 жанчын У [[1928]] г. перайменаваны ў Балбасава. На працягу 1934—1936 гг. сіламі 18 тыс. чалавек і каля 2 тыс. цыган пабудаваны ваенны аэрадром з інфрастуктурай: узлётна-пасадачная паласа, самалётныя ангары, склады, школа, сталовая, Дом культуры, жылыя дамы, парашутная вышка, штаб. У [[1938]] г. тут сфарміравана 43-я авіядывізія ў складзе 2-х палкоў. [[1 сакавіка]] [[1954]] г. створаны 402 авіяполк цяжкіх бамбардзіроўшчыкаў ТУ-4 і ТУ-16, якія маглі несці ядзерную зброю. Першы камандзір палка — палкоўнік Н. І. Ярыгін. У [[1991]] г. полк складалі 24 машыны ТУ-16К і ТУ-22М3, якія кругласутачна ляталі 3 тыс. км. па радыюсу з бомбамі і ракетамі. У 1988—1989 гг. полк удзельнічаў у [[Вайна ў Афганістане|афганскай вайне]]. Расфарміраваны 18 снежня 1994 г.<ref name="balbasovo"/>. Да 16 верасня 1960 года вёска Балбасава ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 26 мая 1996 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]], да 15 чэрвеня 2000 года — у склад [[Балбасаўскі сельсавет|Балбасаўскага сельсавета]], да 22 студзеня 2001 года — у склад Балбасаўскага пассавета, пасля — у адміністрацыйным падпарадкаванні Аршанскага гарсавета. == Насельніцтва == {{Wikidata/Population}} == Эканоміка == З 1956 г. у пасёлку існавалі рамотна-тэхнічныя майстэрні (в/ч № 77885) на якіх працавалі каля 200 рабочых з Оршы, Барані, навакольных вёсак. У 1970 г. майстэрні названы «Аршанскім авіарамотным заводам» (у 2011 г.--117 працаўнікоў)<ref name="Hatoŭskaja"/>. [[23 ліпеня]] [[2015]] г. прэзідэнт Беларусі падпісаў загад, які прадугледжвае стварэнне буйнога мультымадальнага прамыслова-лагістычнага цэнтра ў пасёлку Балбасава (партал для размяшчэння вытворчасцей па апрацоўцы сыравіны, перавалцы грузаў, каардынацыі ўзаемадзеяння розных відаў транспарту, кароткатэрміновага і доўгатэрміновага захоўвання тавараў)<ref name="news.tut.by"/>. Аршанскі транспартны вузел (шашэйны, чыгуначны і авіяцыйны), які знаходзіцца на выгодным перасячэнні транпартных магістралей «Санкт-Пецярбург-Орша-Кіеў-Адэса» і «Масква-Орша-Мінск-Берлін», можа паспрыяць таму, што Балбасава стане адным з ключавых вузлоў сусветнага гандлёва-транспартнага калідора «Кітай-Еўропа»<ref name="news.tut.by"/>. Важнай падставай гэтага з’яўляецца наяўнасць прыдатнага аэрадрома і [[Аршанскі авіярамонтны завод|авіярамонтнага завода]]. Плануецца таксама пабудаваць яшчэ адзін лагістычны комплекс на базе «Аршанскага авіярамонтнага завода», які знаходзіцца ў Балбасава. Гэты праект будзе рэалізоўвацца кампаніяй «ИПЛ Комплекс» (рэзідэнтам СЭЗ «Віцебск») і кітайскай кампаніяй «Sinohydro Bureau 4 CO.,Ltd», а таксама аддзялення банка правінцыі Цынхай «China Development Bank» ([[Кітай]])<ref name="news.tut.by"/>. Агульная плошча мультымадальнага прамыслова-лагістычнага цэнтра павінна ў будучым скласці да 100 га, а сама канцэпцыя яго развіцця разлічана на некалькі дзясяткаў год і прадугледжвае ў выніку будаўніцтва 15 складскіх модуляў, адміністрацыйнага цэнтра, зоны жыццезабеспячэння, стварэнне [[аэрапорт]]а міжнароднага класа (праз рэканструкцыю дзеючай узлётна-пасадачнай паласы), арганізацыю вытворчасцей рознага ўзроўню, а таксама ўзвядзенне энергаблока для энерга- і цеплазабеспячэння самаго лагістычнага комплексу, авіярамонтнага завода і найбліжэйшых прадпрыемстваў<ref name="news.tut.by"/>. == Славутасці == * Помнік дальняй авіяцыі — самалёт [[ТУ-16]] (пачатак 1950-х гадоў) — {{ГККРБ 4|213Д000127}} == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Віцебскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> <ref name="balbasovo">Матвеев Ф. Просто Шелепин. М.:Книга и бизнес.2003; http://balbasovo.na.by/garnizon/402tbap/index.php</ref> <ref name="Hatoŭskaja">Готовская Л. У авіарамотнікаў-юбілей//Аршанская газета. 16 ліпеня 2011 г.</ref> <ref name="news.tut.by">[http://news.tut.by/economics/457202.html Лукашенко одобрил создание крупного логцентра в Болбасово]</ref> }} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Balbasava|Балбасава}} {{OSM relation|4771133|Балбасава}} * [http://news.tut.by/economics/457202.html Лукашенко одобрил создание крупного логцентра в Болбасово] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150724205242/http://news.tut.by/economics/457202.html |date=24 ліпеня 2015 }} // tut.by * {{ГБ|http://globustut.by/bolbasovo/index.htm}} {{Аршанскі раён}} {{Віцебская вобласць}} [[Катэгорыя:Балбасава| ]] 65nsfxz9t2qzj7nd8l3he32mjipnm1v 0 20531 4183859 3571483 2022-08-12T01:45:12Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Зіма}} {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Зіма |арыгінальная назва = {{lang-ru|Зима}}, {{lang-bua|Зэмэ}} |падначаленне = |краіна = Расія |герб = Zima g.gif |сцяг = Zima f.gif |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 55|lat_sec = 00 |lon_dir = |lon_deg = 102|lon_min = 03|lon_sec = 00 |CoordAddon = type:city(34400)_region:RU |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = Іркуцкая вобласць |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = 1922 |плошча = 52,85 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = {{Падзенне}} 34 067<ref>[http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111030173539/http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |date=30 кастрычніка 2011 }} Колькасць насельніцтва Расійскай Федэрацыі па гарадах, пасёлках гарадскога тыпу і раёнах на 1 студзеня 2010 года {{ref-ru}}]</ref> |год перапісу = 2010 |шчыльнасць = 651 |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +8 |DST = |тэлефонны код = 39554 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 38, 85, 138 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = }} '''Зіма́''' ({{lang-ru|Зима}} ад {{lang-bua|Зэмэ}}) — горад (з 1925<ref name="zima">[http://www.zimadm.ru/qa/city.html Официальный сайт администрации города Зимы]{{ref-ru}}</ref> г.) у [[Расія|Расіі]], адміністрацыйны цэнтр [[Зімнінскі раён|Зімнінскага раёна]] [[Іркуцкая вобласць|Іркуцкай вобласці]]. Насельніцтва 34,4 тыс. чал. ([[2005]]). Заснаваны ў 1743 годзе. Горад знаходзіцца на рацэ [[Ака (прыток Ангары)|Ака]] (прыток [[Рака Ангара|Ангары]]), каля вусця ракі [[Зіма (рака)|Зіма]]. Чыгуначная станцыя на [[Транссібірская магістраль|Транссібірскай магістралі]]. Лакаматыўнае і вагоннае дэпо. Прадпрыемствы лесапільна-дрэваапрацоўчай прамысловасці. Заводы: каніфольна-экстракцыйны, хімічны, цагляны. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|загаловак=Географический энциклопедический словарь: Географические названия|адказны=Гл. ред А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев, А. Г. Воронов и др.|месца=М.|выдавецтва=Сов. энциклопедия|год=1983|старонкі=159|старонак=538|тыраж=100 000}}{{ref-ru}} {{Зімінскі раён}} {{Іркуцкая вобласць}} [[Катэгорыя:Гарады Іркуцкай вобласці]] mixeufrh213xh1pzixafiidlpsnfoih 0 21025 4183535 4083530 2022-08-11T20:10:14Z Svawald 61025 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki __NOTOC__ {{Картка АС | name = Linux Mint | logo = [[Выява:Linux Mint Logo (until 2021).svg|200px]] | screenshot = [[Выява:Linux Mint Katya.png|300px]] | caption = Linux Mint 11 («Katya») | family = [[Linux]] | based on = [[Ubuntu]], [[Debian]] | developer = Clement Lefebvre і супольнасць | released = 27 жніўня 2006 | latest_release_version = 21 "Vanessa" | latest_release_date = 31 ліпеня 2022 | latest_test_version = | latest_test_date = | language = шматмоўны, у тым ліку беларуская | kernel_type = [[маналітнае ядро|маналітнае]] ([[Linux, ядро|Linux]]) | ui = [[Cinnamon]], [[MATE]] і [[Xfce]] | working_state = актыўнае | website = [http://www.linuxmint.com/ www.linuxmint.com] | supported_platforms = [[x86-64]] | updatemodel = [[Advanced Packaging Tool|APT]] | package_manager = [[dpkg]] | license = розныя (галоўным чынам [[GPL]]) }} '''Linux Mint''' ({{IPA|/ˈliːnʊks ˈmint/}}, ад {{lang-en|mint}} — ''мята'') — [[дыстрыбутыў]] аперацыйнай сістэмы Linux, створаны на базе дыстрыбутыва [[Ubuntu]] (які, у сваю чаргу, быў распрацаваны на базе [[Debian]]) і арыентаваны на прастату ўжывання. Графік выпуску выданняў — не радзей аднаго разу ў шэсць месяцаў, а практычна, выданні могуць выходзіць і часцей за адзін раз у [[квартал]]. == Камплектацыя і канфігурацыя == Linux Mint мае адмысловае асяроддзе працоўнага стала [[Cinnamon]], створанае на базе [[GNOME 3]]; таксама даступны версіі, якія выкарыстоўваюць [[MATE]] і [[Xfce]]. Камплектацыя [[праграмнае забеспячэнне|праграмнага забеспячэння]] ўлічвае патрэбы як [[Сервер, апаратнае забеспячэнне|сервераў]], так і рабочых станцый. Стандартная ўстаноўка ўключае толькі свабоднае праграмнае забеспячэнне з магчымасцю дадаткова ўсталяваць прапрыетарныя драйверы і кодэкі, а таксама набор праграм для рэдагавання дакументаў ([[LibreOffice]]), работы з торэнт-трэкерамі ([[Transmission]]), вэб-браўзер [[Mozilla Firefox]], паштовы кліент [[Mozilla Thunderbird]] і іншыя. == Сістэмныя патрабаванні == Для версіі Linux Mint 20.2 з любым стандартным асяроддзем працоўнага стала: * 2 Гб аператыўнай памяці (рэкамендуецца 4 Гб); * 20 Гб (рэкамендуецца 100 Гб) памяці на цвёрдым дыску; * экран з расшырэннем 1024×768; * CD або DVD-дыскавод або USB-порт для ўстаноўкі сістэмы; * пажадана: доступ да Інтэрнэту. == Спасылкі == === Афіцыйна === * [http://linuxmint.com/ linuxmint.com Афіцыйная пляцоўка Linux Mint] * [http://linuxmint.com/download.html Атрыманне] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070708184505/http://linuxmint.com/download.html |date=8 ліпеня 2007 }} * [http://www.linuxmint.com/wiki/index.php/Main_Page Вікі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070703004203/http://www.linuxmint.com/wiki/index.php/Main_Page |date=3 ліпеня 2007 }} * [http://linuxmint.com/forum/ Афіцыйны форум] * [http://distrowatch.com/table.php?distribution=mint Старонка на Distrowatch]{{ref-en}} {{ubuntu-based}} [[Катэгорыя:Дыстрыбутывы Linux]] [[Катэгорыя:Linux]] [[Катэгорыя:Свабодныя аперацыйныя сістэмы]] e6n81qyeuv32e8qzunqzh6yy4ydzfvi 0 21332 4183298 3961322 2022-08-11T12:40:11Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Пталамеяў]] у [[Пталамеі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki [[Выява:Cameo gonzaga.jpg|thumb|225px|[[Камея Ганзага]] — меркаваная выява брата і сястры Пталамеяў]] '''Дынастыя Пталамеяў''' ці '''Лагідаў''': [[царская дынастыя]] ў [[Егіпецкае царства|Егіпецкім царстве]], заснаваная [[Пталамей I, цар егіпецкі|Пталамеем]], ваеначальнікам [[Аляксандр Македонскі|Аляксандра Македонскага]], калі ён перамог [[Антыгон]]а і [[Дэметрый Паліаркет|Дэметрыя Паліаркета]], заваяваў Егіпет, і афіцыйна ўзяў царскі тытул ([[304 да н.э.]]). Усе пераемнікі [[Пталамей I, цар егіпецкі|Пталамея I]] таксама насілі імя Пталамей з разнастайнымі [[прыдомак|прыдомкамі]]. Парадкавыя нумары з'яўляюцца сучасным спосабам іх адрозніваць. Дзве назвы дынастыі паходзяць ад імя Пталамея—заснавальніка, або ад імя Лага—яго бацькі. == Фамільнае дрэва == {{familytree/start}} {{familytree| | | | | А | | | | ЛАГ |v| АРС | | | | ЧАРАЎНІК |А = [[Антыпатр]] |ЛАГ = Лаг |АРС = Арсіноя |ЧАРАЎНІК = Чараўнік}} {{familytree| | | | | |!| | | | | | | |!| | | | | | | |!}} {{familytree| | | | | ЭЛ |-|-|v|-|-| I |-|-|v|-|-| БЕР |ЭЛ = [[Эўрыдзіка I]] | I = '''[[Пталамей I Сатэр]]''' |БЕР = [[Берэніка I]]|boxstyle_I=background-color: #ffff00;|boxstyle_ЭЛ =background-color: #faa;|boxstyle_БЕР =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | |!| | | | | | | |`|-|-|-|-|-|-|.}} {{familytree |,|-|-|-|-|-|-|v|-|^|-|-|-|-|-|.| | | | | | | | |!}} {{familytree |!| |АЛ|-|ЛІС|-|АГА| |ПТОЛ|-|ДЕМ| | | |!|АЛ=Аляксандр,<br />сын [[Касандр]]а|ЛІС=Лісандра|АГА=Агафокл,<br />сын [[Лісімах]]а|ПТОЛ=Пталемаіда|ДЕМ=[[Дэметрый I Паліяркет]]}} {{familytree |!| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |!}} {{familytree |!| | | | |,|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|'}} {{familytree |IIK|-|АРС|-|IIФ|v|APCI| |ФЕО|-|АС|IIK=[[Пталамей II Кераўн]]|АРС=[[Арсіноя II]]|IIФ=[[Пталамей II Філадэльф]]|APCI=[[Арсіноя I]], <br />дачка [[Лісімах]]а|ФЕО=Феаксена|АС=[[Агафокл|Агафокл Сіракузскі]]|boxstyle_IIФ=background-color: #ffff00;|boxstyle_АРС =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | | | | |}} {{familytree | | | | | |,|-|-|-|-|v|^|-|.}} {{familytree |БEPII|v|III| |ЛІС| |БЕР|-|АНТ|БEPII=[[Берэніка II]]|III=[[Пталамей III Эвергет|Пталамей III<br />Эвергет I]]|ЛІС=Лісімах|БЕР=Берэніка|АНТ=[[Антыёх II Тэас]]|boxstyle_III=background-color: #ffff00;|boxstyle_БEPII =background-color: #faa;}} {{familytree | | | |!| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}} {{familytree | | | |`|-|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.}} {{familytree | | | | | | | |IV|v|АРС| |ЧАРАЎНІК|IV=[[Пталамей IV Філапатар]]|АРС=[[Арсіноя III]]|ЧАРАЎНІК=Чараўнік II|boxstyle_IV=background-color: #ffff00;|boxstyle_АРС =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | |,|'| | | | | | | | | | | | | |}} {{familytree | | | | | | | | | |!}} {{familytree | | | | | | | | |ПV|v|КЛI|ПV=[[Пталамей V Эпіфан]]|КЛI=[[Клеапатра I Сіра]],<br />дачка [[Антыёх III Вялікі|Антыёха III Вялікага]]|boxstyle_ПV=background-color: #ffff00;|boxstyle_КЛI =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | | | | |}} {{familytree | | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|'}} {{familytree | |ПVI|v|KII|v|ПVIII|v|KIII| | | |ПVI=[[Пталамей VI Філаметар]]|KII=[[Клеапатра II]]|ПVIII=[[Пталамей VIII Эвергет|Пталамей VIII Эвергет II Фіскон]]|KIII=[[Клеапатра III]] (дачка [[Пталамей VI Філаметар|Пталамея VI]])|boxstyle_ПVI=background-color: #ffff00;|boxstyle_ПVIII=background-color: #ffff00;|boxstyle_KII =background-color: #faa;|boxstyle_KIII =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | |!| | | |!| | | |`|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|.}} {{familytree | | | | |!| | | |`|-|-|-|-|-|-|.| | | | | | | |!}} {{familytree | |,|-|-|^|v|-|-|-|v|-|-|-|.| |!| |,|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|.}} {{familytree |ЭВ| |ПVII| |KIII| |КТ|!|KIV| |ПX| |КТР| |КС|ЭВ=Пталамей Эўпатар|ПVII=[[Пталамей VII|Пталамей VII Неас Філапатар]]|КТ=[[Клеапатра Тэя|Клеапатра Тэа]]<br />(у шлюбе з:<br />1. [[Аляксандр I Валас|Аляксандрам I Валасам]]<br />2. [[Дэметрый II Нікатар|Дэметрыем II Нікатарам]]<br />3. [[Антыёх VII Сідэт|Антыёхам VII Сідэтам]])|KIII=[[Клеапатра III]]<br />(у шлюбе з<br />[[Пталамей VIII Эвергет|Пталамеем VIII Эвергетам]])|KIV=[[Клеапатра IV]]<br />(у шлюбе з:<br />1. [[Пталамей IX|Пталамеем IX]]<br />2. [[Антыёх IX|Антыёхам IX]])|ПX=[[Пталамей X|Пталамей X<br />Аляксандр I]]|КТР=Клеапатра Трыфаіна<br />(у шлюбе з<br />[[Антыёх VIII|Антыёхам VIII]])|КС=[[Клеапатра Селена I]]<br />(у шлюбе з:<br />1. [[Пталамей IX|Пталамеем IX]]<br />2. [[Антыёх VIII|Антыёхам VIII]]<br />3. [[Антыёх IX|Антыёхам IX]]<br />4. [[Антыёх X|Антыёхам X)]]|boxstyle_ПVII=background-color: #ffff00;|boxstyle_ПX=background-color: #ffff00;|boxstyle_KIII =background-color: #faa;|boxstyle_KIV =background-color: #faa;|boxstyle_КС =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | | | | | | | |!| | | | |!}} {{familytree | | | | | |,|-|-|-|v|-|-|-|-|-|'| | | | |!}} {{familytree | | | | | М | | ПIX | | | | | | | | | |!|М=Мемфій|ПIX=[[Пталамей IX|Пталамей IX Сатэр II]]|boxstyle_ПIX=background-color: #ffff00;}} {{familytree | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | | |!}} {{familytree | |,|-|-|-|v|-|-|-|^|v|-|-|.| | | | | | |!}} {{familytree |KV| |БIII| | |ПXII| |ПК| | | |ПXI|KV=[[Клеапатра V Трыфаіна]]<br />(у шлюбе з<br />[[Пталамей VII|Пталамеем VII]])|БIII=[[Берэніка III]]<br />(у шлюбе з:<br />1. [[Пталамей X|Пталамеем X]]<br />2. [[Пталамей XI|Пталамеем XI]])|ПXII=[[Пталамей XII Неас Дыяніс|Пталамей XII Аўлет<br />(Філапатар<br />ці<br />Неас Дыяніс)]]|ПК=Пталамей Кіпрскі|ПXI=[[Пталамей XI Аляксандр II]] |boxstyle_ПXII=background-color: #ffff00;|boxstyle_ПXI=background-color: #ffff00;|boxstyle_БIII=background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | }} {{familytree | | |,|-|-|-|v|-|-|v|^|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.}} {{familytree | | KVI | | БIV | |!| | АРС | |ПXIII| |ПXIV|KVI=[[Клеапатра VI Трыфаіна]]|БIV=[[Берэніка IV]]<br />(у шлюбе з Архелаем)|АРС=[[Арсіноя IV]]|ПXIII=[[Пталамей XIII Тэас Філапатар|Пталамей XIII<br />Тэас Філапатар]]|ПК=Пталамей Кіпрскі|ПXIV=[[Пталамей XIV]] |boxstyle_ПXIII=background-color: #ffff00;|boxstyle_ПXIV=background-color: #ffff00;|boxstyle_БIII=background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | |!}} {{familytree | | |Ц|-|v|-|Да|-|v|-|А|Ц=[[Юлій Цэзар|Гай Юлій Цэзар]]|Да=[[Клеапатра|Клеапатра VII Вялікая]]<br />(у шлюбе з:<br />1. [[Пталамей XIII|Пталамеем XIII]]<br />2. [[Пталамей XIV|Пталамеем XIV]])|А=[[Марк Антоній]]|ПXIII=[[Пталамей XIII]]|ПК=Пталамей Кіпрскі|ПXIV=[[Пталамей XIV]]|boxstyle_Да=background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | |!| | | | | |!| | | | | | | }} {{familytree | | | | | | |!| | | |,|-|^|-|v|-|-|-|.}} {{familytree | | | | | | Ц | | АГ | | ПФ | | КС |v| Ю |Ц=[[Пталамей XV Цэзарыён]]|АГ=[[Аляксандр Геліяс]]|ПФ=[[Пталамей XVI Філадэльф]]|КС=[[Клеапатра Селена II]]|Ю=[[Юба II|Юба II Маўрытанскі]]|boxstyle_Ц=background-color: #ffff00;}} {{familytree | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |!}} {{familytree | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | ПМ |ПМ=[[Пталамей, цар Маўрэтаніі|Пталамей Маўрытанскі]]}} {{familytree/end}} == Гл. таксама == {{вікісховішча-кат|Ptolemaic dynasty}} * [[Селеўк I Нікатар]] * [[Лісімах]] * [[Касандр]] * [[Антыпатр, палкаводзец|Антыпатр]] * [[Антыгон I Аднавокі]] * [[Сірыйскія цары]] * [[Бактрыя]] {{ЭСБЕ}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Пталамеі}} [[Катэгорыя:Дынастыя Пталамеяў| ]] [[Катэгорыя:Эліністычныя дзяржавы]] 2r1pox12l4ub5glaws32oe6revxb0zx 4183304 4183298 2022-08-11T12:48:51Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Выява:Cameo gonzaga.jpg|thumb|225px|[[Камея Ганзага]] — меркаваная выява брата і сястры Пталамеяў]] '''Пталамеі''' ці '''Лагіды''' — [[царская дынастыя]] ў [[Егіпецкае царства|Егіпецкім царстве]], заснаваная [[Пталамей I, цар егіпецкі|Пталамеем]], ваеначальнікам [[Аляксандр Македонскі|Аляксандра Македонскага]], калі ён перамог [[Антыгон]]а і [[Дэметрый Паліаркет|Дэметрыя Паліаркета]], заваяваў Егіпет, і афіцыйна ўзяў царскі тытул ([[304 да н.э.]]). Усе пераемнікі [[Пталамей I, цар егіпецкі|Пталамея I]] таксама насілі імя Пталамей з разнастайнымі [[прыдомак|прыдомкамі]]. Парадкавыя нумары з’яўляюцца сучасным спосабам іх адрозніваць. Дзве назвы дынастыі паходзяць ад імя Пталамея — заснавальніка, або ад імя Лага — яго бацькі. == Фамільнае дрэва == {{familytree/start}} {{familytree| | | | | А | | | | ЛАГ |v| АРС | | | | МАГ |А = [[Антыпатр (палкаводзец)|Антыпатр]] |ЛАГ = Лаг |АРС = Арсіноя |МАГ = Маг}} {{familytree| | | | | |!| | | | | | | |!| | | | | | | |!}} {{familytree| | | | | ЭЛ |-|-|v|-|-| I |-|-|v|-|-| БЕР |ЭЛ = [[Эўрыдзіка I]] | I = '''[[Пталамей I Сатэр]]''' |БЕР = [[Берэніка I]]|boxstyle_I=background-color: #ffff00;|boxstyle_ЭЛ =background-color: #faa;|boxstyle_БЕР =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | |!| | | | | | | |`|-|-|-|-|-|-|.}} {{familytree |,|-|-|-|-|-|-|v|-|^|-|-|-|-|-|.| | | | | | | | |!}} {{familytree |!| |АЛ|-|ЛІС|-|АГА| |ПТОЛ|-|ДЕМ| | | |!|АЛ=Аляксандр,<br />сын [[Касандр]]а|ЛІС=Лісандра|АГА=Агафокл,<br />сын [[Лісімах]]а|ПТОЛ=Пталемаіда|ДЕМ=[[Дэметрый I Паліяркет]]}} {{familytree |!| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |!}} {{familytree |!| | | | |,|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|'}} {{familytree |IIK|-|АРС|-|IIФ|v|APCI| |ФЕО|-|АС|IIK=[[Пталамей II Кераўн]]|АРС=[[Арсіноя II]]|IIФ=[[Пталамей II Філадэльф]]|APCI=[[Арсіноя I]], <br />дачка [[Лісімах]]а|ФЕО=Феаксена|АС=[[Агафокл|Агафокл Сіракузскі]]|boxstyle_IIФ=background-color: #ffff00;|boxstyle_АРС =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | | | | |}} {{familytree | | | | | |,|-|-|-|-|v|^|-|.}} {{familytree |БEPII|v|III| |ЛІС| |БЕР|-|АНТ|БEPII=[[Берэніка II]]|III=[[Пталамей III Эвергет|Пталамей III<br />Эвергет I]]|ЛІС=Лісімах|БЕР=Берэніка|АНТ=[[Антыёх II Тэас]]|boxstyle_III=background-color: #ffff00;|boxstyle_БEPII =background-color: #faa;}} {{familytree | | | |!| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}} {{familytree | | | |`|-|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.}} {{familytree | | | | | | | |IV|v|АРС| |МАГ|IV=[[Пталамей IV Філапатар]]|АРС=[[Арсіноя III]]|МАГ=Маг II|boxstyle_IV=background-color: #ffff00;|boxstyle_АРС =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | |,|'| | | | | | | | | | | | | |}} {{familytree | | | | | | | | | |!}} {{familytree | | | | | | | | |ПV|v|КЛI|ПV=[[Пталамей V Эпіфан]]|КЛI=[[Клеапатра I Сіра]],<br />дачка [[Антыёх III Вялікі|Антыёха III Вялікага]]|boxstyle_ПV=background-color: #ffff00;|boxstyle_КЛI =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | | | | |}} {{familytree | | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|'}} {{familytree | |ПVI|v|KII|v|ПVIII|v|KIII| | | |ПVI=[[Пталамей VI Філаметар]]|KII=[[Клеапатра II]]|ПVIII=[[Пталамей VIII Эвергет|Пталамей VIII Эвергет II Фіскон]]|KIII=[[Клеапатра III]] (дачка [[Пталамей VI Філаметар|Пталамея VI]])|boxstyle_ПVI=background-color: #ffff00;|boxstyle_ПVIII=background-color: #ffff00;|boxstyle_KII =background-color: #faa;|boxstyle_KIII =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | |!| | | |!| | | |`|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|.}} {{familytree | | | | |!| | | |`|-|-|-|-|-|-|.| | | | | | | |!}} {{familytree | |,|-|-|^|v|-|-|-|v|-|-|-|.| |!| |,|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|.}} {{familytree |ЭВ| |ПVII| |KIII| |КТ|!|KIV| |ПX| |КТР| |КС|ЭВ=Пталамей Эўпатар|ПVII=[[Пталамей VII|Пталамей VII Неас Філапатар]]|КТ=[[Клеапатра Тэя|Клеапатра Тэа]]<br />(у шлюбе з:<br />1. [[Аляксандр I Валас|Аляксандрам I Валасам]]<br />2. [[Дэметрый II Нікатар|Дэметрыем II Нікатарам]]<br />3. [[Антыёх VII Сідэт|Антыёхам VII Сідэтам]])|KIII=[[Клеапатра III]]<br />(у шлюбе з<br />[[Пталамей VIII Эвергет|Пталамеем VIII Эвергетам]])|KIV=[[Клеапатра IV]]<br />(у шлюбе з:<br />1. [[Пталамей IX|Пталамеем IX]]<br />2. [[Антыёх IX|Антыёхам IX]])|ПX=[[Пталамей X|Пталамей X<br />Аляксандр I]]|КТР=Клеапатра Трыфаіна<br />(у шлюбе з<br />[[Антыёх VIII|Антыёхам VIII]])|КС=[[Клеапатра Селена I]]<br />(у шлюбе з:<br />1. [[Пталамей IX|Пталамеем IX]]<br />2. [[Антыёх VIII|Антыёхам VIII]]<br />3. [[Антыёх IX|Антыёхам IX]]<br />4. [[Антыёх X|Антыёхам X)]]|boxstyle_ПVII=background-color: #ffff00;|boxstyle_ПX=background-color: #ffff00;|boxstyle_KIII =background-color: #faa;|boxstyle_KIV =background-color: #faa;|boxstyle_КС =background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | | | | | | | |!| | | | |!}} {{familytree | | | | | |,|-|-|-|v|-|-|-|-|-|'| | | | |!}} {{familytree | | | | | М | | ПIX | | | | | | | | | |!|М=Мемфій|ПIX=[[Пталамей IX|Пталамей IX Сатэр II]]|boxstyle_ПIX=background-color: #ffff00;}} {{familytree | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | | |!}} {{familytree | |,|-|-|-|v|-|-|-|^|v|-|-|.| | | | | | |!}} {{familytree |KV| |БIII| | |ПXII| |ПК| | | |ПXI|KV=[[Клеапатра V Трыфаіна]]<br />(у шлюбе з<br />[[Пталамей VII|Пталамеем VII]])|БIII=[[Берэніка III]]<br />(у шлюбе з:<br />1. [[Пталамей X|Пталамеем X]]<br />2. [[Пталамей XI|Пталамеем XI]])|ПXII=[[Пталамей XII Неас Дыяніс|Пталамей XII Аўлет<br />(Філапатар<br />ці<br />Неас Дыяніс)]]|ПК=Пталамей Кіпрскі|ПXI=[[Пталамей XI Аляксандр II]] |boxstyle_ПXII=background-color: #ffff00;|boxstyle_ПXI=background-color: #ffff00;|boxstyle_БIII=background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | }} {{familytree | | |,|-|-|-|v|-|-|v|^|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.}} {{familytree | | KVI | | БIV | |!| | АРС | |ПXIII| |ПXIV|KVI=[[Клеапатра VI Трыфаіна]]|БIV=[[Берэніка IV]]<br />(у шлюбе з Архелаем)|АРС=[[Арсіноя IV]]|ПXIII=[[Пталамей XIII Тэас Філапатар|Пталамей XIII<br />Тэас Філапатар]]|ПК=Пталамей Кіпрскі|ПXIV=[[Пталамей XIV]] |boxstyle_ПXIII=background-color: #ffff00;|boxstyle_ПXIV=background-color: #ffff00;|boxstyle_БIII=background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | | | | |!}} {{familytree | | |Ц|-|v|-|Да|-|v|-|А|Ц=[[Юлій Цэзар|Гай Юлій Цэзар]]|Да=[[Клеапатра|Клеапатра VII Вялікая]]<br />(у шлюбе з:<br />1. [[Пталамей XIII|Пталамеем XIII]]<br />2. [[Пталамей XIV|Пталамеем XIV]])|А=[[Марк Антоній]]|ПXIII=[[Пталамей XIII]]|ПК=Пталамей Кіпрскі|ПXIV=[[Пталамей XIV]]|boxstyle_Да=background-color: #faa;}} {{familytree | | | | | | |!| | | | | |!| | | | | | | }} {{familytree | | | | | | |!| | | |,|-|^|-|v|-|-|-|.}} {{familytree | | | | | | Ц | | АГ | | ПФ | | КС |v| Ю |Ц=[[Пталамей XV Цэзарыён]]|АГ=[[Аляксандр Геліяс]]|ПФ=[[Пталамей XVI Філадэльф]]|КС=[[Клеапатра Селена II]]|Ю=[[Юба II|Юба II Маўрытанскі]]|boxstyle_Ц=background-color: #ffff00;}} {{familytree | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |!}} {{familytree | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | ПМ |ПМ=[[Пталамей, цар Маўрэтаніі|Пталамей Маўрытанскі]]}} {{familytree/end}} == Гл. таксама == {{вікісховішча-кат|Ptolemaic dynasty}} * [[Селеўк I Нікатар]] * [[Лісімах]] * [[Касандр]] * [[Антыпатр, палкаводзец|Антыпатр]] * [[Антыгон I Аднавокі]] * [[Сірыйскія цары]] * [[Бактрыя]] {{ЭСБЕ}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Дынастыя Пталамеяў| ]] [[Катэгорыя:Эліністычныя дзяржавы]] eefftj8f8r5zk5tvwf99kvjgc676qzz 0 22657 4183846 4175589 2022-08-11T21:34:30Z Bk1949 50943 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Мікуліч (значэнні)|Мікуліч}} {{пісьменнік | Фота =Barys Mikulich.jpg }} '''Барыс Міхайлавіч Мікуліч''' ({{ДН|19|8|1912|6}}, {{МН|Бабруйск||}} — {{ДС|17|6|1954}}, с. [[Машукоўка]], [[Краснаярскі край]]; Псеўданімы: ''Б. Міхайлаў'', ''Барыс М.''; Крыптанімы: ''Б. М.'', ''БаМ'', ''Б. М-ч'', ''М. Б.'') — беларускі [[пісьменнік]], [[празаік]], [[крытык]]. == Біяграфія == З [[1928]] член бабруйскага філіяла «Маладняка». З 1929 працаваў у бабруйскай газеце «Камуніст». У [[1930]] пераехаў у [[Мінск]]. Працаваў карэктарам у Дзяржвыдавецтве [[БССР]]; стыльрэдактарам, адказным сакратаром у газеце «Літаратура і мастацтва». Потым зноў вярнуўся ў выдавецтва на пасаду рэдактара (падчас арышту загадчык аддзела газеты). У 1930 вучыўся ў [[Мінскі беларускі педагагічны інстытут|Мінскім беларускім педагагічным інстытуце]] (МБПІ), на літаратурных курсах у [[Масква|Маскве]] (1934—1936). У 1936 у Камуністычным інстытуце журналістыкі ў Мінску. Член [[СП БССР]] з 1934. У 1936 чытаў курс гісторыі літаратурных жанраў і гісторыі нарыса ў Інстытуце журналістыкі (Мінск). Да 1936 выдаў 7 мастацкіх кніг. Быў членам [[ВЛКСМ]]. == Творчасць == Пачаў публікавацца з 1927 (часопіс «Маладняк»). У даваенны час выдаў зборкі апавяданняў «Удар» і «Чорная вірня» (1931), «Яхант» (1935), аповесці «Наша сонца» і «Ускраіна» (1932), «Дужасць» (1934), «Дружба» (1936). Тэматыка твораў гэтага перыяду: падзеі грамадзянскай вайны, паслякастрычніцкая рэчаіснасць, складанасць барацьбы новага і старога ў тагачаснай вёсцы. Адлюстраваў рамантыку рэвалюцыйнай эпохі, небывалы ўздым і працаздольнасць свайго пакалення. Друкаваў рэцэнзіі, агляды тэатральнага рэпертуару. Перажыў нападкі на свае творы («Наша сонца», «Дужасць») з боку крытыкаў-вульгарызатараў ([[А. Кучар]]). У пасляваенны час у Ашгабадзе напісаў 1-ю частку рамана «Адвечнае» (надр. 1972) з задуманай эпапеі пра руска-французскую вайну 1812. У 1947—1949 шмат пісаў, асабліва пра падзеі Вялікац Айчыннай вайны (аповесці «Цяжкая гадзіна», «Жыццяпіс Вінцэся Шастака», «Палеская аповесць»), аднак апальнага пісьменніка ніхто не друкаваў. Аповесць «Развітанне» прысвечаная М. Багдановічу апублікаваная ў 1959. У 1946—1949 напісаў у жанры дзённікавых запісаў «Аповесць для сябе» апублікаваную ў 1987—1988 і 1993, у якой змясціў успаміны пра беларускіх пісьменнікаў, літаратурнае і тэатральнае жыццё Беларусі ў 1920—1950-я, сваё жыццё ў лагерах і турмах. Лепшыя творы Б. Мікуліча вылучаюцца псіхалагізмам, глыбінёй пранікнення ў чалавечыя характары, жывой выразнай мовай. == Рэпрэсіі == Арыштаваны 26.11.1936 у Мінску па адрасе: вул. Чырвоназвёздная, д. 7, кв. 2., асуджаны пазасудовым органам НКУС 5.10.1937 як «''член контррэвалюцыйнай нацыянал-фашысцкай арганізацыі''» і за «''антысавецкую дзейнасць''» да 10 гадоў ППК. У 1937 пераведзены ў Марыінск Новасібірскай вобласці, у 1938 г. — у Рашоты Краснаярскага края. У 1943 г. быў пераведзены ў катэгорыю ссыльных. Пасля вызвалення ў 1946 г. пераехаў у [[Ашгабад]] да старэйшай сястры Кацярыны, нягледзячы на тое, што яму было забаронена жыць у сталіцах. У чэрвені 1947 г. без дазволу ўлад вярнуўся ў Беларусь. Жыў у Бабруйску, у Цераховічах на Лагойшчыне. У лістападзе 1947 г. з яго была знята судзімасць. У 1947—1949 гг. працаваў у бабруйскай бібліятэцы. Звярнуўся да гістарычнай тэматыкі, падрыхтаваў аповесць пра [[М. Багдановіч]]а. Актыўна пісаў, але яго творы не публікаваліся. Арыштаваны паўторна 28 красавіка 1949 г., высланы ў Сібір на вечнае пасяленне. Жыў у сяле Машукоўка Краснаярскага края, дзе і памёр. Рэабілітаваны 29 снежня 1954, праз тры месяцы пасля смерці. Асабовая справа М. № 9935-с з фотаздымкам захоў­ваецца ў архіве [[КДБ Беларусі]]. == Творы == * Выбранае. Мн., 1959; * Аповесці. Мн., 1985; * Палеская аповесць: Аповесці, апавяданні. Мн., 1991; * Аповесць для сябе . – Мінск : Мастацкая літаратура, 1993. – 236, [2]с. – 3900 экз. – ISBN 5-340-01101-1. * Мае залатыя мары : творы. – Мінск : Мастацкая літаратура, 2017. – 266, [2] с. – 500 экз. – ISBN 978-985-02-1789-9. {{зноскі}} == Літаратура == {{wikisource|Катэгорыя:Барыс Мікуліч}} * {{Крыніцы/БелЭн|10|||365}} * {{Крыніцы/ЭГБ|5|||140}} * {{крыніцы/ЭКБ|5||492}} * {{крыніцы/ЭЛМБ|том=3|старонкі=521|артыкул=|аўтар=}} * {{крыніцы/Тэатральная Беларусь|2||}} — С. 110. * {{крыніцы/БП (1992-95)|4|||302}} * {{крыніцы/Маракоў/Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы…|2|}} * {{крыніцы/Маракоў/Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы…|3-2|}} * ''Грамадчанка Т. К.'' Барыс Мікуліч // Гісторыя беларускай літаратуры XX стагоддзя : у 4 т. / НАН Беларусі, Аддзяленне гуманітарных навук і мастацтваў, Інстытут літаратуры імя Я. Купалы. — Мінск, 1999. — Т. 2. — С. 600–614. * [[Д. Бугаёў|Бугаёў Д.]] Станаўленне мастака // Бугаёў Д. Шматграннасць. Мн., 1970; * Грахоўскі С. Слова пра друга // ЛіМ. 1962, 31 жн.; * Грахоўскі С. Так і застаўся маладым… // Грахоўскі С. Так і было. Мн., 1986; == Спасылкі == * [https://www.flickr.com/photos/148413481@N05/page33 Калекцыя архіўных фота] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мікуліч Барыс Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Крытыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Крытыкі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі на беларускую мову]] [[Катэгорыя:Літаратуразнаўцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Члены Беларускай асацыяцыі пралетарскіх пісьменнікаў]] [[Катэгорыя:Члены Саюза пісьменнікаў СССР]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя савецкай уладай]] [[Катэгорыя:Рэабілітаваныя ў СССР]] 5xxdr7k2j04xd361gcvkddpx1cih2y0 0 23031 4184017 4104884 2022-08-12T08:47:51Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Букувак з Букуўкі]] у [[Букуўкі з Букуўкі]] wikitext text/x-wiki '''Букуўкі з Букуўкі''' (''Bukůvka z Bukůvky'') — [[Чэхія|чэшскі]] шляхецкі род, які мае герб у выглядзе дзвюх звітых срэбных рагоў у чырвоным полі з клейнотам з тых жа двух звітых срэбных рагоў. У сярэдзіне [[XIV стагоддзе|14 стагоддзя]] згадваюцца Рагаўлад (узг. 1365—1398), Багунек, Бенеш, Мікулаш і Ян Букуўкі з Букуўкі. Ад вышэйзгаданага Рагаўлада пайшоў род Рагаўладаў з Белей, з іх Рагаўлад Рагаўлад з Белей быў парохам ў Букуўцы (1415). У 1425 узгадваецца ксёндз Іржы Рагаўлад (''Jiří Rohovlad''), у 1433 — Рагаўлад з Лічна, каля 1475 — нейкі Рагаўлад з Белей, у 1506 — нейкі Рагаўлад, які разам з братом Альбрэхтам купіў Чэрвону Лготу, у 1500—1513 узгадваецца Мікулаш Рагаўлад з Белей. Род існуе і сёння. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Чэшская арыстакратыя]] 63h6v464jn06otyfov6l5a8m48vjftq 0 27033 4183644 3763253 2022-08-11T20:22:15Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |беларускае імя = Стэфан Душан |арыгінальнае імя = {{lang-sr|Стефан Урош&nbsp;IV Душан}} |парадак = 8 |партрэт = CarDusan.jpg |подпіс = Стэфан Душан. Фрэска. |тытул = Кароль Сербіі |перыядпачатак = [[8 верасня]] [[1331]] |перыядканец = [[16 красавіка]] [[1346]] |папярэднік = [[Стэфан Ураш III]] |пераемнік = Тытул скасаваны |тытул_2 = [[Цар сербаў і грэкаў]] |парадак_2 =1 |перыядпачатак_2 = [[16 красавіка]] [[1346]] |перыядканец_2 = [[20 снежня]] [[1355]] |папярэднік_2 = Тытул заснаваны |пераемнік_2 = [[Стэфан Ураш V]] |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |у шлюбе = |дзеці = |пахаваны = [[Манастыр Святых Архангелаў]], перапахаваны ў [[1927]] годзе ў [[Царква Святога Марка, Бялград|Цэрквы Святога Марка ў Бялградзе]] |дынастыя = |нацыянальнасць = [[Серб]] |веравызнанне = [[Праваслаўе]], [[Сербская праваслаўная царква|сербская царква]] |бацька = |маці = }} '''Стэфан Ураш IV Душан Няманіч''' ({{lang-sr|Стэфан Урош IV Душан Немањић}}) — [[Сербскае каралеўства|сербскі]] [[Каралі сербскія|кароль]] ([[1331]]—[[1346]]) з роду Няманічаў, з 1346 г. — «[[цар сербаў і грэкаў]]» (да смерці ў 1355 годзе). Старэйшы сын караля Сербіі [[Стэфан Ураш III|Стэфана Ураша III]]. У 1331 годзе падняў мяцеж супраць бацькі і зрынуў яго з пасады. У выніку шэрагу войн з [[Візантыя]]й і [[Венгрыя]]й Стэфану Душану атрымалася стварыць велізарную дзяржаву, у якую ўваходзілі Македонія, Эпір, Фесалія, частка Фракіі; адлюстраваннем гэтага стала ў 1346 годзе яго каранаванне ў якасці «Цара сербаў і грэкаў» пры адначасовай установе ў Сербскай праваслаўнай царкве патрыярства. У 1349 годзе выдаў так званы «[[Законнік Стэфана Душана]]» — зборнік законаў Сербіі. Быў жанаты з [[Алена Балгарская|Аленай]], сястрой балгарскага цара [[Ян Аляксандр|Яна Аляксандра]]. Сын Стэфана Душана, [[Стэфан Ураш V]], стаў апошнім царом Сербіі. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{commonscat-inline|Stefan Uroš IV Dušan of Serbia|Стэфан Душан}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Сербіі]] [[Катэгорыя:Каралі сербскія]] [[Катэгорыя:Няманічы]] [[Катэгорыя:Цары сербскія]] oqcnd10nlv1m1o87hcrftkvgrhjp57s 0 29090 4183337 3467125 2022-08-11T12:58:58Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Амаці]] у [[Амаці]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Амаці''' ({{lang-it|Amati}}) — род італьянскіх майстроў з г. Крэмоны ([[Італія]]), які займаўся вырабам сваёй маркі скрыпак у 16, 17 і 18 стагоддзях. Разам з [[Род Страдзівары|Страдзівары]] і [[Род Гварнеры|Гварнеры]], яны стваралі скрыпкі вышэйшая якасці. Амаці невысакароднага паходжання і доўгі час былі вядомы вытворчасцю люцен, віёлы і іншых інструментаў, пакуль не пачалі вытворчасць скрыпак, на два калена раней чым [[Род Гварнеры|Андрэа Гварнеры]] і [[Род Страдзівары|Антоніа Страдзівары]], якія атрымалі навуку ў майстэрні Амаці. Род Амаці нарадзіўся і памёр у Крэмоне. Андрэа Амаці ([[1520]]—[[1611]]) пачаў вытворчасць скрыпак у [[1564]] і захавалася некалькі з яго скрыпак, альтаў і віяланчэляў. Некалькі крыніцаў узгадваюць яго брата, Міколу. Дакладна не вядома ці жыў ён сапраўды, але некаторыя віёлы носяць яго імя. Сын Андрэа, Антоніа ([[1550]]—[[1638]]) і Джэраніма (Geronimo, [[1551]]—[[1635]]), былі парнёрамі ў іх справе і прасунулі майстэрства вырабу скрыпак на высокі ўзровень. Звычайна іх называюць братамі Амаці, іх скрыпкі вельмі рэдкія але высока цэняцца ў экспертаў. Мікола, нар. 3 снежня [[1596]], пам. 12 красавіка [[1684]], сын Джорламо, быў найвялікшым майстрам у сям'і. Яго сын, Джэраніма, нарадзіўся 26 лютага [[1649]], памёр 27 лютага [[1740]], працягнуў сямейную традыцыю, але яго скрыпкі ўжо не маглі раўняцца на [[Род Гварнеры|Гварнеры]] і [[Род Страдзівары|Страдзівары]], якія спачатку былі яго вучнямі. Фактычна ўсе захаваныя інструменты Амаці вядомы і занесены ў каталог; магчымасць выяўлення невядомага інструмента велімі неверагодная. Марку Амаці сёння носяць тысячы скрыпак у свеце. == Бібліяграфія == * Stoeving, Paul, Violin (1928) == Спасылкі == <!-- the NMM web page lacks a centralized list of Amati instruments in their collection, so they are linked individually --> * Amati instruments at the [http://www.usd.edu/smm/ National Music Museum]: ** Andrea Amati: *** [http://www.usd.edu/smm/Cellos/Amati/Amaticello.html Cello, «The King», circa 1545, the world’s oldest extant cello] *** [http://www.usd.edu/smm/Violas/Amati3370/3370AmatiViola.html Viola, 1560] *** [http://www.usd.edu/smm/Violins/Amati3366/3366AmatiViolin.html Violin, 1560] *** [http://www.usd.edu/smm/Violins/Amati5260/5260AmatiViolin.html Violin, 1574] ** Girolamo Amati: *** [http://www.usd.edu/smm/Violins/Amati3423/3423AmatiViolin.html Violin, 1604] *** [http://www.usd.edu/smm/Violins/Amati3364/HAmatiViolin.html Violin, 7/8-size, 1609] *** [http://www.usd.edu/smm/Violins/AmatiViolinoPiccolo/3361ViolinoPiccolo.html Violino piccolo, 1613] ** Nicolò Amati: *** [http://www.usd.edu/smm/Violins/AmatiNicolo/3356NAmatiViolin.html Violin, 1628] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Амаці род}} [[Катэгорыя:Скрыпічныя майстры]] [[Катэгорыя:Музычныя дынастыі]] l98hkp06lelqxap0b6v4h12rf66gq4j 0 29091 4183335 1699558 2022-08-11T12:58:55Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Гварнеры]] у [[Гварнеры]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Гварнеры''' ({{lang-it|Guarneri}}) — род вытворцаў скрыпак з Крэмоны ([[Італія]]) у 17-18 ст. Гварнеры, поруч з родамі [[Род Амаці|Амаці]] і [[Род Страдзівары|Страдзівары]] дасягнулі вяршынь вырабу скрыпак. Калі Амаці і Страдзівары працавалі ў Крэмоне, то Гварнеры перанеслі сваю дзейнасць ў Мантую і [[Горад Венецыя|Венецыю]]. Гварнеры выраблялі скрыпкі ў традыцыях Амаці, да часу Джузэпэ дель Джэзу, а Страдзівары развівалі ўласную традыцыю. Андрэа Гванеры (1626—7.12.1698) быў вучнем Антоніа Страдзівары ў майстэрні Амаці. Ягоны сыны П'етра Джавані Гварнеры (вядомы як Пётр з Мантуі; 18.2.1655—26.3.1720) і Джузэпэ Гварнеры (вядомы як ''filius Andreae''; 25.2.1666—1740) працягнулі традыцыю свайго бацькі з нязначнымі зменамі. У трэцім пакаленні П'етра Гварнеры (Пётр з Венецыі; 14.4.1695—7.4.1762) увёў некаторыя змены ў венецыянскія інструменты на свой лад. Ягоны брат Джузэпэ Гварнеры (21.8.1698—17.10.1744) — найвялікі майстра з роду Гварнеры. Джузэпэ (вядомы як «дэль Джэзу»/«dеl Gesu» з-за ініцыялаў ''I. H. S.'' і крыжа на яго скрыпках) моцна адхіліўся ад сямейнай традыцыі, якасць яго скрыпак можна параўнаць толькі з інструментамі Страдзівары. Джузэпэ дэль Джэзу і Пётр з Венецыі магчыма мелі братоў, а магчыма стрыечных братоў. Таксама няма пэўнасці ці быў Пётр з Венецыі сынам Пятра з Мантуі. На адной са скрыпак Джэзу іграў Нікола Паганіні, цяпер яна захоўваецца ў [[Горад Генуя|Генуі]]. == Літаратура == * Hill, W. H., Violin Makers of the Guarneri Family (1931); * Petherick, Horace, Joseph Guarnerius: His Work and His Master (1906; repr. 1977) == Спасылкі == * [http://www.guarnieri.com/ Guarneri family web page, violins, violin labels] * [http://www.guarneri.net/ Guarneri web site] * [http://www.theviolinsite.com/violin_making/index.html The Violin Site — Violin Making] {{DEFAULTSORT:Гварнеры род}} [[Катэгорыя:Скрыпічныя майстры]] [[Катэгорыя:Музычныя дынастыі]] {{Бібліяінфармацыя}} 1l36j2nyscyfvwr7m0mcsmxxi83j1hk 0 29093 4183333 1733952 2022-08-11T12:58:51Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Страдзівары]] у [[Страдзівары]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki [[Image:Antonio stradivari.jpg|350px|thumb|]] '''Страдзівары''' ({{lang-it|Stradivari}}) — род італьянскіх майстроў па вырабу скрыпак у г. Крэмоне ([[Італія]]), у XVII i XVIII стагоддзях. Разам з [[Род Амаці|Амаці]] і [[Род Гварнеры|Гварнеры]], яны паднялі ўзровень вытворчасці скрыпак на найвышэйшы ўзровень. Скрыпкі Антоніа Страдзівары, нарадз. прыкладна ў [[1644]], памёр 18 снежня [[1737]], лічацца самымі лепшымі, з калісці створаных. Страдзівары і Андрэа Гварнеры вучыліся свайму рамяству ў майстэрні [[Род Амаці|Мікола Амаці]], сям'я якога рабіла скрыпкі на працягу многіх год. Страдзівары скончыў працу з Амаці ў [[1684]] г. З гэтага часу ён пачынае вырабляць свае самастойныя скрыпкі са сваёй пазнакай. Гэтыя скрыпкі яго першага перыяду, былі выкананыя ў традыцыях [[Род Амаці|Амаці]]. Шматлікія сваякі дапамагалі [[Род Амаці|Амаці]] і [[Род Гварнеры|Гварнеры]] ў рамястве, але ассыстэнтамі Страдзівары былі толькі два сыны — Франчэска, нар. 1 лютага [[1671]], пам. 11 мая [[1743]] ды Амабона, нарадзіўся 14 лістапада, 1679, пам. 8 чэрвеня [[1742]]. Пасля адкрыцця сваёй уласнай крамы ([[1680]]), Антоніа Страдзівары паступова павялічваў памеры сваіх інструментаў, пакуль яны не сталі даўжынёй 1690 см. Такія доўгія інструменты з ліслівай аркай, атрымаў назву «Доўгі ўзор». Прыкладна ў [[1700]], пасля эксперыментаў, яго інструменты дасягнулі сталага стану і наступныя 20 год вядомыя як «Залаты час». У гэты перыяд, Страдзівары стварыў свае найлепшыя скрыпкі, пыгожыя знешне і ў гучанні і цудоўна збалансаваныя. Ён спыніў вытворчасць скрыпак толькі ў канцы жыцця; яго апошні інструмент датуецца [[1737]] г., калі яму было 93 гады. За свой век Страдзівары стварыў калі 1.100 інструментаў — пераважна скрыпак, але таксама альты і віяланчэлі. Кожны інструмент з'яўляецца выразным і амаль ў кожнага ёсць ўласнае імя, такоя як «Vieuxtemps», «Dolphin», і «Sarasate», якія адлюстроўваюць іх уласніка, гісторыю і характарыстыку. Паколькі колькасць інструментаў Страдзівары вельмі вялікая, яны могуць дасягаць коштам ад некалькіх сотняў да тысячаў долараў, таму на рынку з'яўляюцца іх падробкі. == Бібліяграфія == * Goodkind, H. K., Violin Iconography of Antonio Stradivari (1972); * Henley, W., A. Stradivari: His Life and Instruments 1644—1737 (1909; repr. 1961); * Hill, W. E., Antonio Stradivari: His Life and Works (1920) == Вонкавыя спасылкi == * [http://www.nmf.or.jp/english/ Nippon Music Foundation] * [http://www.stradivarisociety.com/ Stradivari Society] * [http://www.theviolinsite.com/violin_making/index.html Violin Making at The Violin Site] * [http://www.usd.edu/smm/ The National Music Museum] * [http://www.educa.madrid.org/web/csm.realconservatorio.madrid/ ''Real Conservatorio Superior de Música'', Madrid] {{DEFAULTSORT:Страдзівары род}} [[Катэгорыя:Музычныя дынастыі]] [[Катэгорыя:Скрыпічныя майстры]] {{Бібліяінфармацыя}} 2u38qcrnq804pxatjx6jw2u4h31dixo 0 29655 4184133 4180953 2022-08-12T11:42:18Z Хомелка 6638 /* У гатычную эпоху */ афармленне wikitext text/x-wiki '''Гісторыя фартыфікацыі''' ў асноўным вызначаецца развіццём ваеннай тэхнікі і, у пэўнай ступені, развіццём грамадзянскай архітэктуры, і падзяляецца на 5 асноўных перыядаў: [[Файл:Jaipur 03-2016 04 Amber Fort.jpg|250px|міні|[[Крэпасць Амбер]] у [[Джайпур]]ы. Пабудавана ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI]] — пачатку [[XVII стагоддзе|XVII]] стагоддзя на месцы больш старажытнага ўмацавання [[XI стагоддзе|XI]] стагоддзя]] * Старажытнасць і Сярэднявечча: да XIV стагоддзя * Агнястрэльны перыяд: з XIV па XVII стагоддзе * Перыяд XVIII стагоддзя * Перыяд XIX стагоддзя * Перыяд XX стагоддзя і пазней. == У старажытнасці == Умацаванае жытло вядомае з глыбокай старажытнасці; яго найбольш старажытнай формай пячора. Больш дасканалымі сталі пазнейшыя хаты на дрэвах або на палях, якія патрабавалі існавання пэўнай тэхнікі будаўніцтва<ref name="fnстз">Уласцівыя менш аселым народам і пашыраныя ў больш умеркаваным клімаце, у т.л. пад пач. 20 ст. — у абарыгенных народаў Амерыкі, Афрыкі і астравоў Акіяніі. Якаўлеў, С.12-13.</ref>. У найбольш позні перыяд развіцця старажытнага чалавека з’явіліся жытлы на малых астравах, прыродных або штучных («[[Палевае жыллё|збудаванні на палях]]»). Усе гэтыя формы ўмацаванняў прызначаліся, найперш, для абароны ад дзікіх звяроў. Развіццё грамадскіх дачыненняў і ўтварэнне грамадскіх супольнасцей прывяло да патрэбы ў пашырэнні і развіцці першабытных формаў умацаванага жытла. Найстарэйшай і найпрасцейшай формай інжынернага абарончага збудавання стала, відаць, загарода з калючага кустоўя; далей з’явіліся, відаць, [[Роў (фартыфікацыя)|равы]] (канавы), [[Вал (фартыфікацыя)|валы]] і [[тын]]ы, якія выкарыстоўваліся ў розных спалучэннях. Іх выкарыстанне зрабіла магчымым з’яўленне ўмацаваных паселішчаў — [[гарадзішча]]ў і інш. [[Файл:Nineveh map city walls & gates.JPG|міні|злева|250px|Умацаванні старажытнай [[Ніневія|Ніневіі]]]] З далейшым развіццём рамёстваў і тэхнікі будаўніцтва з’яўляюцца [[абарончая сцяна|абарончыя сцены (муры)]], збудаваныя з каменю, цэглы, гліны, драўніны або камбінаваныя. Відаць, тады ж на мурах з’яўляюцца [[Зубец (фартыфікацыя)|зубцы]] для абароны ад {{нп3|кідальная зброя|кідальнай зброі|ru|Метательное оружие}}, умацаваныя брамы і д.т.п. Далейшым развіццём абарончых збудаванняў робяцца вежы. Абарончыя абводы, аснову якіх складалі муры і вежы, на доўгі час сталі асноўным тыпам фартыфікацыйных збудаванняў. [[Файл:Nineveh mashki gate from west.JPG|міні|250px|Адноўленая {{нп3|Брама Машкі|брама Ніневіі|d|Q112898801}}]] Пры неразвітай тэхніцы аблогі доўгі час вырашальнае значэнне, апроч адпаведнага размяшчэння, належала да колькасных, а не якасных, параметраў абарончых збудаванняў: таўшчыні і вышыні муроў, колькасці вежаў і г.д. Стабільная наяўнасць вялікай колькасці таннай працоўнай сілы ў рабаўласніцкіх дзяржавах рабіла магчымым з’яўленне такіх буйных абарончых комплексаў, як умацаванні горада [[Ніневія|Ніневіі]] ў [[Месапатамія|Міжрэччы]] (каля 2000 да н.э.) — абвод перыметрам каля 80 км, муры каля 36 м вышыні і 9 м таўшчыні, каля 1500 вежаў<ref>(Фартыфікацыя і аблога) Fortification and siegecraft // Encyclopaedia Britannica, 11th edition, 1911. Т.10, С.680—725.</ref> або муры Вавілона таўшчынёй да 21 м<ref name=hf/>. [[Файл:AlesiaFortifications.JPG|250px|міні|Рэканструкцыя рымскіх умацаванняў у {{нп3|Алезія|Алезіі|ru|Алезия}}]] У [[Антычнасць|класічны перыяд]] прынцыпы будовы крэпасцей не змяніліся — важныя паселішчы або пункты абводзіліся шматвугольным мурам з вежамі. У грэкаў і рымлянаў развіўся характэрны тып крэпасці з цалкам замкнёным абарончым абводам і з {{нп3|цытадэль|цытадэллю|ru|Цитадель}} ([[акропаль]], [[капітолій]]) у цэнтры; часам будаваліся 2-3 канцэнтрычныя абводы. Новымі тыпамі абарончых збудаванняў сталі рымскія {{нп3|Рымская калонія|ваенныя калоніі|ru|Римская колония}} і {{нп3|Межы Рымскай імперыі|ўмацаваныя межныя лініі|ru|Границы Римской империи}}, а таксама рымскія {{нп3|Каструм|палявыя ўмацаваныя лагеры|ru|Каструм}}<ref name=hf>Якаўлеў. Гісторыя крэпасцей.</ref>. Характэрныя прыклады тагачасных грэка-рымскіх крэпасцей — гарадскія ўмацаванні {{нп3|Алезія|Алезіі|ru|Алезия}}, [[Платэі|Платэяў]], [[Візантый|Візантыя]], [[Сцены Іерусаліма|Іерусаліма]], [[Карфаген]]а, {{нп3|Сцены Рыма|Рыма|it|Mura di Roma}}; умацаваных ліній — [[Траянавы валы|Траянаў вал]] і інш<ref name=hf/>. Да таго самага перыяду адносяцца і 5000-кіламетравая [[Вялікая Кітайская сцяна]] (3 ст. да н.э.), а таксама магутныя (некалькі дзясяткаў метраў аператыўнай глыбіні) {{нп3|Засека|засекі|ru|Засека}} на межах [[Гірканія|Гірканіі]] і Індыі, якія напаткаў [[Аляксандр Македонскі]] ў [[330 да н.э.]] == У Сярэднявеччы == У 1-й пал. 1-га тысячагоддзя майстэрства фартыфікацыі ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй]] і [[Цэнтральная Еўропа|Цэнтральнай Еўропе]] заняпала, а традыцыі антычнасці захоўваліся ва [[Візантыя|Усходняй (Візантыйскай) імперыі]]; але і тут не адбывалася прыкметнага якаснага развіцця<ref name=fsbarb/>. [[Файл:Carcassonne 21.jpg|міні|{{нп3|Крэпасць Каркасон||ru|Крепость Каркасон}}]] Развіццё фартыфікацыі Еўропы да канца 11 ст. — да пачатку крыжовых паходаў — у значнай ступені следавала рымскім узорам. Там на Захадзе, дзе яшчэ заставаліся рымскія ўмацаванні, некаторыя з прынцыпаў іх будовы пераймаліся новымі народамі — напрыклад, у {{нп3|Крэпасць Каркасон|гарадскіх умацаваннях|ru|Крепость Каркасон}} [[Каркасон]]а, [[Тулуза|Тулузы]] і інш. часоў 5 ст. на землях пад уладай [[Вестготы|візіготаў]]<ref name=fsbarb/>. Але нядаўнія варварскія каралеўствы яшчэ доўга не стваралі ўласнай спадчыны, і проста спалучалі элементы спадчыны антычнасці з традыцыямі варварскай культуры ([[дун]], [[бург]], [[Каралеўскі пфальц|пфальц]] і інш.). Пачатак сінтэзу адносіцца да эпохі [[Дынастыя Каралінгаў|Каралінгаў]], але гэты працэс тармазіўся тагачасным грамадскім і культурным ладам, і, напрыклад, на землях Францыі яшчэ ў канцы 10 ст. моцнай была гала-рымская будаўнічая традыцыя<ref name=uga4>Усеагульная гісторыя архітэктуры, С.101.</ref>. У часы феадальнай раздробленасці асноўным тыпам умацаванняў Заходняй Еўропы стаў [[замак]] — умацаванае жытло [[феадал]]а. Іншымі распаўсюджанымі тыпамі крэпасцей былі ўмацаваныя манастыры і гарадскія ўмацаванні. У часы [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]] нанова з’яўляюцца элементы межных умацаванняў — [[Варта (фартыфікацыя)|варты]]. Асноўным тыпам замка ў Заходняй Еўропе яшчэ пад канец 11 ст. быў драўляны «[[Мотэ|плесі]]»<ref>Тып вядомы ў літаратуры і пад іншымі назвамі і тэрмінамі — глядзі [[Плесі#Назва|адпаведны раздзел]].</ref>. === Францыя === [[Файл:Langeais-FoulquesNerraFortress.JPG|міні|Руіны данжона {{нп3|Замак Ланжэ|Ланжэ|ru|Ланже (замок)}}]] Пераход з драўлянага на каменнае абароннае будаўніцтва, які адбыўся на землях Францыі на мяжы тысячагоддзя, пачаткова (каля двух стагоддзяў) меў вынікам толькі нязначныя канструкцыйныя змяненні. Раней лічылася, што сярэднявечная абарончая архітэктура паходзіць з [[Нармандыя|Нармандыі]]<ref>На думку [[Віяле ле Дзюк]]а, на падставе праблематычнага датавання {{нп3|замак Арк-ла-Батай|замка Арк||Château d'Arques-la-Bataille}} сярэдзінай [[11 ст.]] Усеагульная гісторыя…, С.102.</ref>, але больш імаверна, што яна паходзіць з поўдня Францыі, адкуль выйшаў і [[раманскі стыль]] са сваімі каменнымі скляпеннямі, без якіх маштабнае каменнае будаўніцтва было б немагчымым. [[Файл:Fréteval - Donjon - Mieusement 02.jpg|міні|злева|Данжон у {{нп3|Замак Фрэтэваль|Фрэтэвалі|fr|Château de Fréteval}}, 1889]] Сярод абарончых збудаванняў, якія працягвалі гала-рымскую архітэктурную традыцыю, называюць {{нп3|Замак Ланжэ|данжон у Ланжэ|ru|Ланже (замок)}} ([[Турэнь]]; [[994]])<ref>Найстарэйшы з датаваных замкаў.</ref>, сярод тыпалагічна і канструкцыйна «новых», сярэднявечных — {{нп3|замак Фрэтэваль||fr|Château de Fréteval}} на беразе [[Луара|Луары]] ([[1040]])<ref>Тыпалагічна адносіцца да 1-й пал. 12 ст.</ref>, сярод раманскіх — адпаведную частку гарадскіх умацаванняў Каркасона. === Англія === Пасля выхаду рымлянаў з Англіі ([[410]]) майстэрства вырабу цэглы заняпала, і амаль на тысячагоддзе будаўніцтва, у т.л., абарончае, было пераважна драўляным. Гэтаму спрыяла тое, што поўдзень і ўсход Англіі былі бедныя на камень, але багатыя на лес. Пасля [[Нармандскае заваяванне Англіі|заваявання Англіі]] [[Вільгельм Заваёўнік|Вільгельмам Нармандскім]] (11 ст.) у краіне да [[1100]] былі пабудаваныя не менш за 85 замкаў, пераважна [[Мотэ|старога нарманскага тыпу]] («[[Кніга Страшнага суда]]» у [[1086]] узгадвае 49 такіх). На працягу 12 стагоддзя колькасць замкаў патроілася ў час феадальных усобіц, але ўжо з [[XIII стагоддзе|13 стагоддзя]] каралеўская ўлада не толькі забараніла будаваць новыя, але і зносіла старыя замкі. [[Файл:Round Tower, Windsor Castle, England - Nov 2006.jpg|thumb|Круглая вежа [[Віндзорскі замак|Віндзорскага замка]]]] З канца 11 ст. будаваліся і каменныя нарманскія замкі з [[данжон]]амі, сярод якіх прыкметныя [[Таўэр]] (1077—1085, асабісты замак Вільгельма Нармандскага), {{нп3|Норвіцкі замак|Норыч||Norwich Castle}} (12 ст.), {{нп3|Рочэстэрскі замак|Рочэстэр|ru|Рочестерский замок}} (пачаты ў [[1128]]); каменныя перабудовы з «[[Плесі|мот-і-бейлі]]» — умацаваны [[Дарэмскі замак|епіскапскі палац]] у [[Дарэм]]е (2-я пал. 12 ст.). У Англіі існаваў і такі тып замка (замкавага збудавання), як «[[шэл-кіп]]» — напрыклад, у [[Віндзорскі замак|Віндзары]] (да нашых часоў дайшоў перабудаваным), [[Дарэмскі замак|Дарэме]], {{нп3|Рэстармельскі замак|Рэстармеле||Restormel Castle}}. Аднак, магутнасць нават каменных замкаў Англіі была непараўнальна меншай за сучасныя ім замкі Францыі і [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]]. Наогул, адзначаецца, што пасылак для самастойнага развіцця фартыфікацыйнага майстэрства ў Англіі не было, бо феадальныя ўсобіцы былі тут параўнальна нячастымі, мора абараняла краіну звонку, а ворагі на самым востраве — жыхары Шатландыі і Уэльса — былі слабымі праціўнікамі. Замкі былі ў Англіі фактарам не так раздробнасці, як цэнтралізацыі краіны.<ref>Усеагульная гісторыя архітэктуры…, С.171 — 186.</ref> <center><gallery widths=150 heights=115> Файл:Castlekeep.jpg|Данжон [[Дарэмскі замак|Дарэмскага замка]] Файл:RestormelCastle.JPG|{{нп3|Рэстармельскі замак||en|Restormel Castle}} Файл:Norwich Castle - geograph.org.uk - 208494.jpg|{{нп3|Норвіцкі замак||ru|Norwich Castle}} Файл:Rochester Castle courtyard, 2010.jpg|{{нп3|Рочэстэрскі замак||ru|Рочестерский замок}} </gallery></center> === Германія === [[Файл:Aachener Pfalz (rus).jpg|міні|{{нп3|Ахенскі палац||ru|Ахенский дворец}}]] У абарончай архітэктуры сярэднявечнай Германіі вылучаюцца некалькі тыпаў абарончых збудаванняў. Найперш, такімі былі ўмацаваныя сядзібы-[[Каралеўскі пфальц|пфальцы]] буйных феадалаў. Раннефеадальныя германскія плямённыя аб’яднанні не мелі выразных палітычных цэнтраў; такім цэнтрам мог зрабіцца які-небудзь пункт імперыі, дзе і выбудоўвалася ўмацаваная сядзіба імператара ([[каралеўскі пфальц]]), часам з дадатковай абаронай суседняга замка-[[бург]]а. Пфальцы, якія мала саступалі імператарскім у памерах і магутнасці, будавалі і нямецкія князі<ref name=deu10-13>Усеагульная гісторыя…, С.205 — 215.</ref>. [[Файл:Goslar Kaiserpfalz frontal.jpg|міні|злева|{{нп3|Імператарскі палац у Гослары|Імператарскі палац|de|Kaiserpfalz Goslar}} у [[Гослар]]ы]] [[Файл:Wartburg von Brücke.jpg|міні|[[Замак Вартбург|Вартбургскі замак]]]] Прыкладамі пфальцаў 11 — 12 ст. з’яўляюцца: {{нп3|Імператарскі палац у Гослары|імператарскі|de|Kaiserpfalz Goslar}} ў [[Гослар]]ы (перабудаваны з палацу 11 ст. у [[1065]]—[[1132]]), князёўскі ў [[Замак Вартбург|Вартбургу]] (магчыма, [[1067]], дабудоўваўся цягам 11 — 13 ст.). У Германіі не існавала строга іерархічных феадальных дачыненняў, як у Францыі, і палітычная структура наогул была нестабільнай. Гэта, разам з спрыяльным гарыстым рэльефам значнай часткі германскіх земляў, што стала прычынай існавання такой вялікай колькасці замкаў-[[бург]]аў дробных і сярэдніх федалаў, што доўгі час Германію памылкова лічылі месцам нараджэння архітэктуры замкаў. Аднак архітэктанічныя і стратэгічныя якасці германскіх замкаў да 13 ст. невысокія<ref>Як правіла, у тых замкаў не існуюць і стылістычныя прыкметы. Усеагульная гісторыя…, С.214.</ref>, і іх абарона забяспечвалася не так сродкамі архітэктуры, як натуральнай абароннасцю пэўнага ўчастка. Развіццё крапасной архітэктуры пачалося ў Германіі з 2-й пал. 13 ст. у сувязі з распаўсюджаннем досведу крыжовых заваёваў<ref name=deu10-13/>. [[Файл:Trifels .jpg|міні|злева|{{нп3|Замак Трыфельз||de|Reichsburg Trifels}}]] Некаторымі тыповымі прыкладамі замкавай архітэктуры Германіі 11 — 12 ст. з’яўляюцца: замак Штаўфенаў — {{нп3|замак Трыфельз|Трыфельз|de|Reichsburg Trifels}} у {{нп3|Пфальц (рэгіён)|Пфальцы|ru|Пфальц (регион)}} (узгад. у [[1113]], моцна разбуд. у 13 ст.); замак [[Мінезінгеры|мінезінгера]] [[Ліхтэнштэйнскі дом|фон Ліхтэнштэйн]] — [[Замак Глубака|Фраўэнбург]] (данжон 13 ст., вядомы з малюнка Фішара 1681); {{нп3|замак Вільдэнберг, Кірхцэль|замак Вільдэнберг|de|Burg Wildenberg (Kirchzell)}} у {{нп3|Одэнвальд|Одэнвальдзе|ru|Оденвальд}} (13 ст.; разбураны ў час [[Сялянская вайна ў Германіі|сялянскай вайны]] 16 стагоддзя). Значны колькасны рост умацаваных паселішчаў і гарадоў адбыўся з 10 стагоддзі, з гвалтоўнай германскай каланізацыяй славянскіх земляў і вайной з венграмі. Тады на ўсход ад Рэйна пачалі масава з’яўляцца паселішчы з драўляна-землянымі ўмацаваннямі (наогул, каменныя ўмацаванні ў 10 ст. былі на гэтых землях рэдкасцю), а пазней сюды наогул перайшоў цэнтр палітычнага і культурнага жыцця. З’явіўся і тып германскага горада, які вырастаў з умацаванага двара-[[бург]]а. Аднымі з першых такіх гарадоў былі [[Кведлінбург]] ([[922]]) і [[Магдэбург]] у Саксоніі (тутэйшае паселішча ўзгадвалася ў [[805]], але разбудова ў горад адбылася ў [[930-я]] гг.), а таксама [[Гослар]], [[Шпаер]], [[Гільдэсгайм]]<ref name=deu10-13/>. === Іспанія === Развіццё фартыфікацыі ў Іспаніі 11-13 ст. вызначалася найвышэйшым уздымам [[рэканкіста|рэканкісты]], а з іншага боку, агульным характарам будаўніцтва — у гарыстай, беднай на лясы Іспаніі асноўным будаўнічым матэрыялам быў камень — [[граніт]], [[пясчанік]], [[туф]], а майстэрства апрацоўкі каменю было добра развітым<ref name=hisp-11>Усеагульная гісторыя…, Т.4, С.245 — 259.</ref>. [[Файл:LienzoDeMurallaBerlanga-rectnagular.jpg|міні|{{нп3|Замак Берланга-дэ-Дуэра||de|Castillo de Berlanga de Duero}}]] Сярод асаблівасцей тагачаснай іспанскай фартыфікацыйнай забудовы — вялікая колькасць новых, умацаваных гарадоў на вызваленых ад арабаў землях; прытым іспанскія гарады-камуны рана вызваліліся ад сеньяральнай залежнасці, таму ў складзе забудовы не мелі замкаў, а іх функцыі выконвалі вартавыя вежы. Класічным прыкладам іспанскага ўмацаванага горада-камуны служыць [[Авіла]] (будова пачатая ў [[1090]]). Іншыя гарады ўзнікалі побач з умацаваным замкам ці манастыром, як, напрыклад, замак {{нп3|Замак Аларкон|Аларкон|es|Castillo de Alarcón}} (12 — 13 ст.). З тыпам горада-крэпасці змыкаецца тып замка-крэпасці, які і выконваў, у прынцыпе, такія самыя функцыі — абароны адваяваных земляў і забеспячэння далейшых ваенных дзеянняў. Сярод такіх замкаў — {{нп3|Замак Берланга-дэ-Дуэра|Берланга-дэ-Дуэра|de|Castillo de Berlanga de Duero}} (12 ст.), {{нп3|Замак Сальвацьера|Сальвацьера|es|Castillo de Salvatierra (Villena)}} (12 ст.). Замкаў-рэзідэнцый тут амаль не будавалі да 2-й пал. 13 стагоддзя<ref name=hisp-11/>. Сістэма фартыфікацыі складвалася пад уплывам арабаў і французаў. Замкі іспанцаў, як і крэпасці [[маўры|маўраў]], былі вялікага памеру, мелі некалькі абводаў муроў (найчасцей два) і раўнамерна пастаўленыя вежы, якія выступалі далёка наперад за муры. Да чыста арабскіх асаблівасцей адносіліся ступенчатыя зубцы. Муры складвалі або з галькі на вапне з абліцоўкай каменнымі плітамі, або з каменных блокаў; муры з апаленай ці неапаленай цэглы, як у арабаў, амаль не сустракаліся. Амаль не было і прамавугольных вежаў<ref name=hisp-11/>. === Італія === [[Файл:Castel del Monte BW 2016-10-14 12-26-11 r.jpg|міні|злева|[[Кастэль-дэль-Монтэ (Апулія)|Кастэль-дэль-Монтэ]]]] У [[Паўночная Італія|Паўночнай Італіі]] ([[П’емонт]], [[Лігурыя]]), дзе актыўнае будаўніцтва (у т. л. абарончае) разгарнулася ў 10 — 11 ст. пасля доўгага застою, абарончая архітэктура шмат у чым следавала рымскай традыцыі. Так, сістэмы гарадскіх умацаванняў у П’емонце 11 — 12 ст. шмат узялі ад {{нп3|Каструм|рымскіх умацаваных лагераў|ru|Каструм}}. Моцным следаваннем антычнай традыцыі характарызавалася і архітэктура [[Цэнтральная Італія|Цэнтральнай Італіі]] ([[Таскана]] і інш.). Усе гэтыя вобласці вылучаліся нябытам моцнай цэнтралізаванай улады, вялікай колькасцю гарадскіх умацаванняў, умацаванага жытла. {{нп3|Паўднёвая Італія|Поўдзень Італіі|ru|Южная Италия}} і [[Сіцылія]] з іх моцнай цэнтралізаванай уладай пасля нарманскай заваёвы не развілі моцнай супольнасці гарадоў-камун, як у Цэнтральнай і Паўночнай Італіі; адпаведна, фартыфікацыйныя збудаванні тут прадстаўленыя пераважна [[раманскі стыль|раманскімі]] замкамі караля і феадалаў (напрыклад, замак [[Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі|імператара]] [[Фрыдрых II (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Фрыдрыха II]] [[Кастэль-дэль-Монтэ (Апулія)|Кастэль-дэль-Монтэ]], пабудаваны ў [[1240]]—[[1250]] і ператвораны ў турму ў канцы 13 ст.)<ref>Усеагульная гісторыя…, Т.4, С.270 — 322.</ref>. === Візантыя === [[Файл:Walls of Constantinople.JPG|thumb|Рэканструкцыя {{нп3|Сцены Канстанцінопаля|Феадосіевых сцен|ru|Стены Константинополя}} у Канстанцінопалі]] Візантыйская абарончая архітэктура якасна развівалася мала за 500 гадоў з часоў [[Юстыніян I|Юстыніяна]] (6 ст.). Асноўнай формай абарончага абводу была, як і ў рымскія часы, прамавугольная, з невысокімі вежамі на вуглах, часам з дадатковымі вежападобнымі выступамі на сярэдзінах [[курціна]]ў; часам мелася прамавугольная [[цытадэль]]. Яшчэ ў XI стагоддзі такімі былі крэпасці {{нп3|Ксар-Лемза|Лемза|fr|Ksar Lemsa}}<ref>[http://looklex.com/tunisia/ksar_lemsa.htm KSAR LEMSA] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180620025600/http://looklex.com/tunisia/ksar_lemsa.htm |date=20 чэрвеня 2018 }} {{ref-en}}</ref>, {{нп3|Тобна||fr|Tobna}} ([[Паўночная Афрыка]]) і іншыя<ref>Усеагульная гісторыя архітэктуры…, С.156,157.</ref>. Разбудова ўмацаванняў [[Візантыя|Візантыі]] была пераважна колькаснай, не якаснай — колькасць абарончых абводаў, вышыня і таўшчыня муроў і падобнае<ref name=fsbarb>Фартыфікацыя і аблога… С.681-682.</ref>, як, напрыклад, у выпадку {{нп3|Сцены Канстанцінопаля|гарадскіх умаванняў|ru|Стены Константинополя}} [[Канстанцінопаль|Канстанцінопаля]]. === Чэхія і Славакія === [[Файл:Yari.jpg|міні|{{нп3|Кршываклат||ru|Кршивоклат}}]] У раннім сярэднявеччы тыповымі ўмацаваннямі ў [[Чэхія|Чэхіі]] і [[Славакія|Славакіі]] былі [[Гарадзішча|гарадзішчы]]. Пазней, у раманскую эпоху ў [[Каралеўства Багемія|Чэшскім каралеўстве]] будавалася шмат замкаў — каралеўскіх і рыцарскіх, але ўсе яны або моцна перабудаваныя або разбураныя. Так, ад рыцарскага замка ў {{нп3|Кршываклат|Кржываклаце|ru|Кршивоклат}} ад гэтага перыяду захаваліся толькі дзве вежы; у [[1270]] быў перабудаваны замак у {{нп3|Звікаў|Звікаве|ru|Звиков}}, адным з першых у раннегатычную эпоху. Падобным быў лёс і замкаў Славакіі, з якіх найбольш раннімі з’яўляюцца замкі ў [[Дзевінскі Град|Дэвіне]] (на Дунаі), у {{нп3|Нітранскі замак|Нітры||Nitra Castle}}, [[Браціслаўскі Град|каралеўскі замак у Браціславе]], {{нп3|замак Белы Камень||sk|Biely Kameň}}, заснаваныя ў [[IX стагоддзе|9]] — [[XI стагоддзе|11 стагоддзях]], але пазней перабудаваныя. {{-}} <center><gallery widths=150 heights=120> Файл:Zvíkov castle in spring 2011 (5).JPG|{{нп3|Звікаў||ru|Звиков}} Файл:Devin02.jpg|[[Дзевінскі Град|Дзевінскі замак]] Файл:Nitra - Castle 06.JPG|{{нп3|Нітранскі замак||ru|Нитранский замок}} Файл:Bratislava, Hrad, Slovensko.jpg|[[Браціслаўскі Град|Браціслаўскі замак]] </gallery></center> [[Файл:Karlsht.JPG|thumb|[[Карлштэйн]]]] Тыповымі прыкладамі замкаў пазнейшага, гатычнага перыяду ў Чэхіі і Славакіі служаць замкі [[Карлштэйн]] каля Прагі (закладзены ў 1348), [[Град Чэрвены Камень|Чэрвены Камень]] каля Браціславы (сяр. 13 ст.) і інш. Ацалелыя гарадскія ўмацаванні рэгіёну адносяцца да пазнейшых часоў<ref>Усеагульная гісторыя…, Т.4, С.515 — 526.</ref>. === Венгрыя і Трансільванія === [[Файл:Diosgyorcivertanlegi3.jpg|злева|thumb|{{нп3|Замак Дыяшдзьёр||hu|Diósgyőri vár}}]] Пасля пераходу [[венгры|венграў]] да аселасці ў далінах [[Ціса|Цісы]] і [[Дунай|Дуная]] першымі тыпамі венгерскіх умацаванняў сталі земляныя крэпасці (у складзе якіх былі толькі вал і роў), збудаваныя папярэднікамі венграў на гэтых землях (напрыклад, у {{нп3|Ціхань (пасёлок)|Ціхані|ru|Тихань (посёлок)}}). У [[XII стагоддзе|XII]] — [[XIII стагоддзе|XIII]] стагоддзях з’явіліся каменныя, а да таго, відаць, і драўляныя, замкі. Асноўнымі адменамі замкаў былі жылыя вежы (напрыклад, вежа ў Эсфіргоме, адна з самых ранніх; {{нп3|Замак Ракаці ў Шарашпатаку|вежа Шарашпатак|hu|Sárospataki vár}}, 13 ст.; {{нп3|Вішаградскі замак|«вежа Саламона» ў Вішаградзе|hu|Visegrádi vár}}, 13 ст.; вежа {{нп3|Эстэргамскі замак|каралеўскага Эстэргамскага палаца|hu|Esztergomi vár}}, кан. 12 ст.; вежа замку Лека, апошняя чвэрць 12 ст.) і замкі з данжонамі ({{нп3|Вішаградскі замак|крэпасць Вышаграда|hu|Visegrádi vár}}, збуд. неўзабаве пасля 1241; {{нп3|замак Дыяшдзьёр||hu|Diósgyőri vár}} 14 ст.). Тыповы данжон у Венгрыі з’яўляўся адасобненай каменнай нежылой вежай вышынёй 25 — 27 м і дыяметрам каля 10 м, з уваходам на ўзроўні другога паверху<ref name=hung-11-15/>. {{-}} <center><gallery widths=150 heights=120> Выява:Visegrád Salamon-torony hajóról nézve.JPG|{{нп3|Вішаградскі замак|Вежа Саламона ў Вішаградзе|hu|Visegrádi vár}} Выява:Visegrád Mountain Fastness 03.jpg|{{нп3|Вішаградскі замак|Rрэпасць Вышаграда|hu|Visegrádi vár}} Выява:Olaszbástya (18071. számú műemlék).jpg|{{нп3|Замак Ракаці ў Шарашпатаку|Вежа Шарашпатак|hu|Sárospataki vár}} Выява:Esztergom.vára.JPG|Вежа {{нп3|Эстэргамскі замак|Эстэргамскага замка|hu|Esztergomi vár}} </gallery></center> [[Файл:Castelul Bran - 2012.jpg|міні|[[Замак Бран|Бран]]]] У Паўднёвай [[Трансільванія|Трансільваніі]], якая была пад уладай [[Венгерскае каралеўства|Венгерскага каралеўства]] з [[12 ст.]], развіццё архітэктуры, у т.л. абарончай, праходзіла паралельна такому развіццю ў Венгрыі. Таксама тут будаваліся каменныя замкі тыпу горнай крыжацкай крэпасці, спачатку рыцарамі [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]], паселенымі тут для аховы межаў; пазней — венгерскімі феадаламі. Прыкладамі такіх служаць замкі {{нп3|Замак Фельдыяара|Фельдыяара|ro|Cetatea Feldioarei}} і [[Замак Бран|Бран]], {{нп3|Замак Дэва|крэпасць Дэва|ru|Дева (замок)}} (каля 1250, пазней была рэзідэнцыяй трансільванскіх ваяводаў). <ref name=hung-11-15>Усеагульная гісторыя…, Т.4, С.530 — 545.</ref> === Усходняя Еўропа === У старажытнасці і раннім сярэднявеччы абарончыя збудаванні на землях перадфеадальнай Усходняй Еўропы былі прадстаўленыя драўлянымі і драўляна-землянымі ўмацаваннямі ў складзе [[гарадзішча]]ў. На землях Беларусі найбольш вядомым з’яўляюцца гарадзішчы перадфеадальнага часу {{нп3|Хатомельскае гарадзішча|Хатомель|ru|Хотомельское городище}}, [[Свіла 1]], гарадзішча на р. [[Мнюта]], «[[Полацкае гарадзішча|Гарадзішча Рагвалода]]» ў [[Полацк]]у, [[Віцебск]], [[Кісялі-Дымакуры|Кісялі]] і [[Чаркасова (Аршанскі раён)|Чаркасова]], [[Гарадзішча на рацэ Менка|гарадзішча]] на р. [[Менка]], [[Радагошча]] і інш.<!-- Функцыянальныя аналагі (публічны і камунальны (хм?) характар) гарадзішчаў ранняга жалезнага веку, меравінгскіх і каралінгскіх абарончых гарадкоў, лагераў вікінгаў-->. Частка іх пазней ператварылася ў феадальныя гарады (у т. л., напрыклад, [[Полацк]], [[Віцебск]]), але іх пераважная большасць, у выніку працэсаў узнікнення дзяржавы і пашырэння феадальных адносін, перастала існаваць<ref name=gsem/>. На пачатак 1990-х гадоў меліся звесткі пра 2 тысячы умацаваных паселішчаў-гарадзішчаў [[IX стагоддзе|9]]—[[XIV стагоддзе|14]] стагодддзяў на тэрыторыі [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]], у ліку якіх вылучаліся ўмацаваныя гарады, асобныя крэпасці, адміністрацыйна-ваенныя цэнтры акруг, феадальныя замкі. Да 70 % усходнеславянскіх гарадзішчаў не ўзгадваюцца ў гістарычных крыніцах, а большасць тых, якія трапілі на старонкі летапісаў, вядомыя нам толькі па назвах. На землях Беларусі вядомыя больш за 150 умацаваных паселішчаў [[IX стагоддзе|9]] — [[XIII стагоддзе|13]] стагоддзяў (з іх 35 узгадваюцца ў летапісах), якія ў рознай ступені вывучаліся археалагічнымі метадамі<ref name=gsem>Г. Семянчук. Да праблемы генезісу і функцыянальнага прызначэння раннесярэднявечных умацаваных паселішчаў-замкаў на тэрыторыі Беларусі // {{крыніцы/Каструм}}</ref>. {{сюды|Еўропа, 11 ст.}} === XII стагоддзе === [[Файл:Crusader Castle on the banks of the Euprates.jpg|250px|міні|{{нп3|Крыжацкі замак||de|Kreuzfahrerburg}} {{нп3|Бірэджык|Бір|ru|Биреджик}} на беразе [[Еўфрат]]а]] У [[XII стагоддзе|12]] — [[XIII стагоддзе|13]] стагоддзях [[крыжовыя паходы]], сутыкненне з візантыйскай і блізкаўсходняй абарончай архітэктурай, а таксама спецыфічныя ўмовы вайны на блізкаўсходнім тэатры ваенных дзей прывялі да ўзнікнення і развіцця новага архітэктурнага тыпу замка — замка-цытадэлі («{{нп3|Крыжацкі замак|крыжацкага замка|de|Kreuzfahrerburg}}»). На працягу першых 100 гадоў свайго быцця ў [[Левант|Леванце]] крыжакі збудавалі ці перабудавалі (у асноўным, з колішніх візантыйскіх) каля 200 крэпасцей і замкаў, пераважна размеркаваных на 600-км прыбярэжнай паласе. Сярод характэрных крыжацкіх замкаў пачатковага перыяду называюцца {{нп3|Шатэль-Руж||bg|Шател Руж}} (1-я палова [[XII стагоддзе|12 стагоддзя]]) і {{нп3|Бельвуар (крэпасць)|Бельвуар|ru|Бельвуар (крепость)}} (1140) каля [[Галілейскае мора|Ціверыядскага возера]]; сярод пазнейшых «горных замкаў» — [[Крак дэ Шэвалье|Крак]], {{нп3|Цфацкая цытадэль|Сафет|ru|Цфатская цитадель}}, {{нп3|Маргат (замак)|Маргат|ru|Маргат (замок)}}, {{нп3|Шатэль-Пелерын||de|Château Pèlerin}} ([[1218]]), «{{нп3|Замак змей||mk|Замок на змии}}» у [[Кілікійскае царства|Кілікійскай Арменіі]], {{нп3|Гергер|Гаргар|ru|Гергер}}, {{нп3|Арыма|Арымон|bg|Арима}}<!--не маю ўпэўненасці, што маецца на ўвазе яна, але падобна на тое. user:Хомелка--> і {{нп3|Бірэджык|Бір|ru|Биреджик}} у Турцыі і інш<ref>Усеагульная гісторыя архітэктуры…, С.155—170.</ref> Пазней шмат якія навіны абарончай архітэктуры трапілі назад, у [[Еўропа|Еўропу]]. == У гатычную эпоху == [[Файл:Sirmione_Schwalbenschwaenze.jpg|thumb|250px|Зубец у форме {{нп3|Ластаўчын хвост (архітэктура)|ластаўчынага хваста|de|Schwalbenschwanzzinne}} ў {{нп3|Замак Скалігераў (Сірміёне)|замку Скалігераў||Scaligero Castle (Sirmione)}} у {{нп3|Сірміёне||ru|Сирмионе}}]] Асноўным ваенным фактарам у фартыфікацыйным будаўніцтве гатычнага перыяду стал увядзенне ў канцы [[XIV стагоддзе|14]] — [[XV стагоддзе|15]] стагоддзях агнястрэльнай зброі, што асабліва паўплывала на будову і выгляд збудаванняў у тых частках Еўропы, дзе тады вяліся інтэнсіўныя ваенныя дзеянні (найперш [[Іспанія]], [[Італія]], [[Германія]]). Са з’яўляннем агнястрэльнай зброі сцены ўмацаванняў патаўшчаюцца, [[Зубец (фартыфікацыя)|зубцы]] прыстасоўваюцца для агнястрэльнага бою (проразы — «{{нп3|Ластаўчын хвост (архітэктура)|ластаўчыны хвасты|de|Schwalbenschwanzzinne}}»), з’яўляюцца [[Машыкуль|машыкулі]] і баявыя галерэі на каменных выступах (14 стагоддзе). === Францыя === [[Файл:Medieval fortifications of Provins P1120605.JPG|250px|міні|злева|{{нп3|Гарадскія ўмацаванні Правена||fr|Remparts de Provins}}]] Асноўны ўплыў тут зрабілі ўзбуйненне краіны і яе інтэнсіўная ўрбанізацыя ў [[XII стагоддзе|12]] — [[XV стагоддзе|15]] стагоддзях, а таксама ваенны канфлікт з Англіяй [[XIII стагоддзе|13]] — [[XIV стагоддзе|14]] стагоддзяў. Новыя гарады ўмацоўваліся, старыя — перабудоўваліся. Асноўнай формай гарадскіх умацаванняў стаў абвод муроў з вежамі, якія выступалі наперад. Цыліндрычныя вежы сталі замяняцца авальнымі і нават трохвугольнымі<ref name="fnф13-1">У вобласці {{нп3|Правен (акруга)|Правен|ru|Провен (округ)}}, [[XIII стагоддзе]]</ref> дзеля мінімізацыі {{нп3|Мёртвая прастора (ваенная справа)|мёртвай прасторы|ru|Мёртвое пространство (военное дело)}}. Іншым адметным тыпам гарадскіх умацаванняў былі паўднёва-французскія [[Бастыда|бастыды]], частку з якіх тут будавалі і англійскія каралі, якія вылодалі тады некаторымі землямі ў Францыі<ref name="fnф13-2">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 345—352.</ref>. Найбольшы тыповымі прыкладамі гарадскіх умацаванняў перыяду лічацца [[Мантабан]] (адзін з першых гарадоў з рэгулярнай планіроўкай, заснаваны ў 1144), бастыды {{нп3|Корд-сюр-Сьель|Корд|ru|Корд-сюр-Сьель}} (заснавана ў 1222) і {{нп3|Бамон-дзю-Перыгор||ru|Бомон-дю-Перигор}} (1272) на поўдні Францыі, гарадскія ўмацаванні {{нп3|Эг-Морт||ru|Эг-Морт}} (перабудаваны ў [[XIII стагоддзе|13 стагоддзі]]), {{нп3|Вільнёў-лез-Авіньён||ru|Вильнёв-лез-Авиньон}}, перабудовы ўмацаванняў [[Парыж]]у<ref>[https://www.infox.ru/news/10/science/universe/14680-pervye-srednevekovye-ukreplenia-pariza-udalos-najti Первые средневековые укрепления Парижа удалось найти] {{ref-ru}}</ref>, {{нп3|Гарадскія ўмацаванні Правена|Правена|fr|Remparts de Provins}}, {{нп3|Крэпасць Каркасона|Каркасона|ru|Крепость Каркасон}}, {{нп3|Кусі (замак)|Кусі|ru|Куси (замок)}} (перабудаваны на працягу [[XII стагоддзе|12]] — [[XIII стагоддзе|13]] стагоддзяў). [[Файл:Forteresse de Najac 01 by Line1.JPG|250px|міні|{{нп3|Замак Нажак||fr|Château de Najac}}]] Ва ўмовах росту цэнтралізацыі ўлады феадальныя замкі трацілі як значэнне, так і будучыню. Затое разам з магутнымі гарадскімі ўмацаваннямі (іх раннія прыклады — {{нп3|Эг-Морт||ru|Эг-Морт}} і {{нп3|Крэпасць Каркасона|Каркасон|ru|Крепость Каркасон}}) набывалі значэнне вялікія каралеўскія замкі, якія пачалі шырока будавацца [[Філіп II Аўгуст|Філіпам II Аўгустам]] з пачатку [[XIII стагоддзе|13 стагоддзя]], напрыклад, {{нп3|замак Нажак||fr|Château de Najac}} у {{нп3|Руэрг (графства)|Руэргу|ru|Руэрг (графство)}} (1253; незвычайна высокія муры — 26 м) і [[Бастылія]] (1368—1382). Адмыслова ў такіх акалічнасцях выглядаў феадальны замак {{нп3|Кусі (замак)|Кусі|ru|Куси (замок)}} ([[1225]]—[[1240]], перабудаваны ў канцы [[XIV стагоддзе|14 стагоддзя]], разбураны ў [[Першая сусветная вайна|1-ю сусветную вайну]]; меў найбольшы вядомы [[данжон]] — 54 м вышыні). У 14 ст. добра прыкметная і палацавая мадэрнізацыя ў каралеўскіх замках ([[Луўр]], збудаваны ў пачатку [[XIII стагоддзе|13 стагоддзя]], дабудаваны ў [[XIV стагоддзе|14 стагоддзі]]; у такім выглядзе не захаваўся; {{нп3|П’ерфон (замак)|П’ерфон|ru|Пьерфон (замок)}}, [[1390]]—[[1420]]). З’яўляецца тып умацаванай феадальнай рэзідэнцыі — пераходны тып ад замку да палацу, напрыклад, [[Папскі палац (Авіньён)|Папскі палац]] у [[Авіньён]]е (збудаваны ў асноўным у [[1334]]—[[1352]])<ref name="fnф13-р">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 397—402.</ref>. === Англія === [[Файл:Beaumaris Castle 2015 112.jpg|250px|міні|Замак {{нп3|Бамарыс (замак)|Бамарыс|ru|Бомарис (замок)}}]] У выніку дзеянняў каралеўскай улады ў 13 стагоддзі стыхійная будоўля феадальных замкаў была цалкам спынена. Кіраванне будоўлямі перайшло на агульнадзяржаўны ўзровень; быў улічаны досвед, набыты ў [[Крыжовыя паходы|крыжовых заваёвах]]. Вялікая ўвага аддавалася размяшчэнню замка, яго стратэгічнай мэтазгоднасці. [[Файл:Caerlaverock Castle Dumfries Scotland.jpg|250px|міні|злева|{{нп3|Керлаверок (замак)|Керлаверок|ru|Замок Керлаверок}}]] Існыя замкі мадэрнізаваліся — так, былі дадаткова ўмацаваныя замкі {{нп3|Пембрук (замак)|Пембрук|ru|Пембрук (замок)}} (каля 1200, дабудаваны ў пачатку [[XIII стагоддзе|13 стагоддзя]]) і {{нп3|Бістан (замак)|Бістан||Beeston Castle}} (каля 1225; дададзены адметны роў 10,65 м шырыні і 8,52 м глыбіні, высечаны ў скале); будаваліся дадатковыя абводы муроў, калі замак стаяў на роўным месцы. Данжон траціць значэнне, і ў збудаваннях канца [[XIII стагоддзе|13]] — пачатку [[XV стагоддзе|15]] стагоддзяў пераважна не будуецца. Цэнтр абароны пераносіцца на вежы, злучаныя куртынамі, асабліва на брамную вежу з мостам і герсамі. Уводзяцца паўкруглая, цыліндрычная або шматкутная форма вежаў, агульная рэгулярнасць у плане (прамавугольная ці трохвугольная). Тыповыя прадстаўнікі тыпу — новазбудаваныя замкі {{нп3|Харлех (замак)|Харлех|ru|Харлех (замок)}}, {{нп3|Бамарыс (замак)|Бамарыс|ru|Бомарис (замок)}} і {{нп3|Керлаверок (замак)|Керлаверок|ru|Замок Керлаверок}} (папярэднікамі тыпу з’яўляюцца {{нп3|Інверлок (замак)|Інверлок||Inverlochy Castle}} і {{нп3|Эктан Бёрнэл (замак)|Бёрнэл||Acton Burnell Castle}} сярэдзіны [[XIII стагоддзе|13 стагоддзя]]). Водгукі тыпу заўважаюцца ў збудаваннях [[XIV стагоддзе|14 стагоддзя]], такіх, як круглы замак {{нп3|Квінбара (замак)|Квінбара||Queenborough Castle}} (1361—1377), замак {{нп3|Бодыям (замак)|Бодыям|ru|Замок Бодиам}} (1386—1390). Аднак, панаванне новай схемы не было абсалютным — напрыклад, існавалі асабліва магутныя крэпасці, як каралеўскі замак {{нп3|Карнарвон (замак)|Карнарвон|ru|Карнарвон (замок)}} ва [[Уэльс]]е. Новай тэндэнцыяй у англійскім фартыфікацыйным будаўніцтве стала дабудоўванне палацавых збудаванняў — [[Віндзорскі замак]] (дабудаваны на працягу канца [[XII стагоддзе|12]] — канца [[XIV стагоддзе|14 стагоддзяў]]), {{нп3|Ладлаў (замак)|Ладлаў||Ludlow Castle}}, [[Дарэмскі замак|Дарэм]], [[Вэстмінстэрскі палац|Вэстмінстэр]] (перабудаваны ў 1394—1402)<ref name="fnа13-1">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 425—428.</ref>. === Германія === Феадальныя ўсобіцы і нябыт моцнай цэнтралізаванай улады паспрыялі ранняму масаваму будаўніцтву феад. замкаў і гарадскіх умацаванняў. У гатычны перыяд у асноўным перабудоўваліся і дабудоўваліся, у тым ліку з увагай на з’яўленне агнястрэльнай зброі, ранейшыя ўмацаванні — ставіліся дадатковыя абводы муроў, рабіліся байніцы агнястрэльнага бою і гэтак далей. [[Файл:Panorama of Malbork Castle, part 4.jpg|250px|міні|[[Замак Мальбарк|Марыенбургскі замак]]]] Новым тыпам крэпасцей сталі ордэнскія крэпасці з цэглы, збудаваныя ў вялікай колькасці ўздоўж [[Прыбалтыка|балтыйскага ўзбярэжжа]] ў 13 — 15 стагоддзях (складаліся, пераважна, з буйнога прамавугольнага двара, абкружанага яруснымі [[Аркада (архітэктура)|аркадамі]], корпусаў з вуглавымі вежамі, службовых памяшканняў і данжону). Тыповымі прыкладамі лічацца крыжацкі [[Замак Мальбарк|замак у Марыенбургу]] (1280—1398) і [[Крэпасць Альбрэхтсбург|«замак Альбрэхта»]] ў [[Майсен]]е (Саксонія; 1476—1483, аздабленне ў 1520—1524) [[Файл:Neues Schloss Ingolstadt Front.JPG|250px|міні|злева|Новы замак у Інгальштаце]] Прыкладамі тыповых, чыста крапасных замкаў і бургаў лічацца: {{нп3|Стары замак, Кобленц|замак|de|Alte Burg (Koblenz)}} у [[Кобленц]]ы, {{нп3|Замак Трымбург|крэпасць-бург|de|Trimburg}} у {{нп3|Трымберг, Эльферхаўзен|Трымбергу|de|Trimberg (Elfershausen)}} (14 — 15 стагоддзі), а таксама бургі ў {{нп3|Нюрнбергская крэпасць|Нюрнбергу|ru|Нюрнбергская крепость}} (1494—1499), {{нп3|Замак Штайнсберг|Штайнсбергу|de|Burg Steinsberg}} (13 стагоддзе), {{нп3|Ландсберг (замак)|Ландсбергу|ru|Замок Ландсберг}} (15 стагоддзе), замкі ў {{нп3|Замак Бюдынген|Бюдынгене|de|Schloss Büdingen}} (15 — 16 стагоддзі) і {{нп3|Новы замак (Інгальштат)|Інгальштаце |ru|Новый замок (Ингольштадт)}} (15 стагоддзе), [[бергфрыд]]ы ў {{нп3|Нейперг (замак)|Нейпергу|de|Burg Neipperg}} (13 стагоддзе)<ref name="fnг13-1">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 454—456.</ref>. === Іспанія === На канструкцыю і выгляд іспанскіх умацаванняў гатычнага перыяду ў асноўным паўплывалі з’яўлянне агнястрэльнай зброі (як паўсюль), а таксама сканчэнне [[рэканкіста|рэканкісты]] і ўмацаванне каралеўскай улады. Адным з прыкладаў абноўленых гарадскіх умацаванняў (патоўшчаныя сцены, выразаныя [[зубцы]] і пад.) лічыцца {{нп3|брама Серанас||es|Torres de Serranos}} у [[Валенсія|Валенсіі]] (1392—1398). [[Файл:Castillo de Bellver.jpg|250px|міні|Замак Бельвер у Пальме]] На змену характэрным для раманскага перыяду гарадам-крэпасцям у гэты часы прыйшлі ўмацаваныя замкі-рэзідэнцыі — іх асноўныя тыпы прадстаўляюць, з аднаго боку, замкі {{нп3|Замак Монтэалегрэ-дэ-Кампас|Монтэалегрэ|es|Castillo de Montealegre de Campos}} і {{нп3|Замак Сатамаёр|Сатамаёр|es|Castelo de Soutomaior}} (14 стагоддзе), а таксама {{нп3|замак Бельвер||ru|Замок Бельвер}} у [[Пальма-дэ-Мальёрка|Пальме]] на в. [[Мальёрка]] (1309—1314, будаваў майстар <!--Педра дэ Сальва--> [[Перэ Сальвэ]] ({{lang-es|Pere Salvà}})). Большасць такіх збудаванняў узведзена тут у 14 — 15 ст. [[Файл:Castillo de los Acuña en Valencia de Don Juan.jpg|250px|міні|злева|Замак Валенсія-дэ-Дон-Хуан]] [[Файл:Medinapano03.jpg|міні|250px|Замак Ла Мота]] Але ваеннае значэнне замкаў паніжалася і далей, і яны набылі палацавыя, прадстаўнічыя рысы, а ў 2-й пал. 15 ст. нават псеўда-абарончыя, дэкарацыйныя, як, напрклад, замкі {{нп3|Замак Валенсія-дэ-Дон-Хуан|замак Валенсія-дон-Хуан|es|Castillo de Valencia de Don Juan}} і {{нп3|замак каралёў Наварскіх||ru|Замок королей Наваррских}} у {{нп3|Алітэ|Алітэ|ru|Олите}} (1419). Кульмінацыя гэтай плыні дасягнутая ў цагляных замках {{нп3|Замак Ла Мота|Ла Мота|es|Castillo de La Mota}} ў {{нп3|Медзіна-дэль-Кампа|Медзіна-дэль-Кампа|ru|Медина-дель-Кампо}} (пасля 1440; архітэктары [[Фернанда Карэньё]] ({{lang-es|Fernando Carreño}}) і [[Алонса Ніньё]] ({{lang-es|Alonso Niño}})) і [[Замак Кока|Ла Кока]] (канец 15 стагоддзя)<ref name="fnісп13-1">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 470—473.</ref>. === Партугалія === Рэканкіста і кансалідацыя каралеўскай улады завершыліся ў Партугаліі раней, чым у Іспаніі; апроч таго, урбанізацыя краіны была слабой; таму патрэба ў шматлікіх і магутных умаваннях знікла ў Партугаліі адносна рана. Асноўныя рысы фартыфікацыйнай архітэктуры тут у асноўным былі падобнымі з іспанскімі, але з той розніцай, што традыцыйнымі будаўнічымі матэрыялам тут быў мясцовы камень ([[граніт]] ці [[пясчанік]]), і амаль зусім не ўжывалася [[цэгла]], як у Іспаніі<ref name="fnпарт13">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 488.</ref>. === Італія === [[Файл:Img2536MontagnanaGate20070711.jpg|250px|міні|[[Рока-дэльі-Альберы]]]] [[Файл:Fortezza di Sarzanello - entrance.jpg|250px|міні|{{нп3|Фартэца-ды-Сарцанела||it|Fortezza di Sarzanello}}]] Італія [[XIII стагоддзе|XIII]]—[[XIV стагоддзе|XIV]] стагоддзяў была сцэнай зацятых ваенных канфліктаў, і тагачасная італьянская фартыфікацыйная архітэктура прыкметна ўскладнілася, хоць італьянскі горад бараніўся ўжо не ад феадала, а ад горада-спаборніка. Так, агнястрэльныя байніцы на зубцах з’явіліся ў Італіі ўжо ў [[XIII стагоддзе|XIII]]—[[XIV стагоддзе|XIV]] стагоддзях. Аднак, зважаючы, што агульнагарадскія ўмацаванні былі ў большасці створаныя раней, новая тэхніка выяўлялася больш у асобных умацаваннях ([[форт]]ах), часта — у герцагскім замку, пастаўленым у межах горада. Прыклады — форт [[Рока-дэльі-Альберы]] ў {{нп3|Мантаньяна||ru|Монтаньяна}} каля [[Падуя|Падуі]] (мяжа 13 і 14 ст.), крэпасць {{нп3|Фартэца-ды-Сарцанела||it|Fortezza di Sarzanello}} каля [[Сарцана|Сарцаны]] (яна ж — Кастэла-ды-Каструча-Кастракані, 1322); замак герцагаў Скалігераў у Вероне — {{нп3|Кастэльвек’ё||ru|Кастельвеккьо}} (1354), {{нп3|Эстэнсэ (замак)|замак д’Эстэ|ru|Замок Эстенсе}} ў [[Ферара|Ферары]] (1385), замак {{нп3|Градара (замак)|Рока-дзі-Градара||Gradara Castle}} каля [[Пезара]] (1325) і аналагічныя замкі ў {{нп3|Чазена|Чазене|ru|Чезена}} ({{нп3|Рока-Малатэсціяна||en|Rocca Malatestiana}}) і [[Рыміні]] ({{нп3|Сізмонда (замак)|Сізмонда||Castel Sismondo}})<ref name="fnіт13-1">Усеагульная гісторыя… Т.4, С.496,497.</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Яковлев. Эволюция долговременной фортификации. * {{крыніцы/УГА|4}} * (Фартыфікацыя і аблога) Fortification and siegecraft // {{крыніцы/Брытаніка 1911}} Т.10, С.680—725. {{Фартыфікацыя}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Ваенная гісторыя]] [[Катэгорыя:Фартыфікацыя]] poqy1ppc9xxybeme6uoa22ttzet2w5j 4184139 4184133 2022-08-12T11:52:25Z Хомелка 6638 /* У старажытнасці */ афармленне, дапаўненне wikitext text/x-wiki '''Гісторыя фартыфікацыі''' ў асноўным вызначаецца развіццём ваеннай тэхнікі і, у пэўнай ступені, развіццём грамадзянскай архітэктуры, і падзяляецца на 5 асноўных перыядаў: [[Файл:Jaipur 03-2016 04 Amber Fort.jpg|250px|міні|[[Крэпасць Амбер]] у [[Джайпур]]ы. Пабудавана ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI]] — пачатку [[XVII стагоддзе|XVII]] стагоддзя на месцы больш старажытнага ўмацавання [[XI стагоддзе|XI]] стагоддзя]] * Старажытнасць і Сярэднявечча: да XIV стагоддзя * Агнястрэльны перыяд: з XIV па XVII стагоддзе * Перыяд XVIII стагоддзя * Перыяд XIX стагоддзя * Перыяд XX стагоддзя і пазней. == У старажытнасці == Умацаванае жытло вядомае з глыбокай старажытнасці; яго найбольш старажытнай формай пячора. Больш дасканалымі сталі пазнейшыя хаты на дрэвах або на [[Палевае жыллё|палях]], якія патрабавалі існавання пэўнай тэхнікі будаўніцтва<ref name="fnстз">Уласцівыя менш аселым народам і пашыраныя ў больш умеркаваным клімаце, у т.л. пад пач. 20 ст. — у абарыгенных народаў Амерыкі, Афрыкі і астравоў Акіяніі. Якаўлеў, С.12-13.</ref>. У найбольш позні перыяд развіцця старажытнага чалавека з’явіліся жытлы на малых астравах, прыродных або штучных. Усе гэтыя формы ўмацаванняў прызначаліся, найперш, для абароны ад дзікіх звяроў. Развіццё грамадскіх дачыненняў і ўтварэнне грамадскіх супольнасцей прывяло да патрэбы ў пашырэнні і развіцці першабытных формаў умацаванага жытла. == Першабытныя ўмацаванні == Спосабы трымаць ворагаў далей ад месца, якое вы абралі для абароны, сягаюць глыбока ў гісторыю чалавечага роду. Найстарэйшай і найпрасцейшай формай інжынернага абарончага збудавання стала, відаць, [[Тын|загарода]] з калючага кустоўя. Пазнейшыя [[Абарончае збудаванне|ўмацаванні]] ўяўлялі сабой драўляныя [[Тын|палісады]], земляныя [[Дамба|дамбы]], сцены з каменных блокаў і мноства іншых розных спосабаў абароны ў залежнасці ад [[клімат]]у і даступнага матэрыялу, далей з’явіліся, відаць, [[Роў (фартыфікацыя)|равы]] (канавы), [[Вал (фартыфікацыя)|валы]] і [[тын]]ы, якія выкарыстоўваліся ў розных спалучэннях. Іх выкарыстанне зрабіла магчымым з’яўленне ўмацаваных паселішчаў — [[гарадзішча]]ў і інш. Першапачаткова ўмацаванні былі накіраваны на абарону ад [[Жывёлы|жывёл]] і не былі эфектыўныя супраць варожых людзей, якія лёгка пераадольвалі такія перашкоды. Таму ўзнікла неабходнасць абараніць жытло ад няпрошаных гасцей. Паколькі сцены забяспечвалі добрую абарону, спатрэбіўся некаторы час, каб знайсці спосаб размясціць шлях на вяршыні сцяны, каб даць абаронцу перавагу над нападаючым . Першыя [[Населены пункт|населеныя пункты]], якія былі абаронены такім чынам драўляным [[парапет]]ам, былі вёскамі, дзе жылі абаронцы і дзе яны захоўвалі свае рэсурсы і багацці. Агароджа звычайна была кругавой, ахоплівала ўсе жылыя памяшканні паселішча. Пазней да агароджы пачалі прыбудоўваць [[Вал (фартыфікацыя)|земляны вал]], выкопваючы побач з {{нп3|Агароджа (фартыфікацыя)|агароджай|ru|Ограда}} [[Роў (фартыфікацыя)|роў]]. У скалістых раёнах, такіх як [[Ірландыя]] ці [[Шатландыя]], для падтрымання схілу выкарыстоўваўся камень. У [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]] агароджы складаліся з вялізных каменных блокаў без усялякага злучнага матэрыялу. Пік гэтага тыпу ўмацаванняў быў дасягнуты сярод [[Германцы|германскіх плямёнаў]], супраць якіх у той час ваяваў [[Гай Юлій Цэзар|Цэзар]]. Іх гарады былі акружаны складанымі схіламі, складзенымі з груд камянёў, зямлі і драўляных бярвенняў, размешчаных такім чынам, што іх было цяжка разбурыць. == З’яўленне мура == [[Файл:Nineveh map city walls & gates.JPG|міні|злева|250px|Умацаванні старажытнай [[Ніневія|Ніневіі]]]] З далейшым развіццём рамёстваў і тэхнікі будаўніцтва з’яўляюцца [[абарончая сцяна|абарончыя сцены (муры)]], збудаваныя з каменю, цэглы, гліны, драўніны або камбінаваныя. Відаць, тады ж на мурах з’яўляюцца [[Зубец (фартыфікацыя)|зубцы]] для абароны ад {{нп3|кідальная зброя|кідальнай зброі|ru|Метательное оружие}}, умацаваныя брамы і д.т.п. Далейшым развіццём абарончых збудаванняў робяцца вежы. Абарончыя абводы, аснову якіх складалі муры і вежы, на доўгі час сталі асноўным тыпам фартыфікацыйных збудаванняў. [[Файл:Nineveh mashki gate from west.JPG|міні|250px|Адноўленая {{нп3|Брама Машкі|брама Ніневіі|d|Q112898801}}]] Пры неразвітай тэхніцы аблогі доўгі час вырашальнае значэнне, апроч адпаведнага размяшчэння, належала да колькасных, а не якасных, параметраў абарончых збудаванняў: таўшчыні і вышыні муроў, колькасці вежаў і г.д. Стабільная наяўнасць вялікай колькасці таннай працоўнай сілы ў рабаўласніцкіх дзяржавах рабіла магчымым з’яўленне такіх буйных абарончых комплексаў, як умацаванні горада [[Ніневія|Ніневіі]] ў [[Месапатамія|Міжрэччы]] (каля 2000 да н.э.) — абвод перыметрам каля 80 км, муры каля 36 м вышыні і 9 м таўшчыні, каля 1500 вежаў<ref>(Фартыфікацыя і аблога) Fortification and siegecraft // Encyclopaedia Britannica, 11th edition, 1911. Т.10, С.680—725.</ref> або муры Вавілона таўшчынёй да 21 м<ref name=hf/>. [[Файл:AlesiaFortifications.JPG|250px|міні|Рэканструкцыя рымскіх умацаванняў у {{нп3|Алезія|Алезіі|ru|Алезия}}]] У [[Антычнасць|класічны перыяд]] прынцыпы будовы крэпасцей не змяніліся — важныя паселішчы або пункты абводзіліся шматвугольным мурам з вежамі. У грэкаў і рымлянаў развіўся характэрны тып крэпасці з цалкам замкнёным абарончым абводам і з {{нп3|цытадэль|цытадэллю|ru|Цитадель}} ([[акропаль]], [[капітолій]]) у цэнтры; часам будаваліся 2-3 канцэнтрычныя абводы. Новымі тыпамі абарончых збудаванняў сталі рымскія {{нп3|Рымская калонія|ваенныя калоніі|ru|Римская колония}} і {{нп3|Межы Рымскай імперыі|ўмацаваныя межныя лініі|ru|Границы Римской империи}}, а таксама рымскія {{нп3|Каструм|палявыя ўмацаваныя лагеры|ru|Каструм}}<ref name=hf>Якаўлеў. Гісторыя крэпасцей.</ref>. Характэрныя прыклады тагачасных грэка-рымскіх крэпасцей — гарадскія ўмацаванні {{нп3|Алезія|Алезіі|ru|Алезия}}, [[Платэі|Платэяў]], [[Візантый|Візантыя]], [[Сцены Іерусаліма|Іерусаліма]], [[Карфаген]]а, {{нп3|Сцены Рыма|Рыма|it|Mura di Roma}}; умацаваных ліній — [[Траянавы валы|Траянаў вал]] і інш<ref name=hf/>. Да таго самага перыяду адносяцца і 5000-кіламетравая [[Вялікая Кітайская сцяна]] (3 ст. да н.э.), а таксама магутныя (некалькі дзясяткаў метраў аператыўнай глыбіні) {{нп3|Засека|засекі|ru|Засека}} на межах [[Гірканія|Гірканіі]] і Індыі, якія напаткаў [[Аляксандр Македонскі]] ў [[330 да н.э.]] == У Сярэднявеччы == У 1-й пал. 1-га тысячагоддзя майстэрства фартыфікацыі ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй]] і [[Цэнтральная Еўропа|Цэнтральнай Еўропе]] заняпала, а традыцыі антычнасці захоўваліся ва [[Візантыя|Усходняй (Візантыйскай) імперыі]]; але і тут не адбывалася прыкметнага якаснага развіцця<ref name=fsbarb/>. [[Файл:Carcassonne 21.jpg|міні|{{нп3|Крэпасць Каркасон||ru|Крепость Каркасон}}]] Развіццё фартыфікацыі Еўропы да канца 11 ст. — да пачатку крыжовых паходаў — у значнай ступені следавала рымскім узорам. Там на Захадзе, дзе яшчэ заставаліся рымскія ўмацаванні, некаторыя з прынцыпаў іх будовы пераймаліся новымі народамі — напрыклад, у {{нп3|Крэпасць Каркасон|гарадскіх умацаваннях|ru|Крепость Каркасон}} [[Каркасон]]а, [[Тулуза|Тулузы]] і інш. часоў 5 ст. на землях пад уладай [[Вестготы|візіготаў]]<ref name=fsbarb/>. Але нядаўнія варварскія каралеўствы яшчэ доўга не стваралі ўласнай спадчыны, і проста спалучалі элементы спадчыны антычнасці з традыцыямі варварскай культуры ([[дун]], [[бург]], [[Каралеўскі пфальц|пфальц]] і інш.). Пачатак сінтэзу адносіцца да эпохі [[Дынастыя Каралінгаў|Каралінгаў]], але гэты працэс тармазіўся тагачасным грамадскім і культурным ладам, і, напрыклад, на землях Францыі яшчэ ў канцы 10 ст. моцнай была гала-рымская будаўнічая традыцыя<ref name=uga4>Усеагульная гісторыя архітэктуры, С.101.</ref>. У часы феадальнай раздробленасці асноўным тыпам умацаванняў Заходняй Еўропы стаў [[замак]] — умацаванае жытло [[феадал]]а. Іншымі распаўсюджанымі тыпамі крэпасцей былі ўмацаваныя манастыры і гарадскія ўмацаванні. У часы [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]] нанова з’яўляюцца элементы межных умацаванняў — [[Варта (фартыфікацыя)|варты]]. Асноўным тыпам замка ў Заходняй Еўропе яшчэ пад канец 11 ст. быў драўляны «[[Мотэ|плесі]]»<ref>Тып вядомы ў літаратуры і пад іншымі назвамі і тэрмінамі — глядзі [[Плесі#Назва|адпаведны раздзел]].</ref>. === Францыя === [[Файл:Langeais-FoulquesNerraFortress.JPG|міні|Руіны данжона {{нп3|Замак Ланжэ|Ланжэ|ru|Ланже (замок)}}]] Пераход з драўлянага на каменнае абароннае будаўніцтва, які адбыўся на землях Францыі на мяжы тысячагоддзя, пачаткова (каля двух стагоддзяў) меў вынікам толькі нязначныя канструкцыйныя змяненні. Раней лічылася, што сярэднявечная абарончая архітэктура паходзіць з [[Нармандыя|Нармандыі]]<ref>На думку [[Віяле ле Дзюк]]а, на падставе праблематычнага датавання {{нп3|замак Арк-ла-Батай|замка Арк||Château d'Arques-la-Bataille}} сярэдзінай [[11 ст.]] Усеагульная гісторыя…, С.102.</ref>, але больш імаверна, што яна паходзіць з поўдня Францыі, адкуль выйшаў і [[раманскі стыль]] са сваімі каменнымі скляпеннямі, без якіх маштабнае каменнае будаўніцтва было б немагчымым. [[Файл:Fréteval - Donjon - Mieusement 02.jpg|міні|злева|Данжон у {{нп3|Замак Фрэтэваль|Фрэтэвалі|fr|Château de Fréteval}}, 1889]] Сярод абарончых збудаванняў, якія працягвалі гала-рымскую архітэктурную традыцыю, называюць {{нп3|Замак Ланжэ|данжон у Ланжэ|ru|Ланже (замок)}} ([[Турэнь]]; [[994]])<ref>Найстарэйшы з датаваных замкаў.</ref>, сярод тыпалагічна і канструкцыйна «новых», сярэднявечных — {{нп3|замак Фрэтэваль||fr|Château de Fréteval}} на беразе [[Луара|Луары]] ([[1040]])<ref>Тыпалагічна адносіцца да 1-й пал. 12 ст.</ref>, сярод раманскіх — адпаведную частку гарадскіх умацаванняў Каркасона. === Англія === Пасля выхаду рымлянаў з Англіі ([[410]]) майстэрства вырабу цэглы заняпала, і амаль на тысячагоддзе будаўніцтва, у т.л., абарончае, было пераважна драўляным. Гэтаму спрыяла тое, што поўдзень і ўсход Англіі былі бедныя на камень, але багатыя на лес. Пасля [[Нармандскае заваяванне Англіі|заваявання Англіі]] [[Вільгельм Заваёўнік|Вільгельмам Нармандскім]] (11 ст.) у краіне да [[1100]] былі пабудаваныя не менш за 85 замкаў, пераважна [[Мотэ|старога нарманскага тыпу]] («[[Кніга Страшнага суда]]» у [[1086]] узгадвае 49 такіх). На працягу 12 стагоддзя колькасць замкаў патроілася ў час феадальных усобіц, але ўжо з [[XIII стагоддзе|13 стагоддзя]] каралеўская ўлада не толькі забараніла будаваць новыя, але і зносіла старыя замкі. [[Файл:Round Tower, Windsor Castle, England - Nov 2006.jpg|thumb|Круглая вежа [[Віндзорскі замак|Віндзорскага замка]]]] З канца 11 ст. будаваліся і каменныя нарманскія замкі з [[данжон]]амі, сярод якіх прыкметныя [[Таўэр]] (1077—1085, асабісты замак Вільгельма Нармандскага), {{нп3|Норвіцкі замак|Норыч||Norwich Castle}} (12 ст.), {{нп3|Рочэстэрскі замак|Рочэстэр|ru|Рочестерский замок}} (пачаты ў [[1128]]); каменныя перабудовы з «[[Плесі|мот-і-бейлі]]» — умацаваны [[Дарэмскі замак|епіскапскі палац]] у [[Дарэм]]е (2-я пал. 12 ст.). У Англіі існаваў і такі тып замка (замкавага збудавання), як «[[шэл-кіп]]» — напрыклад, у [[Віндзорскі замак|Віндзары]] (да нашых часоў дайшоў перабудаваным), [[Дарэмскі замак|Дарэме]], {{нп3|Рэстармельскі замак|Рэстармеле||Restormel Castle}}. Аднак, магутнасць нават каменных замкаў Англіі была непараўнальна меншай за сучасныя ім замкі Францыі і [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]]. Наогул, адзначаецца, што пасылак для самастойнага развіцця фартыфікацыйнага майстэрства ў Англіі не было, бо феадальныя ўсобіцы былі тут параўнальна нячастымі, мора абараняла краіну звонку, а ворагі на самым востраве — жыхары Шатландыі і Уэльса — былі слабымі праціўнікамі. Замкі былі ў Англіі фактарам не так раздробнасці, як цэнтралізацыі краіны.<ref>Усеагульная гісторыя архітэктуры…, С.171 — 186.</ref> <center><gallery widths=150 heights=115> Файл:Castlekeep.jpg|Данжон [[Дарэмскі замак|Дарэмскага замка]] Файл:RestormelCastle.JPG|{{нп3|Рэстармельскі замак||en|Restormel Castle}} Файл:Norwich Castle - geograph.org.uk - 208494.jpg|{{нп3|Норвіцкі замак||ru|Norwich Castle}} Файл:Rochester Castle courtyard, 2010.jpg|{{нп3|Рочэстэрскі замак||ru|Рочестерский замок}} </gallery></center> === Германія === [[Файл:Aachener Pfalz (rus).jpg|міні|{{нп3|Ахенскі палац||ru|Ахенский дворец}}]] У абарончай архітэктуры сярэднявечнай Германіі вылучаюцца некалькі тыпаў абарончых збудаванняў. Найперш, такімі былі ўмацаваныя сядзібы-[[Каралеўскі пфальц|пфальцы]] буйных феадалаў. Раннефеадальныя германскія плямённыя аб’яднанні не мелі выразных палітычных цэнтраў; такім цэнтрам мог зрабіцца які-небудзь пункт імперыі, дзе і выбудоўвалася ўмацаваная сядзіба імператара ([[каралеўскі пфальц]]), часам з дадатковай абаронай суседняга замка-[[бург]]а. Пфальцы, якія мала саступалі імператарскім у памерах і магутнасці, будавалі і нямецкія князі<ref name=deu10-13>Усеагульная гісторыя…, С.205 — 215.</ref>. [[Файл:Goslar Kaiserpfalz frontal.jpg|міні|злева|{{нп3|Імператарскі палац у Гослары|Імператарскі палац|de|Kaiserpfalz Goslar}} у [[Гослар]]ы]] [[Файл:Wartburg von Brücke.jpg|міні|[[Замак Вартбург|Вартбургскі замак]]]] Прыкладамі пфальцаў 11 — 12 ст. з’яўляюцца: {{нп3|Імператарскі палац у Гослары|імператарскі|de|Kaiserpfalz Goslar}} ў [[Гослар]]ы (перабудаваны з палацу 11 ст. у [[1065]]—[[1132]]), князёўскі ў [[Замак Вартбург|Вартбургу]] (магчыма, [[1067]], дабудоўваўся цягам 11 — 13 ст.). У Германіі не існавала строга іерархічных феадальных дачыненняў, як у Францыі, і палітычная структура наогул была нестабільнай. Гэта, разам з спрыяльным гарыстым рэльефам значнай часткі германскіх земляў, што стала прычынай існавання такой вялікай колькасці замкаў-[[бург]]аў дробных і сярэдніх федалаў, што доўгі час Германію памылкова лічылі месцам нараджэння архітэктуры замкаў. Аднак архітэктанічныя і стратэгічныя якасці германскіх замкаў да 13 ст. невысокія<ref>Як правіла, у тых замкаў не існуюць і стылістычныя прыкметы. Усеагульная гісторыя…, С.214.</ref>, і іх абарона забяспечвалася не так сродкамі архітэктуры, як натуральнай абароннасцю пэўнага ўчастка. Развіццё крапасной архітэктуры пачалося ў Германіі з 2-й пал. 13 ст. у сувязі з распаўсюджаннем досведу крыжовых заваёваў<ref name=deu10-13/>. [[Файл:Trifels .jpg|міні|злева|{{нп3|Замак Трыфельз||de|Reichsburg Trifels}}]] Некаторымі тыповымі прыкладамі замкавай архітэктуры Германіі 11 — 12 ст. з’яўляюцца: замак Штаўфенаў — {{нп3|замак Трыфельз|Трыфельз|de|Reichsburg Trifels}} у {{нп3|Пфальц (рэгіён)|Пфальцы|ru|Пфальц (регион)}} (узгад. у [[1113]], моцна разбуд. у 13 ст.); замак [[Мінезінгеры|мінезінгера]] [[Ліхтэнштэйнскі дом|фон Ліхтэнштэйн]] — [[Замак Глубака|Фраўэнбург]] (данжон 13 ст., вядомы з малюнка Фішара 1681); {{нп3|замак Вільдэнберг, Кірхцэль|замак Вільдэнберг|de|Burg Wildenberg (Kirchzell)}} у {{нп3|Одэнвальд|Одэнвальдзе|ru|Оденвальд}} (13 ст.; разбураны ў час [[Сялянская вайна ў Германіі|сялянскай вайны]] 16 стагоддзя). Значны колькасны рост умацаваных паселішчаў і гарадоў адбыўся з 10 стагоддзі, з гвалтоўнай германскай каланізацыяй славянскіх земляў і вайной з венграмі. Тады на ўсход ад Рэйна пачалі масава з’яўляцца паселішчы з драўляна-землянымі ўмацаваннямі (наогул, каменныя ўмацаванні ў 10 ст. былі на гэтых землях рэдкасцю), а пазней сюды наогул перайшоў цэнтр палітычнага і культурнага жыцця. З’явіўся і тып германскага горада, які вырастаў з умацаванага двара-[[бург]]а. Аднымі з першых такіх гарадоў былі [[Кведлінбург]] ([[922]]) і [[Магдэбург]] у Саксоніі (тутэйшае паселішча ўзгадвалася ў [[805]], але разбудова ў горад адбылася ў [[930-я]] гг.), а таксама [[Гослар]], [[Шпаер]], [[Гільдэсгайм]]<ref name=deu10-13/>. === Іспанія === Развіццё фартыфікацыі ў Іспаніі 11-13 ст. вызначалася найвышэйшым уздымам [[рэканкіста|рэканкісты]], а з іншага боку, агульным характарам будаўніцтва — у гарыстай, беднай на лясы Іспаніі асноўным будаўнічым матэрыялам быў камень — [[граніт]], [[пясчанік]], [[туф]], а майстэрства апрацоўкі каменю было добра развітым<ref name=hisp-11>Усеагульная гісторыя…, Т.4, С.245 — 259.</ref>. [[Файл:LienzoDeMurallaBerlanga-rectnagular.jpg|міні|{{нп3|Замак Берланга-дэ-Дуэра||de|Castillo de Berlanga de Duero}}]] Сярод асаблівасцей тагачаснай іспанскай фартыфікацыйнай забудовы — вялікая колькасць новых, умацаваных гарадоў на вызваленых ад арабаў землях; прытым іспанскія гарады-камуны рана вызваліліся ад сеньяральнай залежнасці, таму ў складзе забудовы не мелі замкаў, а іх функцыі выконвалі вартавыя вежы. Класічным прыкладам іспанскага ўмацаванага горада-камуны служыць [[Авіла]] (будова пачатая ў [[1090]]). Іншыя гарады ўзнікалі побач з умацаваным замкам ці манастыром, як, напрыклад, замак {{нп3|Замак Аларкон|Аларкон|es|Castillo de Alarcón}} (12 — 13 ст.). З тыпам горада-крэпасці змыкаецца тып замка-крэпасці, які і выконваў, у прынцыпе, такія самыя функцыі — абароны адваяваных земляў і забеспячэння далейшых ваенных дзеянняў. Сярод такіх замкаў — {{нп3|Замак Берланга-дэ-Дуэра|Берланга-дэ-Дуэра|de|Castillo de Berlanga de Duero}} (12 ст.), {{нп3|Замак Сальвацьера|Сальвацьера|es|Castillo de Salvatierra (Villena)}} (12 ст.). Замкаў-рэзідэнцый тут амаль не будавалі да 2-й пал. 13 стагоддзя<ref name=hisp-11/>. Сістэма фартыфікацыі складвалася пад уплывам арабаў і французаў. Замкі іспанцаў, як і крэпасці [[маўры|маўраў]], былі вялікага памеру, мелі некалькі абводаў муроў (найчасцей два) і раўнамерна пастаўленыя вежы, якія выступалі далёка наперад за муры. Да чыста арабскіх асаблівасцей адносіліся ступенчатыя зубцы. Муры складвалі або з галькі на вапне з абліцоўкай каменнымі плітамі, або з каменных блокаў; муры з апаленай ці неапаленай цэглы, як у арабаў, амаль не сустракаліся. Амаль не было і прамавугольных вежаў<ref name=hisp-11/>. === Італія === [[Файл:Castel del Monte BW 2016-10-14 12-26-11 r.jpg|міні|злева|[[Кастэль-дэль-Монтэ (Апулія)|Кастэль-дэль-Монтэ]]]] У [[Паўночная Італія|Паўночнай Італіі]] ([[П’емонт]], [[Лігурыя]]), дзе актыўнае будаўніцтва (у т. л. абарончае) разгарнулася ў 10 — 11 ст. пасля доўгага застою, абарончая архітэктура шмат у чым следавала рымскай традыцыі. Так, сістэмы гарадскіх умацаванняў у П’емонце 11 — 12 ст. шмат узялі ад {{нп3|Каструм|рымскіх умацаваных лагераў|ru|Каструм}}. Моцным следаваннем антычнай традыцыі характарызавалася і архітэктура [[Цэнтральная Італія|Цэнтральнай Італіі]] ([[Таскана]] і інш.). Усе гэтыя вобласці вылучаліся нябытам моцнай цэнтралізаванай улады, вялікай колькасцю гарадскіх умацаванняў, умацаванага жытла. {{нп3|Паўднёвая Італія|Поўдзень Італіі|ru|Южная Италия}} і [[Сіцылія]] з іх моцнай цэнтралізаванай уладай пасля нарманскай заваёвы не развілі моцнай супольнасці гарадоў-камун, як у Цэнтральнай і Паўночнай Італіі; адпаведна, фартыфікацыйныя збудаванні тут прадстаўленыя пераважна [[раманскі стыль|раманскімі]] замкамі караля і феадалаў (напрыклад, замак [[Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі|імператара]] [[Фрыдрых II (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Фрыдрыха II]] [[Кастэль-дэль-Монтэ (Апулія)|Кастэль-дэль-Монтэ]], пабудаваны ў [[1240]]—[[1250]] і ператвораны ў турму ў канцы 13 ст.)<ref>Усеагульная гісторыя…, Т.4, С.270 — 322.</ref>. === Візантыя === [[Файл:Walls of Constantinople.JPG|thumb|Рэканструкцыя {{нп3|Сцены Канстанцінопаля|Феадосіевых сцен|ru|Стены Константинополя}} у Канстанцінопалі]] Візантыйская абарончая архітэктура якасна развівалася мала за 500 гадоў з часоў [[Юстыніян I|Юстыніяна]] (6 ст.). Асноўнай формай абарончага абводу была, як і ў рымскія часы, прамавугольная, з невысокімі вежамі на вуглах, часам з дадатковымі вежападобнымі выступамі на сярэдзінах [[курціна]]ў; часам мелася прамавугольная [[цытадэль]]. Яшчэ ў XI стагоддзі такімі былі крэпасці {{нп3|Ксар-Лемза|Лемза|fr|Ksar Lemsa}}<ref>[http://looklex.com/tunisia/ksar_lemsa.htm KSAR LEMSA] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180620025600/http://looklex.com/tunisia/ksar_lemsa.htm |date=20 чэрвеня 2018 }} {{ref-en}}</ref>, {{нп3|Тобна||fr|Tobna}} ([[Паўночная Афрыка]]) і іншыя<ref>Усеагульная гісторыя архітэктуры…, С.156,157.</ref>. Разбудова ўмацаванняў [[Візантыя|Візантыі]] была пераважна колькаснай, не якаснай — колькасць абарончых абводаў, вышыня і таўшчыня муроў і падобнае<ref name=fsbarb>Фартыфікацыя і аблога… С.681-682.</ref>, як, напрыклад, у выпадку {{нп3|Сцены Канстанцінопаля|гарадскіх умаванняў|ru|Стены Константинополя}} [[Канстанцінопаль|Канстанцінопаля]]. === Чэхія і Славакія === [[Файл:Yari.jpg|міні|{{нп3|Кршываклат||ru|Кршивоклат}}]] У раннім сярэднявеччы тыповымі ўмацаваннямі ў [[Чэхія|Чэхіі]] і [[Славакія|Славакіі]] былі [[Гарадзішча|гарадзішчы]]. Пазней, у раманскую эпоху ў [[Каралеўства Багемія|Чэшскім каралеўстве]] будавалася шмат замкаў — каралеўскіх і рыцарскіх, але ўсе яны або моцна перабудаваныя або разбураныя. Так, ад рыцарскага замка ў {{нп3|Кршываклат|Кржываклаце|ru|Кршивоклат}} ад гэтага перыяду захаваліся толькі дзве вежы; у [[1270]] быў перабудаваны замак у {{нп3|Звікаў|Звікаве|ru|Звиков}}, адным з першых у раннегатычную эпоху. Падобным быў лёс і замкаў Славакіі, з якіх найбольш раннімі з’яўляюцца замкі ў [[Дзевінскі Град|Дэвіне]] (на Дунаі), у {{нп3|Нітранскі замак|Нітры||Nitra Castle}}, [[Браціслаўскі Град|каралеўскі замак у Браціславе]], {{нп3|замак Белы Камень||sk|Biely Kameň}}, заснаваныя ў [[IX стагоддзе|9]] — [[XI стагоддзе|11 стагоддзях]], але пазней перабудаваныя. {{-}} <center><gallery widths=150 heights=120> Файл:Zvíkov castle in spring 2011 (5).JPG|{{нп3|Звікаў||ru|Звиков}} Файл:Devin02.jpg|[[Дзевінскі Град|Дзевінскі замак]] Файл:Nitra - Castle 06.JPG|{{нп3|Нітранскі замак||ru|Нитранский замок}} Файл:Bratislava, Hrad, Slovensko.jpg|[[Браціслаўскі Град|Браціслаўскі замак]] </gallery></center> [[Файл:Karlsht.JPG|thumb|[[Карлштэйн]]]] Тыповымі прыкладамі замкаў пазнейшага, гатычнага перыяду ў Чэхіі і Славакіі служаць замкі [[Карлштэйн]] каля Прагі (закладзены ў 1348), [[Град Чэрвены Камень|Чэрвены Камень]] каля Браціславы (сяр. 13 ст.) і інш. Ацалелыя гарадскія ўмацаванні рэгіёну адносяцца да пазнейшых часоў<ref>Усеагульная гісторыя…, Т.4, С.515 — 526.</ref>. === Венгрыя і Трансільванія === [[Файл:Diosgyorcivertanlegi3.jpg|злева|thumb|{{нп3|Замак Дыяшдзьёр||hu|Diósgyőri vár}}]] Пасля пераходу [[венгры|венграў]] да аселасці ў далінах [[Ціса|Цісы]] і [[Дунай|Дуная]] першымі тыпамі венгерскіх умацаванняў сталі земляныя крэпасці (у складзе якіх былі толькі вал і роў), збудаваныя папярэднікамі венграў на гэтых землях (напрыклад, у {{нп3|Ціхань (пасёлок)|Ціхані|ru|Тихань (посёлок)}}). У [[XII стагоддзе|XII]] — [[XIII стагоддзе|XIII]] стагоддзях з’явіліся каменныя, а да таго, відаць, і драўляныя, замкі. Асноўнымі адменамі замкаў былі жылыя вежы (напрыклад, вежа ў Эсфіргоме, адна з самых ранніх; {{нп3|Замак Ракаці ў Шарашпатаку|вежа Шарашпатак|hu|Sárospataki vár}}, 13 ст.; {{нп3|Вішаградскі замак|«вежа Саламона» ў Вішаградзе|hu|Visegrádi vár}}, 13 ст.; вежа {{нп3|Эстэргамскі замак|каралеўскага Эстэргамскага палаца|hu|Esztergomi vár}}, кан. 12 ст.; вежа замку Лека, апошняя чвэрць 12 ст.) і замкі з данжонамі ({{нп3|Вішаградскі замак|крэпасць Вышаграда|hu|Visegrádi vár}}, збуд. неўзабаве пасля 1241; {{нп3|замак Дыяшдзьёр||hu|Diósgyőri vár}} 14 ст.). Тыповы данжон у Венгрыі з’яўляўся адасобненай каменнай нежылой вежай вышынёй 25 — 27 м і дыяметрам каля 10 м, з уваходам на ўзроўні другога паверху<ref name=hung-11-15/>. {{-}} <center><gallery widths=150 heights=120> Выява:Visegrád Salamon-torony hajóról nézve.JPG|{{нп3|Вішаградскі замак|Вежа Саламона ў Вішаградзе|hu|Visegrádi vár}} Выява:Visegrád Mountain Fastness 03.jpg|{{нп3|Вішаградскі замак|Rрэпасць Вышаграда|hu|Visegrádi vár}} Выява:Olaszbástya (18071. számú műemlék).jpg|{{нп3|Замак Ракаці ў Шарашпатаку|Вежа Шарашпатак|hu|Sárospataki vár}} Выява:Esztergom.vára.JPG|Вежа {{нп3|Эстэргамскі замак|Эстэргамскага замка|hu|Esztergomi vár}} </gallery></center> [[Файл:Castelul Bran - 2012.jpg|міні|[[Замак Бран|Бран]]]] У Паўднёвай [[Трансільванія|Трансільваніі]], якая была пад уладай [[Венгерскае каралеўства|Венгерскага каралеўства]] з [[12 ст.]], развіццё архітэктуры, у т.л. абарончай, праходзіла паралельна такому развіццю ў Венгрыі. Таксама тут будаваліся каменныя замкі тыпу горнай крыжацкай крэпасці, спачатку рыцарамі [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]], паселенымі тут для аховы межаў; пазней — венгерскімі феадаламі. Прыкладамі такіх служаць замкі {{нп3|Замак Фельдыяара|Фельдыяара|ro|Cetatea Feldioarei}} і [[Замак Бран|Бран]], {{нп3|Замак Дэва|крэпасць Дэва|ru|Дева (замок)}} (каля 1250, пазней была рэзідэнцыяй трансільванскіх ваяводаў). <ref name=hung-11-15>Усеагульная гісторыя…, Т.4, С.530 — 545.</ref> === Усходняя Еўропа === У старажытнасці і раннім сярэднявеччы абарончыя збудаванні на землях перадфеадальнай Усходняй Еўропы былі прадстаўленыя драўлянымі і драўляна-землянымі ўмацаваннямі ў складзе [[гарадзішча]]ў. На землях Беларусі найбольш вядомым з’яўляюцца гарадзішчы перадфеадальнага часу {{нп3|Хатомельскае гарадзішча|Хатомель|ru|Хотомельское городище}}, [[Свіла 1]], гарадзішча на р. [[Мнюта]], «[[Полацкае гарадзішча|Гарадзішча Рагвалода]]» ў [[Полацк]]у, [[Віцебск]], [[Кісялі-Дымакуры|Кісялі]] і [[Чаркасова (Аршанскі раён)|Чаркасова]], [[Гарадзішча на рацэ Менка|гарадзішча]] на р. [[Менка]], [[Радагошча]] і інш.<!-- Функцыянальныя аналагі (публічны і камунальны (хм?) характар) гарадзішчаў ранняга жалезнага веку, меравінгскіх і каралінгскіх абарончых гарадкоў, лагераў вікінгаў-->. Частка іх пазней ператварылася ў феадальныя гарады (у т. л., напрыклад, [[Полацк]], [[Віцебск]]), але іх пераважная большасць, у выніку працэсаў узнікнення дзяржавы і пашырэння феадальных адносін, перастала існаваць<ref name=gsem/>. На пачатак 1990-х гадоў меліся звесткі пра 2 тысячы умацаваных паселішчаў-гарадзішчаў [[IX стагоддзе|9]]—[[XIV стагоддзе|14]] стагодддзяў на тэрыторыі [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]], у ліку якіх вылучаліся ўмацаваныя гарады, асобныя крэпасці, адміністрацыйна-ваенныя цэнтры акруг, феадальныя замкі. Да 70 % усходнеславянскіх гарадзішчаў не ўзгадваюцца ў гістарычных крыніцах, а большасць тых, якія трапілі на старонкі летапісаў, вядомыя нам толькі па назвах. На землях Беларусі вядомыя больш за 150 умацаваных паселішчаў [[IX стагоддзе|9]] — [[XIII стагоддзе|13]] стагоддзяў (з іх 35 узгадваюцца ў летапісах), якія ў рознай ступені вывучаліся археалагічнымі метадамі<ref name=gsem>Г. Семянчук. Да праблемы генезісу і функцыянальнага прызначэння раннесярэднявечных умацаваных паселішчаў-замкаў на тэрыторыі Беларусі // {{крыніцы/Каструм}}</ref>. {{сюды|Еўропа, 11 ст.}} === XII стагоддзе === [[Файл:Crusader Castle on the banks of the Euprates.jpg|250px|міні|{{нп3|Крыжацкі замак||de|Kreuzfahrerburg}} {{нп3|Бірэджык|Бір|ru|Биреджик}} на беразе [[Еўфрат]]а]] У [[XII стагоддзе|12]] — [[XIII стагоддзе|13]] стагоддзях [[крыжовыя паходы]], сутыкненне з візантыйскай і блізкаўсходняй абарончай архітэктурай, а таксама спецыфічныя ўмовы вайны на блізкаўсходнім тэатры ваенных дзей прывялі да ўзнікнення і развіцця новага архітэктурнага тыпу замка — замка-цытадэлі («{{нп3|Крыжацкі замак|крыжацкага замка|de|Kreuzfahrerburg}}»). На працягу першых 100 гадоў свайго быцця ў [[Левант|Леванце]] крыжакі збудавалі ці перабудавалі (у асноўным, з колішніх візантыйскіх) каля 200 крэпасцей і замкаў, пераважна размеркаваных на 600-км прыбярэжнай паласе. Сярод характэрных крыжацкіх замкаў пачатковага перыяду называюцца {{нп3|Шатэль-Руж||bg|Шател Руж}} (1-я палова [[XII стагоддзе|12 стагоддзя]]) і {{нп3|Бельвуар (крэпасць)|Бельвуар|ru|Бельвуар (крепость)}} (1140) каля [[Галілейскае мора|Ціверыядскага возера]]; сярод пазнейшых «горных замкаў» — [[Крак дэ Шэвалье|Крак]], {{нп3|Цфацкая цытадэль|Сафет|ru|Цфатская цитадель}}, {{нп3|Маргат (замак)|Маргат|ru|Маргат (замок)}}, {{нп3|Шатэль-Пелерын||de|Château Pèlerin}} ([[1218]]), «{{нп3|Замак змей||mk|Замок на змии}}» у [[Кілікійскае царства|Кілікійскай Арменіі]], {{нп3|Гергер|Гаргар|ru|Гергер}}, {{нп3|Арыма|Арымон|bg|Арима}}<!--не маю ўпэўненасці, што маецца на ўвазе яна, але падобна на тое. user:Хомелка--> і {{нп3|Бірэджык|Бір|ru|Биреджик}} у Турцыі і інш<ref>Усеагульная гісторыя архітэктуры…, С.155—170.</ref> Пазней шмат якія навіны абарончай архітэктуры трапілі назад, у [[Еўропа|Еўропу]]. == У гатычную эпоху == [[Файл:Sirmione_Schwalbenschwaenze.jpg|thumb|250px|Зубец у форме {{нп3|Ластаўчын хвост (архітэктура)|ластаўчынага хваста|de|Schwalbenschwanzzinne}} ў {{нп3|Замак Скалігераў (Сірміёне)|замку Скалігераў||Scaligero Castle (Sirmione)}} у {{нп3|Сірміёне||ru|Сирмионе}}]] Асноўным ваенным фактарам у фартыфікацыйным будаўніцтве гатычнага перыяду стал увядзенне ў канцы [[XIV стагоддзе|14]] — [[XV стагоддзе|15]] стагоддзях агнястрэльнай зброі, што асабліва паўплывала на будову і выгляд збудаванняў у тых частках Еўропы, дзе тады вяліся інтэнсіўныя ваенныя дзеянні (найперш [[Іспанія]], [[Італія]], [[Германія]]). Са з’яўляннем агнястрэльнай зброі сцены ўмацаванняў патаўшчаюцца, [[Зубец (фартыфікацыя)|зубцы]] прыстасоўваюцца для агнястрэльнага бою (проразы — «{{нп3|Ластаўчын хвост (архітэктура)|ластаўчыны хвасты|de|Schwalbenschwanzzinne}}»), з’яўляюцца [[Машыкуль|машыкулі]] і баявыя галерэі на каменных выступах (14 стагоддзе). === Францыя === [[Файл:Medieval fortifications of Provins P1120605.JPG|250px|міні|злева|{{нп3|Гарадскія ўмацаванні Правена||fr|Remparts de Provins}}]] Асноўны ўплыў тут зрабілі ўзбуйненне краіны і яе інтэнсіўная ўрбанізацыя ў [[XII стагоддзе|12]] — [[XV стагоддзе|15]] стагоддзях, а таксама ваенны канфлікт з Англіяй [[XIII стагоддзе|13]] — [[XIV стагоддзе|14]] стагоддзяў. Новыя гарады ўмацоўваліся, старыя — перабудоўваліся. Асноўнай формай гарадскіх умацаванняў стаў абвод муроў з вежамі, якія выступалі наперад. Цыліндрычныя вежы сталі замяняцца авальнымі і нават трохвугольнымі<ref name="fnф13-1">У вобласці {{нп3|Правен (акруга)|Правен|ru|Провен (округ)}}, [[XIII стагоддзе]]</ref> дзеля мінімізацыі {{нп3|Мёртвая прастора (ваенная справа)|мёртвай прасторы|ru|Мёртвое пространство (военное дело)}}. Іншым адметным тыпам гарадскіх умацаванняў былі паўднёва-французскія [[Бастыда|бастыды]], частку з якіх тут будавалі і англійскія каралі, якія вылодалі тады некаторымі землямі ў Францыі<ref name="fnф13-2">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 345—352.</ref>. Найбольшы тыповымі прыкладамі гарадскіх умацаванняў перыяду лічацца [[Мантабан]] (адзін з першых гарадоў з рэгулярнай планіроўкай, заснаваны ў 1144), бастыды {{нп3|Корд-сюр-Сьель|Корд|ru|Корд-сюр-Сьель}} (заснавана ў 1222) і {{нп3|Бамон-дзю-Перыгор||ru|Бомон-дю-Перигор}} (1272) на поўдні Францыі, гарадскія ўмацаванні {{нп3|Эг-Морт||ru|Эг-Морт}} (перабудаваны ў [[XIII стагоддзе|13 стагоддзі]]), {{нп3|Вільнёў-лез-Авіньён||ru|Вильнёв-лез-Авиньон}}, перабудовы ўмацаванняў [[Парыж]]у<ref>[https://www.infox.ru/news/10/science/universe/14680-pervye-srednevekovye-ukreplenia-pariza-udalos-najti Первые средневековые укрепления Парижа удалось найти] {{ref-ru}}</ref>, {{нп3|Гарадскія ўмацаванні Правена|Правена|fr|Remparts de Provins}}, {{нп3|Крэпасць Каркасона|Каркасона|ru|Крепость Каркасон}}, {{нп3|Кусі (замак)|Кусі|ru|Куси (замок)}} (перабудаваны на працягу [[XII стагоддзе|12]] — [[XIII стагоддзе|13]] стагоддзяў). [[Файл:Forteresse de Najac 01 by Line1.JPG|250px|міні|{{нп3|Замак Нажак||fr|Château de Najac}}]] Ва ўмовах росту цэнтралізацыі ўлады феадальныя замкі трацілі як значэнне, так і будучыню. Затое разам з магутнымі гарадскімі ўмацаваннямі (іх раннія прыклады — {{нп3|Эг-Морт||ru|Эг-Морт}} і {{нп3|Крэпасць Каркасона|Каркасон|ru|Крепость Каркасон}}) набывалі значэнне вялікія каралеўскія замкі, якія пачалі шырока будавацца [[Філіп II Аўгуст|Філіпам II Аўгустам]] з пачатку [[XIII стагоддзе|13 стагоддзя]], напрыклад, {{нп3|замак Нажак||fr|Château de Najac}} у {{нп3|Руэрг (графства)|Руэргу|ru|Руэрг (графство)}} (1253; незвычайна высокія муры — 26 м) і [[Бастылія]] (1368—1382). Адмыслова ў такіх акалічнасцях выглядаў феадальны замак {{нп3|Кусі (замак)|Кусі|ru|Куси (замок)}} ([[1225]]—[[1240]], перабудаваны ў канцы [[XIV стагоддзе|14 стагоддзя]], разбураны ў [[Першая сусветная вайна|1-ю сусветную вайну]]; меў найбольшы вядомы [[данжон]] — 54 м вышыні). У 14 ст. добра прыкметная і палацавая мадэрнізацыя ў каралеўскіх замках ([[Луўр]], збудаваны ў пачатку [[XIII стагоддзе|13 стагоддзя]], дабудаваны ў [[XIV стагоддзе|14 стагоддзі]]; у такім выглядзе не захаваўся; {{нп3|П’ерфон (замак)|П’ерфон|ru|Пьерфон (замок)}}, [[1390]]—[[1420]]). З’яўляецца тып умацаванай феадальнай рэзідэнцыі — пераходны тып ад замку да палацу, напрыклад, [[Папскі палац (Авіньён)|Папскі палац]] у [[Авіньён]]е (збудаваны ў асноўным у [[1334]]—[[1352]])<ref name="fnф13-р">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 397—402.</ref>. === Англія === [[Файл:Beaumaris Castle 2015 112.jpg|250px|міні|Замак {{нп3|Бамарыс (замак)|Бамарыс|ru|Бомарис (замок)}}]] У выніку дзеянняў каралеўскай улады ў 13 стагоддзі стыхійная будоўля феадальных замкаў была цалкам спынена. Кіраванне будоўлямі перайшло на агульнадзяржаўны ўзровень; быў улічаны досвед, набыты ў [[Крыжовыя паходы|крыжовых заваёвах]]. Вялікая ўвага аддавалася размяшчэнню замка, яго стратэгічнай мэтазгоднасці. [[Файл:Caerlaverock Castle Dumfries Scotland.jpg|250px|міні|злева|{{нп3|Керлаверок (замак)|Керлаверок|ru|Замок Керлаверок}}]] Існыя замкі мадэрнізаваліся — так, былі дадаткова ўмацаваныя замкі {{нп3|Пембрук (замак)|Пембрук|ru|Пембрук (замок)}} (каля 1200, дабудаваны ў пачатку [[XIII стагоддзе|13 стагоддзя]]) і {{нп3|Бістан (замак)|Бістан||Beeston Castle}} (каля 1225; дададзены адметны роў 10,65 м шырыні і 8,52 м глыбіні, высечаны ў скале); будаваліся дадатковыя абводы муроў, калі замак стаяў на роўным месцы. Данжон траціць значэнне, і ў збудаваннях канца [[XIII стагоддзе|13]] — пачатку [[XV стагоддзе|15]] стагоддзяў пераважна не будуецца. Цэнтр абароны пераносіцца на вежы, злучаныя куртынамі, асабліва на брамную вежу з мостам і герсамі. Уводзяцца паўкруглая, цыліндрычная або шматкутная форма вежаў, агульная рэгулярнасць у плане (прамавугольная ці трохвугольная). Тыповыя прадстаўнікі тыпу — новазбудаваныя замкі {{нп3|Харлех (замак)|Харлех|ru|Харлех (замок)}}, {{нп3|Бамарыс (замак)|Бамарыс|ru|Бомарис (замок)}} і {{нп3|Керлаверок (замак)|Керлаверок|ru|Замок Керлаверок}} (папярэднікамі тыпу з’яўляюцца {{нп3|Інверлок (замак)|Інверлок||Inverlochy Castle}} і {{нп3|Эктан Бёрнэл (замак)|Бёрнэл||Acton Burnell Castle}} сярэдзіны [[XIII стагоддзе|13 стагоддзя]]). Водгукі тыпу заўважаюцца ў збудаваннях [[XIV стагоддзе|14 стагоддзя]], такіх, як круглы замак {{нп3|Квінбара (замак)|Квінбара||Queenborough Castle}} (1361—1377), замак {{нп3|Бодыям (замак)|Бодыям|ru|Замок Бодиам}} (1386—1390). Аднак, панаванне новай схемы не было абсалютным — напрыклад, існавалі асабліва магутныя крэпасці, як каралеўскі замак {{нп3|Карнарвон (замак)|Карнарвон|ru|Карнарвон (замок)}} ва [[Уэльс]]е. Новай тэндэнцыяй у англійскім фартыфікацыйным будаўніцтве стала дабудоўванне палацавых збудаванняў — [[Віндзорскі замак]] (дабудаваны на працягу канца [[XII стагоддзе|12]] — канца [[XIV стагоддзе|14 стагоддзяў]]), {{нп3|Ладлаў (замак)|Ладлаў||Ludlow Castle}}, [[Дарэмскі замак|Дарэм]], [[Вэстмінстэрскі палац|Вэстмінстэр]] (перабудаваны ў 1394—1402)<ref name="fnа13-1">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 425—428.</ref>. === Германія === Феадальныя ўсобіцы і нябыт моцнай цэнтралізаванай улады паспрыялі ранняму масаваму будаўніцтву феад. замкаў і гарадскіх умацаванняў. У гатычны перыяд у асноўным перабудоўваліся і дабудоўваліся, у тым ліку з увагай на з’яўленне агнястрэльнай зброі, ранейшыя ўмацаванні — ставіліся дадатковыя абводы муроў, рабіліся байніцы агнястрэльнага бою і гэтак далей. [[Файл:Panorama of Malbork Castle, part 4.jpg|250px|міні|[[Замак Мальбарк|Марыенбургскі замак]]]] Новым тыпам крэпасцей сталі ордэнскія крэпасці з цэглы, збудаваныя ў вялікай колькасці ўздоўж [[Прыбалтыка|балтыйскага ўзбярэжжа]] ў 13 — 15 стагоддзях (складаліся, пераважна, з буйнога прамавугольнага двара, абкружанага яруснымі [[Аркада (архітэктура)|аркадамі]], корпусаў з вуглавымі вежамі, службовых памяшканняў і данжону). Тыповымі прыкладамі лічацца крыжацкі [[Замак Мальбарк|замак у Марыенбургу]] (1280—1398) і [[Крэпасць Альбрэхтсбург|«замак Альбрэхта»]] ў [[Майсен]]е (Саксонія; 1476—1483, аздабленне ў 1520—1524) [[Файл:Neues Schloss Ingolstadt Front.JPG|250px|міні|злева|Новы замак у Інгальштаце]] Прыкладамі тыповых, чыста крапасных замкаў і бургаў лічацца: {{нп3|Стары замак, Кобленц|замак|de|Alte Burg (Koblenz)}} у [[Кобленц]]ы, {{нп3|Замак Трымбург|крэпасць-бург|de|Trimburg}} у {{нп3|Трымберг, Эльферхаўзен|Трымбергу|de|Trimberg (Elfershausen)}} (14 — 15 стагоддзі), а таксама бургі ў {{нп3|Нюрнбергская крэпасць|Нюрнбергу|ru|Нюрнбергская крепость}} (1494—1499), {{нп3|Замак Штайнсберг|Штайнсбергу|de|Burg Steinsberg}} (13 стагоддзе), {{нп3|Ландсберг (замак)|Ландсбергу|ru|Замок Ландсберг}} (15 стагоддзе), замкі ў {{нп3|Замак Бюдынген|Бюдынгене|de|Schloss Büdingen}} (15 — 16 стагоддзі) і {{нп3|Новы замак (Інгальштат)|Інгальштаце |ru|Новый замок (Ингольштадт)}} (15 стагоддзе), [[бергфрыд]]ы ў {{нп3|Нейперг (замак)|Нейпергу|de|Burg Neipperg}} (13 стагоддзе)<ref name="fnг13-1">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 454—456.</ref>. === Іспанія === На канструкцыю і выгляд іспанскіх умацаванняў гатычнага перыяду ў асноўным паўплывалі з’яўлянне агнястрэльнай зброі (як паўсюль), а таксама сканчэнне [[рэканкіста|рэканкісты]] і ўмацаванне каралеўскай улады. Адным з прыкладаў абноўленых гарадскіх умацаванняў (патоўшчаныя сцены, выразаныя [[зубцы]] і пад.) лічыцца {{нп3|брама Серанас||es|Torres de Serranos}} у [[Валенсія|Валенсіі]] (1392—1398). [[Файл:Castillo de Bellver.jpg|250px|міні|Замак Бельвер у Пальме]] На змену характэрным для раманскага перыяду гарадам-крэпасцям у гэты часы прыйшлі ўмацаваныя замкі-рэзідэнцыі — іх асноўныя тыпы прадстаўляюць, з аднаго боку, замкі {{нп3|Замак Монтэалегрэ-дэ-Кампас|Монтэалегрэ|es|Castillo de Montealegre de Campos}} і {{нп3|Замак Сатамаёр|Сатамаёр|es|Castelo de Soutomaior}} (14 стагоддзе), а таксама {{нп3|замак Бельвер||ru|Замок Бельвер}} у [[Пальма-дэ-Мальёрка|Пальме]] на в. [[Мальёрка]] (1309—1314, будаваў майстар <!--Педра дэ Сальва--> [[Перэ Сальвэ]] ({{lang-es|Pere Salvà}})). Большасць такіх збудаванняў узведзена тут у 14 — 15 ст. [[Файл:Castillo de los Acuña en Valencia de Don Juan.jpg|250px|міні|злева|Замак Валенсія-дэ-Дон-Хуан]] [[Файл:Medinapano03.jpg|міні|250px|Замак Ла Мота]] Але ваеннае значэнне замкаў паніжалася і далей, і яны набылі палацавыя, прадстаўнічыя рысы, а ў 2-й пал. 15 ст. нават псеўда-абарончыя, дэкарацыйныя, як, напрклад, замкі {{нп3|Замак Валенсія-дэ-Дон-Хуан|замак Валенсія-дон-Хуан|es|Castillo de Valencia de Don Juan}} і {{нп3|замак каралёў Наварскіх||ru|Замок королей Наваррских}} у {{нп3|Алітэ|Алітэ|ru|Олите}} (1419). Кульмінацыя гэтай плыні дасягнутая ў цагляных замках {{нп3|Замак Ла Мота|Ла Мота|es|Castillo de La Mota}} ў {{нп3|Медзіна-дэль-Кампа|Медзіна-дэль-Кампа|ru|Медина-дель-Кампо}} (пасля 1440; архітэктары [[Фернанда Карэньё]] ({{lang-es|Fernando Carreño}}) і [[Алонса Ніньё]] ({{lang-es|Alonso Niño}})) і [[Замак Кока|Ла Кока]] (канец 15 стагоддзя)<ref name="fnісп13-1">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 470—473.</ref>. === Партугалія === Рэканкіста і кансалідацыя каралеўскай улады завершыліся ў Партугаліі раней, чым у Іспаніі; апроч таго, урбанізацыя краіны была слабой; таму патрэба ў шматлікіх і магутных умаваннях знікла ў Партугаліі адносна рана. Асноўныя рысы фартыфікацыйнай архітэктуры тут у асноўным былі падобнымі з іспанскімі, але з той розніцай, што традыцыйнымі будаўнічымі матэрыялам тут быў мясцовы камень ([[граніт]] ці [[пясчанік]]), і амаль зусім не ўжывалася [[цэгла]], як у Іспаніі<ref name="fnпарт13">Усеагульная гісторыя… Т.4, С. 488.</ref>. === Італія === [[Файл:Img2536MontagnanaGate20070711.jpg|250px|міні|[[Рока-дэльі-Альберы]]]] [[Файл:Fortezza di Sarzanello - entrance.jpg|250px|міні|{{нп3|Фартэца-ды-Сарцанела||it|Fortezza di Sarzanello}}]] Італія [[XIII стагоддзе|XIII]]—[[XIV стагоддзе|XIV]] стагоддзяў была сцэнай зацятых ваенных канфліктаў, і тагачасная італьянская фартыфікацыйная архітэктура прыкметна ўскладнілася, хоць італьянскі горад бараніўся ўжо не ад феадала, а ад горада-спаборніка. Так, агнястрэльныя байніцы на зубцах з’явіліся ў Італіі ўжо ў [[XIII стагоддзе|XIII]]—[[XIV стагоддзе|XIV]] стагоддзях. Аднак, зважаючы, што агульнагарадскія ўмацаванні былі ў большасці створаныя раней, новая тэхніка выяўлялася больш у асобных умацаваннях ([[форт]]ах), часта — у герцагскім замку, пастаўленым у межах горада. Прыклады — форт [[Рока-дэльі-Альберы]] ў {{нп3|Мантаньяна||ru|Монтаньяна}} каля [[Падуя|Падуі]] (мяжа 13 і 14 ст.), крэпасць {{нп3|Фартэца-ды-Сарцанела||it|Fortezza di Sarzanello}} каля [[Сарцана|Сарцаны]] (яна ж — Кастэла-ды-Каструча-Кастракані, 1322); замак герцагаў Скалігераў у Вероне — {{нп3|Кастэльвек’ё||ru|Кастельвеккьо}} (1354), {{нп3|Эстэнсэ (замак)|замак д’Эстэ|ru|Замок Эстенсе}} ў [[Ферара|Ферары]] (1385), замак {{нп3|Градара (замак)|Рока-дзі-Градара||Gradara Castle}} каля [[Пезара]] (1325) і аналагічныя замкі ў {{нп3|Чазена|Чазене|ru|Чезена}} ({{нп3|Рока-Малатэсціяна||en|Rocca Malatestiana}}) і [[Рыміні]] ({{нп3|Сізмонда (замак)|Сізмонда||Castel Sismondo}})<ref name="fnіт13-1">Усеагульная гісторыя… Т.4, С.496,497.</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Яковлев. Эволюция долговременной фортификации. * {{крыніцы/УГА|4}} * (Фартыфікацыя і аблога) Fortification and siegecraft // {{крыніцы/Брытаніка 1911}} Т.10, С.680—725. {{Фартыфікацыя}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Ваенная гісторыя]] [[Катэгорыя:Фартыфікацыя]] cokqgaj4qqf9fln9nr0o0jt6bnlzb4d 0 31173 4183607 4066490 2022-08-11T20:18:25Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |беларускае імя = Вільгельм II |арыгінальнае імя = {{lang-de|Wilhelm II., Friedrich Wilhelm Viktor Albert von Preußen}} |сцяг = Royal Standard of the King of Prussia (1871–1918).svg |сцяг_2 = Kaiserstandarte.svg | партрэт = Bundesarchiv Bild 146-2004-0096, Kaiser Wilhelm II..jpg | тытул = [[Спіс кіраўнікоў Прусіі|кароль Прусіі]] | парадак = 9 |перыядпачатак = [[15 чэрвеня]] [[1888]] |перыядканец = [[9 лістапада]] [[1918]] |папярэднік = [[Фрыдрых III Гогенцолерн|Фрыдрых III]] |спадкаемец = [[Кронпрынц Вільгельм]] |пераемнік = тытул скасаваны | тытул_2 = [[кайзер]] [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] | парадак_2 = 3 | перыядпачатак_2 = [[15 чэрвеня]] [[1888]] | перыядканец_2 = [[9 лістапада]] [[1918]] | папярэднік_2 = [[Фрыдрых III Гогенцолерн|Фрыдрых III]] | спадкаемец_2 = [[Вільгельм, кронпрынц Прускі|Вільгельм III]] | пераемнік_2 = тытул скасаваны | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | веравызнанне = [[Лютэранства|лютэранін]] | дынастыя = | бацька = | маці = | жонка = | пахаваны = | дзеці = |медалі = {{{!}} {{!}}{{Кавалер ордэна Чорнага арла}}{{!}}{{!}}{{Кавалер ордэна Чырвонага арла}}{{!}}{{!}}{{Ордэн «Pour le Mérite», Прусія}} {{!}}- {{!}}{{Вялікі крыж Жалезнага крыжа}}{{!}}{{!}}{{Кавалер ордэна Слана}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Кірыла і Мяфодзія}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання}}{{!}}{{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святых Маўрыкія і Лазара}}{{!}}{{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Кароны Італіі}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Падвязкі}}{{!}}{{!}}{{Каралеўскі Віктарыянскі ордэн}}{{!}}{{!}}{{Кавалер Мальтыйскага ордэна}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Залатога руна}}{{!}}{{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Леапольда I}}{{!}}{{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святога Олафа}} {{!}}- {{!}}{{Ваенны ордэн Марыі Тэрэзіі}}{{!}}{{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа Ваеннага ордэна Максіміліяна Іосіфа}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Вільгельма}} {{!}}- {{!}}{{!!}}{{Кавалер ордэна Нарвежскага льва}} {{!}}- {{!}}{{!!}}<center>{{Ордэн Андрэя Першазванага}}</center> {{!}}} |Commons = Wilhelm II of Germany |аўтограф = Wilhelm II, German Emperor Signature-.svg }} '''Вільге́льм II''' ({{ДН|27|1|1859}}, [[горад Патсдам|Патсдам]] — {{ДС|4|6|1941}}, [[Даорн]]) — імператар [[Германская імперыя|Германіі]] і кароль [[Каралеўства Прусія|Прусіі]] ([[1888]]—[[1918]]), з дынастыі [[Дынастыя Гогенцолернаў|Гогенцолернаў]]. == Біяграфія == Скончыў [[Бонскі ўніверсітэт]] ([[1879]]). Брыгадны [[генерал-маёр]] ([[1888]]). Праводзіў палітыку ўмацавання кайзераўскага рэжыму на аснове класавага кампрамісу паміж буйнымі аграрыямі і [[буржуазія]]й. У рабочым пытанні балансаваў паміж палітыкай рэпрэсій і сацыяльнай дэмагогіяй. Праводзіў агрэсіўную знешнюю палітыку, накіраваную на стварэнне германскай каланіяльнай імперыі, пашыраў германскую экспансію на [[Балканы|Балканах]], [[Блізкі Усход|Блізкім Усходзе]], [[Усходняя Азія|Усходняй Азіі]], [[Афрыка|Афрыцы]], што прывяло да абвастрэння саперніцтва Германіі з [[Вялікабрытанія]]й, [[Расія]]й, [[Францыя]]й і садзейнічала набліжэнню [[Першая сусветная вайна|1-й сусветнай вайны]]. == Першая сусветная война == Вільгельм II нясе асабістую адказнасць за развязванне Першай сусветнай вайны. Займаў пасаду вярхоўнага галоўнакамандуючага. Вільгельм ІІ быў рашучым прыхільнікам ваеннай палітыкі, якая праводзілася ў [[1914]]—[[1918]] гадах. Пасля замаху на эрцгерцага [[Франц Фердынанд|Франца Фердынанда]] ў чэрвені 1914 года гарантаваў Аўстра-Венгрыі ўсялякую дапамогу з боку Германіі ў барацьбе з «сербскім варварствам». У часе вядомага выступу ў [[Рэйхстаг]]у ў жніўні 1914 года сцвярджаў: «Ад сённяшняга дня я не ведаю палітычных партый, я ведаю толькі грамадзян Германіі». Палітыку кайзера падтрымалі ўсе дэпутацкія фракцыі Рэйхстага. У тым ліку сацыял-дэмакраты і католікі, якія да гэтага часу крытычна ставіліся да вайны. У ходзе вайны, большую частку якой правёў у Вярхоўнай стаўцы нямецкіх войск у Плесе ([[Сілезія]], цяпер [[Польшча]]), Вільгельм стаў паступова губляць уплыў на дзеянні на ваенным тэатры. Фактычна аб усіх найбольш важных аперацыях прымалі рашэнні генералы [[Эрых Людэндорф]] і [[Паўль фон Гіндэнбург]]. Ад [[1915]] года Вільгельм фактычна быў пазбаўлены ўлады. Тым не менш бачнасць уплывовасці ён імкнуўся ствараць. [[29 ліпеня]] [[1917]] года Вільгельм наведаў на ўласным цягніку тэатр ваенных дзеянняў нападалёк ад [[Смаргонь|Смаргоні]], каб выказаць удзячнасць салдатам і афіцэрам, якія прымалі ўдзел ў абарончых баях з 19 па 26 ліпеня на пазіцыях Смаргонь-[[Крэва]] і адбіўшым рускія войскі пад час [[Крэўская аперацыя|Крэўскай аперацыі]]<ref>[http://www.rh.by/by/259/10/8066/ Як кайзер Вільгельм II прыязджаў на Смаргоншчыну] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140104143110/http://www.rh.by/by/259/10/8066/ |date=4 студзеня 2014 }} // «[[Рэгіянальная газета]]»</ref>. == Адрачэнне ад прастолу == Пасля Лістападаўскай рэвалюцыі 1918 года ў Германіі ўцёк у [[Нідэрланды]] і 28.11.1918 адрокся ад прастолу. Паводле рашэння [[Парыжская мірная канферэнцыя, 1919|Парыжскай мірнай канферэнцыі]] (1919) падлягаў суду міжнароднага трыбунала, але не быў прыцягнуты да адказнасці, падтрымаў устанаўленне ў Германіі нацысцкай дыктатуры. Аўтар мемуараў ''Aus meinem Leben. 1859—1888.'' K. F. Koehler, Leipzig 1926; ''Ereignisse und Gestalten aus den Jahren 1878—1918.'' K. F. Koehler, Leipzig und Berlin 1922; ''Erinnerungen an Korfu''. De Gruyter & Co., Berlin 1924. == Літаратура == * {{крыніцы/ЭГБ|2}} {{Зноскі}} {{start box}} {{succession box |title = [[Імператары германскія|Імператар германскі]] |before = [[Фрыдрых III, германскі імператар|Фрыдрых III]] |after = — |years = [[1888]]—[[1918]] }} {{succession box |title = [[Каралі прускія|Кароль прускі]] |before = [[Фрыдрых III, германскі імператар|Фрыдрых III]] |after = — |years = [[1888]]—[[1918]] }} {{end box}} {{Правіцелі Прусіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі прускія]] [[Катэгорыя:Германскія імператары]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Гросадміралы Германскай імперыі]] c7amvqnsyou68fnjregg49as47ripj5 0 31287 4184036 3570271 2022-08-12T08:57:36Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Выява:Stemma dei Medici.png|thumb|right|Герб Медычы]] '''Медычы''' ({{lang-it|Medici}}) — [[Італія|італьянская]] дынастыя, кіравала ў [[Фларэнцыя|Фларэнцыі]] як дэспаты з 1434 па 1494 гады і з 1512 па 1527 гады і як спадчыннае кіраванне з 1530 па 1737 гады. Яны запомніліся як першыя банкіры і вялікія патроны [[Італія|італьянскага]] [[Адраджэнне|Адраджэння]]. == Гісторыя == === Паходжанне === Медычы паходзілі з сялянскіх крэсаў [[Фларэнцыя|Фларэнцыі]]. У ХII ст. яны перасяліліся каля касцёла Сан Ларэнца, які знаходзіўся тады за межамі горада. Пазжэй з’явілася легенда, што продкі Медычы займаліся медыцынай і былі лекарамі, а шэсць шароў сімбалізуюць пілюлі. Само слова «медычы» ў рэчаіснасці азначае «лекары», такое імя мела адна з гільдый горада, да якой належыў Ардзінга Медычы, які пераехаў у сярэдзіне ХIIІ ст. у [[Фларэнцыя|Фларэнцыю]] з вёскі Муджэла. Шары сімвалізавалі фінансавую магутнасць сям’і, і яны адлюстроўвалі візантыйскія манеты — безанты. Заснавальнікі фаміліі Медычы стаялі на чале банкаўскай імперыі, заснаванай падчас росквіту [[Еўропа|Еўропы]] ў ХII ст., а з ХIIІ ст. члены фаміліі ўжо ўваходзілі ў склад урада, часам узначальваючы яго. Самі яны прымалі актыўны ўдзел у барацьбе мяшчанскіх нізоў свае правы. Падчас паўстання чомпі («чусаншчыкі поўсці») Сальвестра Медычы падтрымаў паўстанцаў. Але паўстанне пацярпела паразу, і Медычы хоць і не страцілі сваёй маёмасці, але мусілі на некаторы час пакінуць справы кіравання рэспублікай. === Залаты век === Джавані д’Аверарда Медычы (1360—1429) стаў заснавальнікам вядучай лініяй роду, вёўшы шырокія гандлёва-банкаўскія аперацыі, быў папецкім банкірам, адкрыў філіялы сваёй кампаніі ў [[Бругэ]], [[Парыж]]ы, [[Прага|Празе]], у гарадах Блізкага Усходу. У ХVІ ст.., [[Козіма Медычы]] (1389—1464), сын Джавані Аверарда, узначаліў кіраванне алігархіяй у [[Фларэнцыя|Фларэнцыі]]. Яго выслалі ў 1433 годзе, але ён вярнуўся ў 1434 годзе і кіраваў да сваёй смерці. Ён упрыгожваў горад прыгожымі будынкамі і атрымаў шчодрымі падарункамі любоў мяшчан. {{commonscat|House of Medici|Медычы}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Фларэнцыі]] [[Катэгорыя:Італьянская арыстакратыя]] [[Катэгорыя:Род Медычы| ]] t6o5wescdb4c51mrzbzpedzwe3ego3u 4184047 4184036 2022-08-12T08:59:48Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Медычы]] у [[Медычы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki [[Выява:Stemma dei Medici.png|thumb|right|Герб Медычы]] '''Медычы''' ({{lang-it|Medici}}) — [[Італія|італьянская]] дынастыя, кіравала ў [[Фларэнцыя|Фларэнцыі]] як дэспаты з 1434 па 1494 гады і з 1512 па 1527 гады і як спадчыннае кіраванне з 1530 па 1737 гады. Яны запомніліся як першыя банкіры і вялікія патроны [[Італія|італьянскага]] [[Адраджэнне|Адраджэння]]. == Гісторыя == === Паходжанне === Медычы паходзілі з сялянскіх крэсаў [[Фларэнцыя|Фларэнцыі]]. У ХII ст. яны перасяліліся каля касцёла Сан Ларэнца, які знаходзіўся тады за межамі горада. Пазжэй з’явілася легенда, што продкі Медычы займаліся медыцынай і былі лекарамі, а шэсць шароў сімбалізуюць пілюлі. Само слова «медычы» ў рэчаіснасці азначае «лекары», такое імя мела адна з гільдый горада, да якой належыў Ардзінга Медычы, які пераехаў у сярэдзіне ХIIІ ст. у [[Фларэнцыя|Фларэнцыю]] з вёскі Муджэла. Шары сімвалізавалі фінансавую магутнасць сям’і, і яны адлюстроўвалі візантыйскія манеты — безанты. Заснавальнікі фаміліі Медычы стаялі на чале банкаўскай імперыі, заснаванай падчас росквіту [[Еўропа|Еўропы]] ў ХII ст., а з ХIIІ ст. члены фаміліі ўжо ўваходзілі ў склад урада, часам узначальваючы яго. Самі яны прымалі актыўны ўдзел у барацьбе мяшчанскіх нізоў свае правы. Падчас паўстання чомпі («чусаншчыкі поўсці») Сальвестра Медычы падтрымаў паўстанцаў. Але паўстанне пацярпела паразу, і Медычы хоць і не страцілі сваёй маёмасці, але мусілі на некаторы час пакінуць справы кіравання рэспублікай. === Залаты век === Джавані д’Аверарда Медычы (1360—1429) стаў заснавальнікам вядучай лініяй роду, вёўшы шырокія гандлёва-банкаўскія аперацыі, быў папецкім банкірам, адкрыў філіялы сваёй кампаніі ў [[Бругэ]], [[Парыж]]ы, [[Прага|Празе]], у гарадах Блізкага Усходу. У ХVІ ст.., [[Козіма Медычы]] (1389—1464), сын Джавані Аверарда, узначаліў кіраванне алігархіяй у [[Фларэнцыя|Фларэнцыі]]. Яго выслалі ў 1433 годзе, але ён вярнуўся ў 1434 годзе і кіраваў да сваёй смерці. Ён упрыгожваў горад прыгожымі будынкамі і атрымаў шчодрымі падарункамі любоў мяшчан. {{commonscat|House of Medici|Медычы}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Фларэнцыі]] [[Катэгорыя:Італьянская арыстакратыя]] [[Катэгорыя:Род Медычы| ]] t6o5wescdb4c51mrzbzpedzwe3ego3u 0 32027 4183649 3874940 2022-08-11T20:22:35Z Artsiom91Bot 51617 /* Гл. таксама */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |беларускае імя = Стэфан Ураш V |арыгінальнае імя = {{lang-sr|Стефан Урош&nbsp;V}} |парадак = 2 |партрэт = UrosV.jpg |подпіс = Ураш V. |тытул = [[Цар сербаў і грэкаў]] |перыядпачатак = [[1355]] |перыядканец = [[1371]] |папярэднік = [[Стэфан Ураш IV Душан]] |пераемнік = Тытул скасаваны |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |у шлюбе = |дзеці = |пахаваны = |дынастыя = |нацыянальнасць = [[Серб]] |веравызнанне = |бацька = |маці = }} '''Стэфан Ураш V Слабы''', ([[1336]] — 2/4 снежня, [[1371]]) кароль Сербіі (1346—1355), затым цар (1355—1371), спадчыннік свайго бацькі Стэфана Душана Моцнага. == Біяграфія == Стэфан Ураш V быў адзіны сын Стэфана Душана IV і Алены Балгарскай. Няздольны кіраваць вялікай імперыяй, створанай яго бацькам, Ураш не мог ні адбіць напады замежных ворагаў, ні пагасіць унутраныя хваляванні. Імперыя Душана складалася з княстваў, некаторыя з якіх нават намінальна не пацвярджалі яго кіраванне. Першы галоўны выклік С. Урашу быў пакладзены яго дзядзькам, Сімяонам Урашам, які паспрабаваў захапіць трон у 1356. Пераможаны, Сімяон адышоў у Фесалію і Эпірскі дэспатап, дзе ён працягнуў кіраваць як «імператар каталікоў і сербаў». Пазіцыям Стэфана Ураша не дапамагала і яго маці Алена, яна, у саюзе з Ёванам Углешам, пачала самастойна кіраваць Сэрам. Падобнае аўтаномнае становішча было прынята іншымі прадстаўнікамі дваранскіх сем’яў. Стэфан Ураш V памёр бяздзетным у снежні 1371, пасля таго, як шматлікае сербскае войска было разгромлена туркамі ў бітве пры Марыцы. Пасля вялікіх заваёўванняў яго бацькі, імператар Ураш стаў ахвярай новага дваранства ў Сербіі, узбагачанага нядаўнімі войнамі і рабаваннямі. Падтрыманне парадку і дзяржаўных устаноў было немагчыма з-за слабой або неіснуючай інфраструктуры паміж тэрыторыямі. Выключная сціпласць і памяркоўнасць гэтага кіраўніка былі галоўнымі прычынамі надання яму мянушкі «слабы». == Гл. таксама == * [[Каралі Сербіі]] {{зноскі}} {{Паслядоўнасць людзей |спіс = [[каралі Сербіі|Кароль Сербіі]] |гады = [[1346]]–[[1371]] |папярэднік = [[Стэфан Душан]] |пераемнік = — }} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі сербскія]] [[Катэгорыя:Няманічы]] [[Катэгорыя:Цары сербскія]] [[Катэгорыя:Святыя Сербіі]] iwqlv3vxyknzorl2oovrctn5rx35wni 0 32116 4183648 3763254 2022-08-11T20:22:31Z Artsiom91Bot 51617 /* Жыццё */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Стэфан Ураш III Дзечанскі''', (каля [[1285]] — {{ДС|11|11|1331}}) — кароль [[Сербская імперыя|Сербіі]] з [[1321]] да [[8 верасня]] [[1331]]. == Жыццё == Сын караля [[Стэфан Ураш II|Стэфана Ураша II]] і Ганны Балгарскай. Яшчэ юнаком, ён быў адданы яго бацькам, як закладнік да хана [[Нагай|Нагая]] — кіраўніка Залатой Арды, па вяртанню атрымаў пасаду кіраўніка Чарнагорыі. У [[1314]] за мяцеж, бацька пасылае яго ў Канстанцінопаль, каб яго там асляпілі. Аднак Стэфан III ніколі не быў аслеплены, але быў павінен насіць чорны бандаж паверх вачэй. У [[1320]] вяртаецца ў Сербію, і пачынае барацьбу за сталец, у якой выходзіць пераможцам. Каранаваны ў 1321. Хоць дзеянні Стэфана былі часта далёкія ад святых, [[Сербская праваслаўная царква]] кананізавала яго, яго дзень — 24 лістапада. {{зноскі}} {{Паслядоўнасць людзей |спіс = [[каралі Сербіі|Кароль Сербіі]] |гады = [[1321]]–[[1331]] |папярэднік = [[Стэфан Ураш II]] |пераемнік = [[Стэфан Душан]] }} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Святыя Сербіі]] [[Катэгорыя:Сілком аслепленыя]] [[Катэгорыя:Каралі сербскія]] [[Катэгорыя:Няманічы]] nt46u39kajkhjvomsbmbyv2c53z0oca 0 32117 4183645 4026174 2022-08-11T20:22:19Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Стэфан Радаслаў''' ({{lang-sr|Стефан Радослав Немањић}}, каля [[1192]] — прыблізна [[1235]]) кароль [[Сербская імперыя|Сербіі]] ад [[1228]] да [[1233]]. Каранаваны архіепіскапам Сербіі Савай Няманічам, як спадчынік свайго бацькі ([[1228]]). Як кіраўнік быў слабы і моцна залежыў ад свайго цесця Тэадора Каменоса ([[1215]]—[[1230]]). Калі яго цесць быў пераможаны балгарамі, Радаслаў больш не мог заставацца ва ўлады. Наступным каралём стаў яго малодшы брат [[Стэфан Уладзіслаў]]. Радаслаў скончыў жыццё ў манастыры, быў бяздзетны. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20070927230140/http://www.snaga.org.yu/ilustrovana_istorija_srba/tekst/c-srpski/02/02-03-radoslav-i-vladislav.html Сербскія каралі Радаслаў і Уладзіслаў] (серб.) {{Паслядоўнасць людзей |спіс = [[каралі Сербіі|Кароль Сербіі]] |гады = [[1228]]–[[1233]] |папярэднік = [[Стэфан Няманіч]] |пераемнік = [[Стэфан Уладзіслаў]] }} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сербіі]] [[Катэгорыя:Каралі сербскія]] [[Катэгорыя:Няманічы]] tk17fk1evekpon9qd3i9cvuy0jcqz8b 0 40175 4183681 3931870 2022-08-11T20:26:19Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Конрад III | арыгінальнае імя = {{lang-de|Konrad der Dritte}} | партрэт = Die deutschen Kaiser Konrad III.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | тытул = [[кароль Германіі]] | парадак = 18 | каранацыя = [[13 сакавіка]] [[1138]], [[Ахен]], [[Германія]] | перыядпачатак = [[7 сакавіка]] [[1138]] | перыядканец = [[15 лютага]] [[1152]] | папярэднік = [[Лотар II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Лотар II]] | пераемнік = [[Фрыдрых I Барбароса]] | тытул_2 = [[герцаг]] [[герцагства Франконія|Франконіі]] | сцяг_2 = | пад імем_2 = | каранацыя_2 = | перыядпачатак_2 = [[1115]] | перыядканец_2 = [[7 сакавіка]] [[1138]] | папярэднік_2 = | пераемнік_2 = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | пахаваны = | бацька = | маці = | веравызнанне = | жонка = | дзеці = | аўтограф = | Commons = Conrad III of Hohenstaufen }} '''Конрад III Гогенштаўфен''' ([[1093]] — {{ДС|15|2|1152}}) — першы кароль Германіі з [[Дынастыя Гогенштаўфенаў|дынастыі Гогенштаўфенаў]]. Сын [[Фрэдэрык I|Фрэдэрыка I]]. Разам з [[Людовік Малады|Людовікам Маладым]] прымаў удзел у [[Другі крыжовы паход|крыжовым паходзе]], які пацярпеў няўдачу. === Кароль Германіі === У [[1115]] Конрад быў назначаны герцагам [[Франконія|Франконіі]] яго дзядзькам імператарам [[Генрых V (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Генрыхам V]], годам пазней ён стаў рэгентам Германіі, разам са сваім старэйшым братам, [[Фрэдэрык II Швабскі|Фрэдэрыкам ІІ Швабскім]]. Пасля смерці Генрыха ([[1125]]), Конрад няўдала падтрымаў Фрэдэрыка як караля Германіі. Фрэдэрык быў змешчаны, а Конрад пазбаўлены Франконіі і [[Бургундыя|Каралеўства Бургундыі]]. З падтрымкай імперскіх гарадоў Швабіі і Герцагства Аўстрыі, Конрад быў абраны антыкаралём у снежні [[1127]]. Конрад хутка перасёк Альпы, каб быць каранаваным каралём Італіі. За наступныя два года, ён не здолеў дасягаць якіх-небудзь палітычных поспехаў і ў [[1130]] вярнуўся ў Германію, застаючыся ў апазіцыі да імператара, якім у той час быў [[Лотар II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Лотар ІІ]]. У [[1135]] прысягае Лотару, за што атрымаў права на валоданне і кіраванне сваіх старых зямель. Пасля смерці Лотара (снежань [[1137]]), Конрад быў каранаваны ў [[Ахен]]е, шасцю днямі пазней быў пацверджаны ў [[Бамберг]]у некалькімі пр IVынцамі паўднёвай Германіі. Супраць гэтага выступіў [[Генрых Ганарлівы]] (зяць і спадчыннік Лотара), ён адмаўляўся прызнаваць новага караля. З-за што Конрад пазбавіў яго ўсіх тэрытарыяльных валоданняў. Грамадзянская вайна, якая неўзабаве ўспыхнула, разглядаецца пачаткам дужання паміж Guelphs і Ghibellines. Пасля смерці Генрыха (кастрычнік [[1139]]), вайна была працягнута яго сынам [[Генрых Леў|Генрыхам Львом]], якога падтрымала [[Герцагства Саксонія|Саксонія]] і яго дзядзька [[Велф VI]]. Конрад, пасля доўгай аблогі, перамог апошніх ў [[Вейнзберг]]у ў снежні [[1140]], і ў маі [[1142]], мірнае пагадненне было дасягнута ў [[Франкфурт|Франкфурце]]. У [[1146]] годзе Конраду III атрымалася вярнуць герцагства [[Багемія|Багемію]] выгнанаму адтуль Уладзіславу II, які прызнаў нямецкае вяршэнства, але спроба Конрада III зрабіць тое ж у Польшчы ў карысць свайго зяця [[Уладзіслаў II Выгнаннік|Уладзіслава II Выгнанніка]] не атрымалася. == Крыжовы паход == [[Выява:Konrad III Siegel 1138.jpg|thumb|180px|Пячатка Конрада III ([[1138]])]] У [[1146]] Конрад разам з французскім каралём [[Людовік Малады|Людовікам Маладым]] далучаецца да [[Другі крыжовы паход|крыжовага пахода]]. Яго войска 20,000 людзей пайшло праз [[Венгрыя|Венгрыю]], і дасягнула [[Канстанцінопаль|Канстанцінопаля]] ў снежні [[1146]]. Пераправіўшыся ў [[Малая Азія|Малую Азію]], пацярпеў паражэнне ад сельджукоў. Конрад і некаторыя рыцары ўцяклі, але большасць салдатаў было забіта або захоплена. Захаванныя 2,000 людзей нямецкага войска дабраліся да [[Нікея|Нікеі]], дзе шматлікія з выжыўшых, спрабавалі вярнуцца дадому. Ад бязвыхаднасці Конрад злучаецца з французскім войскам. У [[Эфес]]е Конрад сур'ёзна захварэў, адправіўся дзеля аздараўлення ў Канстанцінопаль, дзе візантыйскі імператар [[Мануіл I Камнін]] выступіў як яго асабісты лекар. Пасля, Конрад прыплыў да [[Акра|Акры]], і адтуль дасягнуў [[Іерусалім]]а. Пасля няўдалай [[Аблога Дамаска, 1148|аблогі Дамаска]], вярнуўся Германію. Конрад ніколі не быў каранаваны імператарам. На яго пахаранах прысутнічалі толькі яго пляменнік [[Фрэдэрык Барбароса]] і Бамбергскі біскуп. == Сям'я == Быў двойчы жанаты. З першай жонкай [[Гертруда фон Комбург|Гертрудай фон Комбург]] меў дачок Агнэсу і Берту. З другой жонкай [[Гертруда фон Зульцбах|Гертрудай фон Зульцбах]] мелі сыноў [[Генрых, кароль Германіі|Генрыха]] і [[Фрыдрых IV, герцаг Швабіі|Фрыдрыха]]. == Гл. таксама == * [[Другі крыжовы паход]] {{зноскі}} == Літаратура == * Baldwin, M. W. A History of the Crusades: the first hundred years, 1969. {{start box}} {{succession box |title = [[Каралі нямецкія|Кароль Германіі]] |before = [[Лотар II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Лотар II]] |after = [[Фрыдрых Барбароса]] |years = [[1138]]—[[1152]] }} {{end box}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі германскія]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Постаці другога крыжовага пахода]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Герцагі франконскія]] n96vfgr2infllph0qxq50gpqp8v8ldc 0 41509 4183989 2835804 2022-08-12T07:56:56Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Спасылка=Гарадзец}} '''Гарадзец''' — гіпатэтычны «горад» (умацаваны пункт) XII ст. у [[Полацкая зямля|Полацкай зямлі]]. Згадваецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]] пад 1162 годам у сувязі з паходам полацкага князя [[Рагвалод Барысавіч|Рагвалода Барысавіча]] супраць менскага князя [[Валадар Глебавіч|Валадара Глебавіча]]: <blockquote>''«…приходи Рогъволодъ на Володаря с Полотъчаны к Гродцю. Володарь же не да ему полку в дне но ночъ выступи нань из города с Литвой и много зла створися в ту ночь. Он их избиша а другыя руками изоимать множъства паче изъбьеных»''<ref>Ипатьевская летопись // ПСРЛ. М., 1962. Т. 2</ref></blockquote> На думку некаторых даследчыкаў Гарадзец быў добра ўмацаваны, бо палачане не здолелі ўзяць яго, і, магчыма, быў цэнтрам удзельнага княства менскіх [[Род Глебавічаў|Глебавічаў]]. Размяшчаўся ён, на думку некаторых даследчыкаў, сярод лясоў, магчыма, паблізу [[Мінск|Менска]]. Розныя даследчыкі атаяснялі Гарадзец з шэрагам сучасных паселішч сугучнага наймення — [[Гарадскі пасёлак Гарадзея|Гарадзеяй]] (Нясвіжскага раёна), Гарадзішчам ([[Баранавіцкі раён|Баранавіцкага раёна]]), Гарадком каля [[Маладзечна]] (райцэнтра Мінскай вобласці), [[Горад Гарадок|Гарадком]] (райцэнтрам Віцебскай вобласці) і інш. Але ў названых пунктах археолагамі не выяўлены рэшткі старажытнага горада. Ёсць думка, што такога горада наогул не было, а летапісная згадка тычыцца самога Менска, бо ў частцы спісаў Іпацьеўскага летапісу гэтае месца відавочна сапсавана, а ў частцы чытаецца як прыход Рагвалода проста да «горада». У свой час Васіль Тацішчаў падаваў гэтыя падзеі як датычныя менавіта Менска, напэўна, Тацішчаў быў першым гістарыёграфам, які зрабіў выснову пра «Гарадзец» як памылковае прачытанне «горада» у Іпацеўскім летапісе. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Штыхаў Г. В., Семянчук Г. М.'' Гарадзец // {{крыніцы/ЭГБ|2}} {{DEFAULTSORT:Гарадзец}} [[Катэгорыя:Колішнія гарады Беларусі]] [[Катэгорыя:Гарады Русі]] oi5uac24rf8yyc0j02s8yy2pfz39qw7 0 41510 4183974 3918489 2022-08-12T07:10:05Z DobryBrat 5701 дапаўненне, пунктуацыя, афармленне wikitext text/x-wiki Назву '''Гарадзе́ц''' маюць: * [[Горад Гарадзец|Гарадзец]] — старажытны горад [[Полацкая зямля|Полацкай зямлі]]. * [[Рака Гарадзец|Гарадзец]] — рака ў Слаўгарадскім і Чавускім раёнах Магілёўскай вобласці, левы прыток ракі Крупка. == Населеныя пункты == === [[Беларусь]] === * [[Брэсцкая вобласць]]: ** [[Аграгарадок Гарадзец, Кобрынскі раён|Гарадзец]] — аграгарадок у [[Кобрынскі раён|Кобрынскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Столінскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Столінскі раён|Столінскім раёне]]. * [[Віцебская вобласць]]: ** [[Вёска Гарадзец, Бешанковіцкі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Бешанковіцкі раён|Бешанковіцкім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Лепельскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Лепельскі раён|Лепельскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Сенненскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Сенненскі раён|Сенненскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Ушацкі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Ушацкі раён|Ушацкім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Шаркаўшчынскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Шаркаўшчынскі раён|Шаркаўшчынскім раёне]]. * [[Гомельская вобласць]]: ** [[Аграгарадок Гарадзец, Рагачоўскі раён|Гарадзец]] — аграгарадок у [[Рагачоўскі раён|Рагачоўскім раёне]]. * [[Магілёўская вобласць]]: ** [[Вёска Гарадзец, Быхаўскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Быхаўскі раён|Быхаўскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Горацкі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Горацкі раён|Горацкім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Кіраўскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Кіраўскі раён|Кіраўскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Чавускі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Чавускі раён|Чавускім раёне]]. ** [[Пасёлак Гарадзец, Чэрыкаўскі раён|Гарадзец]] — пасёлак у [[Чэрыкаўскі раён|Чэрыкаўскім раёне]]. ** [[Аграгарадок Гарадзец, Шклоўскі раён|Гарадзец]] — аграгарадок у [[Шклоўскі раён|Шклоўскім раёне]]. * [[Мінская вобласць]]: ** [[Вёска Гарадзец, Лагойскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Лагойскі раён|Лагойскім раёне]]. === [[Расія]] === * [[Гарадзец (Ніжагародская вобласць)|Гарадзец]] — горад у [[Ніжагародская вобласць|Ніжагародскай вобласці]]. * [[Гарадзец (Крутоўскае сельскае паселішча)|Гарадзец]] — вёска ў [[Веліжскі раён|Веліжскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]]. * [[Гарадзец (Дзямідаўскі раён)]] * [[Гарадзец (Краснінскі раён)]] {{неадназначнасць}} koxyojvlopti8o1ec2vl0c4yhoseisu 4183993 4183974 2022-08-12T08:02:45Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki Назву '''Гарадзе́ц''' маюць: * [[Горад Гарадзец|Гарадзец]] — старажытны горад [[Полацкая зямля|Полацкай зямлі]]. * [[Гарадзец (рака)|Гарадзец]] — рака ў Слаўгарадскім і Чавускім раёнах Магілёўскай вобласці, левы прыток [[Крупка (прыток Проні)|Крупкі]]. == Населеныя пункты == === [[Беларусь]] === * [[Брэсцкая вобласць]]: ** [[Аграгарадок Гарадзец, Кобрынскі раён|Гарадзец]] — аграгарадок у [[Кобрынскі раён|Кобрынскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Столінскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Столінскі раён|Столінскім раёне]]. * [[Віцебская вобласць]]: ** [[Вёска Гарадзец, Бешанковіцкі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Бешанковіцкі раён|Бешанковіцкім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Лепельскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Лепельскі раён|Лепельскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Сенненскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Сенненскі раён|Сенненскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Ушацкі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Ушацкі раён|Ушацкім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Шаркаўшчынскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Шаркаўшчынскі раён|Шаркаўшчынскім раёне]]. * [[Гомельская вобласць]]: ** [[Аграгарадок Гарадзец, Рагачоўскі раён|Гарадзец]] — аграгарадок у [[Рагачоўскі раён|Рагачоўскім раёне]]. * [[Магілёўская вобласць]]: ** [[Вёска Гарадзец, Быхаўскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Быхаўскі раён|Быхаўскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Горацкі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Горацкі раён|Горацкім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Кіраўскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Кіраўскі раён|Кіраўскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Чавускі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Чавускі раён|Чавускім раёне]]. ** [[Пасёлак Гарадзец, Чэрыкаўскі раён|Гарадзец]] — пасёлак у [[Чэрыкаўскі раён|Чэрыкаўскім раёне]]. ** [[Аграгарадок Гарадзец, Шклоўскі раён|Гарадзец]] — аграгарадок у [[Шклоўскі раён|Шклоўскім раёне]]. * [[Мінская вобласць]]: ** [[Вёска Гарадзец, Лагойскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Лагойскі раён|Лагойскім раёне]]. === [[Расія]] === * [[Гарадзец (Ніжагародская вобласць)|Гарадзец]] — горад у [[Ніжагародская вобласць|Ніжагародскай вобласці]]. * [[Гарадзец (Крутоўскае сельскае паселішча)|Гарадзец]] — вёска ў [[Веліжскі раён|Веліжскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]]. * [[Гарадзец (Дзямідаўскі раён)|Гарадзец]] — вёска ў [[Дзямідаўскі раён|Дзямідаўскім раёне]] Смаленскай вобласці * [[Гарадзец (Краснінскі раён)|Гарадзец]] — вёска ў [[Краснінскі раён (Смаленская вобласць)|Краснінскім раёне]] Смаленскай вобласці {{неадназначнасць}} lt0kl4mmnbowifybrk3dbjkd4jfojpa 4184033 4183993 2022-08-12T08:55:48Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki Назву '''Гарадзе́ц''' маюць: * [[Горад Гарадзец|Гарадзец]] — гіпатэтычны горад [[Полацкая зямля|Полацкай зямлі]]. * [[Гарадзец (рака)|Гарадзец]] — рака ў Слаўгарадскім і Чавускім раёнах Магілёўскай вобласці, левы прыток [[Крупка (прыток Проні)|Крупкі]]. == Населеныя пункты == === [[Беларусь]] === * [[Брэсцкая вобласць]]: ** [[Аграгарадок Гарадзец, Кобрынскі раён|Гарадзец]] — аграгарадок у [[Кобрынскі раён|Кобрынскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Столінскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Столінскі раён|Столінскім раёне]]. * [[Віцебская вобласць]]: ** [[Вёска Гарадзец, Бешанковіцкі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Бешанковіцкі раён|Бешанковіцкім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Лепельскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Лепельскі раён|Лепельскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Сенненскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Сенненскі раён|Сенненскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Ушацкі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Ушацкі раён|Ушацкім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Шаркаўшчынскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Шаркаўшчынскі раён|Шаркаўшчынскім раёне]]. * [[Гомельская вобласць]]: ** [[Аграгарадок Гарадзец, Рагачоўскі раён|Гарадзец]] — аграгарадок у [[Рагачоўскі раён|Рагачоўскім раёне]]. * [[Магілёўская вобласць]]: ** [[Вёска Гарадзец, Быхаўскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Быхаўскі раён|Быхаўскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Горацкі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Горацкі раён|Горацкім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Кіраўскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Кіраўскі раён|Кіраўскім раёне]]. ** [[Вёска Гарадзец, Чавускі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Чавускі раён|Чавускім раёне]]. ** [[Пасёлак Гарадзец, Чэрыкаўскі раён|Гарадзец]] — пасёлак у [[Чэрыкаўскі раён|Чэрыкаўскім раёне]]. ** [[Аграгарадок Гарадзец, Шклоўскі раён|Гарадзец]] — аграгарадок у [[Шклоўскі раён|Шклоўскім раёне]]. * [[Мінская вобласць]]: ** [[Вёска Гарадзец, Лагойскі раён|Гарадзец]] — вёска ў [[Лагойскі раён|Лагойскім раёне]]. === [[Расія]] === * [[Гарадзец (Ніжагародская вобласць)|Гарадзец]] — горад у [[Ніжагародская вобласць|Ніжагародскай вобласці]]. * [[Гарадзец (Крутоўскае сельскае паселішча)|Гарадзец]] — вёска ў [[Веліжскі раён|Веліжскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]]. * [[Гарадзец (Дзямідаўскі раён)|Гарадзец]] — вёска ў [[Дзямідаўскі раён|Дзямідаўскім раёне]] Смаленскай вобласці * [[Гарадзец (Краснінскі раён)|Гарадзец]] — вёска ў [[Краснінскі раён (Смаленская вобласць)|Краснінскім раёне]] Смаленскай вобласці {{неадназначнасць}} 0re99glwz0qho1rzxhp6rj3yx0db01w 0 41808 4183450 4173243 2022-08-11T17:00:36Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Альбрэхт Гаштольд | арыгінальнае імя = | партрэт = Albert Gaštold. Альбэрт Гаштольд.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = Herb Abdank.svg | подпіс герба = Герб «[[Герб «Габданк»|Габданк]]» | тытул = Намеснік наваградскі | парадак = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = 1503 | перыядканец = 1506 | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | тытул_2 = [[Вялікія падчашыі літоўскія|падчашы літоўскі]] | парадак_2 = | пад імем_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = студзень 1505 | перыядканец_2 = люты 1509 | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = [[Мікалай Радзівіл (1470–1521)|Мікалай Радзівіл]] | пераемнік_2 = [[Юрый Радзівіл Геркулес|Юрый Радзівіл]] | тытул_3 = [[Ваяводы новагародскія|ваявода новагародскі]] | парадак_3 = | пад імем_3 = | сцяг_3 = | перыядпачатак_3 = 1508 | перыядканец_3 = 1513 | перыяд праўлення_3 = | папярэднік_3 = [[Іван Львовіч Глінскі|Іван Глінскі]] | пераемнік_3 = [[Ян Янавіч Забярэзінскі|Ян Забярэзінскі]] | тытул_4 = [[ваяводы полацкія|ваявода полацкі]] | парадак_4 = | пад імем_4 = | сцяг_4 = | перыядпачатак_4 = 1513 | перыядканец_4 = 1519 | перыяд праўлення_4 = | папярэднік_4 = [[Станіслаў Глябовіч]] | пераемнік_4 = [[Станіслаў Рыгоравіч Осцік|Станіслаў Осцік]] | тытул_5 = [[ваяводы троцкія|ваявода троцкі]] | парадак_5 = | пад імем_5 = | сцяг_5 = | перыядпачатак_5 = 1519 | перыядканец_5 =1522 | перыяд праўлення_5 = | папярэднік_5 = [[Станіслаў Рыгоравіч Осцік|Станіслаў Осцік]] | пераемнік_5 = [[Канстанцін Іванавіч Астрожскі|Канстанцін Астрожскі]] | тытул_6 = [[ваяводы віленскія|ваявода віленскі]] | парадак_6 = | пад імем_6 = | сцяг_6 = | перыядпачатак_6 = 1522 | перыядканец_6 = ? | перыяд праўлення_6 = | папярэднік_6 = [[Мікалай Радзівіл (1470–1521)|Мікалай Радзівіл]] | пераемнік_6 = [[Ян Юр'евіч Глябовіч|Ян Глябовіч]] | тытул_7 = [[вялікія канцлеры літоўскія|вялікі канцлер літоўскі]] | парадак_7 = | пад імем_7 = | сцяг_7 = | перыядпачатак_7 = 1522 | перыядканец_7 = ? | перыяд праўлення_7 = | папярэднік_7 = [[Мікалай Радзівіл (1470–1521)|Мікалай Радзівіл]] | пераемнік_7 = [[вялікія канцлеры літоўскія|вялікі канцлер літоўскі]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | камандаваў = | бітвы = [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім, 1507—1508|вайна Маскоўскай дзяржавы супраць ВКЛ, 1507—1508]]<br/>[[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім, 1512—1522|вайна Маскоўскай дзяржавы супраць ВКЛ, 1512—1522]] | рэлігія = | Commons = Albert Gaštold }} [[Файл:Надмагілле Альбрэхта Гаштольда. Бернардзіна Занобія дэ Джыяноціс. 1535-1541.jpg|міні|[[Надмагілле Альбрэхта Гаштольда]] ў [[Віленскі кафедральны сабор|Віленскім кафедральным саборы]]]] '''Альбрэхт Гаштольд'''<ref>Іншыя формы імя: '''Альберт''', '''Альбрыхт'''</ref><ref name="БС">{{кніга |аўтар = |частка = Гаштольды // Альбрехт |загаловак = Биографический справочник |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Мн. |выдавецтва = «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки |год = 1982 |том = 5 |старонкі = 141 |старонак = 737 |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref> (? — снежань {{ДС|||1539}}) — [[Вялікае Княства Літоўскае|вялікалітоўскі]] дзяржаўны дзеяч. Дваранін гаспадарскі (узг. 1501), намеснік навагародскі (1503-1506), [[Вялікія падчашыі літоўскія|вялікі падчашы літоўскі]] (1505-1509), [[Ваяводы новагародскія|ваявода навагародскі]] (1508-1513), [[ваяводы полацкія|полацкі]] (1513-1519), [[ваяводы троцкія|троцкі]] (1519-1522) і [[ваяводы віленскія|віленскі]] (з 1522), [[вялікія канцлеры літоўскія|вялікі канцлер літоўскі]] (з 1522), стараста бельскі (з 1513) мазырскі (з 1514), гарадзенскі (да 1533)<ref name="БС" />. == Біяграфія == Сын [[Марцін Гаштольд|Марціна Гаштольда]]. Рана застаўся без бацькі, быў пад апекай маці Ганны з [[Род Гальшанскіх|Гальшанскіх]] і бабкі княгіні Трабскай. Верагодна, каля 1492 вучыўся ў [[Ягелонскі ўніверсітэт|Кракаўскім універсітэце]]. У 1503 годзе браў ўдзел у паспяховым паходзе на [[Крымскае ханства|крымскіх татараў]]. У 1505 годзе абараняў ад татараў Навагрудак. Удзельнічаў у вайне [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім, 1507—1508|Маскоўскай дзяржавы супраць ВКЛ]] (1507—1508)<ref name="БС"/>, узначальваў абарону [[Горад Смаленск|Смаленска]], у наступным годзе ўдзельнічаў у баях пад [[Горад Орша|Оршай]]{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. Не падтрымаў [[Мяцеж Глінскіх|мяцеж]] [[Міхал Глінскі|М. Глінскага]], але ў 1509—1510 быў зняволены, напэўна, праз інтрыгі свайго праціўніка [[Мікалай Радзівіл, 1470–1521|М. Радзівіла]]. У [[1508]]—[[1511]] г. адхілены ад пасады па падазрэнні ў прыхільнасці да князя [[Міхаіл Глінскі|Міхаіла Глінскага]], даказаў сваю невінаватасць. У час [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім, 1512—1522|вайны Маскоўскай дзяржавы з ВКЛ]] (1512—1522) у [[1514]] г. удзельнічаў у абароне [[Горад Полацк|Полацка]] ад рускіх. Патрабаваў выселіць з ВКЛ польскіх каталіцкіх манахаў за няведанне мовы народа і амаральныя паводзіны<ref name="ehb">А. М. Нарбут. Гаштольды // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 500.</ref>. Браў удзел у падрыхтоўцы [[Статуты Вялікага Княства Літоўскага|Статута Вялікага княства Літоўскага 1529 года]]<ref name="БС"/>, па яго ініцыятыве ў Статут уведзены прававыя нормы, паводле якіх чужынцы, што не з'яўляліся не ўраджэнцамі ВКЛ, не мелі права займаць тут урады і набываць нерухомую маёмасць<ref name="ehb"/>. Спрыяў абвяшчэнню ў 1529 г. [[Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонта ІІ Аўгуста]] вялікім князем літоўскім<ref name="БС"/>, што было спробай адасобіць ВКЛ ад [[Каралеўства Польскае|Польскага каралеўства]]. Напярэдадні [[1495]] атрымаў ад бабулі па маці княгіні Марыны, удавы князя [[Сямён Сямёнавіч Гальшанскі|С. Гальшанскага-Трабскага]] і дачкі князя [[Дзмітрый Сямёнавіч Зубравіцкі|Дзмітрыя «Сякіры» Друцкага-Зубравіцкага]], вялізную спадчыну апошняга: [[Горад Быхаў|Быхаў]] і [[Тайманаў]] на Дняпры, Дубасну ў Бабруйскай воласці, вялікія маёнткі на Кіеўшчыны, верагодна таксама [[Горад Шклоў|Шклоў]]. Шлюб з адзінаю дачкой і спадкаемніцай князя [[Васіль Удалы|В. Вярэйскага]] [[Соф'я Васільеўна|Соф'яй]] на пачатку 16 стагоддзя прынёс яму замак [[Гарадскі пасёлак Любеч|Любеч]], [[Горад Валожын|Валожын]] у [[Ашмянскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Ашмянскім павеце]], [[Горад Дзяржынск|Койданаў]], [[Гарадскі пасёлак Радашковічы|Радашковічы]] і Усу ў Менскім павеце. Купіў, вымяняў і атрымаў у спадчыну шмат іншых маёнткаў. Быў найбагацейшым магнатам таго часу, паводле попісу [[1528]] г. ставіў у войска ВКЛ 466 вершнікаў, г. зн. меў больш за 7 тысяч сем'яў падданых. У [[1522]] [[Каралі польскія|кароль]] і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь]] [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонт Стары]] надаў яму прывілей прыпячатаць дакумэнты не зялёным, а чырвоным воскам, на што мелі права толькі асобы каралеўскага роду<ref name="jarasevic">[[Аляксандр Адамавіч Ярашэвіч|Аляксандр Ярашэвіч]]. [http://pawet.net/library/history/city_district/data_people/ahulnaie/10/Гаштольды.html Гаштольды] // «Спадчына» № 6, 1992.</ref>. У [[1529]] атрымаў графскі тытул ад [[Тытул Папы Рымскага|Папы Рымскага]] [[Клімент VII, Папа Рымскі|Клімента VII]], а ў [[1530]] — тытул графа на [[Вёска Геранёны|Мураваных Геранёнах]] ад імператара [[Карл V Габсбург|Карла V]]. Сабраў вялікую бібліятэку, дзе акрамя кірылычных славянскіх рукапісаў былі кнігі на лацінскай, польскай і чэшскай мовах. Верагодна быў ініцыятарам першай разгорнутай рэдакцыі беларуска-літоўскіх летапісаў, якая ўключала паданне пра паходжанне літоўскай знаці ад рымскіх патрыцыяў, а таксама пра [[Пётр Гаштольд|Пятра Гаштольда]], які нібыта ў часы [[Альгерд]]а спрыяў пашырэнню каталіцтва ў Літве. == Радавод == {{Род Гаштольдаў}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} == Літаратура == * ''[[А. П. Грыцкевіч]]''. Гаштольды // {{крыніцы/ЭГБ|2}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=517|артыкул=Гаштольд Альбрэхт Марцінавіч|аўтар=[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]]}} {{Вялікія канцлеры літоўскія}} {{Ваяводы віленскія‎}} {{Ваяводы наваградскія‎}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гаштольд, Альберт}} [[Катэгорыя:Гаштольды|Альбрэхт Гаштольд]] [[Катэгорыя:Падчашыі вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Старосты мазырскія]] [[Катэгорыя:Старосты барысаўскія]] [[Катэгорыя:Ваяводы новагародскія]] [[Катэгорыя:Ваяводы троцкія]] [[Катэгорыя:Ваяводы віленскія]] [[Катэгорыя:Ваяводы полацкія]] [[Катэгорыя:Канцлеры вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Кафедральным саборы (Вільнюс)]] [[Катэгорыя:Удзельнікі вайны Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім 1507—1508 гадоў]] [[Катэгорыя:Удзельнікі вайны Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім 1512—1522 гадоў]] [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] oeqn3v1h89oippn8vo5i1a3pz7kkls6 0 42553 4183844 4043891 2022-08-11T21:23:42Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki {{Філосаф |імя = Імануіл Кант |арыгінал імя = {{lang-de|Immanuel Kant}} |партрэт = Immanuel Kant.jpg |памер = 250px |подпіс = |імя пры нараджэнні = |псеўданімы = |дата нараджэння = 22.4.1724 |месца нараджэння = |дата смерці = 12.2.1804 |месца смерці = |грамадзянства = |падданства = Каралеўства Прусія |мова = [[Нямецкая мова|нямецкая]] |школа = {{нп3|Канціанства|Канціанства|ru|Кантианство}} |кірунак = {{нп3|Нямецкая класічная філасофія|Нямецкая класічная філасофія|ru|Немецкий идеализм}} |перыяд = XVIII ст. |інтарэсы = [[эпістэмалогія]], [[метафізіка]], [[этыка]] |ідэі = {{нп3|Катэгарычны імператыў|катэгарычны імператыў|ru|Категорический императив}}, {{нп3|Трансцэндэнтальны ідэалізм|трансцэндэнтальны ідэалізм|ru|Трансцендентальный идеализм}}, {{нп3|Sapere aude|sapere aude|ru|Sapere aude}}, трансцэндэнтальнае адзінства {{нп3|Аперцэпцыя|аперцэпцыі|ru|Апперцепция}}, здольнасць меркавання, {{нп3|Вечны мір, філасофія|вечны мір|ru|Вечный мир (философия)}} |папярэднікі = [[Платон]], [[Джордж Берклі|Дж. Берклі]], [[Хрысціян Вольф|Х. фон Вольф]], {{нп3|Ёган Нікалас Тэтэнс|Ё. Н. Тэтэнс|ru|Тетенс, Иоганн Николас}}, {{нп3|Фрэнсіс Хатчасан|Ф. Хатчесон|ru|Хатчесон, Фрэнсис}}, [[Мішэль дэ Мантэнь|М. дэ Мантэнь]], [[Дэвід Юм|Д. Юм]], [[Рэнэ Дэкарт|Р. Дэкарт]], [[Готфрыд Лейбніц|Г. Лейбніц]], [[Джон Лок|Дж. Лок]], {{нп3|Нікаля Мальбранш|Н. Мальбранш|ru|Мальбранш, Николя}}, [[Ісаак Ньютан|І. Ньютан]], [[Жан-Жак Русо|Ж.-Ж. Русо]], [[Бенедыкт Спіноза|Б. Спіноза]] |паслядоўнікі = |прэміі = |узнагароды = |роспіс = Immanuel Kant signature.svg |lib = |сайт = |вікікрыніцы = |вікіцытатнік = }} '''Імануіл Кант''' ({{ДН|22|4|1724}} — {{ДС|12|2|1804}}) — [[Немцы|нямецкі]] і [[Расійская імперыя|расійскі]]<ref>https://histrf.ru/read/articles/kak-immanuil-kant-stal-rossiiskim-poddannym</ref><ref>Русский архив. 1896. Вып. 7. С. 455– 456; Kantstudien. 1896. Кн. 2</ref> [[філосаф]] [[Эпоха Асветніцтва|эпохі Асветніцтва]], з'яўляецца адным з найболей уплывовых мысляроў у гісторыі заходняй [[філасофія|філасофіі]]. == Біяграфія == Кант нарадзіўся ў сціплым і па-асабліваму набожным асяроддзі. Дзед Імануіла — Ян, быў рымарам з Клайпеды. Бацькі — Ян-Георг, сёдзельнік з Кёнігсберга, і Анна-Рэгіна Ройтар<ref>[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image/x.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=/Content/109404/index.djvu] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201202135338/https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image%2Fx.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=%2FContent%2F109404%2Findex.djvu |date=2 снежня 2020 }}</ref>. Будучы падлеткам ён наведвае каледж, а затым працягвае сваю адукацыю ва ўніверсітэце. Вывучаў [[Фізіка|фізіку]], натуральныя навукі, [[Матэматыка|матэматыку]] і [[Філасофія|філасофію]]. У [[1747]] годзе смерць яго бацькі прымусіла яго спыніць вучобу і пачаць працаваць у якасці выкладчыка. З [[1755]] г. рэгулярна наведвае [[Кёнігсбергскі ўніверсітэт]] і ў [[1770]] годзе становіцца [[прафесар]]ам гэтага ж універсітэта. Кант быў першым вялікім філосафам які атрымаў вышэйшую адукацыю. Яго лекцыі і публікацыі, гэтага перыяду, былі вельмі разнастайныя:па матэматыцы, логіцы, [[Геаграфія|геаграфіі]], багаслоўі, педагогіцы, [[Права|праве]], [[Антрапалогія|антрапалогіі]], [[Метафізіка|метафізіцы]]. У [[1781]] г. з'явіўся першы нумар [[часопіс]]а «Крытыка чыстага розуму». Гэтая праца, у выніку не стала паспяховай для яе аўтара. Яшчэ адзін нумар убачыў свет у [[1787]] г. Асноўныя філасофскія дактрыны Канта з'яўляецца transtsendentalniya ідэалізм. Яго самымі вядомымі творамі, з'яўляюцца «Крытыка чыстага розуму» і «Крытыка разумовых здольнасцяў». Адной з цэнтральных тэм у працы Кант з'яўляецца прадмет чалавечай свабоды — вольна думаць, у адпаведнасці з самім сабой, і свабода выражэння думкі. Ён аказвае значны ўплыў на філасофію [[рамантызм]]а і [[ідэалізм]]а ў 19-м стагоддзі, і яго працы з'яўляюцца адпраўной кропкай для [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гегель|Гегеля]]. Кант лічыцца бацькам нямецкай класічнай філасофіі. У «Усеагульная натуральная гісторыя і тэорыя неба», ім выкладаецца гіпотэза аб паходжанні Сонечнай сістэмы, у выніку чаго мяняецца метафізічны погляд на мір. Тэорыі Канта прывялі да з'яўлення двух школ у філасофіі — [[кантыянства]] і [[неакантыянства]]. == Светапогляд == У аснове [[Этыка|этыкі]] І. Канта — праблема годнасці і самакаштоўнасці кожнай асобы. Сфармуляваў паняцце т.зв. «катэгарычнага імператыву», паводле якога кожны індывід павінен дзейнічаць так, каб правіла яго асабістых паводзін магло стаць правілам паводзін для ўсіх людзей. І. Кант падзяляў свет на дзве часткі — свет прыроды і свет свабоды. Першы з іх уяўляе сабой свет жорсткасці і зла, а другі, наадварот, свет культуры і маралі. Гэтыя два светы злучае, звязвае вялікая сіла Прыгажосці (сіла мастацтва). Паводле І. Кант, вышэйшым праяўленнем [[Культура|культуры]] выступае менавіта яе эстэтычная праяўленне. Ён вызначыў тры асноўныя прынцыпы грамадскага жыцця: свабода кожнага сябра грамадства; самастойнасць кожнага грамадзяніна; роўнасць усіх падданых у [[Дзяржава|дзяржаве]]. На думку І. Канта, чалавечае грамадства развіваецца ў кірунку да «ўсеагульнай прававой грамадзянскай супольнасці», г.зн. да дасканалай ідэальнай рэспублікі; дасягнуць ідэальнага стану [[грамадства]], дзе б панаваў мір паміж людзьмі і дзяржавамі, можна толькі праз пераадоленне ўсякіх антаганізмаў, супярэчнасцей, войнаў і звязаных з імі бедстваў і пакут людзей. Як эстэтык, І. Кант адзначаў, што ўжо сама цікавасць да прыгожага ў [[Прырода|прыродзе]] ўзвышае [[чалавек]]а ў [[мараль]]ных адносінах. Распрацаваў вучэнне аб антыноміях (супрацьлегласцях) тэарэтычнага розуму, якое адыграла значную ролю ў развіцці [[Дыялектыка|дыялектыкі]]. == Публікацыі Канта == Некаторыя публікацыі Канта: * [[1755]] ''Allgemeine Naturgeschichte und Theorie Des Himmels'' (Агульная гісторыя прыроды і тэорыя нябёсаў) * [[1763]] ''Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes'' (Адзіны магчымы грунт для доказу дэманстрацыі існавання Бога) * [[1764]] ''Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen'' (Назіранні што да адчування прыгожага і ўзнёслага) * [[1781]] ''Kritik der reinen Vernunft'' (Крытыка чыстага розуму) * [[1783]] ''Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?'' (Адказ на пытанне: што такое Асвета?, бел. пераклад Я.Бяласіна, 1997) * [[1783]] ''Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik'' (Пралегамены да любой будучай філасофіі, бел. пераклад Л.Баршчэўскага, 2006) * [[1784]] ''Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht'' (Ідэя да супольнай гісторыі з касмпаліцкім намерам) * [[1785]] ''Grundlegung zur Metaphysik der Sitten'' (Падмурак да метафізікі маралі) * [[1786]] ''Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft'' (Метафізічныя асновы прыродазнаўчых навук) * [[1788]] ''Kritik der praktischen Vernunft'' (Крытыка практычнага розуму) * [[1790]] ''Kritik der Urteilskraft'' (Крытыка разумовых здольнасцяў) * [[1793]] ''Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft'' (Рэлігія ў межах голага розуму) * [[1795]] ''Zum ewigen Frieden'' (Да вечнага міру) * [[1797]] ''Metaphysik der Sitten'' (Метафізіка маралі) * [[1798]] ''Anthropologie in pragmatischer Hinsicht'' (Антрапалогія з прагматычнага гледзішча) * [[1798]] ''Der Streit der Fakultäten'' (Сутыкненне здольнасцяў) * [[1803]] ''Über Pädagogik'' (Пра педагогіку) * [[1804]] ''Opus Postumum'' == Беларускія пераклады == * Адказ на пытанне: што такое Асвета? / Перакл. Я. Бяласіна, 1997; * Пралегомены да любой будучай філасофіі: Трактат / Перакл. [[Л. Баршчэўскі]], 2006 {{зноскі}} == Літаратура == * Кант Імануіл // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік / Уклад. Дубянецкі Э. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2003. — ISBN 985-11-0277-6 == Спасылкі == {{Commons|Immanuel Kant}} * {{DNB-Portal|118559796}} {{Эпоха Асветніцтва}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Кант Імануіл}} [[Катэгорыя:Філосафы Германіі]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] t7t2yw529derjh8smx34qeov3zydo93 4183845 4183844 2022-08-11T21:32:04Z JerzyKundrat 174 Адхіленая 1 апошняя тэкставая змена (зробленая [[Адмысловае:Contributions/ニャー|ニャー]]) і адноўленая версія 4043891, зробленая InternetArchiveBot wikitext text/x-wiki {{Філосаф |імя = Імануіл Кант |арыгінал імя = {{lang-de|Immanuel Kant}} |партрэт = Immanuel Kant.jpg |памер = 250px |подпіс = |імя пры нараджэнні = |псеўданімы = |дата нараджэння = 22.4.1724 |месца нараджэння = |дата смерці = 12.2.1804 |месца смерці = |грамадзянства = |падданства = Каралеўства Прусія |мова = [[Нямецкая мова|нямецкая]] |школа = {{нп3|Канціанства|Канціанства|ru|Кантианство}} |кірунак = {{нп3|Нямецкая класічная філасофія|Нямецкая класічная філасофія|ru|Немецкий идеализм}} |перыяд = XVIII ст. |інтарэсы = [[эпістэмалогія]], [[метафізіка]], [[этыка]] |ідэі = {{нп3|Катэгарычны імператыў|катэгарычны імператыў|ru|Категорический императив}}, {{нп3|Трансцэндэнтальны ідэалізм|трансцэндэнтальны ідэалізм|ru|Трансцендентальный идеализм}}, {{нп3|Sapere aude|sapere aude|ru|Sapere aude}}, трансцэндэнтальнае адзінства {{нп3|Аперцэпцыя|аперцэпцыі|ru|Апперцепция}}, здольнасць меркавання, {{нп3|Вечны мір, філасофія|вечны мір|ru|Вечный мир (философия)}} |папярэднікі = [[Платон]], [[Джордж Берклі|Дж. Берклі]], [[Хрысціян Вольф|Х. фон Вольф]], {{нп3|Ёган Нікалас Тэтэнс|Ё. Н. Тэтэнс|ru|Тетенс, Иоганн Николас}}, {{нп3|Фрэнсіс Хатчасан|Ф. Хатчесон|ru|Хатчесон, Фрэнсис}}, [[Мішэль дэ Мантэнь|М. дэ Мантэнь]], [[Дэвід Юм|Д. Юм]], [[Рэнэ Дэкарт|Р. Дэкарт]], [[Готфрыд Лейбніц|Г. Лейбніц]], [[Джон Лок|Дж. Лок]], {{нп3|Нікаля Мальбранш|Н. Мальбранш|ru|Мальбранш, Николя}}, [[Ісаак Ньютан|І. Ньютан]], [[Жан-Жак Русо|Ж.-Ж. Русо]], [[Бенедыкт Спіноза|Б. Спіноза]] |паслядоўнікі = |прэміі = |узнагароды = |роспіс = Immanuel Kant signature.svg |lib = |сайт = |вікікрыніцы = |вікіцытатнік = }} '''Імануіл Кант''' ({{ДН|22|4|1724}} — {{ДС|12|2|1804}}) — нямецкі [[філосаф]] [[Эпоха Асветніцтва|эпохі Асветніцтва]], з'яўляецца адным з найболей уплывовых мысляроў у гісторыі заходняй [[філасофія|філасофіі]]. == Біяграфія == Кант нарадзіўся ў сціплым і па-асабліваму набожным асяроддзі. Дзед Імануіла — Ян, быў рымарам з Клайпеды. Бацькі — Ян-Георг, сёдзельнік з Кёнігсберга, і Анна-Рэгіна Ройтар<ref>[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image/x.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=/Content/109404/index.djvu] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201202135338/https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image%2Fx.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=%2FContent%2F109404%2Findex.djvu |date=2 снежня 2020 }}</ref>. Будучы падлеткам ён наведвае каледж, а затым працягвае сваю адукацыю ва ўніверсітэце. Вывучаў [[Фізіка|фізіку]], натуральныя навукі, [[Матэматыка|матэматыку]] і [[Філасофія|філасофію]]. У [[1747]] годзе смерць яго бацькі прымусіла яго спыніць вучобу і пачаць працаваць у якасці выкладчыка. З [[1755]] г. рэгулярна наведвае [[Кёнігсбергскі ўніверсітэт]] і ў [[1770]] годзе становіцца [[прафесар]]ам гэтага ж універсітэта. Кант быў першым вялікім філосафам які атрымаў вышэйшую адукацыю. Яго лекцыі і публікацыі, гэтага перыяду, былі вельмі разнастайныя:па матэматыцы, логіцы, [[Геаграфія|геаграфіі]], багаслоўі, педагогіцы, [[Права|праве]], [[Антрапалогія|антрапалогіі]], [[Метафізіка|метафізіцы]]. У [[1781]] г. з'явіўся першы нумар [[часопіс]]а «Крытыка чыстага розуму». Гэтая праца, у выніку не стала паспяховай для яе аўтара. Яшчэ адзін нумар убачыў свет у [[1787]] г. Асноўныя філасофскія дактрыны Канта з'яўляецца transtsendentalniya ідэалізм. Яго самымі вядомымі творамі, з'яўляюцца «Крытыка чыстага розуму» і «Крытыка разумовых здольнасцяў». Адной з цэнтральных тэм у працы Кант з'яўляецца прадмет чалавечай свабоды — вольна думаць, у адпаведнасці з самім сабой, і свабода выражэння думкі. Ён аказвае значны ўплыў на філасофію [[рамантызм]]а і [[ідэалізм]]а ў 19-м стагоддзі, і яго працы з'яўляюцца адпраўной кропкай для [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гегель|Гегеля]]. Кант лічыцца бацькам нямецкай класічнай філасофіі. У «Усеагульная натуральная гісторыя і тэорыя неба», ім выкладаецца гіпотэза аб паходжанні Сонечнай сістэмы, у выніку чаго мяняецца метафізічны погляд на мір. Тэорыі Канта прывялі да з'яўлення двух школ у філасофіі — [[кантыянства]] і [[неакантыянства]]. == Светапогляд == У аснове [[Этыка|этыкі]] І. Канта — праблема годнасці і самакаштоўнасці кожнай асобы. Сфармуляваў паняцце т.зв. «катэгарычнага імператыву», паводле якога кожны індывід павінен дзейнічаць так, каб правіла яго асабістых паводзін магло стаць правілам паводзін для ўсіх людзей. І. Кант падзяляў свет на дзве часткі — свет прыроды і свет свабоды. Першы з іх уяўляе сабой свет жорсткасці і зла, а другі, наадварот, свет культуры і маралі. Гэтыя два светы злучае, звязвае вялікая сіла Прыгажосці (сіла мастацтва). Паводле І. Кант, вышэйшым праяўленнем [[Культура|культуры]] выступае менавіта яе эстэтычная праяўленне. Ён вызначыў тры асноўныя прынцыпы грамадскага жыцця: свабода кожнага сябра грамадства; самастойнасць кожнага грамадзяніна; роўнасць усіх падданых у [[Дзяржава|дзяржаве]]. На думку І. Канта, чалавечае грамадства развіваецца ў кірунку да «ўсеагульнай прававой грамадзянскай супольнасці», г.зн. да дасканалай ідэальнай рэспублікі; дасягнуць ідэальнага стану [[грамадства]], дзе б панаваў мір паміж людзьмі і дзяржавамі, можна толькі праз пераадоленне ўсякіх антаганізмаў, супярэчнасцей, войнаў і звязаных з імі бедстваў і пакут людзей. Як эстэтык, І. Кант адзначаў, што ўжо сама цікавасць да прыгожага ў [[Прырода|прыродзе]] ўзвышае [[чалавек]]а ў [[мараль]]ных адносінах. Распрацаваў вучэнне аб антыноміях (супрацьлегласцях) тэарэтычнага розуму, якое адыграла значную ролю ў развіцці [[Дыялектыка|дыялектыкі]]. == Публікацыі Канта == Некаторыя публікацыі Канта: * [[1755]] ''Allgemeine Naturgeschichte und Theorie Des Himmels'' (Агульная гісторыя прыроды і тэорыя нябёсаў) * [[1763]] ''Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes'' (Адзіны магчымы грунт для доказу дэманстрацыі існавання Бога) * [[1764]] ''Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen'' (Назіранні што да адчування прыгожага і ўзнёслага) * [[1781]] ''Kritik der reinen Vernunft'' (Крытыка чыстага розуму) * [[1783]] ''Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?'' (Адказ на пытанне: што такое Асвета?, бел. пераклад Я.Бяласіна, 1997) * [[1783]] ''Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik'' (Пралегамены да любой будучай філасофіі, бел. пераклад Л.Баршчэўскага, 2006) * [[1784]] ''Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht'' (Ідэя да супольнай гісторыі з касмпаліцкім намерам) * [[1785]] ''Grundlegung zur Metaphysik der Sitten'' (Падмурак да метафізікі маралі) * [[1786]] ''Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft'' (Метафізічныя асновы прыродазнаўчых навук) * [[1788]] ''Kritik der praktischen Vernunft'' (Крытыка практычнага розуму) * [[1790]] ''Kritik der Urteilskraft'' (Крытыка разумовых здольнасцяў) * [[1793]] ''Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft'' (Рэлігія ў межах голага розуму) * [[1795]] ''Zum ewigen Frieden'' (Да вечнага міру) * [[1797]] ''Metaphysik der Sitten'' (Метафізіка маралі) * [[1798]] ''Anthropologie in pragmatischer Hinsicht'' (Антрапалогія з прагматычнага гледзішча) * [[1798]] ''Der Streit der Fakultäten'' (Сутыкненне здольнасцяў) * [[1803]] ''Über Pädagogik'' (Пра педагогіку) * [[1804]] ''Opus Postumum'' == Беларускія пераклады == * Адказ на пытанне: што такое Асвета? / Перакл. Я. Бяласіна, 1997; * Пралегомены да любой будучай філасофіі: Трактат / Перакл. [[Л. Баршчэўскі]], 2006 {{зноскі}} == Літаратура == * Кант Імануіл // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік / Уклад. Дубянецкі Э. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2003. — ISBN 985-11-0277-6 == Спасылкі == {{Commons|Immanuel Kant}} * {{DNB-Portal|118559796}} {{Эпоха Асветніцтва}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Кант Імануіл}} [[Катэгорыя:Філосафы Германіі]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] 6hi6o32gj5de8cx3lvfd7ivgllcju91 4183847 4183845 2022-08-11T21:35:32Z JerzyKundrat 174 удакладненне wikitext text/x-wiki {{Філосаф |імя = Імануіл Кант |арыгінал імя = {{lang-de|Immanuel Kant}} |партрэт = Immanuel Kant.jpg |памер = 250px |подпіс = |імя пры нараджэнні = |псеўданімы = |дата нараджэння = 22.4.1724 |месца нараджэння = |дата смерці = 12.2.1804 |месца смерці = |грамадзянства = |падданства = Каралеўства Прусія |мова = [[Нямецкая мова|нямецкая]] |школа = {{нп3|Канціанства|Канціанства|ru|Кантианство}} |кірунак = {{нп3|Нямецкая класічная філасофія|Нямецкая класічная філасофія|ru|Немецкий идеализм}} |перыяд = XVIII ст. |інтарэсы = [[эпістэмалогія]], [[метафізіка]], [[этыка]] |ідэі = {{нп3|Катэгарычны імператыў|катэгарычны імператыў|ru|Категорический императив}}, {{нп3|Трансцэндэнтальны ідэалізм|трансцэндэнтальны ідэалізм|ru|Трансцендентальный идеализм}}, {{нп3|Sapere aude|sapere aude|ru|Sapere aude}}, трансцэндэнтальнае адзінства {{нп3|Аперцэпцыя|аперцэпцыі|ru|Апперцепция}}, здольнасць меркавання, {{нп3|Вечны мір, філасофія|вечны мір|ru|Вечный мир (философия)}} |папярэднікі = [[Платон]], [[Джордж Берклі|Дж. Берклі]], [[Хрысціян Вольф|Х. фон Вольф]], {{нп3|Ёган Нікалас Тэтэнс|Ё. Н. Тэтэнс|ru|Тетенс, Иоганн Николас}}, {{нп3|Фрэнсіс Хатчасан|Ф. Хатчесон|ru|Хатчесон, Фрэнсис}}, [[Мішэль дэ Мантэнь|М. дэ Мантэнь]], [[Дэвід Юм|Д. Юм]], [[Рэнэ Дэкарт|Р. Дэкарт]], [[Готфрыд Лейбніц|Г. Лейбніц]], [[Джон Лок|Дж. Лок]], {{нп3|Нікаля Мальбранш|Н. Мальбранш|ru|Мальбранш, Николя}}, [[Ісаак Ньютан|І. Ньютан]], [[Жан-Жак Русо|Ж.-Ж. Русо]], [[Бенедыкт Спіноза|Б. Спіноза]] |паслядоўнікі = |прэміі = |узнагароды = |роспіс = Immanuel Kant signature.svg |lib = |сайт = |вікікрыніцы = |вікіцытатнік = }} '''Імануіл Кант''' ({{ДН|22|4|1724}} — {{ДС|12|2|1804}}) — нямецкі<ref>[https://bigenc.ru/philosophy/text/2042115 bigenc.ru]</ref> [[філосаф]] [[Эпоха Асветніцтва|эпохі Асветніцтва]], з'яўляецца адным з найболей уплывовых мысляроў у гісторыі заходняй [[філасофія|філасофіі]]. == Біяграфія == Кант нарадзіўся ў сціплым і па-асабліваму набожным асяроддзі. Дзед Імануіла — Ян, быў рымарам з Клайпеды. Бацькі — Ян-Георг, сёдзельнік з Кёнігсберга, і Анна-Рэгіна Ройтар<ref>[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image/x.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=/Content/109404/index.djvu] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201202135338/https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image%2Fx.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=%2FContent%2F109404%2Findex.djvu |date=2 снежня 2020 }}</ref>. Будучы падлеткам ён наведвае каледж, а затым працягвае сваю адукацыю ва ўніверсітэце. Вывучаў [[Фізіка|фізіку]], натуральныя навукі, [[Матэматыка|матэматыку]] і [[Філасофія|філасофію]]. У [[1747]] годзе смерць яго бацькі прымусіла яго спыніць вучобу і пачаць працаваць у якасці выкладчыка. З [[1755]] г. рэгулярна наведвае [[Кёнігсбергскі ўніверсітэт]] і ў [[1770]] годзе становіцца [[прафесар]]ам гэтага ж універсітэта. Кант быў першым вялікім філосафам які атрымаў вышэйшую адукацыю. Яго лекцыі і публікацыі, гэтага перыяду, былі вельмі разнастайныя:па матэматыцы, логіцы, [[Геаграфія|геаграфіі]], багаслоўі, педагогіцы, [[Права|праве]], [[Антрапалогія|антрапалогіі]], [[Метафізіка|метафізіцы]]. У [[1781]] г. з'явіўся першы нумар [[часопіс]]а «Крытыка чыстага розуму». Гэтая праца, у выніку не стала паспяховай для яе аўтара. Яшчэ адзін нумар убачыў свет у [[1787]] г. Асноўныя філасофскія дактрыны Канта з'яўляецца transtsendentalniya ідэалізм. Яго самымі вядомымі творамі, з'яўляюцца «Крытыка чыстага розуму» і «Крытыка разумовых здольнасцяў». Адной з цэнтральных тэм у працы Кант з'яўляецца прадмет чалавечай свабоды — вольна думаць, у адпаведнасці з самім сабой, і свабода выражэння думкі. Ён аказвае значны ўплыў на філасофію [[рамантызм]]а і [[ідэалізм]]а ў 19-м стагоддзі, і яго працы з'яўляюцца адпраўной кропкай для [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гегель|Гегеля]]. Кант лічыцца бацькам нямецкай класічнай філасофіі. У «Усеагульная натуральная гісторыя і тэорыя неба», ім выкладаецца гіпотэза аб паходжанні Сонечнай сістэмы, у выніку чаго мяняецца метафізічны погляд на мір. Тэорыі Канта прывялі да з'яўлення двух школ у філасофіі — [[кантыянства]] і [[неакантыянства]]. == Светапогляд == У аснове [[Этыка|этыкі]] І. Канта — праблема годнасці і самакаштоўнасці кожнай асобы. Сфармуляваў паняцце т.зв. «катэгарычнага імператыву», паводле якога кожны індывід павінен дзейнічаць так, каб правіла яго асабістых паводзін магло стаць правілам паводзін для ўсіх людзей. І. Кант падзяляў свет на дзве часткі — свет прыроды і свет свабоды. Першы з іх уяўляе сабой свет жорсткасці і зла, а другі, наадварот, свет культуры і маралі. Гэтыя два светы злучае, звязвае вялікая сіла Прыгажосці (сіла мастацтва). Паводле І. Кант, вышэйшым праяўленнем [[Культура|культуры]] выступае менавіта яе эстэтычная праяўленне. Ён вызначыў тры асноўныя прынцыпы грамадскага жыцця: свабода кожнага сябра грамадства; самастойнасць кожнага грамадзяніна; роўнасць усіх падданых у [[Дзяржава|дзяржаве]]. На думку І. Канта, чалавечае грамадства развіваецца ў кірунку да «ўсеагульнай прававой грамадзянскай супольнасці», г.зн. да дасканалай ідэальнай рэспублікі; дасягнуць ідэальнага стану [[грамадства]], дзе б панаваў мір паміж людзьмі і дзяржавамі, можна толькі праз пераадоленне ўсякіх антаганізмаў, супярэчнасцей, войнаў і звязаных з імі бедстваў і пакут людзей. Як эстэтык, І. Кант адзначаў, што ўжо сама цікавасць да прыгожага ў [[Прырода|прыродзе]] ўзвышае [[чалавек]]а ў [[мараль]]ных адносінах. Распрацаваў вучэнне аб антыноміях (супрацьлегласцях) тэарэтычнага розуму, якое адыграла значную ролю ў развіцці [[Дыялектыка|дыялектыкі]]. == Публікацыі Канта == Некаторыя публікацыі Канта: * [[1755]] ''Allgemeine Naturgeschichte und Theorie Des Himmels'' (Агульная гісторыя прыроды і тэорыя нябёсаў) * [[1763]] ''Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes'' (Адзіны магчымы грунт для доказу дэманстрацыі існавання Бога) * [[1764]] ''Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen'' (Назіранні што да адчування прыгожага і ўзнёслага) * [[1781]] ''Kritik der reinen Vernunft'' (Крытыка чыстага розуму) * [[1783]] ''Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?'' (Адказ на пытанне: што такое Асвета?, бел. пераклад Я.Бяласіна, 1997) * [[1783]] ''Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik'' (Пралегамены да любой будучай філасофіі, бел. пераклад Л.Баршчэўскага, 2006) * [[1784]] ''Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht'' (Ідэя да супольнай гісторыі з касмпаліцкім намерам) * [[1785]] ''Grundlegung zur Metaphysik der Sitten'' (Падмурак да метафізікі маралі) * [[1786]] ''Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft'' (Метафізічныя асновы прыродазнаўчых навук) * [[1788]] ''Kritik der praktischen Vernunft'' (Крытыка практычнага розуму) * [[1790]] ''Kritik der Urteilskraft'' (Крытыка разумовых здольнасцяў) * [[1793]] ''Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft'' (Рэлігія ў межах голага розуму) * [[1795]] ''Zum ewigen Frieden'' (Да вечнага міру) * [[1797]] ''Metaphysik der Sitten'' (Метафізіка маралі) * [[1798]] ''Anthropologie in pragmatischer Hinsicht'' (Антрапалогія з прагматычнага гледзішча) * [[1798]] ''Der Streit der Fakultäten'' (Сутыкненне здольнасцяў) * [[1803]] ''Über Pädagogik'' (Пра педагогіку) * [[1804]] ''Opus Postumum'' == Беларускія пераклады == * Адказ на пытанне: што такое Асвета? / Перакл. Я. Бяласіна, 1997; * Пралегомены да любой будучай філасофіі: Трактат / Перакл. [[Л. Баршчэўскі]], 2006 {{зноскі}} == Літаратура == * Кант Імануіл // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік / Уклад. Дубянецкі Э. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2003. — ISBN 985-11-0277-6 == Спасылкі == {{Commons|Immanuel Kant}} * {{DNB-Portal|118559796}} {{Эпоха Асветніцтва}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Кант Імануіл}} [[Катэгорыя:Філосафы Германіі]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] 544ni337jet0z2c8wldfw91ko4xszkw 4183848 4183847 2022-08-11T21:36:30Z JerzyKundrat 174 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Філосаф |імя = Імануіл Кант |арыгінал імя = {{lang-de|Immanuel Kant}} |партрэт = Immanuel Kant.jpg |памер = 250px |подпіс = |імя пры нараджэнні = |псеўданімы = |дата нараджэння = 22.4.1724 |месца нараджэння = |дата смерці = 12.2.1804 |месца смерці = |грамадзянства = |падданства = Каралеўства Прусія |мова = [[Нямецкая мова|нямецкая]] |школа = {{нп3|Канціанства|Канціанства|ru|Кантианство}} |кірунак = {{нп3|Нямецкая класічная філасофія|Нямецкая класічная філасофія|ru|Немецкий идеализм}} |перыяд = XVIII ст. |інтарэсы = [[эпістэмалогія]], [[метафізіка]], [[этыка]] |ідэі = {{нп3|Катэгарычны імператыў|катэгарычны імператыў|ru|Категорический императив}}, {{нп3|Трансцэндэнтальны ідэалізм|трансцэндэнтальны ідэалізм|ru|Трансцендентальный идеализм}}, {{нп3|Sapere aude|sapere aude|ru|Sapere aude}}, трансцэндэнтальнае адзінства {{нп3|Аперцэпцыя|аперцэпцыі|ru|Апперцепция}}, здольнасць меркавання, {{нп3|Вечны мір, філасофія|вечны мір|ru|Вечный мир (философия)}} |папярэднікі = [[Платон]], [[Джордж Берклі|Дж. Берклі]], [[Хрысціян Вольф|Х. фон Вольф]], {{нп3|Ёган Нікалас Тэтэнс|Ё. Н. Тэтэнс|ru|Тетенс, Иоганн Николас}}, {{нп3|Фрэнсіс Хатчасан|Ф. Хатчесон|ru|Хатчесон, Фрэнсис}}, [[Мішэль дэ Мантэнь|М. дэ Мантэнь]], [[Дэвід Юм|Д. Юм]], [[Рэнэ Дэкарт|Р. Дэкарт]], [[Готфрыд Лейбніц|Г. Лейбніц]], [[Джон Лок|Дж. Лок]], {{нп3|Нікаля Мальбранш|Н. Мальбранш|ru|Мальбранш, Николя}}, [[Ісаак Ньютан|І. Ньютан]], [[Жан-Жак Русо|Ж.-Ж. Русо]], [[Бенедыкт Спіноза|Б. Спіноза]] |паслядоўнікі = |прэміі = |узнагароды = |роспіс = Immanuel Kant signature.svg |lib = |сайт = |вікікрыніцы = |вікіцытатнік = }} '''Імануіл Кант''' ({{ДН|22|4|1724}} — {{ДС|12|2|1804}}) — нямецкі<ref>[https://bigenc.ru/philosophy/text/2042115 bigenc.ru]</ref> [[філосаф]] [[Эпоха Асветніцтва|эпохі Асветніцтва]], з'яўляецца адным з найболей уплывовых мысляроў у гісторыі заходняй [[філасофія|філасофіі]]. == Біяграфія == Імануіл Кант нарадзіўся ў сціплым і па-асабліваму набожным асяроддзі. Дзед Імануіла — Ян, быў рымарам з [[клайпеда|Клайпеды]]. Бацькі — Ян-Георг, сёдзельнік з [[Кёнігсберг]]а, і Анна-Рэгіна Ройтар<ref>[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image/x.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=/Content/109404/index.djvu] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201202135338/https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image%2Fx.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=%2FContent%2F109404%2Findex.djvu |date=2 снежня 2020 }}</ref>. Будучы падлеткам ён наведвае каледж, а затым працягвае сваю адукацыю ва ўніверсітэце. Вывучаў [[Фізіка|фізіку]], натуральныя навукі, [[Матэматыка|матэматыку]] і [[Філасофія|філасофію]]. У [[1747]] годзе смерць яго бацькі прымусіла яго спыніць вучобу і пачаць працаваць у якасці выкладчыка. З [[1755]] г. рэгулярна наведвае [[Кёнігсбергскі ўніверсітэт]] і ў [[1770]] годзе становіцца [[прафесар]]ам гэтага ж універсітэта. Кант быў першым вялікім філосафам які атрымаў вышэйшую адукацыю. Яго лекцыі і публікацыі, гэтага перыяду, былі вельмі разнастайныя:па матэматыцы, логіцы, [[Геаграфія|геаграфіі]], багаслоўі, педагогіцы, [[Права|праве]], [[Антрапалогія|антрапалогіі]], [[Метафізіка|метафізіцы]]. У [[1781]] г. з'явіўся першы нумар [[часопіс]]а «Крытыка чыстага розуму». Гэтая праца, у выніку не стала паспяховай для яе аўтара. Яшчэ адзін нумар убачыў свет у [[1787]] г. Асноўныя філасофскія дактрыны Канта з'яўляецца transtsendentalniya ідэалізм. Яго самымі вядомымі творамі, з'яўляюцца «Крытыка чыстага розуму» і «Крытыка разумовых здольнасцяў». Адной з цэнтральных тэм у працы Кант з'яўляецца прадмет чалавечай свабоды — вольна думаць, у адпаведнасці з самім сабой, і свабода выражэння думкі. Ён аказвае значны ўплыў на філасофію [[рамантызм]]а і [[ідэалізм]]а ў 19-м стагоддзі, і яго працы з'яўляюцца адпраўной кропкай для [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гегель|Гегеля]]. Кант лічыцца бацькам нямецкай класічнай філасофіі. У «Усеагульная натуральная гісторыя і тэорыя неба», ім выкладаецца гіпотэза аб паходжанні Сонечнай сістэмы, у выніку чаго мяняецца метафізічны погляд на мір. Тэорыі Канта прывялі да з'яўлення двух школ у філасофіі — [[кантыянства]] і [[неакантыянства]]. == Светапогляд == У аснове [[Этыка|этыкі]] І. Канта — праблема годнасці і самакаштоўнасці кожнай асобы. Сфармуляваў паняцце т.зв. «катэгарычнага імператыву», паводле якога кожны індывід павінен дзейнічаць так, каб правіла яго асабістых паводзін магло стаць правілам паводзін для ўсіх людзей. І. Кант падзяляў свет на дзве часткі — свет прыроды і свет свабоды. Першы з іх уяўляе сабой свет жорсткасці і зла, а другі, наадварот, свет культуры і маралі. Гэтыя два светы злучае, звязвае вялікая сіла Прыгажосці (сіла мастацтва). Паводле І. Кант, вышэйшым праяўленнем [[Культура|культуры]] выступае менавіта яе эстэтычная праяўленне. Ён вызначыў тры асноўныя прынцыпы грамадскага жыцця: свабода кожнага сябра грамадства; самастойнасць кожнага грамадзяніна; роўнасць усіх падданых у [[Дзяржава|дзяржаве]]. На думку І. Канта, чалавечае грамадства развіваецца ў кірунку да «ўсеагульнай прававой грамадзянскай супольнасці», г.зн. да дасканалай ідэальнай рэспублікі; дасягнуць ідэальнага стану [[грамадства]], дзе б панаваў мір паміж людзьмі і дзяржавамі, можна толькі праз пераадоленне ўсякіх антаганізмаў, супярэчнасцей, войнаў і звязаных з імі бедстваў і пакут людзей. Як эстэтык, І. Кант адзначаў, што ўжо сама цікавасць да прыгожага ў [[Прырода|прыродзе]] ўзвышае [[чалавек]]а ў [[мараль]]ных адносінах. Распрацаваў вучэнне аб антыноміях (супрацьлегласцях) тэарэтычнага розуму, якое адыграла значную ролю ў развіцці [[Дыялектыка|дыялектыкі]]. == Публікацыі Канта == Некаторыя публікацыі Канта: * [[1755]] ''Allgemeine Naturgeschichte und Theorie Des Himmels'' (Агульная гісторыя прыроды і тэорыя нябёсаў) * [[1763]] ''Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes'' (Адзіны магчымы грунт для доказу дэманстрацыі існавання Бога) * [[1764]] ''Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen'' (Назіранні што да адчування прыгожага і ўзнёслага) * [[1781]] ''Kritik der reinen Vernunft'' (Крытыка чыстага розуму) * [[1783]] ''Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?'' (Адказ на пытанне: што такое Асвета?, бел. пераклад Я.Бяласіна, 1997) * [[1783]] ''Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik'' (Пралегамены да любой будучай філасофіі, бел. пераклад Л.Баршчэўскага, 2006) * [[1784]] ''Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht'' (Ідэя да супольнай гісторыі з касмпаліцкім намерам) * [[1785]] ''Grundlegung zur Metaphysik der Sitten'' (Падмурак да метафізікі маралі) * [[1786]] ''Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft'' (Метафізічныя асновы прыродазнаўчых навук) * [[1788]] ''Kritik der praktischen Vernunft'' (Крытыка практычнага розуму) * [[1790]] ''Kritik der Urteilskraft'' (Крытыка разумовых здольнасцяў) * [[1793]] ''Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft'' (Рэлігія ў межах голага розуму) * [[1795]] ''Zum ewigen Frieden'' (Да вечнага міру) * [[1797]] ''Metaphysik der Sitten'' (Метафізіка маралі) * [[1798]] ''Anthropologie in pragmatischer Hinsicht'' (Антрапалогія з прагматычнага гледзішча) * [[1798]] ''Der Streit der Fakultäten'' (Сутыкненне здольнасцяў) * [[1803]] ''Über Pädagogik'' (Пра педагогіку) * [[1804]] ''Opus Postumum'' == Беларускія пераклады == * Адказ на пытанне: што такое Асвета? / Перакл. Я. Бяласіна, 1997; * Пралегомены да любой будучай філасофіі: Трактат / Перакл. [[Л. Баршчэўскі]], 2006 {{зноскі}} == Літаратура == * Кант Імануіл // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік / Уклад. Дубянецкі Э. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2003. — ISBN 985-11-0277-6 == Спасылкі == {{Commons|Immanuel Kant}} * {{DNB-Portal|118559796}} {{Эпоха Асветніцтва}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Кант Імануіл}} [[Катэгорыя:Філосафы Германіі]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] cq5pjndlqvnt9mpcjlg28xukp86fbe2 4183849 4183848 2022-08-11T21:37:22Z JerzyKundrat 174 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Філосаф |імя = Імануіл Кант |арыгінал імя = {{lang-de|Immanuel Kant}} |партрэт = Immanuel Kant.jpg |памер = 250px |подпіс = |імя пры нараджэнні = |псеўданімы = |дата нараджэння = 22.4.1724 |месца нараджэння = |дата смерці = 12.2.1804 |месца смерці = |грамадзянства = |падданства = Каралеўства Прусія |мова = [[Нямецкая мова|нямецкая]] |школа = {{нп3|Канціанства|Канціанства|ru|Кантианство}} |кірунак = {{нп3|Нямецкая класічная філасофія|Нямецкая класічная філасофія|ru|Немецкий идеализм}} |перыяд = XVIII ст. |інтарэсы = [[эпістэмалогія]], [[метафізіка]], [[этыка]] |ідэі = {{нп3|Катэгарычны імператыў|катэгарычны імператыў|ru|Категорический императив}}, {{нп3|Трансцэндэнтальны ідэалізм|трансцэндэнтальны ідэалізм|ru|Трансцендентальный идеализм}}, {{нп3|Sapere aude|sapere aude|ru|Sapere aude}}, трансцэндэнтальнае адзінства {{нп3|Аперцэпцыя|аперцэпцыі|ru|Апперцепция}}, здольнасць меркавання, {{нп3|Вечны мір, філасофія|вечны мір|ru|Вечный мир (философия)}} |папярэднікі = [[Платон]], [[Джордж Берклі|Дж. Берклі]], [[Хрысціян Вольф|Х. фон Вольф]], {{нп3|Ёган Нікалас Тэтэнс|Ё. Н. Тэтэнс|ru|Тетенс, Иоганн Николас}}, {{нп3|Фрэнсіс Хатчасан|Ф. Хатчесон|ru|Хатчесон, Фрэнсис}}, [[Мішэль дэ Мантэнь|М. дэ Мантэнь]], [[Дэвід Юм|Д. Юм]], [[Рэнэ Дэкарт|Р. Дэкарт]], [[Готфрыд Лейбніц|Г. Лейбніц]], [[Джон Лок|Дж. Лок]], {{нп3|Нікаля Мальбранш|Н. Мальбранш|ru|Мальбранш, Николя}}, [[Ісаак Ньютан|І. Ньютан]], [[Жан-Жак Русо|Ж.-Ж. Русо]], [[Бенедыкт Спіноза|Б. Спіноза]] |паслядоўнікі = |прэміі = |узнагароды = |роспіс = Immanuel Kant signature.svg |lib = |сайт = |вікікрыніцы = |вікіцытатнік = }} '''Імануіл Кант''' ({{ДН|22|4|1724}} — {{ДС|12|2|1804}}) — нямецкі<ref>[https://bigenc.ru/philosophy/text/2042115 bigenc.ru]</ref> [[філосаф]] [[Эпоха Асветніцтва|эпохі Асветніцтва]], з'яўляецца адным з найболей уплывовых мысляроў у гісторыі заходняй [[філасофія|філасофіі]]. == Біяграфія == Імануіл Кант нарадзіўся ў сціплым і па-асабліваму набожным асяроддзі. Яго дзед Ян быў рымарам з [[клайпеда|Клайпеды]]. Бацькі — Ян-Георг, сёдзельнік з [[Кёнігсберг]]а, і Анна-Рэгіна Ройтар<ref>[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image/x.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=/Content/109404/index.djvu] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201202135338/https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image%2Fx.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=%2FContent%2F109404%2Findex.djvu |date=2 снежня 2020 }}</ref>. Будучы падлеткам ён наведвае каледж, а затым працягвае сваю адукацыю ва ўніверсітэце. Вывучаў [[Фізіка|фізіку]], натуральныя навукі, [[Матэматыка|матэматыку]] і [[Філасофія|філасофію]]. У [[1747]] годзе смерць яго бацькі прымусіла яго спыніць вучобу і пачаць працаваць у якасці выкладчыка. З [[1755]] г. рэгулярна наведвае [[Кёнігсбергскі ўніверсітэт]] і ў [[1770]] годзе становіцца [[прафесар]]ам гэтага ж універсітэта. Кант быў першым вялікім філосафам які атрымаў вышэйшую адукацыю. Яго лекцыі і публікацыі, гэтага перыяду, былі вельмі разнастайныя:па матэматыцы, логіцы, [[Геаграфія|геаграфіі]], багаслоўі, педагогіцы, [[Права|праве]], [[Антрапалогія|антрапалогіі]], [[Метафізіка|метафізіцы]]. У [[1781]] г. з'явіўся першы нумар [[часопіс]]а «Крытыка чыстага розуму». Гэтая праца, у выніку не стала паспяховай для яе аўтара. Яшчэ адзін нумар убачыў свет у [[1787]] г. Асноўныя філасофскія дактрыны Канта з'яўляецца transtsendentalniya ідэалізм. Яго самымі вядомымі творамі, з'яўляюцца «Крытыка чыстага розуму» і «Крытыка разумовых здольнасцяў». Адной з цэнтральных тэм у працы Кант з'яўляецца прадмет чалавечай свабоды — вольна думаць, у адпаведнасці з самім сабой, і свабода выражэння думкі. Ён аказвае значны ўплыў на філасофію [[рамантызм]]а і [[ідэалізм]]а ў 19-м стагоддзі, і яго працы з'яўляюцца адпраўной кропкай для [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гегель|Гегеля]]. Кант лічыцца бацькам нямецкай класічнай філасофіі. У «Усеагульная натуральная гісторыя і тэорыя неба», ім выкладаецца гіпотэза аб паходжанні Сонечнай сістэмы, у выніку чаго мяняецца метафізічны погляд на мір. Тэорыі Канта прывялі да з'яўлення двух школ у філасофіі — [[кантыянства]] і [[неакантыянства]]. == Светапогляд == У аснове [[Этыка|этыкі]] І. Канта — праблема годнасці і самакаштоўнасці кожнай асобы. Сфармуляваў паняцце т.зв. «катэгарычнага імператыву», паводле якога кожны індывід павінен дзейнічаць так, каб правіла яго асабістых паводзін магло стаць правілам паводзін для ўсіх людзей. І. Кант падзяляў свет на дзве часткі — свет прыроды і свет свабоды. Першы з іх уяўляе сабой свет жорсткасці і зла, а другі, наадварот, свет культуры і маралі. Гэтыя два светы злучае, звязвае вялікая сіла Прыгажосці (сіла мастацтва). Паводле І. Кант, вышэйшым праяўленнем [[Культура|культуры]] выступае менавіта яе эстэтычная праяўленне. Ён вызначыў тры асноўныя прынцыпы грамадскага жыцця: свабода кожнага сябра грамадства; самастойнасць кожнага грамадзяніна; роўнасць усіх падданых у [[Дзяржава|дзяржаве]]. На думку І. Канта, чалавечае грамадства развіваецца ў кірунку да «ўсеагульнай прававой грамадзянскай супольнасці», г.зн. да дасканалай ідэальнай рэспублікі; дасягнуць ідэальнага стану [[грамадства]], дзе б панаваў мір паміж людзьмі і дзяржавамі, можна толькі праз пераадоленне ўсякіх антаганізмаў, супярэчнасцей, войнаў і звязаных з імі бедстваў і пакут людзей. Як эстэтык, І. Кант адзначаў, што ўжо сама цікавасць да прыгожага ў [[Прырода|прыродзе]] ўзвышае [[чалавек]]а ў [[мараль]]ных адносінах. Распрацаваў вучэнне аб антыноміях (супрацьлегласцях) тэарэтычнага розуму, якое адыграла значную ролю ў развіцці [[Дыялектыка|дыялектыкі]]. == Публікацыі Канта == Некаторыя публікацыі Канта: * [[1755]] ''Allgemeine Naturgeschichte und Theorie Des Himmels'' (Агульная гісторыя прыроды і тэорыя нябёсаў) * [[1763]] ''Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes'' (Адзіны магчымы грунт для доказу дэманстрацыі існавання Бога) * [[1764]] ''Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen'' (Назіранні што да адчування прыгожага і ўзнёслага) * [[1781]] ''Kritik der reinen Vernunft'' (Крытыка чыстага розуму) * [[1783]] ''Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?'' (Адказ на пытанне: што такое Асвета?, бел. пераклад Я.Бяласіна, 1997) * [[1783]] ''Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik'' (Пралегамены да любой будучай філасофіі, бел. пераклад Л.Баршчэўскага, 2006) * [[1784]] ''Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht'' (Ідэя да супольнай гісторыі з касмпаліцкім намерам) * [[1785]] ''Grundlegung zur Metaphysik der Sitten'' (Падмурак да метафізікі маралі) * [[1786]] ''Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft'' (Метафізічныя асновы прыродазнаўчых навук) * [[1788]] ''Kritik der praktischen Vernunft'' (Крытыка практычнага розуму) * [[1790]] ''Kritik der Urteilskraft'' (Крытыка разумовых здольнасцяў) * [[1793]] ''Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft'' (Рэлігія ў межах голага розуму) * [[1795]] ''Zum ewigen Frieden'' (Да вечнага міру) * [[1797]] ''Metaphysik der Sitten'' (Метафізіка маралі) * [[1798]] ''Anthropologie in pragmatischer Hinsicht'' (Антрапалогія з прагматычнага гледзішча) * [[1798]] ''Der Streit der Fakultäten'' (Сутыкненне здольнасцяў) * [[1803]] ''Über Pädagogik'' (Пра педагогіку) * [[1804]] ''Opus Postumum'' == Беларускія пераклады == * Адказ на пытанне: што такое Асвета? / Перакл. Я. Бяласіна, 1997; * Пралегомены да любой будучай філасофіі: Трактат / Перакл. [[Л. Баршчэўскі]], 2006 {{зноскі}} == Літаратура == * Кант Імануіл // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік / Уклад. Дубянецкі Э. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2003. — ISBN 985-11-0277-6 == Спасылкі == {{Commons|Immanuel Kant}} * {{DNB-Portal|118559796}} {{Эпоха Асветніцтва}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Кант Імануіл}} [[Катэгорыя:Філосафы Германіі]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] kl5oguhajy7zztube5vps45zv98o6qg 4184010 4183849 2022-08-12T08:32:41Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Філосаф |імя = Імануіл Кант |арыгінал імя = {{lang-de|Immanuel Kant}} |партрэт = Immanuel Kant.jpg |памер = 250px |подпіс = |імя пры нараджэнні = |псеўданімы = |дата нараджэння = 22.4.1724 |месца нараджэння = |дата смерці = 12.2.1804 |месца смерці = |грамадзянства = |падданства = Каралеўства Прусія |мова = [[Нямецкая мова|нямецкая]] |школа = {{нп3|Канціанства|Канціанства|ru|Кантианство}} |кірунак = {{нп3|Нямецкая класічная філасофія|Нямецкая класічная філасофія|ru|Немецкий идеализм}} |перыяд = XVIII ст. |інтарэсы = [[эпістэмалогія]], [[метафізіка]], [[этыка]] |ідэі = {{нп3|Катэгарычны імператыў|катэгарычны імператыў|ru|Категорический императив}}, {{нп3|Трансцэндэнтальны ідэалізм|трансцэндэнтальны ідэалізм|ru|Трансцендентальный идеализм}}, {{нп3|Sapere aude|sapere aude|ru|Sapere aude}}, трансцэндэнтальнае адзінства {{нп3|Аперцэпцыя|аперцэпцыі|ru|Апперцепция}}, здольнасць меркавання, {{нп3|Вечны мір, філасофія|вечны мір|ru|Вечный мир (философия)}} |папярэднікі = [[Платон]], [[Джордж Берклі|Дж. Берклі]], [[Хрысціян Вольф|Х. фон Вольф]], {{нп3|Ёган Нікалас Тэтэнс|Ё. Н. Тэтэнс|ru|Тетенс, Иоганн Николас}}, {{нп3|Фрэнсіс Хатчасан|Ф. Хатчесон|ru|Хатчесон, Фрэнсис}}, [[Мішэль дэ Мантэнь|М. дэ Мантэнь]], [[Дэвід Юм|Д. Юм]], [[Рэнэ Дэкарт|Р. Дэкарт]], [[Готфрыд Лейбніц|Г. Лейбніц]], [[Джон Лок|Дж. Лок]], {{нп3|Нікаля Мальбранш|Н. Мальбранш|ru|Мальбранш, Николя}}, [[Ісаак Ньютан|І. Ньютан]], [[Жан-Жак Русо|Ж.-Ж. Русо]], [[Бенедыкт Спіноза|Б. Спіноза]] |паслядоўнікі = |прэміі = |узнагароды = |роспіс = Immanuel Kant signature.svg |lib = |сайт = |вікікрыніцы = |вікіцытатнік = }} '''Імануіл Кант''' ({{ДН|22|4|1724}} — {{ДС|12|2|1804}}) — нямецкі<ref>[https://bigenc.ru/philosophy/text/2042115 bigenc.ru]</ref> [[філосаф]] [[Эпоха Асветніцтва|эпохі Асветніцтва]], адзін з найбольш уплывовых мысляроў у гісторыі заходняй [[філасофія|філасофіі]]. == Біяграфія == Імануіл Кант нарадзіўся ў сціплым і па-асабліваму набожным асяроддзі. Яго дзед Ян быў рымарам з [[клайпеда|Клайпеды]]. Бацькі — Ян-Георг, сёдзельнік з [[Кёнігсберг]]а, і Анна-Рэгіна Ройтар<ref>[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image/x.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=/Content/109404/index.djvu] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201202135338/https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/applet?mimetype=image%2Fx.djvu&sec=false&handler=djvu_html5&content_url=%2FContent%2F109404%2Findex.djvu |date=2 снежня 2020 }}</ref>. Будучы падлеткам ён наведвае каледж, а затым працягвае сваю адукацыю ва ўніверсітэце. Вывучаў [[Фізіка|фізіку]], натуральныя навукі, [[Матэматыка|матэматыку]] і [[Філасофія|філасофію]]. У 1747 годзе смерць яго бацькі прымусіла яго спыніць вучобу і пачаць працаваць у якасці выкладчыка. З 1755 года рэгулярна наведваў [[Кёнігсбергскі ўніверсітэт]], а ў 1770 годзе стаў [[прафесар]]ам гэтага ж універсітэта. Кант быў першым вялікім філосафам які атрымаў вышэйшую адукацыю. Яго лекцыі і публікацыі, гэтага перыяду, былі вельмі разнастайныя:па матэматыцы, логіцы, [[Геаграфія|геаграфіі]], багаслоўі, педагогіцы, [[Права|праве]], [[Антрапалогія|антрапалогіі]], [[Метафізіка|метафізіцы]]. У 1781 годзе з'явіўся першы нумар [[часопіс]]а «Крытыка чыстага розуму». Гэтая праца, у выніку не стала паспяховай для яе аўтара. Яшчэ адзін нумар убачыў свет у 1787 годзе Асноўныя філасофскія дактрыны Канта з'яўляецца transtsendentalniya ідэалізм. Яго самымі вядомымі творамі, з'яўляюцца «Крытыка чыстага розуму» і «Крытыка разумовых здольнасцяў». Адной з цэнтральных тэм у працы Кант з'яўляецца прадмет чалавечай свабоды — вольна думаць, у адпаведнасці з самім сабой, і свабода выражэння думкі. Ён аказвае значны ўплыў на філасофію [[рамантызм]]а і [[ідэалізм]]а ў 19-м стагоддзі, і яго працы з'яўляюцца адпраўной кропкай для [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гегель|Гегеля]]. Кант лічыцца бацькам нямецкай класічнай філасофіі. У «Усеагульная натуральная гісторыя і тэорыя неба», ім выкладаецца гіпотэза аб паходжанні Сонечнай сістэмы, у выніку чаго мяняецца метафізічны погляд на мір. Тэорыі Канта прывялі да з'яўлення двух школ у філасофіі — [[кантыянства]] і [[неакантыянства]]. == Светапогляд == У аснове [[Этыка|этыкі]] І. Канта — праблема годнасці і самакаштоўнасці кожнай асобы. Сфармуляваў паняцце т.зв. «катэгарычнага імператыву», паводле якога кожны індывід павінен дзейнічаць так, каб правіла яго асабістых паводзін магло стаць правілам паводзін для ўсіх людзей. І. Кант падзяляў свет на дзве часткі — свет прыроды і свет свабоды. Першы з іх уяўляе сабой свет жорсткасці і зла, а другі, наадварот, свет культуры і маралі. Гэтыя два светы злучае, звязвае вялікая сіла Прыгажосці (сіла мастацтва). Паводле І. Кант, вышэйшым праяўленнем [[Культура|культуры]] выступае менавіта яе эстэтычная праяўленне. Ён вызначыў тры асноўныя прынцыпы грамадскага жыцця: свабода кожнага сябра грамадства; самастойнасць кожнага грамадзяніна; роўнасць усіх падданых у [[Дзяржава|дзяржаве]]. На думку І. Канта, чалавечае грамадства развіваецца ў кірунку да «ўсеагульнай прававой грамадзянскай супольнасці», г.зн. да дасканалай ідэальнай рэспублікі; дасягнуць ідэальнага стану [[грамадства]], дзе б панаваў мір паміж людзьмі і дзяржавамі, можна толькі праз пераадоленне ўсякіх антаганізмаў, супярэчнасцей, войнаў і звязаных з імі бедстваў і пакут людзей. Як эстэтык, І. Кант адзначаў, што ўжо сама цікавасць да прыгожага ў [[Прырода|прыродзе]] ўзвышае [[чалавек]]а ў [[мараль]]ных адносінах. Распрацаваў вучэнне аб антыноміях (супрацьлегласцях) тэарэтычнага розуму, якое адыграла значную ролю ў развіцці [[Дыялектыка|дыялектыкі]]. == Публікацыі Канта == Некаторыя публікацыі Канта: * [[1755]] ''Allgemeine Naturgeschichte und Theorie Des Himmels'' (Агульная гісторыя прыроды і тэорыя нябёсаў) * [[1763]] ''Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes'' (Адзіны магчымы грунт для доказу дэманстрацыі існавання Бога) * [[1764]] ''Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen'' (Назіранні што да адчування прыгожага і ўзнёслага) * [[1781]] ''Kritik der reinen Vernunft'' (Крытыка чыстага розуму) * [[1783]] ''Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?'' (Адказ на пытанне: што такое Асвета?, бел. пераклад Я.Бяласіна, 1997) * [[1783]] ''Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik'' (Пралегамены да любой будучай філасофіі, бел. пераклад Л.Баршчэўскага, 2006) * [[1784]] ''Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht'' (Ідэя да супольнай гісторыі з касмпаліцкім намерам) * [[1785]] ''Grundlegung zur Metaphysik der Sitten'' (Падмурак да метафізікі маралі) * [[1786]] ''Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft'' (Метафізічныя асновы прыродазнаўчых навук) * [[1788]] ''Kritik der praktischen Vernunft'' (Крытыка практычнага розуму) * [[1790]] ''Kritik der Urteilskraft'' (Крытыка разумовых здольнасцяў) * [[1793]] ''Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft'' (Рэлігія ў межах голага розуму) * [[1795]] ''Zum ewigen Frieden'' (Да вечнага міру) * [[1797]] ''Metaphysik der Sitten'' (Метафізіка маралі) * [[1798]] ''Anthropologie in pragmatischer Hinsicht'' (Антрапалогія з прагматычнага гледзішча) * [[1798]] ''Der Streit der Fakultäten'' (Сутыкненне здольнасцяў) * [[1803]] ''Über Pädagogik'' (Пра педагогіку) * [[1804]] ''Opus Postumum'' == Беларускія пераклады == * Адказ на пытанне: што такое Асвета? / Перакл. Я. Бяласіна, 1997; * Пралегомены да любой будучай філасофіі: Трактат / Перакл. [[Л. Баршчэўскі]], 2006 {{зноскі}} == Літаратура == * Кант Імануіл // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік / Уклад. Дубянецкі Э. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2003. — ISBN 985-11-0277-6 == Спасылкі == {{Commons|Immanuel Kant}} * {{DNB-Portal|118559796}} {{Эпоха Асветніцтва}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Кант Імануіл}} [[Катэгорыя:Філосафы Германіі]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] 1zk63gc0tgn0kvmynozr67shduqw4ql 0 45427 4183367 4150012 2022-08-11T13:21:07Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} [[Файл:Фемида Жизнь и суд 1916 ном.12 март.jpg|міні|251x251пкс|Феміда - сімвал правасуддзя]] '''Права''' — сістэма агульнаабавязковых сацыяльных норм, якія ўстаноўлены або санкцыяніраваны [[дзяржава]]й і рэгулююць дзеянні, паводзіны і адносіны людзей, іх груповак, дзяржаўных і грамадскіх органаў, арганізацый і ўстаноў. == Функцыі права == * рэгулятыўная — нарматыўнае замацаванне вызначаных грамадскіх адносін; * ахавальная — дзеянне права накіраванага на ахову грамадскіх адносін; * выхаваўчая — права накіраванае на перакананне насельніцтва ў справядлівасці замацаваных у нарматыўных прававых актах асноў грамадскага ладу, на сцвярджэнне сацыяльнай справядлівасці. Права з'яўляецца рэгулятарам [[Грамадства|грамадскіх]] адносін. Падчас жыцця ў грамадстве людзі, арганізацыі, дзяржавы ўступаюць паміж сабой у разнастайныя адносіны. Урэгуляваныя нормамі права, гэтыя адносіны становяцца праваадносінамі, гэта значыць з'яўленне праваадносін з'яўляецца вынікам уздзеяння нормаў права на грамадскія адносіны. Права рэгулюе адносіны далёка не цалкам, таму форму праваадносін набываюць не ўсе адносіны, а толькі вызначаная іх частка. Права не з'яўляецца адзіным рэгулятарам грамадскіх адносін. У грамадстве існуюць нормы маралі, нормы грамадскіх аб'яднанняў, звычаі, традыцыі, рэлігійныя нормы. Важным рэгулятарам грамадскіх адносін з'яўляецца [[мараль]], сфера рэгулявання якой шырэй, чым сфера рэгулявання права. Дзеянне нормаў маралі забяспечваецца сілай грамадскай думкі. Падчас рэгуляванні грамадскіх адносін права і мараль цесна ўзаемадзейнічаюць, аднак у іх ёсць шэраг адрозненняў: * нормы маралі складаюцца гістарычна, а нормы права ўсталёўваюцца дзяржавай; * нормы маралі носяць агульны характар, а нормы права максімальна дэталізаваны; * нормы маралі змяняюцца больш дынамічна, а нормы права часта адстаюць ад развіцця грамадскіх адносін, якія яны рэгулююць. Суб'ект права — індывід ці арганізацыя, якія на падставе юрыдычных нормаў могуць быць удзельнікамі праваадносін, гэта значыць носьбітамі суб'ектыўных правоў і абавязкаў. Аб'ект права — грамадскія адносіны з нагоды рэальнай выгоды, на выкарыстанне ці ахову якога накіраваны суб'ектыўныя правы і абавязкі ўдзельнікаў грамадскіх адносін. Суб'ектыўнае права — мера дазволенага законам паводзін суб'ектаў як удзельнікаў грамадскіх адносін. Гэта мера ўласных дзеянняў суб'екта і мера яго патрабаванняў да іншых твараў. Аб'ектыўнае права — сукупнасць нормаў законаў і іншых нарматыўных прававых актаў, якія рэгулююць грамадскія адносіны. == Крыніцы права == [[Крыніца права]] — гэта форма ўсталявання і існаванні юрыдычных нормаў. Гістарычна вядомыя наступныя выгляды крыніц права: * Прававы звычай (звычайнае права) — такі звычай (правіла грамадскага жыцця), выкананне якога забяспечваецца прымусовай сілай дзяржавы. У старажытныя часы людзі зыходзілі з таго, што ў дадзеным грамадстве і наогул ва ўсім свеце пануе раз і назаўжды ўсталяваны Богам парадак. Прыкметы звычаю: даўнасць; бесперапыннасць; абавязковасць; разумнасць. Звычайнае права — гэта сукупнасць фактычных і аднастайна захоўваемых, хоць дзяржавай і не прадпісаных, правілаў грамадскага жыцця. * Судовы прэцэдэнт — гэта рашэнне суда па пэўнай справе, абавязковае для іншых судоў пры рашэнні аналагічных спраў. У краінах (Вялікабрытанія, ЗША, Канада і іншых), дзе прызнаюць абавязковасць такіх рашэнняў, судовы прэцэдэнт з'яўляецца крыніцай права; * [[Нарматыўны прававы акт]] — афіцыйны дакумент (закон, указ, дэкрэт, пастанова і іншыя), прыняты ўпаўнаважаным суб'ектам праватворчасці. Ён усталёўвае, змяняе ці адмяняе прававыя нормы. У шматлікіх краінах гэта асноўная крыніца права; * Нарматыўная прававая дамова — дамова паміж некалькімі дзяржавамі (міжнародная дамова) або паміж некалькімі арганізацыямі ўнутры дзяржавы; * Дактрына — думкі агульнапрызнаных аўтарытэтных вучоных-прававедаў. Да дактрын звяртаюцца ў тым выпадку, калі ў заканадаўстве ёсць прабел, які не можа быць выкананы прававым звычаем ці [[суд]]овым прэцэдэнтам. == Гл. таксама == * [[Абаліцыя]] * [[Сумленныя намеры]] * [[Алібі]] {{ТДП}} {{Права}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Права| ]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] 9syuu2ynyyje15s2ftkh0qil6iavvg6 0 46835 4183426 3481890 2022-08-11T14:33:45Z Sillerkiil 108514 Відэа з дрона Локса 2022 wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Локса |арыгінальная назва = {{lang-et|Loksa}} |падначаленне = Гарадскі муніцыпалітэт |краіна = Эстонія |герб = Loksa_suurvapp.gif |сцяг = Flag of Loksa.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 59|lat_min = 35|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 25|lon_min = 43|lon_sec = |CoordAddon = type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = Павет |рэгіён = Хар'юмаа |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = 3,8 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 3403 |год перапісу = 2010 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Loksa |сайт = http://www.loksa.ee/ |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} [[Файл:Drone video of Loksa in Estonia (July 2022).webm|міні|Відэа з дрона Локса 2022]] '''Локса''' ({{lang-et|Loksa}}) — горад на поўначы [[Эстонія|Эстоніі]] на беразе [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]. Знаходзіцца ва ўездзе Хар'юмаа. У горадзе дзейнічае прадпрыемства Loksa Shipyard Ltd. - [[A.P. Moller-Maersk Group]]. {{DEFAULTSORT: Локса}} {{Хар’ю}} {{Гарады Эстоніі}} [[Катэгорыя:Гарады Эстоніі]] plk4enobtp0ln0h6kfti230gpr8vs2o 0 48652 4183455 4180307 2022-08-11T17:56:58Z Artsiom91 31770 /* Трэнерскі штаб */ - Сасніцкі https://football.by/news/166667.html wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Віцебск | Лагатып = ФК Віцебск.png | ШырыняЛагатыпа = 170px | ПоўнаяНазва = Спартыўная ўстанова «Футбольны клуб „Віцебск“» | Мянушкі = | Горад = [[Віцебск]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1960]] | Стадыён = [[Віцебскі цэнтральны спартыўны комплекс|ЦСК]] | Умяшчальнасць = 8300 | Кіраўнік = [[Мікалай Вайцюхоўскі]] | ПасадаКіраўніка = Дырэктар | Трэнер = [[Яўген Чарнухін]] | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 7 месца | Сайт = https://fc.vitebsk.by/ | pattern_la1=_vitebsk20h|pattern_b1=_vitebsk20h|pattern_ra1=_vitebsk20h|pattern_sh1=|pattern_so1= | leftarm1=0000EE|body1=0000EE|rightarm1=0000EE|shorts1=0000EE|socks1=0000EE | pattern_la2=_vitebsk20a|pattern_b2=_vitebsk20a|pattern_ra2=_vitebsk20a|pattern_sh2= | leftarm2=770000|body2=770000|rightarm2=770000|shorts2=770000|socks2=770000 }} {{значэнні|Віцебск (значэнні)}} '''«Віцебск»''' — [[Беларусь|беларускі]] [[футбольны клуб]] з горада [[Віцебск]], заснаваны ў [[1960]] годзе. З [[1992]] года ўдзельнічае у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе Беларусі]] (акрамя 2003, 2005 і 2012—2014 гадоў). == Гісторыя == Каманда створана ў 1960 годзе. У савецкія часы выступала ў другой лізе чэмпіянату СССР. У Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі каманда выступала з 1992 па 2011 (акрамя сезонаў 2003 і 2005 гадоў). Лепшыя сезоны клуб праводзіў у 1990-х гадах, калі трывала вёў барацьбу за медалі, атрымаў перамогу ў [[Кубак Беларусі па футболе|Кубку Беларусі]]. У першай палове 2000-х гульня пайшла на спад, і двойчы (па выніках сезонаў 2002 і 2004) клуб выбываў у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]], але адразу вяртаўся ў вышэйшы дывізіён. Другая палова 2000-х прывяла да чарговага ўздыму віцебскага клуба, які, хоць і не змагаўся за медалі, але знаходзіўся ў верхняй палове табліцы. З 2009 года пачаўся чарговы заняпад. Каманда займала месца ўнізе, недалёка ад зоны вылету. У сезоне 2011 няўдалы фініш пакінуў каманду на перадапошнім месцы. Саступіўшы ў пераходных матчах мінскаму [[ФК Партызан Мінск|«Партызану»]] (0:2 і 2:1), каманда выбыла ў Першую лігу. === У Першай лізе (2012—2014) === У сезоне 2012 каманда вяла барацьбу за вяртанне ў эліту. Да апошняга моманта віцебскі клуб захоўваў шанцы на другое месца, якое давала права на стыкавыя матчы за месца ў Вышэйшай лізе, але ў выніку віцябляне скончылі сезон трэцімі. Сезон 2013 пачаўся для каманды няўдала, але пазней клуб выйшаў на другую пазіцыю ў турнірнай табліцы. У сярэдзіне 2013 клуб з-за дрэннага фінансіравання пакінулі асноўныя ігракі, але «Віцебск» працягваў весці барацьбу за месца ў эліце. У выніку, аднак, клуб зноў апынуўся на трэцім месцы і зноў не здолеў вярнуцца ў Вышэйшую лігу. У сезоне 2014 клуб узмацніўся моцнымі для ўзроўня Першай лігі ігракамі, што дазваляла разлічваць на добрыя вынікі ў чэмпіянаце. Але, віцебскі клуб пацярпеў паражэнні ад асноўных канкурэнтаў і ў выніку скончыў першы круг на пятым месцы. Пасля гэтага ў ліпені 2014 года быў звольнены галоўны трэнер [[Юрый Канаплёў]]. Разам з новым трэнерам [[Сяргей Вехцеў|Сяргеем Вехцевым]] клуб стаў выступаць лепей і неўзабаве выйшаў на трэці радок, які здолеў захаваць да канца чэмпіянату. У стыкавых матчах «Віцебск» перайграў магілёўскі [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпро»]] (2:0, 1:1) і праз тры гады вярнуўся ў Вышэйшую лігу. == Папярэднія назвы == * «Чырвоны сцяг» (1960—1963) * «Дзвіна» (1963—1985) * «Віцязь» (1985—1988) * КІМ (1989—1994) * «Дзвіна» (1994—1995) * «Лакаматыў-96» (1996—2002) * «Лакаматыў» (2003—2006) * «Віцебск» (з 2007 года) == Дасягненні == * {{Ср}} Срэбраны прызёр чэмпіянату Беларусі: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|1992/1993]], [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|1994/1995]] * {{Бр}} Бронзавы прызёр чэмпіянату Беларусі: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|1993/1994]], [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|1997]] * Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|2003]] * Уладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]]: [[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|1998]] == Цяперашні склад == ''Станам на жнівень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[https://fc.vitebsk.by/osnovnoi-sostav/ Основной состав]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Дзмітрый Гушчанка]]||1988}} {{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Дзмітрый Харытонаў]]||1997}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Кастамараў]]||1999}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Арцём Скітоў]] {{капітан}}||1991}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Жуліу Сезар (1996)|Жуліу Сезар]]||1996}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ян Масесаў]]||2000}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Алег Вераціла]]||1988}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Баранок]]||2004}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ян Скібскі]]||2002}} {{Ігрок|42|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Аляксандр Саковіч]]||1998}} {{Ігрок|44|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Глінскі]]||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзмітрый Вараб’ёў]]||2001}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Лісоўскі]]||2001}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Арменія}}|ПА|[[Арам Качаран]]||1996}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Яўгенавіч Мацвеенка|Антон Мацвеенка]]||1986}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Дробыш]]||2001}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Яўген Красноў]]||1998}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Аляксандравіч Волкаў|Сяргей Волкаў]]||1999}} {{Ігрок|28|{{Сцяг|Кот-д’Івуар}}|ПА|[[Шада Уэдрааго]]||2003}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Фрол Панарын]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Руслан Цевераў]]||1994}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Максім Жумабекаў]]||1999}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Захар Чарвякоў]]||2002}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладлен Анікееў]]||2004}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Карэн Варданян]]||2003}} {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок|16|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Іван Навічкоў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Сяргей Максімаў||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Андрэй Бабровіч||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Дзяніс Багданаў||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Мікіта Кузьмінаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Яўген Марчанка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Ігар Чарнабрысаў||2001}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Жыгуноў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Кузьмін||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Кірыл Марозаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Глеб Міхайлаў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Цімур Шаркін||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Данііл Журнакоўскі||2003}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Чарнухін]] (нар. 1984) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віталь Мілюцін]] (нар. 1965) — трэнер па фізпадрыхоўцы * {{Сцяг|Беларусь}} [[Юрый Васюцін]] (нар. 1978) — трэнер брамнікаў == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=150|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- | 1992 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Першая]] (Д1)|| '''6''' || 15 || 7 || 3 || 5 || 21–14 || '''17''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1992|1/8 фіналу]] || |- | 1992–93 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Першая]] (Д1)|| style="background:silver"|'''2''' || 32 || 18 || 11 || 3 || 55–21 || '''47''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|Паўфінал]] || |- | 1993–94 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Першая]] (Д1)|| style="background:#cc9966"|'''3''' || 30 || 17 || 9 || 4 || 32–14 || '''43''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|1/8 фіналу]] || |- | 1994–95 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Першая]] (Д1) || style="background:silver"|'''2''' || 30 || 16 || 13 || 1 || 46–15 || '''45''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|1/16 фіналу]] || |- | 1995 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Першая]] (Д1) || '''7''' || 15 || 5 || 5 || 5 || 12–12 || '''20''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|1/16 фіналу]] || |- | 1996 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая]] (Д1) || '''5''' || 30 || 13 || 10 || 7 || 48–27 || '''49''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|Чвэрцьфінал]] || |- | 1997 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая]] (Д1) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 30 || 18 || 5 || 7 || 46–30 || '''59''' || style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|Уладальнік]] || |- | 1998 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая]] (Д1) || '''4''' || 28 || 14 || 6 || 8 || 35–24 || '''48''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|1/8 фіналу]] || Змена назваў ліг |- | 1999 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 30 || 9 || 7 || 14 || 40–45 || '''34''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|Чвэрцьфінал]] || |- | 2000 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 30 || 8 || 7 || 15 || 34–50 || '''31''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/8 фіналу]] || |- | 2001 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая]] (Д1) || '''12''' || 26 || 4 || 7 || 15 || 18–51 || '''19''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/16 фіналу]] || |- | 2002 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Вышэйшая]] (Д1) || '''14''' || 26 || 3 || 0 || 23 || 20–77 || '''9''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|Чвэрцьфінал]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | 2003 || style="background:#D0F0C0"|[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Першая]] (Д2) || style="background:gold"|'''1''' || 31<sup>1<sup> || 23 || 4 || 4 || 59–22 || '''73''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|Чвэрцьфінал]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | 2004 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Вышэйшая]] (Д1) || '''15''' || 31<sup>2<sup> || 8 || 3 || 20 || 35–58 || '''27''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|1/16 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | 2005 || style="background:#D0F0C0"|[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Першая]] (Д2) || style="background:silver"|'''2''' || 30 || 21 || 7 || 2 || 76–23 || '''70''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | 2006 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Вышэйшая]] (Д1) || '''6''' || 26 || 9 || 11 || 6 || 21–18 || '''38''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|1/8 фіналу]] || |- | 2007 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 26 || 9 || 8 || 9 || 25–28 || '''35''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/8 фіналу]] || |- | 2008 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Вышэйшая]] (Д1) || '''5''' || 30 || 14 || 9 || 7 || 39–26 || '''51''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|Чвэрцьфінал]] || |- | 2009 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Вышэйшая]] (Д1) || '''10''' || 26 || 10 || 2 || 14 || 26–37 || '''32''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/16 фіналу]] || |- | 2010 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 33 || 7 || 11 || 15 || 31–52 || '''32''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|1/8 фіналу]] || |- |rowspan="2"| 2011 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 33 || 8 || 8 || 17 || 29–46 || '''32''' ||rowspan="2"| [[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/16 фіналу]] || |- | Пераходныя матчы<sup>3<sup> || || 2 || 1 || 0 || 1 || 2–3 || || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | 2012 || style="background:#D0F0C0"|[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Першая]] (Д2) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 28 || 19 || 2 || 7 || 57–30 || '''59''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/16 фіналу]] || |- | 2013 || style="background:#D0F0C0"|[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Першая]] (Д2) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 30 || 16 || 7 || 7 || 40–29 || '''55''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/16 фіналу]] || |- |rowspan="2"| 2014 || style="background:#D0F0C0"|[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Першая]] (Д2) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 30 || 15 || 5 || 10 || 44–30 || '''50''' ||rowspan="2"| [[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|Чвэрцьфінал]] || |- | Пераходныя матчы<sup>4<sup> || || 2 || 1 || 1 || 0 || 3–1 || || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2015 ФК Віцебск|2015]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Вышэйшая]] (Д1) || '''13''' || 26 || 4 || 9 || 13 || 21–47 || '''21''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Віцебск|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] (Д1) || '''6''' || 30 || 12 || 6 || 12 || 30–26 || '''42''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Віцебск|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 30 || 12 || 7 || 11 || 35–38 || '''43''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Віцебск|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] (Д1) || '''4''' || 30 || 19 || 5 || 6 || 47–20 || '''62''' || style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|Фіналіст]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Віцебск|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] (Д1) || '''13''' || 30 || 8 || 7 || 15 || 24–39 || '''31''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2020 ФК Віцебск|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] (Д1) || '''12''' || 30 || 8 || 12 || 10 || 30–38 || '''36''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2021 ФК Віцебск|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая]] (Д1) || '''7''' || 30 || 9 || 10 || 11 || 37–41 || '''37''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Паўфінал]] || |- |} * ^'''1''' З улікам дадатковага матча за першае месца супраць [[ФК МТЗ-РІПА|МТЗ-РІПА (Мінск)]] (2:1). * ^'''2''' З улікам дадатковага матча за захаванне месца ў Вышэйшай лізе (14-е месца) супраць [[ФК МТЗ-РІПА|МТЗ-РІПА (Мінск)]] (1:4). * ^'''3''' Пераходныя матчы за месца ў Вышэйшай лізе супраць [[ФК Партызан Мінск|«Партызана» (Мінск)]], другой каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Першай лігі 2011]] (0:2, 2:1). * ^'''4''' Пераходныя матчы за месца ў Вышэйшай лізе супраць [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпра» (Магілёў)]], апошняй каманды [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшай лігі 2014]] (2:0, 1:1). === Міжнародныя кубкі === {| class="wikitable" ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! Першыя матчы ! Адказныя матчы ! colspan=2|Вынік |- |[[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЕФА 1998/1999|1998/1999]] |[[Кубак Кубкаў]] |align="center"|Кв. раўнд |{{Сцяг|Балгарыя}} |[[ФК Леўскі|Леўскі]] |align="center"|1:8 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|'''2:9''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Кубак Інтэртота 1999|1999]] |[[Кубак Інтэртота]] |align="center"|1 раўнд |{{Сцяг|Харватыя}} |[[ФК Вартэкс Вараждзін|Вартэкс]] |align="center"|1:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|2:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|'''3:4''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2019/2020|2019/2020]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |1 кв. раўнд |{{Сцяг|Фінляндыя}} |[[ФК КуПС|КуПС]] |align="center"|0:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|'''1:3''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |} == Галоўныя трэнеры == {{div col|2}} * [[Пётр Васілеўскі]] (1989 — 1991) * [[Віктар Трубіцын]] (студзень 1992 — 1994) * [[Вячаслаў Акшаеў]] (1995 — 1999) * [[Віктар Трубіцын]] (1999 — чэрвень 2000) * [[Ігар Гасюта]] (2000) * [[Віктар Навумаў]] (2001 — сакавік 2002) * [[Віктар Трубіцын]] ({{в.а.}} у сакавіку — красавіку 2002) * [[Віктар Шуганаў]] (красавік — снежань 2002) * [[Георгій Кандрацьеў]] (студзень 2003 — лістапад 2004) * [[Сяргей Ясінскі]] (2005 — чэрвень 2006) * [[Андрэй Чарнышоў]] (чэрвень 2006 — красавік 2007) * [[Юрый Канаплёў]] ({{в.а.}} у маі — снежні 2007; снежань 2007 — ліпень 2008) * [[Аляксандр Хацкевіч]] (ліпень 2008 — ліпень 2009) * [[Юрый Канаплёў]] (жнівень 2009 — снежань 2010) * [[Сяргей Бароўскі]] (снежань 2010 — жнівень 2011) * [[Аляксандр Сінкавец]] (жнівень — снежань 2011) * [[Юрый Канаплёў]] (люты 2012 — ліпень 2014) * [[Сяргей Вехцеў]] (ліпень 2014 — ліпень 2015) * [[Сяргей Ясінскі]] ({{в.а.}} у ліпені — жніўні 2015; жнівень 2015 — снежань 2020) * [[Яўген Чарнухін]] (са снежня 2020) {{div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://fc.vitebsk.by/ Афіцыйны сайт] {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|fk-viciebsk/20370}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Віцебск}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Віцебск]] [[Катэгорыя:ФК Віцебск| ]] [[Катэгорыя:1960 год у Віцебску]] nl6vuccv93esar8livzo9a106e81tbx 0 49004 4183646 4026175 2022-08-11T20:22:23Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Стэфан Уладзіслаў | арыгінальнае імя = {{lang-sr|Стефан Владислав Немањић}} | партрэт = Fresco of Stefan Vladislav, Mileševa.jpg|thumb|250px| | подпіс = Стэфан Уладзіслаў I | тытул = Кароль Сербіі | сцяг = | парадак = 3 | перыядпачатак = [[1234]] | перыядканец = [[1243]] | папярэднік = [[Стэфан Радаслаў]] | пераемнік = [[Стэфан Ураш I]] | дата нараджэння = каля [[1200]] | месца нараджэння = | дата смерці = [[11 лістапада]] паміж [[1264]] і [[1281]] | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | веравызнанне = [[Праваслаўе]] | пахаваны = Царква Узнясенні [[Манастыр Мілешева|манастыра Мілешева]], цяпер месца пахавання невядома | у шлюбе = | дзеці = }} '''Стэфан Уладзіслаў''' — [[сербскі кароль]] ([[1234]]—[[1243]]) з дынастыі Няманічаў. Стаў пераемнікам свайго брата караля [[Стэфан Радаслаў|Стэфана Радаслава]] ў 1234 годзе. Пачынаючы з 1230-х сербскі кароль Радаслаў губляе сваё палітычнае становішча, ад саюзу з каралём адказваюцца амаль усе дваране. Улада пачынае пераходзіць Стэфану Уладзіславу. Які ў 1234 з дапамогай [[балгары|балгараў]], зрынуў свайго брата і захапіў сталец. Для палітычнай выгады Уладзіслаў бярэ шлюб з Белаславай, дачкою балгарскага цара [[Іван Асень II|Івана Асеня]]. Амаль у той жа час памірае галоўны дарадчы і родны дзядзька новага караля Святы Сава, што вельмі цяжка сказалася на лёсе караля. Падчас яго кіравання адбылося вялікае мангольскае ўварванне. У 1241 татары апусташылі Сербію, прайшоўшы па прымор'ю і па Косава, але на гэтым яны не спыніліся і ў тым жа годзе падпарадкавалі Болгарыю, зрабіўшы яе сваім васалам. Калі Балгарыя стала васалам татараў, рэпутацыя караля Уладзіслава рэзка ўпала, і дваране зноў сталі са зброяй у руках. Уладзіслаў быў пазбаўлены ўлады ў 1243, калі пры падтрымцы мясцовых дваран, сталец заняў стрыечны брат Ураш. Памёр каля 1269, пахаваны ў Мілешаўскім манастыры. Ад шдюбу з Белаславай меў трох дзяцей<ref>Свети Сава принц и просветитељ, Цетиње, Београд 2007.</ref>. {{Зноскі}} == Спасылкі == *[http://www.sumadinac.de/srpski/vladislav.html Српски владари - Стефан Владислав I (-{www.sumadinac.de}-)] *[http://www.crkva.se/srbi_vladislav.htm др Јустин Поповић: Спомен светог Владислава, краља српског (Житија светих за септембар)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100820033313/http://www.crkva.se/srbi_vladislav.htm |date=20 жніўня 2010 }} *[https://web.archive.org/web/20070927230140/http://www.snaga.org.yu/ilustrovana_istorija_srba/tekst/c-srpski/02/02-03-radoslav-i-vladislav.html Српски краљеви Радослав и Владислав] *[http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?=&CScntry=44&GRid=9436272&GScid=1992261&page=gr Информација о његовом гробу (-{www.findagrave.com}-)] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сербіі]] [[Катэгорыя:Кананізаваныя манархі]] [[Катэгорыя:Каралі сербскія]] [[Катэгорыя:Няманічы]] 5ipupggoar6lvenrxm9415u74wtbclx 0 49035 4183643 4060234 2022-08-11T20:22:12Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Стэфан Драгуцін Няманіч | арыгінальнае імя = | партрэт =Fresco_of_Stefan_Dragutin,_Arilje.jpg | подпіс = | тытул = [[кароль Сербіі]] | сцяг2 = | сцяг = | перыядпачатак = [[1276]] | перыядканец = [[1282]] | каранацыя = | парадак = | спадчыннік = | папярэднік = [[Стэфан Ураш I]] | пераемнік = [[Стэфан Ураш II Мілуцін]] | тытул_2 = [[кароль Срэма]] | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1282]] | перыядканец_2 = [[1316]] | папярэднік_2 = | пераемнік_2 = [[Стэфан Уладзіслаў II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | у шлюбе = | дзеці = | аўтограф = | Commons = | Мянушка = }} '''Стэфан Драгуцін''' — [[кароль Сербіі]] з [[1276]] па [[1282]] і кароль [[Срэм]]а з [[1282]] па [[1316]]. Сын [[Стэфан Ураш I|Стэфана Ураша I]] і [[Алена Анжуйская|Алены Анжуйскай]], ад шлюбу з [[Кацярына Венгерская|Кацярынай Венгерскай]] меў двух сыноў, [[Стэфан Уладзіслаў II|Уладзіслава II]] (кароль Срэма) і Стэфана Урошыца, таксама дзве дочкі [[Елізавета Няманіч|Елізавету]] і Урсулу. == Біяграфія == Паўстаў супраць свайго бацькі, скінуў яго з дапамогай [[Венгрыя|Венгрыі]] і завалодаў [[Сербія]]й у [[1276]]. Падзяліў дзяржаву на тры часткі: Каралева Алена валадарыла абласцямі Зэта, Трэб'я, Плава і Пайбар'я, [[Мілюцін]], малодшы брат Драгуціна, валадарыў у паўднёвай частцы дзяржавы, а сам Драгуцін пакінуўся сябе паўночную частку. Уступіў у антывізантыйскую кааліцыю з [[Карл Анжуйскі|Карлам Анжуйскім]], каралём [[Каралеўства Сіцылія|Сіцыліі]]. Выпадкова зламаў ногі, упаўшы з каня. Сербскі сабор вымусіў караля перадаць пасаду малодшаму брату, аднак за Драгуцінам засталася паўночная частка краіны. Пасля адмовы ад стальца захаваў паўнамоцтвы ў некаторых паўночных раёнах краіны. Выдаў свайго сына Уладзіслава за плямяніцу караля [[Андрэй II Венгерскі|Андрэя II Венгерскага]], і як пасажную маёмасць, атрымаў землі з горадам [[Бялград]]ам, зрабіўшы пазней горад сваёй сталіцай. Такім чынам Драгуцін утварыў новую дзяржаву [[Каралеўства Срэм]] і ўвайшоў у гісторыю як кароль Срэма. Бялград упершыню стаў часткай сербскай дзяржавы і Драгуцін быў першым кіраўніком які валодаў ім. Разам са сваім братам, Драгуцін ваяваў супраць [[візантыя|візантыйцаў]], балгараў і татараў. Потым уступіў з ім у канфлікт. Пастрыгся ў манахі, памёр у [[1316]]. Сваю дзяржаву пакінуў сыну Уладзіславу. == Гл. таксама == * [[Срэм]] * [[Каралі Сербіі]] * [[Гісторыя Сербіі]] <gallery> Image:Srem04-en.png Image:Kingdom of syrmia according to stanoje stanojevic.png </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == *[http://www.arhiva.srbija.sr.gov.yu/g3/images/dragutin_i_milutin_drzava.jpg Карта Драгутинове државе]{{Недаступная спасылка}} *[http://www.stupovi.rs Манастир Ђурђеви ступови у Расу, задужбина Стефана Немање и Краља Драгутина] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090807104650/http://www.stupovi.rs/ |date=7 жніўня 2009 }} *[http://pravoslavlje.spc.rs/broj/1021/tekst/zitejna-ikona-prepodnog-teoktista-kralja-dragutina/ Житејна икона преподобног Теоктиста - краља Драгутина („Православље“, 1. октобар 2009.)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141017023527/http://pravoslavlje.spc.rs/broj/1021/tekst/zitejna-ikona-prepodnog-teoktista-kralja-dragutina/ |date=17 кастрычніка 2014 }} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі сербскія]] [[Катэгорыя:Няманічы]] mpqvljxot7auxt57lv1meohbjml0dx0 0 49096 4183640 4079614 2022-08-11T20:22:01Z Artsiom91Bot 51617 /* Дзеці */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Елізавета Няманіч''' — сербская прынцэса з роду [[Няманічы|Няманічаў]]. Елізавета была дачкой сербскага караля [[Драгуцін]]а. Увосень [[1284]] яна выйшла замуж за баснійскага бана [[Стэфан I Катраманіч|Стэфана I Катраманіча]]. З’яўляецца маці [[Стэфан II Катраманіч|Стэфана II Катраманіча]], аднаго з самых магутных кіраўнікоў [[Косава, гістарычная вобласць|Босніі]] ў сярэднявеччы. == Дзеці == Ад шлюбу са Стэфанам І, Елізавета нарадзіла 7 дзяцей:<ref>http://www.e-familytree.net/F5/F5928.htm {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305044511/http://www.e-familytree.net/F5/F5928.htm |date=5 сакавіка 2016 }}</ref> * Міраслаў * Нінаслаў, нар. каля 1288 * [[Стэфан II Катраманіч]] * Катарына, нар. каля 1294 — пам. 1355 * Уладзіслаў, нар. каля 1295 * ?, нар. каля 1300 * Марыя, нар. каля 1308 {{Зноскі}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Няманіч Елізавета}} [[Катэгорыя:Няманічы]] du9jdl0b4axll35bj01f5yz4jnjgksn 0 50905 4184108 3482151 2022-08-12T10:23:23Z Zmickli 115597 Поўная змена артыкула wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Дзеяслоў, значэнні}} '''Дзеясло́ў''' — самастойная [[Часціны мовы|часціна мовы]], якая абазначае дзеянне ці стан, прымету прадмета як працэс і выражае яго ў граматычных катэгорыях трывання, стану, асобы, ладу, часу. Адказвае на пытанні «''што рабіць?''», «''што зрабіць?''», і ў сказе найбольш выкарыстоўваецца ў ролі [[Выказнік|выказніка]]. Дзеяслоў як часціна мовы аб’ядноўвае словы са значэннем працэсуальнай прыметы, якую варта разглядаць як катэгарыяльную [[Семантыка|семантыку]], што праяўляецца ў супастаўленні з часцінамоўнымі значэннямі іншых лексікаграматычных класаў слоў. Агульнае значэнне дзеясловаў прынята называць значэннем працэсуальнай прыметы ў шырокім сэнсе слова, у адрозненнe ад непрацэсуальнай прыметы, што перадаецца прыметнікамі (параўнаем: сябар хварэе і сябар хворы), і апрадмечанай прыметы, што абазначаецца назоўнікамі (хвароба). Вучоныя адзначаюць дзве асаблівасці значэння працэсульнай прыметы, адна з якіх заключаецца ў тым, што «кожны дзеяслоў утрымлівае ў сабе анафарычную прадметную сему, г. зн. адсылае да прадмета як крыніцы дзеяння, што адпавядае традыцыйнаму азначэнню “дзеяслоў як часціна мовы называе дзеянне прадмета”». Другой асаблівасцю працэсуальнай прыметы з’яўляецца яе здольнасць развівацца ў часе, таму працэсуальнасць заўсёды звязана з трывальна-часавымі характарыстыкамі дзеяслова. Значыць, дзеяслоў аб’ядноўвае клас слоў, якія граматычна выражаюць дзеянні як з’явы ў плане дынамічнага развіцця, працякання ці існавання ў часе. Пры характарыстыцы дзеясловаў у сказах ''Трыццаць дзеліцца на пяць. Беларусь мяжуе з Літвой.'' гавораць пра дзеяслоўную працэсуальную прымету як уласцівасць суб’екта. Дзеяслоў мае граматычныя катэгорыі стану, трывання, ладу, часу, асобы, ліку і роду. Ён мае таксама складаную сістэму формаў, сярод якіх вылучаюцца: * [[інфінітыў]] (неазначальная форма дзеяслова), * [[Асабовыя формы дзеяслова|асабовыя формы]] (формы асобы, ліку, ладу, часу, роду). * [[дзеепрыметнік]], * [[дзеепрыслоўе]]. == Лексіка-семантычныя катэгорыі дзеяслова == Як казалася раней, дзеяслоў можа мець пэўныя семантычныя асаблівасці ў залежнасці ад патрэбы ў перадачы дзеяння ці стану прадмета. Дзеяслоў можа мець наступныя характарыскі: * [[фінітнасць]] (ужыванне ў якасці выказніка) — нефінітнасць (ужыванне ў якасьці іншых членаў сказу). У сваю чаргу, фінітным дзеясловам у некаторых мовах могуць быць уласцівыя паказнікі роду, ліку, асобы (дзеля дапасавання да дзейніка і/або дапаўнення); * [[Від (мовазнаўства)|аспект]]: у беларускай мове — трыванне дзеяслова (закончанае — незакончанае), у семіцкіх — парода (каўзатыў, інтэнсіў ды інш.), статыка — дынаміка і інш.; * [[Час (мовазнаўства)|час]]; * [[Лад (мовазнаўства)|лад]] (абвесны, дасягальны, загадны, пажадальны, сувязны, умоўны і інш.); * [[Стан (мовазнаўства)|стан]] (агульны, дзейны, залежны, зваротны, незваротны, ніякі, узаемны і інш.); * [[Валентнасць (мовазнаўства)|валентнасць]]: непераходны (1-валентны), пераходны мона- і мультыаб’ектны (2- і больш валентны); * [[спражэнне]] (мяшанае, тэматычнае, першае і інш.); * [[пераходнасць]]. == Дзеяслоўныя формы == У іншых мовах вылучаюць яшчэ такія дзеяслоўныя формы, або аддзеяслоўныя часціны мовы: * [[Герундый]], * [[Герундыў]], * [[Супін]], * [[Перфект]], * [[Імперфект]], * [[Плюсквамперфект]], * Аддзеяслоўны назоўнік (масдар/дэвебратыў) == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|6}} * Беларуская мова: Энцыклапедыя. – Мінск, 1994. – С.178–179, 180–181, 235–236, 529–530, 563. * Сучасная беларуская мова: вучэб. дапам. / Л.М.Грыгор’ева і інш.; пад агул. рэд. Л.М.Грыгор’евай. – 3-е выд., выпр. – Мінск: Выш. шк., 2010. – С. 320 – 364. * Шуба, П.П. Дзеяслоў у беларускай мове / П.П.Шуба. – Мінск: Выш. шк., 1968. – 81с. {{Часціны мовы}} [[Катэгорыя:Дзеяслоў|*]] [[Катэгорыя:Часціны мовы]] ozvd1em3v1tqcdh5quezpayqse3sn7a 4184109 4184108 2022-08-12T10:27:53Z Zmickli 115597 /* Дзеяслоўныя формы */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Дзеяслоў, значэнні}} '''Дзеясло́ў''' — самастойная [[Часціны мовы|часціна мовы]], якая абазначае дзеянне ці стан, прымету прадмета як працэс і выражае яго ў граматычных катэгорыях трывання, стану, асобы, ладу, часу. Адказвае на пытанні «''што рабіць?''», «''што зрабіць?''», і ў сказе найбольш выкарыстоўваецца ў ролі [[Выказнік|выказніка]]. Дзеяслоў як часціна мовы аб’ядноўвае словы са значэннем працэсуальнай прыметы, якую варта разглядаць як катэгарыяльную [[Семантыка|семантыку]], што праяўляецца ў супастаўленні з часцінамоўнымі значэннямі іншых лексікаграматычных класаў слоў. Агульнае значэнне дзеясловаў прынята называць значэннем працэсуальнай прыметы ў шырокім сэнсе слова, у адрозненнe ад непрацэсуальнай прыметы, што перадаецца прыметнікамі (параўнаем: сябар хварэе і сябар хворы), і апрадмечанай прыметы, што абазначаецца назоўнікамі (хвароба). Вучоныя адзначаюць дзве асаблівасці значэння працэсульнай прыметы, адна з якіх заключаецца ў тым, што «кожны дзеяслоў утрымлівае ў сабе анафарычную прадметную сему, г. зн. адсылае да прадмета як крыніцы дзеяння, што адпавядае традыцыйнаму азначэнню “дзеяслоў як часціна мовы называе дзеянне прадмета”». Другой асаблівасцю працэсуальнай прыметы з’яўляецца яе здольнасць развівацца ў часе, таму працэсуальнасць заўсёды звязана з трывальна-часавымі характарыстыкамі дзеяслова. Значыць, дзеяслоў аб’ядноўвае клас слоў, якія граматычна выражаюць дзеянні як з’явы ў плане дынамічнага развіцця, працякання ці існавання ў часе. Пры характарыстыцы дзеясловаў у сказах ''Трыццаць дзеліцца на пяць. Беларусь мяжуе з Літвой.'' гавораць пра дзеяслоўную працэсуальную прымету як уласцівасць суб’екта. Дзеяслоў мае граматычныя катэгорыі стану, трывання, ладу, часу, асобы, ліку і роду. Ён мае таксама складаную сістэму формаў, сярод якіх вылучаюцца: * [[інфінітыў]] (неазначальная форма дзеяслова), * [[Асабовыя формы дзеяслова|асабовыя формы]] (формы асобы, ліку, ладу, часу, роду). * [[дзеепрыметнік]], * [[дзеепрыслоўе]]. == Лексіка-семантычныя катэгорыі дзеяслова == Як казалася раней, дзеяслоў можа мець пэўныя семантычныя асаблівасці ў залежнасці ад патрэбы ў перадачы дзеяння ці стану прадмета. Дзеяслоў можа мець наступныя характарыскі: * [[фінітнасць]] (ужыванне ў якасці выказніка) — нефінітнасць (ужыванне ў якасьці іншых членаў сказу). У сваю чаргу, фінітным дзеясловам у некаторых мовах могуць быць уласцівыя паказнікі роду, ліку, асобы (дзеля дапасавання да дзейніка і/або дапаўнення); * [[Від (мовазнаўства)|аспект]]: у беларускай мове — трыванне дзеяслова (закончанае — незакончанае), у семіцкіх — парода (каўзатыў, інтэнсіў ды інш.), статыка — дынаміка і інш.; * [[Час (мовазнаўства)|час]]; * [[Лад (мовазнаўства)|лад]] (абвесны, дасягальны, загадны, пажадальны, сувязны, умоўны і інш.); * [[Стан (мовазнаўства)|стан]] (агульны, дзейны, залежны, зваротны, незваротны, ніякі, узаемны і інш.); * [[Валентнасць (мовазнаўства)|валентнасць]]: непераходны (1-валентны), пераходны мона- і мультыаб’ектны (2- і больш валентны); * [[спражэнне]] (мяшанае, тэматычнае, першае і інш.); * [[пераходнасць]]. == Дзеяслоўныя формы == У іншых мовах вылучаюць яшчэ такія дзеяслоўныя формы, або аддзеяслоўныя часціны мовы: * [[Герундый]], * [[Герундыў]], * [[Супін]], * [[Перфект]], * [[Імперфект]], * [[Плюсквамперфект]], * [[Аддзеяслоўны назоўнік]] (масдар/дэвебратыў) == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|6}} * Беларуская мова: Энцыклапедыя. – Мінск, 1994. – С.178–179, 180–181, 235–236, 529–530, 563. * Сучасная беларуская мова: вучэб. дапам. / Л.М.Грыгор’ева і інш.; пад агул. рэд. Л.М.Грыгор’евай. – 3-е выд., выпр. – Мінск: Выш. шк., 2010. – С. 320 – 364. * Шуба, П.П. Дзеяслоў у беларускай мове / П.П.Шуба. – Мінск: Выш. шк., 1968. – 81с. {{Часціны мовы}} [[Катэгорыя:Дзеяслоў|*]] [[Катэгорыя:Часціны мовы]] 2c28ewrzngh4apj52mhfmqh01knd563 4184111 4184109 2022-08-12T10:42:08Z Zmickli 115597 /* Дзеяслоўныя формы */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Дзеяслоў, значэнні}} '''Дзеясло́ў''' — самастойная [[Часціны мовы|часціна мовы]], якая абазначае дзеянне ці стан, прымету прадмета як працэс і выражае яго ў граматычных катэгорыях трывання, стану, асобы, ладу, часу. Адказвае на пытанні «''што рабіць?''», «''што зрабіць?''», і ў сказе найбольш выкарыстоўваецца ў ролі [[Выказнік|выказніка]]. Дзеяслоў як часціна мовы аб’ядноўвае словы са значэннем працэсуальнай прыметы, якую варта разглядаць як катэгарыяльную [[Семантыка|семантыку]], што праяўляецца ў супастаўленні з часцінамоўнымі значэннямі іншых лексікаграматычных класаў слоў. Агульнае значэнне дзеясловаў прынята называць значэннем працэсуальнай прыметы ў шырокім сэнсе слова, у адрозненнe ад непрацэсуальнай прыметы, што перадаецца прыметнікамі (параўнаем: сябар хварэе і сябар хворы), і апрадмечанай прыметы, што абазначаецца назоўнікамі (хвароба). Вучоныя адзначаюць дзве асаблівасці значэння працэсульнай прыметы, адна з якіх заключаецца ў тым, што «кожны дзеяслоў утрымлівае ў сабе анафарычную прадметную сему, г. зн. адсылае да прадмета як крыніцы дзеяння, што адпавядае традыцыйнаму азначэнню “дзеяслоў як часціна мовы называе дзеянне прадмета”». Другой асаблівасцю працэсуальнай прыметы з’яўляецца яе здольнасць развівацца ў часе, таму працэсуальнасць заўсёды звязана з трывальна-часавымі характарыстыкамі дзеяслова. Значыць, дзеяслоў аб’ядноўвае клас слоў, якія граматычна выражаюць дзеянні як з’явы ў плане дынамічнага развіцця, працякання ці існавання ў часе. Пры характарыстыцы дзеясловаў у сказах ''Трыццаць дзеліцца на пяць. Беларусь мяжуе з Літвой.'' гавораць пра дзеяслоўную працэсуальную прымету як уласцівасць суб’екта. Дзеяслоў мае граматычныя катэгорыі стану, трывання, ладу, часу, асобы, ліку і роду. Ён мае таксама складаную сістэму формаў, сярод якіх вылучаюцца: * [[інфінітыў]] (неазначальная форма дзеяслова), * [[Форма (лінгвістыка)|асабовыя формы]] (формы асобы, ліку, ладу, часу, роду). * [[дзеепрыметнік]], * [[дзеепрыслоўе]]. == Лексіка-семантычныя катэгорыі дзеяслова == Як казалася раней, дзеяслоў можа мець пэўныя семантычныя асаблівасці ў залежнасці ад патрэбы ў перадачы дзеяння ці стану прадмета. Дзеяслоў можа мець наступныя характарыскі: * [[фінітнасць]] (ужыванне ў якасці выказніка) — нефінітнасць (ужыванне ў якасьці іншых членаў сказу). У сваю чаргу, фінітным дзеясловам у некаторых мовах могуць быць уласцівыя паказнікі роду, ліку, асобы (дзеля дапасавання да дзейніка і/або дапаўнення); * [[Від (мовазнаўства)|аспект]]: у беларускай мове — трыванне дзеяслова (закончанае — незакончанае), у семіцкіх — парода (каўзатыў, інтэнсіў ды інш.), статыка — дынаміка і інш.; * [[Час (мовазнаўства)|час]]; * [[Лад (мовазнаўства)|лад]] (абвесны, дасягальны, загадны, пажадальны, сувязны, умоўны і інш.); * [[Стан (мовазнаўства)|стан]] (агульны, дзейны, залежны, зваротны, незваротны, ніякі, узаемны і інш.); * [[Валентнасць (мовазнаўства)|валентнасць]]: непераходны (1-валентны), пераходны мона- і мультыаб’ектны (2- і больш валентны); * [[спражэнне]] (мяшанае, тэматычнае, першае і інш.); * [[пераходнасць]]. == Дзеяслоўныя формы == У іншых мовах вылучаюць яшчэ такія дзеяслоўныя формы, або аддзеяслоўныя часціны мовы: * [[Герундый]], * [[Герундыў]], * [[Супін]], * [[Перфект]], * [[Імперфект]], * [[Плюсквамперфект]], * [[Аддзеяслоўны назоўнік]] (масдар/дэвебратыў) == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|6}} * Беларуская мова: Энцыклапедыя. – Мінск, 1994. – С.178–179, 180–181, 235–236, 529–530, 563. * Сучасная беларуская мова: вучэб. дапам. / Л.М.Грыгор’ева і інш.; пад агул. рэд. Л.М.Грыгор’евай. – 3-е выд., выпр. – Мінск: Выш. шк., 2010. – С. 320 – 364. * Шуба, П.П. Дзеяслоў у беларускай мове / П.П.Шуба. – Мінск: Выш. шк., 1968. – 81с. {{Часціны мовы}} [[Катэгорыя:Дзеяслоў|*]] [[Катэгорыя:Часціны мовы]] cid6qrekx56nuz5ynkkwie5q8q0z5a7 0 51396 4183683 3692341 2022-08-11T20:26:28Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя =Манфрэд Гогенштаўфен | арыгінальнае імя =Manfred | партрэт =Manfred Crowned.jpg | шырыня партрэта =200 | подпіс =Каранацыя Манфрэда, з Новай хронікі [[Джавані Вілані]] | герб =Arms of Swabia-Sicily.svg <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул = [[Кароль Сіцыліі]] | парадак = 10 | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = Flag of the Kingdom of Sicily (Hohenstaufen).svg | перыядпачатак =[[10 жніўня]] [[1258]] | перыядканец = [[26 лютага]] [[1266]] | перыяд праўлення = | папярэднік =[[Конрадзін]] | пераемнік =[[Карл I Анжуйскі]] | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Манфрэд''' ([[1232]] — {{ДС|26|2|1266}}, [[Бенэвента]]) — [[Каралі Сіцыліі|кароль]] [[Сіцылійскае каралеўства|Сіцыліі]] ([[1258]]—1266), сын імператара [[Фрыдрых II Гогенштаўфен|Фрыдрыха II]] і графіні [[Біянкі Лапцыя|Біянкі фон Лапцыя]]. Фрыдрых прызнаў яго сваім законным сынам толькі ў перадсмяротныя хвіліны і пакінуў яму княства Тарэнцкае і кіраванне дзяржавай да прыбыцця яго зводнага брата, [[Конрад IV Гогенштаўфен|Конрада IV]]. Пасля смерці Конрада ([[1254]]) Манфрэд быў абраны рэгентам дзяржавы. Папа [[Інакенцій IV]] адмаўляўся прызнаць за Гогенштаўфенам права на спадчыну, таму Манфрэд збег да сарацынаў ў Люцэру. На чале іх ён перамог папскія войскі, скарыўшы [[Капуя|Капую]], [[Неапаль]], Аверзу і [[Брындызі]], пераправіўся ў [[Сіцылія|Сіцылію]]. На падставе фальшывага слыху аб смерці [[Конрадзін]]а ён усклаў на сябе каралеўскую карону ([[1258]]), але як толькі з’явіліся пасланыя ад Конрадзіна, ён прызнаў яго права на спадчыну. Жывучы ў [[Палерма]], Манфрэд спрыяў паэтам і вучоным. Не саромеючыя праклёна Папы, ён дапамагаў выгнаным [[Фларэнцыя|фларэнційскім]] [[Гвельфы і Гібеліны|гібелінам]], якія, пры яго садзейнайсці, атрымалі перамогу [[Бітва пры Монтаперці|пры Монтаперці]] ([[4 верасня]] [[1260]]); такім чынам ён набыў ўладу над Фларэнцыя і амаль усёй [[Таскана]]й. Выдаўшы ([[1262]]) дачку сваю ад першага шлюбу, Канстанцыю, за [[Педра III Арагонскі|Педра Арагонскага]], ён забяспечыў сабе абарону на Захадзе; ажаніўшыся ж другі раз на [[Алена Ангеліна Дукаіна|Алене]], сястры эпірскага дэспата Міхаіла II, ён паказаў, што на Усходзе будзе прытрымлівацца нармана-гогенштаўфенскай палітыцы. Узмацненне ўлады Манфрэда ўзбудзіла незадавальненне прыхільнікаў Конрадзіна ў Германіі і прымусіла Папу [[Папа Урбан IV|Урбан IV]] заключыць дамову з [[Карл I Анжуйскі|Карлам Анжуйскім]], які ў 1266 годзе ўварваўся ў паўднёвую Італію. У бітве, якія адбыліся [[Бітва пры Бенэвента|пры Бенэвента]] (26 лютага 1266 г.), немцы былі разбітыя; Манфрэд шукаў смерці і знайшоў яе. Яго ўдава і дзеці былі захопленыя і выдадзены Карлу Анжуйскаму; яго тры сына ўсё жыццё сваю правялі ў турме; дачка яго Беатрыс пасля 18-гадовага зняволення была выпушчаная з турмы ў абмен на [[Карл II Анжуйскі|Карла II]], сына Карла I. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/БіЕ|Манфред}} ** Cesare, «Storia di Manfredi» (Неап., 1837); ** Munch, «König M.» (Штутг., 1840); ** Riccio, «Alcuni studii storici intorno a Manfredi e Corradino» (Hean., 1850); ** Schirrmacher, «Die letzten Hohenstaufen» (т. IV, 5 выд., Лпц., 1878); ** Capasso, «Historia diplomatica regni Siciliae» (Неап., 1874). == Спасылкі == * [http://www.vostlit.info/Texts/rus8/Bilderchronik_Heinrich/pred1.phtml?id=322 Ілюстраваная хроніка Генрыха VII. Прадмова. Імперыя каля 1300 г.] ''(рус.)'' {{start box}} {{succession box |title = [[Каралі Сіцыліі|Кароль Сіцыліі]] |before = [[Конрадзін]] |after = [[Карл I Анжуйскі]] |years = [[10 жніўня]] [[1258]] – [[26 лютага]] [[1266]] }} {{end box}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі сіцылійскія]] [[Катэгорыя:Гісторыя Тасканы]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] sirhmdbntf7pejnqi8ho9vlucx8ybbx 0 52266 4183556 4181595 2022-08-11T20:12:00Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Выява:Gluecksburgschloss.jpg|thumb|275px|Рэнесансны [[замак Глюксбург]] — радавое гняздо дынастыі]] '''Глюксбургі''' ({{lang-de|Glücksburg}}, {{lang-da|Lyksborg}}, {{lang-el|Γκλύξμπουργκ}}) — дынастыя манархаў у некалькіх [[Еўропа|еўрапейскіх]] дзяржавах. Галіна [[Ольдэнбургская дынастыя|Ольдэнбургскай дынастыі]]. Поўная назва — Шлезвіг-Гольштэйн-Зондэрбург-Глюксбург ({{lang-de|Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg}}, {{lang-da|Slesvig-Holsten-Sønderborg-Lyksborg}}). == Манархі == === Герцагі Глюксбургскія (з [[1825]] года) === # [[:En:Friedrich Wilhelm, Duke of Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg|Вільгельм]] ([[1785]]—[[1831]]), герцаг Шлезвіг-Гольштэйн-Зондэрбург-Глюксбургскі (1825—1831; раней — герцаг Шлезвіг-Гольштэйн-Зондэрбург-Бекскі) # [[:En:Karl, Duke of Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg|Карл]] ([[1813]]—[[1878]]), старэйшы сын герцага Вільгельма, герцаг Глюксбургскі (1831—1878) # [[:En:Friedrich, Duke of Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg|Фрыдрых]] ([[1814]]—[[1885]]), другі сын герцага Вільгельма, тытулярны герцаг Глюксбургскі (1878—1885) # [[:En:Friedrich Ferdinand, Duke of Schleswig-Holstein|Фрыдрых Фердынанд]] ([[1855]]—[[1934]]), сын герцага Фрыдрыха, тытулярны герцаг Глюксбургскі (1885—1934), тытулярны герцаг Шлезвіг — Гальштэйнскі (1931—1934) # [[:En:Wilhelm Friedrich, Duke of Schleswig-Holstein|Вільгельм Фрыдрых]] ([[1891]]—[[1965]]), сын герцага Фрыдрыха Фердынанда, тытулярны герцаг [[Шлезвіг-Гольштэйн]]скі і Глюксбургскі (1934—1965) # [[:En:Peter, Duke of Schleswig-Holstein|Петэр]] ([[1922]]—[[1980]]), сын герцага Вільгельма Фрыдрыха, тытулярны герцаг Шлезвіг-Гальштэйнскі і Глюксбургскі (1965—1980) # [[:En:Christoph, Prince of Schleswig-Holstein|Крыстаф]] (нар. [[1949]]), сын герцага Петэра, тытулярны герцаг Шлезвіг-Гальштэйнскі і Глюксбургскі (з 1980 года) === [[Спіс каралёў Грэцыі|Каралі Грэцыі]] ([[1863]]—[[1967]]) === # [[Георг I Глюксбург|Георг I]] ([[1845]]—[[1913]]), другі сын [[Крысціян IX|Крысціяна IX Дацкага]] (гл. ніжэй), [[кароль]] Грэцыі (1863—1913) # [[Канстанцін I Глюксбург|Канстанцін I]] ([[1868]]—[[1923]]), сын Георга I, кароль Грэцыі (1913—1917 і 1920—1922) # [[Аляксандр I Глюксбург|Аляксандр I]] ([[1893]]—[[1920]]), другі сын Канстанціна I, кароль Грэцыі (1917—1920) # [[Георг II Глюксбург|Георг II]] ([[1890]]—[[1947]]), старэйшы сын Канстанціна I, кароль Грэцыі (1922—1924 і 1935—1947) # [[Павел I Глюксбург|Павел I]] ([[1901]]—[[1964]]), трэці сын Канстанціна I, кароль Грэцыі (1947—1964) # [[Канстанцін II Глюксбург|Канстанцін II]] (нар. [[1940]]), сын Паўла, кароль Грэцыі (1964—1973) === [[Спіс каралёў Даніі#Дынастыя Глюксбургаў|Каралі Даніі]] (з [[1863]] года) === # [[Крысціян IX]] ([[1818]]—[[1906]]), чацвёрты сын Вільгельма, герцага Шлезвіг-Гольштэйн-Зондэрбург-Бекскага (з [[1825]] года — Шлезвіг-Гольштэйн-Зондербург-Глюксбургскага) (гл. вышэй), кароль Даніі (1863—1906) # [[Фрэдэрык VIII]] ([[1843]]—[[1912]]), старэйшы сын Крысціяна IX, кароль Даніі (1906—1912) # [[Крысціян X]] ([[1870]]—[[1947]]), старэйшы сын Фрэдэрыка VIII, кароль Даніі (1912—1947), кароль [[Ісландыя|Ісландыі]] (1918—1944) # [[Фрэдэрык IX]] ([[1899]]—[[1972]]), сын Крысціяна X, кароль Даніі (1947—1972) # [[Маргрэтэ II]] (нар. [[1940]]), дачка Фрэдэрыка IX, [[каралева]] Даніі (з 1972 года) === [[Спіс каралёў Нарвегіі#Дынастыя Глюксбургаў|Каралі Нарвегіі]] (з [[1905]] года) === # [[Хокан VII]] ([[1872]]—[[1957]]), другі сын Фрэдэрыка VIII Дацкага (гл. вышэй), кароль Нарвегіі (1905—1957) # [[Улаф V]] ([[1903]]—[[1991]]), сын Хокана VII, кароль Нарвегіі (1957—1991) # [[Харальд V]] (нар. [[1937]]), сын Улафа V, кароль Нарвегіі (з 1991 года) == Спасылкі == * [http://www.angelfire.com/realm/gotha/gotha/holstein.html Пакаленны роспіс герцагаў Шлезвіг-Гольштэйн-Зондэрбург-Глюксбургскіх на сайце «An Online Gotha»] * [http://www.angelfire.com/realm/gotha/gotha/greece.html Пакаленны роспіс каралёў Грэцыі на сайце «An Online Gotha»] * [http://www.angelfire.com/realm/gotha/gotha/denmark.html Пакаленны роспіс глюксбургскіх каралёў Даніі на сайце «An Online Gotha»] * [http://www.angelfire.com/realm/gotha/gotha/norway.html Пакаленны роспіс глюксбургскіх каралёў Нарвегіі на сайце «An Online Gotha»] {{Дынастыі Еўропы}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Валадарскія рады]] [[Катэгорыя:Глюксбургі| ]] 02utegeid4wd2ak7i8ah0uof43c44yz 0 52482 4183618 1528116 2022-08-11T20:20:13Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''"Лянівыя каралі"''' — мянушка апошніх [[франкі|франкскіх]] каралёў з [[дынастыя|дынастыі]] [[Меравінгі|Меравінгаў]], якія кіравалі толькі намінальна, бо рэальная ўлада знаходзілася ў [[маёрдом]]аў. "Эпоха лянівых каралёў" пачынаецца з [[639]] г. (пасля смерці караля [[Дагаберт І|Дагаберта I]]). [[Катэгорыя:Франкі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Германіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Францыі]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] ozyhz7dt95r60j2d5r7kuwgn04zs8z6 14 52491 4183639 2401208 2022-08-11T20:22:02Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Меравінгаў]] у [[Катэгорыя:Меравінгі]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Merovingian dynasty}} {{Catmain}} {{DEFAULTSORT:Меравінгі}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Сярэдневяковыя дынастыі]] [[Катэгорыя:Дынастыі Францыі]] [[Катэгорыя:Каралі французскія]] n14vjo0qui6c94ejkxk7plkudb7p7l2 10 54963 4183980 3998509 2022-08-12T07:36:47Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Картка |імя = {{#if:{{{Імя|}}}|{{{Імя|}}}|Славутасць}} |уверсе0 = {{#if:{{{Тып|}}}|{{{Тып}}}|Славутасць}} |стыль_уверсе = background:{{Колер|Base80}}; |стыль_загалоўкаў = background:{{Колер|Base80}}; |стыль_унізе = background:{{Колер|Base80}}; |уверсе = {{картка/назва|{{{Беларуская назва|}}}}} |уверсе2 = {{картка/арыгінал назвы|{{{Арыгінальная назва|}}}}} |выява = {{Wikidata|p18|{{{Выява|}}}|size={{{Шырыня выявы|}}}|caption={{{Подпіс выявы|}}}}} |тэкст1 = {{wikidata-coords|coord|12345678 |lat_deg={{{lat_deg|}}} |lat_min={{{lat_min|}}} |lat_sec={{{lat_sec|}}} |lat_dir={{{lat_dir|}}} |lon_deg={{{lon_deg|}}} |lon_min={{{lon_min|}}} |lon_sec={{{lon_sec|}}} |lon_dir={{{lon_dir|}}} |9={{{CoordAddon|}}} |scale={{#if:{{{CoordScale|}}}|{{{CoordScale}}}|100000}} |format=dms |display=title,inline |yandex=1 |br=1 }} |стыль_тэксту1 = padding-bottom:0.25em; |метка2 = Краіна |тэкст2 = {{#if:{{{Краіна2|}}} | {{{Краіна2}}} | {{#if:{{{Краіна|}}} | {{#ifexist:Шаблон:Сцягафікацыя/{{{Краіна}}} | {{Сцягафікацыя|{{{Краіна}}}}} | {{{Краіна}}} }} }} }} |вікідадзеныя2 = p17 |метка3 = [[Горад]] |тэкст3 = {{#if:{{{Горад|}}}|[[{{{Горад|}}}]]}} |вікідадзеныя3 = |метка4 = {{#if:{{{Назва месцазнаходжання|}}}| {{ucfirst:{{{Назва месцазнаходжання|}}}}} | Месцазнаходжанне }} |тэкст4 = {{{Месцазнаходжанне|}}} |вікідадзеныя4 = p131 |метка5 = Бліжэйшая станцыя метро |тэкст5 = {{{Метро|}}} |вікідадзеныя5 = |метка6 = [[Канфесія]] |тэкст6 = {{{Канфесія|}}} |вікідадзеныя6 = p140 |метка7 = [[Епархія]] |тэкст7 = {{#if:{{{Епархія|}}}|{{#ifexist:{{{Епархія}}} епархія|[[{{{Епархія}}} епархія{{!}}{{{Епархія}}}]]|{{{Епархія}}}}} }} |вікідадзеныя7 = p708 |метка8 = {{#if:{{{Дэканат|}}}|[[Дэканат (каталіцтва)|Дэканат]]|[[Благачынне]]}} |тэкст8 = {{#if:{{{Добрапрыстойнасць|}}}{{{Благачынне|}}}{{{Дэканат|}}}| {{#if:{{{Добрапрыстойнасць|{{{Благачынне|}}}}}}| {{#ifexist:{{{Добрапрыстойнасць|{{{Благачынне}}}}}} благачынне| [[{{{Добрапрыстойнасць|{{{Благачынне}}}}}} благачынне{{!}}{{{Добрапрыстойнасць|{{{Благачынне}}}}}}]] | {{{Добрапрыстойнасць|{{{Благачынне}}}}}}&nbsp; }}| {{#ifexist:{{{Дэканат}}} дэканат| [[{{{Дэканат}}} дэканат{{!}}{{{Дэканат}}}]] | {{{Дэканат}}}&nbsp; }} }} }} |вікідадзеныя8 = p5607 |метка9 = Ордэнская прыналежнасць |тэкст9 = {{{Ордэнская прыналежнасць|}}} |вікідадзеныя9 = P611 |метка10 = Тып |тэкст10 = {{#ifeq:{{{Тып кляштара|{{{Тып манастыра|}}}}}}|м|мужчынскі|{{#ifeq:{{{Тып кляштара|{{{Тып манастыра|}}}}}}|ж|жаночы|{{{Тып кляштара|{{{Тып манастыра|}}}}}}}}}} |вікідадзеныя10 = |метка11 = Тып будынка |тэкст11 = {{{Тып будынка|}}} |вікідадзеныя11 = |метка12 = [[Архітэктурны стыль]] |тэкст12 = {{{Архітэктурны стыль|}}} |вікідадзеныя12 = p149 |метка14 = Будаўнік |тэкст14 = {{{Будаўнік|}}} |вікідадзеныя14 = |метка15 = Скульптар |тэкст15 = {{{Скульптар|}}} |вікідадзеныя15 = p170 |метка16 = Архітэктар |тэкст16 = {{{Архітэктар|}}}{{{Аўтар праекта|}}} |вікідадзеныя16 = p84 |метка17 = Заснавальнік |тэкст17 = {{{Заснавальнік|}}} |вікідадзеныя17 = p112 |метка18 = Першае згадванне |тэкст18 = {{#if: {{{Першае згадванне|}}} | {{#ifeq:{{#expr:{{{Першае згадванне}}}*0}}|0|{{#ifexist:{{{Першае згадванне}}}|[[{{{Першае згадванне}}}]]|{{{Першае згадванне|}}}}}|{{#ifexist:{{{Першае згадванне}}} стагоддзе|[[{{{Першае згадванне}}} стагоддзе]]|{{{Першае згадванне|}}}}}}} }} |вікідадзеныя18 = p1249 |метка19 = Дата заснавання |тэкст19 = {{#if: {{both|{{wikidata|p571|plain=true}}|{{#ifeq: {{wikidata|p571|plain=true}} | {{{Заканчэнне будаўніцтва|}}} | 1 }}}} | - | {{#if: {{{Заснаванне|}}} | {{#ifexist: {{{Заснаванне|}}} стагоддзе | [[{{{Заснаванне|}}} стагоддзе]] | {{#ifeq: {{#expr: {{{Заснаванне|}}} * 0}} | 0 | {{#ifexist: {{{Заснаванне|}}} | [[{{{Заснаванне|}}}]] | {{{Заснаванне|}}} }} | {{{Заснаванне|}}} }} }} }} }} |вікідадзеныя19 = p571 |метка20 = {{#ifeq: {{{Пачатак будаўніцтва|}}}|{{{Заканчэнне будаўніцтва|}}} | Дата пабудовы | Будаўніцтва }} |тэкст20 = {{#if: {{{Пачатак будаўніцтва|}}}{{{Заканчэнне будаўніцтва|}}} | {{#ifeq:{{{Пачатак будаўніцтва|}}}|{{{Заканчэнне будаўніцтва|}}} | {{Тэкст у спасылку|{{{Пачатак будаўніцтва}}}}}{{#ifeq: {{#expr: {{{Пачатак будаўніцтва}}} * 0}} | 0 | &nbsp;год | {{#ifexist: {{{Пачатак будаўніцтва}}} стагоддзе | &nbsp;стагоддзе }} }} | {{Інтэрвал даты|{{{Пачатак будаўніцтва|}}}|{{{Заканчэнне будаўніцтва|}}}|невядомы=off}} }} }} |вікідадзеныя20 = P2754 |загаловак21 = {{#if: {{{Асноўныя даты|}}} | Асноўныя даты }} |тэкст22 = {{{Асноўныя даты|}}} |стыль_тэксту22 = text-align:left; |метка23 = Дата скасавання |тэкст23 = {{#if:{{{Скасаваны|}}} | {{#ifexist:{{{Скасаваны|}}} стагоддзе|[[{{{Скасаваны}}} стагоддзе]]|{{#ifeq:{{#expr:{{{Скасаваны}}}*0}}|0|{{#ifexist:{{{Скасаваны|}}}|[[{{{Скасаваны}}}]]|{{{Скасаваны|}}}|{{{Скасаваны|}}} }}}} }} }} |вікідадзеныя23 = p576 |загаловак24 = {{#if: {{{Будынкі|}}} | Будынкі}} |тэкст25 = {{{Будынкі|}}} |стыль_тэксту25 = text-align:left; |метка26 = [[Прыдзел|Прыдзелы]] |тэкст26 = {{{Прыдзелы|{{{Прыбудоўкі|}}}}}} |вікідадзеныя26 = |метка27 = Вядомыя жыхары |тэкст27 = {{{Вядомыя жыхары|}}} |вікідадзеныя27 = |метка28 = Вядомыя насельнікі |тэкст28 = {{{Вядомыя насельнікі|}}} |вікідадзеныя28 = |метка29 = Вядомыя жыхары |тэкст29 = {{{Вядомыя жыхары2|}}} |вікідадзеныя29 = |метка30 = Рэліквіі і святыні |тэкст30 = {{{Рэліквіі|}}} |вікідадзеныя30 = |метка31 = Апошні настаяцель |тэкст31 = {{{Апошні настаяцель|}}} |вікідадзеныя31 = |метка32 = Настаяцель |тэкст32 = {{{Настаяцель|}}} |вікідадзеныя32 = |метка33 = Намеснік |тэкст33 = {{{Намеснік|}}} |вікідадзеныя33 = |метка34 = Статус |тэкст34 = {{#if: {{{Статус|}}} | {{{Статус}}} | {{if-wikidata|p1483|| {{Культурная спадчына РФ 4|{{wikidata|p1483|plain=true}}|short=1}} }} }} |вікідадзеныя34 = |метка35 = Вышыня |тэкст35 = {{{Вышыня|}}} |вікідадзеныя35 = p2048 |метка36 = Матэрыял |тэкст36 = {{{Матэрыял|}}} |вікідадзеныя36 = p186 |метка37 = Стан |тэкст37 = {{{Стан|}}} |вікідадзеныя37 = |метка38 = Сайт |тэкст38 = {{{Сайт|}}} |вікідадзеныя38 = p856 |тэкст40 = {{#if:{{wikidata|p625|plain=true}}|{{+ІПК|Вылучэнне=так|Метка=так|Вышыня=170|Шырыня=300|Павелічэнне=15|Аблямоўка=так}}}} |тэкст41 = {{{Устаўка|}}} |унізе = {{картка/Вікісховішча|{{{Commons|}}}}} }}<!-- -->{{#if:{{NAMESPACE}}||<!-- -->{{#if:{{{lat_deg|}}}{{wikidata|p625|plain=true}}{{{Каардынаты|}}}||[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Славутасці без геаграфічных каардынат]]}}<!-- -->{{#if:{{{System_category|}}}|[[Катэгорыя:{{{System_category}}} паводле алфавіта]]}}<!-- -->{{#if:{{wikidata|p373|{{{Commons|}}}}}||[[Катэгорыя:Артыкулы пра славутасці без ілюстрацый на Вікісховішчы]]}}<!-- -->{{#if:{{wikidata|p18|{{{Выява|}}}}}||[[Катэгорыя:Артыкулы пра славутасці без ілюстрацый]]}}<!-- -->{{Катэгорыя па даце з’яўлення|1={{wikidata|P2754|{{{Заканчэнне будаўніцтва|}}}}}}}<!-- -->{{#invoke:check for unknown parameters|check | unknown=[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Старонкі з невядомымі параметрамі шаблона Славутасць|_VALUE_]] | ignoreblank=1 | preview=<span class="error">Невядомы параметр «_VALUE_» шаблона Славутасць</span> | showblankpositional= | 1|Commons|CoordScale|System_category|Апошні настаяцель|Аўтар праекта|Архітэктар|Архітэктурны стыль|Арыгінальная назва|Асноўныя даты|Беларуская назва|Благачынне|Будаўнік|Будынкі|Вышыня|Выява|Вядомыя жыхары|Вядомыя жыхары2|Вядомыя насельнікі|Горад|Дэканат|Епархія|Заканчэнне будаўніцтва|Заснаванне|Заснавальнік|Імя|Каардынаты|Канфесія|Краіна|Краіна2|Матэрыял|Месцазнаходжанне|Метро|Назва месцазнаходжання|Намеснік|Настаяцель|Ордэнская прыналежнасць|Пачатак будаўніцтва|Першае згадванне|Подпіс выявы|Прыбудоўкі|Прыдзелы|Рэліквіі|Сайт|Скульптар|Стан|Статус|Тып|Тып будынка|Тып кляштара|Тып манастыра|Скасаваны|Устаўка|Шырыня выявы <!-- ніжэй параметры, якія трэба з часам прыбраць з артыкулаў --> |lat_dir|lat_deg|lat_min|lat_sec |lon_dir|lon_deg|lon_min|lon_sec |region |CoordScale |На карце }}<!-- -->}}<!-- --></includeonly><noinclude> {{doc}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Карткі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Славутасці]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Архітэктура]] </noinclude> n1eq3flg039f0092nt31lwcnkk0s6uh 0 55118 4183545 4120672 2022-08-11T20:10:56Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя =Мадлен Тэрэзія Амелі Жазефіна | арыгінальнае імя =Madeleine Thérèse Amelie Josephine | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб =Prinsessan Madeleine vapen med Serafimerkors.svg <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул = прынцэса [[Швецыя|Швецыі]] | парадак = | парадак-жан = 10 | пад імем = | сцяг = Royal standard used by other members of the Royal House of Sweden.svg | перыядпачатак =10 чэрвеня 198 | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | тытул_2 = герцагіня Хэлсінгландская | парадак_2 = | парадак-жан_2 = | пад імем_2 = | сцяг_2 = Hälsingland vapen.svg | перыядпачатак_2 =10 чэрвеня 198 | перыядканец_2 = | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = | пераемнік_2 = | каранацыя_2 = | тытул_3 = герцагіня Гэстрыкландская | парадак_3 = | парадак-жан_3 = | пад імем_3 = | сцяг_3 = Gästrikland vapen.svg | перыядпачатак_3 =10 чэрвеня 198 | перыядканец_3 = | перыяд праўлення_3 = | папярэднік_3 = | пераемнік_3 = | каранацыя_3 = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | рэлігія =[[лютэранства]] | узнагароды = | манаграма = Royal Monogram of Princess Madeleine of Sweden.svg | Commons = | Rodovid= }} '''Прынцэса Мадлен, герцагіня Хэлсінгландская і Гэстрыкландская''' ({{lang-sv| Prinsessan Madeleine av Sverige, hertiginna av Hälsingland och Gästrikland}}) н. [[10 чэрвеня]] [[1982]] года ў [[Стакгольм]]е — другая дачка караля Швецыі [[Карл XVI Густаў|Карла XVI Густава]] і каралевы [[Сільвія Рэната Зомерлат|Сільвіі]] У жніўні [[2009]] года было абвешчана аб заручынах прынцэсы Мадлен з Ёнасам Бергстрэмам<ref>[http://www.abc.es/20090810/gente-casas-reales-europa/princesa-magdalena-suecia-tiene-200908101046.html La princesa Magdalena de Suecia ya tiene novio oficial]{{ref-es}}</ref>. Зручыны былі скасаваны [[24 красавіка]] 2010 года. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.royalcourt.se/royalcourt/theroyalfamily/hrhprincessmadeleine.4.396160511584257f218000839.html The Royal Court of Sweden: Princess Madeleine] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071027161653/http://www.royalcourt.se/royalcourt/theroyalfamily/hrhprincessmadeleine.4.396160511584257f218000839.html |date=27 кастрычніка 2007 }} * [http://www.princess-madeleine.com/ Princess Madeleine fan website] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Члены каралеўскага дому Швецыі]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] kk886vt1yj1vo9827sz08qi17thnxow 0 55183 4183679 4181745 2022-08-11T20:26:13Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Выява:Arms of Swabia.svg|200px|right|thumb|Герб сямейства Гогенштаўфен]] '''Гогенштаўфены''' ({{lang-de|Hohenstaufen}}) — дынастыя паўднёва-германскіх каралёў і імператараў [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] ([[1138]]-[[1254]]), згаслая ў мужчынскім пакаленні ў 1268 г., са смерцю [[Конрадзін]]а. Першы дакладна вядомы продак іх быў [[Фрыдрых II Аднавокі|Фрыдрых Бюрэнскі]], які жыў каля сярэдзіны [[XI]] ст. Яго сын, [[Фрыдрых I Гогенштаўфен|Фрыдрых I]], пабудаваў замак на [[гара Штаўфен|гары Штаўфен]], або [[замак Гогенштаўфен|Гогенштаўфен]]. Ён атрымаў ад '''Генрыха IV''' у [[1079]] годзе герцагства Швабскае і руку яго адзінай дачкі Агнэс. Прэтэндэнтамі на гэта герцагства з'явіліся Бертольд, сын Рудольфа Швабскага (праціўніка Генрыха IV), і [[Бертольд II Цэрынген|Бертольд Цэрынгенскі]]; пасля працяглых войнаў, з пераменным поспехам, у Майнцы быў заключаны мір ([[1097]] ), па якому Фрыдрых прызнаны быў герцагам Швабскім. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Свяшчэнная Рымская імперыя]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены| ]] [[Катэгорыя:Дынастыі Германіі]] f1w56oi6x0tqiql541gjm0v55ezbdkv 0 57143 4183731 3841963 2022-08-11T20:30:23Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Лізаве́та I''' ({{lang-en|Elizabeth I}}; {{ДН|7|9|1533}}, [[Грынвіцкі палац]], цяпер [[Лондан]] — [[1603]], Рычманд) — каралева [[Англія|Англіі]] і каралева [[Востраў Ірландыя|Ірландыі]] з [[17 лістапада]] [[1558]] года і да самай смерці, апошняя з дынастыі [[Цюдары|Цюдараў]]. Бацька — [[Генрых VIII]], маці — [[Ганна Балейн]]. Яе называлі каралева-нявінніца. Час панавання Лізаветы часам называюць «залатым векам Англіі», як у сувязі з росквітам культуры, бо іменна ў яе часы працавалі [[Уільям Шэкспір]], [[Крыстафер Марла]], [[Фрэнсіс Бэкан]] і іншыя выдатныя дзеячы, так і з узмацненнем міжнароднага становішча Англіі, дзякуючы разгрому [[Непераможная Армада|Непераможнай Армады]], дзейнасці [[Фрэнсіс Дрэйк|Фрэнсіса Дрэйка]] і [[Уолтэр Рэйлі|Уолтэра Рэйлі]], стварэннем [[Ост-Індская кампанія|Ост-Індскай кампаніі]]. Некаторыя гісторыкі больш стрыманыя ў сваіх ацэнках. Яны апісваюць Лізавету, як запальчывага, часам нерашучага кіраўніка{{Зноска|Somerset|2003|Somerset|729}}, якой аднак шанцавала ў палітыцы. К канцу праўлення Лізаветы I шэраг эканамічных і ваенных праблем аслабілі яе папулярнасць. Тым не менш, Лізавету апісваюць харызматычным лідарам, у той час калі ўлада [[Парламент Вялікабрытаніі|парламента]] была слабай і абмежаванай, і калі манархі ў суседніх краінах сутыкнуліся з унутранымі праблемамі, якія паставілі пад пагрозу іх стальцы. Так было ў выпадку з шатландскай каралевай [[Марыя Сцюарт|Марыяй]], якая была скінута са стальца ў [[1568]] годзе і ўрэшце пакарана смерцю ў [[1587]] годзе. Пасля кароткага валадарання папярэднікаў Лізаветы, 44 гады яе праўлення далі доўгачаканую стабільнасць для каралеўства і паспрыялі фарміраванню пачуцця нацыянальнай самасвядомасці. == Першыя гады == === Дзяцінства === [[Выява:Hans Holbein d. J. 049.jpg|thumb|150px|злева|Генрых VIII]] Лізавета нарадзілася ў нядзелю [[7 верасня]] [[1533]] года ў каралеўскім палацы ў [[Грынвіч]]ы. Яе бацькам быў кароль [[Генрых VIII]], маці — былая [[фрэйліна]] [[Ганна Балейн]], з якою кароль ажаніўся па гарачаму каханню. Акрамя таго, Генрых спадзяваўся, што Ганна падорыць яму доўгачаканых сыноў, бо шматгадовы шлюб з [[Кацярына Арагонская|Кацярынай Арагонскай]] не даў Англіі спадчынніка мужчынскага полу, і становішча дынастыі [[Цюдары|Цюдараў]] было вельмі нетрывалым. Такім чынам, нараджэнне Лізаветы нікога не ўзрадавала, бо ў каралеўскай сям'і ўжо была дачка, прынцэса [[Марыя I, каралева Англіі|Мэры]], і з'яўленне яшчэ адной дзяўчынкі выклікала, хутчэй, гнеў і смутак у імпульсіўнага караля. Аднак урачыстасці з нагоды нараджэння прынцэсы былі на рэдкасць пышнымі. Хрышчэнне дзяўчынкі прайшло ў том жа Грынвічы [[10 верасня]]: імя сваё яна атрымала ў гонар маці Генрыха VIII, [[Лізавета Ёркская|Лізаветы Ёркскай]]. У снежні [[1533]] года дзяўчынцы вызначылі ў якасці месца жыхарства рэзідэнцыю Гэтфілд-хаус, невялікі палац непадалёк ад [[Лондан]]а. Бацькі даволі рэдка наведвалі сваю дачку, нягледзячы на тое, што Ганна Балейн адчувала прывязанасць да дачкі. Нельга сказаць, што Генрых быў абыякавы да дзяўчынкі, у яе была толькі адна загана на яго думку — яе пол. А ад каралевы па-ранейшаму чакалі сыноў. Калі Лізавеце было два гады і восем месяцаў, яна засталася без мацеры: Ганну Балейн пакаралі смерцю па абвінавачванні ў дзяржаўнай здрадзе. Ганна так і не нарадзіла Генрыху сына і, як даказаў суд, неаднаразова змяняла свайму мужу. Усім з самага пачатку было ясна, што Генрых вырашыў пазбавіцца ад Ганны, і доказы «шматразовых здрад» былі відавочна сфабрыкованымі. Аднак, пакаранне смерцю была здзейснена [[19 мая]] [[1536]] года. Генрых VIII паспяшаўся ізноў ажаніцца, а Лізавету прызнаў незаконнанароджанай, як некалькі гадоў таму ён прызнаў незаконнанароджанай і прынцэсу Марыю, абодва папярэднія каралеўскія шлюбы цяпер сталі несапраўднымі і не мелі ніякіх юрыдычных наступстваў. === «Дзіўнае» рашэнне прынцэсы === У 1537 годзе чарговая каралева Джэйн Сеймур нарадзіла Генрыху сына Эдуарда. Нягледзячы на тое, што Джэйн спрабавала прымірыць караля з яго ні ў чым не павіннымі дочкамі, Лізавета па-ранейшаму заставалася ў Хэтфілд-хаўсе: Генрых не хацеў бачыць дачку «здрадніцы Балейн». Пасля смерці каралевы Джэйн Генрых ажаніўся яшчэ тры разы. З Аннай Клеўскай ён папросту развёўся, а юную Кейт Говард загадаў пакараць смерцю за здраду. Гібель маладой каралевы патрэсла дзевяцігадовую Лізавету ці ледзь не больш, чым смерць маці. Менавіта ў гэтым узросце ў будучай каралевы сфармавалася ўстойлівае непрыманне шлюбу. Існуе крыніца, з якой вядома гэта, дзіўнае на першы погляд, рашэнне юнай прынцэсы — яе перапіска з шостай жонкай Генрыха, Кацярынай Пар. У гістарычнай літаратуры можна знайсці і больш «рамантычную» версію. Нібыта Лізавета прызналася свайму сябру дзяцінства — Роберту Дадлі, што ніколі не выйдзе замуж. Для яе любое падпарадкаванне мужчыне з гэтага часу асацыявалася са смерцю. Гэта зацятасць зусім не была яе дзіўным капрызам або, як схільныя лічыць многія раманісты і гісторыкі, следствам яе тайнай фізіялагічнай або псіхічнай недасканаласці. === Юнацтва === [[Выява:El bieta I lat 13.jpg|thumb|180px|справа|Лізавета ў юнацтве]] Лізавета вельмі рана пачала праяўляць свае прыродныя здольнасці — у дзесяцігадовым узросце яна нядрэнна размаўляла на [[грэчаская мова|грэчаскай]], [[італьянская мова|італьянскай]] і [[французская мова|французскай мовах]]. Яе [[лацінская мова|латынь]] была бездакорнай — на гэтай мове прынцэса не толькі чытала творы рымскіх гісторыкаў, але і пісала вялізныя лісты сваёй мачысе — [[Кацярына Пар|Кацярыне Пар]]. Нягледзячы на ​​тое, што Лізавета па-ранейшаму лічылася незаконнанароджанай, яе выхаваннем займаліся лепшыя выкладчыкі з [[Кембрыдж]]а. Гэта былі маладыя вольнадумныя вучоныя, прыхільнікі [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]]. З цягам часу да Лізаветы далучыўся яе малодшы брат [[Эдуард VI|Эдуард]]. Менавіта ў [[1543]]—[[1547]] гадах у каралеўскім сямействе ўсталявалася адносна спакойная атмасфера — Генрых быў цалкам шчаслівы з Кацярынай Пар, у яго падрастаў прынц-спадчыннік, а яго дочкі, прынамсі вонкава, але змірыліся са сваім становішчам «незаконнанароджаных». [[Выява:Edward VI of England c. 1546.jpg|thumb|160px|злева|Адзінакроўны брат Лізаветы Эдуард VI]] [[28 студзеня]] [[1547]] года Лізавеце, якая знаходзіцца ў [[Энфілд]]зе, паведамілі, што яе бацька памёр. У тэстаменце караля гаварылася, што трон ён пакідае сыну Эдуарду. У выпадку смерці Эдуарда ці пры адсутнасці ў яго спадчыннікаў, спадкаемцай на яго пасаду будзе прынцэса Марыя, затым яе дзеці, потым Лізавета і яе дзеці. Гэтай сваёй апошняй праявай манаршай волі Генрых VIII «прызнаў» сваіх дачок і даў ім надзею, калі не на карону Англіі, то на годны шлюб з прынцам любой [[Еўропа|еўрапейскай]] краіны. Мачыха Лізаветы, Кацярына Пар, неўзабаве пасля заканчэння жалобы па каралю выйшла замуж за прыдворнага авантурніка [[Томас Сеймур|Томаса Сеймура]], роднага дзядзьку [[Эдуард VI|Эдуарда VI]]. Аднак Сеймур быў вельмі [[славалюбства|славалюбівы]] — яму было мала блізкасці клана Сеймураў да трона, яму хацелася большага. Існуе версія, што Томас Сеймур жадаў з часам ажаніцца на прынцэсе Лізавеце, а пакуль яна была зусім юнай, пачаў да яе заляцацца. Некаторыя крыніцы намякаюць на ўзаемную сімпатыю Лізаветы і Сеймура, аднак сур'ёзных пацверджанняў гэтаму факту няма. Кацярына Пар, нягледзячы на ​​амаль матчыну любоў да сваёй падчарыцы, усё ж адправіла яе ў [[Хартфардшыр]] у маёнтак Чэшант. Там Лізавета працягнула свае заняткі з настаўнікам [[Роджэр Эшам|Роджэрам Эшамам]]. Гэтага чалавека, надзеленага энцыклапедычнымі ведамі, Лізавета шанавала ўсё жыццё. Томас Сеймур у [[1549]] годзе, ужо пасля смерці Кацярыны Пар ад [[радзільная гарачка|радзільнай гарачкі]], здзейсніў спробу дзяржаўнага перавароту. У яго гэта не атрымалася і ў канцы студзеня [[1549]] года каралеўскі дзядзька быў пакараны смерцю. Падазравалі, што і Лізавета мела дачыненне да змовы Сеймура, аднак яна здолела даказаць сваю невінаватасць. У [[1551]] годзе Эдуард VI запрасіў да двара Лізавету — брат і сястра заўсёды ставіліся адзін да аднаго з вялікай пяшчотай, таму для Лізаветы было ўдарам, калі [[6 ліпеня]] [[1553]] года Эдуард памёр. Пасля смерці караля [[лорд]]-пратэктар [[Джон Дадлі]] ўзвёў на каралеўскі пасад юную [[Джэйн Грэй]] — стрыечную ўнучку Генрыха VIII. У краіне пачалася смута. У выніку ўзброенага канфлікту паміж прыхільнікамі Джэйн I і прыхільнікамі прынцэсы [[Марыя, каралева Англіі|Марыі]] перамаглі апошнія. Лізавета прадбачліва засталася ў Гатфілдзе, бо яе папярэдзіў пра небяспеку лорд [[Уільям Сесіл]], сакратар Савета. У выніку трон заняла заўзятая [[каталіцтва|каталічка]] Марыя I. == У няміласці сястры == [[Выява:Mary1 by Eworth.jpg|thumb|160px|злева|Марыя I]] У кастрычніку [[1553]] года [[Марыя I, каралева Англіі|Марыя I]] каранавалася ў [[Лондан]]е. Каралеве было 37 гадоў, дваццаць з якіх былі для яе гадамі выпрабаванняў. З першых жа дзён панавання Марыя пачала актыўна дзейнічаць: яе галоўнай задачай стала вяртанне Англіі ва ўлонне [[Каталіцкая царква|Каталіцкай царквы]], нягледзячы на ​​тое, што ў краіне паспела вырасці цэлае пакаленне, выгадаванае ў новай веры. У краіне пачаліся крывавыя рэпрэсіі ў адносінах да [[пратэстанты|пратэстантаў]]. У студзені [[1554]] года шляхціч [[Томас Уайт]] падняў паўстанне пад антыпапскімі лозунгамі. Пасля задушэння гэтага стыхійнага выступу дарадцы параілі Марыі I заключыць Лізавету ў [[Таўэр]], бо малодшая дачка Генрыха, выхаваная ў пратэстанцкай веры, была небяспечная. Да таго ж, на думку каралевы, Лізавета магла быць звязана з Уайтам і яго паслядоўнікамі. Тут жа, у Таўэры, быў заключаны адзін з яе сяброў дзяцінства — [[Роберт Дадлі]]. Існуе версія, што маладыя людзі мелі зносіны падчас прагулак ва ўнутраным дворыку Таўэра, і гэтыя зносіны сталі пачаткам іх будучага кахання. У Англіі тым часам расла незадаволенасць палітыкай каралевы Марыі. Яно стала відавочным пасля таго, як улетку [[1554]] года ў Лондан прыбыў [[Філіп II, кароль Іспаніі|Філіп іспанскі]] — будучы муж Марыі. Напярэдадні свайго вяселля каралева вызваліла сваю сястру з турмы. На рашэнне каралевы паўплывала тое, што Томас Уайт перад пакараннем смерцю пакляўся, што «міледзі Лізавета ніколі не ведала пра змову…». Аднак, прынцэса не засталася пры двары — яе адправілі ў высылку ў [[Вудстак]] у графства [[Оксфардшыр]]. У Вудстаку Лізавеце не дазвалялася пісаць лістоў, а кнігі ёй прывозілі толькі па строга зацверджанаму спіску. Разам з тым, Лізавета па-ранейшаму лічылася пераемніцай пасаду, бо шлюб Марыі і Філіпа быў бяздзетным. Лізавету зноў вярнулі ў яе рэзідэнцыю ў Гэтфілд-хаус, і сціплы двор прынцэсы адразу стаў прыцягваць маладых арыстакратаў. Акрамя таго, сам Філіп спрыяў сваёй сваячцы: ён адчуваў да яе значна большую сімпатыю, чым да сваёй хмурнай жонкі. Яму таксама не хацелася псаваць адносіны са спадчынніцай пасаду: Марыя была вельмі нездаровая. У пачатку лістапада [[1558]] года каралева Марыя адчула, што ёй засталіся лічаныя дні. Савет настойваў, каб яна афіцыйна прызначыла спадчынніцай сястру, але каралева працівілася: яна ведала, што Лізавета верне ў Англію ненавісны Марыі [[пратэстантызм]]. Толькі пад ціскам Філіпа Марыя саступіла патрабаванню сваіх дарадцаў, разумеючы што ў адваротным выпадку краіна можа пагрузіцца ў хаос грамадзянскай вайны. Каралева памерла [[17 лістапада]] [[1558]] года, застаўшыся ў гісторыі як Марыя Крывавая. Лізавета, атрымаўшы вестку аб смерці сястры сказала: «Гасподзь так вырашыў. Дзіўныя справы яго ў нашых вачах». == Каранаванне == Лізавета стала каралевай ва ўзросце 25 гадоў. Напярэдадні цырымоніі [[каранаванне|каранавання]], яе шчыра віталі грамадзяне. [[15 студзеня]] [[1559]] года Лізавета была каранована і памазана Оўэнам Оглторпам, каталіцкім біскупам [[Карлайл]]а, у [[Вэстмінстэрскае абацтва|Вэстмінстэрскім абацтве]]. Затым, сярод аглушальнага шуму дудак, трубы, барабанаў і званоў, яе паказалі людзям на плошчы як дзейную каралеву{{Зноска|Neale|1954|Neale|70}}. == Шлюбнае пытанне == З самага пачатку панавання Лізаветы чакалася, што яна выйдзе замуж. Яна ніколі не зрабіла выбар суджанага, хоць да яе сваталіся многія, і прычыны гэтага дагэтуль не зусім ясныя. === Роберт Дадлі === [[Выява:Elizabeth and Leicester miniatures by Hilliard.png|thumb|200px|Лізавета і яе фаварыт Роберт Дадлі]] Увесну [[1559]] года стала відавочна, што Лізавета была закахана ў свайго сябра дзяцінства [[Роберт Дадлі|Роберта Дадлі]]{{Зноска|Wilson|1981|Wilson|95}}. Вядома, што [[Эмі Робсарт]], яго жонка пакутавала ад «хваробы ў адной з яе грудзей», і што каралева хацела б выйсці за Дадлі, калі яго жонка памрэ{{Зноска|Wilson|1981|Wilson|95}}. Эмі Дадлі памерла ў верасні [[1560]] года ў выніку падзення з лесвіцы і, нягледзячы на ​​сведчанні каранера, які быў сведкам здарэння, многія людзі падазравалі Дадлі ў забойстве жонкі дзеля таго, каб ажаніцца з каралевай{{Зноска|Somerset|2003|Somerset|166—167}}. Лізавета сур'ёзна разглядала пытанне аб шлюбе з Дадлі на працягу некаторага часу. Тым не менш, незадаволенасць пэраў [[Уільям Сесіл|Уільяма Сесіла]], [[Нікалас Трокмартан|Нікаласа Трокмартана]] і некаторых іншых гэтым магчымым шлюбам стала цалкам відавочнай{{Зноска|Wilson|1981|Wilson|126—128}}. Былі нават чуткі, што дваранства падыме паўстанне, калі шлюб адбудзецца{{Зноска|Doran1996|1996|Doran|45}}. Сярод іншых магчымых кандыдатаў для каралевы Роберт Дадлі разглядаўся як магчымы кандыдат яшчэ амаль дзесяць гадоў{{Зноска|Doran1996|1996|Doran|212}}. У [[1564]] годзе Лізавета ўзвысіла Дадлі ў званне пэра, як графа [[Лэстэр]]а. Урэшце ён ажаніўся ў [[1578]] годзе, што вельмі расчаравала каралеву{{Зноска|Jenkins|2002|Jenkins|245, 247}}. Тым не менш, Дадлі заўсёды «заставаўся ў цэнтры эмацыйнага жыцця [Лізаветы]», як апісалі гэту сітуацыю некаторыя гісторыкі{{Зноска|Doran2003|2003|Doran|61}}. Ён памёр неўзабаве пасля разгрому [[Непераможная Армада|Армады]]. Пасля смерці Лізаветы, яго запіска была знойдзена сярод яе асабістых рэчаў, з паметкай «яго апошні ліст», зробленай яе почыркам{{Зноска|Wilson|1981|Wilson|303}}. === Палітычныя аспекты === [[Выява:Nicholas Hilliard 002.jpg|thumb|170px|[[Франсуа д'Алансон|Франсуа]], герцаг Анжу, якога Лізавета называла сваім жабяняткам. Праца [[Нікалас Хіліярд|Нікаласа Хіліярда]].]] Шлюбыя перамовы ўяўлялі сабой ключавы элемент у знешняй палітыцы Лізаветы{{Зноска|Haigh|2000|Haigh|17}}. Яна адмовілася ад шлюбнай прапановы іспанскага караля [[Філіп II, кароль Іспаніі|Філіпа II]] у [[1559]] годзе, і праводзіла перамовы на працягу некалькіх гадоў, каб выйсці замуж за свайго стрыечнага брата эрцгерцага [[Карл II, эрцгерцаг Аўстрыі|Карла]] з [[Аўстрыйская імперыя|Аўстрыі]]. Да [[1569]] года адносіны з [[Габсбургі|Габсбургамі]] пагоршыліся, і Лізавета мела намер зладзіць шлюб з адным з французскіх князёў [[Валуа]], спачатку з [[Генрык Валезы|Генрыхам]], [[герцагства Анжу|герцагам Анжу]], а затым, з [[1572]] да [[1581]] года, яго братам [[Франсуа д'Алансон|Франсуа]], герцагам Анжу, былым герцагам [[Алансон]]а{{Зноска|Loades|2003|Loades|53–54}}. Гэтая апошняя прапанова было звязана з запланаваным саюзам супраць іспанцаў, якія кантралявалі [[Паўднёвыя Нідэрланды]]{{Зноска|Loades|2003|Loades|54}}. Апошняя прапанова была даволі сур'ёзнай на нейкі час, Лізавета нават насіла завушніцы, якія паслаў ёй Франсуа ў якасці падарунка{{Зноска|Somerset|2003|Somerset|408}}. У [[1563]] годзе Лізавета сказала імперскаму пасланніку, што згодна з яе характарам, яна хутчэй за ўсё застанецца самотнай жабрачкай, чым каралевай і замужніцай{{Зноска|Haigh|2000|Haigh|17}}. Пазней у гэтым годзе, пасля хваробы Лізаветы на [[натуральная воспа|воспу]], пытанне пераемнасці сур'ёзна паўстала ў [[Парламент Вялікабрытаніі|парламенце]]. Лорды заклікалі каралеву выйсці замуж або прызначыць спадчынніка, каб прадухіліць грамадзянскую вайну пасля яе смерці. Аднак Лізавета адмовілася зрабіць што-небудзь. У красавіку яна прыпыніла дзейнасць парламента, пакуль не атрымала неабходнай падтрымкі на павышэнне [[падатак|падаткаў]] у [[1566]] годзе. Да [[1570]] года, высокапастаўленыя фігуры ва ўрадзе, былі вымушаны прызнаць, што Лізавета ніколі не выйдзе замуж і не назаве імя пераемніка. З-за яе адмовы ад заключэння шлюбу, Лізавету часцяком абвінавачваюць у безадказнасці{{Зноска|Haigh|2000|Haigh|20—21}}. Аднак гэтыя сітуацыя ўмацавала яе палітычную бяспеку, бо яна ведала, што калі яна прызначыць спадчынніка, гэта можа стварыць для яе стальца пагрозу перавароту{{Зноска|Haigh|2000|Haigh|22—23}}. Незамужні статус Лізаветы натхніў да стварэння культу [[некранутасць|некранутасці]]. У паэзіі і партрэтным жывапісе, яе адлюстроўвалі як нявінніцу ці багіню, а не як звычайную жанчыну. == Першы вопыт вядзення вайны == [[Выява:Jacob and Marie de Guise.jpg|left|thumb|left|200px|Кароль Шатландыі [[Якаў V|Джэймс V]] і [[Марыя дэ Гіз]]]] У маі [[1559]] года ў суседняй [[Шатландыя|Шатландыі]] пачалося паўстанне [[пратэстант]]аў супраць каралевы-[[рэгент]]шы [[Марыя дэ Гіз|Марыі дэ Гіз]] — францужанкі, маці [[Марыя Сцюарт|Марыі Сцюарт]]. Падтрымаць пратэстантаў Шатландыі раіў Лізавеце Сесіл, але яна адмовілася ад гэтага кроку, разумеючы, што падобнае ўмяшанне можа справакаваць узброены канфлікт з Францыяй, якая напоўніла Шатландыю сваімі войскамі. Ужо тады, у самым пачатку кіравання, каралева выпрацавала сваю, вельмі асцярожную, [[знешняя палітыка|знешнюю палітыку]]. Лізавета аказала шатландскім пратэстантам матэрыяльную падтрымку. Грошы былі вывезены таемна, і ніхто не мог абвінаваціць каралеву ў саўдзельніцтве. Аднак у [[1560]] годзе Тайны Савет вымусіў Лізавету пачаць [[інтэрвенцыя|інтэрвенцыю]]. Шатландскія пратэстанты пры падтрымцы англійскіх войскаў разграмілі прыхільнікаў Марыі дэ Гіз, і [[6 ліпеня]] [[1560]] года ў [[Эдынбург]]у быў падпісаны дагавор, які замацаваў гэту перамогу. Англія і Францыя вывелі свае войскі з Шатландыі. Марыя дэ Гіз к гэтаму часу памерла, і ўлада пераходзіла да рэгенцкага савета шатландскіх лордаў-пратэстантаў. Марыі Сцюарт (на той момант жонцы [[Францыск II|Францыска II]]) было прапанована назаўсёды адмовіцца ад уключэння ў свой ​​герб герба Англіі, інакш кажучы, ніколі не прад'яўляць прэтэнзій на англійскую карону. Аднак Марыя не ратыфікавала Эдынбургскі дагавор. Менавіта з гэтага моманту пачалася шматгадовая варожасць дзвюх каралеў. {{зноскі}} == Літаратура == * Хейг К. Елизавета I Английская. Ростов-на-Дону, 1997. * {{кніга |ref = Neale |аўтар = Neale, J. E. |спасылка = |год = 1954 [1934] |загаловак = Queen Elizabeth I: A Biography (reprint ed.) |выдавецтва = Jonathan Cape |месца = London |выданне = |isbn = }} * {{кніга |ref = Wilson |аўтар = Wilson, Derek. |спасылка = |год = 1981 |загаловак = Sweet Robin: A Biography of Robert Dudley Earl of Leicester 1533–1588 |выдавецтва = Hamish Hamilton |месца = London |выданне = |isbn = 978-0-241-10149-0}} * {{кніга |ref = Doran1996 |аўтар = Doran, Susan. |спасылка = |год = 1996 |загаловак = Monarchy and Matrimony: The Courtships of Elizabeth I |выдавецтва = Routledge |месца = London |выданне = |isbn = 978-0-415-11969-6}} * {{кніга |ref = Doran2003 |аўтар = Doran, Susan |спасылка = |год = 2003 |загаловак = Queen Elizabeth I |выдавецтва = British Library |месца = London |выданне = |isbn = 978-0-7123-4802-7}} * {{кніга |ref = Skidmore |аўтар = Skidmore, Chris. |спасылка = |год = 2010 |загаловак = Death and the Virgin: Elizabeth, Dudley and the Mysterious Fate of Amy Robsart |выдавецтва = Weidenfeld & Nicolson |месца = London |выданне = |isbn = 978-0-297-84650-5}} * {{кніга |ref = Somerset |аўтар = Somerset, Anne. |спасылка = |год = 2003 |загаловак = Elizabeth I. (1st Anchor Books ed.) |выдавецтва = Anchor Books |месца = London |выданне = |isbn = 978-0-385-72157-8}} * {{кніга |ref = Jenkins |аўтар = Jenkins, Elizabeth. |спасылка = |год = 2002 [1961] |загаловак = Elizabeth and Leicester |выдавецтва = The Phoenix Press |месца = |выданне = |isbn = 978-1-84212-560-1}} * {{кніга |ref = Haigh |аўтар = Haigh, Christopher. |спасылка = |год = 2000 |загаловак = Elizabeth I |выдавецтва = Longman Pearson |месца = Harlow |выданне = 2 |isbn = 978-0-582-43754-8}} * {{кніга |ref = Loades |аўтар = Loades, David. |спасылка = |год = 2003 |загаловак = Elizabeth I: The Golden Reign of Gloriana |выдавецтва = The National Archives |месца = London |выданне = |isbn = 978-1-903365-43-4}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Elizabeth I of England|выгляд=міні}} * [http://www.elizabethan-portraits.com/ Партрэты Цюдараў і Лізаветы]. {{ref-en}} * [http://www.nationalarchives.gov.uk/nra/searches/subjectView.asp?ID=P9129 Архіўныя матэрыялы пра Лізавету] на the UK National Archives. {{ref-en}} * [http://worldcat.org/identities/lccn-n79-81709 Працы Лізаветы і пра яе]. {{ref-en}} * [http://www.echo.msk.ru/programs/vsetak/53214/ «Лізавета I Англійская — панна нацыі»]. «Эхо Москвы». {{ref-ru}} * [http://world-shake.ru/ru/Encyclopaedia/3962.html Лізавета I Цюдар]. Электронная энцыклапедыя «Мир Шекспира». {{ref-ru}} {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Марыя I, каралева Англіі|Марыя I]] | спіс=[[Спіс каралёў Англіі|Каралева Англіі]] | пераемнік=[[Якаў I, кароль Англіі|Якаў I]]|гады=[[1558]]—[[1603]]}} {{Каралі Англіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Каралі ірландскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі XVII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Прэтэндэнты на трон Францыі]] [[Катэгорыя:Цюдары]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] [[Катэгорыя:Кіруючыя каралевы]] 6t8a1dd8vjn10i4n6rcz3y0k6p99m1y 0 60515 4183899 4163016 2022-08-12T05:53:21Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Агульныя звесткі */ wikitext text/x-wiki {{Рака | назва = Жалонь | родная назва = | выява = Zhelon' River 1.jpg | велічыня = | тлумачэнне = | выток = | вусце = | краіны = {{UKR}}, {{BLR}} | даўжыня = 113 | вышыня вытоку = | вышыня вусця = | расход вады = | вадазбор = 1460 | Пазіцыйная карта= Украіна | commons = Category:Zhalon' }} '''Жалонь''' ({{lang-uk|Жолонь}}) — [[рака]] на [[Украіна|Украіне]] і ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], правы [[прыток]] ракі [[рака Прыпяць|Прыпяць]] (басейн [[Дняпро|Дняпра]]). Даўжыня 113 км. Плошча [[вадазбор]]у 1460 км². Сярэдні сцёк з вадазбору каля 4,8 м³/с. Агульнае падзенне ракі 113,4 м. Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 0,7 ‰. == Асноўныя прытокі == * '''Праваруч''': [[Яўрэйская канава]], рэкі [[Ханя]], [[Харапунь]], [[Стрэлка (рака)|Стрэлка]] і [[Верасожка]], ручай [[Ражава]]. == Агульныя звесткі == Пачынаецца каля вёскі Пясчанае [[Оўруцкі раён|Оўруцкага раёна]] [[Жытомірская вобласць|Жытомірскай вобласці]] на паўночна-ўсходніх схілах Оўруцкага кража, цячэ па [[Жытомірскае Палессе|Жытомірскім Палессі]] (12,8 км), далей 33,8 км па мяжы з Беларуссю, 10,9 км зноў па Жытомірскай вобласці, у нізоўі па [[Ельскі раён|Ельскім]] і [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскім]] раёнах. Упадае ў старарэчча на [[пойма|пойме]] Прыпяці за 1,2 км на поўнач ад вёскі [[Вёска Вяпры|Вяпры]] Нараўлянскага раёна. [[Даліна]] невыразная, схілы спадзістыя, вышынёю 2—5 м. [[Пойма]] двухбаковая, роўная, забалочаная, парэзаная густой сеткай [[Меліярацыя|меліярацыйных]] [[Канал, гідраграфія|каналаў]]; шырыня яе ў верхнім цячэнні 10—30 м, на астатнім працягу 100—300 м. Рэчышча амаль на ўсім працягу каналізаванае, таму раку нярэдка называюць ''Мухаедаўскім каналам''<ref name="atl">{{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Гомельская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2011|старонкі=33—34|старонак=68|isbn=978-985-508-107-5|тыраж=10000}}{{ref-ru}}</ref>. Каналамі Свячанскі (рака да адгалінавання ад яе гэтага канала называецца ''Верхняя Жалонь''), Антонаўскі і ракой [[Гразіва]] Жалонь злучаная ў 1961 годзе з ракой [[Славечна (рака)|Славечна]]. Сцёк па злучальных каналах і Жалоні рэгулюцца шлюзамі. Вадазбор рэчкі на [[Славечанска-Оўруцкі краж|Оўруцкім кражы]] і [[Мазырскае Палессе|Мазырскім Палессі]]. Грунты пераважна пясчаныя. Лясы, большай часткай мяшаныя, пашыраны па ўсім вадазбоы. Жыўленне ракі мяшанае. Замярзае са снежня да сакавіка. На правабярэжнай тэрасе ракі каля вёскі [[Ражава (вёска)|Ражава]] і вёскі [[Беласарока]] археалагічныя помнікі — [[мезаліт]]ычнага і [[неаліт]]ычнага паселішчаў. Рака выкарыстоўваецца як водапрыёмнік меліярацыйных сістэм. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Блакітная}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Гомельская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2011|старонкі=33—34|старонак=68|isbn=978-985-508-107-5|тыраж=10000}}{{ref-ru}} * {{Крыніцы/ЭПБ|2}} == Спасылкі == * [http://pogoda.by Гідрамэтцэнтр Беларусі] {{Прыпяць}} {{DEFAULTSORT:Жалонь}} [[Катэгорыя:Памежныя рэкі]] [[Катэгорыя:Прытокі Прыпяці]] [[Катэгорыя:Рэкі Ельскага раёна]] [[Катэгорыя:Рэкі Нараўлянскага раёна]] [[Катэгорыя:Рэкі Жытомірскай вобласці]] [[Катэгорыя:Басейн Жалоні| ]] 8mwnnuvn6aw4c1ntp0ntep6lcxhoofk 0 61206 4183743 3965204 2022-08-11T20:32:15Z Artsiom91Bot 51617 /* Біяграфія */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} {{Іншыя значэнні|тып=імя|Кнуд}} '''Кнуд I Гардэкнуд''' ({{lang-da|Knud 1. Hardeknud}}; [[880-я]] — [[948]]?) — першы кароль [[Данія|Даніі]] (каля [[916]] - [[948]]?) з дынастыі Кнутлінгаў. == Біяграфія == Кнуд нарадзіўся ў [[880-я]] гады. Яго бацька [[Свен II Эстрыдсен|Свен]] з'яўляўся унукам легендарнаму [[Рагнар Лодбрак|Рагнару Лодбраку]]. Па некаторым крыніцам Кнуд прыйшоў у [[Данія|Данію]] каля [[916]] г. з «Nortmannia», што магло азначаць як [[Нарвегія|Нарвегію]], так і [[Нармандыя|Нармандыю]], ці нават Усходнюю Англію, і зрынуў караля Сігтруга. Хутчэй за ўсё, ён паходзіў з дынастыі [[Інглінгі|Інглінгаў]]. Пасля гэтага Кнуд уладарыў каля 30 гадоў. У [[948]] г. архіяпіскап Брэмена прызначыў у Данію трох епіскапаў, але хутчэй за ўсё сам Кнуд быў, у лепшым выпадку, абыякавы да [[хрысціянства]]. {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы X стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кнютлінгі]] [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] 2v062ximoyg9vm05xdl7etp4hr6cbzv 0 64494 4183803 4181863 2022-08-11T20:40:20Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Выява:England COA.svg|thumb|Герб Плантагенетаў]] '''Плантагенеты''' ({{lang-en|Plantagenets}}) — каралеўская дынастыя французскага паходжання, адно з адгалінаванняў дома [[Гатынэ-Анжу]], асноўныя ўладанні якой ([[графства Анжу]]) першапачаткова знаходзіліся ў [[Францыя|Францыі]], але пазней значна пашырыліся. У выніку Плантагенеты аказаліся кіраўнікамі [[Англія|Англіі]] (1154—1485), [[Нармандыя|Нармандыі]] ([[1144]]—[[1204]], [[1346]]—[[1360]] і [[1415]]—1450), а таксама [[Гасконь|Гасконіі]] і [[Гіень|Гіеніі]] ([[1153]]—[[1453]]). Аднак, у ходзе канфліктаў з французскімі каралямі Плантагенеты былі вымушаныя саступіць само графства Анжу Францыі ў [[1206]] г. Імя «Плантагенет» паходзіць ад [[жаўтазель|жаўтазелю]] (''planta genista''), кветкі, якая была эмблемай [[Жафруа V Анжуйскі|Жафруа V]], графа Анжуйскага. Дзякуючы ўдачнаму шлюбу з [[Матыльда Англійская|Матыльдай]], дачкой [[Генрых I, кароль Англіі|Генрыха I]], караля Англіі, Жафруа атрымаў шанец атрымаць у спадчыну англійскую карону. Сын Жафруа і Матыльды [[Генрых II Англійскі|Генрых II]] стаў першым каралём Англіі (1154—1189) і родапачынальнікам дынастыі. Апошнім каралём у прамой лініі быў [[Рычард II]]. [[Ланкастэры]] і [[Ёркі]], якія ўладарылі пасля яго, былі прадстаўнікамі бакавых адгалінаванняў дома Плантагенетаў, якія ішлі ад малодшых сыноў караля [[Эдуард III|Эдуарда III]]. == Вядомыя прадстаўнікі рода == ; Каралі Англіі * [[Генрых II Англійскі|Генрых II]] (1154—1189) * [[Рычард I Львінае Сэрца]] (1189—1199), сын папярэдняга * [[Іаан Беззямельны]] (1199—1216), брат папярэдняга * [[Генрых III, кароль Англіі|Генрых III]] (1216—1272), сын папярэдняга * [[Эдуард I]] (1272—1307), сын папярэдняга * [[Эдуард II]] (1307—1327), сын папярэдняга * [[Эдуард III]] (1327—1377), сын папярэдняга * [[Рычард II]] (1377—1399), унук папярэдняга, сын [[Эдуард Чорны прынц|Эдуарда Чорнага прынца]] == Спасылкі == {{Commons|Category:Plantagenet|выгляд=міні}} {{Англійскія дынастыі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Плантагенеты| ]] [[Катэгорыя:Гісторыя Англіі]] 2mydgj65pcioi21g2t9ybr1s15xg32t 14 64496 4183831 2401209 2022-08-11T20:42:57Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Плантагенетаў]] у [[Катэгорыя:Плантагенеты]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Commonscat|House of Plantagenet}} {{catmain}} {{DEFAULTSORT:Плантагенеты}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Англіі]] [[Катэгорыя:Дом Гацінэ-Анжу]] ep76ydjck8em75lziz81mfstdre8063 0 64594 4183576 4029048 2022-08-11T20:13:28Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Харальд V''' ({{lang-no|Harald V}}, {{ДН|21|2|1937}} года) — кароль [[Нарвегія|Нарвегіі]] з [[17 студзеня]] [[1991]], заступіў на пасаду пасля скону бацькі, [[Улаф V|Улафа V]]. == Біяграфія == Харальд — першы прынц, які нарадзіўся ў Нарвегіі з 1370 года. У 1940 годзе каралеўская сям’я пакінула Нарвегію пасля акупацыі немцаў і жыла ў [[Горад Вашынгтон|Вашынгтоне]] (дзед Харальда, Хокан VII, і бацька, кронпрынц Улаф, правялі вайну ў [[Лондан]]е, узначальваючы ўрад у выгнанні). У 1945 прынц вярнуўся ў Нарвегію і стаў вучыцца ва [[Універсітэт Осла|ўніверсітэце Осла]] (з 1955) і ў ваеннай акадэміі. З 1960 вучыўся ў [[Оксфард]]зе. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.kongehuset.no/default.asp?lang=eng Афіцыйны сайт каралеўскай сям’і Нарвегіі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20020802074151/http://www.kongehuset.no/default.asp?lang=eng |date=2 жніўня 2002 }} * [http://www.reisenett.no/facts/government/king_harald.html Біяграфія караля] * [http://www.aftenposten.no/english/royals/ Навіны пра каралеўскую сям’ю] * [http://www.kongehuset.no/c34894/artikkel/vis.html?tid=34929 The Decorations of HM The King] {{ref-en}} {{start box}} {{succession box|title=[[Спіс каралёў Нарвегіі|Кароль Нарвегіі]]<br />[[Выява:Coat of Arms of Norway.svg|40px]]|before=[[Улаф V]]|after=[[Кронпрынц]] [[Хокан, кронпрынц Нарвегіі|Хокан]]|years=[[1991]]—н. ч.}} {{end box}} {{Каралі Нарвегіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Дзеючыя кіраўнікі дзяржаў]] [[Катэгорыя:Яхтсмены Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Яхтсмены на летніх Алімпійскіх гульнях 1964 года]] [[Катэгорыя:Яхтсмены на летніх Алімпійскіх гульнях 1968 года]] [[Катэгорыя:Яхтсмены на летніх Алімпійскіх гульнях 1972 года]] [[Катэгорыя:Сцяганосцы на Алімпійскіх гульнях]] [[Катэгорыя:Асобы на манетах]] [[Катэгорыя:Палітыкі XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Оксфардскага ўніверсітэта]] l7u9g623rc577bkf3j45kjvmpfg899p 0 64597 4183540 3833568 2022-08-11T20:10:34Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Карл XVI Густаў''' ({{lang-sv|Carl XVI Gustaf}}; нар. {{ДН|30|4|1946}}) — кароль [[Швецыя|Швецыі]] з [[15 верасня]] [[1973]] года. == Біяграфія == Кароль Карл XVI, тытулаваўся з нараджэння прынц Карл Густаў Фольк Губертус (шв. Carl Gustaf Folke Hubertus) — адзіны сын прынца Густава Адольфа, герцага Вестэрботэнскага, і прынцэсы Сібілы Саксен-Кобург-Гоцкай. У іх ужо было чатыры дачкі, тры з якіх пазней выйшлі замуж за асоб некаралеўскай крыві. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Каралі Швецыі}} {{Главы дзяржаў-членаў Еўрапейскага Саюза}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] 65b5qad28btbkesqh714sq3vhav95bf 0 66396 4183641 3763258 2022-08-11T20:22:05Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Сава}} {{Святы |пол = мужчынскі |імя святога = Сава |выява = Saint Sava, fresco from Mileševa.jpg |памер выявы = 220пкс |подпіс = Фрэска Святога Савы з Мілешэўскага манастыра |тып(колер) = праваслаўны |арыгінальнае імя = Свети Сава |імя ў міру = Растка Няманіч |манаскае імя = Сава |нарадзіўся = 1169 або 1174/1175 |месца нараджэння = горы Голіі, ваколіцы [[Падгорыца|Падгорыцы]] |памёр = 14.1.1236 |месца смерці = |шануецца = у шэрагу Праваслаўных цэркваў |дзень памяці = {{СС|25|студзеня||12}} |заступнік = адукацыя, навукі |працы = Жыціе Святога Сімяона; інш. }} '''Сава''', свецкае імя '''Растка Няманіч''' ({{lang-sr|Сава}}, ''Растко Немањић''; {{ДН|||1169}} або 1174/1175 — {{ДС|14|1|1236}}) — вядомы рэлігійны, культурны і палітычны дзеяч свайго часу, першы архіепіскап сербскі. Святы заступнік Сербіі, адзін з самых шанаваных святых Сербскай праваслаўнай царквы. == Дзейнасць == Малодшы сын [[Стэфан Неманя|Стэфана Немані]], брат [[Стэфан II Няманіч|Стэфана Першавенчанага]]. У 18-гадовым узросце пастрыжаны ў манахі, спачатку жыў у адным з манастыроў Канстанцінопаля, потым на Афоне, дзе аднавіў Хіландарскі манастыр, які стаў цэнтрам сербскай духоўнай культуры сярэднявечча. У 1208 годзе Сава вяртаецца ў [[Сербія|Сербію]], каб спыніць вайну паміж сваімі старэйшымі братамі Стэфанам II Няманічам і Вуканам Зецкім. Быў архімандрытам манастыра ў Студзеніцы, стварыў аўтакефальную (незалежную) Сербскую праваслаўную царкву і стаў яе першым архіепіскапам у 1219 годзе. У 1233 годзе перадаў архіепіскапскі сталец свайму вучню [[Арсеній Срэмскі|Арсенію Срэмскаму]]. Здзейсніў паломніцтва ў Іерусалім, заснаваў у Палесціне манастыр Святы Архангел і шпіталь для праваслаўных паломнікаў. На зваротным шляху праязджаў праз [[Балгарыя|Балгарыю]], дзе памёр 14 студзеня 1236 і быў пахаваны ў балгарскай сталіцы Тырнаве. Пляменнік Савы, сербскі кароль [[Стэфан Уладзіслаў]] (зяць балгарскага цара [[Іван Асень II|Івана Асеня II]]), праз год перанёс яго мошчы з Тырнава ў манастыр Мілешава. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Saint Sava}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Праваслаўныя святыя]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя XIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Свяціцелі]] [[Катэгорыя:Святыя Сербіі]] [[Катэгорыя:Няманічы]] [[Катэгорыя:Прадстаяцелі Сербскай праваслаўнай царквы]] lw4gch6yqjc3zxll30liqxbma19qejz 0 66642 4183447 3483360 2022-08-11T16:59:13Z НСНУ 11765 дададзена [[Катэгорыя:НДА з кансультатыўным статусам пры Эканамічнай і сацыяльнай Радзе ААН]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Выява:United Nations Economic and Social Council.jpg|thumb|Зала паседжанняў Эканамічнага і Сацыяльнага Савета ААН. Афармленне залы з'яўляецца падарункам Швецыі]] '''Эканамічны і Сацыяльны Савет ААН''' ('''ЭКАСАС''') — адзін з галоўных органаў [[ААН|Арганізацыі Аб'яднаных Нацый]], які каардынуе супрацоўніцтва ў [[эканоміка|эканамічнай]], [[сацыялогія|сацыяльнай]] галінах ААН і яе спецыялізаваных устаноў. == Дзеючыя дзяржавы-члены ЭКАСАС == {{see also|Спіс дзяржаў-членаў Эканамічнага і Сацыяльнага Савета ААН}} Па стане на [[2008]] год у склад ЭКАСАС уваходзяць наступныя дзяржавы: {|class="sortable" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" width=95 % !Дзяржава!!Рэгіянальная група!!Год заканчэння дзеючых паўнамоцтваў |- |{{IDN}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2009 |- |{{IRQ}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2009 |- |{{KAZ}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2009 |- |{{CHN}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2010 |- |{{MYS}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2010 |- |{{PAK}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2010 |- |{{KOR}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2010 |- |{{SAU}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2008 |- |{{PHL}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2009 |- |{{LKA}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2008 |- |{{JPN}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2008 |- |{{DZA}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2009 |- |{{AGO}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2008 |- |{{BEN}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2008 |- |{{GNB}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2008 |- |{{CPV}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2009 |- |{{CMR}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2010 |- |{{COG}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2010 |- |{{MRT}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2008 |- |{{MDG}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2008 |- |{{MWI}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2009 |- |{{MOZ}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2010 |- |{{NER}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2010 |- |{{SOM}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2009 |- |{{SDN}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2009 |- |{{BLR}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2015 |- |{{MDA}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2010 |- |{{POL}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2010 |- |{{RUS}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2010 |- |{{ROU}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2009 |- |{{CZE}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2008 |- |{{AUT}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2008 |- |{{DEU}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2008 |- |{{ISL}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2010 |- |{{ESP}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2008 |- |{{CAN}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2009 |- |{{LUX}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2009 |- |{{NLD}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2009 |- |{{NZL}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2010 |- |{{GBR}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2010 |- |{{USA}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2009 |- |{{TUR}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2008 |- |{{FRA}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2008 |- |{{SWE}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2010 |- |{{BRB}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2009 |- |{{BOL}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2009 |- |{{BRA}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2010 |- |{{HTI}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2008 |- |{{GUY}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2008 |- |{{CUB}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2008 |- |{{PRY}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2008 |- |{{SLV}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2009 |- |{{LCA}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2010 |- |{{URY}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2010 |} == Гл. таксама == Іншыя праграмы і фонды ААН, якія займаюцца сацыяльнымі і эканамічнымі пытаннямі: * [[Дзіцячы фонд ААН]] * [[Кіраванне Вярхоўнага камісара ААН па справах бежанцаў]] * [[Сусветная харчовая праграма]] * [[Канферэнцыя ААН па гандлі і развіццю]] * [[Праграма развіцця ААН]] * [[Праграма ААН па навакольным асяроддзі]] * [[Праграма ААН па міжнародным кантролі за наркотыкамі]] {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.un.org/russian/ecosoc/index.html Эканамічны і Сацыяльны Савет] * [http://www.un.org/russian/ecosoc/subsid.htm Дапаможныя органы ЭКАСАС] {{ААН}} [[Катэгорыя:Арганізацыя Аб’яднаных Нацый]] [[Катэгорыя:Міжнародныя эканамічныя арганізацыі]] [[Катэгорыя:НДА з кансультатыўным статусам пры Эканамічнай і сацыяльнай Радзе ААН|*]] caj1pjuavwc7vtmazfk42ouxcxw4xns 4183448 4183447 2022-08-11T16:59:29Z НСНУ 11765 выдалена [[Катэгорыя:НДА з кансультатыўным статусам пры Эканамічнай і сацыяльнай Радзе ААН]]; дададзена [[Катэгорыя:НДА з кансультатыўным статусам пры ЭСС ААН]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Выява:United Nations Economic and Social Council.jpg|thumb|Зала паседжанняў Эканамічнага і Сацыяльнага Савета ААН. Афармленне залы з'яўляецца падарункам Швецыі]] '''Эканамічны і Сацыяльны Савет ААН''' ('''ЭКАСАС''') — адзін з галоўных органаў [[ААН|Арганізацыі Аб'яднаных Нацый]], які каардынуе супрацоўніцтва ў [[эканоміка|эканамічнай]], [[сацыялогія|сацыяльнай]] галінах ААН і яе спецыялізаваных устаноў. == Дзеючыя дзяржавы-члены ЭКАСАС == {{see also|Спіс дзяржаў-членаў Эканамічнага і Сацыяльнага Савета ААН}} Па стане на [[2008]] год у склад ЭКАСАС уваходзяць наступныя дзяржавы: {|class="sortable" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" width=95 % !Дзяржава!!Рэгіянальная група!!Год заканчэння дзеючых паўнамоцтваў |- |{{IDN}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2009 |- |{{IRQ}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2009 |- |{{KAZ}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2009 |- |{{CHN}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2010 |- |{{MYS}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2010 |- |{{PAK}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2010 |- |{{KOR}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2010 |- |{{SAU}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2008 |- |{{PHL}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2009 |- |{{LKA}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2008 |- |{{JPN}}|| align="center"|Азія|| align="center"|2008 |- |{{DZA}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2009 |- |{{AGO}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2008 |- |{{BEN}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2008 |- |{{GNB}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2008 |- |{{CPV}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2009 |- |{{CMR}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2010 |- |{{COG}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2010 |- |{{MRT}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2008 |- |{{MDG}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2008 |- |{{MWI}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2009 |- |{{MOZ}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2010 |- |{{NER}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2010 |- |{{SOM}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2009 |- |{{SDN}}|| align="center"|Афрыка|| align="center"|2009 |- |{{BLR}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2015 |- |{{MDA}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2010 |- |{{POL}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2010 |- |{{RUS}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2010 |- |{{ROU}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2009 |- |{{CZE}}|| align="center"|Усходняя Еўропа|| align="center"|2008 |- |{{AUT}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2008 |- |{{DEU}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2008 |- |{{ISL}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2010 |- |{{ESP}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2008 |- |{{CAN}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2009 |- |{{LUX}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2009 |- |{{NLD}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2009 |- |{{NZL}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2010 |- |{{GBR}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2010 |- |{{USA}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2009 |- |{{TUR}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2008 |- |{{FRA}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2008 |- |{{SWE}}|| align="center"|Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы|| align="center"|2010 |- |{{BRB}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2009 |- |{{BOL}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2009 |- |{{BRA}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2010 |- |{{HTI}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2008 |- |{{GUY}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2008 |- |{{CUB}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2008 |- |{{PRY}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2008 |- |{{SLV}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2009 |- |{{LCA}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2010 |- |{{URY}}|| align="center"|Лацінская Амерыка і Карыбскі басейн|| align="center"|2010 |} == Гл. таксама == Іншыя праграмы і фонды ААН, якія займаюцца сацыяльнымі і эканамічнымі пытаннямі: * [[Дзіцячы фонд ААН]] * [[Кіраванне Вярхоўнага камісара ААН па справах бежанцаў]] * [[Сусветная харчовая праграма]] * [[Канферэнцыя ААН па гандлі і развіццю]] * [[Праграма развіцця ААН]] * [[Праграма ААН па навакольным асяроддзі]] * [[Праграма ААН па міжнародным кантролі за наркотыкамі]] {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.un.org/russian/ecosoc/index.html Эканамічны і Сацыяльны Савет] * [http://www.un.org/russian/ecosoc/subsid.htm Дапаможныя органы ЭКАСАС] {{ААН}} [[Катэгорыя:Арганізацыя Аб’яднаных Нацый]] [[Катэгорыя:Міжнародныя эканамічныя арганізацыі]] [[Катэгорыя:НДА з кансультатыўным статусам пры ЭСС ААН|*]] 2v67q4kzqcwnqux8kxi1w1yz326gbgm 0 70378 4183748 4181853 2022-08-11T20:33:34Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Гісторыя Францыі}} '''Валуа́''' ({{lang-fr|Valois}}) — дынастыя каралёў Францыі, галіна дому [[Капетынгі|Капетынгаў]]. Імя атрымала ад тытула заснавальніка галін — [[Карл Валуа|Карла]], графа дэ Валуа. Дынастыя Валуа займала французскі сталец у 1328—1589 гадах, потым яе змяніла маладзейшае адгалінаванне Капетынскага дому — [[Бурбоны|дынастыя Бурбонаў]]. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Category:House of Valois}} [[Катэгорыя:Гісторыя Францыі]] [[Катэгорыя:Валуа| ]] [[Катэгорыя:Дынастыі Францыі]] [[Катэгорыя:Валадарскія рады]] [[Катэгорыя:Каралі французскія]] na1pyys5a285ajbekyxy6yh17vwxnsp 0 70520 4183602 4100662 2022-08-11T20:18:02Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя =Фрыдрых ІІ Вялікі | арыгінальнае імя =Friedrich II. | партрэт =Friedrich_Zweite_Alt.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = {{сцяг Прусіі}} кароль Прусіі | парадак = 3 | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак =[[31 мая]] [[1740]] | перыядканец = [[17 жніўня]] [[1786]] | перыяд праўлення = | папярэднік =[[Фрыдрых Вільгельм I]] | пераемнік =[[Фрыдрых Вільгельм II]] | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе= | дзеці = | рэлігія =[[Пратэстантызм]] ([[лютэранства]]) | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Фрыдрых II''', ці '''Фрыдрых Вялікі''', вядомы таксама па мянушцы ''Стары Фрыц'' ({{lang-de|Friedrich II., Friedrich der Große, Alter Fritz}}; {{ДН|24|1|1712}}, [[Берлін]] — {{ДС|17|8|1786}}, [[Сан-Сусі]], [[горад Патсдам|Патсдам]]) — кароль Прусіі ў 1740—1786 гадах. Яркі прадстаўнік асветніцкага абсалютызму і адзін з заснавальнікаў пруска-германскай дзяржаўнасці. == Біяграфія == === Дзяцінства === Фрыдрых нарадзіўся ў [[Берлін]]е 24 студзеня 1712 года, пры хрышчэнні атрымаў імя Карл-Фрыдрых. Яго бацька — кароль Прусіі [[Фрыдрых Вільгельм I]] з дынастыі [[Дынастыя Гогенцолернаў|Гогенцолернаў]], маці — [[Сафія Даратэя Гановерская]], дачка караля Англіі [[Георг I (кароль брытанскі)|Георга I.]] Фрыдрых быў трэцім і самым старэйшым (два яго старэйшыя браты памерлі ў маленстве) сынам у гэтай шматдзетнай каралеўскай сям'і, дзе агулам нарадзілася 14 дзяцей. Найбольшае сяброўства маленькі прынц меў са сваёй старэйшай сястрой [[Вільгельміна Пруская|Вільгельмінай]], будучай [[маркграф]]іняй Байрэйцкай. Першай яго выхавацелькай была французская эмігрантка мадэмуазель дэ Ракуль, якая зарадзіла ў ім любоў да французскай літаратуры. На сёмым годзе Фрыдрыха аддалі пад нагляд настаўніка Дзюгана, які яшчэ больш умацаваў яго схільнасць да ўсяго французскага. Бацька імкнуўся выхаваць з Фрыдрыха ваяра, аднак прынц цікавіўся музыкай, філасофіяй і танцамі. У выніку, Фрыдрых Вільгельм палічыў яго нікчэмным спадкаемцам і доўгі час імкнуўся перадаць сталец свайму малодшаму сыну [[Аўгуст Вільгельм Прускі|Аўгусту-Вільгельму]], больш задавальняламу яго густам. === Маладосць. Канфлікт з бацькам === Канфлікт з дэспатычным бацькам выліўся ў спробу ўцёкаў у [[Англія|Англію]] ў васемнаццацігадовым узросце, на якую ён вырашыўся разам з [[лейтэнант]]ам [[Катэ, Ганс Герман фон|Гансам Германам фон Катэ]]. Спроба не ўдалася, Фрыдрых і Катэ былі заключаны ў крэпасць (Фрыдрых — у [[Костшын над Одран|Кюстрыне]]), пасля чаго [[Фрыдрых Вільгельм I|Фрыдрых Вільгельм]] выказаў намер судзіць абодвух за дэзерцірства і пакараць смерцю. Зрэшты, Фрыдрыху было абяцана прабачэнне на ўмовах адмовы ад правоў на сталец, чаго ён аднак не прыняў. Катэ быў сапраўды асуджаны і абезгалоўлены, аднак датычна Фрыдрыха яго бацька сутыкнуўся з рэзкай апазіцыяй свайму намеру спачатку з боку суда, які адмовіўся судзіць кронпрынца, а затым і Ваеннай рады; да гэтага дадаўся і дыпламатычны ціск з боку іншых еўрапейскіх двароў. Урэшце Фрыдрых быў вызвалены, але некаторы час прабыў у ссылцы ў [[Костшын над Одран|Кюстрыне]], быў прызначаны членам ваенна-судной рады Неймаркскай акругі (але з правам толькі дарадчага голасу). Заключэнне і ссылка працягнуліся больш за два гады (жнівень 1730 — лістапад 1732), пасля чаго Фрыдрых быў канчаткова дараваны і прызначаны шэфам пяхотнага палка. У 21 год ён па бацькоўскай волі ажаніўся з [[Лізавета Хрысціна Браўншвайгская|Лізаветай Крысцінай Браўншвейгскай]] і атрымлівае баявое хрышчэнне ў [[Вайна за польскую спадчыну|вайне за польскую спадчыну]] (1733—1735), служачы пад камандаваннем знакамітага палкаводца [[Яўген Савойскі|Яўгена Савойскага]], пахвалы якога ён удастоіўся. У маладосці Фрыдрых піша палітычны трактат ''«[[Антымакіявелі]]»'', у якім з пазіцыі асвечанага абсалютызму крытыкуе [[цынізм]] вядомага твора [[Нікало Макіявелі|Н. Макіявелі]] «[[Уладар (Нікало Макіявелі)|Уладар]]». Трактат быў адрэдагаваны і выдадзены (ананімна) [[Вальтэр]]ам, з якім Фрыдрых тады ўжо быў у ажыўленай перапісцы.{{зноскі}} {{Кіраўнікі Прусіі}} {{Эпоха Асветніцтва}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Каралі прускія]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Кампазітары Германіі]] [[Катэгорыя:Сямігадовая вайна]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Сямігадовай вайны]] [[Катэгорыя:Асобы на манетах]] [[Катэгорыя:Паэты Германіі]] 1sy5z4841wo0fu9zxckalpzxejlpkvs 0 70668 4183408 4084345 2022-08-11T13:55:12Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Тан]] у [[Імперыя Тан]] wikitext text/x-wiki '''Дынастыя Тан''' ({{lang-zh|唐朝}}) — [[кітай]]ская імператарская дынастыя, якая кіравала тэрыторыяй Кітая з [[618]] па [[907]] гг. Заснавальнікам дынастыі лічыцца [[Лі Юань]]. Яго сын, [[Лі Шымінь]], пасля канчатковага падаўлення сялянскіх паўстанняў і [[сепаратызм]]у [[феадал]]аў пачаў праводзіць прагрэсіўную палітыку. Іменна эпоха панавання дынастыі Тан лічыцца ў Кітаі перыядам найвышэйшай магутнасці краіны, калі яна апярэджвала ўсе краіны свету па сваім развіцці. Дынастыя Тан была ў значнай ступені перыядам прагрэсу і стабільнасці, за выключэннем [[паўстанне Шы|паўстання Шы]] і заняпаду цэнтральнай улады ў другой палавіне праўлення дынастыі. Як і папярэдняя [[дынастыя Суй]], Тан падтрымлівала сістэму дзяржаўнай службы шляхам прызначэння службовых асоб з выкарыстаннем стандартызаваных экзаменаў і рэкамендацый на пасаду. Гэты грамадскі парадак быў падарваны ростам рэгіянальных ваенных губернатараў у [[IX стагоддзе|IX стагоддзі]]. Кітайская культура квітнела ў эпоху Тан, лічыцца, што ў гэты час кітайская паэзія дасягнула вяршыні развіцця<ref>Yu, Pauline (December 1998), «Charting the Landscape of Chinese Poetry», Chinese Literature: Essays, Articles, Reviews (CLEAR), pp. 71-87</ref>. Два з самых вядомых паэтаў Кітая, [[Лі Бо]] і [[Ду Фу]], жылі ў часы панавання дынастыі Тан, як і многія вядомыя мастакі, такія як [[Хан Ган]], [[Чжан Сюань]] і [[Чжоў Фан]]. Вучонымі быў складзены багаты збор гістарычнай літаратуры, а таксама энцыклапедыі і геаграфічных прац. Было і шмат прыкметных новаўвядзенняў пры дынастыі Тан, у тым ліку развіццё [[гравюра|гравюрнага]] друку. [[Будызм]] аказаў значны ўплыў на кітайскую культуру, але пазней ён праследаваўся з боку дзяржавы, і яго ўплыў знізіўся. Нягледзячы на тое, што дынастыя і цэнтральны ўрад былі ў заняпадзе ў [[IX стагоддзе|IX стагоддзі]], мастацтва і культура працягвалі квітнець. == Гісторыя == Мір і парадак у краіне дазволіў засяродзіць усе сілы народа на карысць [[Кітай|Кітая]]. Квітнелі [[сельская гаспадарка]], [[саматужнае рамяство|саматужныя рамёствы]] і [[гандаль]]. Новых поспехаў дасягнулі тэхналогіі [[ткацтва|ткацкіх рамёстваў]], [[фарбы|фарбавальнай справы]], [[ганчарства|ганчарнай вытворчасці]], [[металургія]], [[караблебудаванне]]. Уся краіна пакрылася сеткай сухапутных і водных шляхоў зносін. Кітай устанавіў шырокія эканамічныя і культурныя сувязі з [[Японія]]й, [[Карэя]]й, [[Індыя]]й, [[Персія]]й, [[Сірыя|Аравіяй]] і многімі іншымі дзяржавамі пры Тайцзуне. Па ўсёй краіне распаўсюдзілася традыцыя ўжывання чаю. Сфарміравалася асаблівае стаўленне да чаю: чайнае мастацтва (Ча І, 茶艺), дзякуючы якому былы лекавы сродак і кулінарны прадукт ператварыўся ў ключавы элемент кітайскай культуры ў самым шырокім сэнсе гэтага слова. === Культура і эканоміка === Спакой у краіне спрыяў развіццю эканомікі Кітая. Квітнелі сельская гаспадарка, саматужныя рамёствы і гандаль. Новых поспехаў дасягнулі тэхналогіі ткацтва, фарбавальнай справы, ганчарнага вытворчасці, металургіі, караблебудавання. Уся краіна пакрылася сеткай сухапутных і водных шляхоў зносін. Кітай усталяваў эканамічныя і культурныя сувязі з Японіяй, Карэяй, Індыяй, Персіяй, Аравіяй, іншымі дзяржавамі пры Тайцзуне. Развіваюцца навука і тэхніка. У 725 годзе нашай эры майстрамі І Сінам і Лян Лінцзанем сканструяваныя першыя механічныя гадзіннікі з анкернымі механізмам. Распаўсюджваецца царская парахавая зброя: спачатку ў выглядзе прылад для феерверкаў, ракет і «вогненных змеяў» на флоце, затым і ў выглядзе сапраўдных прылад для стральбы снарадамі. Па ўсёй краіне распаўсюдзілася чаяванне. Фарміруецца асаблівае стаўленне да чаю: чайнае мастацтва (Ча І, 茶艺), дзякуючы якому чай, які раней разглядаўся як лекі або адзін з прадуктаў харчавання, ператварыўся ў важны элемент кітайскай культуры. Кітайская класічная літаратура ўвекавечыла імёны знакамітых майстроў чайнай цырымоніі эпохі Тан — Лу Туна і Лу Юя. === Заняпад === Прычыны заняпаду дынастыі Тан пэўна не ўстаноўлены, аднак рад паўстанняў і ваенных паражэнняў у [[VIII стагоддзе|VIII стагоддзі]] пазначылі пачатак аслаблення цэнтральнай улады. Да 40-ых гадоў [[арабы]] з [[Харасан]]а — на той час правінцыі халіфата [[Халіфат Абасідаў|Абасідаў]] — замацаваліся ў [[Ферганская даліна|Ферганскай даліне]] і [[Сагдыяна|Сагдыяне]]. У ходзе [[Талаская бітва|Таласкай бітвы]] [[751]] года наёмныя атрады кітайскага войска пакінулі поле бою, што прымусіла камандуючага [[Гао Сяньчжы]] даць сігнал да адступлення. Неўзабаве пасля гэтага [[паўстанне Ань Лушаня|вялікае паўстанне]] [[Ань Шы]] [[756]]—[[761]] гадах зруйнавала росквіт, які стваралі многія гады. Дынастыя была аслаблена і пасля ўжо ніколі не дасягала ранейшай славы і велічы. Імперыя Тан страціла кантроль над [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіяй]], і кітайскі ўплыў у гэтым рэгіёне спыніўся да аб’яднання абедзвюх краін манголамі пры [[Дынастыя Юань|дынастыі Юань]]. Адным са следстваў паўстання Ань Шы стаў паступовы рост уплыву правінцыйных ваенных губернатараў-''[[цзэдушы]]'', якія з часам сталі сапернікамі цэнтральнай улады. Танскі ўрад спадзяваўся на гэтых губернатараў і іх войскі ў справе падаўлення ўзброеных паўстанняў на месцах. Узамен урад прызнаваў правы гэтых губернатараў на ўтрыманне войска, збор падаткаў, і нават перадачы свайго тытула па спадчыне. Падзенне прэстыжу цэнтральнага ўрада ў правінцыях адбілася і ў з’яўленні вялікай колькасці бандытаў і рачных піратаў, якія, аб’ядноўваючыся ў групы па сто і больш чалавек, беспакарана рабавалі паселішчы па берагах [[Янцзы]], не сустракаючы адпору з боку ўлад. [[Выява:Gilt_silver_eared_cup.jpg|thumb|Танскі [[пазалота|залачоны]] [[серабро|сярэбраны]] кубачак з кветкавым матывам]] У [[858]] годзе жахлівая паводка ў раёне [[Вялікі канал Кітая|Вялікага Канала]] затапіла шырокія раўніны Паўночнага Кітая і прывяла да гібелі дзясяткаў тысяч людзей. Вера кітайцаў у богаабранасць дынастыі пахіснулася ў выніку гэтых стыхійных бедстваў, распаўсюдзілася перакананне ў тым, што дынастыя Тан угневала нябёсы і страціла правы на трон. Затым, у [[873]] годзе, краіну спасціг катастрафічны неўраджай, у некаторых раёнах атрымалася сабраць ледзве палову звычайнага ўраджаю; дзясяткі тысяч людзей загінулі ў выніку голаду. У ранні перыяд дынастыі Тан урад быў здольны прадухіляць катастрафічныя наступствы неўраджаю дзякуючы назапашванню значных запасаў збожжа па ўсёй краіне, але ў [[IX стагоддзе|IX стагоддзі]] ён аказаўся бездапаможным у барацьбе з падобнымі бедствамі. === Канец дынастыі === У апошні перыяд валадарання дынастыі Тан назіралася аслабленне цэнтральнай улады і ўзмацненне правінцыйных ваенных губернатараў, якія сталі паводзіць сябе амаль як незалежныя кіраўнікі. Некампетэнтнасць імператараў і карупцыя сярод чыноўнікаў у спалучэнні з неспрыяльнымі прыроднымі ўмовамі — засухамі і голадам — ​​сталі прычынай рада паўстанняў. Канчаткова панаванне дынастыі было падарвана паўстаннем, узначаленым [[Хуан Чао]] і яго паслядоўнікамі, і барацьбой паміж рознымі групоўкамі пануючага класа. Паўстанцы захапілі і разрабавалі абедзве сталіцы, [[Чанань]] і [[Лоянь]]. Падаўленне паўстання заняло больш за 10 гадоў, але дынастыя ўжо не змагла акрыяць ад такога ўдару. Апошняга імператара дынастыі [[Лі Чжу]] зрынуў у [[907]] годзе ваенны дзеяч [[Чжу Вень]], у мінулым адзін з кіраўнікоў сялянскіх паўстанцаў, які змяніў Хуан Чао, але перайшоў потым на бок дынастыі Тан. Чжу Вень заснаваў новую дынастыю і прыняў храмавае імя Тайцзы. Пераварот Чжу Веня азнаменаваў пачатак перыяду [[Эпоха пяці дынастый і дзесяці княстваў|Пяці дынастый і дзесяці царстваў]] [[907]]—[[960]] гадах. == Палітычнае і адміністратыўнае ўладкаванне == === Першапачатковыя рэформы === [[Выява:Wild goose pagoda xian china.jpg|thumb|Танская архітэктура ў Сіяне]] Прыйшоўшы да ўлады, [[Тай-цзун]] вырашыў правесці рэформы, якія дапамаглі бы дынастыі справіцца з унутранымі праблемамі. Абапіраючыся на [[Дынастыя Суй|Суйскі]] кодэкс, ён выдаў [[Танскі крымінальны кодэкс|крымінальны кодэкс]] які, у рэфарміраваным выглядзе выкарыстоўваўся ў Кітаі, а таксама [[В'етнам]]е, [[Карэя|Карэі]] і [[Японія|Японіі]]. У [[653]] годзе крымінальны кодэкс набыў сваю вядомую форму: 500 артыкулаў, падзеленыя па злачынствам і пакаранням, пакаранні вар’іраваліся ад 10 удараў лёгкай палачкай да 100 удараў цяжкай, высылкі, катаргі і пакаранні<ref>Patricia Buckley Ebrey. «''The Cambridge Illustrated History of China''». Cambridge University Press, 1999 ISBN 0-521-66991-X pp 111—112</ref>. Кодэкс усталёўваў сацыяльнае нераўнапраўе: цяжар пакарання залежаў ад сацыяльнага і палітычнага становішча злачынца<ref>Patricia Buckley Ebrey. «''The Cambridge Illustrated History of China''». Cambridge University Press, 1999 ISBN 0-521-66991-X p. 112</ref>. Напрыклад, калі слуга забіваў гаспадара, то пакаранне было цяжкім, а калі гаспадар слугу, то лягчэйшым, тое ж датычалася і да старэйшых і малодшых сваякоў. Танскі кодэкс рэфарміраваўся і выкарыстоўваўся, як аснова для крымінальных кодэксаў наступных дынастый, такіх як ранні [[Дынастыя Мін|мінскі]] кодэкс [[1397]] года. Цікавыя і новаўвядзенні дынастыі [[Дынастыя Сун|Сун]] у галіне пашырэння маёмасных правоў жанчын. Кіраваннем займаліся тры з шасці міністэрстваў-«Шэна» (省,''sheng''), якія распрацоўвалі праекты, займаліся ўзгадненнем рашэнняў, выданнем прававых актаў і наглядам за іх выкананнем. Таксама існавала шэсць упраўленняў-«бу» (部,''bu''), якія вырашалі больш канкрэтныя задачы. Танская сістэма ''шэнаў'' і ''бу'' была даволі зручнай і, хоць і прыкметна мяняючыся, праіснавала да падзення [[Дынастыя Цын|Цын]] у [[1912]] годзе<ref>John King Fairbank, Merle Goldman. «''China: A New History, Second Enlarged Edition''». Belknap Press of Harvard University Press, 2006 ISBN 0-674-01828-1 p. 78</ref>. Нягледзячы на тое, што заснавальнікі Тан арыентаваліся на слаўную дынастыю [[Дынастыя Хань|Хань]], танская кіраўнічая сістэма была заснавана на распрацоўках эпохі [[Паўднёвыя і Паўночныя Дынастыі|Паўднёвых і Паўночных дынастый]]. [[Паўночнае Чжоў|Бей Чжоў]] стварыла сістэму тэрытарыяльных дружын ([[фубін]]) і Тан актыўна выкарыстала гэтую сістэму, што дазваляла трымаць вялікую армію з мінімальнымі выдаткамі, бо воіны служылі пазменна, а ў астатні час працавалі на сваіх фермах. [[Раўнапольная сістэма]] [[Паўночная Вей|Бей Вей]] таксама была прынята, але са зменамі. У танскую эпоху стала больш грамадзянскіх пагадненняў, якія афармлялі падпісаннем [[кантракт]]а, бо цэнтральныя і мясцовыя органы ўлады імкнуліся кантраляваць усе пагадненні з зямлёй, баючыся зніжэння паступлення падаткаў. Кантракт, які быў падпісаны бакамі, сведкамі і пісцом, быў доказам і пры судовых спрэчках. Наогул зачаткавая дагаворная культура ўзнікла яшчэ пры Хань, але пры Тан дагаворы сталі звычайнай працай, што адбілася ў літаратуры. Сталіцай імперыі быў горад [[Чанань]] (сучасны [[Сіянь]]), дзе размяшчаўся імператарскі палац, у якім праводзіліся пышныя прыёмы паслоў з музыкай, спартыўнымі змаганнямі, [[Акрабатыка|акрабатычнымі]] выступленнямі, паэзіяй, жывапісам, і [[Грушавы сад|тэатральнымі прадстаўленнямі]]. Велізарная колькасць багаццяў і рэсурсаў захоўвалася ў скарбніцах і складах. Калі кітайскія мясцовыя чыноўнікі прыехалі, у [[643]] годзе, на штогадовы імператарскі прыём, Тай-цзун даведаўся, што многія не змаглі знайсці кватэру ў горадзе і здымалі пакоі ў гандляроў. Тады імператар загадаў міністэрствам стварыць у сталіцы дзяржаўныя [[Асабняк|асабнякі]] для размяшчэння чыноўнікаў-дэлегатаў, каб кожны атрымліваў жыллё па свайму ведамству. === Імператарскія экзамены === [[Выява:Tang-xuanzong.jpg|thumb|180px|злева|[[Тан Сюань-цзун]] ў шапачцы вучонага]] [[Выява:CMOC Treasures of Ancient China exhibit - tri-coloured figure of a civil official.jpg|thumb|180px|справа|Танская статуя грамадскага чыноўніка]] Паводле прыкладу [[дынастыя Суй|дынастыі Суй]] імператары Тан узяліся за пашырэнне экзаменацыйнай сістэмы, замест [[сістэма дзевяці рангаў|дзевяцірангавай]]<ref>Ebrey, Patricia Buckley; Walthall, Anne; Palais, James B. (2006), «East Asia: A Cultural, Social, and Political History», Boston: Houghton Mifflin, p. 96. ISBN 0-618-13384-4</ref>. Студэнты-канфуцыянцы рыхтаваліся да здачы дзяржаўных экзаменаў, і пасля маглі прэтэндаваць на пасады мясцовых, рэгіянальных і сталічных чыноўнікаў. Іспыты ставіліся да тыпаў мінцзын ({{lang-zh|明 经|скарочана}}) «разуменне канону» і цзыньшы ({{lang-zh|进士|скарочана}}) «экзамены ўступлення ў навукоўцы»<ref>Ebrey, Patricia Buckley; Walthall, Anne; Palais, James B. (2006), «East Asia: A Cultural, Social, and Political History», Boston: Houghton Mifflin, pp. 91-92 ISBN 0-618-13384-4</ref>. На мінцзыне правяралася здольнасць разбірацца ў [[канфуцыянства|канфуцыянскай]] класіцы, дзе для праверкі прапаноўвалася цытаваць шырокі набор тэкстаў. На цзыньшы правяралася здольнасць экзаменуемага напісаць адказ-[[эсэ]] па дзяржаўнаму кіраванню і [[палітыка|палітыцы]], а таксама здольнасці ў [[паэзія|паэзіі]]<ref>Ebrey, Patricia Buckley; Walthall, Anne; Palais, James B. (2006), «East Asia: A Cultural, Social, and Political History», Boston: Houghton Mifflin, p. 92 ISBN 0-618-13384-4</ref>. Таксама важна было мець прыгожую выправу, знешнасць, гаворку, почырк, гэта ацэньвалася суб’ектыўна і часта больш дагледжаныя і тыя, хто займаўся [[рыторыка]]й, арыстакраты атрымлівалі перавагу. Такім чынам, экзамены не давалі рэальнай роўнасці: нашчадкі арыстакратаў займалі большасць важных пастоў. У экзаменах мог прыняць удзел любы мужчына, чый бацька не быў рамеснікам ці гандляром<ref>Gascoigne, Bamber; Gascoigne, Christina (2003), The Dynasties of China: A History, New York: Carroll and Graf Publishers, an imprint of Avalon Publishing Group, p. 95 ISBN 0-7867-1219-8</ref>, багацце або высакароднае паходжанне не былі абавязковымі. Урад заахвочваў адукацыю, будаваўшы школы і выдаваўшы «[[У Цзын]]» з каментарыямі. Дзяржава была зацікаўлена ў прыцягненні да кіравання самых таленавітых, але імператары моцна залежалі ад арыстакратаў, а потым і генерал-губернатараў, якія не жадалі падпарадкоўвацца бязродным чыноўнікам, якія не маюць зямель і армій. Спадчыннае права ўсталёўвала роўную спадчыну для ўсіх дзяцей, што давала некаторую сацыяльную мабільнасць, перашкаджаючы назапашванню ў руках чыноўнікаў занадта шматлікіх маёнткаў. Чыноўнікі мелі кантакты ў мясцовых супольнасцях, праз якія ажыццяўлялася сувязь простых людзей у правінцыі з імперскім цэнтрам. З танскіх часоў да [[1912]] года навукоўцы-бюракраты былі пасрэднікамі паміж простымі людзьмі і [[урад]]ам. Зрэшты, пашырэнне экзаменацыйнай сістэмы пры Тан яшчэ не дасягнула мяжы, толькі пры [[дынастыя Сун|Сун]] чыноўнікі канчаткова зрасліся з экзаменацыйнай сістэмай і сталі сапраўды кіруючым класам<ref>Fairbank, John King; Goldman, Merle (2006) [1992], China: A New History (2nd enlarged ed.), Cambridge: MA; London: The Belknap Press of Harvard University Press, p. 95. ISBN 0-674-01828-1</ref><ref>Adshead, S. A. M. (2004), T’ang China: The Rise of the East in World History, New York: Palgrave Macmillan, p. 54. ISBN 1-4039-3456-8</ref>. Усё ж, пры Суй і Тан склалася тая сістэма дзяржаўнай службы, і ўзнік абраны клас вучоных-чыноўнікаў. === Рэлігія і палітыка === З самага пачатку рэлігія гуляла важную ролю ў танскай палітыцы. У сваім маніфесце [[Лі Юань]] сцвярджаў, што з’яўляецца нашчадкам святога Даосы [[Ляо-Цзы]]<ref>Graff, David Andrew (2000), «''Dou Jiande’s dilemma: Logistics, strategy, and state''», in van de Ven, Hans, Warfare in Chinese History, Leiden: Koninklijke Brill, pp. 79, ISBN 90-04-11774-1</ref>. Грамадскім установам дазвалялася ўтрымліваць будыйскіх манахаў, якія ўзамен маліліся аб дабрабыце сваіх дарыльнікаў. Да пачатку праследавання [[будызм]]у ў [[IX стагоддзе|IX стагоддзі]], будызм і [[даасізм]] былі роўныя ў правах, а імператар [[Тан Сюань-цзун]] запрасіў манахаў абедзвюх рэлігій да свайго двара. У той жа час, Сюань-цзун пасмяротна ўзнагародзіў Ляо-цзы многімі тытуламі, напісаў каментарый на даоскі тэкст Ляо-Цзы, стварыў школы для падрыхтоўкі да даоскага іспыту на веданне канонаў і запрасіў індыйскага манаха [[Ваджрабадгі]] для выканання тантрычных рытуалаў, з мэтай спыніць засуху [[726]] года. У [[742]] годзе Сюань-цзун асабіста трымаў курыльню ў час рытуалу ланкійскага манаха [[Амагхаваджра]], калі ён чытаў «містычныя загаворы, каб забяспечыць перамогу войскаў Тан». Тады як рэлігія гуляла важную ролю ў палітыцы, палітыка таксама гуляла важную ролю ў рэлігіі. У [[714]] годзе Сюань-цзун забараніў гандлярам і ўладальнікам крам у [[Чанань|Чанане]] прадаваць копіі будыйскіх [[сутра|сутр]], каб толькі будыйскае [[духавенства]] магло распаўсюджваць сутры сярод вернікаў<ref>Benn, Charles (2002), «''China’s Golden Age: Everyday Life in the Tang Dynasty''», Oxford University Press, p. 57. ISBN 0-19-517665-0</ref>. У папярэднім, [[713]] годзе, імператар Сюань-цзун ліквідаваў прыбытковую [[Бясконцую Скарбніцу]], якой кіраваў важны будыйскі манастыр Чананя. Гэты манастыр сабраў велізарныя сумы грошай, шоўку, і скарбаў у якасці дарункаў ад ананімных дарыльшчыкаў, якія аддавалі каштоўнасці «на ўтрыманне манастыра» у знак пакаяння<ref name="benn-2002-61">Benn, Charles (2002), «''China’s Golden Age: Everyday Life in the Tang Dynasty''», Oxford University Press, p. 61. ISBN 0-19-517665-0</ref>. Хоць манастыр і сам актыўна раздаваў ахвяраванні, імператар Сюань-цзун выключыў скарбы ў казну як атрыманыя на падставе незаконных банкаўскіх аперацый, [[махлярства]], і забраўшы скарбы ў казну, размеркаваў іх паміж іншымі будыйскімі і даоскімі манастырамі, выдаткаваў на рамонт статуй, зал, мастоў і дарог<ref name="benn-2002-61"/>. == Войска == [[Выява:0650 Mounted Horsemen China anagoria IMG7140.JPG|thumb|170px|справа|Кітайскія вершнікі]] У імперыі Тан была створана досыць арганізаваная для свайго часу [[ваенная справа|ваенная сістэма]], якая атрымала назву «фу бін» («сістэма ваенных акруг») і была запазычана ў імперыі [[табгачы|табгачоў]]. Не парушаючы звычайнага адміністрацыйнага дзялення, у краіне ўстанаўліваліся своеасаблівыя ваенныя акругі. Яны маглі быць трох разрадаў: вышэйшыя, якія пастаўлялі да 1200 салдат, сярэднія — 1000 і ніжэйшыя — 800 салдат. Колькасць ваенных акругаў у імперыі Тан вагалася ад 600 да 800, што азначала практычна пастаянную гатоўнасць войска ў 400—800 тысяч чалавек. Перавага такой арганізацыі заключаліся ў тым, што яна не патрабавала ад дзяржавы прыкметных расходаў на ўтрыманне войска, бо ў мірны час рэкруты займаліся [[земляробства]]м, а падчас паходаў павінны былі забяспечваць сябе сваімі сродкамі, не дазваляла ўзмацніцца вышэйшаму ваеннаму камандаванню, якое ў мірны час не мела войскаў, гэта жа рабіла войска таксама і зручным сродкам падаўлення беспарадкаў на месцах, нарэшце, гэтая ваенная арганізацыя добра ўпісвалася ў надзельную сістэму землекарыстання<ref>Хабаева Р. В. (отв. ред.) [http://gumilevica.kulichki.net/HE2/he2208.htm «История Востока». Том 2. Восток в средние века], Восточная литература, 1995</ref>. Сярод прывілеяў існавала палажэнне аб сельскагаспадарчых землях і жыллі для сямей, якія суправаджалі салдат на мяжы. У выпадку неабходнасці ўлада звярталася да паслуг конніцы качэўнікаў. Кожны танскі воін валодаў мастацтвам бою, быў здольны да [[фехтаванне|фехтавання]] і верхавой язды. Да [[742]] года войска Тан павялічылася да 500 тысяч чалавек. Ваенныя падраздзяленні неслі службу як ля сталіцы, так і ў правінцыі. Імператарскі палац і сталіцу ахоўвалі гвардзейцы. Войска забяспечвала імперыі поспех у буйных заваявальных паходах<ref>Лев Гумилев. [http://fictionbook.ru/author/gumilev_lev_nikolaevich/konec_i_vnov_nachalo_populyarniye_lekcii/read_online.html?page=9 «Конец и вновь начало»]. Популярные лекции по народоведению</ref>. == Эканоміка == === Сельская гаспадарка === [[Выява:Palefrenier menant deux chevaux par Han Gan.jpg|thumb|170px|справа|Пастух працы [[Хан Ган]]а]] Дзяржаўная надзельная сістэма, планавасць гаспадаркі забяспечылі эканамічны ўздым. Цэнтр дзяржавы з басейна [[Хуанхэ]] паступова перамясціўся ў басейн ракі [[Янцзы]], дзе насельніцтва хутка расло дзякуючы поспехам у вырошчванні [[рыс]]у і градавай сістэме [[земляробства]]. Паляпшаліся метады апрацоўкі і ўгнаенні зямлі. Сяляне паспяхова ўжывалі ўдасканаленую сельскагаспадарчую тэхніку: карысталіся адзінаццаццю тыпамі [[плуг]]оў, а таксама паліўным колам, які прыводзіўся ў рух працоўным быдлам. Гэта былі своеасаблівыя тэхнічныя прыстасаванні пры [[арашэнне|арашэнні]] зямлі. Усё гэта давала магчымасць вырошчваць да 900 кг [[збожжа]] на чалавека ў год. Рысаводства, развітае на поўдні, прасоўвалася і на поўнач. Пачаўся выраб [[трысняговы цукар|трысняговага цукру]], пачалі разводзіць шаўкапрадаў. З [[VIII стагоддзе|VIII стагоддзя]] вырошчваецца [[чай]]. Паўсюдна працавалі вадзяныя [[млын]]ы<ref>Рубель В. А. «Історія Середньовічного Сходу», Київ, Либідь, 2002 ст. 51</ref>. === Рамесніцтва === Вялікая мастацкай каштоўнасцю з’яўляюцца вырабы кітайскіх рамеснікаў, якія сваю прафесію перадавалі з пакалення ў пакаленне. Рамеснікі асвоілі вытворчасць [[папера|паперы]], якая была вынайдзена ў старажытнасці, але тады яшчэ не атрымала шырокага распаўсюджвання. Вырабляліся каштоўныя гатункі [[шоўк|шаўковых]] тканін, колькасць колераў у адной тканіне даходзіла да 20. Шаўкаводства са старажытных часоў лічылася асаблівым рытуалам, прыдворныя дамы былі адказныя за правядзенне штогадовай цырымоніі збору тутавага лісця і вырабу шоўку. Развівалася вытворчасць металічных вырабаў, з вынаходствам [[кнігадрукаванне|кнігадрукавання]] пачала развівацца поліграфічная вытворчасць. Кітайскае [[суднабудаванне]] дасягнула высокай ступені развіцця. Быў вынайдзены [[порах]]. Адбываліся змены і ў ваеннай тэхніцы, выкліканыя паляпшэннем тэхналогіі вытворчасці. Павысілася якасць брані, не толькі для воінаў, але і для коней. Бурна развівалася вежавая архітэктура, з’явіліся першыя вырабы з [[фарфор]]у. == Вядомыя прадстаўнікі == * [[Лю Цзун'юань]] {{зноскі}} == Літаратура == * Тан // {{Крыніцы/БелЭн|15к}} С. 415. == Спасылкі == {{Commons|Category:Tang Dynasty|выгляд=міні}} * [https://gradesfixer.com/free-essay-examples/the-changes-in-the-acceptance-of-buddhism-in-china-from-the-collapse-of-the-han-dynasty-in-200-ce-to-the-end-of-the-tang-dynasty-in-907-ce/ The Tang Dynasty], Minnesota State University Emuseum {{ref-en}} * [http://www.metmuseum.org/toah/hd/tang/hd_tang.htm The Tang Dynasty] at the Metropolitan Museum of Art {{ref-en}} * [http://etext.virginia.edu/chinese/frame.htm Home of 300 Tang Poems], University of Virginia {{ref-en}} * [http://www.artsmia.org/art-of-asia/history/dynasty-tang.cfm Tang art with video commentary], from the Minneapolis Institute of Arts {{ref-en}} * [http://www.xabusiness.com/china-resources/sui-tang-chinese-paintings.htm Paintings of Sui and Tang dynasties] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070813175029/http://www.xabusiness.com/china-resources/sui-tang-chinese-paintings.htm |date=13 жніўня 2007 }} {{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Кітая]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] [[Катэгорыя:Дынастыя Тан|*]] hhflm0ambgdibvys6jvi8nhe68xqzkm 0 70679 4184001 4170875 2022-08-12T08:18:00Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Страчаная спадчына */ wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Горад |беларуская назва = Быдгашч |арыгінальная назва = Bydgoszcz |падначаленне = |герб = POL_Bydgoszcz_COA.svg |сцяг = POL_Bydgoszcz_flag.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min = 7|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 18|lon_min = 0|lon_sec = |CoordAddon = type:city(368235)_region:PL |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |ваяводства = Куяўска-Паморскае |павет = Горад на правах павета |унутранае дзяленне = |від главы = Прэзідэнт горада |глава = Rafał Bruski |першае згадванне =1038 |ранейшыя імёны = Bromberg |статус з = 1346 |плошча =175,98 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 28-97 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва =359 428<ref>[http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2014-r-,7,11.html Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2014, stan na 01.01.2014]</ref> |год перапісу = 2014 |шчыльнасць = 2 042 |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = +48 52 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 85-001 - 85-950 |аўтамабільны код = CB |TERC = 0461011 |катэгорыя ў Commons = Bydgoszcz |сайт = www.bydgoszcz.pl/ |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Быдгашч''' ({{lang-pl|Bydgoszcz}}, {{lang-la|Bydgostia}}, {{lang-de|Bromberg}} — '''Бромберг''') — горад на правах павета ў [[Польшча|Польшчы]], адзін з двух адміністрацыйных цэнтраў [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]] (сядзіба ваяводы). Адміністрацыйны цэнтр [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]]. == Геаграфія == Адлегласць па прамой паміж гарадамі Быдгашчам і [[Горад Мінск|Мінскам]] 632 км, да [[Горад Варшава|Варшавы]] — 227 км<ref>[http://wyznacz.pl/odleglosci-drogowe Адлегласці паміж гарадамі —]</ref>. Праз горад цячэ рака Брда, якая ўпадае ў Віслу ў Быдгашчы, таксама тут цячэ невялікая рака ''Фліс'', якая перасякае ''Грунвальдскую вуліцу''. З усіх бакоў горад абкружаны [[Лес|лясамі]], большасць з якіх з’яўляецца сасновымі, але на паўночным усходзе сустракаюцца ліставыя лясы. Быдгашч адносіцца да польскіх гарадоў з самай вялікай колькасцю паркаў у Польшчы (874 га, другі горад пасля [[Варшава|Варшавы]]). Тут знаходзіцца самы вялікі гарадскі парк у Польшчы (''Мысляцінак'', 830 га). == Гісторыя == Пасля рэвалюцыі ў горадзе асела шмат выхадцаў з літоўска-беларускіх губерняў ([[род Тышкевічаў|Тышкевічы]], [[род Пуслоўскіх|Пуслоўскія]], [[род Святаполк-Чацвярцінскіх|Святаполк-Чацвярцінскія]], [[род Красіцкіх|Красіцкія]], [[Род Валадковічаў|Валадковічы]], [[Род Яблонскіх|Яблонскія]], Гельмерсены, [[род Наркевічаў-Ёдак|Наркевічы-Ёдкі]], [[Род Нітаслаўскіх|Нітаслаўскія]] і інш.). У чэрвені 1946 разам з сям’ёй прыехаў [[Гасан Канапацкі]], дзе 11 мая 1953 г. і памёр. === Эдвард Адамавіч Вайніловіч === [[File:Bydgoszcz - Internat - Towarzystwo Pomocy dzieciom i mlodziezy polskiej z kresow - near 1922 AD.jpg|thumb|left|«Крэсавы інтэрнат» (Internat Kresowy) у Быдгашчы]] З [[12 снежня]] [[1921]] да сваёй смерці [[16 чэрвеня]] [[1928]] у Быдгашчы жыў [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]], буйны гаспадарчы і палітычны дзеяч [[Беларусь|Беларусі]] і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], разам з жонкай Алімпіяй і сястрой Ядвігай Кастравіцкай з Бзоўца, і пасяліліся ў каменным доме на вуліцы Замойскага 4/7 (зараз — № 23). [[21 студзеня]] [[1923]] г. Эдвард Вайніловіч быў выбраны на пасаду старшыні (1923—1928) «Саюза палякаў усходніх ускраін» (Związek Polaków z Kresów Wschodnich), які лакалізаваўся ў Быдгашчы і займаўся падтрымкай эмігрантаў з Літвы, Беларусі і Украіны. Пасля ўласных ваганняў 22 снежня 1923 г. атрымаў з рук прэзідэнта Быдгашча Бернарда Слівінскага ордэн «Polonia Restituta»<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 223.</ref>. == Эканоміка == Быдгашч — адзін з самых дынамічна развівальных гарадоў краіны, буйны эканамічны цэнтр, вядомы сваім хуткім развіццём сектара паслуг, асабліва фінансавых. У Быдгашчы дзейнічае звыш дваццаці банкаў, таварныя біржы, страхавыя і лізінгавыя кампаніі, брокерскія дамы, адбываюцца шматлікія кірмашы, у тым ліку і міжнародныя. == Прамысловасць == Буйны прамысловы цэнтр; здаўна развітая харчовая («[[Ютчэнка (прадпрыемства)|Ютчэнка]]»), металаапрацоўчая, дрэваапрацоўчая, гарбарная, керамічная прамысловасць; развіццё атрымалі машынабудаванне (электратэхнічнае, станкабудаўнічае, дакладная механіка, вытворчасць абсталявання для хімічнай, цэментнай і інш галін), хімічная прамысловасць (у тым ліку прамысловасць арганічнага сінтэзу), вытворчасць халадзільнікаў, веласіпедаў. У горадзе Быдгашчы знаходзіцца штаб-кватэра і асноўная вытворчасць [[Польшча|польскага]] канцэрна [[PESA]] (ПЭ́СA, {{lang-pl|Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz SA}}), які спецыялізуецца на вытворчасці цягнікоў, вагонаў, трамваяў і іх мадэрнізацыі. == Насельніцтва == <timeline> ImageSize = width:720 height:350 PlotArea = left:50 right:20 top:30 bottom:30 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.2,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:400000 ScaleMajor = unit:year increment:50000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:20 align:center bar:XVII from:0 till:4900 bar:1717 from:0 till:150 bar:1800 from:0 till:4691 bar:1849 from:0 till:10263 bar:1875 from:0 till:31308 bar:1910 from:0 till:57700 bar:1921 from:0 till:90095 bar:1930 from:0 till:117945 bar:1939 from:0 till:143100 bar:1945 from:0 till:135491 bar:1955 from:0 till:202044 bar:1965 from:0 till:256582 bar:1975 from:0 till:322657 bar:1985 from:0 till:366424 bar:1998 color:cobar2 from:0 till:386855 bar:2002 from:0 till:372104 bar:2010 from:0 till:364443 bar:2014 from:0 till:357652 bar:2020 from:0 till:346739 PlotData= textcolor:black fontsize:S bar:XVII at: 9900 text: 4900 shift:(0) bar:1717 at: 5150 text: 150 shift:(0) bar:1800 at: 9691 text: 4691 shift:(0) bar:1849 at: 15263 text: 10263 shift:(0) bar:1875 at: 36308 text: 31308 shift:(0) bar:1910 at: 62700 text: 57700 shift:(0) bar:1921 at: 95095 text: 90095 shift:(0) bar:1930 at: 122945 text: 117945 shift:(0) bar:1939 at: 148100 text: 143100 shift:(0) bar:1945 at: 140491 text: 135491 shift:(0) bar:1955 at: 207044 text: 202044 shift:(0) bar:1965 at: 261582 text: 256582 shift:(0) bar:1975 at: 327657 text: 322657 shift:(0) bar:1985 at: 371424 text: 366424 shift:(0) bar:1998 at: 391855 text: 386855 shift:(0) bar:2002 at: 377104 text: 372104 shift:(0) bar:2010 at: 369443 text: 364443 shift:(0) bar:2014 at: 357652 text: 357652 shift:(0) bar:2020 at: 346739 text: 346739 shift:(0) </timeline> Станам на 31.03.2014 года, у Быдгашчы пражывала 358 922 чалавек<ref>Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx]</ref>. == Культура == У горадзе Быдгашчы арганізуюцца оперныя і музычныя фестывалі. У Быдгашчы знаходзіцца вядомая Канцэртная зала (Filharmonia Pomorska) і Оперны тэатр. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Быдгашч)|Свята-Мікалаеўская царква]] * [[Касцёл Святога Мікалая (Фардон)|Касцёл Святога Мікалая]] * [[Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста (Фардон)|Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста]] * [[Exploseum]] * [[Музей мыла і гісторыі бруду (Быдгашч)|Музей мыла і гісторыі бруду]] * [[Быдгашцкая ратуша]] * [[Вышгруд (Быдгашч)|Вышгруд]] * [[Паўлувэк (гарадзішча)|Паўлувэк]] * [[Быдгашцкі канал]] * [[Даліна Смерці (Быдгашч)|Даліна Смерці]] <gallery> Bydgoszcz Cerkiew prawosławna.jpg|Свята-Мікалаеўская царква Фардон. Сінагога 5.jpg|Сінагога ў Фардоне Фардон. Касцёл Святога Мікалая.jpg|Касцёл Святога Мікалая Фардон. Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста 1.jpg|Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста Паўлувэк (гарадзішча) 2.jpg|Гарадзішча Паўлувэк </gallery> === Страчаная спадчына === * [[Быдгашцкі замак]] ([[Гарадскія муры (Быдгашч)|гарадскія муры]], [[Пазнаньская брама (Быдгашч)|пазнаньская брама]], [[Куяўская брама (Быдгашч)|куяўская брама]], [[Гданьская брама (Быдгашч)|гданьская брама]]) * [[Сінагога (Быдгашч)|Сінагога]] * [[Старая сінагога (Быдгашч)|Старая сінагога]] * [[Сінагога (Фардон)|Сінагога ў Фардоне]] * [[Будынак гарадскога тэатра (Быдгашч)|Будынак гарадскога тэатра]] * [[Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар кармелітаў (Быдгашч)|Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар кармелітаў]] * [[Старая пратэстанцкая кафедральная царква (Быдгашч)|Старая пратэстанцкая кафедральная царква]] <gallery> Быдгашцкі замак (2022-06-29) 2.jpg|Быдгашцкі замак Быдгашч. Сінагога.jpg|Месца, дзе раней стаяла сінагога Быдгашцкая ратуша 1.jpg|Месца, дзе раней стаяла ратуша </gallery> == Адукацыя == * [[Музычная акадэмія ў Быдгашчы]] * [[Універсітэт Казіміра Вялікага ў Быдгашчы]] * [[Тэхналагічна-прыродазнаўчы ўніверсітэт імя Яна і Анджэя Снядэцкіх у Быдгашчы]] == Спорт == === Спартыўныя клубы === {{Div col|2}} * Жаночы футбольны клуб «[[ЖФК Быдгашч|Быдгашч]]» * Футбольны клуб «[[ФК Завіша Быдгашч|Завіша]]» * Футбольны клуб «[[ФК Хэмік Быдгашч|Хэмік]]» * Валейбольны клуб «[[Вісла Быдгашч|Вісла]]» * Жаночы валейбольны клуб «[[Палац Быдгашч|Палац]]» * Баскетбольны клуб «[[Асторыя Быдгашч (баскетбольны клуб)|Асторыя]]» * Жаночы баскетбольны клуб «[[Баскет-25 Быдгашч|Баскет-25]]» * [[Спідвей|Матацыклетны]] клуб «[[Палонія Быдгашч (спідвей)|Палонія]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Гвязда Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Хэмік Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Завіша Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Асторыя Быдгашч]]» * Каманда па [[Амерыканскі футбол|амерыканскім футболе]] «[[Арчэрс Быдгашч|Арчэрс]]» {{Div col end}} === Спартыўныя аб’екты === * [[Гарадскі стадыён ім. Яўгена Паўтына]] * [[Стадыён імя маршала Юзафа Пілсудскага]] * [[Стадыён імя Здзіслава Кшышковяка]] * Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Лучнічка]]» * Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Артэга Арэна]]» * Лядовы палац «[[Торбуд]]» <gallery> Палонія Быдгашч (спідвей) - ГКЖ Узбярэжжа 4.jpg|Палонія Быдгашч Bdg Zawisza-Slask 2 03-2014.jpg|[[Стадыён імя Здзіслава Кшышковяка]] Bdg halaLuczniczka 8 07-2013.jpg|Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Лучнічка]]» Bdg Artego Arena 2 09-2014.jpg|Артэга Арэна </gallery> == Вядомыя асобы == * [[Збігнеў Бонек]] * [[Радослаў Сікорскі]] * [[Макс фон Боэн]] * [[Міхал Хілінскі]] (нар. 1986) — польскі [[баскетбаліст]]. * [[Рафал Брускі]] (нар. 1962) — польскі палітык, прэзідэнт Быдгашчы. * [[Карына Міхалэк]] (нар. 1993) — польская баскетбалістка. == Гл. таксама == * [[Крывавая нядзеля (1939)]] * [[Camerimage]] * [[DAG Fabrik Bromberg]] * [[Быдгашч-Галоўны]] {{зноскі}} {{Куяўска-Паморскае ваяводства}} [[Катэгорыя:Быдгашч| ]] pysmn2o1ozblk3hliw7g7llvhpwbb6u 4184002 4184001 2022-08-12T08:18:57Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Страчаная спадчына */ wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Горад |беларуская назва = Быдгашч |арыгінальная назва = Bydgoszcz |падначаленне = |герб = POL_Bydgoszcz_COA.svg |сцяг = POL_Bydgoszcz_flag.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min = 7|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 18|lon_min = 0|lon_sec = |CoordAddon = type:city(368235)_region:PL |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |ваяводства = Куяўска-Паморскае |павет = Горад на правах павета |унутранае дзяленне = |від главы = Прэзідэнт горада |глава = Rafał Bruski |першае згадванне =1038 |ранейшыя імёны = Bromberg |статус з = 1346 |плошча =175,98 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 28-97 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва =359 428<ref>[http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2014-r-,7,11.html Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2014, stan na 01.01.2014]</ref> |год перапісу = 2014 |шчыльнасць = 2 042 |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = +48 52 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 85-001 - 85-950 |аўтамабільны код = CB |TERC = 0461011 |катэгорыя ў Commons = Bydgoszcz |сайт = www.bydgoszcz.pl/ |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Быдгашч''' ({{lang-pl|Bydgoszcz}}, {{lang-la|Bydgostia}}, {{lang-de|Bromberg}} — '''Бромберг''') — горад на правах павета ў [[Польшча|Польшчы]], адзін з двух адміністрацыйных цэнтраў [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]] (сядзіба ваяводы). Адміністрацыйны цэнтр [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]]. == Геаграфія == Адлегласць па прамой паміж гарадамі Быдгашчам і [[Горад Мінск|Мінскам]] 632 км, да [[Горад Варшава|Варшавы]] — 227 км<ref>[http://wyznacz.pl/odleglosci-drogowe Адлегласці паміж гарадамі —]</ref>. Праз горад цячэ рака Брда, якая ўпадае ў Віслу ў Быдгашчы, таксама тут цячэ невялікая рака ''Фліс'', якая перасякае ''Грунвальдскую вуліцу''. З усіх бакоў горад абкружаны [[Лес|лясамі]], большасць з якіх з’яўляецца сасновымі, але на паўночным усходзе сустракаюцца ліставыя лясы. Быдгашч адносіцца да польскіх гарадоў з самай вялікай колькасцю паркаў у Польшчы (874 га, другі горад пасля [[Варшава|Варшавы]]). Тут знаходзіцца самы вялікі гарадскі парк у Польшчы (''Мысляцінак'', 830 га). == Гісторыя == Пасля рэвалюцыі ў горадзе асела шмат выхадцаў з літоўска-беларускіх губерняў ([[род Тышкевічаў|Тышкевічы]], [[род Пуслоўскіх|Пуслоўскія]], [[род Святаполк-Чацвярцінскіх|Святаполк-Чацвярцінскія]], [[род Красіцкіх|Красіцкія]], [[Род Валадковічаў|Валадковічы]], [[Род Яблонскіх|Яблонскія]], Гельмерсены, [[род Наркевічаў-Ёдак|Наркевічы-Ёдкі]], [[Род Нітаслаўскіх|Нітаслаўскія]] і інш.). У чэрвені 1946 разам з сям’ёй прыехаў [[Гасан Канапацкі]], дзе 11 мая 1953 г. і памёр. === Эдвард Адамавіч Вайніловіч === [[File:Bydgoszcz - Internat - Towarzystwo Pomocy dzieciom i mlodziezy polskiej z kresow - near 1922 AD.jpg|thumb|left|«Крэсавы інтэрнат» (Internat Kresowy) у Быдгашчы]] З [[12 снежня]] [[1921]] да сваёй смерці [[16 чэрвеня]] [[1928]] у Быдгашчы жыў [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]], буйны гаспадарчы і палітычны дзеяч [[Беларусь|Беларусі]] і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], разам з жонкай Алімпіяй і сястрой Ядвігай Кастравіцкай з Бзоўца, і пасяліліся ў каменным доме на вуліцы Замойскага 4/7 (зараз — № 23). [[21 студзеня]] [[1923]] г. Эдвард Вайніловіч быў выбраны на пасаду старшыні (1923—1928) «Саюза палякаў усходніх ускраін» (Związek Polaków z Kresów Wschodnich), які лакалізаваўся ў Быдгашчы і займаўся падтрымкай эмігрантаў з Літвы, Беларусі і Украіны. Пасля ўласных ваганняў 22 снежня 1923 г. атрымаў з рук прэзідэнта Быдгашча Бернарда Слівінскага ордэн «Polonia Restituta»<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 223.</ref>. == Эканоміка == Быдгашч — адзін з самых дынамічна развівальных гарадоў краіны, буйны эканамічны цэнтр, вядомы сваім хуткім развіццём сектара паслуг, асабліва фінансавых. У Быдгашчы дзейнічае звыш дваццаці банкаў, таварныя біржы, страхавыя і лізінгавыя кампаніі, брокерскія дамы, адбываюцца шматлікія кірмашы, у тым ліку і міжнародныя. == Прамысловасць == Буйны прамысловы цэнтр; здаўна развітая харчовая («[[Ютчэнка (прадпрыемства)|Ютчэнка]]»), металаапрацоўчая, дрэваапрацоўчая, гарбарная, керамічная прамысловасць; развіццё атрымалі машынабудаванне (электратэхнічнае, станкабудаўнічае, дакладная механіка, вытворчасць абсталявання для хімічнай, цэментнай і інш галін), хімічная прамысловасць (у тым ліку прамысловасць арганічнага сінтэзу), вытворчасць халадзільнікаў, веласіпедаў. У горадзе Быдгашчы знаходзіцца штаб-кватэра і асноўная вытворчасць [[Польшча|польскага]] канцэрна [[PESA]] (ПЭ́СA, {{lang-pl|Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz SA}}), які спецыялізуецца на вытворчасці цягнікоў, вагонаў, трамваяў і іх мадэрнізацыі. == Насельніцтва == <timeline> ImageSize = width:720 height:350 PlotArea = left:50 right:20 top:30 bottom:30 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.2,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:400000 ScaleMajor = unit:year increment:50000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:20 align:center bar:XVII from:0 till:4900 bar:1717 from:0 till:150 bar:1800 from:0 till:4691 bar:1849 from:0 till:10263 bar:1875 from:0 till:31308 bar:1910 from:0 till:57700 bar:1921 from:0 till:90095 bar:1930 from:0 till:117945 bar:1939 from:0 till:143100 bar:1945 from:0 till:135491 bar:1955 from:0 till:202044 bar:1965 from:0 till:256582 bar:1975 from:0 till:322657 bar:1985 from:0 till:366424 bar:1998 color:cobar2 from:0 till:386855 bar:2002 from:0 till:372104 bar:2010 from:0 till:364443 bar:2014 from:0 till:357652 bar:2020 from:0 till:346739 PlotData= textcolor:black fontsize:S bar:XVII at: 9900 text: 4900 shift:(0) bar:1717 at: 5150 text: 150 shift:(0) bar:1800 at: 9691 text: 4691 shift:(0) bar:1849 at: 15263 text: 10263 shift:(0) bar:1875 at: 36308 text: 31308 shift:(0) bar:1910 at: 62700 text: 57700 shift:(0) bar:1921 at: 95095 text: 90095 shift:(0) bar:1930 at: 122945 text: 117945 shift:(0) bar:1939 at: 148100 text: 143100 shift:(0) bar:1945 at: 140491 text: 135491 shift:(0) bar:1955 at: 207044 text: 202044 shift:(0) bar:1965 at: 261582 text: 256582 shift:(0) bar:1975 at: 327657 text: 322657 shift:(0) bar:1985 at: 371424 text: 366424 shift:(0) bar:1998 at: 391855 text: 386855 shift:(0) bar:2002 at: 377104 text: 372104 shift:(0) bar:2010 at: 369443 text: 364443 shift:(0) bar:2014 at: 357652 text: 357652 shift:(0) bar:2020 at: 346739 text: 346739 shift:(0) </timeline> Станам на 31.03.2014 года, у Быдгашчы пражывала 358 922 чалавек<ref>Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx]</ref>. == Культура == У горадзе Быдгашчы арганізуюцца оперныя і музычныя фестывалі. У Быдгашчы знаходзіцца вядомая Канцэртная зала (Filharmonia Pomorska) і Оперны тэатр. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Быдгашч)|Свята-Мікалаеўская царква]] * [[Касцёл Святога Мікалая (Фардон)|Касцёл Святога Мікалая]] * [[Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста (Фардон)|Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста]] * [[Exploseum]] * [[Музей мыла і гісторыі бруду (Быдгашч)|Музей мыла і гісторыі бруду]] * [[Быдгашцкая ратуша]] * [[Вышгруд (Быдгашч)|Вышгруд]] * [[Паўлувэк (гарадзішча)|Паўлувэк]] * [[Быдгашцкі канал]] * [[Даліна Смерці (Быдгашч)|Даліна Смерці]] <gallery> Bydgoszcz Cerkiew prawosławna.jpg|Свята-Мікалаеўская царква Фардон. Сінагога 5.jpg|Сінагога ў Фардоне Фардон. Касцёл Святога Мікалая.jpg|Касцёл Святога Мікалая Фардон. Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста 1.jpg|Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста Паўлувэк (гарадзішча) 2.jpg|Гарадзішча Паўлувэк </gallery> === Страчаная спадчына === * [[Быдгашцкі замак]] ([[Гарадскія муры (Быдгашч)|гарадскія муры]], [[Пазнаньская брама (Быдгашч)|пазнаньская брама]], [[Куяўская брама (Быдгашч)|куяўская брама]], [[Гданьская брама (Быдгашч)|гданьская брама]]) * [[Сінагога (Быдгашч)|Сінагога]] * [[Старая сінагога (Быдгашч)|Старая сінагога]] * [[Сінагога (Фардон)|Сінагога ў Фардоне]] * [[Будынак гарадскога тэатра (Быдгашч)|Будынак гарадскога тэатра]] * [[Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар кармелітаў (Быдгашч)|Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар кармелітаў]] * [[Старая пратэстанцкая кафедральная царква (Быдгашч)|Старая пратэстанцкая кафедральная царква]] <gallery> Быдгашцкі замак (2022-06-29) 2.jpg|Быдгашцкі замак Быдгашч. Сінагога.jpg|Месца, дзе раней стаяла сінагога Быдгашцкая ратуша 1.jpg|Месца, дзе раней стаяла ратуша Быдгашч. Старая пратэстанцкая кафедральная царква 5.jpg|Падмурак пратэстанцкай кафедральнай царквы </gallery> == Адукацыя == * [[Музычная акадэмія ў Быдгашчы]] * [[Універсітэт Казіміра Вялікага ў Быдгашчы]] * [[Тэхналагічна-прыродазнаўчы ўніверсітэт імя Яна і Анджэя Снядэцкіх у Быдгашчы]] == Спорт == === Спартыўныя клубы === {{Div col|2}} * Жаночы футбольны клуб «[[ЖФК Быдгашч|Быдгашч]]» * Футбольны клуб «[[ФК Завіша Быдгашч|Завіша]]» * Футбольны клуб «[[ФК Хэмік Быдгашч|Хэмік]]» * Валейбольны клуб «[[Вісла Быдгашч|Вісла]]» * Жаночы валейбольны клуб «[[Палац Быдгашч|Палац]]» * Баскетбольны клуб «[[Асторыя Быдгашч (баскетбольны клуб)|Асторыя]]» * Жаночы баскетбольны клуб «[[Баскет-25 Быдгашч|Баскет-25]]» * [[Спідвей|Матацыклетны]] клуб «[[Палонія Быдгашч (спідвей)|Палонія]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Гвязда Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Хэмік Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Завіша Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Асторыя Быдгашч]]» * Каманда па [[Амерыканскі футбол|амерыканскім футболе]] «[[Арчэрс Быдгашч|Арчэрс]]» {{Div col end}} === Спартыўныя аб’екты === * [[Гарадскі стадыён ім. Яўгена Паўтына]] * [[Стадыён імя маршала Юзафа Пілсудскага]] * [[Стадыён імя Здзіслава Кшышковяка]] * Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Лучнічка]]» * Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Артэга Арэна]]» * Лядовы палац «[[Торбуд]]» <gallery> Палонія Быдгашч (спідвей) - ГКЖ Узбярэжжа 4.jpg|Палонія Быдгашч Bdg Zawisza-Slask 2 03-2014.jpg|[[Стадыён імя Здзіслава Кшышковяка]] Bdg halaLuczniczka 8 07-2013.jpg|Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Лучнічка]]» Bdg Artego Arena 2 09-2014.jpg|Артэга Арэна </gallery> == Вядомыя асобы == * [[Збігнеў Бонек]] * [[Радослаў Сікорскі]] * [[Макс фон Боэн]] * [[Міхал Хілінскі]] (нар. 1986) — польскі [[баскетбаліст]]. * [[Рафал Брускі]] (нар. 1962) — польскі палітык, прэзідэнт Быдгашчы. * [[Карына Міхалэк]] (нар. 1993) — польская баскетбалістка. == Гл. таксама == * [[Крывавая нядзеля (1939)]] * [[Camerimage]] * [[DAG Fabrik Bromberg]] * [[Быдгашч-Галоўны]] {{зноскі}} {{Куяўска-Паморскае ваяводства}} [[Катэгорыя:Быдгашч| ]] cj4d86i8awuptj2kww0bxfet48aogtb 0 70682 4183404 4013046 2022-08-11T13:54:19Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Хань]] у [[Імперыя Хань]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва = Імперыя Хань |саманазва = |статус = імперыя |сцяг = |апісанне_сцяга = |герб = |апісанне_герба = |карта = Han commanderies and kingdoms CE 2.jpg |апісанне = Тэрыторыя Ханьскай імперыі ў II ст. н. э. |p1 = Дынастыя Цынь |flag_p1 = |p2 = Дынастыя Чу |flag_p2 = |p3 = Намв'ет |flag_p3 = |утворана = 206 да н. э. |ліквідавана = 220 н. э. |s1 = Вэй (Троецарства) |flag_s1 = |s2 = Чампа |flag_s2 = |дэвіз = |гімн = |у_складзе = |сталіца = [[Чанань]], [[Лаян]], [[Сюйчан]] |гарады = |мова = [[старажытнакітайская мова|старажытнакітайская]] |рэлігія = [[даасізм]], [[канфуцыянства]], [[кітайскія традыцыйныя вераванні]] |валюта = |плошча = |насельніцтва = |форма_кіравання = манархія |дынастыя = Хань }} '''Дынастыя Хань''' ([[206 да н.э.]] — [[220]]) — кітайская дынастыя і перыяд гісторыі [[Кітай|Кітая]] пасля [[Дынастыя Цынь|дынастыі Цынь]] перад эпохай Троецарства. Сведчаннем поспеху ханьскай унутранай палітыкі стала тое, што яна прасінавала даўжэй за любую іншую кіруючую дынастыю ў кітайскай гісторыі. Кіраванне і інстытуты гэтай дынастыі паслужылі ўзорам для ўсіх наступных. Больш таго, асноўная этнічная група кітайцаў па імені дынастыі стала называцца хань. Дынастыю заснаваў [[Лю Бан]]. Пачатковы перыяд ([[206 да н.э.]]—[[9]] н.э.) са сталіцай [[Чанань]] (цяперашні [[Сіянь]]) носіць назву «Ранняй дынастыі Хань» альбо «Заходняй дынастыі Хань». Гісторыя гэтай дынастыі выкладзена ў хроніцы [[Ханьшу]]. Уладаранне дынастыі перапынілася на 16 гадоў у [[8]]—[[23]] гадах у выніку захопу ўлады ўзурпатарам [[Ван Ман]]ам. Другі перыяд ([[25]]—[[220]]) са сталіцай [[Лаян]] называецца «Позняй дынастыяй Хань» альбо «Усходняй дынастыяй Хань». Гісторыя гэтай дынастыі выкладаецца ў хроніцы [[Хоў Ханьшу]]. == Гісторыя == === Заходняя Хань === Крах вельмі непапулярнай [[дынастыя Цынь|дынастыі Цынь]] быў выкліканы мноствам паралельных сялянскіх паўстанняў, накіраваных супраць бязлітаснага прыгнёту. Падставай паслужыў выпадак з 900 рабочымі, якія з-за моцных дажджоў спазняліся на працу па пабудове [[Вялікая кітайская сцяна|Вялікай кітайскай сцяны]]<ref>Черницкий А.М. История исчезнувших цивилизаций. Ростов-Дон: Феникс, 2007</ref>. Па тагачасных законах гэта каралася смерцю. Замест таго, каб з'явіцца да месца працы і быць там пакаранымі, яны ўтварылі паўстанцкі атрад, які вельмі хутка вырас да 300 тысяч чалавек. Заснавальнік дынастыі [[Лю Бан]] паходзіў з сялян. Лю Бан стаў на чале паўстанцаў, якім удалося ўзяць сталіцу [[Сян-ян|Сяньян]] і зрынуць дынастыю Цынь. Ён заснаваў новую дынастыю. Яна ўвайшла ў гісторыю пад імем Першай ці Старэйшай або Заходняй дынастыі Хань. Сістэма кіравання дзяржавай пры першых ханскіх імператарах была вельмі цэнтралізаваная і прытрымлівалася ўзораў, устаноўленых [[Цынь Шыхуандзі]]. Краіна была падзелена на адміністрацыйныя адзінкі, якімі кіравалі прызначаныя імператарам чыноўнікі. Апошнім плацілі заробак, а прасоўванне па службе было заснавана не на знатнасці, а на адукаванасці і на паспяховым праходжанні чаргі экзаменаў. У адрозненне ад папярэдняй дынастыі, ханскія імператары паднялі на шчыт патэрналісцкую ідэалогію [[канфуцыянства]], якая аб'ядноўвала народ вакол імператара і дазваляла ажыццяўляць такія маштабныя праекты, як будаўніцтва Вялікай сцяны, закліканай абараніць імперыю ад набегаў качэўнікаў [[хуну]]. Трэці імператар [[У-дзі]] панаваў даўжэй за ўсіх іншых прадстаўнікоў дынастыі. Ён увайшоў у гісторыю як энергічны і доблесны кіраўнік, які здолеў на час спыніць набегі качавых плямёнаў. Краевугольнымі камянямі дзяржавы былі абвешчаныя канфуцыянская вучонасць і грамадзянская служба. Для ўстанаўлення дыпламатычных сувязей з народамі [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] У-дзі арганізаваў місіі [[Чжан Цянь|Чжан Цяня]], якія істотна пашырылі веды кітайцаў аб заходнім свеце. === Крызіс === [[Выява:Bronze horse with lead saddle, Han Dynasty.jpg|thumb|200px|справа|Бронзавая статуэтка часоў дынастыі Хань]] Пастаяннае супрацьстаянне з качэўнікамі і клопаты аб пашырэнні заходніх меж імперыі спусташалі рэсурсы краіны, падштурхоўвалі да павышэння [[падатак|падаткаў]]. Між тым кожнае новае пакаленне імператараў надавала ўсё меней увагі надзённым пытанням дзяржаўнага жыцця, знаходзячыся ў палоне палацавых плётак і інтрыг. Панаванні [[Чэн-дзі]] і [[Пін-дзі]] былі азмрочаныя саперніцтвам паміж жонкамі імператараў і адсутнасцю відавочнага спадчынніка. Слабасць імператараў дайшла да таго, што Чэн-дзі, каб дагадзіць новай наложніцы загадаў забіць сыноў ад іншых жанчын. Смерць абодвух імператараў наступіла нечакана і спарадзіла мноства чутак. Пасля смерці Пін-дзі рэгентам быў прызначаны яго цесць [[Ван Ман]], які належаў да магутнага клана Ванаў. Ван Ман узяўся за выратаванне дзяржавы ад блізкай ужо прорвы шляхам правядзення цэлага рада пераўтварэнняў. Ён прыняў тытул імператара і паспрабаваў прыцягнуць на свой бок найбяднейшыя слаі насельніцтва. Імкнучыся абмежаваць прыватнае зямле- і рабаўладанне, узурпатар настроіў супраць сябе шляхту. Эканамічныя рэформы, закліканыя пакрыць велізарныя выдаткі на баявыя дзеянні супраць [[хуну]], не прыносілі адчувальных пладоў. Ван Ман апраўдваў свае пераўтварэнні вяртаннем да традыцый даімперскай эпохі, аднак іх вынікам стаў палітычны хаос. У правінцыях панавалі шайкі паўстанцаў, іх верхаводы прысвоілі сабе імператарскі тытул. Нарэшце самыя дзёрзкія з паўстанцаў, якія звалі сябе [[паўстанне чырвонабровых|чырвонабровымі]], увайшлі ў імператарскую сталіцу. Ван Ман быў узяты ў палон, яго абезгаловілі, а цела пасеклі на кавалкі. === Усходняя Хань === У выніку перамогі руху «чырвонабровых» ў [[25]] годзе імператару [[Лю Сю]] ўдалося вярнуць уладу роду Лю. Нягледзячы на тое, што спачатку на прастол прэтэндавалі розныя асобы, адноўленая дынастыя Хань праіснавала да [[220]] года пад назвай Позняй Хань. Ранейшая сталіца пасля перыяду паўстанняў знаходзілася ў руінах, і імператары замест яе аднаўлення палічылі за лепшае перабрацца ў [[Лаян]], дзе ў [[68]] годзе быў заснаваны першы ў Кітаі [[будызм|будыйскі]] храм, [[Баймасы]]. Разам са сталіцай ханскія кіраўнікі пакінулі ў мінулым бясконцыя інтрыгі жонак імператара і іх сваякоў. Дзяржава ўзмацнілася да такой ступені, што нанесла рашучыя паражэнні качэўнікам і распачало спробы зацвердзіцца ў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]]. У Кітай («Серэс») прыбывалі пасольствы з [[Міжземнамор'е|Міжземнамор'я]], а ханскі разведвальны атрад на чале з [[Гань Ін]]ам дабраўся да [[Міжрэчча]]. Салдаты [[Бань Чаа]], як лічыцца, дасягнулі [[Каспійскае мора|Каспійскага мора]], так далёка кітайскія войскі больш не заходзілі да [[дынастыя Тан|танскага перыяду]]. === Адносіны з Рымскай імперыяй === Ханьская і Рымская імперыя былі гегемонію процілеглых канцоў Еўразійскага мацерыка, аднак у сілу значнай аддаленасці звесткі адзін пра аднаго ў іх былі даволі бедныя. Кітайцы паважліва называлі Рым (а потым і Візантыю) «Дацынь», што значыць «Вялікі Кітай». Рымляне называлі Кітай і кітайцаў seres, што значыць «шаўковы» або «краіна шоўка». Верагодней за ўсё, гэта слова паходзіць ад кітайскага «сы» (絲, 丝 — шоўк). Ад гэтай назвы адбылося і лацінскае слова «serica» — «шоўк». Аб вытворчасці і вытворцах шоўка піша, у прыватнасці, Пліній Старэйшы ў «Натуральнай гісторыі». Найстаражытныя звесткі аб кантактах Кітая з Рымам прыводзіць гісторык Луцый Аней Флор. Ён паведамляе, што да двара Актавіяна Аўгуста прыбыло, у ліку іншых, пасольства з Кітая, якое правяло ў дарозе чатыры гады, і што колер іх скуры служыў пераканаўчым доказам таго, што жывуць яны пад іншым небам, чым рымляне. У I стагоддзі н. э. ўсталяваўся марскі гандлёвы шлях паміж Еўропай і Кітаем, пасярэднікамі на якім выступалі ханьскія даннікі Цзяачжы і кхмерская дзяржава Фунань. У пацверджанне гэтага прыводзяць знаходкі старажытнарымскіх манет у дэльце Меконга (старажытная гавань, згаданая Пталямеем як Катыгара). [[Файл:Ptolemy_Asia_detail.jpg|thumb|225px|Кітай (''Sinae'') на карце Пталямея.]] Па паведамленні Плінія, чацвёртая частка з 40 тысяч рымскіх салдат, пацярпелых пад кіраўніцтвам Краса поўную паразу ад парфян пад Карамі, была сагнана пераможцамі ў Маргіяну. На думку Л. Н. Гумілёва, менавіта яны прынялі ўдзел у першай Таласкай бітве з хунамі (36 г. да н. э.) і былі пасля паселены ў межах Кітая. Гэты довад пацвярджаецца нядаўнімі знаходкамі ва Узбекістане рымскіх таблічак, пакінутых салдатамі легіёну «Апалінарыс». У 97 годзе 70000-я ханьская армія на чале з Бань Чаа, маючы намер пакараць стэпнякоў, пераваліла Цянь-Шань і разарыла Сярэднюю Азію аж да Мервы. Мяркуючы па ўсім, яны дзейнічалі ў саюзе з парфянскім царом. У Рым быў накіраваны пасланнік па імі Гань Ян, аднак, уведзены ў зман парфянамі адносна працягласці марскога шляху ў Рым, ён не прасунуўся далей Месапатаміі. У «Хоу Ханьшу» прыведзены сабраныя ім звесткі аб Дацыне, у прыватнасці, гаворка ідзе пра вырабы і аб назначаемых імператараў ў эпоху Нервы. З сачынення Пталямея даведваемся пра падарожжа да Ташкургана ў цяперашнім Сіньцзяне, якая было здзейснена неўзабаве пасля таго шляхетным рымлянінам Тацыянам. Пра тое, што некаторыя марскія амбасады дасягалі і самой сталіцы ханьскіх імператараў, вядома з «Хоу Ханьшу», якая згадвае аб прыбыцці паслоў з Дацыня у 161, 284 і 230-х гг. Зрэшты, апісанні іх прынашэнняў імператару (напрыклад, вырабы з косці насарога) сведчаць аб тым, што набываліся яны дзе-то па дарозе, хутчэй за ўсё, у Індакітаі. === Распад імперыі === З дванаццаці імператараў Усходняй Хань восем ўзышлі на пасад яшчэ дзецьмі, што забяспечвала знаходжанне ўлады ў руках іх маці і іншых сваякоў. З праўлення Хэ-ды прынята адлічваць перыяд дынастычнага заняпаду. Стырно праўлення дзяржавай зноў трымалі еўнухі і іншыя набліжаныя, якія прызначалі і змяшчалі манархаў па сваёй волі. У 184 годзе ў краіне ўспыхнула паўстанне жоўтых павязак. Сіл для падаўлення паўстання ўрад не меў, таму стварэннем армій заняліся найбольш магутныя арыстакраты. Пасля падаўлення паўстання рэальная ўлада апынулася ў руках камандзіраў гэтых армій, паміж якімі разгарнулася барацьба за трон. У 196 годзе палкаводзец Цаа Цаа ўгаварыў імператара Сянь-дзі перабрацца з разбуранай сталіцы Лаяна у сваю сталіцу Сюй ў Інчуані. Пасля гэтага Цаа Цаа фактычна стаў кіраўніком Кітая, захоўваючы бачнасць праўлення дынастыі Хань. Аднак пасля смерці Цаа Цаа ў 220 годзе яго сын Цаа Пэй вымусіў імператара Сянь-дзі зрачыся ад пасады, даўшы яму тытул Шаньянскага Гуна. Цао Пі заснаваў дынастыю Вэй, з якой пачаўся перыяд Троецарствія ў гісторыі Кітая. == Адміністрацыйны падзел == [[Файл:Han provinces-zh-classical.png|міні|справа|250пкс]] Правінцыі: {|class=nice |- |[[правінцыя Бін|Бін]] |({{zh|c=并州|p=bīngzhōu, бінчжоу}}, «аб'яднаная») |на ўсходзе вялікага закруту [[Хуанхе]] |- |[[правінцыя І|І]] |({{zh|c=益州|p=yìzhōu, ічжоу}}, «прыбутковая») |[[Сычуань]] і [[Ханьчжун]], у даліне ракі Хань, паўночней Сычуані. |- |[[правінцыя Лян|Лян]] |({{zh|c=涼州|p=liángzhōu, лянчжоу}}, «прахолодная») |паўночны захад. |- |[[правінцыя Сі|Сі]] |({{zh|c=司州|p=sīzhōu, січжоу}}, «кіраўная») |раён вялікага закруту [[Хуанхэ]] |- |[[правінцыя Сюй|Сюй]] |({{zh|c=徐州|p=xúzhōu, сюйчжоу}}, «ціхая») |усход Цэнтральнай раўніны, поўнач ніжняй плыні Хуанхэ |- |[[правінцыя Цзі|Цзі]] |({{zh|c=冀州|p=jìzhōu, цзічжоу}}, «бажаная») |поўнач ніжняй плыні Хуанхэ |- |[[правінцыя Цзін|Цзін]] |({{zh|c=荊州|p=jīngzhōu, цзінчжоу}}, «пладовая») |сярэдняя плынь Янцзы |- |[[правінцыя Цін|Цін]] |({{zh|c=青州|p=qīngzhōu, цінчжоу}}, «сіняя») |узбярэжжа паўднёвей эстуарыю Хуанхэ, [[Шаньдун]] |- |[[правінцыя Цзяа|Цзяа]] |({{zh|c=交州|p= jiāozhōu, цзяачжоу}}, «перакрыжная») |крайні поўдзень |- |[[правінцыя Ю|Ю]] |({{zh|c=幽州|p=yōuzhōu, ючжоу}}, «спакойная») |паўночны ўсход, [[Ляадун]] |- |[[правінцыя Юй|Юй]] |({{zh|c=豫州|p=yùzhōu, юйчжоу}}, «зручная») |на захадзе [[Цэнтральная раўніна|Цэнтральнай раўніны]], паміж [[Хуанхэ]] і [[Хуайхэ]] |- |[[правінцыя Юн|Юн]] |({{zh|c=邕州|p=yōngzhōu, юнчжоу}}, «юнская») |на захадзе, уздоўж ракі Вэй, правага прытокц Хуанхэ |- |[[правінцыя Ян|Ян]] |({{zh|c=揚州|p= yángzhōu, янчжоу}}, «слаўная») |на поўдзень ад ніжняй плыні Янцзы |- |[[правінцыя Янь|Янь]] |({{zh|c=兗州|p=yǎnzhōu, яньчжоу}}, «заснаваная») |на поўдзень ад ніжняй плыні Хуанхэ |- |} == Культурны росквіт == Дынастыя Хань адзначылася культурным і гаспадарчым росквітам Кітая. Ранняя Заходняя Хань адначасова абапіралася на [[легізм]], [[даасізм]] і [[канфуцыянства]] пры прыняцці дзяржаўных рашэнняў і фарміраванні палітыкі<ref>Csikszentmihalyi (2006), 24-25; Loewe (1994), 128—130.</ref>. Аднак імператар [[У-дзі]] зрабіў дзяржаўнай рэлігіяй канфуцыянства. Ён закрыў у 136 г. да н. э. усе філасофскія школы і кафедры (''boshi'' 博士), не звязаныя з гэтым вучэннем і падтрымліваў канфуцыянскую акадэмію [[Тай сюэ]], якую ён заснаваў у 124 г. да н. э.<ref>Kramers (1986), 754—756; Csikszentmihalyi (2006), 7-8; Loewe (1994), 121—125; Ch’en (1986), 769.</ref> У гэты перыяд развівалася кітайскае садовае мастацтва. == Эканоміка == Дынастыя Хань атрымала ў спадчыну ад дынастыі Цынь манеты ban liang (半兩). На пачатку царавання дынастыі імператар Лю Бан зачыніў дзяржаўны манетны двор і дазволіў чаканку манет прыватным асобам. Яго рашэнне было адменена ў 186 годзе да нашай эры яго ўдавой, імператрыцай Люй-хоў, якая забараніла прыватную чаканку<ref name="nishijima 1986 586">Nishijima (1986), 586.</ref>. У 182 годзе да н. э. Люй-хоў выпусціла бронзавую манету, якая была значна лягчэй, чым папярэднія. Гэта выклікала інфляцыю, якая распаўсюдзілася амаль па ўсёй краіне, якая доўжылася да 175 года да н. э., калі імператар Вэнь-ды дазволіў прыватным чаканшчыкі рабіць манеты масай прыкладна 2,6 грама<ref name="nishijima 1986 586"/>. У 144 годзе да н. э. імператар Цзін-дзі зноў адмяніў прыватную чаканку на карысць цэнтральнага ўрада і ваеначальнікаў. Таксама ён увёў новы від манеты<ref name="nishijima 1986 586 587">Nishijima (1986), 586—587.</ref>. Імператар У-дзі ў 120 годзе да н. э. таксама выпускае новую манету, а год пазней адмяняе ban liang па ўсёй краіне, замяніўшы яе манетай wushu (五銖) вагой 3,2 грама<ref name="nishijima 1986 587">Nishijima (1986), 587.</ref>. Гэтая манета становіцца кітайскім стандартам аж да царавання дынастыі Тан (619-907 гады). Яе выкарыстанне некалькі разоў перарывалася на кароткі тэрмін з-за выпуску новых відаў грошай у часы праўлення Ван Мана, пакуль не было канчаткова зацверджана ў 40 годзе імператарам Гуан У-дзі<ref>Ebrey (1986), 609; Bielenstein (1986), 232—233; Nishijima (1986), 587—588.</ref>. Так як манеты, чаканіліся прыватным чынам ваеначальнікамі былі часцяком дрэннай якасці і менш па масе, цэнтральнага ўрад закрыў іх чаканныя двары і манапалізавала выпуск манет у 113 годзе да н. э. Выпуск манет урадам быў перагледжаны суперінтэндантам водных шляхоў і паркаў ({{lang-en|Superintendent of Waterways and Parks}}), які перадаў гэтую прэрагатыву ў рукі Міністэрства фінансаў у часы Усходняй Хань<ref>Nishijima (1986), 587—588; Bielenstein (1980), 47, 83.</ref>. === Падаткаабкладанне і ўласнасць === Не ўлічваючы зямельны падатак, які землеўладальнікі плацілі ў залежнасці ад іх ўраджаю, таксама насельніцтва павінна было плаціць падушны аклад і падатак на ўласнасць ({{lang-en|Property tax}}), якія выплачваюцца наяўнымі<ref name="nishijima 1986 600 601">Nishijima (1986), 600—601.</ref>. Гадавая велічыня падушнага акладу складала для дарослых мужчын і жанчын 120 манет, а для дзяцей 20 манет. Гандляры былі абавязаныя плаціць па больш высокай стаўцы ў 240 манет<ref>Nishijima (1986), 598.</ref>. Подушный аклад стымуляваў грашовую эканоміку, што пацягнула выпуск больш 28 мільярдаў манет з перыяду 118 год да н. э. — 5 год н. э., гэта значыць у сярэднім 220 мільёнаў манет у год<ref>Nishijima (1986), 588.</ref>. Шырокі зварот наяўнасці ў выглядзе манет дазволіла паспяховым гандлярам укладваць грошы ў куплю зямель, забяспечваючы тым самым развіццё гандлёвага класа, нягледзячы на адначасовыя спробы ўрада паставіць яго прадстаўнікоў у жорсткія ўмовы шляхам ўвядзення вялікіх гандлёвых і маёмасных падаткаў<ref>Nishijima (1986), 601.</ref>. Імператар У-дзі нават увёў законы, якія забаранялі зарэгістраваным купцам валодаць зямлёй, але буйныя гандляры маглі абыйсці рэгістрацыю і валодалі вялікімі зямельнымі ўчасткамі<ref>Nishijima (1986), 577; Ch'ü (1972), 113—114.</ref>. Вялікія масы сялян, якія валодалі невялікімі ўчасткамі, сталі асноўнай крыніцай падаткаў дынастыі Хань. Праблемы пачаліся ў другой палове Усходняй Хань, калі многія сяляне ўлезлі ў даўгі і былі вымушаныя працаваць на багатых землеўладальнікаў<ref>Nishijima (1986), 558—601; Ebrey (1974), 173 174; Ebrey (1999), 74-75.</ref>. Урад Хань распачаў рэформы, каб вызваліць дробных землеўладальнікаў ад даўгоў і даць ім магчымасць працаваць на ўласных землях. Гэтыя рэформы ўключалі ў сябе памяншэнне падаткаў, часовыя вызвалення ад выплаты падаткаў, выдачу пазык, а таксама забеспячэнне беззямельных сялян часовым жыллём і працай да выплаты даўгоў на спецыяльных зямельных участках, з якіх яны павінны былі аддаваць палову ўраджаю, а ўрад забяспечваў іх прыладамі працы<ref>Ebrey (1999), 75; Ebrey (1986), 619—621.</ref>. У 168 годзе стаўка падатку на зямлю была паменшаная з адной пятнаццатай часткі ўраджаю да адной трыццатай<ref>Loewe (1986), 149—150; Nishijima (1986), 596—598.</ref>, а пазней да адной сотай (у апошнія дзесяцігоддзі дынастыі Хань). Страты ў тых паступаючых сродках былі кампенсаваныя павышэннем падаткаў на ўласнасць<ref>Nishijima (1986), 596—598.</ref>. Працоўны падатак прыняў форму вайсковага абавязку, які трэба было адбываць адзін месяц у год, для мужчын ва ўзросце ад 15 да 56 гадоў. У часы Усходняй Хань можна было пазбегнуць службы шляхам выплаты замяшчаючага падатку, так як наёмная праца станавілася ўсё больш папулярнай<ref>Nishijima (1986), 599; de Crespigny (2007), 564—565.</ref>. === Прыватныя вытворчасці і дзяржаўныя манаполіі === У часы ранняй Заходняй Хань заможныя вытворцы, якія займаліся металам або саляным бізнесам, багатыя гандляры, а таксама кіраўнікі мясцовага маштабу маглі пахваліцца накапленняў, параўнальнымі па аб'ёме з дзяржаўнай казной, і колькасцю сялян да тысячы душ. З-за таго, што многія сяляне не працавалі на сваіх палях, урад пазбаўляўся буйной часткі падатковых паступленняў<ref>Needham (1986c), 22; Nishijima (1986), 583—584.</ref>. Для таго каб абмежаваць магчымасці такіх багатыроў, імператар У-дзі нацыяналізаваў саляную і металургічную галіны ў 117 годзе да н. э., дазволіўшы пры гэтым многім былым прамыслоўцам стаць афіцыйнымі адміністрацыйнымі кіраванцамі манаполій<ref>Nishijima (1986), 584; Wagner (2001), 1-2; Hinsch (2002), 21-22.</ref>. У часы Усходняй Хань цэнтральнае ўрад адмяніў дзяржаўныя манаполіі, аддаўшы іх ваеначальнікам і мясцовай адміністрацыі, а таксама прыватным прадпрымальнікам<ref>Nishijima (1986), 584; Wagner (2001), 15-17.</ref>. Вытворчасць моцных спіртных напояў было яшчэ адной прыбытковай галіной прыватнага бізнесу, якая была нацыяналізаваная цэнтральным урадам у 98 годзе. Аднак, гэта адменена ў 81 годзе і быў уведзены падатак у дзве манеты за кожныя 0,2 літра прадукцыі для прыватнікаў<ref>Nishijima (1986), 600; Wagner (2001), 13-14.</ref>. У 110 годзе да н. э. імператар У-дзі быў таксама замешаны ў справе прыбытковай гандлю алкаголем, калі ажыццяўляў продаж дзяржаўных запасаў збожжа па цэнах ніжэй, чым у гандляроў<ref name="ebrey 1999 75">Ebrey (1999), 75.</ref>. За выключэннем стварэння на кароткі перыяд падчас кіравання імператара Мін-ды Упраўлення па цэнавым рэгуляванні і стабілізацыі ў 68 годзе, рэгуляванне коштаў цэнтральным урадам практычна не ажыццяўлялася на працягу ўсёй Усходняй Хань<ref>de Crespigny (2007), 605.</ref>. == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * Ch'en, Ch'i-Yün. (1986). "Confucian, Legalist, and Taoist Thought in Later Han," in Cambridge History of China: Volume I: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, 766–806. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0. * Csikszentmihalyi, Mark. (2006). Readings in Han Chinese Thought. Indianapolis and Cambridge: Hackett Publishing Company, Inc. ISBN 0-87220-710-2. * de Crespigny, Rafe. (2007). A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23-220 AD). Leiden: Koninklijke Brill. ISBN 90-04-15605-4. * Ebrey, Patricia Buckley. "Estate and Family Management in the Later Han as Seen in the Monthly Instructions for the Four Classes of People, " Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 17, No. 2 (May 1974): pp. 173—205. * Ebrey, Patricia Buckley. (1986). "The Economic and Social History of Later Han, " in Cambridge History of China: Volume I: the Ch’in and Han Empires, 221 B.C. — A.D. 220, 608—648. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0. * Ebrey, Patricia Buckley. (1999). The Cambridge Illustrated History of China. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-66991-X. * Hinsch, Bret. (2002). Women in Imperial China. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, Inc. ISBN 0-7425-1872-8. * Kramers, Robert P. (1986). "The Development of the Confucian Schools," in Cambridge History of China: Volume I: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, 747–756. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0. * Loewe, Michael. (1986). "The Former Han Dynasty, " in The Cambridge History of China: Volume I: the Ch’in and Han Empires, 221 B.C. — A.D. 220, 103—222. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0. * Nishijima, Sadao. (1986). "The Economic and Social History of Former Han, " in Cambridge History of China: Volume I: the Ch’in and Han Empires, 221 B.C. — A.D. 220, 545—607. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0. * Wagner, Donald B. (2001). The State and the Iron Industry in Han China. Copenhagen: Nordic Institute of Asian Studies Publishing. ISBN 87-87062-83-6. == Спасылкі == {{Commons|Category:Han Dynasty}} * [http://www.mnsu.edu/emuseum/prehistory/china/early_imperial_china/han.html Дынастыя Хань] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090710041505/http://www.mnsu.edu/emuseum/prehistory/china/early_imperial_china/han.html |date=10 ліпеня 2009 }}. Універсітэт Мінесоты. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Дынастыя Хань]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] eonnmhdy4f55ox9ve3k6cjnyukwckdc 4183413 4183404 2022-08-11T13:59:33Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва = Імперыя Хань |саманазва = |статус = імперыя |сцяг = |апісанне_сцяга = |герб = |апісанне_герба = |карта = Han commanderies and kingdoms CE 2.jpg |апісанне = Тэрыторыя Ханьскай імперыі ў II ст. н. э. |p1 = Дынастыя Цынь |flag_p1 = |p2 = Дынастыя Чу |flag_p2 = |p3 = Намв'ет |flag_p3 = |утворана = 206 да н. э. |ліквідавана = 220 н. э. |s1 = Вэй (Троецарства) |flag_s1 = |s2 = Чампа |flag_s2 = |дэвіз = |гімн = |у_складзе = |сталіца = [[Чанань]], [[Лаян]], [[Сюйчан]] |гарады = |мова = [[старажытнакітайская мова|старажытнакітайская]] |рэлігія = [[даасізм]], [[канфуцыянства]], [[кітайскія традыцыйныя вераванні]] |валюта = |плошча = |насельніцтва = |форма_кіравання = манархія |дынастыя = Хань }} '''Хань''' ([[206 да н.э.]] — [[220]]) — кітайская дынастыя і перыяд гісторыі [[Кітай|Кітая]] пасля [[Дынастыя Цынь|дынастыі Цынь]] перад эпохай Троецарства. Сведчаннем поспеху ханьскай унутранай палітыкі стала тое, што яна праіснавала даўжэй за любую іншую кіруючую дынастыю ў кітайскай гісторыі. Кіраванне і інстытуты гэтай дынастыі паслужылі ўзорам для ўсіх наступных. Больш таго, асноўная этнічная група кітайцаў па імені дынастыі стала называцца хань. Дынастыю заснаваў [[Лю Бан]]. Пачатковы перыяд ([[206 да н.э.]]—[[9]] н.э.) са сталіцай [[Чанань]] (цяперашні [[Сіянь]]) носіць назву «Ранняй дынастыі Хань» альбо «Заходняй дынастыі Хань». Гісторыя гэтай дынастыі выкладзена ў хроніцы [[Ханьшу]]. Уладаранне дынастыі перапынілася на 16 гадоў у [[8]]—[[23]] гадах у выніку захопу ўлады ўзурпатарам [[Ван Ман]]ам. Другі перыяд ([[25]]—[[220]]) са сталіцай [[Лаян]] называецца «Позняй дынастыяй Хань» альбо «Усходняй дынастыяй Хань». Гісторыя гэтай дынастыі выкладаецца ў хроніцы [[Хоў Ханьшу]]. == Гісторыя == === Заходняя Хань === Крах вельмі непапулярнай [[дынастыя Цынь|дынастыі Цынь]] быў выкліканы мноствам паралельных сялянскіх паўстанняў, накіраваных супраць бязлітаснага прыгнёту. Падставай паслужыў выпадак з 900 рабочымі, якія з-за моцных дажджоў спазняліся на працу па пабудове [[Вялікая кітайская сцяна|Вялікай кітайскай сцяны]]<ref>Черницкий А.М. История исчезнувших цивилизаций. Ростов-Дон: Феникс, 2007</ref>. Па тагачасных законах гэта каралася смерцю. Замест таго, каб з'явіцца да месца працы і быць там пакаранымі, яны ўтварылі паўстанцкі атрад, які вельмі хутка вырас да 300 тысяч чалавек. Заснавальнік дынастыі [[Лю Бан]] паходзіў з сялян. Лю Бан стаў на чале паўстанцаў, якім удалося ўзяць сталіцу [[Сян-ян|Сяньян]] і зрынуць дынастыю Цынь. Ён заснаваў новую дынастыю. Яна ўвайшла ў гісторыю пад імем Першай ці Старэйшай або Заходняй дынастыі Хань. Сістэма кіравання дзяржавай пры першых ханскіх імператарах была вельмі цэнтралізаваная і прытрымлівалася ўзораў, устаноўленых [[Цынь Шыхуандзі]]. Краіна была падзелена на адміністрацыйныя адзінкі, якімі кіравалі прызначаныя імператарам чыноўнікі. Апошнім плацілі заробак, а прасоўванне па службе было заснавана не на знатнасці, а на адукаванасці і на паспяховым праходжанні чаргі экзаменаў. У адрозненне ад папярэдняй дынастыі, ханскія імператары паднялі на шчыт патэрналісцкую ідэалогію [[канфуцыянства]], якая аб'ядноўвала народ вакол імператара і дазваляла ажыццяўляць такія маштабныя праекты, як будаўніцтва Вялікай сцяны, закліканай абараніць імперыю ад набегаў качэўнікаў [[хуну]]. Трэці імператар [[У-дзі]] панаваў даўжэй за ўсіх іншых прадстаўнікоў дынастыі. Ён увайшоў у гісторыю як энергічны і доблесны кіраўнік, які здолеў на час спыніць набегі качавых плямёнаў. Краевугольнымі камянямі дзяржавы былі абвешчаныя канфуцыянская вучонасць і грамадзянская служба. Для ўстанаўлення дыпламатычных сувязей з народамі [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] У-дзі арганізаваў місіі [[Чжан Цянь|Чжан Цяня]], якія істотна пашырылі веды кітайцаў аб заходнім свеце. === Крызіс === [[Выява:Bronze horse with lead saddle, Han Dynasty.jpg|thumb|200px|справа|Бронзавая статуэтка часоў дынастыі Хань]] Пастаяннае супрацьстаянне з качэўнікамі і клопаты аб пашырэнні заходніх меж імперыі спусташалі рэсурсы краіны, падштурхоўвалі да павышэння [[падатак|падаткаў]]. Між тым кожнае новае пакаленне імператараў надавала ўсё меней увагі надзённым пытанням дзяржаўнага жыцця, знаходзячыся ў палоне палацавых плётак і інтрыг. Панаванні [[Чэн-дзі]] і [[Пін-дзі]] былі азмрочаныя саперніцтвам паміж жонкамі імператараў і адсутнасцю відавочнага спадчынніка. Слабасць імператараў дайшла да таго, што Чэн-дзі, каб дагадзіць новай наложніцы загадаў забіць сыноў ад іншых жанчын. Смерць абодвух імператараў наступіла нечакана і спарадзіла мноства чутак. Пасля смерці Пін-дзі рэгентам быў прызначаны яго цесць [[Ван Ман]], які належаў да магутнага клана Ванаў. Ван Ман узяўся за выратаванне дзяржавы ад блізкай ужо прорвы шляхам правядзення цэлага рада пераўтварэнняў. Ён прыняў тытул імператара і паспрабаваў прыцягнуць на свой бок найбяднейшыя слаі насельніцтва. Імкнучыся абмежаваць прыватнае зямле- і рабаўладанне, узурпатар настроіў супраць сябе шляхту. Эканамічныя рэформы, закліканыя пакрыць велізарныя выдаткі на баявыя дзеянні супраць [[хуну]], не прыносілі адчувальных пладоў. Ван Ман апраўдваў свае пераўтварэнні вяртаннем да традыцый даімперскай эпохі, аднак іх вынікам стаў палітычны хаос. У правінцыях панавалі шайкі паўстанцаў, іх верхаводы прысвоілі сабе імператарскі тытул. Нарэшце самыя дзёрзкія з паўстанцаў, якія звалі сябе [[паўстанне чырвонабровых|чырвонабровымі]], увайшлі ў імператарскую сталіцу. Ван Ман быў узяты ў палон, яго абезгаловілі, а цела пасеклі на кавалкі. === Усходняя Хань === У выніку перамогі руху «чырвонабровых» ў [[25]] годзе імператару [[Лю Сю]] ўдалося вярнуць уладу роду Лю. Нягледзячы на тое, што спачатку на прастол прэтэндавалі розныя асобы, адноўленая дынастыя Хань праіснавала да [[220]] года пад назвай Позняй Хань. Ранейшая сталіца пасля перыяду паўстанняў знаходзілася ў руінах, і імператары замест яе аднаўлення палічылі за лепшае перабрацца ў [[Лаян]], дзе ў [[68]] годзе быў заснаваны першы ў Кітаі [[будызм|будыйскі]] храм, [[Баймасы]]. Разам са сталіцай ханскія кіраўнікі пакінулі ў мінулым бясконцыя інтрыгі жонак імператара і іх сваякоў. Дзяржава ўзмацнілася да такой ступені, што нанесла рашучыя паражэнні качэўнікам і распачало спробы зацвердзіцца ў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]]. У Кітай («Серэс») прыбывалі пасольствы з [[Міжземнамор'е|Міжземнамор'я]], а ханскі разведвальны атрад на чале з [[Гань Ін]]ам дабраўся да [[Міжрэчча]]. Салдаты [[Бань Чаа]], як лічыцца, дасягнулі [[Каспійскае мора|Каспійскага мора]], так далёка кітайскія войскі больш не заходзілі да [[дынастыя Тан|танскага перыяду]]. === Адносіны з Рымскай імперыяй === Ханьская і Рымская імперыя былі гегемонію процілеглых канцоў Еўразійскага мацерыка, аднак у сілу значнай аддаленасці звесткі адзін пра аднаго ў іх былі даволі бедныя. Кітайцы паважліва называлі Рым (а потым і Візантыю) «Дацынь», што значыць «Вялікі Кітай». Рымляне называлі Кітай і кітайцаў seres, што значыць «шаўковы» або «краіна шоўка». Верагодней за ўсё, гэта слова паходзіць ад кітайскага «сы» (絲, 丝 — шоўк). Ад гэтай назвы адбылося і лацінскае слова «serica» — «шоўк». Аб вытворчасці і вытворцах шоўка піша, у прыватнасці, Пліній Старэйшы ў «Натуральнай гісторыі». Найстаражытныя звесткі аб кантактах Кітая з Рымам прыводзіць гісторык Луцый Аней Флор. Ён паведамляе, што да двара Актавіяна Аўгуста прыбыло, у ліку іншых, пасольства з Кітая, якое правяло ў дарозе чатыры гады, і што колер іх скуры служыў пераканаўчым доказам таго, што жывуць яны пад іншым небам, чым рымляне. У I стагоддзі н. э. ўсталяваўся марскі гандлёвы шлях паміж Еўропай і Кітаем, пасярэднікамі на якім выступалі ханьскія даннікі Цзяачжы і кхмерская дзяржава Фунань. У пацверджанне гэтага прыводзяць знаходкі старажытнарымскіх манет у дэльце Меконга (старажытная гавань, згаданая Пталямеем як Катыгара). [[Файл:Ptolemy_Asia_detail.jpg|thumb|225px|Кітай (''Sinae'') на карце Пталямея.]] Па паведамленні Плінія, чацвёртая частка з 40 тысяч рымскіх салдат, пацярпелых пад кіраўніцтвам Краса поўную паразу ад парфян пад Карамі, была сагнана пераможцамі ў Маргіяну. На думку Л. Н. Гумілёва, менавіта яны прынялі ўдзел у першай Таласкай бітве з хунамі (36 г. да н. э.) і былі пасля паселены ў межах Кітая. Гэты довад пацвярджаецца нядаўнімі знаходкамі ва Узбекістане рымскіх таблічак, пакінутых салдатамі легіёну «Апалінарыс». У 97 годзе 70000-я ханьская армія на чале з Бань Чаа, маючы намер пакараць стэпнякоў, пераваліла Цянь-Шань і разарыла Сярэднюю Азію аж да Мервы. Мяркуючы па ўсім, яны дзейнічалі ў саюзе з парфянскім царом. У Рым быў накіраваны пасланнік па імі Гань Ян, аднак, уведзены ў зман парфянамі адносна працягласці марскога шляху ў Рым, ён не прасунуўся далей Месапатаміі. У «Хоу Ханьшу» прыведзены сабраныя ім звесткі аб Дацыне, у прыватнасці, гаворка ідзе пра вырабы і аб назначаемых імператараў ў эпоху Нервы. З сачынення Пталямея даведваемся пра падарожжа да Ташкургана ў цяперашнім Сіньцзяне, якая было здзейснена неўзабаве пасля таго шляхетным рымлянінам Тацыянам. Пра тое, што некаторыя марскія амбасады дасягалі і самой сталіцы ханьскіх імператараў, вядома з «Хоу Ханьшу», якая згадвае аб прыбыцці паслоў з Дацыня у 161, 284 і 230-х гг. Зрэшты, апісанні іх прынашэнняў імператару (напрыклад, вырабы з косці насарога) сведчаць аб тым, што набываліся яны дзе-то па дарозе, хутчэй за ўсё, у Індакітаі. === Распад імперыі === З дванаццаці імператараў Усходняй Хань восем ўзышлі на пасад яшчэ дзецьмі, што забяспечвала знаходжанне ўлады ў руках іх маці і іншых сваякоў. З праўлення Хэ-ды прынята адлічваць перыяд дынастычнага заняпаду. Стырно праўлення дзяржавай зноў трымалі еўнухі і іншыя набліжаныя, якія прызначалі і змяшчалі манархаў па сваёй волі. У 184 годзе ў краіне ўспыхнула паўстанне жоўтых павязак. Сіл для падаўлення паўстання ўрад не меў, таму стварэннем армій заняліся найбольш магутныя арыстакраты. Пасля падаўлення паўстання рэальная ўлада апынулася ў руках камандзіраў гэтых армій, паміж якімі разгарнулася барацьба за трон. У 196 годзе палкаводзец Цаа Цаа ўгаварыў імператара Сянь-дзі перабрацца з разбуранай сталіцы Лаяна у сваю сталіцу Сюй ў Інчуані. Пасля гэтага Цаа Цаа фактычна стаў кіраўніком Кітая, захоўваючы бачнасць праўлення дынастыі Хань. Аднак пасля смерці Цаа Цаа ў 220 годзе яго сын Цаа Пэй вымусіў імператара Сянь-дзі зрачыся ад пасады, даўшы яму тытул Шаньянскага Гуна. Цао Пі заснаваў дынастыю Вэй, з якой пачаўся перыяд Троецарствія ў гісторыі Кітая. == Адміністрацыйны падзел == [[Файл:Han provinces-zh-classical.png|міні|справа|250пкс]] Правінцыі: {|class=nice |- |[[правінцыя Бін|Бін]] |({{zh|c=并州|p=bīngzhōu, бінчжоу}}, «аб'яднаная») |на ўсходзе вялікага закруту [[Хуанхе]] |- |[[правінцыя І|І]] |({{zh|c=益州|p=yìzhōu, ічжоу}}, «прыбутковая») |[[Сычуань]] і [[Ханьчжун]], у даліне ракі Хань, паўночней Сычуані. |- |[[правінцыя Лян|Лян]] |({{zh|c=涼州|p=liángzhōu, лянчжоу}}, «прахолодная») |паўночны захад. |- |[[правінцыя Сі|Сі]] |({{zh|c=司州|p=sīzhōu, січжоу}}, «кіраўная») |раён вялікага закруту [[Хуанхэ]] |- |[[правінцыя Сюй|Сюй]] |({{zh|c=徐州|p=xúzhōu, сюйчжоу}}, «ціхая») |усход Цэнтральнай раўніны, поўнач ніжняй плыні Хуанхэ |- |[[правінцыя Цзі|Цзі]] |({{zh|c=冀州|p=jìzhōu, цзічжоу}}, «бажаная») |поўнач ніжняй плыні Хуанхэ |- |[[правінцыя Цзін|Цзін]] |({{zh|c=荊州|p=jīngzhōu, цзінчжоу}}, «пладовая») |сярэдняя плынь Янцзы |- |[[правінцыя Цін|Цін]] |({{zh|c=青州|p=qīngzhōu, цінчжоу}}, «сіняя») |узбярэжжа паўднёвей эстуарыю Хуанхэ, [[Шаньдун]] |- |[[правінцыя Цзяа|Цзяа]] |({{zh|c=交州|p= jiāozhōu, цзяачжоу}}, «перакрыжная») |крайні поўдзень |- |[[правінцыя Ю|Ю]] |({{zh|c=幽州|p=yōuzhōu, ючжоу}}, «спакойная») |паўночны ўсход, [[Ляадун]] |- |[[правінцыя Юй|Юй]] |({{zh|c=豫州|p=yùzhōu, юйчжоу}}, «зручная») |на захадзе [[Цэнтральная раўніна|Цэнтральнай раўніны]], паміж [[Хуанхэ]] і [[Хуайхэ]] |- |[[правінцыя Юн|Юн]] |({{zh|c=邕州|p=yōngzhōu, юнчжоу}}, «юнская») |на захадзе, уздоўж ракі Вэй, правага прытокц Хуанхэ |- |[[правінцыя Ян|Ян]] |({{zh|c=揚州|p= yángzhōu, янчжоу}}, «слаўная») |на поўдзень ад ніжняй плыні Янцзы |- |[[правінцыя Янь|Янь]] |({{zh|c=兗州|p=yǎnzhōu, яньчжоу}}, «заснаваная») |на поўдзень ад ніжняй плыні Хуанхэ |- |} == Культурны росквіт == Дынастыя Хань адзначылася культурным і гаспадарчым росквітам Кітая. Ранняя Заходняя Хань адначасова абапіралася на [[легізм]], [[даасізм]] і [[канфуцыянства]] пры прыняцці дзяржаўных рашэнняў і фарміраванні палітыкі<ref>Csikszentmihalyi (2006), 24-25; Loewe (1994), 128—130.</ref>. Аднак імператар [[У-дзі]] зрабіў дзяржаўнай рэлігіяй канфуцыянства. Ён закрыў у 136 г. да н. э. усе філасофскія школы і кафедры (''boshi'' 博士), не звязаныя з гэтым вучэннем і падтрымліваў канфуцыянскую акадэмію [[Тай сюэ]], якую ён заснаваў у 124 г. да н. э.<ref>Kramers (1986), 754—756; Csikszentmihalyi (2006), 7-8; Loewe (1994), 121—125; Ch’en (1986), 769.</ref> У гэты перыяд развівалася кітайскае садовае мастацтва. == Эканоміка == Дынастыя Хань атрымала ў спадчыну ад дынастыі Цынь манеты ban liang (半兩). На пачатку царавання дынастыі імператар Лю Бан зачыніў дзяржаўны манетны двор і дазволіў чаканку манет прыватным асобам. Яго рашэнне было адменена ў 186 годзе да нашай эры яго ўдавой, імператрыцай Люй-хоў, якая забараніла прыватную чаканку<ref name="nishijima 1986 586">Nishijima (1986), 586.</ref>. У 182 годзе да н. э. Люй-хоў выпусціла бронзавую манету, якая была значна лягчэй, чым папярэднія. Гэта выклікала інфляцыю, якая распаўсюдзілася амаль па ўсёй краіне, якая доўжылася да 175 года да н. э., калі імператар Вэнь-ды дазволіў прыватным чаканшчыкі рабіць манеты масай прыкладна 2,6 грама<ref name="nishijima 1986 586"/>. У 144 годзе да н. э. імператар Цзін-дзі зноў адмяніў прыватную чаканку на карысць цэнтральнага ўрада і ваеначальнікаў. Таксама ён увёў новы від манеты<ref name="nishijima 1986 586 587">Nishijima (1986), 586—587.</ref>. Імператар У-дзі ў 120 годзе да н. э. таксама выпускае новую манету, а год пазней адмяняе ban liang па ўсёй краіне, замяніўшы яе манетай wushu (五銖) вагой 3,2 грама<ref name="nishijima 1986 587">Nishijima (1986), 587.</ref>. Гэтая манета становіцца кітайскім стандартам аж да царавання дынастыі Тан (619-907 гады). Яе выкарыстанне некалькі разоў перарывалася на кароткі тэрмін з-за выпуску новых відаў грошай у часы праўлення Ван Мана, пакуль не было канчаткова зацверджана ў 40 годзе імператарам Гуан У-дзі<ref>Ebrey (1986), 609; Bielenstein (1986), 232—233; Nishijima (1986), 587—588.</ref>. Так як манеты, чаканіліся прыватным чынам ваеначальнікамі былі часцяком дрэннай якасці і менш па масе, цэнтральнага ўрад закрыў іх чаканныя двары і манапалізавала выпуск манет у 113 годзе да н. э. Выпуск манет урадам быў перагледжаны суперінтэндантам водных шляхоў і паркаў ({{lang-en|Superintendent of Waterways and Parks}}), які перадаў гэтую прэрагатыву ў рукі Міністэрства фінансаў у часы Усходняй Хань<ref>Nishijima (1986), 587—588; Bielenstein (1980), 47, 83.</ref>. === Падаткаабкладанне і ўласнасць === Не ўлічваючы зямельны падатак, які землеўладальнікі плацілі ў залежнасці ад іх ўраджаю, таксама насельніцтва павінна было плаціць падушны аклад і падатак на ўласнасць ({{lang-en|Property tax}}), якія выплачваюцца наяўнымі<ref name="nishijima 1986 600 601">Nishijima (1986), 600—601.</ref>. Гадавая велічыня падушнага акладу складала для дарослых мужчын і жанчын 120 манет, а для дзяцей 20 манет. Гандляры былі абавязаныя плаціць па больш высокай стаўцы ў 240 манет<ref>Nishijima (1986), 598.</ref>. Подушный аклад стымуляваў грашовую эканоміку, што пацягнула выпуск больш 28 мільярдаў манет з перыяду 118 год да н. э. — 5 год н. э., гэта значыць у сярэднім 220 мільёнаў манет у год<ref>Nishijima (1986), 588.</ref>. Шырокі зварот наяўнасці ў выглядзе манет дазволіла паспяховым гандлярам укладваць грошы ў куплю зямель, забяспечваючы тым самым развіццё гандлёвага класа, нягледзячы на адначасовыя спробы ўрада паставіць яго прадстаўнікоў у жорсткія ўмовы шляхам ўвядзення вялікіх гандлёвых і маёмасных падаткаў<ref>Nishijima (1986), 601.</ref>. Імператар У-дзі нават увёў законы, якія забаранялі зарэгістраваным купцам валодаць зямлёй, але буйныя гандляры маглі абыйсці рэгістрацыю і валодалі вялікімі зямельнымі ўчасткамі<ref>Nishijima (1986), 577; Ch'ü (1972), 113—114.</ref>. Вялікія масы сялян, якія валодалі невялікімі ўчасткамі, сталі асноўнай крыніцай падаткаў дынастыі Хань. Праблемы пачаліся ў другой палове Усходняй Хань, калі многія сяляне ўлезлі ў даўгі і былі вымушаныя працаваць на багатых землеўладальнікаў<ref>Nishijima (1986), 558—601; Ebrey (1974), 173 174; Ebrey (1999), 74-75.</ref>. Урад Хань распачаў рэформы, каб вызваліць дробных землеўладальнікаў ад даўгоў і даць ім магчымасць працаваць на ўласных землях. Гэтыя рэформы ўключалі ў сябе памяншэнне падаткаў, часовыя вызвалення ад выплаты падаткаў, выдачу пазык, а таксама забеспячэнне беззямельных сялян часовым жыллём і працай да выплаты даўгоў на спецыяльных зямельных участках, з якіх яны павінны былі аддаваць палову ўраджаю, а ўрад забяспечваў іх прыладамі працы<ref>Ebrey (1999), 75; Ebrey (1986), 619—621.</ref>. У 168 годзе стаўка падатку на зямлю была паменшаная з адной пятнаццатай часткі ўраджаю да адной трыццатай<ref>Loewe (1986), 149—150; Nishijima (1986), 596—598.</ref>, а пазней да адной сотай (у апошнія дзесяцігоддзі дынастыі Хань). Страты ў тых паступаючых сродках былі кампенсаваныя павышэннем падаткаў на ўласнасць<ref>Nishijima (1986), 596—598.</ref>. Працоўны падатак прыняў форму вайсковага абавязку, які трэба было адбываць адзін месяц у год, для мужчын ва ўзросце ад 15 да 56 гадоў. У часы Усходняй Хань можна было пазбегнуць службы шляхам выплаты замяшчаючага падатку, так як наёмная праца станавілася ўсё больш папулярнай<ref>Nishijima (1986), 599; de Crespigny (2007), 564—565.</ref>. === Прыватныя вытворчасці і дзяржаўныя манаполіі === У часы ранняй Заходняй Хань заможныя вытворцы, якія займаліся металам або саляным бізнесам, багатыя гандляры, а таксама кіраўнікі мясцовага маштабу маглі пахваліцца накапленняў, параўнальнымі па аб'ёме з дзяржаўнай казной, і колькасцю сялян да тысячы душ. З-за таго, што многія сяляне не працавалі на сваіх палях, урад пазбаўляўся буйной часткі падатковых паступленняў<ref>Needham (1986c), 22; Nishijima (1986), 583—584.</ref>. Для таго каб абмежаваць магчымасці такіх багатыроў, імператар У-дзі нацыяналізаваў саляную і металургічную галіны ў 117 годзе да н. э., дазволіўшы пры гэтым многім былым прамыслоўцам стаць афіцыйнымі адміністрацыйнымі кіраванцамі манаполій<ref>Nishijima (1986), 584; Wagner (2001), 1-2; Hinsch (2002), 21-22.</ref>. У часы Усходняй Хань цэнтральнае ўрад адмяніў дзяржаўныя манаполіі, аддаўшы іх ваеначальнікам і мясцовай адміністрацыі, а таксама прыватным прадпрымальнікам<ref>Nishijima (1986), 584; Wagner (2001), 15-17.</ref>. Вытворчасць моцных спіртных напояў было яшчэ адной прыбытковай галіной прыватнага бізнесу, якая была нацыяналізаваная цэнтральным урадам у 98 годзе. Аднак, гэта адменена ў 81 годзе і быў уведзены падатак у дзве манеты за кожныя 0,2 літра прадукцыі для прыватнікаў<ref>Nishijima (1986), 600; Wagner (2001), 13-14.</ref>. У 110 годзе да н. э. імператар У-дзі быў таксама замешаны ў справе прыбытковай гандлю алкаголем, калі ажыццяўляў продаж дзяржаўных запасаў збожжа па цэнах ніжэй, чым у гандляроў<ref name="ebrey 1999 75">Ebrey (1999), 75.</ref>. За выключэннем стварэння на кароткі перыяд падчас кіравання імператара Мін-ды Упраўлення па цэнавым рэгуляванні і стабілізацыі ў 68 годзе, рэгуляванне коштаў цэнтральным урадам практычна не ажыццяўлялася на працягу ўсёй Усходняй Хань<ref>de Crespigny (2007), 605.</ref>. == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * Ch'en, Ch'i-Yün. (1986). "Confucian, Legalist, and Taoist Thought in Later Han," in Cambridge History of China: Volume I: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, 766–806. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0. * Csikszentmihalyi, Mark. (2006). Readings in Han Chinese Thought. Indianapolis and Cambridge: Hackett Publishing Company, Inc. ISBN 0-87220-710-2. * de Crespigny, Rafe. (2007). A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23-220 AD). Leiden: Koninklijke Brill. ISBN 90-04-15605-4. * Ebrey, Patricia Buckley. "Estate and Family Management in the Later Han as Seen in the Monthly Instructions for the Four Classes of People, " Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 17, No. 2 (May 1974): pp. 173—205. * Ebrey, Patricia Buckley. (1986). "The Economic and Social History of Later Han, " in Cambridge History of China: Volume I: the Ch’in and Han Empires, 221 B.C. — A.D. 220, 608—648. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0. * Ebrey, Patricia Buckley. (1999). The Cambridge Illustrated History of China. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-66991-X. * Hinsch, Bret. (2002). Women in Imperial China. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, Inc. ISBN 0-7425-1872-8. * Kramers, Robert P. (1986). "The Development of the Confucian Schools," in Cambridge History of China: Volume I: the Ch'in and Han Empires, 221 B.C. – A.D. 220, 747–756. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0. * Loewe, Michael. (1986). "The Former Han Dynasty, " in The Cambridge History of China: Volume I: the Ch’in and Han Empires, 221 B.C. — A.D. 220, 103—222. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0. * Nishijima, Sadao. (1986). "The Economic and Social History of Former Han, " in Cambridge History of China: Volume I: the Ch’in and Han Empires, 221 B.C. — A.D. 220, 545—607. Edited by Denis Twitchett and Michael Loewe. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-24327-0. * Wagner, Donald B. (2001). The State and the Iron Industry in Han China. Copenhagen: Nordic Institute of Asian Studies Publishing. ISBN 87-87062-83-6. == Спасылкі == {{Commons|Category:Han Dynasty}} * [http://www.mnsu.edu/emuseum/prehistory/china/early_imperial_china/han.html Дынастыя Хань] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090710041505/http://www.mnsu.edu/emuseum/prehistory/china/early_imperial_china/han.html |date=10 ліпеня 2009 }}. Універсітэт Мінесоты. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Дынастыя Хань]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] 6k93r73coy35lp2ikwm91apai4y3rx5 0 71052 4183729 3328792 2022-08-11T20:30:18Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Генрых VIII | арыгінальнае імя = Henry VIII | партрэт = Enrique VIII de Inglaterra, por Hans Holbein el Joven.jpg | тытул = [[Кароль Англіі]] | парадак = | сцяг = Flag of England.svg | перыядпачатак = [[22 красавіка]] [[1509]] | перыядканец = [[28 студзеня]] [[1547]] | каранаванне = [[23 чэрвеня]] [[1509]] | папярэднік = [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрых VII]] | пераемнік = [[Эдуард VI]] | тытул_2 = [[Уладар Ірландыі]] | парадак_2 = 1 | сцяг_2 = Flag of Munster.svg | перыядпачатак_2 = [[1509]] | перыядканец_2 = [[1541]] | папярэднік_2 = [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрых VII]] | пераемнік_2 = | каментар_2 = У [[1541]] годзе ірландскі парламент надаў Генрыху VIII тытул «Кароль Ірландыі». | тытул_3 = [[Кароль Ірландыі]] | парадак_3 = | сцяг_3 = Flag of the President of Ireland.svg | перыядпачатак_3 = [[1541]] | перыядканец_3 = [[1547]] | папярэднік_3 = | пераемнік_3 = [[Эдуард VI]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | у шлюбе = | бацька = | маці = | дзеці = | веравызнанне = [[каталіцызм]], перайшоў у [[пратэстантызм]] | пахаваны = | аўтограф = HenryVIIISig.svg |Commons = Henry VIII of England }} '''Ге́нрых VIII Цю́дар''' ({{lang-en|Henry VIII}}; {{ДН|28|6|1491}}, [[Грынвіч, Лондан|Грынвіч]] — {{ДС|28|1|1547}}, [[Лондан]]) — кароль Англіі з 22 красавіка 1509 года, сын і спадчыннік караля Генрыха VII, другі брытанскі манарх з дынастыі Цюдараў. Са згоды Рымскай каталіцкай царквы, англійскія каралі называліся таксама «ўладарамі Ірландыі», аднак у 1541 годзе, па патрабаванню адлучаны ад каталіцкай царквы Генрыха VIII, ірландскі парламент надзяліў яго тытулам «Кароль Ірландыі». Адукаваны і адораны, Генрых кіраваў як прадстаўнік еўрапейскага абсалютызму, да канца царавання жорстка пераследваў сваіх сапраўдных і ўяўных палітычных апанентаў. Падчас праўлення Генрыха VIII у Англіі праведзена [[рэфармацыя]], якую ён разглядаў як важны сродак умацавання абсалютызму і казны. Штуршком да яе правядзення паслужыла выступленне папы рымскага супраць скасавання шлюбу Генрыха VIII з Кацярынай Арагонскай і ўступлення ў шлюб з Ганнай Болейн. Пасля разрыву з папам узначаліў англіканскую царкву. У 1536 і 1539 выдаў акты пра секулярызацыю манастырскіх зямель, якія пераходзілі да новага дваранства і буржуазіі, а таксама жорсткія законы супраць сялян, сагнаных з зямель у выніку агароджванняў. У той жа час абмяжоўваў агароджванні, спрабуючы затармазіць развіццё капіталістычных адносін у вёсцы. Генрых VIII вядомы незвычайным для хрысціяніна лікам шлюбаў — усяго ў караля было 6 жонак, з якіх ён з дзвюма развёўся, а дзвюх пакараў смерцю па абвінавачванні ў здрадзе. {{зноскі}} {{start box}} {{succession box |title = [[Пералік брытанскіх манархаў|Кароль Англіі]] |before = [[Генрых VII, кароль англійскі|Генрых VII]] |after = [[Эдуард VI]] |years = [[1509]]—[[1547]] }} {{succession box |title = [[Пералік каралёў Ірландыі|Кароль Ірландыі]] |before = - |after = [[Эдуард VI]] |years = [[1541]]—[[1547]] }} {{end box}} {{Каралі Англіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Цюдары]] 6b357k7odkmabsxeq040tkglhj2q86g 0 71058 4183728 3863869 2022-08-11T20:30:13Z Artsiom91Bot 51617 /* Іншыя падзеі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Генрых VII}} {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Генрых VII | арыгінальнае імя = Henry VII | партрэт = King Henry VII from NPG.jpg | подпіс = | тытул = [[Кароль Англіі]] | сцяг = Flag of England.svg | парадак = 37 | перыядпачатак = [[22 жніўня]] [[1485]] | перыядканец = [[21 красавіка]] [[1509]] | каранацыя = [[30 кастрычніка]] [[1485]] | папярэднік = [[Рычард III, кароль Англіі|Рычард III]] | пераемнік = [[Генрых VIII, кароль Англіі|Генрых VIII]] | тытул_2 = [[Граф Рычманд]] | сцяг_2 = Edmund Tudor Arms.svg | парадак_2 = | перыядпачатак_2 = [[1457]] | перыядканец_2 = [[1461]] | папярэднік_2 = [[Эдмунд Цюдар, 1-ы граф Рычманд]] | пераемнік_2 = | каментар_2 = Тытул канфіскаваны англійскай каронай у [[1461]] годзе. | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | жонка = | бацька = | маці = | аўтограф = Henry VII Signature.svg | Commons = Henry VII of England }} '''Генрых VII''' ({{lang-en|Henry VII}}; {{ДН|28|01|1457}} — {{ДС|21|04|1509}}) — кароль Англіі і васпан Ірландыі (1485—1509), першы манарх з дынастыі Цюдараў. == Іншыя падзеі == Генрых VII быў ашчадным манархам, значна ўмацаваў бюджэт Англіі, зруйнаваны ў гады [[Стагадовая вайна|Стагадовай вайны]] і вайны Пунсовай і Белай ружы. Для суда над дваранамі пры ім быў заснаваны адмысловы орган — Зорная палата. Да ліку векапомных падзей праўлення Генрыха VII ставіцца падтрыманая ім экспедыцыя італьянца на англійскай службе Джавані Кабота (ён жа Джон Кебат) у Амерыку і адкрыццё Ньюфаўндленда. Таксама па просьбе Генрыха вядомы гісторык Палідор Вяргілій пачаў пісаць «Гісторыю Англіі». Кароль пахаваны ў Вэстмінстэрскім абацтве, побач са сваёй жонкай, Елізаветай Ёркскай, якую ён перажыў на сем гадоў. Яму ўспадкаваў другі сын, [[Генрых VIII, кароль Англіі|Генрых VIII]]. {{зноскі}} {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Рычард III, кароль Англіі|Рычард III]] | спіс=[[Спіс каралёў Англіі|Кароль Англіі]] | пераемнік=[[Генрых VIII, кароль Англіі|Генрых VIII]]|гады=[[1485]]—[[1509]]}} {{Каралі Англіі}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цюдары]] [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Прэтэндэнты на трон Францыі]] [[Катэгорыя:Графы Рычманд]] [[Катэгорыя:Пасмяротныя дзеці]] hxhvezo7roc6yh061jod6kji5tzik50 0 71495 4184070 1535086 2022-08-12T09:33:25Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Майміравічаў]] у [[Майміравічы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Майміравічы''' (''Mojmírovci'') — сучасная назва дынастыі, якая кіравала ў [[Мараўскае княства|Мараўскім княстве]], [[Вялікамараўская дзяржава|Вялікамаравіі]] і [[Нітранскае княства|Нітранскім княстве]] ў 9-10 ст. Першы вядомы прадстаўнік дынастыі [[Маймір I]], ад якога яна атрымала назву. Апошнія вядомыя прадстаўнікі дынастыі, верагодна, загінулі ў 906, у час барацьбы з [[венгры|мадзьярскімі плямёнамі]]. Інфармацыя пра прадстаўнікоў дынастыі да Майміра I і пасля 906 адсутнічае. == Вядомыя прадстаўнікі == * [[Маймір I]], князь [[Маравія|мараўскі]] ([[830]]? — [[833]]), князь вялікамараўскі ([[833]]—[[846]]) * [[Расціслаў]], князь нітранскі (? — [[846]]), князь вялікамараўскі ([[846]]—[[870]]; з [[867]] фактычна кіраваў толькі Мараўскім княствам) * [[Славамір]], часовы кіраўнік Вялікамаравіі ў [[871]] * [[Святаполк I]], князь нітранскі ([[850]]-я — [[871]]), князь вялікамараўскі ([[871]]—[[894]]) * [[Маймір II]], князь вялікамараўскі ([[894]]—[[906]]?) * [[Святаполк II Майміравіч|Святаполк II]], князь нітранскі ([[894]]—[[906]]?) * [[Прадслаў]], кіраўнік вобласці ў раёне сучаснай [[Браціслава|Браціславы]] (спрэчн.) == Гл. таксама == * [[Нітранскае княства]] * [[Маравія]] [[Катэгорыя:Вялікая Маравія]] [[Катэгорыя:Дынастыя Майміравічаў]] rhggo5tm04g61xqpc742hvabvmzu14v 1 71501 4184072 663168 2022-08-12T09:33:25Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Размовы:Дынастыя Майміравічаў]] у [[Размовы:Майміравічы]] wikitext text/x-wiki "О" можа быць толькі адно, пад націскам, але падазраю, што правільна "Маймір" і "мАймірАвічаў". --[[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] 21:44, 30 студзеня 2011 (UTC) : Ну так. Другое бясспрэчна ў кожным выпадку, а ў першым націск пэўна аднастайны з іншымі падобнымі імёнамі. : А вось паглядзеў тэкст пра Майміра і засумаваў -- крыніц ніякіх, у аснове відавочна пераклад з польскай ВП, і мова хісткая: Лузацыя, Карынтыйскі, пошасці (у кантэксце бедаў), змірыўся замест прымірыўся... [[Удзельнік:Yury Tarasievich|Yury Tarasievich]] 06:03, 31 студзеня 2011 (UTC) :: Дык колькі ўжо пераконвалі, каб не браць, застаецца толькі прымірыцца. --[[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] 07:14, 31 студзеня 2011 (UTC) :: Гэта там пераклад з РуВіксы. --[[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] 07:15, 31 студзеня 2011 (UTC) 3iif8dii2umiwag1f0lecudzodoyirz 0 72763 4183300 2135201 2022-08-11T12:40:23Z Хомелка 6638 /* Спасылкі */ афармленне wikitext text/x-wiki '''Пяхота''' — род [[войска]]ў, якія ваююць пераважна ў ''пешым баі'' (на ўласных нагах). У сучасным свеце ''пяхота'' можа выкарыстоўваць ''матарызаваны транспарт''. Доўгі час пяхота выкарыстоўвала пераважна ручную зброю (стралковую), у сучасных умовах ([[21 стагоддзе]]) можа выкарыстоўваць шырокае кола ўзбраення (уключаючы ''ракетнае''). У сувязі з развіццём тэхнікі і сродкаў дастаўкі можна правесці наступную класіфікацыю ''пяхоты'': * ''мотастралкі'' (асноўны сродак дастаўкі жывой сілы — ''аўта і бранетэхніка'') * ''марская пяхота'' (асноўны сродак дастаўкі жывой сілы — ''марскі/рачны транспарт'') * ''паветраныя дэсантнікі'' (асноўны сродак дастаўкі жывой сілы — ''авіятэхніка''). == Гісторыя == [[File:Royal Irish Rifles ration party Somme July 1916.jpg|thumb|Каралеўскія Ірландскія стралкі ў час Першай Сусветнай вайны (1916).]] За некаторымі выключэннямі, большасць [[армія|армій]] у гісторыі была створана на аснове ''пяхоты''. Віды ўзбраенняў мяняліся, але нязменным заставаўся прынцып пешай бітвы. Пехацінцы перамяшчаліся і вялі бой на ўласных нагах (асабліва ў ''даіндустрыяльны перыяд''), хаця зараз яны могуць быць дастаўлены на месца бою з дапамогай розных транспартных сродкаў. У старажытнасці ''пяхота'' была ''добра ўзброенымі бандамі'', якія біліся ў хаатычна згуртаваных радах пад камандваннем аднаго ''лідара'', што аддаваў загады ''непасрэдна голасам''. Але перавагі ''уніформы, абсталявання і ўзбраення'' прывялі да развіцця ''баявых фармацый'' дзеля выканання ''тактычных манёўраў'' у час бітвы. Арганізацыя ''пяхоты'' пачалася з балансавання паміж ''цяжкаўзброеннымі фармаваннямі'' (як [[Старажытная Грэцыя|Грэчаская]] [[фаланга]]), што біліся ў ''правільных шыхтах'' і больш лёгкаўзброенымі, але і больш мабільнымі войскамі (як [[Старажытны Рым|Рымскі]] [[легіён]]), якія маглі скарэй перамяшчацца па полі бою і выкарыстоўваць усе магчымасці на сваю карысць, калі яны з'яўляліся. Праблемы з ''мабільнасцю, узбраеннем і абаронай (панцырам)'' дапаўняліся дадатковымі фактарамі, якія трэба было вырашаць. == Антычны перыяд == ''Пяхота'' была асноўнай баявой адзінкай [[Антычнасць|Антычнага перыяду]]. Прыклады ''баявых фарміраванняў'' таго перыяду — [[грэчаскія фалангі]] і [[легіён]]ы [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]]. У адрозненне ад добра арганізаваных [[фаланга|фаланг]] і [[легіён]]аў, большасць [[армія|армій]] старажытнага свету была ўкамплектавана ''нерэгулярнымі воінамі'' (часцей за ўсё ''наймітамі''), што насілі менш брані і біліся ў адкрытых фармацыях. Пасля таго, як [[Рымская імперыя]] распалася і была захоплена [[германскія плямёны|германскімі плямёнамі]] ([[Вандалы|вандаламі]], [[Готы|готамі]], [[вестготы|вестготамі]]) у [[5 стагоддзе|5 стагоддзі нашай эры]], з-за недахопу палітычных і ваенных рэсурсаў, патрэба ў такога роду баявых адзінках знікла амаль да [[Сярэднявечча]]. == Сярэднявечча == Большую палавіну [[сярэднявечча]] ў войсках панавала [[кавалерыя]] (''вершнікі, воіны на конях''), якая складалася з асобных [[рыцар]]аў. [[Рыцар]]ы часцей за ўсё паходзілі са [[шляхта|шляхты]], а ''пехацінцаў'' набіралі ў асноўным з простага насельніцтва. Гэта ўскладніла развіццё ''пяхотнай тактыкі і ўзбраення''. У канцы [[сярэднявечча]] былі распрацаваныя доўгія [[дзіда|дзіды]], а таксама ''зброя дальняга бою'' ([[лук]]і), каб было што проціпаставіць перавазе [[кавалерыя|кавалерыі]] ў мабільнасці і хуткасці. == Новы час == Хоць [[лук]]і і выкарыстоўваліся нават пасля вынаходжання [[агнястрэльная зброя|агнястрэльнае зброі]], тэхналагічнае развіццё дазволіла гэтай зброі атрымаць першынства нават перад [[Англія|англійскім]] ''доўгім лукам'' у якасці ''любімай зброі пяхоты''. Таксама было нашмат лягчэй навучыць пехацінцаў карыстацца агнястрэльнай зброяй, чым лукам (дні ці тыдні да сярэдняга ўзроўню валодання, у параўнанні з гадамі для доўгага лука). У фармацыях камбінаваліся [[агнястрэльная зброя]] і доўгія [[дзіда|дзіды]] для процістаяння кавалерыі (але пасля вынаходства штыка патрэба ў дзідах знікла). Да вынаходства чыгункі (у [[19 стагоддзе|19 стагоддзі]]), пяхотныя арміі дабіраліся да месца бітвы пехатою ці, зрэдку, на караблі. ''Марскія пехацінцы'' ўпершыню з'явіліся ў [[16 стагоддзе|16 стагоддзі]] ў [[Іспанія|Іспаніі]] (''Infanteria de Marina''), а ў [[17 стагоддзе|17 стагоддзі]] ў астатніх краінах [[Еўропа|Еўропы]], у тым ліку ў [[Вялікая Брытанія|Вялікай Брытаніі]]. З-за таго, што ''Брытанія'' не была кантынентальнай дзяржавай, ёй не патрабавалася вялікая [[армія]], але ''пяхота'' была неабходна пры падыходзе к берагу для высадкі на яго. Тыповы ''каралеўскі марскі баявы карабель'' мог узяць на борт каля ''600'' чалавек. З іх ''120-180'' былі ''каралеўскімі марскімі пехацінцамі''. Яны звычайна мелі сваю палубу і не займаліся мараходствам. Утваралі дэсантныя атрады, абаранялі карабель у час абардажу, чынілі пашкоджаную зброю і гарматы пасля бітвы. == 20-21 стагоддзі == У канцы [[19 стагоддзе|19 стагоддзя]] і пазней некаторыя дзяржавы ўжывалі ''веласіпедную пяхоту'' (накшалт [[Італія|італьянскіх]] ''Bersaglieri''), але сапраўдную мабільнасць пяхота пачала набываць у 20-ых гадах [[20 стагоддзе|20 стагоддзя]], калі з'явіўся матарызаваны транспарт і, адпаведна, матарызаваная пяхота. [[Другая Сусветная вайна]] паказала неабходнасць абароны пяхоты пры перамяшчэннях, што прывяло к распрацоўцы браніраванага транспарту для перавозкі пяхоты. У час [[Другая Сусветная вайна|Другой Сусветнай Вайны]] шырокае распаўсюджанне атрымалі паветраныя дэсантнікі, якія адыгралі ключавую ролю ў некаторых бітвах у [[Еўропа|Еўропе]]. У час вайны ў [[В'етнам]]е [[армія]] [[ЗША]] упершыню выкарыстала ''верталёты'' дзеля хуткай дастаўкі вялікай колькасці пехацінцаў на вялікія адлегласці. Сёння дастаўка пехоты з дапамогай верталётаў называецца ''«паветраны штурм»''. Сучасную ''матарызаваную пяхоту'' падчас падтрымліваюць ''браніраваныя атакуючыя машыны ([[танк]]і), [[Баявая машына пяхоты|баявыя машыны пяхоты]], артылерыя і авіяцыя'', але існуе і ''лёгкая пяхота'', якая не выкарыстоўвае ''матарызаванага транспарту''. Але роля ''пяхоты'' пачынае змяншацца, па-першае, з-за ''развіцця новых тэхналогій'', якія не патрабуюць прысутнасці людзей на полі бою, а, па-другое, з-за таго, што сучасныя палітыкі стараюцца ўстрымацца ад ''«татальнай вайны»'' і звесці колькасць чалавечых ахвяр да мінімуму. == Спасылкі == {{Commons|Infantry|выгляд=міні}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Пяхота|*]] 15ffojgm5mt3i5j7g6zxiqww75rb5wu 0 72879 4183515 3809575 2022-08-11T20:07:50Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Караліна Банапарт | арыгінальнае імя = {{lang-fr|Maria Nunziata Carolina Buonaparte}} | партрэт = Caroline Murat by Vigee-Lebrun.jpg | шырыня партрэта = 200px | подпіс = Караліна Банапарт разам з дачкой пэндзля [[Мары Элізабет Луіза Віжэ-Леброн|Мары Віжэ-Леброн]], 1807 год. | герб = Grand Coat of Arms of Caroline Murat Bonaparte.svg | шырыня герба = | подпіс герба = | тытул = Каралева-кансорт Неапаля | сцяг = | перыядпачатак = [[1 жніўня]] [[1808]] | перыядканец = [[3 мая]] [[1815]] | папярэднік = | пераемнік = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | узнагароды = | аўтограф = | Commons =Caroline Bonaparte }} '''Каралі́на Банапа́рт''' (''Caroline Bonaparte'', поўнае імя ''Maria Nunziata Carolina Buonaparte'') ({{ДН|25|3|1782}}, {{Месца нараджэння|Аяча|у Аяча}}, [[Корсіка]] — {{ДС|18|5|1839}}, {{Месца смерці|Фларэнцыя|у Фларэнцыі}}) — самая малодшая з сясцёр [[Напалеон I Банапарт|Напалеона Банапарта]]. == Біяграфія == У [[1793]] годзе разам з сям'ёй пераехала ў [[Францыя|Францыю]]. Яна закахалася ў [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]], генерала арміі свайго брата і выйшла за яго замуж у [[1800]] годзе. Любіміца Напалеона Банапарта, славалюбівая Караліна прагнула ўлады не менш за свайго брата і ў [[1806]] годзе стала вялікай герцагіняй [[Герцагства Клеўскае|Клевэ]] і [[Герцагства Берг|Берга]], у [[1808]] годзе — каралевай [[неапалітанскае каралеўства|Неапаля]]. Караліна прыцягвала сабе ў дапамогу вядомых дзяржаўных мужоў, яе сябрамі былі [[Жан Андош Жуно|Жуно]], [[Шарль Марыс дэ Талейран-Перыгор|Талейран]] і [[Жазеф Фушэ|Фушэ]]. З'яўленне на свет [[Напалеон II Банапарт|Напалеона II]] разбурыла мары Караліны аб тым, што яе старэйшы сын [[Напалеон-Ахіл Мюрат]] стане спадчыннікам яе брата. Яна заключыла саюз, не толькі палітычны, але і любоўны, з ворагам Напалеона — [[Клеменс Венцэль фон Метэрніх|Клеменсам Метэрніхам]], які сто дзён беспаспяхова спрабаваў захаваць за Мюратамі трон. Мюрат быў расстраляны па законах ваеннага часу [[13 кастрычніка]] [[1815]] года ў [[Калабрыя|Калабрыі]] ў [[Горад Піца|Піца]] па загадзе караля [[Фердынанд I Бурбон|Фердынанда IV Бурбона]]. Яго ўдава збегла ў [[Аўстрыя|Аўстрыю]] і жыла там да сваёй смерці ў якасці графіні Ліпоны на віле ''Камба Марца'' недалёка ад [[Трыест]]а. == Нашчадкі == * Напалеон-Ахіл Мюрат (1801—1847); * Летыцыя Ёзэф Мюрат (1802—1859); * Напалеон Люсьен Мюрат (1803—1878); * Луіза Жулі Мюрат (1805—1889). == Гл. таксама == * [[Род Мюратаў]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat-inline|Caroline Bonaparte|Каролина Бонапарт}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Банапарт Караліна}} [[Катэгорыя:Банапарты|Караліна]] [[Катэгорыя:Жонкі манархаў Італіі]] prphgg5zcy2pfebn2jmiia8j60fmvmz 0 73893 4183462 4114201 2022-08-11T18:09:30Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Белева}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Белева |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg =54 |lat_min =27 |lat_sec = 06 |lon_dir = |lon_deg =30 |lon_min =13 |lon_sec = 42 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 416 |год перапісу = 1995 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс =211008<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |OpenStreetMap = 243043569 }} '''Бе́лева''' — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Вёска ўваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. Да [[2004]] года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1 |date=5 кастрычніка 2021 }}</ref>. Знаходзіцца за 18 км у напрамку на паўднёвы захад ад [[Горад Орша|Оршы]], за 98 км ад [[Горад Віцебск|Віцебска]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1643 як вёска Белеў у складзе Шклоўскай воласці ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]<ref>Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 153v.</ref>. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 8 красавика 2004 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]] да 8 красавіка 2004 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. == Насельніцтва == * 418 жыхароў, 124 двары (1995) {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=1996|том=3|старонкі=75|старонак=511|isbn=985-11-0068-4 (т. 3)|тыраж=10&nbsp;000}} {{Вусценскі сельсавет}} {{DEFAULTSORT:Белева}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] rtnr5lib9hkzewhw3vzjkai7nzw3ybj 4183579 4183462 2022-08-11T20:14:20Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Белева}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Белева |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg =54 |lat_min =27 |lat_sec = 06 |lon_dir = |lon_deg =30 |lon_min =13 |lon_sec = 42 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 416 |год перапісу = 1995 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс =211008<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |OpenStreetMap = 243043569 }} '''Бе́лева''' — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Вёска ўваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. Да [[2004]] года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1 |date=5 кастрычніка 2021 }}</ref>. Знаходзіцца за 18 км у напрамку на паўднёвы захад ад [[Горад Орша|Оршы]], за 98 км ад [[Горад Віцебск|Віцебска]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1643 як вёска Белеў у складзе Шклоўскай воласці ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]<ref>Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 153v.</ref>. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 8 красавіка 2004 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. == Насельніцтва == * 418 жыхароў, 124 двары (1995) {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|том=3|старонкі=75}} {{Вусценскі сельсавет}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 811elsdjbvsrwjuhpo21vis3l9ipwnr 0 73894 4183454 4114336 2022-08-11T17:55:49Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Бранцава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 28|lat_sec = 01 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 13|lon_sec = 54 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс =211008<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043604 }} '''Бра́нцава''' — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Вёска ўваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1643 як вёска ў складзе Шклоўскай воласці ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]<ref>Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 153.</ref>. У 1871 г. 18 двароў, уласнасць Сіпайлаў-Рудніцкіх. У 1879 г. працавалі [[млын]] і кузня. Напачатку 20 ст. 42 двары, 323 жыхары, 22 [[Дзесяціна, мера плошчы|дзесяцін]] зямлі. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 1972 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. Па стану на 1.01.1998 г. 23 двары і 27 жыхароў. Зараз фактычна нежылая. == Вядомыя ўраджэнцы == * [[Яўген Канстанцінавіч Анішчанка]] {{зноскі}} == Літаратура == * Памяць. Орша. Аршанскі раён. У 2-х кнігах. Кн. 2-я. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2000. — стар. 494. {{Вусценскі сельсавет}} {{DEFAULTSORT:Бранцава}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] ftpvo0zamb8rtuspe9gcsic0przuvha 4183458 4183454 2022-08-11T17:58:40Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Бранцава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 28|lat_sec = 01 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 13|lon_sec = 54 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс =211008<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043604 }} '''Бра́нцава''' — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Вёска ўваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1643 як вёска ў складзе Шклоўскай воласці ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]<ref>Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 153.</ref>. У 1871 г. 18 двароў, уласнасць Сіпайлаў-Рудніцкіх. У 1879 г. працавалі [[млын]] і кузня. Напачатку 20 ст. 42 двары, 323 жыхары, 22 [[Дзесяціна, мера плошчы|дзесяцін]] зямлі. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 8 красавіка 2004 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. Па стану на 1.01.1998 г. 23 двары і 27 жыхароў. Зараз фактычна нежылая. == Вядомыя ўраджэнцы == * [[Яўген Канстанцінавіч Анішчанка]] {{зноскі}} == Літаратура == * Памяць. Орша. Аршанскі раён. У 2-х кнігах. Кн. 2-я. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2000. — стар. 494. {{Вусценскі сельсавет}} {{DEFAULTSORT:Бранцава}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] he8tx4lp6l5io4tkodb2h8rj0t6x728 0 73896 4183464 4110115 2022-08-11T18:10:42Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Клюшнікава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 26|lat_sec = 00 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = 32 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс =211008<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043602 }} '''Клю́шнікава''' — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 8 красавика 2004 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]] да 8 красавіка 2004 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} {{Вусценскі сельсавет}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 2vry5a9iwtkl1gfcki8nkabxuiekgoc 4183578 4183464 2022-08-11T20:13:44Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Клюшнікава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 26|lat_sec = 00 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = 32 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс =211008<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043602 }} '''Клю́шнікава''' — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 8 красавіка 2004 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} {{Вусценскі сельсавет}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] bg23tect9vvwb5aay7ax9xx6dqq6dxp 0 74157 4183686 3800849 2022-08-11T20:26:39Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Фрыдрых I}} {{Значэнні|Барбароса}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Фрыдрых I Барбароса | арыгінал імя = {{lang-de|Friedrich I Rotbart}} | выява = Friedrich I. Barbarossa.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Бюст-рэлікварый Фрыдрыха I Барбаросы, (каля 1160 г.). | пасада = [[Кароль Германіі]] | парадак = 19 | каранацыя = [[9 сакавіка]] [[1152]], [[Ахенскі сабор]], [[Ахен]], [[Германія]] | перыядпачатак = [[4 сакавіка]] [[1152]] | перыядканец = [[10 чэрвеня]] [[1190]] | папярэднік = [[Конрад III, кароль Германіі|Конрад III]] | пераемнік = [[Генрых VI, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрых VI]] | пасада_2 = [[Імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі]] | сцяг_2 = Armoiries empereurs Hohenstaufen.svg | каранацыя_2 = [[18 чэрвеня]] [[1155]], [[Сабор Святога Пятра]], [[Рым]], [[Італія]] | пад імем_2 = | перыядпачатак_2 = [[18 чэрвеня]] [[1155]] | перыядканец_2 = [[10 чэрвеня]] [[1190]] | папярэднік_2 = [[Лотар II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Лотар II]] | пераемнік_2 = [[Генрых VI, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрых VI]] | пасада_3 = [[Герцаг Швабіі]] | сцяг_3 = | каранацыя_3 = | пад імем_3 = Фрыдрых III | перыядпачатак_3 = [[6 красавіка]] [[1147]] | перыядканец_3 = [[4 сакавіка]] [[1152]] | папярэднік_3 = [[Фрыдрых II, герцаг Швабіі|Фрыдрых II Аднавокі]] | пераемнік_3 = [[Фрыдрых IV, герцаг Швабіі|Фрыдрых IV Ротэнбургскі]] | дата нараджэння = канец [[1122]] | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | пахаваны = | бацька = | маці = | веравызнанне = [[Каталіцтва]] | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Фрыдрых I Гогенштаўфен''' ({{lang-de|Friedrich I Rotbart}}; канец [[1122]], манастыр [[Вайнгартэн]], [[Бадэн-Вюртэмберг]] — {{ДС|10|6|1190}}, ля рэчкі [[Селіф]]) — [[кароль Германіі]] (1152—1190), [[імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі]] (1155—1190), [[герцаг Швабіі]] (1147—1152) як Фрыдрых III. Мянушку '''Барбароса''' ён атрымаў у [[Італія|Італіі]] з-за сваёй рудой барады (ад італ. barba, «барада», і rossa, «рыжая»). == Біяграфія == Фрыдрых быў сынам [[Фрыдрых II, герцаг Швабіі|Фрыдрыха II Аднавокага]], герцага [[Швабія|Швабскага]], і [[Юдыт Баварская, герцагіня Швабіі|Юдыт Баварскай]] і даводзіўся пляменнікам каралю Германіі [[Конрад III|Конраду III]]. У [[1147]] годзе пасля смерці бацькі ён стаў герцагам Швабскім. Неўзабаве ён прыняў удзел у [[Другі крыжовы паход|Другім крыжовым паходзе]], падчас якога дзякуючы сваёй адвазе і доблесці заваяваў усеагульную павагу. Вярнуўшыся ў Германію, хворы кароль (яго дзядзька) рэкамендаваў князям выбраць Фрыдрыха сваім пераемнікам. Ён памёр [[15 лютага]] [[1152]] года, а ўжо [[4 сакавіка]] Фрыдрых заняў [[прастол]]. === Характар === Новы кароль быў чалавекам маладым і фізічна вельмі дужым, ён таксама валодаў жвавым розумам, быў прыемным і нават чароўным суразмоўцам, цудоўным рыцарам, прагным да цяжкіх пачынанняў і славы, сумленным і шчодрым валадаром, добрым і цвёрдым у веры хрысціянінам. Але гэтыя добрыя якасці не пакрывалі недахопаў, звычайных, зрэшты, для тагачасных манархаў. Так, у хвіліны гневу Фрыдрых бываў вельмі суровым, не цярпеў процідзеянняў і парой для дасягнення сваёй мэты гатовы быў на крывавыя расправы. Уладалюбства яго было бязмерным, аднак ён ніколі не марыў пра незвычайныя пачынанні і бурныя поспехі. Усё, за што ён браўся, было рэальна і прадумана. Таму поспех часта спадарожнічаў яму нават у самых складаных прадпрыемствах. І хоць галоўная мара яго жыцця — адрадзіць ранейшую магутнасць імперыі [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]] — засталася няздзейсненай, ён вельмі шмат зрабіў на гэтым шляху. === Палкаводзец === Фрыдрых Барбароса стварыў шматлікую для свайго часу еўрапейскую армію, галоўнай сілай якой з’яўлялася цяжкая, закутая ў стальныя даспехі [[рыцарская конніца]], і ўдасканаліў яе арганізацыю. Ён прызнаны класікам ваеннага сярэдневяковага мастацтва. Германскае рыцарства пры ім стала для многіх іншых нацыянальных рыцарскіх арганізацый у Еўропе прыкладам для пераймання. === Рыцар === [[Выява:Friedrich-barbarossa-und-soehne-welfenchronik 1-1000x1540.jpg|thumb|left|250px|Фрыдрых I Барбароса (у цэнтры). Выява [[XIII]] стагоддзя.]] Фрыдрых Барбароса свята прытрымліваўся феадальнага права на званне рыцара. Па яго ўказе права на рыцарскі паядынак з усімі яго атрыбутамі меў толькі той, хто быў рыцарам паводле паходжання. [[Перавязь]], [[рыцарскі пояс]] і [[залатая шпора|залатыя шпоры]] мог насіць толькі рыцар. Гэтыя прадметы з’яўляліся ўпадабанымі ўзнагародамі нямецкіх рыцараў, якімі іх падтрымліваў кароль. === Імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі === У [[1155]] годзе Фрыдрых I Барбароса стаў [[імператар]]ам [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] і пачаў праводзіць палітыку па ўмацаванні дзяржавы. Пры Фрыдрыху I Барбаросе сярэдневяковая [[Свяшчэнная Рымская імперыя]] дасягнула свайго найвышэйшага росквіту і ваеннай моцы. Аднак унутры яна заставалася фактычна раздробненай. ==== Першы італьянскі паход ==== У [[1154]] годзе Фрыдрых на чале свайго войска перайшоў праз Альпы і ўварваўся ў Італію. Тым часам Папа [[Адрыян IV, Папа Рымскі|Адрыян IV]] вёў зацятую барацьбу з рымскай знаццю, якая ў [[1143]] годзе ўтварыла сенат і захапіла кіраванне горадам у свае рукі. З-за хваляванняў Папа павінен быў пакінуць сваю рэзідэнцыю і перабраўся ў [[Вітэрба]]. Сенат прапанаваў Фрыдрыху атрымаць карону з рук саміх рымлян, але кароль напышліва адказаў, што прыбыў у Італію не для таго, каб выпрасіць сабе часовую ласку неспакойнага народа, але як прынц, рашуча настроены атрымаць, калі трэба, сілай зброі, спадчыну бацькоў. У ноч з [[17 чэрвеня|17]] на [[18 чэрвеня]] войскі Фрыдрыха занялі ўсе подступы да сабора Святога Пятра. Адрыян урачыста каранаваў тут Фрыдрыха імператарскай каронай. Але ўжо ўвечар рымляне рушылі ад [[Капітолій, узгорак|Капітолія]] на прыступ кварталаў Святога Пятра. Увесь вечар ішоў кровапралітны бой, і напад гараджан быў адбіты. На наступную раніцу, [[19 чэрвеня]], [[імператар]] і Папа пакінулі вечны горад, у які так па-сапраўднаму і не ўвайшлі. Пераканаўшыся, што больш нічога зрабіць немагчыма, Фрыдрых у верасні вярнуўся ў Германію. З гэтага часу яго думкі ўвесь час былі накіраваны да [[Італія|Італіі]]. Ён і раней ведаў, а падчас каранацыі канчаткова пераканаўся ў тым, што краіна гэта за апошнія дзесяцігоддзі стала фактычна незалежнай ад імперыі і для таго, каб зацвердзіць у ёй нямецкае панаванне, трэба было заваяваць яе зноў. ==== Другі італьянскі паход ==== [[Выява:Friedrich I. Barbarossa (Christian Siedentopf, 1847).jpg|thumb|250px|Фрыдрых I Барбароса. Гравюра на медзі (1847 г.).]] У [[1158]] годзе пачаўся другі італьянскі паход. Галоўнай мэтай яго было заваяванне [[Мілан]]а, таму што з часоў [[Конрад II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Конрада II]] гэты горад прызвычаяўся дэманстраваць сваю незалежнасць і заставаўся галоўнай апорай усіх праціўнікаў імперыі ў [[Ламбардыя|Ламбардыі]]. Каб дзеянні мелі поспех, Фрыдрых паспрабаваў прыцягнуць да паходу ўсіх нямецкіх князёў і сабраў велізарную армію. Вялікая перавага ў сіле дазволіла даць яго задумам добры пачатак. У жніўні [[Мілан]] быў абложаны і ўжо [[1 верасня]] капітуляваў. Міланцы павінны былі выплаціць велізарную даніну, выдаць закладнікаў, адмовіцца ад права чаканіць манету і спаганяць дарожную мыту. У цэнтры горада Фрыдрых узвёў замак і паставіў свой гарнізон. Гэта бяскроўная і лёгкая перамога зрабіла вялікае ўражанне на ламбардцаў. Сабраўшы з’езд у [[Ронкал]]е, Фрыдрых давёў да ведама італьянцаў тыя прынцыпы, на аснове якіх ён жадаў арганізаваць цяпер кіраванне сваімі заальпійскімі ўладаннямі. Грамадскія дарогі, суднаходныя рэкі з прытокамі, порты і гавані павінны былі перайсці пад кантроль імперскіх чыноўнікаў, а збор падаткаў і чаканка манеты станавіліся з гэтага часу выключнай прэрагатывай імператарскай улады. Разам з тым імператар строга патрабаваў ад сваіх васалаў вайсковай павіннасці і пагражаў адабраць лены ва ўсіх неслухаў. Міжусобныя войны былі строга забаронены. Новыя эдыкты больш усяго ўшчамлялі правы і свабоды ламбардскіх гарадоў, якія сталі да таго часу амаль незалежнымі ад сваіх феадальных сеньёраў. З іх боку Фрыдрых I і сустрэў наймацнейшае процідзеянне. Генуэзцы заявілі, што аддадуць Фрыдрыху толькі тое, на што ён зможа прад’явіць свае правы ўласнасці. У студзені [[1159]] года зноў паўсталі міланцы, незадаволеныя тым, што імператар паспрабаваў паставіць тут ва ўладзе сваіх стаўленікаў. Іх падтрымалі жыхары [[Крэмона|Крэмоны]] і [[Брэшыя|Брэшыі]]. Тым часам Фрыдрых, паспадзяваўшыся на свой першы поспех, ужо адправіў за Альпы большую частку саюзных войскаў. Астатніх сіл для новай аблогі Мілана было відавочна недастаткова. У ліпені [[1159]] года імператар падступіў да Крэмоны і шэсць месяцаў трымаў яе аблогу. Захапіўшы нарэшце ў студзені [[1160]] года гэту маленькую крэпасць, Фрыдрых загадаў разбурыць яе дашчэнту. Да іншых цяжкасцей дадаліся звады з папскім прастолам. Пасля смерці [[Адрыян IV, Папа Рымскі|Адрыяна IV]] праціўнікі Фрыдрыха выбралі Папам [[Аляксандр III, Папа Рымскі|Аляксандра III]], а яго прыхільнікі — [[Віктар IV, антыпапа|Віктара IV]]. Імператар склікаў у [[Павія|Павіі]] [[царкоўны сабор]], які абвясціў Аляксандра зрынутым. Аляксандра гэта не спыніла і ён у сваю чаргу адлучыў Барбаросу ад царквы, а падданых яго вызваліў ад прысягі. Фрыдрых зразумеў, што яму трэба рушыць паходам на [[Рым]]. Але спачатку ён хацеў замацавацца ў Італіі. Склікаўшы васалаў з Германіі і Італіі, Фрыдрых у маі [[1161]] года другі раз аблажыў [[Мілан]]. Праз год, у сакавіку [[1162]] года, горад здаўся без усякіх умоў на літасць пераможца. Фрыдрых загадаў усім жыхарам выйсці з горада з той маёмасцю, якую яны маглі панесці, і рассяліцца ў чатырох неўмацаваных гарадах. Сам горад быў цалкам разбураны. Пасля таго як гэты галоўны вораг быў знішчаны, здаліся [[П'ячэнца]], [[Брэшыя]] і іншыя гарады. Імператар загадаў жыхарам разабраць гарадскія сцены, заплаціць кантрыбуцыю і прыняць намесніка — [[Падэста|падэсту]]. ==== 1163—1165 гады ==== [[Выява:Barbarossa.jpg|thumb|left|250px|Фрыдрых I Барбароса — крыжак. Мініяцюра з рукапісу (1188 г.).]] Ненадоўга з’ездзіўшы ў Германію, Фрыдрых увосень [[1163]] года вярнуўся ў [[Ламбардыя|Ламбардыю]] і стаў рыхтавацца да паходу на [[Рым]]. Аднак новыя цяжкасці спынілі яго. [[Венецыя]], [[Верона]], [[Вічэнца]] і [[Падуя]] аб’ядналіся ў антынямецкую лігу. У красавіку памёр [[Віктар IV, антыпапа|Віктар IV]]. Выбраны на яго месца [[Пасхалій III, антыпапа|Пасхалій III]] меў значна менш прыхільнікаў, чым [[Аляксандр III, Папа Рымскі|Аляксандр III]]. Імператар паспрабаваў напасці на [[Верона|Верону]], але ў яго было занадта мала сіл для вядзення сур’ёзнай вайны. Увосень [[1164]] года ён адправіўся ў Германію, дзе спадзяваўся сабраць новае войска. Справы зноў затрымалі яго на паўтара года. Толькі ўвесну [[1165]] года Фрыдрых з вялікай арміяй перайшоў Альпы і рушыў прама на Рым. [[24 чэрвеня]] немцы аблажылі замак Святога Ангела і занялі ўвесь левы бераг [[Тыбр]]а. [[Аляксандр III, Папа Рымскі|Аляксандр III]] закрыўся ў замку [[Франджыпані]] побач з [[Калізей|Калізеем]]. Фрыдрых прапанаваў абодвум Папам для пазбягання кровапраліцця скласці з сябе сан і правесці новыя выбары. Аляксандр адмовіўся, і гэта моцна пашкодзіла яму ў вачах гараджан. Вядомыя сваім непастаянствам рымляне абярнуліся супраць папы, і таму прыйшлося бегчы ў [[Беневент]]. Імператар урачыста ўехаў у горад, а [[30 чэрвеня]] адбылася інтранізацыя Пасхалія ў храме Святога Пятра. Аднак Фрыдрых не пакінуў свайму прыхільніку нават цені той улады, якой карысталіся да яго папы. Сенат і прэфект горада сталі падпарадкоўвацца асабіста імператару, які такім чынам узяў кіраванне [[Рым]]ам у свае рукі. Здавалася, Фрыдрых дасягнуў межаў сваіх жаданняў. Але тут неспадзяваныя акалічнасці змяшалі яму ўсе планы: у жніўні ў нямецкім войску пачалася цяжкая эпідэмія чумы. ==== [[Ламбардская ліга]] ==== Памерлых было так шмат, што Фрыдрых паспешна адвёў сваіх салдат у паўночную Італію. Тут ён з трывогай выявіў, што пазіцыі яго ворагаў узмацніліся. Да лігі, якая ўтварылася раней, далучыліся [[Крэмона]], [[Бергама]], [[Брэшыя]], [[Мантуя]], а таксама жыхары [[Мілан]]а, якія спешна адбудоўвалі свой горад. Да няшчасця, у Фрыдрыха ўжо не было арміі, і ён павінен быў бяссільна назіраць з Павіі, як разгараецца мяцеж. [[1 снежня]] [[1167]] года шаснаццаць паўсталых гарадоў аб’ядналіся ў [[Ламбардская ліга|Ламбардскую лігу]]. Яны пакляліся не заключаць сепаратны мір і весці вайну да таго часу, пакуль не вернуць усе палёгкі і свабоды, якімі яны валодалі пры ранейшых імператарах. У пачатку [[1168]] года Фрыдрых вырашыў прабірацца ў Германію. Па дарозе ў Сузах яго ледзь не захапілі ў палон, і яму прыйшлося бегчы, перапрануўшыся ў чужое адзенне. ==== Пяты італьянскі паход ==== Гэтым разам імператар правёў у Германіі сем гадоў, заняты рашэннем надзённых спраў і ўмацаваннем сваёй улады. У [[1173]] годзе ён абвясціў пра рашэнне вярнуцца ў Італію і павесці войска ў паход супраць [[Ламбардская ліга|Ламбардскай лігі]]. Каб не залежаць ад князёў, якія ўжо не раз пакідалі яго без войска ў самы крытычны момант, ён навербаваў шмат брабанцкіх наймітаў. У верасні [[1174]] года Фрыдрых у пяты раз перайшоў [[Альпы]], а ў кастрычніку аблажыў [[Алесандрыя|Алесандрыю]]. Ламбардцы зацята абараняліся. У красавіку наступнага года, так і не атрымаўшы поспеху, Фрыдрых пачаў перамовы і распусціў салдат, якім яму няма чым было плаціць. Але кансультацыі, якія доўжыліся амаль цэлы год, ні да чаго не прывялі, таму што пазіцыі бакоў былі занадта розныя. Неабходна было зноў рыхтавацца да вайны. Імператар запрасіў у [[К'явена|К’явену]] свайго стрыечнага брата, магутнага герцага Баварскага і Саксонскага [[Генрых Леў|Генрыха Льва]] з [[род Вельфаў|роду Вельфаў]] і папрасіў у яго дапамогі. Генрых Леў адмовіў, чым вельмі абразіў Фрыдрыха. З вялікімі цяжкасцямі ён набраў некалькі тысяч салдат у Італіі і рушыў з імі на [[Мілан]]. [[29 мая]] [[1176]] года праціўнікі сустрэліся пад [[Леньяна]]. [[Бітва пры Леньяна|У гэтай бітве]] нямецкія рыцары па сваім звычаі кінуліся ў магутны напад, прарвалі строй ламбардскай конніцы, і тая ў сумятні бегла. Але калі немцы абрынуліся пяхоту, якая пастроілася ў [[Карэ, пастраенне|карэ]], іх напад захлынуўся. Тым часам ламбардскія коннікі, сустрэўшы войска з [[Брэшыя|Брэшыі]], якое спяшалася ім на дапамогу, вярнуліся на поле бою і раптам атакавалі немцаў з флангу. Фрыдрых з запалам і адвагай кінуўся ў самую бойку, але быў выбіты з сядла. Адразу слых пра яго ўяўную смерць разнёсся па войску. Пакідаўшы зброю, рыцары беглі з поля бою і схаваліся ў Павіі. ==== Мір з Папам і вяртанне ў Германію ==== [[Выява:Sinzig Barbarossa.jpg|thumb|250px|Помнік Фрыдрыху I Барбаросе ў [[Зінцыг]]у.]] [[Выява:B alexander III2.jpg|thumb|left|400px|[[Спінела Арэціна]] Фрыдрых Барбароса падпарадкоўваецца ўладзе Папы Рымскага Аляксандра III. Фрэска ў [[Палацца Публіка, Сіена]]]] Пасля гэтага паражэння Фрыдрыху прыйшлося змякчыць сваю пазіцыю і пайсці на вялікія саступкі: ён пагадзіўся прызнаць [[папа Аляксандр III|Аляксандра III]] адзіным законным папам, вярнуў яму прэфектуру ў Рыме і пагадзіўся прызнаць [[маркграфства]] Тасканскае яго [[феод|ленам]]. У абмен на гэта Папа зняў з яго сваё адлучэнне. Памірыўшыся з папам, Фрыдрых вярнуўся да ламбардскіх спраў. Але дамовіцца з паўсталымі гарадамі не ўдалося. У ліпені [[1177]] года ў [[Венецыя|Венецыі]] Фрыдрых падпісаў з імі перамір’е на шэсць гадоў і ўлетку [[1178]] года адправіўся ў [[Бургундскае каралеўства|Бургундыю]], дзе каранаваўся ў [[Арль|Арлі]] як бургундскі кароль. У Германіі ён скарыстаўся першай нагодай для таго, каб пачаць прыгнятаць Генрыха Льва. На з’ездзе ў [[Шпаер]]ы біскуп хальберштацкі Ульрых пажаліўся, што герцаг захапіў лены, якія належаць яго [[дыяцэзія|дыяцэзіі]]. У студзені [[1179]] года Генрых быў выкліканы ў [[каралеўскі трыбунал]] для разгляду гэтага пытання, але адмовіўся прыехаць. У чэрвені ён не прыехаў і на з’езд у [[Магдэбург]]. Гэта дазволіла пачаць супраць яго іншы працэс: Фрыдрых абвінаваціў яго ў мецяжы. На з’ездзе ў [[Вюрцбург]]у ў студзені [[1180]] года магутны Вельф быў прысуджаны да пазбаўлення ўсіх сваіх ленаў. [[Усходняя Саксонія]] была перададзена [[Бернхард Анхальцкі|графу Бернхарду Анхальцкаму]]. З заходніх саксонскіх земляў Фрыдрых утварыў новае [[герцагства Вестфальскае]], якое пакінуў за сабой. [[Баварыя]] была аддадзена графу [[Ота фон Вітэльсбах]]у. Ад яе таксама была аддзелена [[Штырыйская марка]], пераўтвораная ў [[герцагства]]. У [[1180]] годзе імператар павёў войскі ў Саксонію, узяў [[Браўншвайг]] і аблажыў [[Любек]]. Улетку [[1181]] года [[Генрых Леў]] зразумеў, што яго справа прайграна. У лістападзе ён прыехаў на з’езд у [[Эрфурт]] і кінуўся да ног Фрыдрыха, вымольваючы прабачэнне. Барбароса прабачыў яго, вярнуў Браўншвайг, але ўтрымаў усе астатнія ўладанні Вельфаў. Акрамя таго, [[герцаг]] павінен быў на тры гады адправіцца ў выгнанне. Канфлікт з ламбардцамі таксама паступова ўладжваўся. У [[1183]] года ў [[Канстанц]]ы быў падпісаны мір з Ламбардскай лігай. Гарады прызналі імператара сваім сюзерэнам, а Фрыдрых пагадзіўся на захаванне іх старадаўніх вольнасцей, у тым ліку такіх важных, як права ўзводзіць умацаванні і арганізоўваць лігі. За імператарам засталося права інвеставаць гарадскіх консулаў, яго суд быў прызнаны вышэйшай інстанцыяй. У [[1184]] годзе Фрыдрых прызнаў [[каралеўскі тытул]] за [[Вільгельм II Добры|Вільгельмам II Сіцылійскім]], які пагадзіўся выдаць сваю цётку [[Канстанцыя Нарманская|Канстанцыю]] за сына Фрыдрыха, Генрыха (тады яшчэ ніхто не мог ведаць, што гэты шлюб у будучыні прынясе [[род Гогенштаўфенаў|Гогенштаўфенам]] Сіцылію.). ==== Трэці крыжовы паход ==== [[Выява:Monument barbarossa.jpg|thumb|left|250px|Статуя імператара Фрыдрыха I Барбаросы ў гары [[Кіфхойзер]]. Доўгая барада імператара аплятае трон.]] У [[1189]] годзе Фрыдрых прыняў удзел у [[Трэці крыжовы паход|Трэцім крыжовым паходзе]] ў [[Святая зямля|Святую зямлю]]. У паходзе таксама прынялі ўдзел французскі кароль [[Філіп II Аўгуст]] і англійскі кароль [[Рычард Львінае Сэрца]]. Усе яны мелі ўласныя войскі і ўвесь час варагавалі паміж сабой, прэтэндуючы на галоўнае камандаванне і славу пераможца. На час сваёй адсутнасці Фрыдрых перадаў кіраванне дзяржавай сыну Генрыху і ўвесну [[1189]] года выступіў з [[Ратысбон]]а на [[Дунай|Дунаі]]. Паспяхова прайшоўшы праз [[Венгрыя|Венгрыю]], [[Сербія|Сербію]] і [[Балгарыя|Балгарыю]], крыжакі ўлетку ўступілі ў [[Візантыя|Візантыю]]. Фрыдрых I Барбароса вёў сваю войска праз тэрыторыю [[Візантыйская імперыя|Візантыйскай імперыі]] па сушы (французскія і англійскія крыжакі дабіраліся ў [[Палесціна|Палесціну]] марскім шляхам) — дарога была выведана яшчэ ў Першы і Другі крыжовыя паходы. У [[Малая Азія|Малой Азіі]] яму даводзілася раз-пораз адбіваць напады лёгкай мусульманскай конніцы. Як і ў мінулы раз, паміж немцамі і грэкамі вельмі хутка ўзніклі непаразуменні. Пасланцы імператара [[Ісак II Ангел|Ісака Ангела]] запатрабавалі ад Барбаросы закладнікаў і абавязацельствы таго, што ён саступіць частку будучых заваяванняў. Фрыдрых адправіў да імператара паслоў, якіх Ангел загадаў кінуць у турму. Пры вестцы пра гэта Фрыдрых перапыніў перамовы і павёў сваю армію на [[Канстанцінопаль]], аддаючы ўсё на сваім шляху спусташэнню. У канцы лістапада крыжакі ўзялі [[Адрыянопаль]]. Толькі пасля гэтага Ісак уступіў з ім у перамовы, і ў студзені [[1190]] года было заключана пагадненне. Фрыдрых абяцаў не праходзіць праз [[Канстанцінопаль]], за што візантыйскі імператар падаў немцам харч і абяцаў пераправіць іх праз праліў. === Смерць === [[Выява:Friedrich Barbarossas Tod Druck nach Schnorr.jpg|thumb|200px|[[Юліус Шнор фон Каральсфельд]] Смерць Фрыдрыха Барбаросы]] На шляху ў [[Палесціна|Палесціну]] [[немцы|германскае]] войска панесла вялікія страты ў сутычках з мусульманскімі войскамі султана [[Саладзін]]а. [[18 мая]] крыжакі ўзялі прыступам [[Конья|Конью]]. [[10 чэрвеня]] войска, якое суправаджалася [[Кілікійская Арменія|армянскімі]] праваднікамі, падышло да горнай ракі [[Селіф]]. Пры пераправе праз яе імператар, быўшы адзеты ў цяжкія даспехі і [[кальчуга|кальчугу]], зваліўся з каня, быў падхоплены бурным цячэннем і захлынуўся ў вадзе, да таго, як да яго паспелі падаспець на выручку яго [[рыцары]]. == Шлюбы і дзеці == [[Выява:Hochzeit friedrich I. tiepolo.jpg|thumb|200px|вяселле Фрыдрыха I Барбаросы і Беатрыс Бургундскай. Фрэска на столі Імперскай залы. Вюрцбург]] * ''1-я жонка:'' (з [[1147]] года) — '''Адэльгейд''' ([[1122]]—[[1190]]), дачка Дыпольда III, маркграфа Фобурга (пам. [[1146]]); шлюб ануляваны ў сакавіку [[1153]] года. * ''2-я жонка:'' (з [[10 чэрвеня]] [[1156]] года) — '''[[Беатрыс I, графіня Бургундыі|Беатрыс I Бургундская]]''' (каля [[1145]] — [[15 лістапада]] [[1184]]) — дачка [[Рэно III, граф Бургундыі|Рэно III]] (каля [[1093]]—[[1148]]), пфальцграфа [[графства Бургундыя|Бургундыі]]. Дзеці: ** '''Беатрыс''' (каля [[1160]]/[[1162]] — [[1174]]) ** '''[[Фрыдрых V, герцаг Швабіі|Фрыдрых V]]''' ([[1164]]—[[1168]]/[[1170]]), [[герцаг Швабіі]] з [[1167]] года ** '''[[Генрых VI, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрых VI]]''' ([[1165]]—[[1197]]), [[імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі]] ([[1191]]—[[1197]]) ** '''[[Фрыдрых VI, герцаг Швабіі|Конрад]]''' ([[1167]]—[[1191]]), герцаг Швабіі ([[1170]]—[[1191]]) пад імем Фрыдрых VI ** '''[[Атон I, граф Бургундыі|Атон I]]''' (каля [[1170]]—[[1200]]), [[пфальцграф Бургундыі]] з [[1189]] ** '''Дачка (магчыма Гізела)''' (каля [[1168]]—[[1184]]); заручана з [[Рычард I Львінае Сэрца|Рычардам]] ([[1157]]—[[1199]]), будучым каралём Англіі Рычардам I Ільвінае Сэрца ** '''[[Конрад II, герцаг Швабіі|Конрад II]]''' (каля [[1172]]—[[1196]]), герцаг [[Ротэнбург-об-дэр-Таўбер|Ротэнбурга]] ([[1188]]—[[1191]]), герцаг Швабіі ([[1191]]—[[1196]]) ** '''Райнальд (Рэно)''' (каля [[1173]]—[[1178]]) ** '''Вільгельм''' (каля [[1176]] — пасля [[1178]]) ** '''[[Філіп Швабскі|Філіп]]''' ([[1177]]—[[1208]]), герцаг Швабіі ([[1196]]—[[1208]]), [[кароль Германіі]] ([[1198]]—[[1208]]) ** '''Агнэс''' (пам. [[8 кастрычніка]] [[1184]]); заручана з [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] ([[1174]]—[[1204]]), будучым каралём Венгрыі == Легенда == [[Файл:Barberousse.Untersberg-XIXe siècle-14.jpg|thumb|200px|[[Шарль Жырардэ]] Фрыдрых Барбароса чакае, паводле легенды, час свайго вяртання ў пячоры пад гарой Унтэрсберг]] Паводле легенды, імператар не памёр, а [[Кароль пад гарой|спіць у пячоры пад гарой]], каб аднойчы вярнуцца. Яго доўгая барада працягвае расці. Паводле іншай легендзе, калі Фрыдрых ехаў на чале войскі, на яго напалі [[хашашыны|асасіны]] і забілі яго, целаахоўнікі, каб не раскрываць сваёй ганьбы, распавялі ўсім, што Фрыдрых патануў пры пераправе праз раку (што гучала вельмі непераканаўча, паколькі ён цудоўна плаваў і быў са світай). == У культуры == === У літаратуры === У рамане [[Умберта Эка]] «[[Баўдаліна]]» апісваецца, што, нібы, [[Фрыдрых Барбароса]] патануў у рацэ ў выніку інсцэноўкі сваёй світай. Спадарожнікі, якія ахоўвалі яго, сярод якіх быў прыёмны сын [[Баўдаліна]], знайшоўшы караля раніцай за зачыненымі дзвярамі ў адным з пакояў [[Замка Ардзруні]] без свядомасці, і, пераканаўшыся, што кіраўнік мёртвы, спалохаліся, што сын загінулага імператара пакарае смерцю іх і прыдумалі афёру, у выніку якой усе прыйшлі да высновы, што Барбароса патануў падчас ранішняга купання. === У кінематографе === * «[[Барбароса, фільм|Барбароса]]» ([[Італія]], [[2009]]). У ролі імператара Фрыдрыха I — [[Рутгер Хаўэр]]. Фільм распавядае пра проціборства Фрыдрыха Барбаросы з горадам [[Мілан]]ам і [[Ламбардская ліга|Ламбардскай лігай]], якія пярэчылі ўладзе імперыі і адстойвалі сваю незалежнасць. Фільм сканчаецца [[Бітва пры Леньяна|бітвай пры Леньяна]] [[1176]] года (разгром Фрыдрыха аб’яднанымі сіламі італьянцаў). {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Балакин В. Д.|загаловак=Фридрих Барбаросса|месца={{М.}}|выдавецтва=Молодая гвардия|год=2001}} * {{Книга:Опль Фердинанд: Фридрих Барбаросса}} * {{кніга|аўтар=Пако Марсель|загаловак=Фридрих Барбаросса|месца=Ростов-на-Дону|выдавецтва=Феникс|год=1998}} * {{кніга|аўтар=Шишов А. В.|загаловак=100 великих военачальников|месца={{М.}}|выдавецтва=Вече|год=2000}} * {{кніга|аўтар=Рыжов К.|загаловак=Все монархи мира. Западная Европа|месца={{М.}}|выдавецтва=Вече|год=1999}} * {{кніга|загаловак=Всемирная история войн. Книга первая|адказны=Р. Эрнест и Тревор Н. Дюпюи|месца={{М.}}|выдавецтва=Полигон|год=1997}} * {{кніга|аўтар=Умберто Эко|загаловак=Баудолино|месца={{М.}}|выдавецтва=Симпозиум|год=2007}} == Спасылкі == {{Навігацыя}} * [http://rulers.narod.ru/ Сусветная гісторыя ў асобах] * [http://www.numizmat.net/articles/detail.php?ID=3301 Манеты сярэдневяковай Крэмоны і Фрыдрых Барбароса] * [http://www.monsalvat.globalfolio.net/rus/dominator/barbarossa/index.php Збор матэрыялаў пра Фрыдрыха Барбаросе] {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| &nbsp;Папярэднік&nbsp;<br />'''[[Конрад III, кароль Германіі|Конрад III]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; '''[[Спіс манархаў Германіі|кароль Германіі]]'''&nbsp;<br />[[1152]]—[[1190]] | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| Пераемнік<br />'''[[Генрых VI, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрых VI]]''' |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| &nbsp;Папярэднік&nbsp;<br />'''[[Лотар II]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; '''[[Спіс імператараў Свяшчэннай Рымскай імперыі|імператар Свяшчэннай]]<br />[[Спіс імператараў Свяшчэннай Рымскай імперыі|Рымскай імперыі]]'''&nbsp;<br />[[1155]]—[[1190]] |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| &nbsp;Папярэднік&nbsp;<br />'''[[Фрыдрых II, герцаг Швабіі|Фрыдрых II]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; '''[[Спіс кіраўнікоў Швабіі|герцаг Швабіі]]'''&nbsp;<br />[[1147]]—[[1152]] | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Пераемнік<br />'''[[Фрыдрых IV, герцаг Швабіі|Фрыдрых IV]]''' |} {{Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Патанулі]] [[Катэгорыя:Каралі германскія]] [[Катэгорыя:Герцагі швабскія]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Трэцяга крыжовага паходу]] [[Катэгорыя:Постаці другога крыжовага пахода]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Бадэн-Вюртэмбергу]] 8komm8912gh9ggz3ai0qckc0lp0o9oo 0 75032 4183615 4181818 2022-08-11T20:20:02Z Artsiom91Bot 51617 /* Зноскі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Гісторыя Францыі}} '''Мераві́нгі'''<ref>{{Крыніцы/БелЭн|10к}}. с. 291.</ref> ({{lang-fr|Mérovingiens}}, {{lang-de|Merowinger}} або ''Merovinger'') — першая дынастыя [[франкі|франкскіх]] каралёў ў гісторыі Францыі. Каралі гэтай дынастыі кіравалі з канца V да сярэдзіны VIII стагоддзя на тэрыторыі сучасных [[Францыя|Францыі]] і [[Бельгія|Бельгіі]]. Яны паходзілі з салічных франкаў, якія ў V стагоддзі абгрунтаваліся ў Камбрэ (Хладыён Доўгавалосы) і ў Турнэ (Хільдэрык I). Сучаснікі таксама называлі Меравінгаў «доўгавалосымі каралямі» (лац. reges criniti). З паганскіх часоў і да свайго падзення Меравінгі насілі доўгія валасы, якія лічыліся абавязковым атрыбутам манарха. Франкі верылі, што Меравінгі валодаюць сакральна-магічнай сілай, якая была ў надзвычай доўгіх валасах іх уладальнікаў, і выяўлялася ў т. зв. «Каралеўскім шчасці», якое ўвасабляе ў сабе дабрабыт усяго франкскага народа. Такая прычоска аддзяляла іх ад падданых, якія насілі кароткія стрыжкі, папулярныя ў рымскую эпоху, якія лічыліся прыкметай нізкага становішча слугі або раба. Адсячэнне валасоў лічылася найцяжэйшай абразай для прадстаўніка дынастыі Меравінгаў, на практыцы гэта азначала страту правоў на ўладу (прыкладам таму можа паслужыць сын [[Хладамір]]а Хладаальд, вядомы пасля як Святы Клод). == Храналогія і тэрыторыі == {| border="0" bgcolor="white" |----- ! width="12%" | Перыяд ! width="22%" | Суасон ! width="22%" | Парыж ! width="22%" | Арлеан ! width="22%" | Мец |----- | align="center" | [[481]]—[[511]] | colspan="4" align="center" bgcolor="#FFFFE0" | [[Хлодвіг I]] |----- | align="center" | [[511]]—[[524]] | align="center" bgcolor="#E0E0FF" | [[Хлотар I]] | align="center" bgcolor="#FFE0E0" | [[Хільдэберт I]] | align="center" bgcolor="#E0FFFF" | [[Хладамір]] | align="center" bgcolor="#E0FFE0" | [[Тэадорых I, кароль Аўстразіі|Тэадорых I]] |----- | align="center" | [[524]]—[[534]] | align="center" bgcolor="#E0E0FF" | | align="center" bgcolor="#FFE0E0" | | align="center" bgcolor="#E0E0FF" | | align="center" bgcolor="#E0FFE0" | |----- | align="center" | [[534]]—[[548]] | align="center" bgcolor="#E0E0FF" | | align="center" bgcolor="#FFE0E0" | | align="center" bgcolor="#E0E0FF" | | align="center" bgcolor="#FFFFE0" | [[Тэадэберт I]] |----- | align="center" | [[548]]—[[555]] | align="center" bgcolor="#E0E0FF" | | align="center" bgcolor="#FFE0E0" | | align="center" bgcolor="#E0E0FF" | | align="center" bgcolor="#E0FFFF" | [[Тэадэбальд]] |----- | align="center" | [[555]]—[[558]] | align="center" bgcolor="#E0E0FF" | | align="center" bgcolor="#FFE0E0" | | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0E0FF" | |----- | align="center" | [[558]]—[[561]] | colspan="4" align="center" bgcolor="#E0E0FF" | |----- ! width="5%" | Перыяд ! width="20%" | [[Нейстрыя]] ! width="20%" | Парыж ! width="20%" | Бургундыя ! width="20%" | [[Аўстразія]] |----- | align="center" | [[561]]—[[567]] | align="center" bgcolor="#FFFFE0" | [[Хільперык I]] | align="center" bgcolor="#FFE0E0" | [[Харыберт I]] | align="center" bgcolor="#E0FFFF" | [[Гунтрамн]] | align="center" bgcolor="#E0FFE0" | [[Сігіберт I]] |----- | align="center" | [[567]]—[[575]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FFFFE0" | | align="center" bgcolor="#E0FFFF" | | align="center" bgcolor="#E0FFE0" | |----- | align="center" | [[575]]—[[584]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FFFFE0" | | align="center" bgcolor="#E0FFFF" | | align="center" bgcolor="#FFE0E0" | [[Хільдэберт II]] |----- | align="center" | [[584]]—[[592]] | align="center" bgcolor="#E0E0FF" | [[Хлотар II]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0FFFF" | | align="center" bgcolor="#FFE0E0" | |----- | align="center" | [[592]]—[[595]] | align="center" bgcolor="#E0E0FF" | | colspan="3" align="center" bgcolor="#FFE0E0" | |----- | align="center" | [[595]]—[[612]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0E0FF" | | align="center" bgcolor="#FFFFE0" | [[Тэадорых II, кароль Бургундыі|Тэадорых II]] | align="center" bgcolor="#E0FFFF" | [[Тэадэберт II]] | align="center" bgcolor="#E0FFFF" | [[Сігіберт II]] |----- | align="center" | [[612]]—[[613]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0E0FF" | | colspan="2" align="center" bgcolor="#FFFFE0" | |----- | align="center" | [[613]]—[[629]] | colspan="4" align="center" bgcolor="#E0E0FF" | |----- ! Перыяд ! colspan="3" | Нейстрыя + Бургундыя + Аўстразія ! Аквітанія |----- | align="center" | [[629]]—[[632]] | colspan="3" align="center" bgcolor="#FFE0E0" | [[Дагаберт I]] | align="center" bgcolor="#E0FFE0" | [[Харыберт II]] |----- | align="center" | [[632]]—[[639]] | colspan="4" align="center" bgcolor="#FFE0E0" | |----- ! Перыяд ! colspan="2" | Нейстрыя + Бургундыя ! colspan="2" | Аўстразія |----- | align="center" | [[639]]—[[656]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0E0FF" | [[Хлодвіг II]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FFFFE0" | [[Сігіберт III]] |----- | align="center" | [[656]]—[[657]] | colspan="4" align="center" bgcolor="#E0E0FF" | |----- | align="center" | [[657]]—[[673]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FFE0E0" | [[Хлотар III]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0FFFF" | [[Хільдэрык II]] |----- | align="center" | [[673]]—[[675]] | colspan="4" align="center" bgcolor="#E0FFFF" | |----- | align="center" | [[675]]—[[675]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0FFE0" | [[Тэадорых III]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FFFFE0" | [[Хлодвіг III]] |----- | align="center" | [[676]]—[[679]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0FFE0" | | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0E0FF" | [[Дагаберт II]] |----- | align="center" | [[679]]—[[691]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0FFE0" | | colspan="2" align="center" bgcolor="#FAFAFA" | (Мажардом [[Піпін Герыстальскі]]) |----- | align="center" | [[691]]—[[695]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FFE0E0" | [[Хлодвіг IV]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FAFAFA" | |----- | align="center" | [[695]]—[[711]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0FFFF" | [[Хільдэберт III]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FAFAFA" | |----- | align="center" | [[711]]—[[715]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FFFFE0" | [[Дагаберт III]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FAFAFA" | |----- | align="center" | [[715]]—[[717]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0E0FF" | [[Хільперык II]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FAFAFA" | |----- | align="center" | [[717]]—[[719]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0E0FF" | | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0FFE0" | [[Хлотар IV]] (Мажардом [[Карл Мартэл]]) |----- | align="center" | [[719]]—[[721]] | colspan="4" align="center" bgcolor="#E0E0FF" | |----- | align="center" | [[721]]—[[737]] | colspan="4" align="center" bgcolor="#FFE0E0" | [[Тэадорых IV]] (Мажардом [[Карл Мартэл]]) |----- | align="center" | [[737]]—[[741]] | colspan="4" align="center" bgcolor="#FAFAFA" | [[Карл Мартэл]] |----- ! Перыяд ! colspan="2" | Нейстрыя + Бургундыя + Праванс ! colspan="2" | Аўстразія + Аламанія + Цюрынгія |----- | align="center" | [[741]]—[[743]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#F2F2F2" | Мажардом [[Піпін Кароткі]] | colspan="2" align="center" bgcolor="#FCFCFC" | Мажардом [[Карламан, мажардом Франкскага каралеўства|Карламан]] |----- | align="center" | [[743]]—[[747]] | align="center" bgcolor="#F2F2F2" | | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0FFFF" | [[Хільдэрык III]] | align="center" bgcolor="#FCFCFC" | |----- | align="center" | [[747]]—[[751]] | align="center" bgcolor="#F2F2F2" | | colspan="2" align="center" bgcolor="#E0FFFF" | | align="center" bgcolor="#F2F2F2" | |----- | align="center" | [[751]]—[[768]] | colspan="4" align="center" bgcolor="#F2F2F2" | Піпін Кароткі стаў каралём. Канец дынастыі Меравінгаў. |} == Гл. таксама == * [[Лянівыя каралі]] == Зноскі == {{reflist}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Меравінгі| ]] oady3a7tevsekcogi46a991yb8w4cgo 0 76200 4183864 2902857 2022-08-12T02:58:28Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, дапаўненне wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Стайкі}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва =Стайкі |арыгінальная назва = |краіна =Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_deg= 52|lat_min= 42|lat_sec=19.58 |lon_deg= 25|lon_min= 17|lon_sec=7.39 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён =Івацэвіцкі |сельсавет2 = Стайкаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 1007 |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Ста́йкі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Stajki}}, {{lang-ru|Стайки}}) — [[вёска]] ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскага сельсавета]]. == Геаграфія == Вёска знаходзіцца за 2 км у напрамку на захад ад горада [[Івацэвічы]], за 133 км ад [[Брэст]]а, за 2 км ад чыгуначнай станцыі [[Івацэвічы (станцыя)|Івацэвічы]]{{sfn|БелЭн|2002}}. == Насельніцтва == * 1017 жыхароў, 386 двароў (2001){{sfn|БелЭн|2002}}. == Памятныя мясціны == У вёсцы помнік землякам, якія загінулі ў [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]]{{sfn|БелЭн|2002}}. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Ста́йкі||129}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Стайкаўскі сельсавет, Івацэвіцкі раён}} {{Івацэвіцкі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёна]] d7c4fcj84qeygedj723tdi0dv8ei8e8 0 77396 4183621 4023298 2022-08-11T20:20:19Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Святая Радэгунда | арыгінал імя = {{lang-la|Radegunda ці Radegonda}} | пасада = [[Спіс каралеў Францыі|каралева франкаў]] | выява = St. Radegund Saint-Germain l'Auxerrois.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Статуя Св. Радэгунды ў царкве [[Сен-Жэрмен-л'Асеруа]] ў [[Парыж]]ы | парадак = | сцяг = | перыядпачатак = [[538]] | перыядканец = паміж [[550]] і [[555]] | папярэднік = [[Гунтэка]] | пераемнік = [[Вульдэтрада]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | вікісховішча = Saint Radegund }} '''Радэгунда''' ([[521]] — [[13 жніўня]] [[587]]) — [[Франкі|франкская]] каралева, памяць 13 жніўня. Дачка Бертахара, караля Цюрынгіі, жонка Хлотара I, св. Радэгунда пайшла ў манастыр у 550 г. пасля таго, як Хлотар забіў у барацьбе за ўладу ў Франкскім каралеўстве яе брата. У 552 г. Радэгунда заснавала манастыр у Пуацье (пасля манастыр Святога Крыжа). Духоўнікам Радэгунды ў манастыры быў паэт Венанцій Фартуната. Была кананізавана (Св. Радэгунда). {{зноскі}} == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188201|title=CLOTAIRE I 511—561, CHARIBERT 561—567, GONTRAN 561—592 |accessdate=2012-01-13}} * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/radegunde_frankenkoenigin_587.html |title = Radegunde von Thüringen |publisher = Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2012-01-13 |lang = de |archiveurl = https://www.webcitation.org/65dZTZLuU?url=http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/radegunde_frankenkoenigin_587.html |archivedate = 22 лютага 2012 |deadurl = no }} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кананізаваныя каралевы]] [[Катэгорыя:Жанчыны Сярэдневякоўя]] [[Катэгорыя:Мужы и жонкі кіраўнікоў VI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каталіцкія і праваслаўныя святыя]] [[Катэгорыя:Каталіцкія святыя]] [[Катэгорыя:Святыя Германіі]] [[Катэгорыя:Святыя перыяду Меравінгаў]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя VI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] [[Катэгорыя:Каралевы франкаў]] [[Катэгорыя:Постаці французскай гісторыі]] 443szjxjwll8o61be01bhzofnfmzs5t 14 77658 4183655 2401181 2022-08-11T20:23:57Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Няманічаў]] у [[Катэгорыя:Няманічы]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{catmain}} Прадстаўнікі сярэднявечнай жупанской, каралеўскай і царскай [[дынастыя|дынастыі]] [[княства Рашка|Рашкі]], [[Зэта|Зеты]] і [[Сербія|Сербіі]] {{Commonscat|House of Nemanja}} {{DEFAULTSORT:Няманічы}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сербіі]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] axxdabyhk97txleb2avphlx9k3hyhwd 0 78663 4183571 4124614 2022-08-11T20:13:06Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Яе Вялікасць<br />Каралева Сафія Іспанская | арыгінал імя = Su Majestad la Reina Sofía de España |імя пры нараджэнні = Яе Каралеўская Высокасць<br />Прынцэса Сафія Грэчаская і Дацкая | выява = Spain.QueenSofia.01.jpg | шырыня = 220px | апісанне выявы = | парадак-жонак = 21 | пасада = [[Спіс мужоў і жонак іспанскіх манархаў|Каралева Іспаніі]] | сцяг = Personal Coat of arms of Sofia, Queen of Spain.svg | перыядпачатак = [[22 лістапада]] [[1975]] | каранацыя = [[27 лістапада]] [[1975]] | перыядканец = [[19 чэрвеня]] [[2014]] | папярэднік = [[Вікторыя Яўгенія Батэнберг]] | пераемнік = [[Летысія (каралева Іспаніі)|Летысія Ракасалана]] | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | муж = | дзеці = | род = | бацька = | маці = | узнагароды = | вікісховішча = Queen Sofia of Spain }} '''Донна Софія Грэчаская і Дацкая''' (Софія Маргарыта Вікторыя Федэрыка Шлезвіг-Гольштэйн-Зондербург-Глюксбург, {{ДН|2|11|1938}} года, [[Афіны]], [[Грэцыя]]) — іспанская каралева, жонка караля Іспаніі [[Хуан Карлас I|Хуана Карласа I]]. == Біяграфія == Нарадзілася ў [[Афіны|Афінах]] у сям’і прынца Паўла Грэчаскага і яго жонкі (будучых караля Грэцыі [[Павел I, кароль Грэцыі|Паўла I]] і каралевы Фрэдэрыкі). У гады Другой сусветнай вайны грэчаская каралеўская сям’я знаходзілася ў выгнанні, дзяцінства Сафіі прайшло ў Егіпце і Паўднёвай Афрыке. У 1946 годзе яна вярнулася ў Грэцыю разам з бацькамі. У 1946 годзе разам з бацькамі вярнулася ў Грэцыю. У юнацтве яна атрымала разнастайную адукацыю ў нямецкім коледжы Шлос Салем,<ref>[http://www.salem-net.de/privatschule-internat/schule-schloss-salem/geschichte.html Geshischte — schule Scgloss Salen — Internationale Privatschule in Deutschland] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131019173817/http://www.salem-net.de/privatschule-internat/schule-schloss-salem/geschichte.html |date=19 кастрычніка 2013 }}</ref> займалася педагагічнымі навукамі, музыкай і археалогіяй у Афінскім універсітэце. У 1960 годзесафія прыймала удзел у [[Алімпійскія гульні|Алімпійскіх гульнях]] у якасці дадатковага ўдзельніка каманды грэчаскіх майстроў паруснага спорта. [[14 мая]] [[1962]] года ў [[Афіны|Афінах]] адбыўся яе шлюб з прынцам Хуанам Карласам, сынам графа Хуана Барселонскага і спадкаемцам стальца Іспаніі. Пасля смерці [[Франсіска Франка]], [[22 лістапада]] [[1975]] года Хуан Карлас быў абвешчаны каралём, а яго жонка Сафія — каралевай Іспаніі. У каралевы Сафіі і караля Хуана Карласа тре дзяцей: * [[Алена, герцагіня дэ Луга|інфанта Алена]], герцагіня дэ Луга (н. [[1963]]) * [[Крысціна, герцагіня Пальма-дэ-Маёркская|інфанта Крысціна]], герцагіня Пальма-дэ-Маёркская (н. [[1965]]) * [[Феліпэ, прынц Астурыйскі]] (н. [[1968]]). З’яўляецца вегетарыянкай. == Грамадская дзейнасць == Акрамя ўдзела ў афіцыйных прадстаўнічых марапрыемствах, каралева Сафія вядзе актыўную грамадскую дзейнасць. яна з’яўляецца прэзіднтам «Фонда каралевы Сафіі», ганаровай старшынёй Фонда па барацьбе з наркаманіяй, Каралеўскага апякунскага савета па адукацыі і падтрымцы інвалідаў, Вышэйшай каралеўскай музычнай школы імя каралевы Сафіі, шэрага іншых асветніцкіх і дабрачынных арганізацый. == Захапленні ў галіне мастацтва == Чалавек вельмі адукаваны, аўтар двух кніг па грэчаскай археалогіі, яна добра разбіраецца ў жывапісе і сама няблага малюе. Любіць каралева і музыку, у дзяцінстве яна пела ў хоры. Каралева Сафія — ганаровы акадэмік Каралеўскай акадэміі прыгожых мастацтв «Сан-Фернанда» і каралеўскай акадэміі гісторыі і мае ступені ганаровага доктара шэрага ўніверсітэтаў, у тым ліку Вальядалідскага, Кембрыджскага, Оксфардскага, Джарджтаўнскага і Нью-Ёркскага. == Узнагароды == * Дама Вялікага крыжа [[Ордэн Карласа III|ордэна Карласа III]] * Дама Ордэна Каралевы Марыі Луізы (1193 узнагароджанне) ([[14 мая]] [[1962]] года)<ref>[http://www.geneall.net/H/tit_page.php?id=25500 Damas de la Real orden de la Reina María Luisa спіс дам ордэна Каралевы Марыі Луізы{{ref-es}}]</ref> * Дама Вялікага крыжа [[За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай, ордэн|ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай»]] [[27 чэрвеня]] [[1996]] года, [[Італія]]<ref>[http://www.quirinale.it/qrnw/statico/onorificenze/decorato.asp?id=11612&ono-11 Cavaliere di Gran Croce ordine almerito della Reppublica Italiana S.M. la Reginadi Spagna Sofia]{{ref-it}}</ref> * Дама Вялікага крыжа на ланцугу [[Ордэн Святога Олафа|ордэна Святога Олафа]] ([[Нарвегія]], [[1995]]) * Дама Вялікага крыжа [[Ордэн Хрыста|ордэна Хрыста]] ([[17 сакавіка]] [[1978]], [[Партугалія]])<ref name="ПартугальскіяЎзнагароды">[http://www.ordens.presidencia.pt/pdf/CondecoraçõesEstrangeiras_2007.pdf Іншаземцы — кавалеры партугальскіх ардэноў] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100803214131/http://www.ordens.presidencia.pt/pdf/Condecora%C3%A7%C3%B5esEstrangeiras_2007.pdf |date=3 жніўня 2010 }}{{ref-pt}}</ref> * Дама Вялікага крыжа [[Ордэн Інфанта дона Энрыке|ордэна Інфанта дона Энрыке]] ([[13 кастрычніка]] [[1998]], [[Партугалія]])<ref name="ПартугальскіяЎзнагароды"/> * Дама Вялікага крыжа [[Ордэн Сант'яга, Паругалія|ордэна Сант’яга]]<ref name="ПартугальскіяЎзнагароды"/> * [[Ордэн Ацтэкскага арла]] ([[Мексіка]]) * Ордэн Каралеўскага Дому Чакры ([[Тайланд]]) * Ордэн Нідэрландскага Льва ([[Нідэрланды]]) * [[Ордэн Слана]] ([[Данія]]) * [[Ордэн Серафімаў]] ([[Швецыя]]) * [[Ордэн Леапольда I]] ([[Бельгія]]) * [[Ордэн Паўднёвага Крыжа]] ([[Бразілія]]) * [[Ордэн Ганаровага легіёна]] ([[Францыя]]) * [[Ордэн «За заслугі перад Федэратыўнай Рэспублікай Германія»]] * Ордэн Святой Вольгі і Святой Сафіі ([[Грэцыя]]) * [[Ордэн Сокала]] ([[Ісландыя]]) * Вялікі крыж на ланцугу [[Ордэн Трох Зорак|ордэна Трох зорак]] ([[16 кастрычніка]] [[2004]], [[Латвія]])<ref>[http://www.president.lv/images/modules/items/DOC/item_2969_item_1916_tzo_registrs.doc Ar Triju Zvaigžņu ordeni apbalvoto personu reģistrs apbalvošanas secībā, sācot no 2004. gada 1.octobra]{{Недаступная спасылка}}{{ref-la}}</ref> * [[Ордэн крыжа зямлі Марыі]] 1 класа ([[7 ліпеня]] [[2007]], [[Эстонія]])<ref>[http://www.president.ee/en-estonia/decoration/bearera.php?id=753 Інфармацыя на сайце прэзідэнта Эстоніі]{{ref-en}}</ref> {{Іспанскі каралеўскі дом}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.casareal.es/sm_reina/index-ides-idweb.html Біяграфія на афіцыйным сайце Каралеўскага дому Іспаніі]{{ref-es}} * [http://www.geneall.net/W/per_page.php?id=7171 Біяграфія на сайце Geneall.world]{{ref-en}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Іспаніі]] [[Катэгорыя:Члены каралеўскага дому Грэцыі]] [[Катэгорыя:Яхтсмены на летніх Алімпійскіх гульнях 1960 года]] [[Катэгорыя:Дацкія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Грэцыі]] 9nastcj1acbwav6enqgl5v9u7eryka9 0 78759 4183800 4080940 2022-08-11T20:39:33Z Artsiom91Bot 51617 /* Памяць */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Міхай I | арыгінал імя = {{lang-ro|Mihai I}} | выява = Mihai I.jpg |подпіс = |герб = Kingdom of Romania - Medium CoA.svg | парадак = 3 | пасада = [[Кароль Румыніі]] | сцяг = Royal standard of Romania (King, 1922 model).svg | перыядпачатак = [[20 ліпеня]] [[1927]] | перыядканец = [[8 чэрвеня]] [[1930]] | папярэднік = [[Фердынанд I, кароль Румыніі|Фердынанд I]] | пераемнік = [[Караль II]] | каранацыя_2 = [[6 верасня]] [[1940]] | парадак_2 = 5 | пасада_2 = [[Кароль Румыніі]] | сцяг_2 = Royal standard of Romania (King, 1922 model).svg | перыядпачатак_2 = [[6 верасня]] [[1940]] | перыядканец_2 = [[30 снежня]] [[1947]] | папярэднік_2 = [[Караль II]] | пераемнік_2 = тытул скасаваны | дата нараджэння = | месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = | вікісховішча = Michael I of Romania | узнагароды = }} '''Міхай I''' (Міхаіл; {{lang-ro|Mihai I}}; {{ДН|25|10|1921}}, {{МН|Сіная||горад Сіная}}, [[Румынія]] — {{ДС|5|12|2017}}, [[Абон]], [[Швейцарыя]]<ref name="TASS">{{cite web|url= http://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/4785356|title= Бывший король Румынии Михай I скончался в Швейцарии|author= |website= [[ТАСС]]|type= |date= 05-12-2017|accessdate=|lang=ru}}</ref>) — кароль Румыніі ў [[1927]]—[[1930]] і [[1940]]—[[1947]] гг, з дынастыі Гогенцолернаў-Зігмарынгенаў. Займаў трон двойчы: у першы раз дзіцем, а ў другі раз вельмі маладым чалавекам (19-26 гадоў) і ўплыву на палітыку, увогуле, не аказваў. Аднак падчас другога валадарання здзейсніў адзін, але вельмі значны для сваёй краіны ўчынак — вывеў Румынію з гітлераўскай кааліцыі (1944). Да сваёй смерці ў 2017 г. быў апошнім кавалерам найвышэйшага савецкага ваеннага [[Перамога, ордэн|ордэна «Перамога»]]. == Дзяцінства. Першае цараванне == Адзінае дзіця [[кронпрынц]]а Караля (будучага [[Караль II|Караля II]] і прынцэсы [[Алена Грэчаская і Дацкая|Алены Грэчаскай]], унук [[Фердынанд I (кароль Румыніі)|Фердынанда I]]. Праўнук вялікай князёўны і каралевы Грэцыі Вольгі Канстанцінаўны і праўнук вялікай князёўны Марыі Аляксандраўны. У [[1925]] г. Караль з’ехаў за мяжу разам са сваёй палюбоўніцай Аленай Лупеску і пасля гэтага скандала адрокся ад перахода ў спадчыну прастола. Такім чынам 4-гадовы Міхай стаў пераемнікам свайго дзеда і, калі той памер у ліпені [[1927]] г., ва ўзросце няпоўных шасці гадоў уступіў на прастол. [[Файл:Michael I of Romania (1927).jpg|thumb|mini|Кароль Румыніі Міхай I у 1927 годзе|left|192x192px]] Да [[1930]] года правіў пад апекай рэгентаў, у т.л. і архіерэя Мірона Крыста, але ў тым жа годзе бацька Міхая, Караль, вярнуўся ў краіну па запрашэнню палітыкаў, незадаволеных рэгенцтвам; ён змясціў сына і стаў цараваць як Караль II, а Міхай стаў яго пераемнікам з тытулам «вялікі ваявода Алба-Юліі». Караль засяродзіў у сваіх руках вялікую ўладу, але яго дыктатура была неэфектыўнай з-за яго агульнай некампетэнтнасці і эксцэнтрычнасці. У [[1940]] г. Румынія пацярпела адчувальнае палітычнае паражэнне: [[Бесарабія]] была [[Далучэнне Бесарабіі і Паўночнай Букавіны да СССР|далучана да СССР]], а частка [[Трансільванія|Трансільваніі]] згодна з [[Венскі арбітраж|Венскім арбітражам]] адышла да Венгрыі. У хуткім часе пасля гэтага маршал [[Іон Антанэску]] здзейсніў дзяржаўны пераварот і змясціў Караля II, які зноў пакінуў краіну. == Юнацтва. Другая сусветная вайна == [[Файл:100 румынских леев-1944 год аверс.JPG|thumb|100px|left|Партрэт Міхая I на манеце наміналам ў 100 [[Румынскі лей|румынскіх леяў]] выпушчанай у 1944 годзе]] {{main|Пераварот у Румыніі (1944)}} Зноў заняўшы трон у 19-гадовым узросце, Міхай быў асуджаны на ролю марыянеткі Антанэску, не маючы фактычна аніякіх паўнамоцтваў. У гэты час Румынія актыўна [[Румынія ў Другой сусветнай вайне|ўдзельнічае]] ў [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайне]]. Аднойчы, Міхай сказаў сваёй бабуле: «Я навучыўся не казаць тое, што я думаю, і ўсміхацца тым, каго я павінен ненавідзець». Калі савецкія войскі наблізіліся да мяжы Румыніі і разбілі нямецкія сілы ў [[Яска-Кішынёўская аперацыя|Яска-Кішынёўскай аперацыі]], Міхай у жніўні 1944 года, аб’яднаўшыся з антыфашысцкай апазіцыяй, загадаў [[Пераварот у Румыніі (1944)|арыштаваць]] Антанэску і пранямецкіх генералаў і аб’явіў вайну Германіі. Пасля гэтага, ў [[Бухарэст]] увайшлі савецкія войскі, і на заключным этапе вайны румынская армія разам з савецкай змагалась супраць гітлераўскай кааліцыі на тэрыторыі Венгрыі, а потым у Аўстрыі. == «Кароль-камсамолец» == У сакавіку [[1945]] г. ў Румыніі апынуўся ва ўладзе урад, падтрыманы Масквой, і два з лішнім гады Румынія заставалася нечым накшталт «сацыялістычнай манархіі». Маладому каралю далі ў Маскве мянушку «кароль-камсамолец». [[6 ліпеня]] [[1945]] г. Міхай быў узнагароджаны савецкім ордэнам «Перамога» (№ 16) — як чалавек, які ўнёс пералом у адпаведны этап вайны (вывад Румыніі з лагера саюзнікаў Германіі прыкметна паскорыў разгром гітлераўскай кааліцыі). Узнагароджанне адбылось [[19 ліпеня]] ў Бухарэсце — у вялікай троннай зале Каралеўскага палаца. Узнагароду ўручыў Маршал Савецкага Саюза [[Фёдар Іванавіч Талбухін]]<ref>Газета «Правда» № 173 от 21.07.1945</ref>. Міхай атрымаў гэтую ўзнагароду трэцім з іншаземцаў (пасля [[Дуайт Дэйвід Эйзенхаўэр|Эйзенхаўэра]] і [[Бернард Лоу Мантгомеры|Мантгомеры]], але да [[Міхал Роля-Жымерскі|Роля-Жымерскага]] і [[Іосіп Броз Ціта|Ціта]]). Па словах старшыні ўрада [[Петру Гроза]], [[І. Сталін]], нібыта, што, прымаючы рашэнне ўзнагародзіць караля вышэйшым нашым ордэнам «Перамога», мы мелі на ўвазе, што «гэта ўзнагарода не каралю на мундзір, а румынскаму народу, вырашальныя дзеянні якога вымусілі караля пагадзіцца на арышт Антанэску. Узнагарода гэта — знак удзячнасці румынскаму народу»<ref>Видрашку, Ф. Петру Гроза. — М.: Молодая гвардия, 1976. — 304 с., 17 л. ил. — С. 282. — (Жизнь замечательных людей. Серия биографий; Вып. 14 (565))</ref>. У снежні [[1947]] г. камуністычны ўрад скасаваў манархію, і Міхай быў вымушаны эміграваць. Міхай страціў трон апошнім з трох манархаў усходнееўрапейскіх дзяржаў, якія апынуліся ў сферы ўплыву СССР (пасля караля [[Югаславія|Югаславіі]] [[Пётр II Карагеоргіевіч|Пятра II]] і цара [[Балгарыя|Балгарыі]] [[Сімяон II|Сімяона II]]). == У эміграцыі == [[Файл:Romania stamp Michael.jpg|thumb|left|Паштовая марка 1945 года, прысвечаная гадавіне звяржэння рэжыму Антанэску]] Пасяліўшыся ў [[Швейцарыя|Швейцарыі]], Міхай у 1948 годзе ажаніўся з прынцэсай [[Ганна Бурбон-Пармская|Ганнай Бурбон-Пармскай]] (1923—2013); у манархістаў лічыцца каралевай Румыніі. У гэтым шлюбе нарадзілася пяць дачок — [[Маргарыта (кронпрынцэса Румыніі)|Маргарыта]] (нар. 26 сакавіка 1949), Алена (нар. 15 лістапада 1950), Ірына (нар. 28 студзеня 1953), Сафія (нар. 29 кастрычніка 1957) і Марыя (нар. 13 ліпеня 1964), сыноў няма. У 1997 годзе Міхай аднаасобна змяніў заканадаўства румынскага каралеўскага дома, дапусціўшы жанчын да пераходу ў спадчыну прастола (у сям’і Гагенцолернаў традыцыйна быў прыняты [[Салічная праўда|салічны закон]]) і абвясціў старэйшую дачку [[Маргарыта (кронпрынцэса Руіыніі|Маргарыту]] кронпрынцэсай Румыніі. Прыняў швейцарскае грамадзянства (як '''прынц Міхаіл Гагенцолерн-Зігмарынген'''). Захапляўся авіяцыяй, пілатаваў камерцыйныя самалёты, а затым працаваў у авіяцыйнай кампаніі. [[Файл:King Michael I of Romania by Emanuel Stoica.jpg|thumb|Міхай I у 2007 годзе]] [[Румынская рэвалюцыя (1989)|Звяржэнне сацыялістычнай улады ў Румыніі]] зрабіла магчымым вяртанне Міхая на радзіму. Ён упершыню прыехаў туды ў 1992 годзе, на вельмі кароткі час і з вялікай колькасцю абмежаванняў; рэспубліканскі ўрад яўна асцерагаўся якога-небудзь перавароту на яго карысць, хаця 71-гадовы Міхай, наколькі магчыма меркаваць, не імкнуўся да гэтага. Толькі ў 1997 годзе, пасля сыходу ўрада [[Іон Іліеску|Іона Іліеску]], Міхаю вярнулі румынскае грамадзянства, і ён зноў мог прыехаць у Румынію. Правы на каралеўскія маёнткі і замкі ён саступіў ураду за 30 міліёнаў еўра. У 2011 годзе кароль Міхай абвясціў аб разрыве дынастычных сувязяў з нямецкім княжацкім родам Гагенцолернаў-Зігмарынгенаў, адмовіўся ад тытула прынца гэтага княжацкага дома і абвясціў аб суверэнітэце румынскай каралеўскай галіны, прыняўшы для сябе і сваёй сям’і ў якасці дынастычнай фаміліі называнне «Румынскія». У дзень свайго 90-годдзя выступіў з прамовай у Парламенце Румыніі. 2 сакавіка 2016 г. Міхай I абвясціў аб перадачы ўсіх паўнамоцтваў старэйшай дачцы Маргарыце пасля таго, як у няго была дыягнатавана хранічная лейкемія<ref>[http://gordonua.com/news/worldnews/korol-ruminii-mihay-zayavil-chto-bolen-leykemiey-i-slozhil-polnomochiya-122475.html Король Румынии Михай заявил, что болен лейкемией, и сложил полномочия]</ref>. Міхай I памер 5 снежня 2017 года ў сваёй швейцарскай рэзідэнцыі ва ўзросце 96 гадоў<ref name="TASS"/>. == Памяць == Імя Міхая I, у ліку іншых, выбіта на Мемарыяльнай дошцы ў гонар кавалераў [[Ордэн «Перамога»|ордэна «Перамога»]], усталяванай у [[Вялікі Крамлёўскі палац|Вялікім Крамлёўскім палацы]]<ref>[http://mondvor.narod.ru/Opobeda.html Орден «Победа»]</ref>. {{зноскі}} {{Кавалеры ордэна «Перамога»}} {{Каралі Румыніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Лідары краін-удзельніц Другой сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны-Зігмарынгены]] [[Катэгорыя:Каралі румынскія]] [[Катэгорыя:Палітыкі-эмігранты]] [[Катэгорыя:Асобы на марках]] [[Катэгорыя:Асобы на манетах]] he4qukwkechyk66brjqpqadsuluryj8 14 79371 4183937 1537744 2022-08-12T06:27:32Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Municipalities in North Rhine-Westphalia}} [[Катэгорыя:Гарады Германіі|Паўночны Рэйн-Вестфалія]] [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі| Гарады]] 0j8whkh8el2u5mdayf2uduevrhysl9c 0 79430 4183701 4182751 2022-08-11T20:28:04Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Інгеборга Дацкая}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Інгеборга Дацкая | арыгінал імя = {{lang-da|Ingeborg Valdemardatter af Danmark}} <br /> {{lang-fr|Ingeburge de Danemark}} | выява = Ingeborg of Denmark.jpg | шырыня = 200 px | апісанне выявы = | пасада = [[Каралева Францыі]] | парадак-жан = 14 | сцяг = Blason France moderne.svg | каранацыя = [[15 жніўня]] [[1193]] | перыядпачатак = [[14 жніўня]] [[1193]] | перыядканец = [[5 лістапада]] [[1193]] | папярэднік = [[Ізабела дэ Эно]] | пераемнік = [[Агнэса Меранская]] | пасада_2 = [[Каралева Францыі]] | парадак-жан_2 = 16 | сцяг_2 = Blason France moderne.svg | перыядпачатак_2 = [[1200]] | перыядканец_2 = [[14 ліпеня]] [[1223]] | папярэднік_2 = [[Агнэса Меранская]] | пераемнік_2 = [[Бланка Кастыльская]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = няма | аўтограф = }} '''Інгеборга Дацкая''' ({{lang-da|Ingeborg Valdemardatter af Danmark}}, {{lang-fr|Ingeburge de Danemark}}, {{МН|1174||}} — {{ДС|29|7|1236}}, [[Корб]], [[Эсон]], [[Францыя]]) — каралева Францыі ў 1193 і 1200—1223 гадах. Інгеборга была дачкой караля Даніі Вальдэмара I Вялікага і [[Сафія Валадараўна|Сафіі Валадараўны]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#Ingeborgdied12371238|title=KINGS of DENMARK |accessdate=2010-08-24}} * {{cite web|url=http://www.mittelalter-genealogie.de/mittelalter/koenige/daenemark/ingeborg_von_daenemark_koenigin_von_frankreich_+_1236.htmll|title=Ingeborg von Dänemark Königin von Frankreich|publisher=Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate=2010-08-26|lang=de}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралевы і імператрыцы Францыі]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] [[Катэгорыя:Капетынгі]] [[Катэгорыя:Дацкія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Жанчыны XIII стагоддзя]] 21x1y445fwg1hyh0ztmw4ncpoj91o3t 0 80414 4183926 2983767 2022-08-12T06:18:40Z Gerd Eichmann 66831 gallery added wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Мандалай |арыгінальная назва = မန္တလေးမြို့ |падначаленне = |краіна = М'янма |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = City wall, Mandalay, Myanmar.jpg |подпіс = Мандалайскі «крэмль» |lat = |long = |lat_dir = N|lat_deg = 21|lat_min = 58|lat_sec = 37 |lon_dir = E|lon_deg = 96|lon_min = 5|lon_sec = 13 |CoordAddon = |CoordScale = 50000 |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 800 000 |год перапісу = 2000 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +6:30 |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Мандалай''' — другі па велічыні [[горад]] у [[М'янма|М'янме]] з насельніцтвам 800 тыс. чалавек (2000), у мінулым сталіца бірманскай імперыі, а зараз цэнтр Мандалайскай адміністрацыйнай акругі. Горад размешчаны на беразе [[рака Іравадзі|ракі Іравадзі]], 716 км да поўначы ад [[горад Янгон|Янгона]]. == Kарцінная галерэя == <br><gallery class=center caption="Мандалай - Mandalay - မန္တလေးမြို့"> Mandalay-Palast-12-gje.jpg Mandalay-Hill-10-Schrein-gje.jpg Mandalay-Hill-50-Mini-Pagoden-gje.jpg Mandalay-Kuthodaw-36-Pagoden-gje.jpg Mandalay-Moustache Brothers-14-Lu Zaw-gje.jpg Mandalay-Bronzegiesserei-10-gje.jpg Mandalay-Jademarkt-26-Zerleger-gje.jpg Mandalay-Markt-84-Betel-gje.jpg Mandalay-Zeigyo-Markt-18-Gewuerze-gje.jpg Mandalay-Transport-36-Fahrzeuge-gje.jpg </gallery> == Літаратура == * Мандалай // Беларуская энцыклапедыя. У 18 т. Т. 10. Мінск, 2000. С. 76 {{DEFAULTSORT:Мандалай}} [[Катэгорыя:Гарады М’янмы]] dj25t4fd7wb7q6ynr5lwjen45j9jlo9 4183950 4183926 2022-08-12T06:40:26Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Мандалай |арыгінальная назва = မန္တလေးမြို့ |падначаленне = |краіна = М’янма |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = City wall, Mandalay, Myanmar.jpg |подпіс = Мандалайскі «крэмль» |lat = |long = |lat_dir = N|lat_deg = 21|lat_min = 58|lat_sec = 37 |lon_dir = E|lon_deg = 96|lon_min = 5|lon_sec = 13 |CoordAddon = |CoordScale = 50000 |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 800 000 |год перапісу = 2000 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +6:30 |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Мандалай''' — другі па велічыні [[горад]] у [[М’янма|М’янме]] з насельніцтвам 800 тыс. чалавек (2000), у мінулым сталіца бірманскай імперыі, а зараз цэнтр Мандалайскай адміністрацыйнай акругі. Горад размешчаны на беразе [[рака Іравадзі|ракі Іравадзі]], за 716 км на поўнач ад [[горад Янгон|Янгона]]. == Галерэя == <gallery class=center> Mandalay-Palast-12-gje.jpg Mandalay-Hill-10-Schrein-gje.jpg Mandalay-Hill-50-Mini-Pagoden-gje.jpg Mandalay-Kuthodaw-36-Pagoden-gje.jpg Mandalay-Moustache Brothers-14-Lu Zaw-gje.jpg Mandalay-Bronzegiesserei-10-gje.jpg Mandalay-Jademarkt-26-Zerleger-gje.jpg Mandalay-Markt-84-Betel-gje.jpg Mandalay-Zeigyo-Markt-18-Gewuerze-gje.jpg Mandalay-Transport-36-Fahrzeuge-gje.jpg </gallery> == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|18|Мандалай||76}} [[Катэгорыя:Гарады М’янмы]] pbiibdr3t1hks7t3falmrfezm841mac 0 81338 4183733 4129796 2022-08-11T20:30:33Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | тытул = [[спіс манархаў Вялікабрытаніі|Каралева Англіі]] | беларускае імя = Марыя I | арыгінальнае імя = Mary I | парадак = | сцяг =Flag of England.svg | партрэт =Mary_I_of_England.jpg | перыядпачатак = [[19 ліпеня]] [[1553]] | перыядканец = [[17 лістапада]] [[1558]] | каранацыя = [[1 кастрычніка]] [[1553]] | папярэднік = [[Джэйн Грэй]] | пераемнік = [[Елізавета I]] | тытул_2 = [[Спіс мужоў і жонак іспанскіх манархаў|Каралева-кансорт Іспаніі]] | сцяг_2 = Flag of Spain (1701–1760).svg | перыядпачатак_2 = [[16 студзеня]] [[1556]] | перыядканец_2 = [[17 лістапада]] [[1558]] | папярэднік_2 = [[Ізабела Партугальская]] | пераемнік_2 = [[Елізавета Валуа]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | муж = | бацька = | маці = | аўтограф= | Commons = Mary I of England }} '''Мары́я І Цю́дар''', або '''Марыя Крывавая''' ({{ДН|18|2|1516}}, [[Грынвіч, Лондан|Грынвіч]] — {{ДС|17|11|1558}}, [[Лондан]]) — англійская [[каралева]] з [[1553]] года. == Біяграфія == Дачка [[Генрых VIII|Генрыха VІІІ]] і [[Кацярына Арагонская|Кацярыны Арагонскай]]. На прастоле пасля смерці [[Эдуард VI|Эдуарда VI]]. Уступленне Марыі І на прастол пацягнула за сабой рэстаўрацыю [[каталіцызм]]у (1554 год) і яго аднаўленне. Супраць прыхільнікаў рэфармацыі праводзіліся жорсткія рэпрэсыіі, за што каралева і атрымала мянушку — ''Крывавая''. У 1554 годзе Марыя І выйшла замуж за [[Філіп II Габсбург|Філіпа II Іспанскага]], пачалося збліжэнне з каталіцкай [[Іспанія]]й. У саюзе з Іспаніяй вяла вайну супраць Францыі (1557—59). У выніку Англія страціла апошнія ўладанні на кантыненце — порт [[Кале]]. Палітыка Марыі І, якая ішла насуперак нацыянальным інтарэсам Англійскага каралеўства, выклікала раздражненне новай [[буржуазія|буржуазіі]] і [[дваранства]]. == Продкі == {{Wikidata/Ancestors|compact=1}} {{зноскі}} == Літаратура == * Марыя Цюдар // БЭ ў 18 тамах. Т.10., Мн., 2000, С. 160. == Спасылкі == {{Commons|Category:Mary I of England|выгляд=міні}} {{start box}} {{succession box |title = [[Спіс каралёў Англіі|Каралева Англіі]] |before = [[Эдуард VI]] (дэ-юрэ),<br /> [[Джэйн Грэй]] (дэ-факта) |after = [[Елізавета I, каралева Англіі|Елізавета I]] |years = [[1553]]—[[1558]] }} {{succession box |title = [[Спіс мужоў іспанскіх манархаў|Каралева Іспаніі]] |before = [[Ізабела Партугальская]] |after = [[Елізавета Валуа]] |years = [[1556]]—[[1558]] }} {{end box}} {{Каралі Англіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Каралі ірландскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Прэтэндэнты на трон Францыі]] [[Катэгорыя:Цюдары]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Іспаніі]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя Залатой ружай]] [[Катэгорыя:Кіруючыя каралевы]] 0146avj3pvv4cuymsj6gcu4cvybcxul 0 81669 4183768 3830627 2022-08-11T20:35:01Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Кацярына Медычы'''<ref name=pr>Напісанне імя і прозвішча '''Кацярына Медычы''' ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.10., Мн., 2000, С.254.</ref> ({{lang-fr|Catherine de Médicis}}) або '''Кацярына Марыя Рамола ды Ларэнца дэ Медычы''' ({{lang-it|Caterina Maria Romola di Lorenzo de' Medici}}) ([[13 красавіка]] [[1519]], [[Фларэнцыя]] — [[5 студзеня]] [[1589]], [[Блуа]]) — каралева і рэгентка Францыі, жонка [[Генрых II, кароль Францыі|Генрыха II]], караля Францыі з Ангулемскай лініі дынастыі [[Валуа]]. Была маці траіх сыноў, якія займалі французскі прастол на працягу яе жыцця, і мела вялікі ўплыў на палітычнае жыццё [[Францыя|Францыі]]. Некаторы час кіравала краінай у якасці [[рэгент]]кі. У [[1533]] годзе, ва ўзросце чатырнаццаці гадоў, Кацярына выйшла замуж за прынца Генрыха дэ Валуа, другога сына караля [[Францыск I|Францыска I]] і каралевы [[Клод Французская|Клод]]. Пад [[Галізацыя|афранцужанай]] версіяй імя, ''Catherine de Médicis'', была каралевай з 1547 да 1559 год. На працягу свайго кіравання Генрых адхіляў Кацярыну ад удзелу ў дзяржаўных справах, замяняючы яе сваёй палюбоўніцай [[Дыяна дэ Пуацье|Дыянай дэ Пуацье]], якая мела вялікі уплыў на яго. Смерць Генрыха вывела Кацярыну на палітычную арэну ў якасці маці пятнаццацігадовага караля [[Францыск II|Францыска II]]. Калі ў 1560 годзе ён памёр, Кацярына стала рэгенткай пры дзесяцігадовым сыне [[Карл IX, кароль Францыі|Карле IX]], атрымаўшы значны ўплыў. Пасля таго як у 1574 годзе Карл памёр, Кацярына захавала свой уплыў у гады валадарання свайго трэцяга сына, [[Генрых III, кароль Францыі|Генрыха III]]. Ён стаў абыходзіцца без яе саветаў толькі ў апошнія месяцы яе жыцця. Сыны Кацярыны валадарылі ў эпоху амаль бесперапынных [[Грамадзянская вайна|грамадзянскай]] і рэлігійнай войнаў у Францыі. Перад [[манархія]]й стаялі складаныя задачы. Спачатку Кацярына пайшла на саступкі паўсталым [[пратэстанцтва|пратэстантам]], якія ўвайшлі ў гісторыю пад імем [[гугеноты|гугенотаў]], аднак затым стала праводзіць вельмі жорсткую палітыку ў дачыненні да іх. Пазней яна была абвінавачана ў празмерных ганеннях, якія праводзіліся пры кіраванні яе сыноў, у прыватнасці прынята лічыць, што [[Варфаламееўская ноч]] 24 жніўня 1572 года, падчас якой тысячы гугенотаў былі забіты ў [[Парыж]]ы і па ўсёй Францыі, была справакавана Кацярынай Медычы. Некаторыя гісторыкі разглядаюць палітыку Кацярыны як адчайныя меры, каб захаваць манархію [[Валуа]] на прастоле любым коштам, а яе апекаванне над мастацтвам як спробу праславіць манархію, прэстыж якой быў у глыбокім заняпадзе. Без Кацярыны малаверагодна, што яе сыны засталіся б ва ўладзе. Гады іх кіравання былі названы «эпохай Кацярыны Медычы». Паводле слоў аднаго з яе біёграфаў, Марка Стрэйджа, Кацярына была самай магутнай жанчынай у [[Еўропа|Еўропе]] [[XVI]] стагоддзя. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.gutenberg.org/etext/3841 ''Мемуары Маргарыты дэ Валуа''] * [http://genealogy.euweb.cz ''Генеалогіі дваран Еўропы.''] * [http://www.newadvent.org/cathen/index.html ''Каталіцкая энцыклапедыя'' ''(The Catholic Encyclopedia)''] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Медычы, Кацярына}} [[Катэгорыя:Род Медычы]] [[Катэгорыя:Каралевы і імператрыцы Францыі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Валуа]] 4ko31fmocczl4rbkdo2xgr90mdjhb10 0 82348 4183750 3948991 2022-08-11T20:33:41Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Ганна Брэтонская | арыгінал імя = Anna Breizh / Anne de Bretagne | дата нараджэння = | дата смерці = | месца нараджэння = | месца смерці = | пахавана = | выява = BNF - Latin 9474 - Jean Bourdichon - Grandes Heures d'Anne de Bretagne - f. 3r - Anne de Bretagne entre trois saintes (détail).jpg | апісанне выявы = Фрагмент карціны Жана Бурдзішона | шырыня = 200px | пасада = [[спіс герцагаў Брэтані|герцагіня Брэтані]] | суправіцель1 = [[Карл VIII, кароль Францыі|Карл VIII]] (1491-1498),<br />[[Людовік XII, кароль Францыі|Людовік XII]] (1499-1514) | пасада_2 = [[каралева Францыі]] | пасада_3 = [[каралева Францыі]] | сцяг = Blason de Bretagne.svg | каранацыя = [[10 лютага]] [[1489]], [[Рэн]] | каранацыя_2 = [[8 лютага]] [[1492]], [[Сен-Дэні]] | каранацыя_3 = [[18 лістапада]] [[1504]], [[Сен-Дэні]] | перыядпачатак = [[9 верасня]] [[1488]] | перыядканец = [[9 студзеня]] [[1514]] | папярэднік = [[Францыск II, герцаг Брэтані|Францыск II]] | пераемнік = [[Клод Французская]] | суправіцель = [[Карл VIII, кароль Францыі|Карл VIII]], [[Людовік XII, кароль Францыі|Людовік XII]] (герцагі Брэтані jure uxoris) | перыядпачатак_2 = [[6 снежня]] [[1491]] | перыядканец_2 = [[7 красавіка]] [[1498]] | папярэднік_2 = [[Шарлота Савойская]] | пераемнік_2 = [[Жанна Французская]] | перыядпачатак_3 = [[9 студзеня]] [[1499]] | перыядканец_3 = [[9 студзеня]] [[1514]] | папярэднік_3 = [[Жанна Французская]] | пераемнік_3 = [[Марыя Цюдар, каралева Францыі|Марыя Цюдар]] | іншыя тытулы = графіня Нанта, [[графіня Рычманд|дэ Рышмон]] і дэ Манфор, вікантэса Ліможская (1488 — 1514) <br /> эрцгерцагіня Аўстрыйская, каралева рымлян (1490 — 1492) <br /> [[каралева Францыі]] (1492 — 1498, 1499 — 1514) | муж = | дзеці = | род = | бацька = [[Францыск II, герцаг Брэтані|Францыск II]] | маці = [[Маргарыта Фуа]] }} '''Ганна Брэтонская''' (брэт. Anna Breizh, фр. Anne de Bretagne; {{ДН|25|1|1477}}, [[Нант]] — {{ДС|9|1|1514}}, [[Блуа]]) — кіруючая герцагіня Брэтані, графіня Нанта і дэ Рышмон (Рычманда), графіня дэ Манфор-Л’Аморы і д’Этамп (9 верасня 1488), дама дэ Гуда і дэ Нофль (9 верасня 1488 г), вікантэса Ліможская, каралева Францыі, каралева Неапалю. == Біяграфія == Жонка двух каралёў Францыі, якія змянілі адзін аднаго: [[Карл VIII, кароль Францыі|Карла VIII]] і [[Людовік XII|Людовіка XII]]. Самая папулярная з кіраўнікоў Брэтані і самая багатая жанчына ў Еўропе свайго часу. Апошняя спадчынніца сваёй краіны, якая сілай зброі была вымушана ўступаць у шлюб з кіраўнікамі Францыі, аднак вяла актыўную самастойную палітыку (асабліва пры другім мужы) з мэтай пазбегнуць анэксіі Брэтані Францыяй. Заступніца мастацтваў і літаратуры. Першая ў Еўропе прынцэса, якая насіла на сваім вяселлі сукенку белага колеру, да гэтага белы колер лічыўся жалобным. == Сям’я == Шлюбы: * [[Максіміліян I, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Максіміліян, эрцгерцаг Аўстрыі]] (завочна, 1490—1492) * [[Карл VIII, кароль Францыі]] (1492—1498) — '''сыны:''' Карл, Карл, Франсуа, '''дачка:''' Ганна * [[Людовік XII, кароль Францыі]] (1499—1514) — '''дочкі:''' [[Клод Французская]], [[Рэнэ Французская]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралевы і імператрыцы Францыі]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Герцагі брэтанскія]] [[Катэгорыя:Герцагіні]] [[Катэгорыя:Графы д’Этамп]] lcz4oz58iezhuwba8putvevfqwfjccm 0 82349 4183755 4000637 2022-08-11T20:34:01Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | тытул = [[Каралева Францыі]] | беларускае імя = Жанна Французская | арыгінальнае імя = Jeanne de France | партрэт = Joan of Valois Queen of France.jpg | шырыня партрэта = 200px | подпіс = | парадак-жонак = | каранацыя = | пачатак паўнамоцтваў = [[7 красавіка]] [[1498]] | канчатак паўнамоцтваў = [[снежань]] [[1498]] | папярэднік = [[Ганна Брэтонская]] | пераемнік = [[Ганна Брэтонская]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | аўтограф = | Commons = Joan of France, Duchess of Berry }} '''Іаана (Жанна)''' ({{lang-fr|Jeanne de France}}, [[23 красавіка]] [[1464]] — [[4 лютага]] [[1505]]) — французская каралева, каталіцкая святая. Дачка [[Людовік XI|Людовіка XI]], караля Францыі. Па загаду бацькі выйшла замуж 8 верасня 1476 г. за герцага Арлеанскага, які, уступіўшы на пасад як [[Людовік XII]], развёўся з ёй на падставе занадта блізкага сваяцтва з жонкай. Пасля гэтага Людовік ажаніўся з удавой свайго папярэдніка, Карла VIII, [[Ганна Брэтонская|Ганнай Брэтонскай]]. Жанна атрымала тытул герцагіні Берыйскай, пасялілася ў [[Бурж]]ы і заснавала ордэн анунцыятак. У 1742 годзе Папа [[Бенедыкт XIV, Папа Рымскі|Бенедыкт XIV]] прызнаў яе блажэннай. Кананізавана ў 1950 годзе. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралевы і імператрыцы Францыі]] [[Катэгорыя:Святыя паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Каталіцкія святыя]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кананізаваныя каралевы]] [[Катэгорыя:Кананізаваныя ў XX стагоддзі]] rf7ujtr17xzfp82uggh061ar8g7pyi0 0 82363 4183756 3823435 2022-08-11T20:34:05Z Artsiom91Bot 51617 /* Дзеці */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Іаан II Добры | арыгінал імя = {{lang-fr|Jean II le Bon}} | выява = JeanIIdFrance.jpg | апісанне выявы = | шырыня = 260px | пасада = [[кароль Францыі]] | сцяг = Blason France moderne.svg | каранацыя = [[26 верасня]] [[1350]], [[Рэймскі сабор]], [[Рэймс]], [[Францыя]] | парадак = 17 | перыядпачатак = [[22 жніўня]] [[1350]] | перыядканец = [[8 красавіка]] [[1364]] | папярэднік = [[Філіп VI Валуа|Філіп VI]] | пераемнік = [[Карл V Мудры]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | жонка = | род = | бацька = | маці = | дзеці = }} {{Значэнні|Жан II}} '''Іаан (Жан) II Добры''' ({{lang-fr|Jean II le Bon}}, [[16 красавіка]] [[1319]], [[Ле-Ман]] — [[8 красавіка]] [[1364]], [[Лондан]]) — другі кароль Францыі з роду [[Валуа]] з 1350 года, ўспадкаваў свайму бацьку [[Філіп VI, кароль Францыі|Філіпу VI]]. == Дзеці == * ''Ад 1-га шлюбу:'' '''сыны:''' [[Карл V, кароль Францыі|Карл V Мудры]], [[Людовік I Анжуйскі]], [[Жан Валуа, герцаг Берыйскі|Жан Берыйскі]], [[Філіп II Бургундскі|Філіп II Смелы Бургундскі]], '''дочкі:''' Бланка, Кацярына, Жанна, Марыя, Агнэса, Маргарыта, Ізабела * ''Ад 2-га шлюбу:'' '''дочкі:''' Бланка, Кацярына {{start box}} {{succession box|title=[[Спіс каралёў Францыі|Кароль Францыі]] |before=[[Філіп VI, кароль Францыі|Філіп VI]] |after=[[Карл V, кароль Францыі|Карл V]]|years=[[1350]]—[[1364]]}} {{end box}} {{зноскі}} {{Каралі і імператары Францыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі французскія]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Постаці Стагадовай вайны]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIV стагоддзя]] azmts87deovbj1qh4y4f95w5ydffw8o 0 84441 4183572 3484343 2022-08-11T20:13:12Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Улаф V | арыгінальнае імя = Olaf V | сцяг = Royal Standard of Norway.svg | тытул = 54-ы [[кароль Нарвегіі]] | партрэт = Olav V of Norway.jpg | памер = 200px | парадак = | каранацыя = [[22 чэрвеня]] [[1958]] | перыядпачатак = [[21 верасня]] [[1957]] | перыядканец = [[17 студзеня]] [[1991]] | папярэднік = [[Хокан VII]] | пераемнік = [[Харальд V]] | жонка = | дынастыя = | бацька = | маці = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | узнагароды = {{{!}} {{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святога Олафа}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Заслуг, Нарвегія}}{{!!}}{{Вялікі крыж ордэна Авіса, Партугалія}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер ордэна Слана}}{{!!}}{{Ордэн Даненброг}}{{!!}}{{Ордэн Карласа III}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{Ордэн Падвязкі}}{{!!}}{{Ордэн Чартапалоху}}{{!!}}{{Ордэн Лазні}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{Каралеўскі Віктарыянскі ордэн}}{{!!}}{{Ордэн Залатога руна}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Леапольда I}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{Ордэн Збавіцеля}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага Крыжа спецыяльнай ступені ордэна За заслугі перад ФРГ}}{{!!}}{{Вялікая Зорка Пашаны за Заслугі перад Аўстрыяй}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Сонца Перу}}{{!!}}{{Ордэн Белай ружы}}{{!!}}{{Вялікі крыж ордэна Святых Георга і Канстанціна}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{Кавалер Вялікага Крыжа ордэна Ганаровага легіёна}}{{!!}}{{Ваенны Крыж 1939-1945, Францыя}}{{!!}}{{Ваенны медаль, Францыя}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Легіён Пашаны ступені Галоўнакамандуючага}}{{!!}}{{Ордэн Югаслаўскай вялікай зоркі}}{{!!}}{{Ордэн Хрызантэмы}} {{!}}- {{!}}{{Вялікі крыж ордэна Ацтэкскага арла}}{{!!}}{{Ордэн Чакры}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Аранскіх-Насау}} {{!}}- {{!}}{{Вялікі крыж ордэна Вызваліцеля Сан-Марціна}}{{!!}}{{Вялікі крыж ордэна Сокала}}{{!!}}{{Вялікі крыж ордэна Заслуг, Чылі}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Саламона}}{{!!}}{{Ордэн Чула Чом Клаа, спецыяльная ступень}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Нідэрландскага льва}} {{!}}- {{!}}{{Ваенны крыж 3 класа, 1940, Грэцыя}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Льва Насау}}{{!!}}{{Вялікі крыж ордэна Авіса, Партугалія}} {{!}}- {{!}}{{Нарвежскі Ваенны крыж}}{{!!}}{{Каранацыйны медаль Георга VI}}{{!!}}{{Каранацыйны медаль Елізаветы II}} {{!}}- {{!}}{{Медаль Сярэбранага юбілею караля Георга V}}{{!!}}{{Вялікі ланцуг ордэна Сант'яга, Партугалія}}{{!!}}{{Ордэн Зоркі Румыніі 1 ступені}} {{!}}} |Commons = Olav V of Norway }} {{АГ-узнагароды}} {{АГ-спорт|[[Парусны спорт]]}} {{АГ-медаль|Золата|Летнія|1928|[[Парусны спорт на летніх Алімпійскіх гульнях 1928|6-мятровыя лодкі]]}} {{АГ-ніз}} '''Улаф V''' ({{lang-no|Olav V}}, [[2 ліпеня]] [[1903]], Сандрынгем, [[графства Норфалк]], [[Вялікабрытанія]] — {{ДС|17|1|1991}}, [[Осла]], [[Нарвегія]]) — кароль Нарвегіі з 1957 года, сын Хокана VII. Па бацьку дацкі прынц з дому [[род Глюксбургаў|Глюксбургаў]], праўнук Крысціяна IX, па маці (будучая нарвежская каралева Мод) — унук брытанскага караля Эдуарда VII, жанатага з дачкой Крысціяна IX — Аляксандрай Да абрання на нарвежскі трон бацькі (1905) насіў імя Аляксандр. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.kongehuset.no/c29380/artikkel/vis.html?tid=29386 Kong Olavs dekorasjoner] {{ref-no}} {{start box}} {{succession box|title=[[Спіс каралёў Нарвегіі|Кароль Нарвегіі]]<br />[[Выява:Coat of Arms of Norway.svg|40px]]|before=[[Хокан VII]]|after=[[Харальд V]]|years=[[1957]]—[[1991]]}} {{end box}} {{Каралі Нарвегіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Яхтсмены Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Скакуны з трампліна Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны ад Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны па парусным спорце]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 1928 года]] [[Катэгорыя:Яхтсмены на летніх Алімпійскіх гульнях 1928 года]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Оксфардскага ўніверсітэта]] swbta9tka34unykbjmrh11gahr0jq2u 10 84801 4183416 4146275 2022-08-11T14:04:08Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" cellspacing="3px" align="right" style="clear: right; margin: 0 0 1em 1em; text-align:center;" |- | colspan="2" |<font size=2>'''[[Гісторыя Старажытнага Рыма|Гісторыя]] [[Старажытны Рым|Старажытнага Рыма]]'''<br /></font><span style="font-size:smaller;"></span> |- |[[Выява:Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg|120px]] |- | - style="font-size:11px" | <font size=2>'''[[Ромул і Рэм|Заснаванне Рыма]]'''<br /> '''[[Рымскае царства|Царскі перыяд]]'''<br /> <font size=1>'''[[Старажытнарымскія цары|Сем цароў Рыма]]'''</font><br /><br /> '''[[Рымская рэспубліка|Рэспубліка]]'''<br /> <font size=1>'''[[Гісторыя Старажытнага Рыма#Рэспубліканскі Рым|Ранняя Рэспубліка]]''' <br /> '''[[Пунічныя войны]]<br /> і экспансія на Усходзе'''<br /> '''[[Саюзніцкая вайна, 91—88 да н.э.|Саюзніцкая вайна]]'''<br /> '''[[Грамадзянская вайна ў Старажытным Рыме, 83—82 да н.э.|Грамадзянская вайна 83—82&nbsp;да&nbsp;н.э.]]'''<br /> '''[[Змова Катыліны]]'''<br /> '''[[Першы трыумвірат]]'''<br /> '''[[Грамадзянская вайна ў Старажытным Рыме, 49—45 да н.э.|Грамадзянская вайна 49—45&nbsp;да&nbsp;н.э.]]'''<br /> '''[[Другі трыумвірат]]'''<br /><br /> <font size=2>'''[[Рымская імперыя|Імперыя]]'''<br /> <font size=1>'''[[Спіс рымскіх імператараў|Спіс імператараў]]'''<br /> <font size=2>'''[[Прынцыпат]]'''<br /> <font size=1>'''[[Юліі-Клаўдзіі|Дынастыя Юліяў-Клаўдзіяў]]'''<br /> '''[[Флавіі|Дынастыя Флавіяў]]'''<br /> '''[[Антаніны|Дынастыя Антанінаў]]'''<br /> '''[[Северы|Дынастыя Севераў]]'''<br /> '''[[Крызіс Рымскай імперыі III стагоддзя|Крызіс III стагоддзя]]'''<br /> <font size=2>'''[[Дамінат]]'''<br /> <font size=1>'''[[Заходняя Рымская імперыя]]'''<br /><br /> <div style="float:left; width:50%;"> '''Паняцці:'''<br /> '''[[SPQR]]'''<br /> '''[[Старажытнарымская культура|Культура]]'''<br /> '''[[Шлюб у Старажытным Рыме|Шлюб]]'''<br /> '''[[Прастытуцыя ў Старажытным Рыме|Прастытуцыя]]'''<br /> '''[[Старажытнарымская рэлігія|Рэлігія]]'''<br /> '''[[Гісторыя хрысціянства ў Рымскай імперыі|Хрысціянства]]'''<br /> '''[[Рымскі тэатр|Тэатр]]'''<br /> '''[[Лацінская мова|Мова]]'''<br /> '''[[Рымская літаратура|Літаратура]]'''<br /> '''[[Архітэктура Старажытнага Рыма|Архітэктура]]'''<br /> '''[[Мода ў Старажытным Рыме|Мода]]'''<br /> '''[[Рымскія дарогі|Дарогі]]'''<br /> '''[[Рымская правінцыя|Правінцыі]]'''<br /> '''[[Старажытнарымскае войска|Войска]]'''<br /> '''[[Рымскі легіён|Легіёны]]'''<br /> '''[[Магістратура (Старажытны Рым)|Магістратуры]]'''<br /> </div> <div style="float:right; width:50%;"> '''Людзі:'''<br /> '''[[Ромул і Рэм]]'''<br /> '''[[Сцыпіён]]'''<br /> '''[[Семпроніі Гракхі|Гракхі]]'''<br /> '''[[Гай Марый|Марый]]'''<br /> '''[[Луцый Карнелій Сула|Сула]]'''<br /> '''[[Марк Тулій Цыцэрон|Цыцэрон]]'''<br /> '''[[Гней Пампей Вялікі|Пампей]]'''<br /> '''[[Гай Юлій Цэзар|Цэзар]]'''<br /> '''[[Марк Антоній]]'''<br /> '''[[Актавіян Аўгуст|Актавіян]]'''<br /> '''[[Нерон]]'''<br /> '''[[Веспасіян]]'''<br /> '''[[Траян]]'''<br /> '''[[Марк Аўрэлій]]'''<br /> '''[[Дыяклетыян]]'''<br /> '''[[Канстанцін I Вялікі|Канстанцін I]]'''<br /> </div> |- |}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны былых дзяржаў|Старажытны Рым]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Італія]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Гісторыя краін|Старажытны Рым]] </noinclude> 0o6imqjqlnwrodkd6cmfdbttajhubjx 0 84816 4183625 3877076 2022-08-11T20:20:32Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Фрэдэгонда | арыгінал імя = {{lang-fr|Frédégonde}} | выява = Emmanuel Herman Joseph Wallet - Frédégonde armant les meurtriers de Sigebert.jpg | шырыня = 300px | подпіс = Фрэдэгонда ўзбройвае забойцаў Сігіберта I. | пасада = [[Франкская дзяржава|Каралева франкаў]] | сцяг = | перыядпачатак = [[568]] | перыядканец = [[27 верасня]] [[584]] | папярэднік = [[Галесвінта]] | пераемнік = [[Хельдэтруда]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | вікісховішча = Fredegund }} '''Фрэдэгонда''', ''Фрэдэгунда'' ({{lang-la|Fredegundis}}, {{lang-fr|Frédégonde}}, старажытнаням. «Мірная ваяўніца», ад fridu - «мірны», gund - «бой, бітва») (каля 545 - [[8 снежня]] [[597]], [[Парыж]]) — франкская каралева, спачатку наложніца, затым жонка [[Хільперык I|Хільперыка I]], меравінгскага караля Нейстрыю, чыю папярэднюю жонку, вестготку [[Галесвінт]]у, яна загубіла. Была ў непрымірымай варожасці з аўстразійскай каралевай [[Брунгільда]]й, сястрой Галесвінты. Маці караля [[Хлотар II|Хлотара II]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Aug. Thierry, «R écits des temps mérovingiens»; * B. Zeller, «Clovis et ses fils; les fils de Clotaire»; * G. Kurth, «Histoire poétique des Mé rovingiens» (Брюсель, 1893); * J. Havet, «Questions m é rovingiennes» (Парыж, 1885). == Спасылкі == {{Commons|Category:Fredegund}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Меравінгі]] [[Катэгорыя:Жанчыны Сярэдневякоўя]] [[Катэгорыя:Жанчыны-забойцы]] [[Катэгорыя:Наложніцы і канкубіны]] [[Катэгорыя:Каралевы франкаў]] 7seljna8f72hiu4ssg4a7g3ffqihpgr 0 84819 4183630 3877071 2022-08-11T20:20:54Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} [[File:Portrait_Clotaire_II_roy_de_France.jpg|thumb|]] '''Хлотар II''' ({{lang-fr|Chlothar, Chlotar, Clothar, Clotaire, Chlotochar, Hlothar}}), ([[584]]-[[18 кастрычніка]] [[629]]) — кароль франкаў, кіраваў у [[584]]—[[629]] гадах, з дынастыі [[Меравінгі|Меравінгаў]]. Хлотар II па мянушцы Вялікі (le Grand) або Малодшы (le Jeune) быў сынам караля [[Хільперык I|Хільперыка I]] і [[Фрэдэгонда|Фрэдэгонды]], унукам [[Хлотар I|Хлотара I]]. Кіраваў у Нейстрыі, а з [[613]] г. — кароль ўсіх франкаў. Імя Хлотар ў перакладзе са стара-германскай азначае «Які мае знакамітую армію». {{зноскі}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{commonscat|Editing Chlothar II}} [[Катэгорыя:Меравінгі]] p46es7zi40qtgtzp00e1oj66blbn39n 0 84820 4183629 3700686 2022-08-11T20:20:49Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Хлотар}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Хлотар I | арыгінал імя = {{lang-la|Chlotarius, Chlotacharius}} | выява = Portrait_Roi_de_france_Clotaire_Ier.jpg | апісанне выявы = Выява Хлотара I з бронзавага медалю працы Жана Дасье. Каля 1720 года. | шырыня = 200px | пасада = [[Спіс каралёў Францыі|кароль франкаў]] | перыядпачатак = [[23 снежня]] [[558]] | перыядканец = [[29 лістапада]] [[561]] | папярэднік = [[Хільдэберт I]] | пераемнік = [[Харыберт I]] | пасада_2 = [[Суасон|кароль Суасонскі]] | перыядпачатак_2 = [[27 лістапада]] [[511]] | перыядканец_2 = [[29 лістапада]] [[561]] | папярэднік_2 = няма | пераемнік_2 = [[Хільперык I]] | пасада_3 = [[Арлеан|кароль Арлеанскі]] | перыядпачатак_3 = [[23 снежня]] [[558]] | перыядканец_3 = [[29 лістапада]] [[561]] | папярэднік_3 = [[Хільдэберт I]] | пераемнік_3 = [[Гунтрамн]] | пасада_4 = [[Аўстразія|кароль Аўстразіі]] | перыядпачатак_4 = [[лістапад]]/[[снежань]] [[555]] | перыядканец_4 = [[29 лістапада]] [[561]] | папярэднік_4 = [[Тэадэбальд]] | пераемнік_4 = [[Сігіберт I]] | пасада_5 = [[Франкскае каралеўства Бургундыя|кароль Бургундыі]] | перыядпачатак_5 = [[23 снежня]] [[558]] | перыядканец_5 = [[29 лістапада]] [[561]] | папярэднік_5 = [[Хільдэберт I]] | пераемнік_5 = [[Гунтрамн]] | пасада_6 = [[Парыж|кароль Парыжскі]] | перыядпачатак_6 = [[23 снежня]] [[558]] | перыядканец_6 = [[29 лістапада]] [[561]] | папярэднік_6 = [[Хільдэберт I]] | пераемнік_6 = [[Харыберт I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = }} '''Хлотар I''' (каля 497 — {{ДС|29|11|561}}) — кароль франкаў, кіраваў у [[511]]—[[561]] гадах, з дынастыі [[Меравінгі|Меравінгаў]]. Малодшы сын караля [[Хлодвіг I|Хлодвіга I]] і [[Клацільда Бургундская|Клацільды Бургундскай]]. Імя Хлотар ў перакладзе са стара-германскай азначае «Які мае знакамітую армію». {{зноскі}} {{Меравінгі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы VI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралі франкаў]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] [[Катэгорыя:Каранаваныя дзеці]] p371h1ifaqfsv5dfneem46iv230phy4 0 86085 4183612 3946477 2022-08-11T20:18:52Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Аляксандра Фёдараўна}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Аляксандра Фёдараўна | імя пры нараджэнні = Фрыдэрыка Луіза Шарлота Вільгельміна | арыгінальнае імя пры нараджэнні = Friederike Luise Charlotte Wilhelmine von Preu?en | выява = Alexandra Feodorovna (Charlotte of Prussia).jpg | шырыня = 300px | апісанне выявы = | пасада = [[Спіс мужоў і жонак расійскіх кіраўнікоў|імператрыца Расійскай імперыі]] | сцяг = Flag of Russia.svg | перыядпачатак = [[1825]] | перыядканец = [[1855]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахавана = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | узнагароды = {{{!}} style="background: transparent" {{!}}{{Ордэн Белага арла, Царства Польскае}} {{!}}} | вікісховішча = Alexandra Feodorovna (Charlotte of Prussia) | аўтограф = | манаграма = Imperial Monogram of Empress Alexandra Feodorovna (1798-1860) of Russia.svg | шырыня манаграмы = 75px }} '''Аляксандра Фёдараўна''' (пры нараджэнні: прынцэса Фрыдэрыка Шарлота Вільгельміна, вядомая таксама як Шарлота Пруская, [[13 ліпеня]] [[1798]], [[Патсдам]] — 20 кастрычніка ([[1 лістапада]]) [[1860]], [[Царскае Сяло]]) — жонка расійскага імператара [[Мікалай I (імператар расійскі)|Мікалая I]], імператрыца расійская. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Alexandra Feodorovna (Charlotte of Prussia)}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рускія імператрыцы-жонкі]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Пратэстанты, якія прынялі праваслаўе]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Прусіі]] 0h8pywtayjembm2ucp5wphbunp4empc 0 86108 4183503 3599303 2022-08-11T20:06:04Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Іштван I Святы | арыгінальнае імя = I. (Szent) István | партрэт = Aftnn King Stephen, who we reckon was responsible for Christianity in eastern Europe.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = [[Кароль Венгрыі]] | парадак = 1 | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = 1001 | перыядканец = 1038 | папярэднік = пасада зацверджаная; <br/> ён сам як [[Вялікі князь венграў]] | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | тытул_2 = [[Вялікі князь венграў]] | парадак_2 = | пад імем_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = 997 | перыядканец_2 = 1000 | папярэднік_2 = [[Геза]] | пераемнік_2 = пасада скасаваная; <br/> ён сам як [[Кароль Венгрыі]] | каранацыя_2 = | адрачэнне_2 = | наследнік_2 = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | вучоная ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = Stephen I of Hungary }} Кароль '''Іштван I Святы''' (''Іштван Вялікі''; {{lang-hu|(Szent) I. István}}, у лацінізаваным варыянце Стэфан I; каля 970/975 — [[15 жніўня]] [[1038]]) — нітранскі князь (995—997), венгерскі надзьфеедэлем (з 997) і першы кароль Венгерскага каралеўства (з 1000/1001) з дынастыі Арпадаў. == Біяграфія == Іштван быў сынам вярхоўнага князя венграў [[Геза|Гезы]] і княгіні [[Шаральт]], першапачаткова насіў імя [[цюркская мова|цюркскага паходжання]]<ref>[http://books.google.ru/books?id=IgoiAQAAIAAJ&q=Vajk%2Bturkish Zzolds A. Saint Stephen and his county]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=QJpnAAAAMAAJ&q=Vajk%2Bturkish Austrian history yearbook]</ref><ref>[http://books.google.ru/books?id=C9kVAQAAIAAJ&q=Vajk%2Bturkish Goodwin S. Africa in Europa]</ref> Вайк (гэта значыць «герой» ці «лідар»). Працягваючы ініцыятывы бацькі, ён прыклаў шмат высілкаў для завяршэння афармлення ў Венгрыі [[феадалізм|раннефеадальнай]] дзяржавы. [[Выява:Verhaghen Saint Stephen receives the Pope's envoys 1700.jpg|thumb|250px|left|Пітэр Іозеф Верхаген. Іштван Святы прымае пасланцаў Папы Рымскага, якія прынеслі карону. [[Музей выяўленчых мастацтваў, Будапешт]]]] Пасля прыгнечання мецяжоў некалькіх іншых прэтэндэнтаў на прастол — [[Копань|Копаня]] (які кіраваў у [[камітат Шомадзь|Шомадзі]]), Дзьюлы (які паўстаў у [[Трансільванія|Трансільваніі]] ў [[1003]] годзе), а таксама паўстанні «цёмных венграў» ([[1008]]) — Іштван I быў [[каранацыя|каранаваны]] [[Папскі легат|легатам]] [[Папа Рымскі|Папы Рымскага]] [[Сільвестр II, Папа Рымскі|Сільвестра ІІ]] [[Астрык]]ам на [[Ражство]] [[1000]] (ці [[1001]]), атрымаўшы такім чынам як духоўную, так і свецкую ўладу. Каралю Іштвану быў дараваны тытул [[апасталічны кароль|апасталічнага караля]] з уладай у 10 [[дыяцэзія]]х, а таксама права свабоднага распаўсюджання веры і аўтаномнае кіраванне [[Хрысціянская Царква|царквой]] у Венгрыі (гэта дазволіла краіне захаваць рэальную незалежнасць ад Папы, у той час, як [[Чэхія]] і [[Польшча]] не змаглі гэтага дамагчыся). Пасля каранацыі Іштван з дапамогай лацінскіх і грэчаскіх святароў пачаў ажыццяўляць хрысціянізацыю краіны, звяртаючы [[венгры|венграў]] у новую рэлігію. З дапамогай хрысціянізацыі Іштван канчаткова інтэграваў Венгрыю ў кола цывілізаваных народаў і заваяваў сабе права лічыцца пасля смерці яе святым заступнікам, таму ён і быў кананізаваны [[каталіцтва|каталіцкай]] царквой. Цэнтралізацыю Венгрыі Іштван I праводзіў па ўзоры імперыі [[Каралінг]]аў. Іштван ліквідаваў племянны падзел краіны, стварыўшы тэрытарыяльна-адміністрацыйныя акругі — каралеўскія [[камітат, адміністрацыйная адзінка|камітаты]] (ці жупы), на чале якіх стаялі [[жупан, кіраўнік|ішпаны]]. Створаны прыдворны савет атрымліваў дарадчыя функцыі. Першы кароль таксама правёў вельмі паспяховыя фінансава-эканамічныя рэформы: было адменена [[рабаўладанне]], распаўсюджанае ў венграў на ранніх перыядах гісторыі, у той жа час прадстаўнікі феадальна-запрыгоненых [[сацыяльны клас|класаў]] маглі быць вызвалены асабіста каралём, усталёўваўся фіксаваны [[падатак]] у форме [[Царкоўная дзесяціна|дзесяціны]], пры гэтым [[духавенства]], князі, ішпаны і военачальнікі вызваляліся ад выплат, была распачата чаканка манет. Пры Іштване былі створаны дзве [[кадыфікацыя|кадыфікацыі]] законаў: першая складалася з 35 артыкулаў, другая — з 20. Да [[1028]] года Іштван I падпарадкаваў венгерскаму ўплыву ўвесь [[Карпаты|Карпацкі рэгіён]], замацаваўшы далучэнне новых тэрыторый адпаведнымі дагаворамі з [[Кіеўская Русь|Вялікім князем Кіеўскім]] [[Яраслаў Мудры|Яраславам Мудрым]] і каралём Польшчы [[Баляслаў I Храбры|Баляславам I Храбрым]]. Закліканыя феадаламі [[немцы|нямецкія]] рыцары караля [[Конрад II|Конрада II]], абапіраючыся на пратэстуючых супраць рэформаў Іштвана I [[язычніцтва|язычнікаў]], у [[1030]] годзе выступілі супраць венгерскага караля, але іх уварванне было адбіта лаяльнай Іштвану арміяй. Іштван быў жанаты на [[Гізела Баварская|Гізеле Баварскай]]; у іх было трое дзяцей, у тым ліку [[Святы Эмерык|Святы Эмерык (Імрэ)]], але ўсе яны памерлі ў маладосці, яшчэ пры жыцці бацькі. Спадчыннікам Іштвана стаў яго пляменнік [[Пётр Арсеола]]. == Свята == Іштван Вялікі — галоўны святы заступнік Венгрыі. [[Дзень Святога Іштвана|Дзень Св. Іштвана]] — [[20 жніўня]] — галоўнае нацыянальнае свята Венгрыі, якое адзначаецца масавымі гуляннямі, феерверкамі і тэатралізаванымі паказамі на тэму нацыянальнай гісторыі. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1998. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2 == Спасылкі == {{Commons|Category:Stephen I of Hungary}} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў X стагоддзі]] [[Катэгорыя:Каталіцкія святыя]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Святыя Венгрыі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы X стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Арпады]] [[Катэгорыя:Кананізаваныя князі]] [[Катэгорыя:Святыя паводле алфавіта]] snkzo2itle0rbian4czq8una8pw18ou 0 86808 4183524 3807566 2022-08-11T20:08:23Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = [[Спіс каралеў Францыі|Імператрыца Францыі]] | парадак-жан = 3 | імя = Яўгенія дэ Манціхо | арыгінал імя = Eugénie de Montijo | імя пры нараджэнні = Эўхенія Марыя Ігнасия Аўгусціна Палафокс дэ Гусман Портакарэра і Кіркпатрык дэ Платанаса дэ Манціхо дэ Тэба | выява =Empress Eugénie in Court Dress (Guillemet after Winterhalter, Musée d'Orsay).jpg | перыядпачатак = [[30 студзеня]] [[1853]] | перыядканец = [[11 студзеня]] [[1871]] | папярэднік = тытул адноўлены;<br />[[Марыя Амалія Неапалітанская]] | пераемнік = тытул скасаваны | герб = Grand coat of arms of Empress Eugenie.svg | сцяг = Flag of France.svg | сцяг2 = Arms of the French Empire3.svg | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахавана = | маці = | муж = | дзеці = | аўтограф = }} '''Імператрыца Яўгенія''' (Яўгенія / Эўхенія / Эжэн Марыя Ігнас Аўгустына Палафокс дэ Гусман Портакарэра і Кіркпатрык дэ Платанаса дэ Манціхо дэ Тэба, {{lang-es|María Eugenia Ignacia Agustina Palafox de Guzmán Portocarrero y Kirkpatrick, condesa de Teba}}; {{lang-fr|Eugénie de Montijo}}, [[5 мая]] [[1826]] — [[11 ліпеня]] [[1920]]) — імператрыца Францыі, жонка [[Напалеон III|Напалеона III]]. Нарадзілася ў 1826 годзе ў [[Гранада|Гранадзе]] (Іспанія) у дваранскай сям'і іспанскага, французскага і шатландскага паходжання. З яе бацькамі быў блізка знакам [[Праспер Мерымэ]]. У 1853 выйшла замуж за Напалеона III; славілася прыгажосцю; была заканадаўцай мод для Еўропы. [[File:Eugénie de Montijo, Empress consort of the French.jpg|thumb|320px|right|Яўгенія дэ Манціхо, 1856]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ+|Евгения}} == Спасылкі == {{commons}} {{start box}} {{succession box|before=[[Марыя Амалія Неапалітанская]] Каралева [[Францыя|Францыі]] |title=Імператрыца [[Францыя|Францыі]] (імператрыца-кансорт) |years=[[1853]]—[[1871]]| |after=—|}}Манархія скасавана {{end box}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Імператрыцы Францыі]] [[Катэгорыя:Каралевы і імператрыцы Францыі]] [[Катэгорыя:Другая Французская імперыя]] [[Катэгорыя:Іспанская арыстакратыя]] [[Катэгорыя:Банапарты]] [[Катэгорыя:Дамы Вялікага Крыжа ордэна Брытанскай імперыі]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя Залатой ружай]] gga2djrzod04xv07g9qpb0c459w4ch2 10 88937 4184008 1663060 2022-08-12T08:28:45Z MasterRus21thCentury 87659 замена wikitext text/x-wiki [http://genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id={{{1|{{{id}}}}}} {{{title|{{PAGENAME}}}}}]{{ref-en}} у праекце «[[Матэматычная генеалогія]]».<noinclude>{{doc}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Вонкавыя спасылкі:Матэматыка]] </noinclude> 1q3oez26ma1zllf2cg0qdzn4m0sydky 10 89142 4184003 1601643 2022-08-12T08:20:34Z MasterRus21thCentury 87659 замена wikitext text/x-wiki <includeonly>[[Выява:Placemark-globe.svg|15px|спасылка на KML]]<span class="GoogleEarthPlacemark">&nbsp;&nbsp;{{{2}}}&nbsp;[http://maps.google.com/?q={{{1}}} Google Maps]&nbsp;&nbsp;[{{{1}}} KMZ]</span></includeonly><noinclude> [[Шаблоны:Вонкавыя спасылкі:Геаграфія|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 2sxdtwrjc83mwlojgg5lgmyafvmp5mt 4184006 4184003 2022-08-12T08:27:00Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki <includeonly>[[Выява:Placemark-globe.svg|15px|спасылка на KML]]<span class="GoogleEarthPlacemark">&nbsp;&nbsp;{{{2}}}&nbsp;[http://maps.google.com/?q={{{1}}} Google Maps]&nbsp;&nbsp;[{{{1}}} KMZ]</span></includeonly><noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Вонкавыя спасылкі:Геаграфія|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 1je73zjby5qskdhwwdjp98q8zl7jbdd 0 89439 4183613 3875753 2022-08-11T20:18:57Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іерарх}} '''Альбрэхт II, маркграф Брандэнбургскі''' ({{lang-de|Albrecht von Brandenburg}}; {{ДН|28|6|1490}}, {{МН|Кёльн||}} — {{ДС|24|9|1545}}, замак [[Марцінсбург]], каля [[Майнц]]а) — архібіскуп магдэбургскі і майнцкі, курфюрст і эрцканцлер Свяшчэннай Рымскай імперыі, адміністратар хальберштацкага архібіскупства і да прызначэння кардыналам маркграф Брандэнбургскай маркі разам са сваім старэйшым братам Іаахімам. Шматгранная і неадназначная асоба, сучаснік Лютэра, заступнік Дзюрэра, Кранаха, Груневальда, Бальдунга, Альбрэхт Брандэнбургскі пакінуў вялікі след у гісторыі і мастацтве Германіі. == Партрэты Альбрэхта Брадэнбургскага == Дзякуючы сваёй мецэнацкай дзейнасці Альбрэхт Брадэнбургскі пакінуў вялікі след у нямецкім мастацтве і першым чынам у жывапісе. Да нашага часу захавалася вялікая колькасць яго партрэтаў. <gallery> Выява:Cranach - Albert of Hohenzollern.JPG|[[Лукас Кранах Старэйшы]]. Партрэт кардынала Альбрэхта Брадэнбургскага. 1528. [[Эрмітаж]]. [[Санкт-Пецярбург]] Выява:CranachAlbrechtBrandenburg.jpg|[[Лукас Кранах Старэйшы]]. Альбрэхт II Брадэнбургскі Image:Lucas_Cranach_d._%C3%84._046.jpg|[[Лукас Кранах Старэйшы]]. Партрэт кардынала Альбрэхта Брадэнбургскага ў вобразе [[Еранім Стрыдонскі|св. Ераніма]]. 1526. Музей мастацтваў Рынглінга. Сарасота. [[Штат Фларыда|Фларыда]] Image:Albrecht-v-Brandenburg-1520.jpg|[[Лукас Кранах Старэйшы]]. Распяцце з Альбрэхтам Брадэнбургскім </gallery> == Літаратура == * {{кніга |аўтар = |частка = |спасылка частка = |загаловак = Der Kardinal: Albrecht von Brandenburg, Renaissancefürst und Mäzen. — 2 Bände |адказны = Hrsg. von Th. Schauerte, A. Tacke, K. Schneider |месца = Stuttgart |выдавецтва = Schnell & Steiner |год = 2006 |allpages = |isbn = 978-3795419097 |тыраж = }} * {{кніга |аўтар = |частка = |спасылка частка = |загаловак = Erzbischof Albrecht von Brandenburg 1490—1545. Ein Kirchen- und Reichsfürst der Frühen Neuzeit |адказны = Hrsg. von F. Jürgensmeier |выданне = |месца = Frankfurt/M. |выдавецтва = Knecht |год = 1991 |allpages = |isbn = 3-7820-0638-0 |тыраж = }} {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Архібіскупы Майнца]] [[Катэгорыя:Маркграфы брандэнбургскія]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Кардыналы Германіі]] 6wj4t1hecqgvqh3ngwppe0vbgnx40af 0 89566 4183538 4127837 2022-08-11T20:10:23Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Карл XIV Юхан | арыгінальнае імя = Karl XIV Johan | сцяг = Flag of Sweden.svg | тытул = [[кароль Швецыі]], Готаў і Вендаў | парадак = 17 | партрэт = CarlXIVJohnSweden.jpg | шырыня = 300px | подпіс = | каранацыя = [[11 мая]] [[1818]] | перыядпачатак = [[5 лютага]] [[1818]] | перыядканец = [[8 сакавіка]] [[1844]] | папярэднік = [[Карл XIII]] | пераемнік = [[Оскар I]] | сцяг_2 =Flag_of_Norway_(1814–1821).svg | тытул_2 = [[кароль Нарвегіі]] | пад імем_2 = Карл III |парадак_2 = 49 | каранацыя_2 = [[7 верасня]] [[1818]] | перыядпачатак_2 = [[5 лютага]] [[1818]] | перыядканец_2 = [[8 сакавіка]] [[1844]] | папярэднік_2 = [[Карл XIII|Карл II]] | пераемнік_2 = [[Оскар I]] | жонка = | дынастыя = | імя пры нараджэнні = Жан Батыст Жуль Бернадот | бацька = | маці = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | аўтограф = Autograf, Carl Johan, Nordisk familjebok.png |Commons = Charles XIV John of Sweden}} '''Жан Батыст Жуль Бернадот''' ({{lang-fr|Jean-Baptiste Jules Bernadotte}}, пасля '''Карл XIV Юхан''', {{lang-sv|Karl XIV Johan}}; [[26 студзеня]] [[1763]], [[По]], [[Гасконь]], [[Францыя]] — {{ДС|8|3|1844}}, {{МС|Стакгольм||}}) — маршал Францыі (1804), удзельнік рэвалюцыйных і напалеонаўскіх войн, князь Понтэ-Корве (з 1806), пасля кароль Швецыі і Нарвегіі (з 1818), заснавальнік дынастыі Бернадотаў. == Шведскі прастол == [[Выява:Kroning 1818 s.JPG|left|thumb]] Гуманнае абыходжанне яго з палоннымі шведамі, захопленымі ў Траве, зрабіла імя Бернадота настолькі папулярным у Швецыі, што дзяржаўны савет, сазваны шведскім каралём [[Карл XIII|Карлам XIII]] для абрання яму пераемніка, аднагалосна вырашыў прапанаваць карону Бернадоту, калі той прыме [[лютэранства]]. За рашэннем таксама стаяла імкненне савета дагадзіць Напалеону. Бернадот пагадзіўся, і ў 1810 г. ён быў звольнены Напалеонам са службы. 21 жніўня [[1810]] года [[рыксдаг]] абраў Бернадота [[кронпрынц]]ам Швецыі, 20 кастрычніка Бернадот прыняў лютэранства, 31 кастрычніка Бернадот быў прадстаўлены сходу дзяржаўных чыноў у Стакгольме, а 5 лістапада ўсыноўлены каралём. З гэтага часу Бернадот стаў рэгентам, а фактычна — кіраўніком Швецыі, на прастол якой афіцыйна ўступіў толькі ў [[1818]] г. пад імем Карла XIV Юхана. Такім чынам, ён стаў заснавальнікам дынастыі Бернадотаў у Швецыі. У 1812 г. Бернадот парваў адносіны з Францыяй і заключыў саюз з Расіяй. У 1813—1814 гг. на чале шведскіх войскаў ваяваў супраць сваіх суайчыннікаў на боку шостай антынапалеонаўскай кааліцыі. Памёр Жан-Батыст Бернадот 8 сакавіка [[1844]] года. Пры падрыхтоўцы да бальзамавання на яго руцэ выявілі татуіроўку на французскай мове: «Смерць каралям!»<ref>[http://www.museum.ru/1812/Library/tarle1/part01.html Тарле Е. В., «Нашествие Наполеона на Россию», Гл. 1.7]</ref>. == Гл. таксама == * [[Вуліца Карла-Юхана]] * [[Палітычная сістэма Швецыі]] * [[Дынастыя Бернадотаў]] {{зноскі}} == Літаратура == * Карл XIV Иоанн // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) — СПб., 1890—1907. == Спасылкі == {{Commons|Charles XIV John of Sweden}} {{start box}} {{succession box|title=[[Спіс каралёў Швецыі|Кароль Швецыі]]<br />[[Выява:Lilla riksvapnet - Riksarkivet Sverige.png|80px]]|before=[[Карл XII (кароль Швецыі)|Карл XIII]]|after=[[Оскар I]]|years=[[1818]]—[[1844]]}} {{end box}} {{Каралі Швецыі}} {{Маршалы Напалеона I}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Святога Георгія I класа]] [[Катэгорыя:Маршалы Напалеона I]] [[Катэгорыя:Генералісімусы]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа Жалезнага крыжа]] 304ctaivtlx24m21cbgu6fi0izui9am 0 91136 4183567 4134196 2022-08-11T20:12:45Z Artsiom91Bot 51617 /* Біяграфія */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Крысціян X''' ({{lang-da|Christian 10.}}; Christian Carl Frederik Albert Alexander Vilhelm, [[26 верасня]] [[1870]], [[Капенгаген]], [[Данія]] — [[20 красавіка]] [[1947]], там жа) — кароль Даніі з [[14 мая]] [[1912]] і кароль [[Каралеўства Ісландыя|Ісландыі]] з [[1 снежня]] [[1918]] па [[17 чэрвеня]] [[1944]] (пад імем Крысціян I). == Біяграфія == Крысціян нарадзіўся ў замку Шарлотэнлун каля Капенгагена ў сям’і [[Фрэдэрык VIII, кароль Даніі|Фрэдэрыка VIII]] і [[Лавіса Шведская|Лавізы Шведскай]]. Ён быў першым [[Род Глюксбургаў|Глюксбургам]], якія нарадзіліся ў [[Данія|Даніі]]. Атрымаў ваенную адукацыю. Меў чыны: шведскага генерал-маёра (15 мая 1912), шведскага, нарвежскага і германскага адмірала (24 лютага 1913), брытанскага адмірала (29 лістапада 1920), прускага генерал-палкоўніка. З 1906 года кронпрынц і член Дзяржаўнага савета<ref name="БРЭ">{{кніга|аўтар = |частка = Кристиан X|загаловак =[[Большая российская энциклопедия]] |арыгінал = |спасылка = |адказны =С.Л. Кравец |выданне = |месца =М |выдавецтва =Большая Российская энциклопедия |год = 2010|том =16 |старонкі = 61|старонак =751 |серыя = |isbn =978-5-85270-347-7 |тыраж =60 000 }}</ref>. У 1912 годзе ўспадкаваў дацкі прастол. У 1920 годзе быў праведзены рэферэндум, па выніках якога Паўночны [[Шлезвіг]] і частка Цэнтральнага Шлезвіга былі вернутыя ў склад Даніі. Спроба Крысціяна X дамагчыся вяртання ўсяго Цэнтральнага Шлезвіга прывяла да ўнутрыпалітычнага крызісу, які паставіў пад пагрозу існаванне дацкай манархіі (найстарэйшай у Еўропе). Пасля акупацыі Даніі ў красавіку 1940 года кароль застаўся ў краіне і стаў сімвалам маральнага супраціўлення датчан. У 1942 годзе быў фактычна заключаны пад хатні арышт<ref name="БРЭ" />. Крысціян X быў пляменнікам прынцэсы Дагмары Дацкай (расійскай імператрыцы [[Марыя Фёдараўна (жонка Аляксандра III)|Марыі Фёдараўны]]) і стрыечным братам [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалая II]]. Яго малодшы брат прынц Карл стаў каралём Нарвегіі пад імем [[Хокан VII]]. {{зноскі}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асобы на манетах]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Праведнікі народаў свету]] [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] nnnifsjkfo11st6ao5mjq0qoposcfhh 0 91645 4183601 3646115 2022-08-11T20:17:58Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |тытул = [[Спіс кіраўнікоў Прусіі|кароль Прусіі]] |беларускае імя = Фрыдрых Вільгельм IV |арыгінальнае імя = Friedrich Wilhelm IV |парадак = 6 |партрэт = FWIV.jpg |пачатак паўнамоцтваў = [[4 чэрвеня]] [[1840]] |канчатак паўнамоцтваў = [[2 студзеня]] [[1861]] |сцяг = Royal Standard of the King of Prussia (1844–1871).svg |папярэднік = [[Фрыдрых Вільгельм III]] |пераемнік = [[Вільгельм I, імператар Германіі|Вільгельм I]] |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |пахаваны = |жонка = |дынастыя = |бацька = |маці = |дзеці = не |аўтограф = Friedrichwilhelmivkönigvonpreußen.svg |узнагароды = {{ордэн Падвязкі}}{{ордэн Залатога руна}}{{ордэн Белага арла (Царства Польскае)}} |Commons=Friedrich Wilhelm IV of Prussia }} '''Фрыдрых Вільгельм IV''' (ням.: Friedrich Wilhelm IV; [[15 кастрычніка]] [[1795]], [[Берлін]] — [[2 студзеня]] [[1861]], [[Патсдам]]) — кароль Прусіі з [[7 чэрвеня]] [[1840]] г. з дынастыі Гогенцолернаў. Фрыдрых Вільгельм IV — старэйшы сын [[Фрыдрых Вільгельм III|Фрыдрыха Вільгельма III]] і Луізы Мекленбург-Сцерліцкай. Старэйшы брат першага імператара аб’яднанай Германіі Вільгельма I. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{Супрацоўнік РАН|52562|караля Фрыдрыха Вільгельма IV}} {{start box}} {{succession box|title=[[Выява:Coat of arms of Prussia.svg|35 px]] <br />Кароль Прусіі |before=[[Фрыдрых Вільгельм III]]|after=[[Вільгельм I, германскі імператар|Вільгельм I]]|years=[[1840]]—[[1861]]}} {{end box}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі прускія]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Асобы на манетах]] [[Катэгорыя:Псіхічнахворыя манархі]] [[Катэгорыя:Каралеўскія члены Лонданскага каралеўскага таварыства]] [[Катэгорыя:Ганаровыя члены Санкт-Пецярбургскай акадэміі навук]] 9dzuiiftv7p4zfu9f0oo0d4nibexaz3 0 92507 4183560 3484963 2022-08-11T20:12:16Z Artsiom91Bot 51617 /* Біяграфія */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | герб = Arms of Alexandra of Denmark.svg | тытул = Каралева-кансорт [[Брытанская імперыя|Брытанскай імперыі]] | беларускае імя = Аляксандра Дацкая | арыгінальнае імя = Alexandra of Denmark | імя пры нараджэнні = Аляксандра Караліна Марыя Шарлота Луіза Юлія | партрэт = QueenAlexandra.jpg | памер =300px | сцяг = Flag of the United Kingdom.svg | сцяг2 = Coat of Arms of the United Kingdom (1837-1952).svg | перыядпачатак = [[22 студзеня]] [[1901]] | каранацыя = [[9 жніўня]] [[1902]] | перыядканец = [[6 мая]] [[1910]] | папярэднік = [[Альберт Саксен-Кобург-Гоцкі]] | пераемнік = [[Марыя Тэкская]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахавана = | бацька = | маці = | дынастыя = | муж = | тытул_2 = імператрыца-кансорт Індыі | парадак-жонак_2 = 1 |сцяг_2 = Flag of Imperial India.svg |сцяг2_2 = Star-of-India-gold-centre.svg | перыядпачатак_2 = [[22 студзеня]] [[1901]] | перыядканец_2 = [[6 мая]] [[1910]] | пераемнік_2 = [[Марыя Тэкская]] | дзеці = | Commons = Alexandra of Denmark }} '''Аляксандра Дацкая''' ({{lang-da|Alexandra af Danmark}}, {{lang-en|Alexandra of Denmark}}, '''каралева Аляксандра''', {{lang-en|Queen Alexandra}}; {{ДН|1|12|1844}}, {{МН|Капенгаген||}} — {{ДС|20|11|1925}}, [[Садрынгемскі палац]]) — дацкая прынцэса, каралева Вялікабрытаніі і Ірландыі, а таксама імператрыца Індыі (1901), з 1910 года — каралева-ўдава. == Біяграфія == Аляксандра была старэйшай дачкой прынца Крысціяна, пасля караля Даніі [[Крысціян IX|Крысціяна IX]] і яго жонкі [[Луіза Гесен-Касельская|Луізы Гесен-Касельскай]]. {{зноскі}} {{start box}} {{succession box|before=[[Альберт Саксен-Кобург-Гоцкі]] |title=Каралева [[Вялікабрытанія|Злучанага Каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі]] (каралева-кансорт) |years=[[1901]] — [[1910]]| |after=[[Марыя Тэкская]]|}} {{succession box|before= - |title=[[Імператрыца Індыі]] (імператрыца-кансорт) |years=[[1901]] — [[1910]]| |after=[[Марыя Тэкская]]|}} {{end box}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Дамы Вялікага Крыжа ордэна Брытанскай імперыі]] [[Катэгорыя:Дацкія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Вялікабрытаніі]] qab1x09hbksyfrgh3voyova3oxgr0jf 0 94024 4183772 2680213 2022-08-11T20:35:16Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Францыск II Французскі | арыгінальнае імя = {{lang-fr|Francois II de France}} | партрэт = FrancoisII.jpg | шырыня партрэта = 300px | подпіс = Партрэт працы [[Франсуа Клуэ]], каля 1560 г. | тытул = [[Кароль Францыі]] | сцяг = Blason France moderne.svg | парадак = 26 | каранацыя = [[21 верасня]] [[1559]] | перыядпачатак = [[10 ліпеня]] [[1559]] | перыядканец = [[5 снежня]] [[1560]] | папярэднік = [[Генрых II, кароль Францыі|Генрых II]] | пераемнік = [[Карл IX, кароль Францыі|Карл IX]] | тытул_2 = [[дафін Францыі]] | сцяг_2 = Arms of the Dauphin of France.svg | парадак_2 = 17 | перыядпачатак_2 = [[31 сакавіка]] [[1547]] | перыядканец_2 = [[10 ліпеня]] [[1559]] | папярэднік_2 = [[Генрых II, кароль Францыі|Генрых II]] | пераемнік_2 = [[Людовік XIII, кароль Францыі|Людовік XIII]] | тытул_3 = [[Спіс кансортаў Шатландыі|Кароль-кансорт Шатландыі]] | парадак_3 = | сцяг_3 = Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg | перыядпачатак_3 = [[24 красавіка]] [[1558]] | перыядканец_3 = [[5 снежня]] [[1560]] | папярэднік_3 = [[Марыя дэ Гіз, каралева Шатландыі|Марыя дэ Гіз]] | пераемнік_3 = [[Генрых Сцюарт, лорд Дарнлі]] ''(як кароль-кансорт)'' | дата нараджэння = 19.1.1544 | месца нараджэння = [[Палац Фантэнбло]], [[Францыя]] | дата смерці = 5.12.1560 | месца смерці = [[Арлеан]], [[Францыя]] | пахаваны = [[Абацтва Сен-Дэні]] | дынастыя = [[дынастыя Валуа|Валуа]] | веравызнанне = [[Каталіцызм]] | у шлюбе = [[Марыя Сцюарт|Марыя I Шатландская]] | бацька = [[Генрых II, кароль Францыі|Генрых II]] | маці = [[Кацярына Медычы]] | дзеці = | аўтограф = | Commons = Francis II of France }} '''Францыск (Франсуа) II''' ({{lang-fr|François II}}; [[19 студзеня]] [[1544]], [[Палац Фантэнбло]], [[Францыя]] - [[5 снежня]] [[1560]], [[Арлеан]], Францыя) — кароль Францыі з 10 ліпеня 1559, кароль-кансорт Шатландыі з 24 красавіка 1558 года. З дынастыі [[Валуа]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Henri Naef, ''La Conjuration d'Amboise et Genève'', in ''Mémoires et documents publiés par la Société d'histoire et d'archéologie de Genève'', 32 (2e sér., 2.2), 1922. * Lucien Romier, ''La Conjuration d'Amboise. L'aurore sanglante de la liberté de conscience, le règne et la mort de François II'', Paris, Librairie académique Perrin et Cie, 1923. 292 p. * Louis-Raymond Lefèvre, ''Les Français pendant les guerres de religion. Le Tumulte d'Amboise'', Paris, Gallimard, NRF, 1949. 256 p. * Corrado Vivanti, « La congiura d'Amboise » in ''Complots et conjurations dans l'Europe moderne'', Publications de l'École française de Rome, 1996, pp.&nbsp;439–450. ISBN 2-7283-0362-2 * Elizabeth A. R. Brown, « La Renaudie se venge : l'autre face de la conjuration d'Amboise » in ''Complots et conjurations dans l'Europe moderne'', Publications de l'École française de Rome, 1996, pp.&nbsp;451–474. ISBN 2-7283-0362-2 * Arlette Jouanna, « Le thème polémique du complot contre la noblesse lors des prises d'armes nobiliaires sous les derniers Valois » in ''Complots et conjurations dans l'Europe moderne'', Publications de l'École française de Rome, 1996, pp.&nbsp;475–490. ISBN 2-7283-0362-2 {{start box}} {{succession box |before=[[Генрых II, кароль Францыі|Генрых II]] |after=[[Карл IX, кароль Францыі|Карл IX]] |title=[[Кароль Францыі]] |years='''[[1559]] — [[1560]]''' }} {{end box}} {{Каралі і імператары Францыі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі французскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Каранаваныя дзеці]] [[Катэгорыя:Дафіны Францыі]] bbapd3eqrx71rolgc816gx6xerglduf 0 94026 4183751 3830511 2022-08-11T20:33:45Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Генрых II''' ({{lang-fr|Henri II}}, [[31 сакавіка]] [[1519]], Сен-Жэрменскі палац — [[10 ліпеня]] [[1559]], Турнэльскі гатэль, [[Парыж]], [[Францыя]]) — кароль Францыі з 31 сакавіка 1547 года, другі сын [[Францыск I|Францыска I]] ад шлюбу з Клод Французскай, дачкой [[Людовік XII|Людовіка XII]], з Ангулемской лініі дынастыі [[Валуа]]. == Дзеці == * '''сыны:''' [[Францыск II]], [[Карл IX, кароль Францыі|Карл IX]], [[Генрых III, кароль Францыі|Генрых III]], [[Франсуа, герцаг Алансонскі і Анжуйскі|Эркюль Франсуа дэ Валуа]], [[Герцагі Арлеанскія|Людовік III Арлеанскі]] * '''дочкі:''' [[Елізавета Валуа]], [[Клод Валуа]], [[Маргарыта дэ Валуа]], [[Вікторыя дэ Валуа]], [[Жанна дэ Валуа]] * ''незаконнанароджаныя'': ** '''сыны:''' [[Генрых Ангулемскі]], [[Генрых дэ Сен-Рэмі]] ** '''дачка:''' [[Дыяна Французская]] {{зноскі}} == Літаратура == * Arnold-Baker, Charles, ''The companion to British history'', Routledge, 1996. * Frumkin, M., ''The Origin of Patents'', Journal of the Patent Office Society, March 1945, Vol. XXVII, No. 3, 143. * Guy, John, ''My Heart is my Own'', London, Fourth Estate, 2004, ISBN 0-00-71930-8. * Nostradamus, César, ''Histoire et Chronique de Provence'', Lyon, Simon Rigaud, 1614 * Patrick, David, and Francis Hindes Groome, ''Chambers’s biographical dictionary: the great of all times and nations'', J.B. Lippincott Company, 1907. * Tazón, Juan E., ''The life and times of Thomas Stukeley (c.1525-78)'', Ashgate Publishing Ltd, 2003. {{Каралі і імператары Францыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі французскія]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Дафіны Францыі]] coqflszfkkwaoivw9qa1qxgfs4m84y0 0 94099 4183736 3485178 2022-08-11T20:30:47Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | тытул = 39-ы [[Кароль Англіі]] | імя = Эдуард VI | арыгінал імя = Edward VI | парадак = | партрэт = Edward_VI_of_England_c._1546.jpg | подпіс = Партрэт працы [[Ганс Эварт|Ганса Эварта]] | пачатак паўнамоцтваў = [[28 студзеня]] [[1547]] | канчатак паўнамоцтваў = [[6 ліпеня]] [[1553]] | каранацыя = [[20 лютага]] [[1547]] | папярэднік = [[Генрых VIII, кароль Англіі|Генрых VIII]] | пераемнік = [[Джэйн Грэй]] | дата нараджэння = 12.10.1537 | месца нараджэння = [[Гемптан-Корт]] | дата смерці = 6.7.1553 | месца смерці = [[Грынвіч]] | дынастыя = [[Цюдары]] | у шлюбе = | бацька = [[Генрых VIII]] | маці = [[Джэйн Сеймур]] | аўтограф = Edward VI Signature.svg | Commons = Edward VI of England }} '''Эдуард VI''' ({{lang-en|Edward VI}}; [[12 кастрычніка]] [[1537]] — [[6 ліпеня]] [[1553]]) — кароль Англіі і Ірландыі з 28 студзеня 1547, адзіны сын [[Генрых VIII|Генрыха VIII]], які выжыў. Нарадзіўся ад трэцяга шлюбу караля з Джэйн Сеймур; маці памерла неўзабаве пасля яго нараджэння ад радзільнай гарачкі. Уступіў на пасад дзевяці гадоў пад апекай дзядзькі па маці, [[Эдуард Сеймур|Эдуарда Сеймура]], 1-га герцага Самерсета, пасля яго апалы (1549) за ўплыў на юнага караля супернічаў шэраг іншых рэгентаў. Праўленне Эдуарда было пазначанае эканамічнымі праблемамі і сацыяльным незадаволеннем, якое перарасло ў беспарадкі і паўстанні. Трансфармаванне Англіканскай царквы у Пратэстанцкую таксама прайшло у часы праўлення Эдуарда, які быў вельмі зацікаўленны таксама і пытаннямі рэлігіі. Нягледзячы на тое, што яго бацька, Генрых VIII, разарваў усе сувязі паміж Царквой і Рымам, аднак ніколі не дапускаў адмову ад каталіцкай дактрыны альбо цырымоніі. Супрацьлеглае адбылося ў часы праўлення Эдуарда. Пратэстатантызм быў усталяваны з некаторымі рэформамі, якія ўключалі ў сябе выкараненне зароку бясшлюбнасці і правядзення імшы, а таксама ўсталявання абавязковай ваеннай службы ў Англіі. {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Генрых VIII, кароль Англіі|Генрых VIII]] | спіс=[[Спіс каралёў Англіі|Кароль Англіі]] | пераемнік=[[Джэйн Грэй]] (дэ-факта),<br /> [[Марыя I, каралева Англіі|Марыя I]] (дэ-юрэ)|гады=[[1547]]—[[1553]]}} {{Каралі Англіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Каралі ірландскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Прэтэндэнты на трон Францыі]] [[Катэгорыя:Цюдары]] [[Катэгорыя:Памерлі ад туберкулёзу]] [[Катэгорыя:Манархі, якія памерлі ў дзяцінстве]] d2zgh94cnq93t9q0lworl417hs630me 0 95274 4183761 3830520 2022-08-11T20:34:28Z Artsiom91Bot 51617 /* Нашчадства */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Клод Валуа''', ці '''Клод Французская''' ({{lang-fr|Claude Valois}}; {{ДН|12|11|1547}}, {{МН|Фантэнбло||}} — {{ДС|21|2|1575}}, {{МС|Нансі||}}) — другая дачка [[Генрых II, кароль Францыі|Генрыха II]] і [[Кацярына Медычы|Кацярыны Медычы]]. Клод выхоўвалася разам з [[Елізавета Валуа|Елізаветай Французскай]] і [[Марыя Сцюарт|Марыяй Сцюарт]]. У 11-летнім узросце была выдадзена замуж за [[Карл III Латарынгскі|Карла III]], герцага Латарынгскага. Гэта сціплая, кульгавая, гарбатая прынцэса была любімай дачкой Кацярыны Медычы. Яна часта пакідала [[Нансі]], сталіцу [[герцагства Латарынгія|Латарынгіі]], каб пажыць побач са сваёй маці пры французскім двары. == Нашчадства == Выйшла замуж у 11 гадоў, а ў 27 гадоў Клод памерла пры родах. У яе было дзевяць дзяцей. * [[Генрых II, герцаг Латарынгіі|Генрых II]] (1563 † 1624), герцаг Латарынгіі і дэ Бар * [[Крысціна Латарынгская|Крысціна]] (1565 † 1637), у 1587 выйшла замуж за [[Фердынанд I Медычы|Фердынанда I Медычы]], вялікага герцага [[Таскана|Тасканы]] (1549 † 1609) * [[Карл Латарынгскі|Карл]] (1567 † 1607), кардынал Латарынгскі, біскуп [[Мец]]а (1578—1607), потым [[Страсбург]]а (1604-07) * Антуанэта (1568 † 1610), у 1599 выйшла замуж за Іагана-Вільгельма (1562 † 1609), герцага [[Юліх-Берг|Юліха і Берга]] * Ганна (1569 † 1676) * [[Францыск II Латарынгскі|Францыск II]] (1572 † 1632), герцаг Латарынгіі і дэ Бар * [[Кацярына Латарынгская|Кацярына]] (1573 † 1648), ігумення [[абацтва Рэмірмон]] * Елізавета (1575 † 1636), у 1599 выйшла замуж за [[Максіміліян I, курфюрст Баварыі|Максіміліяна I]] (1573 † 1651), курфюста [[Баварыя|Баварыі]] * Клод (1575 † 1576) {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Французскія прынцэсы]] oii4c3gbz31evwpp1cq23fzrngawcdv 0 95337 4183760 4150945 2022-08-11T20:34:24Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Карл IX | арыгінальнае імя = Charles IX de France | партрэт = (Agen) Portrait de Charles IX - François Clouet - Musée des Beaux-Arts d'Agen.jpg | подпіс = | шырыня партрэта = 300px | тытул = [[кароль Францыі]] | сцяг = Blason France moderne.svg | парадак = 27 | каранацыя = [[15 мая]] [[1561]], [[Рэймскі сабор]], [[Рэймс]], [[Францыя]] | перыядпачатак = [[5 снежня]] [[1560]] | перыядканец = [[30 мая]] [[1574]] | папярэднік = [[Францыск II, кароль Францыі|Францыск II]] | пераемнік = [[Генрых III, кароль Францыі|Генрых III]] | тытул_2 = [[Герцаг Арлеанскі]] | парадак_2 = 8 | сцяг_2 = Blason duche fr Orleans (ancien).svg | пад імем_2 = Карл III | перыядпачатак_2 = [[24 кастрычніка]] [[1550]] | перыядканец_2 = [[5 снежня]] [[1560]] | папярэднік_2 = [[Людовік, Герцаг Арлеанскі, 1549-1550|Людовік III]] | пераемнік_2 = [[Генрых III, кароль Францыі|Генрых III]] | дата нараджэння = 27.06.1550 | месца нараджэння = [[Сен-Жэрмен-ан-Ле]], [[Францыя]] | дата смерці = 30.05.1574 | месца смерці = [[Венсенскі замак]], [[Венсен]], [[Францыя]] | дынастыя = [[Валуа]] | бацька = [[Генрых II, кароль Францыі|Генрых II]] | маці = [[Кацярына Медычы]] | жонка = | дзеці = '''дачка:''' Марыя Елізавета Валуа <br /> ''ад Мары Тушэ'' <br /> '''сын:''' Карл (герцаг Ангулемскі) | Commons = Charles IX of France }} '''Карл IX''' (фр. Charles IX), Шарль-Максімільен (фр. Charles-Maximilien); {{ДН|27|6|1550}}— {{ДС|30|5|1574}}) — перадапошні кароль Францыі з дынастыі [[Валуа]], з 5 снежня 1560. Сын караля [[Генрых II, кароль Францыі|Генрыха II]] і [[Кацярына Медычы|Кацярыны Медычы]]. Яго маці была пры ім рэгентам да 17 жніўня 1563 года. Праўленне Карла адзначылася шматлікімі рэлігійнымі войнамі і [[Варфаламееўская ноч|Варфаламееўскай ноччу]] - сумна знакамітая масавым знішчэннем гугенотаў. {{зноскі}} == Літаратура == * Lucien Romier, ''Catholiques et huguenots à la cour de Charles IX. Les États généraux d'Orléans, le colloque de Poissy, le « Concordat » avec les protestants, le massacre de Vassy (1560-1562)'', Paris, Librairie académique Perrin et Cie, 1924. 356 p. * Pierre Champion, ''Charles IX, la France et le contrôle de l'Espagne. Tome I : Avant la Saint-Barthélemy'', Paris, Éditions Bernard Grasset, 1939. 428 p. * Pierre Champion, ''Charles IX, la France et le contrôle de l'Espagne. Tome II : Après la Saint-Barthélemy'', Paris, Éditions Bernard Grasset, 1939. 432 p. * Michel Simonin, ''Charles IX'', Paris, Fayard, 1995. 524 p. * Denis Crouzet, « Charles IX ou le roi sanglant malgré lui ? » in ''Bulletin - Société de l'histoire du protestantisme français'', 1995, vol. 141, pp.&nbsp;323–339. {{start box}} {{succession box|before=[[Францыск II]]|after=[[Генрых III, кароль Францыі|Генрых III]]|title=[[Спіс каралёў Францыі|Кароль Францыі]]|years=[[1560]]—[[1574]]}} {{end box}} {{Каралі і імператары Францыі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі французскія|Карл VIIII]] [[Катэгорыя:Валуа|Карл VIIII]] [[Катэгорыя:Герцагі Арлеанскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Герцагі ангулемскія]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Рэлігійных войн: Каталікі]] 7w22yfgjkvk36pjj0irfupq79tovf1d 0 95343 4183759 2634819 2022-08-11T20:34:20Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Карл VIII | арыгінальнае імя = Charles VIII | партрэт = Charles VIII Ecole Francaise 16th century Musee de Conde Chantilly.jpg | подпіс = | тытул = [[кароль Францыі]] | сцяг = Blason France moderne.svg | парадак = 22 | каранацыя = [[30 мая]] [[1484]], [[Рэймскі сабор]], [[Рэймс]], [[Францыя]] | перыядпачатак = [[30 жніўня]] [[1483]] | перыядканец = [[7 красавіка]] [[1498]] | папярэднік = [[Людовік XI, кароль Францыі|Людовік XI]] | пераемнік = [[Людовік XII, кароль Францыі|Людовік XII]] | тытул_2 = [[дафін Францыі]] | сцяг_2 = Arms of the Dauphin of France.svg | перыядпачатак_2 = [[30 чэрвеня]] [[1470]] | перыядканец_2 = [[30 жніўня]] [[1483]] | парадак_2 = 11 | папярэднік_2 = [[Франсуа, дафін Францыі|Франсуа]] | пераемнік_2 = [[Шарль-Арлан, дафін Францыі|Шарль-Арлан]] | дата нараджэння = 30.06.1470 | месца нараджэння = [[Амбуаз]] | дата смерці = 07.04.1498 | месца смерці = [[Амбуаз]] | дынастыя = [[Валуа]] | бацька = [[Людовік XI, кароль Францыі|Людовік XI]] | маці = [[Шарлота Савойская]] | жонка = [[Ганна Брэтонская]] <br /> | дзеці = '''сыны:''' Шарль-Арлан, Шарль, Франсуа <br /> '''дачка:''' Ганна | Commons = Charles VIII of France }} '''Карл VIII''' (фр. Charles VIII, па мянушцы Ласкавы фр. L'Affable) ([[30 чэрвеня]] [[1470]] - [[7 красавіка]] [[1498]]) — кароль Францыі з 1483, з дынастыі [[Валуа]]. Успадкаваў свайму бацьку, [[Людовік XI, кароль Францыі|Людовіку XI]], ва ўзросце трынаццаці гадоў. == Спадчына == [[Выява:Coat of Arms of Charles VIII of France.svg|thumb|right|290px|Герб Карла VIII.]] Карл VIII пакінуў Францыю ў даўгах і ў бязладзіцы ў выніку сваіх нерэалістычных амбіцый. Аднак у выніку яго кіравання ўзмацніліся культурныя сувязі з Італіяй, якія падахвочвалі французскае мастацтва і літаратуру да развіцця. Далучэнне Брэтані канчаткова завяршыла працэс аб'яднання Францыі. {{зноскі}} == Літаратура == * Ségur, «Histoire de Charles VIII» (П., 1835) * De Cherrier, «Histoire de Charles VIII» (1868, т. I) * Pélicier, «Essai sur le gouvernement de la dame de Beaujeu» (1882). {{Каралі і імператары Францыі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі французскія]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Дафіны Францыі]] ixp8bm2xzeatn78dd956vffiijzctsh 0 95348 4183770 3846008 2022-08-11T20:35:11Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Філіп VI дэ Валуа (''Шчаслівы'') | арыгінальнае імя = Philippe VI de Valois | партрэт = Robert-Fleury - Philip VI of France.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = Філіп VI дэ Валуа | тытул = [[кароль Францыі]] | сцяг = Blason France moderne.svg | перыядпачатак = [[1 красавіка]] [[1328]] | перыядканец = [[22 жніўня]] [[1350]] | каранацыя = [[29 мая]] [[1328]], [[Рэймскі сабор]], [[Рэймс]], [[Францыя]] | парадак = 16 | папярэднік = [[Карл IV, кароль Францыі|Карл IV Прыгожы]] | пераемнік = [[Іаан II, кароль Францыі|Іаан II Добры]] | тытул_2 = [[Спіс графаў і герцагаў Анжуйскіх|граф]] [[вобласць Анжу|Анжу]] | сцяг_2 = Image-Blason Sicile Péninsulaire.svg | перыядпачатак_2 = [[31 снежня]] [[1299]] | перыядканец_2 = [[1 красавіка]] [[1328]] | парадак_2 = | папярэднік_2 = Маргарыта, графіня Анжу і Мэн | пераемнік_2 = з [[1332]] - [[Іаан II, кароль Францыі|Іаан II Добры]] (''да гэтага графства Анжу ўваходзіла ў склад каралеўскага [[Дамен, вобласць|дамена]]'') | пад імем_4 = Філіп I | тытул_3 = [[Спіс графаў і герцагаў дзю Мэн|граф]] [[Графства Мэн|дзю Мэн]] | сцяг_3 = Blason département fr Sarthe.svg | перыядпачатак_3 = [[31 снежня]] [[1299]] | перыядканец_3 = [[1 красавіка]] [[1328]] | парадак_3 = | папярэднік_3 = Маргарыта, графіня Анжу і Мэн | пераемнік_3 = з [[1332]] - [[Іаан II, кароль Францыі|Іаан II Добры]] (''да гэтага графства Анжу ўваходзіла ў склад каралеўскага [[Дамен, вобласць|дамена]]'') | пад імем_3 = Філіп I | тытул_4 = [[Графы і герцагі дэ Валуа|граф]] [[графства Валуа|дэ Валуа]] | сцяг_4 = Blason comte fr Valois.svg | перыядпачатак_4 = [[16 снежня]] [[1325]] | перыядканец_4 = [[1 красавіка]] [[1328]] | парадак_4 = | папярэднік_4 = [[Карл Валуа]] | пераемнік_4 = ''Графства ўвайшло ў склад каралеўскага [[Дамен, вобласць|дамена]]'' | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = | Commons = Philip VI of France }} '''Філіп VI дэ Валуа''' ({{lang-fr|Philippe VI de Valois}}; 1293 — [[22 жніўня]] [[1350]], Нажэн-ле-Руа) — кароль Францыі (1328—1350), сын Карла, графа дэ Валуа (брата [[Філіп IV Прыгожы|Філіпа IV Прыгожага]]) ад 1-га шлюбу з Маргарытай Анжу-Сіцылійскай, унук [[Філіп III Смелы|Філіпа III Смелага]], стрыечны брат апошняга прадстаўніка прамой лініі [[Капетынгі|Капетынгаў]], [[Карл IV Прыгожы|Карла IV Прыгожага]], родапачынальнік дынастыі [[Валуа]] на французскім троне. {{зноскі}} {{Каралі і імператары Францыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі французскія]] [[Катэгорыя:Валуа]] sfh1ys7wllclz7zghjhjknpcqq4a4vv 0 95372 4183749 3830513 2022-08-11T20:33:37Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Вікторыя дэ Валуа''' ({{lang-fr|Victoire de Valois}}; {{ДН|24|6|1556}} — жнівень 1556), як і яе сястра [[Жанна дэ Валуа]] (фр. Jeanne de Valois) — французскія прынцэсы-двайняты, былі апошнімі дзецьмі караля Францыі [[Генрых II, кароль Францыі|Генрыха II]] і [[Кацярына Медычы|Кацярыны Медычы]]. Жанна дэ Валуа (24 чэрвеня 1556 г.) памерла, не паспеўшы ўбачыць свет, Вікторыя дэ Валуа пражыла крыху больш за месяц<ref>Knecht, Catherine de' Medici, 34; Frieda, 123.</ref>. У сувязі з гэтымі родамі, якія прайшлі вельмі складана і ледзь не сталі прычынай смерці Кацярыны Медычы, [[урач]]ы параілі каралеўскай пары больш не думаць аб нараджэнні новых дзяцей; пасля гэтага савета Генрых спыніў наведваць спальню сваёй жонкі, праводзячы ўвесь вольны час са сваёй фаварыткай [[Дыяна дэ Пуацье|Дыянай дэ Пуацье]]<ref>Knecht, Catherine de' Medici, 38; Frieda, 94—95.</ref>. {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Французскія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Блізняты паводле алфавіта|Валуа, Вікторыя]] 5ee0spmp9r0ipdor1lv83640danb55e 0 95373 4183753 3830623 2022-08-11T20:33:57Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Жанна дэ Валуа''' ({{lang-fr|Jeanne de Valois}}) (пам. 24 чэрвеня 1556 г.), як і яе сястра [[Вікторыя дэ Валуа]] (24 чэрвеня 1556 года - † жнівень 1556 г.) (фр. Victoire de Valois) — французскія прынцэсы - двайняты, былі апошнімі дзецьмі Караля Францыі [[Генрых II, кароль Францыі|Генрыха II]] і [[Кацярына Медычы|Кацярыны Медычы]]. Жанна дэ Валуа памерла, так і не з'явіўшыся на свет і праляжала ў чэраве маці мёртвай на працягу некалькіх гадзін. Хірургам давялося зламаць дзяўчынцы ногі, каб дастаць яе з нутробы.<ref>Knecht, Catherine de' Medici, 34; Frieda, 123.</ref> Вікторыя дэ Валуа перажыла сястру крыху больш за месяц. У сувязі з гэтымі родамі, якія прайшлі вельмі складана і ледзь не сталі прычынай смерці Кацярыны Медычы, [[урач]]ы параілі каралеўскай пары больш не думаць аб нараджэнні новых дзяцей; пасля гэтага савета Генрых спыніў наведваць спальню сваёй жонкі, праводзячы ўвесь вольны час са сваёй фаварыткай [[Дыяна дэ Пуацье|Дыянай дэ Пуацье]]<ref>Knecht, Catherine de' Medici, 38; Frieda, 94—95.</ref>. {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Французскія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Блізняты паводле алфавіта|Валуа, Жанна дэ]] lj2dl3cj954jrahq5gxc0mzcaow21ac 0 95440 4183710 3871105 2022-08-11T20:28:42Z Artsiom91Bot 51617 /* Біяграфія */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Маргарыта Дацкая''' ({{lang-da|Margrete Valdemarsdatter}}; {{ДН|||1353}} — {{ДС|28|10|1412}}) — [[каралева]] [[Данія|Даніі]] з 10 жніўня [[1387]] па 24 студзеня [[1396]] года, [[рэгент]] [[Нарвегія|Нарвегіі]] з 2 лютага [[1388]] па 6 верасня [[1389]] года і каралева [[Швецыя|Швецыі]] з 22 сакавіка [[1389]] па 23 чэрвеня [[1396]] года. Разумны і рашучы палітык і дзяржаўны дзеяч, дачка дацкага караля [[Вальдэмар IV Атэрдаг|Вальдэмара IV Атэрдага]], жонка нарвежскага караля [[Хокан VI Магнусан|Хокана VI]]. Яна мела велізарны аўтарытэт у краінах [[Скандынавія|Скандынавіі]]. == Біяграфія == У 1376 годзе дамаглася абрання на дацкі прастол замест [[Альбрэхт IV Мекленбургскі|Альбрэхта IV Мекленбургскага]] свайго сына — непаўналетняга [[Олаф IV, кароль Нарвегіі|Олафа]], які ў 1380 годзе пасля смерці Хокана VI атрымаў у спадчыну прастол Нарвегіі. Маргарыта кіравала Даніяй і Нарвегіяй ад імя Олафа ў якасці [[Рэгент, кіраўнік|рэгенткі]], а пасля яго смерці ў 1387 годзе стала каралевай гэтых дзяржаў. У 1389 годзе Маргарыту Дацкую прызналі сваёй каралевай і шведы. Яна ажыцявіла ідэю скандынаўскага яднання: дамаглася ў чэрвені 1397 года ўзвядзення на прастол Даніі, Швецыі і Нарвегіі ў якасці агульнаскандынаўскага караля свайго траюраднага пляменніка [[Эрык Памеранскі|Эрыка Памеранскага]]. Фактычна да канца свайго жыцця Маргарыта Дацкая кіравала краінамі [[Кальмарская унія|Кальмарскай уніі]]. [[Выява:Krolowa Malgorzata Sambiria afT.jpeg|thumb|left]] {{зноскі}} {{start box}} {{succession box three to one | before1= [[Олаф IV, кароль Нарвегіі|Олаф II]] | title1 = [[Спіс каралёў Даніі|Каралева Даніі]] | years1 = [[1387]]–[[1396]] | before2= [[Олаф IV, кароль Нарвегіі|Олаф IV]] | title2 = [[Спіс каралёў Нарвегіі|Каралева Нарвегіі]] | years2 = [[1387]]–[[1389]] | after = [[Эрык Памеранскі]] | before3= [[Альбрэхт Мекленбургскі]] | title3 = [[Спіс каралёў Швецыі|Каралева Швецыі]] | years3 = [[1389]]–[[1396]] }} {{end box}} {{Каралі Швецыі}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіруючыя каралевы]] [[Катэгорыя:Жанчыны Сярэдневякоўя]] [[Катэгорыя:Рэгенткі]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] a3eiml3czmaq0onc59y8sta1axcdmio 0 96191 4183829 4108986 2022-08-11T20:42:47Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Эдуард}} {{Дзяржаўны дзеяч | герб = Coat of Arms of Edward IV of England (1461-1483).svg | імя = Эдуард IV | арыгінал імя = Edward IV | выява = King Edward IV.jpg | пасада = [[кароль Англіі]] | сцяг = Flag of England.svg | сцяг2 = Royal Arms of England (1399-1603).svg | перыядпачатак = [[4 сакавіка]] [[1461]] | перыядканец = [[9 красавіка]] [[1483]] | каранацыя = [[28 чэрвеня]] [[1461]] | папярэднік = [[Генрых VI, кароль Англіі|Генрых VI]] | пераемнік = [[Генрых VI, кароль Англіі|Генрых VI]] ([[1470]])<br />[[Эдуард V, кароль Англіі|Эдуард V]] ([[1483]]) | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | у шлюбе = | род = [[Плантагенеты]], [[Ёркі]] | бацька = | маці = | дзеці = }} '''Эдуард IV''' ([[28 красавіка]] [[1442]], [[Руан]] — [[9 красавіка]] [[1483]], [[Лондан]]) — кароль Англіі ў [[1461]]—[[1470]] і [[1471]]—[[1483]], прадстаўнік [[Ёркі|Ёркскай]] лініі [[Плантагенеты|Плантагенетаў]], захапіў пасад падчас [[Вайна пунсовай і белай ружы|Вайны Пунсовай і Белай ружы]]. == Біяграфія == Старэйшы сын [[Рычард Ёркскі|Рычарда Ёркскага]] і Сесіліі Невіл, брат [[Рычард III|Рычарда III]]. Пасля смерці бацькі ў [[1460]] г. ўспадкаваў яго тытулы графа Кембрыджа, Марча і Ольстэра і герцага Ёркскага, узначаліў партыю Белай ружы. У [[1461]] г. ва ўзросце васямнаццаці гадоў узышоў на англійскі трон пры падтрымцы [[Рычард Нэвіл Уорык|Рычарда Нэвіла]]. У гэтым жа годзе Ёркамі былі здабыты перамогі [[Бітва пад Морцімер-Крос|пад Морцімер-Крос]] і [[Бітва пры Таўтоне|пры Таўтоне]]. У выніку апошняй асноўныя сілы Ланкасцераў былі пабіты, а кароль [[Генрых VI]] і каралева [[Маргарыта Анжуйская|Маргарыта]] беглі з краіны (кароль неўзабаве быў злоўлены і складзены ў Таўэр). [[File:Edward IV Plantagenet.jpg|злева|180пкс|thumb]] Актыўныя баявыя дзеянні аднавіліся ў [[1470]], калі перайшоўшы на бок Ланкасцераў [[Рычард Невіл|граф Уорык]] і [[Джордж Плантагенет|герцаг Кларэнс]] (малодшы брат Эдуарда IV) вярнулі на пасад Генрыха VI. Эдуард IV з іншым сваім братам герцагам Глосцерам беглі ў Бургундыю, адкуль вярнуліся ў [[1471]]. Герцаг Кларэнс ізноў перакінуўся на бок брата — і Ёркі атрымалі перамогі пры [[Бітва пры Барнэце|Барнэце]] і [[Бітва пры Цьюксберы|Цьюксберы]]. У першай з гэтых бітваў быў забіты граф Уорык, у другой загінуў [[Эдуард Вестмінстарскі|прынц Эдуард]] — адзіны сын Генрыха VI, — што стала канцом ланкастарскай дынастыі. Эдуард IV — першы кароль з дынастыі [[Ёркі|Ёркаў]] — мірна валадарыў аж да сваёй смерці, якая прыйшла нечакана для ўсіх у [[1483]], калі каралём на кароткі час стаў яго сын [[Эдуард V]]. == Сям’я == === Шлюб і дзеці === Быў жанаты на [[Елізавета Вудвіл|Елізавеце Вудвіл]] ([[1437]]—[[1492]]), іх дзеці: * [[Елізавета Ёркская|Елізавета]] ([[1466]]—[[1503]]), замужам за каралём Англіі [[Генрых VII|Генрыхам VII]]; * Марыя ([[1467]]—[[1482]]); * Сесілія ([[1469]]—[[1507]]); * [[Эдуард V]] ([[1470]]—[[1483]]?), кароль Англіі; * [[Рычард Ёркскі|Рычард]] ([[1473]]—[[1483]]?); * Ганна ([[1475]]—[[1511]]); * Кацярына ([[1479]]—[[1527]]); * Брыджыт ([[1480]]—[[1517]]). Кароль быў вялікім любоўнікам і акрамя афіцыйнай жонкі, быў таемна заручаны яшчэ з адной ці некалькімі жанчынамі, што ў далейшым дазволіла каралеўскай радзе абвясціць яго сына [[Эдуард V|Эдуарда V]] байструком і разам з іншым яго сынам кінуць у [[Таўэр]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Cite book|author=Ashley, Mike|title=British Kings & Queens|url=https://archive.org/details/briefhistoryofbr0000ashl_v8h7|publisher=Carroll & Graf|year=2002|isbn=0-7867-1104-3}} pgs 211—217 * {{Cite book|author=Cokayne, G.E.|title=The Complete Peerage of England, Scotland, Ireland, Great Britain and the United Kingdom, Extant, Extinct or Dormant|publisher=Alan Sutton|year=2000}} page 909 {{Каралі Англіі}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Ёркі]] [[Катэгорыя:Прэтэндэнты на трон Францыі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Дзеячы вайны Пунсовай і Белай ружы]] [[Катэгорыя:Герцагі ёркскія]] [[Катэгорыя:Графы марцкія]] [[Катэгорыя:Графы ольстэрскія]] [[Катэгорыя:Графы кембрыджскія]] [[Катэгорыя:Бароны Морцімер з Вігмара]] [[Катэгорыя:Бароны Жэневіль]] 8bltbsxw37jarhopbpabebxes0up1ig 0 96269 4183827 4124610 2022-08-11T20:42:40Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[File:King Richard III.jpg|thumb]] '''Рычард III''' [[кароль]] [[Англія|Англіі]] з [[1483]] па [[1485]] г. Прадстаўнік роду Ёркаў, нашчадак дынастыі Плантагенетаў, якой з'яўляўся апошнім прадстаўніком. Рычард Глостэр нарадзіўся [[2 кастрычніка]] [[1452]] г. Гэта адзінаццатае дзіця ў [[герцаг]]а Рычарда Ёрка і Сесіліі Нэвіл. Ён быў абвешчаны трэцім герцагам Глостэр пасля каранавання свайго брата [[Эдуард IV]] у [[1461]], якому Рычард служыў верай і праўдай у барацьбе паміж [[Ёркі|Ёркамі]] і [[Ланкасцеры|Ланкасцерамі]]. Пасля смерці Эдуарда IV, Рычард захапіў трон ад свайго пляменніка [[Эдуард V|Эдуарда V]]. Прыхільнікі будучага караля абвясцілі радаслоўную Эдуарда несапраўднай, сцвярджаючы, што шлюб караля Эдуарда IV і Лізаветы з'яўляецца незаконным, а іх сыны не маюць ніякіх правоў на карону. Эдуарда V і яго брата Рычарда памясцілі ў [[Таўэр]]ы, а пазней забілі. Рычард Глостэр быў каранаваны [[6 ліпеня]] [[1483]] пад імем Рычарда III. Праз чатыры месяцы пасля каранацыі, пачынаецца паўстанне прыхільнікаў [[Генрых Цюдор|Генрыха Цюдара]] з роду Ланкасцераў. Паўстанне было задушана, але Генрых Цюдар збірае новае войска. І ў [[Бітва пры Басворце|бітве пры Басворце]] ([[22 жніўня]] [[1485]]) перамагае караля, які падчас бітвы загінуў. Рычард ІІІ быў апошнім англійскім каралём які загінуў падчас бітвы. Гэтая бітва палажыла канец [[Вайна Руж|Вайне Руж]]. Генрых Цюдар каранаваўся пад імем [[Генрых VII]]. Сітуацыя ў Англіі пачала стабілізавацца пасля некалькіх гадоў міжусобнай вайны. Кароль Рычард III мае змрочную рэпутацыю, галоўным чынам дзякуючы знакамітай [[Шэкспір]]аўскай п'есе ''Рычард ІІІ'', дзе ён прадстаўлены як амаральная пачвара. Рычарду прыпісваецца забойства свайго брата Кларэнса і пляменнікаў Эдуарда V і Рычарда. Падчас свайго кароткага кіравання прадстаў як добры адміністратар, заканадавец, дзяржаўны дзеяч з пачуццём камерцыйнай патэнцыяла і адважны воін. Быў заступнікам [[музыка|музыкі]] і [[архітэктура|архітэктуры]]. {{Каралі Англіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Ёркі]] awqsq1djw83fbhf4laip8gack5gmgok 10 98304 4183394 3752764 2022-08-11T13:45:05Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Рэканкіста |navbar = |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Выява:Cross Santiago.svg|20px]] [[Рэканкіста]] [[Выява:Allah.svg|20px]] |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Бітвы |спіс1 = * [[Бітва пры Кавадонге|Кавадонга]] (718) * [[Бітва пры Клавіха|Клавіха]] (844) * [[Бітва пры Альбельдзе|Альбельда]] (846) * [[Бітва пры Сіманкасе|Сіманкас]] (939) * [[Узяцце Барселоны (985)|Барселона]] (985) * [[Бітва пры Серверы|Сервера]] (1000) * [[Бітва пры Калатаньясоры|Калатаньясор]] (1002) * [[Бітва пры Граўсе|Граўс]] (1063) * [[Бітва пры Залаке|Залака]] (1086) * [[Бітва пры Алкорасе|Алкорас]] (1096) * [[Бітва пры Кансуэгры|Кансуэгра]] (1097) * [[Бітва пры Уклесе|Уклес]] (1108) * [[Бітва пры Кутандзе|Кутанда]] (1120) * [[Бітва пры Фразе|Фрага]] (1134) * [[Бітва пры Аўрыке|Аўрыке]] (1139) * [[Аблога Лісабона|Лісабон]] (1147) * [[Бітва пры Аларкасе|Аларкас]] (1195) * [[Бітва пры Лас-Навас-дэ-Толаса|Лас-Навас-дэ-Толаса]] (1212) * [[Бітва пры Партопі|Партопі]] (1229) * [[Бітва пры Херэсе|Херэс]] (1231) * [[Бітва пры Тэбе|Тэба]] (1330) * [[Бітва на Рыа-Салада|Рыа-Салада(Тарыфа)]] (1340) * [[Бітва каля Ігеруэлы, 1431|Ігеруэла]] (1431) * [[Падзенне Гранады|Гранада]] (1492) |загаловак2 = Персаналіі |спіс2 = * [[Пелаё]] * [[Альфонса III Вялікі]] * [[Радрыга (граф Кастыліі)|Радрыга Кастыльскі]] * [[Абд ар-Рахман III]] * [[Раміра II (кароль Леона)|Раміра II]] * [[Аль-Мансур (хаджыб)|аль-Мансур]] * [[Альфонса VI Адважны]] * [[Сід Кампеадор]] * [[Альфонса I Ваяўнік]] * [[Альфонса VII Імператар]] * [[Фердынанд III Кастыльскі|Фердынанд III Святы]] * [[Альфонса VIII Кастыльскі|Альфонса VIII Высакародны]] * [[Хаймэ I Арагонскі|Хаймэ I Заваёўнік]] * [[Фердынанд II Арагонскі|Фердынанд II Каталік]] |загаловак3 = Феадальныя<br>ўтварэнні |спіс3 = * [[Аль-Андалус]] * Дзяржавы ** [[Альмаравіды|Альмаравідаў]] ** [[Альмахады|Альмахадаў]] * Графствы ** [[Графства Арагон|Арагон]] ** [[Кастылія]] ** [[графства Барселона|Барселона]] * Каралеўствы **[[каралеўства Астурыя|Астурыя]] ** [[Каралеўства Навара|Навара]] ** [[каралеўства Леон|Леон]] ** [[каралеўства Кастылія|Кастылія]] ** [[Каралеўства Арагон|Арагон]] ** [[каралеўства Галісія|Галісія]] * [[Тайфа]] * [[Кордаўскі халіфат]] * Эміраты ** [[Кордаўскі эмірат|Кордаўскі]] ** [[Гранадскі эмірат|Гранадскі]] |стыль_унізе = |унізе = }}<includeonly>{{#if: {{{nocat|}}}||[[Катэгорыя:Рэканкіста]]}}</includeonly><noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Войны Іспаніі]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Войны]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Сярэдневякоўе]] </noinclude> l91zq9oz0x1ntrlznsby2w36l8p56v2 0 99400 4183976 4039720 2022-08-12T07:24:46Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Прылепаўка |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat= |long= |lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min = 51|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 31|lon_min = 06|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Магілёўская |раён = Чавускі |сельсавет = Радамльскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 147 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 12 |год перапісу = 2010 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2248 |паштовы індэкс = 213201 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243044787 }} '''Прылёпаўка'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Магілёўская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Pryliopaŭka}}, {{lang-ru|Прилёповка}}) — [[вёска]] ў [[Чавускі раён|Чавускім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Радамльскі сельсавет|Радамльскага сельсавета]]. Да 2013 года вёска ўваходзіла ў склад [[Асінаўскі сельсавет, Чавускі раён|Асінаўскага сельсавета]]<ref>[http://naviny.org/2013/11/20/by86604.htm Решение Могилевского областного Совета депутатов от 20.11.2013 N 23-1 Об изменении административно-территориального устройства некоторых административно-территориальных единиц Могилевской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150713063623/http://naviny.org/2013/11/20/by86604.htm |date=13 ліпеня 2015 }}</ref>. Побач з вёскай цячэ рака [[Рака Проня|Проня]]. == Гісторыя == Перад вайной у вёсцы жыло 219 чалавек у 34 дварах<ref name="Бер">[http://db.narb.by/search/3770 Прилеповка] {{ref-ru}}</ref>. За час снежаньскіх баёў 1943 года на ўчастку [[Вёска Скварск|Скварск]]-Прылепаўка-[[Вёска Пуцькі, Чавускі раён|Пуцькі]] 290-я і 385-я стралковыя дывізіі страцілі да 1500 салдат. Прыкладна столькі ж стратаў было з боку немцаў. У гісторыю Вялікай Айчыннай вайны гэты эпізод увайшоў пад назвай «[[Прылёпаўскі плацдарм]]»<ref name="КБ">[http://pda.sb.by/post/32247/ Прони кровавые берега] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110825212533/http://pda.sb.by/post/32247/ |date=25 жніўня 2011 }} {{ref-ru}}</ref>. У чэрвені 1944 года гітлераўцамі было спалена 34 двары, забіты 1 чалавек<ref name="Бер"/>. Ля вёскі ўсталяваны мемарыял часоў Вялікай Айчыннай вайны<ref>[http://chausy.mogilev-region.by/ru/region/new_3 История Чаусского района] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090619025826/http://www.chausy.mogilev-region.by/ru/region/new_3 |date=19 чэрвеня 2009 }} {{ref-ru}}</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Кацярына Пятроўна Кармызава]] (нар. 1920) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Радамльскі сельсавет}} {{Чавускі раён}} [[Катэгорыя:Радамльскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Чавускага раёна]] s4ca8w2qgfxjlwtyjx2x3zwcor2izmu 0 100002 4183606 3566262 2022-08-11T20:18:19Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | тытул = | парадак-жонак = | партрэт = | імя пры нараджэнні = | памер = 300px | подпіс = Партрэт прынцэсы Вільгельміны Прускай пэндзля [[Іаган Фрыдрых Аўгуст Тышбейн|Іагана Фрыдрыха Аўгуста Тышбейна]]. 1789. [[Маўрыцхейс]]. [[Гаага]] | перыядпачатак = | перыядканец = | каранацыя = | папярэднік = | пераемнік = | муж = | дзеці = | дынастыя = | бацька = | маці = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | Commons = }} <!-- [[Выява:Willem v (2).jpg|thumb|Сям'я Вільгельма V Аранскага]]--> '''Фрыдэрыка Сафія Вільгельміна Пруская''' ({{lang-de|Friederike Sophie Wilhelmine Prinzessin von Preußen}}; [[7 жніўня]] [[1751]], [[Берлін]] — [[9 чэрвеня]] [[1820]], [[Апелдорн]]) — [[прынц]]эса [[Каралеўства Прусія|Прусіі]], спадчынная [[Штатгальтары Нідэрландаў|штатгальтар Нідэрландаў]]. Вільгельміна нарадзілася ў сям'і прынца [[Аўгуст Вільгельм Прускі, 1722—1758|Аўгуста Вільгельма Прускага]] і яго жонкі [[Луіза Амалія Браўншвайг-Вольфенбютэльская|Луізы Амаліі]], народжанай прынцэсы [[Браўншвайг-Вольфенбютэль|Браўншвайга-Вольфенбютэля]]. Вільгельміна выйшла замуж за штатгальтара Нідэрландаў [[Вільгельм V Аранскі|Вільгельма V Аранскага]]. Шлюбу паспрыяў дзядзька Вільгельміны, кароль Прусіі [[Фрыдрых II, кароль Прусіі|Фрыдрых II]]. У шлюбе нарадзілася трое дзяцей: * Фрыдэрыка Луіза Вільгельміна Аранская-Насаўская (1770—1819), замужам за Карлам Георгам Аўгустам, спадчынным прынцам Браўншвайга-Вольфенбютэля; * [[Вілем I|Вілем]] (1772—1843), кароль Нідэрландаў, жанаты з [[Вільгельміна Пруская, 1774—1837|Вільгельмінай Прускай]], дачкой прускага караля [[Фрыдрых Вільгельм II|Фрыдрыха Вільгельма II]], пляменніцай Вільгельміны; * Вільгельм Георг Фрыдрых Аранскі-Насаўскі (1774—1799). {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat-inline|Wilhelmina of Prussia (1751–1820)|Вільгельміна Пруская (1751–1820)}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Нямецкія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Прусіі]] 8w6quzxmf43dvd5n8rxdtb9xsudzvat 0 100005 4183605 4010313 2022-08-11T20:18:14Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Фрыдэрыка Луіза Вільгельміна Пруская | арыгінальнае імя = Friederike Luise Wilhelmine Prinzessin von Preußen | партрэт = Wilhelmina van Pruisen.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = Вільгельміна Пруская | тытул = каралева-кансорт [[Нідэрланды|Нідэрландаў]] | сцяг = | перыядпачатак = [[1815]] | перыядканец = [[1837]] | папярэднік = [[Гартэнзія Багарнэ]] | пераемнік = [[Ганна Паўлаўна|Ганна Раманава]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | Commons = Wilhelmine of Prussia (1774–1837) | аўтограф = }} '''Фрыдэрыка Луіза Вільгельміна Пруская''' ({{lang-de|Friederike Luise Wilhelmine Prinzessin von Preußen}}; [[18 лістапада]] [[1774]], [[Патсдам]] — [[12 кастрычніка]] [[1837]], [[Гаага]]) — пруская прынцэса і каралева [[Нідэрланды|Нідэрландаў]]. Вільгельміна — дачка караля [[Каралеўства Прусія|Прусіі]] [[Фрыдрых Вільгельм II|Фрыдрыха Вільгельма II]] і яго жонкі [[Фрыдэрыка Луіза Гесэн-Дармштацкая|Фрыдэрыкі Луізы Гесэн-Дармштацкай]]. Выйшла замуж за свайго кузена [[Вілем I|Вілема]], караля Нідэрландаў. == Нашчадкі == * [[Вілем II|Вілем]] (1792—1849), будучы кароль Нідэрландаў * Вільгельм Фрыдрых Карл (1797—1881), жанаты на Луізе Прускай (1808—1870) * Вільгельміна Фрыдэрыка Луіза Шарлота Мар'яна (1810—1883), замужам за [[Фрыдрых Генрых Альбрэхт, прынц Прускі|Альбрэхтам Прускім]] (1809—1872), братам азначанай вышэй Луізы Прускай {{зноскі}} == Спасылкі == * http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/DVN/lemmata/data/WilhelminaVanPruisen {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20061005153150/http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/DVN/lemmata/data/WilhelminaVanPruisen |date=5 кастрычніка 2006 }} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Прусіі]] icbdkuu11hepvababna5yuvnuhyq6mu 0 100095 4183812 3229786 2022-08-11T20:40:54Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | сцяг = England COA.svg | сцяг2 = Flag of England.svg | тытул = [[Кароль Англіі]] | імя = Іаан (Джон) Беззямельны | арыгінал імя = John Lackland | парадак = 25 | партрэт = King John.jpg | шырыня партрэта = 300 | пачатак паўнамоцтваў = [[6 красавіка]] [[1199]] | канчатак паўнамоцтваў = [[19 кастрычніка]] [[1216]] | каранацыя = [[27 мая]] [[1199]] | папярэднік = [[Рычард I Львінае Сэрца|Рычард I]] | пераемнік = [[Генрых III, кароль Англіі|Генрых III]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | у шлюбе = | дынастыя = | бацька = | маці = | пахаваны = | дзеці = | Commons = John of England }} '''Іаан (Джон) Беззямельны''' ({{lang-en|John Lackland}}; [[24 снежня]] [[1167]], [[Оксфард]] — [[19 кастрычніка]] [[1216]], [[Ньюарк]]) — кароль Англіі (з 1199) і герцаг Аквітаніі з дынастыі [[Плантагенеты|Плантагенетаў]], малодшы (пяты) сын Генрыха II і [[Элеанора Аквітанская|Элеаноры Аквітанскай]]. == Біяграфія == Яго праўленне лічыцца адным з самых катастрафічных за ўсю гісторыю Англіі — яно пачалося з заваявання [[Нармандыя|Нармандыі]] французскім каралём [[Філіп II Аўгуст|Філіпам II Аўгустам]] і скончылася грамадзянскай вайной, калі ён ледзь не страціў трон (за свае паражэнні ён атрымаў яшчэ адну мянушку «Мяккі Меч», Softsword). У 1213 годзе ён прызнаў [[Англія|Англію]] васалам [[рымскі папа|рымскага папы]], каб скончыць разлад з каталіцкай царквой, а ў 1215 годзе паўсталыя бароны прымусілі яго падпісаць [[Вялікая хартыя вольнасцей|Вялікую хартыю вольнасцей]], за што Іаан у асноўным і стаў вядомы. Некаторыя гісторыкі лічаць, што кіраванне Іаана было не лепш і не горш за валадаранне [[Рычард I|Рычарда I]] і Генрыха III. Тым не менш, рэпутацыя Іаана такая, што з тых часоў ніводны англійскі манарх не называў сваіх нашчадкаў гэтым імем (яно пасля стала лічыцца нешчаслівым таксама ў кіруючых дынастыях Шатландыі і Францыі). {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1999. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2 == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/ENGLAND,%20Kings%201066-1603.htm#_Toc283485373 |title=Kings of England 1154-1485 (Anjou) |accessdate=2011-07-11}} {{Каралі Англіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Памерлі ад атручвання, меркавана]] [[Катэгорыя:Графы Корнуал]] j7n27iyhw6ouhzd9bxrt2duvecnnnjv 0 100327 4183660 3526032 2022-08-11T20:24:14Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Святы |пол = мужчынскі |імя святога = Святы Вацлаў |выява = Olomouc, Zdíkův palác, svatý Václav.jpg |памер выявы = 200px |подпіс = Статуя Св. Вацлава ў [[Оламаўц]]ы ([[Чэхія]]) |тып(колер) = хрысціянскі |арыгінальнае імя = Svatý Václav |імя ў міру = |манаскае імя = |нарадзіўся = |месца нараджэння = |памёр = |месца смерці = |шануецца = шэрагам хрысціянскіх цэркваў |услаўлены = |беатыфікаваны = |кананізаваны = |у ліку = [[святы]]х |дзень памяці = [[28 верасня]] |дзень памяці ў {{#time:Y}} = |заступнік = Чэхіі |галоўная святыня = |атрыбуты = |дэкананізаваны = |працы = |падзвіжніцтва = |вікісховішча = Wenceslaus I, Duke of Bohemia }} '''Святы Вацлаў''' (святы верны князь Вячаслаў Чэшскі; {{lang-cs| Václav}}, {{lang-la|Venceslaus}}, {{lang-de|Wenzel}}; каля 907 — [[28 верасня]] [[935]] ці [[936]]) — чэшскі князь з роду [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]], святы, ушанаваны як [[Каталіцтва|каталікамі]], так і [[Праваслаўе|праваслаўнымі]], патрон [[Чэхія|Чэхіі]]. Кіраваў з 924 па 935 або 936 г. == Біяграфічныя звесткі == Бацькам Вацлава быў князь [[Ураціслаў I]] (888—921) з першай чэшскай дынастыі Пржэмыславічаў. У пачатку [[ІХ ст.]] з [[Баварыя|Баварыі]] на тэрыторыю [[Чэхія|Чэхіі]] стала пранікаць [[хрысціянства]], а ў [[845]] г. у [[Рэгенсбург]]у 14 чэшскіх князёў прынялі [[хрост]]. Але, спрабуючы пазбегнуць нямецкага дамінавання, чэхі ў справах катэхізацыі звярталіся да [[Візантыя|Візантыі]]. Ад [[863]] г. на [[Маравія|Маравах]] (усход Чэхіі) прапаведвалі славянскія асветнікі [[Кірыл і Мяфодзій]]. Маці князя Враціслава І [[Людміла Чэшская|Людміла]] была іх вучаніцай. Калі ж князь Враціслаў І загінуў у бітве з [[мадзьяры|мадзьярамі]], [[рэгентка]]й пры непаўналетнім Вацлаве засталася яго маці, княгіня [[Драгаміра]]. Яна паходзіла з [[Палабскія славяне|палабскіх славянаў]], родавым цэнтрам якіх быў [[Бранібор]] — будучы [[Брандэнбург]]. Палабы ў першай палове [[ІХ ст.]] заставаліся [[язычнік]]амі. І сама Драгаміра ўвасабляла ў Чэхіі паганскую рэакцыю на хрысціянізацыю краю. Супрацьстаянне скончылася замахам на Людмілу — яна была задушаная прыхільнікамі Драгаміры. У пэўным сэнсе яе лёс мусіў падзяліць і ўнук Вацлаў. Дасягнуўшы паўналецця, ён працягнуў актыўную палітыку хрысціянізацыі Чэхіі. Гэта вяло да ўзмацнення залежнасці Чэхіі ад нямецкага біскупата. І частка чэшскай эліты паставіла на [[Баляслаў I Грозны|Баляслава]], малодшага брата Вацлава, выхаванага пад уплывам маці-язычніцы. У [[935]] (або [[936]]) годзе Вацлаў быў забіты ў царкве на загад Баляслава. == Ушанаванне == [[Файл:Vinice bible.jpg|250px|міні|Святы Вацлаў у [[Біблія Веліслава|Бібліі Веліслава]]]] Вацлаў карыстаўся вялікай любоўю свайго народа, і пасля смерці ён быў [[кананізацыя|кананізаваны]] Царквой і стаў нябесным заступнікам [[Чэхія|Чэхіі]]. Кананізавалі Вацлава як мучаніка. Капліца-пахавальня святога Вацлава ў [[Сабор Святога Віта|Саборы Святога Віта]] ў Празе адразу стала і застаецца аб’ектам [[паломніцтва]]. Яго рэшткі, шлем, меч і латы шануюцца як нацыянальная святыня. Дзень гібелі Святога Вацлава адзначаецца ў Чэхіі на дзяржаўным узроўні. [[Файл:Wenceslaus I Duke of Bohemia equestrian statue in Prague 2.jpg|міні|злева|[[Помнік Святому Вацлаву|Статуя князя Вацлава]] на [[Вацлаўская плошча|Вацлаўскай плошчы]] ў [[Прага|Празе]]. [[Ёзэф Вацлаў Мысльбек]].]] Імем Святога Вацлава ў [[1848]] годзе, [[Вясна народаў|годзе рэвалюцыйных пераўтварэнняў]], па прапанове дзеячаў-асветнікаў чэшскага нацыянальнага адраджэння была названая вялікая плошча ў [[Нове Места|Новым Месце]] Прагі; [[1912]] на ёй усталяваны помнік князю працы Ёзэфа Місльбека (раней, у [[1848]]-[[1879|79]] гадах, на плошчы стаяла статуя барочнага скульптара Бендля [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]], якая зараз перанесена ў [[Вышаград]]). == Цікавыя факты == Падчас рэстаўрацыйных работ у [[Спаса-Праабражэнская царква, Полацк|Спаса-Праабражэнскай царкве]] ў [[Горад Полацк|Полацку]] насупраць сцяны, дзе былі адкрыты партрэты [[Святы Барыс|Барыса]] і [[святы Глеб|Глеба]], была таксама знойдзена рэдкая выява святога Вацлава Чэшскага. Полацкая [[фрэска]] — адзіная выява чэшскага святога ў праваслаўных храмах на тэрыторыі былой [[Русь|Русі]]<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=59624 Сенсацыя: падчас рэстаўрацыі адкрылі фрэскі часоў Еўфрасінні Полацкай]</ref><ref>[http://spas-monastery.by/the_architectural_complex_of_the_monastery/saviour_transfiguration_church/articles_1.php Новыя адкрыцці ў Спаса-Праабражэнскім храме] {{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Вацлав Святой // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) — СПб., 1890—1907. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://days.pravoslavie.ru/Life/life6514.htm Жыццё] // [[Православие.Ru]] {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Вацлаў, святы}} [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы X стагоддзя]] [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] [[Катэгорыя:Каталіцкія святыя]] [[Катэгорыя:Кананізаваныя князі]] [[Катэгорыя:Святыя Чэхіі]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя X стагоддзя]] 33y3ob5r70vtmj31tfg7aqupzlowxb8 0 100445 4183806 3465277 2022-08-11T20:40:34Z Artsiom91Bot 51617 /* Продкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Генрых III | арыгінал імя = Henry III | партрэт = HenryIII-Cassell.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | аўтограф = | шырыня аўтографа = | тытул = [[Кароль Англіі]] | сцяг = England COA.svg | сцяг2 = Flag of England.svg | парадак = 26 | пачатак паўнамоцтваў = [[19 кастрычніка]] [[1216]] | канчатак паўнамоцтваў = [[16 лістапада]] [[1272]] | каранацыя = [[28 кастрычніка]] [[1216]]<br />{{сцяг|Англія}} [[Глостэр]], [[Каралеўства Англія|Англія]] | папярэднік = [[Іаан Беззямельны]] | пераемнік = [[Эдуард I, кароль Англіі|Эдуард I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | у шлюбе = | дзеці = | Commons = Henry III of England }} '''Генрых III''' ({{lang-en|Henry III}}; {{ДН|1|10|1207}}, [[Уінчэстэр]] — {{ДС|16|11|1272}}, [[Вестмінстэр]]) — кароль Англіі (1216—1272) і герцаг Аквітаніі з дынастыі [[Плантагенеты|Плантагенетаў]], адзін з самых малавядомых брытанскіх манархаў (пры тым што кіраваў ён даўжэй за ўсіх іншых сярэдневяковых каралёў Англіі — 56 гадоў). == Біяграфія == Сын Іаана Беззямельнага з дынастыі Плантагенетаў. Спробы Генрыха III кіраваць краінай, апіраючыся на замежных феадалаў-авантурыстаў і рымскую курыю, выклікалі незадаволенасць баронаў, якіх падтрымалі гараджане, дробнае рыцарства, заможнае сялянства. Гэта процістаянне прывяло да грамадзянскай вайны (1263—1267), у ходзе якой [[Сімон дэ Манфор (6-ы граф Лестэр)|Сімон дэ Манфор]] у [[1264]] г. разбіў каралеўскія войскі і ўзяў караля ў палон. Пасля разгрому апазіцыі і гібелі Манфора Генрых III у [[1266]] г. адноўлены ў правах. Пры ім у Англіі ўпершыню скліканы [[парламент]]. == Продкі == {{Wikidata/Ancestors|compact=1}} {{зноскі}} {{Каралі Англіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Каранаваныя дзеці]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIII стагоддзя]] remtrq1cyyji4d0c1vnh5pwhoax8u1q 0 100447 4183804 4117452 2022-08-11T20:40:23Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Аліенора Аквітанская | арыгінал імя = {{lang-fr|Aliénor d'Aquitaine}} <br />{{lang-fr|Éléonore de Guyenne}} <br />{{lang-en|Eleanor of Aquitaine}} <br />{{lang-la|Alienora (Alienordis) ducissa Aquitaniae}} | выява = Gisant alienor d aquitaine et henri2.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Аліенора Аквітанская | пасада = [[Герцагіня Аквітаніі]] | сцяг = Blason de l'Aquitaine et de la Guyenne.svg | перыядпачатак = 9 красавіка 1137 | перыядканец = 31 сакавіка 1204 | папярэднік = [[Гільём X, герцаг Аквітаніі|Гільём X Аквітанскі]] | пераемнік = [[Іаан Беззямельны]] | пасада_2 = [[Спіс графаў дэ Пуацье|Графіня дэ Пуацье]] | сцяг_2 = Count of Poitiers Arms.svg | перыядпачатак_2 = 9 красавіка 1137 | перыядканец_2 = каля 1153 | папярэднік_2 = [[Гільём X, герцаг Аквітаніі|Гільём VIII Аквітанскі]] | пераемнік_2 = [[Гільём Анжуйскі, граф Пуацье|Гільём Анжуйскі]] | пасада_3 = [[каралева Францыі]] | парадак-жонак_3 = 10 | сцяг_3 = Armoiries France Ancien.png | перыядпачатак_3 = 1 жніўня 1137 | перыядканец_3 = 21 сакавіка 1152 | папярэднік_3 = [[Адэлаіда Савойская]] | пераемнік_3 = [[Канстанцыя Кастыльская, каралева Францыі|Канстанцыя Кастыльская]] | пасада_4 = [[Каралева Англіі]] | сцяг_4 = Royal Arms of England (1198-1340).svg | перыядпачатак_4 = 25 кастрычніка 1154 | перыядканец_4 = 6 ліпеня 1189 | папярэднік_4 = [[Мацільда Булонская]] | пераемнік_4 = [[Берэнгарыя Наварская]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | аўтограф = | вікісховішча = Eleanor of Aquitaine }} '''Аліенора (Элеанора, Альенора) Аквітанская''' (фр. Aliénor d’Aquitaine, а таксама фр. Éléonore de Guyenne, каля 1122 — [[31 сакавіка]] [[1204]], Фантэўро) — герцагіня Аквітаніі і Гасконі (1137—1204), унучка першага трубадура Праванса [[Гільём IX Аквітанскі|Гільёма IX Аквітанскага]], графіня дэ Пуацье (1137—1204), каралева Францыі (1137—1152), жонка французскага [[Людовік VII, кароль Францыі|караля Людовіка VII]], каралева Англіі (1154—1189), адна з найбагацейшых і найбольш уплывовых жанчын Еўропы Высокага сярэднявечча. Жанчына дзіўнай прыгажосці, Аліенора была музай французскага паэта-трубадура [[Бернард дэ Вентадорн|Бернарда дэ Вентадорна]], ёй ён прысвяціў шэраг сваіх кансон. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://www.medieval-wars.com/enc/a_00026.html |title = Алиенор Аквитанская |format = |work = Военно-исторический словарь |publisher = |accessdate = 2009-02-25 |lang = |description = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20130625034844/http://www.medieval-wars.com/enc/a_00026.html |archivedate = 25 чэрвеня 2013 |deadurl = yes }} * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/AQUITAINE.htm#_Toc276227875|title=Dukes of Aquitaine, comtes de Poitou|accessdate=2012-03-18}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жанчыны Сярэдневякоўя]] [[Катэгорыя:Герцагі аквітанскія]] [[Катэгорыя:Графы Пуацье]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сярэдневякоўя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралевы і імператрыцы Францыі]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Англіі]] [[Катэгорыя:Дынастыя Рамнульфідаў]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Музы знакамітых пісьменнікаў]] [[Катэгорыя:Постаці другога крыжовага пахода]] 6ndi9dtzqjpddt924n5e0d9jxreoiaq 0 100490 4183815 3351128 2022-08-11T20:41:07Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Рычард Карнуольскі | арыгінальнае імя = {{lang-en|Richard of Cornwall}} <br />{{lang-de|Richard von Cornwallis}} | партрэт = RisaCornwall.jpg | подпіс = Каралеўская пячатка Рычарда Карнуольскага. | шырыня партрэта = | тытул = [[Спіс манархаў Германіі|Кароль Германіі]] | парадак = | пад імем = | сцяг = Richard of Cornwall-Romans Arms.svg | перыядпачатак = [[13 студзеня]] [[1257]] | перыядканец = [[2 красавіка]] [[1272]] | папярэднік = [[Вільгельм II, граф Галандыі|Вільгельм II Галандскі]] | пераемнік = [[Рудольф I, кароль Германіі|Рудольф I]] | каранацыя = [[27 мая]] [[1257]]<ref>{{кніга |загаловак = Matthew Paris's English history, from 1235 to 1273 |спасылка = http://books.google.com/books?id=UGQNAAAAIAAJ&dq=Matthew%20Paris's%20English%20history%3A%20From%20the%20year%201235%20to%201273&hl=ru&pg=PA239#v=onepage&q=&f=false |адказны = Пер. з лат. J. A. Giles |месца = {{L.}} |выдавецтва = Henry G. Bohn |год = 1854 |volume = III |pages = 239 |allpages = <!-- НЕ ТРЭБА ТУТ НІЧОГА ПІСАЦЬ --> }}</ref> | тытул_2 = [[Граф Карнуол]]а | парадак_2 = | пад імем_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1227]] | перыядканец_2 = [[1272]] | папярэднік_2 = новае падараванне | пераемнік_2 = [[:en:Edmund, 2nd Earl of Cornwall|Эдмунд Карнуольскі]] | каранацыя_2 = | каментар_2 = Сёмая крэацыя | тытул_3 = [[Спіс графаў дэ Пуацье|Граф дэ Пуацье]] | парадак_3 = | пад імем_3 = | сцяг_3 = | перыядпачатак_3 = [[1225]] | перыядканец_3 = [[1243]] | папярэднік_3 = | пераемнік_3 = | каранацыя_3 = | нацыянальнасць = | веравызнанне = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | імя пры нараджэнні = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = ''Ад 1-га шлюбу:'' <br /> '''сыны:''' Джон, Генры, Нікалас <br /> '''дачка:''' Ізабела <br /> ''Ад 2-га шлюбу:'' <br /> '''сыны:''' Рычард, Эдмунд, Рычард | Commons = Richard of Cornwall }} '''Рычард Карнуолскі''' ({{lang-en|Richard of Cornwall}}; [[5 студзеня]] [[1209]], замак Уінчэстэр — [[2 красавіка]] [[1272]], замак Беркхэмстэд, Хартфордшыр) — англійскі прынц з дынастыі [[Плантагенеты|Плантагенетаў]], кароль Германіі (з 1257 года). == Біяграфія == [[Выява:Arms of Richard of Cornwall, Earl of Cornwall.svg|thumb|left|150px|Герб Рычарда Корнуальскага.]] Сын [[Іаан Беззямельны|Іаана Беззямельнага]] і брат караля Англіі [[Генрых III, кароль Англіі|Генрыха III]], [[Спіс графаў дэ Пуацье|граф дэ Пуацье]] ([[1225]]—[[1243]]), [[граф Корнуал]]а (з [[1227]] года). Тройчы быў [[рэгент]]ам Англіі (у [[1253]]—[[1254]], [[1264]] і з [[1270]] года). У [[1240]] годзе Рычард, быўшы [[крыжакі|крыжаком]], адплыў да [[Пталемаіда|Пталемаіды]], але ў [[1242]] годзе без усякага поспеху вярнуўся ў [[Лондан]]. У [[1250]] годзе ён уступіў у саюз з Папам [[Інакенцій IV, Рымскі Папа|Інакенціем IV]], але ў [[1252]] годзе адмовіўся ад прапанаванай яму папам кароны [[Сіцылійскае каралеўства|Сіцыліі]]. Пасля смерці [[Вільгельм, кароль Германіі|Вільгельма Галандскага]] Рычард прыняў прапанаваную яму [[Архібіскуп Кёльна|архібіскупам Кёльна]] і іншымі князямі нямецкую карону ([[13 студзеня]] [[1257]] года); некалькі разоў з’яўляўся ў Германіі, склікаў [[сейм]], выдаваў законы супраць разбойнікаў, зацвердзіў прывілеі [[Страсбург]]а, [[Гагенау]] і іншых імперскіх гарадоў. Калі ў Англіі пачалася міжусобная вайна, Рычард устаў на бок свайго брата караля [[Генрых III, кароль Англіі|Генрыха III]] і ў [[бітва пры Льюісе|бітве пры Льюісе]] ([[14 мая]] [[1264]]) трапіў у палон да [[Сімон V дэ Манфор|Сімона дэ Манфора]], дзе прабыў у няволі 16 месяцаў. У апошні раз Рычард быў у Германіі ў [[1268]] годзе. Дзякуючы сваім [[свінец|свінцовым]] і [[волава|алавяным]] [[рудня]]м у [[Корнуал]]е, Рычард быў адным з найбагацейшых хрысціянскіх князёў свайго часу. == Продкі == {{Wikidata/Ancestors|compact=1}} {{зноскі}} == Літаратура == * ''Gebauer, G. Ch.'' Leben und denkwürdige Thaten Herrn Richard's, erwählten Römischen Kaysers. — Лейпцыг, 1744. * ''Koch H.'' Richard von Cornwall. — Страсбург, 1888. * ''Busson A.'' [http://books.google.ru/books?id=-AITAAAAYAAJ&printsec=frontcover&dq=Die+Doppelwahl+des+Jahres+1257&source=bl&ots=Ik_tWHy7fA&sig=SIJrDlyu6PiDOXc-KLY-wrQ6rGY&hl=ru&ei=QNOZTJT-L4fLOKferNUP&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CBgQ6AEwBA#v=onepage&q&f=false Die Doppelwahl des Jahres 1257]. — Мюнстэр, 1866. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Графы Корнуал]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Каралі германскія]] 9m116p8j2ib1tmxia20s7x67giq2mgx 0 100559 4183811 3744292 2022-08-11T20:40:50Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Жафруа V ''Прыгожы'' | арыгінальнае імя = Geoffroy V le Bel |партрэт = Geoffrey of Anjou Monument.jpg |подпіс = Жафруа V, Граф Анжу | сцяг = Arms of Geoffrey of Anjou.svg | тытул = [[граф Анжу]] | парадак = 9 (10) | пад імем = Жафруа V | перыядпачатак = [[1129]] | перыядканец = [[7 верасня]] [[1151]] |папярэднік = [[Фульк V Анжуйскі|Фульк V Малады]] |пераемнік = [[Генрых II Плантагенет]] | сцяг_2 = Blason département fr Sarthe.svg | тытул_2 = [[Граф дзю Мэн]] | парадак_2 = 20 | пад імем_2 = Жафруа I | перыядпачатак_2 = [[1129]] | перыядканец_2 = [[7 верасня]] [[1151]] | папярэднік_2 = [[Фульк V Анжуйскі|Фульк V Малады]] | пераемнік_2 = [[Элі II Анжуйскі]] | сцяг_3 = | тытул_3 = [[Граф дэ Мартэн]] | парадак_3 = 8 | пад імем_3 = Жафруа | перыядпачатак_3 = [[1141]] | перыядканец_3 = [[7 верасня]] [[1151]] | папярэднік_3 = [[Яўстахій IV|Яўстахій IV Блуаскі]] | пераемнік_3 = [[Вільгельм дэ Блуа]] | сцяг_4 = Blason duche fr Normandie.svg | тытул_4 = [[Герцаг Нармандыі]] | парадак_4 = 11 (9) | пад імем_4 = Жафруа | перыядпачатак_4 = [[1144]] | перыядканец_4 = [[7 верасня]] [[1151]] | папярэднік_4 = [[Стэфан, кароль Англіі|Стэфан Блуаскі]] | пераемнік_4 = [[Генрых II Плантагенет]] |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |дынастыя = |бацька = |маці = |у шлюбе = |дзеці = }} '''Жафруа (Готфрыд) V Анжуйскі''', па мянушцы Прыгожы ці Плантагенет ([[24 жніўня]] [[1113]] — [[7 верасня]] [[1151]], Шато-дзю-Лоа, Ле Ман) — граф Анжу і Мэна з 1129, граф дэ Мартэн з 1141, герцаг Нармандыі з 1144, старэйшы сын караля Іерусалімскага [[Фульк Іерусалімскі|Фулька V]]. {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Графы Анжуйскія]] [[Катэгорыя:Герцагі нармандскія]] [[Катэгорыя:Дом Гатынэ-Анжу]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] 4098w5dxo1p3ti9bxincxhz3mcjvacc 0 100560 4183805 3744293 2022-08-11T20:40:29Z Artsiom91Bot 51617 /* Гл. таксама */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | тытул = 23-ці [[Кароль Англіі]] | імя = Генрых II | арыгінал імя = Henry II | парадак = | партрэт = Henry II of England.jpg | шырыня партрэта = 250 | подпіс = Генрых II на мініяцюры XII -XIII стагоддзяў | пачатак паўнамоцтваў = [[25 кастрычніка]] [[1154]] | канчатак паўнамоцтваў = [[6 ліпеня]] [[1189]] | каранацыя = [[19 снежня]] [[1154]] | папярэднік = [[Стэфан, кароль Англіі|Стэфан Блуаскі]] | пераемнік = [[Рычард I Львінае Сэрца|Рычард I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | у шлюбе = | дынастыя = | бацька = | маці = | пахаваны = | дзеці = | сайт = | Commons = Henry II of England }} '''Генрых II Плантагенет''', па мянушцы ''Кароткі Плашч'' ({{lang-en|Henry II Curtmantle}}; [[5 сакавіка]] [[1133]] — [[6 ліпеня]] [[1189]]) — першы англійскі кароль з дынастыі [[Плантагенеты|Плантагенетаў]]. Каралём стаў пасля доўгай феадальнай смуты (1135—53). У барацьбе за ўмацаванне цэнтаралізаванай феадальнай дзяржавы апіраўся на рыцарства, гарады, вярхі вольнага сялянства, усталяваў мір у дзяржаве і дамогся роспуску баронскіх наёмных атрадаў. Пры ім закладзены асновы англійскай судова-адміністрацыйнай сістэмы, пачалося заваяванне [[востраў Ірландыя|Ірландыі]]. '''Тытулы''': герцаг Нармандыі (1150—1189), граф Анжуйскі, Турскі і Мэнкскі (1151—1189), герцаг Аквітаніі (1152—1189), кароль Англіі (1154—1189), суверэн Ірландыі (1171—1175). == Дзеці == * ''У законным шлюбе:'' ** '''сыны:''' Уільям, [[Генрых Малады|Генрых]], [[Рычард I Львінае Сэрца|Рычард I]], [[Джэфры II Плантагенет, герцаг Брэтані|Джэфры II]], [[Іаан Беззямельны|Іаан I]] ** '''дочкі:''' Мацільда, Аліенора, [[Іаана Англійская|Іаана]] * ''Ад палюбоўніцы:'' ** '''сыны:''' Джэфры, [[Уільям Доўгі Меч, 3-ці граф Солсберы|Уільям]], Пітэр == Гл. таксама == * [[Анжуйская дзяржава]] {{зноскі}} {{Каралі Англіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Герцагі нармандскія]] [[Катэгорыя:Графы Анжуйскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Адлучаныя ад царквы]] 5smbmrofk94dd1i1t5sfvo6jp2crjaq 0 100748 4183742 3696513 2022-08-11T20:32:11Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Хардэкнуд | арыгінальнае імя = Hardeknud | парадак = | партрэт = Hardeknut.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | тытул = [[Кароль Даніі]] | сцяг = | перыядпачатак = [[12 лістапада]] [[1035]] | перыядканец = [[8 чэрвеня]] [[1042]] | каранацыя = | папярэднік = [[Кнуд Вялікі]] | пераемнік = [[Магнус I Высакародны]] | парадак_2 = 16 | тытул_2 = [[Кароль Англіі]] | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[17 сакавіка]] [[1040]] | перыядканец_2 = [[8 чэрвеня]] [[1042]] | каранацыя_2 = | папярэднік_2 = [[Гаральд I, кароль Англіі|Гаральд I Заячая Лапа]] | пераемнік_2 = [[Эдуард Спаведнік]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = }} '''Хардэкнуд''' ({{lang-da|Knud 3. Hardeknud}}, {{lang-en|Harthacanute, Canute II}}; [[1020]]<ref>[http://www.danmarkshistorien.dk/leksikon-og-kilder/vis/materiale/hardeknud-1020-1042/ Danmarkshistorien.dk Універсітэт Аархуса]</ref> — {{ДС|8|6|1042}}) — кароль [[Данія|Даніі]] (з [[1035]] г.) і [[Англія|Англіі]] (з [[1040]] г.) Хардэкнуд быў адзіным законным сынам [[Кнуд Вялікі|Кнуда Вялікага]] і Эмы Нармандскай. Кнуд абвясціў яго сваім спадчыннікам у абход старэйшых братоў, аднак пасля яго смерці ўладу ў Англіі захапіў [[Гаральд I, кароль Англіі|Гаральд]]. Хардэкнуд у той час знаходзіўся ў Даніі і не мог нічога зрабіць з-за пагрозы з боку [[Нарвегія|Нарвегіі]]. Пасля таго як Хардэкнуд падпісаў дагавор з новым каралём Нарвегіі [[Магнус I|Магнусам I Высакародным]], што адбылося ў 1038 альбо 1039 годзе, Данія пачала падрыхтоўку да высадкі ў Англіі. Тым часам у сакавіку Гаральд I памёр, а летам на астравах з’явіўся Хардэкнуд і, згодна з [[Англасаксонская хроніка|англасаксонскай хронікай]], загадаў дастаць цела нябожчыка і кінуць яго ў балота. Хардэкнуд быў жорсткім і непапулярным кіраўніком у адносінах да Англіі. Каб заплаціць вікінгам, што прыйшлі з ім, ён быў вымушаны падняць падаткі («дацкія грошы»). Гэта прывяло да паўстання ў [[Уорчэстэр]]ы ў 1041 годзе, калі жыхары гораду забілі хускарлаў караля, што прыйшлі збіраць падаткі. Паўстанне было жорстка падаўлена, а горад быў амаль зруйнаваны. Гісторыя [[Лэдзі Гадыва|лэдзі Гадывы]] адносіцца менавіта да гэтага часу. У адносінах да сваёй сям’і Хардэкнуд, наадварот, дзейнічаў з клопатам і заступніцтвам. Ён пакараў удзельнікаў забойства свайго кроўнага брата Альфрэда Этэлінга, а ў 1041 годзе вярнуў з высылкі ў Нармандыі іншага брата Эдуарда (сына Эмы Нармандcкай і [[Этэльрэд Неразумны|Этэльрэда II]]), зрабіўшы яго сваім памочнікам у кіраўніцтве і спадчыннікам. Хардэкнуд не быў жанаты і не меў дзяцей, таму калі ён у чэрвені 1042 года нечакана памёр на адным са святкаванняў, англічане абвясцілі [[Эдуард Спаведнік|Эдуарда]] сваім каралём, у той час калі ў Даніі разгарнулася барацьба паміж Магнусам Нарвежскім і [[Свен II|Свенам II]]. Разам з Хардэкнудам скончылася эпоха дацкіх каралёў у Англіі. == Крыніцы == * [[Англасаксонская хроніка]]. * Stenton, Frank M. Anglo-Saxon England, 1943. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Harthacnut|выгляд=міні}} {{start box}} {{succession box | title=[[Спіс каралёў Даніі|Кароль Даніі]] | before=[[Кнуд Вялікі]] | after= [[Магнус I Высакародны]] | years=[[1035]] — [[1042]]}} {{succession box | title=[[Кароль Англіі]] | before=[[Гаральд I, кароль Англіі|Гаральд I]] | after=[[Эдуард Спаведнік]] | years=[[1040]] — [[1042]]}} {{end box}} {{Каралі Англіі}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Англасаксонскі перыяд]] [[Катэгорыя:Кнютлінгі]] 9vf8whdxs3g0gpeztxinhgbfxgu9965 0 100827 4183820 4073182 2022-08-11T20:41:30Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{іншыя значэнні}} {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Эдуард II''' ({{lang-en|Edward II}}, [[25 красавіка]] [[1284]] — [[21 верасня]] [[1327]], званы таксама '''Эдуард Карнарвонскі''', па месцы яго нараджэння ва Уэльсе) — англійскі кароль (з 1307 да свайго звяржэння ў студзені 1327) з дынастыі [[Плантагенеты|Плантагенетаў]], сын [[Эдуард I|Эдуарда I]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://edwardthesecond.com/ King Edward II Сайт пра час кіравання і асобы Эдуарда II — яго асяроддзе, падзеі, справы.] {{ref-en}} * [http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/edward_ii_king.shtml Эдуард II на сайце BBC.] {{ref-en}} {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Эдуард I]] | спіс=[[Спіс каралёў Англіі|Кароль Англіі]] | пераемнік=[[Эдуард III]]|гады=[[1307]]—[[1327]]}} {{Каралі Англіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Забітыя манархі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Зрынутыя манархі]] [[Катэгорыя:Графы чэстэрскія]] 2c19gnb0nzp21gzz6x6mpvs088xrj3s 0 100836 4183821 4073175 2022-08-11T20:41:34Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Эдуард III | арыгінал імя = {{lang-en|Edward III}} | партрэт = King Edward III from NPG.jpg | шырыня партрэта = 300 | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | у шлюбе = | дынастыя = | пахаваны = | бацька = | маці = | дзеці = | Commons = Edward III of England }} '''Эдуард III''', ''Эдвард III'' ({{lang-en| Edward III}}; [[13 лістапада]] [[1312]] — {{ДС|21|6|1377}}) — кароль Англіі з 1327 з дынастыі [[Плантагенеты|Плантагенетаў]], сын караля [[Эдуард II|Эдуарда II]] і [[Ізабела Французская|Ізабелы Французскай]], дачкі караля Францыі [[Філіп IV Прыгожы|Філіпа IV Прыгожага]]. Старэйшым сынам Эдуарда III быў [[Эдуард Чорны Прынц]]. == Дзеці == * '''сыны:''' [[Эдуард Чорны Прынц|Эдуард]], Уільям Хартфілд, [[Лаянел Антверп|Лаянел]], [[Джон Гонт|Джон]], [[Эдмунд Лэнглі|Эдмунд]], Уільям Віндзар і [[Томас Вудстак|Томас]] * '''дочкі:''' [[Ізабела Дэ Кусі|Ізабела]], [[Іаана Англійская, 1333-1347|Іаана]], Бланка, [[Марыя Плантагенет|Марыя]], [[Маргарэт Плантагенет графіня Пембрак|Маргарэт]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.vostlit.info/Texts/rus4/Acts_of_war/frametext.htm Гістарычныя дакументы на Vostlit.info] — Ваенны дзённік Эдуарда III {{start box}} {{succession box| title=[[Спіс каралёў Англіі|Кароль Англіі]]| before=[[Эдуард II]]| after=[[Рычард II]]| years=[[1327]]—[[1377]]}} {{end box}} {{Каралі Англіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Прэтэндэнты на трон Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці Стагадовай вайны]] [[Катэгорыя:Каранаваныя дзеці]] 0iham46ir75ghc1l3xuwz4053rs9hn9 0 100837 4183818 4073176 2022-08-11T20:41:20Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Эдуард, Чорны прынц | арыгінал імя = Edward, the Black Prince | партрэт = Edward the Black Prince - Illustration from Cassell's History of England - Century Edition - published circa 1902.jpg | тытул = [[прынц Уэльскі]] | сцяг = Prince of Wales's feathers Badge.svg | парадак = 2 | перыядпачатак = [[12 мая]] [[1343]] | перыядканец = [[8 чэрвеня]] [[1376]] | папярэднік = [[Эдуард II]] | пераемнік = [[Рычард II]] | тытул_2 = [[спіс кіраўнікоў Аквітаніі|прынц Аквітаніі]] | сцяг_2 = Blason de l'Aquitaine et de la Guyenne.svg | перыядпачатак_2 = [[19 ліпеня]] [[1362]] | перыядканец_2 = [[28 снежня]] [[1375]] | папярэднік = [[Эдуард III]] | пераемнік = [[Рычард II]] | тытул_3 = [[герцаг Карнуольскі]] | сцяг_3 = Flag of the Duke of Cornwall.svg | парадак_3 = 1 | перыядпачатак_3 = [[3 сакавіка]] [[1337]] | перыядканец_3 = [[8 чэрвеня]] [[1376]] | папярэднік_3 = ''новы тытул'' | пераемнік_3 = [[Генрых V, кароль Англіі|Генрых V]] | тытул_4 = [[граф Чэстэр]] | сцяг_4 = Royal Arms of England (1198-1340).svg | перыядпачатак_4 = [[18 мая]] [[1333]] | перыядканец_4 = [[8 чэрвеня]] [[1376]] | папярэднік_4 = [[Эдуард II]] | пераемнік_4 = [[Рычард II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | у шлюбе = | дынастыя = | пахаваны = | бацька = | маці = | дзеці = | Commons = Edward, the Black Prince | аўтограф = }} '''Эдуард Вудстак, «Чорны прынц»''' ({{lang-en| Edward of Woodstock, «the Black Prince»}}; {{ДН|15|6|1330}}, {{МН|Вудстак||}} — {{ДС|8|6|1376}}, {{МС|Бардо||}}) — прынц Уэльскі, прынц Аквітанскі, старэйшы сын караля Англіі [[Эдуард III|Эдуарда III]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|частка=Edward, the Black Prince|загаловак=[[Encyclopædia Britannica]] Eleventh Edition|месца=New York|выдавецтва=Encyclop?dia Britannica, Inc.|год=1911|том=8}} * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/ENGLAND,%20Kings%201066-1603.htm#_Toc272564026|title=EDWARD III 1327-1377, RICHARD II 1377-1399|accessdate=2011-01-30}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Военачальнікі Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Постаці Стагадовай вайны]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Спадчыннікі, якія не ўзышлі на прастол]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Падвязкі]] 1x6yerfyaug4xkmddrvbj48p8trk0qf 0 101119 4183568 4038374 2022-08-11T20:12:49Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Маргрэтэ II''' ('''Маргрэтэ Аляксандрына Торхільдур Інгрыд''', {{lang-da|Margrethe Alexandrine Þórhildur Ingrid}}; нар. {{ДН|16|4|1940}}) — каралева Даніі з [[14 студзеня]] [[1972]] года, кіраўнік дацкай дзяржавы. == Біяграфія == Каралева Маргрэтэ II нарадзілася 16 красавіка 1940 года ў палацы [[Амаліенбарг]]. Яе бацькі — кароль Даніі [[Фрэдэрык IX]] і каралева Інгрыд, народжаная прынцэса Швецыі. Каралева — трэцяя ўнучка караля [[Крысціян X|Крысціяна X]]. {{зноскі}} == Літаратура == * «Dronning Margrethe II Skitser og færdige arbejder 1970—1988/Queen Margrethe II Sketches and complete works»,1988, Kunstmuseet Køge skitsesamling,Køge Kunstforening. * «Rundt om Margrethe Danmarks Dronning», Henning Dehn-Nielsen,1990,Holkenfelds forslag. * «Margrethe II — kunstneriske arbejder», 1993, katalog выставки проходившей в городах Холте и Хернинг. * «Kongelig Kunst», 1990, Magasin. * «Margrethe /mit liv i bileder/», Helle Bygum, 2010, Lindhardt og Ringhof. == Спасылкі == * [http://kongehuset.dk/publish.php?dogtag=k_en_fam_oue Старонка пра каралеву на афіцыйным сайце дацкай манархіі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100625042848/http://kongehuset.dk/publish.php?dogtag=k_en_fam_oue |date=25 чэрвеня 2010 }}{{ref-en}} * [http://kongehuset.dk/publish.php?dogtag=k_dk_familien_dronningen_dekor H.M. Dronningens dekorationer.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090820171229/http://kongehuset.dk/publish.php?dogtag=k_dk_familien_dronningen_dekor |date=20 жніўня 2009 }} {{ref-da}} * [http://re-actor.net/celebrity/1389-margrethe-denmark.html 70-летні юбілей каралевы Маргрэтэ II] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100420064047/http://re-actor.net/celebrity/1389-margrethe-denmark.html |date=20 красавіка 2010 }} {{ref-ru}} {{Каралі Даніі}} {{Кіраўнікі дзяржаў-членаў Еўрапейскага Саюза}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Мастакі Даніі]] [[Катэгорыя:Дзеючыя кіраўнікі дзяржаў]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Мастакі марак]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Нідэрландскага льва]] [[Катэгорыя:Кіруючыя каралевы]] 2ekojgenlewg7j3psjw00tnjqx0nl7e 0 101123 4183574 3841269 2022-08-11T20:13:23Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Фрэдэрык IX''' ({{lang-da|Frederik 9.}}; [[11 сакавіка]] [[1899]] — [[14 студзеня]] [[1972]]) — кароль Даніі з 20 красавіка 1947, пераемнік [[Крысціян X|Крысціяна X]]. Старэйшы сын караля Даніі Крысціяна X і яго жонкі Александрыны, герцагіні Мекленбург-Шверынскай. {{зноскі}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Асобы на манетах]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай»]] bnrxbfdqbaokq91w5pht6iobw8d82vm 0 101127 4183565 4051157 2022-08-11T20:12:35Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Канстанцін II''' ({{lang-el|Κωνσταντίνος Β}}; {{ДН|2|6|1940}}, у [[Псіхіка]], [[Афіны]], [[Грэцыя]]) — сын Паўла I і Фрэдэрыкі Гановерскай, былы кароль Грэцыі ў 1964—1973 гадах, з [[род Глюксбургаў|дынастыі Глюксбургаў]]. Апошні праваслаўны манарх у гісторыі, які кіраваў. Як нашчадак дацкага караля [[Крысціян IX, кароль Даніі|Крысціяна IX]], мае тытул прынца Даніі. == Спартыўная кар’ера == {{АГ-узнагароды}} {{АГ-спорт|[[Парусны спорт]] ([[Дракон, клас гоначных яхт|«Дракон»]])}} {{АГ-медаль|Золата|Летнія|1960|[[Парусны спорт на летніх Алімпійскіх гульнях 1960|Гонкі Кілевых яхт класа «Дракон»]]}} {{АГ-ніз}} [[Парусны спорт на летніх Алімпійскіх гульнях 1960|Алімпійскі чэмпіён 1960 года]] па [[парусны спорт|паруснаму спорту]] ў класе [[Дракон, клас гоначных яхт|«Дракон»]]. У 1963—1974 — член [[Міжнародны алімпійскі камітэт|Міжнароднага алімпійскага камітэта (МАК)]]. З [[1967]] года па [[1973]] год — член Камісіі МАК па пытаннях [[Міжнародная алімпійская акадэмія|Міжнароднай алімпійскай акадэміі]]. З 1974 года — ганаровы член МАК. == Сям’я == [[18 верасня]] [[1964]] года ажаніўся з дачкой [[спіс каралёў Даніі|караля Даніі]] [[Фрэдэрык IX|Фрыдэрыка IX]] [[Ганна-Марыя Дацкая|Ганнай-Марыяй]]. Пяцёра дзяцей: * Алексія (нар. [[1965]]) * Паўлас (нар. [[1967]]), спадчынны прынц, герцаг Спартанскі * Ніколаас (нар. [[1969]]) * Тэадора (нар. [[1983]]) * Філіпас (нар. [[1986]]) {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.greekroyalfamily.org Афіцыйны сайт] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120327014616/http://www.greekroyalfamily.org/ |date=27 сакавіка 2012 }} * [http://www.greekroyalfamily.gr/profile.cfm?ItemID=27&get=family Біяграфія на сайце Грэчаскай каралеўскай сям’і]{{ref-en}} * [http://www.olympic.org/uk/organisation/ioc/members/bio_uk.asp?id=131 Біяграфія на сайце МАК]{{ref-en}} {{start box}} {{succession box | before = [[Павел I, кароль Грэцыі|Павел I]] | title = [[Кароль Грэцыі]] | after = [[Чорныя палкоўнікі|«Чорныя палкоўнікі»]] | years = [[1964]]—[[1973]]}} {{end box}} {{Каралі Грэцыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі грэчаскія]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Зрынутыя манархі]] [[Катэгорыя:Яхтсмены Грэцыі]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны па парусным спорце]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны ад Грэцыі]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 1960 года]] [[Катэгорыя:Яхтсмены на летніх Алімпійскіх гульнях 1960 года]] [[Катэгорыя:Члены МАК]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання]] [[Катэгорыя:Асобы на манетах]] [[Катэгорыя:Члены каралеўскага дому Грэцыі]] linvsocyue10g10xngd1fv14y4pu3ln 0 101130 4183570 3716761 2022-08-11T20:13:01Z Artsiom91Bot 51617 /* Біяграфія */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Павел I | арыгінал імя = {{lang-el|Παύλος, Βασιλεύς των Ελλήνων}} | партрэт = Paul of Greece.jpg | сцяг = Standard of members of the Greek Royal Family (1936-1967).svg | тытул = [[кароль Грэцыі]] | перыядпачатак = [[1 красавіка]] [[1947]] | перыядканец = [[6 сакавіка]] [[1964]] | папярэднік = [[Георг II, кароль Грэцыі|Георг II]] | пераемнік = [[Канстанцін II, кароль Грэцыі|Канстанцін II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | парадак = 7 | жонка = | дзеці = | узнагароды = {{{!}} {{!}}{{Ордэн Выратавальніка}}{{!!}}{{Вялікі крыж ордэна Фенікса}}{{!!}}{{Вялікі крыж ордэна Георга I}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Залатога руна}}{{!!}}{{Ордэн Падвязкі}}{{!!}}{{Рыцар (Дама) Справядлівасці Ордэна Святога Іаана, Вялікабрытанія}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання}}{{!!}}{{Вялікі крыж са стужкай Ордэна За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святога Олафа}} {{!}}- {{!}}{{Вялікі крыж ордэна Святых Георга і Канстанціна}}{{!!}}{{Каралеўскі Віктарыянскі ордэн|грамадзянскі|GCVO}}{{!!}}{{Ордэн Раямітраборн}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Залатой шпоры}} {{!}}} | аўтограф = King Paul of Greece Signature.svg }} '''Павел I''' ({{lang-el|Παύλος, Βασιλεύς των Ελλήνων}}; [[14 снежня]] [[1901]], [[Афіны]] — [[6 сакавіка]] [[1964]], Афіны) — кароль Грэцыі (1947—1964). == Біяграфія == Прадстаўнік дынастыі [[Глюксбургі|Глюксбургаў]], грэчаскай галіны [[Ольдэнбургі|Ольдэнбургскай дынастыі]]. У маладосці прайшоў падрыхтоўку марскога афіцэра. З 1917 па 1920 Павел I жыў у эміграцыі са сваім бацькам, каралём Грэцыі [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцінам I]]. З 1923 па 1935 і з 1941 па 1946 таксама знаходзіўся ў эміграцыі сумесна з братам, каралём Грэцыі [[Георг II, кароль Грэцыі|Георгам II]]. У 1935 годзе абвешчаны наследным прынцам. Падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] ўваходзіў у склад грэчаскага ўрада ў выгнанні ў [[Лондан]]е і ў [[Каір]]ы. З Каіра пасылаў радыёзвароты да грэчаскага народу. Вярнуўся ў Грэцыю ў 1946 годзе. У 1947 пасля смерці брата, караля Георга II, стаў каралём Грэцыі. Гэта быў перыяд Грамадзянскай вайны ў Грэцыі паміж грэцкімі камуністамі і ўрадам рэспубліканцаў, нацыяналістаў і раялістаў. {{зноскі}} {{start box}} {{succession box| before=[[Георг II, кароль Грэцыі|Георг II]] | title=[[Кароль Грэцыі]] | after=[[Канстанцін II, кароль Грэцыі|Канстанцін II]]|years=[[1947]]—[[1964]]}} {{end box}} {{Каралі Грэцыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі грэчаскія]] [[Катэгорыя:Палітыкі-эмігранты]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Члены каралеўскага дому Грэцыі]] 9fnevd3rcrerdnc255zi2wexs8qiesp 0 101131 4183563 3716758 2022-08-11T20:12:26Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | тытул = [[Кароль Грэцыі]] | беларускае імя = Георг II |арыгінальнае імя = Γεώργιος Β΄ της Ελλάδας | парадак = 6 | партрэт = Georgeiiofgreece.jpg | сцяг = Standard of members of the Greek Royal Family (1936-1967).svg | подпіс = Георг II у [[1942]] годзе | перыядпачатак = [[27 верасня]] [[1922]] — [[25 сакавіка]] [[1924]] <br />[[3 лістапада]] [[1935]] | перыядканец = [[1 красавіка]] [[1947]] | папярэднік = [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцін I]] | пераемнік = [[Павел I, кароль Грэцыі|Павел I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | у шлюбе = | дынастыя = | пахаваны = | бацька = | маці = | дзеці = Адсутнічаюць | узнагароды = {{{!}} {{!}}{{Ордэн Выратавальніка}}{{!!}}{{Ордэн Падвязкі}}{{!!}}{{Каралеўскі Віктарыянскі ордэн}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн За выбітныя заслугі}}{{!!}}{{Рыцар (Дама) Справядлівасці Ордэна Святога Іаана, Вялікабрытанія}}{{!!}}{{Кавалер ордэна Чырвонага арла}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святых Маўрыкія і Лазара}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Кароны Італіі}} {{!}}- {{!}}{{Вялікі крыж ордэна Георга I}}{{!!}}{{Вялікі крыж ордэна Фенікса}}{{!!}}{{Вялікі крыж ордэна Святых Георга і Канстанціна}} {{!}}- {{!}}{{Нарвежскі Ваенны крыж з мячом}} {{!}}} | Commons = George II of Greece }} '''Георг II''' ({{lang-el|Γεώργιος Β ', Βασιλεύς των Ελλήνων}}; {{ДН|19|7|1890}}, Татоі — {{ДС|1|4|1947}}, [[Афіны]]) — кароль Грэцыі з дынастыі [[Глюксбургі|Глюксбургаў]], сын караля [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанціна I]] і ўнук караля [[Георг I, кароль Грэцыі|Георга I]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{cite book |author=[[John Van der Kiste]] |title=Kings of the Hellenes |publisher=Alan Sutton Publishing |location=Stroud, Gloucestershire |year=1994 |isbn=0-7509-0525-5}} {{start box|wide=1}} {{succession box| before=[[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцін I]] | title=[[Кароль Грэцыі]] | after=рэспубліка|years=[[1922]]—[[1924]]}} {{succession box| before=рэспубліка | title=[[Кароль Грэцыі]] | after=[[Павел I, кароль Грэцыі|Павел I]]|years=[[1935]]—[[1947]]}} {{end box}} {{Каралі Грэцыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асобы на марках]] [[Катэгорыя:Каралі грэчаскія]] [[Катэгорыя:Зрынутыя манархі]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Белага арла (Польшча, 1921—1939)]] [[Катэгорыя:Члены каралеўскага дому Грэцыі]] jtaxto2hyigx9p13qonzpqtfmqe395p 0 101135 4183558 3532935 2022-08-11T20:12:07Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | тытул = [[Кароль Грэцыі]] | беларускае імя = Аляксандр I | арыгінальнае імя = Αλέξανδρος Α΄ | парадак = 4 | сцяг = | партрэт = | сцяг = Kingdom of Greece Flag.svg | сцяг2 = Royal Coat of Arms of Greece (1863-1936).svg | перыядпачатак = [[11 чэрвеня]] [[1917]] | перыядканец = [[25 кастрычніка]] [[1920]] | іншыя тытулы = | папярэднік = [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцін I]] | пераемнік = [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцін I]] | віцэ-прэзідэнт = | партыя = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | у шлюбе = | дынастыя = | бацька = | маці = | узнагароды = {{{!}} style="background: transparent" {{!}}{{Ордэн Выратавальніка}}{{!!}}{{Ордэн Залатога руна}}{{!!}}{{Кавалер Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа Савойскага ваеннага ордэна}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святых Маўрыкія і Лазара}}{{!!}}{{Вялікі крыж ордэна Георга I}} {{!}}} | Commons = }} '''Аляксандр I''' ({{lang-el|Αλέξανδρος Α της Ελλάδας}}; [[1 жніўня]] [[1893]], [[Афіны]] — [[25 кастрычніка]] [[1920]], Афіны) — кароль Грэцыі з 1917 па 1920 год. Сын [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанціна I]] і Сафіі Гогенцолерн. Аляксандр стаў каралём, калі яго бацька быў вымушаны пад ціскам саюзнікаў пакінуць трон у чэрвені 1917 года. Канстанцін I, зяць кайзера [[Вільгельм II Гогенцолерн|Вільгельма II]], займаў германафільскую пазіцыю, ён выехаў з Грэцыі разам са старэйшым сынам Георгам, пакінуўшы на троне другога сына — Аляксандра. Новы кароль не меў рэальнай улады, бо палітыкай займаўся прэм’ер-міністр Элефтэрыёс Венізелас. Аляксандр большай часткай падарожнічаў па месцах ваенных дзеянняў, падтрымліваючы баявы дух салдат. У лістапада 1919 года кароль таемна абвянчаўся з Аспасіяй Манас (1896—1972), дачкой палкоўніка Петраса Манаса. Выхадка караля выклікала вялікі скандал, у рэшце рэшт Аспасія прыбыла ў Афіны, дзе іх [[шлюб]] быў афіцыйна прызнаны, але каралевай яна не стала, атрымаўшы толькі тытул прынцэсы. У 1921 годзе, ужо пасля смерці Аляксандра, Аспасія нарадзіла дачку Аляксандру (1921—1993), будучую жонку сербскага караля Пятра II. Пасля падпісання ў 1920 годзе Сеўрскага мірнага дагавора Грэцыя атрымала значную частку тэрыторыі Турцыі. Аляксандр стаў каралём павялічанай Грэцыі. 2 кастрычніка 1920 года, падчас прагулкі ў каралеўскім садзе Татой, Аляксандр быў укушаны [[малпа]]й. Праз тры тыдні, 25 кастрычніка ён памёр ад [[сепсіс]]у. {{зноскі}} == Літаратура == * John Van der Kiste, Kings of the Hellenes: The Greek Kings. 1863—1974. Sutton Publishing. 1994. {{start box}} {{succession box| before=[[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцін I]] | title=[[Кароль Грэцыі]] | after=[[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцін I]]|years=[[1917]]—[[1921]]}} {{end box}} {{Каралі Грэцыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі грэчаскія]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Члены каралеўскага дому Грэцыі]] 0d37bb6fbtevvkz0gzx2zbscc0eplh2 0 101138 4183564 3716756 2022-08-11T20:12:30Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | тытул = [[Кароль Грэцыі]] | беларускае імя = Канстанцін I |арыгінальнае імя = Κωνσταντίνος Α΄ της Ελλάδας | партрэт = Constantine I of Greece.jpg | сцяг = Kingdom of Greece Flag.svg | сцяг2 = Royal Coat of Arms of Greece (1863-1936).svg | парадак = 3 | перыядпачатак = [[18 сакавіка]] [[1913]] | каранацыя = | перыядканец = [[11 чэрвеня]] [[1917]] | папярэднік = [[Георг I, кароль Грэцыі|Георг I]] | пераемнік = [[Аляксандр I, кароль Грэцыі|Аляксандр I]] | тытул_2 = [[Кароль Грэцыі]] | парадак_2 = 5 | сцяг_2 = Kingdom of Greece Flag.svg | сцяг2_2 = Royal Coat of Arms of Greece (1863-1936).svg | перыядпачатак_2 = [[12 снежня]] [[1920]] | перыядканец_2 = [[27 верасня]] [[1922]] | папярэднік_2 = [[Аляксандр I, кароль Грэцыі|Аляксандр I]] | пераемнік_2 = [[Георг II, кароль Грэцыі|Георг II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | у шлюбе = | дынастыя = | бацька = | маці = | узнагароды = {{{!}} style="background: transparent" {{!}}{{Ордэн Выратавальніка}}{{!!}}{{Ордэн Залатога руна}}{{!!}}{{Рыцар Вялікага крыжа ордэн Лазні}} {{!}}- {{!}} {{Кавалер Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання}} {{!!}} {{Кавалер Вялікага крыжа Савойскага ваеннага ордэна}} {{!!}} {{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святых Маўрыкія і Лазара}} {{!}}- {{!}}{{Вялікі крыж ордэна Георга I}}{{!!}}{{Ордэн Чорнага арла}}{{!!}}{{Камандор 1 класа ордэна Даненброга}} {{!}}} }} '''Канстанцін I''' ({{lang-el|Κωνσταντίνος A', Βασιλεύς των Ελλήνων}}; {{ДН|2|8|1868}}, [[Афіны]], [[Грэцыя]] — {{ДС|11|1|1923}}, [[Палерма]], [[Італія]]) — кароль Грэцыі з 5 сакавіка 1913 года па 12 чэрвеня 1917 года (1-ы раз) і з 11 снежня 1920 года па 27 верасня 1922 года (2-гі раз). З дынастыі [[Глюксбургі|Глюксбургаў]]. Стратэг (грэч. stratigos; ваенны чын у грэчаскай арміі, які адпавядае маршалу) (5 сакавіка 1913), германскі генерал-фельдмаршал (8 жніўня 1913). Першы Глюксбург, які нарадзіўся ў Грэцыі. {{зноскі}} {{start box}} {{succession box | before = [[Георг I, кароль Грэцыі|Георг I]] | title = [[Кароль Грэцыі]] | after = [[Аляксандр I, кароль Грэцыі|Аляксандр I]] | years = [[1913]]—[[1917]]}} {{succession box | before = [[Аляксандр I, кароль Грэцыі|Аляксандр I]] | title = [[Кароль Грэцыі]] | after = [[Георг II, кароль Грэцыі|Георг II]] | years = [[1920]]—[[1922]]}} {{end box}} {{Каралі Грэцыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі грэчаскія]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання]] [[Катэгорыя:Германскія генерал-фельдмаршалы]] [[Катэгорыя:Члены каралеўскага дому Грэцыі]] 2wk1q79brnlm8tp9bjltgav6rj3emik 0 101159 4183562 3743611 2022-08-11T20:12:21Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | тытул = [[Кароль Грэцыі]] | беларускае імя = Георг I |арыгінальнае імя = Γεώργιος Α΄ της Ελλάδας | парадак = 2 | партрэт = George of Greece V.jpg | подпіс = | сцяг = Standard of King George I of Greece (1863-1913).svg | перыядпачатак = [[30 сакавіка]] [[1863]] | каранацыя = | перыядканец = [[18 сакавіка]] [[1913]] | папярэднік = [[Атон I, кароль Грэцыі|Атон I]] | пераемнік = [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцін I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | у шлюбе = | дынастыя = | бацька = | маці = | аўтограф = George I of Greece signature.svg | Commons = George I of Greece }} '''Георг I''' ({{lang-el|Γεώργιος A ', Βασιλεύς των Ελλήνων}}; [[24 снежня]] [[1845]], [[Капенгаген]] — 5 (18) сакавіка [[1913]], [[Салонікі]]) — другі кароль Грэцыі новага часу (1863—1913), пераемнік баварскага прынца Атона I і заснавальнік галіны дацкіх [[Глюксбургі|Глюксбургаў]] на грэчаскім троне. {{зноскі}} == Літаратура == * John Campbell et Philip Sherrard, ''Modern Greece'', Ernest Benn, Londres, 1968. ISBN 0-510-37951-6. * Walter Christmas, ''King George of Greece'', Adamant Media Corporation, Londres, 2001. ISBN 1-4021-7527-2. * Richard Clogg, ''A Short History of Modern Greece'', University Press, Cambridge, 1979. ISBN 0-521-32837-3. * Edward S. Forster, ''A Short History of Modern Greece 1821—1956'', 3rd edition, Methuen and Co, Londres, 1958. * Michel de Grèce et Henri d’Orléans, ''Mon album de famille'', Perrin, Paris, 1996. ISBN 2-262-01237-7. * John Van der Kiste, ''Kings of the Hellenes'', Sutton Publishing, 1994. {{вікісховішча-кат|George I of Greece}} {{start box}} {{succession box|before=[[Атон I, кароль Грэцыі|Атон I]]|after=[[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцін I]]|years=[[1863]]-[[1913]]|title=[[Кароль Грэцыі]]}} {{end box}} {{Каралі Грэцыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асобы на марках]] [[Катэгорыя:Каралі грэчаскія]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Забітыя манархі]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання]] [[Катэгорыя:Члены каралеўскага дому Грэцыі]] 17jmdrbau46xbbgip1i1taajkgeb0bh 0 101728 4183577 3876609 2022-08-11T20:13:33Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Хокан VII''' ({{ДН|3|8|1872}}, Шарлотэнлун, цяпер у межах г. [[Капенгаген]] — {{ДС|21|9|1957}}) — кароль [[Нарвегія|Нарвегіі]] (1905—1957). == Біяграфія == 3 дынастыі Глюксбургаў. Выбраны каралём Нарвегіі пасля скасавання шведска-нарвежскай уніі 1814—1905 і ўтварэння самастойнай нарвежскай дзяржавы. У I сусветную вайну захоўваў нейтралітэт краіны. У II сусветную вайну пасля акупацыі Нарвегіі нямецкімі войскамі ў ходзе Нарвежскай аперацыі 1940 разам з урадам знаходзіўся ў эміірацыі (Лондан; 1940—45), не прызнаваў нарвежскі калабарацыянісцкі ўрад [[В. Квіслінг]]а. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.kongehuset.no/c29384/artikkel/vis.html?tid=29387 Kong Haakons dekorasjoner] {{ref-no}} {{Каралі Нарвегіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання]] [[Катэгорыя:Лідары краін-удзельніц Другой сусветнай вайны]] bski05mh1zayqh17avlx9w8royc9dn6 0 101995 4183758 3754336 2022-08-11T20:34:13Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Карл Арлеанскі | арыгінальнае імя = Charles d'Orléans | партрэт = Charles d'Orléans.png | шырыня партрэта = 250px | подпіс = Карл Арлеанскі прымае [[амаж]] у аднаго са сваіх [[васал]]аў. [[Буквіца]] ілюстраванага рукапісу. | тытул = [[Герцагі Арлеанскія|герцаг Арлеанскі]] | сцяг = | перыядпачатак = 1407 | перыядканец = 1465 | папярэднік = [[Жан Брэтонскі]] | пераемнік = [[Людовік XII|Людовік II Арлеанскі, кароль Францыі Людовік XII]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Карл (Шарль) I Арлеанскі''' ({{lang-fr|Charles d'Orléans}}, [[24 лістапада]] [[1394]], [[Парыж]] — [[5 студзеня]] [[1465]], [[Амбуаз]]) — герцаг Арлеанскі (1407—1465), граф дэ Блуа, дэ Дро і дэ Куртэнэ, французскі феадал і военачальнік, член каралеўскага дома Валуа, адзін з самых выбітных [[паэт]]аў Францыі. == Біяграфія == Паходзіў з Арлеанскай галіны дынастыі [[Дынастыя Валуа|Валуа]]. Карл быў унукам караля Карла V Мудрага, сынам герцага Людовіка Арлеанскага і Валянціны Вісконці. Пасля яго сын Людовік ў 1498 годзе стаў каралём Францыі як [[Людовік XII]]. == Беларускія пераклады == Паасобныя вершы на беларускую мову пераклалі [[Ніна Іосіфаўна Мацяш|Ніна Мацяш]]<ref>Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.</ref>, [[Лявон Пятровіч Баршчэўскі|Лявон Баршчэўскі]]<ref>І боль, і прыгажосць…: выбраныя творы паэтаў Еўропы і Амерыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага. — Мінск : Зміцер Колас, 2016. — 452, [1] с. — (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка»; вып. 73).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat|Charles I de Valois, Duke of Orleans}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Карл Орлеанский}} * [http://www.gutenberg.org/etext/14343 Поўны збор сачыненняў у праекце Гутэнберг] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Герцагі Арлеанскія]] [[Катэгорыя:Герцагі Валуа]] [[Катэгорыя:Графы Блуа]] [[Катэгорыя:Паэты Францыі]] [[Катэгорыя:Военачальнікі Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Англамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Паэты XV стагоддзя]] gdzlo4r8ktbun9okqvleteskv492vo1 0 102099 4183817 4073177 2022-08-11T20:41:15Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Рычард II | арыгінал імя = {{lang-en|Richard II}} | партрэт = King Richard II from NPG (2).jpg | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | у шлюбе = | бацька = | маці = | пахаваны = | аўтограф = Richard II Signature.svg | Commons = Richard II of England }} '''Рычард II''' (англ.: Richard II, [[6 студзеня]] [[1367]] — [[14 лютага]] [[1400]]) — англійскі кароль (1377—1399), прадстаўнік дынастыі [[Плантагенеты|Плантагенетаў]], унук караля [[Эдуард III|Эдуарда III]], сын [[Эдуард Чорны Прынц|Эдуарда Чорнага прынца]]. == Біяграфія == Рычард нарадзіўся ў [[Бардо]] — яго бацька змагаўся ў Францыі на палях [[Стагадовая вайна|Стагадовай вайны]]. Калі Чорны прынц памёр у 1376, яшчэ пры жыцці Эдуарда III, малалетні Рычард атрымаў тытул Прынца Уэльсскага, а яшчэ годам пазней атрымаў у спадчыну трон ў свайго дзеда. У 1381 Рычард праявіў талент інтрыган і перагаворшчыка, прывабіўшы ў пастку важака паўстання, [[Уот Тайлер|Уота Тайлера]], што дазволіла каралеўскай партыі пакончыць з паўстаннем. Пахаваны ў замку Лэнглі, ''у [[1413]] годзе перапахаваны ў [[Вэстмінстэрскае абацтва|Вэстмінстэрскім абацтве]]'' {{зноскі}} == Літаратура == * {{Cite book|first=James (ed.)|last=Gillespie|first2=Anthony|last2=Goodman (ed.)|title=The Age of Richard II|publisher=Sutton Publishing|location=Stroud |year=1997|isbn=0750914521}} * {{Cite book|last=Gillespie|first=James|coauthors=Anthony Goodman (eds.)|title=Richard II: The Art of Kingship|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|year=1998|isbn=0198201893}} * {{Cite book|first=Anthony|last=Goodman|authorlink=Anthony Goodman (historian)|title=The Loyal Conspiracy: The Lords Appellant under Richard II|publisher=Routledge|location=London|year=1971|isbn=0710070748}} * {{Cite book|first=Anthony|last=Goodman|title=John of Gaunt: The Exercise of Princely Power in Fourteenth-Century Europe|publisher=Longman|location=Burnt Mill, Harlow, Essex|year=1992|isbn=0582098130}} * {{Cite book|first=Gerald|last=Harriss|authorlink=G. L. Harriss|title=Shaping the Nation: England, 1360-1461|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2005|isbn=0198228163}} * {{Cite book|first=Rodney|last=Hilton|authorlink=Rodney Hilton|title=Bond Men Made Free: Medieval Peasant Movements and the English Rising of 1381|url=https://archive.org/details/bondmenmadefreem0000hilt|publisher=Temple Smith|location=London|year=1973|isbn=0851170390}} * {{Cite book|first=Michael (ed.)|last=Jones|authorlink=Michael Jones (historian)|title=The New Cambridge Medieval History, vol. 6: c. 1300 - c. 1415|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|year=2000|isbn=0521362903}} {{Каралі Англіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Прэтэндэнты на трон Францыі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Зрынутыя манархі]] [[Катэгорыя:Каранаваныя дзеці]] f3qes7fxheeowk27yfe8bprw836nzw3 0 102381 4183474 4176333 2022-08-11T18:19:59Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя ПІБ|Пац|Мікалай}} {{Шляхціч | беларускае імя = Мікалай Юр'евіч Пац | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Gozdawa.svg | шырыня герба =120px | подпіс герба= [[Герб «Газдава»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Ваявода падляшскі]] | парадак = 4 | перыядпачатак =[[1543]] | перыядканец =каля [[1550]] | перыяд праўлення = | папярэднік =[[Іван Багданавіч Сапега]] | пераемнік = [[Мікалай Нарбут]] | тытул_2 =[[Вялікі лоўчы літоўскі]] | парадак_2 = | перыядпачатак_2 =[[1509]] | перыядканец_2 =[[1542]] | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 =[[Марцін Храптовіч]] | пераемнік_2 =[[Мікалай Радзівіл Руды]] | тытул_3 =[[Вялікі падкаморы літоўскі]] | парадак_3 = | перыядпачатак_3 =[[1527]] | перыядканец_3 =[[1542]] | перыяд праўлення_3 = | папярэднік_3 = [[Андрэй Давойна]] | пераемнік_3 = [[Рыгор Хадкевіч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = каля [[1550]] | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Пацы]] | бацька =[[Юрый Пац]] | маці = | муж = | жонка = Аляксандра [[Гальшанскія|Гальшанская]] | дзеці =[[Мікалай Мікалаевіч Пац|Мікалай]], [[Станіслаў Мікалаевіч Пац|Станіслаў]], [[Дамінік Мікалаевіч Пац|Дамінік]], [[Павел Мікалаевіч Пац|Павел]], Ядвіга, Аляксандра, Фядора | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Мікалай Юр'евіч Пац''' (? — каля [[1550]]) — дзяржаўны дзеяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. [[Вялікі лоўчы літоўскі|Лоўчы ВКЛ]] у [[1509]]—[[1542]], [[Вялікі падкаморы літоўскі|падкаморы ВКЛ]] у [[1527]]—[[1542]], [[ваявода падляшскі]] з [[1543]]. Меў шматлікія маёнткі, у якіх у [[1528]] было каля 7500 сялянскіх двароў. == Сям'я == Сын [[Юрый Пац|Юрыя Паца]], намесніка полацкага. Ажаніўся з князёўнай Аляксандрай [[Гальшанскія|Гальшанскай]]. Меў ад яе чатырох сыноў: [[Мікалай Мікалаевіч Пац|Мікалая]], [[Станіслаў Мікалаевіч Пац|Станіслава]], [[Дамінік Мікалаевіч Пац|Дамініка]] і [[Павел Мікалаевіч Пац|Паўла]], ад якіх пайшлі галіны роду, а таксама дачок Ядвігу, Аляксандру і Фядору. == Крыніцы == * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=422|артыкул=Пацы|аўтар=[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]]}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://mariusz.eu.pn/genealogia/rody/pacowie01.html Генеалогія Пацаў] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131005223215/http://mariusz.eu.pn/genealogia/rody/pacowie01.html |date=5 кастрычніка 2013 }} {{Wikidata/Ancestors}} {{DEFAULTSORT:Пац Мікалай Юр'евіч}} [[Катэгорыя:Пацы|Мікалай Юр'евіч]] [[Катэгорыя:Ваяводы падляшскія (Вялікае Княства Літоўскае)]] [[Катэгорыя:Лоўчыя вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Падкаморыя вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] d71jaga9pkj642bs78c0m28aeu72ivu 0 106843 4183617 4119609 2022-08-11T20:20:10Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | тытул = [[Франкская дзяржава|кароль франкаў]] | беларускае імя = Дагаберт III | арыгінальнае імя = Dagobert III | парадак = | партрэт = Portrait Roi de france Dagobert II (i.e III).jpg | подпіс = Выява Дагаберта III з бронзавага медалю працы Жана Дасье. Каля 1720 года. | шырыня партрэта = 200px | перыядпачатак = [[14 красавіка]] [[711]] | перыядканец = паміж [[3 верасня]] і [[31 снежня]] [[715]] | каранацыя = | папярэднік = [[Хільдэберт III]] | пераемнік = [[Хільперык II]] | дата нараджэння = 699 | месца нараджэння = | дата смерці = паміж [[3 верасня]] і [[31 снежня]] [[715]] | месца смерці = | пахаваны = царква [[Святы Стэфан|Св. Стэфана]] ў [[Шуазі-о-Бак]] (дэп. [[дэпартамент Уаза|Уаза]], каля [[Камп’ень|Камп’ені]]) | дынастыя = [[Меравінгі]] | жонка = ? | бацька = [[Хільдэберт III]] | маці = [[Эдона]] | дзеці = '''сын:''' [[Тэадорых IV]] | Commons = Dagobert III }} '''Дагаберт III''' ({{lang-fr|Dagobert III}}; {{ДН|||699}} — паміж [[3 верасня]] і [[31 снежня]] {{ДС|||715}}) — кароль франкаў, кіраваў у [[711]]—[[715]] гг., з дынастыі [[Меравінгі|Меравінгаў]]. Дагаберт быў сынам караля Хільдэберта III і Эдоны. Імя Дагаберт ў перакладзе са стара-германскай азначае «бліскучы, як дзень»). == Біяграфія == Дагаберта, атрымаў у спадчыну ад свайго бацькі кароны трох франкскіх каралеўстваў — Нейстрыі, Бургундыі і Аўстразіі — ва ўзросце дванаццаці гадоў. Рэальная ўлада, аднак, знаходзілася ў руках маёрдома Піпіна Герыстальскага, які кіраваў у Аўстразіі. У Нейстрыі маёрдомам быў яго сын Грымаальд. Аднак абодвы яны паміраюць у 714 годзе. Новым маёрдомам стаў непаўнагадовы сын Грымаальда Тэадаальд. Смерць Піпіна выклікала адкрыты канфлікт паміж яго спадчыннікамі і нейстрыйскай шляхтай, якая выбірала маёрдомаў. Удава Піпіна Плектруда кіравала каралеўствам ад імя караля Дагаберта III і маёрдома Тэадаальда, абодвух непаўналетніх. Нейстрыйская знаць скарысталася гэтым, каб зрабіць паўстанне. Яны аб'ядналіся ў лесе недалёка ад Кампьені, і раздушылі войска аўстразійцаў. Пасля чаго Нейстрыя аднавіла сваю незалежнасць і прызначыла новага маёрдома ў асобе Рагенфрэда. Пакуль увага кіраўнікоў была адцягнута вайной з фрызамі на поўначы, у кароткае валадаранне Дагаберта пачалося адасабленне абласцей паўднёвай Галіі: Саварык, ваяўнічы біскуп Асера, у 714 і 715 гадах на свой страх і рызыку падпарадкаваў сабе Арлеан, Невер, Авалон і Тонер, а Эўдон ў Тулузе і Антэнор ў Правансе сталі фактычна незалежнымі кіраўнікамі. Пасля цалкам безаблічнага валадарання Дагаберта III памёр паміж [[3 верасня]] і [[31 снежня]] [[715]] года ва ўзросце 16 гадоў. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188208|title=THEODERICH III 673—690, CLOVIS III 690—695, CHILDEBERT III 695—711, DAGOBERT III 711—715, THEODERICH IV 721—737|accessdate= 2012-02-06}} * {{cite web|url=http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/dagobert_3_frankenkoenig_715.html|title=Dagobert III von Frankenkoenig |publisher=Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer|accessdate=2012-02-06|lang=de}} {{Меравінгі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы VIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралі франкаў]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] 1fueima1ws0o75u1vuup7lsxkq0vgt1 0 107887 4183858 4152836 2022-08-12T00:50:13Z 95.247.221.35 wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = Палац |Беларуская назва = Квірынальскі палац |Арыгінальная назва = Palazzo del Quirinale |Выява = Palazzo Quirinale e obelisco con dioscuri.jpg |Подпіс выявы = Фасад палаца |Шырыня выявы = 300 |Статус = |Краіна = Італія |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Рым]], [[Квірынал]] |lat_dir = N|lat_deg = 41|lat_min = 54|lat_sec = 00 |lon_dir = E|lon_deg = 12|lon_min = 29|lon_sec = 12.85 |region = IT |CoordScale = 5000 |Архітэктурны стыль = [[Класіцызм]] |Аўтар праекта = [[Даменіка Фантана]], <br />[[Карла Мадэрна]] |Будаўнік = |Заснавальнік = [[Рыгор XIII]] |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = [[1573]] |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = |Рэліквіі = |Стан = |Сайт = http://www.quirinale.it |Commons = Quirinal Palace }} '''Квірынальскі палац''' ({{lang-it|Palazzo del Quirinale}}) — палац [[XVI]] стагоддзя на [[Квірынал]]ьскім узгорку ў [[Рым]]е. У наш час палац — афіцыйная рэзідэнцыя [[Прэзідэнт Італіі|Прэзідэнта Італіі]]. Архітэктары палаца — [[Даменіка Фантана]], капэлы — [[Карла Мадэрна]]. У інтэр'еры мноства [[Фрэска|фрэсак]] [[Гвіда Рэні]] і [[Мелоца да Форлі]]. Шэраг фрэсак у Троннай зале належыць пэндзлю [[Эўджэніа Аньені]], якога для гэтай працы запрасіў асабіста [[Папства|Папа]] [[Пій IX]]. == Гісторыя == [[Выява:Quirinal Giovanni Piranesi.jpg|thumb|left|Від на палац (''La Place de Monte Cavallo'', [[гравюра]], [[Джавані Батыста Піранезі]], [[1773]])]] === Папская рэзідэнцыя === Палац пабудаваны ў [[1573]] годзе як летняя рэзідэнцыя Папы [[Рыгор XIII|Рыгора XIII]]<ref>{{cite web|url=http://t2t.ru/place/kvirinalskii-dvorets|title=Квиринальский дворец|lang=ru|accessdate=21 лютага 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090930063837/http://t2t.ru/place/kvirinalskii-dvorets|archivedate=30 верасня 2009|deadurl=yes}}</ref>. У Квірінальскім палацы прайшлі чатыры Канклава — [[Канклаў 1823 года|Канклаў 1823]], [[Канклаў 1829 года|Канклаў 1829]], [[Канклаў 1830—1831 гадоў|Канклаў 1830—1831]] і [[Канклаў 1846 года|Канклаў 1846]]. У першай палове [[XX]] стагоддзя палац аблюбаваў [[кароль]] [[Віктар Эмануіл III]]. == Інтэр'еры == [[Выява:Sandro Pertini6.jpg|thumb|left|[[Сандра Перціні]] за сталом]] === Кабінет Прэзідэнта === Раней гэты пакой палаца быў летняй спальняй Пап. Пасля захопу [[Францыя|Францыяй]] Рыма, пакой быў прыстасаваны пад сталовую. Зараз жа кабінет выкарыстоўваецца для афіцыйных кансультацый прэзідэнта з міністрамі і прадстаўнікамі Сената. За гэтым сталом, прэзідэнт выступае з Навагоднім зваротам да народа. Стол — французскі, выраблены ў [[1750]] годзе, на сцяне — карціна [[XVII]] стагоддзі<ref>{{cite web |url=http://www.quirinale.it/qrnw/statico/palazzo/luoghi/Studio/studio.htm |title= Studio del Presidente| lang= it}}</ref>. === Люстраная зала === У першыя гады палаца, сцены залы пуставалі. Грандыёзны дэкор, які адрозніваецца багаццем люстэркаў, быў створаны ў часы [[Напалеон]]аўскай акупацыі Італіі. Па задумах [[імператар]]а, зала павінна была быць троннай, адсюль і люстэркі, і белы шоўк на сценах. Пачынаючы з [[1877]], памяшканне выкарыстоўвалася, як сталовая, і як бальная зала. У наш час, у сценах Люстраной залы даюць прысягу канстытуцыйныя суддзі, праходзяць слуханні спраў высокай важнасці. Нярэдка залу завуць ''Белай''<ref>{{cite web| url = http://www.quirinale.it/qrnw/statico/palazzo/luoghi/Specchi/specchi.htm | title = La Sala degli specchi| lang= it}}</ref>. == Галерэя == <center><gallery> Выява:138PalazzoQuirinale.JPG Выява:Quirinal.palace.in.rome.arp.jpg Выява:Via del Lavatore al Quirinale - Il mercato 0511-01.JPG </gallery></center> == Гл. таксама == * [[Фантан дыяскураў]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{commons|Category:Quirinal Palace}} * [http://www.quirinale.it Афіцыйны сайт] {{ref-it}} {{Славутасці Рыма}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Палацы Рыма]] [[Катэгорыя:Афіцыйныя рэзідэнцыі кіраўнікоў дзяржавы]] ha5bwy28a84zaqj9srv0644hvtuqvru 0 109543 4183317 3664872 2022-08-11T12:52:34Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Галоўныя рэдактары */ wikitext text/x-wiki {{Газета |назва = |арыгінальная назва = |выява = |подпіс = |тып = |фармат = |заснаванне = |спыненне публікацый = |заснавальнікі = |уладальнікі = |выдавец = |рэдактар = |галоўны рэдактар = |штат = |палітычна = |мова = |перыядычнасць = |аб'ём = |тыраж = |галоўны офіс = |ISSN = |вэб-сайт = }} '''«Гомельская праўда»''' — абласная газета. Выходзіць з [[30 кастрычніка]] (12 лістапада) [[1917]] у [[Гомель|Гомелі]]. У [[1917]]—[[1929]] гг. выходзіла на [[Руская мова|рускай мове]], пад рознымі назвамі. Спачатку называлася ''«Известия Гомельского Совета рабочих, солдатских и крестьянских депутатов»''. У час нямецкай акупацыі Гомеля (люты [[1918]] — студзень [[1919]] гг.) не выходзіла. У [[1919]]—[[1920]] гг. выдавалася як ''«Известия Объединенного революционного комитета г. Гомеля и уезда»'', ''«Известия революционного комитета г. Гомеля и уезда»'', ''«Известия Гомельского Совета рабочих, крестьянских и красноармейских депутатов»'', з № 107 — ''«Путь Советов»''. З мая [[1920]] г. ''«Полесская правда»'', з [[1930]] г. ''«Палеская праўда»''. У [[1938]] г. перайменавана ў «Гомельскую праўду». У гады нямецкай акупацыі 1941—1944 гг. — орган гомельскіх падпольных абкома і гаркома КП(б)Б (выходзіла з [[1 мая]] да [[20 лістапада]] [[1943]] г., рэдактар [[Мікалай Ільіч Пахомаў|М. І. Пахомаў]]). Пасля вайны — орган гомельскіх абласнога і гарадскога камітэтаў КПБ, абласнога і гарадскога Саветаў народных дэпутатаў. З верасня [[1991]] г. — абласная газета. Інфармуе аб падзеях грамадска-палітычнага, эканамічнага, гісторыка-краязнаўчага і культурнага жыцця Гомельшчыны. Змяшчае матэрыялы па народнай гаспадарцы, медыцыне, спорце і інш. == Літаратура == * «Гомельская праўда» // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 3. Гімназіі — Кадэнцыя / БелЭн; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — 527 с.: іл. — С. 72. — ISBN 985-11-0041-2. == Галоўныя рэдактары == * [[Мікалай Станіслававіч Білецкі|Мікалай Білецкі]] * [[Ілля Кожар]] * [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] * [[Сяргей Міхайлавіч Бяспалы|Сяргей Бяспалы]] (2001 – ц.ч.)<ref>http://gp.by/contacts/</ref> {{зноскі}} [[Катэгорыя:Газеты Беларусі на рускай мове]] [[Катэгорыя:Газеты Гомеля]] qu6xrw8er60h95t4ul0vnqaj38i54jo 0 109672 4183695 3696536 2022-08-11T20:27:42Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Вальдэмар}} {{Дзяржаўны дзеяч |беларускае імя = Вальдэмар I Вялікі |арыгінальнае імя = {{lang-da|Valdemar I den Store}} |партрэт = Valdemar den Store.jpg |подпіс = Статуя Вальдэмара Вялікага на гарадской плошчы [[Рынгстэд, камуна|Рынгстэда]] |шырыня партрэта = 280px |герб = <!-- герб асобы --> |подпіс герба = <!-- подпіс пад гербам --> |шырыня герба = <!-- шырыня выявы герба ў пікселях (па змоўчанні — 120px) --> |тытул = [[Герцаг Шлезвіга]] |парадак = |пад імем = |сцяг = Schleswig Arms.svg |сцяг2 = |перыядпачатак = [[1147]] |перыядканец = [[1157]] |тытул_2 = [[Кароль Даніі]] |парадак_2 = 18 |пад імем_2 = |сцяг_2 = Flag of Denmark.svg |сцяг2_2 = National Coat of arms of Denmark.svg |перыядпачатак_2 = [[1157]] |перыядканец_2 = [[1182]] |суправіцель1_2 = [[Кнуд VI]] |суправіцель1перыядпачатак_2 = [[1170]] |суправіцель1перыядканец_2 = [[1182]] |папярэднік_2 = [[Кнуд V, кароль Даніі|Кнуд V]] і [[Свен III, кароль Даніі|Свен III]] |пераемнік_2 = [[Кнуд VI]] |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |пахаваны = |дынастыя = |імя пры нараджэнні = |бацька = |маці = |жонка = |дзеці = }} '''Ва́льдэмар I''' Вялікі ({{ДН|14|1|1131}} — {{ДС|12|5|1182}}) — кароль [[Данія|Даніі]] ў 1157—1182 гг. Па маці праўнук вялікага князя кіеўскага [[Уладзімір Манамах|Уладзіміра Усеваладавіча]]. Здзейсніў шэраг паходаў на [[Палабскія славяне|палабскіх славян]] і каля 1169 года падпарадкаваў востраў Руяну ([[Руген]]). Заклаў асновы цэнтралізаванай феадальнай манархіі ў Даніі. {{зноскі}} == Літаратура == * Вальдэмар I Вялікі // {{крыніцы/БЭ|3}} == Спасылкі == {{commons|Category:Valdemar I of Denmark|Фота}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Вальдемар I Великий}} {{Паслядоўнасць людзей |спіс = [[Каралі Даніі|Кароль Даніі]] |папярэднік = Кнут V і Свен III |пераемнік = [[Кнут VI]] |гады = [[1157]]—[[1182]] }} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] m07ws2y4cn6zi09pe56r9sbx9hj04jx 0 109679 4183696 3702068 2022-08-11T20:27:48Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Ва́льдэмар II Пераможца''' ({{lang-la|Valdemarus}}, {{lang-da|Valdemar Sejr}}; [[9 мая]] або [[28 чэрвеня]] {{ДН|||1170}} — {{ДС|28|3|1241}}) — кароль [[Данія|Даніі]] ў 1202—1241 гг. == Біяграфія == Вальдэмар быў сынам дацкага караля [[Вальдэмар I Вялікі|Вальдэмара I]] і дачкі [[менскі князь|менскага князя]] [[Валадар Глебавіч|Валадара Глебавіча]], Сафіі<ref>[http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/mittelalter/koenige/daenemark/waldemar_1_der_grosse_koenig_1182.html Waldemar I. der Große]</ref>. Па лініі бацькі Вальдэмар з’яўляўся прапраўнукам [[Вялікі князь кіеўскі|вялікага князя кіеўскага]] [[Уладзімір Усеваладавіч Манамах|Уладзіміра Манамаха]]. На пачатку XIII ст. падпарадкаваў шэраг паўночна-германскіх тэрыторый, але страціў іх у [[1227]] годзе пасля паражэння ў бітве з нямецкімі феадаламі пры Борнхёведзе. У [[1219]] г. захапіў Паўночную Эстонію (Эстляндыю). {{зноскі}} == Літаратура == * Вальдэмар II Пераможца. {{крыніцы/БЭ|3}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Паслядоўнасць людзей |спіс = [[Каралі Даніі|Кароль Даніі]] |папярэднік = [[Кнут VI]] |пераемнік = [[Эрык IV Плаўпенінг]] |гады = [[1202]]—[[1241]] }} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] cb00136anp1jr9e1t3hka9m7s53c6wg 0 109686 4183699 3871107 2022-08-11T20:27:56Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Ва́льдэмар IV''' Атэрдаг (каля 1320 — {{ДС|24|10|1375}}) — кароль [[Данія|Даніі]] ў 1340—75. Аднавіў каралеўскую ўладу над большай часткай краіны. Пасля паўстання эстаў 1343—45 прадаў Паўночную Эстонію (1346) [[Лівонскі ордэн|Лівонскаму ордэну]]. У вайне з нямецкім гандлёвым саюзам [[Ганза]]й 1367—70 за панаванне на [[Балтыйскае мора|Балтыйскім моры]] пацярпеў паражэнне, заключыў ганебны для Даніі [[Штральзундскі мір]] [[1370]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Вальдэмар IV Атэрдаг. {{крыніцы/БЭ|3}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] kn82tjotaug140fl18qik8akkpaio6s 10 110002 4183418 1679426 2022-08-11T14:06:31Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Шаблон:Дынастыя Севераў]] у [[Шаблон:Дынастыя Северы]] wikitext text/x-wiki {{навігацыйная паласа |выява = |загаловак = [[Дынастыя Севераў]] (193—235) |утрыманне = [[Септымій Север]] (193—211) • [[Каракала]] (211—217) • [[Луцый Публій Септымій Гета]] (211—212) • [[Геліягабал]] (218—222) • [[Аляксандр Север]] (222—235) }}<includeonly> [[Катэгорыя:Дынастыя Севераў]] [[Катэгорыя:імператары рымскія]] </includeonly><noinclude> {{addoncat|Дынастыі рымскіх імператараў}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Дынастыі рымскіх імператараў|{{PAGENAME}}]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Дынастыі|Северы]] </noinclude> nei5bikbujrj1bu2khjfaazqx67k1gm 4183420 4183418 2022-08-11T14:06:43Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Шаблон:Дынастыя Северы]] у [[Шаблон:Северы]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{навігацыйная паласа |выява = |загаловак = [[Дынастыя Севераў]] (193—235) |утрыманне = [[Септымій Север]] (193—211) • [[Каракала]] (211—217) • [[Луцый Публій Септымій Гета]] (211—212) • [[Геліягабал]] (218—222) • [[Аляксандр Север]] (222—235) }}<includeonly> [[Катэгорыя:Дынастыя Севераў]] [[Катэгорыя:імператары рымскія]] </includeonly><noinclude> {{addoncat|Дынастыі рымскіх імператараў}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Дынастыі рымскіх імператараў|{{PAGENAME}}]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Дынастыі|Северы]] </noinclude> nei5bikbujrj1bu2khjfaazqx67k1gm 4183421 4183420 2022-08-11T14:07:23Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{навігацыйная паласа |выява = |загаловак = Дынастыя [[Северы|Севераў]] (193—235) |утрыманне = * [[Септымій Север]] (193—211) * [[Каракала]] (211—217) * [[Луцый Публій Септымій Гета]] (211—212) * [[Геліягабал]] (218—222) * [[Аляксандр Север]] (222—235) }}<includeonly> [[Катэгорыя:Дынастыя Севераў]] [[Катэгорыя:імператары рымскія]] </includeonly><noinclude> {{addoncat|Дынастыі рымскіх імператараў}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Дынастыі рымскіх імператараў]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Дынастыі]] </noinclude> ctax6gf6a6lthjy4m7k99kw0a1l1gls 0 110049 4184056 3959355 2022-08-12T09:19:11Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Аталідаў]] у [[Аталіды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Аталіды''' — [[Старажытная Грэцыя|грэчаская]] дынастыя, якая кіравала ў царстве [[Пергам]] ([[Малая Азія|Анатолія]]) у [[282 да н.э.]] — [[133 да н.э.]] * [[Філітэр]] — 283 да н.э. — 263 да н.э. * [[Эўмен I]] — 263 да н.э. — 241 да н.э. * [[Атал I Сатэр]] — 241 да н.э. — 197 да н.э. * [[Эўмен II]] — 197 да н.э. — 160 да н.э. * [[Атал II]] — 160 да н.э. — 139 да н.э. * [[Атал III]] — 139 да н.э. — 133 да н.э. У [[133 да н.э.]] Атал III адпісваў сваё царства [[Старажытны Рым|Рыму]]. Аднак супраць рымскай улады выступіў самазванец [[Арыстонік Пергамскі|Арыстонік]] (пабочны сын Эўмена II). Ён прыняў троннае імя Эўмен III і ўтрымліваў уладу да [[129 да н.э.]] калі Пергам быў канчаткова далучаны да Рымскай рэспублікі. == Генеалогія == {{familytree/start}} {{familytree| | |Atta|y|Boa|Atta=Атал|Boa=Боа}} {{familytree| |,|-|-|-|+|-|-|-|-|-|-|-|-|.}} {{familytree|Phil||Eume|y|Saty|||Atta|Phil=[[Філітэр]]|Eume=Эўмен|Saty=Сатыра|Atta=Атал}} {{familytree| | |,|-|-|-|-|(| | | | | | |)|-|-|.}} {{familytree||Eume||Phil||Anti|y|Atta| |Eume2|Eume=[[Эўмен I|{{nowrap|Эўмен I}}]]|Phil={{nowrap|Філатэр (?)}}|Anti=[[Антыяхіда]]|Atta=Атал|Eume2={{nowrap|Эўмен (?)}}}} {{familytree| | | | | | | | | | | | |!}} {{familytree| |Aria|y|Anti|| | |Atta|y|Apo|Aria=[[Арыярат IV Эўсеб|{{nowrap|Арыярат IV Эўсеб}}]]|Anti=[[Антыяхіда]]|Atta=[[Атал I|{{nowrap|Атал I Сатэр}}]]|Apo=[[Апаланіда]]}} {{familytree| |,|-|-|'|,|-|-|-|-|-|-|-|v|^|-|-|v|-|-|.}} {{familytree|Str|y|Eume|y|Unkn| |Atta| |Phil| |Athe|Str=[[Стратоніка]]|Eume=[[Эўмен II|{{nowrap|Эўмен II}}]]|Unkn=(?)|Atta=[[Атал II|{{nowrap|Атал II Філадэльф}}]]|Phil=Філатэр|Athe=Афіней}} {{familytree| | ||!| | | |!}} {{familytree| | |Atta||Eume|Atta=[[Атал III|{{nowrap|Атал III Філаметар Эвергет}}]]|Eume=[[Арыстонік Пергамскі|Арыстонік<br />({{nowrap|Эўмен III}})]]}} {{familytree/end}} [[Катэгорыя:Спісы кіраўнікоў Блізкага Усходу]] [[Катэгорыя:Цары пергамскія|*]] k95h5c9r9s0ovkiwsjxr0rbxizg0m0j 0 110205 4183687 3967543 2022-08-11T20:26:44Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Фрыдрых II Штаўфен | арыгінальнае імя = {{lang-de|Friedrich II von Staufen}} | партрэт = Die deutschen Kaiser Friedrich II.jpg | тытул = [[кароль Сіцыліі]] | сцяг = Bandiera del Regno di Sicilia 4.svg | пад імем = Федэрыга I | парадак =7 | каранацыя = [[3 верасня]] [[1198]], [[Сабор Палерма|кафедральны сабор Палерма]], [[Сіцылія]] | перыядпачатак = [[28 верасня]] [[1197]] | перыядканец = [[1212]] | папярэднік = [[Генрых VI, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрых VI]] | пераемнік = [[Генрых (VII) Гогенштаўфен|Генрых (VII)]] | суправіцель1 = [[Канстанцыя Нарманская]] | суправіцель1перыядпачатак = [[28 верасня]] [[1197]] | суправіцель1перыядканец = [[27 лістапада]] [[1198]] | тытул_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1217]] | перыядканец_2 = [[13 снежня]] [[1250]] | папярэднік_2 = [[Генрых (VII) Гогенштаўфен|Генрых (VII)]] | пераемнік_2 = [[Конрад IV, кароль Германіі|Конрад IV]] | каранацыя_2 = | тытул_3 = [[герцаг Швабіі]] | парадак_3 =29 | сцяг_3 = | пад імем_3 = Фрыдрых VII | перыядпачатак_3 = [[1212]] | перыядканец_3 = [[1217]] | папярэднік_3 = [[Філіп Швабскі|Філіп]] | пераемнік_3 = [[Генрых VII Гогенштаўфен|Генрых II]] | тытул_4 = [[імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі]] | сцяг_4 = Armoiries empereurs Hohenstaufen.svg | парадак_4 = | пад імем_4 = | каранацыя_4 = [[22 лістапада]] [[1220]], [[Сабор Святога Пятра]], [[Рым]], [[Італія]] | перыядпачатак_4 = [[22 лістапада]] [[1220]] | перыядканец_4 = [[13 снежня]] [[1250]] | папярэднік_4 = [[Атон IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Ота IV]] | пераемнік_4 = [[Генрых VII, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрых VII]] | тытул_5 = [[кароль Германіі]] | парадак_5 = | пад імем_5 = | сцяг_5 = | каранацыя_5 = [[9 снежня]] [[1212]], [[Майнц]] <br /> ''паўторная каранацыя:'' <br /> [[23 ліпеня]] [[1215]], [[Ахен]] | перыядпачатак_5 = [[5 снежня]] [[1212]] | перыядканец_5 = [[13 снежня]] [[1250]] | папярэднік_5 = [[Атон IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Ота IV Браўншвайгскі]] | пераемнік_5 = [[Конрад IV, кароль Германіі|Конрад IV]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = | Commons = Frederick II, Holy Roman Emperor }} '''Фрыдрых II Штаўфен''' ({{lang-de|Friedrich II von Hohenstaufen}}; {{ДН|26|12|1194}}, Езі, правінцыя Анкона, [[Папская вобласць]], цяпер [[Італія]] — {{ДС|13|12|1250}}, замак Фьёрэнціна каля Лучэры, правінцыя Апулія, [[Сіцылійскае каралеўства]], цяпер Італія) — кароль Германіі (рымскі кароль) з 5 снежня 1212, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі з 22 лістапада 1220 г, кароль Сіцыліі (пад імем Федэрыка I, 1197—1212 і 1217—1250). З дынастыі [[род Гогенштаўфенаў|Штаўфенаў]], сын Генрыха VI і Канстанцыі Нарманскай, унук [[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрыха I Барбаросы]] і караля Сіцыліі Ражэра II. Кіраўнік [[Шосты крыжовы паход|Шостага крыжовага паходу]] (1228—1229). {{зноскі}} {{Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі сіцылійскія]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Герцагі швабскія]] [[Катэгорыя:Каралі іерусалімскія]] [[Катэгорыя:Каралі германскія]] [[Катэгорыя:Персанажы «Боскай камедыі»]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Шостага крыжовага паходу]] qwkk08hisyao8wm65jurvzjw7n5eixq 0 111745 4183513 3372062 2022-08-11T20:07:40Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Жазеф Банапарт''' ({{lang-fr|Joseph Bonaparte}}, '''Джузэпэ Буанапартэ''' ({{lang-it|Giuseppe Buonaparte}}), '''Хасэ Банапартэ''' ({{lang-es|José Bonaparte}}; {{ДН|7|1|1768}}, [[Кортэ]], [[Корсіка]] — {{ДС|28|7|1844}}, [[Фларэнцыя]]) — першынец [[Карла Буанапартэ|Карла]] і [[Летыцыя Буанапартэ|Летыцыі Буанапартэ]], старэйшы брат [[Напалеон I|Напалеона I]], [[кароль Неапаля]] ў [[1806]]—[[1808]] гадах, [[кароль Іспаніі]] ў [[1808]]—[[1813]] гадах пад імем '''Іосіф I Напалеон''' (ісп.: José I Napoleón). == Сям'я == У [[1794]] годзе ажаніўся з [[Жулі Клары]]. Дзеці: * [[Зенеіда Банапарт]] (8 ліпеня 1801 — 8 жніўня 1854); * [[Шарлота Банапарт]] (31 кастрычніка 1802 — 3 сакавіка 1839). {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Giuseppe Bonaparte}} {{Каралі Іспаніі}} {{Кіраўнікі Неапалітанскага каралеўства}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Банапарты]] [[Катэгорыя:Масоны Францыі]] [[Катэгорыя:Каралі іспанскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Неапалітанскага каралеўства]] 206u2pjvtj5blv2957cyka1ratvcos0 14 111792 4183528 2665950 2022-08-11T20:09:16Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Банапартаў]] у [[Катэгорыя:Банапарты]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{Commonscat|House of Bonaparte}} {{DEFAULTSORT:Банапарты}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Французская арыстакратыя|Банапарты]] [[Катэгорыя:Дынастыі Францыі]] [[Катэгорыя:Дынастыі Італіі]] td16jh1wmxcjcbkv5cv7sb4lwtqobib 0 112048 4183379 3486724 2022-08-11T13:33:11Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Севераў]] у [[Северы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Эпохі рымскіх імператараў}} '''Севе́ры''' ({{lang-la|Severi}}) — [[дынастыя]] рымскіх імператараў у [[193]]—[[235]]. Северы стварылі ваенна-бюракратычную манархію, якая бараніла інтарэсы шырокіх кругоў рабаўладальнікаў. Палітыка Севераў (за выключэннем Аляксандра Севера) насіла антысенацкі характар. Да Севераў належалі: * [[Септымій Север]] ([[193]]—[[211]]) * [[Каракала]] ([[211]]—[[217]]) * [[Гета]] ([[211]]—[[212]]) * [[Геліягабал]] ([[218]]—[[222]]) * [[Аляксандр Север]] ([[222]]—[[235]]) {{Дынастыя Севераў}} [[Катэгорыя:Дынастыі рымскіх імператараў]] [[Катэгорыя:Рымская імперыя]] 0zib7i6yt8woouiilmxkueiirtab185 0 114676 4183744 3865401 2022-08-11T20:32:18Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Кнуд Вялікі''' ({{lang-non|Knūtr inn rīki}}, {{lang-ang|Cnūt se Micela}}, {{lang-da|Knud den Store}}, {{lang-en|Canute the Great}}, {{lang-no|Knud den mektige}}; 994/995-[[1035]]) — кароль [[Данія|Даніі]], [[Англія|Англіі]] і [[Нарвегія|Нарвегіі]], уладар Шлезвіга і Памераніі. Прадстаўнік дынастыі Кнютлінгаў, сын дацкага караля Свена Вілабародага і Гунхільды. Паводле канадскага гісторыка Нормана Кантара, Кнуд — «найпаспяховейшы кароль усяе англа-саксонскай эпохі» нягледзячы на тое, што ён не быў англасаксам. == Маленства == Бацька Кнуда — кароль Даніі [[Свен I Вілабароды]], маці — магчыма Гунхільда. Летапіс XII стагодздя {{нп3|Кніга з Плоскага вострава|Codex Flateyensis|ru|Книга с Плоского острова}} паведамляе, што выхавальнікам маладога Кнуда быў вядомы правадыр так званых {{нп3|ёмсвікінгі|ёмсвікінгаў|ru|Йомсвикинги}} {{нп3|Торкель Высокі||ru|Торкелль Длинный}}. Ані дата нараджання Кнуда, ні імя яго маці невядомыя (імя Гунхільды ўзята з нарвежскіх [[сага|саг]], так звалася дачка міфічнага князя [[венды|вендаў]] {{нп3|Бурыслаў|Бурыслейва|ru|Бурислав}}, ў якім хутчэй за ўсё аб’яднаныя асобы [[Каралі польскія|польскіх каралёў]] [[Мешка I|Мешка]] і [[Баляслаў I Храбры|Баляслава]]). Старэйшы брат Кнуда, Харальд, быў спадчыннікам дацкага прастола. У [[Сага пра нашчадкаў Кнута|Сазе пра нашчадкаў Кнута]] XIII стагоддзя можна знайсці такое апісанне маладога Кнуда: {{цытата|Кнуд быў надзвычайна высокі і моцны, і прыгожы ва ўсім акрамя носа, які быў тонкі, высока пасаджаны і кручкаваты. Ён меў добры целасклад і густыя валасы. Вочы яго былі лепей за вочы іншых людзей, прыгажэй і бачылі далей. —Сага пра нашчадкаў Кнута|}} Амаль нічога не вядома пра будучага караля да [[1013]] года, калі летам яго бацька, кароль [[Свен Вілабароды]], выправіўся на [[Нармандскае заваяванне Англіі|заваяванне Англіі]]. Напад быў паспяховы: вікінгі высадзіліся ў вусці [[рака Хамбер|ракі Хамбер]], і скора мясцовая ўлада пала — у канцы года кароль [[Этэльрэд Неразумны]] ўцёк у [[Нармандыя|Нармандыю]], пакінуўшы сваё каралеўства Свену. Кнуд кіраваў дацкім флотам, размешчаным у [[Гейнсбара]]. == Заваёва Англіі == [[File: Danes embarking for the invasion of England.gif|200px|thumb|Датчане высаджваюцца на англійскі бераг.]] Пасля дачаснай смерці караля Свена на Грамніцы [[1014]] года ўдзельнікі нападу абвясцілі Кнуда [[каралі англійскія|каралём Англіі]]. Аднак англійскае веча ([[вітэнагемот]]) вярнула карону Этэльрэду II, якога зрынуў нябожчык Свен, і Кнуд мусіў вярнуцца ў Данію. Летам [[1015]] флот Кнуда, які складаўся прыкладна з 10000 воінаў на 200 ладдзях, выправіўся ў Англію. Сам Кнуд стаяў на чале [[ар'ергард]]а вікінгаў са ўсёй [[Скандынавія|Скандынавіі]]. Наступныя чатырнаццаць месяцаў прайшлі ў цяжкіх і крывавых баях, у якіх англічан часцей за ўсё ўзначальваў сын Этэльрэда [[Эдмунд Жалезнабокі]]. Па [[Англа-саксонская хроніка|Англа-саксонскай хроніцы]], у пачатку верасня [[1015]] Кнуд увайшоў у [[Горад Сэндвіч|Сэндвіч]] у [[Кент|Кенце]] і паплыў прама ў [[Уэсекс]], руйнуючы [[Дорсет]], [[Уілтшыр]] і [[Сомерсет]]. Уэсекс, якім здаўна кіравала дынастыя [[Альфрэд Вялікі|Альфрэда]] і [[Этэльрэд Неразумны|Этэльрэда]], прызнаў уладу Кнуда у канцы 1015. Тады ж [[элдармен]] [[Мерсія|Мерсіі]] {{нп3|Эдрык Стрэана|||Eadric Streona}} з 40 караблямі і войскам перайшоў да Кнуда. Здрадзіў англічанам і былы выхавацель Кнуда [[Торкель Высокі]], які з [[1012]] года быў са сваімі ёмсвікінгамі наймітам англійскай кароны. === Прасоўванне на поўнач === У пачатку [[1016]] года вікінгі перайшлі [[Тэмза|Тэмзу]] і разбурылі {{нп3|Уорвікшыр||ru|Уорикшир}} не сустрэўшы амаль ніякага супраціўлення ад англійскага войска, якое проста разбеглася, бо, як паведамляе летапіс, ні караля, ні лонданскіх часцей з ім не было. Зімой Кнуд зруйнаваў усходнюю Мерсію. Наступнае наступленне англічан было больш паспяховым, але яно ні да чаго не прывяло, і кароль Этэльрэд вярнуўся ў [[Лондан]], апасаючыся здрады. Эдмунд тым часам прасунуўся на поўнач, дзе аб’яднаўся з {{нп3|Ухтрэд, граф Нартумбрыі|Ухтрэдам||Uhtred the Bold}}, {{нп3|Граф Нартумбрыі|графам Нартумбрыі|ru|Граф Нортумбрии}}, разам яны набеглі на заходнюю Мерсію — [[Стафардшыр]], [[Шропшыр]] і [[Чэшыр]]. Але акупацыя Нартумбрыі прымусіла Ухтрэда вярнуцца на радзіму і прызнаць уладу Кнуда. Хутчэй за ўсё іменна Кнуд падаслаў да Ухтрэда забойцу — магната {{нп3|Турбранд|Турбранда||Thurbrand the Hold}}. Затым да Кнуда далучыўся яшчэ адзін саюзнік, [[Эйрык Хокансан]], якога Кнуд прызначыў графам Нартумбрыі. Няскораны Эдмунд заставаўся па-за гарадскімі межамі Лондана, дзе [[23 красавіка]], пасля смерці караля Этэльрэда, яго абралі каралём. === Аблога Лондана === [[File:EdmundIronside Canutethe Dane1.jpg|300px|thumb|Сярэдневяковая выява Эдмунда Жалезнабокага (злева) і Кнуда (справа).]] Кнуд вярнуўся на поўдзень, а дацкае войска разлучылася: адна частка праследвала Эдмунда, які вырваўся з Лондана да таго, як Кнуд канчаткова акружыў горад, і ад’ехаў збіраць войска да [[Уэсекс]]а, у спадчынныя ўладанні англійскіх каралёў; другая — прадоўжыла асаду Лондана, прорыні па паўнёвых і паўночных ускраінах горада, каб блакіраваць зносіны ўверх па цячэнню. Адбылася бітва ў {{нп3|Селвудскі лес|Селвудскім лесе||Selwood Forest}}, пры {{нп3|Пензельвуд|Пензельвудзе||Penselwood}} ў [[Сомерсет|Сомерсеце]], а праз два дні — пры {{нп3|Шэрстан, Уілтшыр|Шэрстане||Sherston, Wiltshire}}, у [[Уілтшыр]]ы, але яна скончылася нічыёй. Часова Лондан перайшоў да Эдмунда, які перабраўся цераз Тэмзу ля {{нп3|Брэнтфард|Брэнтфарда|ru|Брентфорд}} і даў датчанам бой, але страты ў войску былі вялікія, і Эдмунду зноў прыйшлося варочацца ў Уэсекс, каб папоўніць войска свежымі воінамі. Тым часам датчане паспрабавалі асадзіць Лондан, але пасля некалькіх няўдалых спроб і бою, які далі ім англічане ў {{нп3|Отфард|Отфардзе||Otford}}, яны адышлі ў Кент. Тут Эдрык Стрэана перайшоў да Эдмунда, Кнуд пераправіўся морам у Эсекс і, прайшоўшы на ладдзях па рацэ Орвел углыб краіны, зруйнаваў Мерсію. === Лондан здабыты па дагаворы === [[18 лістапада]] войска Эдмунда ўступіла ў бой з датчанамі, калі тыя адхадзілі да сваіх караблёў. У гісторыю гэты бой увайшоў як {{нп3|бітва пры Асандуне|||Battle of Assandun}}, якая адбылася на месцы сучаснага {{нп3|Ашынгдан|Ашынгдана||Ashingdon}} ў паўднёва-ўсходнім Эсексе або на паўночным захадзе, ля {{нп3|Ашдан|Ашдана||Ashdon}}. У гэтай бітве Эдрык Стрэана, чый зварот да англічан быў, відаць, ваеннай хітрасцю, не рушыў сваіх воінаў у бой, што прывяло амаль да поўнага разгрому англійскага войска. Эдмунд уцёк на захад, у [[Глостэршыр]], дзе ля {{нп3|Лес Дына|Дынскага лесу|ru|Лес Дина}} адбыўся яшчэ адзін бой, у якім да Эдмунда далучыліся яго саюзнікі з [[Уэльс]]а. На востраве каля Дырхёрста Кнуд і паранены Эдмунд сустрэліся, каб абмеркаваць умовы пагаднення. Вырашана было, што ўся Англія на поўнач ад [[Тэмза|ракі Тэмзы]] пяройдзе дацкаму каралевічу, а паўднёвая частка ўключаючы [[Лондан]] застанецца за англійскім каралём. Паводле дагавора пасля эдмундавай смерці паўднёвая Англія таксама мусіла адысці да Кнуда. Эдмунд памёр [[30 лістапада]], праз некалькі тыдняў пасля дагавора. Нейкія крыніцы сцвярджаюць, што Эдмунда забілі, але абставіны яго смерці невядомыя. == Кароль Англіі == Дзевятнаццаць гадоў Кнуд уладарыў над Англіяй. Яго абарона ад нападаў вікінгаў дапамагла аднавіць дабрабыт краіны, які хутка пагаршаўся з васьмідзесятых гадоў X стагоддзя. Рэсурсы з Англіі, ў сваю чаргу, дапамаглі Кнуду ўстанавіць сваю ўладу над большай часткай [[Скандынавія|Скандынавіі]]. === Узмацненне ўлады і Дацкая даніна === [[File:Cnut 1016 1035 a.jpg|thumb|Манеты Кнуда Вялікага.]] [[17 ліпеня]] [[1017]] Кнуд ажаніўся са ўдавою караля Этэльрэда Эмай Нармандскай. Пасля смерці караля Эдмунда Кнуд як мага скарэй хацеў спыніць усе спробы Уэсекскай дынастыі дабіцца каралеўскага трона. Першыя гады яго кіравання вызначаныя радам смяротных пакаранняў значных англійскіх арыстакратаў, западозраных у змове. Сын Этэльрэда Эдвіг уцёк з Англіі, але па загадзе Кнуда яго дагналі і забілі. Сыны Эдмунда таксама ўцяклі за мяжу: Эдвард-Выгнаннік у Венгрыю, а Эдмунд Этэлінг да кіеўскага князя Яраслава Мудрага. Дзеці Эмы ад Этэльрэда, Эдвард-Спаведнік і Альфрэд Этэлінг, адправіліся ў ссылку да сваякоў у Нармандыю. Кнуд прызначыў сваім пераемнікам [[Хардэкнуд]]а, сына ад Эмы, а не Свена Кнутсана або [[Гаральд I, кароль Англіі|Гаральда Заечую Лапу]], дзяцей ад сваёй заручонай Эльфгіфу. У [[1018]] годзе Дацкая даніна (данегельд) была сабрана ў нябачаным памеры — 72000 фунтаў са ўсяе краіны і дадаткова 10500 фунтаў з Лондана. Гэтымі грашыма Кнуд расплаціўся са сваім войскам і большасць выправіў дадому. 40 караблёў і войска ён пакінуў у Англіі, на ўтрыманне іх збіраўся штогодні падатак, так званы гэрэгельд, які ўпершыню яшчэ ў 1012 годзе ўвёў кароль Этэльрэд, каб плаціць сваім скандынаўскім наймітам. [[Выява:Angelsaksiske-jarldommer.jpg|thumb|left|Англія пры Кнудзе.]] Кнуд прадоўжыў пабуйненне адносна невялікіх зямель Англіі — ён падзяліў тэрыторыю краіны на чатыры вялікія графствы і прызначыў кіраваць імі ўраднікаў: Нартумбрыяй Эрыка Глатырскага, Усходняй Англіяй Торкеля Высокага, Мерсіяй — Эдрыка Строну, а сам уладарыў Уэсексам. Але першапачатковае размеркаванне ўлады не было даўгачасным: нядобранадзейнага Эдрыка Строну пакаралі смерцю праз год пасля ўступлення Кнуда на трон. Мерсія адышла да магутнага тамтэйшага роду, магчыма перш да Лёфвайна, а потым да яго сына Лёфрыка. Торкель Высокі таксама страціў каралёву ласку і быў выгнаны. Пасля смерці Эрыка Глатырскага ў 1021 годзе яго месца ўладара Нартумбрыі заняў сваяк Кнуда, Сівард, чыя бабка была Кнуду сястрой. Берніцыя, паўночная частка Нартумбрыі, тэарэтычна заставалася пад уладаю Эрыка і Сіварда, але ўвесь час Кнудавага кіравання ёю валодала мясцовая дынастыя з асяродкам у месце Бамбург. К 1030-м гадам скончылася непасрэдная ўлада Кнуда ва Уэсексе, дзе герцагам быў прызначаны Годвін, англічанін з заможнай сасекскай сам’і. Увогуле, пасля першых гадоў спадзявання на ўраджэнцаў Скандынавіі, пад канец сваяго кіравання Кнуд дазволіў старым англійскім сем’ям, якія набылі яго давер, вярнуць сабе ўладу над герцагствамі. === Мастацтва кіравання === [[File: Cnut 1014 1035.jpg|thumb|Кнудава дзяржава.]] Кнуда памятаюць як даволі паспяховага кіраўніка, ў гістарычнай навуцы стварыўся вобраз мудрага і набожнага караля, хоць ён быў дваяжэнцам, а яго суровыя расправы над праціўнікамі не ўкладваюцца ў рамкі хрысціянскае маралі. Пад яго панаваннем надышоў залаты век як для Скандынавіі, так і для Брытанскіх астравоў. Ён аднавіў законы Эдгара Мірнага, выдаў некалькі важных указаў, у тым ліку ўказ «Аб спадчыне пры адсутнасці завяшчання» і «Аб херыётах і рэльефах»<ref>Херыёт і рэльеф — падаткі, якія, адпаведна, залежны селянін і рыцар плацілі свайму сеньёру пры ўступленні ў спадчыну.</ref>. Таксама была ўмацавана валюта — пачалася чаканка англійскіх грошай роўнае вагі з дацкімі. == Кароль Даніі == Харальд II памёр у 1018 годзе, і Кнуд адправіўся ў Данію, каб каранавацца дацкім каралём. У пісьме 1019 года ён тлумачыць гэта жаданнем засцерагчы ад небяспекі Англію. Мяркуючы па ўсім, у самой Даніі Кнуд меў нейкае процістаянне, на што можа праліць святло яго напад на паморскіх вендаў. Вайна з вендамі, пэўна, была адказам на збліжэнне Швецыі і Нарвегіі і дэманстрацыяй сілы на балтыйскім моры, і канчатковаю мэтай мела, хутчэй за ўсё, вотчыну апальнага Торкеля Высокага — Ёмсборг, крэпасць ёмсвікінгаў на востраве ля берагоў Памор’я. Пасля гэтых падзей, у 1023 годзе адбылося перамір’е Кнуда з Торкелем. Умацаваўшы сваё становішча на радзіме, Кнуд вярнуўся ў Англію ў 1020 годзе, пакінуўшы ў Даніі свайго швагра Ульфа Ярла ў якасці рэгента, а сына Хардэкнуда прызначыўшы пераемнікам прастола. Калі каралі Нарвегіі і Швецыі Олаф Харальдсан і Анунд Якаў, скарыстаўшы адсутнасць Кнуда, Ульф Ярл пайшоў на хітрасць і абвясціў малога Хардэкнуда каралём, што прымусіла Кнуда вярнуцца ў Данію. Войскі Кнуда з аднаго боку і шведаў з нарвежцамі з другога сышліся ля вусця ракі Гэльгэ. Кнуд атрымаў перамогу і вярнуў уплыў на паўвостраў, але Ульфу не дараваў. Крыніцы (часта супярэчныя) паведамляюць, што на банкеце ў Роскіле, ў час гульні ў шахматы, паміж шваграмі выбухнула сварка. Наступнага дня, на Каляды, Кнуд падаслаў сваіх целаахоўнікаў, якія і забілі Ульфа ў царкве Св. Тройцы. === Падарожжа ў Рым === [[File:Weltliche Schatzkammer Wien (190)2.JPG|thumb|220px|right|Карона, якою 26 сакавіка Папа Ян XIX каранаваў Конрада II.]] Аслабленне ворагаў на Скандынаўскім паўвостраве дазволіла Кнуду ў бяспецы зрабіць падарожжа ў сэрца хрысціянскага свету, Рым, каб прысутнічаць на каранаванні імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі Конрада II, якое адбылося на Вялікдзень 1027 года. Пасланне ад 1027 да сваіх англійскіх падданых у Кнуд падпісвае як «кароль усёй Англіі і Даніі, нарвежцаў і некаторых шведаў». [[File:Die deutschen Kaiser Konrad II.jpg|thumb|150px|left|Конрад II.]] Разумеючы сваю ролю хрысціянскага ўладара, Кнуд адправіўся ў Рым каб атрымаць адпушчэнне грахоў, памаліцца за сябе і сваіх падданых, абмеркаваць з Папам цэны на мафоры для англійскіх архібіскупаў, а таксама каб атрымаць рашэнне ў спрэчцы паміж Кентэрберыйскаю і Брэменскаю дыяцэзіямі за ўладу над Даніяй. Яшчэ кароль хацеў забяспечыць недатыкальнасць багамолаў і купцоў, якія падарожнічаюць у Рым: {{цытата|...&nbsp;Мы размаўлялі з самім Цэзарам і Папам, і каралевічамі пра патрэбы Нашых падданых у Англіі і ў Даніі па дарозе ў Рым. Ім павінны быць забяспечаныя мір і закон у падарожжах, нельга прыціскаць і абіраць іх. Паводле ўказаў купцы і багамолы могуць ісці ў Рым без затрымак на межах і непатрэбных падаткаў.|''Кнудава пасланне ад 1027 года''}} [[File:Rudolph III of Burgundy BERTA.jpg|thumb|170px|right|Кароль Бургундыі Рудольф III з жонкай Бертай]] Абяцанні былі дадзены Папам і каралём Бургундыі ў прысутнасці чатрырох архібіскупаў, дваццаці біскупаў і «безлічы ваявод і вяльмож». Кнуд з годнасцю выконваў сваю ролю, ролю хрысціянскага караля, палітыка і дыпламата, а таксама і воіна супраць няпраўды. Добрым адлюстраваннем становішча Кнуда ў Еўропе служыць тое, што ён разам з каралём Бургундыі ішоў у каранавальнай працэсіі і стаяў побач імператарскага трона. Крыніцы паведамляюць, што Кнуд і Конрад паводзілі сябе як браты, бо яны былі аднаго ўзросту. У знак сяброўства Конрад падарыў Кнуду землі шлезвігскай маркі, мост паміж мацерыком і Скандынаўскім паўвостравам. Гэты рэгіён стагоддзямі быў каменем спатыкнення між Даніяй і Германіяй, што прывяло да пабудовы вялізнага вала Даневірке ад Балтыйскага да Паўночнага мора ў 737—968 гадах. [[File:Carta Marina - Dannevirke.jpeg|thumb|200px|left|Даневірке на карце Олафа Магнуса.]] Кнудавы адведзіны Рыма сталі трыумфам. Скальд Сігвар Тордасан славіць свайго караля як «дарагога імператара, блізкага к Св. Пятру». Поспехі караля разглядалі як адзнаку асаблівае ласкі Божай над ім. Кнуд займаў трывалую пазіцыю не толькі сярод насельніцтва і ў вачах царквы, але і сярод сваіх паўднёвых саюзнікаў, якія былі яму дапамогай у справах на поўначы. У пасланнях да народу кароль піша не толькі пра сваі поспехі ў Рыме, але і пра планы наконт скандынаўскага свету: {{цытата|...&nbsp; паведамляем вам, што вяртацца дадому Мы будзем тым жа шляхам, праз Данію, дзе будзе ўстаноўлены трывалы мір з тымі народамі, што пазбавілі б Нас жыцця і ўлады, калі б не Пан Бог, знішчыўшы іхнія сілы. Хай бароніць Ён нас у сваёй ласцы і знішчыць моц нашых ворагаў. І калі мір запануе ў Нашым каралеўстве тут, на ўсходзе, і мы не будзем страшыцца ані войн ні з якога боку, ні зламыснасці людзей, Мы спадзяваемся вярнуцца ў Англію у пачатку лета, калі караблі будуць напагатове.|''Кнудава пасланне ад 1027 года''}} == Кароль Нарвегіі і часткі Швецыі == [[Image:Worcester.dream.jpg|150px|thumb|right|Аркуш з хронікі Яна Вустэрскага.]] Паводле Яна Вустэрскага, ў 1027 годзе Кнуд даведаўся, што нейкая частка нарвежцаў выказвае незадавальненне ўладаю, і паслаў ім грошай, каб здабыць падрымку ў сваім дамаганні на нарвежскі трон. У 1028 годзе ён сам выправіўся ў Нарвегію, у горад Трондхейм, разам з флотам з 50 караблёў. [[File:Olof Overselo.jpg|100px|thumb|left|Олаф Святы]] Кароль Олаф Святы цераз сваю суровую палітыку гвалтоўнага хрышчэння, узмацнення цэнтралізацыі ўлады і знішчэння спрадвечных вольнасцей не меў патрымкі з боку паноў, якім не хацелася бачыць як з іх жонак, западозраных каралеўскаю ўладаю ў вядзьмарстве, будуць лупіць скуру, чым пагражаў кароль. Олаф уцёк на Русь, а Кнуд каранаваўся і каралём Нарвегіі. Сваім намеснікам ён абраў Хокана Эрыксана, які даводзіўся Кнуду сваяком, быў ярлам зямлі Ладэ, ля Трондхейма, а таксама кіраўніком Гебрыдскіх астравоў. Гэтыя астравы былі ключавым звяном паміж Скандынавіяй і Брытаніяй. У 1029 годзе або у пачатку наступнага Хокан патануў дзесьці між Аркнейскімі астравамі і Шатландыяй, Олаф вярнуўся ў Нарвегію пры падтрымцы шведаў, але ў бітве пры Стыклэстадзе загінуў ад рук свайго жа народу. [[File:Stiklestad.jpeg|150px|thumb|right|Смерць караля Олафа пры Стыклэстадзе.]] Спроба Кнуда кіраваць Нарвегіяй без падтрымкі ярлаў Ладэ была марнаю. Уладу ўзялі ў рукі Эльфгіфу і старэйшы сын Кнуда Свен Кнудсан. Гэты час, вядомы як «Верамье Эльфгіфу», адзначаны празмернымі падаткамі, скончыўся паўстаннем і аднаўленнем старой дынастыі з пазашлюбным сынам Олафа Магнусам I Добрым на чале. == Адносіны з царквою == [[File:Canute and Ælfgifu.jpg|thumb|left|150px|Ангелы карануюць Кнуда і Эму.]] Удзел Кнуда ў паходах вікінгаў і нялітасцівая расправа над прадстаўнікамі зрынутай дынастыі пахіснулі яго стан у вачах царквы. На момант каранавання ён ужо быў ахрышчаны пад імем Ламберт, але ў той час хрышчэнне Скандынавіі было яшчэ не закончана. Яго адкрытыя адносіны з дзвюма жанчынамі, заручонай Эльфгіфу на поўначы і жонкай Эмай на поўдні, таксама супярэчылі хрысціянскай маралі. Намагаючыся пагадзіцца са сваімі святарамі Кнуд аднавіў усе цэрквы і кляштары, пацярпелыя ад вікінгавай навалы. Будаваліся новыя цэрквы, манастыры атрымлівалі шчодрыя ўклады. У Даніі, дзе хрысціянства толькі набірала сілу, пры Кнудзе быў збудавана першая мураваная царква, чыёй апякункай была Эстрыд, Кнудава сястра. Нельга сказаць чым была канутава адданасць царкве — сапраўдным глыбокім пачуццем альбо толькі сродкам узмацніць сваю ўладу. Сагі захавалі весткі пра тое, што Кнуд паважаў і старую паганскую веру, тым часам іншія скандынаўскія ўладары, як напрыклад Олаф Святы, былі значна стражэйшыя ў пытаннях веры. [[File:WinchesterOldMinster.jpg|thumb|150px|Рэшткі падмурка Старога Кляштара ў Вінчэстэры.]] Кнудавы падарункі цэрквам былі вельмі шчодрымі. Кляштары і саборы атрымвалі землі, вызваленні ад выплат падаткаў, рэліквіі. Кафедра ў Кентэрберы атрымала кіраўніцтва над буйнай прыстанню Сэндвіч, вызваленне ад падаткаў, а таксама мошчы Св. Альфежа. Вінчэстэру былі падараваны Вінчэстэрскі крыж, 500 марак серабра і 30 марак золата і мошчы святых. Стары Кляштар у Вінчэстэры атрымаў мошчы Св. Бірына. Эвешамскі кляштар, чыім плябанам быў Кнудаў сваяк Эльфверд, атрымаў мошчы Св. Уігстана Мерсійскага. Замежным цэрквам таксама даставаліся падарункі ад караля: сабор у Кёльне атрымаў багатыя псалтыр і сакрамантарый, вядомыя сваімі ілюмінаванымі выявамі, а герцаг Аквітаніі Уільям Вялікі — залатую кнігу жыція Св. Марцыяла, заступніка краіны, для кнігарні ліможскага абацтва. Кнуд памёр 12 лістапада 1035 года. У Даніі яго пераемнікам стаў [[Хардэкнуд]], які каранаваўся пад імем Кнуд III. З-за вайны, якую ён вёў з каралём Нарвегіі Магнусам, Хардэкнуд быў, паводле летапісу, «выкляты англічанамі, бо столькі часу правёў у Даніі». Прыбочныя канутава старэйшага сына, Гаральда Зайчнай Лапы, вымусілі каралеву-ўдаву Эму ўцячы ў Бругэ. Харальд увогуле панаваў з 1035 да сваёй смерці ў 1040. Мір у Скандынавіі дазволіў Хардэкнуду заявіць прэтэнзію на англійскі трон, вярнуць маці з выгнання і аднавіць дацка-англійскую унію. Пасля яго смерці ў 1042 годзе Данія апусцілася ў хваляванні і змаганне за ўладу, а на англійскім троне запанавала Уэсекская дынастыя: Эдвард-Спаведнік, які вярнуўся з Нармандыі, атрымаў трон па дагаворы з Хардэкнудам, згодна з якім улада павінна была перайсці да Эдварда, калі Хардэкнуд памрэ без пераемніка мужчынскага полу. Пры двары запанаваў нармандскі ўплыў, што праз 20 гадоў прывяло да новага заваявання краіны Вільгельмам Заваёўнікам. Калі б сыны Кнуда, а таксама яго дачка, не памерлі так скора праз 10 гадоў пасля смерці самаго Кнуда, яго кіраванне магло абярнуцца поўнай уніяй паміж Англіяй і Скандынавіяй. === Прах у Вінчэстэры === [[File:Winchestercathedralburialchestcanutepossibly.jpg|thumb|left|200px|Труна з прахам Кнуда і Уільяма Рудога.]] Кнуд памёр у Шэфтсберы, ў Дорсеце, а пахаваны быў у Старым Манастыры Вінчэстэра. Новая нармандская дынастыя мела схільнасць да вялізных цэркваў-гмахаў — на месцы Старога Манастыра быў збудаваны Вінчэстэрскі сабор, куды перанеслі прах англа-саксонскіх каралёў. У час рэвалюцыі 17 стагоддзя паўстанчыя салдаты разбурылі многія труны з астанкамі каралёў, а пасля аднаўлення манархіі косці Кнуда і Уільяма Рудога былі складзены ў супольнай труне. == Жонкі і дзеці == * 1 — Эльфгіфу Нортхэмптанская ** Свен Кнудсан, кароль Нарвегіі ** Харальд Заечая Лапа * 2 — Эма Нармандская ** Хардэкнуд, кароль Даніі і Англіі ** Гунхільда альбо Кунігунда Дацкая, нарачоная Генрыха III, імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі. == Зноскі == {{reflist}} {{зноскі}} == Літаратура == * БЭ ў 18 тамах. Т.8, Мн., 1999, С.363 == Спасылкі == {{Commons|Category:Canute the Great|выгляд=міні}} * [http://ulfdalir.narod.ru/sources/Britain/Anglosaxon/920-1014.htm Англа-саксонская хроніка 920—1014 гады] {{ref-en}} * [http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/KingsandQueensofEngland/TheAnglo-Saxonkings/Canutethegreat.aspx Афіцыйны сайт Брытанскага каралеўства] {{ref-en}} {{start box}} {{succession box | title=[[Спіс каралёў Даніі|Кароль Даніі]] | before=[[Харальд II, кароль Даніі|Харальд II]] | after= [[Хардэкнуд]] | years=[[1018]] — [[1035]]}} {{succession box | title=[[Кароль Англіі]] | before=[[Эдмунд Жалезнабокі]] | after=[[Гаральд I, кароль Англіі|Гаральд I]] | years=[[1016]] — [[1035]]}} {{succession box | title=[[Кароль Нарвегіі]] | before=[[Олаф II Святы]] | after=[[Магнус I Высакародны]]| years=[[1028]] — [[1035]]}} {{end box}} {{Каралі Англіі}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors|ancestors=4|}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кнютлінгі]] pcn94ui4idu6mn4qhp5wx2u06o5iy9a 0 114708 4183520 3637791 2022-08-11T20:08:05Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = Люсьен Банапарт, партрэт працы [[Франсуа-Ксаўе Фабр]]а (каля [[1800]]) | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = Lucien-Bonaparte_Autograph.svg | Commons = | сайт = }} '''Люсьен Банапарт''' (фр. Lucien Bonaparte, італ. Luciano Buonaparte; [[21 мая]] [[1775]], [[горад Аяча]], [[Корсіка]] — [[29 чэрвеня]] [[1840]], [[Вітэрба]]) — першы прынц Каніна з 1814 года, французскі міністр унутраных спраў (1799—1800), другі з братоў [[Напалеон Банапарт|Напалеона Банапарта]]. == Біяграфія == === Маладыя гады === Трэці сын [[Карла Буанапартэ]] і [[Летыцыя Рамаліна|Летыцыі Рамаліна]], малодшы брат [[Напалеон|Напалеона Банапарта]]. З сямі гадоў вучыўся ў [[Ацён]]е ў [[Францыя|Францыі]] са сваім старэйшым братам [[Жазеф Банапарт|Жазефам]], пасля ён быў пераведзены ў [[Брыен]], там сустрэўся з другім братам, Напалеонам. Люсьен не жадаў паступаць на ваенную службу, а вырашыў прысвяціць сябе духоўнай кар'еры і паступіў у семінарыю ў [[Экс-ан-Праванс]]. [[Вялікая французская рэвалюцыя|Рэвалюцыя ў Францыі]] прымусіла яго вярнуцца ў [[Аяча]]. Ва ўзросце 15 гадоў ён стаў сакратаром [[Паскаль Паолі|Паскаля Паолі]]. У [[1793]] годзе ён пакінуў Паолі і, пяройдучы разам з астатняй сям'ёй на бок Францыі і Канвента, быў выгнаны з вострава і абгрунтаваўся ў [[Праванс]]е. Там ён карыстаўся дакументамі старэйшага брата Жазефа, якія рабілі яго старэй на сем гадоў. У [[1794]] годзе ён ажаніўся на дачцы шынкара Крысціне Боер. === Палітыка === Моцна скампраметаваны, як і яго браты, пасля падзення [[Рабесп'ер]]а, у [[1795]] годзе Люсьен быў арыштаваны і пасаджаны ў турму, дзе заставаўся шэсць тыдняў, і толькі дзякуючы [[Поль Барас|Барасу]] Напалеону атрымалася яго вызваліць. Неўзабаве ён заняў месца ваеннага камісара ў рэйнскай арміі, а затым тую ж пасада на Корсіцы. Дзякуючы славе Напалеона яму атрымалася быць выбраным у [[Савет пяцісот, Францыя|Савет пяцісот]] ад дэпартамента Ліямоньі. Люсьен Банапарт, узначальваючы Савет пяцісот, сыграў вырашальную ролю ў дзяржаўным перавароце 18 [[брумер]]а ([[9 лістапада]]) [[1799]] года. У выніку ўся поўнасць улады была засяроджана ў руках Першага консула — Напалеона Банапарта, які атрымаў дыктатарскія паўнамоцтвы ў краіне. Люсьен быў прызначаны міністрам унутраных спраў, у [[1800]]—[[1801]] гадах знаходзіўся на дыпламатычнай службе. Люсьен адрозніваўся неакуратным вядзеннем спраў свайго ведамства і сумніўнай сумленнасцю, таму Напалеон вызваліў брата ад яго абавязкаў і адправіў у ганаровае выгнанне, прызначыўшы пасланцам у [[Іспанія|Іспанію]]. У [[Мадрыд]]зе яму атрымалася ўбіцца ў ласку [[Карл IV, кароль Іспаніі|Карла IV]] і дамагчыся заключэння Іспаніяй саюза з Францыяй, накіраванага супраць Партугаліі. У [[1802]] годзе пасля некалькіх няўдалых дыпламатычных крокаў ён вярнуўся ў [[Парыж]] і зажыў багатым [[ранцье]]. Пасля смерці жонкі ў [[1800]] годзе, якая пакінула яму дзвюх дочак ён жаніўся на Александрыне Блешам якая ў [[1803]] годзе нарадзіла яму сына Карла Люсьена. Яго жаніцьба выклікала незадавальненне Напалеона, які заявіў, што ён ніколі не прызнае законным гэты шлюб, пасля чаго Люсьен з'ехаў з жонкай у [[Рым]], дзе жыў карыстаючыся ласкай Папы [[Пій VII|Пія VII]]. Той саступіў яму землі ў [[Вітэрба]] каля горада [[Каніна]] і абвясціў Люсьена князем Каніна. Напалеон не раз прапанаваў Люсьену карону Этрурыі пры ўмове скасавання яго шлюбу і пасля асабістага з ім спаткання ў Мантуі ў снежні [[1807]] года, атрымаўшы рашучая адмову з боку брата, забараніў яму знаходжанне ў Рыме. У [[1810]] годзе Люсьен адправіўся ў [[Злучаныя Штаты]], але на дарозе быў захоплены англічанамі і адпраўлены на Мальту, адтуль у [[Горад Плімут, Англія|Плімут]]. Прымірыўшыся з Напалеонам, ён усімі сіламі садзейнічаў вяртанню яго з вострава Эльбы. Пасля [[Сто дзён|Ста дзён]] Люсьен разам з усімі [[Банапарты|Банапартамі]] павінен быў пакінуць Францыю. Памёр у спасылцы ў [[1840]] годзе. {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat-inline|Lucien Bonaparte|Люсьен Банапарт}} * [http://www.museum.ru/1812/Persons/Family/lucien.html Генеалогія Банапартаў ] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Банапарты]] [[Катэгорыя:Дыпламаты Францыі]] [[Катэгорыя:Міністры ўнутраных спраў Францыі]] [[Катэгорыя:Члены Французскай акадэміі]] [[Катэгорыя:Асобы]] s54d3os6wx8vy2m5k4oerwpok1214p0 0 114709 4183523 3809574 2022-08-11T20:08:19Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = Эліза Банапарт, партрэт працы [[Мары-Гіямін Бенуа]], каля 1805 | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Эліза Банапарт''' (поўнае імя Марыя Ганна Эліза Банапарт фр. Marie Anne Elisa Bonaparte; у замужжы Бачыокі італ. Bacciochi), ({{ДН|3|1|1777}}, {{Месца нараджэння|Аяча|у Аяча}}, [[Корсіка]] — {{ДС|6|8|1820}}, {{Месца смерці|Трыест}}, [[Аўстрыйская імперыя]]) — вялікая герцагіня Тасканская (1809—1814), княгіня Лукская і П'ёмбінская (1805—1814), старэйшая з сясцёр [[Напалеон Банапарт|Напалеона Банапарта]]. == Біяграфія == Эліза нарадзілася ў Аяча, на Корсіцы. Яна была чацвёртым дзіцем і першай дачкой [[Карла Буанапартэ]] і [[Летыцыя Рамаліна|Летыцыі Рамаліна]]. Выхоўвалася ў арыстакратычным пансіёне ў Сен-Сіры. З усіх сясцёр Эліза больш за ўсіх была падобная да [[Напалеон]]а, як вонкава, так і характарам. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Банапарт Эліза}} [[Катэгорыя:Банапарты|Эліза]] [[Катэгорыя:Вялікія герцагі тасканскія]] 9hosurogoiidojwki2iqsi1erbr9y90 0 114711 4183514 3809548 2022-08-11T20:07:45Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | тытул = Кароль [[Каралеўства Вестфалія|Вестфаліі]] | беларускае імя = Жэром Банапарт | арыгінальнае імя = Jérôme Bonaparte | партрэт = King Jerome Bonaparte.jpg | перыядпачатак = [[8 ліпеня]] [[1807]] | перыядканец = [[26 кастрычніка]] [[1813]] | папярэднік = тытул заснаваны | пераемнік = тытул скасаваны | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | бацька = | маці = | дынастыя = [[Выява:Coat of arms of Buonaparte.svg|25px]] [[Банапарты]] | сцяг =Grandes Armes Jérôme Bonaparte (1784-1860) 2.svg | сцяг2 = Flag of the Kingdom of Westphalia.svg | аўтограф = Appletons' Bonaparte Jerome signature.jpg | Commons = Jérôme Bonaparte }} '''Жэром''' (Іеранім, Джыралама) '''Банапарт''' ({{lang-fr|Jérôme Bonaparte}}, {{lang-it|Girolamo B(u)onaparte}}, {{ДН|15|11|1784}}, {{МН|Аяча|ў Аяча}} — {{ДС|24|6|1860}}, Château de Vilgénis) — кароль [[каралеўства Вестфалія|Вестфаліі]], малодшы брат [[Напалеон Банапарт|Напалеона I Банапарта]]; выхоўваўся ў ваенным калежы; пасля 18 брумера паступіў лейтэнантам на флот. {{зноскі}} == Літаратура == * Du Casse, «Les rois, frères de Napoléon». == Спасылкі == {{commonscat-inline|Jérôme Bonaparte|Жэром Банапарт}} {{ЭСБЕ}} {{start box}} {{succession box|before=няма Утварэнне каралеўства |title=Кароль [[Вестфалія|Вестфаліі]] |years=[[1807]] — [[1813]]| |after=няма Распад каралеўства}} {{end box}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Банапарт Жэрам}} [[Катэгорыя:Постаці Германіі]] [[Катэгорыя:Маршалы Францыі]] [[Катэгорыя:Банапарты|Жэром]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Святога апостала Андрэя Першазванага]] orte4r5cpe5hhergmwqczpe2jzk9l6c 0 114712 4183522 2637680 2022-08-11T20:08:15Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Мары-Палет Банапарт''' (Marie Paulette Bonaparte; {{ДН|20|10|1780}}, {{Месца нараджэння|Аяча|у Аяча}}, [[Корсіка]] — {{ДС|9|7|1825}}, {{Месца смерці|Фларэнцыя|у Фларэнцыі}}), больш вядомая як '''Паліна Банапарт''' (Pauline Bonaparte) — сярэдняя з трох і самая любімая сястра французскага імператара [[Напалеон Банапарт|Напалеона I]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Fraser, Flora: ''Venus of Empire: The Life of Pauline Bonaparte'', John Murray, 2009, London, ISBN 978-0-7195-6110-8, * Carlton, W.N.C.: ''Pauline: Favourite Sister of Napoleon'', Thornton Butterworth, 1931, London (pre-dates use of ISBN) == Спасылкі == {{commonscat-inline|Pauline Bonaparte}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Банапарты|Паліна]] [[Катэгорыя:Род Баргезэ]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Рыме]] e3c8ovjima75sspiv6a1ztj7y6yzjh5 0 114717 4183517 3809573 2022-08-11T20:07:54Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч| | беларускае імя = Карла Буанапартэ | арыгінал імя = Carlo Buonaparte | партрэт = Carlo Maria Bonaparte.jpg | подпіс = Пасмяротны партрэт | памер = 300px | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | у шлюбе = | Commons = Carlo Buonaparte }} '''Карла Марыя Буанапартэ''' (Carlo Maria Bonaparte; [[1746]]—[[1785]]) — правансальскі дваранін, адвакат і палітык, бацька [[Напалеон Банапарт|Напалеона Банапарта]]. Нарадзіўся ў [[горад Аяча|Аяча]]. Малодшы з трох дзяцей юрыста Джузэпэ Буанапартэ. Карла першапачаткова пайшоў па слядах свайго бацькі, атрымаўшы юрыдычную адукацыю ў [[Пізанскі ўніверсітэт|Пізанскім універсітэце]]. Калі Карла было 17 гадоў, сваякі зладзілі яго шлюб з 14-гадовай [[Летыцыя Рамаліна|Летыцыяй Рамаліна]]. У [[1764]] г. служыў памочнікам рэвалюцыйнага лідара Паскаль Паалі, які пасылаў яго з дыпламатычнымі даручэннямі ў [[Парыж]] (да [[Людовік XVI|Людовіка XVI]]) і ў [[Рым]] (для перамоў з папам [[Клімент XIII|Кліментам XIII]]). Ён жыў на шырокую нагу і быў гарачым гульцом. Памёр падчас паездкі на вады ў [[Манпелье]], пакінуўшы сям’ю без сродкаў да існавання. == Дзеці == # Напалеонэ Банапартэ (1764/1765 — 17 жніўня 1765) # Марыя Ганна Банапарт (3 студзеня 1767 — 1 студзеня, 1768) # [[Жазеф Банапарт]] (7 студзеня 1768 — 28 ліпеня, 1844) # [[Напалеон I]] (15 жніўня 1769 — 5 мая 1821) # Марыя Ганна Банапарт (14 ліпеня 1771 — 23 лістапада, 1771) # [[Люсьен Банапарт]] (21 мая 1775 — 29 чэрвеня, 1840) # [[Эліза Банапарт]] (13 студзеня 1777 — 7 жніўня 1820) # [[Луі Банапарт]] (2 верасня 1778 — 25 ліпеня, 1844) # [[Паліна Банапарт]] (20 кастрычніка 1780 — 9 чэрвеня 1825) # [[Караліна Банапарт]] (24 сакавіка 1782 — 18 мая, 1839) # [[Жэром Банапарт]] (15 лістапада 1784 — 24 чэрвеня, 1860) {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://genealogy.euweb.cz/bonapart/bonaparte2.html Радаслоўе Карла Буанапартэ] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Буанапартэ Карла}} [[Катэгорыя:Банапарты|Карла]] tmi905dyja07a3z6zwcwymq2whnjy60 0 114721 4183521 4182693 2022-08-11T20:08:10Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Напалеон II | арыгінальнае імя = {{lang-fr|Napoléon II, Napoléon François Joseph Charles Bonaparte}} | партрэт = 80 Napoleon II.jpg | шырыня партрэта = 300px | подпіс = Напалеон II. | тытул = [[спіс каралёў Францыі|імператар французаў]] <br /> <small>([[Першая імперыя]])</small> | парадак = 2 | перыядпачатак = [[22 чэрвеня]] | перыядканец = [[7 ліпеня]] [[1815]] | каранацыя = | папярэднік = [[Напалеон I Банапарт|Напалеон I]] | пераемнік = тытул скасаваны;<br />[[Напалеон III]] | сцяг = Imperial_Coat_of_Arms_of_France_(1804-1815).svg | сцяг2 = Flag_of_France.svg | тытул_2 = [[Кароль Рымскі]] | парадак_2 = | каранацыя_2 = | перыядпачатак_2 = [[20 сакавіка]] [[1811]] | перыядканец_2 = [[22 ліпеня]] [[1832]] | папярэднік_2 = [[Іосіф II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Іосіф II]] | пераемнік_2 = тытул скасаваны | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = | Commons = Napoleon II of France }} '''Напалеон II''' (фр. Napoléon II), поўнае імя '''Напалеон Франсуа Жазеф Шарль Банапарт''', кароль Рымскі (фр. Napoléon François Joseph Charles Bonaparte), ён жа Франц, герцаг Рэйхштацкі, (ням. Franz Herzog von Reichstadt; [[20 сакавіка]] [[1811]], [[Палац Цюільры|Цюільры]], [[Парыж]] - [[22 ліпеня]] [[1832]], [[палац Шонбрун|Шонбрун]], [[Вена]]) — сын (адзінае законнае дзіця) [[Напалеон Банапарт|Напалеона I Банапарта]]. Увайшоў у гісторыю пад дынастычным імем, дадзеным яму банапартыстамі. Фактычна ніколі не валадарыў (хоць з 22 чэрвеня па 7 ліпеня 1815 г. парыжскія заканадаўчыя органы прызнавалі яго імператарам). У банапартысцкіх колах вядомы як «Арляня». == Рымскі кароль і намінальны імператар == Нарадзіўся [[20 сакавіка]] [[1811]] ад другога шлюбу з [[Марыя-Луіза Аўстрыйская|Марыяй Луізай Аўстрыйскай]] ў [[Парыж]]ы ў [[Цюільры]]. Адразу пасля нараджэння доўгачаканы сын быў абвешчаны Напалеонам [[кароль Рымлянаў|каралём Рымскім]] ({{lang-fr|Roi de Rome}}) і спадчыннікам імперыі. Двойчы: першы раз у [[1814]] і другі раз у [[1815]] годзе, пасля [[Сто дзён|Ста дзён]], Напалеон зракаўся ад пасады на карысць сына, але абодва разу саюзнікі абвяшчалі Банапартаў зрынутымі, а законным манархам Францыі — [[Людовік XVIII|Людовіка XVIII]]. Пасля паразы пры [[Ватэрлоа]] Напалеон адрокся ад прастола на карысць сына, якога абвясціў імператарам пад імем Напалеона II; але караля Рымскага не было ў Францыі, і адрачэнне, пры тагачасных умовах, не магло мець практычнага значэння. == «Арляня» ў Аўстрыі == [[Выява:Napoleon 2.jpg|thumb|left|Напалеон II у дзяцінстве.]] Пасля першага адрачэння Напалеона I у 1814 годзе Марыя-Луіза пераехала ў Аўстрыю і пасялілася разам з сынам каля Вены, у [[Палац Шонбрун|замку Шонбрун]]. Калі Напалеон I вярнуўся ў 1815 годзе ў Францыю, ён запатрабаваў ад аўстрыйскага ўраду вяртання жонкі і сына, але беспаспяхова. Чатырохгадовы рымскі кароль застаўся з маці ў [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і выхоўваўся там [[Матус Колін|Матусам Колінам]]. Калі Марыя-Луіза, у 1816 годзе, пераехала ў Парму, сын яе застаўся ў Вене ў дзеда [[Франц II|Франца I Аўстрыйскага]]. Дамова, заключонная ў 1817 годзе паміж саюзнікамі, пазбавіла яго спадчынных правоў на Парму; за гэта аўстрыйскі імператар узнагародзіў яго багемскім герцагствам [[Рэйхштат]], з тытулам «Свьетласці». Пры двары дзеда, у [[Вена|Вене]], пра яго бацьку пры ім імкнуліся не згадваць, ён лічыўся «сынам Яе Высокасці эрцгерцагіні», з дзяцінства яго прывучылі да нямецкага імя Франц, а не Напалеон. Нягледзячы на гэта, ён ведаў пра свайго бацьку, быў гарачым яго прыхільнікам і гнёўся аўстрыйскім дваром. З 12-гадовага ўзросту герцаг Рэйхштацкі лічыўся на вайсковай службе, на якой да 1830 года ён даслужыўся да маёра. Вакол яго імя ўвесь час складаліся легенды; усё добра разумелі, што ў выпадку якіх-небудзь палітычных ускладненняў адно імя Напалеона II можа паслужыць сцягам для небяспечнага руху. Менавіта па гэтай прычыне сціплая спроба банапартыстаў высунуць яго кандыдатуру на трон [[Бельгія|Бельгіі]] была неадкладна перарвана Венай, Парыжам і Лонданам. Сам Напалеон II, які ведаў пра сваё паходжанне, старанна вывучаў вайсковую справу і ўвесь час марыў пра славу і подзвігі. Але ён быў вельмі хваравітым юнаком; заўчасная смерць яго [[22 ліпеня]] [[1832]] годзе ад [[сухоты|сухот]] ва ўзросце 21 год ў [[Палац Шонбрун|Шамбруне]], пазбавіла дыпламатыю і аўстрыйскі двор шматлікіх цяжкасцяў. Хадзілі чуткі пра тое, што ён быў атручаны. == Пасмяротны лёс == [[Выява:Nap-receis 50.jpg|thumb|right|Герцаг Рэйхштацкі.]] Яго стрыечны брат прынц Луі Напалеон, абвясціўшы ў [[1852]] годзе сябе імператарам, прыняў імя [[Напалеон III Банапарт|Напалеон III]]; такім чынам, ён лічыў постфактум Напалеона II часткай дынастыі ў [[1821]]—[[1832]] гадах, а сябе — яго спадчыннікам. У [[1940]] годзе па загадзе [[Адольф Гітлер|Адольфа Гітлера]] рэшткі герцага Рэйхштацкага былі перанесеныя з [[Вена|Вены]] (тады ў складзе [[Трэці Рэйх|Трэцяга Рэйху]]) у [[Парыж]] (акупаваны Германіяю) і пахаваны ў [[Дом Інвалідаў|Доме Інвалідаў]] побач з грабніцай бацькі; пры гэтым сэрца нябожчыка, якое захоўвалася, па тагачасным звычаі, асобна, засталося ў Вене. Гэта здарылася роўна праз 100 гадоў пасля пераносу ў Дом Інвалідаў праху самога Напалеона. Лёс Напалеона II натхніў [[Эдмон Растан|Эдмона Растана]] на драму «Арляня» (''L’Aiglon''). Праз гэты твор прыхільніцай асобы абодвух Напалеонаў — бацькі і сына — стала [[Марына Цвятаева]]. Лічыцца, што кніга [[Януш Корчак|Януша Корчака]] «Кароль Матыуш I» навеяная лёсам Напалеона II. == Гл. таксама == * [[Граф Валеўскі]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Андре Кастело |загаловак = Сын Наполеона. Биография |спасылка = http://www.zakharov.ru/index.php?option=com_books&task=book_details&book_id=369&Itemid=56 |месца = М. |выдавецтва = «Захаров» |год = 2007 |старонкаў = 668 |isbn = 978-5-8159-0737-9 }} * Charles Mullié, Biographie des célébrités militaires des armées de terre et de mer de 1789 à 1850, 1852 [détail de l’édition] * 2 tomes (AH et IZ), Fayard, Paris, 1re éd. 1987, nouvelle éd. 1999 (ISBN 2-213-60485-1) * André Castelot, L'Aiglon * Edmond Rostand, L'Aiglon * Jacques Perot dir., La Pourpre et l'exil, l'Aiglon et le prince impérial, RMN, 2004 {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Банапарты]] [[Катэгорыя:Габсбургі]] [[Катэгорыя:Прэтэндэнты на трон Францыі]] [[Катэгорыя:Спадчыннікі, якія не ўзышлі на прастол]] [[Катэгорыя:Памерлі ад туберкулёзу]] [[Катэгорыя:Постаці Першай Французскай імперыі]] jc2v2dnkxxegr78xbobn2eli3cvnwyb 0 114771 4183819 4156238 2022-08-11T20:41:25Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Эдуард I Даўганогі | арыгінал імя = Edward I Longshanks | партрэт = EdwardI-Cassell.jpg | шырыня партрэта = 300 | подпіс = | аўтограф = | шырыня аўтографа = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | у шлюбе = | дзеці = | Commons = Edward I of England }} '''Эдуард I''' ({{ДН|17|6|1239}}, [[Лондан]] — {{ДС|7|7|1307}}) — кароль [[Каралеўства Англія|Англіі]] (1272—1307). == Біяграфія == 3 дынастыі Плантагенетаў. Пры ім у Англіі канчаткова аформілася саслоўна-прадстаўнічая манархія, далучаны [[Уэльс]] (1282—84), зроблены спробы заваяваць Шатландыю. Умацоўваў саюз каралеўскай улады з рыцарствам і гарадамі пры асцярожным наступленні на пазіцыі свецкай і духоўнай арыстакратыі. Незадаволенасць рыцарства і гараджан ростам падаткаабкладання прымусіла яго афіцыйна прызнаць за парламентам права санкцыяніраваць агульнадзяржаўныя падаткі (1297). {{зноскі}} == Літаратура == * {{cite book|last=Barrow|first=G. W. S.|authorlink=G. W. S. Barrow|title=Robert Bruce and the Community of the Realm of Scotland|publisher=Eyre & Spottiswoode|location=London|date=1965|isbn=}} * {{cite book|last=Carpenter|first=David|authorlink=David Carpenter (historian)|title=The Struggle for Mastery: Britain, 1066-1284|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|date=2003|isbn=0195220005}} * {{cite book|last=Davies|first=R. R.|authorlink=Rees Davies|title=The Age of Conquest: Wales, 1063-1415|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|date=2000|isbn=0198208782}} * {{cite book|last=Maddicott|first=John|authorlink=John Maddicott|title=Simon de Montfort|url=https://archive.org/details/simondemontfort0000madd|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|date=1994|isbn=0521374936}} * {{cite book|last=Morris|first=Marc|authorlink=|title=A Great and Terrible King: Edward I and the Forging of Britain|url=https://archive.org/details/greatterriblekin0000morr|publisher=Hutchinson|location=London|date=2008|edition=updated|isbn=9780091796846}} * {{cite book|last=Plucknett|first=T. F. T.|authorlink=|title=Legislation of Edward I|publisher=The Clarendon Press|location=Oxford|date=1949|isbn=}} * {{cite book|last=Powicke|first=F. M.|authorlink=F. M. Powicke|title=The Thirteenth Century: 1216-1307|url=https://archive.org/details/thirteenthcentur0000powi_2|publisher=Clarendon|location=Oxford|date=1953|isbn=0192852493}} * {{cite book|last=Powicke|first=F. M.|authorlink=F. M. Powicke|title=King Henry III and the Lord Edward: The Community of the Realm in the Thirteenth Century|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|date=1947|isbn=}} * {{cite book|last=Powicke|first=F. M.|authorlink=|title=The Thirteenth Century: 1216-1307|url=https://archive.org/details/thirteenthcentur0000unse_b2g6|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|date=1962|edition=2nd|isbn=}} * {{cite book|last=Prestwich|first=Michael|authorlink=Michael Prestwich|title=War, Politics and Finance under Edward I|publisher=Faber and Faber|location=London|date=1972|isbn=0571090427}} * {{cite book|last=Prestwich|first=Michael|authorlink=|title=Edward I|url=https://archive.org/details/edwardi0000pres_g2n8|publisher=Yale University Press|location=New Haven|date=1997|edition=updated|isbn=0300072090}} * {{cite encyclopedia|last=Prestwich|first=Michael|authorlink=|title=Edward I (1239–1307)|encyclopedia=Oxford Dictionary of National Biography|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2004|doi=10.1093/ref:odnb/8517|accessdate=2009-01-15}} * {{cite book|last=Prestwich|first=Michael|authorlink=|title=Plantagenet England: 1225-1360|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|date=2007|edition=new|isbn=0198228449|url-access=registration|url=https://archive.org/details/plantagenetengla00pres_0}} * {{cite book|last=Raban|first=Sandra|authorlink=|title=England under Edward I and Edward II|url=https://archive.org/details/englandunderedwa0000raba|publisher=Blackwell|location=Oxford|date=2000|isbn=0631203575}} * {{cite book|last=Jonathan|first=Riley-Smith|authorlink=Jonathan Riley-Smith|title=The Crusades: A History|publisher=Continuum|location=London|date=2005|isbn=0826472699}} * {{cite book|last=Sadler|first=John|authorlink=John Sadler (historian)|title=The Second Barons' War: Simon de Motfort and the Battles of Lewes and Evesham|publisher=Pen & Sword Military|location=Barnsley|date=2008|isbn=1844158314}} * {{cite book|last=Stubbs|first=William (ed.)|authorlink=William Stubbs|title=Chronicles of the Reigns of Edward I and Edward II|publisher=Longman|location=London|date=1882–1883|isbn=}} * {{cite book|last=Sutherland|first=Donald|title=Quo Warranto Proceedings in the Reign of Edward I, 1278-1294|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|date=1963}} * {{cite book|last=Watson|authorlink=|first=Fiona J.|title=Under the Hammer: Edward I and the Throne of Scotland, 1286-1307|publisher=Tuckwell Press|location=East Linton|date=1998|isbn=1862320314}} == Спасылкі == * [http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/KingsandQueensofEngland/ThePlantagenets/EdwardILongshanks.aspx Edward I of England at royal.gov.uk] * [http://www.gtj.org.uk/en/item10/28985 Images of the castles of Edward I in Wales] * [http://www.heritageandhistory.com/contents1a/2009/03/king-edward-i-monument/ King Edward I Monument] * {{findagrave|grid=1955|name=Edward I}} {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Генрых III, кароль Англіі|Генрых III]] | спіс=[[Спіс каралёў Англіі|Кароль Англіі]] | пераемнік=[[Эдуард II]]|гады=[[1272]]—[[1307]]}} {{Каралі Англіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Крыжакі]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Графы Чэстэр]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Прэтэндэнты на трон Шатландыі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Восьмага крыжовага паходу]] 2bjigs2rh9v46lq0i663irw1ashx4ix 0 115522 4183573 3923092 2022-08-11T20:13:17Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД | тытул = [[Герцаг Эдынбургскі]] | парадак = | сцяг = Royal Standard of Prince Philip, Duke of Edinburgh.svg | перыядпачатак = [[20 лістапада]] [[1947]] | перыядканец = [[9 красавіка]] [[2021]] | папярэднік = новае прысваенне; [[Альфрэд Саксен-Кобург-Гоцкі|Альфрэд]] (да 1900) | спадчыннік = [[Чарльз, прынц Уэльскі]] | манарх = [[Георг VI]], [[Елізавета II]] }} '''Прынц Філіп, герцаг Эдынбургскі''' ({{lang-en|Prince Philip, Duke of Edinburgh}}, {{ДН|10|6|1921}}, [[Корфу]], [[Грэцыя]] — {{ДС|9|4|2021}}, [[Лондан]], [[Вялікабрытанія]]) — муж каралевы Вялікабрытаніі [[Елізавета II|Елізаветы II]]. == Вайсковыя званні == Прынц Філіп завяршыў службу на Ваенна-марскім флоце ў 1951 у званні лейтэнант-камандора ([[капітан другога рангу|капітана 2-га рангу]]). У 1952 яму было прысвоена званне камандора ([[капітан першага рангу|капітана 1-га рангу]]). У далейшым яму прысвойваліся толькі ганаровыя вайсковыя званні. [[Вялікабрытанія]]: * [[фельдмаршал]] ([[1953]]); * [[маршал Каралеўскіх ВПС]] ([[1953]]); * [[генерал-капітан Каралеўскай Марской Пяхоты]] ([[1 чэрвеня]] [[1953]]); * [[Лорд - Вышэйшы адмірал]] ([[2011]]); [[Аўстралія]]: * [[фельдмаршал]] ([[1 красавіка]] [[1954]]); * [[маршал Каралеўскіх Аўстралійскіх ВПС]] ([[1 красавіка]] [[1954]]); * [[адмірал флота]] ([[1 красавіка]] [[1954]]); [[Новая Зеландыя]]: * [[фельдмаршал]] ([[11 чэрвеня]] [[1977]]); * [[адмірал флота]] ([[11 чэрвеня]] [[1977]]); * [[маршал Каралеўскіх Новазеландскіх ВПС]] ([[11 чэрвеня]] [[1977]]); {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Прынцы Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Прынцы Грэцыі]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Фельдмаршалы Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Члены Брытанскага каралеўскага дому]] [[Катэгорыя:Члены каралеўскага дому Грэцыі]] [[Катэгорыя:Члены Тайнага савета Каралевы для Канады]] [[Катэгорыя:Прэзідэнты Футбольнай асацыяцыі Англіі]] pq0bjd6wjjkvizkmzl2chcogms8jmqv 0 116179 4183706 3696553 2022-08-11T20:28:25Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Крыстафер I''' ({{lang-da|Christoffer 1.}}, [[1219]] — {{ДС|29|5|1259}}) — кароль [[Данія|Даніі]] з [[1252]] года. Сын дацкага караля Вальдэмара II і прынцэсы Берэнгарыі Партугальскай, брат дацкіх каралёў Абеля і Эрыка IV. Абраны каралём 25 снежня 1252 года пасля смерці старэйшага брата Абеля. == Біяграфія == Большую частку праўлення займаўся барацьбой са сваімі шматлікімі сапернікамі. Пасля прызнання сына Абеля кіраўніком паўднёвай Ютландыі Крыстафер спыніў яго спробы заняць дацкі трон, але гэта прывяло да таго, што гэта пагранічная тэрыторыя стала адносна незалежнай ад улады караля. Ён таксама быў вымушаны шукаць прымірэнне з каралямі Нарвегіі і Швецыі, справакаванымі ўварваннем Абеля на іх тэрыторыю, і саступіў асобным палітычным патрабаванням дацкай шляхты. Пры ім упершыню быў скліканы сярэдневяковы дацкі парламент Данехоф (дацк. Danehof). Крыстафер быў адлучаны ад каталіцкай царквы, калі спрабаваў кананізаваць свайго брата Эрыка IV, які быў меркавана забіты Абелем ў 1250 годзе. Крыстафер арыштаваў архібіскупа Якаба Эрландсена пасля таго, як ён адмовіўся прызнаць яго сына Эрыка паўнапраўным спадчыннікам трона. Але адлучэнне мела нязначны эфект, і Крыстафер быў пахаваны па хрысціянскіх звычаях біскупам Рыбе. Смерць караля была вельмі нечаканай. Неўзабаве пасля прыняцця Святой Камуніі ён памёр, але доказаў яго атручвання няма. Прыхільнікі Крыстафера, аднак, былі перакананыя ў яго атручванні і называлі яго «Krist-Offer» («Хрыстова ахвяра»). {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Христофор I}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] iwz87e9rdgpjhbdrpkf08nopprhyfwg 14 116180 4183730 2401210 2022-08-11T20:30:23Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Эстрыдсенаў]] у [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{DEFAULTSORT:Эстрыдсены}} [[Катэгорыя:Гісторыя Даніі]] [[Катэгорыя:Дынастыі сярэдневяковай Еўропы]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] 3llfmfrmnvxjt81mzelhk1hk1asut2j 0 118967 4184039 1551733 2022-08-12T08:59:05Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Юліяў]] у [[Юліі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Юліі''' ({{lang-la|gens Iulia}}) — старажытнарымскі [[патрыцыі|патрыцыянскі]] [[род у Старажытным Рыме|род]]. Юліі паходзілі, праўдападобна, з горада [[Альба Лонга]], і ўзводзілі свой род да [[Эней|Энея]], легендарнага сына багіні [[Венера, міфалогія|Венеры]]. == Юліі Цэзары == Пачынаючы прынамсі з [[3 ст. да н.э.]] адна з галінаў роду насіла [[кагномен]] ''Цэзар'' (''Caesar''; згодна з сучаснымі рэканструкцыямі старажытнарымскай фанетыкі, у часы існавання роду гэты кагномен мусіў гучаць як ''Кайсар''). Адносна паходжання кагномена ёсць розныя версіі: * Продак Цэзараў быў выразаны (''caesus'') з жывата памёрлай маці. * Продак Цэзараў забіў у бойцы слана, і прозвішча паходзіць ад назвы гэтай жывёлы ў мове маўраў. * Продак Цэзараў меў лазуравыя (''caesii'') вочы. * Продак Цэзараў нарадзіўся з густымі валасамі (''caesaries'') на галаве. Першы вядомы прадстаўнік гэтай галіны — [[Секст Юлій Цэзар]], [[прэтар]] у [[208 да н.э.]] Самы вядомы — [[Гай Юлій Цэзар]], палітык і военачальнік, які дамогся вялікай улады ў дзяржаве, прывёўшы да канца рымскай рэспублікі. Калі [[Цэзарыён]] сапраўды быў сынам Гая Юлія Цэзара, то ён быў апошнім у мужчынскай лініі гэтай галіны роду; калі не, то апошнім з Юліяў Цэзараў па крыві быў сам Гай Юлій. Далей кагномен перайшоў да ўсыноўленага Гаем Юліям Цэзаам [[Актавіян]]а, а пасля — да спадчыннікаў гэтага апошняга. == Гл. таксама == * [[Род Юліяў-Клаўдзіяў]] == Спасылкі == {{commons|Category:Gens Julia}} {{Патрыцыянскія роды}} {{DEFAULTSORT:Юліі}} [[Катэгорыя:Старажытнарымскія роды]] q5cpdk9ngt2ium6jf11wq4kq0mtb1qx 10 119042 4184114 3751734 2022-08-12T10:59:10Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная паласа |схаваць = <includeonly>1</includeonly> |колер = |загаловак = [[Патрыцыі|Патрыцыянскія]] [[Спіс патрыцыянских родаў Старажытнага Рыма|роды]] [[Старажытны Рым|Старажытнага Рыма]] |утрыманне = * [[Аквіліі]] * [[Антоніі]] * [[Атэрніі]] * [[Атыліі]] * [[Брутыі]] * [[Валерыі]] * [[Валумніі]] * [[Вергініі]]&nbsp;<small>(Віргініі)</small> * [[Ветурыі]] * [[Вітэліі]] * [[Гарацыі]] * [[Геганіі]] * [[Генуцыі]] * [[Гермініі]] * [[Камініі]] * [[Карнеліі]] * [[Касіі]] * [[Квінтыліі]]&nbsp;<small>(Квінктыліі)</small> * [[Квінкцыі]]&nbsp;<small>(Квінтыі)</small> * [[Клаўдзіі]] * [[Клеліі]]&nbsp;<small>(Клуіліі)</small> * [[Курыяцыі]] * [[Курцыі]] * [[Ларцыі]] * [[Лукрэцыі]] * [[Манліі]] * [[Марцыі]] * [[Меліі (род)|Меліі]] * [[Мененіі]]&nbsp;<small>(Мененцыі</small>) * [[Мінуцыі (род)|Мінуцыі]] * [[Муцыі]] * [[Навцыі]] * [[Нуміцыі]] * [[Опіі]]&nbsp;<small>(Опіуме)</small> * [[Папірыі]] * [[Пастуміі]] * [[Пінарыі]] * [[Рабулеі]] * [[Раміліі]] * [[Рутыліі]] * [[Семпроніі]] * [[Сервіліі]] * [[Сергіі]] * [[Сестыі]] * [[Сіцыніі]] * [[Сульпіцыі]] * [[Тарквініі (род)|Тарквініі]] * [[Тарквіцыі]] * [[Тарпеі]] * [[Тыцыніі]] * [[Туліі]] * [[Фабіі]] * [[Фоліі]] * [[Фурыі (род)|Фурыі]] * [[Эбуцыі]] * [[Эміліі]] * [[Юліі]] * [[Юніі]] }}{{#ifeq:{{NAMESPACE}}||[[Катэгорыя:Старажытнарымскія роды]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Старажытны Рым]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Дынастыі]] </noinclude> 3ej6amd4wxg4egymskwzso0h3d6ivhv 0 119084 4184029 1734522 2022-08-12T08:51:04Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki '''Эліі''' ({{lang-la|gens Aelia}}) — старажытнарымскі [[плебеі|плебейскі]] [[род, Старажытны Рым|род]], які існаваў прынамсі з [[5 ст. да н.э.]] да [[3 ст.|3 ст. н.э.]] Розныя прадстаўнікі роду насілі [[кагномен]]ы Ламія, Бала, Сеян, Пет і інш., і часта карысталіся прэноменамі Публій, Секст, Квінт і Луцый. == Прадстаўнікі == * Публій Элій, адзін з першых [[плебей]]скіх [[квестар]]аў у 409 да н.э. * [[Публій Элій Ліг]], консул у 172 да н.э. * [[Элій Данат]], граматык і рытар, які жыў у [[4 ст.|4 ст. н.э.]] Настаўнік [[Іеранім Стрыдонскі|Іераніма Стрыдонскага]]. {{Ізаляваны артыкул}} [[Катэгорыя:Старажытнарымскія роды]] ol9mnm97i8fmkbg0jqxwv9azpnb1x5m 4184041 4184029 2022-08-12T08:59:11Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Эліяў]] у [[Эліі]] wikitext text/x-wiki '''Эліі''' ({{lang-la|gens Aelia}}) — старажытнарымскі [[плебеі|плебейскі]] [[род, Старажытны Рым|род]], які існаваў прынамсі з [[5 ст. да н.э.]] да [[3 ст.|3 ст. н.э.]] Розныя прадстаўнікі роду насілі [[кагномен]]ы Ламія, Бала, Сеян, Пет і інш., і часта карысталіся прэноменамі Публій, Секст, Квінт і Луцый. == Прадстаўнікі == * Публій Элій, адзін з першых [[плебей]]скіх [[квестар]]аў у 409 да н.э. * [[Публій Элій Ліг]], консул у 172 да н.э. * [[Элій Данат]], граматык і рытар, які жыў у [[4 ст.|4 ст. н.э.]] Настаўнік [[Іеранім Стрыдонскі|Іераніма Стрыдонскага]]. {{Ізаляваны артыкул}} [[Катэгорыя:Старажытнарымскія роды]] ol9mnm97i8fmkbg0jqxwv9azpnb1x5m 0 119331 4183472 4173431 2022-08-11T18:19:17Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Шляхціч |беларускае імя=Мікалай Дарагастайскі |поўнае імя= |арыгінальнае імя= |партрэт= |шырыня партрэта= |подпіс= |герб=POL COA Leliwa.svg |шырыня герба=120px |подпіс герба=[[Герб «Ляліва»]] |тытул=[[Ваявода полацкі]] |парадак=7 |парадак-жан= |пад імем= |сцяг= |перыядпачатак=1576 |перыядканец=1597 |перыяд праўлення= |папярэднік=[[Станіслаў Станіслававіч Давойна|Станіслаў Давойна]] |пераемнік=[[Андрэй Паўлавіч Сапега|Андрэй Сапега]] |каментар= |дата нараджэння=каля 1530 |месца нараджэння= |дата смерці=28.1.1597 |месца смерці= |пахаваны= |пахаваная= |род=[[Дарагастайскія]] |бацька=[[Мікалай Пятровіч Кухмістровіч]] |маці= |муж= |жонка=Ганна з [[Род Войнаў-Грычынавічаў|Войнаў]] |дзеці= [[Крыштаф Мікалай Дарагастайскі|Крыштаф Мікалай]], [[Пётр Дарагастайскі|Пётр]] |рэлігія= |узнагароды= |аўтограф= |Commons= |Rodovid= }} '''Мікалай Дарагастайскі''' (каля 1530 — {{ДС|28|1|1597}}) — дзяржаўны дзеяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Дарагастайскія|Дарагастайскіх]] герба «Ляліва», сын [[Мікалай Пятровіч Кухмістровіч|Мікалая Пятровіча Кухмістровіча]]. [[Вялікі стольнік літоўскі]] (з [[1566]]), [[ваявода полацкі]] (з [[1576]]), [[староста]] [[ваўкавыск]]і (з 1576) і [[лепель]]скі (з [[1577]]). Быў таксама цівуном гандынскім (з 1566), дзяржаўцам вялёнскім, [[Шарашова|шарашоўскім]] (з 1574) і бейсаголаўскім. Удзельнічаў у рэдагаванні [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566|Статута ВКЛ]] (1566), у падрыхтоўцы [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] (1569). Браў удзел у [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкай вайне]] (1558—82), заняў [[Горад Невель|Невель]] (1580), вызначыўся пры адваёве [[Полацк]]а, за што [[Стэфан Баторый]] прызначыў яго камендантам полацкага замка. == Маёнткі == "Попіс войска літоўскаго 1567 года" адлюстроўвае наступныя ўладанні Мікалая Дарагастайскага: ''"Месяца октебра 13 дня. Пан Миколай Дорогостайский, столник господарский, ставил почту з ыменей своих - з ыменья Ошменского, Войславенского и Жоснянского, в повете Ошменском лежачих, коней сем; з ыменья Новодворского, з ыменья Станковского в повете Менском лежащих, а к тым именьям данники Вирненские, и в Рогачове коней шесть; з ыменья Кортянского в земли Жомойтской коней десеть; з ыменья Гринковского в повете Упицком кони два; з ыменья Покгир в повете Виленском конь один. Всих коней оказал с повинности двацать осм; то есть по гусарску - с тар., древ., пнцр., при.; а особливе по казацку коней осм - з сагай., з рогати.. Всих коней тридцать шесть. Он же ставил драбов осмнадцать з ручни., з мечи, з секирки"''<ref>Литовская Метрика. Отдел первый. Часть третья: Книги публичных дел. Переписи войска Литовского/ Русская историческая библиотека, издаваемая императорскою Археографическою комиссиею. Т.33. - Петроград, 1915. - С.461-462.</ref>''.'' == Крыніцы == * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=578|артыкул=Дарагастайскія|аўтар=[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]]}} * Нарбут А. Дарагастайскія // {{Крыніцы/ЭГБ|3}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Wikidata/Ancestors}} {{DEFAULTSORT:Дарагастайскі Мікалай}} [[Катэгорыя:Дарагастайскія|Мікалай]] [[Катэгорыя:Сенатары Рэчы Паспалітай]] [[Катэгорыя:Ваяводы полацкія]] [[Катэгорыя:Стольнікі вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Старосты ваўкавыскія]] [[Катэгорыя:Старосты лепельскія]] [[Катэгорыя:Старосты бейсаголаўскія]] [[Катэгорыя:Старосты шарашоўскія]] [[Катэгорыя:Старосты вялёнскія]] [[Катэгорыя:Цівуны гандынскія]] [[Катэгорыя:Войты полацкія]] [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] p63xujw0nnupv6krb6f9jpeplu05yzc 0 119344 4183726 3800755 2022-08-11T20:30:04Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{redirect|Балейн}} {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Ганна Балейн | арыгінальнае імя = Anne Boleyn | партрэт = Anne boleyn.jpg | подпіс = Партрэт працы невядомага мастака, каля 1533-36 гг. | герб = Coat of Arms of Anne Boleyn.svg | тытул = Каралева-кансорт [[Каралеўства Англія|Англіі]] | сцяг = | перыядпачатак = [[25 студзеня]] [[1533]] | перыядканец = [[17 мая]] [[1536]] | каранацыя = [[1 чэрвеня]] [[1533]] | папярэднік = [[Кацярына Арагонская]] | пераемнік = [[Джэйн Сеймур]] | дата нараджэння = каля [[1507]] | месца нараджэння = | дата смерці = 19.5.1536 | месца смерці = {{месца смерці|Таўэр}}, [[Лондан]] | пахавана = Капліца Св. Пятра, [[Таўэр]], [[Лондан]] | дынастыя = | бацька = [[Томас Балейн, 1-ы граф Уілтшыр]] | маці = лэдзі [[Элізабет Говард]] | муж = [[Генрых VIII|Генрых VIII, кароль Англіі]] | дзеці = [[Елізавета I|Елізавета I, каралева Англіі]] | веравызнанне = | аўтограф = Anne Boleyn Signature.svg | Commons = Anne Boleyn }} '''Ганна Балейн''' ({{lang-en|Anne Boleyn}}, ўжывалася таксама напісанне ''Bullen''; каля 1507 — {{ДС|19|5|1536}}, {{МС|Лондан||}}) — другая жонка (c [[25 студзеня]] [[1533]] года да пакарання) караля Англіі [[Генрых VIII|Генрыха VIII]]. Маці [[Елізавета I|Елізаветы I]]. == Раннія гады == [[Выява:AnneHandwriting.png|thumb|left|Аўтограф Ганны Балейн.]] Гісторыкі дагэтуль спрачаюцца аб дакладнай даце нараджэння Ганны Балейн. Розныя крыніцы паказваюць гады - ад 1501 да 1507. Бацькам Ганны быў Томас Балейн, сын багатага, але не шляхетнага Уільяма Балейна і ірландскай арыстакраткі Маргарэт Батлер, які здолеў зрабіць нядрэнную кар'еру пры двары. Яе маці, лэдзі Элізабет Говард, дачка Томаса Говарда, 2-га герцага Норфалка, паходзіла са старадаўняга роду. Ганна Балейн атрымала выдатную хатнюю адукацыю, але гэтага для яе амбіцыйнага бацькі было недастаткова - яго асноўнай ідэяй была прыдворная кар'ера дачкі і яе выгадны шлюб. Адукацыю бацькі вырашылі працягнуць у [[Парыж]]ы. У 1514 годзе маленькую Ганну (і яе сястру Марыю) адправілі ў Францыю ў складзе світы прынцэсы [[Марыя Цюдар|Марыі Цюдар]], сястры караля: Марыя павінна была выйсці замуж за караля [[Людовік XII|Людовіка XII]]. Пры куртуазным французскім двары Ганна не толькі спасцігала навукі і мастацтва, але і ўдасканальвалася ў тонкасцях велікасвецкага флірту. Нягледзячы на ​​тое, што састарэлы кароль Людовік XII неўзабаве памёр, а Марыя Цюдар вярнулася ў Англію, Ганна Балейн яшчэ некалькі гадоў жыла ў Францыі - пры двары караля Францыска I. У 1520 годзе пасля няўдалых перамоў [[Генрых VIII|Генрыха VIII]] з Францыскам I адносіны дзвюх краін сапсаваліся канчаткова, і Ганна вярнулася дадому (праўда, непасрэднай падставай для вяртання дзяўчыны з Парыжа паслужыла жаданне бацькі выдаць яе замуж за лорда Батлера). Прыехаўшы з Францыі, Ганна адразу ж набыла вялікую папулярнасць пры англійскім двары. Па сведчаннях гісторыкаў, Ганна не была занадта прыгожай, але была вытанчана і дорага апранутая, нядрэнна навучаная танцам і мела добры розум. Шлюб з лордам Батлерам так і не адбыўся. Розныя крыніцы называюць шматлікія прычыны, сярод якіх - ўстойлівае нежаданне самой дзяўчыны выходзіць замуж па разліку. Да гэтага ж перыяду адносіцца яе раман з лордам Генры Персі, сынам герцага Нартумберленда, аднак надзеям юнай пары не наканавана было спраўдзіцца, бо Ганну заўважыў сам англійскі кароль. == Ганна і кароль == [[Выява:Hans Holbein d. J. 049.jpg|thumb|left|Партрэт [[Генрых VIII|Генрыха VIII]] работы Ганса Гальбейна — малодшага]] [[Выява:Anneboleyn2.jpg|thumb|Ганна Балейн. 1525 г.]] Першай зафіксаванай сустрэчай Ганны і яе будучага мужа - караля быў прыём у гонар іспанскіх паслоў у сакавіку [[1522]]. Да гэтага часу ў Генрыха назапасілася шмат прэтэнзій як да каралевы - [[Кацярына Арагонская|Кацярыны Арагонскай]], так і да фаварытак - Бесі Блаўнт і Марыі Кэры (роднай сястры Ганны Балейн). Спецыялісты па гісторыі музыкі лічаць, што знакамітыя «Зялёныя рукавы» («Greensleeves») - прысвячэнне закаханага караля будучай жонцы Ганне, пакладзенае на старадаўнюю мелодыю. Невядома, ці сапраўды гэтыя радкі напісаў Генрых VIII, але прыгожую легенду берагуць, - і прынята лічыць, што цудоўная незнаёмка ў зялёнай сукенцы і ёсць лэдзі Ганна Балейн. Грацыёзная, дасціпная дзяўчына так спадабалася каралю, што ён паспяшаўся перашкодзіць магчымаму саюзу з лордам Персі. А так як маладыя людзі ўпарціліся ў сваім жаданні быць разам, Персі спешна ажанілі на Мэрыян Тэлбат, дачцэ графа Шрусберы, а Ганну адправілі ў маёнтак - Хівер. Вяртанне да двара адбылося толькі ў 1526 годзе (некаторыя крыніцы называюць 1525). Новыя заляцанні караля Ганна прымала без усялякага захаплення, - ёй замінаў лёс фаварыткі (на вачах усяго двара разгортвалася драма яе больш «згаворлівай» сястры Марыі). Ганна з задавальненнем складала кампанію адукаванаму і таленавітаму каралю, але ўступаць з ім у шлюб зусім не збіралася. Генрых VIII з 1509 быў жанаты на Кацярыне Арагонскай, аднак гэты шлюб не даў Англіі спадчынніка мужчынскага полу, - адзіным дзіцем каралеўскай пары была дачка Марыя, будучая каралева Англіі, больш вядомая як [[Марыя Крывавая]]. Хісткасць становішча дынастыі Цюдараў прымушала Генрыха ўсё часцей задумвацца аб нараджэнні сына - спадчынніка. У канчатковым выніку, кароль вырашыўся прапанаваць ёй ужо не месца фаварыткі, а карону Англіі. == Шлюб == [[Выява:Michel Sittow 002.jpg|thumb|left|Кацярына Арагонская]] Атрымаўшы пісьмовы адказ з згодай, Генрых пачаў дзейнічаць - ён быў упэўнены, што Папа Рымскі не адмовіцца скасаваць яго бяздзетны шлюб. У пачатку мая 1527 года Ганна разам з каралём ужо прымала французскіх паслоў, а кардыналу Томасу Уолсі было даручана «уладзіць асабістыя справы караля» у [[Ватыкан]]е. Генрых быў упэўнены, што яго жонка пагодзіцца на развод, аднак ён амыліўся - для іспанскай прынцэсы гэта азначала страту гонару і годнасці. Да таго ж пляменнік Кацярыны Карл V не збіраўся спакойна прымаць удары, якія наносяцца іх сям'і. Становішча ў Еўропе рабілася напружаным, але каталіцкая царква не спяшалася са скасаваннем шлюбу англійскага караля. Справа скончылася тым, што Генрых вырашыў больш не чакаць папскай міласці і парваў саюз з Рымам. Жадаючы памяняць каралеву, Генрых памяняў рэлігію. Кароль вырашыў, што з гэтага моманту ўлада рымскага Папы на Англію не распаўсюджваецца. Генрых абвясціў сябе кіраўніком Царквы, якая, пасля прыме канфесійную назву англіканскай, а шлюб з Кацярынай - несапраўдным. Народ любіў каралеву Кацярыну, таму вуліцы горада запаўнялі пасквілямі і лістоўкамі, якія аблівалі брудам Ганну. Да студзеня 1533 Ганна ўзрадавала караля доўгачаканай весткай: яна была цяжарная. 25 студзеня 1533 г, выконваючы строгую таямніцу, кароль і Ганна абвянчаліся. Адвергнутая каралева Кацярына яшчэ некалькі гадоў пражыла ў адзіноце і памерла толькі ў 1536 годзе. Аднак да канца сваіх дзён яна адмаўлялася прызнаваць незаконнасць свайго шлюбу з каралём. == Пакаранне == [[Выява:Mary I by Master John.jpg|thumb|left|Марыя, дачка Генрыха і Кацярыны Арагонскай, будучая каралева Марыя I]] [[Выява:El bieta I lat 13.jpg|thumb|right|180px|Елізавета, дачка Генрыха і Ганны Балейн, будучая каралева Елізавета I]] Маладая каралева была не такой рахманай і цярплівай, як адвергнутая іспанка Кацярына. Яна была патрабавальная, славалюбівыя і здолела нажыць сабе мноства нядобразычліўцаў. Кароль, выконваючы запыты новай жонкі, выганяў і пакараў смерцю ўсіх праціўнікаў Ганны: ахвярамі рэпрэсій сталі нават сябры Генрыха - кардынал Уолсі і філосаф [[Томас Мор]]. Надзеі караля на нараджэнне сына зноў не апраўдаліся - у верасні 1533 Ганна нарадзіла дзяўчынку, будучую каралеву Елізавету I. Кароль Генрых быў расчараваны. З часам Ганна Балейн стала паводзіць сябе больш абуральна - яна ладзіла святы (часта ў адсутнасць караля), заказвала сабе самыя дарагія ўпрыгожанні. Наступныя два з паловай гады былі для Генрыха і Ганны поўныя сцэн рэўнасці, сямейных разладаў і расчараванняў у сувязі з немагчымасцю мець сына. Прыкладна ў гэты жа час кароль захапіўся фрэйлінай - Джэйн Сеймур. Генрых вырашыў пазбавіцца ад Ганны. Маладая каралева была абвінавачана ў дзяржаўнай здрадзе і ў шлюбнай здрадзе каралю. Палюбоўнікамі былі абвешчаны сябры каралевы - Генры Норыс, Марк Смітан, а таксама родны брат Ганны - Джордж, лорд Рочфард. Пасля паказальнага суда, прысуд якога быў з самага пачатку вядомы ўсім прысутным, Ганна Балейн, каралева Англіі, была гільяціравана 19 мая 1536 года. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Ives, Eric. |частка = |загаловак = The Life and Death of Anne Boleyn |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = United Kingdom |выдавецтва = Blackwell Publishing |год = 2004 |старонкі = |старонак = 480 |серыя = |isbn = 978-0-631-23479 |тыраж = |ref = Ives, Eric }} * {{кніга |аўтар = Starkey, David. |частка = |загаловак = Six Wives: The Queens of Henry VIII |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = New York |выдавецтва = HarperPerennial |год = 2004 |старонкі = |старонак = 880 |серыя = |isbn = 0-06-0005505 |тыраж = |ref = Starkey, David }} * {{кніга |аўтар = Warnick, Retha. |частка = |загаловак = The Rise and Fall of Anne Boleyn: Family Politics at the Court of Henry VIII |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = Cambridge University Press |год = 1989 |старонкі = |старонак = 338 |серыя = |isbn = 0-521-40677-3 |тыраж = |ref = Warnick, Retha }} * {{кніга |аўтар = Weir, Alison. |частка = |загаловак = Henry VIII: The King and His Court |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = New York |выдавецтва = Random House Publishing Group |год = 2002 |старонкі = |старонак = 656 |серыя = |isbn = 978-0-307-41547-9 |тыраж = |ref = Weir, Alison }} * {{кніга |аўтар = Weir, Alison. |частка = |загаловак = The Six Wives of Henry VIII |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = New York |выдавецтва = Grove Press |год = 1991 |старонкі = |старонак = 656 |серыя = |isbn = 0-8021-3683-4 |тыраж = |ref = Weir, Alison }} == Спасылкі == * [http://www.tudorplace.com.ar/ Сайт пра Цюдараў] * [http://tudorhistory.org/movies/ Дынастыя Цюдараў у кінематографе] {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Кацярына Арагонская]] | спіс=Каралева Англіі | пераемнік=[[Джэйн Сеймур]] | гады=[[1533]]—[[1536]]}} {{Жонкі Генрыха VIII}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Балейн Ганна}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Англіі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1510-я гады]] [[Катэгорыя:Цюдары]] [[Катэгорыя:Абезгалоўленыя]] bdxauyb9wm3b8valcln07rbqfl1t2re 100 121975 4183435 4182237 2022-08-11T15:50:28Z NirvanaBot 40832 +20 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Гансала Кейпа дэ Льяна|2022-08-11T15:28:43Z|DBatura}} {{Новы артыкул|Мікалай Ільіч Пахомаў|2022-08-11T12:53:56Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Міхаіл Іванавіч Лагір|2022-08-11T12:33:15Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Сяргей Мікалаевіч Дзікун|2022-08-11T12:10:22Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Яніна Канстанцінаўна Дзямідчык|2022-08-11T11:57:24Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Алімпіяда Адамаўна Трыгубовіч|2022-08-11T11:18:59Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Ілля Іванавіч Мусатаў|2022-08-11T10:28:44Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Настасся Кузьмінічна Чадовіч|2022-08-11T10:11:47Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Эміліа Мола|2022-08-11T09:46:09Z|DBatura}} {{Новы артыкул|Васіль Паўлавіч Шыманскі|2022-08-11T09:10:41Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Рыгор Нікіфаравіч Ракаед|2022-08-11T08:52:46Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Карла Мензэ|2022-08-11T07:17:33Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Джуста дэ Менабуоі|2022-08-11T07:06:49Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Бартэлемі Мен|2022-08-11T06:55:27Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Ліпа Мемі|2022-08-11T06:48:58Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Луіс Эўхеніа Мелендэс|2022-08-11T06:39:38Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Георг Майстэрман|2022-08-11T06:24:08Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Меер дэ Хан|2022-08-11T06:06:29Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Ота Меер-Амдэн|2022-08-11T05:53:04Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Людвіг Майднер|2022-08-11T05:27:32Z|Rymchonak}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> fi578o1ubskpa4aep3uq42mwcceb9yi 0 122149 4183365 3744404 2022-08-11T13:20:07Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Батэнбергаў]] у [[Батэнбергі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Род Батэнберг''' ({{lang-de|Battenberg}}) — [[марганатычны шлюб|марганатычная]] галіна [[Гесэнскі дом|Гесэнскага дому]], які кіраваў [[вялікае Герцагства Гесэн|Вялікім Герцагствам Гесэн]] на [[Рэйн]]е. У [[1851]] годзе [[Аляксандр фон Гесэн-Дармштат|Аляксандр Гесэн-Дармштацкі]] ажаніўся з [[Юлія фон Хаўке|Юліяй фон Хаўке]], прыдворнай дамай яго сястры [[Марыя Аляксандраўна, імператрыца|Марыі Аляксандраўны]]. Шлюб быў [[Марганатычны шлюб|марганатычным]]. Брат Аляксандра вялікі герцаг Гесэнскі [[Людвіг III, вялікі герцаг Гесэнскі|Людвіг III]] даў Юліі тытул графіні Батэнберг для яе і яе нашчадкаў, якія не змогуць прэтэндаваць на гесэнскі прастол. Тытул быў створаны па назве [[Батэнберг (Эдэр)|горада]] ў Гесэне, дзе муж і жонка некаторы час жылі ў адзіноце. У [[1858]] Юлія была ўзведзена да рангу прынцэсы. Пяць дзяцей Аляксандра і прынцэсы Батэнберг мелі тытул прынца ці прынцэсы і зварот [[Светласць, тытул|Светласць]]. Большая частка членаў сям'і, якая жыве ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], адмовілася ад сваіх нямецкіх тытулаў у [[1917]] годзе з-за [[Першая сусветная вайна|вайны з Германіяй]]. Яны ўзялі прозвішча [[Маўнтбэтэн]] — пераклад прозвішча Батэнберг на англійскую мову з перастановай частак. == Прадстаўнікі роду == * [[Юлія фон Хаўке|Юлія, прынцэса Батэнберг ]] ([[1825]]—[[1895]]) ** [[Марыя Батэнберг |Марыя]] ([[1852]]—[[1923]]) ** [[Людвіг Батэнберг |Людвіг]] ([[1854]]—[[1921]]), адмовіўся ад прозвішча ў 1917 і стаў маркізам Мілфард-Хэвен; быў жанаты на [[Вікторыя Гесэн-Дармштацкая|Вікторыі Гесэн-Дармштацкай]]. Іх дзеці насілі прозвішча Маўнтбэтэн: *** [[Аліса Маўнтбэтэн|Аліса]] ([[1885]]—[[1969]]), замужам за [[Андрэй, прынц Грэчаскі і Дацкі|Андрэем, прынцам Грэчаскім]]; ад гэтага шлюбу нарадзіўся [[Філіп Маўнтбэтэн|прынц Філіп Грэчаскі]], у 1947 годзе які ажаніўся з будучай каралевай [[Елізавета II|Елізаветай II]]. *** [[Луіза Маўнтбэтэн|Луіза]] ([[1889]]—[[1965]]), замужам за каралём Швецыі [[Густаў VI Адольф|Густавам VI Адольфам]] (другая жонка, з 1950 каралева), *** [[Джордж Маўнтбэтэн|Джордж]] (Георг; [[1892]]—[[1938]]), 2-гі маркіз Мілфард-Хэвен, жанаты на [[Надзея Міхайлаўна Дэ Торбі|Надзеі Міхайлаўне Торбі]], *** [[Луіс Маўнтбэтэн|Луіс]] (Людвіг; [[1900]]—[[1979]]), граф Маўнтбатэн Бірманскі (1946), жанаты на Эдвіне Эшлі. ** [[Аляксандр Батэнберг|Аляксандр]] ([[1857]]—[[1893]]), князь Балгарыі, пазней граф Гартэнау, быў жанаты на Іаане Лойзінгер, дзеці: *** Асен ([[1890]]—[[1965]]) *** Цвятана ([[1893]]—[[1935]]) ** [[Генрых Батэнберг|Генрых]] ([[1858]]—[[1896]]), быў жанаты на Брытанскай прынцэсе [[Беатрыса, прынцэса Вялікабрытаніі|Беатрысе]], дзеці: *** Аляксандр ([[1886]]—[[1960]]), адмовіўся ад прозвішча ў 1917 і стаў маркізам Кэрысбрук, *** [[Вікторыя Яўгеній Батэнберг|Вікторыя Яўгеній]] ([[1887]]—[[1969]]), замужам за каралём Іспаніі [[Альфонс XIII|Альфонсам XIII]] *** Леапольд ([[1889]]—[[1922]]), *** [[Морыц Батэнберг|Морыц]] ([[1891]]—[[1914]]). ** [[Франц Іосіф Батэнберг|Франц Іосіф]] ([[1861]]—[[1924]]), быў жанаты на прынцэсе Ганне Чарнагорскай, дзяцей не мелі. ==Спасылкі== * [http://genealogy.euweb.cz/brabant/brabant14.html#AL Генеалагічнае дрэва роду Батэнбергаў] [[Катэгорыя:Гесэнскі дом]] [[Катэгорыя:Дом Батэнберг|*]] apqdn37vyp2fyxcgof1xuwo6qu0esuo 4183368 4183365 2022-08-11T13:22:51Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki '''Батэнбергі''' ({{lang-de|Battenberg}}) — [[марганатычны шлюб|марганатычная]] галіна [[Гесэнскі дом|Гесэнскага дому]], які кіраваў [[вялікае Герцагства Гесэн|Вялікім Герцагствам Гесэн]] на [[Рэйн]]е. У [[1851]] годзе [[Аляксандр фон Гесэн-Дармштат|Аляксандр Гесэн-Дармштацкі]] ажаніўся з [[Юлія фон Хаўке|Юліяй фон Хаўке]], прыдворнай дамай яго сястры [[Марыя Аляксандраўна, імператрыца|Марыі Аляксандраўны]]. Шлюб быў [[Марганатычны шлюб|марганатычным]]. Брат Аляксандра вялікі герцаг Гесэнскі [[Людвіг III, вялікі герцаг Гесэнскі|Людвіг III]] даў Юліі тытул графіні Батэнберг для яе і яе нашчадкаў, якія не змогуць прэтэндаваць на гесэнскі прастол. Тытул быў створаны па назве [[Батэнберг (Эдэр)|горада]] ў Гесэне, дзе муж і жонка некаторы час жылі ў адзіноце. У [[1858]] Юлія была ўзведзена да рангу прынцэсы. Пяць дзяцей Аляксандра і прынцэсы Батэнберг мелі тытул прынца ці прынцэсы і зварот [[Светласць, тытул|Светласць]]. Большая частка членаў сям’і, якая жыве ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], адмовілася ад сваіх нямецкіх тытулаў у [[1917]] годзе з-за [[Першая сусветная вайна|вайны з Германіяй]]. Яны ўзялі прозвішча [[Маўнтбэтэн]] — пераклад прозвішча Батэнберг на англійскую мову з перастановай частак. == Прадстаўнікі роду == * [[Юлія фон Хаўке|Юлія, прынцэса Батэнберг ]] ([[1825]]—[[1895]]) ** [[Марыя Батэнберг |Марыя]] ([[1852]]—[[1923]]) ** [[Людвіг Батэнберг |Людвіг]] ([[1854]]—[[1921]]), адмовіўся ад прозвішча ў 1917 і стаў маркізам Мілфард-Хэвен; быў жанаты на [[Вікторыя Гесэн-Дармштацкая|Вікторыі Гесэн-Дармштацкай]]. Іх дзеці насілі прозвішча Маўнтбэтэн: *** [[Аліса Маўнтбэтэн|Аліса]] ([[1885]]—[[1969]]), замужам за [[Андрэй, прынц Грэчаскі і Дацкі|Андрэем, прынцам Грэчаскім]]; ад гэтага шлюбу нарадзіўся [[Філіп Маўнтбэтэн|прынц Філіп Грэчаскі]], у 1947 годзе які ажаніўся з будучай каралевай [[Елізавета II|Елізаветай II]]. *** [[Луіза Маўнтбэтэн|Луіза]] ([[1889]]—[[1965]]), замужам за каралём Швецыі [[Густаў VI Адольф|Густавам VI Адольфам]] (другая жонка, з 1950 каралева), *** [[Джордж Маўнтбэтэн|Джордж]] (Георг; [[1892]]—[[1938]]), 2-гі маркіз Мілфард-Хэвен, жанаты на [[Надзея Міхайлаўна Дэ Торбі|Надзеі Міхайлаўне Торбі]], *** [[Луіс Маўнтбэтэн|Луіс]] (Людвіг; [[1900]]—[[1979]]), граф Маўнтбатэн Бірманскі (1946), жанаты на Эдвіне Эшлі. ** [[Аляксандр Батэнберг|Аляксандр]] ([[1857]]—[[1893]]), князь Балгарыі, пазней граф Гартэнау, быў жанаты на Іаане Лойзінгер, дзеці: *** Асен ([[1890]]—[[1965]]) *** Цвятана ([[1893]]—[[1935]]) ** [[Генрых Батэнберг|Генрых]] ([[1858]]—[[1896]]), быў жанаты на Брытанскай прынцэсе [[Беатрыса, прынцэса Вялікабрытаніі|Беатрысе]], дзеці: *** Аляксандр ([[1886]]—[[1960]]), адмовіўся ад прозвішча ў 1917 і стаў маркізам Кэрысбрук, *** [[Вікторыя Яўгеній Батэнберг|Вікторыя Яўгеній]] ([[1887]]—[[1969]]), замужам за каралём Іспаніі [[Альфонс XIII|Альфонсам XIII]] *** Леапольд ([[1889]]—[[1922]]), *** [[Морыц Батэнберг|Морыц]] ([[1891]]—[[1914]]). ** [[Франц Іосіф Батэнберг|Франц Іосіф]] ([[1861]]—[[1924]]), быў жанаты на прынцэсе Ганне Чарнагорскай, дзяцей не мелі. == Спасылкі == * [http://genealogy.euweb.cz/brabant/brabant14.html#AL Генеалагічнае дрэва роду Батэнбергаў] [[Катэгорыя:Гесэнскі дом]] [[Катэгорыя:Дом Батэнберг| ]] 91hmh5i3n6b9nzjifv0f8bngbxjl8cf 0 122984 4183539 3697129 2022-08-11T20:10:29Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Карл}} {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Карл XV | арыгінальнае імя = Karl XV | сцяг = Swedish norwegian union flag.svg | тытул = [[Кароль Швецыі|кароль Шведаў, Готаў і Вендаў]] | парадак =19 | партрэт = Carl XV of Sweden c 1865 by Johan Fredrik Höckert.jpg | памер = 200px | каранацыя = [[3 мая]] [[1860]] | каранацыя_2 = [[5 жніўня]] [[1860]] | перыядпачатак = [[8 ліпеня]] [[1859]] |перыядканец = [[18 верасня]] [[1872]] | папярэднік = [[Оскар I]] | пераемнік = [[Оскар II]] |сцяг_2 = Royal Standard of Norway (1844-1905).svg |тытул_2 = [[кароль Нарвегіі]] |пад імем_2= Карл IV |парадак_2 = 51 | перыядпачатак_2 = [[8 ліпеня]] [[1859]] |перыядканец_2 = [[18 верасня]] [[1872]] | папярэднік_2 = [[Оскар I]] | пераемнік_2 = [[Оскар II]] | жонка = | дынастыя = | бацька = | маці = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = |Commons = Charles XV of Sweden}} '''Карл XV''' ({{lang-sv|Karl XV}}, {{ДН|3|5|1826}} — {{ДС|18|9|1872}}) — трэці кароль Швецыі і Нарвегіі (у Нарвегіі як '''Карл IV''') з дынастыі [[Бернадоты|Бернадотаў]] з [[1859]], старэйшы сын [[Оскар I|Оскара I]] (c 1857 рэгент падчас хваробы бацькі). Першы Бернадот, які нарадзіўся ў Швецыі. Жанаты на Луізе Нідэрландскай, дачцы малодшага сына [[Вілем I|Вілема I]] ([[1850]]). Пры ім праведзены маштабныя рэформы, уведзены сучаснае мясцовае (1862), царкоўнае (1863) і крымінальнае права (1864). Дэвіз караля быў: ''Land skall med lag byggas'' — «Зямлю пабудуе закон». Ён жа ў [[1866]] спрыяў рэформе [[рыксдаг]]а. Прыхільнік саюза скандынаўскіх дзяржаў, аднак падчас [[дацкая вайна 1864|дацка-нямецкай вайны за Шлезвіг]] прытрымваўся нейтралітэту. Карл быў мастаком і паэтам. Пакінуў толькі адну дачку, [[Лавіса Шведская|Лавісу (Луізу)]]; сын памёр у 2-летнім узросце, таму прастол атрымаў у спадчыну брат Карла [[Оскар II]]. Пасля дасягнення незалежнасці Нарвегіі яе каралём стаў у [[1905]] [[Хокан VII]] — унук Карла XV, сын яго дачкі. {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Карл XV Шведский}} {{start box}} {{succession box|title=[[Спіс каралёў Швецыі|Кароль Швецыі]]<br />[[Выява:Coat of arms of Sweden.svg|80px]]|before=[[Оскар I]]|after=[[Оскар II]]|years=[[1859]]—[[1872]]}} {{end box}} {{Каралі Швецыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання]] 9e5x1tk04ah4nlepzu93efttyo5sdf1 0 122986 4183529 4181602 2022-08-11T20:09:50Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Бернадоты''' — кіруючая [[дынастыя]] [[каралеўства]] [[Швецыя|Швецыі]], бярэ пачатак ад напалеонаўскага [[Карл XIV Юхан|маршала Бернадота]]. [[Выява:Arms of Bernadotte.svg|thumb|125px|Герб Бернадотаў]] {| width=95 % class="wikitable" style="text-align:center; font-family:Arial; font-size: 98%" !Імя||Гады жыцця||Муж/Жонка||Гады жыцця||Дзеці |- |[[Карл XIV Юхан]] Жан Батыста Жуль Бернадот |[[1763]]—[[1844]] |[[Дэзідэрыя]] <small>(нар. Дэзірэ Клары)</small> |[[1777]]—[[1860]] | *Оскар I ([[1799]]—[[1859]]) |- |[[Оскар I]] |[[1799]]—[[1859]] |[[Жазэфіна Лейхтэнбергская]] |[[1807]]—[[1876]] | *Карл XV ([[1826]]—[[1872]]) *Густаў ([[1827]]—[[1852]]) *Оскар II ([[1829]]—[[1907]]) *Яўгенія ([[1830]]—1889) *Аўгуст ([[1831]]—[[1873]]) |- |[[Карл XV]] |[[1826]]—[[1872]] |[[Луіза Нідэрландская]] |[[1828]]—[[1871]] | *[[Лавіса Шведская|Лавіса]] ([[1851]]—[[1926]]) *Карл Оскар ([[1852]]—[[1854]]) |- |[[Оскар II]] |[[1829]]—[[1907]] |[[Сафія Насауская]] |[[1836]]—[[1913]] | *Густаў V ([[1858]]—[[1950]]) *Оскар ([[1859]]—[[1953]]) *[[Карл Шведскі, герцаг Вестэр'ётландскі|Карл]] ([[1861]]—[[1951]]) *[[Яўгеній Шведскі, герцаг Нерке|Яўгеній]] ([[1865]]—[[1947]]) |- |[[Густаў V]] |[[1858]]—[[1950]] |[[Вікторыя Бадэнская]] |[[1862]]—[[1930]] | *[[Густаў VI Адольф]] ([[1882]]—[[1973]]) *Вільгельм ([[1884]]—[[1965]]) *Эрык ([[1889]]—[[1918]]) |- |[[Густаў VI Адольф]] |[[1882]]—[[1973]] | *[[Маргарыта Конаўцкая]] *[[Луіза Маўнтбетэн]] |[[1889]]—[[1965]] | *[[Густаў Адольф, герцаг Вестэрботэнскі|Густаў Адольф]] ([[1906]]—[[1947]]) *[[Сігвард Бернадот, граф Вісбаргскі|Сігвард]] ([[1907]]—[[2002]]) *[[Інгрыд Шведская|Інгрыд]] ([[1910]]—[[2000]]) *Бертыль ([[1912]]—[[1997]]) *Карл Юхан ([[1916]]—) |- |[[Густаў Адольф, герцаг Вестэрботэнскі]] <br /><small>(спадчыннік прастола, не валадарыў)</small> |[[1906]]—[[1947]] |[[Сібіла Саксен-Кобург-Гоцкая]] |[[1908]]—[[1972]] | *Маргарэта ([[1934]]—) *Бергіта ([[1937]]—) *Дэзірэ ([[1938]]—) *Крысціна ([[1943]]—) *Карл XVI Густаў ([[1946]]—) |- |[[Карл XVI Густаў]] |[[1946]]— |[[Сільвія, каралева Швецыі|Сільвія]] <small>(нар. Зомерлат)</small> |[[1943]]— | *[[Вікторыя, кронпрынцэса Швецыі|Вікторыя]] ([[1977]]—) *[[Карл Філіп, прынц Швецыі|Карл Філіп]] ([[1979]]—) *[[Мадлен, прынцэса Швецыі|Мадлен]] ([[1982]]—) |} Інфармацыя з брашуры [[Шведскі інстытут|Шведскага інстытута]] з серыі «Агульныя даныя пра Швецыю». {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.royalcourt.se/theroyalfamily/thebernadottedynasty.4.19fe5e61065eb9aeea80003042.html www.royalcourt.se] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20061231095404/http://www.royalcourt.se/theroyalfamily/thebernadottedynasty.4.19fe5e61065eb9aeea80003042.html |date=31 снежня 2006 }}{{Ref-en}} {{Каралі Швецыі}} {{Дынастыі Еўропы}} {{Каралеўскія дынастыі}} [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] [[Катэгорыя:Бернадоты| ]] 7lidtkbufp5s0qgyq5cmtyur61b7yl2 0 124206 4183740 4024845 2022-08-11T20:32:02Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Свен}} {{ДД}} '''Свен I Вілабароды''' ({{lang-no|Sveinn Tjúguskegg}}, {{lang-sv|Sven Tveskägg}}, {{lang-da|Svend Tveskæg}}, {{lang-en|Sweyn Forkbeard}}, каля [[960]] — {{ДС|3|2|1014}}) — кароль [[Данія|Даніі]], [[Англія|Англіі]] і вялікай часткі [[Нарвегія|Нарвегіі]]. Свен быў лідарам вікінгаў і бацькам [[Кнуд Вялікі|Кнуда Вялікага]]. Ён стаў каралём Даніі пасля смерці свайго бацькі, [[Харальд I Сінязубы|Харальда Сінязубага]], у канцы [[986]] ці ў пачатку [[987]] года. У [[1000]] годзе Свен стаў валадаром большай часткі Нарвегіі, калі [[Эйрык, сын Хокана Магутнага]], прысягнуў яму як [[васал]]. Пасля доўгіх заваяванняў і амаль перад смерцю па загаду Свена быў заснаваны горад у Англіі, які атрымаў назву [[Суонсі]] (ад {{lang-en|Sweyn's Ey}}). Пазней Свен стаў каралём Англіі. А ў апошнія месяцы жыцця стварыў такую вялікую імперыю [[Паўночнае мора|Паўночнага мора]], якая па памерах магла паспрачацца толькі з імперыяй яго сына Кнуда. == Мянушка == Мянушка Свена, якая верагодна ўжывалася пры яго жыцці, не падобна на большасць мянушак каралеўскіх асоб. Яна ўказвае на вілападобны тып вусоў, а не барады, як можна было меркаваць. Такі стыль быў вельмі папулярны ў тыя часы, асабліва ў Англіі, дзе, верагодна, Свен і вырашыў яго пераняць. Падобны стыль вусоў можна знайсці на выяве з [[дыван з Баё|дывана з Баё]]. == Царква і Свен == Бацька Свена, Харальд Сінязубы, быў першым [[Скандынавія|скандынаўскім]] каралём, які афіцыйна прыняў хрысціянства ў [[960-я|960-х]] гадах. Згодна з [[Адам Брэменскі|Адамам Брэменскім]], гісторыкам [[11 стагоддзе|11 стагоддзя]], сын Харальда, Свен быў хрышчоны пад імем Ота, у гонар першага імператара [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]]<ref>Adam of Bremen Gesta II.3. Ed. Schmeidler, trans. Tschan, pg. 56</ref>. Але Свен Вілабароды ніколі афіцыйна не карыстаўся сваім хрысцянскім імем. На манетах, якія ён біў было напісана «ZVEN REX DAENOR», што перакладецца як «Свен, кароль данаў». І нават калі ён быў абраны [[Уітэнагемот]]ам на пасаду караля Англіі ў [[1013]] годзе, ён стаў каралём Свенам, а не Ота. == Кароль Даніі == Згодна з некаторымі крыніцамі, як то «[[Сага аб ёмсвікінгах]]», Свен быў незаконнанароджанным сынам Харальда Сінязубага і быў выхаваны легендарным [[ёмсвікінг]]ам і ярлам [[Ёмбарг]]а [[Палнатокі]]. Адам Брэменскі піша, што Свен быў пераможаны шведскім каралём [[Эрык VI Пераможца|Эрыкам VI Пераможцам]], які кіраваў Даніяй на працягу некаторага часу ў [[994]]—[[995]] гадах. Аднак на гэты конт няма адзінага меркавання. Вядома, таксама, што пасля таго як Эрык памёр, Свен ажаніўся з яго ўдавой, вядомай пад імёнамі Гунхільда, Сігрыд і Святаслава. Адносна гэтай паўлегендарнай жанчыны асноўныя крыніцы разыходзяцца: згодна з ісландскімі сагамі яна была дачкой шведскага вікінга і жонкай Эрыка VI, а пасля яго смерці — Свена Вілабародага; [[Саксон Граматык]] пацвярджае толькі тое, што Свен узяў у жонкі ўдаву Эрыка; Адам Брэменскі піша, што яна была польскай прынцэсай; а [[Цітмар Мерзебургскі]] згадвае, што жонкай Свена і маці Кнуда Вялікага была дачка [[Мешка I]], сястра караля [[Баляслаў I Храбры|Баляслава I Храбрага]]. Верагодна, гэта дае тлумачэнне згадванню ў хроніках факта ўдзела польскіх войскаў у паходзе Кнуда на Англію ў [[1015]] годзе. == Барацьба за Нарвегію == Разам з тытулам караля Даніі Свен адразу ж стаў і каралём Нарвегіі, аднак фактычным кіраўніком Нарвегіі быў [[Хокан Магутны]], які стаў рэгентам яшчэ пры Харальдзе Сінязубым. У [[995]] годзе [[Олаф I Тругвальдсан]] вярнуўся ў Нарвегію і забіў Хокана, тым самым Данія да [[1000]] года страціла кантроль над Нарвегіяй. У тым годзе ў [[бітва пры Свольдэры|бітве пры Свольдэры]] аб’яднаны дацка-шведскі флот з далучыўшымся да іх карабелямі [[Эйрык Хоканарсан|Эйрыка Хоканарсана]], сына забітага Хокана, змог перамагчы флот Олафа, карабель якога патануў разам з ім. Нарвегія зноў вярнулася пад дацкі кантроль, а новым рэгентам стаў Эйрык. == Заваяванне Англіі == [[Выява:Swen Widlobrody ubt.jpeg|thumb|left|220px|Свен і Ёмсвікінгі на пахаванні Харальда Сінязубага]] Згодна з хронікай Джона Уолінфордскага Свен здзейсніў набегі на Англію ў [[1002]]—[[1005]], [[1006]]—[[1007]] і [[1009]]—[[1012]] гадах, з мэтай помсты за [[гвалт у дзень святога Брайса]], калі па загаду англійскага караля [[Этэльрэд Неразумны|Этэльрэда Неразумнага]] было згвалтавана дацкае насельніцтва брытанскага вострава. Лічыцца, што сярод ахвяр гвалту была і сястра Свена Гунхільда.<ref>Mike Ashley, British Monarchs; A complete genealogy, gazeteer and biographical Encyclopaedia of the Kings and Queens of Britain, Robinson Publishing (1998) p.483</ref> Сайман Кейнз піша, што Свен быў актыўны ў рэгіёнах [[Уэсекс]] і [[Усходняя Англія|Усходняй Англіі]] ў [[1003]]—[[1004]] гадах, але з-за недахопу харчу быў вымушаны вярнуцца дадому. Некаторыя навукоўцы лічаць, што ў гэтых наскоках Свен мог і не прымаць удзел. Але дакладна вядома, што ў 1013 годзе Свен разам з вялікім флотам уварваўся ў Англію.<ref>Blair, Peter Hunter (2003). [http://books.google.com/books?id=9eN87VsPaw0C&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false An Introduction to Anglo-Saxon England (3rd ed.)]. Cambridge University Press. p. 98. ISBN 0-521-53777-0.</ref> Як паведамляе [[Англасаксонская хроніка|хроніка Пітэрбора]], у ліпені кароль Свен высадзіўся з вялікім флотам у [[Сендвіч]]ы, потым па рацэ [[Трэнт]] войска дасягнула [[Гейнсбара]]. Амаль адразу ўся Усходняя Англія і [[Нартумбрыя]] трапілі пад прыгнёт нарвежцаў, хутка здаліся і жыхары Саюза Пяці Гарадоў. Свен зразумеў, што ён можа пайсці далей, і, зрабіўшы запасы харчоў, рушыў з асноўнымі сіламі на поўдзень у раён [[Оксфард]]а, амаль не сустракаючы процідзеяння. Пасля Оксфарда вікінгі захапілі [[Вінчэстэр]] і аблажылі [[Лондан]]а.<ref>[http://mcllibrary.org/Anglo/ The Anglo-Saxon Chronicle.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060421183735/http://mcllibrary.org/Anglo/ |date=21 красавіка 2006 }} Everyman Press: London, 1912. Translation by James Ingram (London, 1823) and J.A. Giles (London, 1847). Online Medieval and Classical Library Release #17. Retrieved 12 October 2006.</ref> Аднак лонданцы трымаліся; сярод абаронцаў горада былі кароль Англіі Этэльрэд і Торкель Высокі, вікінг, які перабег да Этэльрэда. Нарэшце Свен зняў аблогу і рушыў на захад да горада [[Бат]], дзе збіраўся папоўніць запасы харчу для далейшай аблогі Лондана. На гэты раз лонданцы спужаліся, што Свен захопіць горад і адпомсціць жыхарам за доўгае непадпарадкаванне. Этэльрэд збег у [[Нармандыя|Нармандыю]] разам са сваёй сям’ёй, а Свен у дзень Ражства Хрыстова 1013 года быў абраны [[Уітэнагемот]]ам новым каралём Англіі. [[3 лютага]] 1014 года Свен памёр, ён быў каралём Англіі толькі пяць тыдняў. Першапачаткова быў пахаваны ў [[Ёрк (горад)|Ёрку]], пазней яго цела было перавезена ў Данію, дзе Свен і быў пахаваны ў [[Кафедральны сабор Роскіле|Кафедральным саборы Роскіле]]. Яго сын, Кнуд, быў вымушаны вярнуцца ў Данію дзеля абароны свайго тытула караля Даніі, але праз нейкі час зноў вярнуўся ў Англію і стаў, як і бацька, каралём Англіі. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Sweyn Forkbeard|выгляд=міні}} * [http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361193 SVEND Haraldsen] {{ref-en}} Foundation for Medieval Genealogy. {{Каралі Даніі}} {{Каралі Нарвегіі}} {{Каралі Англіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы X стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мянушкі]] [[Катэгорыя:Кнютлінгі]] bztvqvgjl0cteueivut89dcmy23ho4w 0 124219 4183746 3865566 2022-08-11T20:32:26Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | пахаваны = [[Вэстмінстэрскае абацтва]], у 1040 годзе рэшткі былі кінуты ў балота ля берагоў [[Тэмза|ракі Тэмзы]] }} '''Гаральд I Заечая Лапа''' ({{lang-en|Harold Harefoot}}; каля [[1015]] — {{ДС|17|3|1040}}) — кароль Англіі, які ўладарыў у 1035—1040. Сваю мянушку атрымаў за хуткасць і паляўнічыя ўменні. == Біяграфія == Гаральд быў незаконнанароджаным сынам караля [[Англія|Англіі]], [[Данія|Даніі]] і [[Нарвегія|Нарвегіі]] [[Кнуд Вялікі|Кнуда Вялікага]] і Эльфгіфу Нортхэмптанскай. Пасля смерці Кнуда Вялікага ў 1035 годзе прастол павінен быў атрымаць у спадчыну адзіны законы сын Кнуда [[Хардэкнуд]], які кіраваў Даніяй пад канец жыцця свайго бацькі. Аднак пагроза з боку караля Нарвегіі [[Магнус I|Магнуса I]] не дала магчымасці Хардэкнуду прыехаць у Англію на каранаванне. Гэтым скарысталася частка англійскіх магнатаў на чале з [[эрл]]ам Леафрыкам і Эльфгіфу Нортхэмптанскай, якія далі параду абраць рэгентам краіны Гаральда. На сходзе ў [[Оксфард]]зе у пачатку 1036 года прыхільнікі Гаральда і Хардэкнуда прыйшлі да кампрамісу: Гаральд станавіўся рэгентам Англіі, а каралева-маці Эма Нармандская захоўвала свой двор, гвардыю і кантроль над каралеўскай казной. Тым не менш Гаральд напаў на рэзідэнцыю Эмы ў [[Вінчэстэр]]ы і захапіў казну. К канцу 1037 года ўсе магнаты Англіі прызналі Гаральда сваім каралём, а Эма збегла з краіны. Паводле меркавання некаторых гісторыкаў, улада ў краіне ў той час практычна знаходзілася ў руках маці Гаральда Эльфгіфу. У 1036 годзе ў Англію прыбыў [[Альфрэд Этэлінг]], малодшы сын караля [[Этэльрэд Неразумны|Этэльрэда II]], які меў правы на англійскі трон. Асцерагаючыся, што яго прысутнасць на астравах справакуе звяржэнне Гаральда, прыхільнікі апошняга на чале з эрлам Годвінам арыштавалі Альфрэда. Пасля гэтага яго асляпілі і скора Альфрэд памёр. Смерць Этэлінга абурыла не толькі Хардэкнуда, які прыходзіўся кроўным братам нябожчыка, але і герцага [[Нармандыя|Нармандыі]], пад аховай якога пражываў Альфрэд. Пазіцыі Гаральда ў Англіі былі дастаткова трывалымі, невядома аб якіх-небудзь апазіцыйных каралю партыях англа-дацкай арыстакратыі. Аднак Хардэкнуд падрыхтаваў атаку на астравы. Дамовіўшыся з Нарвегіяй аб міры ў 1039 годзе, Хардэкнуд сабраў вялікі флот і адплыў на адваяванне Англіі. Аднак вайны атрымалася пазбегнуць, бо 17 сакавіка 1040 года Гаральд I нечакана памёр. Хардэкнуд высадзіўся ў [[Уэсекс]]е і у скорым часе быў аб’яўлены каралём Англіі. Цела Гаральда было вынята з магілы ў [[Вэстмінстэрскае абацтва|Вэстмінстэрскім абацтве]] і было кінута ў балота ля берагоў [[Тэмза|Тэмзы]]. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Англасаксонская хроніка]] * Stenton, F. Anglo-Saxon England. Oxford, 1973. == Спасылкі == {{Commons|Category:Harold Harefoot|выгляд=міні}} {{Каралі Англіі}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Англасаксонскі перыяд]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пазашлюбнае нашчадства манархаў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Пазашлюбнае нашчадства манархаў Даніі]] [[Катэгорыя:Кнютлінгі]] 6a12wft9eio8s3ltpx7khk0znjim5x2 14 124220 4183754 2401211 2022-08-11T20:34:01Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Кнютлінгаў]] у [[Катэгорыя:Кнютлінгі]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{DEFAULTSORT:Кнютлінгі}} [[Катэгорыя:Дынастыі сярэдневяковай Еўропы]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Даніі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Англіі]] 3uv89pnxay73tanisq5ev9zgb56ofan 14 124291 4183787 2401150 2022-08-11T20:37:06Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Валуа]] у [[Катэгорыя:Валуа]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{Commonscat|House of Valois}} {{DEFAULTSORT:Валуа}} [[Катэгорыя:Дынастыі Францыі]] [[Катэгорыя:Каралі французскія|Дынастыя Валуа]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] snyc95ctkoan4r9ju9nhfwjdrpd9gcd 0 124332 4183549 3697131 2022-08-11T20:11:16Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Оскар II | арыгінальнае імя = Oscar II | сцяг = Swedish norwegian union flag.svg | тытул = [[Кароль Швецыі|кароль Шведаў, Готаў і Вендаў]] | парадак = | партрэт = Oscar II of Sweden & Throne c 1900.jpg | шырыня партрэта = 300px | каранацыя = [[12 мая]] [[1873]] | каранацыя_2 = [[18 ліпеня]] [[1873]] | перыядпачатак = [[19 жніўня]] [[1872]] |перыядканец = [[8 снежня]] [[1907]] | папярэднік = [[Карл XV]] | пераемнік = [[Густаў V]] |сцяг_2 = Royal Standard of Norway (1844-1905).svg |тытул_2 = [[кароль Нарвегіі]] | перыядпачатак_2 = [[19 жніўня]] [[1872]] |перыядканец_2 = [[7 чэрвеня]] [[1905]] |адрачэнне_2 = [[26 кастрычніка]] [[1905]] |парадак_2 = 52 |парадак = 20 | папярэднік_2 = [[Карл XV|Карл IV]] | пераемнік_2 = [[Хокан VII]] | жонка = | дынастыя = | бацька = | маці = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | манаграма = | аўтограф = | узнагароды = {{{!}} {{!}}{{Ордэн Серафімаў}}{{!!}}{{Ордэн Мяча}}{{!!}}{{Ордэн Вазы}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Палярнай зоркі, 1748-1975, Швецыя}}{{!!}}{{Кавалер ордэна Нарвежскага льва}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святога Олафа}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Падвязкі}}{{!!}}{{Ордэн Залатога руна}}{{!!}}{{Кавалер Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання}} {{!}}- {{!}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Вільгельма}} {{!}}} |Commons = Oscar II of Sweden}} [[Выява:Swedish stamp, Oscar II, 1885, fem öre.jpg|left|200px|thumb|Оскар II на марцы Швецыі 1885 года]] '''Оскар II''' ({{lang-sv|Oscar II}}, {{ДН|21|1|1829}} — {{ДС|8|12|1907}}) — кароль Швецыі ў 1872—1907 гадах з дынастыі [[Бернадоты|Бернадотаў]], сын [[Оскар I|Оскара I]] і Жазэфіны Лейхтэнбергскай. Уступіў на прастол пасля брата [[Карл XV|Карла XV]], які не пакінуў сыноў. У апошнія гады па стане здароўя фактычна ўлада знаходзілася ў руках кронпрынца, будучага караля [[Густаў V|Густава V]]. Меў чын германскага грос-адмірала (13 ліпеня 1905). Апошні шведскі кароль [[Нарвегія|Нарвегіі]] (1872—1905); у [[1905]] [[асабістая унія]] Швецыі і Нарвегіі скасавана, і нарвежцы абралі на прастол прынца Карла Дацкага, які прыняў імя [[Хокан VII]]. Хокан VII прыпадаў траюрадным пляменнікам Оскару (сын дачкі Карла XV). == Сям’я == З 1857 года Оскар быў жанаты з [[Сафія Насау-Вайльбург|Сафіяй Насау-Вайльбург]] (1836—1913), ад якой у яго было чацвёра сыноў: * [[Густаў V]] (1858—1950), кароль Швецыі * [[Прынц Оскар, герцаг Готланд|Оскар]] (1859—1953), герцаг Готландскі, Граф Бернадот Візбаргскі * [[Карл Шведскі, герцаг Вестэргётландскі|Карл]] (1861—1951), герцаг Вестэргётландскі * [[Прынц Яўгеній, герцаг Нерке|Яўгеній]] (1865—1947), герцаг Нерке, быў адным з самых вядомых шведскіх мастакоў. {{зноскі}} == Літаратура == * Elgklou, Lars: Bernadotte-suvun tarina. Suom. Suom. Salmenoja, Margit. Salmenoja, Margit. Hämeenlinna: Arvi A. Hämeenlinna: Arvi A. Karisto Oy, 1981. ISBN 951-23-1749-4. Karisto Oy, 1981. ISBN 951-23-1749-4. {{Каралі Швецыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Нарвежскага льва]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання]] [[Катэгорыя:Асобы на манетах]] [[Катэгорыя:Асобы на марках]] du9ajihp6skavqyqaa4mnkzlfkkh8oc 14 124731 4183583 2401188 2022-08-11T20:15:27Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Глюксбургаў]] у [[Катэгорыя:Глюксбургі]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{commonscat|House of Glücksburg}} {{асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{DEFAULTSORT:Глюксбургі}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Даніі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Грэцыі]] [[Катэгорыя:Дынастыя Ольдэнбургаў]] 3mt2v5qdn9qbk6xa61lseklyb2r4nli 0 126624 4183682 3488054 2022-08-11T20:26:25Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Конрад}} {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Конрад IV Гогенштаўфен | арыгінальнае імя = {{lang-de|Konrad IV von Hohenstaufen}} | партрэт = Conrad_IV_of_Germany.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | тытул = [[Спіс каралёў Іерусаліма|кароль Іерусаліма]] | сцяг = Armoiries de Jérusalem.svg | пад імем = Конрад II | перыядпачатак = [[25 красавіка]] [[1228]] | перыядканец = [[21 мая]] [[1254]] | папярэднік = [[Іаланта Іерусалімская]] | пераемнік = [[Канрадзін]] | тытул_2 = [[Спіс манархаў Германіі|кароль Германіі]] | сцяг_2 = Flag_of_the_Holy_Roman_Empire_(1200-1350).svg | перыядпачатак_2 = [[люты]] [[1237]] | перыядканец_2 = [[21 мая]] [[1254]] | папярэднік_2 = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых II]] | пераемнік_2 = [[Вільгельм Галандскі]] | тытул_3 = [[Спіс кіраўнікоў Сіцылійскага каралеўства|кароль Сіцыліі]] | сцяг_3 = Bandiera del Regno di Sicilia 4.svg | парадак_3 = 9 | пад імем_3 = Конрад I | перыядпачатак_3 = [[13 снежня]] [[1250]] | перыядканец_3 = [[21 мая]] [[1254]] | папярэднік_3 = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Федэрыга I]] | пераемнік_3 = [[Канрадзін|Конрад II]] | тытул_4 = [[Спіс кіраўнікоў Швабіі|герцаг Швабіі]] | пад імем_4 = Конрад III | сцяг_4 = | перыядпачатак_4 = [[1235]] | перыядканец_4 = [[21 мая]] [[1254]] | папярэднік_4 = [[Генрых VII Гогенштаўфен|Генрых II]] | пераемнік_4 = [[Канрадзін]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = | Commons = Conrad IV of Germany }} '''Конрад IV Гогенштаўфен''' ({{lang-de|Konrad IV von Hohenstaufen}}; [[25 красавіка]] [[1228]], [[Андрыя]], [[Апулія]], [[Італія]] — [[21 мая]] [[1254]], каля [[Лавела]], [[Базіліката]], [[Італія]]) — [[Спіс манархаў Германіі|кароль Германіі]] (з [[1237]] года; самастойна — з [[1250]] года), [[Спіс каралёў Іерусаліма|Кароль Іерусаліма]] (з [[1228]] года), [[Спіс кіраўнікоў Сіцылійскага каралеўства|кароль Сіцыліі]] (з [[1250]] года), [[герцаг Швабіі]] (з [[1235]] года). Конрад быў адзіным сынам [[Спіс імператараў Свяшчэннай Рымскай імперыі|імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі]] [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрыха II Гогенштаўфена]] і яго другой жонкі [[Іаланта Іерусалімская|Іаланты (Ізабелы) Іерусалімскай]], якая памерла пры яго нараджэнні; ад яе Конрад атрымаў у спадчыну права на трон Іерусаліма. == Біяграфія == [[Выява:Seal of Conrad IV of Germany.jpeg|thumb|left|200px|Пячатка Конрада IV.]] Пасля звяржэння старэйшага брата [[Генрых VII Гогенштаўфен|Генрыха]] быў выбраны і каранаваны рымскім каралём ([[1237]]); кіраваў у адсутнасць бацькі [[Германія]]й. З [[1240]] года Конрад актыўна пачаў умешвацца ў імперскую палітыку і агітаваць князёў падтрымаць свайго бацьку. Калі [[Інакенцій IV, Рымскі Папа|Інакенцій IV]], на Ліёнскім саборы ў [[1245]] годзе, абвясціў Фрыдрыха зрынутым, Конрад змагаўся з ландграфам цюрынгенскім [[Генрых IV Распэ|Генрыхам Распэ]], якога прыхільнікі абвясцілі імператарам. Генрых разбіў Конрада IV у [[1246]] годзе пад [[Франкфурт-на-Майне|Франкфуртам]], але захварэў пры аблозе [[Ульм]]а і памёр [[16 лютага]] [[1247]] года. Тады Конраду IV прыйшлося змагацца з абраным на яго месца [[Вільгельм II, граф Галандыі|Вільгельмам Галандскім]], які пасля смерці [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрыха II]], разбіў Конрада IV у бітве пры [[Опенгейм]]е ў [[1251]] годзе. Напачатку [[1252]] года Конрад IV з'явіўся ў [[Італія|Італію]], падпарадкаваў [[Капуя|Капую]], узяў і сурова пакараў [[Неапаль]] ([[1253]]) і зацвердзіўся на поўдні паўвострава. Папа Інакенцій IV узвёў супраць яго фармальнае абвінавачванне ў ерасі і адлучыў яго ад царквы. У падрыхтоўцы да паходу ў Верхнюю Італію Конрад IV памёр ад малярыі ў ваенным лагеры каля [[Лавела]] [[21 мая]] [[1254]] года. Сэрца і яго вантробы пахавалі ў [[Мельфі]]. Цела Конрада было адвезена ў кафедральны сабор [[Месіна|Месіны]], але маланка стукнула ў сабор, і ўстаноўленае для развітання цела караля згарэла яшчэ перад пахаваннем. == Сям'я і дзеці == [[1 верасня]] [[1246]] года Конрад IV ажаніўся са сваёй чацвераюраднай сястрой — [[Елізавета Баварская, 1227–1273|Елізаветай Вітэльсбах]] ([[1227]] — [[9 кастрычніка]] [[1273]]). Яна была дачкой пфальцграфа і герцага Баварскага [[Атон II, герцаг Баварыі|Атона II Яснавяльможнага]] ([[7 красавіка]] [[1206]] — [[29 лістапада]] [[1253]]) і Агнесы ([[1201]] — [[1267]]) — стрыечнай цёткі імператара Фрыдрыха II. Пазней Елізавета выйшла замуж за [[Мейнхард II|Мейнхарда II]] ([[1238]] — [[1 снежня]] [[1295]]), графа [[Гарыцыя|Горыцы]] ([[1257]] — [[1271]]), графа [[Ціроль|Ціроля]] (з [[1257]] года), герцага [[герцагства Карынтыя|Карынтыі]] і [[Крайна|Крайны]] (з [[1286]] года). Ад гэтага шлюбу нарадзілася адзінае дзіця — сын, які ўвайшоў у гісторыю пад імем [[Канрадзін]]а ([[25 сакавіка]] [[1252]] — [[29 кастрычніка]] [[1268]]), [[кароль Іерусаліма]] (як ''Конрад III'') ([[1254]] — [[1268]]), [[кароль Сіцыліі]] (як ''Конрад II'') ([[1254]] — [[1258]]), [[Спіс кіраўнікоў Швабіі|герцаг Швабіі]] (як ''Конрад IV'') ([[1254]] — [[1268]]). {{ЭСБЕ}} <br /> {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| &nbsp;Папярэднік&nbsp;<br />'''[[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых II]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; '''[[Спіс манархаў Германіі|кароль Германіі]]'''&nbsp;<br />[[1237]]—[[1254]] | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Пераемнік<br />'''[[Вільгельм II, граф Галандыі|Вільгельм Галандскі]]''' |- | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; '''[[Спіс каралёў Сіцыліі|кароль Сіцыліі]]'''&nbsp;<br />[[1250]]—[[1254]] | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| Пераемнік<br />'''[[Канрадзін]]''' |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| &nbsp;Папярэднікі&nbsp;<br />'''[[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых]]'''<br />'''[[Іаланта, каралева Іерусаліма|Іаланта]] | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; '''[[Спіс каралёў Іерусаліма|кароль Іерусаліма]]'''&nbsp;<br />[[1228]]—[[1254]] |- |} {{Іерусалімскія манархі}} [[Катэгорыя:Каралі германскія]] [[Катэгорыя:Каралі іерусалімскія]] [[Катэгорыя:Каралі сіцылійскія]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Герцагі швабскія]] cwgs3zbdetyqj17m769rg9nhsq8o005 0 126780 4184087 4049789 2022-08-12T09:40:14Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Сфорца]] у [[Сфорца]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Род | Род=Сфорца | Герб= | Апісанне герба=(гл. [[Герб Мілана]]) | Дэвіз= | Тытул=Герцагі Міланскія | Родапачынальнік=[[Муцыа Атэндола]] (1369—1423) | Роднасныя роды=[[сям'я Вісконці]] | Галінуй= | Перыяд=загас у 1535 годзе | Месца паходжання=Італія | Падданства= | Зямельныя ўладанні= | Палацы= | Грамадзянская дзейнасць= | Ваенная дзейнасць= | Рэлігійная дзейнасць= | Грамадзянскія ўзнагароды= | Вайсковыя ўзнагароды= }} {{значэнні}} [[Выява:Francesco_Sforza.jpg|thumb|Франчэска Сфорца. Партрэт працы [[Баніфацыа Бемба]], [[Брэра|Пінакатэка Брэра]], [[Мілан]].]] [[Выява:House of Sforza family tree (IT) by shakko.jpg|thumb|Род Сфорца]] [[Выява:Milano Castello 1.jpg|thumb|[[Замак Сфорца]] ў [[Мілан]]е.]] '''Сфорца''' — кіруючая дынастыя ў Італіі перыяду [[Рэнесанс]]у, герцагі [[Міланскае герцагства|Міланскія]]. == Гісторыя дынастыі == Заснавальнікам роду быў [[Муцыа Атэндола]] (1369—1423), празваны «Сфорца» (ад {{lang-it|sforzare}} — «напружваць, душыць», дзеяслоў, утвораны ад {{lang-it|forza}} — «сіла»), [[кандацьер]] з Раманьі, які служыў неапалітанскім каралям з [[Спіс кіраўнікоў Неапалітанскага каралеўства|анжуйскай дынастыі]]. Яго сын [[Франчэска Сфорца]] стаў кіраваць [[Міланскае герцагства|Міланам]] з [[1450]] г., стаўшы герцагам пасля свайго цесця, апошняга з роду [[сям'я Вісконці|Вісконці]]. У гэтай сям'і быў шэраг добрых кіраўнікоў, роўна як і некалькі дэспатаў, некаторыя з якіх былі разумова неўраўнаважанымі. Пасля род Сфорца злучыўся з сям'ёй [[род Борджыа|Борджыа]] праз палітычны шлюб [[Лукрэцыя Борджыа|Лукрэцыі Борджыа]] і Джавані Сфорца (пабочнага сына Кастанца Сфорца). === Вядомыя прадстаўнікі === * [[Франчэска Сфорца]] — першы герцаг міланскі, пабочны сын Муцыа Атэндола. Ажаніўся з Б'янкай Вісконці. * [[Алесандра Сфорца]] — яго малодшы брат. * Батыста Сфорца, дачка Алесандра, жонка [[Федэрыга да Мантэфельтра]], герцага Урбінскага — мадэлі знакамітых парных партрэтаў [[П'ера дэла Франчэска]]. * [[Ладавіка Сфорца]] (''Людовіка'') (1452—1508) па мянушцы «''Маро''» (Маўр, Цёмны), таленавіты [[Эпоха Адраджэння|рэнесансны]] дзеяч, вядомы таксама тым, што ўзяў на службу [[Леанарда да Вінчы]], быў разбіты ў [[1500]] [[Людовік XII, кароль Францыі|Людовікам XII]] Французскім (гл. [[Італьянскія войны]]). * [[Б'янка Сфорца]] — жонка імператара [[Максіміліян I, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Максіміліяна I]]. * [[Бона Сфорца]] — польская [[Бона Сфорца|каралева Бона]]. * [[Кацярына Сфорца]] — «Тыгрыца Раманьі». * [[Джавані Сфорца]] — адзін з мужоў знакамітай [[Лукрэцыя Борджыа|Лукрэцыі Борджыа]], унук Алесандра Сфорца. == Тэрыторыя == Міланскае герцагства складалася з вялікай часткі [[Ламбардыя|Ламбардыі]], [[Генуя|Генуі]], [[Павія|Павіі]] і [[Парма|Пармы]]. Кіраўнікі з дынастыі Сфорца спрыялі ператварэнню [[Мілан]]а ў значны культурны цэнтр. Са смерцю Франчэска II дынастыя Сфорца спынілася; у [[1535]] Мілан увайшоў у склад уладанняў Іспаніі. == Міланскія герцагі з роду Сфорца == # [[Франчэска Сфорца]] — 1450—1466 # [[Галеаца Марыя Сфорца]] — 1466—1476, ''сын папярэдняга'' # [[Джан Галеаца Сфорца]] — 1476—1494, ''сын папярэдняга'' # [[Ладавіка Сфорца|Людовіка Маро]] — 1480—1499, рэстаўрацыя 1500. ''Дзядзька папярэдняга па бацьку'' # [[Масіміліяна Сфорца]] — 1512—1515, ''сын папярэдняга'' # [[Франчэска II Марыя Сфорца]] — 1521—1535, ''брат папярэдняга'' == Герб Сфорца == {{main|Герб Мілана}} == Творы мастацтва == [[Выява:Viscontisforzatarot.jpg|right|thumb|100px|Вісконці-Сфорца Таро]] * Міланскі замак Кастэла Сфарцэска, па ўзоры якога італьянскія архітэктары ўзвялі сцены [[Маскоўскі Крэмль|Маскоўскага Крамля]]<ref name=kremlin>[http://www.kreml.ru/ru/main/history/kremlin/XV-XVI/ Час грандыёзнага будаўніцтва Крамля (II палова XV-пачатак XVI стагоддзя)]</ref> * Адна са знакамітых калод [[Карты Таро|Таро]] — ''[[калода Вісконці-Сфорца]]'', датаваная [[1428]] годам, выраблена мастаком [[Баніфацыа Бемба]] да вяселля Б'янкі Вісконці з Франчэска Сфорца <ref name=tarot>[http://tarothistory.com/viscontisforza.html Tarot History - The Visconti-Sfroza Tarot Deck]</ref>. Яго ж — парныя партрэты мужоў * [[Леанарда да Вінчы]] доўга і безвынікова спрабаваў стварыць конную статую Франчэска Сфорца <ref name=wallace>[http://sacknau.kiev.ua/news/interestinglytoknow/6283-robert-uolljejjs.-mir-leonardo.-chast-iv..html Роберт Уолэйс. Свет Леанарда. Частка IV. Веліч і трагізм.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130518025130/http://sacknau.kiev.ua/news/interestinglytoknow/6283-robert-uolljejjs.-mir-leonardo.-chast-iv..html |date=18 мая 2013 }}</ref> * Рукапісны «Часаслоў Сфорца», ілюстраваны мініяцюрамі ў Брытанскай бібліятэцы, Лондан (каля [[1490]]) <ref name=sakramentar>[http://www.faksimile.ch/werke/werk.php?l=e&show=2&nr=46 Sakramentar Heinrichs II.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070927051052/http://www.faksimile.ch/werke/werk.php?l=e&show=2&nr=46 |date=27 верасня 2007 }}</ref> * Так званы «Трыпціх Сфорца» [[Рагір ван дэр Вейдэн|Рагіра ван дэр Вейдэна]] створаны мастаком для Алесандра Сфорца <ref name=weyden>[http://www.wga.hu/frames-e.html?/html/w/weyden/rogier/13variou/7sforza1.html Weyden, Rogier van der]</ref> * «Алтар Сфорца» — гл. [[Майстар алтара Сфорца]] == У масавай культуры == * У рамане «Ганібал» сцвярджаецца, што [[Ганібал Лектэр|доктар Лектэр]] — нашчадак гэтага роду.<ref name=lecter>[[:en:House_of_Sforza#In_popular_culture|House_of_Sforza]]</ref> == Зноскі == {{заўвагі|2}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Сфорца}} * Коллинсон-Морлей Л. «История династии Сфорца», СПб, 2005. == Спасылкі == {{commonscat|House of Sforza}} * [http://www.milanocastello.it/ing/home.html Афіцыйны сайт Кастэла Сфарцэска] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120626175202/http://www.milanocastello.it/ing/home.html |date=26 чэрвеня 2012 }} {{Дынастыі Італіі}} [[Катэгорыя:Спісы кіраўнікоў Італіі]] [[Катэгорыя:Дынастыя Сфорца| ]] [[Катэгорыя:Дынастыі Італіі]] 5j0347vtgucwpxxcub9piqdmfzumlig 0 126866 4183548 3931811 2022-08-11T20:11:11Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя-значэнні|Оскар}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Оскар I | арыгінал імя = Oscar I | выява = Oscar I of Sweden & Norway c 1855 by Augusta Åkerlöf.jpg | шырыня = | апісанне выявы = | тытул = [[Кароль Швецыі|кароль Шведаў, Готаў і Вендаў]] | парадак = 18 | сцяг = Swedish norwegian union flag.svg | перыядпачатак = [[8 сакавіка]] [[1844]] | перыядканец = [[8 ліпеня]] [[1859]] | папярэднік = [[Карл XIV Юхан]] | пераемнік = [[Карл XV]] | тытул_2 = [[кароль Нарвегіі]] | парадак_2 = 50 | сцяг_2 = Royal Standard of Norway (1844-1905).svg | перыядпачатак_2 = [[8 сакавіка]] [[1844]] | перыядканец_2 = [[8 ліпеня]] [[1859]] | папярэднік_2 = [[Карл XIV Юхан|Карл III Юхан]] | пераемнік_2 = [[Карл XV|Карл IV]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | узнагароды = {{{!}} {{!}}{{Ордэн Серафімаў}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святога Олафа}} {{!}}} | аўтограф = }} '''Оскар I''' ({{lang-sv|Oscar I}}, пры нараджэнні Жазеф-Оскар Бернадот, {{lang-fr|Joseph Oscar Bernadotte}}, 1799—1859) — другі з дому [[Бернадоты|Бернадотаў]] [[спіс каралёў Швецыі|кароль Швецыі]] і [[спіс каралёў Нарвегіі|Нарвегіі]] (з [[1844]]). [[Выява:Crownprince Oscar of Sweden painted by Joseph Karl Stieler.jpg|thumb|left|Кароль Оскар I у бытнасць кронпрынцам]] Сын генерала Жана Бернадота (пасля напалеонаўскага маршала, а затым караля Швецыі [[Карл XIV Юхан|Карла XIV Юхана]]) і яго жонкі [[Дэзірэ Клары]], былой нявесты [[Напалеон I|Напалеона Банапарта]] (пасля каралевы Дэзідэрыі). Атрымаў незвычайнае для Францыі імя Оскар на хвалі сентыменталісцкай моды на скандынаўскія імёны; пра тое, што бацьку Оскара, а значыць, і яму самому, наканавана заняць трон двух скандынаўскіх каралеўстваў, Бернадоты не падазравалі. У 1811 пасля абрання бацькі спадчыннікам шведскага прастола 12-гадовы Оскар прыбыў у Швецыю і, у адрозненне ад бацькоў, добра авалодаў [[шведская мова|шведскай мовай]]. Яшчэ пры жыцці бацькі іграў прыкметную палітычную ролю (з-за хвароб караля і моўнага бар’ера паміж ім і міністрамі); быў віцэ-каралём [[Нарвегія|Нарвегіі]]. Да моманту ўзыходжання на прастол (1844) быў вельмі папулярны. Імкнуўся падкрэсліваць раўнапраўе шведскага і нарвежскага каралеўстваў. У 1844 быў уведзены сумесны шведска-нарвежскі сцяг (так званая «селядцовая салата»), а ў 1847 быў зацверджаны нарвежскі [[Ордэн Святога Олафа]]. == Сям’я == Меў ад шлюбу з [[Жазэфіна Лейхтэнбергская|Жазэфінай Лейхтэнбергскай]], дачкі [[Яўгеній Багарнэ|Яўгенія Багарнэ]] і ўнучкі [[Жазэфіна Багарнэ|імператрыцы Жазэфіны]] дзяцей: * [[Карл XV]] (1826—1872) — кароль Швецыі і Нарвегіі * Прынц Густаў (1827—1852) — герцаг Упландскі * [[Оскар II]] (1829—1907) — кароль Швецыі і Нарвегіі * [[Яўгенія Шведская|Яўгенія]] (1830—1889) * [[Аўгуст Шведскі|Аўгуст]] (1831—1873) — герцаг Даларна а таксама меў трох пазашлюбных дзяцей, якія іранічна зваліся «прынцамі Лапландыі»: * ад сувязі з актрысай [[Эмілі Хёгкіст|Эміліяй Хёгкіст]]: ** Яльмар Хёгкіст, (18.06.1839, Гамбург — 1874, Лондан) ** Макс Хёгкіст, (12.08.1840, Стакхолм — 1872, Кітай) * ад сувязі с [[Жакет Лёвенхільм]] дачка: ** Аскарыя (1819) {{зноскі}} == Спасылкі == * {{ВТ-ЭСБЕ|Оскар I}} * {{Супрацоўнік РАН|51617|караля Оскара I Іасефа Франца}} {{start box}} {{succession box|title=[[Спіс каралёў Швецыі|Кароль Швецыі]]<br />[[Выява:Coat of arms of Sweden.svg|80px]]|before=[[Карл XIV Юхан]]|after=[[Карл XV]]|years=[[1844]]—[[1859]]}} {{end box}} {{Каралі Швецыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Каралеўскія члены Лонданскага каралеўскага таварыства]] [[Катэгорыя:Ганаровыя члены Санкт-Пецярбургскай акадэміі навук]] t4ldt21arg2osvizrlpusjxy0f3edu2 0 131168 4183720 3696521 2022-08-11T20:29:14Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Харальд III''' ({{lang-da|Harald 3. Hen}}; [[1041]]? — {{ДС|17|6|1080}}) — кароль [[Данія|Даніі]]. Адзін з сыноў караля [[Свен II Эстрыдсен|Свена II Эстрыдсена]]. Удзельнічаў у апошнім дацкім набегу на [[Англія|Англію]] ў [[1069]]. Пасля смерці Свена быў абраны каралём. Яго кіраванне апісваецца як мірнае, нягледзячы на некаторыя канфлікты з малодшымі братамі [[Кнуд IV Святы|Кнудам]], які таксама прэтэндаваў на карону, і [[Эрык I, кароль Даніі|Эрыкам]]; падтрымліваў добрыя адносіны з царквой і [[папства|Папай]]. Згадваюцца некалькі лістоў [[Рыгор VII, Папа Рымскі|Папы]], у якіх ён падтрымлівае барацьбу Харальда з братамі. [[Саксон Граматык]] характарызуе Харальда як бязвольнага манарха, а яго дзеянні як малаэфектыўныя. Пазнейшыя гісторыкі, наадварот, станоўча ацэньвалі ролю караля. Напрыклад, пры ім была дазволена [[рубка лесу]] ў каронных землях, а таксама адменены [[Божы суд|ардаліі]]. Харальд памёр бяздзетным у 1080. Яго мянушка ''Hen'' азначае «тачыла» і была дана, верагодна, прыбліжанымі Кнуда. Па адной з версій, гэтым указвалася на тое, што Харальд такі ж бясшкодны, як вастрыльны камень у параўнанні з мячом. {{зноскі}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] aou0rhpgjp1dxpm62hnn6hbfy2dafro 0 131171 4183721 3763237 2022-08-11T20:29:18Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} {{Іншыя значэнні|тып=імя|Эрык}} '''Эрык I Добры''', або '''Велікадушны''' ({{lang-da|Eric I Ejegod}}; [[1070]]? — [[10 ліпеня]] [[1103]]) — кароль [[Данія|Даніі]]. Адзін з сыноў караля [[Свен II Эстрыдсен|Свена II Эстрыдсена]], быў абраны каралём пасля смерці свайго брата [[Олаф I, кароль Даніі|Олафа]]. У часы [[Кнуд IV Святы|Кнуда IV]] Эрык падтрымліваў яго, быў прызначаны [[ярл]]ам [[Графства Зеландыя|Зеландыі]]. Падчас сялянскага паўстання, якое прывяло да гібелі Кнуда, бег у Швецыю. Вярнуўся ў [[1095]], у тым жа годзе быў абраны каралём. Эрыку атрымалася аднавіць аўтарытэт каралеўскай улады ў народзе, змяніўшы падаткі, акрамя таго, неўрадлівыя гады ў Паўночнай Еўропе падышлі да канца. Вайна з [[венды|вендамі]], якія выцясняюцца германцамі, таксама была ўдалай — датчанам атрымалася захапіць важны для налётаў вендаў востраў [[Руген]]. У [[1098]] Эрык падарожнічаў да [[Святы прастол|Святога прастола]] ў [[Рым]], дзе дамогся кананізацыі Кнуда ([[1101]]) і незалежнасці ад [[архібіскуп]]а [[Гамбург]]а-[[Брэмен]]а (у 1103 было заснавана [[архібіскупства]] ў [[Лунд]]зе — першае архібіскупства ў [[Скандынавія|Скандынавіі]]). У [[1103]] Эрык адправіўся ў [[паломніцтва, рэлігія|паломніцтва]] ў [[Іерусалім]], незадоўга да гэтага адбіты [[Крыжовыя паходы|крыжакамі]] ў мусульман. Па дарозе Эрык пабываў у [[Вялікі Ноўгарад|Ноўгарадзе]], быў прыняты імператарам [[Аляксей I Камнін|Аляксеем I Камнінам]] у [[Канстанцінопаль|Канстанцінопалі]], аднак сваёй мэты не дасягнуў, з прычыны таго, што памёр у [[Пафас, Кіпр|Пафасе]] на [[востраў Кіпр|Кіпры]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.aerenlund.dk/idag/historie.asp?periode=5 Min Verdenshistorien — Middelalderen 1087—1499] af Søren Sørensen {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] 6ohg6nbc2ltqxv8zkvbch03zqs4gw62 0 131173 4183714 4079334 2022-08-11T20:28:54Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} {{Іншыя значэнні|тып=імя|Олаф}} '''Олаф I Голад''' ({{lang-da|Oluf 1. Hunger}}; [[1050]]? — [[18 жніўня]] [[1095]]) — кароль [[Данія|Даніі]]. Адзін з сыноў караля [[Свен II Эстрыдсен|Свена II Эстрыдсена]], пасля смерці свайго брата [[Кнуд IV Святы|Кнуда]] быў абраны каралём нягледзячы на тое, што ў той момант знаходзіўся ў закладніках у графа [[графства Фландрыя|Фландрыі]] [[Роберт I, граф Фландрыі|Роберта I]]. Аднак Олафа неўзабаве абмянялі на яго малодшага брата [[Нільс, кароль Даніі|Нільса]], і ён вярнуўся ў Данію. Ажаніўся за Інгігерд Харальдсдацір, дачцы караля [[Нарвегія|Нарвегіі]] [[Харальд III Хардродэ|Харальда Хардродэ]] і [[Лізавета Яраслаўна|Лізаветы Яраслаўны]]. Мянушку «Голад» Олаф атрымаў з-за неўраджая на працягу некалькіх гадоў, які быў успрыняты як Божая кара за забойства папярэдняга караля, тым больш Олаф разам з братамі [[Эрык I, кароль Даніі|Эрыкам]] і Нільсам першапачаткова належалі да партыі, апазіцыйнай каралю Кнуду. Олаф памёр 18 жніўня 1095 пры дзіўных акалічнасцях; з апісання [[Саксон Граматык|Саксона Граматыка]] можна выказаць здагадку, што ён прынёс сябе ў ахвяру для адкуплення грахоў Даніі. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.heimskringla.no/dansk/SAXO/olafhunger.php Саксон Граматык] {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] 0sfq83csajq0ahcunvrxk02xjauac33 0 131174 4183703 4052201 2022-08-11T20:28:13Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = Смерць Кнуда Святога. К. А. фон Бензон, 1843. Музей [[Одэнсэ]]. | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} {{Іншыя значэнні|тып=імя|Кнуд}} '''Кнуд IV Святы''' ({{lang-da|Knud 4. den Hellige}}; {{ДН|||1043}}? — {{ДС|10|7|1086}}) — кароль [[Данія|Даніі]]. Адзін з сыноў караля [[Свен II Эстрыдсен|Свена II Эстрыдсена]]. Святы заступнік Даніі. Атрымаў у спадчыну ўладу пасля смерці свайго брата [[Харальд III, кароль Даніі|Харальда]]. Імкнуўся да ўмацавання каралеўскай улады з апорай на царкву. Быўшы нашчадкам [[Кнуд Вялікі|Кнуда Вялікага]] прэтэндаваў таксама і на [[Англія|англійскі]] трон. Паход у Англію, падрыхтаваны ім у [[1085]] годзе, не адбыўся ў сувязі з канфліктам са [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыяй]] на поўдні, а ўжо ў наступным годзе з-за цяжкіх падаткаў, звязаных з падрыхтоўкай паходу, на поўначы [[Ютландыя|Ютландыі]] ўспыхнула паўстанне. Кнуд быў вымушаны бегчы, спачатку ў [[горад Вібарг|Вібарг]], затым у [[Одэнсэ]], дзе ён разам з адным са сваіх братоў Бенідыктам і 17 спадарожнікамі быў забіты ў драўлянай царкве Святога Албана. [[Выява:Odense - Sankt Knuds kirke 2005-07-16.jpeg|thumb|Сабор Св. Кнуда ў [[Одэнсэ]].]] Неўраджай на працягу некалькіх гадоў у Даніі падчас наступнага валадарання быў успрыняты як Божая кара за забойства ў царкве. Затым з’явіліся чуткі пра цуды на яго магіле. Усё гэта спрыяла яго хуткай кананізацыі ў [[1101]] годзе. У [[1300]] годзе рэшткі Кнуда і яго брата былі перанесены ў сабор Св. Кнуда, які будаваўся ў той час і дзе яны і знаходзяцца па цяперашні час. Кнуд быў жанаты на [[Адэла Фландрская|Адэлаідзе (Адэлі)]], дачцы [[графства Фландрыя|фландрскага]] графа [[Роберт I, граф Фландрыі|Роберта I]]. Пасля забойства мужа Адэлаіда разам з іх сынам Карлам была вымушана бегчы ў Фландрыю. [[Карл I, граф Фландрыі|Карл]] пасля таксама стаў графам. {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Канут (Кнут), король}} == Спасылкі == * [http://www.dansk.ru/content/view/264/53/lang,ru/ Царква св. Пугі ў Одэнсэ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120701205650/http://www.dansk.ru/content/view/264/53/lang,ru/ |date=1 ліпеня 2012 }} {{ref-ru}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] 8q9tlan5tl5lhhqd1hoavc38cqtisxd 0 131199 4183363 1732908 2022-08-11T13:19:49Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Фарнакідаў]] у [[Фарнакіды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Фарнакіды''' — дынастыя у [[Персідская імперыя|Персідскай імперыі]], адгалінаванне каралеўскай дынастыі [[Ахеменіды|Ахеменідаў]]. Паходзяць ад [[Фарнак, сын Арсама|Фарнака]], сына [[Арсам]]а і роднага брата [[Гістасп]]а, бацькі караля [[Дарый I|Дарыя І]]. Прадстаўнікі роду займалі высокае становішча ў Персідскай імперыі, у [[477 да н.э.]] — [[353 да н.э.]] былі сатрапамі [[Фрыгія|Фрыгіі]], пазней таксама [[Кілікія|Кілікіі]], [[Бактрыя|Бактрыі]], [[Парсіс]]а. У IV ст. да н. э. прадстаўнікі роду ([[Арыябарзан, сатрап|Арыябарзан]], [[Артабаз II]]) часта паўставалі супраць цэнтральнае ўлады, тым не менш з пачаткам вайны з [[Старажытная Македонія|Македоніяй]] актыўна абаранялі краіну. Пасля захопу Персіі [[Аляксандр Македонскі|Аляксандрам Македонскім]] частка з іх перайшла да яго на службу. == Радавод == [[Фарнак, сын Арсама|Фарнак, сын Арсама]] ([[565 да н.э.]]-[[497 да н.э.]]), міністр фінансаў Персіі └─>[[Артабаз I]] (? - [[449 да н.э.]]), сатрап Фрыгіі └─>[[Фарнабаз I]] (? - [[430 да н.э.]]), сатрап Фрыгіі └─>[[Фарнак II Фрыгійскі]] (? - [[420 да н.э.]]), сатрап Фрыгіі └─>[[Фарнабаз II]] ([[435 да н.э.]]-[[373 да н.э.]]), сатрап Фрыгіі, [[Кілікія|Кілікіі]] ∞ 2) Апамэ, д. [[Артаксеркс II|Артаксеркса II]] ├─>[[Арыябарзан, сатрап|Арыябарзан]] (? - [[362 да н.э.]]), сатрап Фрыгіі │ ├─>[[Арсіт Фрыгійскі]] (?) (?-[[334 да н.э.]]), сатрап Фрыгіі │ │ └─>[[Мітрапаст]], персідскі флатавод │ └─>[[Мітрадат]] └─>[[Артабаз II]] ([[389 да н.э.]]-[[325 да н.э.]]), сатрап Фрыгіі, [[Бактрыя|Бактрыі]] ∞ 2) NN, сястра [[Мемнан, военачальнік|Мемнана]] і [[Ментар Родаскі|Ментара]] ├─>[[Фарнабаз III]] ([[370 да н.э.]]-[[320 да н.э.]]), кіраўнік персідкага флоту ├─>Арсам ├─>Кофэн ├─>[[Арыябарзан, военачальнік|Арыябарзан]] ([[368 да н.э.]]-[[330 да н.э.]]), сатрап [[Парсіс]]а ├─>Артоніс ∞ [[Эўмен]] ├─>[[Артакама]] ∞ [[Пталемей I]], фараон └─>[[Барсіна]] ([[363 да н.э.]]-[[309 да н.э.]]) ∞ 1)[[Мемнан, военачальнік|Мемнан]]; ∞ 2) [[Ментар Родаскі|Ментар]]; ∞ 3) [[Аляксандр Македонскі]] == Глядзіце таксама == * [[Спіс сатрапаў Фрыгіі]] [[Катэгорыя:Дынастыя Фарнакідаў| ]] [[Катэгорыя:Дынастыя Ахеменідаў| ]] 9czb8stkcije1e5psrcezxrdq5j45qw 0 134545 4183382 3531222 2022-08-11T13:33:19Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Флавіяў]] у [[Флавіі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Гісторыя Старажытнага Рыма}} '''Дынастыя Флавіяў''' ({{lang-la|Flavii}}) — дынастыя рымскіх імператараў, якая кіравала імперыяй з [[69]] па [[96]] г. Заснавальнік дынастыі, [[Веспасіян]], прыйшоў да ўлады ў выніку грамадзянскай вайны 68–69 гг. Пасля яго імператарамі былі паслядоўна два яго сыны, старэйшы [[Ціт]] і малодшы [[Даміцыян]]. Даміцыян загінуў у выніку змовы, і да ўлады прыйшоў [[Нерва]], прадстаўнік новай, [[Нерва-Антанінская дынастыя|Нерва-Антанінскай дынастыі]]. Пры Флавіях пашырылася сярод правінцыялаў рымскае грамадзянства, а многія прадстаўнікі правінцыйнай знаці ўвайшлі ў вершніцкі і сенатарскі станы. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Дынастыі рымскіх імператараў]] [[Катэгорыя:Дынастыя Флавіяў| ]] 440dpnd7hml159siwmvqw0qyog9g6u2 4183388 4183382 2022-08-11T13:37:46Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Гісторыя Старажытнага Рыма}} '''Флавіі''' ({{lang-la|Flavii}}) — дынастыя рымскіх імператараў, якая кіравала імперыяй з [[69]] па [[96]] г. Заснавальнік дынастыі, [[Веспасіян]], прыйшоў да ўлады ў выніку грамадзянскай вайны 68-69 гг. Пасля яго імператарамі былі паслядоўна два яго сыны, старэйшы [[Ціт]] і малодшы [[Даміцыян]]. Даміцыян загінуў у выніку змовы, і да ўлады прыйшоў [[Нерва]], прадстаўнік новай, [[Нерва-Антанінская дынастыя|Нерва-Антанінскай дынастыі]]. Пры Флавіях пашырылася сярод правінцыялаў рымскае грамадзянства, а многія прадстаўнікі правінцыйнай знаці ўвайшлі ў вершніцкі і сенатарскі станы. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Дынастыі рымскіх імператараў]] [[Катэгорыя:Дынастыя Флавіяў| ]] pd25ujctr64tjogqtx67p1k1m4vwf5y 0 135053 4183294 3663402 2022-08-11T12:39:32Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Балтаў]] у [[Балты (дынастыя)]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{значэнні|Балты}} '''Балты''' ({{lang-en|Balti , Balthi, Baltungs, Balthings, Balths or Balthes}}) — дынастыя [[вестготы|вестготаў]], [[германцы|германскага]] племені, якое валадарыла з [[395]] да [[531]] года і сутыкнулася з [[Заходняя Рымская імперыя|Заходняй Рымскай імперыяй]] у яе позні час. Балты ўзялі сваю назву ад готскага слова balþa (baltha), што значыць «тлустыя» альбо «смелыя людзі». == Літаратура == * Peter J. Heather: ''Cassiodorus and the Rise of the Amals. Genealogy and the Goths under Hun Domination'', in: Journal of Roman Studies 79 (1989), S. 103—128. * Peter J. Heather: ''Goths and Romans 332—489'', Oxford 1991. * H. Kuhn/R. Wenskus: ''Amaler'', in: [[Reallexikon der germanischen Altertumskunde]], Bd. 1, S. 246—248.* Henry Bradley, ''The Goths: from the Earliest Times to the End of the Gothic Dominion in Spain.'' Second edition, 1883, New York: G.P. Putnam’s Sons, chapter 1. [[Катэгорыя:Дынастыя Балтаў| ]] q92trigje0ket54dbiqc0k358369jsz 0 137986 4183497 3599301 2022-08-11T20:05:39Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Арпад | арыгінал імя = Árpád | выява = Nte-kir-arpad.jpg | апісанне выявы = Статуя Арпада | тытул = [[кароль Венгрыі|2-гі кіраўнік венграў]] | сцяг = | перыядпачатак = [[889]] | перыядканец = [[907]] | папярэднік = [[Альмаш, правадыр|Альмаш]] | пераемнік = [[Жольт]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | мужа = | дзеці = | вікісховішча = Árpád }} '''А́рпад''' ({{lang-hu|Árpád}}; [[850]]/[[855]] — [[907]]) — правадыр [[венгры|венграў]] ([[надзьфеедэлем]]). Заснавальнік [[Арпады|дынастыі Арпадаў]]. Сын [[дзьюла, тытул|дзьюлы]] (ваяводы) [[Альмаш, правадыр|Альмаша]]. Атрымаў у спадчыну яго тытул у [[889]]. Да [[904]], па традыцыі, запазычанай венграмі ў [[хазары|хазар]], дзяліў уладу з суправіцелем [[Курсан]]ам, які насіў тытул [[Кундур-хакан|кендзю]]. Кіраваў венграмі падчас набегу на [[Вялікая Маравія|Вялікамаравскую дзяржаву]] ([[892]]), вайны з [[Балгарыя|балгарамі]] на старане [[Візантыя|Візантыі]] ([[894]]—[[896]]), паходу на [[Ламбардыя|Ламбардыю]] па просьбе [[Усходнефранкскае каралеўства|ўсходне-франкскага караля]] [[Арнульф Карынтыйскі|Арнульфа]]. Пад яго кіраўніцтвам адбылося перасяленне [[старажытнавенгерская канфедэрацыя плямёнаў|старажытнавенгерскай канфедэрацыі плямёнаў]] на іх цяперашнюю тэрыторыю, так званая [[эпоха «Заваявання радзімы на Дунаі»]], калі ў [[896]] венгры, выцесненыя [[печанегі|печанегамі]], перайшлі праз [[Карпаты]] і пасяліліся ў Сярэднім Падунаўі. У [[900]]—[[901]] венгры пад правадырствам Арпада канчаткова разграмілі [[Блаценскае княства]]. Паводле традыцыі, адлюстраванай [[Канстанцін Багранародны|Канстанцінам Багранародным]], у Арпада было 4 сына: Таркапус (Тархаш, Таркчау), Іелах (Юлее, Елек), Іўтацус (Юташ), Залтас ([[Жольт]]). (Паводле іншых звестак — яшчэ сын Левентэ.) {{зноскі}} == Спасылкі == * {{ВТ-ЭСБЕ|Арпад}} {{start box}} {{succession box|before=[[Альмаш, правадыр|Альмаш]]|after=[[Жольт]]|years=[[889]]—[[907]]|title=[[Спіс кіраўнікоў Венгрыі|кіраўнік венграў]]}} {{end box}} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы IX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы X стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Венгрыі]] [[Катэгорыя:Арпады]] pa37ldgee14jqlthw9lz9w83y1ahsa5 0 139209 4183302 4160610 2022-08-11T12:44:08Z Хомелка 6638 арфаграфія, афармленне wikitext text/x-wiki {{Картка бітвы |Назва бітвы = Курская бітва |Выява = |Подпіс = |Кампанія = |Каляровая схема = background:#ffccaa;color:#000000 |Канфлікт = [[Вялікая Айчынная вайна]], <br />[[Другая сусветная вайна]] |Дата = [[5 ліпеня]] [[1943]] — [[23 жніўня]] [[1943]] |Месца = Цэнтральная Расія, Усходняя Украіна |Вынік = Перамога [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай арміі]] |Бок1 = {{Сцяг СССР}} [[СССР]] |Бок2 = {{Сцяг Трэцяга рэйха}} [[Германія]] |Камандзір1 = {{Сцяг СССР}} [[Георгій Канстанцінавіч Жукаў|Георгій Жукаў]] <br /> {{Сцяг СССР}} [[Мікалай Фёдаравіч Ватуцін|Мікалай Ватуцін]] <br /> {{Сцяг СССР}} [[Іван Сцяпанавіч Конеў|Іван Конеў]] <br /> {{Сцяг СССР}} [[Канстанцін Канстанцінавіч Ракасоўскі|Канстанцін Ракасоўскі]] |Камандзір2 = {{Сцяг Трэцяга рэйха}} [[Эрых фон Манштэйн]] <br /> {{Сцяг Трэцяга рэйха}} [[Гюнтэр Ханс фон Клюгэ]] <br /> {{Сцяг Трэцяга рэйха}} [[Вальтэр Мадэль]] <br /> {{Сцяг Трэцяга рэйха}} [[Герман Гот]] |Сілы1 = да пачатку аперацыі '''1,3 млн''' чалавек + у рэзерве '''0,6 млн''',<br /> '''3444''' танкаў + '''1,5 тыс.''' у рэзерве,<br /> '''19&nbsp;100''' гармат і мінамётаў + '''7,4 тыс.''' у рэзерве,<br /> '''2172''' самалётаў + '''0,5 тыс.''' у рэзерве<ref name="kursk1943">Міністэрства абароны РФ. Курская бітва. [http://kursk1943.mil.ru/kursk/oob/index.html Агульныя суадносіны сіл і сродкаў на курскім кірунку да пачатку ліпеня 1943 года] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121118005539/http://kursk1943.mil.ru/kursk/oob/index.html |date=18 лістапада 2012 }}</ref> |Сілы2 = Паводле савецкіх даных — каля '''900 тыс. ''' чалавек<ref>Замулин В. Прохоровка — неизвестное сражение великой войны. — М.: АСТ, — М.: Хранитель, 2006. С. 12.</ref>,<br /> Паводле ням. даным — '''780 тыс. чал.'''<ref>Гланц Д., Хауз Д. Курская битва. Решающий поворотный пункт Второй мировой войны. М., 2007. C. 365. ISBN 978-5-17-039533-0</ref> <br />'''2758''' танкаў і [[Самаходная артылерыйская ўстаноўка|САУ]] (з іх 218 у рамонце)<ref>Мюллер-Гиллебранд Б. Сухопутная армия Германии 1933—1945 гг. — М.: Изографус, Изд-во Эксмо, 2002. С. 405. ISBN 5-94661-041-4</ref>,<br /> каля '''10 тыс.''' гармат,<br /> каля '''2050''' самалётаў<ref name="kursk1943" /> |Страты1 = ''Абарончая фаза: Удзельнікі: Цэнтральны фронт, Варонежскі фронт, Стэпавы фронт (не ўвесь)''<br /> Беззваротныя — '''70&nbsp;330'''<br /> Санітарныя — '''107&nbsp;517'''<br /> ''Аперацыя «Кутузаў»: Удзельнікі: Заходні фронт (левае крыло), Бранскі фронт, Цэнтральны фронт''<br /> Беззваротныя — '''112&nbsp;529'''<br /> Санітарныя — '''317&nbsp;361'''<br /> ''Аперацыя «Румянцаў»: Удзельнікі: Варонежскі фронт, Стэпавы фронт''<br /> Беззваротныя — '''71&nbsp;611'''<br /> Санітарныя — '''183&nbsp;955'''<br /> '''''Агульныя ў бітве за Курскі выступ:'''''<br /> Беззваротныя — '''189&nbsp;652'''<br /> Санітарныя — '''406&nbsp;743'''<br /> ''У Курскай бітве ў цэлым''<br /> '''~ 254&nbsp;470''' забітых, палонных, зніклых без весткі<br /> '''608&nbsp;833''' параненых і тых, хто захварэлі<br /> '''153 тыс.''' адзінак стралковай зброі<br /> '''6064''' танкаў і САУ<br /> '''5245''' гармат і мінамётаў<br /> '''1626''' баявых самалётаў<ref>Гриф секретности снят: Потери Вооружённых Сил СССР в войнах, боевых действиях и военных конфликтах: Стат. исслед./ Г. Ф. Кривошеев, В. М. Андроников, П. Д. Буриков. — М.: Воениздат, 1993. С. 370. ISBN 5-203-01400-0</ref> |Страты2 = ''Паводле нямецкіх крыніц'' '''103&nbsp;600''' забітых і зніклых без вестак на ўсім Усходнім фронце. '''433&nbsp;933''' параненых.<ref>«Военно-исторический журнал», 1960, № 5, стр. 86-87.</ref><br /> ''Паводле савецкіх крыніц'' '''500 тыс. агульных страт''' на Курскім выступе.<br /> '''1000''' танкаў паводле нямецкіх даных, 1500 — паводле савецкіх<br /> менш за '''1696''' самалётаў<ref name=istLuft>Подлинная история Люфтваффе. Взлёт и падение детища Геринга. М., 2006. С. 329 ISBN 5-699-18349-3</ref> |}} {{Вялікая Айчынная вайна}} '''Ку́рская бі́тва''' ([[5 ліпеня]] — [[23 жніўня]] [[1943]] года; таксама вядомая як '''Бітва на Курскай дузе''') па сваіх маштабах, задзейнічаным сілам і сродкам, напружанасці, вынікам і ваенна-палітычным наступствам з’яўляецца адным з ключавых бітваў [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] і [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. Самая буйная танкавая бітва ў гісторыі; у ёй удзельнічалі каля двух мільёнаў чалавек, шасці тысяч танкаў, чатырох тысяч самалётаў<ref name="britannica">«Battle of Kursk», Энцыклапедыя «Брытаніка»</ref>. У савецкай і айчыннай гістарыяграфіі прынята падзяляць бітву на 3 часткі: Курскую абарончую аперацыю ([[5 ліпеня|5]] — [[12 ліпеня]]), [[Арлоўская аперацыя, 1943|Арлоўскую]] ([[12 ліпеня]] — [[18 жніўня]]) і [[Белгарадска-Харкаўская аперацыя|Белгарадска-Харкаўскую]] ([[3 жніўня|3]] — [[23 жніўня]]) наступальныя аперацыі. Бітва працягвалася 49 дзён. Нямецкі бок наступальную частку бітвы зваў '''аперацыя «Цытадэль»'''. Пасля завяршэння бітвы стратэгічная ініцыятыва ў вайне канчаткова перайшла на бок [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай арміі]], якая да заканчэння вайны праводзіла галоўным чынам наступальныя аперацыі, тады як [[Вермахт]] абараняўся. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Battle of Kursk}} * {{cite web|url=http://kursk1943.mil.ru|title=Курская бітва|work=Праект Міністэрства абароны РФ|accessdate=2012-06-07|lang=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090916100126/http://www.kursk1943.mil.ru/|archivedate=16 верасня 2009|deadurl=yes}} {{Другая сусветная вайна}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:1943]] [[Катэгорыя:Бітвы паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Курская бітва| ]] [[Катэгорыя:Бітвы СССР]] [[Катэгорыя:Бітвы Германіі]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Расіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Курскай вобласці]] [[Катэгорыя:Гісторыя Белгародскай вобласці]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Вялікай Айчыннай вайне]] [[Катэгорыя:Танкавыя бітвы Другой сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Танкавыя бітвы нацысцкай Германіі]] [[Катэгорыя:Танкавыя бітвы СССР]] 76l148hhv7y3487ajodgo9vtz25mflk 0 139366 4184115 4180896 2022-08-12T11:02:43Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ + Карп https://football.by/news/166685.html wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Асіповічы |Лагатып = ФК Асіповічы.gif |ШырыняЛагатыпа = 175px |ПоўнаяНазва = |Мянушкі = |Горад = [[Асіповічы]], [[Беларусь]] |Заснаваны = [[1994]] |Стадыён = [[Юнацтва (стадыён, Асіповічы)|«Юнацтва»]] |Умяшчальнасць = 2500 |ПасадаКіраўніка = Дырэктар |Кіраўнік = [[Уладзімір Плют]] |Трэнер = [[Ілья Навіцкі]] |Чэмпіянат = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першая ліга]] |Сезон = [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = {{Рост}} 4 месца ў [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лізе]] |Сайт = | pattern_la1 = | pattern_b1 = _greensquares | pattern_ra1 = | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _blacksquares | pattern_b2 = _blacksquares | pattern_ra2 = _blacksquares | leftarm2 = ffffff | body2 = FFFFFF | rightarm2 = ffffff | shorts2 = 000000 | socks2 = 000000 }} '''«Асіповічы»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Асіповічы]]. Заснаваны ў [[1994]] годзе. У цяперашні час выступае ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Гісторыя == Клуб быў заснаваны ў [[1994]] годзе і першапачаткова меў назву КРЗ, пазней атрымаў назву «Свіслач-Дах». У 1998 годзе клуб выйшаў у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]], а на наступны год дэбютаваў у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе]]. Выступленне ў вышэйшым дывізіёне, аднак, не было доўгім: клуб заняў апошняе месца і апусціўся назад у Першую лігу, а праз тры гады ўвогуле апынуўся ў [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лізе]]. З 2002 года клуб мае сучасную назву. У [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|сезоне 2016]], пасля доўгіх гадоў у ніжняй частцы і сярэдзіне табліцы Другой лігі, «Асіповічы» сталі адным з асноўных прэтэндэнтаў на павышэнне ў класе. Каманда амаль увесь сезон трымала другое месца ў табліцы і, нягледзячы на няўдалы фініш, здолела захаваць яго па выніках чэмпіянату і выйшла ў Першую лігу. У Першай лізе «Асіповічы» з пачатку турніру апынуліся ў зоне вылету. У другой палове сезону каманда замацавалася на перадапошнім месцы і нягледзячы на барацьбу да апошняга тура, выбыла ў Другую лігу. У сезоне 2018 у Другой лізе каманда ішла ў верхняй частцы табліцы, але не прэтэндавала на прызавыя месца, і скончыла сезон на шостым радку. Сітуацыя захавалася і ў сезоне 2019, калі «Асіповічы» сталі восьмымі. Па выніках сезона 2021 «Асіповічы» сталі пятымі і ў пачатку 2021 года атрымалі прапанову пайсці ў Першую лігу замест каманд, якія адмовіліся ад удзелу, аднак у сакавіку 2021 года клуб вырашыў застацца ў Другой лізе<ref>[https://football.by/news/149216.html "Осиповичи" заявили, что не пойдут в первую лигу]</ref>. «Асіповічы» выйшлі ў плэй-оф Другой лігі, дзе ў выніку занялі чацвёртае месца ў атрымалі месца ў Першай лізе. == Папярэднія назвы == * 1994—1995: КРЗ * 1996—2000: «Свіслач-Дах» * 2001: «Свіслач» * з 2002: «Асіповічы» == Цяперашні склад == ''Станам на жнівень 2022 года''<ref>[https://football.by/news/162926.html От "Сморгони" и "Волны" до "Осиповичей" и "Молодечно". Заявки команд первой лиги]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Арсеній Кудзін]]||1995}} {{Ігрок|16|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ілья Мядзведзеў]]||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Раман Гутар]]||1995}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|2|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аліхан Фазылаў]]||2000}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Кірыл Пацяршук]]||2001}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Азараў]]||2001}} {{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Маліноўскі]]||1999}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Павел Ляхновіч]]||1997}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Кухцік]]||2001}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Казюрэнка]]||2000}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ілья Цюніс]]||1994}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Кірыл Ганчарык]]||2004}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ягор Бабіч]]||2001}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Украіна}}|ПА|[[Андрэй Стрыжэвус]]||1995}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Андрэй Емяльянаў]]||1995}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Яўген Елязаранка]]||1993}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Драздовіч]]||1998}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксей Салавей]]||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Шарко]]||2000}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Аляксандр Леанідавіч Чыж|Аляксандр Чыж]]||2002}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Максім Пашкевіч]]||2002}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Аляксандр Емяльянаў (футбаліст)|Аляксандр Емяльянаў]] {{капітан}}||1995}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Расціслаў Серы]]||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзімір Карп]]||1994}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Аляксей Шышкін]]||1998}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ілья Навіцкі]] (нар. 1998) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Кірдун]] (нар. 1979) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Лашанкоў]] (нар. 1979) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Міхаіл Ярашэвіч (футбаліст)|Міхаіл Ярашэвіч]] (нар. 1979) — трэнер == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=55|Сезон !width=250|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- | [[Сезон 1994–95 ФК Асіповічы|1994–95]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Трэцяя — Б]] (Д3) || '''10''' || 22 || 4 || 2 || 16 || 19–58 || '''10''' || || |- | [[Сезон 1995 ФК Асіповічы|1995]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Трэцяя — Б]] (Д3) || '''10''' || 12 || 4 || 4 || 4 || 11–10 || '''16''' || || |- | [[Сезон 1996 ФК Асіповічы|1996]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Трэцяя — Б]] (Д3) || '''5''' || 26 || 14 || 5 || 7 || 43–21 || '''47''' || || |- | [[Сезон 1997 ФК Асіповічы|1997]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Трэцяя — Б]] (Д3) || '''1''' || 28 || 23 || 3 || 2 || 82–15 || '''72''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 1998 ФК Асіповічы|1998]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Першая]] (Д2) || style="background:silver"|'''2''' || 30 || 18 || 6 || 6 || 63–27 || '''60''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 1999 ФК Асіповічы|1999]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая]] (Д1) || '''15''' || 30 || 4 || 4 || 22 || 24–74 || '''16''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|1/8 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2000 ФК Асіповічы|2000]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Першая]] (Д2) || '''8''' || 30 || 13 || 5 || 12 || 40–39 || '''44''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2001 ФК Асіповічы|2001]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Першая]] (Д2) || '''11''' || 28 || 9 || 4 || 15 || 34–59 || '''31''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2002 ФК Асіповічы|2002]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Першая]] (Д2) || '''16''' || 30 || 2 || 3 || 25 || 17–100 || '''9''' || || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] |- | [[Сезон 2003 ФК Асіповічы|2003]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Другая]] (Д3) || '''8''' || 22 || 8 || 2 || 12 || 32–46 || '''26''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2004 ФК Асіповічы|2004]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Другая]] (Д3) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 24 || 16 || 3 || 5 || 52–17 || '''51''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|1/16 фіналу]]|| |- | [[Сезон 2005 ФК Асіповічы|2005]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Другая]] (Д3) || '''6''' || 26 || 13 || 4 || 9 || 46–45 || '''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2006 ФК Асіповічы|2006]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Другая]] (Д3) || '''7''' || 32 || 16 || 3 || 13 || 61–42 || '''46'''¹ ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2007 ФК Асіповічы|2007]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Другая]] (Д3) || '''11''' || 30 || 8 || 6 || 16 || 36–49 || '''30''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2008 ФК Асіповічы|2008]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Другая]] (Д3) || '''13''' || 30 || 9 || 6 || 15 || 40–51 || '''33''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Асіповічы|2009]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Другая]] (Д3) || '''6''' || 26 || 12 || 3 || 11 || 41–44 || '''39''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/32 фіналу]]|| |- | [[Сезон 2010 ФК Асіповічы|2010]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Другая]] (Д3) || '''8''' || 34 || 15 || 5 || 14 || 51–64 || '''50''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2011 ФК Асіповічы|2011]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Другая]] (Д3) || '''16''' || 30 || 5 || 5 || 20 || 39–85 || '''20''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2012 ФК Асіповічы|2012]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Другая]] (Д3) || '''18''' || 36 || 8 || 9 || 19 || 47–74 || '''33''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Асіповічы|2013]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Другая]] (Д3) || '''9''' || 24 || 5 || 8 || 11 || 28–35 || '''23''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/32 фіналу]] || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2014 ФК Асіповічы|2014]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014 (група А)|Другая — А]] (Д3) || '''6''' || 22 || 9 || 4 || 9 || 28–29 || '''31''' || rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/64 фіналу]] || |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014#Стыкавыя матчы за 9—24 месцы|Матчы за 11 месца]]² || '''11''' || 2 || 0 || 2 || 0 || 4–4 || '''2''' || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2015 ФК Асіповічы|2015]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015#Група А|Другая — А]] (Д3) || '''4''' || 18 || 10 || 1 || 7 || 36–27 || '''31''' || rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|1/32 фіналу]] || Выхад у фінальны этап |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015#Фінальны этап|Фінальны этап]] || '''8''' || 14³ || 3 || 0 || 11 || 17–33 || '''9''' || |- | [[Сезон 2016 ФК Асіповічы|2016]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Другая]] (Д3) || style="background:silver"|'''2''' || 24 || 13 || 6 || 5 || 50–29 || '''45''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/32 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2017 ФК Асіповічы|2017]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Першая]] (Д2)|| '''15''' || 30 || 6 || 7 || 17 || 30–62 || '''25''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|1/32 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] |- | [[Сезон 2018 ФК Асіповічы|2018]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Другая]] (Д3) || '''6''' || 28 || 11 || 7 || 10 || 51–42 || '''40''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Асіповічы|2019]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Другая]] (Д3) || '''8''' || 28 || 10 || 5 || 13 || 32–48 || '''35''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/32 фіналу]] || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2020 ФК Асіповічы|2020]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Група B (дывізіён С. Алейнікава)|Другая — B]] (Д3) || '''3''' || 20 || 12 || 1 || 7 || 44–35 || '''37''' ||rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/32 фіналу]] || Выхад у фінальны этап |- |style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Фінальны этап|Фінальны этап]] (Д3) || '''5''' || 10⁴ || 3 || 0 || 7 || 14–27 || '''9''' || |- | rowspan="2" | [[Сезон 2021 ФК Асіповічы|2021]] || style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Другая — Магілёўскі дывізіён]] (Д3) || '''2''' || 18 || 12 || 3 || 3 || 60–16 || '''39''' || rowspan="2" | [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/32 фіналу]] || Выхад у плэй-оф |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Другая — плэй-оф]] (Д3) || '''4''' || 7 || 3 || 2 || 2 || 12–12 || || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- |- | [[Сезон 2022 ФК Асіповічы|2022]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Першая]] (Д2) || || || || || || || || [[Кубак Беларусі па футболе 2022/2023|1/16 фіналу]] || |} *^'''1''' З клуба зняты 5 ачкоў за няўплату заявачных унёскаў. *^'''2''' Стыкавыя матчы супраць клуба [[ФК Тарпеда Мінск|«Тарпеда» (Мінск)]], які заняў 6 месца ў групе Б (1:1, 3:3 — перамога па большай колькасці гасцявых галоў). *^'''3''' Улічваючы 6 гульняў, перанесеных з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 8 матчаў, 2—0—6, розніца мячоў 11—18. *^'''4''' Улічваючы 4 гульні, перанесеныя з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 6 матчаў, 2—0—4, розніца мячоў 12—17. == Галоўныя трэнеры == {{Div col|2}} * [[Аляксандр Кончыц]] (1994—2016) * [[Мікалай Бранфілаў]] (сакавік — красавік 2017) * [[Дзяніс Дрыгалёў]] (красавік 2017 — ліпень 2018) * [[Канстанцін Чахаў]] (ліпень — верасень 2018) * [[Вадзім Чэчат]] (верасень — снежань 2018) * [[Аляксандр Кавалеўскі]] (в.а. у сакавіку — красавіку 2019; красавік — снежань 2019) * [[Ігар Слесарчук]] (люты — жнівень 2020) * [[Аляксандр Паддубскі]] (жнівень — снежань 2020) * [[Руслан Лукін]] (люты — чэрвень 2021) * [[Дзмітрый Кірдун]] (ліпень — снежань 2021) * [[Глеб Кулебін]] (люты — красавік 2022) * [[Ілья Навіцкі]] (з красавіка 2022) {{Div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{weltfussballarchiv.com|4973}} * {{wildstat.ru|2802|BLR_Svisloch-Krovlya_Osipovichi}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Асіповічы]] [[Катэгорыя:ФК Асіповічы| ]] 7dr74tosjalck35apfwfcnuqngualxb 2 139557 4184141 4177394 2022-08-12T11:55:04Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki === Губернскія маршалкі дваранства === {| class="wikitable" |- ! Ф. В. А. ! Тытул, чын, званне ! Час замяшчэння пасады |- | [[Корф Фрыдрых Сігізмунд фон]] | | <center>1772—1791</center> |- | [[Шадурскі, Іосіф|Шадурскі Іосіф]] | у званні камергера, надворны саветнік | <center>1791—1793</center> |- | [[Храпавіцкі]] | | <center>1793—1796</center> |- | [[Зубаў, Дзмітрый Аляксандравіч|Зубаў Дзмітрый Аляксандравіч]] | граф, генерал-маёр | <center>1796—1797</center> |- | [[Галынскі, Міхаіл Восіпавіч|Галынскі Міхаіл Восіпавіч]] | палкоўнік, і. д. | <center>1797—1799</center> |- | [[Косаў, Антон|Косаў Антон]] | і. д. | <center>1799—1801</center> |- | [[Полупента]] | і. д. | <center>1801—1802</center> |- | [[Борх, Іосіф Іванавіч|Борх Іосіф Іванавіч]] | граф, стацкі саветнік | <center>1802—1805</center> |- | [[Цеханоўскі, Іван Мартынавіч|Цеханоўскі Іван Мартынавіч]] | стацкі саветнік | <center>1805—1808</center> |- | [[Борх, Іосіф Іванавіч|Борх Іосіф Іванавіч]] | граф, стацкі саветнік | <center>1808—1814</center> |- | [[Шадурскі, Іосіф Іванавіч|Шадурскі Іосіф Іванавіч]] | стацкі саветнік | <center>1814—1817</center> |- | [[Багамолец, Рамуальд Пятровіч|Багамолец Рамуальд Пятровіч]] | ротмістр | <center>1817—1820</center> |- | [[Цеханавецкі, Фелікс Хрыстафоравіч|Цеханавецкі Фелікс Хрыстафоравіч]] | ротмістр | <center>1825—1826</center> |- | [[Карніцкі, Марцін Францавіч|Карніцкі Марцін Францавіч]] | стацкі саветнік | <center>1826—1828</center> |- | [[Давыдаў, Сяргей Іванавіч|Давыдаў Сяргей Іванавіч]]<ref>{{Cite web |url=http://evitebsk.com/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%B8 |title=Кіраўніцтва Віцебскай губерні |access-date=2022-05-25 |archive-date=2020-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200707204508/http://evitebsk.com/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%B8 |deadlink=no }}</ref> | князь, стацкі саветнік | <center>1828—1830</center> |- | [[Карніцкі, Марцін Францавіч|Карніцкі Марцін Францавіч]] | стацкі саветнік | <center>1830—1834</center> |- | [[Кнко, Мікалай Восіпавіч|Кнко Мікалай Восіпавіч]] | маёр | <center>1834—1835</center> |- | [[Шадурскі, Ігнацій Іосіфавіч|Шадурскі Ігнацій Іосіфавіч]] | калежскі асэсар | <center>28.03.1835—1838</center> |- | [[Борх, Карл Міхайлавіч|Борх Карл Міхайлавіч]] | граф, калежскі асэсар | <center>14.01.1838—09.08.1843</center> |- | [[Грабніцкі, Мікалай Дзянісавіч|Грабніцкі Мікалай Дзянісавіч]] | не меў чыну | <center>04.01.1844—30.01.1850</center> |- | [[Ворх, Міхаіл Іосіфавіч|Ворх Міхаіл Іосіфавіч]] | граф | <center>08.03.1850—1853</center> |- | [[Юр'евіч, Станіслаў Восіпавіч|Юр'евіч Станіслаў Восіпавіч]] | ротмістр | <center>05.10.1853—03.04.1859<ref>{{ВТ-РБС|Юр'евіч, Станіслаў Восіпавіч}}</ref></center> |- | [[Ліпэ-Ліпскі, Іван Ігнацьевіч|Ліпэ-Ліпскі Іван Ігнацьевіч]] | інжынер, штабс-капітан | <center>03.04.1859—10.1861</center> |- | [[Драздоўскі, Станіслаў Вікенцьевіч|Драздоўскі Станіслаў Вікенцьевіч]] | капітан, выканаўца пасада | <center>06.03.1861—03.02.1864</center> |- | [[Корвін-Крукаўскі, Васіль Васільевіч (генерал)|Корвін-Крукаўскі Васіль Васільевіч]] | генерал-лейтэнант | <center>12.06.1863—28.01.1864</center> |- | [[Храпавіцкі, Міхаіл Пятровіч|Храпавіцкі Міхаіл Пятровіч]] | адстаўны генерал-маёр (тайны саветнік) | <center>03.02.1864—06.07.1880</center> |- | [[Храпавіцкі, Ігнацій Яўстаф'евіч|Храпавіцкі Ігнацій Яўстаф'евіч]] | у званні камергера, стацкі саветнік | <center>10.11.1880—25.12.1893</center> |- | [[Назымаў, Нікандр Гаўрылавіч|Назымаў Нікандр Гаўрылавіч]] | сапраўдны стацкі саветнік | <center>27.01.1894—28.03.1896</center> |- | [[Нолькен, Аляксандр Генрыхавіч|Нолькен Аляксандр Генрыхавіч]] | барон, у званні камергера, сапраўдны стацкі саветнік | <center>20.05.1896—1903</center> |- | [[Рымскі-Корсакаў, Аляксандр Аляксандравіч|Рымскі-Корсакаў Аляксандр Аляксандравіч]] | сапраўдны стацкі саветнік | <center>11.07.1903—12.1905</center> |- | [[Рэнгартэн, Пётр Аляксандравіч|Рэнгартэн Пётр Аляксандравіч]] | сапраўдны стацкі саветнік | <center>22.01.1906—1917</center> |} k1q94gydnj5t7vt69chpe1eanl8sdim 14 141546 4183774 4182621 2022-08-11T20:35:23Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} '''[[Арлеанскі дом]]''' — галіна дынастыі [[Бурбоны|Бурбонаў]]. {{Commonscat|House of Orléans}} [[Катэгорыя:Французская арыстакратыя|Арлеанскі дом]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Бурбоны]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Арлеан]] 1movvsyka3yege9i202atamd4gab48g 0 141797 4183600 4134119 2022-08-11T20:17:53Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Фрыдрых Вільгельм}} {{Дзяржаўны дзеяч |тытул = [[Спіс кіраўнікоў Прусіі|кароль Прусіі]] |імя = Фрыдрых Вільгельм III |арыгінал імя = {{lang-de|Friedrich Wilhelm III.}} |парадак = 5 |выява = FWIII.jpg |перыядпачатак = [[16 лістапада]] [[1797]] |перыядканец = [[7 чэрвеня]] [[1840]] |папярэднік = [[Фрыдрых Вільгельм II, кароль Прусіі|Фрыдрых Вільгельм II]] |пераемнік = [[Фрыдрых Вільгельм IV]] |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |пахаваны = |жонка = |дзеці = |дынастыя = |бацька = |маці = |вікісховішча =Friedrich Wilhelm III of Prussia |узнагароды= {{{!}}style="background: transparent" {{!}}{{Кавалер ордэна Чорнага арла}}{{!!}}{{Кавалер ордэна Чырвонага арла}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн «Pour le Mérite», Прусія}}{{!!}}{{Вялікі крыж Жалезнага крыжа}}{{!!}}{{ордэн Андрэя Першазванага|1801}} {{!}}} }} '''Фрыдрых Вільгельм III''' ({{lang-de | Friedrich Wilhelm III.}}; 3 жніўня 1770 года, [[Патсдам]] — 7 чэрвеня 1840 года, [[Берлін]]) — кароль Прусіі з 16 лістапада 1797 года. Сын Фрыдрыха Вільгельма II і Фрыдэрыкі Луізы Гесэн-Дармштацкай, унучаты пляменнік Фрыдрыха II Вялікага, дзед расійскага імператара [[Аляксандр II|Аляксандра II]]. == Біяграфія == Атрымаў традыцыйную суровую ваенную адукацыю; прымаў удзел у ваенных кампаніях супраць [[Францыя|Францыі]] пасля пачатку ваенных дзеянняў у 1792 годзе. У 1809 годзе наведаў [[Расійская імперыя|Расію]]. Камер-пажам у яго быў Чачэрын Аляксандр Васільевіч. === Сям'я === У 1793 годзе ажаніўся з Луізай, дачкой герцага Карла II Мекленбург-Страліцкага і яго жонкі Фрыдэрыкі Караліны. Два сыны ад гэтага шлюбу, Фрыдрых Вільгельм IV і Вільгельм I, пасля сталі прускімі каралямі, а Вільгельм — яшчэ і нямецкім імператарам. Дачка Фрыдрыха Вільгельма III Шарлота (у праваслаўі Аляксандра Фёдараўна) выйшла замуж за вялікага князя [[Мікалай I (імператар расійскі)|Мікалая Паўлавіча]] (пасля расійскага імператара Мікалая I). Такім чынам, Фрыдрых Вільгельм III быў дзедам [[Аляксандр II|Аляксандра II]]. == Праўленне == [[Выява:ID004579 E048 FriedWilhDenkm.jpg|thumb|right|250px|Конны помнік Фрыдрыху Вільгельму III перад новым будынкам [[Кёнігсбергскі ўніверсітэт|Кёнігсбергскага ўніверсітэта]], 1851, пераплаўлены ў 1950-х гадах]] Фрыдрых Вільгельм быў баязлівым і нерашучым кіраўніком. У той жа час ён быў добрым і шчырым вернікам. Ён абяцаў [[Аўстрыя|Аўстрыі]] падтрымку, але пасля ўварвання ў яе ў [[1805]] годзе войскаў [[Напалеон I Банапарт|Напалеона]] нічога не зрабіў. Ён спадзяваўся, што [[Францыя]] прапануе яму за нейтралітэт [[Гановер]] і іншыя землі на поўначы, але ў выніку атрымаў іх толькі пасля таго, як сам адмовіўся ад [[Ансбах]]а, [[Байройт]]​​а, Клевэ і [[Неўшатэль|Неўшатэля]]. [[14 кастрычніка]] [[1806]] года войскі Фрыдрыха Вільгельма III пацярпелі поўнае паражэнне ад французаў у Бітве пры Ене і Аўэрштэце. У [[1807]] годзе паводле Тыльзіцкага міру паміж [[Аляксандр I (імператар расійскі)|Аляксандрам I]] і [[Напалеон Банапарт|Напалеонам]] ён пазбавіўся паловы сваіх уладарстваў. У 1807—1812 гг. Фрыдрых Вільгельм III па ініцыятыве і з дапамогай міністра барона фон Штэйна, генерала Г. Шарнхорста, генерал-фельдмаршала Гнейзэнаў і графа Гардэнберга правёў цэлы шэраг адміністрацыйных, сацыяльных, аграрных і ваенных рэформ. У [[1812]] годзе перад [[Вайна 1812 года|уварваннем у Расію]] Напалеон прымусіў Аўстрыю і Прусію падпісаць з ім дамовы, згодна з якімі гэтыя краіны выстаўлялі свае войскі ў дапамогу французскай арміі. У прускай арміі пры дапамозе Гнейзэнаў, Штэйна і іншых патрыятычна настроеных афіцэраў быў утвораны руска-нямецкі легіён (у лістападзе 1812 года налічвалася 8 тысяч чалавек), які ваяваў супраць французаў. У сакавіку [[1813]] года Фрыдрых Вільгельм III выступіў з заклікам да вызваленчай вайны з французскімі акупантамі. У [[1814]] годзе разам з саюзнікамі ў антынапалеонаўскай кааліцыі пруская армія ўвайшла ў [[Парыж]]. Фрыдрых Вільгельм III прымаў удзел у [[Венскі кангрэс|Венскім кангрэсе]] 1814—1815 гг. па рашэнні якога яму былі вернуты [[Рэйнская Прусія]], [[Вестфалія]], [[Познань]] і частка Саксоніі. Падчас вайны Фрыдрых Вільгельм абяцаў народу канстытуцыю і прадстаўніцкае праўленне. Пасля вайны пад уплывам Метэрніха ён адмовіўся ад выканання сваіх абавязацельстваў. У выніку Прусія разам з Аўстрыяй аж да [[1848]] года заставалася цэнтрам палітычнай рэакцыі. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/FRIDRIH_VILGELM_III.html%20 Фрыдрых Вільгельм III] * [http://interpretive.ru/dictionary/412/word/fridrih-vilgelm-iii К.Рыжов. Справочник Все монархи мира:Западная Европа.] {{start box}} {{succession box|title=[[Выява:Coat of arms of Prussia.svg|35 px]] <br />Кароль Прусіі |before=[[Фрыдрых Вільгельм II, кароль Прусіі|Фрыдрых Вільгельм II]]|after=[[Фрыдрых Вільгельм IV]]|years=[[1797]]—[[1840]]}} {{end box}} {{Правіцелі Прусіі }} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі прускія]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Ваенная галерэя]] [[Катэгорыя:Ганаровыя аматары Імператарскай Акадэміі мастацтваў]] 9m01wcz2k72yrc2p7kj3dex6gc2umsm 0 142761 4183309 3646679 2022-08-11T12:50:10Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Алексанян}} {{Музыкант |Імя = Дзіран Алексанян |Арыгінал імя = {{lang-fr|Diran Alexanian}} |Выява = |Апісанне выявы = |Фон = non_vocal_instrumentalist |Дата нараджэння = |Месца нараджэння = |Дата смерці = |Месца смерці = |Краіна = {{Сцягафікацыя|Францыя}} <br />{{Сцягафікацыя|ЗША|1912}} |Прафесіі = |Інструменты = |Жанры = |Вікісховішча = }} '''Дзіран Алексанян''' ({{lang-fr|Diran Alexanian}}; [[1881]]—[[1954]]) — франка-амерыканскі віяланчэліст і музычны педагог [[армяне|армянскага]] паходжання. == Біяграфія == Вучыўся ў [[Лейпцыг]]у ў [[Фрыдрых Груцмахер|Фрыдрыха Груцмахера]], юнаком іграў у камерным ансамблі разам з [[Іозеф Іаахім|Іозефам Іаахімам]], у 17 гадоў выконваў сольную партыю ў «Дон Кіхоце» [[Рыхард Штраус|Рыхарда Штрауса]] пад кіраваннем аўтара. 20-гадовым перасяліўся ў [[Парыж]], дзе пазнаёміўся з [[Пабла Казальс|Пабла Казальсам]], на доўгія дзесяцігоддзі стаўшы яго найбліжэйшым паплечнікам. Казальс і Алексанян незалежна адзін ад аднаго прыйшлі, як высветлілася, да вельмі своеасаблівых [[аплікатуры|аплікатураў]] і, у сувязі з гэтым, да нечаканых фразіровак. Свае погляды на выканальніцкую тэхніку і музычную эстэтыку яны вырашылі адстойваць разам. У [[1921]]—[[1937]] гг. Алексанян асісціруе Казальсу ў яго парыжскай выкладчыцкай дзейнасці, паклаўшы ў аснову працы свой падручнік «Тэорыя і практыка гульні на віяланчэлі» ({{lang-fr|Traité Théorique et Pratique du Violoncelle}}; [[1922]]); сярод яго вучняў былі [[П'ер Фурнье]], [[Эмануэль Феерман]], [[Льерка Шпілер]], [[Герберт дэ Кастра]]. У [[1929]] г. выйшла знакамітае выданне сюіт [[Іаган Себасцьян Бах|Баха]] пад рэдакцыяй Алексаняна. Разам з тым Алексанян працягвае канцэртаваць — у прыватнасці, яркай старонкай парыжскага музычнага жыцця стала ў [[1936]] г. сумеснае выступленне Алексаняна і [[Джорджэ Энеску]] ў канцэрце [[Іаганес Брамс|Брамса]] для скрыпкі і віяланчэлі з аркестрам; адначасова Алексанян выканаў перад парыжанамі другую віяланчэльную санату Энеску. З [[1937]] г. Алексанян жыў у [[ЗША]] і выкладаў у [[Кансерваторыя Пібадзі|кансерваторыі Пібадзі]] і [[Манхэтанская школа музыкі|Манхэтанскай школе музыкі]]; сярод яго вучняў быў, у прыватнасці, [[Дэвід Соер]]. {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Алексанян Дзіран}} [[Катэгорыя:Віяланчэлісты]] [[Катэгорыя:Музычныя педагогі Францыі]] [[Катэгорыя:Музычныя педагогі ЗША]] [[Катэгорыя:Акадэмічныя музыканты Францыі]] [[Катэгорыя:Акадэмічныя музыканты ЗША]] trr7ayi8eq5kw1dpj4sz43slx0ctpex 0 142764 4183651 4181700 2022-08-11T20:23:43Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Пржэмысловічы''' ({{lang-cs|Přemyslovci}}) — першая княжацкая і каралеўская дынастыя ў [[Чэхія|Чэхіі]], якая атрымала назву ад імя яе легендарнага заснавальніка Пржамысла, селяніна-аратага з сяла Стадзіцэ, і Лібушы - князёўны-прадказальніцы. Дынастыя існавала ад гістарычна пацверджанага [[872]] года да [[1306]]. У [[1198]] годзе князь Пржамысл Отакар I стаў чэшскім каралём і атрымаў права перадаваць гэты тытул па спадчыне. Найбольш вядомыя прадстаўнікі Пржэмысловічаў: Пржамысл Отакар I (кароль у 1198-1230), Вацлаў I (кіраваў у 1230-1253), Пржамысл Отакар II (кіраваў у 1253-1278), Вацлаў II. Пржэмысловічы былі першай і адзінай па паходжанні чэшскай кіруючай дынастыяй. У далейшым, за выключэннем караля Іржы з Падэбрад, усе каралі на чэшскім троне належалі да нечэшскіх дынастый. == Легендарны перыяд == Паводле «[[Чэшская хроніка|Чэшскай хроніцы]]» («Chronica Boemorum», 1119—1125) [[Казьма Пражскі|Казьмы Пражскага]] заснавальнікам роду Пржэмысловічаў быў [[Пржамысл]]-Араты, з якім ажанілася [[Лібуша]], адна з дочак міфічнага Крока, прабацькі чэшскага народа. Адным з іх нашчадкаў быў Госцівіт, а яго сын, Барывой — першы, гістарычна пацверджаны (872) князь дынастыі Пржэмысловічаў. == Пржэмысловічы ў IX—XII стагоддзях == Першым Пржэмысловічам прыйшлося змагацца за ўладу над Чэхіяй. Іх праціўнікамі ўнутры Чэхіі выступалі роды [[Слаўнікавічы|Слаўнікавічаў]] і [[Вршоўцы|Вршовічаў]]. [[Баляслаў I Грозны|Баляслаў I]], а потым і [[Олдржых]] далучылі да Чэхіі [[Маравія|Маравію]]. [[Бржэціслаў I]] спрабаваў узмацніцца за кошт Польшчы і часова захапіў [[Сілезія|Сілезію]], але яму прыйшлося стаць васалам [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]]. [[Ураціславаў II]] падтрымліваў імператара Генрыха IV у барацьбе з ворагамі і за гэта атрымаў [[Лужыцкая марка|Лужыцкую]] (пазней абмененую на [[Усходняя марка|Усходнюю марку]]) і [[Маркграфства Мейсен|Мейсенскую маркі]]. А ў [[1158]] годзе стаў першым [[кароль Чэхіі|каралём Чэхіі]] і намінальным [[кароль Польшчы|каралём Польшчы]]. == Познія Пржэмысловічы == [[Выява:Duernkrut3.jpg|thumb|Уладанні Пржамысл Отакара II (шэрым) у 1272 годзе]] [[Пржамысл Отакар I]] у [[1198]] годзе зноў атрымаў тытул караля і змог зрабіць яго спадчынным. Пры ім адбывалася актыўнае развіццё гарадоў. Яго ўнук [[Пржамысл Отакар II]] паспрабаваў пашырыць сваю ўладу да [[Адрыятычнае мора|Адрыятычнага мора]]. У барацьбе з канкурэнтамі ён змог падпарадкаваць [[Эрцгерцагства Аўстрыя|Аўстрыю]], [[герцагства Штырыя|Штырыю]], [[герцагства Карынція|Карынцію]], [[Краіна|Краіну]] і [[Фрыулі|Фрыуль]]. [[Рудольф I, кароль Германіі|Новы імператар]] падтрымаў незадаволеных Пржамыслам суседзяў. Пржамысл Отакар II загінуў у адной з бітваў і яго сын [[Вацлаў II]] атрымаў толькі Чэхію і Маравію. Але Вацлаў II правёў шэраг мерапрыемстваў, якія ўмацавалі яго ўладу. Актыўная здабыча срэбра і рэформа фінансавай сістэмы дазволіла яму весці актыўную знешнюю палітыку. Вацлаў II стаў у 1300 годзе каралём Польшчы. У 1301 годзе ён змог зрабіць свайго сына каралём Венгрыі (кантралюючы толькі паўночна-заходнія раёны). Вацлаў памёр у 34 гадовым узросце, а яго 16-гадовы сын [[Вацлаў III]] хоць і атрымаў тры каралеўскія кароны (Чэхіі, Польшчы і Венгрыі), не змог іх захаваць. У 1305 годзе ён саступіў венгерскую карону, а ў 1306 годзе загінуў у Сілезіі. [[Выява:WenceslausIImap-en.png|thumb|Уладанні Вацлава II і Вацлава III {{legend|#EEAA88|Каралеўства Багемія}} {{legend|#EEEE88|Каралеўства Польшча}} {{legend|lightgreen|Меркаваныя ўладанні Вацлава III у Венгрыі}} {{legend|#6688EE|Васалы}}]] == Спадчына Пржамыслаў == Пасля смерці Вацлава III пачалася барацьба паміж сваякамі Пржэмысловічаў за чэшскі трон, якая доўжылася чатыры гады — з 1306 па 1310. Спачатку чэшскі трон заняў [[Генрых, герцаг Карынцкі, граф Цірольскі]] (муж Ганны, сястры Вацлава), неўзабаве яго выгнаў [[Рудольф I, кароль Чэхіі|Рудольф Габсбург]] (айчым Вацлава), але ў 1307 годзе ён памёр, і шляхта зноў абрала каралём Генрыха Карынцкага (1307—1310). Тым не менш, дваране не былі задаволены яго кіраваннем і ў выніку падтрымалі шлюб васямнаццацігадовай Елізаветы Пржамыслаўны, сястры Вацлава, з адзіным сынам імператара [[Генрых VII, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха VII]] чатырнаццацігадовым [[Іаган Люксембургскі|Янам Люксембургскім]]. Іаан Люксембургскі ў 1310 годзе авалодаў Прагай і быў каранаваны як чэшскі кароль (1310—1346). Пасля 1306 года (забойства апошняга Пржэмысловіча) працягвала існаваць бакавая лінія Пржэмысловічаў, якая бярэ пачатак ад пазашлюбнага сына Пржамысла Отакара II — [[Мікулаш I, князь Опаўскі|Мікулаша I]]. Прадстаўнікі гэтай лініі былі кіраўнікамі [[Опаўскае княства|Опавы]], [[Крноўскае княства|Крнова]] і [[Раціборскае княства|Раціборжа]]. У [[1521]] годзе, у сувязі са смерцю [[Валянцін Гарбаты|Валянціна Раціборскага]] уся опаўская лінія Пржэмысловічаў цалкам спынілася. == Кіраўнікі Чэхіі падчас Пржэмысловічаў (каля [[870]]—[[1310]]) == # [[Баржывой I]], сын Гасцівіта ([[870]]/[[872]] — [[889]]/[[894]]). # Стоймір, князь Біліна (каля [[883]]/[[884]]). # [[Спытыгнеў I]], сын Баржывоя I (каля[[894]] — [[915]]) # [[Ураціславаў I]], брат папярэдняга ([[915]]—[[921]]) # [[Вацлаў Святы|Вацлаў (Венцэслаў) I Святы]], сын ([[916]]/[[921]] — [[929]]/[[935]])* # [[Баляслаў I Грозны]], брат ([[929]]/[[935]] — [[972]]). # [[Баляслаў II Набожны]], сын ([[972]]—[[999]]). # [[Баляслаў III Руды]], сын ([[999]]—[[1002]])([[1003]], пам. 1037). # [[Уладзівой]], сын Мешка I, князя Польшчы ([[1002]]—[[1003]])* # [[Ярамір, князь Чэхіі|Ярамір]], сын 8 ([[1003]])([[1004]]—[[1012]])([[1033]]—[[1034]])(1034)* # [[Баляслаў I Храбры]], кароль Польшчы ([[1003]]—[[1004]]). # [[Олдржых]] (Удальрых), сын 8 ([[1012]]—[[1033]])(1034). # [[Бржэціслаў I]], сын ([[1034]]—[[1055]]). # [[Спытыгнеў II]], сын ([[1055]]—[[1061]]). # [[Ураціславаў II]], брат ([[1061]]—[[1092]], маркграф Маравіі [[1048]]—[[1061]], кароль Чэхіі з [[1086]]). #* [[Юдзіта Чэшская]], дачка (каля 1056/58 — 25.12.1086) # [[Конрад I Брненскі|Конрад]], брат ([[1092]]). # [[Бржэціслаў II Малодшы]], сын Ураціславава II ([[1092]]—[[1100]])* # [[Баржывой II]], брат ([[1101]]—[[1107]])([[1117]]—[[1120]], пам. 1124). # [[Святаполк, князь Чэхіі|Сватоплук (Святаполк)]], пляменнік ([[1107]]—[[1109]])* # [[Ота I, князь Оламаўца|Атон (Ота) Чорны]], брат ([[1109]], у Оламаўцы [[1107]]—[[1126]]). # [[Уладзіслаў I, князь Чэхіі|Уладзіслаў I]], сын 15 ([[1109]]—[[1117]])([[1120]]—[[1125]]). # [[Сабеслаў I]], брат ([[1125]]—[[1140]], у Брно [[1115]]—[[1123]]). # [[Уладзіслаў II Багемскі|Уладзіслаў II]], сын Уладзіслава I ([[1140]]—[[1173]], з [[1158]] кароль). # [[Фрыдрых, князь Чэхіі|Фрыдрых (Бедржых)]], сын Уладзіслава II ([[1173]])([[1178]]—[[1179]]). # [[Сабеслаў II]], сын Сабеслава I ([[1173]]—[[1178]])* # [[Фрыдрых, князь Чэхіі|Фрыдрых (Бедржых)]], сын Уладзіслава II ([[1179]]—[[1189]]). # [[Конрад II, князь Чэхіі|Конрад II Ота]], унук 20 ([[1189]]—[[1191]], у Зноеме [[1150]]—[[1189]]). # [[Вацлаў II, князь Чэхіі|Вацлаў II]], сын 21 ([[1191]]—[[1192]])* # [[Пржэмысл Отакар I]], сын 22 ([[1192]]—[[1193]])([[1197]]—[[1230]], з [[1198]] кароль). # [[Генрых Брэціслаў|Індржых (Генрых) Бржэціслаў]], арх. Прагі, брат 26 ([[1193]]—[[1197]])* # [[Уладзіслаў Індржых]], сын 22 ([[1197]], маркграф Маравіі з [[1186]]). # [[Вацлаў I|Вацлаў I Аднавокі]], сын 28 ([[1230]]—[[1253]]). # [[Пржэмысл Отакар II]], сын ([[1253]]—[[1278]])* # [[Вацлаў II]], сын ([[1278]]—[[1305]], кароль Польшчы [[1300]]—[[1305]]). # [[Атон IV, маркграф Брандэнбурга|Атон IV]], маркграф Брандэнбурга (апякун [[1278]]—[[1283]]). # [[Завіш Віткавец|Завіш з Фалькенштэйна]] (апякун [[1284]]—[[1290]]). # [[Вацлаў III]], сын ([[1305]]—[[1306]], кароль Венгрыі з [[1301]], кароль Польшчы з [[1305]])* # [[Эльжбета Рыкса]], маці (рэгентка [[1305]]—[[1306]]). # Рудольф Габсбург, герцаг Аўстрыі, унук 32 ([[1306]]—[[1307]]). # Індржых Харутанскі (Генрых, герцаг Карынціі), зяць 33 ([[1307]]—[[1310]]). Гісторыя роду Пржэмысловічаў падрабязна апісана [[Казьма Пражскі|Казьмой Пражскім]] у «Чэшскай хроніцы» (1119—1125). == Спасылкі == * [http://royal-history.sweb.cz/premysl.html ] * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/BOHEMIA.htm |title= BOHEMIA |accessdate=2011-07-17}} * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MORAVIA.htm#_Toc154309634 |title= MORAVIA |accessdate=2011-07-17}} * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/SILESIA.htm#_Toc180202393|title= DUKES of TROPPAU [OPAWA] and JÄGERNDORF (PŘEMYSLID) |accessdate=2011-07-17}} [[Катэгорыя:Каралі чэшскія|*]] [[Катэгорыя:Князі чэшскія|*]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы| ]] 7engnbeohucpkumumt5r8lj7o4357y7 0 142834 4183318 4142970 2022-08-11T12:52:59Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Рэдактары */ wikitext text/x-wiki {{Газета |назва = |арыгінальная назва = |выява = |подпіс = |тып = |фармат = |заснаванне = |спыненне публікацый = |заснавальнікі = |уладальнікі = |выдавец = |рэдактар = |галоўны рэдактар = |штат = |палітычна = |мова = |перыядычнасць = |аб'ём = |тыраж = |галоўны офіс = |ISSN = |вэб-сайт = }} '''«Віцебскі рабочы»''' — адна са старэйшых [[газета|газет]] на Беларусі. Выходзіла з [[11 лістапада]] [[1917]] па ліпень [[2013]] года. У розныя гады яна выходзіла пад рознымі лагатыпамі, а з красавіка [[1938]] года пачала насіць назву, якая захоўвалася да 2013 года. Выходзіла ў [[Віцебск]]у 3 разы на тыдзень на беларускай і рускай мовах. За 90 гадоў свайго існавання выйшла больш за 21,5 тысячы нумароў газеты. == Рэдактары == * Уладзімір Раманоўскі * [[Аляксей Сцяпанавіч Крушынскі]] * [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] * [[Уладзімір Ігнатавіч Бровікаў]] (1969) * [[Уладзімір Рыгоравіч Скапа]] (1983—1995) == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|4|«Віцебскі рабочы»}} * {{Крыніцы/ЭГБ|2|«Віцебскі рабочы»||335}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Газеты Віцебска на беларускай мове]] [[Катэгорыя:Газеты Віцебска на рускай мове]] [[Катэгорыя:Газеты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:1917 год у Віцебску]] 5udq5elli1e5yzeizgb4w0zbzfgihvr 0 142970 4183667 2990774 2022-08-11T20:24:36Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = Мната ў «Чэшскай хроніцы» [[Вацлаў Гаек з Лібачан|Вацлава Гаека]] | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Мната''' ({{lang-cs|Mnata}}) — другі з сямі [[Легендарныя кіраўнікі Чэхіі|легендарных князёў]] [[Чэхія|Чэхіі]] ад легендарнага заснавальніка дынастыі [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]] [[Пржэмысл |Пржэмысла Аратага]], да першага гістарычна дакладнага князя [[Барывой|Барывоя]]. Імёны гэтых князёў упершыню сустракаюцца ў «[[Чэшская хроніка|Чэшскай хроніцы]]» [[Казьма Пражскі|Казьма Пражскага]], адкуль патрапілі ў большасць гістарычных прац аж да працы XIX стагоддзя [[Францішак Палацкі|Францішка Палацкага]] ''«Гісторыя чэшскага народа ў Чэхіі і Маравіі»''. Паводле адной з тэорый, колькасць князёў адпавядае выяве на фрэсках на сценах ратонды ў [[Знойма]] ў Маравіі. Аднак Анежка Мерхаўтава сцвярджае, што на фрэсцы намаляваны ўсе прадстаўнікі дынастыі Пржэмысловічаў, у тым ліку малодшых князёў Маравіі<ref>Barbara Krzemieńska-Anežka Merhautová-Dušan Třeštík: «Moravští Přemyslovci ve znojemské rotundě», Praha 2000.</ref>. == Паходжанне імя == Завіс Каландра меркаваў, што ў імёнах сямі князёў былі зашыфраваны старажытнаславянскія назвы [[Дні тыдня|дзён тыдня]] — Мната быў другім днём тыдня — [[панядзелак|панядзелкам]], (сяр. {{lang-de|Montag}})<ref>Záviš Kalandra: «České pohanství», Praha 1947</ref>. Паводле іншай тэорыі, гэта імя ўзнікла з-за памылкі ў пашкоджаным старадаўнім славянскім рукапісе<ref>Vladimír Karbusický: Báje, mýty, dějiny. Nejstarší české pověsti v kontextu evropské kultury, p.237, Praha 1995 [http://www.moraviamagna.cz/rodokmeny/r_2myty.htm#p5]</ref>. == Сем міфічных князёў == {| class="wikitable" |- ! colspan="2" style="background-color:#ff9966;"| Сем князёў Чэхіі пасля [[Пржэмысл]]а |- | [[Незамысл]] |- | Мната |- | [[Воен]] |- | [[Уніслаў]] |- | [[Кржэсамысл]] |- | [[Неклан]] |- | [[Гасцівіт]] |} {{зноскі}} == Літаратура == * Barbara Krzemieńska, Anežka Merhautová, Dušan Třeštík: «Moravští Přemyslovci ve znojemské rotundě», Praha 2000. * Záviš Kalandra: «České pohanství», Praha 1947 * Vladimír Karbusický: «Báje, mýty, dějiny. Nejstarší české pověsti v kontextu evropské kultury», s. 237, Praha 1995 [[Катэгорыя:Гісторыя Чэхіі]] [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] stedgzy1doyqrqj57ixsophilbzztxf 0 142972 4183652 3905069 2022-08-11T20:23:45Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Баржывой I |арыгінал імя = {{lang-cz|Bořivoj I.}} |парадак = 1 |выява = Křest knížete Bořivoje.jpg |шырыня = |апісанне выявы = Хрышчэнне князя Баржывоя. <br /> Карціна Вацлава Маркоўскага (XIX ст.). |тытул = [[князь чэхаў]] |перыядпачатак = [[870]]/[[872]] |перыядканец = не пазней [[894]] |папярэднік = |пераемнік = [[Спытыгнеў I]] |дэвіз = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |у шлюбе = |дзеці = |дынастыя = |веравызнанне = |бацька = |маці = |пахаваны = |вікісховішча = Borivoj I of Bohemia }} '''Баржывой I''' ({{lang-cs|Bořivoj I.}}) (каля [[852]] — не пазней [[894]]<ref>Даты жыцця Баржывоя I дакладна не вядомыя. Як даты нараджэння фігуруюць таксама 853 і 855 гады, як даты смерці — 888 і 889 гады.</ref>) — першы гістарычны [[князь чэхаў]] з [[870]]/[[872]] года, прадстаўнік дынастыі [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]]. Паводле легенд, сын чэшскага князя [[Гасцівіт]]а. == Біяграфія == [[Выява:Great Moravia-eng.png|thumb|300px|Чэхія ў складзе Вялікай Маравіі (Чэхія адзначана № 19).]] Першапачатковым уладаннем Баржывоя&nbsp;I была крэпасць у Леві-Градзеку (на паўночны захад ад сучаснай [[Прага|Прагі]]) і яго землі ўваходзілі ў склад [[Вялікая Маравія|Вялікай Маравіі]]. Упершыню ўзгадваецца ў гістарычных дакументах у [[870]] годзе, калі ўдзельнічаў на старане вялікамараўскага князя [[Святаполк I Мараўскі|Святаполка&nbsp;I]] у бітве з каралём [[Усходне-франкскае каралеўства|Усходне-франкскага каралеўства]] [[Людовік II Нямецкі|Людовікам&nbsp;II Нямецкім]]. За гэта Святаполк&nbsp;I дараваў Баржывою зямлі ў цэнтральнай частцы сучаснай Чэхіі, дзе Баржывой на гары Градзішын пабудаваў крэпасць ([[Гарадзішча, археалогія|град]]), на месцы якога ўзнікла Прага. Каля [[872]] года Святаполк Мараўскі прызнаў яго князем усіх чэхаў. У гэта ж час<ref>Дата хрышчэння Баржывоя I дакладна не ўсталявана і ў розных крыніцах згадваюцца 869, 870, 872, 883 і 885 гады.</ref>, паводле «[[Легенда Каспіяна|Легенды Крыспіяна]]», створанай у [[990-я]] гады, Баржывой быў хрышчоны пры двары князя Святаполка [[святыя|Святым]] [[Святы Мяфодзій|Мяфодзіем]]. Для распаўсюджвання хрысціянства ў землях [[чэхі|чэхаў]] князь Вялікай Маравіі накіраваў яго да Баржывоя і тут Мяфодзій ахрысціў жонку Баржывоя, [[Святая Людміла|Людмілу]], і некаторых набліжаных князя, аднак большасць чэхаў засталіся язычнікамі. У сваёй новай сталіцы Баржывой пабудаваў першую ў [[Чэхія|Чэхіі]] хрысціянскую царкву — царкву [[Клімент I|Святога Клімента]]. З прычыны таго, што шматлікія чэхі былі незадаволены палітыкай хрысціянізацыі, якая праводзіцца Баржывоем&nbsp;I, у [[883]] ці ў [[884]] годзе супраць князя паднялося паўстанне, якое ўзначаліў яго сваяк Строймір. Баржывой бег да князя Святаполка&nbsp;I і неўзабаве з яго дапамогай здушыў паўстанне. У гонар перамогі ён пабудаваў у сваёй сталіцы, на месцы, дзе збіралася народнае [[веча]], царкву Святой Дзевы Марыі. Калі праз некалькі гадоў Баржывой памёр, яго землі перайшлі пад непасрэдную ўладу князя Святаполка&nbsp;I Мараўскага, аднак, пасля яго смерці ў [[894]] годзе князем чэхаў стаў старэйшы сын Баржывоя, [[Спытыгнеў I]]. == Сям’я == === Продкі === {{Wikidata/Ancestors|compact=1}} === Шлюб і дзеці === Жонка: з [[874]] года(?) — [[святая Людміла]] (каля 860—15 верасня 921), дачка Славібара з Псова. Дзеці: тры дачкі і тры сыны, у тым ліку: * [[Спытыгнеў I]] (875?—915) — князь Чэхіі (каля 894—915); * [[Ураціслаў I]] (каля 888—13 лютага 921) — князь Чэхіі (915—921). {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=[[Казьма Пражскі|Козьма Пражский]].|загаловак=Чешская хроника|спасылка=http://www.vostlit.info/Texts/rus/Cosmas/framekniga1.htm|месца={{М.}}|год=1962}} * {{Праваслаўная энцыклапедыя|153119|Борживой|6|26-27|Б. Н. Флоря}} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы IX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] 0zclhyasvg65l5leof6w49gxiab29pm 10 143996 4183266 2909403 2022-08-11T12:11:44Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Армянскія царскія дынастыі |загаловак = [[Армянскія царскія дынастыі]] |выява = |клас_спісаў = hlist |загаловак2 = <center>[[Ервандыды]] <br><small>(570-я да н.э. — 200 да н.э.)</small></center> |спіс2 = * [[Ерванд I Сакавакяц]] * [[Тыгран I Ервандыд]] * [[Вахагн Ервандыд]] * [[Гідарнес I]] * [[Гідарнес II]] * [[Гідарнес III]] * [[Арташыр]] * [[Ерванд II]] * [[Ерванд III]] * [[Мігран]] * [[Ерванд IV Апошні]] |загаловак3 = <center>[[Арташэсіды]] <br><small>(190 да н.э. — 1 н.э.)</small></center> |спіс3 = * [[Арташэс I]] * [[Артавазд I]] * [[Тыгран I]] * [[Тыгран II|Тыгран II Вялікі]] * [[Артавазд II]] * [[Арташэс II]] * [[Тыгран III]] * [[Тыгран IV]] (разам з [[Эрато (царыца армянская)|Эрато]]) |загаловак4 = <center>[[Аршакуні|Аршакіды]] <br><small>(66—428)</small></center> |спіс4 = * [[Трдат I]] * [[Санатрук I Армянскі|Санатрук]] * [[Ашхадар]] * [[Партамасір]] * [[Вагарш I]] * [[Сахэмас]] * [[Бакур I|Бакур]] * [[Вагарш II]] * [[Хасроў I (цар вялікаармянскі)|Хасроў I]] * [[Трдат II]] * [[Артавазд V (цар вялікаармянскі)|Артавазд V]] * [[Хасроў II Вялікі|Хасроў II]] * [[Трдат III|Трдат III Вялікі]] * [[Хасроў III Катак]] * [[Тыран (цар вялікаармянскі)|Тыран]] * [[Аршак II (цар вялікаармянскі)|Аршак II]] * [[Пап (цар вялікаармянскі)|Пап]] * [[Вараздат]] * [[Аршак III]] * [[Хасроў IV]] * [[Врамшапух]] * [[Арташэс IV]] |загаловак5 = <center> [[Багратыды]] <br><small>(885—1045)</small></center> |спіс5 = * [[Ашот I]] * [[Смбат I]] * [[Ашот II Жалезны]] * [[Абас I (цар Арменіі)|Абас I]] * [[Ашот III Літасцівы|Ашот III Літасцівы]] * [[Смбат II]] * [[Гагік I]] * [[Аванес-Смбат]] * [[Ашот IV Храбры]] (разам) * [[Гагік II]] |загаловак6 = <center> [[Рубеніды]] <br><small>(1198—1226)</small></center> |спіс6 = * [[Рубен I]] * [[Кастандын I]] * [[Тарос I]] * [[Левон I]] * [[Тарос II]] * [[Рубен II]] * [[Млех]] * [[Рубен III]] * [[Левон II]] * [[Ізабела I Армянская|Забель]] |загаловак7 = <center>[[Хетуміды]] <br><small>(1226—1341)</small></center> |спіс7 = * [[Хетум I]] (разам з [[Ізабела I Армянская|Забель]]) * [[Левон III]] * [[Хетум II]] * [[Тарос III]] * [[Смбат]] * [[Кастандын II]] * [[Левон IV]] * [[Ашын]] * [[Левон V]] |загаловак8 = <center>[[Лузіньяны]] <br><small>(1342—1375)</small></center> |спіс8 = * [[Кастандын III]] * [[Кастандын IV]] * [[Кастандын V]] * [[Левон V (цар кілікійскаармянскі)|Левон VI]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Спісы манархаў|Арменія]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Арменія|Цары Арменіі]] </noinclude> t3dgzxakbii3od0lj4mthwxtzt6hwzd 14 144018 4183286 1565759 2022-08-11T12:29:23Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Cat main}} [[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] [[Катэгорыя:Турэцкія дынастыі]] [[Катэгорыя:Постаці Асманскай імперыі]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] n8nb0pdr1nausag2o4628k5qgzlupm8 4183288 4183286 2022-08-11T12:30:49Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Cat main}} [[Катэгорыя:Турэцкія дынастыі]] [[Катэгорыя:Постаці Асманскай імперыі]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] gq1qy5g9no20rz5oiaula16h5q9xlng 0 144463 4183446 4173076 2022-08-11T16:58:42Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя ПІБ|Валовіч|Рыгор}} {{ДД}} '''Рыгор Валовіч''' (? — {{ДС|||1577}}) — дзяржаўны дзеяч [[ВКЛ]]. З роду [[Валовічы|Валовічаў]], сын [[Багдан Грынькавіч Валовіч|Багдана]], брат канцлера [[Астафій Валовіч|Астафія Валовіча]]. == Біяграфія == Дваранін гаспадарскі з [[1548]], [[гараднічы]] [[Гродна|гарадзенскі]] ў [[1558]]—[[1566]], [[маршалак гаспадарскі]] ў [[1560]]—[[1563]], [[лоўчы ВКЛ]] у [[1567]]—[[1574]], [[ваявода смаленскі]] з [[1571]]; староста [[мсцібаў]]скі ў [[1548]]—[[1567]], мельніцкі і ласішскі з [[1566]], дзяржаўца [[Эйшышкі|эйшышскі]], [[каняў]]скі, [[Варняны|варнянскі]], [[Дубічы|дубіцкі]] і [[Зэльва|зэльвенскі]] ў [[1558]]—[[1569]], [[Мерач|мерацкі]] ў [[1569]]—[[1576]]. Пасол у [[Масква|Маскве]] ў [[1563]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=|старонкі=|артыкул=|аўтар=[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]]}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Валовіч Рыгор Багданавіч}} [[Катэгорыя:Валовічы|Рыгор Багданавіч]] [[Катэгорыя:Ваяводы смаленскія]] [[Катэгорыя:Лоўчыя вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Маршалкі гаспадарскія]] [[Катэгорыя:Гараднічыя гарадзенскія]] [[Катэгорыя:Старосты мсцібаўскія]] [[Катэгорыя:Старосты мерацкія]] [[Катэгорыя:Дзяржаўцы зэльвенскія]] [[Катэгорыя:Старосты эйшышскія]] [[Катэгорыя:Старосты каняўскія]] [[Катэгорыя:Старосты варнянскія]] [[Катэгорыя:Старосты дубіцкія]] [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] kvf5e6xzb3pzbnbme5efir9gjvtm8n6 0 144475 4183591 4176730 2022-08-11T20:17:14Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = Лізавета Соф'я Гогенцолерн | арыгінальнае імя = {{lang-de|Elisabeth Sophie von Brandenburg|скарочана}} | парадак-жан = так | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = Лізавета Соф'я Радзівіл, [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] | герб = Hohenzollern-herb-rodowy.jpg | подпіс герба = Герб «[[Герб «Гогенцолерн»|Гогенцолерн]]» | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = [[Багуслаў Радзівіл]] <br />[[Франц Эрдман Саксэн-Лаўэнбургскі]] }} '''Лізавета Соф'я Гогенцолерн''' ({{lang-de|Elisabeth Sophie von Brandenburg|скарочана}}; {{ДН|4|7|1589}}, [[Берлін]] — {{ДС|24|12|1629}}, [[Франкфурт-на-Одэры]]) — прадстаўніца арыстакратыі [[Германія|Германіі]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. == Біяграфія == Дачка маркграфа і курфюрста [[Брандэнбург]]у [[Іаган Георг Гогенцолерн|Іагана Георга Гогенцолерна]] і Лізаветы фон Анхальт-Цэрбст. [[27 сакавіка]] [[1613]] у [[Берлін]]е ўзяла шлюб з [[Кашталян віленскі|кашталянам віленскім]] [[Януш Радзівіл, кашталян віленскі|Янушам Радзівілам]]<ref>Leopold von Zedlitz-Neukirch. Neues preussisches Adels-Lexicon: oder genealogische und diplomatische Nachrichten von den in der preussischen Monarchie ansässigen oder zu derselben in Beziehung stehenden fürstlichen, gräflichen, freiherrlichen und adeligen Häusern. Band 4. Gebr. Reichenbach, 1837. S. 82.</ref>. Потым жыла разам з мужам галоўным чынам у [[Гданьск]]у. У [[1616]]—[[1618]] разам з ім была на эміграцыі ў [[Германія|Германіі]]. Пасля смерці мужа ў [[1620]] з'ехала з [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] у [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэнную Рымскую імперыю]], асела ў замку [[Ліхтэнберг]]. [[27 лютага]] [[1628]] у Тоўжыме выйшла замуж за генерала імператарскага войска, марыянеткавага князя саксэн-лаўэнбургскага, Юліюша Генрыха. Памерла пасля родаў. == Дзеці == * [[Багуслаў Радзівіл]] ([[1620]]—[[1669]]) * Францыск Герман фон Саксэн-Лаўэнбург ([[1629]]—[[1666]]) {{Зноскі}} == Літаратура == * Bogusław Radziwiłł. Autobiografia. — Warszawa, 1979. ISBN 83-06-00033-1. {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гогенцолерн, Лізавета Соф'я}} [[Катэгорыя:Гогенцолерны|Лізавета]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Берліне]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Франкфурце-на-Майне]] [[Катэгорыя:Радзівілы]] 9hab8oc3v4riqyjboc2crq593bwpqpt 0 144507 4184126 4183129 2022-08-12T11:27:20Z DobryBrat 5701 арфаграфія, пунктуацыя wikitext text/x-wiki {{coord|53.90537|N|27.55510|E|display=title}} [[Файл:Miensk,_Ciomnyja_Kramy._Менск,_Цёмныя_Крамы_(1930).jpg|міні|Казьмадзям’янаўская (Францішка Скарыны) вуліца, здымак [[1930]] года]] '''Цёмныя Крамы''' — гістарычная мясцовасць [[Мінск]]а, размешчаная паміж [[Нізкі Рынак|Нізкім]] і [[Верхні Горад|Верхнім Рынкам]], уздоўж [[Казьмадзям’янаўская вуліца (Мінск)|Казьмадзям’янаўскай вуліцы]]. Ансамбль забудовы раёна быў унікальным помнікам горадабудаўніцтва эпохі [[Адраджэнне|Рэнесансу]]<ref name="mon">Казьмадзям’янаўскай вуліца // {{Крыніцы/Мінск. Стары і новы|к}} С. 19</ref>. Пацярпела ў Другую сусветную вайну і канчаткова страціла аўтэнтычнае аблічча ў выніку паваенных рэканструкцый. == Паходжанне назвы == [[Файл:Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1857-59).jpg|міні|злева|[[Верхні Горад|Высокі Рынак]] і Цёмныя Крамы на плане 1857 г.]] [[Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1858).jpg|міні|Цёмныя Крамы на плане 1858 г.]] [[Урбанонім]] «Цёмныя Крамы» ўтварыўся праз асаблівасць забудовы — на вузкую, шчыльна забудаваную Казьмадзям’янаўскую вуліцы, дзе тулілася вялікая колькасць крам, блага трапляла дзённае святло<ref name="mon"/><ref name="pam">Цёмныя крамы // {{Крыніцы/Памяць/Мінск|1к}} С. 548</ref>. Назва вуліцы паходзіць ад старадаўняга Казьмадзям’янаўскага праваслаўнага манастыра, які знаходзіўся на ўсходняй ускраіне старажытнага Менска і быў таксама комплексам абарончага значэння. == Гісторыя == [[Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy, Banifracki. Менск, Цёмныя Крамы, Баніфрацкі (Lauvergne, 1840).jpg|міні|злева|[[Касцёл і кляштар баніфратаў (Мінск)|Касцёл баніфратаў]]. Фрагмент літаграфіі Б. Лявэрня, 1840 г.]] [[Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy, Banifracki. Менск, Цёмныя Крамы, Баніфрацкі (1851-99).jpg|міні|Праект рэканструкцыі будынка на месцы зруйнаванага касцёла]] Казьмадзям’янаўская вуліца — адна з найстаражытнейшых у Менску. Яна пачыналася з Нізкага Рынка і заканчвалася каля касцёла [[Касцёл Дабравешчання Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар бернардзінак (Мінск)|Дабравешчання Найсвяцейшай Панны Марыі]] каталіцкага кляштара ордэна бернардзінак (цяпер у касцёле месціцца [[кафедральны сабор Сашэсця Святога Духа]] [[Беларуская Праваслаўная Царква|Беларускага экзархата]] [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхату]]). [[Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (M. Ślapian, 1925).jpg|150пкс|злева|міні|Цёмныя Крамы. Малюнак М. Сляпяна, 1925 г.]] На пачатку вуліцы, унізе перад пагоркам, знаходзіўся [[Касцёл Святога Яна і кляштар баніфратаў (Мінск)|кляштар каталіцкага ордэна баніфратаў з касцёлам]] (імаверна, існаваў да 1-й паловы XIX ст.), у 1700 годзе пры ім дзейнічаў шпіталь. Цяпер на месцы баніфрацкага кляштарнага комплексу знаходзіцца тралебусна-аўтобусны прыпынак.<ref>Мінскія лёхі // {{Крыніцы/Рэха даўняга часу|к}} С. 8</ref> [[Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1927).jpg|міні|Пачатак Козьма-Дзям’янаўскай вуліцы (тагачаснай Францішка Скарыны) на кадры з [[Кастусь Каліноўскі (фільм)|фільма Кастусь Каліноўскі]] (1927)]] Мураваны архітэктурны ансамбль Казьмадзям’янаўскай вуліцы цалкам сфарміраваўся яшчэ ў XVIII ст.<ref name="mon"/> Забудова складалася з двух- і трохпавярховых дамоў, на першых паверхах размяшчаліся невялікія крамы. Некаторыя будынкі мелі ўласныя назвы, у архіўных дакументах згадваецца ''«аддадзены ў 1829 годзе Эканоміяй Архірэйскага дома ў арэнднае трыманне мяшчаніну Румеру дом, вядомы як Гіндзейская камяніца»''.<ref name="vm">Юрий Жутяев. «Темные крамы» Козмодемьяновской улицы // Вечерний Минск № 77 (11338), 9.04.2007</ref> Па выходных і святах тут і на бліжэйшых вуліцах разгортваўся людны гандаль. У канцы XIX ст. у адным з двароў на Казьмадзям’янаўскай знаходзілася невялікая абутковая фабрыка, створаная на базе майстэрні. Ад 1926 года вуліца насіла імя беларускага першадрукара [[Францыск Скарына|Францішка Скарыны]]<ref>Вячеслав Бондаренко. [http://minsk-old-new.com/minsk-2910-ru.htm Между двумя мировыми войнами] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120121213209/http://minsk-old-new.com/minsk-2910-ru.htm |date=21 студзеня 2012 }} на [[Мінск стары і новы]]</ref>, аднак у сувязі з пачаткам палітыкі [[русіфікацыя|русіфікацыі]] і [[Рэпрэсіі ў БССР|масавых сталінскіх рэпрэсій]] у 1933 годзе яе перайменавалі ў гонар расійскага пралетарскага паэта [[Дзям’ян Бедны|Дзям’яна Беднага]]. У тыя часы, акрамя крам, на вуліцы знаходзіўся шэраг устаноў: Менская і Беларуская канторы «Саюзутыль», склад вопраткі Гарпрамгандлю, садавінагародніная база Мінпрамгандлю. Да [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] мясцовасць яшчэ захоўвала сваё гістарычнае аблічча, але ў выніку [[Бамбардзіроўка Мінска|бамбардзіроўкі]] была амаль цалкам зруйнавана. Апошнія тры будынкі колішніх Цёмных Крамаў знішчылі падчас будаўніцтва [[Няміга (станцыя метро, Мінск)|станцыі метро «Няміга»]] ў 1989 годзе.<ref name="pam"/> У наш час на гэтым месцы замест аднаўлення старадаўняй Казьмадзям’янаўскай вуліцы стварылі спрэчную па сваіх функцыянальна-планіровачных і архітэктурных якасцях структуру з пляцовак і прыступак, якая прэтэндуе на асацыяцыі са старой забудовай.<ref name="vm"/> У 2018 годзе спуску ў пешаходнай зоне ад Свята-Духава кафедральнага сабора да вуліцы Максіма Багдановіча была нададзеная назва [[Козьма-Дзям’янаўскі спуск]]<ref>{{cite web|url = https://minsk.gov.by/ru/normdoc/4133/|title = Аб прысваенні найменняў састаўным часткам г.Мінска № 49/3/28|first = |last = |author = |authorlink = |date = 29 траўня 2018|publisher = Мінскі гарадскі выканаўчы камітэт|language = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20181113102247/https://minsk.gov.by/ru/normdoc/4133/|archivedate = 13-11-2018|accessdate = 13-11-2018}}</ref>. == Цікавыя факты == * У 1928 годзе пры будаўніцтве каналізацыйнай сеткі на [[Плошча Волі (Мінск)|плошчы Волі]] падчас капання траншэі з боку вуліцы Францішка Скарыны (былой Казьмадзям’янаўскай) ''«…рабочыя на глыбіні 2 1/2 аршынаў нечакана выявілі каля 15 чалавечых шкілетаў… Як мяркуецца, шкілеты маюць даўнасць каля 150 гадоў. Гэтай знаходкай зацікавіліся Белдзяржмузей і Інбелкульт»'' (газета «Рабочий»).<ref name="vm"/> == Галерэя == <gallery caption="Старыя здымкі" widths="150" heights="150" class="center"> Miensk, Kaźmadziamjanaŭski, Bernardynski. Менск, Казьмадзям’янаўскі, Бэрнардынскі (1900).jpg|Пачатак вуліцы з боку Высокага Рынка, {{nowrap|каля 1900 г.}} Miensk, Kaźmadziamjanaŭski, Bernardynski. Менск, Казьмадзям’янаўскі, Бэрнардынскі (1915-17).jpg|Пачатак вуліцы з боку Высокага Рынка, {{nowrap|1915—17 гг.}} Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1927) (2).jpg|На кадрах з [[Кастусь Каліноўскі (фільм)|фільма Кастусь Каліноўскі]], 1927 г. Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (L. Daškievič, 1920-29).jpg|да 1933 г. </gallery><gallery widths="150" heights="150" class="center"> Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1941).jpg|1941 г. Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1942).jpg|1942 г. Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1941-44) (2).jpg|1941—44 гг. Miensk, Kaźmadziamjanaŭski, Bernardynski. Менск, Казьмадзям’янаўскі, Бэрнардынскі (04.1943).jpg|Пачатак вуліцы з боку Высокага Рынка, красавік {{nowrap|1943 г.}} </gallery><gallery widths="150" heights="150" class="center"> Файл:Bundesarchiv Bild 101I-137-1008-09A, Weißrussland, Minsk, Zerstörungen.jpg|каля 1944 г. Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1944).jpg|каля 1944 г. Файл:Miensk, Nizki Rynak-Ciomnyja Kramy. Менск, Нізкі Рынак-Цёмныя Крамы (1944).jpg|Пачатак вуліцы з боку Нізкага Рынка, каля 1944 г. Файл:Miensk, Nizki Rynak-Ciomnyja Kramy. Менск, Нізкі Рынак-Цёмныя Крамы (1944) (2).jpg|Пачатак вуліцы з боку Нізкага Рынка, 1944 г. </gallery> {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Мінск: Старонкі жыцця дарэвалюцыйнага горада (1994)}} * {{Крыніцы/Памяць/Мінск|1}} * {{Крыніцы/Мінск. Стары і новы}} * {{Крыніцы/Рэха даўняга часу}} * Юрий Жутяев. [http://www.vminsk.by/news/26/45657/ «Темные крамы» Козмодемьяновской улицы] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305014336/http://www.vminsk.by/news/26/45657/ |date=5 сакавіка 2016 }} // Вечерний Минск № 77 (11338), 9.04.2007 == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Гістарычныя раёны Мінска}} [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Мінска]] [[Катэгорыя:Гістарычныя раёны Мінска]] e9rcwdhjkz0j819vhkyrga2aszn3t67 0 151654 4183486 3942185 2022-08-11T19:46:55Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Прыма дэ Рывера}} {{Дзяржаўны дзеяч |пасада = [[старшыня ўрада Іспаніі]] |імя = Мігель Прыма дэ Рывера |арыгінал імя = Miguel Primo de Rivera |парадак = 122 |выява = Bundesarchiv Bild 102-09414, Primo de Rivera.jpg |сцяг = Lesser Royal Coat of Arms of Spain (1700-1868 and 1834-1930)-Golden Fleece and Mantle Variant.svg |сцяг2 = Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg |шырыня = 250px |перыядпачатак = [[15 верасня]] [[1923]] |перыядканец = [[28 студзеня]] [[1930]] |папярэднік = Мануэль Гарсія-Пр'ета |пераемнік = [[Дамаса Берэнгер]] |манарх = [[Альфонса XIII]] |партыя = {{нп5|Іспанскі патрыятычны саюз|Іспанскі патрыятычны саюз||Spanish Patriotic Union}} |веравызнанне = [[Рымска-каталіцкая царква|каталіцызм]] |дата нараджэння = 8.01.1870 |месца нараджэння = [[Херас-дэ-ла-Франтэра]], [[Іспанія]] |дата смерці = 16.03.1930 |месца смерці = {{Месца смерці|Парыж}}, [[Францыя]] |гады службы = [[1884]]—[[1923]] |прыналежнасць = [[Выява:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|22px]] [[Іспанія]] |званне = [[Генерал-капітан]] |род войскаў = |бітвы = [[Рыфская вайна]] |узнагароды = {{Ордэн Белага арла, Польшча, 1921—1939}} }} '''Мігель Прыма дэ Рывера і Арбанеха''' (ісп.: Miguel Primo de Rivera y Orbaneja; {{ДН|8|1|1870}} -{{ДС|16|3|1930}}) — 2-і маркіз дэ Эстэла і 8-ы маркіз Сабрэмонтэ. Іспанскі ваенны і палітычны дзеяч, у 1923-1930 гады - дыктатар, старшыня ўрада пры каралі [[Альфонса XIII]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat-inline|Miguel Primo de Rivera|Мігель Прыма дэ Рывера}} {{DEFAULTSORT:Прыма дэ Рывера}} [[Катэгорыя:Палітыкі Іспаніі]] [[Катэгорыя:Генералы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Старшыні ўрада Іспаніі]] joy5qai0f9wir53tdvc7lj1d8sr5qzx 0 156554 4183508 3695574 2022-08-11T20:06:20Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Ласла}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Ласла I ''Святы'' | арыгінал імя = {{lang-hu|I. Szent Laszlo}} | выява = Laszlo-ChroniconPictum.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Партрэт Ласла I з ілюстраванай хронікі, 1360 г. | пасада = [[кароль Венгрыі]] | сцяг = Coa Hungary Country History Imre (1196-1204).svg | парадак = 8 | пачатак паўнамоцтваў = [[25 красавіка]] [[1077]] | канчатак паўнамоцтваў = [[29 ліпеня]] [[1095]] | каранацыя = | папярэднік = [[Геза I]] | пераемнік = [[Кальман І Кніжнік|Кальман ''Кніжнік'']] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | вікісховішча = Ladislaus I of Hungary }} '''Ласла I Святы''' ({{lang-hu|I. Szent László}}, {{lang-hr|Ladislav I}}, {{lang-sk|Ladislav I}}, {{lang-pl|Władysław I Święty}}; 1046-{{ДС|29|7|1095}}) — венгерскі кароль з дынастыі Арпадаў з [[25 красавіка]] [[1077]] года па [[29 ліпеня]] [[1095]] г, адзін з самых вядомых і ўшанаваных каралёў краіны. Прылічаны да ліку святых 27 чэрвеня 1192 г. У 1091—1095 гадах — фактычны кіраўнік большай часткі [[Харватыя|Харватыі]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.newadvent.org/cathen/08737a.htm Каталіцкая энцыклапедыя. Святы Ласла {{ref-en}}] {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Геза I]]| спіс=[[Спіс каралёў Венгрыі|Кароль Венгрыі]] | пераемнік=[[Кальман І Кніжнік]]|гады=[[1077]]—[[1095]]}} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Каталіцкія святыя]] [[Катэгорыя:Святыя Венгрыі]] [[Катэгорыя:Кананізаваныя манархі]] [[Катэгорыя:Арпады]] [[Катэгорыя:Святыя паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя XI стагоддзя]] 5e7ps6gvw2649l3wvmcuh11srylpf1v 0 157449 4183830 3294798 2022-08-11T20:42:52Z Artsiom91Bot 51617 /* Гл. таксама */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Эдуард}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Эдуард V | арыгінал імя = Edward V | выява = King Edward V from NPG.jpg | пасада = [[Кароль Англіі]] | парадак = 35 | пачатак паўнамоцтваў = [[9 красавіка]] [[1483]] | канчатак паўнамоцтваў = [[25 чэрвеня]] [[1483]] | каранацыя = не каранаваны | папярэднік = [[Эдуард IV, кароль Англіі|Эдуард IV]] | пераемнік = [[Рычард III, кароль Англіі|Рычард III]] | дата нараджэння = 4.11.1470 | месца нараджэння = [[Вэстмінстэр]] | дата смерці = 1483 | месца смерці = [[Таўэр]], [[Лондан]] ? | род = [[Ёркі]] | бацька = [[Эдуард IV, кароль Англіі|Эдуард IV]] | маці = [[Елізавета Вудвіл]] | вікісховішча = Edward V of England }} '''Эдуа́рд V''' ([[4 лістапада]] [[1470]] — [[1483]]-1516?) — кароль Англіі з [[9 красавіка]] па [[25 чэрвеня]] [[1483]], сын [[Эдуард IV|Эдуарда IV]]; не каранаваны. == Біяграфія == [[Выява:DelarocheKingEdward.jpg|thumb|left|200px|Эдуард са сваім братам герцагам Ёркскім у Таўэры. Карціна [[Поль Дэларош|Поля Дэлароша]], [[XIX]] ст.]] Зрынуты дзядзькам [[Рычард III|герцагам Глостэрскім]], які абвясціў караля і яго малодшага брата [[Рычард са Шрусберы, 1-ы герцаг Ёрк|герцага Рычарда Ёркскага]] незаконнанароджанымі дзецьмі (па прычыне таго, што іх бацька, [[Эдуард IV]], да жаніцьбы на [[Елізавета Вудвіл|Елізавеце Вудвіл]] тайна заручыўся з лэдзі Элеанорай Тэлбат), а сам стаў каралём па імем Рычард III. 12-гадовы і 10-гадовы хлопчыкі былі пасаджаны ў [[Таўэр]], далейшы лёс іх у дакладнасці невядомы. === Версіі смерці === {{main|Прынцы ў Таўэры}} Найбольш распаўсюджана пункт гледжання, паводле якога яны былі забіты па загадзе Рычарда (гэта версія пры [[Цюдоры|Цюдорах]] была афіцыйнай), аднак у забойстве прынцаў розныя даследчыкі вінавацяць і шматлікіх іншых дзеячаў таго часу, уключаючы і пераемніка Рычарда [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха VII]]. == Гл. таксама == * [[Прынцы ў Таўэры]] {{Каралі Англіі}} [[Катэгорыя:Каралі англійскія]] [[Катэгорыя:Ёркі]] [[Катэгорыя:Зніклыя без вестак]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Прэтэндэнты на трон Францыі]] [[Катэгорыя:Манархі, зрынутыя ў дзяцінстве]] [[Катэгорыя:Графы Марч, Англія]] [[Катэгорыя:Графы Пембрук]] [[Катэгорыя:Прынцы Уэльскія]] a1cfg20kt1n8fexk8k95kcemcsjpx51 0 157506 4183610 4098203 2022-08-11T20:18:42Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Аўгуста Вікторыя | арыгінал імя = Auguste Viktoria Friederike Luise Feodora Jenny | выява = Philip Alexius de Laszlo - Auguste Viktoria, Deutsche Kaiserin, 1908.jpg | шырыня = 180px | апісанне выявы = | пасада = каралева-кансорт [[Прусія|Прусіі]] | парадак-жонак = 10 | сцяг = Royal Standard of the King of Prussia (1871–1918).svg | перыядпачатак = [[15 чэрвеня]] [[1888]] | перыядканец = [[9 лістапада]] [[1918]] | папярэднік = [[Вікторыя Саксен-Кобург-Гоцкая, імператрыца Германіі|Вікторыя Вялікабрытанская]] | пераемнік = тытул скасаваны | пасада_2 = імператрыца-кансорт [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] | парадак-жонак_2 = 3 | сцяг_2 = Kaiserinstandarte 1888.svg | перыядпачатак_2 = [[15 чэрвеня]] [[1888]] | перыядканец_2 = [[9 лістапада]] [[1918]] | папярэднік_2 = [[Вікторыя Саксен-Кобург-Гоцкая, імператрыца Германіі|Вікторыя Вялікабрытанская]] | пераемнік_2 = тытул скасаваны | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахавана = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | вікісховішча = Auguste Viktoria | аўтограф = }} {{Значэнні|Вікторыя}} '''Аўгу́ста Вікто́рыя, Аўгуста Вікторыя Фрыдэрыка Луіза Феадора Джэні''' ({{lang-de|Auguste Viktoria Friederike Luise Feodora Jenny}}, [[22 кастрычніка]] [[1858]] — [[11 красавіка]] [[1921]]) — прынцэса з роду [[Аўгустэнбургі|Аўгустэнбургаў]], у шлюбе — германская імператрыца і каралева Прусіі. Дачка [[Фрыдрых VIII, герцаг Шлезвіг-Гольштэйна|Фрыдрыха]], тытульнага герцага [[Шлезвіг-Гольштэйн]]скага, чые прэтэнзіі на Шлезвіг-Гольштэйн паслужылі нагодай да [[Дацкая вайна, 1864|вайны за Шлезвіг]] у 1864 годзе. Любіла мастацтва і складала музычныя п’есы для [[кларнет]]а. Марай яе жыцця было наведаць [[Луўр]] у [[Парыж]]ы: па палітычных прычынах ёй так і не атрымалася. У [[1881]] годзе выйшла замуж за прынца Вільгельма Прускага, пасля імператара [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельма II]]. Пасля яго адрачэння ў [[1918]] годзе пераехала з ім у [[Нідэрланды]], дзе і памерла. Магіла Аўгусты Вікторыі знаходзіцца ў пахавальні Гогенцолернаў у [[Антычны храм, Сан-Сусі|Антычным храме]] ў парку [[Сан-Сусі]] ў [[Патсдам]]е. У шлюбе з Вільгельмам II у Аўгусты Вікторыі нарадзілася сямёра дзяцей, шэсць сыноў і адна дачка: * [[Вільгельм, кронпрынц Прускі|Вільгельм]] ([[1882]]—[[1951]]), [[кронпрынц]] Прусіі * [[Эйтэль Фрыдрых]] ([[1883]]—[[1942]]), * [[Адальберт Фердынанд Беренгар Віктар, прынц прускі|Адальберт]] ([[1884]]—[[1948]]), * [[Аўгуст Вільгельм Прускі, 1887—1949|Аўгуст Вільгельм]] ([[1887]]—[[1949]]), * [[Оскар, прынц Прускі|Оскар]] ([[1888]]—[[1958]]), * [[Іаахім, прынц Прускі|Іаахім]] ([[1890]]—[[1920]]), * [[Вікторыя Луіза]] ([[1892]]—[[1980]]), у 1913 годзе выйшла замуж за [[Эрнст Аўгуст Браўншвайгскі|Эрнста Аўгуста]], герцага Браўншвайгскага. {{зноскі}} == Літаратура == * Evers, «Auguste Viktoria» (3 выд., 1897). * {{Крыніцы/ЭСБЕ|Августа Виктория}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Дынастыя Ольдэнбургаў]] [[Катэгорыя:Прускія каралевы і германскія імператрыцы]] [[Катэгорыя:Нямецкія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Прынцэсы прускія]] d2tjdal36o4yh5s9cpunofytgnfn7ix 0 157706 4183519 3042560 2022-08-11T20:08:02Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Луі Банапарт | арыгінал імя = {{lang-fr|Louis Bonaparte}} | выява = LodewijkNap.jpg | шырыня = | апісанне выявы = | пасада = [[Каралеўства Галандыя|кароль Галандыі]] | парадак = 1 | пад імем = Людовік I | сцяг = Flag of the Netherlands.svg | перыядпачатак = 5 чэрвеня 1806 | перыядканец = 1 ліпеня 1810 | папярэднік = каралеўства створана | пераемнік = [[Людовік II Галандскі]] | дата нараджэння = 2.9.1778 | месца нараджэння = {{Месца нараджэння|Аяча|у Аяча}}, [[Францыя]] | дата смерці = 25.7.1846 | месца смерці = {{Месца смерці|Ліворна|у Ліворна}}, [[Вялікае герцагства Тасканскае]] | пахаваны = [[Сен-Лё-ла-Фарэ]], [[Францыя]] | род = | бацька = [[Карла Буанапартэ]] | маці = [[Летыцыя Рамаліна]] | муж = | жонка = [[Гартэнзія Багарнэ]] | дзеці = | узнагароды = | аўтограф = | вікісховішча = Louis Bonaparte }} '''Людо́вік (Луі́джы, Луі́) Банапа́рт''' ({{lang-it|Luigi Buonaparte}}, {{lang-fr|Louis Bonaparte}}; {{Дата нараджэння|2|9|1778}}, [[Аяча]], [[Францыя]], — {{Дата смерці|25|7|1846}}, [[Ліворна]], [[Вялікае герцагства Тасканскае]]) — адзін з братоў [[Напалеон I|Напалеона I]], бацька [[Напалеон III|Напалеона III]]. З [[5 чэрвеня]] [[1806]] па [[1 ліпеня]] [[1810]] года — кароль васальнага ў адносінах да [[Першая імперыя|Французскай імперыі]] [[каралеўства Галандыя]] пад імем '''Людовіка I''' ({{lang-nl|Lodewijk I van Holland}}). Быў досыць папулярным сярод галандцаў, дапамагаў народу падчас паводак, вучыў нідэрландскую мову, хоць гаварыў з пацешнымі памылкамі (так, свой тытул ён вымаўляў як {{lang-nl|Konijn van 'Olland}} — «аландскі трус»). У 1808 годзе заснаваў [[Каралеўская Нідэрландская акадэмія навук|Каралеўскі інстытут навук, літаратуры і вытанчаных мастацтваў]] (цяпер Каралеўская Нідэрландская акадэмія навук). У 1810 годзе па распараджэнні брата адрокся ад прастола на карысць малалетняга сына, а яшчэ праз чатыры дні тэрыторыя галандскага каралеўства была [[анексія|анексавана]] Францыяй. Наўзамен Людовік атрымаў ад брата тытул графа дэ Сен-Лё (''comte de Saint-Leu'') і стаў кіраўніком вялікага герцагства [[Клевэ-Юліх-Берг]], главой якога фармальна быў яго сын. [[4 студзеня]] [[1802]] года ажаніўся з [[Гартэнзія Багарнэ|Гартэнзіяй Багарнэ]], пасербцы Напалеона (дачкі [[Жазэфіна Багарнэ|імператрыцы Жазэфіны]] ад першага шлюбу). Шлюб быў складзены па загадзе імператара, а самі муж і жонка не адчуваць адзін да аднаго пяшчотных пачуццяў; пасля выгнання з Галандыі яны разыйшліся. У іх нарадзілася тры сыны: * Напалеон Луі Шарль ([[1802]]—[[1807]]); * [[Людовік II Галандскі|Напалеон Луі]] ([[1804]]—[[1831]]), кароль Галандыі Людовік II, насіў таксама тытул [[Юліх-Клевэ-Берг|вялікага герцага Клевэ-Бергскага]]; * [[Напалеон III Банапарт|Шарль Луі Напалеон]] ([[1808]]—[[1873]]) стаў прэзідэнтам Французскай рэспублікі, а затым — імператарам пад імем Напалеона III. Пасля ў Гартэнзіі нарадзіўся яшчэ адзін (пазашлюбны) дзіця — [[Шарль дэ Марні]]. Па некаторых даных, і Напалеон III мог быць сынам не Людовіка Банапарта. [[Катэгорыя:Каралі нідэрландскія]] [[Катэгорыя:Банапарты]] [[Катэгорыя:Імёны, высечаныя пад Трыўмфальнай аркай (Парыж)]] anfgyeirz12zms2jip7ck9r2i1vg9yv 0 157724 4183512 3809576 2022-08-11T20:07:35Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Гартэнзія дэ Багарнэ | арыгінал імя = Hortense Eugénie Cécile de Beauharnais | выява = hortense_de_beauharnais.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Партрэт Гартэнзіі дэ Багарнэ пэндзля [[Франсуа Паскаль Сімон Жэрар|Франсуа Жэрара]] | пасада = каралева [[Каралеўства Галандыя|Галандыі]] | сцяг = | герб = Blason d'Hortense de Beauharnais, reine de Hollande.svg | перыядпачатак = [[1806]] | перыядканец = [[1810]] | папярэднік = | пераемнік = [[Вільгельміна Пруская, 1774—1837|Вільгельміна Пруская]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | аўтограф = | вікісховішча = Hortense de Beauharnais }} {{Цёзкі2|Багарнэ}} '''Гартэнзія (Артанс) дэ Багарнэ''' ({{lang-fr|Hortense de Beauharnais}}, правільна па-франц. Артанз Эжэні Сесіль дэ Багарнэ ({{lang-fr|Hortense Eugénie Cécile de Beauharnais}}); {{Дата нараджэння|10|4|1783}}, {{Месца нараджэння|Парыж}} — {{Дата смерці|5|10|1837}}, {{Месца смерці|Тургау|у кантоне Тургау}}, [[Швейцарыя]]) — каралева [[Каралеўства Галандыя|Галандыі]] ([[1806]]—[[1810]]). == Біяграфія == Дачка [[Жазэфіна Багарнэ|Жазэфіны Багарнэ]] і яе першага мужа [[віконт]]а [[Аляксандр дэ Багарнэ|Аляксандра дэ Багарнэ]]. Пасербка [[імператар]]а [[Напалеон I|Напалеона I]], які ажаніўся з яе маці ў [[1796]] годзе. Ва ўзросце дванаццаці гадоў Гартэнзію аддалі ў пансіён мадам [[Жанна-Луіза Кампан|Кампан]]. Напалеон удачарыў Гартэнзію і яе старэйшага брата, [[Яўген Багарнэ|Яўгена]]. Каб умацаваць саюз дзвюх сем’яў, Жазэфіна выдала сваю дачку замуж за [[Людовік I Банапарт|Людовіка Банапарта]] ([[1778]]—[[1846]]), малодшага брата Напалеона. Вяселле адбылося [[4 студзеня]] [[1801]] года і Гартэнзія стала ятроўкай сваёй маці. У шлюбе нарадзіліся трое сыноў: * Напалеон Людовік Карл ([[10 кастрычніка]] [[1802]] — [[5 мая]] [[1807]]) * Напалеон Людовік ([[11 кастрычніка]] [[1804]] — [[17 сакавіка]] [[1831]]) * Карл Людовік Напалеон ([[20 красавіка]] [[1808]] — [[9 студзеня]] [[1873]]), будучы [[Напалеон III]], імператар [[Францыя|Францыі]]. У [[1804]] яны набылі палац Сен-Лё, у якім яны жылі да [[1815]] года і дзе Гартэнзія ладзіла бліскучыя балі. Муж Гартэнзіі, [[Людовік I Банапарт|Людовік]], стаў каралём [[Каралеўства Галандыя|Галандыі]] ў [[1806]]. Муж і жонка кіравалі да [[1810]], калі Галандыя была анексавана Францыяй. Яе шлюб апынуўся нешчаслівым: Гартэнзія была закахана ў [[Жэрар Крыстоф Мішэль Дзюрок|Жэрара Дзюрока]] (некаторыя сцвярджаюць, што яны былі палюбоўнікамі), у той час як Людовік пакутаваў маніяй пераследу і венерычнай хваробай. Прыгожая і панадлівая Гартэнзія закахалася ў [[Шарль Жазеф дэ Флао|Шарля дэ Флао]], пазашлюбнага сына [[Шарль Марыс дэ Талейран-Перыгор|Талейрана]]. У іх нарадзіўся сын Шарль Агюст ([[1811]]—[[1865]]), будучы герцаг дэ Марні. Пры [[Рэстаўрацыя Бурбонаў|рэстаўрацыі Бурбонаў]] у [[1814]] годзе, Гартэнзія была пад абаронай [[Аляксандр I (імператар расійскі)|Аляксандра I]], пры яго падтрымцы яна атрымала тытул герцагіні Сен-Лё ад караля [[Людовік XVIII, кароль Францыі|Людовіка XVIII]]. На працягу [[Сто дзён|Ста дзён]], Гартэнзія падтрымлівала свайго айчыма, што прывяло да яе выгнання з Францыі пасля канчатковага паражэння [[Напалеон I|Напалеона]]. Яна падарожнічала па Германіі і Італіі і ў [[1817]] годзе спынілася ў [[Швейцарыя|Швейцарыі]], дзе ў адзіноце выхоўвала сваіх сыноў. Дзякуючы заступніцтву маці і брата, зяця караля [[Баварыя|Баварыі]], яна размяшчала станам у 3 мільёны [[Франк, валюта|франкаў]], які забяспечваў ёй пастаянны даход. Памерла ў [[Швейцарыя|Швейцарыі]] [[5 кастрычніка]] [[1837]] года ва ўзросце 54 гадоў. {{зноскі}} == Літаратура == * Mémoires de la reine Hortense. Éditions Mercure de France. * La Reine Hortense, de Françoise Wagener. Éditions Lattés. * Joséphine l’impératrice créole. L’esclavage aux Antilles et la traite pendant la Révolution française Jean-Claude Fauveau. Editions L’Harmattan 2010. {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Багарнэ Гартэнзія}} [[Катэгорыя:Банапарты|Гартэнзія]] [[Катэгорыя:Род Багарнэ|Гартэнзія]] lsiztw1drkhw4nz8dvk7hqnt080drxs 0 157862 4183929 3631115 2022-08-12T06:22:16Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} '''Іаханес Георг Беднарц''' ({{lang-de|Johannes Georg Bednorz}}; {{ДН|16|5|1950}}, [[Ноенкірхен (Штайнфурт)|Ноенкірхен]], [[ФРГ]]) — нямецкі [[фізік]]. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы (сумесна з [[Карл Аляксандр Мюлер|Аляксандрам Мюлерам]]) (1987) за адкрыццё высокатэмпературнай звышправоднасці. == Біяграфія == Пасля заканчэння школы і падрыхтоўчага курсу для паступлення ва ўніверсітэт у гімназіі «Марцінум» у горадзе [[Эмсдэтэн]], Беднарц паступае ў 1968 г. у [[Вестфальскі ўніверсітэт Вільгельма]] ў горадзе [[Мюнстэр]]. Па прычыне, што ён адчуваў сябе няёмка сярод вялікай колькасці студэнтаў, а таксама з-за таго, што ён не вытрымаў уступнай кантрольнай работы для допуску да хімічных лабараторных работ, ён памяняў спецыяльнасць на [[мінералогія|мінералогію]]. Сваю дыпломную працу ён напісаў пад кіраўніцтвам прафесара Вольфганга Гофмана ў галіне [[крышталяграфія|крышталяграфіі]] па тэме сінтэтычных пераўскітаў. Улетку 1972 Беднарц упершыню працаваў у даследчай лабараторыі [[IBM]] у [[Цюрых]]у ([[Швейцарыя]]) у якасці студэнта-практыканта. Праз год ён яшчэ раз прайшоў там практыку, і ў 1974 годзе, на працягу шасці месяцаў пад кіраўніцтвам Ганса Ёрга Шэеля, праводзіў у той жа лабараторыі эксперыменты для сваёй дыпломнай працы па апісанні і росту крышталёў пераўскітаў (SrTiO3). У 1977 годзе, пасля таго як ён правёў яшчэ адзін год у Мюнстэры, Беднарц пачаў працу над дысертацыяй у «лабараторыі фізікі цвёрдага цела» ў Вышэйшай Тэхнічнай школе Цюрыха пад кіраўніцтвам прафесара Хайна Грэніхера і Аляксандра Мюлера. Пасля пачатку ў 1982 годзе работы ў IBM, ён прыступіў да 1983 г., сумесна з Мюлерам, да працы па высокатэмпературнай звышправоднасці ў кераміцы на аснове аксідаў медзі. Яны сістэматычна правяралі новыя матэрыялы ў надзеі на тое, што гэтыя матэрыялы маглі быць звышправаднікамі. У 1986 годзе ім удалося выявіць звышправоднасць у барый-лантан-медным аксідзе пры тэмпературы 35 К (-238 °C) — на 12 К больш, чым тэмпература звышправоднасці, дасягнутая раней. За гэту працу ім была прысуджана Нобелеўская прэмія па фізіцы за 1987 год. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1987/ Інфармацыя з сайта Нобелеўскага камітэта] {{ref-en}} {{Нобелеўская прэмія па фізіцы 1976—2000}} {{DEFAULTSORT:Беднарц Іаханес Георг}} [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па фізіцы]] [[Катэгорыя:Фізікі Германіі]] 6ywx7my68ax15k4nou77mlz9047y9tr 0 158753 4183451 4007481 2022-08-11T17:16:38Z НСНУ 11765 абнаўленне звестак, катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Беларускі Хельсінкскі Камітэт |альтэрнатыўная = |background_color = |колер_назвы = |лагатып = |шырыня_лагатыпа = 200пкс |подпіс = |карта1 = |шырыня_карты1 = |легенда1 = |карта2 = |шырыня_карты2 = |легенда2 = |членства = |тып_цэнтра = |цэнтр = |тып = |мовы = |мова = |пасада_кіраўніка1 = Старшыня |імя_кіраўніка1 = [[Алег Мікалаевіч Гулак|Алег Гулак]] |пасада_кіраўніка2 = |імя_кіраўніка2 = <!-- ... --> |пасада_кіраўніка10 = |імя_кіраўніка10 = |заснавальнік1 = |падзея_заснавання1 = |дата_заснавання1 = |заснавальнік2 = |падзея_заснавання2 = |дата_заснавання2 = <!-- ... --> |заснавальнік6 = |падзея_заснавання6 = |дата_заснавання6 = |падзея_ліквідацыі = |дата_ліквідацыі = |заўвага1 = |заўвага2 = <!-- ... --> |адрас = |сайт = [http://www.belhelcom.org www.belhelcom.org] |вікісховішча = }} '''РПГА «Беларускі Хельсінкскі Камітэт» (БХК)''' — (зарэг. 1 лістапада 1995 года) самастойнае незалежнае, некамерцыйнае, праваабарончае грамадскае аб’яднанне, створанае ў мэтах ажыццяўлення гуманітарнай дзейнасці на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь. БХК працуе на падставе самакіравання й аб’ядноўвае — на аснове агульнасці інтарэсаў — грамадзян Рэспублікі Беларусь. У сваёй дзейнасці камітэт з’яўляецца незалежным ад дзяржаўных і гаспадарчых органаў, палітычных i грамадскіх арганізацый — узаемаадносіны з імі ладзяцца на аснове партнёрства, дыялога ды супрацы. == Гісторыя == Заснаванне БХК было рэакцыяй на грамадска-палітычную сітуацыю ў Беларусі таго часу, а каталізатарам працэсу яго паўстання стала абняслаўленне нацыянальнага [[Бела-чырвона-белы сцяг|бел-чырвона-белага сцяга]]. Заснавальнікамі РПГА «Беларускі Хельсінкскі Камітэт» сталі вядомыя грамадскія, палітычныя і культурныя дзеячы краіны: [[Васіль Быкаў]] (ён жа — першы старшыня Назіральнага Сойма БХК), [[Рыгор Барадулін]], [[Радзім Гарэцкі]], [[Святлана Алексіевіч]], [[Генадзь Бураўкін]], [[Юрый Віктаравіч Хадыка|Юрый Хадыка]], [[Карлас Шэрман]] і інш. Першай старшынёй аб’яднання была [[Таццяна Процька]]. З 2008 г. арганізацыю ўзначальвае [[Алег Мікалаевіч Гулак|Алег Гулак]]. У пачатку мая 1999 Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь вынесла папярэджанне БНП за ўдзел іх прадстаўнікоў у абвешчаных Цэнтральнай выбарчай камісіяй пад кіраўніцтвам [[Віктар Іосіфавіч Ганчар|Віктара Ганчара]] «альтэрнатыўных» выбарах прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. == Дзейнасць БХК == На дзейнасць БХК складаюцца: * выяўленне выпадкаў парушэння правоў чалавека; * прававая дапамога канкрэтным людзям (штогод у БХК прыходзіць да 2000 скаргаў); * рэгулярныя праваабарончыя семінары і трэнінгі па навучанні моладзевых актывістаў і юрыстаў; * выданне спецыяльнай літаратуры; * разнастайныя мерапрыемствы з мэтай прыцягнуць увагу грамадскасці да праблемаў парушэння правоў чалавека ў Рэспубліцы Беларусь; * аналіз заканадаўства і выпрацаванне прапаноў па яго ўдасканаленні: ужо падрыхтаваныя прапановы, якія датычацца Крымінальнага кодэкса, працоўнага заканадаўства, законаў аб сродках масавай інфармацыі, выбарах, а таксама [[Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь|Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь]]. На практыцы сябры БХК удзельнічалі ў працы місій Міжнароднай Хельсінкскай Федэрацыі і, у прыватнасці, даследавалі сітуацыю з правамі чалавека ў Прыднястроўі (Малдова), на Паўночным Каўказе (Расійская Федэрацыя), у Таджыкістане, Узбекістане і Украіне. Апроч таго, прадстаўнікі БХК удзельнічалі ў мностве «шараговых» і «гучных» спраў — абаранялі: * [[Павел Шарамет|Паўла Шарамета]], Валерыя Шчукіна, Ірыну Макавецкую і іншых журналістаў; * [[Народная воля (1995)|«Народную волю»]] і «[[Белорусская деловая газета|Белорусскую деловую газету]]»; * [[Юрый Бандажэўскі|Юрыя Бандажэўскага]], Андрэя Клімава і іншых вязняў сумлення; * сваякоў зніклых [[Юрый Захаранка|Юрыя Захаранкі]], [[Віктар Ганчар|Віктара Ганчара]], [[Анатоль Сцяпанавіч Красоўскі|Анатолія Красоўскага]], [[Дзмітрый Завадскі|Дзмітрыя Завадскага]]; * вернікаў розных канфесій; * кандыдатаў у дэпутаты і прэзідэнты; * удзельнікаў мірных маніфестацый; * прадпрымальнікаў і сацыяльна неабароненых грамадзян; * бежанцаў, зняволеных, з якімі жорстка абыходзіліся ў турмах, і сотні іншых людзей. === Фінансавы аспект дзейнасці БХК === БХК павінен быў заплаціць у [[бюджэт]] звыш Br 205 млн падаткаў і штрафных санкцый па выкарыстаных у 2002—2003 гг. грантах [[Еўракамісія|Еўракамісіі]], якія, паводле міжнародных дамоў Рэспублікі Беларусь, прадстаўляліся ў беспадатковым рэжыме. Лічачы рашэнне інспекцыі [[Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь|Міністэрства па падатках і зборах]] незаконным, БХК абскардзіў яго ў судовым парадку. Нацыянальныя суды ўсіх інстанцый пастанавілі, што праваабаронцы нічога не павінны пакрываць ў бюджэт. Аднак напярэдадні [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі, 2006|прэзідэнцкіх выбараў 2006 г.]], маніторынг якіх ажыццяўляў БХК, рашэнні гаспадарчых судоў былі перагледжаныя Прэзідыумам [[Вышэйшы Гаспадарчы суд Рэспублікі Беларусь|Вышэйшага Гаспадарчага Суда]]. Інспекцыя [[Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь|Міністэрства па падатках і зборах]] апісала і канфіскавала маёмасць БХК на суму Br 255.000 руб. Рахункі арганізацыі арыштавалі. Разам з тым у 2006 г. Дэпартамент фінансавых расследаванняў [[Камітэт дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь|Камітэта дзяржкантролю]] спыніў — у сувязі з адсутнасцю падзеі злачынства — крымінальную справу, узбуджаную за адхіленне ад выплаты падаткаў у дачыненні да службовых асоб БХК. Восенню 2021 года [[Вярхоўны Суд Рэспублікі Беларусь]] ліквідаваў БХК, але арганізацыя заявіла, што працягне сваю дзейнасць<ref>{{cite web|title=Вярхоўны суд ліквідаваў БХК — апошнюю зарэгістраваную праваабарончую арганізацыю |url=https://novychas.online/hramadstva/vjarhouny-sud-likvidavau-bhk-aposznjuju-zarehist|work=[[Новы Час (газета)|Новы Час]]|date=2021-10-01|accessdate=2022-08-11}}</ref>. У ліпені 2022 года Беларускі Хельсінкскі камітэт атрымаў кансультатыўны статус пры [[Эканамічны і сацыяльны савет ААН|ЭКАСАС]] [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый|ААН]], стаўшы першай беларускай НДА з такім статусам<ref>{{cite web|title=«Признание, что для общественной организации нужна не формальная регистрация, а реальная деятельность»|url=https://gazetaby.com/post/priznanie-chto-dlya-obshhestvennoj-organizacii-nuz/186458/|work=[[Салідарнасць (газета)|Салідарнасць]]|date=2022-07-22|accessdate=2022-08-11|lang=ru}}</ref>. === Міжнародная дзейнасць БХК === БХК — партнёр [[Савет Еўропы|Савета Еўропы]], актыўны ўдзельнік міжнароднага хельсінкскага руху. У 1998 г. БХК быў узнагароджаны прэміяй [[Еўрапейскі Саюз|Еўрапейскага Саюза]] і [[ЗША]] за ўклад у развіццё [[Грамадзянская супольнасць|грамадзянскай супольнасці]]. == Літаратура == * {{Кніга|загаловак=The A to Z of Belarus (The A to Z Guide Series)|last=Silitski|first=Vitali|last2=Zaprudnik|first2=Jan|выдавецтва=Scarecrow Press|год=2010|isbn=978-0-8108-7200-4|location=|старонак=470|старонкі=41|мова=en|месца= Lanham |аўтар = [[Віталь Вячаслававіч Сіліцкі|Vitali Silitski]], [[Янка Запруднік|Jan Zaprudnik]]|частка=BELARUSIAN HELSINKI COMMITTEE|цытата=BELARUSIAN HELSINKI COMMITTEE (BIELARUSKI CHIELSINSKI KAMITET, BChK). Established in 1995, the committee became the coordinating center for local human rights groups. The BChK unites lawyers and democratic activists and focuses its activities on advocacy, election monitoring, and informing the international community on human rights abuses in Belarus. A member of the International Helsinki Federation, the committee conducts roundtable discussions, distributes reports on human rights conditions in Belarus, and provides legal advice. Human rights violations in Belarus have increased since 1995 as a result of the rising authoritarianism of President Alaksandr Lukasenka’s regime. BChK routinely comes under attack from the government, and was effectively paralyzed in December 2005 by the court order that imposed vsevere tax penalties. Its veteran head Taciana Procka is one of the leading women political leaders in Belarus. As of July 2006, the government initiated proceedings to close down the BChK, which by that time remained the only officially registered human rights organization in Belarus.}} == Спасылкі == * [http://www.belhelcom.org/ Старонка БХК] * [http://belhelcom.org/node/12452 Хто ёсць хто ў БХК] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130307024920/http://belhelcom.org/node/12452 |date=7 сакавіка 2013 }} * [http://www.helcom.fi/ Helsinki Commission] {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Праваабарончыя арганізацыі Беларусі]] [[Катэгорыя:НДА з кансультатыўным статусам пры ЭСС ААН]] [[Катэгорыя:Арганізацыі, закрытыя ў 2021 годзе]] gk87rwwenbxm1a7ez2jmurz5qcnjeo3 0 160306 4183839 4056427 2022-08-11T20:47:44Z Cingenkog 111250 wikitext text/x-wiki '''Павілле''' ('''Павелле''', '''Павіленне''' <ref name="Зборнік">''Чарняўскі М. М.'' Першыя людзі на ўзбярэжжы Віліі // Вілейскі краязнаўчы зборнік — Вілейка.: «Вілейскі гісторыка-краязнаўчы музей», 2001. — Стар. 4—9.</ref>) — [[гістарычная вобласць]] на паўночным захадзе [[Беларусь|Беларусі]] і поўдні [[Літва|Літвы]]. Ахоплівае частку тэрыторый сучасных [[Віцебская вобласць|Віцебскай]], [[Мінская вобласць|Мінскай]] і [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай]] абласцей Беларусі і паўднёвыя раёны Літвы ў басейне ракі [[Вілія]] (Вялля). На тэрыторыях беларускага Павілля размешчаны сем раёнаў: [[Астравецкі раён|Астравецкі]], [[Ашмянскі раён|Ашмянскі]], [[Валожынскі раён|Валожынскі]], [[Маладзечанскі раён|Маладзечанскі]], [[Вілейскі раён|Вілейскі]], [[Мядзельскі раён|Мядзельскі]] і [[Смаргонскі раён|Смаргоньскі]]. Агульная плошча — каля 12 тыс. км² (5,8% плошчы Беларусі). == Агульныя звесткі == Павілле размешчана ў басейне ракі [[Вілія|Вілія,]] на [[Нарачана-Вілейская нізіна|Нарачана-Вілейскай нізіне]] і [[Ашмянскае ўзвышша|Ашмянскім узвышшы]]. Тэрыторыя Павілля прыблізна супадае з [[Маладзечанская вобласць|Маладзечанскай вобласцю]] (1944-1960). == Даследванні Павілля == Першым даследчыкам старажытнасцяў Беларускага Павілля быў [[Яўстах Піевіч Тышкевіч|Я.П. Тышкевіч]], які па праву лічыцца адным з заснавальнікаў беларускай навуковай археалогіі. Важнейшай работай, у якой сабраны звесткі па археалогіі, архітэктуры, этнаграфіі, фальклору і тапаніміцы рэгіёну, з'яўляецца манаграфія "Вілія і яе берагі", якую завяршыў яго брат, [[Канстанцін Піевіч Тышкевіч|К.П. Тышкевіч]], у 1858 годзе. Падчас падарожжа К.П.Тышкевіч наведаў каля 300 вёсак і мястэчак, зрабіў падрабязныя апісанні шматлікіх гарадзішч і помнікаў старажытнай архітэктуры і правёў раскопкі некаторых могільнікаў. У 1850-я гады вялікія разведачныя працы ў Павіллі правёў [[Адам Ганоры Кіркор|Адам Кіркор]]. У працы "Археалагічнае падарожжа па Віленскай губерні" ён змясціў кароткія гістарычныя даведкі пра [[Міхалішкі (Астравецкі раён)|Міхалішкі]], [[Свір (гарадскі пасёлак)|Свір]], [[Дабраўляны (Смаргонскі раён)|Дабраўляны]], [[Мядзел]] і іншыя мясціны. [[Фёдар Васільевіч Пакроўскі|Ф.В. Пакроўскі]] ў канцы 19 стагоддзя раскапаў каля 100 курганоў толькі ў межах сучасных [[Мядзельскі раён|Мядзельскага]] і [[Астравецкі раён|Астравецкага]] раёнаў. У пачатку 20 стагоддзя тэрыторыі абследвалі С. Яроцкі, П.С. Рыкаў, [[Хэлена Цэгак-Галубовіч|Х. Цэглак-Галубовіч]] і [[Уладзімір Галубовіч|У. Галубовіч]]. У другой палове 20 стагоддзя і пазней Павілле даследавалі [[Аляксей Рыгоравіч Мітрафанаў|А.Р. Мітрафанаў]], [[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|М.А. Ткачоў]], [[Яраслаў Генрыхавіч Звяруга|Я.Г. Звяруга]], [[Міхаіл Міхайлавіч Чарняўскі|М.М. Чарняўскі]] і многія іншыя археолагі. У выніку працы некалькіх пакаленняў археолагаў Павілле аказалася адным з найбольш грунтоўна даследаваных рэгіёнаў Беларусі. Па ступені археалагічнага асваення з ім хіба што могуць параўнацца ваколіцы [[Мінск|Мінску]] ды яшчэ 2-3 рэгіёны краіны. Здабытыя матэрыялы дазваляюць даволі поўна ўстанавіць гісторыю насельніцтва за амаль два апошнія тысячагоддзі. <ref>[http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 Звяруга Я. Г. Беларускае Павілле у жалезным веку і раннім сярэднявякоўі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141129032321/http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261|date=29 лістапада 2014}} // Матэрыялы па археалогіі Беларусі, вып. 10. Мінск, ДНУ «Інстытут гісторыі НАН Беларусі», 2005</ref> __NOTOC__ == Гл. таксама == * [[Анатоль Валянцінавіч Рогач|Анатоль Рогач]] — беларускі [[краязнаўца]], даследчык гісторыі Беларускага Павілля.<ref>[http://www.rh.by/by/73/250/1791 Рогач Анатоль] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150618104727/http://www.rh.by/by/73/250/1791/ |date=18 чэрвеня 2015 }} // [[Рэгіянальная газета]]</ref> * [[Яраслаў Генрыхавіч Звяруга]] — даследчык Павілля. * [[Вілейскі строй]] — беларускае народнае адзенне, распаўсюджанае на тэрыторыі Павілля. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Чарняўскі М. М.'' Першыя людзі на ўзбярэжжы Віліі // Вілейскі краязнаўчы зборнік — Вілейка.: «Вілейскі гісторыка-краязнаўчы музей», 2001. — Стар. 4—9. == Спасылкі == * [http://rh.by/ Онлайн-версія «Рэгіянальнай газеты»] * [http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 ''Звяруга Я. Г.'' Беларускае Павілле у жалезным веку і раннім сярэдневякоўі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141129032321/http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 |date=29 лістапада 2014 }} * [http://jivebelarus.net/for-pupils-and-students/history-of-belarus-grand-duchy-of-lithuania/domestic-policy-of-of-GDL.html ''Лойка П.'' Унутраная палітыка ВКЛ (XIV - сярэдзіна XV ст.)] * [http://www.rh.by/by/181/50/5030/ Мястэчка Буйвіды над Віліяй атрымала герб] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160306015641/http://www.rh.by/by/181/50/5030 |date=6 сакавіка 2016 }} * [http://www.rh.by/by/78/50/1935/ Экспедыцыя – не паўтарэнне пройдзенага] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304170400/http://www.rh.by/by/78/50/1935 |date=4 сакавіка 2016 }} * [http://www.rh.by/by/210/10/6006/ Вяз, з вышыні якога бачныя адразу тры гарады - Маладзечна, Вілейку і Смаргонь] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170318193754/http://www.rh.by/by/210/10/6006/ |date=18 сакавіка 2017 }} * [http://www.rh.by/by/63/50/1425/ Маршруты Віталя Кастэнкі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170616191917/http://www.rh.by/by/63/50/1425/ |date=16 чэрвеня 2017 }} [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Беларусі]] keq1kpppq1ph1hd6fpu1fcegahmn02k 4183842 4183839 2022-08-11T21:14:25Z JerzyKundrat 174 /* Даследванні */ wikitext text/x-wiki '''Павілле''' ('''Павелле''', '''Павіленне''' <ref name="Зборнік">''Чарняўскі М. М.'' Першыя людзі на ўзбярэжжы Віліі // Вілейскі краязнаўчы зборнік — Вілейка.: «Вілейскі гісторыка-краязнаўчы музей», 2001. — Стар. 4—9.</ref>) — [[гістарычная вобласць]] на паўночным захадзе [[Беларусь|Беларусі]] і поўдні [[Літва|Літвы]]. Ахоплівае частку тэрыторый сучасных [[Віцебская вобласць|Віцебскай]], [[Мінская вобласць|Мінскай]] і [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай]] абласцей Беларусі і паўднёвыя раёны Літвы ў басейне ракі [[Вілія]] (Вялля). На тэрыторыях беларускага Павілля размешчаны сем раёнаў: [[Астравецкі раён|Астравецкі]], [[Ашмянскі раён|Ашмянскі]], [[Валожынскі раён|Валожынскі]], [[Маладзечанскі раён|Маладзечанскі]], [[Вілейскі раён|Вілейскі]], [[Мядзельскі раён|Мядзельскі]] і [[Смаргонскі раён|Смаргоньскі]]. Агульная плошча — каля 12 тыс. км² (5,8% плошчы Беларусі). == Агульныя звесткі == Павілле размешчана ў басейне ракі [[Вілія|Вілія,]] на [[Нарачана-Вілейская нізіна|Нарачана-Вілейскай нізіне]] і [[Ашмянскае ўзвышша|Ашмянскім узвышшы]]. Тэрыторыя Павілля прыблізна супадае з [[Маладзечанская вобласць|Маладзечанскай вобласцю]] (1944-1960). == Даследванні == Першым даследчыкам старажытнасцяў Беларускага Павілля быў [[Яўстах Піевіч Тышкевіч|Я.П. Тышкевіч]], які па праву лічыцца адным з заснавальнікаў беларускай навуковай археалогіі. Важнейшай работай, у якой сабраны звесткі па археалогіі, архітэктуры, этнаграфіі, фальклору і тапаніміцы рэгіёну, з'яўляецца манаграфія "Вілія і яе берагі", якую завяршыў яго брат, [[Канстанцін Піевіч Тышкевіч|К.П. Тышкевіч]], у 1858 годзе. Падчас падарожжа К.П.Тышкевіч наведаў каля 300 вёсак і мястэчак, зрабіў падрабязныя апісанні шматлікіх гарадзішч і помнікаў старажытнай архітэктуры і правёў раскопкі некаторых могільнікаў. У 1850-я гады вялікія разведачныя працы ў Павіллі правёў [[Адам Ганоры Кіркор|Адам Кіркор]]. У працы "Археалагічнае падарожжа па Віленскай губерні" ён змясціў кароткія гістарычныя даведкі пра [[Міхалішкі (Астравецкі раён)|Міхалішкі]], [[Свір (гарадскі пасёлак)|Свір]], [[Дабраўляны (Смаргонскі раён)|Дабраўляны]], [[Мядзел]] і іншыя мясціны. [[Фёдар Васільевіч Пакроўскі|Ф.В. Пакроўскі]] ў канцы 19 стагоддзя раскапаў каля 100 курганоў толькі ў межах сучасных [[Мядзельскі раён|Мядзельскага]] і [[Астравецкі раён|Астравецкага]] раёнаў. У пачатку 20 стагоддзя тэрыторыі абследвалі С. Яроцкі, П.С. Рыкаў, [[Хэлена Цэгак-Галубовіч|Х. Цэглак-Галубовіч]] і [[Уладзімір Галубовіч|У. Галубовіч]]. У другой палове 20 стагоддзя і пазней Павілле даследавалі [[Аляксей Рыгоравіч Мітрафанаў|А.Р. Мітрафанаў]], [[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|М.А. Ткачоў]], [[Яраслаў Генрыхавіч Звяруга|Я.Г. Звяруга]], [[Міхаіл Міхайлавіч Чарняўскі|М.М. Чарняўскі]] і многія іншыя археолагі. У выніку працы некалькіх пакаленняў археолагаў Павілле аказалася адным з найбольш грунтоўна даследаваных рэгіёнаў Беларусі. Па ступені археалагічнага асваення з ім хіба што могуць параўнацца ваколіцы [[Мінск|Мінску]] ды яшчэ 2-3 рэгіёны краіны. Здабытыя матэрыялы дазваляюць даволі поўна ўстанавіць гісторыю насельніцтва за амаль два апошнія тысячагоддзі. <ref>[http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 Звяруга Я. Г. Беларускае Павілле у жалезным веку і раннім сярэднявякоўі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141129032321/http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261|date=29 лістапада 2014}} // Матэрыялы па археалогіі Беларусі, вып. 10. Мінск, ДНУ «Інстытут гісторыі НАН Беларусі», 2005</ref> __NOTOC__ == Гл. таксама == * [[Анатоль Валянцінавіч Рогач|Анатоль Рогач]] — беларускі [[краязнаўца]], даследчык гісторыі Беларускага Павілля.<ref>[http://www.rh.by/by/73/250/1791 Рогач Анатоль] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150618104727/http://www.rh.by/by/73/250/1791/ |date=18 чэрвеня 2015 }} // [[Рэгіянальная газета]]</ref> * [[Яраслаў Генрыхавіч Звяруга]] — даследчык Павілля. * [[Вілейскі строй]] — беларускае народнае адзенне, распаўсюджанае на тэрыторыі Павілля. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Чарняўскі М. М.'' Першыя людзі на ўзбярэжжы Віліі // Вілейскі краязнаўчы зборнік — Вілейка.: «Вілейскі гісторыка-краязнаўчы музей», 2001. — Стар. 4—9. == Спасылкі == * [http://rh.by/ Онлайн-версія «Рэгіянальнай газеты»] * [http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 ''Звяруга Я. Г.'' Беларускае Павілле у жалезным веку і раннім сярэдневякоўі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141129032321/http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 |date=29 лістапада 2014 }} * [http://jivebelarus.net/for-pupils-and-students/history-of-belarus-grand-duchy-of-lithuania/domestic-policy-of-of-GDL.html ''Лойка П.'' Унутраная палітыка ВКЛ (XIV - сярэдзіна XV ст.)] * [http://www.rh.by/by/181/50/5030/ Мястэчка Буйвіды над Віліяй атрымала герб] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160306015641/http://www.rh.by/by/181/50/5030 |date=6 сакавіка 2016 }} * [http://www.rh.by/by/78/50/1935/ Экспедыцыя – не паўтарэнне пройдзенага] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304170400/http://www.rh.by/by/78/50/1935 |date=4 сакавіка 2016 }} * [http://www.rh.by/by/210/10/6006/ Вяз, з вышыні якога бачныя адразу тры гарады - Маладзечна, Вілейку і Смаргонь] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170318193754/http://www.rh.by/by/210/10/6006/ |date=18 сакавіка 2017 }} * [http://www.rh.by/by/63/50/1425/ Маршруты Віталя Кастэнкі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170616191917/http://www.rh.by/by/63/50/1425/ |date=16 чэрвеня 2017 }} [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Беларусі]] f1g1qq8f4r5my0wuu1uyigwtmijthza 4183843 4183842 2022-08-11T21:14:37Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki '''Павілле''' ('''Павелле''', '''Павіленне''' <ref name="Зборнік">''Чарняўскі М. М.'' Першыя людзі на ўзбярэжжы Віліі // Вілейскі краязнаўчы зборнік — Вілейка.: «Вілейскі гісторыка-краязнаўчы музей», 2001. — Стар. 4—9.</ref>) — [[гістарычная вобласць]] на паўночным захадзе [[Беларусь|Беларусі]] і поўдні [[Літва|Літвы]]. Ахоплівае частку тэрыторый сучасных [[Віцебская вобласць|Віцебскай]], [[Мінская вобласць|Мінскай]] і [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай]] абласцей Беларусі і паўднёвыя раёны Літвы ў басейне ракі [[Вілія]] (Вялля). На тэрыторыях беларускага Павілля размешчаны сем раёнаў: [[Астравецкі раён|Астравецкі]], [[Ашмянскі раён|Ашмянскі]], [[Валожынскі раён|Валожынскі]], [[Маладзечанскі раён|Маладзечанскі]], [[Вілейскі раён|Вілейскі]], [[Мядзельскі раён|Мядзельскі]] і [[Смаргонскі раён|Смаргоньскі]]. Агульная плошча — каля 12 тыс. км² (5,8 % плошчы Беларусі). == Агульныя звесткі == Павілле размешчана ў басейне ракі [[Вілія|Вілія,]] на [[Нарачана-Вілейская нізіна|Нарачана-Вілейскай нізіне]] і [[Ашмянскае ўзвышша|Ашмянскім узвышшы]]. Тэрыторыя Павілля прыблізна супадае з [[Маладзечанская вобласць|Маладзечанскай вобласцю]] (1944—1960). == Даследванні == Першым даследчыкам старажытнасцяў Беларускага Павілля быў [[Яўстах Піевіч Тышкевіч|Я. П. Тышкевіч]], які па праву лічыцца адным з заснавальнікаў беларускай навуковай археалогіі. Важнейшай работай, у якой сабраны звесткі па археалогіі, архітэктуры, этнаграфіі, фальклору і тапаніміцы рэгіёну, з’яўляецца манаграфія «Вілія і яе берагі», якую завяршыў яго брат, [[Канстанцін Піевіч Тышкевіч|К. П. Тышкевіч]], у 1858 годзе. Падчас падарожжа К. П. Тышкевіч наведаў каля 300 вёсак і мястэчак, зрабіў падрабязныя апісанні шматлікіх гарадзішч і помнікаў старажытнай архітэктуры і правёў раскопкі некаторых могільнікаў. У 1850-я гады вялікія разведачныя працы ў Павіллі правёў [[Адам Ганоры Кіркор|Адам Кіркор]]. У працы «Археалагічнае падарожжа па Віленскай губерні» ён змясціў кароткія гістарычныя даведкі пра [[Міхалішкі (Астравецкі раён)|Міхалішкі]], [[Свір (гарадскі пасёлак)|Свір]], [[Дабраўляны (Смаргонскі раён)|Дабраўляны]], [[Мядзел]] і іншыя мясціны. [[Фёдар Васільевіч Пакроўскі|Ф. В. Пакроўскі]] ў канцы 19 стагоддзя раскапаў каля 100 курганоў толькі ў межах сучасных [[Мядзельскі раён|Мядзельскага]] і [[Астравецкі раён|Астравецкага]] раёнаў. У пачатку 20 стагоддзя тэрыторыі абследвалі С. Яроцкі, П. С. Рыкаў, [[Хэлена Цэгак-Галубовіч|Х. Цэглак-Галубовіч]] і [[Уладзімір Галубовіч|У. Галубовіч]]. У другой палове 20 стагоддзя і пазней Павілле даследавалі [[Аляксей Рыгоравіч Мітрафанаў|А. Р. Мітрафанаў]], [[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|М. А. Ткачоў]], [[Яраслаў Генрыхавіч Звяруга|Я. Г. Звяруга]], [[Міхаіл Міхайлавіч Чарняўскі|М. М. Чарняўскі]] і многія іншыя археолагі. У выніку працы некалькіх пакаленняў археолагаў Павілле аказалася адным з найбольш грунтоўна даследаваных рэгіёнаў Беларусі. Па ступені археалагічнага асваення з ім хіба што могуць параўнацца ваколіцы [[Мінск]]у ды яшчэ 2-3 рэгіёны краіны. Здабытыя матэрыялы дазваляюць даволі поўна ўстанавіць гісторыю насельніцтва за амаль два апошнія тысячагоддзі. <ref>[http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 Звяруга Я. Г. Беларускае Павілле у жалезным веку і раннім сярэднявякоўі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141129032321/http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261|date=29 лістапада 2014}} // Матэрыялы па археалогіі Беларусі, вып. 10. Мінск, ДНУ «Інстытут гісторыі НАН Беларусі», 2005</ref> __NOTOC__ == Гл. таксама == * [[Анатоль Валянцінавіч Рогач|Анатоль Рогач]] — беларускі [[краязнаўца]], даследчык гісторыі Беларускага Павілля.<ref>[http://www.rh.by/by/73/250/1791 Рогач Анатоль] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150618104727/http://www.rh.by/by/73/250/1791/ |date=18 чэрвеня 2015 }} // [[Рэгіянальная газета]]</ref> * [[Яраслаў Генрыхавіч Звяруга]] — даследчык Павілля. * [[Вілейскі строй]] — беларускае народнае адзенне, распаўсюджанае на тэрыторыі Павілля. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Чарняўскі М. М.'' Першыя людзі на ўзбярэжжы Віліі // Вілейскі краязнаўчы зборнік — Вілейка.: «Вілейскі гісторыка-краязнаўчы музей», 2001. — Стар. 4—9. == Спасылкі == * [http://rh.by/ Онлайн-версія «Рэгіянальнай газеты»] * [http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 ''Звяруга Я. Г.'' Беларускае Павілле у жалезным веку і раннім сярэдневякоўі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141129032321/http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 |date=29 лістапада 2014 }} * [http://jivebelarus.net/for-pupils-and-students/history-of-belarus-grand-duchy-of-lithuania/domestic-policy-of-of-GDL.html ''Лойка П.'' Унутраная палітыка ВКЛ (XIV — сярэдзіна XV ст.)] * [http://www.rh.by/by/181/50/5030/ Мястэчка Буйвіды над Віліяй атрымала герб] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160306015641/http://www.rh.by/by/181/50/5030 |date=6 сакавіка 2016 }} * [http://www.rh.by/by/78/50/1935/ Экспедыцыя — не паўтарэнне пройдзенага] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304170400/http://www.rh.by/by/78/50/1935 |date=4 сакавіка 2016 }} * [http://www.rh.by/by/210/10/6006/ Вяз, з вышыні якога бачныя адразу тры гарады — Маладзечна, Вілейку і Смаргонь] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170318193754/http://www.rh.by/by/210/10/6006/ |date=18 сакавіка 2017 }} * [http://www.rh.by/by/63/50/1425/ Маршруты Віталя Кастэнкі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170616191917/http://www.rh.by/by/63/50/1425/ |date=16 чэрвеня 2017 }} [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Беларусі]] czbmqef52mb9cizpsi0i1y5qpvh4h3k 4184004 4183843 2022-08-12T08:23:14Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki '''Павілле''' ('''Павелле''', '''Павіленне''' <ref name="Зборнік">''Чарняўскі М. М.'' Першыя людзі на ўзбярэжжы Віліі // Вілейскі краязнаўчы зборнік — Вілейка.: «Вілейскі гісторыка-краязнаўчы музей», 2001. — Стар. 4—9.</ref>) — [[гістарычная вобласць]] на паўночным захадзе [[Беларусь|Беларусі]] і поўдні [[Літва|Літвы]]. Ахоплівае частку тэрыторый сучасных [[Віцебская вобласць|Віцебскай]], [[Мінская вобласць|Мінскай]] і [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай]] абласцей Беларусі і паўднёвыя раёны Літвы ў басейне ракі [[Вілія]] (Вялля). На тэрыторыях беларускага Павілля размешчаны сем раёнаў: [[Астравецкі раён|Астравецкі]], [[Ашмянскі раён|Ашмянскі]], [[Валожынскі раён|Валожынскі]], [[Маладзечанскі раён|Маладзечанскі]], [[Вілейскі раён|Вілейскі]], [[Мядзельскі раён|Мядзельскі]] і [[Смаргонскі раён|Смаргонскі]]. Агульная плошча — каля 12 тыс. км² (5,8 % плошчы Беларусі). == Агульныя звесткі == Павілле размешчана ў басейне ракі [[Вілія|Вілія,]] на [[Нарачана-Вілейская нізіна|Нарачана-Вілейскай нізіне]] і [[Ашмянскае ўзвышша|Ашмянскім узвышшы]]. Тэрыторыя Павілля прыблізна супадае з [[Маладзечанская вобласць|Маладзечанскай вобласцю]] (1944—1960). == Даследванні == Першым даследчыкам старажытнасцей Беларускага Павілля быў [[Яўстах Піевіч Тышкевіч|Я. П. Тышкевіч]], які па праву лічыцца адным з заснавальнікаў беларускай навуковай археалогіі. Важнейшай работай, у якой сабраны звесткі па археалогіі, архітэктуры, этнаграфіі, фальклору і тапаніміцы рэгіёну, з’яўляецца манаграфія «Вілія і яе берагі», якую завяршыў яго брат, [[Канстанцін Піевіч Тышкевіч|К. П. Тышкевіч]], у 1858 годзе. Падчас падарожжа К. П. Тышкевіч наведаў каля 300 вёсак і мястэчак, зрабіў падрабязныя апісанні шматлікіх гарадзішч і помнікаў старажытнай архітэктуры і правёў раскопкі некаторых могільнікаў. У 1850-я гады вялікія разведачныя працы ў Павіллі правёў [[Адам Ганоры Кіркор|Адам Кіркор]]. У працы «Археалагічнае падарожжа па Віленскай губерні» ён змясціў кароткія гістарычныя даведкі пра [[Міхалішкі (Астравецкі раён)|Міхалішкі]], [[Свір (гарадскі пасёлак)|Свір]], [[Дабраўляны (Смаргонскі раён)|Дабраўляны]], [[Мядзел]] і іншыя мясціны. [[Фёдар Васільевіч Пакроўскі|Ф. В. Пакроўскі]] ў канцы XIX стагоддзя раскапаў каля 100 курганоў толькі ў межах сучасных [[Мядзельскі раён|Мядзельскага]] і [[Астравецкі раён|Астравецкага]] раёнаў. У пачатку XX стагоддзя тэрыторыі абследвалі С. Яроцкі, П. С. Рыкаў, [[Хэлена Цэгак-Галубовіч|Х. Цэглак-Галубовіч]] і [[Уладзімір Галубовіч|У. Галубовіч]]. У другой палове XX стагоддзя і пазней Павілле даследавалі [[Аляксей Рыгоравіч Мітрафанаў|А. Р. Мітрафанаў]], [[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|М. А. Ткачоў]], [[Яраслаў Генрыхавіч Звяруга|Я. Г. Звяруга]], [[Міхаіл Міхайлавіч Чарняўскі|М. М. Чарняўскі]] і многія іншыя археолагі. У выніку працы некалькіх пакаленняў археолагаў Павілле аказалася адным з найбольш грунтоўна даследаваных рэгіёнаў Беларусі. Па ступені археалагічнага асваення з ім хіба што могуць параўнацца ваколіцы [[Мінск]]а ды яшчэ 2-3 рэгіёны краіны. Здабытыя матэрыялы дазваляюць даволі поўна ўстанавіць гісторыю насельніцтва за амаль два апошнія тысячагоддзі<ref>[http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 Звяруга Я. Г. Беларускае Павілле у жалезным веку і раннім сярэднявякоўі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141129032321/http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261|date=29 лістапада 2014}} // Матэрыялы па археалогіі Беларусі, вып. 10. Мінск, ДНУ «Інстытут гісторыі НАН Беларусі», 2005</ref>. == Гл. таксама == * [[Анатоль Валянцінавіч Рогач|Анатоль Рогач]] — беларускі [[краязнаўца]], даследчык гісторыі Беларускага Павілля.<ref>[http://www.rh.by/by/73/250/1791 Рогач Анатоль] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150618104727/http://www.rh.by/by/73/250/1791/ |date=18 чэрвеня 2015 }} // [[Рэгіянальная газета]]</ref> * [[Яраслаў Генрыхавіч Звяруга]] — даследчык Павілля. * [[Вілейскі строй]] — беларускае народнае адзенне, распаўсюджанае на тэрыторыі Павілля. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Чарняўскі М. М.'' Першыя людзі на ўзбярэжжы Віліі // Вілейскі краязнаўчы зборнік — Вілейка.: «Вілейскі гісторыка-краязнаўчы музей», 2001. — Стар. 4—9. == Спасылкі == * [http://rh.by/ Онлайн-версія «Рэгіянальнай газеты»] * [http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 ''Звяруга Я. Г.'' Беларускае Павілле у жалезным веку і раннім сярэдневякоўі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141129032321/http://www.mediafire.com/view/?1h7qkg3lk9x1261 |date=29 лістапада 2014 }} * [http://jivebelarus.net/for-pupils-and-students/history-of-belarus-grand-duchy-of-lithuania/domestic-policy-of-of-GDL.html ''Лойка П.'' Унутраная палітыка ВКЛ (XIV — сярэдзіна XV ст.)] * [http://www.rh.by/by/181/50/5030/ Мястэчка Буйвіды над Віліяй атрымала герб] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160306015641/http://www.rh.by/by/181/50/5030 |date=6 сакавіка 2016 }} * [http://www.rh.by/by/78/50/1935/ Экспедыцыя — не паўтарэнне пройдзенага] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304170400/http://www.rh.by/by/78/50/1935 |date=4 сакавіка 2016 }} * [http://www.rh.by/by/210/10/6006/ Вяз, з вышыні якога бачныя адразу тры гарады — Маладзечна, Вілейку і Смаргонь] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170318193754/http://www.rh.by/by/210/10/6006/ |date=18 сакавіка 2017 }} * [http://www.rh.by/by/63/50/1425/ Маршруты Віталя Кастэнкі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170616191917/http://www.rh.by/by/63/50/1425/ |date=16 чэрвеня 2017 }} [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Беларусі]] 9amjlbo4txigt12xbeoqhutu4ck25qc 0 160908 4183310 4013040 2022-08-11T12:51:42Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Мермнадаў]] у [[Мермнады]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki [[File:Kroisos BMC 31.jpg|thumb|Манета Мермнадаў, сяр. [[VI стагоддзе да н.э.|VI ст. да н.э.]]]] '''Мермнады''', '''дынастыя Мермнадаў''' ({{lang-la|Mermnadae}}, каля [[680 да н.э.|680 г. да н.э.]]—[[546 да н.э.|546 г. да н.э.]]) — дынастыя валадароў [[Лідыя|Старажытнай Лідыі]]. Заснавальнікам дынастыі лічыцца [[Гігес]], які захапіў уладу ў нашчадкаў [[Геракл]]а, што кіравалі Лідыяй 22 пакаленні (каля 505 гадоў). Ён заключыў саюз з [[Асірыя]]й і распачаў барацьбу супраць [[кімерыйцы|кімерыйцаў]]. Усяго Лідыяй кіравала 5 валадароў з гэтай дынастыі. Іх галоўным цэнтрам сталі [[Сарды]]. Археолагі сведчаць, што менавіта ў [[7 стагоддзе да н.э.|VII]] — [[6 стагоддзе да н.э.|VI]] стст. да н.э. адбываўся імклівы рост гэтага [[горад]]а. Найбольшага поспеху дасягнулі апошнія валадары [[Аліят II]] і [[Кроз]], якія заваявалі ўвесь захад [[Малая Азія|Малой Азіі]]. Пасля заняпаду Асірыі, Аліят II здолеў у [[585 да н.э.|585]] г. да н.э. спыніць экспансію новай краіны-гегемона [[Мідыя|Мідыі]] на захад. Аднак спроба Кроза прасунуцца за [[Рака Кызылырмак|раку Галіс]] выклікала вайну з [[Ахеменіды|персідскім]] уладаром [[Кір II Вялікі|Кірам Вялікім]] і прывяла да заваявання Лідыі персамі. ==Спасылкі== *[http://www.ancient.eu.com/lydia/ ancient.eu.com] *[http://www.livius.org/lu-lz/lydia/lydia.html livius.org] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090306101715/http://www.livius.org/lu-lz/lydia/lydia.html |date=6 сакавіка 2009 }} [[Катэгорыя:Дынастыі Старажытнага Усходу]] [[Катэгорыя:Лідыя]] hnec2zeozfrgptipbuu3pd8cqhwa91o 4183339 4183310 2022-08-11T12:59:30Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[File:Kroisos BMC 31.jpg|thumb|Манета Мермнадаў, сяр. [[VI стагоддзе да н.э.|VI ст. да н.э.]]]] '''Мермнады''' ({{lang-la|Mermnadae}}, каля [[680 да н.э.|680 г. да н.э.]]—[[546 да н.э.|546 г. да н.э.]]) — дынастыя валадароў [[Лідыя|Старажытнай Лідыі]]. Заснавальнікам дынастыі лічыцца [[Гігес]], які захапіў уладу ў нашчадкаў [[Геракл]]а, што кіравалі Лідыяй 22 пакаленні (каля 505 гадоў). Ён заключыў саюз з [[Асірыя]]й і распачаў барацьбу супраць [[кімерыйцы|кімерыйцаў]]. Усяго Лідыяй кіравала 5 валадароў з гэтай дынастыі. Іх галоўным цэнтрам сталі [[Сарды]]. Археолагі сведчаць, што менавіта ў [[7 стагоддзе да н.э.|VII]] — [[6 стагоддзе да н.э.|VI]] стст. да н.э. адбываўся імклівы рост гэтага [[горад]]а. Найбольшага поспеху дасягнулі апошнія валадары [[Аліят II]] і [[Кроз]], якія заваявалі ўвесь захад [[Малая Азія|Малой Азіі]]. Пасля заняпаду Асірыі, Аліят II здолеў у [[585 да н.э.|585]] г. да н.э. спыніць экспансію новай краіны-гегемона [[Мідыя|Мідыі]] на захад. Аднак спроба Кроза прасунуцца за [[Рака Кызылырмак|раку Галіс]] выклікала вайну з [[Ахеменіды|персідскім]] уладаром [[Кір II Вялікі|Кірам Вялікім]] і прывяла да заваявання Лідыі персамі. == Спасылкі == * [http://www.ancient.eu.com/lydia/ ancient.eu.com] * [http://www.livius.org/lu-lz/lydia/lydia.html livius.org] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090306101715/http://www.livius.org/lu-lz/lydia/lydia.html |date=6 сакавіка 2009 }} [[Катэгорыя:Дынастыі Старажытнага Усходу]] [[Катэгорыя:Лідыя]] ofti1yydt13ee8nvtip9nt6pegjhjdf 0 161616 4183534 4048826 2022-08-11T20:10:07Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Густаў V | арыгінал імя = Gustaf V | сцяг = Flag of Sweden.svg | дэвіз = З народам за радзіму (Med folket för fosterlandet) | пасада = [[Кароль Швецыі|кароль Шведаў, Готаў і Вендаў]] | парадак =21 | выява = Gustaf V färgfoto.jpg | шырыня = 200px |подпіс = | перыядпачатак = [[8 снежня]] [[1907]] |перыядканец = [[29 кастрычніка]] [[1950]] | папярэднік = [[Оскар II]] | пераемнік = [[Густаў VI Адольф]] | жонка = | род = | бацька = | маці = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | узнагароды = {{{!}} {{!}}{{Ордэн Серафімаў}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Мяча}}{{!!}}{{Ордэн Палярнай зоркі, 1748-1975, Швецыя}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святога Олафа}}{{!}}{{!}}{{Кавалер ордэна Нарвежскага льва}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Падвязкі}} {{!}}- {{!}}{{Каралеўскі Віктарыянскі ордэн|грамадзянскі|GCVO}}{{!}}{{!}}{{Кавалер Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання}}{{!}}{{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святых Маўрыкія і Лазара}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Кароны Італіі}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Залатога руна}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Белага арла, Польшча, 1921—1939}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер ордэна Чорнага арла}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Белай зоркі на ланцугу}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Арлінага крыжа 1 класа}} {{!}}- {{!}}{{!!}}{{Ордэн Трох зорак}} {{!}}} |вікісховішча = Gustav V of Sweden }} {{Цёзкі|Густаў}} '''Густаў V''' ({{lang-sv|Gustaf V}}, Оскар Густаў Адольф; {{ДН|16|6|1858}} — {{ДС|29|10|1950}}) — [[кароль Швецыі]] з 8 снежня 1907 года, старэйшы сын [[Оскар II|Оскара II]] і Сафіі Насаускай. == Біяграфія == Яго хроснай маці была прабабка [[Дэзірэ Клары]], нявеста [[Напалеон I|Напалеона I]], якая выйшла замуж за [[Карл XIV Юхан|маршала Бернадота]], які пасля стаў каралём Швецыі. Пры нараджэнні прысвоены тытул герцага Вермландскага. Узыйшоў на прастол пасля смерці бацькі, праз два гады пасля аддзялення [[Нарвегія|Нарвегіі]]. Яго жонка, Вікторыя Бадэнская (у шлюбе з 20 верасня 1881 года) была нашчадкам папярэдняй шведскай дынастыі — Гольштэйн-Готарпскай (ад караля [[Адольф Фрэдрык|Адольфа Фрэдрыка]]). Меў чын рускага (снежань 1907) і германскага (3 жніўня 1908) адмірала. Густаў V быў апошнім каралём Швецыі, якія прама ўмешваліся ў палітыку ўрада (пытанне пра абаронны бюджэт у 1914 годзе). У 1939 годзе ён адмовіўся ад пасады вярхоўнага галоўнакамандуючага шведскай арміяй. Лічыцца, што Густаў V меў падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] пранямецкія сімпатыі (шмат у чым пад уплывам жонкі). Перад [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайной]] кароль і яго ўнук, герцаг Вестэрботэнскі, мелі зносіны з кіраўніцтвам [[Трэці рэйх|Трэцяга рэйха]], асабліва [[Герман Герынг|Герынгам]]. Швецыя падчас вайны пастаўляла Германіі руду, але заставалася нейтральнай і не была акупавана. Пры гэтым кароль выступаў супраць пераследу яўрэяў у Германіі і Венгрыі. У [[1941]] годзе ён віншаваў [[Гітлер]]а ў прыватным лісце з перамогамі над СССР і «бальшавіцкай чумой». Баючыся канфлікту з Германіяй, патрабаваў ад урада дазволіць транзіт нямецкіх войскаў праз Швецыю. Быў вядомым [[тэніс]]істам, заснаваў першы тэнісны клуб у Швецыі; як прапагандыст гэтага віду спорту, абраны быў у [[Міжнародная зала тэніснай славы|Міжнародную залу тэніснай славы]] (1980); клапаціўся пра лёс тэнісістаў, арыштаваных нацыстамі. == Сям’я == Ад шлюбу з [[Вікторыя Бадэнская|Вікторыяй Бадэнскай]] (1862—1930) Густаў меў трох сыноў: * [[Густаў VI Адольф]], яго пераемнік (1882—1973), * [[Вільгельм, герцаг Сёдэрманландскі]] (1884—1965) * Эрык, герцаг Вестманландскі (1889—1918). Яго старэйшы ўнук, сын будучага Густава VI, [[Густаў Адольф, герцаг Вестэрботэнскі]] (1906—1947), вельмі палітычна актыўны ў гады [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]], загінуў у авіякатастрофе яшчэ пры жыцці дзеда, пакінуўшы дзевяцімесячнага сына Карла (нар. 1946), які пазней стаў каралём [[Карл XVI Густаў|Карлам XVI Густавам]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat-inline|Gustav V of Sweden|Густаў V}} * [http://www.otechestvo.org.ua/main/20086/1816.htm Андрэеўскі кавалер — Кароль Швецыі Оскар Густаў V Адольф фон Бернадот] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081015141138/http://www.otechestvo.org.ua/main/20086/1816.htm |date=15 кастрычніка 2008 }} {{Каралі Швецыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] [[Катэгорыя:Тэнісісты Швецыі]] [[Катэгорыя:Члены Міжнароднай залы тэніснай славы]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Стакгольме]] 570cyw90ik0rcd62bzk832wtg584lsb 0 162998 4183536 3679233 2022-08-11T20:10:13Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Густаў}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Густаў VI Адольф | арыгінал імя =Gustaf VI Adolf | пасада =[[Кароль Швецыі|кароль Шведаў, Готаў і Вендаў]] | парадак =22 | дэвіз = ''Абавязак вышэй за ўсяго'' (''Plikten framfor allt'') | сцяг = Flag of Sweden.svg | выява = Gustaf VI Adolf av Sverige som kronprins.jpg | шырыня = 200px | перыядпачатак =[[29 кастрычніка]] [[1950]] | перыядканец = [[15 верасня]] [[1973]] | папярэднік =[[Густаў V]] | пераемнік =[[Карл XVI Густаў]] | жонка = | род = | бацька = | маці = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | дзеці = | узнагароды = {{{!}} {{!}}{{Ордэн Серафімаў}}{{!!}}{{Ордэн Мяча}}{{!!}}{{Ордэн Палярнай зоркі, 1748-1975, Швецыя}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Падвязкі}}{{!!}}{{Рыцар Вялікага крыжа ордэна Лазні}}{{!!}}{{Каралеўскі Віктарыянскі ордэн|грамадзянскі|GCVO}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Залатога руна}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святога Олафа}}{{!!}}{{Кавалер Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святых Маўрыкія і Лазара}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Кароны Італіі}}{{!!}}{{Ордэн Арлінага крыжа 1 класа}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер ордэна Слана}}{{!!}}{{Ордэн Даненброг}} {{!}}} |вікісховішча=Gustaf VI Adolf of Sweden}} '''Густаў VI Адольф''' ({{ДН|11|11|1882}} — {{ДС|15|9|1973}}) — [[каралі шведскія|кароль Швецыі]] ў 1950—1973 гг. Ганаровы член Брытанскай акадэміі (1953). Старэйшы сын караля Густава V і Вікторыі Бадэнскай. Ад нараджэння насіў тытул герцага Сконскага. Яго першая жонка, Маргарыта Канаўцкая (з 1905) — унучка каралевы Вікторыі, дачка герцага Артура Канаўцкага. Меў ад яе чатырох сыноў і дачку: * Густаў Адольф, герцаг Вестэрботэнскі (1906—1947) * Сігвард (1907—2002), * Інгрыд (1910—2000), каралева Даніі, жонка Фрэдэрыка IX і маці Маргрэтэ II, * Бертыль (1912—1997), * Карл Юхан (1916—2012). Маргарыта загінула ад заражэння крыві пры аперацыі 1 мая 1920 года, за 30 гадоў да ўступлення Густава на пасад. Другая жонка (з 1923), Луіза Батэнберг (Маўнтбетэн) — цётка герцага Філіпа Эдынбургскага, з 1950 года — каралева Луіза. У другім шлюбе дзяцей не было. Уступіў на трон ва ўзросце 67 гадоў, выкарыстаў дэвіз: {{lang-sv|Plikten framför allt}} («Абавязак перш за ўсё»). Падчас праўлення Густава VI пачалася праца па канстытуцыйнай рэформе (новая Канстытуцыя прынята ў 1975 годзе, ужо пасля яго смерці). Як манарх быў вельмі папулярны. Захапляўся археалогіяй і батанікай. Удзельнічаў у археалагічных экспедыцыях у Кітаі (спецыялізаваўся на кітайскім мастацтве), Грэцыі, Італіі, заснаваў Шведскі інстытут у Рыме. Як батанік, сабраў вялікую калекцыю кветак. Меў бібліятэку ў 80 тысяч тамоў, чытаў. Памёр ад запалення лёгкіх, пахаваны не ў магільным склепе каралёў у Рыдархольмскай царкве, а ў Хазе. Яго пераемнікам стаў 27-гадовы ўнук Карл XVI Густаў (старэйшы сын Густава Адольфа, герцага Вестэрботэнскага, які загінуў ў 1947 годзе, яшчэ да ўступлення бацькі на трон). {{зноскі}} {{start box}} {{succession box|title=[[Спіс каралёў Швецыі|Кароль Швецыі]]<br />[[Выява:Coat of arms of Sweden.svg|80px]]|before=[[Густаў V]]|after=[[Карл XVI Густаў]]|years=[[29 кастрычніка]] [[1950]] — [[15 верасня]] [[1973]]}} {{end box}} {{Каралі Швецыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Археолагі Швецыі]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Нарвежскага льва]] [[Катэгорыя:Ганаровыя члены Брытанскай акадэміі]] [[Катэгорыя:Каралеўскія члены Лонданскага каралеўскага таварыства]] [[Катэгорыя:Памерлі ад пнеўманіі]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Швецыі]] [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] k5ui2caavymg36w1smiuhuezw1wqvtn 14 163002 4183561 2401149 2022-08-11T20:12:20Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Бернадотаў]] у [[Катэгорыя:Бернадоты]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{Commonscat|House of Bernadotte}} {{DEFAULTSORT:Бернадоты}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] sfl4h1y3w8kadv44u23peiq6mimo55j 0 163933 4183531 4154084 2022-08-11T20:09:57Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = кронпрынцэса Швецыі | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = 1 студзеня 1980 | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Кронпрынцэса Вікторыя''' (поўнае імя Вікторыя Інгрыд Аліса Дэзірэ, Victoria Ingrid Alice Désirée), '''герцагіня Вестэрготландская''' ({{lang-sv|Kronprinsessan Victoria, Sveriges kronprinsessa, hertiginna av Västergötland}}; нар. {{ДН|14|7|1977}} г., [[Стакгольм]]) — спадчынніца шведскага трону, дачка караля Швецыі [[Карл XVI Густаў|Карла XVI Густава]] з [[дынастыя Бернадотаў|дынастыі Бернадотаў]] і [[Сільвія Рэната Зомерлат|каралевы Сільвіі]], старэйшая сястра прынца [[Карл Філіп, прынц Швецыі|Карла Філіпа]] і [[Мадлен, прынцэса Швецыі|прынцэсы Мадлен]]. Вікторыя пры нараджэнні мела званне прынцэсы, але пасля канстытуцыйнай рэформы 1980 года, якая змяніла парадак спадкавання прастолу, стала спадчыннай прынцэсай Швецыі. == Біяграфія == Вікторыя нарадзілася 14 ліпеня 1977 г у шпіталі Каралінскага ўніверсітэта ў прыгарадзе Стакгольма — Сольнэ і была першым дзіцем у сям’і караля Швецыі Карла XVI Густава і каралевы Сільвіі. Імяніны прынцэсы адзначаюцца 12 сакавіка, а ў дзень нараджэння, 14 ліпеня, абавязкова падымаецца [[сцяг Швецыі|дзяржаўны сцяг]]. Была хрышчоная ў Каралеўскай Царкве Швецыі 27 верасня 1977 года. Яе хроснымі бацькамі сталі кароль Нарвегіі [[Харальд V]], дзядзька па матчынай лініі, Ральф Зомерлат, каралева Нідэрландаў [[Беатрыкс]] і яе цётка княгіня Дэзірэ, баранэса Сілфлайшэлд. [[Файл:Victoria of Sweden (2010).jpg|thumb|left|Вікторыя, кронпрынцэса Швецыі, 2010.]] Вікторыя з’яўляецца адзінай у свеце жанчынай-спадчынніцай каралеўскага трона (з тых, хто займае першае месца ў спісе прастоласпадкавання) і носіць тытул Яе каралеўская вялікасць кронпрынцэса. Па лініі свайго бацькі, які з’яўляецца траюрадным братам каралевы Лізаветы II, яна таксама з’яўляецца спадчынніцай брытанскага трону ў чарговасці атрымання на 205 месцы. {{зноскі}} == Спасылкі == {{commons}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Серафімаў]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Белай ружы Фінляндыі]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Трох Зорак]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Слана]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вышэйшага ордэна Хрызантэмы]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Леапольда I]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа грэчаскага ордэна Пашаны]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Крыжа зямлі Марыі 1 класа]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікай Зоркі Пашаны за Заслугі перад Аўстрыйскай Рэспублікай]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Паўднёвага Крыжа]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна «Стара Планіна»]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага Крыжа французскага Ордэна «За заслугі»]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага Крыжа ордэна За заслугі перад ФРГ]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Сокала]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Адольфа Насау]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Члены каралеўскага дому Швецыі]] qa6emlkdxsmp9r8xlwtx6o99fbv1uit 0 166033 4183608 3824054 2022-08-11T20:18:31Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Вільгельм}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Вільгельм I | арыгінал імя = Wilhelm I. | выява = 1879 Buelow Kaiser Wilhelm I anagoria.JPG | шырыня = | пасада = [[Спіс кіраўнікоў Прусіі|кароль Прусіі]] |парадак = 7 | пасада_2 = [[кайзер]] [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] | парадак_2 =1 | сцяг = Royal Standard of the King of Prussia (1871–1918).svg | сцяг_2 = Kaiserstandarte Version2.svg | перыядпачатак = [[2 студзеня]] [[1861]] | перыядканец = [[9 сакавіка]] [[1888]] |перыядпачатак_2=[[18 студзеня]] [[1871]] |перыядканец_2= [[9 сакавіка]] [[1888]] | папярэднік = [[Фрыдрых Вільгельм IV]] | пераемнік = [[Фрыдрых III, германскі імператар|Фрыдрых III]] | пераемнік_2 = [[Фрыдрых III, германскі імператар|Фрыдрых III]] | дата нараджэння = 22.03.1797 | папярэднік_2 = тытул заснаваны | месца нараджэння = {{Месца нараджэння|Берлін}} | дата смерці = 9.03.1888 | месца смерці = {{Месца смерці|Берлін}} | род = [[Выява:Hohenzollern Haus Wappen.svg|30px]] [[Гогенцолерны]] | бацька = [[Фрыдрых Вільгельм III]] | маці = [[Луіза, каралева Прусіі|Луіза Мекленбург-Стрэліцкая]] | у шлюбе=[[Аўгуста Веймарская]] |вікісховішча = Wilhelm I of Germany | узнагароды = {{{!}} {{!}}{{Кавалер ордэна Чорнага арла}}{{!}}{{!}}{{Кавалер ордэна Чырвонага арла}}{{!}}{{!}}{{Вялікі крыж Жалезнага крыжа}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання}}{{!}}{{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святых Маўрыкія і Лазара}}{{!}}{{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Кароны Італіі}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Палярнай зоркі, 1748-1975, Швецыя}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Залатога руна}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Падвязкі}} {{!}}} {{{!}}style="background: transparent" {{!}}{{Ордэн «Pour le Mérite», Прусія}}{{!}}{{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа Ваеннага ордэна Максіміліяна Іосіфа}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Святога Георгія 1 ступені}} {{!}}{{!}}{{Ордэн Святога Георгія 4 ступені}} {{!}}} }} '''Вільгельм I''' ({{lang-de|Wilhelm I. Friedrich Ludwig}}), ([[22 сакавіка]] [[1797]] — [[9 сакавіка]] [[1888]]) — [[Германская імперыя|германскі]] [[Германскі імператар|імператар]] ([[кайзер]]) з 18 студзеня [[1871]] года, [[рэгент]] [[каралеўства Прусія|прускага каралеўства]] з 7 кастрычніка [[1858]] года, [[кароль]] Прусіі з 2 студзеня [[1861]] года. Прускі [[генерал-фельдмаршал]]. Першы кіраўнік [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] (Другога [[рэйх]]а), якая ўзнікла пасля аб'яднання краіны. == Жыццё да прастола і ваенная кар'ера == Другі сын [[Фрыдрых Вільгельм III|Фрыдрыха Вільгельма III]], Вільгельм не лічыўся патэнцыйным спадчыннікам прастола, таму атрымаў абмежаваную адукацыю. Ён служыў у арміі з [[1814]] года, ваяваў супраць [[Напалеон I|Напалеона]], і быў па водгуках вельмі храбрым салдатам; 3 жніўня 1814 года быў узнагароджаны ордэнам [[Ордэн Святога Георгія|Св. Георгія]] 4-га класа. Ён таксама стаў цудоўным дыпламатам, удзельнічаючы ў дыпламатычных місіях пасля [[1815]] года. У [[1848]] годзе ён паспяхова здушыў паўстанне супраць яго старэйшага брата [[Фрыдрых Вільгельм IV|караля Фрыдрыха Вільгельма IV]]. == Прынц-рэгент == У [[1857]] [[Фрыдрых Вільгельм IV]] перанёс [[інсульт]] і стаў разумова недзеяздольны да канца жыцця. У кастрычніку [[1858]] г. Вільгельм стаў [[Рэгент|прынцам-рэгентам]] свайго брата. == Кароль і кайзер == [[2 студзеня]] [[1861]] Фрыдрых Вільгельм IV памёр, і Вільгельм узышоў на трон як Вільгельм I Прускі, [[каранацыя|каранаваўшыся]] ў [[Кёнігсберг]]у. Ён успадкаваў канфлікт паміж каралём і ліберальным парламентам. Яго лічылі палітычна нейтральным чалавекам, паколькі ён умешваўся ў палітыку менш, чым яго брат. Ён, аднак, знайшоў кансерватыўнае вырашэнне канфлікту: прызначыў [[Ота фон Бісмарк]]а прэм'ер-міністрам. Паводле прускай канстытуцыі, прэм'ер-міністр падпарадкоўваўся выключна каралю, а не парламенту. Бісмарк разглядаў працу на гэтай пасадзе як [[васал]]ьны абавязак у адносінах да сеньёра. Аднак менавіта Бісмарк рэальна кіраваў палітыкай, як унутранай, так і знешняй; некалькі разоў ён атрымліваў згоду Вільгельма, пагражаючы адстаўкай. [[Выява:Wernerprokla.jpg|thumb|250px|Цырымонія абвяшчэння Вільгельма I [[імператар]]ам у [[Версальскі палац|Версалі]], карціна Антона Вернера]] Пасля [[Франка-пруская вайна|Франка-прускай вайны]] Вільгельм быў абвешчаны германскім [[імператар]]ам [[18 студзеня]] [[1871]] у [[Версальскі палац|Версалі]], у палацы [[Людовік XIV|Людовіка XIV]]. [[Файл:Wilhelm I. Friedrich Ludwig - Statue an der Hohenzollernbrücke Köln.jpg|thumb|180пкс|left|Помнік Вільгельму I на [[Мост Гогенцолернаў|мосце Гогенцолернаў]] у [[Кёльн]]е]] Пасля гэтай цырымоніі [[Паўночнагерманскі саюз]] ([[1867]]—[[1871]]) быў ператвораны ў [[Германская імперыя|Германскую імперыю]] ({{lang-de|Deutsches Reich}}, «Нямецкі рэйх», [[1871]]—[[1945]]). Гэта Імперыя была федэратыўнай; імператар з'яўляўся главой дзяржавы і прэзідэнтам (''першым сярод роўных'') федэральных манархаў (каралі [[Каралеўства Баварыя|Баварыі]], [[Каралеўства Вюртэмберг|Вюртэмберга]], [[каралеўства Саксонія|Саксоніі]], вялікія герцагі [[Вялікае герцагства Бадэн|Бадэна]] і [[Вялікае герцагства Гесэн|Гесэна]] і інш., у тым ліку сенаты свабодных гарадоў [[Гамбург]]а і [[Брэмен]]а). Вільгельм прыняў тытул «Германскі імператар» неахвотна, ён аддаў перавагу б звацца «Імператарам Германіі», але гэты тытул не задавольваў федэральных манархаў. У сваіх мемуарах Бісмарк апісваў Вільгельма як старамоднага, ветлівага і абыходлівага джэнтльмена і сапраўднага прускага афіцэра, з добрым цвярозым розумам, які, аднкак, паддаецца «жаночаму ўплыву». == Сям'я == У [[1829]] годзе Вільгельм ажаніўся з [[Аўгуста, германская імператрыца|Аўгустай Саксен-Веймар-Эйзенахскай]] ([[1811]]—[[1890]]), дачкой вялікага герцага [[Карл Фрыдрых Саксен-Веймар-Эйзенахскі|Карла-Фрыдрыха Саксен-Веймарскага]] і вялікай княгіні [[Марыя Паўлаўна, 1786-1859|Марыі Паўлаўны]]. У гэтым саюзе нарадзілася двое дзяцей: * [[Фрыдрых III, германскі імператар|Фрыдрых III]] ([[1831]]—[[1888]]), наступны кароль Прусіі; * [[Луіза Пруская, 1838—1923|Луіза]] ([[1838]]—[[1923]]), у 1856 годзе выйшла замуж за [[Фрыдрых I, вялікі герцаг Бадэна|Фрыдрыха I]], вялікага герцага бадэнскага. == Помнікі Вільгельму I == [[Выява:KaisWilhDenkmalkj.jpg|left|thumb|180пкс|Помнік Вільгельму I перад [[замак Кёнігсберг|Кёнігсбергскім замкам]], праца [[Фрыдрых Ройш|Фрыдрыха Ройша]] [[1894]] года, пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] пераплаўлены]] Ніводнаму іншаму манарху не было ўзведзена столькі помнікаў, колькі Вільгельму I. Першая конная статуя тады яшчэ толькі караля [[каралеўства Прусія|Прусіі]] Вільгельма была створана [[берлін]]скім [[скульптура|скульптарам]] [[Фрыдрых Драке|Фрыдрыхам Драке]] ў [[1867]] г. Прускі інстытут помнікаў налічыў 63 скульптурныя статуі, якія адлюстроўваюць кайзера на кані, 231 — стоячы, 5 — седзячы і 126 [[Бюст, скульптура|бюстаў]] Вільгельма I. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Wilhelm I of Germany|Вільгельм I}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Вильгельм I Германский}} {{start box}} {{succession box|title=кароль Прусіі |before=[[Фрыдрых Вільгельм IV]]|after=[[Фрыдрых III, германскі імператар|Фрыдрых III]]|years=[[1861]]—[[1888]]}} {{succession box|title=прэзідэнт [[Паўночнагерманскі саюз|Паўночнагерманскага саюза]]|before=[[Франц Іосіф I]] як прэзідэнт Германскага саюза|after=абвяшчэнне Германскай імперыі|years=[[1867]]—[[1871]]}} {{succession box|title=германскі імператар<br />[[Выява:Wappen Deutsches Reich - Reichsadler 1889.png|100px]]|before=—|after=[[Фрыдрых III, германскі імператар|Фрыдрых III]]|years=[[1871]]—[[1888]]}} {{end box}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі прускія]] [[Катэгорыя:Рэгенты]] [[Катэгорыя:Германскія імператары]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Святога Георгія I класа]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Святога Георгія IV класа]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання]] [[Катэгорыя:Постаці Кёнігсберга]] [[Катэгорыя:Удзельнікі франка-прускай вайны]] [[Катэгорыя:Удзельнікі напалеонаўскіх і рэвалюцыйных войнаў]] 5jq4dm22yggr2x7ftzbyr8y19m6vabn 0 166039 4183603 4062280 2022-08-11T20:18:07Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Фрыдрых III}} {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Фрыдрых III |арыгінал імя = ''Friedrich III., Friedrich Wilhelm Nikolaus Karl'' |сцяг = Royal Standard of the King of Prussia (1871–1918).svg |сцяг_2 = Kaiserstandarte Version2.svg | выява = FriedIII.jpg | шырыня = 300px | пасада = [[Каралі Прусіі|кароль Прусіі]] | парадак = 8 | перыядпачатак = [[9 сакавіка]] [[1888]] | перыядканец = [[15 чэрвеня]] [[1888]] | папярэднік = [[Вільгельм I, імператар Германіі|Вільгельм I]] | пераемнік = [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельм II]] | пасада_2 = [[кайзер]] [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] | парадак_2 = 2 | перыядпачатак_2 = [[9 сакавіка]] [[1888]] | перыядканец_2 = [[15 чэрвеня]] [[1888]] | папярэднік_2 = [[Вільгельм I, імператар Германіі|Вільгельм I]] | пераемнік_2 = [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельм II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = |пахаваны = | веравызнанне = [[Лютэране|лютэранін]] | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | узнагароды = {{{!}} {{!}}{{ордэн Чорнага арла}}{{!!}}{{Кавалер ордэна Чырвонага арла}}{{!!}}{{Ордэн «Pour le Mérite», Прусія}} {{!}}- {{!}}{{Вялікі крыж Жалезнага крыжа}}{{!!}}{{Ордэн Залатога руна}}{{!!}}{{Кавалер Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святых Маўрыкія і Лазара}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Кароны Італіі}}{{!!}}{{Ордэн Падвязкі}} {{!}}- {{!}}{{Каралеўскі Віктарыянскі ордэн|грамадзянскі|GCVO}}{{!!}}{{Ордэн Андрэя Першазванага}}{{!!}}{{Ордэн Святога Георгія 2 ступені}} {{!}}} |вікісховішча = Friedrich III of Germany }} '''Фрыдрых III''' (Фрыдрых Вільгельм Мікалай Карл, {{lang-de|Friedrich III., Friedrich Wilhelm Nikolaus Karl von Preußen}}; {{дата нараджэння|18|10|1831}}, {{месца нараджэння|Патсдам}}, [[Прусія]] — {{дата смерці|15|6|1888}}, {{месца смерці|Патсдам}}, [[Германская імперыя]]) — [[Германскі імператар|імператар]] ([[кайзер]]) [[Германская імперыя|Германіі]] і [[кароль]] [[Каралеўства Прусія|Прусіі]] з [[9 сакавіка]] [[1888]] года, прускі [[Спіс генерал-фельдмаршалаў Германіі|генерал-фельдмаршал]] ([[28 кастрычніка]] [[1870]]), рускі [[Генерал-фельдмаршал, Расія|генерал-фельдмаршал]] ([[1872]]). Кронпрынц Фрыдрых быў адным з самых шматабяцальных спадчыннікаў прастола Еўропы, але валадарыў усяго 99 дзён, памёршы ад пакутлівай хваробы. == Біяграфія == Сын прынца Вільгельма Прускага (будучага караля і імператара [[Вільгельм I, імператар Германіі|Вільгельма I]]) і [[Аўгуста, германская імператрыца|Аўгусты Веймарскай]], пляменнік [[Фрыдрых Вільгельм IV|Фрыдрыха Вільгельма IV]]. === Кронпрынц === [[Выява:Friedrich III and Field Marshal Helmut von Moltke.jpg|300px|thumb|left|Кронпрынц Фрыдрых і фельдмаршал [[Мольтке Старэйшы]] на поле бою падчас Франка-прускай вайны]] У [[1861]] годзе, пасля ўзыходжання бацькі на прастол, стаў [[кронпрынц]]ам Прусіі і ў гэтай якасці камандаваў войскамі сваёй краіны ў [[Аўстра-пруска-італьянская вайна|Пруска-аўстрыйскай вайне]] 1866 года і [[Франка-пруская вайна|Франка-прускай вайне]]. Меў палкаводчы талент, адыграў ключавую ролю ў перамозе над аўстрыйцамі [[Бітва пры Садовай|пад Садовай]]. Карыстаўся вялікай папулярнасцю ў арміі і народзе як «Наш Фрыц» ({{lang-de|Unser Fritz}}). Пасля перамогі ў Франка-прускай вайне ([[1871]]) Фрыдрых, які стаў ужо спадчыннікам прастола новай Германскай імперыі, атрымала жазло [[Расія|рускага]] [[Генерал-фельдмаршал, Расія|генерал-фельдмаршала]]. З-за [[лібералізм|ліберальных]] поглядаў канфліктаваў з канцлерам [[Ота фон Бісмарк|Бісмаркам]]. Быў праціўнікам узмацнення канфрантацыі ў Еўропе, падтрымліваў унутрыгерманскую інтэграцыю. Аднак Бісмарк утрымліваў яго ад якога-небудзь рэальнага ўплыву на палітыку. === Валадаранне === Калі памёр Вільгельм I (9 сакавіка 1888 года), Фрыдрых, які ўзышоў на прастол, быў ужо смяротна хворы на [[рак, хвароба|рак]] [[гартань|гартані]]. Раней, з-за памылковага дыягназу, пастаўленага яму ў [[1887]] годзе, была адменена аперацыя, якая магла б спыніць рост пухліны. Амаль год кронпрынц правёў на лячэнні ў Англіі, Ціролі і, нарэшце, у [[Сан-Рэма]], адкуль вярнуўся ў Германію, ужо стаўшы імператарам. За месяц да ўзыходжання на прастол урач Фрыдрых фон Браман зрабіў кронпрынцу [[трахеастамія|трахеастамію]], пасля якой ён страціў магчымасць размаўляць і меў зносіны з атачэннем пасродкам пісьма. Яго лячэннем таксама займаўся [[Эрнст фон Бергман]]. За 99 дзён валадарання імператар з дзяржаўных спраў паспеў толькі адправіць у адстаўку неэфектыўнага кансерватара, міністра ўнутраных спраў Роберта Віктара фон Путкамера (за шэсць дзён да смерці, [[9 чэрвеня]]). Так 1888 год стаў у Германіі [[Год трох імператараў|годам трох імператараў]]. === Адзнакі === Фрыдрых і яго жонка лічыліся парай з ліберальнымі сімпатыямі; спадчыннік абмяркоўваў магчымыя планы палітычных рэформ з цешчай, брытанскай каралевай Вікторыяй. Пасля Вільгельм II аддаваў перавагу спасылацца ў якасці ўзору на дзеда, Вільгельма I (які артымаў пры ім афіцыйны эпітэт «Вільгельм Вялікі»), не згадваючы бацьку. Шмат хто з палітыкаў і гісторыкаў казалі і тады, і асабліва пасля пачатку [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]], што калі б Фрыдрых III і ліберальна настроены аўстрыйскі кронпрынц [[Рудольф, кронпрынц Аўстрыі|Рудольф]], які загінуў праз паўгода пасля яго [[30 студзеня]] [[1889]] года, пражылі доўга, лёс Еўропы мог бы быць іншым, і палітыка Германіі з Аўстрыяй не прывяла б да Першай сусветнай вайны<ref>Tipton, Frank (2003). A History of Modern Germany Since 1815. London: Continuum International Publishing Group. ISBN 978-0-8264-4910-8, p. 175—176. http://books.google.com/books?id=6jgCcG3fQrMC.</ref>. Існуе таксама меркаванне, што лібералізм і міралюбнасць Фрыдрыха і маштаб рэформ, якія ён мог бы распачаць, перабольшаны па кантрасце з дзейнасцю Вільгельма II. == Культурная дзейнасць == Кронпрынц быў ініцыятарам стварэння мастацкага музея ў Берліне, адкрытага праз 16 гадоў пасля яго смерці (1904) у яго дзень нараджэння пад назвай «Музей імператара Фрыдрыха». З 1956 года ён завецца [[Музей Бадэ]] па імі мастацтвазнаўца [[Вільгельм фон Бадэ|Вільгельма фон Бадэ]], які кіраваў зборам першай калекцыі для музея. == Сям’я == [[Выява:The Crown Prince of Prussia and Prince Wilhelm II. at Balmoral Castle. - Oct. 1863.jpg|thumb|right|Кронпрынц Фрыдрых з сынам (будучым [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельмам II]]) у [[шатландыя|шатландскіх]] касцюмах]] У [[1858]] годзе ажаніўся з [[Вікторыя Саксен-Кобург-Гоцкая, імператрыца Германіі|прынцэсай Вікторыяй]], старэйшай дачкой брытанскай каралевы [[Вікторыя, каралева Вялікабрытаніі|Вікторыі]]. Ад гэтага шлюбу нарадзілася восем дзяцей: * [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельм II]] ([[1859]]—[[1941]]), будучы імператар; * [[Шарлота Пруская, 1860—1919|Шарлота]] ([[1860]]—[[1919]]), у шлюбе з Бернхардам III, герцагам Саксен-Мейнінгенскім; * [[Генрых Прускі, 1862—1929|Генрых]] ([[1862]]—[[1929]]), гросадмірал германскага флоту, у шлюбе з [[Ірэна Гесэнская|Ірэнай Гесэнскай]]; * Жыгімонт ([[1864]]—[[1866]]), памёр у дзяцінстве ад менінгіту; * [[Вікторыя Пруская, 1866—1929|Вікторыя]] ([[1866]]—[[1929]]), у першым шлюбе з Адольфам Шаўмбург-Ліпэ, у другім з Аляксандрам Зубковым; * Вальдэмар ([[1868]]—[[1879]]), памёр ад дыфтэрыі; * [[Сафія Пруская|Сафія]] ([[1870]]—[[1932]]), у шлюбе з каралём Грэцыі [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцінам I]]; * [[Маргарыта Пруская|Маргарыта]] ([[1872]]—[[1954]]), у шлюбе з [[Фрыдрых Карл Гесэн-Касэльскі|Фрыдрыхам Карлам Гесэнскім]]. Менавіта пасля вяселля Фрыдрыха і Вікторыі ў Еўропе атрымаў шырокую папулярнасць напісаны яшчэ ў 1842 г. вясельны марш [[Фелікс Мендэльсон|Фелікса Мендэльсона]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://george-orden.nm.ru/Mars/mars57.html Генерал-фельдмаршал спадчынны прынц Прускі Фрыдрых Вільгельм] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080323180540/http://george-orden.nm.ru/Mars/mars57.html |date=23 сакавіка 2008 }} {{start box}} {{succession box | before = [[Вільгельм I, імператар Германіі|Вільгельм I]] | title = германскі імператар,<br /> кароль Прусіі <br />[[Выява:Wappen Deutsches Reich - Reichsadler 1889.png|100px]] | after = [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельм II]] | years = [[9 сакавіка]] — [[15 чэрвеня]] [[1888]]}} {{end box}} {{Генерал-фельдмаршалы Расіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Германскія імператары]] [[Катэгорыя:Каралі прускія]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Прускія генерал-фельдмаршалы]] [[Катэгорыя:Удзельнікі франка-прускай вайны]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку гартані]] 8sdi3xlhqe6703bf2vzpjhl20kktn2j 0 166154 4183586 4181663 2022-08-11T20:16:58Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом |колер фону = |прозвішча = Гогенцолерны |на роднай мове = {{lang-de|Hohenzollern}} |стан = {{lang-de|Hohenzollern}} |герб = Wappen Hohenzollern.svg |шырыня герба = 250px |подпіс = |краіна = {{Сцягафікацыя|Германія|1871}} |тытулы = <nowiki></nowiki> * [[Бургграф]] [[Нюрнберг]]а * [[Граф, тытул|Граф]] Цолерн * [[Маркграф]] [[Брандэнбург]]а * [[Маркграф]] Байрайта * [[Маркграф]] Брандэнбург-Ансбах * [[Герцаг]] [[Прусія|Прусіі]] * [[Кароль]] [[Прусія|Прусіі]] * [[Імператар]] [[Германія|Германіі]] |заснавальнік = [[Фрыдрых I, бургграф Нюрнберга|Фрыдрых I]] |апошні кіраўнік = [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельм II]] |цяперашні глава = [[Георг Фрыдрых фон Гогенцолерн|Георг Фрыдрых]] |год заснавання = XII стагоддзе |спыненне роду = |зрушэнне = 1918 год |нацыянальнасць = |малодшыя лініі = <nowiki></nowiki> * [[Гогенцолерн-Хехінген]] * [[Гогенцолерн-Зігмарынген]] * Гогенцолерн-Хайгелорх }} {{значэнні|Гогенцолерн}} '''Гогенцолерны''' ({{lang-de|Hohenzollern}}) — [[Германія|германская]] дынастыя [[Швабія|швабскага]] паходжання, дынастыя [[курфюрст]]аў [[Брандэнбург]]а, затым каралёў [[Прусія|Прусіі]], у перыяд з 1871 па 1918 гады прускія каралі з дынастыі Гогенцолернаў былі адначасова і [[кайзер]]амі [[Кайзераўская Германія|Германіі]]. [[Каталіцызм|Каталіцкая]] галіна Гогенцолернаў, [[Гогенцолерны-Зігмарынгены]], кіравала ў 1866—1947 гадах у [[Румынія|Румыніі]]. [[File:Kaiser_Wilhelm_II_of_Germany_-_1902.jpg|thumb|Wilhelm II]] Да адной з галін Гогенцолернаў па мужчынскай лініі належыць адзін з [[Прэтэндэнты на расійскі прастол пасля скасавання манархіі ў Расіі|прэтэндэнтаў на Расійскі прастол]], [[Георгій Міхайлавіч Раманаў]]: яго бацькам быў [[Франц-Вільгельм, прынц Прускі]] (у праваслаўі Міхаіл Паўлавіч), унук [[Іаахім, прынц Прускі|Іаахіма, прынца Прускага]] — малодшага сына германскага імператара [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельма II]]. == Гісторыя == [[Выява:Burg Hohenzollern im Blick von Mariazell.JPG|thumb|250px|left|[[Замак Гогенцолерн]]]] Паводле паддання, родапачынальнікам роду быў нейкі [[Швабія|швабскі]] граф [[Тасілон, граф Швабскі|Тасілон]]<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Тассилон, граф швабский}}</ref>, аднак ні з якіх іншых гістарычных крыніц ён не вядомы. Па іншай больш дакладнай версіі радавод выводзіцца ад швабскага герцагскага роду [[Бурхардзінгі|Бурхардзінгаў]], аднак дакладная сувязь з ім не ўсталявана. Першым дакладна вядомым прадстаўніком роду быў Бурхард I, які валодаў замкам [[Замак Гогенцолерн|Цолерн]] ({{lang-de|Zollern}}), які знаходзіцца ў паўднёва-заходняй [[Швабія|Швабіі]], на поўдзень ад [[Цюбінген]]а. Ад назвы гэтай скалы вышынёй 855 метраў і пайшла назва дынастыі (ад паўднёванямецкага «хоэнцолер» — высокая скала). У 1191 годзе граф [[Фрыдрых I, бургграф Нюрнберга|Фрыдрых III]] пасродкам шлюбу набыў [[бургграфства Нюрнберг|Нюрнберг]]. Пры яго сынах у 1227 годзе род падзяліўся на дзве галіны. У 1415 годзе [[бургграф]] Нюрнбергскі Фрыдрых VI (1371—1440) з роду Гогенцолернаў атрымаў [[Брандэнбург, маркграфства|марку Брандэнбург]], стаўшы курфюрстам Фрыдрыхам I. У 1968 годзе [[Axel Springer AG|шпрынгераўская]] {{lang-de2|[[Bild|Bild Zeitung]]}} выступіла за абранне [[Луі Фердынанд Прускі|Луі Фердынанда]] новым [[Прэзідэнт Германіі|прэзідэнтам Германіі]]. У лютым 1967 года германскі гісторык Вальтэр Гёрліц у газеце {{lang-de2|[[Die Welt]]}} пісаў: {{цытата|Дынастыя Гогенцолернаў ужо аднойчы была сімвалам дзяржаўнага адзінства.}} У 1990-х гадах Луі Фердынанд заявіў, што пасля ўрэгулявання праблем, звязаных з аб'яднаннем Германіі, германскаму народу павінна быць прадстаўлена магчымасць на [[рэферэндум]]е вырашыць пытанне аб усталяванні ў краіне канстытуцыйнай манархіі. Гэта, па яго меркаванні, магло б прывесці да вяртання на прастол дынастыі Гогенцолернаў. Аднак увосень 1994 года ва ўзросце 86 гадоў Луі Фердынанд Гогенцолерн сканаў у [[Брэмен]]е. 8 кастрычніка 1994 года ў [[Берлін]]е адбылася афіцыйная цырымонія яго пахаванняў. Новым главой дынастыі стаў [[Георг Фрыдрых фон Гогенцолерн]]. У студзені 2011 года было абвешчана аб заручынах прынца Георга і прынцэсы [[Сафія Ізенбургская|Сафі фон Ізенбург]]. Грамадзянская цырымонія прайшла ў [[Патсдам]]е 25 жніўня 2011 года<ref name=expatica>[http://www.expatica.com/de/news/german-news/heir-to-prussian-throne-to-get-televised-wedding_171572.html Heir to Prussian throne to get televised wedding]</ref>. Шлюб прайшоў у [[Фрыдэнскірхе, Сан-Сусі|Царкве Міру]] ў парку палаца [[Сан-Сусі]] ў Патсдаме 27 жніўня 2011 года, у адзначэнне 950-й гадавіны заснавання Дому Гогенцолернаў<ref>[http://www.preussen.de/de/heute/aktuell/verlobung_im_haus_hohenzollern.html Verlobung im Haus Hohenzollern] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170903163442/http://www.preussen.de/de/heute/aktuell/verlobung_im_haus_hohenzollern.html |date=3 верасня 2017 }}</ref><ref>[http://www.charivari.de/nachrichten/prinz-von-preussen-heiratet-in-potsdam,4d6b86c0978ca.php Prinz von Preußen heiratet in Potsdam]</ref>. Шлюб трансляваўся ў прамым эфіры па мясцовым тэлебачанні<ref name=expatica/>. == Радавыя лініі і галіны == === Швабская галіна === Швабская галіна, родапачынальнікам якой быў [[Фрыдрых II, бургграф Нюрнберга|Фрыдрых IV]], атрымала ў спадчыну радавыя ўладанні ў [[Швабія|Швабіі]]. Пры яго нашчадках яна падзялілася на галіны [[Гогенцолерн-Гехінген]] і [[Гогенцолерн-Зігмарынген]]. Пасля скасавання гэтых княстваў прадстаўнікі абедзвюх ліній былі ўключаны ў прускі каралеўскі дом на правах малодшых прынцаў крыві. ==== Галіна Гогенцолерн-Гехінген ==== Родапачынальнікам галіны стаў граф [[Эйтэль Фрыдрых IV фон Гогенцолерн-Гехінген|Эйтэль Фрыдрых IV]] (1545—1605). Яго сын [[Іаган Георг фон Гогенцолерн-Гехінген|Іаган Георг]] у 1623 годзе атрымаў княжацкі тытул. Пасля скасавання [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] ў 1806 годзе, княства Гогенцолерн-Гехінген далучылася да [[Рэйнскі саюз|Рэйнскага саюза]], а ў 1815 годзе ўвайшло ў [[Германскі саюз]]. Пад ціскам [[Рэвалюцыя 1848—1849 гадоў у Германіі|рэвалюцыі]], якая ахапіла германскія дзяржавы ў 1848—1849 гадах, князь быў вымушаны пагадзіцца з прыняццем канстытуцыі, аднак беспарадкі не спыніліся. Каб не дапусціць перавароту, [[Прусія]] ўвяла свае войскі ў княства. У выніку ў 1849 годзе князь [[Фрыдрых Вільгельм Канстанцін фон Гогенцолерн-Гехінген|Фрыдрых Вільгельм Канстанцін]] саступіў свае ўладанні [[Прусія|прускаму]] каралю [[Фрыдрых Вільгельм IV|Фрыдрыху-Вільгельму IV]]. Пасля смерці Фрыдрыха Вільгельма Канстанціна галіна загасла, аднак існуе яго марганатычнае нашчадства. ==== Галіна Гогенцолерн-Зігмарынген ==== Родапачынальнікам галіны стаў граф [[Карл II фон Гогенцолерн-Зігмарынген|Карл II]]. У 1833 годзе яго нашчадак князь Карл даў краіне канстытуцыю, але цяжкія падаткі (з 1818 па 1848 год яны выраслі ў 6 раз) выклікалі ў 1848 годзе рэвалюцыю. Князь адрокся ад прастола на карысць свайго сына [[Карл Антон Гогенцолерн-Зігмарынген|Карла-Антона]], але і той не мог супакоіць хваляванняў; краіна была занята прускімі войскамі, і [[7 снежня]] 1849 года князь саступіў яе [[Прусія|Прусіі]]. Княства Гогенцолерн-Зігмарынген было анексавана Прусіяй і пасля ўвайшло ў склад [[Германская імперыя|Германскай імперыі]]. Старэйшы з сыноў Карла-Антона, [[Леапольд Гогенцолерн-Зігмарынген|Леапольд]], быў у 1870 годзе абраны [[картэсы|картэсамі]] ў [[кароль Іспаніі|іспанскія каралі]], але ад кароны адмовіўся; тым не менш, яго абранне паслужыла нагодай да [[Франка-пруская вайна|франка-прускай вайны]]. Другі сын, Карл, у 1866 годзе стаў князем (пасля каралём) [[Каралеўства Румынія|Румыніі]] як [[Караль I]]; яго нашчадкі кіравалі краінай аж да 1947 года. === Франконская галіна === Франконская галіна, родапачынальнікам якой стаў [[Конрад I, бургграф Нюрнберга|Конрад I]], успадкавала [[Нюрнберг]]. Да 1625 года месцам пахавання прадстаўнікоў гэтай лініі быў [[Мюнстэр (Хайльсброн)]] недалёка ад галоўнага горада [[Сярэдняя Франконія|Сярэдняй Франконіі]] [[Ансбах]]а. Адзін з яго нашчадкаў, [[Фрыдрых I, курфюрст Брандэнбурга|Фрыдрых VI]], у 1415 годзе атрымаў тытул [[курфюрст Брандэнбурга|курфюрста Брандэнбурга]]. Іншы, [[Фрыдрых I, кароль Прусіі|Фрыдрых III]], у 1701 годзе стаў каралём Прусіі. З гэтага роду паходзіць імператар Германіі [[Вільгельм I, імператар Германіі|Вільгельм I]]. === Галіна графаў фон Гогенберг === Родапачынальнікам яе стаў [[Бурхард III фон Цолерн]], які атрымаў у 1193 годзе [[графства Гогенберг]]. Галіна загасла ў 1458 годзе пасля смерці графа [[Рудольфа VII фон Гогенберг-Нагольдэ]]. Пазней тытул графаў Гогенберг насілі нашчадкі прускіх каралёў і прынцаў ад марганатычных шлюбаў. == Прадстаўнікі == [[Выява:Berlin Stadtschloss 1920er.jpg|thumbnail|250px|[[Гарадскі палац, Берлін|Берлінскі гарадскі палац]] — афіцыйная рэзідэнцыя [[Прусія|прускіх]] Гогенцолернаў]] * [[Альбрэхт, герцаг Прусіі|Альбрэхт]] * [[Іаган Георг, курфюрст Брандэнбурга|Іаган Георг]] * [[Іаахім III Фрыдрых, курфюрст Брандэнбурга|Іаахім III Фрыдрых]] * [[Іаан III Жыгімонт, курфюрст Брандэнбурга|Іаан III Жыгімонт]] * [[Георг Вільгельм, курфюрст Брандэнбурга|Георг Вільгельм]] * [[Фрыдрых Вільгельм I, курфюрст Брандэнбурга|Фрыдрых Вільгельм I]] * [[Фрыдрых I, кароль Прусіі|Фрыдрых I]] * [[Фрыдрых Вільгельм I]] * [[Фрыдрых II, кароль Прусіі|Фрыдрых II Вялікі]] * [[Фрыдрых Вільгельм II]] * [[Фрыдрых Вільгельм III]] * [[Фрыдрых Вільгельм IV]] * [[Вільгельм I, імператар Германіі|Вільгельм I]] * [[Фрыдрых III, імператар Германіі|Фрыдрых III]] * [[Вільгельм II, імператар Германіі|Вільгельм II]] * [[Вільгельм, кронпрынц Прускі]] == Радаслоўе == {{familytree/start|style=font-size:90%;line-height:90%;}} {{familytree| | | | | | | | | B |B = Бурхард (?—1061), <br />гр. '''фон Цолерн'''}} {{familytree| | | | | | | | | |!}} {{familytree| | | | | | | | | F |F = Фрыдрых I <br />(?—1125)}} {{familytree| | | | | | | | | |!}} {{familytree| | | | | | | | | F | |K |F = Фрыдрых II <br />(?—1145) |K = Конрад II фон Раабс <br />(1125—1191) |boxstyle_K = background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| | | | | | | | | |!| | | |!}} {{familytree| | | | | | | | | F |y|S |F = [[Фрыдрых I, бургграф Нюрнберга|Фрыдрых I, <br />бургграф Нюрнберга]] <br />(1139—1200) |S = Сафія фон Раабс <br />(1128—1192) |boxstyle_F=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| | | | | | | | | |,|-|^|-|.}} {{familytree| | | | | | | | |K | |F |K = [[Конрад I, бургграф Нюрнберга|Конрад I]] <br />(каля 1186—1261)<br /> <br />'''''франконская лінія''''' |F = [[Фрыдрых II, бургграф Нюрнберга|Фрыдрых II (IV)]] <br />(1188—1255)<br /> <br />'''''швабская лінія''''' |boxstyle_F=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_K=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| | | | | |,|-|-|-|(| | | |!}} {{familytree| | | | |F | |K | | FF |F = [[Фрыдрых III, бургграф Нюрнберга|Фрыдрых III]], <br />(1220—1297) |K = Конрад II <br />(?—1314) |FF= Фрыдрых V <br />(?—1289) |boxstyle_F=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_K=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| | | | | |)|-|-|-|.| | | |!|}} {{familytree| | | | |I | |F | | FF |I = [[Іаан I, бургграф Нюрнберга|Іаган I]] <br />(1279—1300) |F = [[Фрыдрых IV, бургграф Нюрнберга|Фрыдрых IV]] <br />(1287—1332) |FF= Фрыдрых VI <br />(?—1298) |boxstyle_I=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_F=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| | | | | | | | | |!| | | |!}} {{familytree| | | | | | | | |I | | F |I = [[Іаан II, бургграф Нюрнберга|Іаган II]] <br />(1309—1357) |F = Фрыдрых VIII <br />(?—1333) |boxstyle_I=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| | | | | | | | | |!| | | |!}} {{familytree| | | | | | | | |F | | FF |F = [[Фрыдрых V, бургграф Нюрнберга|Фрыдрых V]] <br />(1333—1398) |FF= Фрыдрых Остэртаг <br />(?—1400) |boxstyle_F=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| | | | | |,|-|-|-|(| | | |!}} {{familytree| | | | |I | |F | | FF |I = [[Іаан III, бургграф Нюрнберга|Іаган III]] <br />(1369—1420) |F = [[Фрыдрых I, курфюрст Брандэнбурга|Фрыдрых I]] <br />(1371—1440) |FF= Фрыдрых <br />(?—1364) |boxstyle_I=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_F=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| |,|-|-|-|v|-|-|-|(| | | |!}} {{familytree|I | |F | |AA | | FF |I = Іаган Алхімік <br />(1406—1460) |F = [[Фрыдрых II, курфюрст брадэнбургскі|Фрыдрых II Жалезны]] <br />(1413—1471) |AA= [[Альбрэхт III, курфюрст Брандэнбурга|Альбрэхт Ахіл]] <br />(1414—1486) |FF= Фрыдрых XI <br />(?—1401) |boxstyle_F=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_AA=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| | | | | |,|-|-|-|(| | | |!}} {{familytree| | | | |I | | F | | E |I = [[Іаан, курфюрст брадэнбургскі|Іаан Цыцэрон]] <br />(1455—1499) |E = Эйтэль Фрыдрых I <br />(?—1432) |F = [[Фрыдрых I, маркграф Брандэнбург-Ансбаха|Фрыдрых I <br />'''Брандэнбург-Ансбах''']]<br />(1460—1536) |boxstyle_I=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| |,|-|-|-|(| | | |!| | | |!}} {{familytree| A | | I | | AP | | E |I = [[Іаахім I Нестар]] <br />(1484—1535) |E = Ёст Нікалас, <br />гр. '''Гогенцолерн''' <br />(?—1488) |A = [[Альбрэхт Брадэнбургскі|Альбрэхт <br />Брадэнбургскі]] <br />(1490—1545) |AP = [[Альбрэхт, герцаг Прусіі|Альбрэхт]] <br />(1490—1568) |boxstyle_I=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| |,|-|-|-|(| | | |!| | | |!}} {{familytree| I | | J | | A | | E |I = [[Іаахім II Гектар]]<br />(1505—1571) |J = [[Іаан, маркграф брандэнбург-кюстрынскі|Ганс Кюстрынскі]] <br />(1513—1571) |E = Эйтэль Фрыдрых I <br />(1452—1512) |A = [[Альбрэхт Фрыдрых]] <br />(1553—1618) |boxstyle_I=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| |!| | | |!| | | |!| | | |!}} {{familytree|I | | |!| | | |!| | |E |I = [[Іаан-Георг]] <br />(1525—1598) |E = Эйтэль Фрыдрых II <br />(1494—1525) |boxstyle_I=background-color: #C0C0C0;}} {{familytree| |!| | | |!| | | |!| | | |!}} {{familytree|I |y| E | | |!| | | K |I = [[Іаахім-Фрыдрых]] <br />(1546—1608) |boxstyle_I=background-color: #C0C0C0; |E = [[Кацярына Кюстрынская|Кацярына <br />Кюстрынская]] <br />(1549—1602) |K = Карл I <br />(1516—1576) }} {{familytree| | | |!| | | | | |!| | | |)|-|-|-|.}} {{familytree| | | |I |y| A | | | E | |K |I = [[Іаан-Жыгімонт]] <br />(1572—1619) |A = [[Ганна Пруская, 1576—1625|Ганна Пруская]] <br />(1576—1625) |E = Эйтэль Фрыдрых, <br />гр. '''[[Гогенцолерн-Хехінген|Хехінген]]''' <br />(1545—1605) |boxstyle_I=background-color: #C0C0C0; |K = Карл II, <br />гр. '''[[Гогенцолерн-Зігмарынген|Зігмарынген]]''' <br />(1547—1606) |boxstyle_K=background-color: #BEF574;}} {{familytree| | | | | | |!| | | | | | |!| | | |!}} {{familytree| | | | |GW | | | | | | IG | |I |GW= [[Георг-Вільгельм]] <br />(1595—1640) |IG= Іаган Георг Г.-Х. <br />(1577—1623), кн. з 1623 |I = Іаган Г.-З. <br />(1578—1638), кн. з 1623 |boxstyle_GW=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_I=background-color: #BEF574;}} {{familytree| | | | | |!| | | | | | | |!| | | |!}} {{familytree| | | | |FW | | | | | | F | |M |FW= [[Фрыдрых Вільгельм I, курфюрст брадэнбургскі|Фрыдрых Вільгельм I]] <br />(1620—1688) |F = Філіп Г.-Х. <br />(1601—1671) |M = Мейнард I Г.-З. <br />(1605—1681) |boxstyle_FW=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_M=background-color: #BEF574;}} {{familytree| | | | | |!| | | |,|-|-|-|(| | | |!}} {{familytree| | | | |F | | GF | | FW | |M |F = [[Фрыдрых I Гогенцолерн|Фрыдрых I]] <br />(1657—1713) |FW= Фрыдрых Вільгельм Г.-Х. <br />(1663—1735) |GF= Герман Фрыдрых <br />(1665—1733) |M = Максіміліян Г.-З. <br />(1636—1689) |boxstyle_F=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_M=background-color: #BEF574;}} {{familytree| | | | | |!| | | |)|-|-|-|.| | | |!}} {{familytree| | | | |FW | | JW | | FC | |M |FW= [[Фрыдрых Вільгельм I]] <br />(1688—1740) |JW= Іозеф Вільгельм Г.-Х. <br />(1717—1798) |FC= Франц Ксаўер <br />(1719—1765) |M = Мейнард II Г.-З. <br />(1673—1715) |boxstyle_FW=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_M=background-color: #BEF574;}} {{familytree| |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | |!| | | |!}} {{familytree|F | | AW | | W | | GF | |JF |F = [[Фрыдрых II Вялікі]] <br />(1712—1786) |AW= [[Аўгуст Вільгельм Прускі, 1722—1758|Аўгуст Вільгельм]] <br />(1722—1758) |GF= Герман Фрыдрых <br />Ота Г.-Х. <br />(1748—1810) |JF= Іозеф Фрыдрых Г.-З. <br />(1702—1769) |W = [[Вільгельміна Пруская]] <br />(1709—1758) |boxstyle_F=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_JF=background-color: #BEF574;}} {{familytree| | | | | |)|-|-|-|.| | | |!| | |!}} {{familytree| | | | |FW | |W | | FG | |KF |FW= [[Фрыдрых Вільгельм II]] <br />(1744—1797) |FG= Фрыдрых Герман Ота Г.-Х. <br />(1776—1838) |KF= Карл Фрыдрых Г.-З. <br />(1724—1785) |W=[[Вільгельміна Пруская (1751—1820)|Вільгельміна]]<br />(1751-1820) |boxstyle_FW=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_KF=background-color: #BEF574;}} {{familytree| |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | |!| | | |!}} {{familytree|FP | |FW | |W | | F | |AA |FW= [[Фрыдрых Вільгельм III]] <br />(1770—1844) |F = Фрыдрых Вільгельм <br />Канстанцін Г.-Х. <br />(1801—1869) |AA= Антон Алаіз Г.-З. (1762—1831) |FP=[[Фрыдэрыка Пруская|Фрыдэрыка]] (1767-1820) |W=[[Вільгельміна Пруская (1774—1837)|Вільгельміна]] (1774—1837) |boxstyle_FW=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_AA=background-color: #BEF574;}} {{familytree| |,|-|-|-|+|-|-|-|v|-|-|-|.| | | |!}} {{familytree|FW | |W | | S | | FK | |K |FW= [[Фрыдрых Вільгельм IV]] <br />(1795—1861) |W = [[Вільгельм I Гогенцолерн|Вільгельм I]] <br />(1797—1888) |K = Карл III Г.-З. <br />(1785—1853) |S = [[Аляксандра Фёдараўна (жонка Мікалая I)|Шарлота Пруская]]<br />(Аляксандра Фёдараўна)<br />(1798—1860) |FK = [[Фрыдрых Карл Аляксандр, прынц прускі|Карл]]<br />(1801—1883) |boxstyle_FW=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_W=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_K=background-color: #BEF574;}} {{familytree| |,|-|-|-|(| | | | | | | |!| | | |!}} {{familytree|F | | L | | | | | | FK | |K |F = [[Фрыдрых III Гогенцолерн|Фрыдрых III]] <br />(1831—1888) |K = [[Карл Антон Гогенцолерн-Зігмарынген|Карл Антон]] <br />(1811—1885) |L = [[Луіза Пруская, 1838—1923|Луіза]] (1838—1923) |FK = [[Фрыдрых Карл Мікалай, прынц прускі|Фрыдрых Карл]] <br />(1828—1885) |boxstyle_F=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_K=background-color: #BEF574;}} {{familytree| |)|-|-|-|v|-|-|-|.| | | |,|-|-|-|(}} {{familytree|W | | G | | S | |K | | L |W = [[Вільгельм II Гогенцолерн|Вільгельм II]]<br/>(1859—1941) |K = [[Караль I]] <br />(1839—1914) |L = [[Леапольд Гогенцолерн-Зігмарынген|Леапольд]] <br />(1835—1905) |G = [[Генрых Прускі, 1862—1929|Генрых]] <br/>(1862—1929) |S = [[Сафія Пруская|Сафія]] <br />(1870—1932) |boxstyle_W=background-color: #C0C0C0; |boxstyle_K=background-color: #BEF574;}} {{familytree| |)|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|.| | | | |!}} {{familytree| W | | A | | J | | V | |F |W = [[Вільгельм (Кронпрынц Германіі)|Вільгельм]] <br/>(1882—1951) |A = [[Адальберт Фердынанд Берэнгар Віктар, прынц прускі|Адальберт]] <br />(1884—1948) |J = [[Іаахім, прынц Прусіі|Іаахім]] <br />(1890—1920) |V = [[Вікторыя Луіза, прынцэса Пруская|Вікторыя Луіза]] <br />(1892—1980) |F = [[Фердынанд I (кароль Румыніі)|Фердынанд I]] <br />(1865—1927) |boxstyle_F=background-color: #BEF574;}} {{familytree| |)|-|-|-|.| | | | | | | |,|-|-|-|(}} {{familytree| W | | L |y| KK | |K | | M |W = Вільгельм <br />(1906—1940) |L = [[Луі Фердынанд Гогенцолерн|Людвіг Фердынанд]] <br />(1907—1994) |K = [[Караль II]] <br />(1893—1953) |M = [[Марыя, прынцэса Румыніі]] <br />(1900—1961) |KK= вял.кнж. <br />[[Кіра Кірылаўна Раманава|Кіра Кірылаўна]] <br />(1909—1967) |boxstyle_K=background-color: #BEF574;}} {{familytree| | | | | | | |!| | | | | |!}} {{familytree| | | | | | | G | | | |M |G = [[Луі-Фердынанд Гогенцолерн|Людвіг Фердынанд Оскар]] <br />(1944—1977) |M = [[Міхай I]] (нар. 1921) |boxstyle_M=background-color: #BEF574;}} {{familytree| | | | | | | |!}} {{familytree| | | | | | | G |G = [[Георг Фрыдрых фон Гогенцолерн|Георг Фрыдрых]] <br />(нар. 1976) }} {{familytree/end}} {| |- | |- | |- | <br />'''Колеры азначаюць:''' |- |bgcolor=#C0C0C0|бургграфы Нюрнберга (з 1191), [[Спіс кіраўнікоў Брандэнбурга|курфюрсты Брандэнбурга]] (з 1415), [[Спіс кіраўнікоў Прусіі|герцагі (з 1525) і каралі Прусіі (з 1701)]], імператары Германіі (1871—1918) |- |bgcolor=#BEF574|графы (з 1576), князі (з 1623) Гогенцолерн-Зігмарынген, каралі Румыніі (1881—1947) |} == Гл. таксама == * [[Замак Гогенцолерн]] {{зноскі}} == Літаратура == * Spindler M., Kraus A. Geschichte Frankens bis zum Ausgang des 18. Jahrhunderts. — München: Beck, 1997. — 1466 p. — ISBN 3-406-39451-5 * Семёнов И. С. Европейские династии: Полный генеалогический справочник / Научный редактор Е. И. Карева, О. Н. Наумов. Вступительная статья О. Н. Наумов. — М.: ООО «Издательство Энциклопедия», ООО «Издательский дом ИНФРА-М», 2006. — 1104 с. — 1 000 экз. — ISBN 5-94802-014-2, ISBN 5-16-002720-3 == Спасылкі == {{Commons|Category:House of Hohenzollern}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Гогенцоллерн, княжества в Пруссии}} * [http://www.Preussen.de www.Preussen.de Гогенцолерны] * [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/Mon_Evr/09.php Манархі Еўропы. Лёсы дынастый. Гогенцолерны] {{Каралеўскія дынастыі}} [[Катэгорыя:Гогенцолерны| ]] ghlc2yolflnh9wwiq79ztggrvtczdir 0 166365 4183598 3716753 2022-08-11T20:17:41Z Artsiom91Bot 51617 /* Гл. таксама */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Сафія Пруская | арыгінал імя = Sophie Dorothea Ulrike Alice von Preußen | выява = Queen Sofia of Greece.jpg | шырыня = 200 | апісанне выявы = Партрэт Сафіі пэндзля [[Георгіяс Якавідыс|Георгіяса Якавідыса]] | пасада = [[Спіс мужоў і жонак манархаў Грэцыі|каралева-кансорт Грэцыі]] | сцяг = Hellenic Kingdom Flag 1935.svg | перыядпачатак = [[18 сакавіка]] [[1913]] | перыядканец = [[11 чэрвеня]] [[1917]] | папярэднік = [[Вольга Канстанцінаўна|Вольга Канстанцінаўна Раманава]] | пераемнік = Аспазія Манас | перыядпачатак_2 = [[19 снежня]] [[1920]] | перыядканец_2 = [[27 верасня]] [[1922]] | папярэднік_2 = Аспазія Манас | пераемнік_2 = [[Елізавета Румынская, 1894-1956|Елізавета Румынская]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | вікісховішча = Queen Sophia of Greece | аўтограф = }} '''Сафія Гогенцолерн''' ({{lang-de|Sophie Dorothea Ulrike Alice}}; {{Дата нараджэння|14|6|1870}}, [[Патсдам]] — {{Дата смерці|13|1|1932}}, [[Франкфурт-на-Майне]]) — прынцэса Пруская, каралева-кансорт [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Біяграфія == Сафія нарадзілася ў сям’і Прускага прынца Фрыдрыха (будучага імператара [[Фрыдрых III, германскі імператар|Фрыдрыха III]]) і яго жонкі прынцэсы Вялікабрытаніі [[Вікторыя Саксен-Кобург-Гоцкая, імператрыца Германіі|Вікторыі]]. Па маці яна была ўнучкай каралевы [[Вікторыя, каралева Вялікабрытаніі|Вікторыі]]. Сафія была сёмым дзіцем з васьмі і трэцяй дачкой. Сярод яе братоў быў кайзер [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельм II]]. [[27 кастрычніка]] [[1889]] года ў [[Афіны|Афінах]] Сафія выйшла ажанілася з грэчаскім прынцам [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцінам]] ([[1868]]—[[1923]]), які даводзіўся ёй чатырохюрадным братам (абодва былі прапраўнукамі імператара [[Павел I|Паўла I]]). Перад шлюбам прынцэса прыняла [[праваслаўе]] і перастала наведваць [[лютэранства|лютэранскія]] цэрквы, што прывяло да разладу паміж ёй і яе братам Вільгельмам. Дзеці Канстанціна і Сафіі: * [[Георг II, кароль Грэцыі|Георг]] ([[1890]]—[[1947]]), кароль Грэцыі (1922—1947), * [[Аляксандр I, кароль Грэцыі|Аляксандр]] ([[1893]]—[[1920]]), кароль Грэцыі (1917—1920), * [[Алена Грэчаская і Дацкая|Алена]] ([[1896]]—[[1982]]), замужам за каралём Румыніі [[Караль II|Каралем II]], * [[Павел I, кароль Грэцыі|Павел]] ([[1901]]—[[1964]]), кароль Грэцыі (1947—1964), * [[Ірэна Грэчаская і Дацкая|Ірэна]] ([[1904]]—[[1974]]), замужам за [[Таміслаў II|Аймонэ, герцагам Аосцкім]], * [[Кацярына Грэчаская і Дацкая|Кацярына]] ([[1913]]—[[2007]]), замужам за маёрам Рычардам Брэндрэмам. Сафія стала каралевай Грэцыі ў сакавіку [[1913]] года, калі яе муж змяніў на прастоле свайго бацьку. Падчас Першай сусветнай вайны Канстанцін I быў вымушаны адрачыся на карысць сына [[Аляксандр I, кароль Грэцыі|Аляксандра]] па прычыне сваіх германафільскіх сімпатый. У гэтым вінавацілі Сафію, хоць тая больш падтрымлівала пра-брытанскія настроі сваёй маці. Мужу з жонкай прыйшлося пакінуць Грэцыю і жыць у Швейцарыі. У [[1920]] годзе пасля смерці Аляксандра ад укусу малпы яны вярнуліся і Канстанцін ізноў стаў каралём. Аднак праз два гады ён адрокся ў другі раз з-за паражэння ў вайне з Турцыяй. Кароль памёр праз год падчас іх ссылкі на [[Сіцылія|Сіцыліі]]. У апошнія гады жыцця Сафіі ў яе выявілі [[Рак, захворванне|рак]]. Яна памерла ў Франкфурце [[13 студзеня]] [[1932]] года. У [[1936]] годзе пасля рэстаўрацыі манархіі ў Грэцыі яе прах быў перапахаваны ў каралеўскім магільным склепе [[Татоі]]. [[File:Tomb of Queen Sophia of Greece.jpg|left|thumb|200px|Яе магіле на Татоі]] == Тытулы == * [[1870]]—[[1888]]: ''Яе Каралеўская Высокасць Прынцэса Сафія Пруская'' * [[1888]]—[[1913]]: ''Яе Каралеўская Высокасць Кронпрынцэса Грэчаская і Дацкая'' * [[1913]]—[[1923]]: ''Яе Вялікасць Каралева Грэцыі'' * [[1923]]—[[1932]]: ''Яе Вялікасць Каралева-ўдава Сафія'' {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat-inline|Queen Sophia of Greece|Сафія Пруская}} == Гл. таксама == * [[Спіс мужоў і жонак манархаў Грэцыі]] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Каралевы грэчаскія]] [[Катэгорыя:Члены каралеўскага дому Грэцыі]] sxg6glwjy7cazh06ywqtqsn861hz47o 0 166368 4183530 3831340 2022-08-11T20:09:53Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} Яе Каралеўская Вялікасць '''Астрыд''' ({{lang-sv|Astrid av Sverige}}) ([[17 лістапада]] [[1905]], [[Стакгольм]] —[[29 жніўня]] [[1935]], [[Кюснахт-ам-Рыгі]]) — першая жонка караля [[Леапольд III, кароль Бельгіі|Леапольда III]], каралева [[Бельгія|Бельгіі]]. == Біяграфія == Прынцэса Астрыд Сафія Лавіза Цюра нарадзілася ў сям’і прынца [[Карл Шведскі, герцаг Вестготландскі|Карла Шведскага]], герцага Вестготландскага ([[1861]]—[[1951]]) і [[Інгеборга, прынцэса Дацкая|прынцэсы Інгеборгі]] ([[1878]]—[[1951]]). Па бацьку — унучка караля [[Швецыя|Швецыі]] [[Оскар II|Оскара II]] і [[Сафія Насауская|Сафіі Насаускай]], па маці — караля [[Данія|Даніі]] [[Фрэдэрык VIII, кароль Даніі|Фрыдэрыка VIII]] і [[Лавіса Шведская|Луізы Шведскай]]. Прынцэса Астрыд расла разам з дзвюма старэйшымі сёстрамі [[Маргарыта Шведская|Маргарытай]] ([[1899]]—[[1977]]), у будучыні прынцэсай Дацкай, [[Марта Шведская|Мартай]] ([[1901]]—[[1954]]), у будучыні кронпрынцэсай [[Нарвегія|Нарвегіі]], і малодшым братам [[Карл Густаў Шведскі|Карлам Густавам]] ([[1911]]—[[2003]]). Атрымала хатнюю адукацыю. [[Выява:Princess Astrid engaged in 1926.jpg|150 px|left|міні|заручыны Астрыд і Леапольда]] На адным з баляў прынцэса Астрыд пазнаёмілася са спадчыннікам бельгійскага трона прынцам [[Леапольд III, кароль Бельгіі|Леапольдам]], герцагам Брабанцкім. Праз некаторы час у сакавіку [[1926]] года ён разам са сваёй маці каралевай [[Елізавета Баварская, каралева Бельгіі|Елізаветай]] прыбыў інкогніта ў Стакгольм. Маладыя людзі праводзілі шмат часу разам, каб больш даведацца адзін пра аднаго. Неўзабаве каралеўскі дом Бельгіі абвясціў пра заручыны, прычым каралева Елізавета паведаміла, што «гэта шлюб па каханні. Нічога не было арганізавана. Леапольд і Астрыд вырашылі аб’яднаць свае жыцці без якога-небудзь ціску ці дзяржаўных меркаванняў». Грамадзянская цырымонія прайшла [[4 лістапада]] [[1926]] года ў Стакгольме, а рэлігійная — [[10 лістапада]] [[1926]] года ў [[Брусель|Бруселі]]. Астрыд, якая вызнавала [[лютэранства]], перайшла ў [[каталіцтва]]. У Бельгіі прынцэсу палюбілі. У народзе яе звалі «Снежная прынцэса». Пасля трагічнай гібелі [[17 лютага]] [[1934]] года яе свёкра караля [[Альберт I, кароль Бельгіі|Альберта I]] тытул атрымаў у спадчыну яе муж, які стаў каралём Леапольдам III. Прынцэса Астрыд стала каралевай бельгійцаў. Яна займалася дабрачыннасцю. Падчас эканамічнага крызісу ў Бельгіі арганізавала збор адзежы і харчавання для беднякоў. Каралева Астрыд імкнулася праводзіць шмат часу са сваімі дзецьмі, у парушэнне этыкету шпацыравала з імі па бульвары без належнай аховы. У жніўні [[1935]] года каралеўская пара разам са старэйшымі дзецьмі адпачывала ў [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Пасля таго, як дзеці вярнуліся ў Брусель, [[29 жніўня]] кароль і каралева адправіліся на апошнюю экскурсію, за рулём знаходзіўся сам Леапольд. На мокрай ад дажджу дарозе каля [[Кюснахт-ам-Рыгі]] на беразе [[Фірвальдштэцкае возера|Фірвальдштэцкага возера]] аўтамабіль занесла, і ён урэзаўся ў дрэва. Астрыд загінула імгненна, Леапольд абыйшоўся драпінамі. Паводле некаторых звестак, двадцацідзевяцігадовая каралева была цяжарная чацвёртым дзіцем. [[3 верасня]] [[1935]] гады адбыліся пахаванні каралевы Астрыд. Яе бацька, прынц Карл, напісаў у сваіх мемуарах: «Астрыд не наканавана было доўгае жыццё; яна была занадта добрая для гэтага заганнага свету. Усё яе жыццё як жонкі, маці і каралевы было такім жа кароткім, як наша паўночнае лета». == Дзеці == * [[Жазэфіна-Шарлота Бельгійская|Жазэфіна Шарлота]] ([[1927]]—[[2005]]) — з [[1953]] года жонка вялікага герцага Люксембургскага [[Жан, вялікі герцаг Люксембурга|Жана]], * [[Бадуэн I, кароль Бельгіі|Бадуэн I]] ([[1930]]—[[1993]]) — у [[1960]] годзе ажаніўся з [[Фабіёла дэ Мора і Арагон|Фабіёлай дэ Мора і Арагон]], * [[Альберт II, кароль Бельгіі|Альберт II]] (род. [[1934]])  — у [[1959]] годзе ажаніўся з [[Паола Руфа дзі Калабрыа|Паолай Руфа дзі Калабрыа]]. == Іншыя факты == * У студзені [[1934]] года нарвежская экспедыцыя [[Ларс Крыстэнсен|Ларса Крыстэнсена]], якая плыла на судне «Торсхаўн», назвала частку ўзбярэжжа Усходняй Антарктыды паміж 81° і 87,5 ° усходняй даўгаты [[бераг Леапольда і Астрыд|берагам Леапольда і Астрыд]], у гонар будучых караля і каралевы Бельгіі. * Роднасныя сувязі. Каралева Астрыд была: ** унучкай двух каралёў; ** пляменніцай трох каралёў ([[Густаў V|Густава V, караля Швецыі]], [[Крысціян X, кароль Даніі|Крысціяна X, караля Даніі]] і [[Хокан VII|Хокана VII, караля Нарвегіі]]); ** траюраднай сястрой па матчынай лініі цэсарэвіча [[Аляксей Мікалаевіч|Аляксея Мікалаевіча]] і каралёў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] [[Эдуард VIII, кароль Вялікабрытаніі|Эдуарда VIII]] і [[Георг VI, кароль Вялікабрытаніі|Георга VI]]; ** цёткай кіруючага караля Нарвегіі [[Харальд V|Харальда V]]; ** маці двух кіруючых манархаў Бельгіі [[Бадуэн I, кароль Бельгіі|Бадуэна I]] і [[Альберт II, кароль Бельгіі|Альберта II]]; ** бабкай кіруючага вялікага герцага Люксембурга [[Анры, вялікі герцаг Люксембурга|Анры]]. * Па бацькоўскай лініі Астрыд была нашчадкам імператрыцы [[Жазэфіна Багарнэ|Жазэфіны]] (яе прапрапраўнучкай). * Даводзілася адначасова праўнучкай па бацькоўскай лініі і прапраўнучкай па матчынай каралю Швецыі [[Оскар I|Оскару I]] == Гл. таксама == * [[Спіс мужоў і жонак манархаў Бельгіі]] {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/Mon_Evr/14.php Манархі Еўропы. Лёсы дынастый. Бельгія] * [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=5527 пра Астрыд Шведскай (на англ.)] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Саксен-Кобург-Гоцкая дынастыя]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Швецыі]] [[Катэгорыя:Жонкі манархаў Бельгіі]] lj8zyhzkhqo7o0b0xkqyfjc38kq7h5e 0 166370 4183537 3831336 2022-08-11T20:10:18Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Оскар ''Карл'' Вільгельм''' ({{lang-sv|Oscar Carl Wilhelm}}; [[27 лютага]] [[1861]], [[Стакгольм]] — [[24 кастрычніка]] [[1951]], там жа) — прынц [[Швецыя|Шведскі]], герцаг Вестэргётландскі. Трэці сын караля Швецыі і Нарвегіі [[Оскар II|Оскара II]] і [[Сафія Насауская|Сафіі Насаускай]]. У жніўні [[1897]] года ў [[Капенгаген]]е Карл ажаніўся з прынцэсай [[Інгеборга Дацкая|Інгеборгай Дацкай]]. У шлюбе нарадзілася чацвёра дзяцей: * [[Маргарыта Шведская|Маргарыта]] ([[1899]]—[[1977]]), жонка прынца Акселя Дацкага; * [[Марта Шведская|Марта]] ([[1901]]—[[1954]]), жонка кронпрынца [[Улаф V|Олафа Нарвежскага]]; * [[Астрыд Шведская|Астрыд]] ([[1905]]—[[1935]]), жонка караля [[Леапольд III, кароль Бельгіі|Леапольда III]], каралева [[Бельгія|Бельгіі]]; * [[Карл Густаў Шведскі|Карл Густаў]] ([[1911]]—[[2003]]), уступіў у марганатычны шлюб і атрымаў тытул прынца Бернадот. Унукамі прынца Карла з’яўляюцца кароль Нарвегіі [[Харальд V]] і кароль Бельгіі [[Альберт II, кароль Бельгіі|Альберт II]]. У [[1904]] годзе прынц Карл атрымаў ад бацькі [[ордэн Нарвежскага льва]], быў таксама ўзнагароджаны прускім [[ордэн Чорнага арла|ордэнам Чорнага арла]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.theroyalforums.com/forums/f191/prince-carl-1861-1951-and-princess-ingeborg-of-sweden-14019.html Пра прынца Карле і прынцэсе Інгеборг] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Герцагі Швецыі]] l1d1txv5z8cplls5ytsl6wjqxijt4o8 0 166374 4183822 4030543 2022-08-11T20:41:39Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Элеанора Англійская}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Элеанора Англійская | арыгінал імя = | выява = EleonoraofEngland.jpg | шырыня = 150px | апісанне выявы = | пасада = каралева [[каралеўства Кастылія|Кастыліі]] | сцяг = | перыядпачатак = верасень 1177 | перыядканец = 5 кастрычніка 1214 | папярэднік = | пераемнік = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = }} '''Элеанора Англійская''' ([[13 кастрычніка]] [[1162]] — [[31 кастрычніка]] [[1214]]) — каралева Кастыліі і Таледа, жонка [[Альфонса VIII, кароль Кастыліі|Альфонса VIII]]. Бацькамі Элеаноры былі [[Генрых II Плантагенет]] і [[Аліенора Аквітанская]]. == Біяграфія == [[Выява:The betrothal of Alphonso of Castile and Eleanor Plantagenet.jpg|thumb|left|Заручыны Альфонса Кастыльскага і Элеаноры Плантагенет.]] Элеанора нарадзілася ў замку [[Дамфрон]], у [[Нармандыя|Нармандыі]], і была ахрышчана Анры дэ Марсі. Яна была шостым дзіцем і другой дачкой караля Генрыха II і Аліеноры, герцагіні Аквітаніі. Ёй далі гэта імя ў гонар маці, чыё імя «Элеанора» (ці Аліенора), якое раней не сустракалася, магчыма звязана з грэчаскім імем [[Алена]]. Па іншай версіі, яно паходзіць з [[Аксітанская мова|аксітанскай мовы]], і Элеанора проста значыць «іншая Аэнор», гэта значыць Элеанора Аквітанская атрымала сваё імя ад сваёй маці, якую клікалі [[Аэнор дэ Шатэльро|Аэнор]]. == Сям'я == [[Выява:Alienor England.jpg|thumb|злева|Элеанора]] Элеанора была малодшай сястрой Марыі Шампанскай і Аліксы Французскай па маці. Таксама была малодшай роднай сястрой Вільяма, [[Генрых Маладой|Генрыха Маладога]], [[Мацільда Плантагенет|Мацільды Плантагенет]], [[Рычард I Ільвінае Сэрца|Рычарда I Ільвінае Сэрца]] і [[Джэфры II Плантагенет, герцаг Брэтані|Джэфры II Плантагенета, герцага Брэтані]]. Яна была таксама старэйшай сястрой каралевы [[Іаана Англійская|Іааны Англійскай]] і караля [[Іаан Беззямельны|Іаана Беззямельнага]]. == Дзеці == Выжылыя дзеці ад шлюбу Элеаноры і Альфонса VIII:<ref name="Weir, 64">Weir, 64.</ref><ref>{{Citation| |first=Charles |last=Cawley |publisher=[http://fmg.ac/Projects/MedLands/Intro.htm Foundation for Medieval Genealogy] |title=CASTILE |url =http://fmg.ac/Projects/MedLands/CASTILE.htm#AlfonsoVIIIdied1214B }}</ref> {| class="wikitable" |- !Імя!!Нараджэнне!!Смерць!!Заўвагі |- |[[Берэнгарыя, каралева Кастыліі|Берэнгарыя]]||[[Горад Бургас, Іспанія|Бургас]],<br /> 1 студзеня/<br />чэрвеня 1180||[[Лас Хуэльгас]] каля Бургаса,<br /> 8 лістапада 1246|| |- |Санча||Бургас,<br /> 5 красавіка 1181||26 ліпеня 1181||Спадчыннік трона па нараджэнні, памёр ва ўзросце чатырох месяцаў. |- |Санча||20/28 сакавіка 1182||3 лютага 1184/<br />16 кастрычніка 1185||Памёр у раннім дзяцінстве. |- |Анры||ліпень? 1182||студзень 1184||Спадчыннік трона па нараджэнні, верагодна блізніца Санча. |- |Фернанда||студзень 1184||1184?||Спадчыннік трона па нараджэнні, памёр у раннім дзяцінстве. |- |Санча||каля 1185||1199|| |- |[[Урака, каралева Партугаліі|Урака]]||1186/<br />28 май 1187||[[Каімбра]],<br /> 3 лістапада 1220|| |- |[[Бланка Кастыльская]]||[[Паленсія]],<br /> 4 сакавіка 1188||Парыж,<br /> 27 лістапада 1252|| |- |Фернанда||[[Куэнка, Іспанія|Куэнка]] ,<br /> 29 верасня 1189||[[Мадрыд]],<br /> 14 кастрычніка 1211|| |- |Мафальда||[[Паленсія]],<br /> 1191||[[Саламанка]],<br /> 1211|| |- |Канстанца||1195||Лас Хуэльгас,<br /> 1243|| |- |Леанора||1202||Лас Хуэльгас,<br /> 1244|| |- |[[Энрыке I, кароль Кастыліі|Энрыке I]] ||Вальядолід,<br /> 14 красавіка 1204||Паленсія,<br /> 6 чэрвеня 1217||Адзіны выжылы сын, атрымаў у спадчыну трон бацькі ў 1214 годзе. |} == Радавод == {{Ahnentafel top|Элеаноры Англійскай|width=100%}} {{Ahnentafel-compact5 |style=font-size: 90%; line-height: 110%; |border=1 |boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0; |boxstyle_1=background-color: #fcc; |boxstyle_2=background-color: #fb9; |boxstyle_3=background-color: #ffc; |boxstyle_4=background-color: #bfc; |boxstyle_5=background-color: #9fe; |1= 1. '''Элеанора Англійская''' |2= 2. [[Генрых II Плантагенет]] |3= 3. [[Аліенора Аквітанская]] |4= 4. [[Жафруа V Плантагенет]] |5= 5. [[Мацільда, каралева Англіі]] |6= 6. [[Гільём X, герцаг Аквітаніі]] |7= 7. [[Аэнор дэ Шатэльро]] }}</center> {{Ahnentafel bottom}} {{зноскі}} == Літаратура == * Fraser, Antonia. ''The Middle Ages, A Royal History of England.'' University of California Press, 2000. ISBN 0-520-22799-9. * Gillingham, John. «Events and Opinions: Norman and English Views of Aquitaine, c.1152—c.1204.» ''The World of Eleanor of Aquitaine: Literature and Society in Southern France between the Eleventh and Twelfth Centuries'', edd. Marcus Bull and Catherine Léglu. Woodbridge: Boydell Press, 2005. ISBN 1-84383-114-7. * Rada Jiménez, Rodrigo. ''Historia de los hechos de España''. * Weir, Alison. ''Britain’s Royal Families: The Complete Genealogy.'' London: Vintage Books, 2008. ISBN 0-09-953973-X. * Wheeler, Bonnie, and Parsons, John Carmi. ''Eleanor of Aquitaine: Lord and Lady.'' Palgrave Macmillan, 2002. ISBN 0-230-60236-3. == Спасылкі == {{Commons category|Eleanor of England (1162-1214)}} * [http://www.paradoxplace.com/Photo%20Pages/Spain/Camino_de_Santiago/Burgos/SM_Real_Huelgas/Huelgas_Nunnery.htm Adrian Fletcher’s Paradoxplace — Leonora’s Tomb in the Cistercian Nunnery of Santa Maria de Real Huelgas in Burgos, Spain] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071013030216/http://www.paradoxplace.com/Photo%20Pages/Spain/Camino_de_Santiago/Burgos/SM_Real_Huelgas/Huelgas_Nunnery.htm |date=13 кастрычніка 2007 }} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XIII стагоддзя]] fgawl3stfdvcploj069nmdqc6ec8crj 0 168099 4183377 4013033 2022-08-11T13:33:00Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Антанінаў]] у [[Антаніны]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Эпохі рымскіх імператараў}} '''Антані́ны''' ({{lang-la|Antonini}}, у гонар [[Рымскія імёны|агнамена]] [[Антанін Пій|Антаніна Пія]]) — трэцяя ад пачатку прынцыпату [[Старажытны Рым|рымская]] імператарская [[дынастыя]], якая кіравала з [[96]] па [[192]] гг. Першы прадстаўнік — [[Марк Кокцей Нерва]], усе астатнія прадстаўнікі, за яго выключэннем, былі выхадцамі з правінцыйнай знаці. Адметнымі рысамі Антанінаў былі вельмі добрыя адносіны з [[Сенат, Старажытны Рым|сенатам]] пры спадчыннасці ўлады (звычайна па ўсынаўленні; толькі Комад быў родным сынам папярэдніка, і яго кіраванне апынулася катастрафічным) з частай наяўнасцю суправіцелей. Першыя пяць прадстаўнікоў дынастыі ў сувязі з гэтым сталі неафіцыйна звацца [[пяць добрых імператараў|«добрымі імператарамі»]]. * [[Нерва]] * [[Траян]] * [[Адрыян]] * [[Антанін Пій]] * [[Марк Аўрэлій]], суправіцель [[Луцый Вер]] * [[Комад]] == Гл. таксама == [[Пяць добрых імператараў]] {{Антаніны}} == Спасылкі == * [http://www.hrono.ru/proekty/ostu/roman_emp/antoninemp/aemp.html Дынастыя Антанінаў.] Генеалогія * ''Сердюкова С. Г.'' [http://centant.pu.ru/centrum/publik/kafsbor/mnemon/2003/serd.htm Политическая элита эпохи Антонинов] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070811122609/http://www.centant.pu.ru/centrum/publik/kafsbor/mnemon/2003/serd.htm |date=11 жніўня 2007 }} // Мнемон: Исследования и публикации по истории античного мира / Под ред. Э. Д. Фролова. — Вып. 2. — СПб., 2003. {{Дынастыя Антанінаў}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Дынастыі рымскіх імператараў]] dvpbj5gc3hf3nccea2ezcey67ej1l0p 10 168109 4183417 1652781 2022-08-11T14:06:11Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{навігацыйная паласа |выява = |загаловак = Дынастыя [[Антаніны|Антанінаў]] (96—192) |утрыманне = * ''[[Пяць добрых імператараў]]:'' [[Нерва]] (96—98) * [[Траян]] (98—117) * [[Адрыян]] (117—138) * [[Антанін Пій]] (138—161) * [[Марк Аўрэлій]] (161—180) і [[Луцый Вер]] (161—169) * [[Комад]] (180—192) }}<includeonly> [[Катэгорыя:Дынастыя Антанінаў]] [[Катэгорыя:Імператары рымскія]] </includeonly><noinclude> {{addoncat|Дынастыі рымскіх імператараў}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Дынастыі рымскіх імператараў|Антоніны]] </noinclude> 9a6nley7mmpbbo1f4qj5dmby5nx9x30 14 169522 4183620 2412953 2022-08-11T20:20:17Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Род Гогенцолернаў]] у [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{catmain|Дынастыя Гогенцолернаў}} {{Commonscat|House of Hohenzollern}} {{DEFAULTSORT:Гогенцолерны}} [[Катэгорыя:Дынастыі сярэдневяковай Еўропы]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Свяшчэннарымская арыстакратыя]] [[Катэгорыя:Гісторыя Брандэнбурга]] ev1xaqbps5zvv8ozcow65y28vx9x8fq 4183835 4183620 2022-08-11T20:45:03Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{catmain}} [[Катэгорыя:Дынастыі сярэдневяковай Еўропы]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Свяшчэннарымская арыстакратыя]] [[Катэгорыя:Гісторыя Брандэнбурга]] 6yrdj6o8w297ltl6xpht3vi7tkck4hz 0 170439 4183659 4069201 2022-08-11T20:24:10Z Artsiom91Bot 51617 /* Польшча */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Вацлаў III | арыгінал імя = {{lang-cs|Václav III.}} | выява = Wenzel3.jpg | шырыня = | пасада = [[кароль Венгрыі]] | сцяг = Blason louis II de Hongrie.svg | перыядпачатак = [[1301]] | перыядканец = [[6 снежня]] [[1305]] | папярэднік = [[Андраш III]] | пераемнік = [[Атон III Баварскі|Бела V (Атон Баварскі)]] | пад імем = Ласла V | каранацыя = [[27 жніўня]] [[1301]], [[Секешфехервар]] | пасада_2 = [[Кароль Чэхіі]] | сцяг_2 = Erb Přemyslovců.png | перыядпачатак_2 = [[21 чэрвеня]] [[1305]] | перыядканец_2 = [[4 жніўня]] [[1306]] | папярэднік_2 = [[Вацлаў II]] | пераемнік_2 = [[Генрых, кароль Чэхіі|Генрых Харутанскі]] | пад імем_2 = | каранацыя_2 = | пасада_3 = [[Спіс каралёў Польшчы|Кароль Польшчы]] | сцяг_3 = POL Przemysł II 1295 COA.svg | перыядпачатак_3 = [[21 чэрвеня]] [[1305]] | перыядканец_3 = [[4 жніўня]] [[1306]] | папярэднік_3 = [[Вацлаў II|Вацлаў II Чэшскі]] | пераемнік_3 = [[Уладзіслаў I Лакеток]] | пад імем_3 = | каранацыя_3 = не каранаваны | дата нараджэння = 6.10.1289 | месца нараджэння = | дата смерці = 4.8.1306 | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Вацлаў III Пржэмысловіч''' ({{lang-cs|Václav III.}}, {{lang-hu|Vencel}}, {{lang-pl|Wacław}}), ({{Дата нараджэння|6|10|1289}} — {{Дата смерці|4|8|1306}}, [[Оламаўц]], [[Маравія]]) — [[кароль Венгрыі]] з [[1301]] па [[6 снежня]] [[1305]] (каранацыя [[27 жніўня]] [[1301]] у [[Секешфехервар]]ы, пад імем Ласла V), кароль Чэхіі з [[21 чэрвеня]] [[1305]] (пад імем Вацлава III), князь Польшчы c [[21 чэрвеня]] [[1305]] (пад імем Вацлава III). Вацлаў III быў сынам Вацлава II, караля Чэхіі і Польшчы, і [[Юдзіта Габсбург|Юдзіты]], дачкі [[імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|імператара]] [[Рудольф I, кароль Германіі|Рудольфа I Габсбурга]], апошні з роду Пржэмысловічаў. == Кароль Венгрыі == У 1301 годзе яго бацька адмовіўся ад венгерскай кароны на яго карысць. 27 жніўня 1301 года Вацлаў быў каранаваны пад імем Ладзіслава V (ці па-венгерску Ласла). У той момант Венгрыя фактычна ўяўляла сабой некалькі княстваў, і каралём яго прызналі толькі кіраўнікі земляў, якія адпавядаюць сучасным Славакіі ([[Матуш Чак]] і Аба), [[Бургенланд]]у і сталіцы [[Буда|Будзе]]. У 1303 Аба і Чак вырашылі перайсці на бок [[Карл Роберт|Карла Роберта Анжуйскага]]. Вацлаў заклікаў на дапамогу свайго бацьку. Прыбыўшы з Прагі з вялікай арміяй бацька ўзяў цвёрды кантроль над Будай, але, ацаніўшы сітуацыю на месцы, ён забраў сына і карону і вярнуўся ў Чэхію. Пасля смерці бацькі Вацлаў вырашыў адмовіўся ад венгерскай кароны на карысць [[Атон III Баварскі|Атона III, герцага Ніжняй Баварыі]], (6 снежня 1305). У 1307 годзе Атон патрапіў у палон і ў 1308 годзе адрокся ад кароны на карысць Карла Роберта. == Польшча == У 1305 годзе Вацлаў III ажаніўся з дачкой [[Тэшынскае герцагства|тэшынскага князя]] Мешка I, Віёле Елізавеце з дынастыі Пястаў. 4 жніўня 1306 года забіты пры загадкавых акалічнасцях у Оламаўцы, падчас падрыхтоўкі да паходу ў Польшчу. {{зноскі}} {{Каралі Польшчы}} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі польскія]] [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Каралі чэшскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIV стагоддзя]] 9x5shbxk1cy43eq043ywlzxts2px6lq 0 171134 4183500 3763285 2022-08-11T20:05:52Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = кароль [[Каралеўства Венгрыя|Венгрыі]]<br />кароль [[Харватыя|Харватыі]] | імя = Бела IV | арыгінал імя = IV. Béla Árpád-házi | парадак = | выява = Nte-kir-4bela.jpg | перыядпачатак = [[14 кастрычніка]] [[1235]] | канец паўнамоцтваў = [[3 мая]] [[1270]] | каранацыя = | папярэднік = [[Андраш II]] | пераемнік = [[Іштван V]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | муж = | бацька = | маці = | дзеці = |аўтограф = }} {{Значэнні|тып=імя|Бела}} '''Бела IV''' ({{lang-hu|IV. Béla}}); [[29 лістапада]] [[1206]] — [[3 мая]] [[1270]]) — [[Венгрыя|венгерскі]] кароль з дынастыі [[Арпады|Арпадаў]], які кіраваў з 14 кастрычніка 1235, сын [[Андраш II|Андраша II]], які выдаў для абароны правоў шляхты «Залатую булу» (венгерскі эквівалент [[Вялікая хартыя вольнасцей|Magna Carta]]). == Біяграфія == === Кіраванне === Бела спрабаваў вярнуць каралеўскай уладзе ранейшае значэнне і ўсяляк стрымліваў імкненні магнатаў да самастойнасці, але гэтым выклікаў усеагульнае незадавальненне сярод шляхты, частка якой заклікала ў Венгрыю герцага [[Фрыдрых II, герцаг Аўстрыі|Фрыдрыха II Аўстрыйскага]], які быў разбіты Белай у [[1236]] годзе. У [[1241]] годзе, падчас нашэсця [[манголы|манголаў]] на чале з [[Батый|Батыем]], пацярпеў [[Бітва на рацэ Шаё|паражэнне пры р. Шаё]] і быў вымушаны шукаць прыстанак у [[Аўстрыя|Аўстрыі]], дзе герцаг [[Фрыдрых II, герцаг Аўстрыі|Фрыдрых II]] аказаў яму гасціннасць, але адабраў за гэта ўсю венгерскую казну і тры венгерскіх [[Камітат, адміністрацыйная адзінка|камітата]]. Калі ў [[1242]] годзе манголы пакінулі Венгрыю і павярнулі назад у Манголію, Бела IV вярнуўся ў сваю краіну і прыклаў разнастайныя высілкі да аднаўлення краіны, для чаго адбудоўваў спустошаныя манголамі гарады, прыцягваў усяляк новых пасяленцаў і за 4 гады амаль цалкам згладзіў сляды спусташэнняў, за што і атрымаў мянушку «другога заснавальніка Венгрыі». Неўзабаве ён ужо быў здольны выступіць супраць Фрыдрыха II і нанесці яму паражэнне пры [[Вінер-Нойштат|Вінер-Нойштаце]] ([[1246]]). У чэрвені 1246 года аўстрыйскі герцаг Фрыдрых II загінуў у барацьбе з венграмі ў бою на рацэ Лейце. Напачатку 1247 года Бела IV апавясціў Папу Інакенція IV пра свой намер авалодаць Аўстрыяй. Папа спачатку паабяцаў яму падтрымку, але затым абраў сярод магчымых прэтэндэнтаў пляменніцу памерлага герцага Гертруду. Бела IV у 1248—1250 гг. здзейсніў некалькі нападаў на аўстрыйскія землі, але асаблівага поспеху не дасягнуў. У [[1262]] годзе Бела IV паспяхова адбіў спробу другога нашэсця манголаў. Ён памёр у [[1270]] годзе, зведаўшы перад тым няўдзячнасць роднага сына [[Іштван V|Іштвана]], які некалькі разоў задумваў падняць паўстанне супраць бацькі. === Нашчадкі === У 1218 годзе Белая ажаніўся з Марыяй Ласкарынай, дачкой імператара [[Нікея|Нікеі]] [[Феадор I Ласкарыс|Феадора I Ласкарыса]] і Ганны Ангеліны (дачкі [[Візантыя|візантыйскага]] ўзурпатара [[Аляксей III Ангел|Аляксея III Ангела]]). Ад гэтага шлюбу нарадзілася два сына і восем дочак. Найбольш вядомыя з іх, гэта: # [[Святая Кунегунда|Св. Кунегунда]] (Кінга) — з пяцігадовага ўзросту жонка князя [[Польшча|Польшчы]] [[Баляслаў V Сарамлівы|Баляслава V]], якая пасля яго смерці стала манашкай і абатысай ([[кананізацыя|кананізавана]] ў [[1999]]); # Блаж. Іаланда (Іалента, Алена) — жонка вялікапольскага герцага Баляслава Набожнага, якая пасля яго смерці таксама стала манашкай-[[кларысы|кларысай]], а затым і ігуменняй манастыра (беатыфікавана ў [[1827]]); # [[Іштван V|Іштван (Стэфан)]] — пераемнік свайго бацькі; # Канстанцыя — жонка [[Галіцка-Валынскае княства|галіцка-валынскага]] караля [[Леў Данілавіч|Льва]]; # [[Святая Маргарыта Венгерская|Св. Маргарыта Венгерская]] — з дзяцінства прызначаная для манаскага жыцця (кананізавана ў [[1943]]). # [[Ганна Венгерская]] — жонка [[Галіцка-Валынскае княства|князя галіцкага]] і [[Чарнігаўскае княства|чарнігаўскага]] [[Расціслаў Міхайлавіч|Расціслава Міхайлавіча]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Бела, король}} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Арпады]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIII стагоддзя]] 4n5c0qbah680i1lou8ri2nn4ivco5y4 0 171135 4183505 4115088 2022-08-11T20:06:12Z Artsiom91Bot 51617 /* Герцаг Штырыі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Іштван V | арыгінал імя = V. István | выява = V Istvan koronazasa.jpg | шырыня = 200 px | подпіс = Каранацыя Іштвана V<br />[[Выява:Coa Hungary Country History István V (1239-1272).svg|100px]][[Выява:Stepan5 1.jpg|100px]]<br />Герб з пячаткі Іштвана V. Пячатка Іштвана V | пасада = Кароль [[Каралеўства Венгрыя|Венгрыі]] | сцяг = | перыядпачатак = [[1246]] | перыядканец = [[1272]] | папярэднік = [[Бела IV]] | пераемнік = [[Ласла IV Кун]] | пасада_2 = [[герцагства Штырыя|Герцаг Штырыі]] | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1258]] | перыядканец_2 = [[1260]] | папярэднік_2 = [[Бела IV]] | пераемнік_2 = [[Пржэмысл Отакар II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Іштван (Стэфан) V''' ({{lang-hu|V. István}}, {{lang-hr|Stjepan V}}, {{lang-sk|Štefan V}}) (каля [[18 кастрычніка]] [[1239]], [[Буда]], [[Венгрыя]] — [[6 жніўня]] [[1272]], [[Востраў Кшэпель]], [[Венгрыя]]) — [[кароль Венгрыі]] ў [[1246]]—[[1272]] гг. == Першыя гады == Ён быў старэйшым сынам [[Кароль Венгрыі|венгерскага караля]] [[Бела IV|Белы IV]] і каралевы, [[Марыя Ласкарына|Марыі Ласкарыны]], дачкі [[Нікейская Імперыя|Імператара Нікеі]] [[Феадор I Ласкарыс|Феадора I Ласкарыса]]. На другім годзе пасля яго нараджэння, [[11 красавіка]] [[1241]], мангольскія войскі разбілі армію яго бацькі ў [[Бітва на рацэ Шаё|бітве рацэ Шаё]]. Пасля прайгранай бітвы каралеўская сям’я вымушана была бегчы да [[Трогір|Трау]], добра ўмацаванага горада ў [[Далмацыя|Далмацыі]]. Яны змаглі вярнуцца ў Венгрыю толькі пасля нечаканага сыходу сіл манголаў з Еўропы. == Малодшы Кароль Венгрыі == У 1246 годзе Іштван быў каранаваны як малодшы Кароль Венгрыі, і яго бацька даручыў яму кіраванне [[Харватыя]]й, [[Славонія]]й і [[Далмацыя]]й, але гэтымі трыма абласцямі дэ-факта кіраваў Бан [[Стэфан Гут-Келед]]. Бацька Іштвана, спрабуючы ўціхамірыць моцнае племя язычнікаў [[Куманы|полаўцаў-куманаў]], арганізваў шлюб Іштвана (прыблізна ў 1253 годзе), з Элізабет, дачкой хана [[Куманы|куманаў]] [[Коцян Сутоевіч|Кётэна]]. У 1257 годзе Іштван запатрабаваў ад свайго бацькі, каб ён падзяліў каралеўства паміж імі, пасля чаго сабраў армію для барацьбы супраць старэйшага караля. Нарэшце, у 1258 годзе кароль [[Бела IV]] быў вымушаны саступіць яму кіраванне [[Трансільванія]]й. == Герцаг Штырыі == Іштван прыняў удзел у ваеннай кампаніі свайго бацькі супраць штырыйцаў, якія паўсталі супраць кіравання [[Кароль Венгрыі|венгерскага караля]] ў 1258 годзе. Пасля паспяховай кампаніі Кароль [[Бела IV]] прызначыў яго [[Спіс кіраўнікоў Штырыі|герцагам Штырыі]]. Яго кіраванне, аднак, было непапулярна сярод яго новых падданых, і яны паўсталі супраць яго пры падтрымцы Караля Багеміі [[Пржэмысл Отакар II|Отакара II]]. Іштван і яго бацька пачалі напад на землі [[Пржэмысл Отакар II|Отакара II]], але іх войскі былі разбіты [[12 ліпеня]] [[1260]] года ў [[бітве пры Кроісенбруне]]. Пасля бітвы два караля Венгрыі саступілі [[герцагства Штырыя]] [[Спіс кіраўнікоў Чэхіі|Каралю Багеміі]], падпісаўшы [[мір у Пожані]] (славац. [[Браціслава]]). {{зноскі}} {{start box}} {{succession box|before=[[Бела IV]]|after=[[Ласла IV Кун]]|title=[[Спіс каралёў Венгрыі|Кароль Венгрыі]]|years=[[1246]]—[[1272]]}} {{succession box|before=[[Бела IV]]|after=[[Пржэмысл Отакар II]]|title=[[Спіс кіраўнікоў Штырыі|Герцаг Штырыі]]|years=[[1258]]—[[1260]]}} {{end box}} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Арпады]] 4jyy5oe7trhjslmse47b77lspoumd9h 0 171164 4183490 4181874 2022-08-11T20:05:15Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом |колер фону = |прозвішча = Арпады |стан = згас |на роднай мове = {{lang-hu|Árpádok}} |герб = Alex K Kingdom of Hungary.svg |шырыня герба = |подпіс = Герб [[Каралеўства Венгрыя|Венгерскага каралеўства]] {{nobr|у X—XIV стагоддзях}} |краіна = [[Венгрыя]] |тытулы = [[Каралеўства Венгрыя|Кароль Венгрыі]], [[Далмацыя|Далмацыі]], [[Харватыя|Харватыі]], [[Славонія|Славоніі]], [[Балгарыя|Балгарыі]], [[Ладамерыя|Ладамерыі]], Герцаг [[Штырыя, зямля|Штырыі]] |заснавальнік = [[Арпад]] |апошні кіраўнік = [[Андраш&nbsp;III]] |цяперашні глава = |год заснавання = 889 |спыненне роду = 1301 |зрушэнне = [[Пржэмысловічы]] |нацыянальнасць = [[Венгры]] |малодшыя лініі = |Commons = House of Árpád |Rodovid = Арпад }} '''Арпа́ды''' ({{lang-hu|Árpádok}}, {{lang-hr|Arpadovići}}, {{lang-sk|Arpádovci}}) — дынастыя князёў (з 1000 года — каралёў) [[Венгрыя|Венгрыі]], якая кіравала з канца IX стагоддзя па 1301 год. У Сярэднявеччы дынастыю часта звалі «Домам Святых каралёў». {| class="wikitable" |+ Кіраўнікі [[Венгрыя|Венгрыі]] з 889 па 1301 год |- ! colspan="2" | Князі |- | 889—907 || [[Арпад]] |- | 907—947 || [[Жольт]] |- | 947—955 || [[Файс]] |- | 955—970 || [[Такшань]] |- | 970—997 || [[Геза]] |- | 997—1000 || [[Іштван I Святы]] |- ! colspan="2" | Каралі |- | 1000—1038 || [[Іштван I Святы]] |- | 1038—1041 || [[Пётр Арсеола]] |- | 1041—1044 || [[Самуіл Аба]] |- | 1044—1046 || [[Пётр Арсеола]] |- | 1046—1060 || [[Андраш I]] |- | 1060—1063 || [[Бела I]] |- | 1063—1074 || [[Шаламан]] |- | 1074—1077 || [[Геза I]] |- | 1077—1095 || [[Ласла I Святы]] |- | 1095—1116 || [[Кальман I Кніжнік]] |- | 1116—1131 || [[Іштван II]] |- | 1131—1141 || [[Бела II]] |- | 1141—1162 || [[Геза II]] |- | 1162—1172 || [[Іштван III]] |- | 1162—1163 || [[Ласла II]] |- | 1163—1165 || [[Іштван IV]] |- | 1172—1196 || [[Бела III]] |- | 1196—1204 || [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] |- | 1204—1205 || [[Ласла III]] |- | 1205—1235 || [[Андраш II]] |- | 1235—1270 || [[Бела IV]] |- | 1270—1272 || [[Іштван V]] |- | 1272—1290 || [[Ласла IV Кун]] |- | 1290—1301 || [[Андраш III]] |} == Гісторыя == Афіцыйная прамая мужчынская лінія спынілася ў 1301 годзе, але, паводле сямейных легенд, прамымі нашчадкамі Арпадаў па мужчынскай лініі з'яўляюцца [[Бельгія|бельгійскі]] дваранскі род [[Круа]] і [[Шатландыя|шатландскі]] клан [[Клан Драманд|Драманд]]. == Святыя і блажэнныя == Шмат хто з членаў роду былі [[Кананізацыя|кананізаваны]] і [[Беатыфікацыя|беатыфікаваны]]: * [[Іштван I Святы|Святы Іштван]], кананізаваны ў 1083 (таксама кананізаваны [[Праваслаўная царква|Праваслаўнай царквой]] у 2000). * [[Гізела Баварская|Святая Гізела]], кананізавана ў 1975. * [[Святы Эмерык]], кананізаваны ў 1083 * [[Ласла I Святы|Святы Ласла]], кананізаваны ў 1192. * [[Елізавета Венгерская|Святая Елізавета]], кананізавана ў 1235. * [[Кунігунда Венгерская|Святы Кунігунда]] — княгіня кракаўская, заступніца солездабытчыкаў, кананізавана ў 1999. * [[Іаланда Венгерская|Святая Іаланда]], блажэнная, беатыфікавана ў 1631. * [[Маргарыта Венгерская|Святая Маргарыта]], кананізавана ў 1943. * [[Агнэса Чэшская|Святая Агнэса Чэшская]] * [[Ірына, жонка Іаана II Камніна|Святая Ірына]] (Пірошка), дачка Ласла I, кананізавана [[Праваслаўная царква|Праваслаўнай царквой]]. == Спасылкі == * [http://mek.oszk.hu/01900/01955/ Лінія венгерскіх каралёў пасля Святога Іштвана (1038—1301)] [[Катэгорыя:Арпады| ]] kwfat0wzl34qcrin10iydquzggf0lqv 0 171179 4183496 3772081 2022-08-11T20:05:35Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Андраш III | арыгінал імя = III.András | выява = III_Andras_Thuroczy.jpg | шырыня = 200px | апісанне выявы = Андраш III, кароль Венгрыі | пасада = Кароль [[Каралеўства Венгрыя|Венгрыі]] | сцяг = | перыядпачатак = [[13 ліпеня]] [[1290]] | перыядканец = [[14 студзеня]] [[1301]] | папярэднік = [[Ласла IV Кун]] | пераемнік = [[Вацлаў III|Ласла V]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Андраш III''' ({{lang-hu|III.András}}, {{lang-sk|Ondrej III}}, {{lang-hr|Andrija III}}, памёр у {{Дата смерці|14|1|1301}}) — апошні кароль [[Каралеўства Венгрыя|Венгрыі]] з [[13 ліпеня]] [[1290]] года з дынастыі [[Арпад]]аў. Пасля смерці [[10 ліпеня]] [[Ласла IV Кун]]а галоўная галіна дынастыі Арпадаў спынілася. Андраш III, унук [[Андраш II|Андраша II]], сын яго пасмяротнага сына Стэфана Постума, герцага [[Славонія|Славоніі]], які меў больш за ўсіх правоў на венгерскі прастол, быў каранаваны. Імператар Рудольф I лічыў Венгрыю часткай Свяшчэннай Рымскай Імперыі і высунуў на венгерскі прастол герцага Альберта Аўстрыйскага. Аднак ужо праз год ён адмовіўся ад сваіх амбіцый і ў жніўні [[1291]] года заключыў мірны дагавор з Венгрыяй, наўзамен міру Андраш III абавязаўся разбурыць некалькі дробных крэпасцей на мяжы Венгрыі з аўстрыйскім герцагствам. Увесь перыяд кіравання Андраша III прайшоў у барацьбе за ўладу з прадстаўнікамі венгерскай знаці, якая аспрэчвала законнасць яго абрання. {{зноскі}} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Арпады]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIII стагоддзя]] 8gmgoy78irqc6zfyffh94mj7u0c3bje 0 171180 4183509 3698548 2022-08-11T20:06:24Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Ласла}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Ласла III | арыгінал імя = ({{lang-hu|III. László}}) | выява = III.László.jpg | шырыня = 250 px | апісанне выявы = | пасада = [[Каралі Венгрыі|кароль Венгрыі]] і [[Харватыя|Харватыі]] | сцяг = Coat of arms of Hungary.png | перыядпачатак = [[30 лістапада]] [[1204]] | перыядканец = [[7 мая]] [[1205]] | папярэднік = [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] | пераемнік = [[Андраш II]] | каранацыя = [[26 жніўня]] [[1204]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Ла́сла III''' ({{lang-hu|III. László}}; [[1199]] — [[7 мая]] [[1205]], [[Вена]]) — кароль [[Венгрыя|Венгрыі]] і [[Харватыя|Харватыі]] з 26 жніўня па 30 лістапада 1204 кіраваў сумесна з бацькам, з 30 лістапада 1204 — аднаасобна. З дынастыі [[Арпады|Арпадаў]]. Ласла III — адзіны сын караля Венгрыі [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] і [[Канстанцыя Арагонская|Канстанцыі Арагонскай]]. [[26 жніўня]] 1204 года Ласла быў каранаваны пры жыцці бацькі, які жадаў гэтым забяспечыць правы сына на прастол. Дзядзька Ласла [[Андраш II|Андраш]], які неаднаразова канфліктаваў з Імрэ, пакляўся абараняць малалетняга караля і быў прызначаны [[рэгент]]ам. Пасля смерці Імрэ ([[30 лістапада]] 1204 года) Ласла III быў абвешчаны каралём Венгрыі і Харватыі. Андраш, стаўшы рэгентам, трымаў Ласла і яго маці Канстанцыю пад хатнім арыштам. Асцерагаючыся за сваё жыццё, Канстанцыя разам з сынам бегла ў Вену пад абарону [[Леапольд VI, герцаг Аўстрыі|Леапольда VI]]. 7 мая 1205 года Ласла III памёр у Вене. Атрымаўшы ў спадчыну венгерскі трон, Андраш II выпатрабаваў у Леапольда VI цела пляменніка і пахаваў яго ў [[Секешфехервар]]ы. {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік= [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] | спіс=[[Спіс каралёў Венгрыі|Кароль Венгрыі]] | пераемнік=[[Андраш II]]|гады= [[1204]]—[[1205]]}} {{зноскі}} == Літаратура == * Kristó Gyula — Makk Ferenc: Az Árpád-ház uralkodói (IPC Könyvek, 1996) * Korai Magyar Történeti Lexikon (9-14. század), főszerkesztő: Kristó Gyula, szerkesztők: Engel Pál és Makk Ferenc (Akadémiai Kiadó, Budapest, 1994) * Magyarország Történeti Kronológiája I. — A kezdetektől 1526-ig, főszerkesztő: Benda Kálmán (Akadémiai Kiadó, Budapest, 1981) {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Арпады]] [[Катэгорыя:Манархі, якія памерлі ў дзяцінстве]] m5c7uqq94sv1aowh6kbqpbn3zizbklw 14 171185 4183516 2665912 2022-08-11T20:07:52Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Арпадаў]] у [[Катэгорыя:Арпады]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{catmain|Арпады}} {{Commonscat|House of Árpád}} {{DEFAULTSORT:Арпады}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Венгерская арыстакратыя|Арпады]] [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Венгрыі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Славакіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Харватыі]] pxgywx8nckn2yb0gt5ljhu23rxktfrg 0 171197 4183692 3761486 2022-08-11T20:27:06Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} [[Выява:Lorsch church ruins.jpg|right|thumb|Руіны царквы Лорша]] '''Генрых Берэнгар''' ці '''Генрых VI''' ({{lang-de|Henry Berengar}}) — пам. {{ДС|||1150}} — старэйшы законны сын імператара [[Конрад III|Конрада III]] і Гертруды Зульцбахскай. Прадстаўнік дынастыі [[Гогенштаўфены|Гогенштаўфенаў]]. Часам яго нумаруюць пад парадкавым нумарам як Генрых VI, менавіта гэта імя ён бы насіў, калі б узышоў на трон у якасці аднаасобнага кіраўніка. Ён быў названы ў гонар дзядулі свайго бацькі — [[Генрых IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха IV]] і дзядулі па матчынай лініі — графа Шульцбаха Берэнгара II. Конрад назваў свайго сына суправіцелем у сакавіку [[1147]] і каранаваў яго [[30 сакавіка]] ў [[Аахен]]е. Генрыха падрыхтоўвалі да спадчыны бацькі, аднак ён памёр у [[1150]] годзе і быў пахаваны ў [[Лоршскі кляштар|кляштары Лорша]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Ugo Balzani, ''L'Italia tra il 1125 e il 1152'', cap. XXIII, vol. IV (''La riforma della chiesa e la lotta fra papi e imperatori'') della ''Storia del Mondo Medievale'', 1999, pp.&nbsp;801–822; * Austin Lane Poole, ''Federico Barbarossa e la Germania'', cap. XXVI, vol. IV (''La riforma della chiesa e la lotta fra papi e imperatori'') della ''Storia del Mondo Medievale'', 1999, pp.&nbsp;823–858. {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Берэнгар Генрых}} [[Катэгорыя:Каралі германскія]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] dytx8gxg5sbtpf55thelclsswg8nfw2 4183771 4183692 2022-08-11T20:35:16Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{ДД}} [[Выява:Lorsch church ruins.jpg|right|thumb|Руіны царквы Лорша]] '''Генрых Берэнгар''' ці '''Генрых VI''' ({{lang-de|Henry Berengar}}) — пам. {{ДС|||1150}} — старэйшы законны сын імператара [[Конрад III|Конрада III]] і Гертруды Зульцбахскай. Прадстаўнік дынастыі [[Гогенштаўфены|Гогенштаўфенаў]]. Часам яго нумаруюць пад парадкавым нумарам як Генрых VI, менавіта гэта імя ён бы насіў, калі б узышоў на трон у якасці аднаасобнага кіраўніка. Ён быў названы ў гонар дзядулі свайго бацькі — [[Генрых IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха IV]] і дзядулі па матчынай лініі — графа Шульцбаха Берэнгара II. Конрад назваў свайго сына суправіцелем у сакавіку [[1147]] і каранаваў яго [[30 сакавіка]] ў [[Аахен]]е. Генрыха падрыхтоўвалі да спадчыны бацькі, аднак ён памёр у [[1150]] годзе і быў пахаваны ў [[Лоршскі кляштар|кляштары Лорша]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Ugo Balzani, ''L'Italia tra il 1125 e il 1152'', cap. XXIII, vol. IV (''La riforma della chiesa e la lotta fra papi e imperatori'') della ''Storia del Mondo Medievale'', 1999, pp.&nbsp;801–822; * Austin Lane Poole, ''Federico Barbarossa e la Germania'', cap. XXVI, vol. IV (''La riforma della chiesa e la lotta fra papi e imperatori'') della ''Storia del Mondo Medievale'', 1999, pp.&nbsp;823–858. {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Генрых Берэнгар}} <!-- Генрых Берэнгар гэта двайное імя, без прозвішча --> [[Катэгорыя:Каралі германскія]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] 7e3raudj9tpmvrmxlipwli3dljqoqql 0 171926 4184031 3490594 2022-08-12T08:52:24Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki '''Фудзівара''' — старажытны [[Японія|японскі]] арыстакратычны род. Яго палітычнае ўзвышэнне пачалося ў VII стагоддзі, з VIII стагоддзя ўсталяваўся звычай выбіраць жонак імператарам Японіі выключна з роду Фудзівара. З IX стагоддзя прадстаўнікі роду Фудзівара сталі практычна правіцелямі Японіі з тытуламі рэгентаў (сэсё) або канцлераў (кампаку), амаль пазбавіўшы імператараў улады. З пачатку распаду дзяржавы на ўдзелы ў сярэдзіне XI стагоддзя Фудзівара фактычна страцілі рэальную ўладу, хоць фармальна кіравалі да [[1184]] года. З роду Фудзівара вядома шмат палітычных і дзяржаўных дзеячаў Японіі. Патрыярх роду — [[Фудзівара-но Каматары]]. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|16}} [[Катэгорыя:Род Фудзівара| ]] ry1hozgbt5qnuz31r4i20fbbj0aeta2 4184045 4184031 2022-08-12T08:59:32Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Фудзівара]] у [[Фудзівара (род)]] wikitext text/x-wiki '''Фудзівара''' — старажытны [[Японія|японскі]] арыстакратычны род. Яго палітычнае ўзвышэнне пачалося ў VII стагоддзі, з VIII стагоддзя ўсталяваўся звычай выбіраць жонак імператарам Японіі выключна з роду Фудзівара. З IX стагоддзя прадстаўнікі роду Фудзівара сталі практычна правіцелямі Японіі з тытуламі рэгентаў (сэсё) або канцлераў (кампаку), амаль пазбавіўшы імператараў улады. З пачатку распаду дзяржавы на ўдзелы ў сярэдзіне XI стагоддзя Фудзівара фактычна страцілі рэальную ўладу, хоць фармальна кіравалі да [[1184]] года. З роду Фудзівара вядома шмат палітычных і дзяржаўных дзеячаў Японіі. Патрыярх роду — [[Фудзівара-но Каматары]]. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|16}} [[Катэгорыя:Род Фудзівара| ]] ry1hozgbt5qnuz31r4i20fbbj0aeta2 0 171934 4184023 3490595 2022-08-12T08:48:17Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Асікага]] у [[Асікага (род)]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Асікага}} [[Выява:Ashikaga mon.svg|thumb|right|150px|[[камон|Мон]] роду Асікага — дзве падоўжныя палосы.]] '''Асікага''' — 2-я дынастыя [[сёгун]]аў [[Японія|Японіі]] ў 1335 (1338)-1573. Улада Асікага была нетрывалая з-за ўмацавання мясцовых князёў (даймё). Міжусобныя войны, якія пачаліся з сярэдзіны 15 стагоддзя, прывялі краіну да распаду на асобныя княствы. Апошні прадстаўнік дынастыі скінуты японскім палкаводцам [[Ода Набунага]] ў [[1573]] годзе. == Літаратура == * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — 480 с. іл. == Спасылкі == * {{японія-ая|asikaga1|АСИКАГА|18-11-2009}} [[Катэгорыя:род Асікага|*]] lnnqpdnxadnm74xpkyk3gei748t0bu0 0 172736 4183975 3693346 2022-08-12T07:10:26Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Вядомыя носьбіты */ wikitext text/x-wiki '''Жукоўскі''' ('''[[Жукоўская]]''') — беларускае, польскае і рускае прозвішча, а таксама тапонім. == Вядомыя носьбіты == * [[Валерый Францавіч Жукоўскі]] — беларускі футбаліст. * [[Васіль Андрэевіч Жукоўскі]] — рускі паэт. * [[Мікалай Ягоравіч Жукоўскі]] — рускі вучоны, стваральнік аэрадынамікі. * [[Станіслаў Юльянавіч Жукоўскі]] — жывапісец. * [[Сяргей Якаўлевіч Жукоўскі]] (1918—1980) - ваенны дзеяч == Тапонім == * [[Жукоўскі (горад)|Жукоўскі]] — горад у [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]] Расіі. == Гл. таксама == * [[Жукаў]] * [[Жукаўка]] * [[Жукава]] {{неадназначнасць}} lqycmtf28bz9krxlkn9jx32rp0rccn3 10 175189 4183795 4179314 2022-08-11T20:39:17Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Дакументацыя}}[[Катэгорыя:Шаблоны:Падзеі]][[Катэгорыя:Шаблоны:Галоўная старонка]]</noinclude> <!-- Актуальныя тэмы --> <!--Падзяляйце элементы спіса маркерам "|" --> {{Актуальныя тэмы|[[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|Уварванне Расіі ва Украіну]]}} <!-- Актуальныя падзеі --> [[Файл:Nancy Pelosi at Taipei Songshan Airport.jpg|right|150px|Дэлегацыя ЗША на Тайвані, 2 жніўня]] * У сувязі з абвяшчэннем перамір’я [[Ізраіль]] прыпыніў '''[[Аперацыя «Світанак» (2022)|ваенную аперацыю]]''' ў [[Дзяржава Палесціна|Палесціне]]. <small>''(7&nbsp;жніўня)''</small> * На фоне '''[[Кітайска-тайваньскі крызіс (2022)|кітайска-тайваньскага крызісу]]''' дэлегацыя на чале са спікерам [[Палата прадстаўнікоў ЗША|Палаты прадстаўнікоў ЗША]] [[Нэнсі Пэлосі]] прыбыла ў [[Тайбэй]] ''(на фота)''. <small>''(2&nbsp;жніўня)''</small> * Пачаліся '''[[Сутыкненні ў Нагорным Карабаху (2022)|ўзброеныя сутыкненні]]''' ў [[Нагорны Карабах|Нагорным Карабаху]]. <small>''(1&nbsp;жніўня)''</small> * У выніку ўдару амерыканскага беспілотніка ў [[Кабул]]е забіты лідар тэрарыстычнай групоўкі «[[Аль-Каіда]]» '''[[Айман аз-Завахіры]]'''. <small>''(31&nbsp;ліпеня)''</small> myug5slscsl8px0x838om1p22iqqh99 0 175195 4183340 3928787 2022-08-11T13:00:12Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Фацімідаў]] у [[Фаціміды]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Fatimid Islamic Caliphate.png|міні|300пкс|[[Дзяржава Фацімідаў]]]] '''Фацімі́ды''' ([[909]] — [[1171]]) — [[дынастыя]] [[ісмаіліты|ісмаіліцкіх]] [[халіф]]аў, якія ўзводзілі сваё паходжанне да [[Алі ібн Абі Таліб|Алі]] і [[Фаціма|Фацімы]] праз [[Ісмаіл, прарок|Ісмаіла]], [[сын]]а [[Джафар ас-Садзік|Джафара ас-Садзіка]]. [[Суніты]] адмаўлялі [[Аліды|алідскае]] паходжанне Фацімідаў і называлі іх Убайдзітамі, г. зн. нашчадкамі ісмаіліцкага [[імам]]а [[Убайдалах аль-Махдзі|Убайдалаха аль-Махдзі]], заснавальніка дынастыі Фацімідаў. У выніку прамых заваяванняў і [[прапаганда|прапаганды]] Фацімідам удалося захапіць [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Марока]], [[Егіпет]], [[Палесціна|Палесціну]] i частку [[Сірыя|Сірыі]]. У [[971]] годзе яны заснавалі новую [[сталіца|сталіцу]] сваёй дзяржавы — [[Каір]]. Падпарадкаваўшы сабе [[Мекка|Мекку]] і [[Горад Медзіна|Медзіну]], Фаціміды мелі намер захапіць [[Багдад]], зрынуць [[Абасіды|Абасідаў]] і ўсталяваць адзіны Халіфат пад сваёй [[улада]]й. У Каіры быў створаны цэнтр, у распараджэнні якога знаходзілася разгалінаваная сетка [[прапаведнік]]аў. Да сярэдзіны [[11 стагоддзе|XI стагоддзя]] ў [[Емен]]е замацоўваецца ісмаілістычная дынастыя [[Сулайхіды|Сулайхідаў]]. Паступова фацімідскі ўплыў пачынае падаць, што было абумоўлена не столькі з'яўленнем магутнага суперніка ў асобе [[Сельджукіды|Сельджукідаў]], колькі крызісам ідэалогіі ісмаілістычнага руху.Фацімідам не ўдалося ўвасобіць у жыццё ні сваю эзатэрычную дактрыну, ні сацыяльную праграму, воссю якой было абяцанне ўсталяваць [[справядлівасць|сацыяльную справядлівасць]]. Стомленая войнамі з [[Візантыя]]й і асабліва [[крыжакі|крыжакамі]], эканамічна саслабленная інтэнсіўнай эксплуатацыяй [[сяляне|сялянства]], дзяржава Фацімідаў развалілася пад уладай наёмнай гвардыі. Курдскі [[эмір]] [[Салах ад-Дзін]], стаўшы гаспадаром краіны, прызнаў уладу абасідскага халіфа, і ісмаіліцкая дзяржава лёгка ператварылася ў суніцкую. == Спіс халіфаў Фацімідаў == * [[Убейдалах|Абу Мухамад Абду І-Ла ал-Махдзі біла]] [[909]]—[[934]] * [[Абу і-Касім Мухамад ал-Каім бі-Амр Алах]] [[934]]—[[946]] * [[ал-Мансур білах Абу Захір Ісмаіл ібн Мухамад]] нар.[[914]], [[946]]—[[953]] * [[ал-Муіз лідзінілах Абу Тамім Маад ібн Ісмаіл]] нар.[[931]], [[953]]—[[975]] * [[ал-Азіз білах Абу Мансур Нізар ібн Маад]] [[975]]—[[996]] * [[ал-Хакім біямрылах Абу Алі Мансур ібн Нізар]] нар.[[985]], [[996]]—[[1021]] * [[аз-Захір білах Абу-л-Хасан Алі ібн Мансур]] нар.[[1005]], [[1021]]—[[1036]] * [[ал-Мустансір білах Абу Тамім Маад ібн Алі]] нар.[[1029]], [[1036]]—[[1094]] * [[ал-Мусталі білах Абу-л-Касім Ахмад ібн Маад]] [[1094]]—[[1101]] * [[ал-Амір біяхкамілах Абу Алі Мансур ібн Ахмад]] [[1101]]—[[1130]] * [[ал-Хафіз лідзінілах Абу-л-Маймун Абд ал-Маджыд ібн Мухамад]] [[1130]]—[[1149]] * [[аз-Зафір біямрылах Абу Мансур Ісмаіл ібн Абд ал-Маджыд]] [[1149]]—[[1154]] * [[ал-Фаіз Абу-л-Касім Іса ібн Ісмаіл]] [[1154]]—[[1160]] * [[ал-Адзід лідзінілах Абу Мухамад Абдалах ібн Юсуф]] [[1160]]—[[1171]] == Літаратура == * Ислам. Словарь атеиста. Москва. Видавництво політичної літератури. 1988. стор. 225.{{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Дынастыя Фацімідаў| ]] [[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] [[Катэгорыя:Арабскія дынастыі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Егіпта]] [[Катэгорыя:Ісмаілізм]] ro6ugwlpyuh52weo68hpfymm318ggqb 0 175209 4183331 3692494 2022-08-11T12:57:15Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Аглабідаў]] у [[Аглабіды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki [[Выява:Aghlabids Dynasty 800 - 909 (AD) pl.svg|thumb|right|300px| Дзяржава Аглабідаў у часы найбольшага росквіту]] '''Аглабі́ды'''&nbsp;— [[арабы | арабская]] [[феадал]]ьная [[дынастыя]] ў [[Іфрыкія | Іфрыкіі]] (сучасны [[Туніс]]), якая кіравала ў [[800]] — [[909]] гадах. Заснавальнік — [[Ібрагім ібн аль-Аглаб]] ([[800]] — [[812]]), сын аднаго з ваеначальнікаў [[халіфат]]а [[Абасідаў | Абасідаў]], [[намеснік]]а Іфрыкіі ў [[785]] — [[787]] гадах. Абапіраючыся на [[арабы | арабскую]] ваенную [[арыстакратыя | арыстакратыю]] і вярхі гарадскога насельніцтва, Аглабіды стварылі ў рамках [[абасідскі халіфат | Абасідскага халіфата]] незалежны [[сунізм | суніцкі]] [[эмірат]] са [[сталіца | сталіцай]] у [[Кайруан]]е, але пад [[сюзерэнітэт]]ам [[Абасідаў | Абасідаў]]. У сістэме кіравання яны прытрымліваліся іх палітыкі; быў створаны цэнтралізаваны адміністрацыйны апарат на чале з'' візірам'','' кяцібамі'' ([[сакратар]]амі), якія загадвалі асобнымі галінамі кіравання, і вярхоўным'' [[кадзі]] '' ([[суддзя | суддзёй]]), які сачыў за захаваннем прынцыпаў [[шарыят]]у. Разумнае кіраванне, шырокае [[ірыгацыя | ірыгацыйнае]] [[будаўніцтва]], укараненне новых прыёмаў [[земляробства | земляробства]] прывялі да ўздыму [[сельская гаспадарка | сельскай гаспадаркі]] ([[суднабудаванне]], [[металургія | выплаўка металаў]], выраб [[зброю | зброі]] і асаднай тэхнікі, [[шоўк|шаўковых]], парчовых тканін, вырабаў са шкла, [[палас]]аў і інш.) [[Выява:Kairouan-mosquee-cimetiere.jpg|злева|thumb|[[Мячэць Укба|Вялікая кайруанская мячэць]] — помнік эпохі Аглабідаў.]] У [[эмірат|эміраце]] са змяшаным араба-раманскім, часткова [[берберы | берберскім]] насельніцтва хутка ішоў працэс арабізацыя. Да гэтага ў значнай ступені прыводзілі шырокія сувязі з Усходам, заснаванне ў [[Кайруан]]е [[акадэмія | акадэміі]] «Дом мудрасці» ('' Байт аль-хікма''), грамадскіх [[бібліятэка | бібліятэк]], пераклады на [[арабскую мову | арабскую мову]] [[лацінскі мова | лацінскіх]] твораў па прыродазнаўчым навукам і г.д.. Хоць большасць насельніцтва пры Аглабідах складалі [[хрысціянства | хрысціяне]], вядучая роля ў [[рэлігія | рэлігійна]]-[[палітыка | палітычным]] жыцці належала мусульманам-[[сунізм | сунітам]]. У [[VIII]] стагоддзі прадстаўнікі [[арабы | арабскай]] арыстакратыі Аглабідаў змагаліся з [[берберы | берберскімі]] [[харыджыты | харыджыцкімі]] паўстаннямі [[ібадзіты | ібадзітаў]], якія ахапілі ўсю [[Поўнач|Паўночную]] [[Афрыка | Афрыку]]. У [[849]] годзе вярхоўны'' кадзі'' [[Сахнун ібн Саід]] здзейсніў [[рэлігія | рэлігійную]] рэформу, зацвердзіў [[малікіцкі мазхаб | малікізм]] у якасці галоўнай рэлігійнай дактрыны. У галіне знешняй палітыкі Аглабіды выступалі як саюзнікі [[Абасідаў | Абасідаў]], супрацьстаялі [[Амеяды | Амеядскім]] кіраўнікам [[Іспанія | Іспаніі]], [[Рустаміды | Рустамідам]], [[ідрысіды | Ідрысідам]] і іншым '' алідскім'' кіраўнікам [[Магрыб]]а, у [[1180]] годзе адбілі напад [[Егіпет|егіпецкіх]] войскаў [[тулуніды | Тулунідаў]]. У [[827]]—[[902]] гадах падчас доўгай вайны, у перыяд кіравання [[Зіядэт-Алах I | Зіядэт-Алаха I]], яны выгналі [[візантыйская імперыя | візантыйцаў]] з [[Сіцылія | Сіцыліі ]], у [[840]] годзе высадзіліся на [[поўдзень | поўдні]] [[Апенінскі паўвостраў | Апенінскага паўвострава]] (у [[Калабрыя | Калабрыі]]), у [[846]] годзе здзейснілі напад на [[Рым]]. Аднак паўстанне [[арабы | арабскай]] арыстакратыі і апазіцыя'' [[факіх]]аў'' ('' права''знаўцаў), якія абвінавачвалі Аглабідаў у пагардзе асноўнымі прынцыпамі [[іслам]]у, прымусілі [[эмір]] аў аддаліцца ад арабскага войска ('' джунда'') і мяшчан, усё больш абапіраючыся на асабістых кліентаў ('' мавалі'') са [[славяне | славян]] ('' [[сакаліба]]'') і [[лангабарды | лангабардаў]], а таксама на чорную гвардыю'' абідаў'' ([[раб]]оў). З прычыны падатковага ціску, эксплуатацыі чыноўнікаў і суперніцтва плямёнаў улада Аглабідаў аслабла і ў рэшце рэшт пала пад націскам [[Шыіты | шыіцкіх]] рухаў. Шыіты, якія абапіраліся на плямёны'' кетама'' разбілі Аглабідаў. Апошні [[эмір]], [[Зіядэт-Алах ІІІ]] у [[909]] годзе бег з рэзідэнцыі [[эмір]]аў [[ракада|Ракады]], якая стала цэнтрам новаўтворанага [[Фацімідскі халіфат|халіфата]] [[Фаціміды | Фацімідаў]]. == Эміры дынастыі == * Ібрагім І ібн эль-Аглаб — 800-812 * Абдалах І ібн Ібрагім — 812-817 * Зіядэт-Алах І — 817-838 * Абу Ікаль ібн эль-Аглаб — 838-841 * Мухамед І ібн эль-Аглаб — 841-856 * Ахмед ібн Мухамед — 856-861 * Зіядэт-Алах II - 863-864 * Мухамед ІІ ібн Ахмед эль-Маіт — 864-875 * Ібрагім ІІ ібн Ахмед — 875-902 * Абдалах ІІ Мухамед — 902-903 * Зіядэт-Алах III — 903-909 == Крыніцы == * Українська радянська енциклопедія. В 12-ти томах / За ред. М. Бажана. — 2-ге вид. — К.: Гол. редакція УРЕ, 1974-1985. * Советская историческая энциклопедия, Москва, 1961 * Африка. Енциклопедичний довідник. Т.1-2. Москва, 1986 == Спасылкі == {{Commons|Category:Aghlabid dynasty}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Лівіі]] [[Катэгорыя:Арабскія дынастыі]] [[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] [[Катэгорыя:Спісы кіраўнікоў Афрыкі|Туніс]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 800 годзе]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 909 годзе]] h5hj8in4535bubv99klbe7voiab0t0d 1 176095 4183410 1685197 2022-08-11T13:55:12Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Размовы:Дынастыя Тан]] у [[Размовы:Імперыя Тан]] wikitext text/x-wiki {{Пераклад|be-x-old|Дынастыя Тан}} s0wl1mq4nzahqgt92rws2a9p1z6hg5e 1 176098 4183406 1685201 2022-08-11T13:54:21Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Размовы:Дынастыя Хань]] у [[Размовы:Імперыя Хань]] wikitext text/x-wiki {{Пераклад|be-x-old|Дынастыя Хань}} ns30nn1rcy9dag9zle6rw8h7ri6h4om 10 177628 4184068 3912284 2022-08-12T09:31:02Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Граданачальнікі Санкт-Пецярбурга |navbar = |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Кіраўнікі Санкт-Пецярбурга|Кіраўнікі Санкт-Пецярбурга, Петраграда і Ленінграда]] |выява = [[Выява:Coat of Arms of Saint Petersburg (2003).svg|75px|Герб Санкт-Пецярбурга]] |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |клас_спісаў = hlist |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Граданачальнікі<br>Санкт-Пецярбурга — <br> Петраграда <br>(1703—1917): |спіс1 = * [[Аляксандр Данілавіч Меншыкаў|Меншыкаў]] * [[Антон Мануілавіч Дэвіер|Дэвіер]] * [[Бурхард Крыстаф Мініх|Мініх]] * [[Васіль Фёдаравіч Салтыкоў (1675)|Салтыкоў]] * [[Фёдар Васільевіч Навумаў|Навумаў]] * [[Аляксей Данілавіч Тацішчаў|Тацішчаў]] * [[Мікалай Андрэевіч Корф|Корф]] * [[Мікалай Іванавіч Чычэрын|Чычэрын]] * [[Дзмітрый Васільевіч Волкаў, 1718|Волкаў]] * [[Аляксандр Міхайлавіч Галіцын, генерал-фельдмаршал|Галіцын]] * [[Якаў Аляксандравіч Брус|Брус]] * [[Мікіта Іванавіч Рылееў|Рылееў]] * [[Мікалай Пятровіч Архараў|Архараў]] * [[Фёдар Фёдаравіч Буксгеўдэн|Буксгеўдэн]] * [[Пётр Аляксеевіч Пален|Пален]] * [[Міхаіл Іларыёнавіч Кутузаў|Кутузаў]] * [[Міхаіл Фядотавіч Каменскі|Каменскі]] * [[Пётр Аляксандравіч Талстой|Талстой]] * [[Сяргей Кузьміч Вязміцінаў|Вязміцінаў]] * [[Дзмітрый Іванавіч Лабачоў-Растоўскі|Лабачоў-Растоўскі]] * [[Аляксандр Дзмітрыевіч Балашоў|Балашоў]] * [[Міхаіл Андрэевіч Міларадавіч|Міларадавіч]] * [[Павел Васільевіч Галянішчаў-Кутузаў|Галянішчаў-Кутузаў]] * [[Пётр Кірылавіч Эсэн|Эсэн]] * [[Аляксандр Аляксандравіч Кавелін|Кавелін]] * [[Мацвей Яўграфавіч Храпавіцкі|Храпавіцкі]] * [[Дзмітрый Іванавіч Шульгін|Шульгін]] * [[Павел Мікалаевіч Ігнацьеў, генерал|Ігнацьеў]] * [[Аляксандр Аркадзевіч Сувораў|Сувораў]] * [[Фёдар Фёдаравіч Трэпаў (1812)|Ф.&nbsp;Трэпаў]] * [[Аляксандр Елпідзіфоравіч Зураў|Зураў]] * [[Іосіф Уладзіміравіч Гурко|Рамейка-Гурко]] * [[Міхаіл Тарыэлавіч Ларыс-Мелікаў|Ларыс-Мелікаў]] * [[Мікалай Міхайлавіч Баранаў|Баранаў]] * [[Аляксандр Аляксандравіч Казлоў|А.&nbsp;Казлоў]] * [[Пётр Апалонавіч Грэсер|Грэсер]] * [[Віктар Вільгельмавіч Валь|фон Валь]] * [[Мікалай Васільевіч Клейгельс|Клейгельс]] * [[Іван Аляксандравіч Фулон|Фулон]] * [[Дзмітрый Фёдаравіч Трэпаў|Д.&nbsp;Трэпаў]] * [[Уладзімір Аляксандравіч Дзядзюлін|Дзядзюлін]] * [[Уладзімір Фёдаравіч фон дэр Лаўніц|фон дэр Лаўніц]] * [[Данііл Васільевіч Драчэўскі|Драчэўскі]] * [[Аляксандр Мікалаевіч Абаленскі|Абаленскі]] * [[Аляксандр Паўлавіч Балк|Балк]] |загаловак2 = Савецкі перыяд <br> (1917—1991): |спіс2 = * [[Мікалай Сямёнавіч Чхеідзэ|Чхеідзэ]] * [[Леў Давідавіч Троцкі|Троцкі]] * [[Рыгор Яўсеевіч Зіноўеў|Зіноўеў]] * [[Сяргей Міронавіч Кіраў|Кіраў]] * [[Андрэй Аляксандравіч Жданаў|Жданаў]] * [[Аляксей Аляксандравіч Кузняцоў|Кузняцоў]] * [[Пётр Сяргеевіч Папкоў|Папкоў]] * [[Васіль Міхайлавіч Андрыянаў|Андрыянаў]] * [[Фрол Раманавіч Казлоў|Ф.&nbsp;Казлоў]] * [[Іван Васільевіч Спірыдонаў|Спірыдонаў]] * [[Васіль Сяргеевіч Толсцікаў|Толсцікаў]] * [[Рыгор Васілевіч Раманаў|Раманаў]] * [[Леў Мікалаевіч Зайкоў|Зайкоў]] * [[Юрый Піліпавіч Салаўёў|Салаўёў]] * [[Барыс Веньямінавіч Гідаспаў|Гідаспаў]] |загаловак3 = «Двоеўладдзе» <br> абкама і Ленсавета <br> (1990—1991): |спіс3 = Абкам: [[Барыс Веньямінавіч Гідаспаў|Гідаспаў]] <br> Ленсавет: [[Анатоль Аляксандравіч Сабчак|Сабчак]] — старшыня, [[Аляксандр Аляксандравіч Шчалканаў|Шчалканаў]] — старшыня выканкама |загаловак4 = Постсавецкі <br>перыяд (з 1992): |спіс4 = * [[Анатоль Аляксандравіч Сабчак|Сабчак]] * [[Уладзімір Анатольевіч Якаўлеў|Якаўлеў]] * [[Аляксандр Дзмітрыевіч Бяглоў|Бяглоў]]&nbsp;(в.&nbsp;а.) * [[Валянціна Іванаўна Матвіенка|Матвіенка]] * [[Георгій Сяргеевіч Палтаўчанка|Палтаўчанка]] * [[Аляксандр Дзмітрыевіч Бяглоў|Бяглоў]] |стыль_унізе = |унізе = }}<includeonly>{{#if:{{{nocat|}}}||[[Катэгорыя:Кіраўнікі Санкт-Пецярбурга]]}}</includeonly><noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Санкт-Пецярбург]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Спісы кіраўнікоў|Санкт-Пецярбург]] </noinclude> f6x4c7det6ovvmwa9v0jfcu12b3abau 10 178785 4184113 3750240 2022-08-12T10:56:44Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Дынастыі Італіі |navbar = |state = <includeonly>{{{state|autocollapse}}}</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Адраджэнне|Рэнесансныя]] [[Спіс італьянскіх дынастый|дынастыі Італіі]] |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = |спіс1 = * [[Борджыя]] * [[Вісконці]] * [[Ганзага (род)|Ганзага]] * [[Малатэста]] * [[Медычы]] * [[Мантэфельтра]] * [[Дэла Роверэ]] * [[Сфорца]] * [[Фарнезэ]] * [[д’Эстэ]] |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Дынастыі]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Італія]] </noinclude> gv0j0s2mcz5faexidfawrac0js6jvrj 0 179492 4183722 3696531 2022-08-11T20:29:22Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} {{Іншыя значэнні|тып=імя|Эрык}} '''Эрык II Памятлівы''' ({{lang-da|Erik 2. Emune}}, каля [[1090]] — [[18 ліпеня]] [[1137]]) — кароль [[Данія|Даніі]] з [[1134]] года. Сын дацкага караля [[Эрык I, кароль Даніі|Эрыка I]]. Стаў каралём пасля таго, як атрымаў верх над сваім дзядзькам [[Нільс, кароль Даніі|Нільсам]] у бітве каля заліва Фодэвіг ({{lang-da|Fodevig}}). Ажаніўся з [[Мальмфрыда Мсціслаўна|Мальмфрыдай Мсціславаўнай]] — дачкой вялікага князя кіеўскага [[Мсціслаў I Уладзіміравіч|Мсціслава Уладзіміравіча]] і шведскай прынцэсы Крысціны — дачкі шведскага караля [[Інгэ I, кароль Швецыі|Інгэ I]]. Мальмфрыда была былой жонкай нарвежскага караля [[Сігурд I Крыжак|Сігурда I]]. Жорсткі і непапулярны кіраўнік, Эрык быў забіты на народным сходзе (гл. [[Тынг]]). {{зноскі}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] 0m0grs9us5cbggrkm58mc8eukcvu6dh 0 179515 4183693 4181585 2022-08-11T20:27:36Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Эстрыдсены''' — дынастыя [[каралі Даніі|каралёў Даніі]] ў [[1047]]—[[1412]]; кіраўнікоў Швецыі ў [[1160]]—[[1161]], [[1389]]—[[1396]]; кіраўнікоў Нарвегіі ў [[1387]]—[[1389]]; герцагаў Шлезвіга [[1058]]—[[1326]], [[1330]]—[[1375]]; графаў Фландрыі [[1119]]—[[1127]]; графаў Холанд у [[1216]]—[[1218]], [[1241]]—[[1251]], [[1283]]—[[1305]] гады. Падчас кіравання гэтай дынастыі Данія перажыла некалькі перыядаў як уздыму так і крызісаў. У часы першых прадстаўнікоў гэтага роду Данія зноў спрабавала заваяваць [[Англія|Англію]] і іншыя землі ([[Фландрыя]], землі балтыйскіх славян). У першай палове [[XII]] стагоддзя ўнутраная барацьба Эстрыдсенаў прыслабіла Данію. Пры [[Вальдэмар I Вялікі|Вальдэмары I]] і яго сынах Данія паспрабавала стаць «гаспадыняй [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]», але пасля паражэння ў [[1223]] годзе яе роля змяншаецца. Другая палова [[XIII]] — пачатак [[XIV]] стагоддзяў прайшлі ў барацьбе за ўплыў паміж рознымі галінамі дынастыі Эстрыдсенаў. Пераможцам у гэтай барацьбе стаў [[Вальдэмар IV Атэрдаг]] (апошні кароль з гэтага роду), які зноў узмацніў Данію да таго, што ў часы кіравання яго дачкі [[Маргарыта I Дацкая|Маргарыты I Дацкай]] Данія аб'яднала скандынаўскія краіны, заключыўшы [[Кальмарская унія|Кальмарскую унію]]. == Продкі роду == Сярод продкаў гэтай дынастыі завуць некалькі персанажаў [[Торгільс Доўгі|Торгільса Доўгага]] ({{lang-en|Thorgil Sprakling}}), якога часам называюць сынам [[Стырб'ёрн Моцны|Стырб'ёрна Моцнага]] і Тыры (дачкі [[Харальд Сінязубы|Харальда Сінязубага]]). Сынам Торгільса Доўгага завуць Ульфа. Калі верыць гэтай версіі Эстрыдсены былі нашчадкамі шведскіх каралёў. Сярод нашчадкаў Торгільса Доўгага завуць: * '''Гіту''' ( — 1069), сястра Ульфа. Жонка [[Годвін Уэсекскі|Годвіна Уэсекскага]] * '''Ульф''' ( — 1026). Жонка — [[Эстрыд Дацкая|Эстрыд]], сястра [[Кнуд Вялікі|Кнуда Вялікага]] :* '''[[Свен II Эстрыдсен]]''' ([[1020]]—[[1074]]), з [[1047]] года кароль Даніі. Заснавальнік каралеўскай лініі Эстрыдсенаў :* '''Б'ёрн''' ( — 1049). Граф Усходняй [[Мерсія|Мерсіі]] з [[1045]] года. :* '''Асб'ёрн''' ( — 1086). Ярл Даніі з [[1066]] года. ::* '''Маргарыта Асб'ёрндатэр'''. Жонка [[Харальд III|Харальда III]], караля Даніі * '''Эйлаф''', брат Ульфа == Эстрыдсены (каралі Даніі) == * '''[[Свен II Эстрыдсен]]''' (1020—1074) Сын Ульфа Торгільсана і Эстрыд. Кароль Даніі з 1047. Муж 1) Гунхільд, дачкі нарвежскага ярла Свена Хокансана 2) Гіды 3) Цюры :* '''[[Харальд III]] Хен''' ( — [[1080]]). Пазашлюбны сын дацкага караля Свена II Эстрыдсена. Кароль Даніі з 1076 года. Муж Маргарыты Асб'ёрндатэр :* '''Сігрыд'''. Дачка Свена II Эстрыдсена. Да 1059 года жонка [[Готшалк]]а (каля 1000&nbsp;— 1066) :* '''[[Кнуд IV Святы]]''' ( — 1086). Пазашлюбны сын дацкага караля Свена II Эстрыдсена. Кароль Даніі з 1080. У шлюбе (пасля 1080) з Адэлаідай (1065—1115), дачкой графа [[Роберт I Фландрскі|Роберта I Фландрскага]]. ::* '''[[Карл Добры]]''' (каля 1084—1127). Сын Кнуда IV. [[Граф Фландрыі]] [[1119]]—[[1127]]. ::* '''Сесілія''' (каля 1085/86 — 1131) Дачка Кнуда IV ::* '''Інгерда'''. Дачка Кнуда IV. Жонка Фулька, шведскага ярла :* '''[[Олаф I, кароль Даніі|Олаф I Голад]]''' ( — 1095) Сын Свена II Эстрыдсена. Кароль Даніі з 1086. Муж Інгегерды дачкі нарвежскага конунга [[Харальд III, кароль Нарвегіі|Харальда III]]. :* '''Інгрыд'''. Дачка Свейна II Эстрыдсена. Жонка [[Олаф III, кароль Нарвегіі|Олафа III]], караля Нарвегіі :* '''[[Эрык I, кароль Даніі|Эрык I Добры]]''' ( — 1103). Сын Свена II Эстрыдсена. Кароль Даніі з 1095. Муж Баэдылі Цюргатсдатэр. Пра нашчадкаў гл. ніжэй. :* '''Свен''' (каля 1053—1104) Сын Свена II Эстрыдсена. :* '''Генрых''' (каля 1090—1134) Сын Свена Свенсена. Жанаты на Інгрыд Рагнвальдсен Шведскай. ::* '''[[Магнус Хенрыксен]]''' ( — 1161) Сын Генрыха Свенсена. Кароль Швецыі з 1160. ::* '''Рагнвальд''' ( — 1161) Сын Генрыха Свенсена ::* '''Кнуд''' ( — 1162) Сын Генрыха Свенсена. [[Герцаг Ютландыі]] ў 1157—1162 гады. ::* '''Барыс''' (каля 1130 — забіты каля1167) Сын Генрыха Свенсена. Муж дачкі [[Германа II, граф Вінцэнбург|Германа II]], графа Вінцэнбург :* '''[[Нільс]]''' ( — 1134) Сын Свена II Эстрыдсена. Кароль Даніі з 1104. Муж 1) Маргарэт, дачкі [[Інгэ I Старэйшы|Інгэ I]] караля Швецыі 2)Ульвхільд, дачкі Харальда Фінсана ::* '''[[Магнус Моцны]]''' (1106—1134) Сын Нільса Свенсена. Кароль Даніі з 1134. Жанаты на Рыхезе Польскай, дачцы [[Баляслаў III Крывавусты|Баляслава III]] :::* '''[[Кнуд V]]''' (каля 1129—1157). Сын Магнуса Моцнага. Кароль Даніі з 1146. Жанаты на дачцы [[Сверкер I|Сверкера I]] ::::* '''[[Святы Ньял]]''' (-1180). Сын Кнута Магнусена ::::* '''[[Вальдэмар, архібіскуп Брэменскі|Вальдэмар]]''' ( — 1236) Сын Кнута Магнусена. [[Біскуп Шлезвіга]] 1179—1192, [[архібіскуп Брэменскі]] 1190/1208 — 1211. === Нашчадкі Эрыка Добрага === * '''[[Кнуд Лавард]]''' (1096—1131) Сын Эрыка I Добрага. Ярл Паўднёвай Ютландыі (Шлезвіга) з 1115 года, венедаў з 1129 года. Жанаты на Інгеб'ерг (Ірыне), дачцы [[Мсціслаў Вялікі|Мсціслава Вялікага]]. Пра нашчадкаў гл. ніжэй. * '''Харальд''' (?1135) Сын Эрыка I Добрага. Муж Рагнхільд, дачкі [[Магнус III|Магнуса III]] караля Нарвегіі :* '''Бёрн''' (?1134) Сын Харальда Эрыксена. Муж Катарыны, дачкі [[Інгэ I Старэйшы|Інгэ I]] ::* '''Кірстэн''', дачка Бёрна жонка [[Эрык IX Святы|Эрыка IX Святога]] :* '''Олаф''' (-каля 1143) Сын Харальда Эрыксена. * '''Рангільда''' Дачка Эрыка I Добрага. У шлюбе з Хоканам Сунівасенам, маці [[Эрык III, кароль Даніі|Эрыка III Лама]] (1100—1146) караля Даніі з 1137 года * '''[[Эрык II, кароль Даніі|Эрык II Векапомны]]''' (?1137) Сын Эрыка I Добрага. Кароль Даніі з 1134. Муж дачкі Мсціслава Вялікага :* '''[[Свен III, кароль Даніі|Свейн III Градзе]]''' (?1157) Пазашлюбны сын Эрыка II Векапомнага. Кароль Даніі з 1152, Зеландыі з 1147. Жанаты на Адэлі Ветынаў, дачцы [[Конрад Вялікі|Конрада Вялікага]]. ::* '''Лютгарда''', дачка Свейна III Градэ. Жонка [[Бертольд I, маркграф Істрыі|Бертольда II]], графа Андэкс === Нашчадкі Кнута Лаварда === * '''Маргарэт'''. Дачка дацкага караля Кнута Лаварда. * '''Крысцін'''. Дачка дацкага караля Кнута Лаварда. Жонка [[Магнус IV Сляпы|Магнуса IV Сляпога]]. * '''Катрын'''. Дачка дацкага караля Кнута Лаварда. Жонка Праслава, трэцяга сына Ніклата * '''[[Вальдэмар I Вялікі]]''' (1131—1182) Сын Кнута III Лаварда. Кароль Даніі з 1157. Жанаты на Сафіі Рускай. :* '''Крыстафер''' (каля 1150—1173) Пазашлюбны сын Вальдэмара I Вялікага. герцаг Шлезвіга з 1157 :* '''Сафія''' (каля1159-1208). Дачка Вальдэмара I Вялікага. Жонка [[Зігфрыд III, граф Орламюндэ|Зігфрыда III]], графа фон Орламюндэ (?1206). :* '''[[Кнуд VI, кароль Даніі|Кнуд VI]]''' (каля 1162-1202) Сын Вальдэмара I Вялікага. Кароль Даніі з 1182. :* '''[[Вальдэмар II]] Пераможца''' (1170—1241) Сын Вальдэмара I Вялікага. Кароль дацкі з 1202. Муж 1) Маргарыты Дагмары, дачкі чэшскага караля [[Пржэмысл Отакар I|Пржэмысла Отакара I]]; 2) [[Берэнгарыя Партугальская|Берэнгарыі]], дачкі [[Саншу I|Санча Партугальскага]]. Пра нашчадкаў гл. ніжэй. :* '''[[Інгеборга Дацкая, каралева Францыі|Інгеборга]]''' (1175—1236) Дачка Вальдэмара I Вялікага. У 1193—1194 і з 1200 у шлюбе з [[Філіп II Аўгуст|Філіпам II Аўгустам]], каралём Францыі. :* '''Рыкса''' (-1220) Дачка Вальдэмара I Вялікага. Жонка [[Эрык X, кароль Швецыі|Эрыка X]], караля Швецыі. [[Выява:Scandinavia1219.png|thumb|Данія пры Вальдэмары II]] ==== Нашчадкі Вальдэмара II Пераможца ==== * '''[[Вальдэмар (III)]]''' (1209—1231). Сын Вальдэмара II Пераможца. Кароль Даніі з 1215. Муж Леаноры, дачкі [[Афонсу II|Альфонса II Партугальскага]] * '''[[Эрык IV, кароль Даніі|Эрык IV Плужны Грош]]''' (1216—1250) Сын Вальдэмара II Пераможца. Кароль Даніі з 1241. Муж Юты, дачкі герцага [[Альбрэхт I, герцаг Саксоніі|Альбрэхта I Саксонскага]]. :* '''Сафія''' ( — 1286) Дачка Эрыка IV. Жонка [[Вальдэмар I Біргерсан|Вальдэмара I]], караля Швецыі. :* '''Інгеборга''' (каля 1244 — 1287). Дачка Эрыка IV. Жонка [[Магнус VI, кароль Нарвегіі|Магнуса VI]], караля Нарвегіі. :* '''Юта''' (каля 1246 — каля 1286/95) Дачка Эрыка IV. Жонка [[Вальдэмар I Біргерсан|Вальдэмара I]], караля Швецыі. * '''Сафія''' (1217—1247) Дачка Вальдэмара II. З 1233/1235 года жонка [[Іаан I, Брандэнбург|Іаана I Брадэнбургскага]]. * '''[[Абель, кароль Даніі|Абель]]''' (1218—1252) Сын Вальдэмара II Пераможца. Кароль Даніі з 1250. Муж Мехцільды, дачкі [[Адольф IV Гольштэйнскі|Адольфа IV Гольштэйнскага]]. Пра нашчадкаў гл. ніжэй. * '''[[Крыстафер I]]''' (1219—1259) Сын Вальдэмара II Пераможца. Кароль Даніі з 1252. Муж Маргарыты, дачкі [[Самбар II|Самбара II Памеранскага]]. Пра нашчадкаў гл. ніжэй. * '''Нільс I''' ( — 1218). Пазашлюбны сын Вальдэмара II. [[Граф Халанд]] з 1216 года. Муж з 1217 года Оды, дачкі [[Гонцэль Шверынскі|Гонцэля Шверынскага]] :* '''Нільс II''' (каля 1218 — 1251). Сын Нільса I. Граф Халанда з 1241 года. ::* '''Якаб''' ( — 1308). Сын Нільса II. Граф Халанда ў 1283—1305. :::* '''Нільс III''' ( — 1314). Сын Якаба. Граф Халанда. * '''Кнуд''' (каля 1210 — 1260). Пазашлюбны сын Вальдэмара II. [[Герцаг Эстляндскі]] ў 1219—1227, [[герцаг Блекінгэ]] з [[1232]] года. Муж Хедвігі, дачкі [[Святапулк Вялікі|Святаполка Памеранскага]] :* '''Эрык''' ( — 1304). Сын Кнуда Вальдэмарсена. Герцаг Паўднёвай Ютландыі з [[1284]] года. :* '''Сванціполк''' (1230—1310). Сын Кнуда Вальдэмарсена. Лорд Вібі ===== Нашчадкі Абеля ===== * '''[[Вальдэмар III, герцаг Шлезвіга|Вальдэмар III]]''' (1238—1257). Сын Абеля. Герцаг Паўднёвай Ютландыі (Шлезвіга) з 1254 года. * '''Сафія''' (1240—1284) Дачка Абеля. Жонка [[Бернарда I]], князя Ангальт-Бернбург. * '''[[Эрык I, герцаг Шлезвіга|Эрык I]]''' ( — 1272). Сын Абеля. Герцаг Шлезвіга з 1257 года. Муж Маргарыты, дачкі [[Ярамар Ругенскі|Ярамара Ругенскага]] :* '''[[Вальдэмар IV, герцаг Шлезвіга|Вальдэмар IV]]''' ( — 1312) Сын Эрыха I Шлезвігскага. Герцаг Шлезвіга з 1283. Муж 1) Елізаветы, дачкі [[Іаган I Саксен-Лаўэнбург|Іагана I Саксен-Лаўэнбург]] 2) Анастасіі, дачкі [[Нікалаус Шверынскі|Нікалауса Шверынскага]] ::* '''[[Эрык II, герцаг Шлезвіга|Эрык II]]''' ( — 1325) Сын Вальдэмара IV Шлезвігскага. Герцаг Шлезвіга з 1312. Муж Адэлгейды, дачкі [[Генрых I Гольштэйн-Рэндсбург|Генрыха I графа Гольштэйн-Рэндсбург]] :::* '''Вальдэмар V ([[Вальдэмар III, кароль Даніі|Вальдэмар III]])''' (1315—1364). Сын Эрыха II Шлезвігскага. Кароль Даніі 1326—1329, герцаг Шлезвіга ў 1325—1326 і ў 1330—1364. Муж Рыхарды, дачкі [[Гензель Шверынскі|Гензеля Шверынскага]] ::::* '''[[Генрых, герцаг Шлезвіга|Генрых]]''' ( — 1375) Сын Вальдэмара V Шлезвігскага. Герцаг Шлезвіга з 1364 года. ::::* '''Вальдэмар''' (пам. 1364) Сын Вальдэмара V Шлезвігскага :::* '''Хельвіга''' ( — 1374) Дачка Эрыха II Шлезвігскага. Жонка Вальдэмарам IV, караля Даніі. :* '''Маргарыта''' ( — 1313) Дачка Эрыка I Шлезвігскага. Жонка [[Гельмальд III|Гельмальда III]], графа Шверын. :* '''Эрык''' (1272—1310) Сын герцага Эрыка I Шлезвігскага. Кіраўнік Лангланда з 1295. * '''Абель''' (1252—1279) Сын Абеля. Муж Мацільды, дачкі [[Гензеля Шверынскага]] :* '''Маргарыта''', дачка Абеля Абельсена ===== Нашчадкі Крыстафера I ===== * '''[[Эрык V, кароль Даніі|Эрык V Кліпінг]]''' (1249—1286) Сын Крыстафера I. Кароль Даніі з 1259 года. Муж з 1273 года Агнэсы, дачкі [[Іаан I, маркграф Брандэнбурга|Іагана I]] маркграфа Брадэнбургскага :* '''[[Эрык VI, кароль Даніі|Эрык VI Менвед]]''' (1274—1319) Сын Эрыка V. Кароль Даніі з 1286. Муж Інгеборг, дачкі Магнуса I Шведскага. :* '''[[Крыстафер II, кароль Даніі|Крыстафер II]]''' (1276—1332). Сын Эрыка V. Кароль Даніі ў 1320—1326 і ў 1329—1332. Муж Яфіміі, дачкі [[Багуслаў IV Памеранскі|Багуслава IV Памеранскага]]. ::* '''Маргарыта''' (1305—1340) Дачка Крыстафера II. Жонка [[Людвіг V, герцаг Баварыі|Людвіга V Баварскага]], маркграфа Брандэнбурга. ::* '''Эрык''' (1307—1332) Сын Крыстафера II ::* '''[[Вальдэмар IV Атэрдаг]]''' (1320—1375) Сын Крыстафера II. Кароль Даніі з 1340 года. Муж Гедвігі, дачкі герцага Эрыха II Шлезвігскага. :::* '''Інгеборга''' (1347—1370) Дачка Вальдэмара IV. Жонка [[Генрых I, герцаг Мекленбург-Шверынскі|Генрыха I]], герцага Мекленбург-Шверынскага. :::* '''[[Маргарыта I Дацкая|Маргарыта I]]''' (1353—1412). Дачка Вальдэмара IV. Жонка [[Хокан VI, кароль Нарвегіі|Хокана VI]], караля Нарвегіі і Швецыі. Каралева Даніі ў 1387—1396, рэгентка Нарвегіі 1388—1389, каралева Швецыі 1389—1396. :* '''Рыхеза''' (каля 1288 — каля 1303/1308) Дачка Эрыка V. Жонка [[Нікалаус, князь Верле|Нікалауса]] князя Верле :* '''Маргарыта''' (?1341) Дачка Эрыка V. Жонка [[Біргера]], караля Швецыі. * '''Мацільда''' (?1299/1300) Дачка Крыстафера I. Жонка з 1272 года [[Альбрэхт III, маркграф Брандэнбурга|Альберта III]], герцага Брандэнбурга. * '''Маргарыта''' (?1306). Дачка Крыстафера I. Жонка [[Іаган II Гольштэйнскі|Іагана II]], графа Гольштэйна == Спасылкі == * {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361195 |title = KINGS of DENMARK 1047-1412 (FAMILY of THORGILS) |format = |work = Foundation for Medieval Genealogy |publisher = |accessdate = 2010-04-27 |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/61AEaHa7d?url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361195 |archivedate = 23 жніўня 2011 |deadurl = no }} {{Каралі Даніі}} [[Катэгорыя:Эстрыдсены| ]] [[Катэгорыя:Дацкая арыстакратыя]] owanz5i0p9a34nq9pcrpxl54hym8kai 0 179522 4183704 3696534 2022-08-11T20:28:17Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = [[Брактэат]] Кнуда V | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} {{Іншыя значэнні|тып=імя|Кнуд}} '''Кнуд V''' ({{lang-da|Knud 5.}}, [[1129]] — [[9 жніўня]] [[1157]], [[Роскіле]]) — кароль [[Данія|Даніі]] з [[1146]] года. Суправіцель [[Свен III, кароль Даніі|Свена III]] і [[Вальдэмар I Вялікі|Вальдэмара I]]. Унук дацкага караля [[Нільс, кароль Даніі|Нільса]], сын [[Магнус Моцны|Магнуса Моцнага]]. Пасля адрачэння [[Эрык III, кароль Даніі|Эрыка III]] феадалы [[Ютландыя|Ютландыі]] абвясцілі яго каралём. Наступныя некалькі гадоў ён дарэмна спрабаваў перамагчы ў барацьбе са сваім траюрадным братам Свенам III — кіраўніком [[востраў Зеландыя|Зеландыі]]. У [[1151]] годзе Кнуд быў выгнаны з Даніі. Яго просьба да імператара [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] [[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрыху I]] дапамагчы дазволіла яму стаць толькі суправіцелем Свена III. Сакрэтны саюз з [[Вальдэмар I Вялікі|Вальдэмарам]] (сын [[Кнуд Лавард|Кнуда Лаварда]], забітага бацькам Кнуда V) прывёў да ўцёкаў Свена III з краіны ў [[1154]] годзе. Кнуд і Вальдэмар сталі разам кіраваць краінай. Паводле вынікаў новай міжусобнай вайны ў 1157 годзе Кнуд стаў кіраўніком Зеландыі, але падчас святкавання прымірэння ў [[Роскіле]] меркавана быў забіты воінамі Свена III. {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Канут (Кнут), король}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] ockeun2wqg2vp5wunmtlygtt20w15v9 0 179528 4183719 3876075 2022-08-11T20:29:10Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Свен III Гратэ''' ({{lang-da|Svend 3. Grathe}}, каля [[1125]] — {{дата смерці|23|10|1157}}) — кароль [[Данія|Даніі]] з [[1146]] года. Быў суправіцелем разам з траюрадным братам [[Кнуд V, кароль Даніі|Кнудам V]] ([[1152]]—[[1154]], 1157). Незаконнанароджаны сын [[Эрык II, кароль Даніі|Эрыка II]]. [[Выява:Nordborg Svend Grathe.jpg|thumb|left|180px|Помнік Свена III у [[Норбарг]]у, які ён заснаваў]] Пасля адрачэння [[Эрык III, кароль Даніі|Эрыка III]] ад прастола ў 1146 годзе Свен быў абраны каралём [[востраў Зеландыя|Зеландыі]] і наступныя некалькі гадоў змагаўся з Кнудам V, які ў той час кіраваў у [[Ютландыя|Ютландыі]]. Разам з іншым братам [[Вальдэмар I Вялікі|Вальдэмарам I]] у [[1151]] годзе вымусіў Кнуда V бегчы з Даніі ў [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэнную Рымскую імперыю]], дзе ён папрасіў дапамогі ў імператара. Умяшанне [[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрыха I]] дазволіла Кнуду стаць суправіцелем, Свен стаў «старэйшым каралём». Жорсткія манеры і прагерманская арыентацыя Свена прывялі да незадаволенасці народа, і ў 1154 годзе ён быў зрынуты Кнудам V пры падтрымцы Вальдэмара I, які перайшоў на бок Кнуда. Пасля некалькіх гадоў выгнання ў 1157 годзе вярнуўся на радзіму і дамогся прымірэння з братамі. Данія былі падзелена на тры часткі, і Свен стаў кіраўніком [[Сконэ]]. Падчас святкавання прымірэння ў [[Роскіле]] 9 жніўня 1157 года спрабаваў забіць двух іншых суправіцеляў (т.з. ''«Крывавы баль у Роскіле»''). Кнуд V быў забіты, а Вальдэмар I бег у Ютландыю. [[23 кастрычніка]] ён перамог Свена ў бітве і забіў яго пры спробе ўцячы на пустцы Гратэ, каля [[горад Вібарг|Вібарга]] (адсюль і яго мянушка). {{зноскі}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Пазашлюбнае нашчадства манархаў Даніі]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] fkaxx3nl89hvedabq15dyur321p6uvf 0 179534 4183698 3865355 2022-08-11T20:27:52Z Artsiom91Bot 51617 /* Шлюбы і дзеці */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Вальдэмар}} {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = кароль [[Данія|Даніі]] | імя = Вальдэмар III | арыгінал імя = Valdemar 3. | парадак = | выява = | перыядпачатак = [[1326]] | перыядканец = [[1329]] | каранацыя = | папярэднік = [[Крыстафер II, кароль Даніі|Крыстафер II]] | пераемнік = [[Крыстафер II, кароль Даніі|Крыстафер II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | у шлюбе = | бацька = | маці = }} '''Вальдэмар III''' ({{lang-da|Valdemar 3.}}, [[1314]]—[[1364]]) — кароль Даніі з 7 чэрвеня 1326. У [[1325]]-[[1326|26]] гады і з [[1330]] года герцаг [[Шлезвіг]]а пад імем Вальдэмар V. Узышоў на прастол пасля звяржэння караля [[Крыстафер II, кароль Даніі|Крыстафера II]]. У Вальдэмара было шмат праціўнікаў, праз тры гады адрокся ад прастола. == Абранне на прастол == Сын герцага Шлезвіга [[Эрык II, герцаг Шлезвіга|Эрыка II]] і герцагіні Адэльхайд ({{lang-de|Adelheid von Holstein}}) — дачкі Генрыха I фон Гольштэйн-Рэндсбург ({{lang-de|Heinrich I. von Holstein-Rendsburg}}). Калі яго далёкі сваяк Крыстафер II быў высланы з каралеўства, гольштэйнскай і дацкай знаці неабходна было абраць новага караля. Іх выбар паў на 11-гадовага герцага Шлезвіга Вальдэмара V — главу дынастычнай лініі, якая бярэ пачатак ад дацкага караля [[Абель, кароль Даніі|Абеля]]. З-за маладога ўзросту новага караля рэгентам і апекуном быў прызначаны яго дзядзька па матчынай лініі граф [[Гольштэйн]]а [[Герхард III, граф Гольштэйна|Герхард III]], які быў самым буйным уладальнікам закладзеных дацкіх земляў. Пры каранацыі Вальдэмару, гэтак жа як у свой час Крыстаферу II, прыйшлося падпісаць пагадненні, якія абмяжоўвалі яго ўладу. У пагадненне былі дададзены новыя ўмовы, напрыклад, пра знішчэнне ўсіх замкаў у [[Сконэ]], усе прадстаўнікі дваранства атрымалі права ўмацоўваць сядзібы. Самым важным было так званае «Улажэнне Вальдэмара» (''Constitutio Valdemariana''), дзе абумаўлялася, што ў будучым ніхто не меў права быць адначасова герцагам Шлезвіга і каралём Даніі. Вальдэмар, прытрымліваючыся пагаднення, перадаў кіраванне ў Шлезвігу свайму дзядзьку Герхарду III. == Кіраванне == Практычна ўся ўлада ў Даніі цяпер належала знаці, што было вельмі непапулярна ў сярод сялян. Некаторыя новыя кіраўнікі была замежнікамі, шмат хто ўвёў новыя падаткі. У [[1328]] годзе на востраве [[востраў Зеландыя|Зеландыя]] сяляне паднялі мяцеж, які быў падушаны. У [[1329]] годзе паўстанне ўспыхнула ў [[Ютландыя|Ютландыі]], яно было таксама падушана. Урэшце, Герхарду III прыйшлося заклікаць на трон Крыстафера II. Вальдэмар ізноў стаў герцагам Шлезвіга. У [[1340]] годзе адзіная сястра Вальдэмара Хельвіга (''Helvig'') ажанілася з дацкім каралём [[Вальдэмар IV Атэрдаг|Вальдэмарам IV]]. У наступныя гады Вальдэмар вёў непаслядоўную палітыку ў адносінах да Даніі, у якой войны чаргаваліся з супрацоўніцтвам. == Шлюбы і дзеці == Жонка Рыхарда фон Лаўэнбург ({{lang-da|Richardis af Sachsen-Lauenburg}}). Дзеці: * [[Генрых, герцаг Шлезвіга|Генрых]] (пам. [[1375]]) — герцаг Шлезвіга з 1364 года; * Вальдэмар (пам. 1364); {{зноскі}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Манархі, зрынутыя ў дзяцінстве]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] pyo69edcq6wancy8mojoolg2hsreat7 0 179536 4183738 4181589 2022-08-11T20:31:55Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Кнютлінгі''', інакш '''Кнутлінгі''', або '''дынастыя Горма''' — дынастыя кіраўнікоў [[каралі Даніі|Даніі]] ў [[VIII]] стагоддзі — [[1042]] годзе; [[Спіс каралёў Нарвегіі|Нарвегіі]] ў [[976]]—[[995]], [[1000]]—[[1014]] і 1028—1035 гадах, [[каралі Англіі]] ў [[1013]]—[[1014]] і [[1016]]—[[1042]] гадах. Паходжанне дынастыі дакладна не ўсталявана: паводле адной з версій яе заснавальнік Свен быў нашчадкам [[Рагнар Ладброк|Рагнара Скураныя Порткі]], па іншай быў нашчадкам легендарных кіраўнікоў Даніі. Прадстаўнікі роду Кнютлінгаў [[Кнуд I Хардэкнуд]] і [[Горм Стары|Горм]] аб'ядналі Данію. Пры [[Харальд I Сінязубы|Харальдзе I Сінязубым]], [[Свен I Вілабароды|Свене I Вілабародым]] і [[Кнуд Вялікі|Кнудзе Вялікім]] Данія паспрабавала аб'яднаць Паўночную Еўропу == Генеалогія == [[Выява:Harald bluetooth.PNG|thumb|Паўночная Еўропа пры Харальдзе I Сінязубым]] * Свен * [[Кнуд I Хардэкнуд]]. Сын дацкага конунга Свена каля [[915]] года кіраўнік Даніі * [[Горм Стары]] (каля 950). Кароль Даніі каля 935 -каля 950. Сын дацкага конунга Хардэкнута. * [[Гунхільд Маці Конунгаў|Гунхільд]] ( — 970). Дачка Горма Старога. Жонка [[Эйрык Крывавая Сякера|Эрыка Крывавая Сякера]] караля Нарвегіі. * [[Харальд I Сінязубы]] (-986). Сын Горма Старога. Кароль Даніі з 950. * [[Кнуд Данаст]] (?940). Сын Горма Старога<ref>магчыма старэйшы сын http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361190</ref>. * [[Харальд Залаты]] (?965). Сын Кнута Данаста. === Нашчадкі Харальда Сінязубага === * [[Хокан Харальдсен|Хокан]] (пам. 987) * [[Гунхільд Харальддоцір|Гунхільд]] (пам. 1010). Дачка Харальда I Сінязубага. Ажанілася з Палігам Дэваншырскім. * [[Ціра Харальддоціра|Ціра]] (пам. 1000). Жонка: 1) [[Стырб'ёрн Моцны|Стырб'ёрна Моцнага]], шведскага конунга, 2) [[Бурыслаў Венедскі|Бурыслава]], кіраўніка венедаў, 3) [[Олаф I Тругвасан|Олафа I Тругвасана]]. * [[Свен I Вілабароды]] (960-я — 1014). Сын Харальда I Сінязубага ад наложніцы. Кароль Даніі з [[985]] года, Нарвегіі з [[1002]] года, Англіі з [[1013]] года. Муж: 1) Гунхільды (або дачкі [[Мешка I|Мешкі Польскага]], або [[Бурыслаў Венедскі|Бурыслава Вендскага]]) памерла ў 1013 годзе; 2) [[Сігрыд Гордая|Сігрыд Гордай]]. * [[Харальд II]] (994—1018). Сын Свена I Вілабародага. Кароль Даніі і Нарвегіі з 1014 года [[Выява:Canute.PNG|thumb|Паўночная Еўропа пры Кнудзе Вялікім]] * [[Кнуд I|Кнуд I Вялікі]] (995—1035). Сын Свена I Вілабародага. Кароль Даніі з 1018, Англіі з 1016, Нарвегіі з 1028. Муж [[Эма Нармандская|Эмы Нармандскай]], удавы [[Этэльрэд Неразумны|Этэльрэда Англійскага]] (памерла ў 1052). * Святаслава ({{lang-en|Santslava}}) * [[Эстрыд Дацкая|Эстрыд]]. Жонка: 1) [[Рычард II, герцаг Нармандыі|Рычарда II, герцага Нармандыі]], 2) [[Ульф Торгільсан|Ульфа Торгільсана]]. Родапачынальніца дынастыі [[Эстрыдсен]]аў. * Гіда. Дачка Свена I Вілабародага. Жонка [[Эйрык, сын Хокана Магутнага|Эйрыка, сына Хокана Магутнага]], кіраўніка Нарвегіі і [[Эрл Нартумбрыі|ярла Нартумбрыі]]. ==== Нашчадкі Кнуда Вялікага ==== * [[Хардэкнуд]] (1018—1042). Сын Кнуда I Вялікага. Кароль Даніі з 1035 года. Кароль Англіі з 1040 года пад імем Кнуда II. * [[Гунхільда Дацкая|Гунхільд]] (1020—1038). Дачка Кнуда I Вялікага. Жонка з 1036 года [[Генрых III Чорны|Генрыха III Чорнага]] * [[Свен Кнутсан|Свейн]] (каля 1015—1035). Сын Кнуда I Вялікага ад наложніцы [[Эльфгіфу Нартгемптанская|Эльфгіфу Нартгемптанскай]]. Кіраўнік Нарвегіі з 1030. * [[Гаральд I, кароль Англіі|Харальд Заячая Лапа]] (каля 1016—1040). Сын Кнуда I Вялікага ад наложніцы Эльфгіфу Нартгемптанскай. Кароль Англіі з 1035. {{Зноскі}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Рыжов Константин Владиславович. |частка = |загаловак = Все монархи мира. Западная Европа |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Масква |выдавецтва = ВЕЧА |год = 2001 |том = |старонкі = 222 |старонак = 560 |серыя = |isbn = 5-7838-0728-1 |тыраж = }} == Спасылкі == * {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361190 |title = KINGS of DENMARK 935-1042 (FAMILY of GORM) |format = |work = Foundation for Medieval Genealogy |publisher = |accessdate = 2010-04-27 |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/61AEaHa7d?url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361190 |archivedate = 23 жніўня 2011 |deadurl = no }} {{Каралі Даніі}} [[Катэгорыя:Кнютлінгі| ]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі]] gm3it7hdm10az9mafk3qqifagg7bg3i 0 179544 4183694 3696540 2022-08-11T20:27:39Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Абель |арыгінал імя = {{lang-da|Abel}} |імя пры нараджэнні = |выява = Kong abel.jpg |шырыня = 100px |апісанне выявы = кароль Даніі Абель |пасада = [[кароль Даніі]] |папярэднік = [[Эрык IV, кароль Даніі|Эрых IV]] |пераемнік = [[Крыстафер I, кароль Даніі|Крыстафер I]] |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = |падданства = |дата смерці = |месца смерці = |бацька = |маці = |муж = |жонка = |дзеці = |узнагароды і прэміі = |аўтограф = |сайт = |вікісховішча = }} {{Іншыя значэнні|Абель}} '''Абель''' ({{lang-da|Abel}}; [[1218]] — [[29 чэрвеня]] [[1252]]) — кароль [[Данія|Даніі]] з [[1250]] года. Герцаг [[Шлезвіг]]а з [[1232]] года. Сын дацкага караля [[Вальдэмар II|Вальдэмара II]] і прынцэсы [[Берэнгарыя Партугальская|Берэнгарыі Партугальскай]]. Брат дацкіх каралёў [[Эрык IV, кароль Даніі|Эрыка IV]] і [[Крыстафер I, кароль Даніі|Крыстафера I]]. Абель быў каранаваны [[1 лістапада]] [[1250]] года пасля смерці свайго брата Эрыка IV. Эрык IV быў, відаць, забіты людзьмі Абеля. Абель канфліктаваў з братам, аспрэчваючы права на трон. Хоць Абель разам з 24 дваранамі даў т.з. «клятву двух тузінаў» ({{lang-da|dobbelt tylvter-ed}}), што не ўдзельнічаў у забойстве, меркаванне, што Эрык быў забіты па загадзе Абеля, да гэтага часу шырока распаўсюджана. Абель і яго жонка Мехцільда Гольштэйнская ({{lang-da|Mechtilde af Holsten}}) кіравалі ў Даніі палтара года. Ён быў забіты ў бітве [[29 чэрвеня]] [[1252]] года падчас карнай экспедыцыі ў [[Паўночная Фрысландыя|Паўночную Фрысландыю]]. Яго сын Вальдэмар быў захоплены архібіскупам [[Кёльн]]а для атрымання выкупу, таму каралём Даніі стаў малодшы брат Абеля Крыстафер I (які быў каранаваны на [[Ражство]] 1252 года). Каралева-ўдава Мехцільда ў [[1261]] годзе ажаніла з [[Біргер|ярлам Біргерам]]. Нашчадкі Абеля кіравалі ў паўднёвай [[Ютландыя|Ютландыі]] да [[1375]] года, часта сумесна са сваімі [[гольштэйн]]скімі сваякамі. Яны стваралі пастаянную праблему для дацкіх каралёў з-за сепаратысцкіх памкненняў. {{зноскі}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] 6aech2vwef8s2rd8y8nlbppd311rrut 0 179583 4183671 4022665 2022-08-11T20:24:50Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Пржэмысл Отакар I | арыгінал імя = {{lang-cs|Přemysl Otakar I.}}<br/>{{lang-de|Ottokar I.}} | выява = Po1 postava.jpg | шырыня = 200px | апісанне выявы = Пржэмысл Отакар I. <br /> Мініяцюра XIII стагоддзя з [[Псалтыр Германа Цюрынгскага|Псалтыры Германа Цюрынгскага]] | пасада = [[Спіс кіраўнікоў Чэхіі|князь Чэхіі]] | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = [[1192]] | перыядканец = [[1193]] | папярэднік = [[Вацлаў II, князь Чэхіі|Вацлаў II]] | пераемнік = [[Генрых Бржэціслаў|Генрых (Індржых) Бржэціслаў]] | каранацыя = | пасада_2 = [[Спіс кіраўнікоў Чэхіі|князь Чэхіі]] | пад імем_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1197]] | перыядканец_2 = [[1198]] | папярэднік_2 = [[Уладзіслаў Індржых|Уладзіслаў Генрых (Індржых)]] | пераемнік_2 = Чэхія ператворана ў каралеўства | каранацыя_2 = | пасада_3 = [[Спіс кіраўнікоў Чэхіі|кароль Чэхіі]] | пад імем_3 = | сцяг_3 = | перыядпачатак_3 = [[15 жніўня]] [[1198]] | перыядканец_3 = [[15 снежня]] [[1230]] | папярэднік_3 = | пераемнік_3 = [[Вацлаў I]] | каранацыя_3 = [[15 жніўня]] [[1198]], [[Майнц]] | суправіцель1_3 = [[Вацлаў I]] | суправіцель1перыядпачатак_3 = [[1228]] | суправіцель1перыядканец_3 = [[1230]] | пасада_4 = [[Спіс кіраўнікоў Маравіі#Князі Маравіі ў Оламаўцы|князь Оламаўца]] | пад імем_4 = | сцяг_4 = | перыядпачатак_4 = [[1179]] | перыядканец_4 = [[1182]] | папярэднік_4 = [[Вацлаў II, князь Чэхіі|Вацлаў II]] | пераемнік_4 = [[Конрад II, князь Чэхіі|Конрад I Ота]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Пржэ́мысл О́такар I''' ({{lang-cs|Premysl Otakar I.}}, {{lang-de|Ottokar I.}}; паміж [[1155]]<ref name="Hertel173">{{кніга|аўтар=Hertel Jacek.|загаловак=Imiennictwo dynastii piastowskiej we wczesnym średniowieczu|pages=173}}</ref> і [[1170]]<ref name="FGM">PŘEMYSL OTAKAR of Bohemia: Foundation for Medieval Genealogy.</ref> — {{Дата смерці|15|12|1230}}) — [[Спіс кіраўнікоў Маравіі#Князі Маравіі ў Оламаўцы|князь Оламаўца]] ў [[1179]]—[[1182]] гадах, [[Спіс кіраўнікоў Чэхіі|князь Чэхіі]] ў [[1192]]—[[1193]], [[1197]]—[[1198]] гадах, [[Спіс кіраўнікоў Чэхіі|кароль Чэхіі (Багеміі)]] з 1198 года. Паходзіў з дынастыі [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]], быў сынам караля Чэхіі [[Уладзіслаў II, князь Чэхіі|Уладзіслава II]] ад другога шлюбу з [[Юта Цюрынгская, каралева Чэхіі|Ютай Цюрынгскай]]. Падчас пачатку кіравання Пржэмысла Отакара ў Чэхіі ішлі міжусобныя войны за ўладу паміж рознымі лініямі дынастыі Пржэмысловічаў. Пераможцам з іх выйшаў Пржэмысл Отакар — яму ўдалося дамагчыся міру, умацаваць цэнтральную ўладу і прыслабіць палітычную самастойнасць буйной знаці<ref name="SovHistEnc">{{кніга|загаловак=Советская историческая энциклопедия|том=11, столб. 552}}</ref>. Умела выкарыстоўваючы барацьбу за тытул імператара [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] паміж [[Вельфы|Вельфамі]] і [[Гогенштаўфены|Гогенштаўфенамі]], Пржэмысл Отакар дамогся прызнання за сабой спадчыннага каралеўскага тытула і права праводзіць незалежную ад імперыі палітыку. Гэтыя правы былі замацаваны ў дакуменце, які атрымаў назва «[[Залатая сіцылійская була]]»<ref name="Tomek156">{{кніга|аўтар=Томек В.|загаловак=История Чешского королевства|старонкі=156—168}}</ref><ref name="Lubavsky126">{{кніга|аўтар=Любавский М. К.|загаловак=История западных славян|старонкі=126—127}}</ref>. Падчас кіравання Пржэмысла Отакара вырас міжнародны прэстыж Чэшскага каралеўства, а біскупы і духавенства атрымалі значныя правы і прывілеі<ref name="BSE">{{З ВСЭ|http://slovari.yandex.ru/Пржемысл/БСЭ/Пржемысл/|загаловак=Пржэмысл|выданне=3-е}}</ref><ref name="Picheta40">{{кніга|аўтар=Пичета В. И.|загаловак=История Чехии|старонкі=40—44}}</ref>. == Шлюб і дзеці == 1-я жонка: з 1178 (развод 1198/1199) '''[[Адэльгейда Мейсенская|Адэльгейда (Адлета) Мейсенская]]''' (пам. 1 лютага 1211), дачка [[маркграф Мейсена|маркграфа Мейсена]] [[Атон (маркграф Мейсена)|Атона Багатага]] і Гедвігі Брадэнбургскай. Дзеці: * '''Ураціслаў''' (пам. пасля 1225) * '''[[Маргарыта Чэшская, каралева Даніі|Маргарыта (Дагмар)]]''' (пам. 24 мая 1212); муж: з 1205 '''[[Вальдэмар II, кароль Даніі|Вальдэмар II ''Пераможца'']]''' (1170 — 28 сакавіка 1241), [[кароль Даніі]] * '''[[Бажыслава Чэшская|Бажыслава]]''' (пам. 2 лютага да 1238); муж: '''[[Генрых I, граф Ортэнбурга|Генрых I]]''' (пам. 15 лютага каля 1241), [[граф Ортэнбурга]] * '''Гедвіга''' 2-я жонка: з каля 1198/1199 '''[[Канстанцыя Венгерская]]''' (каля 1180 — 6 снежня 1240), дачка [[кароль Венгрыі|караля Венгрыі]] [[Бела III|Белы III]] і Агнэс (Ганны) дэ Шаціён-сюр-Луан. Дзеці: * '''Ураціслаў''' (каля 1200 — да 1209) * '''Юта''' (пам. 2 чэрвеня 1230); муж: з 1213 '''[[Бернхард, герцаг Карынтыі|Бернхард]]''' (пам. 4 студзеня 1256), [[герцаг Карынтыі]] * '''[[Ганна Легніцкая|Ганна]]''' (каля 1201/1204 — 23 чэрвеня 1265); муж: з 1214/1218 '''[[Генрых II Набожны|Генрых II ''Набожны'']]''' (1196/1204 — 9 красавіка 1241), [[князь Ніжняй Сілезіі]] * '''Агнэс''' (пам. у маленстве) * '''[[Вацлаў I|Вацлаў (Венцэль) I]]''' (1205 — 23 верасня 1253), кароль Чэхіі з 1230 * '''[[Уладзіслаў II, маркграф Маравіі|Уладзіслаў (II)]]''' (1207 — 10 лютага 1228), [[маркграф Маравіі]] з 1224 * '''[[Пржэмысл, маркграф Маравіі|Пржэмысл]]''' (1209 — 16 кастрычніка 1239), маркграф Маравіі з 1228 * '''Блажэна''' (1210 — 24 кастрычніка 1281) * '''[[Агнэса Чэшская|Агнэса (Анежка)]]''' (1211 — 2 сакавіка 1282), манашка кляштара Св. Францыска ў Празе, пазней ігумення. Кананізавана 12 лістапада 1989 года. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{ВТ-ЭСБЕ|Оттокар I|Липовский А. Л.}} * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/BOHEMIA.htm#_Toc278782574 |title= KINGS of BOHEMIA 1158-1306 (PŘEMYSLID)|accessdate=2010-10-11}} * {{cite web|url=http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/premysliden_herzoege_von_boehmen_maehren/ottokar_1_przemysl_koenig_von_boehmen_1230_premysliden/ottokar_1_przemysl_koenig_von_boehmen_+_1230.html|title=Przemysl Ottokar I. Herzog von Böhmen, König von Böhmen|publisher=Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer|accessdate=2011-12-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930204329/http://www.genealogie-mittelalter.de/premysliden_herzoege_von_boehmen_maehren/ottokar_1_przemysl_koenig_von_boehmen_1230_premysliden/ottokar_1_przemysl_koenig_von_boehmen_+_1230.html|archivedate=30 верасня 2007|deadurl=no}} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] [[Катэгорыя:Каралі чэшскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралеўства Багемія]] 4ogyhazhn2z904mjcatdd3gbb91lh2g 0 180844 4183705 3696331 2022-08-11T20:28:20Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Кнуд}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Кнуд VI | арыгінал імя = {{lang-da|Knud 6.}} | выява = Knud den Sjettes segl.png | апісанне выявы = [[Пячатка Кнуда VI]] | шырыня = 280px | пасада = [[Спіс каралёў Даніі|кароль Даніі]] | парадак = 19 | пад імем = | сцяг = Flag of Denmark.svg | сцяг2 = National Coat of arms of Denmark.svg | перыядпачатак = [[1182]] | перыядканец = [[1202]] | папярэднік = [[Вальдэмар I Вялікі]] | пераемнік = [[Вальдэмар II, кароль Даніі|Вальдэмар II]] | каранацыя = | адрачэнне = | спадчыннік = | суправіцель1 = [[Вальдэмар I Вялікі]] | суправіцель1перыядпачатак = [[1157]] | суправіцель1перыядканец = [[1182]] | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | пасада_2 = Суправіцель [[Спіс каралёў Даніі|караля Даніі]] | парадак_2 = | пад імем_2 = | сцяг_2 = Flag of Denmark.svg | сцяг2_2 = National Coat of arms of Denmark.svg | перыядпачатак_2 = [[1170]] | перыядканец_2 = [[1182]] | папярэднік_2 = | пераемнік_2 = | каранацыя_2 = | адрачэнне_2 = | спадчыннік_2 = | веравызнанне = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | імя пры нараджэнні = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = Не }} '''Кнуд VI''' ({{lang-da|Knud 6.}}, {{ДН|||1163}} — {{ДС|12|11|1202}}) — кароль Даніі з 1182 года, суправіцель свайго бацькі [[Вальдэмар I Вялікі|Вальдэмара I]] з 1170. Старэйшы сын [[Вальдэмар I Вялікі|Вальдэмара I]] і [[Сафія Валадараўна|Сафіі Валадараўны]]. Па час яго праўлення Данія распаўсюдзіла свой ​​уплыў на тэрыторыі [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] ўздоўж паўднёвага берага [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] (Памеранія, Мекленбург, Гольштэйн). Роля Кнуда ў пашырэнні тэрыторыі Даніі была менш значная ў параўнанні з дзейнасцю яго брата Вальдэмара, герцага Гольштэйна (пасля дацкі кароль Вальдэмар II), і дацкага архібіскупа Абсалона. {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] 0m0rpoq5czcdg9kqns1z759vz3elzoj 0 181373 4183511 4181654 2022-08-11T20:07:32Z Artsiom91Bot 51617 /* Гл. таксама */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Buonaparte.svg|thumb|Герб дому Банапартаў]] '''Банапа́рты'''; адз. лік у італьянскім вымаўленні '''Буанапа́ртэ''', у французскім '''Банапа́рт''' ({{lang-it|Buonaparte}}, {{lang-fr|Bonaparte}}) — дваранская сям'я [[корсіка|карсіка]]нскага паходжання, якая стала ў [[1804]], пасля таго, як [[Напалеон I Банапарт]] абвясціў сябе імператарам французаў ([[Першая імперыя]]), кіруючай дынастыяй Францыі. Пазней Напалеон узвёў на шэраг еўрапейскіх прастолаў сваіх братоў, сясцёр, пасерба ([[Яўген Багарнэ|Яўгена Багарнэ]]). Такім чынам, Банапарты сталі каралеўскім ці герцагскім домам у гэтых краінах. Самастойнай палітыкі яны не вялі, Напалеон некалькі разоў пераводзіў іх з прастола на прастол. Пасля падзення Напалеона ў [[1814]] усе яго сваякі таксама пазбавіліся ўлады. Пасля смерці Напалеона I у [[1821]] годзе главой сям'і намінальна стаў яго сын, так званы [[Напалеон II]], які нарадзіўся ў 1811 і выхоўваўся пры двары дзеда [[Франц II|Франца I Аўстрыйскага]] як аўстрыйскі эрцгерцаг. У 1832 годзе малады чалавек сканаў ад [[сухоты|сухот]], і дом узначаліў яго стрыечны брат, сын былога галандскага караля [[Луі Банапарт]]а, прынц Луі Напалеон Банапарт. Пасля шэрагу авантурных спроб захапіць прастол, Луі Напалеон быў абраны ў [[1848]] прэзідэнтам французскай Другой рэспублікі, а ў [[1852]] годзе абвясціў сябе імператарам як [[Напалеон III]] ([[Другая імперыя]]). Напалеон III быў звергнуты ў 1870 г. і памёр у 1873 г. Яго адзіны сын, [[Напалеон Эжэн, прынц імперыі|Напалеон Эжэн Жан Жазеф (так званы Напалеон IV)]], загінуў у Паўднёвай Афрыцы на вайне з [[зулус]]амі ў [[1879]]. Пасля яго гібелі вяршэнства ў доме перайшло да нашчадкаў [[Жэром Банапарт|Жэрома Банапарта]]. Гэта лінія працягваецца і цяпер, з'яўляючыся адзінай бесперапыннай мужчынскай лініяй сям'і Банапартаў. У мінулым існавалі і іншыя бакавыя лініі Банапартаў (у прыватнасці, у [[ЗША]]). Да Банапартаў адносяць таксама сям'ю [[Багарнэ]] (нашчадства першай жонкі Напалеона I [[Жазэфіна Багарнэ|імператрыцы Жазэфіны]] ад першага шлюбу). Бліжэйшымі сваякамі Банапартаў з'яўляюцца прынцы [[Мюраты]] (нашчадства маршала і неапалітанскага караля [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] і сястры Напалеона I [[Караліна Банапарт|Караліны]]). == Гл. таксама == * [[Банапартысты]] {{Каралеўскія дынастыі}} [[Катэгорыя:Банапарты| ]] [[Катэгорыя:Дынастыі Францыі]] mvu8xh0yw0mqg7tpiq39vzn0gmoftdt 14 181559 4183823 2401185 2022-08-11T20:41:43Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{Commonscat|House of York}} {{DEFAULTSORT:Ёркі}} [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Вайна Пунсовай і Белай ружы]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] gtvo8q3vd86q8tc5gya18hqjacff956 4183836 4183823 2022-08-11T20:45:56Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Ёркаў]] у [[Катэгорыя:Ёркі]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{Commonscat|House of York}} {{DEFAULTSORT:Ёркі}} [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Вайна Пунсовай і Белай ружы]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] gtvo8q3vd86q8tc5gya18hqjacff956 0 182151 4183763 3491269 2022-08-11T20:34:39Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki : ''Пра сына рэгента гл. [[Людовік дэ Бурбон, герцаг Арлеанскі]]'' {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Людовік I Арлеанскі | арыгінал імя = Louis d'Orléans | выява = LudvikOrlean Pizan.jpg | шырыня = 200px | апісанне выявы = | пасада = [[герцаг Арлеанскі]] | парадак = 2 | пад імем = | сцяг = Blason_duche_fr_Orleans_(ancien).svg | перыядпачатак = [[1392]] | перыядканец = [[23 лістапада]] [[1407]] | папярэднік = [[Філіп Валуа, герцаг Арлеанскі|Філіп I]] | пераемнік = [[Карл, герцаг Арлеанскі|Карл I]] | пасада_2 = [[Графы і герцагі дэ Валуа|герцаг Валуа]] | парадак_2 = 1 | пад імем_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1392]] | перыядканец_2 = [[23 лістапада]] [[1407]] | папярэднік_2 = [[Філіп Валуа, герцаг Арлеанскі|Філіп II]], [[Графы і герцагі дэ Валуа|граф Валуа]] | пераемнік_2 = [[Карл, герцаг Арлеанскі|Карл I]] | пасада_3 = [[Спіс графаў і герцагаў Ангулемскіх|граф Ангулемскі]] | парадак_3 = | пад імем_3 = | сцяг_3 = | перыядпачатак_3 = [[1394]] | перыядканец_3 = [[23 лістапада]] [[1407]] | папярэднік_3 = [[Жан, герцаг Берыйскі|Іаан II Скупы]] | пераемнік_3 = [[Жан III, граф Ангулема|Іаан (Жан) III Добры]] | пасада_4 = [[графства Перыгор|граф Перыгорскі]] | парадак_4 = | пад імем_4 = | сцяг_4 = | перыядпачатак_4 = [[1400]] | перыядканец_4 = [[23 лістапада]] [[1407]] | папярэднік_4 = [[Аршамбо VI Юны]] | пераемнік_4 = [[Жан III, граф Ангулема|Іаан (Жан) I Добры]] | пасада_5 = [[Спіс графаў і герцагаў Тура|герцаг Турэньскі]] | парадак_5 = | пад імем_5 = Людовік II | сцяг_5 = | перыядпачатак_5 = [[1386]] | перыядканец_5 = [[1392]] | папярэднік_5 = [[Людовік I Анжуйскі]] | пераемнік_5 = [[Жан Французскі]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Людовік Арлеанскі''' ({{lang-fr|Louis d’Orléans}}; {{Дата нараджэння|13|3|1372}} — {{Дата смерці|23|11|1407}}, [[Парыж]]) — [[Герцагі Арлеанскія|герцаг Арлеанскі]] з [[1392]] года, граф дэ [[Бамон-сюр-Уаз|Бамон]] і дэ [[Шато-Цьеры]], [[герцаг Турэні]] з [[1386]] года, [[герцагі дэ Валуа|герцаг дэ Валуа]], [[граф Ангулема]] з [[1394]] года, [[граф Перыгора]] з [[1400]] года, [[граф Дро]] з [[1401]] года, [[граф Суасона]] з [[1404]] года, [[герцаг Люксембурга]] з [[1407]] года. Сын караля Францыі [[Карл V Мудры|Карла V Мудрага]] з дынастыі Валуа і Жанны, дочкі [[П'ер I дэ Бурбон|П’ера I дэ Бурбона]], брат Карла VI Вар’ята. Яго нашчадак стаў каралём Францыі пад імем Францыска I. Забіты [[23 лістапада]] [[1407]] года на Старой Храмавай вуліцы ў Парыжы Раулем д’Анкетанвілем па замове свайго ворага [[Жан Бясстрашны|Жана Бясстрашнага]] == Сям’я == Жонка: з [[1389]] года [[Валянціна Вісконці д'Асці]] ([[1366]]—[[1408]]). Ад шлюбу 10 дзяцей, у тым ліку: * [[Карл Арлеанскі]] ([[1394]]—[[1465]]), герцаг Арлеанскі, паэт. * Філіп Арлеанскі ([[1396]]—[[1420]]), граф дэ Верцю * [[Жан Ангулемскі|Жан II Добры]] ([[1404]]—[[1467]]), граф Ангулемскі * Маргарыта Арлеанская ([[1406]]—[[1466]]) Пазашлюбная сувязь: Марыета д’Энгіен (каля [[1380]] — каля [[1407]]), адзін сын: * [[Жан дэ Дзюнуа]] ([[23 лістапада]] [[1402]] — [[24 лістапада]] [[1468]]) — выбітны французскі военачальнік. {{зноскі}} == Літаратура == * Вадим Устинов, «Столетняя война и войны роз», М.: АСТ, 2007. {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Герцагі Арлеанскія]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Постаці Стагадовай вайны]] [[Катэгорыя:Графы ангулемскія]] [[Катэгорыя:Герцагі люксембургскія]] [[Катэгорыя:Графы суасонскія]] [[Катэгорыя:Герцагі Турэньскія]] qj2btxoq2cbriku7fujamj1t3ayao9x 0 182154 4183769 3831488 2022-08-11T20:35:07Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Філіп}} {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Філіп дэ Валуа (Філіп Арлеанскі)''' ({{lang-fr|Philippe d'Orléans}}, [[1 ліпеня]] [[1336]], [[Венсен]] — [[1 верасня]] [[1376]], [[Арлеан]]) — [[Герцагі Арлеанскія|першы герцаг Арлеанскі]] з [[1344]] года, [[герцаг Турэньскі]] з [[1360]] года, [[граф дэ Валуа]] з [[1344]] года, [[граф дэ Бамон-ле-Рожы]] з [[1345]] года, чацвёрты сын караля Францыі [[Філіп VI, кароль Францыі|Філіпа VI Валуа]] і [[Жанна Бургундская, каралева Францыі|Жанны Бургундскай]]. Малодшы брат французскага караля [[Іаан II, кароль Францыі|Жана II Добрага]]. == Біяграфія == У [[1344]] годзе 8-гадовы Філіп быў прызначаны сваім бацькам, каралём Францыі [[Філіп VI, кароль Францыі|Філіпам VI Валуа]], [[Герцагі Арлеанскія|першым герцагам Арлеанскім]]. Акрамя гэтага, насіў тытулы герцага дэ Турэнь, графа дэ Валуа і дэ [[Бамон-ле-Ражэ]]. [[19 верасня]] [[1356]] года герцаг Філіп Арлеанскі ўдзельнічаў у знакамітай бітве з англічанамі [[Бітва пры Пуацье, 1356|пры Пуацье]], дзе камандаваў другой лініяй французскай арміі. Пасля разгрому свайго атрада атуліўся за атрадамі трэцяй лініі, якой камандаваў кароль Францыі [[Іаан II, кароль Францыі|Жан Добры]]. Удзельнічаў у паседжаннях Генеральных штатаў, пакуль кароль знаходзіўся ў палоне ў Англіі. [[1 верасня]] [[1376]] года 40-гадовы герцаг Філіп Арлеанскі сканаў у [[Арлеан]]е. Яго ўладанні перайшлі да французскай кароны. == Сям’я == [[18 студзеня]] [[1345]] года 8-гадовы Філіп Арлеанскі ажаніўся з 16-гадовай [[Бланка Французская, герцагіня Арлеанская|Бланцы Французскай]] (1 красавіка 1328 — 8 студзеня 1392), графіні дэ [[Бамон-ле-Ражэ]], малодшай (трэцяй) дачкі караля Францыі [[Карл IV Прыгожы|Карла IV Прыгожага]] і [[Жанна д’Эўро|Жанны д’Эўро]]. Законных дзяцей не пакінуў. Пазашлюбны сын — Луі (пам. [[27 сакавіка]] [[1397]]), [[бастард]] Арлеанскі, біскуп [[Пуацье]] і [[Бавэ]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Устинов В. Г. Столетняя война и Войны Роз. — М.: АСТ: Астрель, Хранитель, 2007. — С. 453. — (Историческая библиотека). — 1500 экз. — ISBN 978-5-17-042765-9 {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Герцагі Арлеанскія]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Графы Валуа]] [[Катэгорыя:Герцагі Турэньскія]] [[Катэгорыя:Графы дэ Бамон-ле-Ражэ]] gdi1zpn3635esm2aj9fcrnztczc51ib 0 182161 4183764 2822597 2022-08-11T20:34:43Z Artsiom91Bot 51617 /* Крыніцы */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Livre d'heures de Catherine de Medicis 04.jpg|thumb|right|Людовік Арлеанскі з сёстрамі]] '''Людовік III Арлеанскі''' ({{lang-fr|Louis d’Orléans}}; {{ДН|3|2|1549}}, {{МН|Фантэнбло||}}, [[Францыя]] — {{ДС|24|10|1550}}, [[Мант-ла-Жалі]], [[Францыя]]) — [[герцаг Арлеанскі]], другі сын і чацвёртае дзіця ў сям'і [[Генрых II, кароль Францыі|Генрыха II, караля Францыі]] і [[Кацярына Медычы|Кацярыны Медычы]]. Брат трох [[Спіс манархаў Францыі|каралёў Францыі]] — [[Францыск II, кароль Францыі|Францыска II]], [[Карл IX, кароль Францыі|Карла IX]] і [[Генрых III, кароль Францыі|Генрыха III]]. == Біяграфія == У сям'і [[Генрых II, кароль Францыі|Генрыха II]] і [[Кацярына Медычы|Кацярыны Медычы]] доўга не нараджаліся дзеці. Толькі да [[1544]] нарадзіўся [[Францыск II|першы сын]], а потым [[Елізавета Валуа|Елізавета]] і [[Клод Валуа|Клод]]. Людовік услед за імі нарадзіўся ў [[палац Фантэнбло|палацы Фантэнбло]] 3 лютага 1549 года і быў 2-м у чарзе атрымання ў спадчыну французскай кароны. Як і яго старэйшы брат, быў аддадзены на выхаванне да [[Дыяна дэ Пуацье|Дыяны дэ Пуацье]]. Паводле некаторых даных, яго жадалі зрабіць спадчыннікам герцага Урбінскага, але іх планам не было наканава здзейсніцца. Пасля хрышчэння, ён памёр у горадзе [[Мант-ла-Жалі]] 24 кастрычніка 1550 годзе. == Крыніцы == * Livre d’Heures de Caterine de Medici, 1556 [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Герцагі Арлеанскія]] [[Катэгорыя:Прынцы Францыі]] hgxmtchhlc1c17g5kihzxcp0ohk5lxk 0 182176 4183778 4008175 2022-08-11T20:35:33Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Малодшы Бургундскі дом''' ці '''Бургундская галіна дынастыі Валуа''' — галіна французскага каралеўскага роду [[Валуа]], якая кіравала ў [[герцагства Бургундыя|герцагстве Бургундыя]] і шэрагу іншых уладанняў з [[1363]] года. == Гісторыя == Родапачынальнікам яе быў сын [[кароль Францыі|караля Францыі]] [[Іаан II Добры|Іаана II Добрага]] — [[Філіп II Смелы]] (пам. 1404), які атрымаў у 1363 годзе герцагства Бургундыя. Пасродкам удалага шлюбу Філіп далучыў да сваіх уладанняў графствы [[графства Фландрыя|Фландрыя]], [[Артуа]], [[графства Невер|Невер]], [[графства Рэтэль|Рэтэль]] і [[графства Бургундыя|Бургундыя (Франш Кантэ)]]. Ад яго сыноў пайшлі некалькі галін роду. === Старэйшая галіна === [[Выява:Blason fr Bourgogne.svg|thumb|150px|left|Герб герцагаў Бургундыі дынастыі Валуа]] Родапачынальнікам яе быў старэйшы сын Філіпа Смелага — [[Іаан Бясстрашны|Іаан (Жан) Бясстрашны]], які пасля смерці бацькі атрымаў у спадчыну яго асноўныя ўладанні, уключаючы Бургундыю. Сын і пераемнік Жана, [[Філіп III Добры]], яшчэ больш павялічыў уладанні роду. У [[1429]] годзе ён далучыў [[маркграфства Намюр]], а ў [[1432]] годзе яшчэ шэраг уладанняў у Нідэрландах, у тым ліку [[Фрысландыя, гістарычная вобласць|Фрысландыю]], Галандыю, [[правінцыя Зеландыя|Зеландыю]] і Эно. Пасля смерці свайго кузена [[Філіп, герцаг Брабанта|Філіпа дэ Сен-Поля]] ў [[1430]] годзе ён атрымаў у спадчыну герцагствы Брабант, Лімбург і [[маркграфства Антверпен]]. А ў [[1443]] годзе купіў герцагства [[Люксембург]] у сваёй цёткі [[Елізавета фон Гёрліц|Елізаветы фон Гёрліц]]. Нядзіўна, што пасля ўсяго гэтага Філіп стаў зваць сябе «Вялікім герцагам Захаду». Па мужчынскай лініі галіна загасла ў [[1477]] годзе пасля смерці сына Філіпа Добрага, [[Карл Смелы|Карла Смелага]]. Адзіная дачка Карла, [[Марыя Бургундская]] атрымала ў спадчыну яго шырокія ўладанні, але неўзабаве незалежная Бургундская дзяржава, знясіленае войнамі, дэ-факта спыніла існаванне як суверэнная дзяржава пасля падзелу яе паміж [[Людовік XI|Людовікам XI]], які атрымаў герцагства Бургундыя, і мужам Марыі, імператарам [[Максіміліян I, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Максіміліянам I]], які атрымаў [[Нідэрланды]] і [[Франш-Кантэ]]. === Брабанцкая галіна === Родапачынальнікам галіны быў другі сын Філіпа Смелага — [[Антуан, герцаг Брабанта|Антуан]], які першапачаткова кіраваў у [[графства Рэтэль|графстве Рэтэль]], аднак пазней ён пасродкам шлюбу атрымаў у спадчыну герцагствы [[герцагства Брабант|Брабант]] і [[герцагства Лімбург|Лімбург]]. Галіна загасла ў [[1430]] годзе пасля смерці [[Філіп, герцаг Брабанта|Філіпа Брабанцкага]], малодшага сына Антуана, які пакінуў толькі незаконных дзяцей, нашчадства якіх загасла ў [[1498]] годзе. === Неверская галіна === Родапачынальнікам галіны быў трэці сын Філіпа Смелага — [[Філіп II, граф Невера|Філіп II]], якому старэйшы брат, Жан, пасля смерці бацькі ў [[1404]] годзе перадаў [[графства Невер]], а ў [[1406]] годзе ён атрымаў яшчэ і Рэтэль. Па мужчынскай лініі галіна загасла пасля смерці ў [[1491]] годзе графа [[Жан II, граф Невера|Жана II]] (1415—1491). Яго перажылі толькі дзве дочкі, якія падзялілі спадчыну бацькі. [[Елізавета, графіня Невера|Елізавета]] (1439—1483) атрымала Невер, перадаўшы яго пасродкам шлюбу ў [[Ламаркі|Клеўскі дом]], а [[Шарлота, графіня Рэтэля|Шарлота]] (1472—1500) — Рэтэль, які праз шлюб яе дачкі таксама перайшоў да граф Невера з Клеўскага дому. == Гл. таксама == * [[Анжуйская галіна дому Валуа]] == Спасылкі == * {{cite web|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/BURGUNDY.htm#_Toc146942731|title=DUKES of BURGUNDY (VALOIS)|work=Foundation for Medieval Genealogy|accessdate=2010-01-22|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/61DNFn61I?url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/BURGUNDY.htm#_Toc146942731|archivedate=26 жніўня 2011|deadurl=no}} [[Катэгорыя:Бургундская галіна дынастыі Валуа]] [[Катэгорыя:Валуа]] 309xsdu44g3jvrgb1zkfk4tb5vflgxo 0 182216 4183580 4182145 2022-08-11T20:15:14Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом |колер фону = |прозвішча = Ланкастэры |на роднай мове = {{lang-en|House of Lancaster}} |герб = Red Rose Badge of Lancaster.svg |шырыня герба = 120px |подпіс = Пунсовая ружа Ланкастэраў |краіна = [[Англія]] |родапачынальны дом = |тытулы = [[Ланкастэр, графскі і герцагскі тытул|герцаг Ланкастэр]],<br />[[кароль Англіі]] |заснавальнік = [[Джон Гонт]] |апошні кіраўнік = [[Генрых VI, кароль Англіі|Генрых&nbsp;VI]] |цяперашні глава = |год заснавання = 1362 |спыненне роду = 1471 (па мужчынскай лініі) |зрушэнне = |нацыянальнасць = |малодшыя лініі = |Commons = House of Lancaster |Rodovid = Ланкастэры }} '''Ланка́стэры''' ({{lang-en|House of Lancaster}}) — бакавая галіна каралеўскага дому [[Плантагенеты|Плантагенетаў]]. == Сімвал Ланкастэраў == [[Выява:Choosing the Red and White Roses.jpg|thumb|left|200px|Генры Артур Пейн. Сцэна ў садзе [[Тэмпл]]а ў першай частцы п'есы «{{нп5|Генрых VI, п'еса|Генрых&nbsp;VI||Henry VI (play)}}», дзе прыхільнікі варожых фракцый выбіраюць чырвоныя і белыя ружы]] Пышная і вельмі яркая дамаская ружа з моцным прыемным пахам была самай распаўсюджанай і любімай сярод усіх шматлікіх відаў сярэднявечных руж. Меркавана, у 1250 годзе яе прывёз у Праванс з мусульманскага Усходу адзін з удзельнікаў Крыжовых паходаў — [[граф Шампані]] [[Цібо IV, граф Шампані|Цібо IV Вялікі]], празваны Спеваком. Паводле легенды, [[Джон Гонт|граф Ланкастэрскі]], зачараваны гэтай ружай у адным з садоў Францыі, захапіў яе да сябе на радзіму<ref>{{кніга|аўтар=Marty-Duffaut Josy.|загаловак=Le Potager du Moyen Âge|pages=199}}</ref>. У памяці пакаленняў умацавалася, што пунсовая дамаская ружа стала сімвалам гэтага магутнага дому, у часы шматгадовай барацьбы з [[Ёркі|Ёркамі]] за карону краіны. Аднак у гербе Ланкастэраў не было пунсовай ружы, упершыню яе з белай ружай аб'яднаў у сваім гербе [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрых VII Цюдар]], які лічыў сябе спадчыннікам і Ланкастэраў, і Ёркаў (праз жонку). Эпізод з выбарам руж, які паказаны [[Уільям Шэкспір|Шэкспірам]] у [[Генрых VI, частка 1|першай частцы п'есы «Генрых VI»]], цалкам выдуманы ім. == Гісторыя == Заснавальнікам дому Ланкастэраў з'яўляецца [[Джон Гонт]] (ці Іаан [[Гент|Генцкі]], празваны так па месцы нараджэння), герцаг Ланкастэр (1340—1399) — трэці выжылы сын англійскага караля [[Эдуард III|Эдуарда III]]. Сын Джона Гонты Генрых Болінгбрак (1367—1413) у 1399 годзе зрынуў свайго стрыечнага брата [[Рычард II|Рычарда II]], і стаў каралём пад імем [[Генрых IV, кароль Англіі|Генрыха IV]], захаваўшы (як і яго сын і ўнук) тытул герцага Ланкастэра. сын [[Генрых V, кароль Англіі|Генрых V]] (1387—1422), кароль Англіі (1413—1422), у сваю чаргу яго спадчыннікам стаў адзіны сын [[Генрых VI, кароль Англіі|Генрых VI]] (1421—1471). Генрых VI стаў каралём ва ўзросце 10 месяцаў, і за яго кіравалі яго дзядзькі, [[Джон Ланкастэрскі, герцаг Бедфард|Джон, герцаг Бедфард]], і [[Хамфры Ланкастэрскі, герцаг Глостэр|Хамфры, герцаг Глостэр]]. Ён таксама быў каранаваны (падчас [[Стагадовая вайна|Стагадовай вайны]]) як кароль [[Францыя|Францыі]]. Генрых VI пакутаваў на псіхічныя расстройствы. У 1461 годзе ён быў зрынуты прадстаўнікамі іншай бакавой галіны Плантагенетаў, [[Ёркі|Ёркамі]]. Але ў 1470 годзе, падчас [[вайна Пунсовай і Белай ружы|войны Пунсовай і Белай ружы]], ён на некалькі месяцаў ізноў стаў каралём — да красавіка 1471 года, пасля чаго быў ізноў звергнуты і забіты. Незадоўга да гэтага яго адзіны сын [[Эдуард Вэстмінстэрскі|Эдуард, прынц Уэльскі]], загінуў у [[бітва пры Т'юксберы|бітве пры Т'юксберы]], так што з забойствам Генрыха VI галіна Ланкастэраў па мужчынскай лініі згасла. [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрых VII]], заснавальнік дынастыі [[Цюдары|Цюдараў]], які заняў прастол у 1485 годзе, быў нашчадкам пазашлюбнага (пасля ўзаконенага) [[Джон Бофарт, 1-ы граф Сомерсет|сына]] Джона Гонта<ref>Праз сына [[Джон Гонт|Джона Гонта]], [[Джон Бофарт, 1-ы граф Сомерсет|Джона Бофарта, 1-га графа Сомерсет]], яго сына, [[Джон Бофарт, 1-ы герцаг Сомерсет|Джона Бофарта, 1-га герцага Сомерсет]], і яго дачку, [[Маргарэт Бофарт]], маці [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха VII]]</ref> і лічыўся спадчыннікам дому Ланкастэраў. Узыйшоўшы на прастол, ён прыняў таксама тытул герцага Ланкастэрскага, які з таго часу непадзельны з брытанскай каронай. {{зноскі}} == Гл. таксама == * [[Спіс герцагскіх тытулаў Брытанскіх астравоў]] == Літаратура == * K. B. McFarlane. ''Lancastrian Kings and Lollard Knights''. Oxford University Press, 1972. ISBN 0-19-822344-7. P.361. == Спасылкі == * [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/328992/House-of-Lancaster Артыкул «House of Lancaster»] у энцыклапедыі «[[Брытаніка]]»{{ref-en}} * [http://www.warsoftheroses.com/lancaster.cfm Генеалагічнае дрэва Ланкастэраў на сайце Wars of the Roses] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090718202800/http://www.warsoftheroses.com/lancaster.cfm |date=18 ліпеня 2009 }}{{ref-en}} * [http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/KingsandQueensofEngland/TheLancastrians/TheLancastrians.aspx Ланкастэры на афіцыйным сайце Брытанскай манархіі]{{ref-en}} * [http://www.royalty.nu/Europe/England/Lancaster/index.html Бібліяграфія кніг пра прадстаўнікоў Ланкастэрскай дынастыі]{{ref-en}} {{Англійскія дынастыі}} [[Катэгорыя:Ланкастэры| ]] [[Катэгорыя:Вайна Пунсовай і Белай ружы]] oqxfea5v63me6mi5ei0jxgbyfhjyznz 0 182821 4183825 4182147 2022-08-11T20:42:34Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом |колер фону = |прозвішча = Ёркі |на роднай мове = {{lang-en|House of York}} |герб = Yorkshire rose.svg |шырыня герба = 120px |подпіс = Белая ружа Ёркаў |краіна = [[Англія]] |родапачынальны дом = |тытулы = [[герцаг Ёркскі]],<br />[[кароль Англіі]] |заснавальнік = [[Эдмунд Лэнглі, 1-ы герцаг Ёркскі|Эдмунд Лэнглі]] |апошні кіраўнік = [[Рычард&nbsp;III]] |цяперашні глава = {{нп5|Фрэнсіс Фіцхерберт, 15-ы барон Стафард|Фрэнсіс Фіцхерберт||Francis Fitzherbert, 15th Baron Stafford}} |год заснавання = 1385 |спыненне роду = 1499 (па мужчынскай лініі) |зрушэнне = |нацыянальнасць = |малодшыя лініі = |Commons = |Rodovid = }} '''Ёркі''', '''Ёркская дынастыя''' ({{lang-en|House of York}}) — каралеўская дынастыя, галіна [[Плантагенеты|Плантагенетаў]], якая прыйшла да ўлады ў Англіі падчас [[Вайна Пунсовай і Белай ружы|вайны Пунсовай і Белай ружы]] і кіравала з 1461 па 1485 год (з перапынкам у 1470—1471 гадах). Эмблемай Ёркаў была белая ружа. == Паходжанне. Правы на прастол Морцімераў == Па мужчынскай лініі Ёркі былі нашчадкамі чацвёртага сына [[Эдуард III|Эдуарда III]], [[Эдмунд Лэнглі, 1-ы герцаг Ёркскі|Эдмунда Лэнглі]], [[герцаг Ёркскі|герцага Ёркскага]] (адсюль назва), па жаночай — другога, [[Лаянел Антверп, герцаг Кларэнс|Лаянела Антверпа, герцага Кларэнса]]. З прычыны таго, што англійскія законы пераходу ў спадчыну прастола прадугледжваюць пераход кароны па жаночай лініі, Ёркі сцвярджалі, што іх дынастычныя правы большыя, чым у [[Ланкастэры|Ланкастэраў]], якія кіравалі з 1399 года дзякуючы дзяржаўнаму перавароту і паходзілі ад трэцяга сына Эдуарда III — [[Джон Гонт|Джона Гонта]]. Сапраўды, з 1385 па 1399 год нашчадкі Лаянела — Роджэр і Эдмунд Морцімеры, графы Марч — былі спадчыннікамі бяздзетнага караля [[Рычард II|Рычарда II]]. Пры жыцці [[Генрых IV, кароль Англіі|Генрыха IV]], які зрынуў Рычарда II, Эдмунд Морцімер знаходзіўся пад вартай і быў вызвалены толькі пасля смерці караля ў 1413 годзе. Эдмунд Лэнглі (памёр у 1402 годзе) меў двух сыноў — [[Эдуард Норычскі, 2-гі герцаг Ёркскі|Эдуарда, 2-га герцага Ёркскага]], які быў бяздзетным, і [[Рычард Конісбург, 3-ці граф Кембрыдж|Рычарда, графа Кембрыджа]], які быў у шлюбе з Ганнай Морцімер, праўнучкай Лаянела Кларэнса і сястры Эдмунда Морцімера, і меў ад яе сына [[Рычард Плантагенет, 3-ці герцаг Ёркскі|Рычарда]] (нар. 1411). У жніўні 1415 года ў [[Саўтгемптан]]е, перад адпраўленнем караля [[Генрых V, кароль Англіі|Генрыха V]] у Францыю, граф Кембрыдж узначаліў змову супраць караля, збіраючыся ўзвесці на прастол брата сваёй жонкі графа Марча. Змова была раскрыта (паводле некаторых даных, самім Марчем), а граф Кембрыдж пазбаўлены тытулаў і пакараны смерцю. Праз два месяцы, у кастрычніку 1415 года, яго старэйшы брат герцаг Ёркскі загінуў у [[бітва пры Азенкуры|бітве пры Азенкуры]]. Спадчыннікам герцагства Ёркскага стаў сын Кембрыджа, 4-гадовы Рычард, які атрымаў тытул герцага Ёркскага не адразу пасля гібелі дзядзькі (з прычыны таго, што яго бацька быў абвешчаны здраднікам), а праз некаторы час. == Ёркі ўспадкоўваюць прэтэнзіі Морцімераў == У 1425 годзе Рычард Ёркскі атрымаў у спадчыну тытул [[граф Марч|графа Марч]] і вялікія ўладанні ад свайго дзядзькі па маці Эдмунда Морцімера, які быў старэйшым сярод нашчадкаў Эдуарда III; з гэтага часу Ёркі сталі патэнцыйнымі прэтэндэнтамі на карону. У 1455 годзе, скарыстаўшыся псіхічнай хваробай ланкастэрскага караля [[Генрых VI, кароль Англіі|Генрыха VI]] і няўдачамі ў [[Стагадовая вайна|Стагадовай вайне]], Рычард Ёркскі абвясціў пра свае правы на прастол. З гэтага пачалася [[вайна Пунсовай і Белай ружы]]. == Вайна == Пасля першых перамог ([[Першая бітва пры Сент-Олбансе|бітва пры Сент-Олбансе]], 1455) Рычард Ёркскі быў прызнаны пераемнікам Генрыха VI (у абыход сына апошняга), але частка прыхільнікаў Ланкастэраў не прызнала гэтага рашэння і працягнула барацьбу. У 1460 годзе Рычард быў забіты ў бітве пры Уэйкфілдзе, але, нягледзячы на гэта, поспех у вайне перайшоў на бок Ёркаў, чаму спрыяў магутны [[Рычард Невіл, 16-ы граф Уорык]] («Стваральнік каралёў»). == Ёркі ва ўладзе == Першым каранаваным прадстаўніком дынастыі стаў старэйшы сын Рычарда, [[Эдуард IV]], граф Марч, які зрынуў (1461) Генрыха VI і ў тым жа годзе фактычна знішчыў ланкастэрскую армію ў бітве пры Таўтане. У 1470 годзе граф Уорык змяніў Ёркам, і Генрых VI пры яго дапамозе быў ізноў абвешчаны каралём, але пасля кароткай рэстаўрацыі (1470—1471) зрынуты і забіты ў [[Таўэр]]ы; у тым жа годзе ў [[бітва пры Т'юксберы|бітве пры Т'юксберы]] загінуў апошні Ланкастэр, сын Генрыха [[Эдуард Вэстмінстэрскі|Эдуард, прынц Уэльскі]], а ў [[бітва пры Барнеце|бітве пры Барнеце]] быў забіты і Уорык. Пасля гэтага гегемоніі Ёркаў, якая узначальвалася Эдуардам IV, доўгі час нічога не пагражала. Пасля смерці Эдуарда IV (1483) на трон узышоў яго малалетні сын [[Эдуард V]]. Рэгентам (лордам-пратэктарам каралеўства) пры ім стаў Рычард, герцаг Глостэр, будучы кароль [[Рычард III]]. Эдуард валадарыў усяго тры месяцы і быў зрынуты на падставе таго, што шлюб яго бацькоў быў незаконным; [[герцаг Глостэр]]скі быў абвешчаны каралём. Далейшы лёс малалетніх Эдуарда V і яго малодшага брата [[Рычард са Шрусберы, 1-ы герцаг Ёрк|Рычарда, герцага Ёркскага]], невядомы, відаць, яны былі забіты ў Таўэры. Рычард III, апошні Ёрк на англійскім троне, кіраваў два гады, пасля чаго загінуў у [[Бітва пры Босварце|бітве пры Босварце]] (1485) з Генрыхам [[Цюдары|Цюдарам]], [[Граф Рычманд|графам Рычмандам]], які стаў каралём пад імем [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха VII]]. Генрых VII, які прэтэндаваў на прастол як нашчадак Ланкастэраў (па пазашлюбнай лініі), ажаніўся з дачкой Эдуарда IV [[Елізавета Ёркская|Елізавеце Ёркскай]]. Цюдараўская прапаганда прадставіла гэты шлюб як канчатковае прымірэнне і аб'яднанне дзвюх дамоў. == Нашчадкі Ёркаў == Аднак апошні Ёрк па прамой мужчынскай лініі (ён жа апошні Плантагенет) тады яшчэ быў жывы і дажыў да 1499 года — гэта быў [[Эдуард Плантагенет, 17-ы граф Уорык]], сын пакаранага смерцю ў 1478 годзе [[Джордж Плантагенет, 1-ы герцаг Кларэнс|Джорджа Плантагенета, герцага Кларэнса]], брата Эдуарда IV і Рычарда III. Ён быў пакараны смерцю Генрыхам VII пасля спробы ўцячы з Таўэра. Яго сястра, [[Маргарэт Поўл|Маргарэт Поўл, графіня Солсберы]], была пакарана смерцю ўжо [[Генрых VIII|Генрыхам VIII]] у 1541 годзе (калі ёй было 68 гадоў) па сфабрыкаваным абвінавачванні. За Ёркаў выдавалі сябе самазванцы [[Ламберт Сімнел]] і [[Перкін Уорбек]]. У 1525 годзе апошні іаркісцкі прэтэндэнт на прастол (па жаночай лініі) — сын сястры Эдуарда IV эмігрант Рычард дэ ла Поль — загінуў у [[бітва пры Павіі|бітве пры Павіі]], дзе ваяваў на боку французаў; яго малодшы брат Уільям, які не прэтэндаваў на карону, памёр у Таўэры ў 1539 годзе. Аднак, нягледзячы на спробы Цюдараў вынішчыць астатнія галіны Ёркаў, некаторыя нашчадкі дынастыі па жаночай лініі перажылі іх тэрор, і іх спадчыннікі жывуць і ў наш час. Гэта графы Лоўдаўны (жывуць у Аўстраліі) і бароны Стафарды, якія з'яўляюцца нашчадкамі Маргарыты дэ ла Поль. == Літаратура == * ''Crawford, Anne''. Yorkists: The History of a Dynasty. — Hambledon & London, 2007. — ISBN 1-85285-351-4. == Спасылкі == * [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/653692/house-of-York Артыкул «House of York»] у [[Энцыклапедыя Брытаніка|Энцыклапедыі Брытаніка]]{{ref-en}} * [http://www.warsoftheroses.com/york.cfm Генеалагічнае дрэва Ёркаў на сайце Wars of the Roses] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090428114541/http://www.warsoftheroses.com/york.cfm |date=28 красавіка 2009 }}{{ref-en}} * [http://www.royal.gov.uk/HistoryoftheMonarchy/KingsandQueensofEngland/TheYorkists/TheYorkists.aspx Ёркі на афіцыйным сайце Брытанскай манархіі]{{ref-en}} * [http://www.royalty.nu/Europe/England/York/index.html Бібліяграфія кніг пра прадстаўнікоў Ёркскай дынастыі]{{ref-en}} {{Англійскія дынастыі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Ёркі| ]] [[Катэгорыя:Вайна Пунсовай і Белай ружы]] 1e5mwjgfhz0jhgeu8nguwyzsmg04vvy 0 182827 4183828 3963925 2022-08-11T20:42:43Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = [[граф Уорык]] | імя = Эдвард Плантагенет, 17-ы граф Уорык | арыгінал імя = Edward Plantagenet, 17th Earl of Warwick | парадак = 17 | выява = Arms of Edward Plantagenet, 17th Earl of Warwick.svg | шырыня = 200px | апісанне выявы = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | каранацыя = | папярэднік = [[Ганна Невіл, 16-я графіня Уорык]] | пераемнік = тытул канфіскаваны | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | нацыянальнасць = | род = | веравызнанне = | партыя = | у шлюбе = | бацька = | маці = | дзеці = | вікісховішча = Edward Plantagenet, 17th Earl of Warwick }} '''Эдвард Плантагенет, 17-ы граф Уорык''' ([[25 лютага]] [[1475]] — [[28 лістапада]] [[1499]]) — адзіны сын [[Джордж Плантагенет, 1-ы герцаг Кларэнс|Джорджа Плантагенета, 1-га герцага Кларэнса]] і [[Ізабела Невіл|Ізабелы Невіл]], малодшы брат [[Блажэнная|блажэннай]] [[Маргарэт Поўл|Маргарэт Поўл, графіні Солсберы]]. Магчымы прэтэндэнт на трон Англіі ў перыяд валадарання каралёў [[Рычард III|Рычарда III]] і [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха VII]]. Ён быў апошнім законным прадстаўніком дому [[Ёркі|Ёркаў]] па мужчынскай лініі, а пасля яго смерці загасла дынастыя [[Плантагенеты|Плантагенетаў]] у мужчынскім пакаленні. == Біяграфія == Эдвард Плантагенет нарадзіўся [[25 лютага]] [[1475]] года ва [[Уорык]]у, у фамільным маёнтку яго маці, Ізабелы Невіл, старэйшай дачкі [[Рычард Невіл, 16-ы граф Уорык|Рычарда Невіла, графа Уорыка]] («Стваральнік каралёў»). Ён стаў графам Уорык пасля пакарання смерцю яго бацькі Джорджа Плантагенета, 1-ы герцага Кларэнс, па абвінавачванні ў дзяржаўнай здрадзе. У верасні 1483 года Эдвард быў пасвечаны ў рыцары Рычардам III у г. Ёрк. Паводле гісторыка Джона Роўза, пасля смерці адзінага сына Рычарда III [[Эдуард Мідлгемскі|Эдуарда Мідлгемскага]], ён абвясціў сваім спадчыннікам менавіта графа Уорыка. Пасля гібелі Рычарда III у [[Бітва пры Босварце|бітве пры Босварце]] ў 1485 годзе Эдварда, якому было 10 гадоў, пасадзілі ў [[Таўэр]] па загадзе першага караля з дынастыі [[Цюдары|Цюдараў]] [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха VII]]. Ён знаходзіўся ў зняволенні да 1499 года, пакуль не ўспыхнула паўстанне пад кіраўніцтвам [[Перкін Уорбек|Перкіна Уорбека]] і не была раскрыта змова з мэтай дпамагчы графу Уорвіку бегчы. 21 лістапада 1499 года Эдуард быў асуджаны судом у Вэстмінстэры і прызнаны вінаватым. Праз тыдзень ён быў абезгалоўлены, а галава і цела былі пахаваны ў абацтве Бішам у [[Беркшыр]]ы за кошт Генрыха VII. Cа смерцю Эдуарда спынілася прамая законная мужчынская лінія Плантагенетаў. {{зноскі}} == Спасылкі == * http://www.thepeerage.com/p10167.htm#i101662 {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Ёркі]] [[Катэгорыя:Постаці вайны Пунсовай і Белай ружы]] [[Катэгорыя:Пакараныя смерцю]] jfc8l6cyho4kypb1iyuzd86cimn65hi 0 183030 4183767 3471796 2022-08-11T20:34:56Z Artsiom91Bot 51617 /* Гл. таксама */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Маргарыта Французская}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Маргарыта Французская | арыгінал імя ={{lang-fr|Marguerite de France}} | выява = Margueritedefrance.jpg | шырыня = | апісанне выявы = | пасада = герцагіня Берыйская, герцагіня Савойская | сцяг = | перыядпачатак = [[1550]] | перыядканец = [[15 верасня]], [[1574]] | папярэднік = [[Беатрыс Партугальская, герцагіня Савойская]] | пераемнік = [[Каталіна Мікаэла Аўстрыйская|Каталіна Аўстрыйская, герцагіня Савойская]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | аўтограф = }} '''Маргарыта Французская''' ({{lang-fr|Marguerite de France}}; {{Дата нараджэння|5|7|1523}} — {{Дата смерці|15|9|1574}}) — [[Францыя|французская]] [[прынцэса]], дачка караля [[Францыск I, кароль Францыі|Францыска I]], прадстаўніца дынастыі [[дынастыя Валуа|Валуа]], герцагіня Берыйская з [[1550]] года, жонка герцага Савойскага [[Эмануіл Філіберт, герцаг Савойскі|Эмануіла Філіберта]] з [[1559]] года. == Паходжанне == Маргарыта Французская нарадзілася [[5 чэрвеня]] [[1523]] года ў замку гарадка [[Сен-Жэрмен-ан-Ле]] недалёка ад [[Парыж]]а. Яна была малодшай з сямі дзяцей караля [[Францыя|Францыі]] [[Францыск I, кароль Францыі|Францыска I]] і яго жонкі [[Клод Французская|Клод]]. Маці дзяўчынкі памерла, калі ёй быў усяго год. Пазней Маргарыта была вельмі блізкая са сваёй цёткай [[Маргарыта Наварская|Маргарытай Наварскай]] і жонкай старэйшага брата, [[Генрых II, кароль Францыі|Генрыха]], [[Кацярына Медычы|Кацярынай Медычы]]. У [[1550]] годзе Маргарыце быў падараваны тытул [[Герцагства Берыйскае|герцагіні Берыйскай]]. == Дынастычныя планы == У канцы 1538 года [[Францыск I, кароль Францыі|Францыск I]] і імператар [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] [[Карл V, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Карл V]] прыйшлі да рашэння аб шлюбе сына Карла — [[Філіп II, кароль Іспаніі|Філіпа]] і дачкі Францыска — Маргарыты. Але дамоўленасць нядоўга заставалася ў сіле, і шлюб быў скасаваны. Пасля, трэцяй жонкай [[Філіп II, кароль Іспаніі|Філіпа]] стала пляменніца Маргарыты, дачка яе брата [[Генрых II, кароль Францыі|Генрыха]], [[Елізавета Валуа]]. == Шлюб і дзеці == Шлюб Маргарыты адбыўся толькі праз 20 гадоў. У [[1559]] годзе яна абвянчалася з [[Савойская дынастыя|герцагам Савойскім]] [[Эмануіл Філіберт, герцаг Савойскі|Эмануілам Філібертам]]. Нявесце ў той час было трыццаць шэсць гадоў, жаніху — трыццаць адзін. Праз тры гады пасля вяселля нарадзілася іх адзінае дзіця — сын, якога назвалі [[Карл Эмануіл I, герцаг Савойскі|Карл Эмануіл]]. У [[1585]] годзе Карл Эмануіл ажаніўся з [[Каталіна Мікаэла Аўстрыйская|Каталінай Аўстрыйскай]], дачкой [[Філіп II, кароль Іспаніі|Філіпа II Іспанскага]] і [[Елізавета Валуа|Елізаветы Валуа]]. У гэтым шлюбе нарадзілася 10 дзяцей. == Тытулы == {{start box}} {{succession box|title=[[Савойская дынастыя|Герцагіня Савойская]]|before=[[Беатрыс Партугальская, герцагіня Савойская|Беатрыс Партугальская]]|after=[[Каталіна Мікаэла Аўстрыйская|Каталіна Аўстрыйская]]|years=[[1559]] — [[1574]]}} {{end box}} == Гл. таксама == * [[Герцагства Берыйскае]] * [[Ката-Камбрэзійскі мір]] * [[Савойская дынастыя]] {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Савойская дынастыя]] [[Катэгорыя:Французскія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў XVI стагоддзя]] pfokfoawgc2cv69qtwth4ff0u0a4c6k 14 183520 4183776 1718006 2022-08-11T20:35:28Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Commonscat|House of Valois}} {{DEFAULTSORT:Валуа-Анжу}} [[Катэгорыя:Анжуйская дынастыя]] [[Катэгорыя:Валуа]] cetxvywmkn0kg8ejinwacs26av8kf6w 0 184095 4183709 3763243 2022-08-11T20:28:38Z Artsiom91Bot 51617 /* Біяграфія */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Магнус Моцны''' ({{lang-da|Magnus den Stærke}}, {{lang-sv|Magnus den starke}}; [[1106]]? — [[4 чэрвеня]] [[1134]]) — скандынаўскі кіраўнік, які кіраваў як [[Данія|дацкі]] герцаг у [[Гёталанд]]зе (каля [[1125]] — каля [[1130]]). Быў сынам дацкага караля [[Нільс, кароль Даніі|Нільса]] і Маргарэты Фрэдкулы ({{lang-sv|Margareta Fredkulla}}), дачкі шведскага караля [[Інгэ I Старэйшы|Інгэ I]]. == Біяграфія == [[File:Magnus I of Sweden cenotaph 2009 Vreta Linköping (1).jpg|thumb|left|180px|Грабніца Магнуса Моцнага ў абацтве Врэта]] Прэтэндаваў на [[Швецыя|шведскі]] трон пасля смерці [[Інгэ II Малодшы|Інгэ II]]. [[Гёты]] (тагачаснае насельніцтва [[Гёталанд]]а) абралі яго сваім каралём, але [[свеі]] запрацівіліся, і ў 1130 ён быў выгнаны са Швецыі каралём свеяў [[Сверкер I|Сверкерам]]. Вярнуўшыся ў Данію, Магнус уступіў у канфлікт з герцагам [[Шлезвіг]]а [[Кнуд Лавард|Кнудам Лавардам]] і забіў яго. Гэта забойства справакавала грамадзянскую вайну ў Даніі, і ў бітве ў бухты Фотэвік Магнус загінуў. Сын Магнуса і [[Рыхеза Польская|Рыхезы Польскай]] [[Кнуд V, кароль Даніі|Кнуд]] пазней таксама змагаўся за дацкую карону. {{зноскі}} {{Каралі Швецыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Постаці Даніі]] [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] kvc9yjx2ve4or17t0f6vewuj83cs7dw 0 185635 4183955 4123053 2022-08-12T06:48:07Z Лобачев Владимир 8270 Coin of Yaroslav the Wise (reverse).svg wikitext text/x-wiki {{значэнні|тып=імя|Святаполк}} {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Святаполк | арыгінальнае імя = [[Старажытнаруская мова|ст.-рус.]]: Свѧтопо́лкъ | партрэт = Sviatopolk silver srebrenik.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = Срэбранік Святаполка. На [[рэверс]]е манеты — яго княжацкі [[знак]]: двузуб, левы канец якога завершаны [[крыж]]ом. | герб = Alex K Sviatopolk I.svg | подпіс герба = Знак Святаполка | тытул = [[Вялікія князі кіеўскія|вялікі князь кіеўскі]] | парадак = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = [[15 ліпеня]] [[1015]] | перыядканец = [[1016]] | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Выява:Coin of Vladimir the Great (reverse).svg|20px|Знак Уладзіміра Святаславіча]] [[Уладзімір Святаславіч]] | пераемнік = [[Выява:Coin of Yaroslav the Wise (reverse).svg|20px|Знак Яраслава Уладзіміравіча]] [[Яраслаў Уладзіміравіч]] | тытул_2 = | парадак_2 = | пад імем_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1018]] | перыядканец_2 = [[1019]] | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = [[Яраслаў Уладзіміравіч]] | пераемнік_2 = [[Яраслаў Уладзіміравіч]] | тытул_3 = [[Тураўскія князі|князь тураўскі]] | парадак_3 = | пад імем_3 = | сцяг_3 = | перыядпачатак_3 = [[988]] | перыядканец_3 = [[1016]] | перыяд праўлення_3 = | папярэднік_3 = | пераемнік_3 = [[Яраслаў Уладзіміравіч]] | тытул_4 = | парадак_4 = | пад імем_4 = | сцяг_4 = | перыядпачатак_4 = 1018 | перыядканец_4 = 1019 | перыяд праўлення_4 = | папярэднік_4 = [[Яраслаў Уладзіміравіч]] | пераемнік_4 = [[Яраслаў Уладзіміравіч]] | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | дата нараджэння = каля {{ДН|||979|}} | месца нараджэння = | дата смерці = {{ДС|||1019|}} | месца смерці = [[Польшча]] або [[Чэхія]] | пахаваны = | дынастыя = [[Выява:Znak Rurik for templates.png|20 px|Рурыкавічы]] [[Род Рурыкавічаў|Рурыкавічы]] | бацька = [[Уладзімір Святаславіч]] або [[Яраполк Святаславіч]] | маці = Юлія | жонка = [[Выява:Alex K Kingdom of Poland3.svg|20 px|Польскі герб, X — XIV ст.]] дачка [[Баляслаў I Храбры|Баляслава I Храбрага]] | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | вядомы як = | дзейнасць = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = Sviatopolk I of Kiev | Rodovid = 381892 }} '''Святапо́лк''', у хрышчэнні '''Пётр''' ([[Старажытнаруская мова|ст.-рус.]] ''Свѧтопо́лкъ''; каля 979—1019) — [[Тураўскае княства|князь тураўскі]] (988—1016, 1018—1019), [[вялікі князь кіеўскі]] (1015—1016, 1018—1019). Праз спрэчнасць бацькоўства, даведкавай літаратурай даецца з рознымі імёнамі па бацьку — '''Уладзіміравіч''' або '''Яраполчыч'''{{sfn|ЭГБ, Т. 6.|2001|с=268}}{{sfn|Рапов|1977|с=35}}, а таксама з абодвума{{sfn|ДРСМ|2014|с=723}}. == Паходжанне == === Сын двух бацькоў === Паводле «[[Аповесць мінулых часоў|Аповесці мінулых часоў]]» (АМЧ), Святаполк — сын удавы кіеўскага князя [[Яраполк Святаславіч|Яраполка Святаславіча]]. Маці Святаполка — манахіня-грачанка, якую яго дзед — кіеўскі князь [[Святаслаў Ігаравіч]] «красы дзеля аблічча яе» (''красы деля лица ея'') вывез з манастыра і падарыў свайму сыну Яраполку. Імя грачанкі летапіс не называе, паводле В. Тацішчава, звалі яе Юліяй. Пасля гібелі Яраполка ў міжусобнай барацьбе з братам, наўгародскім князем [[Уладзімір Святаславіч|Уладзімірам Святаславічам]], той стаў кіеўскім князем і ўзяў братаву ўдаву яшчэ адной жонкай. Паводле летапісу, удава была [[Цяжарнасць чалавека|цяжарная]] (''бе не праздна'') і Святаполк быў сынам «двух бацькоў» (''ад двою отцю''). АМЧ складалі ў XII ст. пры княжанні нашчадкаў [[Яраслаў Уладзіміравіч|Яраслава Уладзіміравіча]] — праціўніка Святаполка. Таму звесткі пра Святаполка, выкладзеныя ў летапісе, выклікаюць некаторы недавер многіх даследчыкаў. Напрыклад, датычна Святаполка летапіс заўважае, што ''«ад грахоўнага плод злы бывае»'', маючы на ўвазе ўчынак Уладзіміра з братавай удавой, некананічны з царкоўнага пункту гледжання. З АМЧ паходзіць і характарыстыка Святаполка як «'''акаяннага'''». Некаторыя крыніцы называюць Святаполка проста сынам Уладзіміра, як [[Наўгародскі першы летапіс]] і нямецкі храніст, сучаснік падзей, епіскап [[Цітмар Мерзебургскі]]. Пасля хрышчэння Русі жыццё і ўчынкі паганскіх часоў разглядаліся па законах [[Стары Запавет|Старога Запавету]]. Паводле іх, брат павінен быў ажаніцца з братавай удавой, учынак Уладзіміра гэтаму цалкам адпавядаў, а дзеці ўдавы з новым мужам лічыліся законнымі дзецьмі папярэдняга, хоць біялагічна гэта было не так. Пры гэтым з пункту гледжання царквы старазапаветнае было роўна некананічнаму.{{sfn|Литвина, Успенский|2014|}} Аднак Уладзімір прызнаваў усіх сваіх дзяцей паганскага часу і невядома, каб царква пярэчыла князю ў іх законнасці. Такім чынам, гісторыя Святаполка мела шмат адценняў сэнсу, нават пры біялагічным бацькоўстве Уладзіміра. Учынак Уладзіміра з братавай удавой, а пазней гісторыя яе сына Святаполка, трывала адбіліся ў родавай памяці Рурыкавічаў. Наступныя пакаленні не жаніліся з удовамі іншых Рурыкавічаў, не толькі блізкіх сваякоў, а наогул, то бок наклалі абмежаванне мацнейшае за царкоўнае. Хаця шлюбы Рурыкавічаў з іншымі ўдовамі вядомы. Рурыкавен гэта тычылася нават у большай ступені, яны не маглі ўзяць другі шлюб наогул ні з кім. Гэта не закранала тых, хто з першым шлюбам трапіў за межы Русі, а потым не вярнуўся, або ў рэдкіх выпадках уцёкаў.{{sfn|Литвина, Успенский|2014|}} Даследчыкі спрабуюць аргументаваць як бацькоўства Уладзіміра, так і бацькоўства Яраполка. Так, П. Лысенка звяртае ўвагу, што Яраполк ажаніўся з грачанкай каля 968 года, але летапіс не называе іх іншых дзяцей, на яго думку, гэта значыць, што дзяцей наогул не было, таму Святаполк хутчэй сын менавіта Уладзіміра{{sfn|Лысенко|2004|с=133}}. Між тым, ведаючы ўзровень дзіцячай смяротнасці таго часу і агульную несістэматычнасць падобных летапісных згадак, нельга сцвярджаць такое з пэўнасцю. Таксама заўважана, што ў 1018 годзе Святаполк узяў закладніцамі мачыху і сясцёр Яраслава, выказвалася думка, што наўрад ці гэта магчыма, калі б Святаполк лічыў іх і сваімі сёстрамі, прынамсі па бацьку. === Імя === Даследчыкі [[Антрапаніміка|антрапанімікі]] звярнулі ўвагу, што старэйшыя дзеці Уладзіміра мелі дзвюхасноўныя імёны з нязменнай другой асновай ''-слаў'' — сыны [[Вышаслаў Уладзіміравіч|Вышаслаў]], [[Ізяслаў Уладзіміравіч|Ізяслаў]], [[Мсціслаў Уладзіміравіч|Мсціслаў]], Святаслаў, Станіслаў, Судзіслаў, Яраслаў і дочкі Мсціслава, [[Прадслава Уладзіміраўна|Прадслава]], [[Праміслава Уладзіміраўна|Праміслава]]. Лічыцца імаверным, што гэта масавы сістэматычны выпадак вар’іравання родавага імя, каб падкрэсліць паходжанне дзяцей ад агульнага і важнага продка — іх дзеда Святаслава, у чыім імю аснова ''-слаў'' на тым жа месцы. Напэўна гэта звязана з сумнеўным паходжаннем Уладзіміра па маці — «рабыні», што вядома з крыніц, таму паходжанне ад Святаслава так моцна падкрэслівалася. Аднак Святаполк выбіваецца з гэтага шэрагу, хоць у яго імю таксама ёсць аснова з імя дзеда — першая ''свята-'', але другая аснова ''-полк''. Пад імем з асновай ''-полк'' у родзе на той час вядома толькі адна асоба — Яраполк, таму думаюць, што гэта вар’іраванне менавіта яго імя. Пэўнасць бацькоўства Уладзіміра датычна Святаполка была прынамсі сумнеўнай, што імаверна і адлюстравалася — надавец імя падкрэсліў вылучнасць дзіця сярод іншых, калі надаўцам быў сам Уладзімір, напэўна, маглі адлюстравацца яго сумневы ў бацькоўстве.{{Sfn|Литвина, Успенский|2006|с=49}} === Княжацкі знак === Святаполк карыстаўся княжацкім знакам двузуб з крыжам на адным з зубоў, які выяўлены на яго манетах, ёсць думка, што гэта можа быць мадыфікацыя знака Яраполка — простага двузуба<ref>Котляр, Н. Ф. История в жизнеописаниях / Н. Ф. Котляр, В. А. Смолий / АН УССР, Ин-т истории. — Киев: Наук. думка, 1990. — 255 с. {{ref-ru}}</ref>, і такім чынам Святаполк паказваў сваё паходжанне ад Яраполка і адмяжоўваўся ад Уладзіміра. Належнасць манет Святаполку несумненная. А. А. Малчанаў спрабаваў паказаць, што знакам змененага двузуба карыстаўся і бясспрэчны сын Уладзіміра — Мсціслаў, даследчык абгрунтоўваў думку інтэрпрэтацыяй г.зв. «таманскіх брактэатаў», звязаных з Мсціславам толькі знаходкай на тэрыторыі былога Тмутараканскага княства, але надпісы на гэтах артэфактах не прачытаны. Якім знакам карыстаўся Мсціслаў пэўна не вядома, ёсць толькі розныя думкі на гэты конт.{{sfn|Михеев|2014|}} Аднак, магчыма, просты двузуб быў агульным знакам роду Рурыкавічаў, бо пазней яго мадыфікацыямі карысталіся многія князі, але першым мадыфікатарам быў Уладзімір — ён дадаў сярэдні зубец і такім чынам атрымаўся трызуб. Наступнымі былі Святаполк і Яраслаў, першы дадаў на адзін з зубоў крыж, другі — далей мадыфікаваў бацькаў варыянт, дадаў круг на вяршыню сярэдняга зуба. Аднак ужо сын Яраслава — Ізяслаў, на сваім знаку адмовіўся ад сярэдняга зуба, а круг з бацькавага знака дадаў на канец ножкі свайго двузуба. Якімі знакамі карысталіся іншыя сыны Яраслава не вядома, але многія яго ўнукі карысталіся мадыфікаванымі менавіта двузубамі. Такім чынам, немагчыма пэўна казаць пра матывацыю Святаполка ў выбары свайго знака.{{sfn|Михеев|2014|}} == Біяграфія == === Пачатак княжання ў Тураве === [[Выява:BLR Turau view towards Castle Hill.jpg|thumb|Гарадзішча Турава (Гомельская вобласць, Беларусь)]] Наўгародскі першы летапіс (НПЛ) лічыць Святаполка трэцім па старшынстве сынам Уладзіміра — пасля Вышаслава і Ізяслава. Пры гэтым у АМЧ трэцім пастаўлены Яраслаў, а Святаполк чацвёрты. Цяпер, на думку А. Карпава, старшынство Святаполка перад Яраславам даказана<ref>''Карпов, А. Ю.'' Ярослав Мудрый. — Москва, 2001.</ref>. Паводле НПЛ, старэйшы з братоў, Вышаслаў, атрымаў княжанне ў Наўгародзе — другой па значэнні воласці пасля Кіева. Ізяслаў атрымаў [[Полацкае княства|Полацкую зямлю]], як спадчыну маці. Святаполк атрымаў [[Тураўскае княства|Тураўскую воласць]], а Яраслаў — [[Растоў]]. Пасля смерці Ізяслава (1001) і Вышаслава (каля 1010) Святаполк застаўся старэйшым сярод сыноў Уладзіміра. Яраслаў перайшоў на княжанне ў Ноўгарад. Святаполк займаў тураўскі сталец з 988—990 гадоў, землі яго воласці межавалі з [[Польшча]]й, імаверна таму Уладзімір ажаніў яго з польскай княжной. === Шлюб === Святаполк узяў шлюб з трэцяй дачкой польскага князя [[Баляслаў I Храбры|Баляслава Храбрага]] (караля з 1025 года). Яе імя невядома, нарадзілася паміж 991 і 1001 гадамі, бліжэй да першай даты, у трэцім шлюбе Баляслава — з княжной {{нп5|Энмільда|Энмільдай|pl|Emnilda słowiańska}}, паходжаннем імаверна з [[Маравія|Маравіі]] або [[Лужыца|Лужыцы]]. Сярод сямі дзяцей Баляслава будучая жонка Святаполка была пятай, сярод пяці дзяцей Баляслава і Эмнільды — чацвёртай. Некаторыя даследчыкі лічаць шлюб вынікам [[Мірны дагавор|мірнага дагавора]], заключанага пасля няўдалага паходу Баляслава на Русь у 1013 годзе. Аднак у гэтым выпадку па-за ўвагай застаецца місія цыстэрцыянскага манаха і архіепіскапа, які жыў пры двары Баляслава — [[Бруна Кверфурцкі|Бруна фон Кверфурта]]. У пачатку 1008 года Бруна Кверфурцкі прыбыў у [[Кіеў]], сустрэўся з Уладзімірам і некаторы час жыў пры яго двары, а затым з Уладзімірам ездзіў да [[Печанегі|печанегаў]]. Там пры пасрэдніцтве Бруна быў заключаны мір паміж кіеўскім князем і печанегамі. Закладнікам на падмацаванне міру ў печанегаў застаўся сын кіеўскага князя, некаторыя даследчыкі лічаць ім Святаполка. Сустрэчы Бруна з Уладзімірам таксама маглі закончыцца дагаворам паміж Польшчай і Руссю, які быў замацаваны шлюбам Святаполка. Магчымая дата шлюбу, заснаваная на паведамленні Цітмара Мерзебургскага — 1009 або 1010 год.{{sfn|Лысенко|2004|с=132}} === Зняволенне === У 1012 годзе па загадзе Уладзіміра Святаполк быў адхілены ад княжання ў Тураве і зняволены ў Кіеве. Разам з ім пад варту былі ўзяты яго жонка і духоўнік жонкі, епіскап [[калабжэг]]скі (кольбергскі) [[Рэйнберн]], які памёр у турме. Паводле летапісу, прычынай была раскрытая змова Святаполка супраць Уладзіміра па падгаворы Баляслава. [[Выява:Вишгород (Vyshhorod) - Історичний ландшафт Вишгорода (пвн. вал).jpg|thumb|Гарадзішча Вышгарада (Кіеўская вобласць, Украіна).]] На думку Лысенкі, мэтай Святаполка магло быць незалежнае ад Кіева княжанне ў Тураўскай воласці{{sfn|Лысенко|2004|с=132}}. Пазней падобнае ажыццявіў Яраслаў у Ноўгарадзе, калі адмовіўся плаціць даніну бацьку ў Кіеў. Баляслаў адказаў на зняволенне Святаполка паходам на Русь у 1013 годзе, у якім удзельнічалі нямецкія [[рыцар]]ы і печанегі. Аднак з-за сутыкнення паміж [[Палякі|палякамі]] і печанегамі паход абмежаваўся спусташэннем памежных земляў Русі. Пагроза вайны з Баляславам прымусіла Уладзіміра выпусціць Святаполка і яго жонку, але ён не адпусціў іх у Тураў. Спачатку Святаполк жыў у Кіеве, затым, верагодна, у Вышгарадзе каля Кіева. У Тураў іншы князь не прызначаўся. Паказальна, што і іншы старэйшы сын Уладзіміра — Яраслаў — таксама ў гэты час адмовіўся выплочваць Кіеву даніну, і Уладзімір рыхтаваў паход на Ноўгарад. Магчыма, Уладзімір меў намер завяшчаць кіеўскі прастол свайму любімаму сыну Барысу. === Пачатак княжання ў Кіеве === [[Выява:Печать князя Ярополчича.JPG|thumb|Аверс пячаткі знойдзенай пры раскопках 1934—1937 гадоў у Вышгарадзе, паводле В. Яніна належала Святаполку, надпіс не чытаецца. На рэверсе пагрудная выява святога Пятра.<ref>''Янин В. Л.'' Две древнерусские вислые печати начала XI в. // Археол. вести. 1998. № 5. С. 205—211: ил. (на рус. яз.); с. 211—215 (на англ. яз.).</ref>]] Пасля смерці Уладзіміра 15 ліпеня 1015 года Святаполк апынуўся бліжэй за ўсіх іншых братоў да Кіева, выйшаў на свабоду і сеў на стальцы, яго падтрымаў і народ, і [[баяры]], якія складалі яго двор у Вышгарадзе. У Кіеве Святаполк выпусціў срэбранікі (вядома 50 такіх манет), падобныя да срэбранікаў Уладзіміра. Вядомы тры іх тыпы, ва ўсіх трох на рэверсе аднолькавы княжацкі знак — двузуб з крыжам не левым зубе. На адным тыпе на аверсе князь на стальцы і кругавы надпіс ''«Святополк на столе»,'' а на рэверсе вакол двузуба ''«А се его серебро»''. У двух астатніх тыпах на аверсе святы Пётр, патрон Святаполка, і надпісы ''Петрос'' і ''Петор''. === Далейшыя падзеі === [[Выява:Radzivill chronicle 158.jpg|thumb|Любецкая бітва ([[мініяцюра]] ў [[Радзівілаўскі летапіс|Радзівілаўскім летапісе]], XV ст.)]] Паводле АМЧ, Святаполк у 1015 годзе загадаў забіць сваіх канкурэнтаў, сыноў Уладзіміра — растоўскага князя Барыса, [[мурам]]скага князя Глеба і [[Драўляне|драўлянскага]] князя Святаслава, і ад летапісца атрымаў характарыстыку «''акаяннага''». У адказ Яраслаў выступіў з наўгародскім войскам на Кіеў. У бітве каля [[Любэч|Любеча]] (1015 ці 1016) Святаполк пацярпеў паражэнне і ўцёк да цесця ў Польшчу. Вялікім князем кіеўскім стаў Яраслаў. Іншае тлумачэнне дае ісландская «[[Сага аб Эймундзе]]», якая распавядае пра службу ў «Ярыцлейва» (Яраслава) князя-[[Варагі|варага]] Эймунда Хрынгсана. Паводле сагі, асноўным праціўнікам Ярыцлейва ў Любецкай бітве быў «Бурыцлейв»; праз 2 гады пасля бітвы Бурыцлейв быў забіты Эймундам па загадзе Ярыцлейва. У 1018 годзе войскі Святаполка і Баляслава ў бітве каля [[Брэст|Берасця]] разбілі [[Дружына|дружыну]] Яраслава. Святаполк зноў заняў кіеўскі сталец, але ненадоўга. Наўгародскае войска Яраслава падыйшло да Кіева і прымусіла Святаполка ўцячы. Пасля 14 жніўня 1018 года памерла жонка Святаполка. У 1019 годзе Святаполк вадзіў на Кіеў войска печанегаў, у бітве на {{нп5|Ільтыця|Альце|uk|Ільтиця}} (цяпер у Кіеўскай вобласці) пацярпеў паражэнне. Паводле Наўгародскага першага летапіса, пасля бітвы на Альце Святаполк збег да печанегаў, і далейшы яго лёс не паказаны. Паводле АМЧ, якая мае легендныя рысы, ён захварэў і памёр па дарозе ''«паміж ляхы і чахы»''. Гэта пазначэнне многія даследчыкі лічаць не літаральнай мяжой Чэхіі і Польшчы, а прымаўкай са значэннем «невядома дзе». == Датычнасць гібелі Барыса і Глеба == Даследчыкі антрапанімікі заўважаюць, што імя ''Святаполк'' у наступных пакаленнях не выключылі з родавага іменаслову Рурыкавічаў, то бок не лічылі імя благім, і напэўна на працягу XI — пачатку XII ст. Святаполк не лічыўся вінаватым у гібелі [[Барыс і Глеб|Барыса і Глеба]], але пазней [[Агіяграфія|агіяграфічная]] версія выціснула родавую памяць і імя знікала з іменаслова{{Sfn|Литвина, Успенский|2006|с=50}}. На думку П. Лысенкі, Святаполк заняў кіеўскі сталец пасля бацькі па праве старэйшага, не быў узурпатарам, таму малодшыя браты — Барыс і Глеб, не былі яму небяспечнымі сапернікамі, але былі такімі для іншага прэтэндэнта — Яраслава{{sfn|Лысенко|2004|с=133}}. == У мастацтве == <gallery> Выява:Zaślubiny Świętopełka.JPG|Вяселле Святаполка і дачкі Баляслава Храбрага (1892, [[Ян Матэйка|Я. Матэйка]], для прыватнага збору {{нп5|Мазаракі|Мазаракаў|pl|Mazaraki}} і {{нп5|Святаполк-Чацвяртынскія|Святаполк-Чацвяртынскіх|ru|Святополк-Четвертинские}}<ref>[http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=9135 Gazeta Lwowska. 1892. 21 Kwetnia. S. 4].</ref> Выява:Matejko-chrobry at Kiev (Kijow).jpg|Баляслаў Храбры і Святаполк каля Залатых варот Кіева (Я. Матэйка; алей, дрэва, 1883, 160x109 см, прыватная калекцыя). Выява:Svyatopolk Forgiven.jpeg|Уцёкі Святаполка (1836, літаграфія Б. Чорыкава, ілюстрацыя да кнігі «Жывапісны Карамзін, або Руская гісторыя ў малюнках»). </gallery> {{зноскі}} == Літаратура == * [http://litopys.org.ua/novglet/ Новгородская первая летопись старшего и младшего изводов] {{ref-ru}} — Москва — Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1950. — 659 с. * [http://www.ae-lib.org.ua/texts-c/_eymundar_saga__ru.htm Сага об Эймунде (Прядь об Эймунде Хрингссоне)] {{ref-ru}} / перевод с древнеисландского Е. А. Рыдзевской // Джаксон, Т. Н. Исландские королевские саги о Восточной Европе (до середины XI в.) — Москва, 1994. * ''Алпатов, М. А.'' Русская историческая мысль и Западная Европа XII—XVII вв. — Москва, 1973. — 284 с. {{ref-ru}} * ''Войтович, Л.'' [http://litopys.org.ua/dynasty/dyn.htm Князівські династії Східної Європи (кінець IX — початок XVI ст.): склад, суспільна і політична роль] {{ref-uk}} — Львів, 2000. * ''Врублевский, А.'' Сведения о Руси, встречающиеся в хронике польского летописца Мартина Галла // Университетские известия. — Киев, 1878. — N 9. — Прибавления. С. 41—58. {{ref-ru}} * ''[[Міхаіл Сяргеевіч Грушэўскі|Грушевський, М. С.]]'' Історія України-Руси. Т. 2. — Київ, 1992. — 633 с. {{ref-ua}} * Древняя Русь в свете зарубежных источников / под ред. Е. А. Мельниковой. — Москва: Логос, 1999. {{ref-ru}} * {{h|ЭГБ, Т. 6.|2001|''Іоў, А.'' Святаполк Яраполчыч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 2001. — С. 268—269. ISBN 985-11-0214-8.}} * ''Карпов, А. Ю.'' Владимир Святой. — Москва: Молодая гвардия, 1997. {{ref-ru}} * ''Королюк, В. Д.'' Западные славяне и Киевская Русь в X—XI вв. — Москва, 1964. — С. 73—108. {{ref-ru}} * ''[[Мікалай Іванавіч Кастамараў|Костомаров, М.]]'' Галерея портретів : Біографічні нариси / М. Костомаров. — Київ: Веселка, 1993. — 324, [2] c. : іл. — (Золоті ворота). — ISBN 5-301-01266-5. {{ref-ua}} * {{Крыніцы/ДРСМ|Святополк Владимирович (Ярополчич)|Котляр Н. Ф.}} * {{h|Литвина, Успенский|2006|''Литвина А. Ф., Успенский Ф. Б.'' Выбор имени у русских князей в X—XVI вв.: Династическая история сквозь призму антропонимики. — Москва: «Индрик», 2006.}} * {{h|Литвина, Успенский|2014|''Литвина А., Успенский Ф.'' [https://www.academia.edu/12022888/ Знатная вдова в средневековой Скандинавии и на Руси: Матримониальные стратегии и легенды власти] // Древняя Русь: во времени, в личностях, в идеях / Под. ред. П. И. Гайденко. СПб.; Казань, 2014. — С. 7-21}} * {{h|Лысенко|2004|''Лысенко, П. Ф.'' Древний Туров. — Минск: Бел. навука, 2004. — 180 с., 1 л. портр. — ISBN 985-08-0615-X}} * {{h|Михеев|2014|''Михеев С.'' [http://www.drevnyaya.ru/vyp/2014_4/part_4.pdf К проблеме атрибуции знаков Рюриковичей] // Древняя Русь: Вопросы медиевистики. — М., 2014. 4 (58). — С. 45-63}} * ''Молчанов, A. A.'' Ещё раз о Таманском бронзовом «брактеате» // Советская археология. — 1982. — N 3. — С. 223—226. {{ref-ru}} * ''[[Аляксандр Васілевіч Назаранка|Назаренко, А. В.]]'' Древняя Русь на международных путях. — Москва: Языки русской культуры, 2001. {{ref-ru}} * ''Назаренко, A. B.'' О датировке Любечской битвы // Летописи и хроники. Сб. ст. — Москва, 1984. — С. 13—19. {{ref-ru}} * ''Назаренко, A. B.'' События 1017 г. в немецкой хронике начала XII в. и в русской летописи // Древнейшие государства на территории СССР. Мат. и исслед. — 1980 г. — Москва, 1981. — С. 175—184. {{ref-ru}} * {{кніга |аўтар = Рапов О. М. |частка = |спасылка частка = |загаловак = Княжеские владения на Руси в X — первой половине XIII в |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Изд-во МГУ |год = 1977 |старонкі = |старонак = 268 |серыя = |тыраж = |ref = Рапов }} * ''Свердлов, М. Б.'' Известия о Руси в Хронике Титмара Мерзебургского // Древнейшие государства на территории СССР. Мат. и исслед. — 1975 г. — Москва, 1976. — С. 90—101. * ''Толстой, И. И.'' Древнейшие русские монеты Великого княжества Киевского. — СПб., 1882. — С. 47—56. {{ref-ru}} * ''Толстой, И. И.'' Древнейшие русские монеты X—XI вв. — СПб., 1893. — 256 с. {{ref-ru}} * ''Филист, Г. М.'' История «преступлений» Святополка Окаянного. — Минск: Беларусь, 1990. {{ref-ru}} * ''Фортинский, Ф. Я.'' Титмар Мерзебургский и его Хроника. — СПб., 1872. — 238 с. {{ref-ru}} * ''Шушарин, В. П.'' Древнерусское государство в западно- и восточноевропейских средневековых памятниках // Древнерусское государство и его международное значение. — Москва, 1965. — С. 420—429. {{ref-ru}} [[Катэгорыя:князі тураўскія]] [[Катэгорыя:Вялікія князі кіеўскія]] a23x841277qmvls1bn1r517ev8xzrgo 0 186311 4183280 2317746 2022-08-11T12:23:49Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Трпіміравічаў]] у [[Трпіміравічы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом| |прозвішча = Трпіміравічы |стан = |герб = |краіна = [[Харватыя]] |тытулы =<nowiki></nowiki> * Князь Харватыі * Кароль Харватыі |заснавальнік = [[Трпімір I]] |апошні кіраўнік = [[Сцепан II]] |цяперашні глава = |год заснавання = 845 |спыненне роду= 1091 |зрушэнне = |нацыянальнасць = }} '''Трпімі́равічы''' (Trpimiroviči) — княжацкая, а з [[925]] года каралеўская дынастыя [[Харватыя|харвацкага]] дзяржавы, якая кіравала (з перапынкамі) з [[845]] года да канца [[XI]] стагоддзя. Першым каралём Харватыі быў [[Таміслаў I]], каранаваны ў 925 годзе. Апошні кароль з дынастыі Трпіміравічаў [[Сцепан II]] памёр у 1091 годзе, што пацягнула за сабой гібель незалежнага харвацкага каралеўства і далучэнне яго на правах асабістай уніі да Венгрыі (гл. [[Харватыя ва уніі з Венгрыяй]]). Найбольш вядомыя прадстаўнікі Трпіміравічаў: заснавальнік дынастыі [[Трпімір I]] (каля 845—864), [[Таміслаў I]] (каля 910 — каля 928), [[Петар Крэшымір IV]] (1058—74), [[Дмітар Званімір]] (1075—1089) == Прадстаўнікі == [[Выява:King Tomislav.jpg|thumb|Помнік каралю Таміславу ў Заграбе]] === Князі Харватыі === * [[Трпімір I]] (845—864) * [[Здзеслаў]] (878—879) * [[Мунцымір]] (892—910) * [[Таміслаў I]] (910—925) === Каралі Харватыі === * [[Таміслаў I]] (925—928) * [[Трпімір II]] (928—935) * [[Крэшымір I]] (935—945) * [[Міраслаў, кароль Харватыі|Міраслаў]] (945—949) * [[Міхайла Крэшымір II]] (949—969) * [[Сцепан Држыслаў]] (969—997) * [[Святласлаў Суронья]] (997—1000) * [[Крэшымір III]] (1000— c. 1030) * [[Гаіслаў]] (1000—c. 1020) * [[Сцяпан I]] (c. 1030—1058) * [[Петар Крэшымір IV]] (1058—1074) * [[Дмітар Званімір]] (1075—1089) * [[Сцепан II]] (1089—1091) * [[Алена, каралева Харватыі|Алена Прыгожая]] == Гл. таксама == * [[Сярэднявечная Харватыя]] * [[Спіс каралёў Харватыі]] [[Катэгорыя:Дынастыя Трпіміравічаў|*]] e1p3ht07yoq8413vrnasg2yk6hjztf8 4183832 4183280 2022-08-11T20:43:29Z Artsiom91Bot 51617 /* Гл. таксама */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом| |прозвішча = Трпіміравічы |стан = |герб = |краіна = [[Харватыя]] |тытулы =<nowiki></nowiki> * Князь Харватыі * Кароль Харватыі |заснавальнік = [[Трпімір I]] |апошні кіраўнік = [[Сцепан II]] |цяперашні глава = |год заснавання = 845 |спыненне роду= 1091 |зрушэнне = |нацыянальнасць = }} '''Трпімі́равічы''' (Trpimiroviči) — княжацкая, а з [[925]] года каралеўская дынастыя [[Харватыя|харвацкага]] дзяржавы, якая кіравала (з перапынкамі) з [[845]] года да канца [[XI]] стагоддзя. Першым каралём Харватыі быў [[Таміслаў I]], каранаваны ў 925 годзе. Апошні кароль з дынастыі Трпіміравічаў [[Сцепан II]] памёр у 1091 годзе, што пацягнула за сабой гібель незалежнага харвацкага каралеўства і далучэнне яго на правах асабістай уніі да Венгрыі (гл. [[Харватыя ва уніі з Венгрыяй]]). Найбольш вядомыя прадстаўнікі Трпіміравічаў: заснавальнік дынастыі [[Трпімір I]] (каля 845—864), [[Таміслаў I]] (каля 910 — каля 928), [[Петар Крэшымір IV]] (1058—74), [[Дмітар Званімір]] (1075—1089) == Прадстаўнікі == [[Выява:King Tomislav.jpg|thumb|Помнік каралю Таміславу ў Заграбе]] === Князі Харватыі === * [[Трпімір I]] (845—864) * [[Здзеслаў]] (878—879) * [[Мунцымір]] (892—910) * [[Таміслаў I]] (910—925) === Каралі Харватыі === * [[Таміслаў I]] (925—928) * [[Трпімір II]] (928—935) * [[Крэшымір I]] (935—945) * [[Міраслаў, кароль Харватыі|Міраслаў]] (945—949) * [[Міхайла Крэшымір II]] (949—969) * [[Сцепан Држыслаў]] (969—997) * [[Святласлаў Суронья]] (997—1000) * [[Крэшымір III]] (1000— c. 1030) * [[Гаіслаў]] (1000—c. 1020) * [[Сцяпан I]] (c. 1030—1058) * [[Петар Крэшымір IV]] (1058—1074) * [[Дмітар Званімір]] (1075—1089) * [[Сцепан II]] (1089—1091) * [[Алена, каралева Харватыі|Алена Прыгожая]] == Гл. таксама == * [[Сярэднявечная Харватыя]] * [[Спіс каралёў Харватыі]] [[Катэгорыя:Трпіміравічы| ]] lcseh5ijndkj9v7s0y29nw0wxr1i7b4 0 186338 4183634 4181768 2022-08-11T20:21:44Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом |колер фону = |прозвішча = Няманічы |на роднай мове = {{lang-sr|Немањићи}} |герб = Nemanjić dynasty coat of arms, Palavestra.png |шырыня герба = |подпіс = |краіна = Сербскае княства, Сербскае каралеўства, Сербскае царства |родапачынальны дом = |тытулы = вялікі жупан, кароль, князь |заснавальнік = [[Стэфан Неманя]] |апошні кіраўнік = [[Стэфан Ураш V]] |цяперашні глава = |год заснавання = 1166 |спыненне роду = 1371 |зрушэнне = |нацыянальнасць = сербы |малодшыя лініі = |Commons = |Rodovid = }} [[Выява:Nemanjić dynasty Stemmatographia.jpg|thumb|right|Меркаваны [[герб]] роду Няманічаў — [[двухгаловы арол]]]] '''Няма́нічы''' (серб. Немањићи) — дынастыя ў сярэдневяковай [[Сербія|Сербіі]] ([[1170]]—[[1371]]). Яе родапачынальнік [[жупан, кіраўнік|вялікі жупан]] [[Рашка, дзяржава|Рашкі]] [[Стэфан Неманя]] ([[1170]]—[[1196]]) заклаў аснову адзінай дзяржавы ў Сербіі. Найбуйнейшыя прадстаўнікі: сын Немані вялікі жупан Стэфан Першавенчаны ([[1196]]—[[1227]]), які прыняў ([[1219]]) каралеўскі тытул; Стэфан Душан ([[1331]]—[[1355]]), які стварыў вялікае серба-грэчаскае царства на Балканах і абвясціў сябе ў 1346 «царом сербаў і грэкаў». Пры яго сыне цары Стэфане Урашы ([[1355]]—[[1371]]) дзяржава Няманічаў распалася. На змену ім у [[Сербская дэспатыя|Сербскай дэспатыі]] прыйшлі [[Лазаравічы]]. == Пакаленны роспіс == * Завіда * 1.Ціхамір * 2.Страцімір * 3.Міраслаў * 4.[[Стэфан I Неманя]] (1166—1199), у шлюбе з Ганнай * 4.1.[[Вукан II]], кіраўнік Зэты (1196—1208) і [[Рашка, дзяржава|Рашкі]] (1202—1204) * 4.2.[[Стэфан II Першавенчаны]], кароль Рашкі (1199—1202) і (1204—1228) * 4.3.Растка (Св. [[Сава Сербскі]]) === Старэйшая галіна === * 4.1.[[Вукан II]], кіраўнік Зэты (1196—1208) і Рашкі (1202—1204) * 4.1.1.Георгій * 4.1.2.Дзмітрый * 4.1.2.1.Ураціслаў * 4.1.2.1.1.Вратка * 4.1.2.1.1.а. [[Міліца Сербская|Міліца]] + [[Лазар Хрэбелянавіч]](1371—1389) * 4.1.2.1.1.а.1.[[Стэфан Лазаравіч]] (1389—1427) * 4.1.2.1.1.а.а. Мара + [[Вук Бранкавіч]] (гл. [[Бранкавічы]]) === Малодшая галіна === [[Выява:Grb Nemanjica mini transparent.png|thumb|right|[[Эмблема]] Няманічаў]] * 4.2.[[Стэфан II Першавенчаны]], кароль [[Рашка, дзяржава|Рашкі]] (1199—1202) і (1204—1228) * 4.2.1.[[Стэфан Радаслаў]] (1228—1233) * 4.2.2.[[Стэфан Уладзіслаў]] I (1234—1243) * 4.2.2.1.Стэфан * 4.2.2.2.Дэса * 4.2.3.[[Стэфан Ураш I]] (1243—1276), жанаты на Алене Анжуйскай * 4.2.3.1.[[Стэфан Драгуцін]] (1276—1282) * 4.2.3.1.1.[[Стэфан Уладзіслаў II]] (1321—1325) * 4.2.3.2.[[Стэфан Ураш II Мілуцін]] (1282—1321), жанаты на Сіманідзе, дачцы [[Андронік II|Андроніка II]] * 4.2.3.2.1.Канстанцін * 4.2.3.2.2.[[Стэфан Ураш III Дзечанскі]] (1321—1331) * 4.2.3.2.2.1.[[Сімеон Сініша]], кіраўнік Эпіра (1359 ?1370) * 4.2.3.2.2.1.1.[[Ёван Ураш Няманіч|Ёван Ураш]], кіраўнік Эпіра (1370—1373) * 4.2.3.2.2.1.2.Стэфан Дука * 4.2.3.2.2.1.а. Марыя Ангеліна Дука + [[Тамаш Прыбічавіч]] * 4.2.3.2.2.2.[[Стэфан Ураш IV Душан]] (1331—1355), жанаты на Алене, сястры [[Іван Аляксандр|Івана Аляксандра]] * 4.2.3.2.2.2.1.[[Стэфан Ураш V]] (1355—1371) * 4.2.3.2.2.2.а.??? + [[Мануіл Ангел]], імператар Фесалонікаў<!--??--> * 4.2.3.2.2.2.b.??? + Асень * 4.2.3.2.2.2.b.1.[[Канстанцін I Ціх]], цар Балгарыі (1257—1277) == Літаратура == * {{крыніцы/БЭ|11}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Сербскія дынастыі}} [[Катэгорыя:Дынастыі сярэдневяковай Еўропы]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі]] [[Катэгорыя:Няманічы| ]] [[Катэгорыя:Каралі сербскія]] irk30ef9p6fuehauzbnw1o13llmwo5r 0 186497 4183566 4134212 2022-08-11T20:12:40Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Крысціян}} {{Дзяржаўны дзеяч | выява = 1818 Christian-05.jpg }} '''Крысціян IX''' ({{lang-da|Christian 9.}}; [[8 красавіка]] [[1818]], [[Готарп]] — [[29 студзеня]] [[1906]], [[Капенгаген]]) — кароль Даніі з 1863 па 1906, з дынастыі [[Глюксбургі|Глюксбургаў]]. == Абвяшчэнне спадчыннікам == Крысціян быў першым прадстаўніком Глюксбургскай лініі [[Ольдэнбургская дынастыя|Ольдэнбургскай дынастыі]] на дацкім прастоле. Бацька — Фрыдрых Вільгельм, герцаг Шлезвіг-Гольштэйн-Зондэрбург-Глюксбургскі, маці — Луіза Караліна Гесэн-Касельская, унучка караля Фрэдэрыка V. Ад нараджэнні не быўшы прамым спадчыннікам дацкага прастола, у 1847 быў абвешчаны па волі караля [[Крысціян VIII|Крысціяна VIII]], на пляменніцы якога Луізе быў жанаты, пераемнікам будучага [[Фрэдэрык VII|Фрыдэрыка VII]], з прычыны таго, што апошні не мог мець дзяцей. Гэта рашэнне было падтрымана буйнымі дзяржавамі Еўропы. == Знешняя палітыка == Узыйшоўшы на прастол у 1863, Крысціян IX практычна адразу ж апынуўся ўвязаны ў барацьбу з Прусіяй з-за праблемы атрымання ў спадчыну герцагства [[Шлезвіг-Гольштэйн]], якая скончылася [[дацкая вайна 1864|дацка-прускай вайной]] у 1864. З прычыны таго, што Крысціян не быў спадчыннікам ранейшых дацкіх каралёў па мужчынскай лініі, ён не мог атрымаць у спадчыну Шлезвіг-Гольштэйн па [[салічны закон|салічнаму закону]]. Прусія (і шлезвігскія немцы) выставілі супраць Даніі нямецкага спадчынніка герцагства — Фрыдрыха Аўгустэнбургскага, пазней цесця [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельма II]] (бацькі [[Аўгуста Вікторыя|імператрыцы Аўгусты Вікторыі]]). Па выніках вайны Данія страціла як Шлезвіг, так і Гольштэйн; апошняе не было агаворана Прусіяй з яе саюзніцай Аўстрыяй і прывяло ўжо да [[аўстра-пруская вайна|аўстра-прускай вайны]]. Крысціян у далейшым захоўваў адмоўныя пачуцці да [[Германская імперыя|Германскай імперыі]], якая ўзнікла ў выніку гэтых войн. == Унутраная палітыка == Крысціян быў кансерватарам, якія неахвотна ішоў на парламенцкія рэформы. Да канца кіравання ён даў аўтаномію [[Ісландыя|Ісландыі]] і дэмакратызаваў склад [[Фалькетынг]]а. У 1891 былі ўведзены пенсіі па ўзросце, у 1892 — дапамога беспрацоўным. == Роднасныя сувязі == З 1842 года Крысціян ажаніўся з Луізай Гесэн-Касельскай ([[1817]]—[[1898]]), пляменніцай караля [[Крысціян VIII, кароль Даніі|Крысціяна VIII]]. У шлюбе нарадзілася пяцёра дзяцей: * [[Фрэдэрык VIII, кароль Даніі|Фрэдэрык]] (1843—1912), кароль Даніі Фрыдэрык VIII з 1906 па 1912; * [[Аляксандра Дацкая|Аляксандра]] (1844—1925), замужам за каралём Вялікабрытаніі [[Эдуард VII|Эдуардам VII]]; * [[Георг I, кароль Грэцыі|Георг]] (1845—1913), кароль Грэцыі Георг I з 1863 па 1913; * [[Марыя Фёдараўна (жонка Аляксандра III)|Дагмара]] (1847—1928), у шлюбе з Расійскім імператарам [[Аляксандр III|Аляксандрам III]]; * [[Ціра, прынцэса Дацкая, 1853-1933|Ціра]] (1853—1933), у шлюбе з прынцам Гановерскім [[Эрнст Аўгуст II Гановерскі|Эрнстам Аўгустам II]]; * [[Вальдэмар, прынц Даніі|Вальдэмар]] (1858—1939), у шлюбе з Марыяй Арлеанскай (1865—1909). Кароль Крысціян знаходзіўся ў цесных роднасных сувязях з каралеўскімі дамамі Еўропы. Ён быў бацькам двух каралёў — свайго пераемніка [[Фрэдэрык VIII|Фрыдэрыка VIII]] і караля Грэцыі [[Георг I, кароль Грэцыі|Георга I]], брытанскай каралевы [[Аляксандра Дацкая|Аляксандры]], жонкі [[Эдуард VII|Эдуарда VII]], і расійскай імператрыцы [[Марыя Фёдараўна, імператрыца, жонка Аляксандра III|Марыі Фёдараўны]], жонкі [[Аляксандр III|Аляксандра III]]. Крысціян даводзіўся, такім чынам, дзедам [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалаю II]], які зваў яго ў сваім дзённіку ''Апапа́'' («Дзядуля», французскае дзіцячае слова). Сярод іншых унукаў Крысціяна — [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцін I Грэчаскі]], [[Георг V, кароль Вялікабрытаніі|Георг V Вялікабрытанскі]], [[Хокан VII|Хокан VII Нарвежскі]]. Гэты неверагодны поспех нашчадства Крысціяна і Луізы — «цесця» і «цешчы Еўропы», як іх звалі — злучаюць не з талентамі караля, а з дынастычнымі амбіцыямі яго жонкі. У наш час большасць манархаў Еўропы — прамыя нашчадкі Крысціяна IX. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Christian IX of Denmark}} * [http://www.kongehuset.dk/artikel.php?dogtag=k_en_his_chrix Афіцыйны сайт каралеўскага дому] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060614155310/http://kongehuset.dk/artikel.php?dogtag=k_en_his_chrix |date=14 чэрвеня 2006 }} * [https://web.archive.org/web/20020106155457/http://www.angelfire.com/dc/fjohansen/old/royalgen/christian9.html Нашчадкі Крысціяна] {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Нарвежскага льва]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання]] [[Катэгорыя:Рыцары Вялікага крыжа ордэна Лазні]] 47y0m72g7r4hz28br2q9v23qqdentbn 0 186919 4183798 3716890 2022-08-11T20:39:29Z Artsiom91Bot 51617 /* Сям’я */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Карл Антон Гогенцолерн-Зігмарынген''' ({{lang-de|Karl Anton Joachim Zephyrin Friedrich Meinrad Fürst von Hohenzollern-Sigmaringen}}; {{Дата нараджэння|7|9|1811}}, {{месца нараджэння|Краўхенвіс}} — {{Дата смерці|2|6|1885}}, {{месца смерці|Зігмарынген}}) — '''князь [[Гогенцолерны-Зігмарынгены|Гогенцолерн-Зігмарынген]]''', кіраўнік старэйшай (каталіцкай) галіны дому [[Гогенцолерны|Гогенцолернаў]]. Сын Карла Гогенцолерн-Зігмарынген і Марыі Антуанэты Мюрат, пляменніцы [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]]. Бацька Карла Антона адрокся на яго карысць у [[1848]] годзе, аднак праз год Карл быў вымушаны аддаць сваё княства далёкаму кузену каралю [[Фрыдрых Вільгельм IV|Фрыдрыху Вільгельму IV]], які далучыў яго да [[Прусія|Прускаму каралеўству]]. З [[1858]] па [[1862]] год Карл Антон быў міністрам-прэзідэнтам Прусіі, пасля ўзнікнення праблем паміж каралём і парламентам па фінансавых прычынах ён быў вымушаны сысці ў адстаўку. На пасадзе яго змяніў [[Ота фон Бісмарк]]. == Сям’я == З [[1834]] года Карл Антон быў жанаты з [[Жазэфіна Бадэнская|Жазэфінай Бадэнскай]] ([[1813]]—[[1900]]), дачкой [[Карл, вялікі герцаг Бадэна|вялікага герцага Карла]] і [[Стэфанія Багарнэ|Стэфаніі дэ Багарнэ]]. У іх нарадзіліся: * [[Леапольд Гогенцолерн-Зігмарынген|Леапольд]] ([[1835]]—[[1905]]), * [[Сцефанія Гогенцолерн-Зігмарынген|Сцефанія]] ([[1837]]—[[1859]]), у шлюбе з каралём Партугаліі [[Педру V]], * [[Караль I|Карл]] ([[1839]]—[[1914]]), кароль Румыніі Караль I, * Антон ([[1841]]—[[1866]]), * Фрыдрых ([[1843]]—[[1904]]), * [[Марыя Гогенцолерн-Зігмарынген|Марыя]] ([[1845]]—[[1912]]), у 1867 ажанілася з [[Філіп Бельгійскі, граф Фландрскі|Філіпам Бельгійскім]]. {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі ўрада Прусіі]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны-Зігмарынгены]] 341bf2oijzydtf206i6c7urf7cl3r3m 0 188873 4184129 1744603 2022-08-12T11:36:56Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Выдаленая перасылка на [[Біскупы жамойцкія]] wikitext text/x-wiki .#REDIRECT [[Біскупы жамойцкія]] 8ogj1s3em2vc6oh9fbj7k3a2e90j3hu 4184132 4184129 2022-08-12T11:40:09Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Біскупы жамойцкія]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Біскупы жамойцкія]] p7y91epy66eqkcqabkxx071q0ambcgg 0 189826 4183725 4182141 2022-08-11T20:30:00Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Перанакіраванне|Цюдар}} [[Выява:Tudor Rose.svg|thumb|[[Ружа Цюдараў]] стала геральдычным сімвалам не толькі гэтага роду, але і ўсёй Англіі]] '''Цю́дары''' (часам памылкова Цюдо́ры, {{lang-en|Tudors}}, адз. лік ''Tudor'') — каралеўская дынастыя [[Англія|Англіі]] ў [[1485]]—[[1604]]. == Гісторыя дынастыі Цюдараў == Паходзіць ад знатнай [[уэльс]]якай сям’і ''ap Twddur'', якая з’яўляецца адной з галін роду [[Кароль Коль|Койлхена]], такім чынам, мелі права на валоданне ўсёй Брытаніяй. Значную ролю ў англійскай гісторыі пачалі адыгрываць з сына [[Марэдзід ап Тудар|Марэдзіда]] [[Оўэн Цюдар|Оўэна Цюдара]], які ажаніўся з [[Кацярына Валуа|Кацярынай Французскай]], удавой [[Генрых V, кароль Англіі|Генрыха V]]. Ад гэтага шлюбу нарадзіліся два сыны — Эдмунд і Джаспер, — якім іх брат ад адной маці [[Генрых VI, кароль Англіі|Генрых VI]] даў тытулы [[Граф Рычманд|графа Рычманда]] і [[Граф Пембрук|графа Пембрука]] адпаведна. Эдмунд Цюдар яшчэ раз парадніўся з домам [[Ланкастэры|Ланкастэраў]], ажаніўшыся з праўнучкай заснавальніка гэтай галіны [[Джон Гонт|Джона Гонта]] (праз узаконеную лінію нашчадкаў яго палюбоўніцы Кацярыны Свінфард, якая афіцыйна не мела права на прастол) [[Маргарыта Бофарт|Маргарытай Бофарт]]. Ад гэтага шлюбу (ужо пасля смерці бацькі) нарадзіўся будучы [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрых VII]] (1457). Пасля гібелі апошняга Ланкастэра, прынца Эдуарда ([[1471]]), ланкастарская партыя падтрымлівала кандыдатуру Генрыха Цюдара, які знаходзіўся ў Францыі<ref>[http://kpsolo.narod.ru/text1.html ВОЙНА АЛОЙ И БЕЛОЙ РОЗЫ<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>, хоць былі і іншыя прэтэндэнты, якія таксама знаходзіліся ў сваяцтве з Бофартамі (напрыклад, герцаг Бекінгем). Скарыстаўшыся крызісам у Англіі пасля захопу ўлады [[Рычард III, кароль Англіі|Рычардам III]], Генрых высадзіўся ва [[Уэльс]]е, рушыў углыб краіны, перамог Рычарда, які загінуў у [[бітва пры Босварце|бітве пры Босварце]], і стаў [[22 жніўня]] [[1485]] г. каралём. Правы на прастол Генрых падмацаваў жаніцьбай на дачцы [[Эдуард IV|Эдуарда IV Ёркскага]], [[Лізавета Ёркская|Лізавеце]]; такім чынам, дамы Ланкастэраў і Ёркаў аб’ядналіся. Пасля [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха VII]] валадарыў яго сын [[Генрых VIII, кароль Англіі|Генрых VIII]], а затым трое дзяцей апошняга: [[Эдуард VI]], [[Марыя I, каралева Англіі|Марыя I]] і [[Лізавета I, каралева Англіі|Лізавета I]]. Паміж валадараннямі Эдуарда і Марыі прастол быў на некалькі дзён узурпаваны праўнучкай Генрыха VII лэдзі [[Джэйн Грэй]]. З прычыны таго, што дзеці Генрыха VIII не пакінулі нашчадства, са смерцю Лізаветы I дынастыя Цюдараў згасла. Самым блізкім сваяком дынастыі стаў кароль [[Шатландыя|Шатландыі]] [[Якаў I, кароль Англіі|Якаў VI]], сын [[Марыя Сцюарт|Марыі Сцюарт]], якая была дачкой [[Якаў V, кароль Шатландыі|Якава V]], маці якога была сястра Генрыха VIII [[Маргарыта Цюдар, каралева Шатландыі|Маргарыта Цюдар]]. Такім чынам, пасля Лізаветы прастол перайшоў да Якава (які стаў каралём Англіі як Якаў I), і дынастыя [[Сцюарты|Сцюартаў]] стала валадарыць у абодвух каралеўствах Брытанскіх астравоў. Час Цюдараў — перыяд [[Эпоха Адраджэння|Адраджэння]] ў Англіі, станаўлення [[абсалютызм]]у, актыўнага ўдзелу краіны ў еўрапейскай палітыцы, росквіту культуры (матэрыяльнай і духоўнай), эканамічных рэформаў ([[агароджванне|агароджвання]]), якія прывялі да збяднення([[паўперызацыя|паўперызацыі]]) значнай часткі насельніцтва. Адна з самых драматычных падзей перыяду — [[Англійская рэфармацыя]], прадпрынятая Генрыхам VIII па асабістых прычынах (адсутнасць санкцыі Рыма на новы шлюб), [[Контррэфармацыя]] і рэпрэсіі супраць пратэстантаў пры Марыі, новы зварот да [[англіканства]] пры [[Лізавета I, каралева Англіі|Лізавеце]]. Пры Цюдарах Англія дасягнула [[Амерыка|Амерыкі]] (экспедыцыя [[Джон Кабат|Кабата]] — канец XV стагоддзя) і пачала яе каланізацыю. Важная палітычная падзея, якая ўмацавала адзінства нацыі — марская перамога над іспанскай «[[Непераможная армада|Непераможнай армадай]]» у [[1588]] годзе. == Гл. таксама == * [[Войны Пунсовай і Белай ружы]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/БЭ|17}} * [[Палідор Вергілій]]. Гісторыя Англіі * [[Эдвард Хол, гісторык|Эдвард Хол]]. Аб’яднанне двух высакародных сямействаў Ланкастэраў і Ёркаў * Тененбаум Б. Тюдоры; «Золотой век». М.: Яуза, Эксмо, 2012. — 448 с. — (Величайшие династии. 1000-летняя биография). — 3000 экз., ISBN 978-5-699-55743-1 В художественной литературе: * [[Бертрыс Смол]] серыя «Блейз Уіндхем» — прыгодніцкія сентыментальныя раманы пра эпоху Генрыха VIII — «Блейз Уіндхем» і «Успомні мяне, каханне». Эпоху кіравання яго дачкі [[Лізавета Цюдар|Лізаветы Цюдар]] ахопліваюць раманы з іншай серыі пісьменніцы — «[[Скай О’Малі, раман|Скай О’Малі]]». == Спасылкі == {{commons|Category:Tudor people}} * [http://www.krugosvet.ru/articles/118/1011848/1011848a1.htm Цюдары] {{Англійскія дынастыі}} {{Гісторыя Англіі}} [[Катэгорыя:Цюдары| ]] mugiw2v15kwvjdqeb3dy40sis9asitk 14 189836 4183747 2401175 2022-08-11T20:32:40Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Цюдараў]] у [[Катэгорыя:Цюдары]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{Commonscat|House of Tudor}} {{DEFAULTSORT:Цюдары}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Вялікабрытаніі]] rwhgsd14j5bbsob0g441ir0r26xoiwu 0 189842 4183581 4169049 2022-08-11T20:15:17Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Выява:Tudor Rose.svg|thumb|140px|Ружа Цюдараў — геральдычная эмблема [[Англія|Англіі]] і [[Хэмпшыр]]а]] '''Ружа Цюдараў''' ('''англійская ружа''', '''ружа Саюза'''; {{lang-en|Tudor rose}}, {{langi-en2|English rose}}, {{langi-en2|Union rose}}) — традыцыйная геральдычная эмблема [[Англія|Англіі]] і [[Хэмпшыр]]а (першапачаткова — у гербе караля Англіі [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха VII]] як сімвал аб’яднання варожых каралеўскіх дынастый [[Ланкастэры|Ланкастэраў]] і [[Ёркі|Ёркаў]]). Малюецца ў выглядзе здвоенай ружы{{sfn|Fox-Davies|1904|p=187}}, выкананай у «натуральных» ({{lang-en|proper}}) колерах: белая кветка па-над пунсовай, а таксама падзеленай на чатыры пунсовыя і белыя сектары («чвэрці») або на дзве часткі пунсовага і белага колераў вертыкальнай паласой пасярэдзіне («пер пале́»){{sfn|Wise|1980|p=22}}. Назва і паходжанне эмблемы звязаны з акалічнасцямі ўзнікнення англійскай каралеўскай дынастыі [[Цюдары|Цюдараў]]. == Паходжанне == Узыходжанне [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха Цюдара]], які адабраў англійскую карону ў [[Рычард III|Рычарда III]] у [[Бітва пры Босварце|бітве пры Босварце]] (1485), спыніла трыццацігадовую [[Вайна Пунсовай і Белай ружы|вайну]] паміж каралеўскай дынастыяй Ланкастэраў (чыёй эмблемай была пунсовая ружа) і каралеўскай дынастыяй Ёркаў (чыёй эмблемай была белая ружа). Бацька Генрыха, [[Эдмунд Цюдар, 1-ы граф Рычманд|Эдмунд Цюдар]], насіў тытул [[Граф Рычманд|графа Рычманда]]; маці, лэдзі [[Маргарэт Бофарт]], паходіза з дому Ланкастэраў. Імкнучыся аб’яднаць усе англійскія каралеўскія дынастыі, Генрых Цюдар ажаніўся са спадчынніцай Ёркаў — дачкой [[Эдуард IV|Эдуарда IV]] [[Елізавета Ёркская|Елізаветай]]. Пасля шлюбу Генрых прыняў новую эмблему, якая спалучыла пунсовую ружу Ланкастэраў і белую ружу Ёркаў. Падчас свайго кіравання [[Генрых VIII]] загадаў пафарбаваць нанова старадаўні круглы стол, які захоўваўся ў [[Вінчэстэрскі замак|Вінчэстэрскім замку]] і лічыўся сапраўдным [[Круглы стол караля Артура|Круглым сталом]] [[Кароль Артур|караля Артура]]{{sfn|Starkey|2008|p=41}}. У цэнтры паноўленага стала была намалявана ружа Цюдараў. == Гістарычнае ўжыванне == [[Файл:Henry VIII Catherine of Aragon coronation woodcut.jpg|thumb|Каранацыя Генрыха VIII і Кацярыны Арагонскай, асененая іх геральдычнымі эмблемамі — ружай Цюдараў і плодам граната, сімвалам заваяванай іспанцамі [[Гранада|Гранады]]. Гравюра XVI стагоддзя]] Вядомы выявы ружы Цюдараў «са сцяблом і вянком» ({{lang-en|slipped and crowned}}) — у выглядзе кветкі на зрэзаным сцябле з некалькімі лісткамі, увянчанай каронай ([[:Выява:Elizabeth1.jpg|партрэт Елізаветы I]] працы [[Хіліярд, Нікалас|Нікаласа Хіліярда]]), а таксама «ў палавінным выглядзе» ({{lang-en|dimidiated}}) — злучанай з паловай іншай эмблемы. Турнірны спіс Вэстмінстэра ({{lang-en|The Westminster Tournament Roll}}) утрымлівае эмблему [[Генрых VIII|Генрыха VIII]] і яго першай жонкі [[Кацярына Арагонская|Кацярыны Арагонскай]]: палавінная выява ружы Цюдараў са сцяблом, аб’яднаная з асабістай эмблемай Кацярыны — гранатам{{sfn|Fox-Davies|1904|p=336}} (гэту ж эмблему атрымала ў спадчыну іх дачка [[Марыя I, каралева Англіі|Марыя Цюдар]]{{sfn|Boutell|1914}}). [[Якаў I, кароль Англіі|Якаў I Англійскі і VI Шатландскі]] выкарыстоўваў у якасці асабістай эмблемы палавінную ружу Цюдараў, злучаную з чартапалохам і ўвянчаную каралеўскай каронай{{sfn|Fox-Davies|1907|p=117}}. == Сучаснае ўжыванне == [[Файл:Tudor Rose Royal Badge of England.svg|thumb|150пкс|злева|Ружа Цюдараў «са сцяблом і вянком» — асабістая геральдычная эмблема манархаў Вялікабрытаніі]] [[Файл:Crowned Floral Badges of the United Kingdom.svg|thumb|Ружа Цюдараў, чартапалох і трыліснік, якія растуць з аднаго сцябла — геральдычная эмблема Злучанага Каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі]] Цяпер ружа Цюдараў — традыцыйная нацыянальная эмблема Англіі (падобна да [[Чартапалох#У сімволіцы і геральдыцы|чартапалоху]], які выступае ў якасці эмблемы Шатландыі, [[Трыліснік, сімвал|трылісніку]], які сімвалізуе Ірландыю, і геральдычнай [[Уэльс|валійскай]] цыбулі-парэю). Ружа — знак адрознення [[ёмен]]аў-вартавых [[Таўэр]]а і англійскіх каралеўскіх [[Лейб-гвардыя|лейб-гвардзейцаў]], дэталь кукарды на галаўных уборах ваеннаслужачых разведвальных войскаў Вялікабрытаніі, элемент лагатыпа {{iw2|VisitEngland|Англійскага турыстычнага ўпраўлення|en|VisitEngland}}<ref>{{cite web|url=http://www.enjoyengland.com/|title=EnjoyEngland: The official website for breaks and days out in England|publisher=Visit England|accessdate=2011-11-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130718062109/http://www.visitengland.com/ee/|archivedate=18 ліпеня 2013|deadurl=yes}}</ref> і эмблемы брытанскага Вярхоўнага суда (у двух апошніх выпадках — стылізаваная «спрошчаная» версія). Яна ж выбіта на англійскай дваццаціпенсавай манеце, якая выкарыстоўвалася ў 1982—2008 гадах, на каралеўскім гербе Вялікабрытаніі і на дзяржаўным [[герб Канады|гербе Канады]]. == Зноскі == {{reflist+|colwidth=30em}} == Літаратура == * {{публікацыя|кніга|аўтар=[[Фрэнсіс Бэкан|Бэкон, Фрэнсис]].|загаловак=История правления короля Генриха VII|месца=М.|выдавецтва=Наука|год=1990|серыя=Памятники исторической мысли|isbn=5-02-008973-7}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Гриффитс, Ральф А.; Томас, Роджер.|загаловак=Становление династии Тюдоров|адказны=пер. с англ. Н. А. Константиновой|месца=Ростов-на-Дону|выдавецтва=Феникс|год=1997|серыя=Исторические силуэты|старонак=320|isbn=5-222-00062-1}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=[[Вільям Васільевіч Пахлёбкін|Похлёбкин, В. В.]]|частка=180. Роза|часть ссылка=http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/Culture/pohl/16.php|загаловак=Словарь международной символики и эмблематики|месца=М.|выдавецтва=Международные отношения|год=2001|isbn=5-7133-0869-3}} * {{публікацыя|аўтар=Boutell, Charles.|загаловак=The Handbook to English Heraldry|спасылка=http://www.gutenberg.org/etext/23186|выданне=11th ed|месца=L.|выдавецтва=Reeves & Turner|год=1914|pages=229|ref=Boutell}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Fox-Davies, Arthur Charles.|загаловак=The Art of Heraldry: An Encyclopaedia of Armory |месца=L.|выдавецтва=Bloomsbury Books|год=1986|заўвага=Reprint (orig. ed. 1904)|allpages=503|isbn=0906223342|ref=Fox-Davies}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Fox-Davies, Arthur Charles.|загаловак=Heraldic Badges|выдавецтва=BiblioBazaar|год=2009|заўвага=Reprint (orig. ed. 1907)|allpages=188|isbn=1103924737|ref=Fox-Davies}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Starkey, David.|загаловак=Henry: Virtuous Prince|месца=Oxfordshire|выдавецтва=Harper Perennial|год=2008|allpages=400|isbn=0007247710|ref=Starkey}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Wise, Terence.|загаловак=Medieval Heraldry (Histories)|выдавецтва=Osprey Publishing|год=2000<nowiki> (orig. ed. 1980)</nowiki>|pages=22|isbn=1841761060|ref=Wise}} == Спасылкі == {{commons|Category:}} * {{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/TYUDORI.html|author=Кривушин, Иван.|title=Тюдоры|publisher=[[Кругосвет]]|accessdate=2011-12-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120423235427/http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/TYUDORI.html|archivedate=23 красавіка 2012|deadurl=yes}} * {{cite web|url=http://www.intstudycen.com/tudor_rose.php|title=The Tudor Rose|publisher=The Intelligence Study Centre|accessdate=2011-12-09|archiveurl=https://www.webcitation.org/67KfLvhg3?url=http://www.intstudycen.com/tudor_rose.php|archivedate=1 мая 2012|deadurl=yes}} * {{cite web|url=http://www.the-tudors.org.uk/tudor-rose.htm|title=Tudor Rose|publisher=The Tudors|accessdate=2011-12-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120426140907/http://www.the-tudors.org.uk/tudor-rose.htm|archivedate=26 красавіка 2012|deadurl=yes}} {{Гербавыя фігуры ‎}} [[Катэгорыя:Дынастыя Ёркаў]] [[Катэгорыя:Ланкастэры]] [[Катэгорыя:Дынастыя Цюдараў|*]] [[Катэгорыя:Культура Англіі]] [[Катэгорыя:Негеральдычныя фігуры]] sakjcvuoqisbchqwqesxitv3esgza7o 4183737 4183581 2022-08-11T20:30:51Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Выява:Tudor Rose.svg|thumb|140px|Ружа Цюдараў — геральдычная эмблема [[Англія|Англіі]] і [[Хэмпшыр]]а]] '''Ружа Цюдараў''' ('''англійская ружа''', '''ружа Саюза'''; {{lang-en|Tudor rose}}, {{langi-en2|English rose}}, {{langi-en2|Union rose}}) — традыцыйная геральдычная эмблема [[Англія|Англіі]] і [[Хэмпшыр]]а (першапачаткова — у гербе караля Англіі [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха VII]] як сімвал аб’яднання варожых каралеўскіх дынастый [[Ланкастэры|Ланкастэраў]] і [[Ёркі|Ёркаў]]). Малюецца ў выглядзе здвоенай ружы{{sfn|Fox-Davies|1904|p=187}}, выкананай у «натуральных» ({{lang-en|proper}}) колерах: белая кветка па-над пунсовай, а таксама падзеленай на чатыры пунсовыя і белыя сектары («чвэрці») або на дзве часткі пунсовага і белага колераў вертыкальнай паласой пасярэдзіне («пер пале́»){{sfn|Wise|1980|p=22}}. Назва і паходжанне эмблемы звязаны з акалічнасцямі ўзнікнення англійскай каралеўскай дынастыі [[Цюдары|Цюдараў]]. == Паходжанне == Узыходжанне [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха Цюдара]], які адабраў англійскую карону ў [[Рычард III|Рычарда III]] у [[Бітва пры Босварце|бітве пры Босварце]] (1485), спыніла трыццацігадовую [[Вайна Пунсовай і Белай ружы|вайну]] паміж каралеўскай дынастыяй Ланкастэраў (чыёй эмблемай была пунсовая ружа) і каралеўскай дынастыяй Ёркаў (чыёй эмблемай была белая ружа). Бацька Генрыха, [[Эдмунд Цюдар, 1-ы граф Рычманд|Эдмунд Цюдар]], насіў тытул [[Граф Рычманд|графа Рычманда]]; маці, лэдзі [[Маргарэт Бофарт]], паходіза з дому Ланкастэраў. Імкнучыся аб’яднаць усе англійскія каралеўскія дынастыі, Генрых Цюдар ажаніўся са спадчынніцай Ёркаў — дачкой [[Эдуард IV|Эдуарда IV]] [[Елізавета Ёркская|Елізаветай]]. Пасля шлюбу Генрых прыняў новую эмблему, якая спалучыла пунсовую ружу Ланкастэраў і белую ружу Ёркаў. Падчас свайго кіравання [[Генрых VIII]] загадаў пафарбаваць нанова старадаўні круглы стол, які захоўваўся ў [[Вінчэстэрскі замак|Вінчэстэрскім замку]] і лічыўся сапраўдным [[Круглы стол караля Артура|Круглым сталом]] [[Кароль Артур|караля Артура]]{{sfn|Starkey|2008|p=41}}. У цэнтры паноўленага стала была намалявана ружа Цюдараў. == Гістарычнае ўжыванне == [[Файл:Henry VIII Catherine of Aragon coronation woodcut.jpg|thumb|Каранацыя Генрыха VIII і Кацярыны Арагонскай, асененая іх геральдычнымі эмблемамі — ружай Цюдараў і плодам граната, сімвалам заваяванай іспанцамі [[Гранада|Гранады]]. Гравюра XVI стагоддзя]] Вядомы выявы ружы Цюдараў «са сцяблом і вянком» ({{lang-en|slipped and crowned}}) — у выглядзе кветкі на зрэзаным сцябле з некалькімі лісткамі, увянчанай каронай ([[:Выява:Elizabeth1.jpg|партрэт Елізаветы I]] працы [[Хіліярд, Нікалас|Нікаласа Хіліярда]]), а таксама «ў палавінным выглядзе» ({{lang-en|dimidiated}}) — злучанай з паловай іншай эмблемы. Турнірны спіс Вэстмінстэра ({{lang-en|The Westminster Tournament Roll}}) утрымлівае эмблему [[Генрых VIII|Генрыха VIII]] і яго першай жонкі [[Кацярына Арагонская|Кацярыны Арагонскай]]: палавінная выява ружы Цюдараў са сцяблом, аб’яднаная з асабістай эмблемай Кацярыны — гранатам{{sfn|Fox-Davies|1904|p=336}} (гэту ж эмблему атрымала ў спадчыну іх дачка [[Марыя I, каралева Англіі|Марыя Цюдар]]{{sfn|Boutell|1914}}). [[Якаў I, кароль Англіі|Якаў I Англійскі і VI Шатландскі]] выкарыстоўваў у якасці асабістай эмблемы палавінную ружу Цюдараў, злучаную з чартапалохам і ўвянчаную каралеўскай каронай{{sfn|Fox-Davies|1907|p=117}}. == Сучаснае ўжыванне == [[Файл:Tudor Rose Royal Badge of England.svg|thumb|150пкс|злева|Ружа Цюдараў «са сцяблом і вянком» — асабістая геральдычная эмблема манархаў Вялікабрытаніі]] [[Файл:Crowned Floral Badges of the United Kingdom.svg|thumb|Ружа Цюдараў, чартапалох і трыліснік, якія растуць з аднаго сцябла — геральдычная эмблема Злучанага Каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі]] Цяпер ружа Цюдараў — традыцыйная нацыянальная эмблема Англіі (падобна да [[Чартапалох#У сімволіцы і геральдыцы|чартапалоху]], які выступае ў якасці эмблемы Шатландыі, [[Трыліснік, сімвал|трылісніку]], які сімвалізуе Ірландыю, і геральдычнай [[Уэльс|валійскай]] цыбулі-парэю). Ружа — знак адрознення [[ёмен]]аў-вартавых [[Таўэр]]а і англійскіх каралеўскіх [[Лейб-гвардыя|лейб-гвардзейцаў]], дэталь кукарды на галаўных уборах ваеннаслужачых разведвальных войскаў Вялікабрытаніі, элемент лагатыпа {{iw2|VisitEngland|Англійскага турыстычнага ўпраўлення|en|VisitEngland}}<ref>{{cite web|url=http://www.enjoyengland.com/|title=EnjoyEngland: The official website for breaks and days out in England|publisher=Visit England|accessdate=2011-11-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130718062109/http://www.visitengland.com/ee/|archivedate=18 ліпеня 2013|deadurl=yes}}</ref> і эмблемы брытанскага Вярхоўнага суда (у двух апошніх выпадках — стылізаваная «спрошчаная» версія). Яна ж выбіта на англійскай дваццаціпенсавай манеце, якая выкарыстоўвалася ў 1982—2008 гадах, на каралеўскім гербе Вялікабрытаніі і на дзяржаўным [[герб Канады|гербе Канады]]. == Зноскі == {{reflist+|colwidth=30em}} == Літаратура == * {{публікацыя|кніга|аўтар=[[Фрэнсіс Бэкан|Бэкон, Фрэнсис]].|загаловак=История правления короля Генриха VII|месца=М.|выдавецтва=Наука|год=1990|серыя=Памятники исторической мысли|isbn=5-02-008973-7}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Гриффитс, Ральф А.; Томас, Роджер.|загаловак=Становление династии Тюдоров|адказны=пер. с англ. Н. А. Константиновой|месца=Ростов-на-Дону|выдавецтва=Феникс|год=1997|серыя=Исторические силуэты|старонак=320|isbn=5-222-00062-1}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=[[Вільям Васільевіч Пахлёбкін|Похлёбкин, В. В.]]|частка=180. Роза|часть ссылка=http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/Culture/pohl/16.php|загаловак=Словарь международной символики и эмблематики|месца=М.|выдавецтва=Международные отношения|год=2001|isbn=5-7133-0869-3}} * {{публікацыя|аўтар=Boutell, Charles.|загаловак=The Handbook to English Heraldry|спасылка=http://www.gutenberg.org/etext/23186|выданне=11th ed|месца=L.|выдавецтва=Reeves & Turner|год=1914|pages=229|ref=Boutell}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Fox-Davies, Arthur Charles.|загаловак=The Art of Heraldry: An Encyclopaedia of Armory |месца=L.|выдавецтва=Bloomsbury Books|год=1986|заўвага=Reprint (orig. ed. 1904)|allpages=503|isbn=0906223342|ref=Fox-Davies}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Fox-Davies, Arthur Charles.|загаловак=Heraldic Badges|выдавецтва=BiblioBazaar|год=2009|заўвага=Reprint (orig. ed. 1907)|allpages=188|isbn=1103924737|ref=Fox-Davies}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Starkey, David.|загаловак=Henry: Virtuous Prince|месца=Oxfordshire|выдавецтва=Harper Perennial|год=2008|allpages=400|isbn=0007247710|ref=Starkey}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Wise, Terence.|загаловак=Medieval Heraldry (Histories)|выдавецтва=Osprey Publishing|год=2000<nowiki> (orig. ed. 1980)</nowiki>|pages=22|isbn=1841761060|ref=Wise}} == Спасылкі == {{commons|Category:}} * {{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/TYUDORI.html|author=Кривушин, Иван.|title=Тюдоры|publisher=[[Кругосвет]]|accessdate=2011-12-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120423235427/http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/TYUDORI.html|archivedate=23 красавіка 2012|deadurl=yes}} * {{cite web|url=http://www.intstudycen.com/tudor_rose.php|title=The Tudor Rose|publisher=The Intelligence Study Centre|accessdate=2011-12-09|archiveurl=https://www.webcitation.org/67KfLvhg3?url=http://www.intstudycen.com/tudor_rose.php|archivedate=1 мая 2012|deadurl=yes}} * {{cite web|url=http://www.the-tudors.org.uk/tudor-rose.htm|title=Tudor Rose|publisher=The Tudors|accessdate=2011-12-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120426140907/http://www.the-tudors.org.uk/tudor-rose.htm|archivedate=26 красавіка 2012|deadurl=yes}} {{Гербавыя фігуры ‎}} [[Катэгорыя:Дынастыя Ёркаў]] [[Катэгорыя:Ланкастэры]] [[Катэгорыя:Цюдары|*]] [[Катэгорыя:Культура Англіі]] [[Катэгорыя:Негеральдычныя фігуры]] c75t6wzp146kcfadn4sq813u6hx6744 4183826 4183737 2022-08-11T20:42:37Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Выява:Tudor Rose.svg|thumb|140px|Ружа Цюдараў — геральдычная эмблема [[Англія|Англіі]] і [[Хэмпшыр]]а]] '''Ружа Цюдараў''' ('''англійская ружа''', '''ружа Саюза'''; {{lang-en|Tudor rose}}, {{langi-en2|English rose}}, {{langi-en2|Union rose}}) — традыцыйная геральдычная эмблема [[Англія|Англіі]] і [[Хэмпшыр]]а (першапачаткова — у гербе караля Англіі [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха VII]] як сімвал аб’яднання варожых каралеўскіх дынастый [[Ланкастэры|Ланкастэраў]] і [[Ёркі|Ёркаў]]). Малюецца ў выглядзе здвоенай ружы{{sfn|Fox-Davies|1904|p=187}}, выкананай у «натуральных» ({{lang-en|proper}}) колерах: белая кветка па-над пунсовай, а таксама падзеленай на чатыры пунсовыя і белыя сектары («чвэрці») або на дзве часткі пунсовага і белага колераў вертыкальнай паласой пасярэдзіне («пер пале́»){{sfn|Wise|1980|p=22}}. Назва і паходжанне эмблемы звязаны з акалічнасцямі ўзнікнення англійскай каралеўскай дынастыі [[Цюдары|Цюдараў]]. == Паходжанне == Узыходжанне [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха Цюдара]], які адабраў англійскую карону ў [[Рычард III|Рычарда III]] у [[Бітва пры Босварце|бітве пры Босварце]] (1485), спыніла трыццацігадовую [[Вайна Пунсовай і Белай ружы|вайну]] паміж каралеўскай дынастыяй Ланкастэраў (чыёй эмблемай была пунсовая ружа) і каралеўскай дынастыяй Ёркаў (чыёй эмблемай была белая ружа). Бацька Генрыха, [[Эдмунд Цюдар, 1-ы граф Рычманд|Эдмунд Цюдар]], насіў тытул [[Граф Рычманд|графа Рычманда]]; маці, лэдзі [[Маргарэт Бофарт]], паходіза з дому Ланкастэраў. Імкнучыся аб’яднаць усе англійскія каралеўскія дынастыі, Генрых Цюдар ажаніўся са спадчынніцай Ёркаў — дачкой [[Эдуард IV|Эдуарда IV]] [[Елізавета Ёркская|Елізаветай]]. Пасля шлюбу Генрых прыняў новую эмблему, якая спалучыла пунсовую ружу Ланкастэраў і белую ружу Ёркаў. Падчас свайго кіравання [[Генрых VIII]] загадаў пафарбаваць нанова старадаўні круглы стол, які захоўваўся ў [[Вінчэстэрскі замак|Вінчэстэрскім замку]] і лічыўся сапраўдным [[Круглы стол караля Артура|Круглым сталом]] [[Кароль Артур|караля Артура]]{{sfn|Starkey|2008|p=41}}. У цэнтры паноўленага стала была намалявана ружа Цюдараў. == Гістарычнае ўжыванне == [[Файл:Henry VIII Catherine of Aragon coronation woodcut.jpg|thumb|Каранацыя Генрыха VIII і Кацярыны Арагонскай, асененая іх геральдычнымі эмблемамі — ружай Цюдараў і плодам граната, сімвалам заваяванай іспанцамі [[Гранада|Гранады]]. Гравюра XVI стагоддзя]] Вядомы выявы ружы Цюдараў «са сцяблом і вянком» ({{lang-en|slipped and crowned}}) — у выглядзе кветкі на зрэзаным сцябле з некалькімі лісткамі, увянчанай каронай ([[:Выява:Elizabeth1.jpg|партрэт Елізаветы I]] працы [[Хіліярд, Нікалас|Нікаласа Хіліярда]]), а таксама «ў палавінным выглядзе» ({{lang-en|dimidiated}}) — злучанай з паловай іншай эмблемы. Турнірны спіс Вэстмінстэра ({{lang-en|The Westminster Tournament Roll}}) утрымлівае эмблему [[Генрых VIII|Генрыха VIII]] і яго першай жонкі [[Кацярына Арагонская|Кацярыны Арагонскай]]: палавінная выява ружы Цюдараў са сцяблом, аб’яднаная з асабістай эмблемай Кацярыны — гранатам{{sfn|Fox-Davies|1904|p=336}} (гэту ж эмблему атрымала ў спадчыну іх дачка [[Марыя I, каралева Англіі|Марыя Цюдар]]{{sfn|Boutell|1914}}). [[Якаў I, кароль Англіі|Якаў I Англійскі і VI Шатландскі]] выкарыстоўваў у якасці асабістай эмблемы палавінную ружу Цюдараў, злучаную з чартапалохам і ўвянчаную каралеўскай каронай{{sfn|Fox-Davies|1907|p=117}}. == Сучаснае ўжыванне == [[Файл:Tudor Rose Royal Badge of England.svg|thumb|150пкс|злева|Ружа Цюдараў «са сцяблом і вянком» — асабістая геральдычная эмблема манархаў Вялікабрытаніі]] [[Файл:Crowned Floral Badges of the United Kingdom.svg|thumb|Ружа Цюдараў, чартапалох і трыліснік, якія растуць з аднаго сцябла — геральдычная эмблема Злучанага Каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі]] Цяпер ружа Цюдараў — традыцыйная нацыянальная эмблема Англіі (падобна да [[Чартапалох#У сімволіцы і геральдыцы|чартапалоху]], які выступае ў якасці эмблемы Шатландыі, [[Трыліснік, сімвал|трылісніку]], які сімвалізуе Ірландыю, і геральдычнай [[Уэльс|валійскай]] цыбулі-парэю). Ружа — знак адрознення [[ёмен]]аў-вартавых [[Таўэр]]а і англійскіх каралеўскіх [[Лейб-гвардыя|лейб-гвардзейцаў]], дэталь кукарды на галаўных уборах ваеннаслужачых разведвальных войскаў Вялікабрытаніі, элемент лагатыпа {{iw2|VisitEngland|Англійскага турыстычнага ўпраўлення|en|VisitEngland}}<ref>{{cite web|url=http://www.enjoyengland.com/|title=EnjoyEngland: The official website for breaks and days out in England|publisher=Visit England|accessdate=2011-11-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130718062109/http://www.visitengland.com/ee/|archivedate=18 ліпеня 2013|deadurl=yes}}</ref> і эмблемы брытанскага Вярхоўнага суда (у двух апошніх выпадках — стылізаваная «спрошчаная» версія). Яна ж выбіта на англійскай дваццаціпенсавай манеце, якая выкарыстоўвалася ў 1982—2008 гадах, на каралеўскім гербе Вялікабрытаніі і на дзяржаўным [[герб Канады|гербе Канады]]. == Зноскі == {{reflist+|colwidth=30em}} == Літаратура == * {{публікацыя|кніга|аўтар=[[Фрэнсіс Бэкан|Бэкон, Фрэнсис]].|загаловак=История правления короля Генриха VII|месца=М.|выдавецтва=Наука|год=1990|серыя=Памятники исторической мысли|isbn=5-02-008973-7}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Гриффитс, Ральф А.; Томас, Роджер.|загаловак=Становление династии Тюдоров|адказны=пер. с англ. Н. А. Константиновой|месца=Ростов-на-Дону|выдавецтва=Феникс|год=1997|серыя=Исторические силуэты|старонак=320|isbn=5-222-00062-1}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=[[Вільям Васільевіч Пахлёбкін|Похлёбкин, В. В.]]|частка=180. Роза|часть ссылка=http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/Culture/pohl/16.php|загаловак=Словарь международной символики и эмблематики|месца=М.|выдавецтва=Международные отношения|год=2001|isbn=5-7133-0869-3}} * {{публікацыя|аўтар=Boutell, Charles.|загаловак=The Handbook to English Heraldry|спасылка=http://www.gutenberg.org/etext/23186|выданне=11th ed|месца=L.|выдавецтва=Reeves & Turner|год=1914|pages=229|ref=Boutell}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Fox-Davies, Arthur Charles.|загаловак=The Art of Heraldry: An Encyclopaedia of Armory |месца=L.|выдавецтва=Bloomsbury Books|год=1986|заўвага=Reprint (orig. ed. 1904)|allpages=503|isbn=0906223342|ref=Fox-Davies}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Fox-Davies, Arthur Charles.|загаловак=Heraldic Badges|выдавецтва=BiblioBazaar|год=2009|заўвага=Reprint (orig. ed. 1907)|allpages=188|isbn=1103924737|ref=Fox-Davies}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Starkey, David.|загаловак=Henry: Virtuous Prince|месца=Oxfordshire|выдавецтва=Harper Perennial|год=2008|allpages=400|isbn=0007247710|ref=Starkey}} * {{публікацыя|кніга|аўтар=Wise, Terence.|загаловак=Medieval Heraldry (Histories)|выдавецтва=Osprey Publishing|год=2000<nowiki> (orig. ed. 1980)</nowiki>|pages=22|isbn=1841761060|ref=Wise}} == Спасылкі == {{commons|Category:}} * {{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/TYUDORI.html|author=Кривушин, Иван.|title=Тюдоры|publisher=[[Кругосвет]]|accessdate=2011-12-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120423235427/http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/TYUDORI.html|archivedate=23 красавіка 2012|deadurl=yes}} * {{cite web|url=http://www.intstudycen.com/tudor_rose.php|title=The Tudor Rose|publisher=The Intelligence Study Centre|accessdate=2011-12-09|archiveurl=https://www.webcitation.org/67KfLvhg3?url=http://www.intstudycen.com/tudor_rose.php|archivedate=1 мая 2012|deadurl=yes}} * {{cite web|url=http://www.the-tudors.org.uk/tudor-rose.htm|title=Tudor Rose|publisher=The Tudors|accessdate=2011-12-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120426140907/http://www.the-tudors.org.uk/tudor-rose.htm|archivedate=26 красавіка 2012|deadurl=yes}} {{Гербавыя фігуры ‎}} [[Катэгорыя:Ёркі]] [[Катэгорыя:Ланкастэры]] [[Катэгорыя:Цюдары|*]] [[Катэгорыя:Культура Англіі]] [[Катэгорыя:Негеральдычныя фігуры]] dhzks3rpst2eobp1eir7sfxkqarx6nq 14 189851 4183590 2401184 2022-08-11T20:17:15Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Ланкастэраў]] у [[Катэгорыя:Ланкастэры]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{Commonscat|House of Lancaster}} {{DEFAULTSORT:Ланкастэры}} [[Катэгорыя:Дынастыя Плантагенетаў]] [[Катэгорыя:Вайна Пунсовай і Белай ружы]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] k03ncloek25nkc5qewklh4aedls3e09 4183824 4183590 2022-08-11T20:41:46Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{Commonscat|House of Lancaster}} {{DEFAULTSORT:Ланкастэры}} [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Вайна Пунсовай і Белай ружы]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] ju1ci0qckkr289y8nfw9a1atwe2s6oy 14 190900 4183775 1754743 2022-08-11T20:35:26Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Валуа]] s0s2epih80monmktdkzyshqihysmckd 0 192376 4183624 4027551 2022-08-11T20:20:29Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Тэадорых}} {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = [[Франкская дзяржава|кароль франкаў]] | імя = Тэадорых IV | арыгінал імя = {{lang-la|Theudoricus}}, {{lang-fr|Thierry}} | парадак = | выява = Theuderic IV.jpg | апісанне выявы = Партрэт са зборніка біяграфій<br />[[Promptuarii Iconum Insigniorum]] ([[1553]]) | шырыня = 200px | перыядпачатак = [[13 лютага]] [[721]] | перыядканец = паміж [[16 сакавіка]] і [[30 красавіка]] [[737]] | каранацыя = | папярэднік = [[Хільперык II]] | пераемнік = [[Хільдэрык III]] | дата нараджэння = 712 | месца нараджэння = | дата смерці = паміж [[16 сакавіка]] і [[30 красавіка]] [[737]] | месца смерці = | пахаваны = царква [[Абацтва Сен-Дэні|абацтвы Сен-Дэні]] | род = [[Меравінгі]] | жонка = | бацька = [[Дагаберт III]] | маці = | дзеці = }} '''Тэадорых IV''' ({{lang-fr|Thierry}}; {{Дата нараджэння|||712}} — паміж [[16 сакавіка]] і [[30 красавіка]] {{Дата смерці|||737}}) — кароль франкаў, кіраваў з [[721]] года. Сын [[Дагаберт III|Дагаберта III]]. Імя Тэадорых перакладаецца з [[Франкская мова|франкскай мовы]] як ''«Кароль народа»''. == Біяграфія == Пасля смерці яго бацькі [[Дагаберт III|Дагаберта III]] у [[715]] годзе, ён быў пасаджаны ў абацтва [[Шэль]], а затым у замак [[Шато-Цьеры]]. У лютым [[721]] года пасля смерці караля [[Хільперык II|Хільперыка II]], які не пакінуў спадчынніка, усемагутны [[маярдом]] [[Карл Мартэл]] абвясціў яго каралём, але ён пазбаўлены быў усякага значэння ў сваім каралеўстве. Тэадорых IV не прыняў удзелу ні ў адной з бітваў за абарону межаў сваёй імперыі. Пасля яго смерці ўвесну [[737]] года [[Карл Мартэл]] на працягу 4 гадоў да сваёй смерці ў кастрычніку [[741]] года не прызначаў яго пераемніка, і сам кіраваў дзяржавай, не прымаючы, аднак, каралеўскага тытула. На працягу шасці гадоў трон заставаўся вакантным, пакуль сыны Карла Мартэла [[Карламан, маярдом франкаў|Карламан]] і [[Піпін Кароткі]] не пасадзілі на яго [[Хільдэрык III|Хільдэрыка III]]. {{зноскі}} == Литература == * Продолжатели Фредегара = Continuationes chronicarum quae dicuntur Fredegarii // The Fourth Book of the Cronicle of Fredegar with its continuations. — London: Thomas Nelson and Sons Ltd, 1960. * Книга истории франков = Das Buch von der Geschiche der Franken. // Quellen zur Geschichte des 7. und 8. Jahrhunderts. Ausgewaehlte Quellen zur deutschen Gechichte des Mittelalters. — Darmstadt, 1982. — Т. 4a. * Лебек С. Происхождение франков. V—IX века / Перевод В. Павлова. — М.: Скарабей, 1993. — Т. 1. — 352 с. — (Новая история средневековой Франции). — 50 000 экз. — ISBN 5-86507-001-0 * Западная Европа. // Правители Мира. Хронологическо-генеалогические таблицы по всемирной истории в 4 тт. / Автор-составитель В.В. Эрлихман. — Т. 2. == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188208|title=THEODERICH III 673—690, CLOVIS III 690—695, CHILDEBERT III 695—711, DAGOBERT III 711—715, THEODERICH IV 721—737|accessdate= 2012-02-06}} * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/theuderich_4_frankenkoenig_737.html |title = Theuderich IV von Frankenkoenig |publisher = Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2012-02-06 |lang = de |archiveurl = https://www.webcitation.org/67lFlKI09?url=http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/theuderich_4_frankenkoenig_737.html |archivedate = 18 мая 2012 |deadurl = no }} {{Пачатак схаванага блока |Рамка = |Спасылка = |Загаловак = Продкі Тэадорыха IV |Шрыфт_загалоўка = |Нахіл_загалоўка = |Фон_загалоўка = |Выраўноўванне_загалоўка = |Стыль_загалоўка = |Шрыфт_тэксту = |Нахіл_тэксту = |Фон_тэксту = |Выраўноўванне_тэксту =left |Стыль_тэксту = }} <center>{{ahnentafel-compact5 |style=font-size: 90%; line-height: 110%; |border=1 |boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0; |boxstyle_1=background-color: #fcc; |boxstyle_2=background-color: #fb9; |boxstyle_3=background-color: #ffc; |boxstyle_4=background-color: #bfc; |boxstyle_5=background-color: #9fe; |1=1. '''Тэадорых IV, кароль франкаў''' |2=2. [[Дагаберт III |Дагаберт III, кароль франкаў]] |3=3. Клацільда Саксонская |4=4. [[Хільдэберт III |Хільдэберт III, кароль франкаў]] |5=5. Эрменхільда |6=6. невядома |7=7. невядома |8=8. [[Тэадорых III |Тэадорых III, кароль франкаў]] |9=9. [[Храдэхільда (Клацільда)|Клацільда Герыстальская]] |10=10. невядома |11=11. невядома |12=12. невядома |13=13. невядома |14=14. невядома |15=15. невядома |16=16. [[Хлодвіг II|Хлодвіг II, кароль франкаў]] |17=17. [[Бацільда]] |18=18. [[Анзегізель|Анзегізель, маярдом Аўстразіі]] |19=19. [[Бега Андэнская|Бега Ландэнская]] |20=20. невядома |21=21. невядома |22=22. невядома |23=23. невядома |24=24. невядома |25=25. невядома |26=26. невядома |27=27. невядома |28=28. невядома |29=29. невядома |30=30. невядома |31=31. невядома }}</center> {{Канец схаванага блока}} {{Меравінгі}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы VIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралі франкаў]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] gol8wd5mcnndgu46efbqyy2l4hjtfoy 0 192742 4183616 4005886 2022-08-11T20:20:05Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Арнегунда | арыгінал імя = {{lang-fr|Arnegonde de Worms, Arégonde або Aregunda}} | пасада = [[Спіс каралеў Францыі|каралева франкаў]] | парадак = | сцяг = | выява = Corset1905 035Fig19.png | шырыня = 75 px | апісанне выявы = Арнегунда | перыядпачатак = [[523]] | перыядканец = [[29 лістапада]] [[561]] | папярэднік = [[Інгунда]] | пераемнік = [[Гунтэка|Гунтэка Бургундская]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = '''сын:''' [[Хільперык I]] <br /> '''дачка:''' Блітхільда }} '''Арнегунда''' ({{lang-fr|Arnegonde de Worms, Arégonde або Aregunda}}, каля [[520]] — каля [[565]]) — другая жонка караля [[Франкі|франкаў]] [[Хлотар I|Хлотара I]], дачка Бадэрыха, караля [[Цюрынгія|Цюрынгіі]], і Арнегунды Саксонскай. Імя Арнегунда ў перакладзе са стара-германскай мовы азначае ''«Ваяўнічая арліца»''. Сястра першай жонкі Хлотара, [[Інгунда|Інгунды]]. == Біяграфія == [[Грыгорый Турскі]] ў «Гісторыі франкаў» расказвае, што аднойчы Інгунда звярнулася да мужа з просьбай знайсці для яе сястры паважанага і заможнага мужа. Хлотар не знайшоў нікога годней за сябе і ажаніўся з Арнегундай сам. Ад гэтага шлюбу нарадзіўся сын — [[Хільперык I|Хільперык]], будучы кароль [[Нейстрыя|Нейстрыі]] і дачка Блітхільда. == Грабніца Арнегунды == [[File:Sarcophage de la reine Arégonde.jpg|thumb|200px|left|Грабніца Арнегунды ў [[Абацтва Сен-Дэні|Сен-Дэні]]]] Арнегунда памерла каля [[565]] года (некаторыя гісторыкі датуюць яе смерць паміж [[570]] і [[573]] гг. ці паміж [[580]] і [[590]] гг.) і была пахавана ў базіліцы [[Абацтва Сен-Дэні|Сен-Дэні]]. Пахаванне Арнегунды было выяўлена ў [[1959]] годзе французскім археолагам Мішэлем Флеры. У грабніцы знаходзіліся рэшткі жанчыны ў багатых адзеннях, а сярод мноства каштоўнасцей быў выяўлены пярсцёнак з выгравіраваным надпісам ''Arnegundis Regina'', што і дазволіла ідэнтыфікаваць грабніцу. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга:Рыгор Турскі: Гісторыя франкаў}} == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188201|title=CLOTAIRE I 511-561, CHARIBERT 561-567, GONTRAN 561-592 |accessdate=2012-01-13}} * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/arnegunde_frankenkoenigin_um_565.html |title = Arnegunde von Frankenkönigin |publisher = Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2012-01-13 |lang = de |archiveurl = https://www.webcitation.org/65OGwaxjj?url=http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/arnegunde_frankenkoenigin_um_565.html |archivedate = 12 лютага 2012 |deadurl = no }} * [http://www.encyclopedie-universelle.com/abbaye%20-%20art%20m%E9rovingien%202-0.html Пярсёнак і фібула Арнегунды] * [http://www.hp.uab.edu/image_archive/ujg/ujgf.html Археалагічныя знаходкі 4-7 стст. н.э., у тым ліку ювелірныя вырабы з пахавання Арнегунды] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060906014928/http://www.hp.uab.edu/image_archive/ujg/ujgf.html |date=6 верасня 2006 }} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жанчыны Сярэдневякоўя]] [[Катэгорыя:Постаці французскай гісторыі]] [[Катэгорыя:Мужы кіраўнікоў VI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралевы франкаў]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] nb920vdg23de095laxy67e38ccnqtdw 0 192774 4183752 3830510 2022-08-11T20:33:52Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Елізавета Валуа''' (Ізабела, {{lang-fr|Elisabeth}}, {{lang-es|Isabel}}; {{Дата нараджэння|2|4|1545}}, [[Фантэнбло]] — {{Дата смерці|3|10|1568}}, [[Каралеўскі палац у Аранхуэсе|Аранхуэс]]) — французская прынцэса і каралева Іспаніі, трэцяя жонка караля Іспаніі [[Філіп II, кароль Іспаніі|Філіпа II]]. Елізавета Валуа была старэйшай дачкой караля Францыі [[Генрых II, кароль Францыі|Генрыха II]] з [[дынастыя Валуа|дынастыі Валуа]] і яго жонкі [[Кацярына Медычы|Кацярыны Медычы]]. Хоць яна і была заручана з іспанскім [[інфант]]ам [[Дон Карлас, сын Філіпа II|Донам Карласам]], лёс распарадзіўся інакш, і па заканчэнні [[Італьянскія войны|шматгадовай вайны]] паміж Францыяй і Іспаніяй, якая завяршылася ў 1559 годзе падпісаннем [[Ката-Камбрэзійскі мір|мірнага дагавора ў Ката-Камбрэзі]], яна ажанілася з іспанскім каралём [[Філіп II, кароль Іспаніі|Філіпам II]], што было адной з умоў гэтага дагавора. Елізавета Валуа за кароткі час ператварылася з французскай прынцэсы ў іспанскую каралеву, інтэлект, мяккасць і прыгажосць якой высока шанаваліся ва ўсёй Еўропе. Елізавета старанна выконвала абавязкі звязаныя з яе каралеўскім санам. Яна памерла ў 1568 годзе падчас няўдалых родаў. [[Выява:Infantas Isabella Clara Eugenia and Catalina Micaela, 1570.jpg|left|thumb|200px|Партрэт дочак Елізаветы — Ізабелы Клары Яўгеніі і Каталіны Мікаэлы працы [[Сафанісба Ангісола|Сафанісбы Ангісолы]], 1570]] == Дзеці == * [[Ізабела Клара Яўгенія]] (12 жніўня 1566 — 1 снежня 1633), жонка эрцгерцага [[Альбрэхт VII Аўстрыйскі|Альбрэхта VII]], кіраўніка [[Іспанскія Нідэрланды|Іспанскіх Нідэрландаў]]. * [[Каталіна Мікаэла Аўстрыйская|Каталіна Мікаэла]] (10 кастрычніка 1567 — 6 лістапада 1597) жонка [[Карл-Эмануіл I|Карла Эмануіла I Савойскага]]. Ад гэтага шлюбу паходзяць каралі Сардзініі і Італіі з Савойскай дынастыі аж да [[Умберта I]]. Сярод нашчадкаў гэтай пары былі знакаміты вайскавод прынц [[Яўген Савойскі]] (па мужчынскай лініі) і кароль Францыі [[Людовік XV]](па матчынай лініі)<ref>Гл. генеалогію Савойскага дому ў кнізе И. С. Семенов. Европейские династии. Полный генеалогический справочник. М.: Энциклопедия, Инфра-М, 2006.</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Martha Walker Freer: ''Elizabeth de Valois — Queen of Spain and the Court of Philip II.'' Bd. 1 und 2. London 1857, ([http://books.google.com/books/pdf/Elizabeth_de_Valois__Queen_of_Spain__and.pdf?id=xn325kPZUuMC&hl=de&output=pdf&sig=VeoxjzJ9lED5_YF_5mkqfWssRNI PDF; 10,6 MB]). {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Французскія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Іспаніі]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Памерлі пры родах]] t44cmcvz1tt37y2fakhvu0pjsumo7gk 0 192797 4183757 4171476 2022-08-11T20:34:09Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Ізабела Французская | арыгінал імя = {{lang-fr|Isabelle de France}} | выява = Isabella of Valois muz otec.jpg | шырыня = 200px | апісанне выявы = Рычард і Ізабела ў дзень вяселля | пасада = Каралева [[Англія|Англіі]] | сцяг = | перыядпачатак = [[1 лістапада]] [[1396]] | перыядканец = [[30 верасня]] [[1399]] | каранацыя = [[8 студзеня]] [[1397]] | папярэднік = [[Ганна Чэшская|Ганна Люксембургская]] | пераемнік = [[Жанна Наварская, каралева Англіі|Жанна Наварская]] | пасада_2 = Герцагіня Арлеанская | сцяг_2 = | каментарый_2 = як жонка [[Герцагі Арлеанскія|герцага Арлеанскага]] | перыядпачатак_2 = [[23 лістапада]] [[1407]] | перыядканец_2 = [[13 верасня]] [[1409]] | папярэднік_2 = [[Валянціна Вісконці, герцагіня Арлеанская|Валянціна Вісконці]] | пераемнік_2 = [[Бона д’Арманьяк]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахавана = | род = [[дынастыя Валуа|Валуа]] ''(па факце нараджэння)'' <br />[[Плантагенеты]] <br />''(у першым шлюбе)'' <br />[[дынастыя Валуа|Валуа-Арлеан]] <br />''(у другім шлюбе)'' | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | веравызнанне = | аўтограф = }} '''Ізабела Французская''' ({{lang-fr|Isabelle de France}}) або '''Ізабела дэ Валуа''' ({{lang-fr|Isabelle de Valois}}; [[9 лістапада]] [[1387]]/[[1389]] — {{Дата смерці|13|9|1409}})<ref name="Isabelle">{{cite web|author=|datepublished=|url=http://thepeerage.com/p10206.htm#i102056|title=Isabelle de France|lang=en|publisher=thepeerage.com|accessdate=2010-02-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120516165320/http://thepeerage.com/p10206.htm#i102056|archivedate=16 мая 2012|deadurl=yes}}</ref> — другая жонка караля Англіі Рычарда II. Пасля яго смерці вярнулася ў [[Францыя|Францыю]] і ажанілася з Карлам, герцагам Арлеанскім. == Біяграфія == Ізабела была другой з дочак французскага караля [[Карл VI, кароль Францыі|Карла VI]] і [[Ізабела Баварская|Ізаба Баварскай]]. Паводле захаваных звестак сучаснікаў прынцэса была прыгожая і валодала далікатнымі манерамі<ref>Agnes Strickland. Lives of the queens of England, from the Norman conquest, Volume 3. — Philadelphia: Blanchard and Lea, 1848. — pp. 10-11</ref>. У кастрычніку ці лістападзе 1396 года ў [[Кале]] адбылося вяселле Ізабелы Французскай і [[Рычард II|Рычарда II Англійскага]]. Пасродкам гэтага саюза было падоўжана часовае перамір’е паміж Англіяй і Францыяй у перыяд [[Стагадовая вайна|Стагадовай вайны]]<ref name="RICHARD II">{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.luminarium.org/encyclopedia/richard2.htm|title=RICHARD II, King of England|lang=en|publisher=luminarium.org|accessdate=2010-02-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150302130722/http://www.luminarium.org/encyclopedia/richard2.htm|archivedate=2 сакавіка 2015|deadurl=yes}}</ref>, а акрамя таго, за нявестай быў атрымана багаты пасаг у памеры 800 тысяч [[Французскі франк|франкаў]] [[золата]]м<ref>Agnes Strickland. Lives of the queens of England, from the Norman conquest, Volume 3. — Philadelphia: Blanchard and Lea, 1848. — p. 15</ref>. Нягледзячы на тое, што іх шлюб быў заключаны па палітычных матывах, яны адносіліся адзін да аднаго з сімпатыяй. Пасля вяселля каралева жыла ў [[Віндзарскі замак|Віндзары]]. Па прычыне яе юнага ўзросту шлюб не быў [[Кансумацыя|давершаны належным чынам]]<ref name="RICHARD II"/>. У маі 1399 года Ізабела пераехала ў замак Уолінгфард ({{lang-en|Wallingford Castle}}), а Рычард тым часам праводзіў ваенную кампанію ў [[Ірландыя|Ірландыі]]. Скарыстаўшыся яго адсутнасцю, з выгнання вярнуўся [[Генрых IV, кароль Англіі|Генрых Болінгброк]]. Пры падтрымцы шматлікіх дваранскіх родаў ён арганізаваў мяцеж супраць Рычарда, у выніку якога кароль быў зрынуты ў верасні 1399 года і пасаджаны ў [[Таўэр]]. Ізабела бегла з Уолінгфарда, была схоплена па загадзе Болінгброка і адпраўлена ў Сонінг ({{lang-en|Sonning}}), вёсачку каля [[Рэдынг, Англія|Рэдынга]]. Пасля загадкавай смерці Рычарда ў лютым 1400 года, французскі рэгенцкі савет пры недзеяздольным Карле VI запатрабаваў аднавіць яе ў правах каралевы, на што новы кароль Генрых IV адказваў, што Ізабела застанецца ў Англіі на становішчы каралевы-ўдавы, пакуль ёй не знойдуць добрую партыю. Ён намерваўся выдаць яе замуж за свайго сына, [[Генрых V, кароль Англіі|прынца Генрыха]], але, даведаўшыся пра гэта, Ізабела запрацівілася. Надзеўшыся ў [[жалоба|жалобу]], яна адмовілася прыняць гэту прапанову<ref>Agnes Strickland. Lives of the queens of England, from the Norman conquest, Volume 3. — Philadelphia: Blanchard and Lea, 1848. — pp. 28-29</ref>, і ў канчатковым выніку кароль пагадзіўся адпусціць яе назад у Францыю пры ўмове, што яе [[пасаг]] застанецца ў англійскай казне<ref>Agnes Strickland. Lives of the queens of England, from the Norman conquest, Volume 3. — Philadelphia: Blanchard and Lea, 1848. — p. 32</ref>. Праз некалькі гадоў пасля вяртання на радзіму, [[29 чэрвеня]] [[1406]] года, якая каралева-ўдава Англіі абвянчалася са сваім кузенам, [[Карл, герцаг Арлеанскі|Карлам]], [[Герцагі Арлеанскія|герцагам Арлеанскім]], а [[13 верасня]] [[1409]] года яна сканала пасля нараджэння дачкі Жанны. {{зноскі}} == Літаратура == {{кніга |аўтар = Agnes Strickland. |частка = |загаловак = Lives of the queens of England, from the Norman conquest |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Philadelphia |выдавецтва = Blanchard and Lea |год = 1848 |volume = 3 |pages = 253 |allpages = |серыя = |isbn = |тыраж = }} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Французскія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Англіі]] [[Катэгорыя:Памерлі пры родах]] bljea0xhmbjo65y2wc2xcjgh731x3i9 0 193046 4183593 3566218 2022-08-11T20:17:23Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} {{цёзкі|Магдалена Сібіла}} '''Магдалена Сібіла Брандэнбург-Кульмбах-Байрэйцкая''' ({{lang-de|Magdalena Sibylle von Brandenburg-Kulmbach-Bayreuth}}; {{ДН|1|11|1612}}, {{МН|Байрайт}} — {{ДС|20|3|1687}}, {{МС|Дрэздэн}}) — нямецкая прынцэса, у шлюбе [[курфюрства Саксонія|курфюрсціна Саксонская]]. == Біяграфія == Дачка маркграфа [[Крысціян Брандэнбург-Байрэйцкі|Крысціяна Брандэнбург-Байрэйцкага]] (1581—1655) і [[Марыя Пруская, 1579—1649|Марыі Прускай]], Магдалена Сібіла ажанілася з [[курпрынц]]ам [[Іаган Георг II, курфюрст Саксоніі|Іагана Георга II]] 13 лістапада 1638 года ў [[Дрэздэн]]е. У шлюбе нарадзілася трое дзяцей: * Сібіла Марыя (1642—1643) * [[Эрдмута Сафія Саксонская|Эрдмута Сафія]] (1644—1670), у шлюбе з маркграфам [[Крысціян Эрнст Брандэнбург-Байрэйцкі|Крысціянам Эрнстам Брандэнбург-Байрэйцкім]] * [[Іаган Георг III]] (1647—1691), курфюрст Саксонскі, жанаты на прынцэсе [[Ганна Сафія Дацкая|Ганне Сафіі Дацкай]] Магдалена сябравала са шведскай каралеўскай сям'ёй і ў 1639 годзе сваім лістом шведскаму военачальніку здолела абараніць ад спусташэння горад [[Пірна|Пірну]]. У 1680 годзе пасля смерці мужа курфюрсціна выдалілася ў Фрайберг, дзе ў яе была ўласная сяліба. Пахавана ў [[Фрайбергскі сабор|Фрайбергскім саборы]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Franz Otto Stichart: ''Galerie der sächsischen Fürstinnen; biogr. Skizzen sämtlicher Ahnfrauen des kgl. Hauses Sachsen.'' Leipzig 1857. * Fritz Roth: ''Restlose Auswertungen von Leichenpredigten für genealogische und kulturhistorische Zwecke.'' Selbstverlag, Boppard/Rhein 1980, Bd. 10, S. 492, R 9803 {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Нямецкія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Фрайбергскім саборы]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] l5egyarjcin9zlz6prsj73hfkyaewke 0 193206 4183979 3981590 2022-08-12T07:31:59Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{вучоны}} {{цёзкі2|Федарук}} '''Анатоль Тарасавіч Федару́к'''<ref name="БЭ16">{{Крыніцы/БелЭн|16к}}</ref> (нар. {{ДН|1|4|1939}}, в. [[Хабы]], {{МН|Брэсцкі раён|ў Брэсцкім раёне}} — {{ДС|11|8|2022}}) — беларускі [[вучоны]] ў галіне [[Геабатаніка|геабатанікі]], інтрадукцыі раслін і [[Садова-паркавае мастацтва|садова-паркавага мастацтва]]. [[Доктар біялагічных навук]] (1991), [[прафесар]] (1995). == Біяграфія == Скончыў [[Брэсцкі педагагічны інстытут]] (1961). У 1970 годзе абараніў [[Кандыдат навук|кандыдацкую]] дысертацыю<ref name="ЭПБ5">{{Крыніцы/ЭПБ|5}}</ref>. 3 1970 года ў [[БДУ|Беларускім дзяржаўным універсітэце]], з 1976 — у [[Цэнтральны батанічны сад НАН Беларусі|Цэнтральным батанічным садзе Нацыянальнай АН]] (загадчык лабараторыі, намеснік дырэктара), з 1992 года ў [[БДПУ|Беларускім педагагічным універсітэце]] (загадчык кафедры). == Навуковая дзейнасць == Навуковыя працы па інтрадукцыі і [[Акліматызацыя|акліматызацыі]] раслін, праблемах культурфітацэнозаў, папуляцый [[дрэва]]вых інтрадуцэнтаў, рэпрадукцыі кветкава-дэкаратыўных раслін і садова-паркавага мастацтва. == Выбраная бібліяграфія == * Интродуцированные деревья и кустарники западной части Белоруссии / А. Т. Федорук; Под ред. [[Іван Данілавіч Юркевіч|И. Д. Юркевича]]. — Мн., БГУ, 1972. — 192 с. * Ботаническая география. Полевая практика. — Мн., БГУ, 1976. — 224 с. * Древесные растения садов и парков Белоруссии. — Мн.: Наука и техника, 1980. — 208 с. * Жыццёвыя формы раслін: вуч. дап. па экалогіі. — Мн., 1996. — 63 с. * Старинные парки Белоруссии: Инвентаризация, стилевые особенности, сохранение и функциональное использование. — Мн.: Полымя, 1985. — 95 с. * Садово-парковое искусство Белоруссии. — Мн.: Ураджай, 1989. — 247 с. * Старинные усадьбы Минского края. — Мн.: Полифакт. — Лекция, 2000. — 416 с. * Старинные усадьбы Берестейщины. — Мн.: БелЭн, 2006. — 2-е изд. — 576 с. * Экология: учебное пособие. — Мн.: Выш. шк., 2010. — 426 с. == Узнагароды == * Ганаровая грамата [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь]] (1998). * Спецыяльная прэмія [[Прэзідэнт Беларусі|Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]] у намінацыі «Архітэктура і рэстаўрацыя» (2006). * [[Ганаровая грамата Вышэйшай атэстацыйнай камісіі Рэспублікі Беларусь]] (2006). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|16|Федарук Анатоль Тарасавіч}} * {{Крыніцы/ЭПБ|5|Федарук Анатоль Тарасавіч}} — С. 194 == Спасылкі == * [http://www.brsu.by/sites/default/files/geo/fedoruk_at.pdf Федорук Анатолий Тарасович]{{ref-ru}} // [[Брэсцкі дзяржаўны ўніверсітэт імя А. С. Пушкіна]] * {{bis.nlb.by|141951|Федарук Анатоль Тарасавіч}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Федарук Анатоль Тарасавіч}} [[Катэгорыя:Батанікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Батанікі СССР]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДУ]] [[Катэгорыя:Дактары біялагічных навук]] [[Катэгорыя:Цэнтральны батанічны сад Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэмій Беларусі]] [[Катэгорыя:Члены КПСС]] o175s2rw2rvlrbvgwzhiltwkbu0ys4l 4183994 4183979 2022-08-12T08:06:45Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Федарук}} {{вучоны}} '''Анатоль Тарасавіч Федару́к'''{{sfn|БелЭн|2003}} (нар. {{ДН|1|4|1939}}, в. [[Хабы]], {{МН|Брэсцкі раён|ў Брэсцкім раёне}} — {{ДС|11|8|2022}}) — беларускі [[вучоны]] ў галіне [[Геабатаніка|геабатанікі]], інтрадукцыі раслін і [[Садова-паркавае мастацтва|садова-паркавага мастацтва]]. [[Доктар біялагічных навук]] (1991), [[прафесар]] (1995). == Біяграфія == Скончыў [[Брэсцкі педагагічны інстытут]] (1961). У 1970 годзе абараніў [[Кандыдат навук|кандыдацкую]] дысертацыю{{sfn|ЭПБ|1986}}. З 1970 года ў [[БДУ|Беларускім дзяржаўным універсітэце]], з 1976 года — у [[Цэнтральны батанічны сад НАН Беларусі|Цэнтральным батанічным садзе Нацыянальнай АН]] (загадчык лабараторыі, намеснік дырэктара), з 1992 года ў [[БДПУ|Беларускім педагагічным універсітэце]] (загадчык кафедры). == Навуковая дзейнасць == Навуковыя працы па інтрадукцыі і [[Акліматызацыя|акліматызацыі]] раслін, праблемах культурфітацэнозаў, папуляцый [[дрэва]]вых інтрадуцэнтаў, рэпрадукцыі кветкава-дэкаратыўных раслін і садова-паркавага мастацтва. == Выбраная бібліяграфія == * Интродуцированные деревья и кустарники западной части Белоруссии / А. Т. Федорук; Под ред. [[Іван Данілавіч Юркевіч|И. Д. Юркевича]]. — Мн., БГУ, 1972. — 192 с. * Ботаническая география. Полевая практика. — Мн., БГУ, 1976. — 224 с. * Древесные растения садов и парков Белоруссии. — Мн.: Наука и техника, 1980. — 208 с. * Жыццёвыя формы раслін: вуч. дап. па экалогіі. — Мн., 1996. — 63 с. * Старинные парки Белоруссии: Инвентаризация, стилевые особенности, сохранение и функциональное использование. — Мн.: Полымя, 1985. — 95 с. * Садово-парковое искусство Белоруссии. — Мн.: Ураджай, 1989. — 247 с. * Старинные усадьбы Минского края. — Мн.: Полифакт. — Лекция, 2000. — 416 с. * Старинные усадьбы Берестейщины. — Мн.: БелЭн, 2006. — 2-е изд. — 576 с. * Экология: учебное пособие. — Мн.: Выш. шк., 2010. — 426 с. == Узнагароды == * Ганаровая грамата [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь]] (1998). * Спецыяльная прэмія [[Прэзідэнт Беларусі|Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]] у намінацыі «Архітэктура і рэстаўрацыя» (2006). * [[Ганаровая грамата Вышэйшай атэстацыйнай камісіі Рэспублікі Беларусь]] (2006). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|16|Федарук Анатоль Тарасавіч}} * {{Крыніцы/ЭПБ|5|Федарук Анатоль Тарасавіч||194}} == Спасылкі == * [http://www.brsu.by/sites/default/files/geo/fedoruk_at.pdf Федорук Анатолий Тарасович]{{ref-ru}} // [[Брэсцкі дзяржаўны ўніверсітэт імя А. С. Пушкіна]] * {{bis.nlb.by|141951|Федарук Анатоль Тарасавіч}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Федарук Анатоль Тарасавіч}} [[Катэгорыя:Батанікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Батанікі СССР]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДУ]] [[Катэгорыя:Дактары біялагічных навук]] [[Катэгорыя:Цэнтральны батанічны сад Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэмій Беларусі]] [[Катэгорыя:Члены КПСС]] 94hlspghm0kz9vjw1densbxg134rhbl 0 193861 4183495 3799597 2022-08-11T20:05:31Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Андраш}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Андраш II | арыгінал імя = II.András | выява = 29. II. Endre.jpg | шырыня = 220 px | апісанне выявы = | пасада = [[Кароль Венгрыі]] | сцяг = Flag of Hungary (11th c. - 1301).svg | герб = Coa Hungary Country History Andrew II (1205-1235).svg | шырыня герба = 90px | перыядпачатак = [[7 мая]] [[1205]] | перыядканец = [[21 верасня]] [[1235]] | папярэднік = [[Ласла III]] | пераемнік = [[Бела IV]] | каранацыя = [[29 мая]] [[1205]], [[Секешфехервар]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''А́ндраш II Крыжак''' ({{lang-hu|Jeruzsálemi II András/Endre}}, [[украінская мова|укр.]] ''Андрій II'', {{lang-sk|Ondrej}}, [[харвацкая мова|харв.]] ''Andrija II. Arpadović''; каля [[1175]] — {{ДС|26|10|1235}}) — [[кароль Венгрыі]]<ref name=Britannica>Andrew II. (2009). In Encyclopædia Britannica: http://www.britannica.com/EBchecked/topic/23972/Andrew-II</ref> з дынастыі [[Арпады|Арпадаў]], які кіраваў з [[7 мая]] [[1205]] па [[21 верасня]] [[1235]] года. Поўны тытул: Божай ласкаю кароль, Венгрыі, Далмацыі, Харватыі, Рыма, [[каралеўства Галіцыі і Ладамерыі|Галіцыі і Ладамерыі]] ({{lang-la|Dei gratia, Hungariae, Dalmatiae Croatiae, Romae, Seruiae, Galliciae, Lodomeriaeque rex}}). Малодшы сын [[Бела III|Белы III]]. Пасля смерці бацькі ўзначаліў змову супраць свайго брата, караля [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]], які даў яму ў кіраванне [[Харватыя|Харватыю]] і [[Далмацыя|Далмацыю]]. Калі [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] і яго малалетні сын памерлі, Андраш узышоў на трон і пачаў раздаваць каралеўскія дамены сваім прыхільнікам. Ён прыняў удзел у [[Пяты крыжовы паход|Пятым крыжовым паходзе]], але не змог дасягнуць якіх-небудзь значных поспехаў. Быў вымушаны падпісаць Залатую булу [[1222]] года, якая пацвердзіла прывілеі шляхты [[каралеўства Венгрыя|Венгрыі]], а пазней — падобны дакумент з гарантыямі прывілеяў духавенства. [[Выява:Budapest Heroes square II Andras.jpg|thumb|Статуя Андраша II на Плошчы Герояў, [[Будапешт]], [[Венгрыя]].]] == Біяграфія == === Непакорлівы герцаг === [[Выява:Coa Hungary Country History Andrew II (1205-1235).svg|thumb|left|Герб Андраша II — лісце ліпы паміж лапамі сямі львоў.]] Андраш быў другім сынам караля [[Бела III|Белы III]] і яго першай жонкі, [[Агнэса Антыяхійская|Агнэсы Антыяхійскай]]. Як малодшы сын Андраш не меў ніякай надзеі на атрыманне ў спадчыну прастола. У [[1182]] годзе яго старэйшы брат [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] быў каранаваны — гэтага пажадаў [[Бела III]], каб пры сваім жыцці гарантаваць мірны пераход прастола ў спадчыну. У [[1188]] годзе выгнаны з [[Галіцкае княства|Галіцкага княства]] князь [[Уладзімір Яраславіч Галіцкі]] бег у [[каралеўства Венгрыя|Венгрыю]] і звярнуўся за дапамогай да [[Бела III|Беле III]]. Аднак [[Бела III]], карыстаючыся разладам у [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галічы]], замест дапамогі ўзяў князя ў палон і пасадзіў на княжанне Андраша. Улада малалетняга Андраша ў [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галічы]] была намінальнай, ён нават ні разу не наведаў сваё княства. Хоць войскі маладога прынца і здушылі ў [[1189]] годзе баярскі бунт, неўзабаве пасля гэтага князь [[Уладзімір Яраславіч Галіцкі]], які ўцёк з палону, выгнаў венгерскія войскі з [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіча]]. [[23 красавіка]] [[1196]] года кароль [[Бела III]] памёр, і трон перайшоў да [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]], у той час як Андраш атрымаў у спадчыну вялікую суму грошай для таго, каб выканаць дадзеную бацьку клятву прыняць удзел у [[Крыжовыя паходы|крыжовых паходах]]. Аднак Андраш выкарыстаў гэтыя грошы, каб завербаваць прыхільнікаў сярод баронаў, і звярнуўся за дапамогай да [[Леапольд VI, герцаг Аўстрыі|Леапольда VI Аўстрыйскага]]. У снежні [[1197]] года войскі Андраша нанеслі паражэнне арміі караля [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] ў бітве каля гор Мечак. Пасля перамогі Андраша кароль абавязаўся перадаць яму ў кіраванне як герцагу [[Харватыя|Харватыю]] і [[Далмацыя|Далмацыю]]. Напачатку [[1198]] года Папа [[Інакенцій III]] папрасіў Андраша выканаць апошнюю волю свайго бацькі і ўзначаліць крыжовы паход у [[Святая Зямля|Святую Зямлю]]. Аднак замест таго, каб арганізаваць крыжовы паход, Андраш пачаў паход супраць суседніх правінцый і заняў Захумлле і Раму. Андраш таксама пайшоў на змову з некаторымі [[прэлат]]амі супраць свайго брата, але кароль [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] даведаўся пра гэта і асабіста арыштаваў біскупа Балесла з Ваца, аднаго з галоўных прыхільнікаў Андраша, а таксама пазбавіў паслядоўнікаў брата іх прывілеяў. Улетку [[1199]] года [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] разбіў Андраша ў бітве пры Радзе, і апошні быў вымушаны бегчы ў [[Аўстрыя|Аўстрыю]]. Нарэшце, у [[1200]] годзе браты заключылі мір пры пасродніцтве папскага легата Рыгора. Яны ўзаемна абвясцілі адзін аднаго спадчыннікамі — у залежнасці ад таго, хто каго перажыў бы. Расчуленыя прымірэннем, браты намерыліся ўдваіх адправіцца ў Крыжовы паход, даручыўшы кіраванне краінай на час сваёй адсутнасці [[Леапольд VI, герцаг Аўстрыі|Леапольду VI]]. Але з часам эмоцыі ўлегліся, і абодва брата адмовіліся ад ідэі Крыжовага паходу. Каля [[1200]] года Андраш ажаніўся з [[Гертруда Меранская|Гертрудай]], дачкой [[Бертольд IV, герцаг Меранскі|герцага Бертольда Меранскага]]. Верагодна, менавіта жонка пераканала яго зноў арганізаваць змову супраць свайго брата. Андраш сабраў моцнае войска, складзенае з усіх незадаволеных моцнай каралеўскай улада. Войскі сустрэліся пад [[Вараждзін]]ам. Калі кароль [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] зразумеў, што войскі Андраша пераўзыходзяць па колькасці каралеўскія, ён вырашыўся на адчайны крок: без зброі, з каронай на галаве і скіпетрам у руках ён з’явіўся ў лагеры Андраша. Уражаны Андраш здаўся і быў арыштаваны. Неўзабаве высілкамі яго прыхільнікаў ён бег з турмы. Кароль, чыё здароўе слабела, жадаў забяспечыць узыходжанне на прастол свайго маленькага сына, [[Ласла III|Ласла]], які быў каранаваны [[26 жніўня]] [[1204]] года. Неўзабаве пасля гэтага [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] прымірыўся з Андрашам, якога ён прызначыў рэгентам пры малалетнім сыне. Пасля смерці брата [[30 верасня]] [[1204]] года Андраш узяў на сябе кіраванне каралеўствам у якасці настаўніка свайго пляменніка, а таксама завалодаў грашыма брата. Каралева-ўдава [[Канстанцыя Арагонская]], асцерагаючыся за жыццё сына, павезла [[Ласла III]] да [[Леапольд VI, герцаг Аўстрыі|Леапольда VI]]. Андраш ужо рыхтаваўся да вайны з [[Аўстрыя]]й, калі даведаўся, што [[Ласла III]] памёр [[7 мая]] [[1205]] года, і, такім чынам, Андраш атрымаў у спадчыну трон. === Novæ institutiones === [[File:Andrew II of Hungary.jpg|thumb|left|Андраш II. Мініяцюра з «Асабовага летапіснага збору».]] Андраш быў каранаваны архібіскупам Іаанам Калошскім [[29 мая]] [[1205]] у [[Секешфехервар]]ы, але перад каранацыяй ён павінен быў прыняць прысягу. Андраш зрабіў радыкальныя змены ва ўнутранай палітыцы ў параўнанні з папярэднікамі і пачаў дараваць каралеўскія маёнткі сваім прыхільнікам. Ён назваў гэту новую палітыку ''«novæ institutiones»'' («новыя прызначэнні») і заявіў, што ''«Нішто не можа ўсталяваць межаў шчодрасці Яго Каралеўскай Вялікасці, і лепшай мерай дароў для манарха з’яўляецца невымернасць»''. Кароль дараваў грошы, вёскі, дамены, цэлыя паветы, і давёў казну да поўнага спусташэння. Андраш быў шчодрым у першую чаргу да сваіх нямецкіх сваякоў і набліжаных сваёй жонкі, што выклікала незадаволенасць сярод яго падданых. === Барацьба за Галіч === [[File:Andrew II of Hungary th.jpg|thumb|Кароль Андраш II.]] У першыя гады свайго кіравання Андраш II актыўна ўмешваўся ў распры ўнутры [[Галіцкае княства|Галіцкага княства]]. У [[1205]] годзе ён увёў свае войскі ў княства, каб забяспечыць умацаванне ўлады малалетняга сына князя [[Раман Мсціславіч|Рамана Мсціславіча]] [[Даніла Галіцкі|Данілы]]. Пасля гэтай кампаніі ён прыняў тытул '' "Кароль Галіцыі і Ладамерыі " '', спасылаючыся на сваё валадаранне над двума суседнімі княствамі. Напачатку наступнага года [[Даніла Галіцкі|Даніла]] быў ізноў выгнаны з [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіча]], але Андраш II у гэты раз адмовіўся яму дапамагчы, паколькі праціўнік [[Даніла Галіцкі|Данілы]], князь [[Уладзімір Ігаравіч]] падкупіў яго. Тым не менш, у тым жа годзе ён здзейсніў паход у [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]] і аказаў дапамогу князю [[Раман Ігаравіч, князь галіцкі|Раману Ігаравічу]] ў захопе княжацкага стальца. У [[1208]] годзе, скарыстаўшыся сваркай князя [[Раман Ігаравіч, князь галіцкі|Рамана Ігаравіча]] з баярамі, Андраш II заняў [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]] і прызначыў рэгента для кіравання княствам ад свайго імя, але князь [[Уладзімір Ігаравіч]] змог адваяваць сваё княства ўжо ў наступным годзе. Група арыстакратаў венгерскага двара, шакаваныя шчодрасцю Андраша да сваякоў і прыхільнікаў яго жонкі, тым часам запланавалі прапанаваць трон яго стрыечным братам, якія жылі пры двары імператара Нікеі [[Феадор I Ласкарыс|Феадора I Ласкарыса]], але іх пасланец быў арыштаваны, і Андраш змог выкрыць змову. У [[1211]] годзе ён падаў [[Бурцэнланд]] тэўтонскім рыцарам для таго, каб забяспечыць бяспеку паўднёва-ўсходніх межаў свайго каралеўства ад полаўцаў. Аднак рыцары замест вернай службы пачалі ўсталёўваць сваю, незалежную ад караля, уладу ў гэтым рэгіёне. У [[1211]] годзе Андраш II аказаў ваенную дапамогу князю [[Даніла Галіцкі|Даніле]], каб той ізноў заняў [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]]. Акрамя таго, у наступным годзе ён асабіста ўзначаліў галіцкую армію пры адбіцці нападу князя [[Мсціслаў Нямы|Мсціслава Нямога]] на войскі [[Даніла Галіцкі|Данілы]]. Неўзабаве пасля гэтага князь [[Даніла Галіцкі|Даніла]] быў вымушаны зноў пакінуць княства і зноў звярнуцца за дапамогай да Андраша. Кароль у разгар падрыхтоўкі да новага паходу з’ехаў у [[каралеўства Венгрыя|Венгрыю]], калі яму паведамілі пра зверскае забойства змоўшчыкамі каралевы [[Гертруда Меранская|Гертруды]]. Гэта забойства было следствам празмернай пратэкцыі караля замежнікам і выклікала жорсткую помсту Андраша II, якая вылілася ў масавыя забойствы сялян. Аднак кароль загадаў пакараць смерцю толькі лідара змоўшчыкаў і дараваў іншым членам групы, што прывяло да фарміравання непрыязнасці да яго сына [[Бела IV|Белы]]. Тым не менш, у [[1214]] годзе Андраш II каранаваў яго як спадчынніка. Улетку [[1214]] года Андраш II сустрэўся з польскім герцагам [[Лешак Белы|Лешакам Белым]], і яны дамовіліся пра падзел Галіцкага княства паміж [[каралеўства Венгрыя|Венгрыяй]] і [[Польшча]]й. Іх саюзныя войскі занялі княства, якое было перададзена па пагадненні малодшаму сыну Андраша, [[Коламан, князь галіцкі|Коламану]]. Тым не менш, Андраш адмовіўся перадаць палякам абумоўленыя тэрыторыі, і [[Лешак Белы]] ў саюзе з князем [[Мсціслаў Удатны|Мсціславам Удатным]] выгналі венгерскія войскі з княства. Неўзабаве пасля гэтага Андраш II зноў заключыў саюз з [[Лешак Белы|Лешакам Белым]], і яны занялі [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]], дзе зноў замацаваўся [[Коламан, князь галіцкі|Коламан]]. === Пяты крыжовы паход === [[File:Andrew II on Holy Land.jpg|thumb|right|200 px|Андраш у Святой Зямлі.]] У гэты ж час Андраш заняўся праблемамі паўднёвых межаў свайго каралеўства. У [[1214]] годзе венгерскія войскі адарвалі ад [[Другое Балгарскае царства|Балгарскага царства]] [[Бялград]] і [[Бранічава]]. У лютым [[1215]] года Андраш II ажаніўся ў другі раз з [[Іаланда дэ Куртэнэ|Іаландай]], пляменніцай [[Генрых I Фландрскі|Генрыха I]], імператара [[Лацінская імперыя|Лацінскай імперыі]]. Калі [[11 ліпеня]] [[1216]] года імператар [[Генрых I Фландрскі|Генрых I]] памёр, Андраш II планаваў набыць імператарскі тытул, але бароны [[Лацінская імперыя|Лацінскай імперыі]] аддалі перавагу [[П'ер II дэ Куртэнэ|П’ера дэ Куртэнэ]] — яго цесцю. Не набыўшы тытула, Андраш II вырашыў дамагчыся воінскай славы і выканаць клятву бацькі адправіцца ў крыжовы паход. Ён дамовіўся з [[Венецыянская рэспубліка|венецыянцамі]] пра дастаўку яго войскаў на [[Святая Зямля|Святую Зямлю]], а ў абмен адмовіўся ад прэтэнзій на [[Задар]]. Андраш і яго войскі выступілі [[23 жніўня]] [[1217]] года са [[горад Спліт|Спліта]]. Перад ад’ездам ён перадаў [[тампліеры|тампліерам]] крэпасць Кліс, стратэгічны пункт, які кантраляваў подступы да [[горад Спліт|Спліта]]. Андраш II таксама прызначыў Понціуса дэ Круса, магістра ордэна ў Венгерскім каралеўстве, рэгентам [[Харватыя|Харватыі]] і [[Далмацыя|Далмацыі]]. Да вяртання ў [[каралеўства Венгрыя|Венгрыю]], кароль Андраш II заставаўся лідарам [[Пяты крыжовы паход|Пятага крыжовага паходу]] <ref>Thomas Keightley, Dionysius Lardner: Outlines of history: from the earliest period to the present time (page: 210)</ref> Крыжакі пагрузіліся на караблі [[Венецыянская рэспубліка|венецыянскага]] флоту — найбуйнейшага на той момант у Еўропе. Яны высадзіліся [[9 кастрычніка]] на [[востраў Кіпр|Кіпры]], адкуль далей адплылі ў [[Ака (горад)|Ака]] і далучыліся да войскаў [[Іаан дэ Брыен|Іаана Іерусалімскага]], [[Гуга I, кароль Кіпра|Гуга I Кіпрскага]] і князя [[Баэмунд IV, князь Антыёхіі|Баэмунда IV Антыяхійскага]], каб ваяваць супраць [[Аюбіды|Аюбідаў]] у [[Сірыя|Сірыі]]. У кастрычніку правадыры крыжакоў правялі ваенны савет у [[Ака (горад)|Ака]] пад старшынствам караля Андраша II <ref>Kenneth M. Setton, Norman P. Zacour, Harry W. Hazard: A History of the Crusades: The Impact of the Crusades on the Near East (Page: 358)</ref>. У [[Іерусалім]]е былі разбураны сцены і фартыфікацыйныя збудаванні, каб не даць магчымасць хрысціянам абараніць горад, калі б ім усё ж удалося яго заняць. Мусульмане беглі з горада, асцерагаючыся паўтору кровапраліцця ў [[Першы крыжовы паход|Першым крыжовым паходзе]] ў [[1099]] годзе. Добра падрыхтаваная армія Андраша [[10 лістапада]] ўсё ж была разбіта султанам Аль-Адылем пры Віфсаідах на рацэ [[рака Іардан|Іардан]]. Мусульманскія войскі пасля гэтага адступілі ў свае крэпасці і гарады. Катапульты і трэбюшэ не прыбылі своечасова, так што Андрашу прыйшлося аблажыць крэпасці [[Ліван]]а. Напачатку [[1218]] года кароль Андраш II, сур’ёзна захварэўшы, вырашыў вярнуцца дамоў<ref>Jean Richard: The crusades, c 1071-c. 1291, page: 298.</ref>. Андраш і яго армія вярнулася ў [[каралеўства Венгрыя|Венгрыю]] ў лютым [[1218]] года, гэтак жа як і [[Гуга I, кароль Кіпра|Гуга I]] і [[Баэмунд IV, князь Антыёхіі|Баэмунд IV]]. Па дарозе дамоў ён вёў перамовы з каралём [[Лявон II|Лявонам I Армянскім]], нікейскім імператарам [[Феадор I Ласкарыс|Феадорам I Ласкарысам]] і царом [[Іван Асень II|Іванам Асенем II Балгарскім]], а таксама дамовіўся пра шлюбы сваіх дзяцей. Калі ён жыў у [[Нікея|Нікеі]], яго стрыечныя браты, якія жылі там, распачалі няўдалую спробу забіць яго. Кароль Андраш II, выканаўшы сваю клятву крыжака, адвёў свае войскі на поўнач і зладзіў шлюб паміж сынам Андрашам і дачкой [[Лявон II|Лявона I Армянскага]] Ізабелай. === Залатая була і Diploma Andreanum === [[File:Sigillum Andreae 1216.png|thumb|left|Друк Андраша II.]] Па вяртанні Андраш II знайшоў сваё каралеўства ў анархіі. Пакуль ён быў у [[Святая Зямля|Святой Зямлі]], нават яго рэгент, [[архібіскуп]] Іаан Эстэргамскі, быў вымушаны пакінуць краіну, а казна была раскрадзена. Ён паспрабаваў сабраць грошы з дапамогай увядзення новых падаткаў, збяднення манеты і пазык у яўрэяў і мусульман, што павялічыла яго непапулярнасць. Яго знешняя палітыка таксама пацярпела фіяска. У жніўні [[1219]] года яго малодшы сын, [[Коламан, князь галіцкі|Коламан]], які быў каранаваны каралём [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіча]], быў выгнаны са свайго каралеўства наўгародскім князем [[Мсціслаў Удатны|Мсціславам Удатным]]. Андрашу прыйшлося заключыць мір з князем, і ён таксама паспрабаваў ажаніць свайго малодшага сына Андраша з адной з дочак [[Мсціслаў Удатны|Мсціслава]]. У [[1220]] годзе Андраш II даручыў кіраванне [[Славонія]]й, [[Далмацыя]]й і [[Харватыя]]й свайму сыну [[Бела IV|Беле]], але пры гэтым разлучыў яго з жонкай. Напачатку [[1222]] года незадаволенасць дваран каралеўскай палітыкай вымусіла Андраша II падпісаць Залатую булу [[1222]] года. Гэты дакумент — аналаг [[Вялікая хартыя вольнасцей|Вялікай хартыі вольнасцей]], выдадзенай у Англіі ў [[1215]] годзе, стаў сведчаннем кампрамісу паміж каралеўскай уладай, з аднаго боку, і буйнымі землеўладальнікамі і дваранствам у цэлым, з іншага, і ўсталяваў недатыкальнасць прывілеяў магнатаў, а таксама іх права не падпарадкоўвацца каралю, калі ён парушыць палажэнні гэтага дакумента. У [[1223]] годзе [[Бела IV|Бела]] забраў жонку і збег у [[Аўстрыя|Аўстрыю]], асцерагаючыся гневу Андраша. Нарэшце, кароль заключыў пагадненне са сваім сынам пры пасродніцтве Папы [[Ганорый III|Ганорыя III]], і [[Бела IV|Бела]] зноў прыняў кіраванне [[Славонія]]й, [[Далмацыя]]й і [[Харватыя]]й. [[6 чэрвеня]] [[1224]] года Андраш II заключыў мір з герцагам [[Леапольд VI, герцаг Аўстрыі|Леапольдам VI]]. У [[1224]] годзе Андраш II выпусціў '' Diploma Andreanum '' («Закон Андраша»), які ўніфікаваў і забяспечыў асаблівымі прывілеі трансільванскіх саксонцаў. Гэта найстарэйшы дакумент аб самакіраванні ў свеце. У тым жа годзе Андраш выгнаў тэўтонскіх рыцараў з [[Трансільванія|Трансільваніі]], якія ігнаравалі яго ўладу. === Канфлікт з сынам === [[Выява:Aranybulla1.jpg|thumb|left|Залатая була [[1222]] года.]] Сын караля [[Бела IV|Бела]] на падкантрольных яму тэрыторыях у гэты перыяд пачаў, з дазволу Папы [[Ганорый III|Ганорыя III]], канфіскоўваць каралеўскія дамены, падараваныя Андрашам сваім прыхільнікам напачатку яго кіравання. Андраш II выступіў супраць палітыкі свайго сына і адправіў яго кіраваць [[Трансільванія]]й, а яго малодшы сын, [[Коламан, князь галіцкі|Коламан]] стаў губернатарам былых правінцый [[Бела IV|Белы]]. У другой палове [[1226]] года Андраш II увёў сваю армію ў [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]] па просьбе свайго малодшага сына [[Андраш, князь галіцкі|Андраша]]. Хоць [[Мсціслаў Удатны]] разбіў каралеўскія войскі, урэшце ён быў вымушаны пагадзіцца саступіць княства венграм. Падчас [[1228]] года два сыны Андраша зноў пачалі забіраць назад былыя каралеўскія дамены ў сваіх правінцыях і пераканалі бацьку канфіскаваць маёнткі баронаў, якія бралі ўдзел у змове супраць іх маці. У [[1229]] годзе князь [[Данііл Галіцкі]] выгнаў [[Андраш, князь галіцкі|Андраша-малодшага]] з [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіча]], у той час як у [[1230]] годзе [[Фрыдрых II, герцаг Аўстрыі|Фрыдрых II]] пачаў нападаць на заходнія межы каралеўства. === Пагадненне ў Берэгу === [[File:Nte-kir-2andras.jpg|thumb|Помнік Андрашу II у Нацыянальным гістарычным парку ў Опустасеры.]] Андраш II, нягледзячы на рашэнні [[чацвёрты Латэранскі сабор|чацвёртага Латэранскага сабора]], ахвотна набліжаў да каралеўскай сям’і яўрэяў і мусульман. Аднак Папа [[Рыгор IX]] запатрабаваў ад яго адмовіцца ад гэтай практыкі. Нарэшце, Андраш быў вымушаны пацвердзіць Залатую булу і дапоўніць яго палажэннем, якое забараняла наймаць на службу нехрысціян, а таксама ўпаўнаважыла [[архібіскуп]]а [[Эстэргам]]а пакараць караля ў выпадку, калі ён праігнаруе сваё абяцанне. У другой палове [[1231]] года Андраш II прывёў сваю армію ў [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]] і змог забяспечыць уладу свайго малодшага сына над княствам. Па вяртанні ў [[каралеўства Венгрыя|Венгрыю]] [[архібіскуп]] Роберт Эстэргамскі наклаў на каралеўства інтэрдыкт і адлучыў буйных каралеўскіх саноўнікаў, паколькі Андраш працягваў наймаць яўрэяў і мусульман на службу ў сваёй адміністрацыі. Аднак па просьбе Андраша II [[архібіскуп]] неўзабаве зняў царкоўныя пакаранні, а Папа паабяцаў, што саноўнікі караля ніколі не будуць адлучаны без яго адмысловага дазволу. [[20 жніўня]] [[1233]] года Андраш II правёў сустрэчу з легатам Папы [[Рыгор IX|Рыгора IX]] у адной з вёсак у камітаце [[Берэг, камітат|Берэг]], і яны заключылі пагадненне, якое забяспечыла прывілеі духавенства. Увосень таго ж года кароль таксама сустрэўся з герцагам Фрыдрыхам II Аўстрыйскім, і яны дамовіліся спыніць сутычкі на мяжы, аднак герцаг неўзабаве парушыў пагадненне. === Апошнія гады === [[14 мая]] [[1234]] года Андраш II, які стаў да таго часу ўдаўцом у другі раз, ажаніўся з Беатрысай д’Эстэ, якая была на трыццаць гадоў маладзейшай за яго. З-за новага шлюбу яго адносіны з сынамі пагоршыліся. Улетку [[1234]] года [[біскуп]] Іаан Баснійскі адлучыў Андраша II ад царквы, паколькі той не выконваў некаторыя палажэнні пагаднення ў Берэгу. Кароль звярнуўся да Папы, парасіўшы прыняць меры супраць біскупа. Увосень [[1234]] года князь [[Даніла Галіцкі]] вярнуў сабе [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]], якім да таго валодаў малодшы сын Андраша II Андраш. Апошні памёр падчас аблогі горада. Такім чынам скончылася венгерскі панаванне над [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галічам]]. Напачатку [[1235]] года Андраш II здзейсніў паход супраць [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і вымусіў герцага Фрыдрыха II прыняць умовы міру. Ён быў яшчэ жывы, калі [[28 мая]] [[1235]] года адна з яго дочак, [[Елізавета Венгерская]], якая памерла за некалькі гадоў да таго, была кананізавана. Перад смерцю караля Папа Рымскі зняў з яго адлучэнне, і больш таго, паабяцаў, што кароль Венгрыі і яго сваякі не будуць адлучаны без адмысловага дазволу Папы. == Сям’я == [[Выява:Andreas Getrude Ungarn.jpg|thumb|left|150px|Андраш II і каралева [[Гертруда Меранская]].]] ''#1. каля [[1200]]:'' [[Гертруда Меранская]] ([[1185]] — [[8 верасня]] [[1213]]), дачка [[Бертольд IV, герцаг Меранскі|герцага Бертольда IV Меранскага]] і яго жонкі [[Агнэса Рахліцкая|Агнэсы]] * [[Ганна Марыя Венгерская]] (каля [[1204]]—[[1237]]), жонка балгарскага цара [[Іван Асень II|Івана Асеня II]] * [[Бела IV]] ([[1206]] — [[3 мая]] [[1270]]) * Святая [[Елізавета Венгерская]] ([[1207]] — [[10 лістапада]] [[1231]]), жонка ландграфа [[Людвіг IV, ландграф Цюрынгіі|Людвіга Цюрынгскага]] * [[Коламан, князь галіцкі]] ([[1208]] — пасля [[11 красавіка]] [[1241]]) * [[Андраш, князь галіцкі]] (каля [[1210]]—[[1234]]) ''#2. люты [[1215]]:'' [[Іаланда дэ Куртэнэ]] (каля [[1200]]—[[1233]]), дачка [[П'ер II дэ Куртэнэ|П’ера II дэ Куртэнэ]], імператара [[Лацінская імперыя|Лацінскай імперыі]], і яго другой жонкі, [[Іаланда дэ Эно|Іаланды дэ Эно]] * [[Іаланда Венгерская]] (каля [[1215]] — [[12 кастрычніка]] [[1251]]), жонка караля [[Хаймэ I Арагонскі|Хаймэ I Арагонскага]] ''#3. [[14 мая]] [[1234]]:'' [[Беатрыса д'Эстэ]] (каля [[1215]] — да [[8 мая]] [[1245]]), дачка Альдабрандзіна д’Эстэ * [[Іштван Постум]] ([[1236]] — [[10 красавіка]] [[1271]]), бацька [[Андраш III|Андраша III]]. == Гл. таксама == * [[Вайна за аб'яднанне Галіцка-Валынскага княства]] * [[Пяты крыжовы паход]] {{зноскі}} == Літаратура == * Kristó, Gyula — Makk, Ferenc: ''Az Árpád-ház uralkodói'' (IPC Könyvek, 1996) * ''Korai Magyar Történeti Lexikon (9-14. század)'', főszerkesztő: Kristó, Gyula, szerkesztők: Engel, Pál és Makk, Ferenc (Akadémiai Kiadó, Budapest, 1994) * ''Magyarország Történeti Kronológiája I. — A kezdetektől 1526-ig'', főszerkesztő: Benda, Kálmán (Akadémiai Kiadó, Budapest, 1981) {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Арпады]] 8z60yxxnmujz270wh9aq1g0c3zrgusk 0 194018 4183854 3567705 2022-08-11T23:08:14Z Frantishak 22737 /* Гл. таксама */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Butterflyhousewidescreen.jpg|міні|350px|Аранжарэя [[Саян-хаус]]а ў наваколлях [[Лондан]]а (1828-30).]] '''Аранжарэя''' — пабудова для вырошчвання раслін, штучная [[экасістэма]]. Аранжарэі будуюцца са [[шкло|шкла]] або [[пластык]]у. Унутры іх [[інфрачырвонае выпраменьванне]] ад Сонца падагравае расліны і [[глеба|глебу]]. [[Паветра]], нагрэтае ад унутранай паверхні, утрымліваецца ўнутры канструкцыі [[дах|дахам]] і сценкамі. Шкло, з якога складаюцца сценкі аранжарэі, мае ролю выбарачна перадавальнага асяроддзя для розных спектральных [[частата|частот]], яго дзеянне складаецца ва ўлоўліванні энергіі ўнутры аранжарэі, пры дапамозе чаго награваюцца як расліны, так і глеба. Гэта награвае паветра каля глебы, якое не падымаецца ўгару і не прасочваецца вонкі. Аранжарэі часта выкарыстоўваюцца для вырошчвання [[кветкі|кветак]], [[агародніна|агародніны]], [[фрукт]]аў і [[тытунь|тытуню]]. [[Чмель|Чмялі]] — найлепшыя апыляльнікі для большасці аранжарэйных раслін, хоць выкарыстоўваюцца і іншыя [[Біялагічны від|віды]] [[насякомыя|насякомых]] — напрыклад, [[пчолы]], а таксама [[штучнае апыленне]]. == Гл. таксама == * [[Цяпліца]] * [[Парнік]] * [[Батанічны сад]] == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Теплицы и оранжереи}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Orangeries}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Садаводства]] [[Катэгорыя:Гаспадарчыя будовы]] [[Катэгорыя:Раслінаводства]] jp6v78upkh705qe1a0kinv0svlti1oi 0 194306 4183502 3462826 2022-08-11T20:06:00Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Іаланда Венгерская | арыгінальнае імя = Magyarországi Jolánta | партрэт = VallbonaConjunto.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = 1235 | перыядканец = 1253 | перыяд праўлення = | папярэднік = Элеанора Кастыльская | пераемнік = Канстанцыя Сіцылійская | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | вучоная ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = }} '''Іаланда Венгерская''' ({{lang-hu|Árpád-házi Jolánta, Magyarországi Jolánta}}), (каля 1215 — кастрычнік 1253) — венгерская прынцэса з дынастыі Арпада, дачка караля Венгрыі Андраша II і Іаланды Куртэнэ, жонка караля Арагона [[Хаймэ I Заваёўнік]]а. == Паходжанне == Іаланда была дачкой караля Венгрыі Андраша II і яго другой жонкі Іаланды Куртэнэ. Па бацькоўскай лініі прыходзілася унучкай Беле III і яго першай жонцы Агнес Антыохійскай. Па матчынай лініі была унучкай П’ера II дэ Куртэнэ і яго другой жонкі Іаланда Фландрскай. == Шлюб і дзеці == У 1235 Іаланда выйшла замуж за караля Арагона Хаймэ I Заваёўніка. Яны абвянчаліся 8 верасня ў Кафедральным саборы Барселоны. Для Хаймэ гэта быў другі шлюб. Першы, з Элеанорай Кастыльскай, быў ануляваны з-за крэўнага сваяцтва. Ад гэтага шлюбу застаўся сын Альфонса. У Хаймэ і Іаланды нарадзілася 10 дзяцей: * Іяланда Арагонская (1236—1301), стала каралевай Кастыліі, выйшаўшы замуж за Альфонса X Кастыльскага, мела дванаццаць дзяцей. * Канстанцыя Арагонская (1239—1269), выйшла замуж за Хуана Мануэля Кастыльскага, сына караля Кастыліі Фердынанда III, мела дваіх дзяцей. * Педра III Арагонскі (1239—1285), успадкоўваючы бацьку, стаў каралём Арагона і Валенсіі, графам Барселоны, па просьбе сіцылійцаў прыняў карону Сіцыліі (у 1282). Быў жанаты на Канстанцыі Сіцылійскай, меў шасцёра дзяцей. * Хаймэ Маёркскі (1243—1311), пасля смерці бацькі атрымаў у валоданне васальнае каралеўства Маёрка. Акрамя Балеарскіх астравоў, у яго ўваходзілі каталонскія графства Русільён і Сердань, а таксама сеньёры Манпелье, віконцтва Карла ў Аверні і баронства Амела каля Манпелье. Быў жанаты на Эскларамунде дэ Фуа, меў шасцёра дзяцей. * Фердынанд Арагонскі (1245—1250), інфант Арагона, памёр у раннім узросце. * Санча Арагонскі (каля 1242—1255 — 1262 ці 1275), была заручана з Тібо V Наварская. Атрымала хрысціянскую адукацыю, якая схіліла яе пакінуць двор і стаць манашкай. * Ізабэла Арагонская (1247—1271), выйшла замуж за караля Францыі Філіпа III, мела чацвёра дзяцей. * Марыя Арагонская (1248—1267), прыняла пострыг у манастыры Сіхены. * Санча Арагонскай (1250—1275), у 16 гадоў быў прызначаны арцыбіскупам Таледа, пакараны мусульманамі ў Мартас. * Элеанора Арагонская (1251-?), інфанта Арагона, памерла ў раннім узросце. == Грамадская дзейнасць == Іаланда была таленавітай жанчынай і валодала моцным характарам. Прымала ўдзел у палітычных справах нароўні са сваім мужам. Хаймэ вельмі цаніў яе як дарадцу. Іаланда прымала ўдзел у важных міжнародных пагадненнях. (Tractat d’Almizra з Кастыліяй, 1244). Падпісвала дамову аб здачы горада Валенсіі эмірам Заянам ібн Марданішам. Разам з мужам ўрачыста ўступіла ў Валенсію 9 кастрычніка 1238 г. Таксама заахвочвала спробы сваіх дзяцей пасварыць Хаймэ з яго старэйшым сынам Альфонса. == Смерць і пахаванне == Памерла ўва Уэсцы ​​ад ліхаманкі ў кастрычніку 1253. Пахавана ў манастыры Santa María de Vallbona ў каталонскім горадзе Лерыда. Пазней побач з ёй была пахавана яе дачка Санча. Парэшткі каралевы былі перанесены ў вядомую зараз грабніцу ў 1275. Пра гэта сведчыць надпіс на бакавы баку саркафага: ''Fuit translata donna | Violans regina | Aragonum | anno 1276.'' У 2002 годзе ўрад Венгрыі фінансавала рэстаўрацыю грабніцы, ахвяраваўшы на дадзеную мэта 12 000 еўра. Нягледзячы на гэта, дазволу на ўскрыццё саркафага манаская абшчына Вальбуэна не дала. {{зноскі}} == Літаратура == * Del Arco, Ricardo. Sepulcros de la Casa Real de Aragón. Instituto Jerónimo Zurita. Consejo Superior de Investigaciones Científicas. Madrid. 1945. * Ll. Cerveró Martí, «El comte Dionís d’Hongria, senyor de Canals, al seguici de la reina Violant: la descendència de Dionís als regnes de València i d’Aragó», a Jaime I y su época: X Congreso de Historia de la Corona de Aragón (Zaragoza, 1979), vol. 1, Saragossa, Institución Fernando el Católico, 1980, pp.&nbsp;559–577. * A. de Fluvià Escorsa, «Hongria i Catalunya: set segles de bones relacions», Paratge, 14 (2002), 83-85. * F. Mateu i Llopis, «El Rex Hungarie y el Rex Valencie: sincronismos monetarios y sigilográficos en torno de doña Violante de Hungría», a Jaime I y su época: X Congreso de Historia de la Corona de Aragón (Zaragoza, 1979), vol. 3, Saragossa, Institución Fernando el Católico, 1980, pp.&nbsp;545–555. * F. Olivér-Brachfeld, Doña Violante de Hungría, reina de Aragón, Madrid-Barcelona, Ediciones de la Gacela, 1942 [trad. catalana: Violant d’Hongria, Barcelona, Associació Cultural Catalano-Hongaresa i de Relacions Culturals Hongria-Catalunya, 1991; trad. hongaresa: Árpád-házi Jolánta, Aragónia királyneja, Szeged, Anderle Ádám, 1993]. * R. Pérez de Heredia Valle, La reina Doña Violante de Hungría: fragmentos de su vida y arraigo de su recuerdo en Castellón de la Plana, Castelló de la Plana, Fundación Dávalos-Fletcher, 2001. * M. C. Roca, Les dones de Jaume I, Barcelona, l’Esfera dels Llibres, 2008. == Спасылкі == * [http://www.vostlit.info/Texts/rus15/Jayme_I/pred.phtml?id=1662 Хайме I Арагонский. Хроника] * [http://www.vallbona.com/index.phtml?idioma=cat Манастыр Святой Марыі] (ісп.) {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Арпады]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Арагона]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сярэдневякоўя]] [[Катэгорыя:Гісторыя Арагона]] [[Катэгорыя:Жанчыны Сярэдневякоўя]] qarjaqdm178jbdutlx49oqvwaic9zbx 0 194773 4183342 4108782 2022-08-11T13:00:50Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Насрыдаў]] у [[Насрыды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом |колер фону = red |прозвішча = Насрыды |на роднай мове = араб. <big>بنو نصر</big> |герб = Coat of Arms of the Emirate of Granada (1013-1492).svg |шырыня герба = 200px |подпіс = |краіна = [[Гранадскі эмірат]] |родапачынальны дом = |тытулы = [[эмір Гранады|эмір]] |заснавальнік = [[Мухамад I аль-Галіб]] |апошні кіраўнік = {{s|[[Баабдзіль|Абу Абдалах Мухамад XII]]}} |цяперашні глава = |год заснавання = [[1230]] |спыненне роду = [[XVI стагоддзе]] |зрушэнне = [[1492]] |нацыянальнасць = [[арабы]] |малодшыя лініі = |Commons = |Rodovid = }} '''Насры́ды''' ({{lang-ar-com|بنو نصر|бану́ наср}}, {{lang-es|Nazarí}}) — дынастыя мусульманскіх [[эмір Гранады|кіраўнікоў]] [[Гранадскі эмірат|Гранадскага эмірата]] з [[1230]] па [[1492]] гады. Стварылі ў [[Гранада|Гранадзе]] адзін з вядомых узораў мастацтва мусульманскай Іспаніі — палацавы комплекс [[Альгамбра]] ({{lang-ar-com|الحمراء|аль-хамра́}} — ''чырвоны''). == Гісторыя == [[Выява:2002-10-26 11-15 Andalusien, Lissabon 075 Granada, Alhambra.jpg|thumb|270px|[[Львіны двор]] у палацы Насрыдаў, [[Альгамбра]]]] У [[1230]] годзе [[Мухамад I аль-Галіб|Мухамад аль-Галіб]] з роду Бану-Наср захапіў у [[Альмахады|Альмахадаў]] [[Хаэн]] і зрабіў сваёй сталіцай. Неўзабаве яго ўлада распаўсюдзілася на [[камарка Баса|Басу]], [[Гуадзіс]], [[Гранада|Гранаду]]. Дзеля захавання сваіх земляў ад нападаў [[Каралеўства Кастылія|кастыльцаў]] Мухамад I аль-Галіб прызнаў сябе [[васал]]ам [[Фернанда III, кароль Кастыліі|Фердынанда&nbsp;III]] і дапамагаў яму ў барацьбе з іншымі дзяржавамі [[Аль-Андалус|Аль-Андалуса]]. Нашчадкі Мухамада аль-Галіба кіравалі ў [[Гранадскі эмірат|Гранадскім эміраце]] толькі да [[1313]] года, пасля чаго іх зрынулі нашчадкі Ісмаіла (брата заснавальніка дынастыі). Але і сярод іх былі частыя перавароты. У смуты часта ўмешваліся Кастылія, [[Марока]] і іншыя суседзі, што знайшло адлюстраванне ў [[Аповесць пра Сегры і Абенсерахах|Аповесці пра Сегры і Абенсерахах]]. У [[1481]] годзе пры [[Абуль-Хасан Алі|Абуль-Хасане Алі]] вайна з хрысціянамі аднавілася. Але з-за мецяжоў сыноў эміра Мухамада і Юсуфа сілы гранадцаў былі саслаблены і гэта прывяло да [[Падзенне Гранады|падзення Гранады]] ў [[1492]] годзе. [[Баабдзіль|Мухамед XII Баабдзіль]] і іншыя прадстаўнікі роду перасяліліся ў [[Марока]]. == Спіс Насрыдаў кіраўнікоў Гранадскага эмірата == [[Выява:NasridDynasty.png|thumb|270px|Радаводнае дрэва Насрыдаў]] * 1230—1272 [[Мухамад I аль-Галіб]] * 1273—1302 [[Мухамад II аль-Факіх]] * 1302—1309 [[Мухамад III аль-Махлу]] * 1309—1313 [[Наср ібн Мухамад]] * 1314—1325 [[Ісмаіл I ібн Фарадж]] * 1325—1333 [[Мухамад IV ібн Ісмаіл]] * 1333—1354 [[Юсуф I ібн Ісмаіл]] * 1354—1359, 1362—1391 [[Мухамад V аль-Гані]] * 1359—1360 [[Ісмаіл II ібн Юсуф]] * 1360—1362 [[Мухамад VI аль-Ахмар]] * 1391—1392 [[Юсуф II аль-Мустагані]] * 1392—1408 [[Мухамад VII аль-Мустаін]] * 1408—1417 [[Юсуф III ан-Насір]] * 1417—1419, 1427—1429 [[Мухамад VIII аль-Мутамасік]] * 1419—1427, 1430—1431, 1432—1445, 1448—1453 [[Мухамад IX аль-Галіб]] * 1432— [[Юсуф IV ібн аль-Маўл]] * 1445—1446, 1462 [[Юсуф V ібн Ахмад]] * 1446—1448 [[Мухамад X аль-Ахнаф]] * 1453—1454 [[Мухамад XI ібн Мухамад]] * 1454—1464 [[Сад аль-Мустаін]] * 1464—1482, 1483—1485 [[Абуль-Хасан Алі]], па мянушцы Мулей Хасен * 1482—1483, 1486—1492 [[Баабдзіль|Абу Абдалах Мухамад XII]], па мянушцы Баабдзіль * 1485—1486 [[Мухамад XIII аз-Загал]], па мянушцы аз-Загал == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Рыжов К. |частка = |загаловак = Все монархи мира. Мусульманский Восток VII-XV вв |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Вече |год = 2004 |том = |старонкі = 314-318 |старонак = 544 |серыя = |isbn = 5-94538-301-5 |тыраж = 3000 }} == Спасылкі == {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://www.runivers.ru/doc/isl/element.php?ELEMENT_ID=2083&SECTION_ID=270&IBLOCK_ID=43 |title = Насриды |format = |work = Руниверс |publisher = |accessdate = 2010-03-25 |lang = |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/6759om6cl?url=http://www.runivers.ru/doc/isl/element.php?ELEMENT_ID=2083 |archivedate = 21 красавіка 2012 |deadurl = no }} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Дынастыя Насрыдаў| ]] [[Катэгорыя:Эміры Гранады|*]] 25vx42rnq30h0ygvz3wnt22mcif6kpj 4183344 4183342 2022-08-11T13:04:31Z Artsiom91 31770 −[[Катэгорыя:Дынастыя Насрыдаў]]; +[[Катэгорыя:Рэканкіста]]; +[[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом |колер фону = red |прозвішча = Насрыды |на роднай мове = араб. <big>بنو نصر</big> |герб = Coat of Arms of the Emirate of Granada (1013-1492).svg |шырыня герба = 200px |подпіс = |краіна = [[Гранадскі эмірат]] |родапачынальны дом = |тытулы = [[эмір Гранады|эмір]] |заснавальнік = [[Мухамад I аль-Галіб]] |апошні кіраўнік = {{s|[[Баабдзіль|Абу Абдалах Мухамад XII]]}} |цяперашні глава = |год заснавання = [[1230]] |спыненне роду = [[XVI стагоддзе]] |зрушэнне = [[1492]] |нацыянальнасць = [[арабы]] |малодшыя лініі = |Commons = |Rodovid = }} '''Насры́ды''' ({{lang-ar-com|بنو نصر|бану́ наср}}, {{lang-es|Nazarí}}) — дынастыя мусульманскіх [[эмір Гранады|кіраўнікоў]] [[Гранадскі эмірат|Гранадскага эмірата]] з [[1230]] па [[1492]] гады. Стварылі ў [[Гранада|Гранадзе]] адзін з вядомых узораў мастацтва мусульманскай Іспаніі — палацавы комплекс [[Альгамбра]] ({{lang-ar-com|الحمراء|аль-хамра́}} — ''чырвоны''). == Гісторыя == [[Выява:2002-10-26 11-15 Andalusien, Lissabon 075 Granada, Alhambra.jpg|thumb|270px|[[Львіны двор]] у палацы Насрыдаў, [[Альгамбра]]]] У [[1230]] годзе [[Мухамад I аль-Галіб|Мухамад аль-Галіб]] з роду Бану-Наср захапіў у [[Альмахады|Альмахадаў]] [[Хаэн]] і зрабіў сваёй сталіцай. Неўзабаве яго ўлада распаўсюдзілася на [[камарка Баса|Басу]], [[Гуадзіс]], [[Гранада|Гранаду]]. Дзеля захавання сваіх земляў ад нападаў [[Каралеўства Кастылія|кастыльцаў]] Мухамад I аль-Галіб прызнаў сябе [[васал]]ам [[Фернанда III, кароль Кастыліі|Фердынанда&nbsp;III]] і дапамагаў яму ў барацьбе з іншымі дзяржавамі [[Аль-Андалус|Аль-Андалуса]]. Нашчадкі Мухамада аль-Галіба кіравалі ў [[Гранадскі эмірат|Гранадскім эміраце]] толькі да [[1313]] года, пасля чаго іх зрынулі нашчадкі Ісмаіла (брата заснавальніка дынастыі). Але і сярод іх былі частыя перавароты. У смуты часта ўмешваліся Кастылія, [[Марока]] і іншыя суседзі, што знайшло адлюстраванне ў [[Аповесць пра Сегры і Абенсерахах|Аповесці пра Сегры і Абенсерахах]]. У [[1481]] годзе пры [[Абуль-Хасан Алі|Абуль-Хасане Алі]] вайна з хрысціянамі аднавілася. Але з-за мецяжоў сыноў эміра Мухамада і Юсуфа сілы гранадцаў былі саслаблены і гэта прывяло да [[Падзенне Гранады|падзення Гранады]] ў [[1492]] годзе. [[Баабдзіль|Мухамед XII Баабдзіль]] і іншыя прадстаўнікі роду перасяліліся ў [[Марока]]. == Спіс Насрыдаў кіраўнікоў Гранадскага эмірата == [[Выява:NasridDynasty.png|thumb|270px|Радаводнае дрэва Насрыдаў]] * 1230—1272 [[Мухамад I аль-Галіб]] * 1273—1302 [[Мухамад II аль-Факіх]] * 1302—1309 [[Мухамад III аль-Махлу]] * 1309—1313 [[Наср ібн Мухамад]] * 1314—1325 [[Ісмаіл I ібн Фарадж]] * 1325—1333 [[Мухамад IV ібн Ісмаіл]] * 1333—1354 [[Юсуф I ібн Ісмаіл]] * 1354—1359, 1362—1391 [[Мухамад V аль-Гані]] * 1359—1360 [[Ісмаіл II ібн Юсуф]] * 1360—1362 [[Мухамад VI аль-Ахмар]] * 1391—1392 [[Юсуф II аль-Мустагані]] * 1392—1408 [[Мухамад VII аль-Мустаін]] * 1408—1417 [[Юсуф III ан-Насір]] * 1417—1419, 1427—1429 [[Мухамад VIII аль-Мутамасік]] * 1419—1427, 1430—1431, 1432—1445, 1448—1453 [[Мухамад IX аль-Галіб]] * 1432— [[Юсуф IV ібн аль-Маўл]] * 1445—1446, 1462 [[Юсуф V ібн Ахмад]] * 1446—1448 [[Мухамад X аль-Ахнаф]] * 1453—1454 [[Мухамад XI ібн Мухамад]] * 1454—1464 [[Сад аль-Мустаін]] * 1464—1482, 1483—1485 [[Абуль-Хасан Алі]], па мянушцы Мулей Хасен * 1482—1483, 1486—1492 [[Баабдзіль|Абу Абдалах Мухамад XII]], па мянушцы Баабдзіль * 1485—1486 [[Мухамад XIII аз-Загал]], па мянушцы аз-Загал == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Рыжов К. |частка = |загаловак = Все монархи мира. Мусульманский Восток VII-XV вв |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Вече |год = 2004 |том = |старонкі = 314-318 |старонак = 544 |серыя = |isbn = 5-94538-301-5 |тыраж = 3000 }} == Спасылкі == * {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://www.runivers.ru/doc/isl/element.php?ELEMENT_ID=2083&SECTION_ID=270&IBLOCK_ID=43 |title = Насриды |format = |work = Руниверс |publisher = |accessdate = 2010-03-25 |lang = |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/6759om6cl?url=http://www.runivers.ru/doc/isl/element.php?ELEMENT_ID=2083 |archivedate = 21 красавіка 2012 |deadurl = no }} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Эміры Гранады|*]] [[Катэгорыя:Рэканкіста]] [[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] dtt0hvwdfsygv7bf8ywmsd356aoqk3e 0 196289 4183810 4073183 2022-08-11T20:40:46Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Джон Элтэмскі''' — ({{lang-en|John of Eltham, Earl of Cornwall}}; {{Дата нараджэння|15|8|1316}}, [[замак Элтэм]], цяпер — у {{Месца нараджэння|Лондане|у Лондане|Лондан}} — {{Дата смерці|13|9|1336}}, {{Месца смерці|Перт|у Перце (Шатландыя)|Перт, Шатландыя}}) — другі сын караля Англіі [[Эдуард II|Эдуарда II]] і яго жонкі [[Ізабела Французская|Ізабелы Французскай]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў [[1316]] годзе ў замку Элтэм ([[Кент]]). У [[1324]] годзе Англія вяла вайну з Францыяй, і, з асцярог, што маці-францужанка можа настроіць дзяцей супраць бацькі, у Ізабелы Французскай забралі траіх малодшых дзяцей. Верагодна, выхаванне Джона даручылі [[Элінор дэ Клер]], жонцы [[Х'ю Дыспенсер Малодшы|Х’ю Дыспенсера-малодшага]]. Калі ўвосень [[1326]] года паўстанцы ў Лондане вымусілі Элінор дэ Клер здаць Таўэр, яны прызначылі дзесяцігадовага Джона Элтэмскага захавальнікам замка і горада. Атрымаў тытул [[граф Корнуал|графа Корнуала]] [[6 кастрычніка]] [[1328]] года. У [[1329]] годзе падчас адсутнасці Эдуарда III, які адправіўся ў Францыю для прынясення васальнай прысягі, быў прызначаны намінальным намеснікам. Прыняў удзел у якасці камандзіра перадавога атрада ў [[Бітва пры Хэлідан Хіл|бітве пры Хэлідан Хіл]]. У [[1335]] годзе заняў заходнюю Шатландыю. Памёр у [[Перт, Шатландыя|Перце]] ва ўзросце 20 гадоў. Паведамленне шатландскага летапісца Джона Фордуна (''Chronica Gentis Scotorum'') пра тое, што Джон Элтэмскі быў забіты ў сварцы сваім братам [[Эдуард III|Эдуардам III]] вельмі сумніўна. Англійскі рыцар сэр Томас Грэй у сваёй ''[[Scalacronica]]'' кажа толькі, што Джон Элтэм памёр «цудоўнай смерцю». Паводле паведамлення біёграфа Ізабелы Французскай Э. Уэйр, прынц памёр ад ран, атрыманых у сутычцы з шатландцамі<ref name="Уэйр501">{{кніга |аўтар = Уэйр Э. |частка = |загаловак = Французская волчица — королева Англии. Изабелла |арыгінал = |спасылка = |адказны = Перевод с английского А. Немировой |выданне = |месца = {{М.}} |выдавецтва = АСТ: Астрель |год = 2010 |старонкі = 501 |старонак = |серыя = |isbn = 978-5-17-041727-8 (АСТ) 978-5-271-29373-3 (Астрель) |тыраж = 3000 }}.</ref>. Пахаванне Джона Элтэмскага прайшло ў [[Лондан]]е ў студзені [[1337]] года. Магіла знаходзіцца ў [[Вэстмінстэрскае абацтва|Вэстмінстэрскім абацтве]]. Пасля смерці Джона Элтэмскага тытул графа Корнуала спыніў сваё існаванне. == Сям’я == У кастрычніку [[1334]] года Джон Элтэмскі атрымаў дазвол ад [[Папа Рымскі|Папы]] на шлюб з Марыяй, дачкой Фердынанда IV Кастыльскага, інфанта памерла да вяселля<ref name="Уэйр">{{кніга |аўтар = Уэйр Э. |частка = |загаловак = Французская волчица — королева Англии. Изабелла |арыгінал = |спасылка = |адказны = Перевод с английского А. Немировой |выданне = |месца = {{М.}} |выдавецтва = АСТ: Астрель |год = 2010 |старонкі = 500 |старонак = |серыя = |isbn = 978-5-17-041727-8 (АСТ) 978-5-271-29373-3 (Астрель) |тыраж = 3000 }}.</ref>. == Зноскі == {{Заўвагі|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Уэйр Э. |частка = |загаловак = Французская волчица — королева Англии. Изабелла |арыгінал = |спасылка = |адказны = Перевод с английского А. Немировой |выданне = |месца = {{М.}} |выдавецтва = АСТ: Астрель |год = 2010 |старонкі = |старонак = 629 |серыя = |isbn = 978-5-17-041727-8 (АСТ) 978-5-271-29373-3 (Астрель) |тыраж = 3000 }} == Спасылкі == * [http://www.oxforddnb.com/view/article/14842 Scott L. Waugh John, earl of Cornwall (1316—1336). Oxford Dictionary of National Biography. 2004] * [http://www.burkes-atavus.com/sites/common/sitepages/roking05.asp Lineage at British Royalty/Kings of England ]{{Недаступная спасылка}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Плантагенеты]] cbbt2lya8eichdinq2z4mjg4wy5glqn 0 197785 4184021 2620008 2022-08-12T08:48:08Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Любячанінаў]] у [[Любячаніны]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Любячаніны''' — старажытны [[баяры|баярскі]] род княжацкага паходжання. Заснавальнікам роду лічыцца князь [[драўляне|драўлян]] [[Мал]], забіты каля [[946]] [[кіеўская русь|кіеўскай княгіняй]] [[Вольга, вялікая княгіня кіеўская|Вольгай]]. У [[Якімаўскі летапіс|Якімаўскім летапісы]] кажыцца, што Мал «князь драўлянскі, сын Ніскінін». Гісторыкі лічаць, што дзецьмі Мала маглі быць [[Малуша]], ключніца княгіні Вольгі і маці князя [[Уладзімір Святаслававіч|Уладзіміра]], і [[Дабрыня]]. Яны займалі становішча прыдворнай чэлядзі пры Вользе і Святаславе, але затым змаглі дасягнуць значных вышынь у дзяржаўным кіраванні. Дабрыня стаў намеснікам у Ноўгарадзе, куды неўзабаве быў адпраўлены і Уладзімір з Малушай. Летапіс заве бацькам Малушы Малка Любчаніна. У былінах Дабрыня носіць імя па бацьку Мікіціч і завецца «вяскоўцам». == Радавод == Ніскіня # [[Мал]] (?-каля [[946]]), князь драўлян ## [[Малуша]] ([[944]]?-[[1002]]), ключніца кіеўскае княгіні Вольгі, ад вялікага князя [[Святаслаў Ігаравіч|Святаслава]] мела сына Уладзіміра. ## [[Дабрыня]], ваявода князя Уладзіміра ### [[Канстанцін Дабрыніч|Канстанцін]] (?-[[1022]]), [[Ноўгарад|наўгарод]]скі пасаднік #### [[Астрамір]] (?-[[1057]]), наўгародскі пасаднік ##### [[Вышата]] (?-пасля [[1064]]), ваявода [[Яраслаў Мудры|Яраслава Мудрага]] ###### [[Ян Вышаціч]] (?-[[24 чэрвеня]] [[1106]]), [[кіеў]]скі тысяцкі; ж. - Марыя (?-[[16 красавіка]] [[1091]]) ####### Варлаам (?-[[1073]]?), узначаліў [[Свята-Дзмітрыеўскі манастыр]] ###### [[Пуцята Вышаціч]] (?-пасля [[1106]]), кіеўскі тысяцкі [[Катэгорыя:Род Любячанінаў|*]] 8a63riglawaprfons8wzvrvxsppwwg7 0 198318 4183672 4115176 2022-08-11T20:24:55Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Пржэмысл Отакар II |арыгінал імя = {{lang-cz|Přemysl Otakar II.}}<br/>{{lang-de|Ottokar II.}} |парадак = |выява = PremyslZwettl.jpeg |шырыня = 250px |апісанне выявы = | герб = EU Member States' CoA Series- Czech Republic.svg | шырыня герба = 80px |пасада = [[Кароль Чэхіі]] |перыядпачатак = [[22 верасня]] [[1253]] |перыядканец = [[26 жніўня]] [[1278]] |папярэднік = [[Вацлаў I]] |пераемнік = [[Вацлаў II]] |пасада_2 = [[Герцаг Аўстрыі]] |перыядпачатак_2 = [[6 снежня]] [[1250]] |перыядканец_2 = [[21 лістапада]] [[1276]] |папярэднік_2 = [[Вацлаў I]] |пераемнік_2 = [[Рудольф I (кароль Германіі)|Рудольф I]] |пасада_3 = [[Герцаг Штырыі]] |перыядпачатак_3 = [[1260]] |перыядканец_3 = [[1276]] |папярэднік_3 = [[Бела IV]] |пераемнік_3 = [[Рудольф I (кароль Германіі)|Рудольф I]] |пасада_4 = [[Герцаг Карынтыі]] |перыядпачатак_4 = [[1269]] |перыядканец_4 = [[1276]] |папярэднік_4 = Ульрых III |пераемнік_4 = [[Рудольф I (кароль Германіі)|Рудольф I]] |дэвіз = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = | пахаваны = |у шлюбе = |дзеці = |род = |веравызнанне = |бацька = |маці = |пахаваны = }} '''Пржэ́мысл О́такар II''' ({{lang-cs|Přemysl Otakar II.}}), таксама вядомы як '''Отакар II''' ({{lang-de|Ottokar}}; [[1233]]—[[26 жніўня]] [[1278]]) — [[кароль Чэхіі|кароль Чэхіі (Багеміі)]] з 22 верасня 1253 (каранацыя 25 снежня 1261), герцаг Аўстрыі з 6 снежня 1250 па 21 лістапада 1276. З дынастыі [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]]. == Маладыя гады == Пржэмысл Отакар быў другім сынам чэшскага караля [[Вацлаў I|Вацлава I]] і Кунігунды Гогенштаўфен, унучкі імператара [[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрыха I Барбаросы]]. Пасля смерці свайго старэйшага брата Уладзіслава ў [[1247]] г. Отакар стаў адзіным спадчыннікам чэшскага прастола. Пры жыцці бацькі Отакар кіраваў [[Маравія]]й, а ў [[1248]] г. незадаволеныя чэшскія арыстакраты прапанавалі маладому прынцу ўзначаліць паўстанне супраць свайго бацькі і атрымаць карону чэшскага каралеўства. Вацлаў I, аднак, змог стрымаць славалюбства свайго сына і на кароткі час нават пасадзіў яго ў турму. Пасля вызвалення актыўнасць Пржэмысла Отакара II накіравалася ў новае рэчышча: у бок [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. == Уступленне на прастол Аўстрыі == Пасля згасання ў [[1246]] г. дынастыі [[Бабенбергі|Бабенбергаў]] у Аўстрыі на некалькі гадоў запанавала анархія. Шматлікія прэтэндэнты на прастол не карысталіся папулярнасцю ў аўстрыйскага дваранства, спробы імператара [[Фрыдрых II (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Фрыдрыха II]] падпарадкаваць сабе герцагства таксама праваліліся. Сітуацыяй скарысталіся суседнія дзяржавы — Чэхія, [[Венгрыя]], [[Баварыя]], якія паспрабавалі адарваць частку прыгранічных тэрыторый і перыядычна руйнавалі аўстрыйскія землі. У [[1250]] г. жадаючы ўрэгуляваць пытанне пераходу ў спадчыну прастола, аўстрыйскія дваране абралі герцагам Аўстрыі Пржэмысла Отакара II. Отакар меркаваў, што мае некаторыя дынастычныя правы на аўстрыйскі прастол, паколькі Гертруда, пляменніца апошняга аўстрыйскага герцага, была першым разам замужам за яго братам Уладзіславам, які памёр у 1247 годзе. Отакар II уступіў у [[Вена|Вену]] і ў лютым [[1252]] г. ажаніўся з пажылой ужо Маргарытай Бабенберг, старэйшай сястрой апошняга аўстрыйскага герцага і ўдавой германскага караля [[Генрых VII Гогенштаўфен|Генрыха VII]]. Аднак Гертруда, пляменніца Маргарыты, якая таксама мела правы на аўстрыйскі прастол, ажанілася ў гэты ж час ([[1252]]) з [[Раман Данілавіч|Раманам]], сына [[Даніла Галіцкі|Данілы Галіцкага]], якога падтрымліваў венгерскі кароль. У выніку пачалася працяглая вайна за прастол паміж Чэхіяй і Венгрыяй. Войскі [[Даніла Галіцкі|Данілы Галіцкага]], бацькі Рамана, уварваліся ў Чэхію, а венгерская армія ў [[герцагства Штырыя|Штырыю]]. Пржэмысл Отакар II быў разбіты ля [[Опава|Опавы]], аднак Даніла Галіцкі неўзабаве выйшаў з вайны. У [[1254]] г. паміж Чэхіяй і Венгрыяй быў заключаны мірны дагавор, які прадугледжваў прызнанне Отакара II герцагам Аўстрыі і перадачу Штырыі Венгрыі. == Кароль Чэхіі і заснаванне Кёнігсберга == [[Выява:Po2vNM.JPG|thumb|386x386px|Отакар II Пржэмысл]] У [[1253]] г. пасля смерці бацькі Пржэмысл Отакар II узышоў на чэшскі прастол. Скарыстаўшыся ўсталяваннем міру з Венгрыяй, кароль у [[1254]] г. распачаў па прапанове [[папа Рымскі|Папы Рымскага]] [[Прускі крыжовы паход|крыжовы паход на язычнікаў Прусіі]]. Падчас паходу ў студзені [[1255]] Отакар і Вялікі магістр [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]] [[Попа фон Остэрна]] заклалі ордэнскую крэпасць [[Кёнігсберг]] у ніжнім цячэнні ракі [[рака Праголя|Праголі]]. Усталяваныя Отакарам сяброўскія адносіны паміж Чэхіяй і Ордэнскай дзяржавай існавалі аж да сярэдзіны [[XV]] стагоддзя. Адрэстаўраваная ў 2005 годзе скульптура Отакара на Каралеўскай браме — адзіная яго пластычная выява на тэрыторыі [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласці]]. == Пашырэнне дзяржавы == [[File:Duernkrut3.jpg|thumb|Уладанні Пржэмысла Отакара II у 1253—1271]] У сваіх уладаннях кароль праводзіў палітыку цэнтралізацыі, абапіраючыся на царкву і гарады, якім ён падаваў шырокія прывілеі. Гэта выклікала ўзнікненне арыстакратычнай апазіцыі рэжыму Отакара II. Аднак спачатку каралю ўдавалася стрымліваць апазіцыйныя настроі (так у [[1265]] г. ён загадаў разбурыць усе баронскія замкі, пабудаваныя без каралеўскай санкцыі) і з поспехам займацца пашырэннем сваёй дзяржавы. У [[1260]] г. саслоўі Штырыі паўсталі супраць венгерскай улады, чым скарыстаўся кароль Отакар II, які разбіў армію венграў [[бітва пры Крэсенбруне|пры Крэсенбруне]] і далучыў Штырыю да сваіх уладанняў. У [[1266]] г. кароль авалодаў графствам [[Хеб|Эгер]] ([[Хеб]]) на крайнім захадзе Чэхіі. У [[1269]] г. пасля смерці герцага [[герцагства Карынтыя|Карынтыі]] і [[Крайна|Крайны]] [[Ульрых III (герцаг Карынтыі)|Ульрыха III]], які адпісаў свае ўладанні Отакару, апошні стаў кіраўніком гэтых герцагстваў. У [[1272]] г. кароль быў прызначаны генерал-капітанам [[Фрыўлі]], што зрабіла яго фактычным кіраўніком [[Аквілея|Аквілейскага]] [[патрыярхат (царква)|патрыярхата]] і [[Істрыя|Істрыі]]. У выніку напачатку 1270-х гг. тэрыторыя дзяржавы Пржэмысла Отакара II стала ахопліваць велізарную тэрыторыю ад [[Судэты|Судэтаў]] да [[Адрыятычнае мора|Адрыятыкі]]. [[Файл:Dürnkrut feld.jpg|thumb|right|Помнік на [[Дзюрнкрут|Дзюрнкруцкім]] полі, дзе загінуў Пржэмысл Отакар II]] == Барацьба з Габсбургамі і паражэнне == Пашырэнне ўладанняў Пржэмысла Отакара II прыйшлося на гады хаосу ў [[Германія|Германіі]] і бесперапыннай барацьбы розных груповак за імперскі прастол. Отакар дзейна падтрымліваў анархію ў Германіі, разумеючы, што слабасць намінальных імператараў (Рычарда Корнуальскага і Альфонса Кастыльскага) дазволіць яму захопліваць і ўтрымліваць землі, населеныя немцамі. У той жа час ён ахвотна заклікаў немцаў да сябе на службу, дапамагаў ім рассяляцца ў сваім каралеўстве, чым выклікаў незадаволенасць сярод чэхаў. У [[1273]] г. каралём Германіі быў абраны граф [[Рудольф I (кароль Германіі)|Рудольф Габсбург]], які пачаў праводзіць палітыку адраджэння імперыі. Яму ўдалося прыйсці да пагаднення з [[Папа Рымскі|Папам]], што дазволіла яму актыўна заняцца ўмацаваннем сваёй улады ў Германіі. Натуральна, што адным з першых праціўнікаў Рудольфа I стаў Пржэмысл Отакар II, чые шырокія ўладанні давалі яму магчымасць пачувацца незалежна ад караля Германіі. У [[1274]] г. Рудольф запатрабаваў ад Отакара II прысягі ў вернасці і вяртання імперскіх [[лен, зямельнае ўладанне|ленаў]], незаконна занятых чэшскім каралём, гэта значыць Аўстрыі, Штырыі, Карынтыі і Крайны. Адмова Отакара II прывяла да абвяшчэння яго ў [[1275]] г. [[імперская няміласць|здраднікам]]. Кароль Германіі знайшоў падтрымку ў аўстрыйскага дваранства і біскупаў [[Пасау]], [[Зальцбург]]а, [[Бамберг]]а і [[Рэгенсбург]]а. Імперская армія ўварвалася на тэрыторыю Аўстрыі і Штырыі і прымусіла Отакара II заключыць у [[1276]] г. мір, коштам адмовы ад усіх сваіх уладанняў, акрамя Чэхіі і Маравіі. Аднак ужо ў наступным годзе Отакар паспрабаваў вярнуць свае землі сілай. У [[1278]] г. у [[бітва ля Сухіх Крут|бітве ля Сухіх Крут]] чэшскія войскі былі разбіты арміяй Рудольфа I (на баку чэшскага караля выступалі некаторыя нямецкія княствы, у прыватнасці Саксонія і Мейсен, на баку Габсбурга ваявалі венгры і нават полаўцы, якіх даслаў венгерскі кароль Ласла IV. Отакар ваяваў да канца, знаходзячыся ў ар’ергардзе, і загінуў у бітве. Пасля некалькіх перапахаванняў магіла караля была перанесена ў [[1373]] г. у [[сабор Святога Віта]] ў [[Пражскі Град|Пражскім градзе]]. Смерць Отакара II у 1278 г. прывяла да пераходу аўстрыйскіх земляў пад уладу дому [[Габсбургі|Габсбургаў]]. На змену кароткачасоваму чэшскаму дамінаванню ў рэгіёне прыйшла ўлада аўстрыйскіх Габсбургаў. == Сям’я, дзеці і ўнукі == 1-я жонка: (з 1252, развод) '''[[Маргарыта фон Бабенберг]]''' (пам. 1267), дачка [[Леапольд VI (герцаг Аўстрыі)|Леапольда VI]], герцага [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. Дзяцей не мелі. 2-я жонка: (з 1261) '''[[Кунігунда Славанская|Кунгута (Кунігунда) Расціслаўна]]''' (1245—1285), дачка [[Расціслаў Міхайлавіч|Расціслава Міхайлавіча]], князя [[Галіцкае княства|Галіцкага]] і [[Чарнігаўскае княства|Чарнігаўскага]]. Мелі 4 дзяцей, у тым ліку: * '''Агнеса''' (1269—1296), у шлюбе (1289) з [[Рудольф II (герцаг Аўстрыі)|Рудольфам II]], герцагам [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. * '''[[Вацлаў II]]''' (1271—1305), кароль [[Чэхія|Чэхіі]] і [[Польшча|Польшчы]] * Акрамя таго, Пржэмысл Отакар меў пазашлюбнае нашчадства ад прыдворнай дамы '''Маргарэты (Агнэс) фон Шуенрынг''' (''Chuenring''), у тым ліку: ** [[Мікулаш I (князь Опаўскі)|'''Мікалай (''Mikulas'') I''']] (каля 1255—1318), узаконены, з 1269 г. герцаг [[Тропау]] (''князь [[Опава|Опавы]]''); яго нашчадкі былі герцагамі Тропау і [[Рацібуж|Ратыбора]] (''Рацібора''). Яго жонкай, верагодна, была Юстына [[Гогенцолерны|фон Цолерн]], дачка графа Конрада фон Цолерн, бургграфа Нюрнберга. * '''''Унукі Пржэмысла Отакара II, дзеці Вацлава II (ад абодвух шлюбаў):''''' ** [[Вацлаў III (кароль Чэхіі)|'''Вацлаў III''']] (1289—1306), кароль Чэхіі, Венгрыі і Польшчы ** '''Ганна''' (1290—1313), у шлюбе (1306) з [[Генрых (кароль Чэхіі)|Генрыхам Карутанскім]], герцагам [[герцагства Карынтыя|Карынтыі]] і каралём [[Чэхія|Чэхіі]] ** '''Елізавета''' (1292—1330), у шлюбе з [[Ян Люксембургскі|Янам Люксембургскім]], графам [[Люксембург]]а і каралём [[Чэхія|Чэхіі]] ** '''Маргарыта''' (1296—1322), у шлюбе з[[Баляслаў III (князь Легніцкі)|Баляславам III]], князем [[Легніца|Легніцкім]] ** '''Агнеса''' (1305—1337), у шлюбе з [[Генрых I (князь Яварскі)|Генрыхам I]], князем [[Явар]]скім == У літаратуры == Згадваецца ў «[[Чысцілішча, Боская камедыя|Чысцілішча]]» [[Дантэ Аліг'еры]]. {{зноскі}} == Літаратура == * История Чехословакии. — М., 1953 * Митрофанов, П. История Австрии с древнейших времён до 1792 г. — М., 2003 * Пристер, Е. Краткая история Австрии. — М., 1952 == Спасылкі == * [http://annals.xlegio.ru/balt/small/ottakar.htm Ковалев В. Н. «Балтийские земли в политике короля Чехии Пршемысла Оттакара II» Вестник МГУ. История. 1998, № 6]{{Недаступная спасылка}} * [http://alexorgco.narod.ru/Europe/Przemislovichi.htm Пржэмысловічы] {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"|  Папярэднік <br />'''[[Вацлаў I]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"|   '''[[Спіс кіраўнікоў Чэхіі|кароль Чэхіі]]'''<br />[[1253]]—[[1278]] | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Пераемнік<br />'''[[Вацлаў II]]''' |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"|  Папярэднік <br />'''[[Фрыдрых I, маркграф Бадэна|Фрыдрых Бадэнскі]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"|   '''[[Спіс кіраўнікоў Аўстрыі|герцаг Аўстрыі]]''' <br />[[1251]]—[[1276]] | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=3| Пераемнік<br />'''[[Рудольф I (кароль Германіі)|Рудольф I]]''' |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"|  Папярэднік <br />'''[[Бела IV]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"|   '''[[Спіс кіраўнікоў Штырыі|герцаг Штырыі]]''' <br />[[1260]]—[[1276]] |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"|  Папярэднік <br />'''[[Ульрых III (герцаг Карынтыі)|Ульрых III]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"|   '''[[Спіс кіраўнікоў Карынтыі|герцаг Карынтыі]]'''<br />'''[[Спіс кіраўнікоў Крайны|і Крайны]]'''<br />[[1269]]—[[1276]] |- |} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Каралі чэшскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Аўстрыі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Штырыі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Карынтыі]] [[Катэгорыя:Герцагі]] [[Катэгорыя:Манархі, якія загінулі ў баі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Сярэднячэшскім краі]] n1veuwtokz95syploy7lvj5z8pgecqa 0 198637 4183507 4052556 2022-08-11T20:06:16Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = KunhutazPasionalu.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = Кунегунда Чэшская. Мініяцюра з яе жыццяпісу як абатысы | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Кунегунда Чэшская''' (студзень [[1265]] — [[27 лістапада]] [[1321]]) — дачка [[Пржэмысл Отакар II|Пшэмысл Отакара ІІ]] і [[Кунегунда Расціслаўна Галіцкая|Кунегунды Галіцкай]], унучка князя [[Расціслаў Міхайлавіч|Расціслава Міхайлавіча]], праўнука князя [[Раман Мсціславіч|Рамана Мсціславіча]]. == Біяграфія == [[Файл:Bolesław II Mazowiecki seal.PNG|міні|злева| 150пкс | Пячатка Баляслава ІІ Мазавецкага]] [[Файл:PecetKunhuty.jpg|міні|150пкс|Пячатка Кунегунды Чэшскай]] Для замацавання чэшска-нямецкіх мірных адносін яе заручылі з Гартманам, сынам нямецкага караля [[Рудольф I, кароль Германіі|Рудольфа I Габсбурга]]. Заручыны разарвалі з-за пачатку новай вайны і гібелі Пржэмысл Отакара ІІ ў [[Бітва пад Сухімі Крутамі|бітве пад Сухімі Крутамі]]. Кунегунду саслалі ў кляштар кларысак ў [[Прага|Празе]], адкуль яе забраў брат, кароль Чэхіі [[Вацлаў II]] і выдаў замуж за свайго тагачаснага саюзніка князя [[Баляслаў ІІ Мазавецкі|Баляслава ІІ Мазавецкага]]. Праз тры гады пазіцыі Баляслава ІІ у Польшчы ўзмацніліся дзякуючы атрыманню ім у спадчыну уладанняў старэйшага брата і ён перайшоў у лагер ворагаў чэшскага караля. Ён не прызнаў каранацыі [[кароль польскі|каралём польскім]] Вацлава II, у 1300 годзе здзейсніў паход на [[Мазовія|Мазовію]]. Кунегунду праз два гады Баляслаў Мазавецкі адаслаў назад у Прагу. Там яна ўступіла ў бенедынцінскі кляштар Св. Юрыя, дзе да смерці была абатысай. Кунегунда Чэшскую лічаць першай чэшскай паэтэсай. == Дзеці == * Вацлаў (1293—1336) з 1313 князь плоцкі * Ефрасіння (1292—1328/29) — выдадзена за князя [[Уладзіслаў І Асвенцімскі|Уладзіслава І Асвенцімскага]] Мяркуюць, што яе дачкой была Берта (да 1299 — пасля 1311) манашка кляштар Св. Юрыя бенедыктынак ў Празе. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://cs.wikipedia.org/wiki/Pasion%C3%A1l_abaty%C5%A1e_Kunhuty Pasionál abatyše Kunhuty]{{Недаступная спасылка}} * [http://skoly.manuscriptorium.com/Site/CZE/docs_kunhuta_passional.asp Digitalisat des Passional] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071111131935/http://skoly.manuscriptorium.com/Site/CZE/docs_kunhuta_passional.asp |date=11 лістапада 2007 }} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Арпады]] 4ajic8zjf1i70qie469xqi9e8a0je7b 0 199923 4184037 1922977 2022-08-12T08:58:24Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Даўспрунгаў]] у [[Даўспрунгі]] wikitext text/x-wiki [[Выява:Hipocentaur.JPG|thumb|Герб [[Герб «Кітаўрус»|Кітаўрус]], які выкарыстоўвалі нашчадкі Даўспрунгаў]] '''Даўспру́нгі, Доршпрунгі''' — легендарны княжацкі род [[Літва, племя|балцкага племені літва]], ад якога пазней (у XVI ст.) выводзілі сваё паходжанне князі [[Гальшанскія]] і князі [[Гедройцы]]. * Родапачынальнік дынастыі — [[Даўспрунк]], па легендзе прыбыў з [[горад Венецыя|Венецыі]] ў нізоўі [[Нёман]]а разам з [[Палемон, літоўскі князь|Палемонам]]. * [[Жывібунд I]] — сын Даўспрунка, князь літоўска-завілейскі, адзін з найстаражытных валадароў [[Літва, племя|Літвы]]. Па легендзе, ён кіраваў 31 год Літоўска-Завілейскім княствам. Памёр у [[1056]] годзе. * Спадчыннікам Жывібунда стаў яго сын Жывібунд II, сучаснік [[Манцівіл]]а і [[Усевалад Ольгавіч|Усевалада Ольгавіча]]. Яго жонкай называецца [[Паята]], адзіная дачка [[Кернус]]а, літоўскага князя. Пад уладай Жывібунда II былі злучаны ўладанні яго бацькі і цесця. У [[1114]] годзе Жывібунд II адбіў набегі на [[Літва, племя|Літву]] [[Глеб Усяславіч|Глеба Усяславіча]], князя Мінскага, пасля чаго напаў на [[Мінскае княства]], разруйнаваў яго і спаліў [[горад Мінск]]. Ён нібы няспынна вёў войны, жадаючы гэтым забяспечыць сваім нашчадкам спакойнае княжанне ў [[Літва, племя|Літве]], памёр у [[1162]] годзе. == Радавод Доршпрунгаў == # [[Даўспрунк]] — заснавальнік дынастыі, князь [[вількамір]]скі. ## Жывібунд I (??—[[1056]]) ### Жывібунд II (да [[1146]]—[[1162]]); жонка: [[Паята]], князёўна Літоўска-Завялейская — дачка [[Кернус]]а #### [[Кукавойт]]<ref>[http://litopys.org.ua/psrl3235/lytov27.htm Еўраінаўскі летапіс]</ref> (??—[[1235]]<ref>[http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=4917&from=latest Icones familiae ducalis Radivilianae]</ref>) князь літоўскі, жамойцкі, вількамірскі. == Гл. таксама == * [[Палямонавічы]] {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Легендарныя літоўскія князі]] [[Катэгорыя:Княжацкія роды Літвы]] q84fge0nmqghgejlmyokgvc53a6erm7 4184054 4184037 2022-08-12T09:08:20Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Княжацкія роды Літвы]]; дададзена [[Катэгорыя:Княжацкія роды]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Выява:Hipocentaur.JPG|thumb|Герб [[Герб «Кітаўрус»|Кітаўрус]], які выкарыстоўвалі нашчадкі Даўспрунгаў]] '''Даўспру́нгі, Доршпрунгі''' — легендарны княжацкі род [[Літва, племя|балцкага племені літва]], ад якога пазней (у XVI ст.) выводзілі сваё паходжанне князі [[Гальшанскія]] і князі [[Гедройцы]]. * Родапачынальнік дынастыі — [[Даўспрунк]], па легендзе прыбыў з [[горад Венецыя|Венецыі]] ў нізоўі [[Нёман]]а разам з [[Палемон, літоўскі князь|Палемонам]]. * [[Жывібунд I]] — сын Даўспрунка, князь літоўска-завілейскі, адзін з найстаражытных валадароў [[Літва, племя|Літвы]]. Па легендзе, ён кіраваў 31 год Літоўска-Завілейскім княствам. Памёр у [[1056]] годзе. * Спадчыннікам Жывібунда стаў яго сын Жывібунд II, сучаснік [[Манцівіл]]а і [[Усевалад Ольгавіч|Усевалада Ольгавіча]]. Яго жонкай называецца [[Паята]], адзіная дачка [[Кернус]]а, літоўскага князя. Пад уладай Жывібунда II былі злучаны ўладанні яго бацькі і цесця. У [[1114]] годзе Жывібунд II адбіў набегі на [[Літва, племя|Літву]] [[Глеб Усяславіч|Глеба Усяславіча]], князя Мінскага, пасля чаго напаў на [[Мінскае княства]], разруйнаваў яго і спаліў [[горад Мінск]]. Ён нібы няспынна вёў войны, жадаючы гэтым забяспечыць сваім нашчадкам спакойнае княжанне ў [[Літва, племя|Літве]], памёр у [[1162]] годзе. == Радавод Доршпрунгаў == # [[Даўспрунк]] — заснавальнік дынастыі, князь [[вількамір]]скі. ## Жывібунд I (??—[[1056]]) ### Жывібунд II (да [[1146]]—[[1162]]); жонка: [[Паята]], князёўна Літоўска-Завялейская — дачка [[Кернус]]а #### [[Кукавойт]]<ref>[http://litopys.org.ua/psrl3235/lytov27.htm Еўраінаўскі летапіс]</ref> (??—[[1235]]<ref>[http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=4917&from=latest Icones familiae ducalis Radivilianae]</ref>) князь літоўскі, жамойцкі, вількамірскі. == Гл. таксама == * [[Палямонавічы]] {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Легендарныя літоўскія князі]] [[Катэгорыя:Княжацкія роды]] cli938m3q8l6r24ty9eyrsvv4jt7hok 0 200987 4183906 3777654 2022-08-12T06:02:13Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Насельніцтва */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Барысы}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Барысы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Barysy,_Brest_District_(02).jpg |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51 | lat_min = 44 | lat_sec = 5 |lon_dir = E|lon_deg = 23 | lon_min = 34 | lon_sec = 34 |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 30000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён = Брэсцкі |сельсавет = Дамачаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 380 |год перапісу = 2005 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 1 |від ідэнтыфікатара = SOATO |лічбавы ідэнтыфікатар = 1 212 755 011 |катэгорыя ў Commons = Barysy, Brest District |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242979248 }} '''Барысы́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Barysy}}, {{lang-ru|Борисы}}) — [[вёска]] ў [[Брэсцкі раён|Брэсцкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Дамачаўскі сельсавет|Дамачаўскага сельсавета]]. Размешчаны за 54 км на поўдзень ад [[Брэст]]а, 11 км ад чыгуначнай станцыі [[Дубіца (станцыя)|Дубіца]]. У складзе адкрытага акцыянернага таварыства «Брэстрайаграсэрвіс» (цэнтр — [[Гарадскі пасёлак Дамачава|г.п. Дамачава]]). == Гісторыя == У [[19 стагоддзе|19 стагоддзі]] невялікая вёска ў Брэсцкім павеце [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]]. Уваходзіла ў склад маёнтка Дамачава. Паводле матэрыялаў [[1858]] года ўласнасць князёў [[Вітгенштэйны|Вітгенштэйнаў]]. У [[1870]] годзе адносілася да Падлужскай сельскай грамады. У [[1897]] годзе прыселак, працавала карчма. Паводле [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага мірнага дагавора 1921 года]] ў складзе [[Польшча|Польшчы]], у Дамачаўскай гміне Брэсцкага павета [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]]. З [[1939]] года ў складзе [[БССР]], у калгасе «Беларусь» (цэнтр — [[Гарадскі пасёлак Дамачава|г.п. Дамачава]]). У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] загінулі 9 вяскоўцаў, 3 прапалі без вестак. == Насельніцтва == * 14 сялянскіх душ (1858) * 27 двароў, 176 жыхароў (1897) * 18 жыхароў (1905) * 26 двароў, 114 жыхароў (1921) * 310 жыхароў (1950) * 274 жыхары (1970) * 124 гаспадаркі, 380 жыхароў (2005) == Вядомыя асобы == * [[Лідзія Іванаўна Асіюк]] (1920—1984) — беларуская даярка. Герой Сацыялістычнай Працы (1958). {{зноскі}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя ў 15 тамах. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / пад навук. рэд. А. І. Лакоткі. — Мн.: БелЭн, 2006. ISBN 985-11-0373-X. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Дамачаўскі сельсавет}} {{Брэсцкі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Дамачаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брэсцкага раёна]] a90fq8o1k743zm8y5gtqokcuhvwvv23 4183953 4183906 2022-08-12T06:42:09Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Вядомыя асобы */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Барысы}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Барысы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Barysy,_Brest_District_(02).jpg |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51 | lat_min = 44 | lat_sec = 5 |lon_dir = E|lon_deg = 23 | lon_min = 34 | lon_sec = 34 |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 30000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён = Брэсцкі |сельсавет = Дамачаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 380 |год перапісу = 2005 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 1 |від ідэнтыфікатара = SOATO |лічбавы ідэнтыфікатар = 1 212 755 011 |катэгорыя ў Commons = Barysy, Brest District |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242979248 }} '''Барысы́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Barysy}}, {{lang-ru|Борисы}}) — [[вёска]] ў [[Брэсцкі раён|Брэсцкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Дамачаўскі сельсавет|Дамачаўскага сельсавета]]. Размешчаны за 54 км на поўдзень ад [[Брэст]]а, 11 км ад чыгуначнай станцыі [[Дубіца (станцыя)|Дубіца]]. У складзе адкрытага акцыянернага таварыства «Брэстрайаграсэрвіс» (цэнтр — [[Гарадскі пасёлак Дамачава|г.п. Дамачава]]). == Гісторыя == У [[19 стагоддзе|19 стагоддзі]] невялікая вёска ў Брэсцкім павеце [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]]. Уваходзіла ў склад маёнтка Дамачава. Паводле матэрыялаў [[1858]] года ўласнасць князёў [[Вітгенштэйны|Вітгенштэйнаў]]. У [[1870]] годзе адносілася да Падлужскай сельскай грамады. У [[1897]] годзе прыселак, працавала карчма. Паводле [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага мірнага дагавора 1921 года]] ў складзе [[Польшча|Польшчы]], у Дамачаўскай гміне Брэсцкага павета [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]]. З [[1939]] года ў складзе [[БССР]], у калгасе «Беларусь» (цэнтр — [[Гарадскі пасёлак Дамачава|г.п. Дамачава]]). У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] загінулі 9 вяскоўцаў, 3 прапалі без вестак. == Насельніцтва == * 14 сялянскіх душ (1858) * 27 двароў, 176 жыхароў (1897) * 18 жыхароў (1905) * 26 двароў, 114 жыхароў (1921) * 310 жыхароў (1950) * 274 жыхары (1970) * 124 гаспадаркі, 380 жыхароў (2005) == Вядомыя асобы == * [[Лідзія Іванаўна Асіюк]] (1920—1984) — беларуская даярка. Герой Сацыялістычнай Працы (1958). * [[Скакун Галіна Фёдараўна Скакун]] (1943—2022) — Героем Сацыялістычнай Працы. {{зноскі}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя ў 15 тамах. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / пад навук. рэд. А. І. Лакоткі. — Мн.: БелЭн, 2006. ISBN 985-11-0373-X. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Дамачаўскі сельсавет}} {{Брэсцкі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Дамачаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брэсцкага раёна]] si0cxkmvx9ndtiiwfdifa8sz12w101h 4183966 4183953 2022-08-12T07:02:28Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Вядомыя асобы */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Барысы}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Барысы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Barysy,_Brest_District_(02).jpg |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51 | lat_min = 44 | lat_sec = 5 |lon_dir = E|lon_deg = 23 | lon_min = 34 | lon_sec = 34 |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 30000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён = Брэсцкі |сельсавет = Дамачаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 380 |год перапісу = 2005 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 1 |від ідэнтыфікатара = SOATO |лічбавы ідэнтыфікатар = 1 212 755 011 |катэгорыя ў Commons = Barysy, Brest District |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242979248 }} '''Барысы́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Barysy}}, {{lang-ru|Борисы}}) — [[вёска]] ў [[Брэсцкі раён|Брэсцкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Дамачаўскі сельсавет|Дамачаўскага сельсавета]]. Размешчаны за 54 км на поўдзень ад [[Брэст]]а, 11 км ад чыгуначнай станцыі [[Дубіца (станцыя)|Дубіца]]. У складзе адкрытага акцыянернага таварыства «Брэстрайаграсэрвіс» (цэнтр — [[Гарадскі пасёлак Дамачава|г.п. Дамачава]]). == Гісторыя == У [[19 стагоддзе|19 стагоддзі]] невялікая вёска ў Брэсцкім павеце [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]]. Уваходзіла ў склад маёнтка Дамачава. Паводле матэрыялаў [[1858]] года ўласнасць князёў [[Вітгенштэйны|Вітгенштэйнаў]]. У [[1870]] годзе адносілася да Падлужскай сельскай грамады. У [[1897]] годзе прыселак, працавала карчма. Паводле [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага мірнага дагавора 1921 года]] ў складзе [[Польшча|Польшчы]], у Дамачаўскай гміне Брэсцкага павета [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]]. З [[1939]] года ў складзе [[БССР]], у калгасе «Беларусь» (цэнтр — [[Гарадскі пасёлак Дамачава|г.п. Дамачава]]). У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] загінулі 9 вяскоўцаў, 3 прапалі без вестак. == Насельніцтва == * 14 сялянскіх душ (1858) * 27 двароў, 176 жыхароў (1897) * 18 жыхароў (1905) * 26 двароў, 114 жыхароў (1921) * 310 жыхароў (1950) * 274 жыхары (1970) * 124 гаспадаркі, 380 жыхароў (2005) == Вядомыя асобы == * [[Лідзія Іванаўна Асіюк]] (1920—1984) — беларуская даярка. Герой Сацыялістычнай Працы (1958). * [[Галіна Фёдараўна Скакун]] (1943—2022) — Героем Сацыялістычнай Працы. {{зноскі}} == Літаратура == * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя ў 15 тамах. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / пад навук. рэд. А. І. Лакоткі. — Мн.: БелЭн, 2006. ISBN 985-11-0373-X. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Дамачаўскі сельсавет}} {{Брэсцкі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Дамачаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брэсцкага раёна]] d35cstfqm1ddbri65vr2jufylg3cmun 0 201990 4183982 4046526 2022-08-12T07:37:44Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Манастыр |Беларуская назва = Барысаглебскі Бельчыцкі манастыр |Арыгінальная назва = |Выява = Połacak, Bielčyca. Полацак, Бельчыца (1866).jpg |Шырыня выявы = |Подпіс выявы = Бельчыцкі Барысаглебскі манастыр на малюнку [[Іван Трутнеў|Івана Трутнева]] (1866). Злева Барысаглебская, справа - Пятніцкая царква, на пярэднім плане бачны падмуркі Вялікага сабора |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = Полацк |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 28|lat_sec = 31 |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 47|lon_sec = 03 |region = BY |CoordScale = 2000 |Канфесія = Праваслаўе |Епархія = Полацкая |Тып манастыра = мужчынскі |Першае згадванне = |Заснаванне = XII |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты|}} |Скасаваны = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі|Вялікі сабор|Пятніцкая царква|Барысаглебская царква|Храм-трыконх}} |Вядомыя насельнікі = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Сучасны статус ={{ГККРБ 4|213Г000639}} |Стан = разбураны |Сайт = }} '''Бельчыцкі Барысаглебскі манастыр''' — колішні мужчынскі манастыр ў [[Бельчыцы|Бельчыцах]] (цяпер у межах [[Полацк]]а). Храмы Барысаглебскага Бельчыцкага манастыра з’яўляліся выдатнымі ўзорамі старажытнарускай архітэктуры, у якіх увасобіліся першыя характэрныя рысы [[Полацкая школа дойлідства|полацкай школы дойлідства]]. Пятніцкая і Барысаглебская цэрквы, паводле меркавання [[Леанід Васілевіч Аляксееў|Л. В. Аляксеева]], з’яўляліся творамі [[Дойлід Іаан|дойліда Іаана]], манаха Барысаглебскага манастыра<ref>Памяць : Гіст.-дакум. хроніка Полацка / Пад рэд. Г. П. Пашкова. — Мн.: БелЭн, 2002. — С. 72—73.</ref>. Тэрыторыя былога манастыра ўнесена ў [[Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь]]. == Гісторыя == [[Бельчыцы]] ўпершыню згадваюцца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]] пад 1159 годам у сувязі з канфліктам паміж полацкімі мяшчанамі і князем [[Расціслаў Глебавіч, князь менскі|Расціславам Глебавічам]]. Паводле меркавання [[М. М. Варонін]]а, Бельчыцы першапачаткова былі прыгараднай умацаванай княжацкай рэзідэнцыяй. Яны адыгрывалі тую ж ролю, што [[Рурыкава Гарадзішча]] ў [[Ноўгарад]]зе, [[Смядынь]] у [[Смаленск]]у, [[Багалюбава (Уладзімірская вобласць)|Багалюбава]] — пад [[Уладзімір (горад, Расія)|Уладзімірам]]<ref name="zodchestvo-info.ru">[http://zodchestvo-info.ru/borisoglebskiy-belchitskiy-muzhskoy-monastyir-nachalo/ Борисоглебский Бельчицкий мужской монастырь (начало)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305065458/http://zodchestvo-info.ru/borisoglebskiy-belchitskiy-muzhskoy-monastyir-nachalo/ |date=5 сакавіка 2016 }} // Zodchestvo-info.ru</ref>. Падчас [[Лівонская вайна|Лівонскай вайны]] ў лютым 1563 года ў Бельчыцкім манастыры размяшчаўся [[Іван Грозны]]. Пасля [[Берасцейская унія|Берасцейскай царкоўнай уніі]] манастыр перайшоў да [[уніяцтва на Беларусі|уніятаў]] (1596—1600). Пасля 1600 года праваслаўнае насельніцтва Полацка вярнула манастыр пад свой кантроль. У 1618 годзе манастыр быў узяты штурмам па распараджэнні ўніяцкага архіепіскапа [[Іасафат Кунцэвіч|Іасафата Кунцэвіча]]. Уніятам манастыр належаў да 1839 года. У 1878 годзе ён атрымаў статус жаночага і быў падпарадкаваны праваслаўнаму [[Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр|Спаса-Ефрасіннеўскаму манастыру]]. Пасля [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] на манастырскім двары размяшчаліся ваенныя склады. У гэты час Пятніцкая і Барысаглебская цэрквы пачалі трухлець. Сцены храмаў мясцовае насельніцтва разбірала на будматэрыялы. Дзве іншыя царквы Барысаглебскага манастыра былі зруйнаваны яшчэ ў XVIII стагоддзі. У 1928 годзе вывучэнне Барысаглебскай і Пятніцкай цэркваў Барысаглебскага манастыра праводзіў [[І. М. Хозераў]]. Ён замаляваў фрагменты фрэскавага роспісу помнікаў<ref>[https://archive.is/20130127063359/www.istrodina.com/rodina_articul.php3?id=2223&n=112 Штыхов, Г. В. София Ивана Хозерова // Родина]</ref>. === Сучаснаць === У савецкі час у памяць пра святыню, якая існавала калісьці ў Бельчыцах, усталяваны мемарыяльны камень. Тэрыторыя былога Барысаглебскага манастыра ў наш час займаюць аднапавярховыя драўляныя хаты, а таксама пяціпавярховая «[[хрушчоўка]]» і цагляны дарэвалюцыйны дом (1910 год). Тэрыторыю манастыра перасякае дарога, якая праходзіць праз месца, дзе размяшчаўся Вялікі сабор. У пачатку 2015 года пры пракладцы газаправода ў [[Юбілейны завулак, Полацк|Юбілейным завулку]] быў пашкоджаны падмурак будынкаў Бельчыцкага Барысаглебскага манастыра. [[Экскаватар]]ам была пракапана траншэя шырынёй 40 сантыметраў і глыбінёй 180. [[Коўш]] экскаватара зачапіў частку падмурка меркаванага вялікага сабора храма манастыра. Разбурэнне археалагічнага помніка гісторыкам удалося спыніць толькі праз тыдзень. Падчас працы гісторыкаў на месцы раскопа было знойдзена мноства кавалкаў старажытнай [[плінфа|плінфы]]<ref>[http://ont.by/news/our_news/v-polocke-pri-zemlyanih-rabotah-povredili-ostatki-monastirya-hii-veka У Полацку пры земляных працах пашкодзілі рэшткі манастыра ХII стагоддзя] // [[АНТ]]</ref>. == Архітэктура == Пасля заканчэння будаўніцтва [[Сафійскі сабор, Полацк|Сафійскага сабора]] ў сярэдзіне XI ст. гадах манументальнае будаўніцтва ўзнаўляецца на мяжы [[XI]]—[[XII]] стст. з будаўніцтвам [[Вялікі храм Бельчыцкага манастыра|Вялікага храма]] Бельчыцкага манастыра пад [[Полацк]]ам<ref name="Хозеров">Хозеров ИМ. Белорусское и Смоленское зодчество XI—XIII вв. Мн., 1994. С. И;</ref><ref name="Воронин">Воронин Н. Н. Бельчицкие руины // Архитектурное наследство. М., 1956. Т. 6. С. 16.</ref>. Іншыя схіляюцца да больш позняй даты — 20-я, а то і 30-я гады XII ст<ref>Раппопорт ПА. Древнерусская архитектура. СПб., 1993. С. 268.</ref>. [[Хроніка Стрыйкоўскага]] сведчыць, што Барысаглебскі манастыр у старажытнасці быў абнесены каменнай сцяной з [[вежа]]мі і [[байніца]]мі, што надавала яму выгляд і значэнне крэпасці. Тым часам [[полацкія князі]] саступілі [[Верхні замак, Полацк|Верхні замак]] [[Епіскапы полацкія|епіскапам]] і перасяліліся на Бельчыцу<ref name="zodchestvo-info.ru"/>. Бельчыцкі Барысаглебскі манастыр быў заснаваны менавіта як новая [[рэзідэнцыя]] [[полацкія князі|полацкіх князёў]] на левым беразе [[Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіны]] пры ўпадзенні ў яе р. [[Бяльчанка|Бяльчанкі]]. У розныя часы [[XII ст.]] тут было ўзведзена некалькі храмаў. Але дакладна вядома пра чатыры: [[Вялікі сабор, Бельчыцкі Барысаглебскі манастыр|Вялікі сабор]], [[Пятніцкая царква, Бельчыцкі Барысаглебскі манастыр|Пятніцкую]], [[Барысаглебская царква, Бельчыцкі Барысаглебскі манастыр|Барысаглебскую цэрквы]], храм-[[трыконх]]<ref name="ReferenceC">Лазука Б. А. Гісторыя беларускага мастацтва (у двух тамах). Том І. Мінск, «Беларусь», 2007, ст.36</ref>. === Вялікі сабор === {{асноўны артыкул|Вялікі сабор Бельчыцкага манастыра}} [[Вялікі сабор, Бельчыцкі Барысаглебскі манастыр|Вялікі сабор]]{{ref+|яго сапраўдная назва невядома, [[Л. В. Аляксееў]] называе яго ''Успенскім саборам''<ref>Л. В. Алексеев. Западные земли домонгольской Руси. Очерки истории, археологии, культуры. Книга 2. Москва: «Наука», 2006 ст.81</ref>.|kam}} пабудаваны ў 1120-1130-я гг. вылучаўся сярод астатніх значнымі памерамі, якія мала саступалі Сафійскаму сабору і складалі ў даўжыю без [[прытвор]]а 22,5 м, а ў шырыню — 16,5 м. Верагодна, гэта быў галоўны храм манастыра. Яго разбурылі ўжо ў XVI ст., і ў пачатку XX ст., калі пачалося вывучэнне Бельчыцкага манастырскага комплексу, меліся толькі падмуркі ды сціплыя апісанні ў літаратурных крыніцах. Таму рэканструкцыя першапачатковага выгляду Вялікага сабора, яго архітэктурнай пластыкі дастаткова прыблізная. Разам з тым супастаўленне выяўленых матэрыялаў — памераў і канструкцыі падмуркаў, кавалкаў кладкі, элементаў дэкору — дазваляюць канстатаваць, што гэта быў [[слуп|шасціслуповы]], [[неф|трохнефавы]] сабор з трыма [[апсіда]]мі. Да яго паўднёвага, паўночнага і заходняга фасадаў прымыкалі амаль квадратныя ў плане прытворы, надаючы царкве крыжовасць<ref>Лазука Б. А. Гісторыя беларускага мастацтва (у двух тамах). Том І. Мінск, «Беларусь», 2007, ст.36-37</ref>. Сцены Вялікага сабора выкладзены таксама ў тэхніцы візантыйскай кладкі «са схаваным радам» з устаўкамі вялікіх апрацаваных камянёў. Але ў адрозненне ад Полацкай Сафіі Бельчыцкі храм упрыгожвалі знадворку і ўнутры плоскія лапаткі. Іх памеры і размяшчэнне адпавядалі ўнутранаму [[Чляненне, архітэктура|чляненню]] царквы шасцю крыжовымі ў плане слупамі. Новым у будынку было таксама месца размяшчэнне купала. Ён абапіраўся не на ўсходнія, а на заходнія пары слупоў і, такім чынам, быў крыху ссунуты ад цэнтра да ўвахода. Наяўнасць у Бельчыцкім саборы прытвораў, ніжэйшых за асноўны аб’ём, ссунутасць купала ў заходні бок надавалі яго знешняму выгляду выцягнутыя ўверх прапорцыі. Гэта адметнасць стане ў далейшым характэрнай рысай большасці храмаў Полацкага княства. Вялікі сабор у Бельчьшкім манастыры быў упрыгожаны фрэскавымі роспісамі, а яго падлога ў алтары выкладзена ўзорамі з паліваных керамічных плітак<ref>Лазука Б. А. Гісторыя беларускага мастацтва (у двух тамах). Том І. Мінск, «Беларусь», 2007, ст.37</ref>. === Пятніцкая царква === {{асноўны артыкул|Пятніцкая царква Бельчыцкага манастыра}} [[Выява:Połacak, Bielčyca, Piatnickaja. Полацак, Бельчыца, Пятніцкая (1890).jpg|thumb|Пятніцкая царква, 1890]] Яшчэ адзін храм манастыра, [[Пятніцкая царква, Бельчыцкі Барысаглебскі манастыр|Пятніцкая царква]], пабудаваны ў XII ст., яе аўтарства звязваюць з імем полацкага дойліда Іаана. Царква была разбурана пасля 1920 г. Храм уяўляў сабой бесслуповы [[неф|аднанефавы]] будынак невялікіх памераў з бакамі плана ў 5,1—5,8 м, мела адну прамавугольную ў плане [[апсіда|апсіду]], [[прытвор]] з захаду, а таксама [[склеп]], які размяшчаўся пад усім будынкам, акрамя [[алтар]]най часткі, і быў, верагодна, [[усыпальніца]]й князя [[Барыс Усяславіч|Барыса Усяславіча]]. Аб характары перакрыццяў і завяршэння царквы існуе некалькі версій. Паводле першай, зыходзячы з планіроўкі і адсутнасці апсід, храм меў [[корабавае скляпенне|корабавыя скляпенні]] і быў бяскупальным, паводле іншай — яго вянчаў [[купал]] на [[Барабан, архітэктура|барабане]]. Сістэма кладкі сцен царквы з чырвонай [[плінфа|плінфы]] на ружовым растворы цамянкі засноўвалася на чаргаванні ўтопленых і выступаючых радоў, што было традыцыйным для культавых будынкаў Полацкага княства таго часу. Нават пры невялікіх знешніх памерах храм меў манументальны выгляд, ясна выказаную слуповасць сілуэта, якую яму надавалі ніжэйшыя за асноўны аб’ём, [[апсіда]] і [[прытвор]], падкрэслівалі плоскія вонкавыя [[Лапатка, архітэктура|лапаткі]], вертыкалі аконных праёмаў, размешчаных у два [[Ярус, архітэктура|ярусы]]<ref>Лазука Б. А. Гісторыя беларускага мастацтва (у двух тамах). Том І. Мінск, «Беларусь», 2007, ст.37-38</ref>. === Барысаглебская царква === {{асноўны артыкул|Барысаглебская царква Бельчыцкага манастыра}} [[Файл:Połacak, Bielčyca. Полацак, Бельчыца (1890).jpg|thumb|злева|Барысаглебская царква, 1890]] Трэцім значным будынкам Бельчыцкага манастыра з’яўлялася [[Барысаглебская царква, Бельчыцкі Барысаглебскі манастыр|Барысаглебская царква]], узведзеная ў сярэдзіне XII ст. Архітэктарам Барысаглебскага храма, як і Пятніцкай царквы, лічыцца [[дойлід Іаан|майстар Іаан]]. Такое меркаванне грунтуецца на тым, што ў названых будынках выкарыстаны шэраг прыёмаў, якія знайшлі потым найбольш поўнае і завершанае ўвасабленне ў [[Спаса-Праабражэнскі сабор, Полацк|Спаса-Праабражэнскім саборы]], аўтарам якога, што пацверджана летапіснымі крыніцамі, ён быў. Аднакупальны храм меў тры паўкруглыя [[апсіда|апсіды]], яго ўнутраная [[прастор]]а падзялялася на тры нефы шасцю слупамі, што ішлі ў два рады, прычым цэнтральны [[неф]] вылучаўся большымі памерамі за бакавыя. У заходняй частцы будынка слупы злучаліся прасценкамі з паўднёвай і паўночнай сценамі, утвараючы аб’ём прытвора з корабавымі скляпеннямі. На ім знаходзіліся хоры. Па бакавых фасадах ішлі плоскія [[пілястра|пілястры]], паміж якімі ў два рады размяшчаліся вокны — большыя па вышыні зверху і меншыя — знізу. Сцены царквы выкладзены з [[плінфа|плінфы]] на [[вапна]]вай [[рошчын]]е з цамянкай у [[муроўка са схаваным радам|тэхніцы «са схаваным радам»]] — традыцыйны спосаб муроўкі полацкіх будынкаў. Але ў адрозненне ад іншых храмаў у гэтым маляўнічы выгляд быў узмоцнены дадатковай афарбоўкай радоў цэглы ў [[чырвоны колер]] і спецыяльнай апрацоўкай светлых палос кладкі, якая, за кошт выкарыстаных спецыяльных штампаў, імітавала мур з [[пясчанік]]у<ref>Лазука Б. А. Гісторыя беларускага мастацтва (у двух тамах). Том І. Мінск, «Беларусь», 2007, ст.38</ref>. === Храм-трыконх === {{асноўны артыкул|Храм-трыконх Бельчыцкага манастыра}} Чацвёртую з вядомых цэркваў Бельчыцкага манастыра, так званы [[храм-трыконх, Бельчыцкі Барысаглебскі манастыр|храм-трыконх]], падмуркі якога былі знойдзены падчас земляных работ у канцы XVIII ст. Храм быў узведзены, верагодна, у першай палове ці сярэдзіне XII ст. Звестак пра яго захавалася вельмі мала, паколькі будынак быў разбураны яшчэ задоўга да адкрыцця, пра што сведчыць складзеныя ў той час невядомым аўтарам запіска і план. На іх падставе можна меркаваць, што храм быў чатырохслуповы, меў адну [[апсіда|апсіду]] з усходу і па адной з паўночнага і паўднёвага бакоў, тры ўваходы і [[крыпта|крыпту]]. Такім чынам, не толькі ўнутраны аб’ём царквы меў крыжападобнае чляненне, яно прачытвалася і ў знешніх формах. Аналагічны тып культавага будынка, вядомы як храм-{{нп3|трыконх||de|Drei-Konchen-Chor}}, рэдкі для старажытнабеларускіх земляў і больш вядомы ў архітэктуры [[Балгарыя|Балгарыі]], [[Сербія|Сербіі]], [[Грэцыя|Грэцыі]] ([[Афонскі манастыр]]), можа разглядацца і як архітэктурнае запазычанне, і як прыклад культурных, канфесійных сувязей [[Полацкае княства|Полацкага княства]] з іншымі праваслаўнымі краінамі Еўропы.1 (ст.38)Лазука Б. А. Гісторыя беларускага мастацтва (у двух тамах). Том І. Мінск, «Беларусь», 2007 == Заўвагі == {{Заўвагі|group=kam}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Архітэктура Беларусі (1993)|}} * Кушнярэвіч Аляксандр Мікалаевіч. «Культавае дойлідства Беларусі XIII—XVI стст.» Мінск, «Навука і тэхніка», 1993 г. ISBN 5-343-01403-8. * {{крыніцы/ЗП|}} * «Православные монастыри Беларуси», автор-составитель Сомов Сергей Эдуардович. Минск, «Четыре четверти», 2003 год. ISBN 985-6089-85-9. * {{Крыніцы/БелЭн|3}} == Спасылкі == {{ГККРБ|213Г000639}} {{Commons|Category:}} * {{radzima|7656}} * {{ГБ|http://globustut.by/polock/index.htm#belchica_monast}} {{Бельчыцкі Барысаглебскі манастыр}} {{Полацкае княства}} {{Полацкая школа дойлідства}} {{Славутасці Полацка}} [[Катэгорыя:Праваслаўныя манастыры Беларусі]] [[Катэгорыя:Манастыры Полацка]] [[Катэгорыя:Мужчынскія манастыры]] [[Катэгорыя:Жаночыя манастыры]] [[Катэгорыя:Бельчыцкі манастыр| ]] [[Катэгорыя:Колішнія манастыры Беларусі]] [[Катэгорыя:Помнікі старажытнарускай архітэктуры]] [[Катэгорыя:Полацкая школа дойлідства]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Полацка]] gzaw1hie7tin4n9mb60uvs53hgsbpss 0 202117 4183673 4025463 2022-08-11T20:24:59Z Artsiom91Bot 51617 /* Сям’я */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Спытыгнеў I | арыгінал імя = {{lang-cs|Spytihněv I.}} | выява = Spitygniew I.jpg | шырыня = 180px | апісанне выявы = Спытыгнеў I на фрэсцы | пасада = [[Князь чэшскі]] | герб = Erb Přemyslovců.png | шырыня герба = 90px | сцяг = | перыядпачатак = [[894]] | перыядканец = [[915]] | папярэднік = [[Баржывой I]] | пераемнік = [[Ураціслаў I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерць = | месца пахавання = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | узнагароды = | аўтограф = }} '''Спытыгнеў I''' ({{lang-cs|Spytihněv I.}}; каля 875<ref>Łowmiański, ''Początki Polski'', t. 4, s. 416.</ref> — 915) — [[Князь чэшскі|чэшскі князь]] у [[894]]—[[915]] гг. == Кіраванне == Спытыгнеў I стаў князем пасля двух гадоў непасрэднага кіраўніцтва краінай мараўскага кіраўніка пасля смерці [[Баржывой I|Баржывоя I]], з прычыны таго, што пасля смерці першага чэшскага князя Спытыгнеў заставаўся малалетнім. З’яўляўся васалам [[Святаполк I, князь Вялікай Маравіі|Святаполка I]]. У 895 годзе [[мадзьяры]] ўварваліся ў [[Маравія|Маравію]] і зруйнавалі гэту дзяржаву. Пасля гэтага Спытыгнеў I аб’яўляе [[Чэшскае княства]] незалежным. Усё яго кіраванне прайшло ў войнах супраць венграў у саюзе з [[Баварыя]]й. Нягледзячы на пастаянныя набегі венграў і няздольнасць іх спыніць, Спытыгневу I удалося абараніць незалежнасць Чэхіі. Розныя крыніцы ўказваюць дату смерці Спытыгнева I у [[905]] і 915 годзе. У наш час навукоўцы схіляюцца на карысць апошняй даты<ref>H. Łowmiański, ''Początki Polski'', t. 4, s. 416.</ref>. Спытыгнеў I другім пасля свайго бацькі Баржывоя прыняў [[хрысціянства]]. == Продкі == {{Wikidata/Ancestors|compact=1}} == Сям’я == Імя жонкі князя невядома. Спытыгнеў I памёр бяздзетным<ref>J. A. Sobiesiak, ''Bolesław II Przemyślida (+999)'', s. 139; http://www.moh.cz/cz/panov_03.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070618044024/http://www.moh.cz/cz/panov_03.html |date=18 чэрвеня 2007 }}</ref>. {{зноскі}} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы IX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы X стагоддзя]] oo6opkoemkm0zzxm31g3rv05c0qzbn4 0 202118 4183675 3359914 2022-08-11T20:25:06Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Ураціслаў I |арыгінал імя = {{lang-cz|Vratislav I.}} |парадак = |выява = KnizeVratislav1.jpg |шырыня = 180px |апісанне выявы = выява каля 1360 года | пасада = [[Князь чэшскі]] | герб = Erb Přemyslovců.png | шырыня герба = 90px |перыядпачатак = [[915]] |перыядканец = [[921]] |папярэднік = [[Спытыгнеў I]] |пераемнік = [[Вацлаў Святы]] |дэвіз = |дата нараджэння = |месца нараджэння = | дата смерці = |месца смерць = |у шлюбе = |дзеці = |род = |веравызнанне = |бацька = |маці = |пахаваны = }} '''Ураціслаў I''' ({{lang-cs|Vratislav I.}}; {{Дата нараджэння|||888}}—{{Дата смерці|13|2|921}}) — [[Чэхія|чэшскі]] князь з роду [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]], бацька [[Вацлаў Святы|Вацлава Святога]]. == Біяграфія == Ураціслаў быў сынам князя [[Баржывой I|Баржывоя I]] і яго жонкі [[Святая Людміла|Людмілы]]. З [[906]] года быў жанаты на [[Драгаміра|Драгаміры]] з [[палабы|палабскіх]] славян. У гэтым шлюбе нарадзіліся Святы Вацлаў, [[Баляслаў I Грозны|Баляслаў I]] і, верагодна, яшчэ адзін сын па імі Спытыгнеў, а таксама чацвёра дочак. У [[915]] годзе пераняў пасля смерці старэйшага брата [[Спытыгнеў I|Спытыгнева I]] уладу над цэнтральначэшскай вобласцю вакол [[Прага|Прагі]] і кіраваў да [[921]] года. У яго час Багемія знаходзілася пад уплывам [[Баварыя|баварскага]] герцага [[Арнульф, герцаг Баварыі|Арнульфа]]. Для абароны ад пагрозы з боку [[саксы|саксонскіх]] герцагаў Багемія складала розныя саюзы. Жаніцьба Ураціслава з Драгамірай злучала Багемію з найбольш магутным на той момант палабскім племем [[стадаране|стадаран]]. [[Мадзьяры|Мадзьярскім]] воінам, якія з пачатку [[X]] стагоддзя здзяйснялі напады на захад, ён даваў свабодны праход, а ў 915 годзе ў іх набегу на [[герцагства Саксонія|Саксонію]] ўдзельнічалі і чэшскія воіны. Унутры краіны Ураціслаў, як і яго брат Спытыгнеў I, умацаваў пазіцыі дынастыі Пржэмысловічаў. У межаў сваіх уладанняў ён пабудаваў новыя крэпасці і паменшыў уплыў іншых чэшскіх князёў. Нешматлікія захаваныя літаратурныя і археалагічныя помнікі не даюць магчымасці дакладна размежаваць значэнне абодвух братоў падчас станаўлення дзяржавы. Вядома толькі, што яшчэ ў [[897]] годзе ў [[Рэгенсбург]]у Багемію ўяўляла некалькі князёў, а ў [[929]] годзе сын Ураціслава Вацлаў быў бясспрэчным аднаасобным кіраўніком усёй краіны, нягледзячы на тое, што асобныя княствы працягвалі існаваць далей. З гэтага можна зрабіць выснову, што за 20-гадовае кіраванне Спытыгнева I і 6-гадовае кіраванне Ураціслава дынастыя Пржэмысловічаў канчаткова перамагла ў барацьбе за ўплыў. Ураціслаў загінуў у бітве з [[Мадзьяры|мадзьярамі]] ва ўзросце 33 гадоў. Яго магіла знаходзіцца ў [[Базіліка Святога Георгія|базіліцы Святога Георгія]] ў [[Пражскі Град|Пражскім Градзе]]. == Продкі == {{Wikidata/Ancestors|compact=1}} {{зноскі}} == Літаратура == * Dušan Třeštík: ''Počátky Přemyslovců''. Nakladatelství lidové noviny, 1998, ISBN 80-7106-138-7 {{start box}} {{succession box|before=[[Спытыгнеў I]]|after=[[Вацлаў Святы]]|years=[[915]]—[[921]]|title=[[Спіс кіраўнікоў Чэхіі|Князь чэшскі]]}} {{end box}} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы X стагоддзя]] [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] qmjyumc2j8qpajau5pm6cbi4jrvgo5m 10 202271 4184007 1805267 2022-08-12T08:28:26Z MasterRus21thCentury 87659 замена категории wikitext text/x-wiki ''[http://planetmath.org/encyclopedia/{{{1|{{{urlname}}}}}}.html {{{2|{{{title}}}}}}]''{{ref-en}} на сайце [[PlanetMath]].<noinclude> {{doc}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Вонкавыя спасылкі:Матэматыка|PlanetMath]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Спасылкі на крыніцы|PlanetMath]] </noinclude> khuhnhbscfmxrwpkl0qmno3kolinxi6 0 202892 4183850 4029915 2022-08-11T21:59:07Z Filmwijker 98653 wikitext text/x-wiki {{Будучая спартыўная падзея}} {{Спаборніцтва футбольных зборных | | месца = {{Сцяг Катара}} [[Катар]] | гарады = 7 | стадыёны = 12 | час адбору = | час = 20 лістапада—18 снежаня 2022 года | назва = | лога =Logo de la Copa Mundial de fútbol 2022.svg | подпіс = | удзельнікаў = | удзельнікаў фінал = 32 | чэмпіён = | раз = | 2 месца = | 3 месца = | 4 месца = | фінал = [[Нацыянальны стадыён Лусаіл]] <br /> [[Лусаіл]] | гульняў = | гульняў адбор = | галоў = | галоў адбор = | гледачоў = | бамбардзір = | бгалоў = | бамбардзір адбор = | бамбардзір адбор галоў = | лепшы = | папярэдні чэмпіянат = [[Чэмпіянат свету па футболе 2018|2018]] | наступны чэмпіянат = [[Чэмпіянат свету па футболе 2026|2026]] }} '''Чэмпіянат свету па футболе 2022''' — 22-ы чэмпіянат свету ФІФА, фінальны турнір якога пройдзе ў 2022 годзе ў Катары. Арганізатар чэмпіянату свету 2022 года быў названы 2 снежня 2010 года ў [[Цюрых]]у ([[Швейцарыя]]). == Арганізатар == Выбар [[Катар]]а арганізатарам турніру суправаджаўся карупцыйным скандалам вакол магчымай куплі чэмпіянату<ref>[http://www.rbcdaily.ru/world/562949990877305 Рашэнне пра правядзенне ЧС-2022 магло быць купленае] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140724073033/http://rbcdaily.ru/world/562949990877305 |date=24 ліпеня 2014 }} {{Ref-ru}}</ref>. 5 лістапада 2014 года прэзідэнт [[УЕФА]] Мішэль Плаціні заявіў, што чэмпіянат будзе праведзены толькі ўзімку з-за невыноснай спёкі ў летні перыяд.<ref>[http://www.gazeta.ru/sport/news/2014/11/05/n_6625129.shtml Плаціні: Чэмпіянат свету будзе праведзены толькі ўзімку] {{Ref-ru}}</ref>. Гэты факт выклікаў абурэнне некаторых еўрапейскіх федэрацый футболу. Катар плануе выдаткаваць на чэмпіянат 200 мільярдаў долараў. Для параўнання, на [[Чэмпіянат свету па футболе 2014]] года было выдаткавана 14 мільярдаў долараў<ref>[http://finance.bigmir.net/news/realestate/36910-Korrespondent-Sheihi-soshli-s-yma-Katar-vikladivaet-milliardi-na-chempionat-mira-po-fytboly-v-2022-gody Шэйхі сашлі з розуму] {{Ref-ru}}</ref>. {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- ! Краіна ! Першы тур ! Другі тур ! Трэці тур ! Чацвёрты тур |-bgcolor="gold" | align=left|{{QAT}} || '''11''' || '''10''' || '''11''' ||'''14''' |- | align=left|{{USA}} || 3 || 5 || 6 ||''8'' |- | align=left|{{KOR}} || 4 || 5 || ''5'' || ''не ўдзельнічаў'' |- | align=left|{{JPN}} || 3 || ''2'' || ''не ўдзельнічаў'' || ''не ўдзельнічаў'' |- | align=left|{{AUS}} ||''1'' || ''не ўдзельнічаў'' || ''не ўдзельнічаў'' || ''не ўдзельнічаў'' |} == Cтадыёны == * [[Нацыянальны стадыён Лусаіл]] ([[Лусаіл]]) * Міжнародны стадыён Халіфа ([[Доха]]) * Спорт Сіці ([[Доха]]) * Аль-Хавр ([[Аль-Хор]]) * Аш-Шамаль ([[Аш-Шамаль]]) * Аль-Вакра ([[Аль-Вакра]]) * Ум-Салаль ([[Ум-Салаль]]) * Доха Порт ([[Доха]]) * Эдукейшн сіці ([[Доха]]) * Аль-Гарафа ([[Доха]]) * Ахмед бін Алі ([[Ар-Райя]]) * Катар Юнівёсіці ([[Доха]]) {{зноскі}}{{Вонкавыя спасылкі}}{{Чэмпіянаты свету па футболе}} [[Катэгорыя:Чэмпіянаты свету па футболе|2022]] [[Катэгорыя:2022 год у футболе]] aq13zr1gr7fv3rcplz7vq3pakvbn7a7 0 203716 4183322 2983949 2022-08-11T12:53:54Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Ск’ёльдунгаў]] у [[Ск’ёльдунгі]] wikitext text/x-wiki '''Ск'ёльдунгі''' ({{lang-ang|Scylding}} (мн. л. ''Scyldingas''); [[Нарвежская мова|стар.-нарв.]]. ''Skjöldung'' (мн. л. ''Skjöldungar'')) — [[Легендарныя дацкія каралі|легендарная каралеўская дынастыя]] народа [[Даны|данаў]], продкаў сучасных [[Датчане|датчан]]. Часам гэтак жа называўся іх народ. У абедзвюх мовах фамільнае імя ўтворана ад слова ''«шчыт»''. Родапачынальнік дынастыі і ўсяго роду — [[Ск'ёльд]]. == Міфічныя продкі роду == Свой род Ск'ёльдунгі, роўна як і іншыя конунгі скандынаваў, вялі ад міфічных герояў і багоў. Частку іх «міфічнай» генеалогіі можна прасачыць на прыкладзе «[[Сага пра Хервёр|Сагі пра Хервёр]]», якая адносіцца да т.зв. саг «пра старажытныя часы» і апавядае пра дзеянні ледзь не V—VI стагоддзяў н.э. У сазе распавядаецца гісторыя [[Берсерк|берсеркаў]], якія паводле міфа паходзяць ад сына бога [[Одзін]]а [[Сіргламі|Сіргламі]]. Падобна да іншых сыноў Одзіна, Сіргламі з'яўляўся каралём [[Гардарыкі]], гэта значыць Русі. Яго спадчыннікам быў яго сын [[Свафрламі]], першы ўладальнік чароўнага мяча [[Цюрфінг]]а, вакол якога разгортваецца дзеянне сагі. Дачка Сварфламі выйшла замуж за нашчадка веліканаў Арнгрыма, ад якога ў яе нарадзілася 12 сыноў-берсеркаў, у тым ліку і кароль [[Готы|готаў]] [[Анганцюр]] (які фігуруе нават у «[[Беавульф]]е» пад імем [[Онгентэаў]]). Анганцюр быў жанаты на Свафе, дачцы ярла Альдэйг'юбарга ([[Старая Ладага|Ладагі]]). Ад іх шлюбу нарадзілася дачка Хервёр, якой і прысвечана сага і якая, у сваю чаргу, мела сына Хейдрыка — продка [[Івар Шырокія Абдымкі|Івара Шырокія Абдымкі]] і [[Ауд Багатая|Ауд Багатай]] — прадстаўнікоў роду Ск'ёльдунгаў. == Гісторыя роду == Адным з першых па часе вядомым прадстаўніком роду Ск'ёльдунгаў стаў [[Івар Шырокія Абдымкі|Івар Шырокія Абдымкі]], які меў дачку [[Ауд Багатая|Ауд Багатую]]. Ауд была ў шлюбе некалькі разоў: адным з яе мужоў быў [[Хрорык Кідальнік Кольцаў|Хрорык Кідальнае Кольца]] — праслаўлены герой скандынаўскага эпасу, ад якога ў яе быў сын [[Харальд Баязуб|Харальд]] па мянушцы Баязуб. Харальд стаў конунгам данаў і вёў частыя войны, з-за чаго і атрымаў сваю мянушку. Загінуў ён, быўшы старым, у вайне са сваім пляменнікам, [[конунг]]ам Упсалы [[Сігурд Пярсцёнак|Сігурдам Пярсцёнкам]]. Гісторыкі адносяць гэту падзею прыблізна да 770—775 годзе. У Харальда Баязуба быў сын [[Хальвдан]], які меў, у сваю чаргу, чатырох сыноў: [[Анула]], [[Харальд Клак|Харальда Клака]], [[Рэгінфрыд]]а і [[Хемінг, кароль Даніі|Хемінга]]. Меркавана, менавіта Хальвдан у 782 годзе страціў свае ўладанні і адправіў пасольства да караля франкаў [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]], каб выклапатаць сабе лен у валоданне. Анула і Рэгінфрыд загінулі ў 810-х гадах у сутычках з ворагамі, вядома пра іх вельмі мала. Хемінг, названы ў [[Гістарычныя крыніцы|крыніцах]] «найхрысціянным», таксама загінуў, але пазней, у 837 годзе. Харальд Клак некаторы час быў [[конунг]]ам [[Ютландыя|Ютландыі]], але бег у [[Фрысландыя, гістарычная вобласць|Фрысландыю]], у вобласць Рустрынгенія, дзе і памёр у 840-х гадах. Таксама прадстаўніком роду быў [[Рорык Ютландскі|Рорык Ютландскі]], аднак у якіх адносінах ён знаходзіўся з Харальдам невядома (хутчэй за ўсё, сын або пляменнік). Вядомыя і іншыя прадстаўнікі роду Ск'ёльдунгаў, такія як [[Фродзі Смелы]], [[Хрольв Жардзінка]] і г.д. == Магчымыя нашчадкі Ск'ёльдунгаў == * [[Рурыкавічы]] ([[862]]—[[1598]]) — гл. [[Рорык Ютландскі]] * Графы [[горад Гін|дэ Гін]] ([[928]]—[[1137]]) == Гл. таксама == * [[Інглінгі]] [[Катэгорыя:Дынастыя Ск’ёльдунгаў]] [[Катэгорыя:Вікінгі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Даніі]] bta2focfmp9qh5xqfxogr6d2tojxh1o 0 203756 4184043 3873257 2022-08-12T08:59:26Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Ходзё]] у [[Ходзё (род)]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Ходзё}} [[Выява:Japanese Crest mitu Uroko.svg|міні|240пкс|Камон роду Ходзё — тры драконавыя лускавінкі]] {{ніханго|'''Род Ходзё'''|北条氏|Хо:дзё:-сі}} — [[самурай]]скі род, які знаходзіўся ва ўладзе ў [[феадалізм|феадальнай]] [[Японія|Японіі]] ў [[XIII стагоддзе|XIII]]—[[XIV]] стст. == Гісторыя == Роду Ходзё належала памесце ў правінцыі [[правінцыя Ідзу|Ідзу]]. У [[XII стагоддзе|XII стагоддзі]] фамілія Ходзё пашырыла свае ўладанні ў раёне [[Канто (рэгіён)|Канто]] і ператварыла мясцовых самураяў у сваіх васалаў. Глава дому, [[Ходзё Такімаса]] ([[1138]]—[[1215]]), парадніўшыся з сям’ёй [[Мінамота-но Ёрытома]], дапамог апошняму заснаваць [[сёгунат Камакура|Камакурскі сёгунат]]. 16 рэгентаў ([[сікэн]]аў) Ходзё больш за стагоддзе ([[1203]]—[[1333]]) былі фактычнымі кіраўнікамі Японіі пры дынастыі сёгунаў Мінамота і губернатарамі [[Кіёта]]. З сярэдзіны [[XIII]] стагоддзя ўлада роду Ходзё стала слабець. Цяжкія наступствы мелі паходы манголаў [[Хубілай|Хубілая]] на Японію ў [[1274]] і [[1281]] гадах. У [[1333]] годзе войскі [[Асікага Такаўдзі|Асікагі Такаўдзі]] і [[Ніта Ёсісада|Ніты Ёсісады]] знішчылі сёгунат Мінамота і ўладу Ходзё. Апошні рэгент [[Ходзё Такатокі]] (1303—1333), прытрымліваючыся кодэксу самурая, скончыў жыццё самагубствам. == Літаратура == * Рай Санъё Книга IV. Эпилог к истории рода Минамото. Род Ходзё // Неофициальная история Японии : [яп.] = Нихон гайси : в 22 т. — Мидзо, 1836—1837. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Самурайскія роды|Ходзё]] [[Катэгорыя:Сёгунат Камакура]] 37ifj6i9ffkbd7vyzwqmxmbdbbglu3s 0 203893 4183469 4173200 2022-08-11T18:16:32Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Постаці вялікалітоўскай дыпламатыі]]; дададзена [[Катэгорыя:Дыпламаты Вялікага Княства Літоўскага]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{асоба}} {{Значэнні2|тып=прозвішча|Гарабурда}} '''Лукаш Багданавіч Гарабурда''' (? — пасля 1585) — вялікалітоўскі дыпламат. Дваранін каралеўскі, дзяк гаспадарскі (узгадв. 1550), суддзя земскі полацкі (1570 — да 1572). З роду Гарабурдаў. Дзедзіч Слезніч і Кузьмінскага ў [[Полацкае ваяводства|Полацкім ваяводстве]]. Удзельнік пасольства ў Маскву ў 1536—1537 г., перамоў з маскоўскімі пасламі ў 1554 і 1558 годзе, пасол у Маскву ў 1558 і, разам з канюшым віленскім, дзяржаўцам [[Васілішкі|васілішскім]] Я. Ю. Ваўчком, у 1560 годзе. Пасля [[Аблога Полацка, 1563|ўзяцця Полацка маскоўскімі войскамі]] (1563) Лукаш трапіў у палон разам з усёй сям'ёй, у т.л. унукамі, цёшчай і слугамі. Спачатку ўтрымліваўся разам з іншымі палоннымі ў палатах маскоўскага баярына Івана Пятровіча Фёдарава, затым, 26 красавіка 1566 года, цар загадаў перавесці іх у турму, а сем'і жорстка ізаляваць ад наведвальнікаў. Брат Лукаша, [[Міхаіл Багданавіч Гарабурда|Міхаіл Гарабурда]], вёў перамовы пра яго выкуп або абмен на двух палонных дзяцей баярскіх і 300 злотых ў дадатак. Маскавіты ацэньвалі Л. Гарабурду значна даражэй і прапаноўвалі абмен на трох дзяцей баярскіх і 200 венгерскіх залатых, або на князя Васіля Цемкіна з вялікай даплатай. У адказ М. Гарабурда прапаноўваў двух іншых, больш знатных дзяцей баярскіх. Урэшце, Лукаш Гарабурда быў вызвалены з маскоўскага палону толькі ў вясну 1569 года. Выступіў на Люблінскім сойме 10 жніўня 1569 года. Намінаваны вял.князем Жыгімонтам Аўгустам 28 ліпеня 1570 года на ўрад суддзі земскага полацкага. Урад займаў не доўга, згадваецца без гэтага тытула ўжо ў 1572 годзе, да гэтага часу, напэўна, адмовіўся ад яго на карысць свайго зяця [[Есіф Іванавіч Корсак|Есіфа Іванавіча Корсака]]. Быў кандыдатам у паслы на сойм 1572 года. Паводле [[Адам Банецкі|А. Банецкага]], у 1585 годзе Лукаш Гарабурда склаў тастамент. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Андрэй Аляксандравіч Радаман|''Радаман А.'']] Арганізацыя і склад полацкага земскага суда ў другой палове XVI-першай трэці XVII ст. // «Герольд Litherland» № 18, 2011. — С. 21-36. * ''Бобер І. М.'' Тастамент пана Аляксандра Сямёнавіча Гарабурды // Тастаменты шляхты і мяшчан Беларусі другой паловы ХVІ ст. (з актавых кніг Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі) / Уклад. А. Ф. Аляксандрава, В. У. Бабкова, І. М. Бобер. — Мінск: «Бел. Энц. імя П. Броўкі», 2012. — 670 с. + іл. {{DEFAULTSORT:Гарабурда Лукаш Багданавіч}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Гарабурды|Лукаш Багданавіч]] [[Катэгорыя:Суддзі земскія полацкія]] [[Катэгорыя:Дзякі гаспадарскія]] [[Катэгорыя:Дыпламаты Вялікага Княства Літоўскага]] 65r99kkfmd36poyghv22jymq92lc50e 0 204514 4183272 4167951 2022-08-11T12:21:39Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Хіменес]] у [[Хіменесы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Дынастыя Хіме́нес''' ({{lang-es|Jiménez}}, {{lang-ca|Ximenes}}) — баскская паводле паходжання дынастыя, якая кіравала ў каралеўствах [[Каралеўства Навара|Навара]], [[Каралеўства Арагон|Арагон]] і [[Каралеўства Кастылія|Кастылія]] ў [[IX стагоддзе|IX]]—[[XIII]] стст. Яна першай змагла часова аб'яднаць хрысціянскую Іспанію і высунула яе на шырокую еўрапейскую палітычную сцэну. Створаная Хіменесамі палітычная структура захоўвалася да канца Сярэднявечча. [[Выява:NavarraJimena.gif|thumb|300px|Генеалагічнае дрэва першых Хіменесаў]] == Гісторыя == Доўгі час меркаваўся, што Хіменесы вядуць сваё паходжанне ад [[Гасконскі дом|Гасконскага герцагскага дому]]. Пра іх родапачынальніка, Хімена, практычна нічога не вядома. У сярэдневяковых генеалогіях яго называлі сынам [[Семен I Луп Гасконскі|Сегуіна (Семена) I Лупа]] (пам. пасля [[816]]), герцага [[Герцагства Васконія|Васконіі]] ў 812—816 годзе, аднак дакументальнага пацверджання гэтай версіі няма. У наш час гісторыкі лічаць, што дынастыі Хіменес і [[дынастыя Арыста|Арыста (ці Іньігесы)]], магчыма, паходзілі ад аднаго родапачынальніка, якім з'яўляўся згаданы ў [[781]] годзе [[граф Памплоны]] [[Хімена Моцны]]. Сваю назву — Хіменес — род атрымаў ад унука родапачынальніка, графа [[Хімена Гарсес]]а, які кіраваў у першай палове IX стагоддзя ў [[Сангуэса|Сангуэсе]], названай «[[Кодэкс Роды|Кодэксам Роды]]» ''«іншай часткай каралеўства»''. Першыя Хіменесы, 9-га стагоддзя, былі герцагі ці рэгенты тых частак Навары, якія непасрэдны не кіраваліся дынастыяй Арыста (каралі Памплоны, будучай Навары). Верагодна вобласці на мяжы Алавы і заходніх адгор'яў Пірэнеяў складалі іх дамен. Урэшце, Хіменесы самі занялі наварскі трон. [[Хімена I Памплонскі]] (кіраваў у [[852]]—[[860]] гадах) быў абраны каралём Памплоны пасля смерці стрыечнага брата Іньіга Арысты. Хімена далучыў да Памплоны шмат новых тэрыторый. Аднак наварскі народ быў нясталы ў сваіх прыхільнасцях, і пасля смерці Хімена вярнулі каралеўскі тытул нашчадкам Іньіга. Хіменесы змаглі замацавацца на троне толькі пасля 905 года Разам з Іньіга Арысты пасылаў паслоў да [[Франкская дзяржава|франкскага двара]] ў [[851]] годзе. [[Гарсія II Хіменес, кароль Навары|Гарсія II]], сын папярэдняга (загінуў у [[882]]), сеньёр [[Алава (Іспанія)|Алавы]], мяркуючы па ўсім, быў суправіцелем [[Гарсія I Іньігес, кароль Навары|Гарсіі I Іньігеса]]. Пасля смерці траюраднага брата ён фармальна быў абвешчаны суправіцелем [[Фартун Гарсес|Фартуна Гарсеса]], які быў палонены маўрамі і вызвалены толькі ў [[880]] годзе. Гарсія Хіменес храбра абараняў краіну ад арабаў і загінуў у бітве пры Айхары супраць [[Эмір Кордавы|эміра Кордавы]]. [[Іньіга II Гарсес]], сын папярэдняга (памёр у [[905]]), сеньёр Алавы, быў абвешчаны суправіцелем Фартуна Гарсеса. Але больш ніякіх звестак пра яго да нас не дайшло. Невядомы нават год яго смерці. Сапраўдным заснавальнікам у 905 годзе стаў [[Санча I Гарсес]], заснаваная ім бесперапынная лінія каралёў з дынастыі Хіменес, кіравала ў Навары, а з XI стагоддзя таксама ў [[Спіс кіраўнікоў Кастыліі|Кастыліі]] і [[Спіс кіраўнікоў Арагона|Арагоне]] некалькі стагоддзяў. Самым вядомым прадстаўніком дынастыі быў [[Санча III Вялікі]], які кіраваў з [[1000]] да [[1035]] года ў Памплоне (Навары) і далучыў Арагон, Кастылію, і [[Рыбагорса|Рыбагорсу]] правам і ў канчатковым выніку Леон (але не [[Галісія|Галісію]]) заваяваннем. Ён стаў сюзерэнам [[граф Барселоны|графа Барселоны]] і магчыма [[герцаг Гасконі|герцага Гасконі]]. Пасля яго каранацыі ў Леоне, ён нават прэтэндаваў на тытул імператара ўсёй Іспаніі. Яго вялізныя ўладанні былі падзелены паміж яго дзецьмі, і кожнае з сярэдневяковых каралеўстваў Іспаніі было, такім чынам, заснавана манархам з дынастыі Хіменесаў. [[Фердынанд I, кароль Кастыліі|Фердынанд Вялікі]] атрымаў у спадчыну Леон і Галісію ў [[1037]] годзе, уключыў іх цалкам у арбіту свайго кіруючага клана. Ён дасягнуў свайго роду гегемоніі над братамі. Свае ўладанні ён таксама падзяліў паміж сваімі дзецьмі. Адзін з іх, [[Альфонса VI, кароль Леона|Альфонс VI]], аднавіў імперскі тытул і нават паспрабаваў кіраваць і Хрысціянскай і Мусульманскай Іспаніяй. [[Альфонса I, кароль Арагона|Альфонса I Ваяўнік]] кароткачасова ўз'яднаў уладанні сямейства. Пасля набыцця яго бацькам Навары і яго ўласнага шлюбу з [[Урака, каралева Кастыліі|Уракай]], каралевай Кастыліі і Леона, ён патрабаваў тытула «імператар». Аднак, няўдачы гэтага шлюбу і наступная смерць Альфонса, канчаткова падзялілі каралеўствы Кастылію, Арагон і Навару. Кожнае, у канчатковым выніку, перайшло да іншых дынастый праз спадчынніц: Урака (Кастылія і Леон) — [[Бургундская дынастыя, Кастылія|Бургундская дынастыя]]; [[Петраніла Арагонская|Петраніла]], — Барселонская дынастыя; і, нарэшце, [[Бланка Наварская|Бланка]], сястра Санча VII Наварскага, чыя смерць у [[1234]] годзе прывяла да канца дынастыі Хіменесаў. == Дынастыя Хіменес у Навары (905—1234) == * '''[[905]]—[[925]]''': '''[[Санча I Гарсес]]''' (860—925), кароль Навары, сын Гарсіі II Хіменеса. Яго жонка [[Тода Аснарэс]] была ўнучкай караля [[Фартун Гарсес|Фартуна Гарсеса]]. * '''[[925]]—[[931]]''': '''[[Хімена II Гарсес]]''' (?—29 мая 931), кароль Навары, брат Санча I і рэгент (сумесна з якая ўдавее каралевай Тодай) пры сваім пляменніку, ён насіў каралеўскі тытул. * '''[[925]]—[[970]]''': '''[[Гарсія I Санчэс]]''' (919—970), кароль Навары з 925, граф Арагона з 926. Сын Санча I. * '''[[970]]—[[994]]''': '''[[Санча II Абарка]]''' (935/40—снежань 994), кароль Навары з 970, граф Арагона з 970 па праве сваёй маці. Сын Гарсіі I і Андрэгоце Галіндэс Арагонскай * '''[[994]]—[[1000]]''': '''[[Гарсія II Дрыготкі|Гарсія II ''Дрыжачы'']]''' (каля 964—каля 1000), кароль Навары і граф Арагона з 994.. Сын Санча II * '''[[1000]]—[[1035]]''': '''[[Санча III Вялікі|Санча III ''Вялікі'']]''' (каля 985—18 кастрычніка 1035), кароль Навары і граф Арагона з 1000, граф Сабрарбэ-Рыбагорсы з 1018, граф Кастыліі з 1029 і заваёўнік каралеўства Леон. Імператар Іспаніі з 1034. Сын Гарсіі II Дрыготкага. * '''[[1035]]—[[1054]]''': '''[[Гарсія III Санчэс]]''' (каля 1020—15 верасня 1054), кароль Навары. Сын Санча III * '''[[1054]]—[[1076]]''': '''[[Санча IV Пеньяленскі|Санча IV ''Пеньяленскі'']]''' (каля1039—каля1076)), кароль Навары. Сын Гарсіі III У асабістай уніі з Арагонам з [[1076]] па [[1134]]. * '''[[1076]]—[[1094]]''': '''[[Санча V Рамірэс]]''' (1042/1043—1094), кароль Навары з 1076, кароль Арагона з 1063 г, сын адзінакроўнага брата Гарсіі III, караля Арагона Раміра I. Таксама кароль Арагона з 1063 г. * '''[[1094]]—[[1104]]''': '''[[Педра I, кароль Арагона|Педра I]]''' (1070—1104), кароль Навары і Арагона. Сын Санча V Рамірэса * '''[[1104]]—[[1134]]''': '''[[Альфонса I, кароль Арагона|Альфонса I ''Ваяўнік'']]''' (1073—1134), кароль Навары і Арагона з 1104, суправіцель каралеўства Кастылія і Леон з 1109 па 1114 г. Сын Санча V Рамірэса * '''[[1134]]—[[1150]]''': '''[[Гарсія IV Аднаўляльнік]]''', (1105/1110—1150), кароль Навары, унук пазашлюбнага сына Гарсіі III. * '''[[1150]]—[[1194]]''': '''[[Санча VI Мудры|Санча VI ''Мудры'']]''' (1132/1133—1194), кароль Навары. Сын Гарсіі IV * '''[[1194]]—[[1234]]''': '''[[Санча VII Моцны]]''' (1170—1234), кароль Навары. Сын Санча VI Мудрага З [[1234]] года каралямі Навары сталі прадстаўнікі [[Дом дэ Блуа-Шампань|Шампаньскай дынастыі]]. == Дынастыя Хіменес у Кастыліі, Леонэ і Галісіі (1035—1126) == * '''[[1037]]—[[1065]]''': '''[[Фердынанд I, кароль Кастыліі|Фернанда I ''Вялікі'']]''' ({{lang-es|Fernando I de Castilla el Grande}}) — [[1010]]—[[1065]]. Кароль [[Каралеўства Кастылія|Кастыліі]] з 1035, кароль [[Каралеўства Леон|Леона]] з [[1037]] года. * '''[[1065]]—[[1072]]''': '''[[Санча II Кастыльскі|Санча II ''Моцны'']]''' ({{lang-es|Sancho II de Castilla el Fuerte}}) (1036/1040—1072) Кароль Кастыліі з 1065 года. Кароль Галісіі 1071—1072, кароль Леона ў [[1072]] годзе. * '''[[1065]]—[[1071]]''': '''[[Гарсія I Галісійскі]]''' (ісп. Garcia I Galicia) (1042—1109)—[[Каралі Галісіі|Кароль Галісіі]] ў 1065—1071 * '''[[1072]]—[[1109]]''': '''[[Альфонса VI Кастыльскі|Альфонса VI ''Храбры'']]''' ({{lang-es|Alfonso VI de Castilla el Bravo}}) (1040—1109). Кароль Леона з [[1065]] года, кароль Галісіі і Кастыліі з 1072 года * '''[[1109]]—[[1126]]''': '''[[Урака, каралева Кастыліі|Урака I]]''' ({{lang-es|Urraca de Leon y Castilla}}) (пам. 1126), дачка папярэдняга Галісія з 1111 пад кіраваннем Бургундскай дынастыі. == Дынастыя Хіменес у [[Сабрарбэ]] і [[Рыбагорса|Рыбагорсе]] (1035—1043) == * '''[[1035]]—[[1043]]''': '''[[Гансала Санчэс, граф Сабрарбэ|Гансала]]''' (пам. 1043). Быў зроблены графам Сабрарбэ і Рыбагорсе, дзвюх маленькіх Пірэнейскіх акруг, да 1035 яго бацькам, Санча III Наварскім. Пасля смерці бацькі кіраваў імі як васал свайго брата Гарсіі да сваёй смерці. Сабрарбэ і Рыбагорса былі далучаны да Арагона ў 1043. == Дынастыя Хіменес у Арагоне (1035—1162) == * '''[[1035]]—[[1063]]''': '''[[Раміра I, кароль Арагона|Раміра I]]''' (каля 1008—пам. 1063), кароль Арагона, сын Санча III Наварскага * '''[[1063]]—[[1094]]''': '''[[Санча I, кароль Арагона|Санча I]]''' (1042/1043—1094), кароль Арагона з 1063, кароль Навары з 1076 г. Сын папярэдняга * '''[[1094]]—[[1101]]''': '''[[Педра I, кароль Арагона|Педра I]]''' (1070—1104), кароль Навары і Арагона, сын папярэдняга * '''[[1104]]—[[1134]]''': '''[[Альфонса I, кароль Арагона|Альфонса I ''Ваяўнік'']]''' (1073/83—1134), кароль Навары і Арагона з 1104, суправіцель каралеўства Кастылія і Леон з 1109 па 1114 г., брат папярэдняга * '''[[1134]]—[[1137]]''': '''[[Раміра II, кароль Арагона|Раміра II ''Манах'']]''' (1075/86—1157), біскуп Памплоны з 1115, кароль Арагона з 1134 г. Брат папярэдняга * '''[[1137]]—[[1162]]''': '''[[Петраніла Арагонская|Петраніла]]''' (1135—1174), дачка папярэдняга У [[1150]] годзе Петраніла выйшла замуж за [[Рамон Берэнгер IV, граф Барселоны|Рамона Берэнгера IV]], графа [[графства Барселона|Барселоны]]. Такім чынам была ўтворана новая каралеўская дынастыя — Барселонская. == Дынастыя Хіменес у каралеўстве Вігера (970—1030) == [[Каралеўства Вігера]] было невялікім каралеўствам са сталіцай у Наварскім горадзе [[Вігера]]. Яно існавала з [[970]] да [[1005]]. Створана ў адпаведнасці з завяшчаннем Гарсіі Санчаса Памплонскага для яго другога сына, Раміра Гарсеса, і ўключалае вобласць каля [[Рыёха, Іспанія|Ла-Рыёхі]]. * '''[[970]]—[[991]]''': '''[[Раміра Гарсес, кароль Вігеры|Раміра Гарсес]]''' (памёр у 991) * '''[[991]]—[[1002]]''': '''[[Санча Рамірэс, кароль Вігеры|Санча Рамірэс]]''' (памёр каля 1002) * '''[[1002]]—[[1005]]/[[1030]]''': '''[[Гарсія Рамірэс, кароль Вігеры|Гарсіа Рамірэс]]''' (памёр 1005/1030) Вігера была далучана да Навары каля [[1030]] года. == Генеалогія дынастыі Хіменес == '''[[Хімена Гарсес]]''' (пам. 860), кіраўнік [[Сангуэса|Сангуэсы]], су-кароль Памплоны * '''[[Гарсія II Хіменес]]''' (пам. 882), кіраўнік Сангуэсы, су-кароль Памплоны з 858, рэгент Памплоны з 870; 1-я жонка: '''Анека ''Мяцежніца з Сангуесы'''''; 2-я жонка: '''Дадыльдзіс''', сястра [[Райман I (граф Паларса і Рыбагорсы)|Раймана I]], [[граф Паларса і Рыбагорсы|графа Паларса і Рыбагорсы]] ** (ад 1-га шлюбу) '''[[Іньіга II Гарсес, кароль Навары|Іньіга II]]''' (пам. пасля 933) — су-кароль Памплоны 882—905; жонка: '''Хімена Веласкес''', дачка Веласка Фартунеса, прынца Памплоны *** '''Тода'''; муж: '''Гарсія Іньігес''', сеньёр Ользы *** '''Гарсія''' (пам. 905) *** '''Хімена''' (пам. пасля 905); жонка: '''дачка''' Лубы ібн Мухамада з сям'і Бану Касі *** '''Фартун''' (пам. пасля 905); жонка: '''дачка''' Лубы ібн Мухамада з сям'і Бану Касі *** '''Санча''' (пам. пасля 905); жонка: '''дачка''' Лубы ібн Мухамада з сям'і Бану Касі ** (ад 1-га шлюбу) '''Санча'''; 1-ы муж: '''Іньіга Фартунес''' (пам. пасля 905), прынц Памплоны; 2-гі муж: '''[[Галінда II Аснарэс]]''' (пам.922), граф Арагона ** (ад 2-га шлюбу) '''[[Санча I Гарсес, кароль Навары|Санча I]]''' (каля 865 — 10 снежня 925), кароль Памплоны з 905; жонка: '''[[Тода Аснарэс|Тода]]''' (каля 885 — пасля 970), дачка дачка Аснара Санчэса Памплонскага, сеньёра дэ Ларауна *** '''[[Анека Санчэс Наварская|Анека]]''' (пам. пасля чэрвеня [[931]]); муж: з 923 '''[[Альфонса IV, кароль Леона|Альфонса IV]]''' (каля 899—933) — кароль Астурыі і Леона *** '''[[Санча Санчэс Наварская|Санча]]''' (пасля 900 — 9 чэрвеня 952 / 26 снежня 955); 1-ы муж: з 923 '''[[Ардонья II, кароль Леона|Ардонья II]]''' (каля 873 — чэрвень 924), кароль Леона і Галісіі; 2-гі муж: з 924 '''[[Альвара Эрамеліс, граф Алавы|Альвара Эрамеліс]]''' (пам. пасля 11 студзеня 931), граф [[Алава (Іспанія)|Алавы]]; 3-ці муж: з 932 '''[[Фернан Гансалес, граф Кастыліі|Фернан Гансалес]]''' (каля 910 — чэрвень 970), [[граф Кастыліі]] і [[Графства Бургас|Бургаса]] *** '''[[Урака Санчэс Наварская|Урака]]''' (пам. 23 чэрвеня 956); муж: з 932 '''[[Раміра II, кароль Леона|Раміра II]]''' (каля 900 — 1 студзеня 951), кароль Леона *** '''Веласкіта'''; 1-ы муж: з 923 [[Мунья, граф Біскаі|Мунья]], граф [[Біская|Біскаі]]; 2-гі муж: з 930 '''[[Галінда I Бернардэс, граф Паларс|Галінда I Бернардэс]]''', граф [[Паларс]]а і [[Рыбагорса|Рыбагорсы]]; 3-ці муж: '''Фартун з [[Нахера, Рыёха|Нахеры]]''' *** '''[[Гарсія I Санчэс, кароль Навары|Гарсія I (III)]]''' (каля 919 — 22 лютага 970), кароль Памплоны з 925, граф Арагона з 943; 1-я жонка: з каля 933 (разв 943) '''[[Андрэгота Галіндэс Арагонская|Андрэгота Галіндэс]]''' (каля 900—972), дачка [[Галінда II Аснарэс]]а, графа Арагона і яго 2-гі жонкі Санча Гарсес Памплонскай; 2-я жонка: з 943 '''Тэрэза''' (пам. пасля лістапада 957), дачка [[Раміра II Леонскі|Раміра II]], караля Леона **** (ад 1-га шлюбу) '''[[Санча II Абарка, кароль Навары|Санча II ''Абарка'']]''' (935/940 — снежань 994), кароль Нахеры і Арагона з 970; жонка: з каля 962 '''[[Урака Фернандэс]]''' (пам. пасля 1107), дачка [[Фернан Гансалес, граф Кастыліі|Фернана Гансалеса]], графа Кастыліі, удава каралёў Леона [[Ардонья III, кароль Леона|Ардонья III]] і [[Ардонья IV, кароль Леона|Ардонья IV]] ***** '''[[Гарсія II Санчэс, кароль Навары|Гарсія II (IV) ''Дрыготкі'']]''' (каля 964—1000/1004), кароль Нахеры і Арагона з 994; жонка: '''Хімена Фернандэс''' (пам. пасля 1035), дачка Фернана Вермундэса, графа дэ Сеа ****** '''[[Санча III, кароль Навары|Санча III ''Вялікі'']]''' (каля 985 — 18 кастрычніка 1035), кароль Нахеры і Арагона з 1000/1004, граф Кастыліі з 1029, граф Паларса і Рыбагорсы з 1018, кароль Іспанцаў з 1034; жонка: з да 27 студзеня 1011 '''[[Мунія Санчэс]]''' (990/995 — пасля 13 ліпеня 1066), графіня Кастыліі з 1029, дачка [[Санча Гарсія, граф Кастыліі|Санча Гарсеса]], графа Кастыліі ******* '''Маёр''' (пам. да 1044); муж: [[Понс, граф Тулузы|Понс]] (каля 995/997 — 1060), граф Тулузы ******* '''[[Гарсія III Санчэс, кароль Навары|Гарсія III (V)]]''' (пам. 1 верасня 1054), кароль Нахеры з 1035; жонка: з 1038 '''Сцефанія дэ Фуа''' (пам. пасля 1066), дачка [[Бернар Рожы дэ Фуа|Бернара Рожы дэ Фуа]], графа Кузерана, Каркасона і Бігора ******** '''[[Санча IV Гарсес, кароль Навары|Санча IV]]''' (1039 — 4 чэрвеня 1076), кароль Нахеры з 1054; жонка: з да 1068 '''Пласенсія''' (пам. пасля 14 красавіка 1088) ********* '''Гарсія''' (пам. у мален.) ********* '''Гарсія''' (пам. пасля 1091), тытулярны кароль Нахеры з 1076 ********* (незак., ад Хімены) '''Рамон''' ********* (незак., ад Хімены) '''Урака''' ******** '''Урака'''; муж: з каля 1076 '''Гарсія Ардоньес''' (пам. 30 мая 1108), граф, сеньёр дэ Нахера-і-Граньён ******** '''Эрмезінда''' (пам. пасля 1 ліпеня 1110); муж: з каля 1076 '''Фартун Санчэс''' (пам. пасля 1 чэрвеня 1110), сеньёр Ярнас ******** '''Раміра''' (пам. каля 6 студзеня 1083) ******** '''Фернанда''' (пам. каля 1068); жонка: '''Нуна Іньігес''', дачка Іньіга Лопеса, графа і-Саберана-дэ-Віская ******** '''Рамон ''эль Фратрысіда''''' (пам. пасля 1079) ******** '''Хімена''' (пам. пасля 27 мая 1085) ******** '''Маёр''' (пам. пасля 1115); муж: магчыма '''[[Гі II дэ Макон|Гі II]]''' (пам. 1109), [[граф дэ Макон]] ******** '''Санча''' (пам. пасля 1063/1065) ******** (незак.) '''Менсія''' (пам. каля 1073); муж: з каля 1035/1040 '''Фартун Ахоя''' ******** (незак.) '''Санча''' (каля 1030/1035 — пасля 29 лістапада 1074); жонка: з да 7 снежня 1057 '''Канстанса''' ********* '''Эстэфанія''' (пам. пасля 19 красавіка 1129); муж: з да 11 верасня 1087 дон '''Фруэла Дыяс''' (пам. пасля 1119) ********* '''Раміра''' (пам. 1116); жонка: з пасля 1098 '''Эльвіра (Крысціна) Радрыгес''', дачка [[Сід Кампеадор|Радрыга Дыяса дэ Вівар ''Сіда Кампеадора'']] ********** '''[[Гарсія IV Рамірэс, кароль Навары|Гарсія IV (VI) ''Аднаўляльнік'']]''' (каля 1105 — 25 лістапада 1150), кароль Навары з 1134; 1-я жонка: з пасля 1130 '''Маргарыта дэ Л'Эгль''' (пам. 25 мая 1141), дачка Жыльбера, сеньёра дэ Л'Эгль; 2-я жонка: з 24 чэрвеня 1144 '''Урака''' (1132 — 26 кастрычніка 1164), незаконная дачка [[Альфонса VII, кароль Кастыліі|Альфонса VII]], караля Кастыліі і Леона, і Кантроды Перэс *********** (ад 1-га шлюбу) '''[[Санча VI Гарсес, кароль Навары|Санча VI ''Мудры'']]''' (1132 — 27 чэрвеня 1194), кароль Навары з 1150; жонка: з 20 ліпеня 1153 '''Санча''' (каля 1139 — 5 жніўня 1177), дачка [[Альфонса VII, кароль Кастыліі|Альфонса VII]], караля Кастыліі і Леона, і Берэнгелы Барселонскай ************ '''[[Берэнгарыя Наварская|Берэнгела (Берэнгарыя)]]''' (1163/1165 — 23 снежня 1230); муж: з 12 мая 1191 '''[[Рычард I Ільвінае Сэрца|Рычард I ''Ільвінае Сэрца'']]''' (8 верасня 1157 — 6 красавіка 1199), кароль Англіі з 1189 ************ '''[[Санча VII Санчэс, кароль Навары|Санча VII ''Моцны'']]''' (пасля 1170 — 7 красавіка 1234), кароль Навары з 1194; жонка: з каля 1195 (развод каля 1200) '''Канстанцыя''' (каля 1180 — пасля 12 мая 1260), дачка графа [[Раймунд VI Тулузскі|Раймунда VI Тулузскага]] ************* (незак.) '''Гульерма''' ************* (незак.) '''Радрыга''' ************* (незак.) '''Раміра''' (пам. 22 лютага 1228) ************ '''Канстанцыя''' (пам. у мален.) ************ '''[[Бланка Санчэс Наварская|Бланка]]''' (пасля 1177 — 12/14 сакавіка 1229); муж: з 1 ліпеня 1199 '''[[Цібо III Шампанскі|Цібо III]]''' (13 мая 1179 — 24 мая 1201), [[граф Шампані]] і Бри з 1197 ************* '''''[[Цібо IV Шампанскі|Цібо IV Трубадур]]''' (30 мая 1201 — 8 ліпеня 1253), граф Шампані і Бри з 1201, кароль Навары (Тэабальда I) з 1234, родапачынальнік [[Шампанская дынастыя|Шампанскай дынастыі]] каралёў Навары'' ************ '''Фернанда''' (пам. 16 снежня 1207) *********** (ад 1-га шлюбу) '''[[Бланка Гарсес Наварская|Бланка]]''' (каля 1137 — 12 жніўня 1156); муж: з 30 студзеня 1151 '''[[Санча III, кароль Кастыліі|Санча III ''Жаданы'']]''' (1134 — 31 жніўня 1158), кароль Кастыліі з 1157 *********** (ад 1-га шлюбу) '''[[Маргарыта Наварская, каралева Сіцыліі|Маргарыта]]''' (пам. 1182), рэгентка [[Сіцылійскае каралеўства|Сіцылійскага каралеўства]] ў 1166—1172; муж: з каля 1150 '''[[Вільгельм I Злы|Вільгельм (Гульельма) I Злы]]''' (1126 — 7 мая 1166), [[кароль Сіцыліі]] з 1154 *********** (ад 2-га шлюбу) '''Санча''' (1148—1176); 1-ы муж: з каля 1165 '''[[Гастон V дэ Беарн|Гастон V]]''' (пам. 1170), [[віконт дэ Беарн]]; 2-гі муж: з каля 1173 '''[[Педра Манрыке дэ Лара (віконт дэ Нарбон)|Педра Манрыке дэ Лара]]''' (пам. 1202), 2-гі сеньёр дэ Маліна і Меса, 13-ці [[віконт дэ Нарбон]] *********** (незак.) '''[[Анры дэ Мантэскальёза|Радрыга]]''' (пам. пасля студзеня 1172, на Сіцыліі называўся Анры дэ Мантэскальёза); жонка: з 1167 '''N''', па адной з версій незаконная дачка [[Ражэр II|Ражэра II]], [[кароль Сіцыліі|караля Сіцыліі]] (існаванне гэтага шлюбу падвяргаецца сумневу) ********** '''Альфонса''' (пам. да 1164) ********** '''Эльвіра''' (пам. пасля 1163); 1-ы муж: з пасля 1115 '''Ладрон Велас''', сеньёр дэ Алава; 2-гі муж: з да 1137 '''Радрыга Гомес''' (пам. 1146), граф дэ Мансанеда ******* '''[[Гансала Санчэс, граф Сабрарбэ|Гансала]]''' (пам. 26 чэрвеня 1045), граф Сабрарбэ і Рыбагорсы з 1035 ******* '''Бернарда''' (пам. пасля 17 снежня 1024) ******* '''[[Фердынанд I, кароль Кастыліі|Фернанда (Фердынанд) I]]''' (1016/1018 — 27 снежня 1065), граф Кастыліі з 1032, кароль Кастыліі і Леона з 1037 ******** '''[[#Кастыльская галіна|Кастыльская галіна]]''' ******* '''Хімена''' (пам. пасля 23 снежня 1062); муж: з 23 студзеня 1034 ці 17 лютага 1035 '''[[Бермуда III, кароль Леона|Бермуда III]]''' (1017/1018 — 4 верасня 1037), кароль Леона ******* (незак.) '''[[Раміра I, кароль Арагона|Раміра I]]''' (каля 1008 — 8 мая 1063 года), кароль Арагона з 1035, граф Сабрарбэ і Рыбагорсы з 1045 ******** '''[[#Арагонская галіна|Арагонская галіна]]''' ****** '''Урака'''; муж: з каля 1023 '''[[Альфонса V, кароль Леона|Альфонса V ''Высакародны'']]''' (996 — 7 жніўня 1028), кароль Леона ****** '''Эльвіра''' ****** '''Гарсія''' ***** '''Раміра''' (пам. 992), сеньёр дэ Кардэнас ***** '''Гансала''' (пам. 997) ***** '''Фернанда''' ***** '''Маёр''' ***** '''Хімена''' ***** (незак.) '''Урака (Абда) ''Ла Васкона'''''; муж: з 981 '''[[Аль-Мансур, хаджыб|Мухамад ібн Абдала ібн Абу Амір (Аль-Мансур)]]''' (каля 939—10 жніўня 1002), [[хаджыб]] [[Кордаўскі халіфат|Кордаўскага халіфата]] **** (ад 2-га шлюбу) '''[[Раміра Гарсес, кароль Вігеры|Раміра]]''' (пам. 8 ліпеня 981<ref>Паводле [http://www.fmg.ac/Projects/MedLands/NAVARRE.htm#_Toc206999123 Foundation for Medieval Genealogy] датай нараджэння [[Раміра Гарсес, кароль Вігуеры|Раміра Гарсеса]] з'яўляецца [[937]] ці [[940]] год, у сувязі з чым выказваюцца сумневы, хто была яго маці, Андрэгота Галіндэс ці Тэрэза Рамірэс. Большасць гісторыкаў лічаць найбольш верагодным здагадка, што яго маці з'яўлялася менавіта Тэрэза.</ref>), кароль [[Каралеўства Вігера|Вігеры]] з 970 ***** '''[[Санча Рамірэс, кароль Вігеры|Санча]]''' (нар. 960/970 — каля 999/1002), кароль Вігеры з 981 ****** (?) '''Лопэ''' (пам. каля 1058/1060), віконт дэ Лабур ****** (?) '''Фартун''' (пам. пасля 1062), біскуп [[Лабур]]а 1058 ***** '''[[Гарсія Рамірэс, кароль Вігеры|Гарсія]]''' (пам. 1005/1030), кароль Вігеры з 999/1002 ****** '''Тода''' (985/1000 — пасля 1050); муж: '''Фартун Санчэс''' (пам. 1054), сеньёр Нахеры ****** '''Франільда''' (пам. пасля 1054), манашка ў 1054 ****** (?) '''дачка''', манашка ў 1054 ***** (?) '''Тода'''; муж: '''Аўрэліа Гарсес''' (пам. пасля 13 красавіка 1042) **** (ад 2-га шлюбу) '''Урака''' (пам. да 3 красавіка 1009 (?) ці 12 ліпеня 1041); 1-ы муж: з да 26 снежня 955 '''[[Фернан Гансалес, граф Кастыліі|Фернан Гансалес]]''' (910—970), граф Кастыліі; 2-гі муж: з пасля 14 чэрвеня 972 '''[[Гільём II, граф Гасконі|Гільём II]]''' (пам. 996), [[Спіс кіраўнікоў Васконіі і Гасконі|граф Гасконі]] **** (ад 2-га шлюбу) '''Хімена''' (пам. пасля 15 лютага 979) *** '''Арбіта''' (нар. каля [[926]] года)<ref>У дакументах згадваецца як Веласкіта ''Сірата'', што можа гаварыць пра тое, што яна нарадзілася ўжо пасля смерці Санча&nbsp;I.</ref>; муж: '''N''', валі Уэскі з сям'і ал-Тавіль *** (незак.) Лупа; муж: '''[[Дата II, граф Бігора|Дата II]]''', [[граф дэ Бігор]] ** (ад 2-га шлюбу) '''[[Хімена II Гарсес, кароль Навары|Хімена II]]''' (пам. 29 мая 931), кароль Памплоны з 925; жонка: Санча Аснарэс, дачка Аснара Санчэса Памплонскага, сеньёра дэ Ларауна *** '''Гарсія''' *** '''Санча'''; муж: '''Квіксіла''', дачка Гарсіі Дата, графа дэ Бюіль *** '''Дадыльдзіс'''; муж: Муса Аснарэс ібн ал-Тавіла, валі Уэскі *** (?) '''Мунія (Нунія)'''; муж: з да 911 '''[[Фруэла II Леонскі|Фруэла II ''Пракажоны'']]''' (пам. 925), [[кароль Астурыі]], [[кароль Галісіі|Галісіі]] і [[кароль Леона|Леона]] *** (незак.) '''Гарсія''' * (?) '''[[Вела Хіменес|Вела]]'''<ref name="Pred">Паданні называюць Велу і Анеку дзецьмі Хімена Гарсеса, аднак іх сваяцтва з ім гісторыкамі падвяргаецца сур'ёзнаму сумневу.</ref> (памёр у [[883]]) — [[Графства Алава|граф Алавы]] з 870/875, родапачынальнік сям'і [[Дом Вела|Вела]] * (?) '''Анека'''<ref name="Pred" />; муж: '''Дыега Фернандэс''', [[Галісія|галісійскі]] граф === Кастыльская галіна === '''[[Фердынанд I, кароль Кастыліі|Фернанда (Фердынанд) I]]''' (1016/1018 — 27 снежня 1065), граф Кастыліі з 1032, кароль Кастыліі і Леона з 1037; жонка: з 1032 '''Санча''' (1013 — 7 лістапада 1067), дачка [[Альфонса V, кароль Леона|Альфонса V]], караля Леона * '''[[Урака, каралева Саморы|Урака]]''' (каля 1033/1034 — да 1101), каралева [[Самора, Іспанія|Саморы]] з 1065 * '''[[Санча II, кароль Кастыліі|Санча II]]''' (каля 1036 — 7 кастрычніка 1072), кароль Кастыліі з 1065 * '''[[Эльвіра, каралева Тора|Эльвіра]]''' (каля 1037/1039 — 1099 ці 15 лістапада 1101), каралева [[Тора, Самора|Тора]] з 1065 * '''[[Альфонса VI, кароль Кастыліі|Альфонса VI ''Храбры'']]''' (каля 1038/1040 — 1 ліпеня 1109), кароль Леона з 1065, Кастыліі з 1072, Галісіі з 1073, імператар іспанцаў з 1077; 1-я жонка: з 1073/1074 (ануляваны пасля 22 мая 1077) '''Агнэс''' (каля 1059—1077/1093 ці пасля 1099), дачка [[Гільём VIII, герцаг Аквітаніі|Гільёма VIII]], [[герцаг Аквітаніі|герцага Аквітаніі]], і яго другой жонкі Мацільды; 2-я жонка: з 8 мая 1081 '''Канстанцыя''' (каля 1046 — каля 1093), дачка [[Роберт I, герцаг Бургундыі|Роберта I]], [[герцаг Бургундыі|герцага Бургундыі]], удава [[Гуга II дэ Шалон|Гуга II]] [[граф дэ Шалон|графа дэ Шалон]]; 3-я жонка: з 1093 '''Берта''' (каля 1062—1097/1098), дачка [[Гільём I, граф Бургундыі|Гільёма I ''Вялікага'']], [[пфальцграф Бургундыі|пфальцграфа Бургундыі]]; 4-я жонка: з 1000 '''Ізабела'''<ref>Магчыма Ізабела і Заіда, пятая жонка Альфонса, адно і тое ж твар.</ref> (пам. каля 1107); 5-я жонка: з сакавіка 1106 '''Заіда (Ізабела)'''<ref>Да шлюбу была наложніцай Альфонса.</ref> (пам. 13 верасня 1107), удава [[Абу Наср аль Фатх аль Ма'мун|Абу Насра аль Фатха аль Ма'муна]], эміра Кордабы, сына эміра Севільі [[Аль-Мутамід, Эмір Севільі|Аль-Мутаміда]]; 6-я жонка: з 1108 '''Беатрыс''' (пам. 1110), дачка [[Гільём VIII, герцаг Аквітаніі|Гільёма VIII]], [[герцаг Аквітаніі|герцага Аквітаніі]], і яго трэцяй жонкі Хільдэгарды Бургундскай ** (ад 2-га шлюбу) '''[[Урака, каралева Кастыліі|Урака]]''' (1081 — 8 сакавіка 1126), каралева Кастыліі і Леона з 1109; 1-ы муж: з 1092/1093 '''[[Раймонд Бургундскі]]''' (каля1059—24 мая 1107), граф Амеруа, граф Галісіі і Каімбры з 1089; 2-гі муж: з кастрычніка 1109 (развод у 1114) [[Альфонса I, кароль Арагона|Альфонса I ''Ваяўнік'']] (1083 — 7 верасня 1134), кароль Арагона і Навары з 1104 *** ''(ад 1-га шлюбу) '''[[Альфонса VII Кастыльскі|Альфонса VII '''Імператар''']]''' ([[1105]]—[[1157]]), кароль Кастыліі і Леона з 1126, родапачынальнік '''[[Бургундская дынастыя, Кастылія|Бургундскай дынастыі]] каралёў Кастыліі і Леона''''' ** (ад 2-га шлюбу) '''Эльвіра (Санча)''' (пам. у мален.) ** (ад 5-га шлюбу) '''Санча''' (верасень 1093 — 29 мая 1108) ** (ад 5-га шлюбу) '''Санча''' (каля 1100/1104 — пасля 10 мая 1125); муж: 1120/1122 '''Радрыга Гансалес дэ Лара''' (пам. пасля 1143), сеньёр дэ Лара і Льебана ** (ад 5-га шлюбу) '''Эльвіра''' (1100/1104 — 8 лютага 1135); муж: з каля 1107 [[Ражэр II]] (22 снежня 1095 — 26 лютага 1154), граф Сіцыліі з 1105, [[кароль Сіцыліі]] з 1130 ** (незак., ад Хімены Муньяс) '''[[Эльвіра Кастыльская|Эльвіра]]''' (каля 1081/1082 — пасля 1151); 1-ы муж: з 1094 '''[[Раймунд IV Тулузскі|Раймунд IV дэ Сен-Жыль]]''' (каля 1042 — 22 чэрвеня 1105), [[граф Тулузы]] з 1094; 2-гі муж: з да 8 ліпеня 1117 (развод да 1121) '''Фернанда Фернандэс''' (пам. пасля 1124), граф ** (незак., ад Хімены Муньяс) '''[[Тэрэза Леонская|Тэрэза]]''' (каля [1083/1085 — 11 лістапада 1130), графіня Партугаліі з 1112; муж: з да 24 жніўня 1092 '''[[Генрых Бургундскі, граф Партугаліі|Генрых (Энрыке) Бургундскі]]''' (1066—1112), граф Партугаліі з 1093 *** '''''[[Бургундская дынастыя, Партугалія|Партугальскі каралеўскіх дом (Бургундская дынастыя)]]''''' * '''[[Гарсія, кароль Галісіі|Гарсія]]''' (каля 1042 — 22 сакавіка 1090), [[кароль Галісіі]] 1065—1073 ** (незак.) '''Фернанда ''' (1073/1090 — ?), магчыма з'яўляецца адным тварам з '''[[Фернанда дэ Кастра]]''' (пам. 1134), родапачынальнікам роду [[Кастра, кастыльскі род|Кастра]] === Арагонская галіна === {{нарыхтоўка раздзела}} == Гл. таксама == * [[Спіс кіраўнікоў Навары]] * [[Спіс кіраўнікоў Арагона]] * [[Санча III, кароль Навары|Санча III]] * [[Спіс кіраўнікоў Кастыліі]] {{зноскі}} == Спасылкі == * {{cite web|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/NAVARRE.htm#_Toc206999118|title=NAVARRE, kings: JIMENA DYNASTY|work=Foundation for Medieval Genealogy|accessdate=2009-03-23|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/65eT19ZW8?url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/NAVARRE.htm#_Toc206999118|archivedate=22 лютага 2012|deadurl=no}} * {{cite web|url=http://covadonga.narod.ru/|title=Рэканкіста|work=|accessdate=2009-03-23|lang=ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120327170020/http://covadonga.narod.ru/|archivedate=27 сакавіка 2012|deadurl=yes}} * {{cite web|url=http://www.allmonarchs.net/spain.html|title=Іспанія|work=Усе манархіі свету|accessdate=2009-03-23|lang=ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120426085022/http://www.allmonarchs.net/spain.html|archivedate=26 красавіка 2012|deadurl=yes}} {{DEFAULTSORT:Хіменес (дынастыя)}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Іспаніі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Арагона]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Кастыліі]] [[Катэгорыя:Каралі наварскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Галісіі]] [[Катэгорыя:Дынастыя Хіменес|*]] o30v1ohac9eyjvhueniem5rxhptdzll 14 204789 4183837 2401177 2022-08-11T20:46:10Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Трпіміравічаў]] у [[Катэгорыя:Трпіміравічы]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Catmain}} {{DEFAULTSORT:Трпіміравічы}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Харватыі]] pm4qi32ulc9upactx8046zpk0cbs4yj 0 205309 4183638 3492800 2022-08-11T20:21:57Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} [[Выява:Nemanja.jpg|thumb|Стэфан Неманя]] '''Стэ́фан I Не́маня''' ({{Дата нараджэння|||1114}}, [[Падгорыца|Рыбніца]] — {{Дата смерці|13|2|1200}}, манастыр [[Хіландар]]) — [[Сербія|сербскі]] вялікі князь ([[Жупан, кіраўнік|жупан]]), заснавальнік дынастыі [[Няманічы|Няманічаў]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў [[1114]] годзе ад сербскага жупана Завіда і быў малодшым з чатырох сыноў. У [[1170]] годзе ў барацьбе са сваімі братамі заняў сербскі велікакняжацкі трон і абвясціў пра незалежнасць [[Гісторыя Сербіі|Сербіі]] ад [[Візантыйская імперыя|Візантыі]]. У выніку ўмелай замежнапалітычнай дзейнасці павялічыў тэрыторыю сербскай дзяржавы. Адзіная феадальная дзяржава, якая склалася пры ім да канца XII стагоддзі ўключала [[Зэта|Зэту]], [[Рашка, дзяржава|Рашку]], Хум, частку Адрыятычнага прымор’я і на ўсходзе — землі да Срэдзеца ([[Сафія|Сафіі]]). У [[1196]] годзе Стэфан I Неманя, ва ўзросце 82 гадоў, адрокся ад прастола перадаўшы велікакняжацкую ўладу свайму сыну — [[Стэфан Першавенчаны|Стэфану Першавенчанаму]], прыняў [[Манаства|манаскі]] [[Пастрыжэнне|пострыг]] з імем Сімяон і пасяліўся ў [[Манастыр Студзеніца|манастыры Студзеніца]]. Неўзабаве пайшоў услед за сваім сынам — святым [[Сава I Сербскі|Савам]], на святую гару [[Афон]] у заснаваны ім [[афон]]скі манастыр [[Хіландар]], дзе праз 4 года, [[13 лютага]] 1199, 1200(?) годзе, сканаў. == Ушанаванне памяці == Кананізаваны [[Сербская праваслаўная царква|Сербскай праваслаўнай царквой]] у [[лік святасці|ліку святых]], з імем [[прападобны]] Сімяон Міратачывы, з прычыны таго, што з яго мошчаў сачылася святая [[Міратачэнне|міра]]. Памяць яго здзяйсняецца {{СС|26|2||13}}. Святы Сава перанёс рэшткі свайго бацькі на радзіму ў [[Сербія|Сербію]] і паклаў у храме Прасвятой Багародзіцы ў [[Манастыр Студзеніца|манастыры Студзеніца]]. Гэты храм і манастыр Стэфан Неманя ўзвёў і багата ўпрыгожыў, яшчэ быўшы князем. == Сям’я == Стэфан Неманя заснаваў сярэдневяковую сербскую [[дынастыя|дынастыю]] [[Няманічы|Няманічаў]]. Ад княгіні [[Анастасія Сербская|Анастасіі]] меў трох сыноў і трох дочак: * [[Вукан Няманіч|Вукан]] (да 1165 — пасля 1207), князь [[Дукля, дзяржава|Дуклі]] (1190—1208), і вялікі князь Сербіі (1202—1204) * [[Стэфан Першавенчаны|Стэфан]] (1165—1228), вялікі князь Сербіі (1196—1217), кароль Рашкі (Сербія) (1217—1227), з 1227 года манах Сімон * Растка (1169/71/74/75—1235/36), архібіскуп незалежнай сербскай царквы, вядомы і кананізаваны пад манаскім імем [[Сава I Сербскі|Сава]] * ''Яфімія'', жонка Мануэла Ангеласа Дукі, рэгента Салонікі * ''невядомая па імі дачка'' * ''невядомая па імі дачка'' {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat-inline|Stefan Nemanja|Стэфан Неманя}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Неманя, Стэфан}} [[Катэгорыя:Праваслаўныя святыя]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Святыя Сербіі]] [[Катэгорыя:Постаці Хіландара]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сербіі]] [[Катэгорыя:Няманічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] 14srxl6rj3s0b063pw0c4ygamcwmu4e 0 205311 4183635 4079659 2022-08-11T20:21:46Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД |выява = Loza Nemanjica Decani e 3.jpg }} '''Вукан Няманіч''' ({{lang-sr|Вукан Немањић}}; [[1172]]—[[1207]]) — жупан Дыяклеі з 1196 да 1202 года; вялікі жупан Рашкі (Сербіі) з 1202 да 1204 года; князь Зэты з 1204 да 1207 года. Паходзіў з дынастыі [[Няманічы|Няманічаў]]. == Біяграфія == Вукан быў сынам вялікага жупана (кіраўніка) Рашкі — [[Стэфан I Неманя|Стэфана Немані]], які ў 1196 годзе зрабіў Вукана жупанам [[Дыяклея|Дыяклеі]] (Дуклі). Пасля 1199 Вукан пачынае ўсталёўваць палітычныя адносіны з папскім Рымам і каралеўствам Венгрыя. Свае перамовы Вукан вёў праз Іаана, архібіскупа Антыварыйскага. Мэтай яго было атрымаць ад Папы Рымскага права на Сербію. Наўзамен Вукан абяцаў падпарадкаваць Сербскае княства Рыму. У той жа час Вукан дамовіўся з [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]], каралём Венгрыі, пра падтрымку з яго боку. Імрэ, у сваю чаргу, спадзяваўся ўсталяваць пратэктарат трэба ўсёй тэрыторыяй Сербіі. У 1202 годзе Вукан пачаў дзейнічаць. Яму ўдалося зрынуць свайго брата [[Стэфан II Няманіч|Стэфана II]] з прастола з дапамогай венгерскай арміі. Аднак, неўзабаве супраць венгерскага ўмяшання выступіў [[Калаян, цар Балгарыі|Калаян]], імператар Балгарыі. У 1203 годзе ён разбіў армію Вукана пад горадам [[Ніш]]. Гэтым скарыстаўся Стэфан II, які вярнуў сабе ўладу над вялікай жупаніяй. У якасці прымірыцеля братоў выступіў Сава (Растка), старэйшы брат Стэфана і Вукана. З прычыны гэтага Вукан стаў князем [[Зэта|Зэты]] на поўдні дзяржавы. == Сям’я == 1. Жонка (імя невядома) Дзеці: * Джурджэ * Стэфан * Дзмітрый {{зноскі}} == Літаратура == * Georges Castellan, Histoire des Balkans, XIVe-XXe siècle, éditions Fayard (ISBN 2-213-60526-2) == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Няманічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сербіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Сербіі]] 96md6j21tu7w1l59my4so2rg5xb9ocp 0 205320 4183691 3804647 2022-08-11T20:27:02Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|тып=імя|Генрых}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Генрых VI | арыгінал імя = {{lang-de|Heinrich VI}} | выява = Die deutschen Kaiser Heinrich VI.jpg | шырыня = 220px | апісанне выявы = | пасада = [[Спіс манархаў Германіі|кароль Германіі]] | парадак = 20 | сцяг = Coat of arms of Germany.svg | каранацыя = [[15 жніўня]] [[1169]], [[Ахенскі сабор]], [[Ахен]], [[Германія]] | перыядпачатак = [[15 жніўня]] [[1169]] | перыядканец = [[28 верасня]] [[1197]] | папярэднік = [[Фрыдрых I Барбароса]] | пераемнік = [[Філіп Швабскі]] <br /> [[Атон IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Атон IV Браўншвайгскі]] | суправіцель1 = [[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрых I ''Барбароса'']] | суправіцель1перыядпачатак = [[15 жніўня]] [[1169]] | суправіцель1перыядканец = [[10 чэрвеня]] [[1190]] | пасада_2 = [[Спіс імператараў Свяшчэннай Рымскай імперыі|імператар Свяшчэннай <br />Рымскай імперыі]] | парадак_2 = 22 | сцяг_2 = Armoiries empereurs Hohenstaufen.svg | каранацыя_2 = [[14 красавіка]] [[1191]], [[Сабор Святога Пятра]], [[Рым]], [[Італія]] | перыядпачатак_2 = [[14 красавіка]] [[1191]] | перыядканец_2 = [[28 верасня]] [[1197]] | папярэднік_2 = [[Фрыдрых I Барбароса]] | пераемнік_2 = [[Атон IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Атон IV Браўншвайгскі]] | пасада_3 = [[Спіс кіраўнікоў Сіцылійскага каралеўства|кароль Сіцыліі]] | сцяг_3 = Bandiera del Regno di Sicilia 4.svg | парадак_3 = 6 | пад імем_3 = Генрых I | каранацыя_3 = [[25 снежня]] [[1194]], [[Кафедральны сабор Палерма]], [[Сіцылія]] | перыядпачатак_3 = [[20 лістапада]] [[1194]] | перыядканец_3 = [[28 верасня]] [[1197]] | папярэднік_3 = [[Вільгельм III, кароль Сіцыліі|Вільгельм III]] і [[Сібіла Ачэра]] | пераемнік_3 = [[Канстанцыя, каралева Сіцыліі|Канстанцыя Нарманская]] і [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых II]] | суправіцель1_3 = [[Канстанцыя Нарманская]] | суправіцель1перыядпачатак_3 = [[20 лістапада]] [[1194]] | суправіцель1перыядканец_3 = [[28 верасня]] [[1197]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Генрых VI Гогенштаўфен''' ({{lang-de|Heinrich VI}}, [[лістапад]] {{ДН|||1165}}, {{МН|Неймеген||}}, [[Нідэрланды]] — {{ДС|28|9|1197}}, [[Месіна]], [[Сіцылійскае каралеўства]]) — [[кароль Германіі]] ([[1169]]—[[1197]]), [[імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі]] ([[1191]]—[[1197]]) і [[кароль Сіцыліі]] ([[1194]]—[[1197]]). Сын імператара [[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрыха I Барбаросы]] і [[Беатрыс I, графіня Бургундыі|Беатрыс I Бургундскай]]. == Біяграфія == [[Выява:Costanza Enrico6.jpeg|thumb|250px|left|Генрых VI і Канстанцыя.]] Ужо 15 жніўня 1169 года быў абраны германскім каралём (спадчыннікам імператарскага прастола). Пачынаючы з пышнай урачыстасці, якая адбылася ў [[Майнц]]ы на [[Сёмуха|Сёмуху]] 1184 года, калі яго пасвяцілі ў рыцары, Генрых з'яўляўся намеснікам свайго [[Фрыдрых I Барбароса|бацькі]] ў Германіі. У студзені 1186 Генрых ажаніўся з [[Канстанцыя, каралева Сіцыліі|Канстанцыяй]], дачкой караля [[Каралеўства Сіцылія|Сіцыліі]] [[Ражэр II|Ражэра II]] і яго спадчынніцы. Юны кароль — яму быў усяго 21 год, а яго жонцы Канстанцыі на дзесяць гадоў больш — быў у [[Мілан]]е каранаваны каралеўскім вянком, як кароль Італіі, і самім імператарам узведзены ў цэсары, гэта значыць у суправіцелі, для чаго садзейнічанне Папы апынялася зусім не патрэбным. У 1189, пасля смерці апошняга ўнука Ражэра II, Генрых атрымаў у спадчыну праз Канстанцыю сіцылійскую карону. Аднак неапалітанская і сіцылійская знаць адмовілася скарыцца перад германскім каралём і абрала ў каралі [[Танкрэд, кароль Сіцыліі|Танкрэда, графа Лечэ]], пазашлюбнага сына брата Канстанцыі. Калі ў маі [[1189]] Фрыдрых Барбароса адправіўся ў [[Трэці крыжовы паход|крыжовы паход]], Генрых застаўся кіраваць замест яго. 10 чэрвеня 1190 Барбароса патануў у [[Кілікія|Кілікіі]] (Малая Азія), і Генрых VI стаў яго спадчыннікам. Перш за ўсё Генрыху прыйшлося вытрымаць барацьбу з [[Генрых Леў|Генрыхам Львом]], які самавольна вярнуўся з выгнання. Даведаўшыся, што сіцылійскія бароны абралі на свабодны пасля смерці караля [[Вільгельм II Добры|Вільгельма II]] сіцылійскі трон графа [[Танкрэд I, кароль Сіцыліі|Танкрэда Лечэ]], Генрых памірыўся з Генрыхам Львом і паспяшаўся ў Італію. У Італіі ён схіліў на свой бок [[Ламбардыя|ламбардцаў]] і рымлян, і быў каранаваны Папам [[Цэлестын III, Папа Рымскі|Цэлестынам III]], пасля чаго ўварваўся ў [[Каралеўства Сіцылія|каралеўства Сіцылію]]. Супраціўленне, аказанае [[Неапаль|Неапалем]], і [[чума]], якая з'явілася ў войску, вымусілі імператара адступіць. Вярнуўшыся ў Германію, ён атрымаў багатую спадчыну, якая засталася пасля смерці герцага [[Вельф VI|Вельфа VI]]. У канцы 1192 у наваколлях Вены герцагам [[Леапольд V, герцаг Аўстрыі|Леапольдам Аўстрыйскім]] быў схоплены і пасаджаны ў замак [[Дзюрнштайн|Дзюрнштэйн]] вораг германскага і французскага каралёў [[Рычард I Львінае Сэрца]] (кароль Англіі ў 1189—1199), які вяртаўся з крыжовага паходу. Генрых VI, які асцерагаўся Рычарда як саюзніка Вельфаў і прыхільніка варожай партыі ў Сіцыліі, запатрабаваў палоннага да сябе, сцвярджаючы, што «недарэчна герцагу трымаць у палоне караля». У 1193 г. на рэйхстагу ў [[Шпаер]]ы былі ўсталяваны ўмовы вызвалення Рычарда: выкуп у 150 тысяч марак, з якіх трэцяя частка даставалася аўстрыйскаму герцагу. Пры гэтым англійскі кароль павінен быў прызнаць сябе васалам германскага імператара. Толькі на гэтых умовах ён быў выпушчаны на свабоду напачатку 1194 г. Аддаўшы [[герцагства Швабія]] свайму брату [[Конрад II, герцаг Швабіі|Конраду]], Генрых распачаў новы паход у Італію з мэтай дамагчыся цеснага злучэння сіцылійскай кароны з нямецкай. Танкрэд памёр у [[1194]] годзе; яго непаўналетні сын [[Вільгельм III, кароль Сіцыліі|Вільгельм III]] быў абвешчаны каралём, а [[Сібіла Ачэра|каралева Сібіла]] прызначана [[рэгент]]кай. Гэтым разам Неапаль не аказаў супраціўлення, [[Салерна]] быў узяты прыступам, [[Сіцылія]] таксама скарылася, і ў лістападзе [[1194]] года імператар урачыста ўвайшоў у [[Палерма]], дзе і каранаваўся сіцылійскай каронай. Сібіла і Вільгельм адмовіліся ад сваіх правоў пасля таго, як ім былі абяцаны графствы [[Лечэ]] і [[Тарэнт]]. Але неўзабаве Генрых на падставе нібыта выкрытай змовы загадаў схапіць і завастрыць у манастыр каралеву Сібілу і яе дачку, Вільгельма ж асляпіць і вылегчаць; нават труп Танкрэда быў зняважаны, а ўсе прыхільнікі нарманскага каралеўскага дому былі схоплены і пакараны смерцю. Частка сіцылійскай знаці, якую — можа быць, і не без падстаў — вінавацілі ў замаху на жыццё імператара, Генрых павёз з сабой пад вартай у Германію, туды ж адправіў з Палерма і найбагацейшую грашовую казну нарманскіх каралёў. Вярнуўшыся ў Германію, Генрых спыніў міжусобіцы, якія ўзніклі за час яго адсутнасці, і выступіў на соймах у [[Вюрцбург]]у і [[Майнц]]ы ў [[1196]] годзе з патрабаваннем прызнання нямецкай кароны спадчыннай у яго доме. Сустрэўшы супраціўленне духоўных князёў і папы, ён мог дамагчыся толькі абвяшчэння нямецкім каралём свайго двухгадовага сына [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрыха]]. [[Выява:DSC00548 - Cattedrale - Tomba di Enrico VI + 1197 - Foto G. Dall'Orto.jpg|thumb|250px|left|Саркафагі Генрыха VI і Канстанцыі Нарманскай у саборы Палерма.]] Затым ён адправіўся на поўдзень і намерваўся з дапамогай нямецкага крыжовага паходу, для якога ён вербаваў шматлікіх князёў, распаўсюдзіць сваю ўладу і на Усходзе. Яму ўжо плацілі даніну маўрытанскія князі паўночнай Афрыкі і грэчаскі імператар [[Аляксей III]], які зрынуў з прастола свайго брата [[Ісак II Ангел|Ісака]]. Для выплаты даніны прыйшлося ўвесці ва ўсёй дзяржаве адмысловы падатак, які зваўся «аламанскім» (Άλαμανικόν), і зняць каштоўныя ўпрыгажэнні з імператарскіх грабніц у Канстанцінопалі. [[Выява:Codex Manesse Heinrich VI. (HRR).jpg|thumb|250px|Генрых VI.]] У 1196 імператару прыйшлося спешна вярнуцца ў Сіцылію, дзе сярод мясцовай знаці супраць яго склалася змова, у якой, відаць, брала ўдзел і сама імператрыца Канстанцыя. Генрыху быў ужо прызначаны пераемнік у выпадку, калі змова ўдасца і ён будзе забіты. Але задума выкрылася, і Генрых прыняў супраць змоўшчыкаў самыя суровыя меры пакарання. Свайму суперніку ён загадаў прыбіць цвікамі да галавы жалезную карону, іншых яго саўдзельнікаў загадаў паліць на вогнішчы і тапіць у вадзе: «разыграў з імі Нерона» (neronizavit) — паводле вельмі арыгінальнага выразу італьянскай хронікі. Здушыўшы з вялікай жорсткасцю паўстанне ў Сіцыліі, Генрых жадаў рушыць услед за войскам крыжакоў. У канцы лета [[1197]] года ён прыбыў у [[Месіна|Месіну]], каб асабіста прысутнічаць пры адпраўленні крыжовага паходу. Быў сабраны велічэзны для таго часу флот, які магчыма ставіў сваёй мэтай не святыя месцы, а [[Канстанцінопаль]]. Але ўсе гэтыя вялікія задумы нечакана былі перарваны. Генрых, якому было ўсяго 32 гады, не адрозніваўся ні моцам, ні здароўем. Паводле паведамленняў гісторыкаў, неасцярожна выпіў халоднае пітво ў гарачы дзень, што выклікала ліхаманку, якая праз некалькі дзён, 28 верасня 1197 года, звяла яго ў магілу ў росквіце гадоў і ў поўным развіцці магутнасці. Пахаваны ў [[Кафедральны сабор Палерма|кафедральным саборы Палерма]]. == Шлюб і дзеці == * Жонка: (з [[27 студзеня]] [[1186]] года) — '''[[Канстанцыя, каралева Сіцыліі|Канстанцыя Нарманская]]''' ([[1154]]—[[1198]]), пасмяротная дачка [[Ражэр II|Ражэра II]], [[Спіс кіраўнікоў Сіцылійскага каралеўства|караля Сіцыліі]], і яго трэцяй жонкі [[Беатрыса Рэтэльская|Беатрысы Рэтэльскай]]. ** '''[[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых II]]''' ([[1194]]—[[1250]]), [[кароль Германіі]] (фармальна [[Рымскі кароль]]) ([[1220]]—[[1250]]), [[Спіс кіраўнікоў Сіцылійскага каралеўства|кароль Сіцыліі]] ў [[1198]]—[[1212]] і [[1217]]—[[1250]] гадах, [[імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі]] ([[1220]]—[[1250]]) {{зноскі}} == Літаратура == * Егер О. Всемирная история: в 4 томах. — СПб.: Полигон; М.: АСТ, 1999. — Т. 3: Новая история. — 719 с. — 5 000 экз. — ISBN 5-17-003141-6 * Th. Toeche, «Jahrbücher des Deutschen Reichs unter Heinrich VI» ([[Лейпцыг]], [[1867]]). == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Генрих VI, римско-германский император}} * [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/germanica/Chronologie/12Jh/HeinrichVI/hei_intr.html ''Bibliotheca Augustana'' — электронная бібліятэка Ульрыха Харша на сайце Універсітэта прыкладных навук г. Аўгсбурга] {{ref-de}} {{Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі}} {{Мінезінгеры}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Каралі германскія]] [[Катэгорыя:Каралі сіцылійскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] ejmv3b4bo2roymhqu31d0zru4elojt9 0 205384 4183796 4015247 2022-08-11T20:39:19Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Карл}} {{Значэнні|Карл I}} {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Караль I |арыгінал імя = {{lang-ro|Carol I}} |герб = Kingdom of Romania - 1881 CoA.svg |сцяг = Flag of Romania.svg |сцяг_2 = Flag of Romania.svg | выява = | пасада = [[Аб'яднанае княства Валахіі і Малдавіі|Князь Валахіі і Малдавіі]] |перыядпачатак = [[10 мая]] [[1866]] |перыядканец = [[22 мая]] [[1881]] |папярэднік = [[Аляксандру Іаан Куза]] |папярэднік_2 = тытул заснаваны |пасада_2 = [[Кароль Румыніі]] | перыядпачатак_2 = [[22 мая]] [[1881]] | веравызнанне = [[Каталіцтва]] | каранацыя_2 = [[22 мая]] [[1881]] | пераемнік = тытул скасаваны | перыядканец_2 = [[10 кастрычніка]] [[1914]] | сцяг_2 = Royal standard of Romania (King, 1881 model).svg | папярэднік_2 = тытул заснаваны | пераемнік_2 = [[Фердынанд I, кароль Румыніі|Фердынанд I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | у шлюбе = | род = | бацька = | маці = | дзеці = няма | узнагароды = {{{!}} {{!}}{{!!}}{{Ордэн Караля I}} {{!}}- {{!}}{{Ордэн Падвязкі}}{{!!}}{{Ордэн Залатога руна}}{{!!}}{{Ордэн Чорнага арла}} {{!}}- {{!}}{{Кавалер Вышэйшага ордэна Святога Дабравешчання}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа Савойскага ваеннага ордэна}}{{!!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святых Маўрыкія і Лазара}} {{!}}- {{!}}{{Ваенны медаль, Францыя}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Ордэн Святога Георгія 2 ступені}}{{!!}}{{Ордэн Святога Георгія 3 ступені}} {{!}}} | аўтограф = SemnaturaCarol I.jpg }} '''Ка́раль I''' ({{lang-de|Karl I. von Hohenzollern-Siegmaringen}}, {{lang-ro|Carol I}}, [[20 красавіка]] [[1839]], [[Зігмарынген]], [[Германія]] — 27 верасня ([[10 кастрычніка]] н. ст.) [[1914]]) — князь («дамнітар») [[Аб'яднанае княства Валахіі і Малдавіі|Аб'яднанага княства Валахіі і Малдавіі]] ([[1866]]—[[1881]]) і першы [[кароль Румыніі]] (з [[26 сакавіка]] [[1881]] года) з нямецкага каталіцкага дому [[Гогенцолерны-Зігмарынгены|Гогенцолернаў-Зігмарынгенаў]], сын князя [[Карл Антон Гогенцолерн-Зігмарынген|Карла Антона Гогенцолерн-Зігмарынгенскага]]. [[Генерал-фельдмаршал]] [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] (з [[1909]]) і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] (з [[1912]]). [[5 верасня]] [[1877]] ганараваны Ваеннага Ордэна Св. Велікамучаніка і Пераможца Георгія 3-й ст., а [[29 лістапада]] [[1877]] Ваеннага Ордэна Св. Велікамучаніка і Пераможца Георгія 2-й ст. З [[18 ліпеня]] [[1898]] быў шэфам [[Валагодскі 18-ы пяхотны полк|18-га пяхотнага Валагодскага палка]]. == Біяграфія == Карл Эйтэль Фрыдрых Людвіг фон Гогенцолерн-Зігмарынген нарадзіўся [[20 красавіка]] [[1839]] года ў Германіі. Бацька — князь [[Карл Антон Гогенцолерн-Зігмарынген]] — быў адзін час міністрам-прэзідэнтам [[Прусія|Прусіі]]. Маці — [[Жазэфіна Бадэнская]], дачка Карла, вялікага герцага Бадэнскага. Прынц Карл вучыўся ў ваеннай акадэміі ў [[Берлін]]е, быў [[афіцэр]]ам прускай арміі, удзельнічаў у [[Дацкая вайна 1864|Дацкай вайне 1864]]. Абраны на прастол Румыніі пасля анархіі, выкліканай звяржэннем [[Аляксандр Іон Куза|Аляксандра Іона Кузы]], калі перад Румыніяй узнікла небяспека распаду і новага падпарадкавання Турцыі. З прычыны таго, што [[Аўстрыйская імперыя]] не вітала гэтага абрання, Карлу-Каралю прыйшлося дабірацца з Прусіі ў сваё княства па чыгунцы праз Аўстрыю інкогніта. Даехаўшы да румынскай мяжы, ён перасеў у прадстаўлены яму экіпаж (у Румыніі не было чыгунак) і прыбыў у [[Бухарэст]], дзе яго быў добра насельніцтвам. Падпісаў вельмі ліберальную па тых часах румынскую канстытуцыю. У [[1881]] пасля канстытуцыйнай рэформы прыняў тытул караля. За 48 гадоў свайго кіравання (гэта самае працяглае кіраванне за ўсю гісторыю Румыніі) ён дамогся незалежнасці [[Румынія|Румыніі]], высока падняў яе міжнародны прэстыж, з нямецкай уніклівасцю займаўся аднаўленнем эканомікі, заснаваў і ўмацаваў каралеўскую дынастыю Румыніі. У [[Карпаты|Карпатах]] ён пабудаваў каралеўскую рэзідэнцыю — [[замак Пелеш]] — жамчужыну ў стылі [[неарэнесанс]]у. Замак, абсталяваны ўсімі тэхнічнымі навінкамі таго часу, ён з любоўю называў — «калыска дынастыі, калыска нацыі». Не маючы прамых спадчыннікаў, Караль I прызначыў пераемнікам свайго пляменніка, для сям'і якога пабудаваў па суседстве вытанчаны [[замак Пелішор]]. Саюзнік Расіі ў [[Руска-турэцкая вайна 1877-1878|Руска-турэцкай вайне 1877—1878]], галоўнакамандуючы ў [[бітва пад Плеўнай|бітве пад Плеўнай]]. Пры ім Румынія атрымала поўную незалежнасць ад Асманскай імперыі ([[1878]]) і набыла [[Дабруджа|Дабруджу]] — большую частку яшчэ ў тым жа 1878, а яшчэ невялікі яе раён адваявала ў былой сваёй саюзніцы Балгарыі ([[1913]], [[Другая балканская вайна]]). У [[1907]] было падушана магутнае [[Сялянскае паўстанне ў Румыніі|сялянскае паўстанне]]. Жанаты на Елізавеце фон Від, пісьменніцы (псеўданім «Кармэн Сільва»); іх адзіная дачка памерла ў дзяцінстве. Караль сканаў ва ўзросце 75 гадоў, неўзабаве пасля пачатку [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]], у якой Румынія да 1916 года прытрымлівалася нейтралітэту (нягледзячы на жаданне караля ўступіць у вайну на баку Германіі, грамадская думка схілялася на бок [[Антанта|Антанты]]); многія лічылі, што няздольнасць караля разупэўніць сваіх міністраў паскорыла яго смерць. Яго пераемнікам стаў пляменнік [[Фердынанд I, кароль Румыніі|Фердынанд]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{ВТ-ЭСБЕ|Карл I Румынский}} * [http://george-orden.nm.ru/Mars/mars64.html Генерал-Фельдмаршал Кароль Румыніі Карл I] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080121164309/http://george-orden.nm.ru/Mars/mars64.html |date=21 студзеня 2008 }} {{Генерал-фельдмаршалы Расіі}} {{Каралі Румыніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гогенцолерны-Зігмарынгены]] [[Катэгорыя:Каралі румынскія]] [[Катэгорыя:Германскія генерал-фельдмаршалы]] [[Катэгорыя:Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы]] [[Катэгорыя:Удзельнікі руска-турэцкай вайны 1877—1878]] h3we08p4obwqjakbbuthyjulwzghtkd 0 205399 4183801 3743606 2022-08-11T20:39:39Z Artsiom91Bot 51617 /* Сям’я */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Фердынанд I}} {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Фердынанд I |арыгінал імя = {{lang-ro|Ferdinand I}} |герб = Kingdom of Romania - Medium CoA.svg |выява = King Ferdinand of Romania.jpg |апісанне выявы = |пасада = [[Кароль Румыніі]] |сцяг = Royal standard of Romania (King, 1881 model).svg |спадчыннік = [[Караль II]], пасля [[Міхай I]] |перыядпачатак = [[10 кастрычніка]] [[1914]] |перыядканец = [[20 ліпеня]] [[1927]] |папярэднік = [[Караль I]] |пераемнік = [[Міхай I]] |віцэ-прэзідэнт = |партыя = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |у шлюбе = |дзеці = |пахаваны = |род = |нацыянальнасць = |веравызнанне = [[Каталіцтва]] |бацька = |маці = |узнагароды = }} '''Фердынанд I''' ({{lang-ro|Ferdinand I}}, поўнае імя '''Фердынанд Віктар Мейнард Альберт''', {{Дата нараджэння|24|8|1865}} — {{Дата смерці|20|7|1927}}) — кароль [[Каралеўства Румынія|Румыніі]] з дынастыі [[Гогенцолерны-Зігмарынгены|Гогенцолернаў-Зігмарынгенаў]] з [[10 кастрычніка]] [[1914]] да сваёй смерці. == Біяграфія == Сын [[Леапольд Гогенцолерн-Зігмарынген|Леапольда Гогенцолерн-Зігмарынген]] і Антоніі Партугальскай. Пляменнік [[Караль I|Караля I]], апынуўся на прастоле з прычыны адмовы ад правоў бацькі ([[1880]]) і старэйшага брата Вільгельма ([[1888]]) стаць спадчынікамі. Пры гэтым, кіруючы праваслаўнай краінай, Фердынанд застаўся каталіком, з той умовай, што яго дзеці будуць выхоўвацца ў праваслаўнай веры. У [[1893]] годзе ажаніўся з [[Марыя, герцагіня Эдынбургская|Марыяй, герцагіняй Эдынбургскай]] ([[1875]]—[[1938]]). Для сям’і спадчынніка прастола [[Караль I]] загадаў пабудаваць побач з каралеўскай рэзідэнцыяй [[замак Пелішор]]. [[Выява:Ferdynand I Romania.jpg|міні|злева|150px|[[Паштовы блок]]. [[Румынія]], [[1993]]. Кароль Фердынанд I]] Кіраванне Фердынанда пачалося неўзабаве пасля таго, як разгарэлася [[Першая сусветная вайна]]; у адрозненне ад дзядзькі, прыхільніка Германіі, ён прытрымліваўся нейтральных пазіцый, а ў [[1916]] пасля доўгіх перамоў Румынія ўступіла ў вайну на баку [[Антанта|Антанты]], што было ўспрынята [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельмам II]] як здрада дому Гогенцолернаў. Неўзабаве яна была разгромлена, і аўстра-германскія войскі занялі [[Бухарэст]]; Фердынанд быў вымушаны на некаторы час эміграваць. Пасля вайны румынская дзяржава атрымала шырокія тэрытарыяльныя прырашчэнні (гл. [[Вялікая Румынія]]); у яе склад былі ўключаны [[Трансільванія]] і [[Букавіна]], якія ўваходзілі ў [[Аўстра-Венгрыя|Аўстра-Венгрыю]], а таксама [[Бесарабія]] (апошняе не было прызнана СССР), якая належала [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У кастрычніку [[1922]] года Фердынанд быў каранаваны ў [[Алба-Юлія|Алба-Юліі]], традыцыйнай рэзідэнцыі трансільванскіх князёў. Паваенныя гады былі азмрочаны канфліктам з сынам і спадчыннікам, [[Караль II|кронпрынцам Каралем]], які ўступіў у скандальны шлюб з адной са сваіх палюбоўніц і пакінуў краіну. Пазбавіўшы сына права атрымання ў спадчыну прастола, Фердынанд зрабіў непасрэдным пераемнікам малалетняга ўнука, [[Міхай I|Міхая I]]. Аднак праз тры гады пасля смерці Фердынанда Караль вярнуўся з-за межы, зрынуў сына і стаў валадарыць як Караль II. == Сям’я == Дзеці Фердынанда і Марыі: * [[Караль II|Караль]] ([[1893]]—[[1953]]), будучы кароль Румыніі Караль II * [[Елізавета, прынцэса Румыніі|Елізавета]] ([[1894]]—[[1956]]), у 1921 выйшла замуж за караля Грэцыі [[Георг II, кароль Грэцыі|Георга II]]. * [[Марыя, прынцэса Румыніі|Марыя]] ([[1900]]—[[1961]]), у 1922 выйшла замуж за караля Югаславіі [[Аляксандр I Карагеоргіевіч|Аляксандра I]], * [[Мікалай, прынц Румыніі|Мікалай]] ([[1903]]—[[1978]]), у 1931 жаніўся з Жаннай Дзімітрэску-Тахані * [[Ілеана Румынская|Ілеана]] ([[1909]]—[[1991]]), у 1931 выйшла замуж за эрцгерцага Антона Габсбург-Тасканскага, у другім шлюбе з Эцьенам Ісарэску * [[Мірча Румынскі|Мірча]] ([[1913]]—[[1916]]). {{зноскі}} {{start box}} {{succession box|before=[[Караль I]]|after=[[Міхай I]]|title=[[Спіс кіраўнікоў Румыніі|Кароль Румыніі]] <br />[[Выява:Kingdom of Romania - Big CoA.svg|50px]]|years=[[1914]]-[[1927]]}} {{end box}} {{Каралі Румыніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі румынскія]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны-Зігмарынгены]] [[Катэгорыя:Лідары краін-удзельніц Першай сусветнай вайны]] s81qx8l9d8rpznv0qdgyyusdrxmjk5v 0 205401 4183797 3743607 2022-08-11T20:39:24Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Караль}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Караль II | арыгінал імя = {{lang-ro|Carol al II-lea}} | выява = King Carol II of Romania young.jpg | шырыня = | апісанне выявы = | герб = Kingdom of Romania - Medium CoA.svg | пасада = [[Кароль Румыніі]] | сцяг = Royal standard of Romania (King, 1922 model).svg | перыядпачатак = [[8 чэрвеня]] [[1930]] | перыядканец = [[6 верасня]] [[1940]] | папярэднік = [[Міхай I]] | пераемнік = [[Міхай I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | пахаваны = [[Курця-дэ-Арджэш]] | дата смерці = | месца смерці = | веравызнанне = [[Праваслаўе]] | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | узнагароды = | манаграма =Royal monogram of Carol II of Romania.svg | шырыня манаграмы = 50px }} '''Ка́раль II''' ({{lang-ro|Carol al II-lea}}; {{Дата нараджэння|15|10|1893}}, [[замак Пелеш]], [[Сіная]], Румынія — {{Дата смерці|4|4|1953}}, [[Эштарыл]], Партугалія) — [[кароль]] [[Румынія|Румыніі]] з [[8 чэрвеня]] [[1930]] па [[6 верасня]] [[1940]] года, прадстаўнік дынастыі [[Гогенцолерн-Зігмарынген|Гогенцолернаў-Зігмарынгенаў]], маршал Румыніі (з 1930). == Біяграфія == Сын караля [[Фердынанд I, кароль Румыніі|Фердынанда]], з юнацкасці быў вядомы эксцэнтрычнымі паводзінамі і скандальным ладам жыцця. Паводле сведчаннях сучаснікаў, пакутаваў ад [[прыяпізм]]у, які штурхаў яго на «сексуальныя эскапады». Быў кароткачасова жанаты без ведама караля на прастачцы і меў ад гэтага шлюбу сына Мірчу Караля Ламбрына ([[1920]]—[[2006]]), які не быў прызнаны членам каралеўскай сям’і, аднак пазней, ужо пасля падзення манархіі, атрымаў у судзе права на прозвішча Гогенцолернаў-Зігмарынгенаў. У тым жа [[1920]] годзе Караль ажаніўся афіцыйна з прынцэсай [[Алена Грэчаская і Дацкая|Аленай Грэчаскай]], ад гэтага шлюбу ў наступным годзе нарадзіўся сын Міхай. Але неўзабаве адбыўся новы скандал: кронпрынц быў пазбаўлены правы пераходу ў спадчыну прастола ў снежні [[1925]] года (эміграваў з палюбоўніцай Аленай Вольф, яна ж Лупеску; гэта жанчына мела вялікі ўплыў на Караля і засталася з ім да канца жыцця). Пасля смерці бацькі ([[20 ліпеня]] [[1927]]) у [[1930]] годзе вярнуўся ў Румынію, зрушыў 8-гадовага сына [[Міхай I|Міхая I]] і ўзыйшоў на прастол. У 1938 годзе ўсталяваў дыктатуру, забараніў палітычныя партыі і прафсаюзы. З яго санкцыі быў забіты лідар нацыяналістаў [[Карнеліу Зеля Кадрану|Карнеліу Кадрану]]. Прытрымліваўся [[Вялікабрытанія|прабрытанскай]] арыентацыі. Пазбавіўшыся брытанскай падтрымкі, быў вымушаны прызнаць [[Венскі арбітраж|Венскі арбітраж 1940 года]] і [[далучэнне Бесарабіі да СССР]], неўзабаве пасля чаго быў зрынуты [[Іон Антанеску|Іонам Антанеску]] і пакінуў краіну, а каралём ізноў стаў Міхай. У [[1947]] годзе Караль і Алена Лупеску ажаніліся ў Бразіліі. У канцы таго ж года Румынію пакінуў і зрынуты Міхай, аднак ён не пажадаў сустракацца за мяжой з бацькам. Караль II памёр і быў пахаваны ў Партугаліі. Праз паўстагоддзя, у [[2003]] годзе, яго рэшткі былі перанесены ў Румынію, у [[Сабор у Курця-дэ-Арджэшы|Курця-дэ-Арджэш]], дзе былі пахаваны іншыя румынскія каралі. На перапахаванні прысутнічала яго ўнучка, дачка Міхая. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.hrono.ru/biograf/bio_k/karol2rum.php Біяграфія на сайце «Хронас»] {{start box}} {{succession box|before=[[Міхай I]]|after=[[Міхай I]]|title=[[Спіс кіраўнікоў Румыніі|Кароль Румыніі]] <br />[[Выява:Kingdom of Romania - Big CoA.svg|50px]]|years=[[1930]]—[[1940]]}} {{end box}} {{Каралі Румыніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі румынскія]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны-Зігмарынгены]] [[Катэгорыя:Філатэлісты Румыніі]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Курця-дэ-Арджэш]] r04whyny2c7ccarg11ol43370y12kbp 0 205409 4184076 3462317 2022-08-12T09:33:37Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Мушатаў]] у [[Мушаты]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki [[Выява:Moldova herb.jpg|thumb|Радавы герб Мушацінаў, пакладзены ў аснову дзяржаўнага [[Герб Малдовы|герба Малдовы]]]] '''Мушаты''', або '''Мушаціны''' — дынастыя [[гаспадар, тытул|гаспадароў]] [[Малдаўскае княства|Малдаўскага княства]] ў [[1374]]—[[1546]] гадах. Назва дынастыі адбываецца ад румынскага слова «{{lang|ro|musat}}», якое азначае «прыгожы». Найбольш выдатнымі гаспадарамі з дынастыі Мушатаў былі [[Аляксандр I Добры]], [[Стэфан III Вялікі]] і [[Пётр IV Рарэш]]. Апошнім прадстаўніком дынастыі Мушацінаў быў [[Ільяш Александру]]. Прадстаўнікі роду Мушатаў былі звязаны сувяззю шматлікіх шлюбных саюзаў з родам [[Басарабы|Басарабаў]], які кіраваў у суседняй [[Валашскае княства|Валахіі]]. Некаторыя з наступных малдаўскіх гаспадароў абгрунтоўвалі свае правы на прастол, даказваючы, што яны паходзяць з роду Мушатаў. == Прадстаўнікі == * [[Косця Мушат]] * [[Пётр I Мушат]] * [[Раман I Мушат]] * [[Стэфан I Мушат]] * [[Юга Бязногі]] * [[Аляксандр I Добры]] * [[Пётр IV Рарэш]] [[File:A Musat-ház családfája.jpg|800px|center]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://genealogy.euweb.cz/balkan/balkan18.html Сямейнае дрэва Мушатаў] [[Катэгорыя:Дынастыя Мушатаў|*]] [[Катэгорыя:гаспадары малдаўскія]] [[Катэгорыя:]] gweahoja8lzbaolp0wich0da7e01q9u 4184094 4184076 2022-08-12T09:47:06Z Artsiom91 31770 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Moldova herb.jpg|thumb|Радавы герб Мушацінаў, пакладзены ў аснову дзяржаўнага [[Герб Малдовы|герба Малдовы]]]] '''Мушаты''', або '''Мушаціны''' — дынастыя [[гаспадар, тытул|гаспадароў]] [[Малдаўскае княства|Малдаўскага княства]] ў [[1374]]—[[1546]] гадах. Назва дынастыі адбываецца ад румынскага слова «{{lang|ro|musat}}», якое азначае «прыгожы». Найбольш выдатнымі гаспадарамі з дынастыі Мушатаў былі [[Аляксандр I Добры]], [[Стэфан III Вялікі]] і [[Пётр IV Рарэш]]. Апошнім прадстаўніком дынастыі Мушацінаў быў [[Ільяш Александру]]. Прадстаўнікі роду Мушатаў былі звязаны сувяззю шматлікіх шлюбных саюзаў з родам [[Басарабы|Басарабаў]], які кіраваў у суседняй [[Валашскае княства|Валахіі]]. Некаторыя з наступных малдаўскіх гаспадароў абгрунтоўвалі свае правы на прастол, даказваючы, што яны паходзяць з роду Мушатаў. == Прадстаўнікі == * [[Косця Мушат]] * [[Пётр I Мушат]] * [[Раман I Мушат]] * [[Стэфан I Мушат]] * [[Юга Бязногі]] * [[Аляксандр I Добры]] * [[Пётр IV Рарэш]] [[File:A Musat-ház családfája.jpg|800px|center]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://genealogy.euweb.cz/balkan/balkan18.html Сямейнае дрэва Мушатаў] [[Катэгорыя:Дынастыя Мушатаў| ]] [[Катэгорыя:Гаспадары малдаўскія]] dpfwri4hri9ez2cp7gb34j8z556onuz 0 205424 4183658 4115291 2022-08-11T20:24:06Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Вацлаў II | арыгінал імя = {{lang-cs|Václav II.}} | выява = Jan Matejko, Wacław II Czeski.jpg | шырыня = 200px | апісанне выявы = Партрэт працы Яна Матэйкі | герб = EU Member States' CoA Series- Czech Republic.svg | шырыня герба = 80px | пасада = [[Кароль Чэхіі]] | перыядпачатак = [[1283]] | перыядканец = [[1305]] | папярэднік = [[Пржэмысл Отакар II]] | пераемнік = [[Вацлаў III]] | пад імем = | каранацыя = [[1297]], [[Прага]] | пасада_2 = [[Спіс каралёў Польшчы|Князь Кракава]] | перыядпачатак_2 = [[1291]] | перыядканец_2 = [[1300]] | папярэднік_2 = [[Пшэмысл II, кароль Польшчы|Пшэмысл II]] | пераемнік_2 = [[Уладзіслаў Лакеток]] | пад імем_2 = | каранацыя_2 = | пасада_3 = [[Спіс каралёў Польшчы|Кароль Польшчы]] | перыядпачатак_3 = [[1300]] | перыядканец_3 = [[1305]] | папярэднік_3 = [[Пшэмысл II, кароль Польшчы|Пшэмысл II]] | пераемнік_3 = [[Вацлаў III Чэшскі]] | пад імем_3 = | каранацыя_3 = [[1300]], [[Горад Гнезна|Гнезна]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Ва́цлав ІІ''' ({{lang-cs|Václav II.}}; [[27 верасня]] [[1271]] — [[21 чэрвеня]] [[1305]]) — [[кароль Чэхіі]] (1283—1305) з дынастыі [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]], а таксама князь кракаўскі (1290—1305), [[кароль Польшчы]] (1300—1305). Сын караля Багеміі [[Пржэмысл Отакар II|Пржэмысла II Отакара]] і яго другой жонкі [[Кунігунда Славанская|Кунігунды]], праўнук [[Міхаіл Усеваладавіч|Св. Міхаіла Чарнігаўскага]], пра-праўнук караля Германіі [[Філіп Швабскі|Філіпа Швабскага]]. Першым заснаваў збор законаў, якія тычыліся шахцёрскай справы. Правёў грашовую рэформу, пачаўшы чаканіць знакаміты [[пражскі грош]]. Спрабаваў заснаваць у [[Прага|Празе]] ўніверсітэт. У часы кіравання Вацлава ІІ [[Багемія]] была адной з найбуйнейшых і наймагутных дзяржаў Еўропы. == Раннія гады == У 1276 [[Рудольф I, кароль Германіі|Рудольф I]], Кароль Рымскі, абвясціў [[Імперская няміласць|імперскую няміласць]] Отакару і аблажыў [[Вена|Вену]]. Гэта вымусіла Отакара ў лістападзе 1276 падпісаць пагадненне, паводле якога ён аддаў усе правы на Аўстрыю і межавыя княствы, захаваўшы за сабой толькі Багемію і Маравію. Сын Отакара, Вацлаў, павінен быў жаніцца на дачцы Рудольфа, Юдзіфе. Аднак, ужо праз год Отакар паспрабаваў адваяваць страчанае, і ў 1278 загінуў у [[Бітва ля Сухіх Крут|бітве]], Вацлаву незадоўга да гэтага споўнілася сем гадоў. Паколькі Вацлаў быў малы, за яго кіраваў [[Атон V, маркграф Брандэнбурга|Атон V]], маркграф [[Маркграфства Брандэнбург|Брандэнбурга]], утрымліваючы яго ў якасці закладніка. Калі, Вацлаву споўнілася дванаццаць, у 1283, ён вярнуўся ў Багемію, да маці. Фактычная ўлада ў Чэхіі, тым часам засяродзілася ў руках мужа Кунегунды, чэшскага рыцара [[Завіш Віткавец|Завішы з Фалькенштэйна]]. У студзені 1285, Вацлаў ажаніўся з Юдзіфай Габсбургскай, дачкой Рудольфа, з якой ён быў заручаны з 1276. У 1290 муж маці быў абезгалоўлены па сумніўных абвінавачваннях, і Вацлаў пачаў кіраваць самастойна. == Кароль Чэхіі і Польшчы == У 1291 [[Пшэмысл II, кароль Польшчы|Пшэмысл II]], Вялікі Князь Польшчы, перадаў Кракаўскае княства Вацлаву. [[Кракаў]] асацыяваўся з вярхоўнай уладай у Польшчы, але Пшэмысл захаваў астатнія княствы і ў [[1295]] годзе каранаваўся як кароль Польшчы. Пасля смерці Пшэмысла ў [[1296]] годзе, Вацлаў стаў вярхоўным кіраўніком Польшчы і ў [[1300]] годзе быў каранаваны каралём ў горадзе [[Горад Гнезна|Гнезна]]. == Срэбра Кутна-Горы == У 1298 у Кутна-Горы (Цэнтральная Багемія) было знойдзена [[срэбра]]. Вацлаў зрабіў здабычу срэбра каралеўскай манаполіяй, узяў пад поўны кантроль грашовую сістэму, пачаўшы чаканіць [[пражскі грош]] і забараніўшы абарот срэбра ў неманетным відзе. Кутна-Гора (Кутэнберг) стала адным з найбагацейшых еўрапейскіх радовішчаў срэбра: паміж 1300 і 1340 з шахты здабывалася па 20 тон срэбра штогод. У 1300 Вацлаў апублікаваў новы каралеўскі кодэкс пра шахты (Ius regale montanorum). У гэтым афіцыйным дакуменце распісаны як адміністрацыйныя, так і тэхнічныя пастановы і ўмовы, неабходныя для горнай здабычы<ref>{{cite web|url=http://www.kutnahora.cz/index.php?sec=2&cid=89|title=Гісторыя Кутна-Горы (на чэшскім)|publisher=|accessdate=|archiveurl=https://www.webcitation.org/672wRk354?url=http://www.kutnahora.cz/index.php?sec=2|archivedate=19 красавіка 2012|deadurl=no}}</ref>. == Карона Венгрыі і смерць == [[Файл:WacławII.JPG|166px|right|thumb|друк Вацлава II]] Каралева Юдзіф памерла ў 1297 годзе. Другой жонкай Вацлава стала [[Эльжбета Рыкса]], дачка польскага караля [[Пшэмысл II, кароль Польшчы|Пшэмысла II]], (пазней яна выйшла замуж за [[Рудольф I, кароль Чэхіі|Рудольфа Габсбурга]], які стаў каралём Чэхіі на кароткі час). У 1301, памірае кароль Венгрыі [[Андраш III]], блізкі сваяк Вацлава, і з яго смерцю перарываецца дынастыя [[Арпады|Арпадаў]] па мужчынскай лініі. Вацлаў стаў адным з прэтэндэнтаў на трон, і атрымаў яго на карысць свайго маленькага сына ад часткі венгерскага дваранства. 27 жніўня 1301 гала, Вацлаў III быў каранаваны ў горадзе Секешфехервар, пад імем ''Ладзіслаў V'' (па-венгерску ''Ласла'', але ў венгерскай гістарыяграфіі ён згадваецца проста як Венцэль). Тым часам Венгрыя фактычна з’яўлялася некалькімі незалежнымі княствамі, якія вялі пастаянную палітычную барацьбу. Да 1303 года маладога Вацлава падтрымлівалі толькі ў сталіцы Будзе, і Вацлаву II прыйшлося забраць сына і венгерскую карону ў Прагу. Вацлаў II памёр у 1305 годзе, рыхтуючы захоп Аўстрыі, ва ўзросце 34 гадоў, верагодна ад сухот. Яго спадчыннікам стаў сын, [[Вацлаў III]], які стаў апошнім каралём з Пржэмысловічаў. == Кіраванне Вацлава II == Вацлаў II адзін з найбольш важных каралёў у гісторыі Чэхіі. Ён пабудаваў вялікую імперыю ад Балтыкі да Дуная. Ён здабыў для свайго роду тры каралеўскія кароны (Чэшскую, Венгерскую і Польскую). Вацлаў II стварыў вялікую армію, чаму спрыяла тое, што Чэхія была найбуйнейшым вытворцам срэбра ў Еўропе. Ён стварыў пражскі грош, які стаў еўрапейскай валютай на працягу стагоддзяў. Падчас яго кіравання адбылося значнае развіццё гарадоў і рамёстваў. Вацлаў планаваў заснаваць універсітэт. Сіла і багацце Багемскага каралеўства выклікалі і павагу і варожасць еўрапейскіх каралеўскіх фамілій. Яго сын, Вацлаў III, не змог захаваць імперыю, і неўзабаве пасля смерці Вацлава II, яна пачала распадацца. Прыйшоў канец славутай эпосе ў гісторыі Багемскага каралеўства, калі на працягу стагоддзя каралеўская дынастыя Пржэмысловічаў здолела зрабіць Багемію моцнай палітычна і эканамічна. == Сям’я == Двойчы жанаты: У 1285 у г.[[Хеб]], ажаніўся з [[Юдыта Габсбург|Юдзіфай Габсбургскай]] (1271—1297), дачкой [[Рудольф I (кароль Германіі)|Рудольфа I]]. Яна памерла нарадзіўшы 10 дзяцей: * Пржэмысл Отакар (6 мая 1288 — 19 лістапада 1288) * [[Вацлаў III]] (6 кастрычніка 1289 — 4 жніўня 1306); [[Кароль Чэхіі]], [[Кароль Венгрыі]] і [[Кароль Польшчы]] * Ганна, блізня Вацлава. Памерла ў дзяцінстве. * Ганна Багемская (Пржэмыслаўна) (10 кастрычніка 1290 — 3 верасня 1313), выйшла замуж у 1306 годзе за [[Генрых, кароль Чэхіі|Генрыха Харутанскага]] * Елізавета Багемская ([[Элішка Пржэмыслаўна]]) (20 студзеня 1292 — 28 верасня 1330), выйшла замуж у 1310 годзе за [[Іаан Люксембургскі|Іаана Люксембургскага]] * Гута (3 сакавіка 1293 — 3 жніўня 1294) * Ян (26 лютага 1294 — 1 сакавіка 1295) * Ян (21 лютага 1295 — 6 снежня 1296) * Маргрэт Багемская (Маркету Пржэмыслаўна) (21 лютага 1296 — 8 красавіка 1322), выйшла замуж у 1308 за [[Баляслаў III Марнатравец|Баляслава III]], сілезскага князя * Гута (*†21 мая 1297) У 1300 годзе ажаніўся з [[Эльжбета Рыкса|Эльжбетай Рыксай]] (1286—1335), дачкой караля Польшчы [[Пшэмысл II, кароль Польшчы|Пшэмысла II)]]. Нарадзілася адно дзіця: * Агнэса Багемская (15 чэрвеня 1305 — 4 студзеня 1337), замужам за сілезскім князем Генрыхам Яворскім. У Вацлава было шмат пазашлюбных дзяцей, адзін з якіх, [[Ян Волек]], стаў біскупам [[оламаўц]]кім. == Зноскі == {{заўвагі|2}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Манархі Польшчы}} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі польскія]] [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Каралі чэшскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIV стагоддзя]] ljc8k0imigo9z773o3642tne5zpv9j2 0 205456 4183542 3876056 2022-08-11T20:10:42Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Лавіса Шведская (Луіза)''' ({{lang-sv|Lovisa av Sverige}}; {{ДН|31|10|1851}}, [[Стакгольм]] — {{ДС|20|3|1926}}, [[Капенгаген]]) — [[Швецыя|шведская]] прынцэса, каралева [[Данія|Даніі]], жонка дацкага караля [[Фрэдэрык VIII|Фрыдэрыка VIII]]. Адзіная дачка шведскага караля [[Карл XV|Карла XV]] і [[Луіза Нідэрландская|Луізы Нідэрландскай]]. З дынастыі [[Бернадоты|Бернадотаў]]. == Біяграфія == [[28 ліпеня]] [[1869]] года ў Стакгольме Лавіса выйшла замуж за спадчыннага прынца Дацкага Фрэдэрыка VIII. У [[1906]] годзе, пасля ўзыходжання мужа, стала каралевай Даніі. Паколькі трон у Швецыі і [[Нарвегія|Нарвегіі]] жанчыны не ўспадкоўвалі, пасля смерці Карла XV каралём стаў яго брат [[Оскар II]]. Пасля скасавання [[Унія|уніі]] Швецыі і Нарвегіі Оскар II склаў з сябе паўнамоцтвы і на нарвежскі прастол [[18 лістапада]] [[1905]] года быў абраны сын Лавісы Карл, які прыняў імя Хокан VII. Лавіса памерла ў палацы [[Амаліенборг]] (Капенгаген) і была пахавана побач з мужам у саборы горада [[Роскіле]]. == Сям'я == Дзеці ад шлюбу з Фрэдэрыкам VIII: * [[Крысціян X|Крысціян]] (''Christian'', [[1870]]—[[1947]]) — кароль Даніі [[Крысціян X]]. * [[Хокан VII|Карл]] (''Carl'', [[1872]]—[[1957]]) — кароль Нарвегіі [[Хокан VII]]. * [[Луіза, прынцэса Дацкая|Луіза]] (''Louise'', [[1875]]—[[1906]]) — жонка прынца [[Шаумбург-Ліпэ]] Фрыдрыха з [[1896]] года. * [[Харальд, прынц Дацкі|Харальд]] (''Harald'', [[1876]]—[[1949]]) — муж прынцэсы [[Алена Адэлаіда Зондэрбург-Глюксбургская|Хелены Глюксбургскай]] з [[1909]] года. * [[Інгеборга, прынцэса Дацкая|Інгеборга]] (''Ingeborg'', [[1878]]—[[1958]]) — жонка прынца шведскага і нарвежскага [[Карл Шведскі, герцаг Вестэргётландскі|Карла]] з [[1897]] года. * [[Тыра Дацкая, 1880—1945|Тыра]] (''Thyra'', [[1880]]—[[1945]]). * [[Густаў Дацкі|Густаў]] (''Gustav'', [[1887]]—[[1944]]). * [[Дагмара, прынцэса Дацкая|Дагмара]] (''Dagmar'', [[1890]]—[[1961]]). {{зноскі}} == Літаратура == * Bomann-Larsen, Tor (2004): «Folket — Haakon & Maud II» {{ref-sv}}. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Даніі]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Швецыі]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Нарвегіі]] 4fvdv6wzd66a2yywulevukpyykld29g 0 205922 4183347 1826414 2022-08-11T13:06:41Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Асеняў]] у [[Асені]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki [[Файл:BULGARIA under Iwan ASSEN II.jpg|thumb|Балгарыя ў 1230 годзе пры Іване II Асені]] '''Асе́ні''' ({{lang-bg|Асеневци}}) — [[дынастыя]] [[Балгарскія цары|балгарскіх цароў]], паміж [[1187]] і [[1280]] гадамі. Дынастыя заснавана братамі [[Пётр IV|Пятром]] і [[Іван Асень I|Іванам Асенем]], ад мянушкі якога і атрымала назву дынастыя. На мяжы 1185 і 1186 гадоў з-за павышэння падаткаў у Балгарыі пачынаецца паўстанне супраць [[Візантыйская імперыя|Візантыі]], якое ўзначалілі браты. У выніку перамогі паўстання было створана [[Другое Балгарскае царства]], першымі кіраўнікамі якога і сталі браты. Першыя цары з дынастыі Асень насілі тытул «цара балгараў і валахаў», у гады найвышэйшага росквіту дзяржавы цар [[Іван Асень II]] называў сябе «царом балгараў і грэкаў». == Паходжанне == Паходжанне дынастыі, асабліва нацыянальнасць трох братоў Асень ([[Пётр IV|Пятра]], [[Іван Асень I|Івана Асеня]] і [[Цар Калаян|Калаяна]]) застаюцца прадметам дыскусіі. Ёсць тры асноўныя гіпотэзы адносна іх паходжання: # Валашская тэорыя ([[румыны]] або [[арумуны]]) — заснавана на тым, што ў хроніках прама гаворыцца пра тое што браты — влахі # Балгарская тэорыя — заснавана на здагадцы, што браты влахі не па нацыянальнасці, а выхадцы з вобласці [[Валахія]] # Цюркская тэорыя ([[полаўцы]] або [[печанегі]]) — некаторыя імёны першых кіраўнікоў маюць цюркскае паходжанне. Напрыклад, Белгун (мянушка [[Іван Асень I|Івана Асеня]]) з'яўляецца вытворным ад цюркскага слова «bilgun», якое азначала «мудры». == Кіраўнікі з дынастыі Асень == [[Выява:Bulgarian Asen dynasty monument Veliko Tarnovo Klearchos.jpg|thumb|220|Манумент Асенеўцы, Вяліка-Тырнава, скульптар праф. Крум Дамянаў]] {| class="wikitable" |[[Іван Асень I]] |[[1187]] — [[1196]] |разам з братам заснаваў [[Другое Балгарскае царства]] |- |[[Пётр IV]] |[[1186]] — [[1197]] |разам з братам заснаваў [[Другое Балгарскае царства]] |- |[[Цар Калаян|Калаян]] |[[1197]] — [[1207]] |малодшы брат Пятра IV і Івана Асеня I |- |[[Барыл]] |[[1207]] — [[1218]] |сын сястры цара Калаяна |- |[[Іван Асень II]] |[[1218]] — [[1241]] |сын Івана Асеня I |- |[[Каламан I Асень]] |[[1241]] — [[1246]] |сын Івана Асеня II |- |[[Міхаіл I Асень]] |[[1246]] — [[1256]] |сын Івана Асеня II |- |[[Каламан II Асень]] |[[1256]] — [[1256]] |унук Івана Асеня I |- |[[Міца Асень]] |[[1256]] — [[1257]] | |- |[[Канстанцін I Ціх|Канстанцін Асень Ціх]] |[[1257]] — [[1277]] | |- |[[Іван Асень III]] |[[1279]] — [[1280]] |унук Івана Асеня II |} Заўвага: строга кажучы, [[Міца Асень]] і [[Канстанцін I Ціх|Канстанцін Асень Ціх]] не з'яўляюцца прадстаўнікамі дынастыі Асеняў, з прычыны таго, што не былі звязаны крэўным сваяцтвам з братамі Асенямі. [[Міца Асень]] узяў імя Асень пры ўзыходжанні на прастол паколькі ён быў жанаты на Марыі, дачцы Івана Асеня II. [[Канстанцін I Ціх|Канстанцін Асень Ціх]] таксама ўзяў імя Асень пры каранацыі, каб падкрэсліць, што ён жанаты на ўнучцы цара Івана Асеня II. Пасля цары Балгарыі часта падкрэслівалі сваю пераемнасць (часам уяўную) з дынастыяй Асеняў. Частка дынастыі [[Шышман]]аў (пачынаючы з цара [[Іван Аляксандр|Івана Аляксандра]]) таксама з'яўляецца нашчадкамі Асеняў (праз адну з дочак Івана Асеня II). == Літаратура == * [[Іван Ангелаў Бажылаў|Божилов, Ив]]. Фамилията на Асеневци (1186—1460). София, 1985 (1995). {{ref-bg}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Асень}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Балгарыі]] [[Катэгорыя:Другое Балгарскае царства]] [[Катэгорыя:Дынастыя Асеняў]] n3kv7npaon65f9m65xsaruklw10edl9 0 206078 4183345 3664934 2022-08-11T13:06:31Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Шышманавічаў]] у [[Шышманавічы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{перанакіраванне|Шышман}} '''Шышманавічы''' ({{lang-bg|Шишмановци}}) — [[дынастыя]] [[Балгарскія цары|балгарскіх цароў]], з [[1323]] і да падзення [[Другое Балгарскае царства|Другога Балгарскага царства]] у [[1396]] (і далей да [[1422]] як васалы [[Асманская імперыя|турэцкага]] [[султан]]а). Заснавальнікам дынастыі быў [[дэспат, тытул|дэспат]] [[Відзінскае царства|Відзінскага княства]] [[Шышман, дэспат|Шышман I]], які кіраваў Відзінам у [[1280]]—[[1313]]. Пра яго паходжанне вядома толькі тое, што ён паходзіў з [[полаўцы|полаўцаў]]. Першым прадстаўніком дынастыі Шышманаў на балгарскім прастоле ў [[1323]] годзе стаў яго [[Міхаіл III Шышман|Міхаіл Шышман]]. == Кіраўнікі з дынастыі Шышманаў == {| class="wikitable" | |[[Шышман, дэспат|Шышман]] |[[1280]] — [[1313]] |[[дэспат, тытул|дэспат]] [[Відзінскае царства|Відзінскага княства]] |- | |[[Міхаіл III Шышман]] |[[1323]] — [[1330]] |цар, сын дэспата Шышмана |-— |[[Выява:King John Stephen of Bulgaria 19th Century.JPG|120px]] |[[Іван Стэфан]] |[[1330]] — [[1331]] |цар, сын Міхаіла Шышмана |- |[[Выява:Ivan Alexander.jpg|120px]] |[[Іван Аляксандр]] |[[1331]] — [[1371]] |цар, унук дэспата Шышмана |- |[[Выява:Ivan shishman.jpg|120px]] |[[Іван Шышман]] |[[1371]] — [[1395]] |цар, сын Івана Аляксандра |- |[[Выява:Sratsimir of Bulgaria.jpg|120px]] |[[Іван Срацімір]] |[[1356]] — [[1396]] |цар [[Відзінскае царства|Відзінскага царства]], сын Івана Аляксандра |- | |[[Канстанцін II Асень]] |[[1397]] — [[1422]] |цар [[Відзінскае царства|Відзінскага царства]] (як васал турэцкага султана), сын Івана Сраціміра |- |[[Выява:Prince fruzhin of bulgaria.jpg|120px]] |[[Фружын]] |пасля [[1454]] |князь у [[Вяліка-Тырнава|Вяліка-Тырнаве]] (як васал турэцкага султана), сын Івана Шышмана |- | |[[Міхаіл Шышманаў]] |да [[1492]] |бань у [[Сафія]] (як васал турэцкага султана) |- |[[Выява:Theodore ballina HD.jpg|120px]] |[[Шышман III]] |[[1593]] |цар (як кіраўнік паўстання супраць турэцкага султана) |- |[[Выява:Rstratimirovic.jpg|120px]] |[[Расціслаў Страшыміравіч]] |[[1686]] |князь (як кіраўнік паўстання супраць турэцкага султана) |} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Балгарыі]] [[Катэгорыя:Дынастыя Шышманавічаў]] ta205rtl8ptj95td4g3gs8ia5bmjinz 0 206698 4183626 4170589 2022-08-11T20:20:36Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = [[Спіс каралёў Францыі|кароль Аквітаніі]] | імя = Харыберт II | арыгінал імя = {{lang-la|Charibertus}} | парадак = | выява = Caribert II Tremissis Banassac 629 632.jpg | апісанне выявы = | шырыня = 300px | перыядпачатак = [[18 кастрычніка]] [[629]] | перыядканец = раней [[8 красавіка]] [[632]] | каранацыя = | папярэднік = [[Дагаберт I]] | пераемнік = Хільперык | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | жонка = | бацька = | маці = | дзеці = }} '''Харыберт II''' (каля [[614]] — раней {{Дата смерці|8|4|632}}) — кароль [[франкі|франкаў]] ('''[[629]]''' — '''[[632]]'''), з [[Меравінгі|дынастыі Меравінгаў]]. Сын [[Хлотар II|Хлотара II]] і Сіхільды. Імя Харыберт паходзіць ад [[Франкская мова|франкскага]] ''«Які ззяе ў войску»''. == Спроба Харыберта захапіць каралеўства == Пасля смерці бацькі, Харыберт, пры падтрымцы свайго дзядзькі па матчынай лініі Брадульфа зрабіў спробу захапіць каралеўства, але яго спроба мела мала поспеху, бо ён, паводле слоў [[Фрэдэгар]]а, быў просты розумам<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|56}}</ref>. Брадульф жа быў забіты герцагамі Амальгарам і Арнебертам і патрыцыем Вілебадам па загадзе [[Дагаберт I|Дагаберта I]]<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|58}}</ref>. == Каралеўства Харыберта == [[Выява:Frankish kingdoms in 628.jpg|thumb|left|350px|Каралеўства Харыберта II намалявана зялёным колерам]] Аднак у далейшым [[Дагаберт I]], па нечай добрай парадзе, вылучыў брату краіну на поўдзень ад [[Луара|Луары]] да [[Пірэнеі|Пірэнеяў]], якая ўключала ў сябе акругі гарадоў [[Тулуза|Тулузы]], [[Кагор]]а, [[Ажэн]]а, [[Сент]]а і [[Перыгё]], з умовай, што Харыберт ніколі не будзе прэтэндаваць на каралеўства іх бацькі. Гэтыя землі былі падараваны яму разам з дастатковым утрыманнем для яго двара. Сваёй сталіцай Харыберт зрабіў [[Тулуза|Тулузу]]. У [[632]] годзе яго армія скарыла ўсю Гасконь і, такім чынам, пашырыла яго каралеўства<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|57}}</ref>. == Смерць Харыберта == [[File:Blaye vestiges Abbaye Saint Romain.JPG|thumb|200px|Руіны абацтва Святога Рамана ў [[Блай, Жыронда|Блаі]], [[Жыронда]], дзе быў пахаваны Харыберт II ]] У далейшым паміж братамі захоўваліся добрыя адносіны, і Харыберт нават быў хросным бацькам сына [[Дагаберт I|Дагаберта]] [[Сігіберт III|Сігіберта]]<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|62}}</ref>. На 3-ем годзе кіраванні, Харыберт да сваіх уладанняў далучыў [[Гасконь]], паспяхова адбіў яе ў [[баскі|баскаў]]. Харыберт памёр раней [[8 красавіка]] [[632]] года ў [[Бле, Жыронда|Бле]] (магчыма, быў забіты па загадзе [[Дагаберт]]а). Ён пакінуў малалетняга сына па імі Хільперык, які ненадоўга перажыў яго. Гаварылі, што ў яго забойстве былі замяшаны людзі [[Дагаберт I|Дагаберта]]. [[Дагаберт I]] адразу ўзяў пад сваю ўладу ўсё каралеўства Харыберта, уключаючы [[Гасконь]], і загадаў герцагу Баронту ўзяць казну Харыберта і даставіць яму. Але вядома, што значная яе частка знікла з-за падману Баронта, і большая частка скарбаў была раскрадзена<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|67}}</ref>. {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" style="font-size: 95%;" |- | colspan=3 align="center" style="background:PowderBlue;"| '''[[Меравінгі|Дынастыя Меравінгаў]]''' |- | align="center" width="30%"| Папярэднік<br />'''[[Дагаберт I]]''' | align="center" style="background:WhiteSmoke;" width="40%"| &nbsp;'''[[Спіс каралёў Францыі|Кароль Аквітаніі]]&nbsp;<br />[[629]] — [[632]]''' | align="center" width="30%"| Пераемнік<br />'''Хільперык''' |- |} == Заўвагі == {{заўвагі}} == Літаратура == * {{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4}} * Книга истории франков = Das Buch von der Geschiche der Franken. // Quellen zur Geschichte des 7. und 8. Jahrhunderts. Ausgewaehlte Quellen zur deutschen Gechichte des Mittelalters. — Darmstadt, 1982. — Т. 4a. * Лебек С. Происхождение франков. V—IX века / Перевод В. Павлова. — М.: Скарабей, 1993. — Т. 1. — 352 с. — (Новая история средневековой Франции). — 50 000 экз. — ISBN 5-86507-001-0 * Западная Европа. // Правители Мира. Хронологическо-генеалогические таблицы по всемирной истории в 4 тт. / Автор-составитель В.В. Эрлихман. — Т. 2. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188204|title=CLOTAIRE II 584—629 |accessdate=2012-01-27}} * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/charibert_2_frankenkoenig_632.html |title = Charibert II von Frankenkoenig |publisher = Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2012-01-27 |lang = de |archiveurl = https://web.archive.org/web/20131216195952/http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/charibert_2_frankenkoenig_632.html |archivedate = 16 снежня 2013 |deadurl = yes }} * {{ВТ-ЭСБЕ|Хариберт}} {{Меравінгі}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы VII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] [[Катэгорыя:Каралі франкаў]] 6f9esaa6xkbfjdweexprrodkaw59son 0 206700 4183632 4170598 2022-08-11T20:21:03Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Хлотар}} {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = [[Спіс каралёў Францыі|кароль Аўстразіі]] | імя = Хлотар IV | арыгінал імя = {{lang-la|Chlotarius, Chlotacharius}}, {{lang-fr|Clotaire}} | парадак = | выява = | апісанне выявы = | шырыня = | перыядпачатак = [[717]] | перыядканец = [[719]] | каранацыя = | папярэднік = [[Хільперык II]] | пераемнік = [[Хільперык II]] | дата нараджэння = каля [[685]] | месца нараджэння = | дата смерці = 719 | месца смерці = | род = [[Меравінгі]] | жонка = | бацька = [[Дагаберт II]] (?) <br /> [[Тэадорых III]] (?) | маці = | дзеці = }} '''Хлотар IV''' ({{lang-fr|Clotaire IV}}; каля [[685]] — {{Дата смерці|||719}}) — кароль [[франкі|франкаў]] з [[717]] года. З дынастыі [[Меравінгі|Меравінгаў]], паходжанне яго невядома; паводле некаторых крыніцах сын [[Дагаберт II|Дагаберта II]], паводле іншых — [[Тэадорых III|Тэадорыха III]]. Хлотар быў у [[717]] годзе абвешчаны каралём [[Аўстразія|Аўстразіі]] [[маярдом]]ам [[Карл Мартэл|Карлам Мартэлам]], які тым часам вёў барацьбу з [[Нейстрыя]]й, якая прызнала каралём [[Хільперык II|Хільперыка II]], і меў патрэбу ў [[Меравінгі|Меравінгу]], ад імя якога ён мог бы кіраваць. Хлотар IV быў нікчэмным ценем караля. Імя Хлотар (ці Клотар — Chlotarius, або Хлатахарый — Chlotacharius — тое ж, што пазней Лотар) у перакладзе з [[Франкская мова|франкскай]] азначае ''«Які мае знакамітую армію»''. == Біяграфія == У [[717]] годзе Карл, вярнуўшыся ў [[Нейстрыя|Нейстрыю]] з войскамі для нападу на караля [[Хільперык II|Хільперыка II]] і яго маярдома [[Рагенфрыд]]а, пацвердзіў сваё вяршэнства перамогай у бітве пры [[Венсі]], каля [[Камбрэ]]. Ён пераследваў да [[Парыж]]а караля і маярдома, пасля чаго вярнуўся ў [[Кёльн]] ліквідаваць іншую сваю суперніцу — [[Плектруда|Плектруду]]. Зладзіўшыся з ёй, ён абвясціў Хлотара каралём Аўстразіі супраць Хільперыка, які падтрымліваў Рагенфрыда, а не Карла, у якасці кандыдата на пасаду маярдома. У [[718]] годзе, Карл ізноў разбіў Хільперыка пры [[Суасон]]е. Кароль бег са сваім саюзнікам, [[Эд Аквітанскі|Эдам Вялікім]], [[Герцаг Аквітаніі|герцагам Аквітаніі]], у яго [[каралеўства Аквітанія|герцагства]]. Неўзабаве Эд пакінуў саюз з Хільперыкам і запытаў міру. У абмен на прызнанне сябе каралём усіх франкаў, Хільперык адмовіўся ад прызначэння ўласнага маярдома на карысць Карла. Магчыма, Хлотар памёр у тым жа [[718]] годзе. Вядома, што ў [[719]] годзе Хільперык быў абвешчаны каралём усіх франкаў, што магло азначаць прызнанне яго з боку Карла з прычыны смерці Хлотара. Зрэшты, магчыма, што Хлотар яшчэ быў жывы, а памёр ён у [[719]], [[720]], ці нават у [[721]] годзе. Магчыма таксама, што Хлотар быў сынам (ці ўнукам) [[Хільдэберт III|Хільдэберта III]] або, можа быць, нават не быў Меравінгам па нараджэнні, а ўсяго толькі зручнай марыянеткай, якая служыла тагачасным палітычным мэтам Карла. Яго валадаранне, калі гэта можна так назваць, не адрознівалася паслядоўнасцю; зрэшты, ніякай рэальнай улады ён усё роўна не меў. {{зноскі}} == Літаратура == * Продолжатели Фредегара = Continuationes chronicarum quae dicuntur Fredegarii // The Fourth Book of the Cronicle of Fredegar with its continuations. — London: Thomas Nelson and Sons Ltd, 1960. * Книга истории франков = Das Buch von der Geschiche der Franken. // Quellen zur Geschichte des 7. und 8. Jahrhunderts. Ausgewaehlte Quellen zur deutschen Gechichte des Mittelalters. — Darmstadt, 1982. — Т. 4a. * Лебек С. Происхождение франков. V—IX века / Перевод В. Павлова. — М.: Скарабей, 1993. — Т. 1. — 352 с. — (Новая история средневековой Франции). — 50 000 экз. — ISBN 5-86507-001-0 * Западная Европа. // Правители Мира. Хронологическо-генеалогические таблицы по всемирной истории в 4 тт. / Автор-составитель В. В. Эрлихман. — Т. 2. == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188209|title=CLOTAIRE IV 718|accessdate= 2012-02-06}} * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/chlothar_4_frankenkoenig_719.html |title = Chlothar IV von Frankenkoenig |publisher = Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2012-02-06 |lang = de |archiveurl = https://web.archive.org/web/20131216202113/http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/chlothar_4_frankenkoenig_719.html |archivedate = 16 снежня 2013 |deadurl = yes }} * {{ВТ-ЭСБЕ|Хлотарь}} {{Пачатак схаванага блока |Рамка = |Спасылка = |Загаловак = Продкі Хлотара IV |Шрыфт_загалоўка = |Нахіл_загалоўка = |Фон_загалоўка = |Выраўноўванне_загалоўка = |Стыль_загалоўка = |Шрыфт_тэксту = |Нахіл_тэксту = |Фон_тэксту = |Выраўноўванне_тэксту =left |Стыль_тэксту = }} <center>{{ahnentafel-compact5 |style=font-size: 90%; line-height: 110%; |border=1 |boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0; |boxstyle_1=background-color: #fcc; |boxstyle_2=background-color: #fb9; |boxstyle_3=background-color: #ffc; |boxstyle_4=background-color: #bfc; |boxstyle_5=background-color: #9fe; |1=1. '''Хлотар IV, кароль франкаў''' |2=2. [[Тэадорых III |Тэадорых III, кароль франкаў]] |3=3. [[Храдэхільда (Клацільда)|Клацільда Герыстальская]] |4=4. [[Хлодвіг II|Хлодвіг II, кароль франкаў]] |5=5. [[Бацільда]] |6=6. [[Анзегізель|Анзегізель, маярдом Аўстразіі]] |7=7. [[Бега Андэнская|Бега Ландэнская]] |8=8. [[Дагаберт I|Дагаберт I, кароль франкаў]] |9=9. [[Нанцільда]] |10=10. невядома |11=11. невядома |12=12. [[Арнульф Мецкі]] |13=13. [[Дода Мецкая]] |14=14. [[Піпін Ландэнскі|Піпін Ландэнскі, маярдом Аўстразіі]] |15=15. [[Іта|Іта Мецкая]] |16=16. [[Хлотар II|Хлотар II, кароль франкаў]] |17=17. [[Бертэтруда]] |18=18. невядома |19=19. невядома |20=20. невядома |21=21. невядома |22=22. невядома |23=23. невядома |24=24. Бадагізель Аквітанскі |25=25. Ода Савойская |26=26. [[Арнаальд, епіскап Меца]] |27=27. Ода |28=28. невядома |29=29. невядома |30=30. [[Арнаальд, епіскап Меца]] |31=31. Ода }}</center> {{Канец утоенага блока}} {{Меравінгі}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы VIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралі франкаў]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] axpgy9lfkmjegejkx3qbvqw68dt75h7 0 206891 4184058 3930886 2022-08-12T09:19:18Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Аюбідаў]] у [[Аюбіды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki [[Файл:AyyubidGreatest.png|thumb| [[Султанат Аюбідаў]] пры Салах ад-Дзіне Юсуфе ў [[1188]] годзе.]] '''Айюбі́ды''' ({{lang-ar|الأيوبيون}}) — сярэднявечная мусульманская дынастыя [[Блізкі Ўсход|блізкаўсходніх]] кіраўнікоў [[курды|курдскага]] паходжання (1169—1525){{sfn|Исторический словарь|2000}}{{sfn|К. А. Панченко|2000}}<ref>{{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/kurdi_i_kurdski_vopros.html?page=0,1|title=Курды и курдский вопрос|last=Лазарев|first=Михаил|publisher=Кругосвет|accessdate=2014-01-31}}</ref>. Прадстаўнікі галоўнай лініі дынастыі Аюбідаў кіравалі [[Егіпет|Егіптам]] ([[1169]]—[[1252]], з [[1174]] года з тытулам ''Султан''), з'яўляючыся пры гэтым [[сюзерэн]]ам для бакавых галін дынастыі, якія кіравалі ў розных рэгіёнах [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]] (у Палесціне, Сірыі, Іраку, Аравіі, Малой Азіі). Першапачаткова [[васал]]ы [[дынастыя|дынастыі]] [[Зенгіды|Зенгідаў]] у [[Халеб]]е. Пасланыя ў [[1169]] годзе [[атабек]]ам [[Нур ад-Дзін Махмуд|Нур ад-Дзінам Махмудам]] на дапамогу [[Фаціміды|фацімідскаму халіфу]] для арганізацыі супраціўлення [[крыжакі|крыжакам]], атрымалі ад яго пасаду вялікага везіра Егіпта. Пасля [[смерць|смерці]] ў [[1171]] годзе апошняга [[халіф]]а [[аль-Адзід лі-Дзіні-Лах]]а, ліквідавалі [[Фаціміды|Фацімідскі халіфат]], фармальна абвясцілі [[Егіпет]] часткай дзяржавы [[султанат Зенгідаў|султаната Зенгідаў]] і прызналі [[духоўная ўлада|духоўную ўладу]] [[Абасіды|Абасідаў]]. У [[1174]] годзе абвясцілі [[незалежнасць]] ад дынастыі [[Зенгіды|Зенгідаў]] і пачалі свае заваяванні. Яе заснавальнік [[Салах-ад-Дзін]] зрынуў [[шыіты|шыіцкую]] дынастыю [[Фацімідскі халіфат|Фацімідаў]], абапіраючыся на цюркска-сельджукскія войскі, якія знаходзіліся ў [[Егіпет|Егіпце]]. Улада Аюбідаў распаўсюдзілася на [[Кірэнаіка|Кірэнаіку]] і [[Трыпалітанія|Трыпалітанію]] (1173), [[Емен]] (1173), [[Сірыя|Сірыю]] (1174), [[Месапатамія|верхнюю Месапатамію]] (1180-86). Яны нанеслі шэраг паражэнняў крыжакам, пераследвалі шыітаў. У рэлігійным жыцці ўмацоўвалася панаванне [[сунізм]]у. Усе выхадцы з роду [[Аюб]]а мелі ў самастойным кіраванні асобныя правінцыі. У [[1238]] годзе дзяржава распалася на ўдзелы. У [[1250]] годзе [[мамлюкі]] забілі апошняга султана з Аюбідаў і захапілі ўладу. [[Дзяржава Аюбідаў]] падзялялася на шматлікія ўдзелы. Глава дынастыі насіў тытул султана, іншыя члены дынастыі — [[малік]]аў і [[эмір|аміраў]]. У часы Аюбідаў усеагульнае распаўсюджанне атрымалі сацыяльныя інстытуты позняга [[Сярэднявечча]], а менавіта (у выніку [[рэформа | рэформы]] [[1181]] года) [[войска|ваенна]]-ленная сістэма ''[[ікта]]''. Пры захаванні рэгламентацыі і [[дзяржава | дзяржаўнай]] [[манаполія | манаполіі]] на вытворчасць і збыт некаторых відаў прадукцыі павялічвалася значэнне прыватна-[[гаспадарка | гаспадарчых]] адносін, свабоднага [[рамяство | рамяства]] і прыватнага [[гандаль | гандлю]]. У [[рэлігія | рэлігійным]] жыцці зацвердзілася перавага [[сунізм]]у, распаўсюдзіліся [[суфізм]] і [[дэрвішскія ордэны]]. Сацыяльнае і [[палітыка | палітычнае]] жыццё зведала ўплыў [[іран]]а-цюркскіх традыцый [[Сельджукідаў]]. Найважнейшыя прадстаўнікі: * [[Саладзін]] ([[1171]]—[[1193]]) {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Эйюбиды|[[Агафангел Яфімавіч Крымскі|Крымский А. Е.]],}} * {{кніга|спасылка частка=http://dic.academic.ru/dic.nsf/hist_dic/9026|частка=Айюбиды|загаловак=Исторический словарь|год=2000|ref=Исторический словарь}} * {{кніга|аўтар=К. А. Панченко|частка=Айюбиды|загаловак=Православная энциклопедия|спасылка частка=http://www.pravenc.ru/text/63746.html|месца=М.|год=2000|том=1|старонкі=345-347|ref=К. А. Панченко}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Дынастыя Аюбідаў| ]] [[Катэгорыя:Гісторыя ісламу]] [[Катэгорыя:Гісторыя Егіпта]] [[Катэгорыя:Гісторыя Курдыстана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Туніса]] 05uavlr9zw40xvuw16882ef9kjvkbwk 4184078 4184058 2022-08-12T09:34:03Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Дынастыя Аюбідаў]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Файл:AyyubidGreatest.png|thumb| [[Султанат Аюбідаў]] пры Салах ад-Дзіне Юсуфе ў [[1188]] годзе.]] '''Айюбі́ды''' ({{lang-ar|الأيوبيون}}) — сярэднявечная мусульманская дынастыя [[Блізкі Ўсход|блізкаўсходніх]] кіраўнікоў [[курды|курдскага]] паходжання (1169—1525){{sfn|Исторический словарь|2000}}{{sfn|К. А. Панченко|2000}}<ref>{{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/kurdi_i_kurdski_vopros.html?page=0,1|title=Курды и курдский вопрос|last=Лазарев|first=Михаил|publisher=Кругосвет|accessdate=2014-01-31}}</ref>. Прадстаўнікі галоўнай лініі дынастыі Аюбідаў кіравалі [[Егіпет|Егіптам]] ([[1169]]—[[1252]], з [[1174]] года з тытулам ''Султан''), з'яўляючыся пры гэтым [[сюзерэн]]ам для бакавых галін дынастыі, якія кіравалі ў розных рэгіёнах [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]] (у Палесціне, Сірыі, Іраку, Аравіі, Малой Азіі). Першапачаткова [[васал]]ы [[дынастыя|дынастыі]] [[Зенгіды|Зенгідаў]] у [[Халеб]]е. Пасланыя ў [[1169]] годзе [[атабек]]ам [[Нур ад-Дзін Махмуд|Нур ад-Дзінам Махмудам]] на дапамогу [[Фаціміды|фацімідскаму халіфу]] для арганізацыі супраціўлення [[крыжакі|крыжакам]], атрымалі ад яго пасаду вялікага везіра Егіпта. Пасля [[смерць|смерці]] ў [[1171]] годзе апошняга [[халіф]]а [[аль-Адзід лі-Дзіні-Лах]]а, ліквідавалі [[Фаціміды|Фацімідскі халіфат]], фармальна абвясцілі [[Егіпет]] часткай дзяржавы [[султанат Зенгідаў|султаната Зенгідаў]] і прызналі [[духоўная ўлада|духоўную ўладу]] [[Абасіды|Абасідаў]]. У [[1174]] годзе абвясцілі [[незалежнасць]] ад дынастыі [[Зенгіды|Зенгідаў]] і пачалі свае заваяванні. Яе заснавальнік [[Салах-ад-Дзін]] зрынуў [[шыіты|шыіцкую]] дынастыю [[Фацімідскі халіфат|Фацімідаў]], абапіраючыся на цюркска-сельджукскія войскі, якія знаходзіліся ў [[Егіпет|Егіпце]]. Улада Аюбідаў распаўсюдзілася на [[Кірэнаіка|Кірэнаіку]] і [[Трыпалітанія|Трыпалітанію]] (1173), [[Емен]] (1173), [[Сірыя|Сірыю]] (1174), [[Месапатамія|верхнюю Месапатамію]] (1180-86). Яны нанеслі шэраг паражэнняў крыжакам, пераследвалі шыітаў. У рэлігійным жыцці ўмацоўвалася панаванне [[сунізм]]у. Усе выхадцы з роду [[Аюб]]а мелі ў самастойным кіраванні асобныя правінцыі. У [[1238]] годзе дзяржава распалася на ўдзелы. У [[1250]] годзе [[мамлюкі]] забілі апошняга султана з Аюбідаў і захапілі ўладу. [[Дзяржава Аюбідаў]] падзялялася на шматлікія ўдзелы. Глава дынастыі насіў тытул султана, іншыя члены дынастыі — [[малік]]аў і [[эмір|аміраў]]. У часы Аюбідаў усеагульнае распаўсюджанне атрымалі сацыяльныя інстытуты позняга [[Сярэднявечча]], а менавіта (у выніку [[рэформа | рэформы]] [[1181]] года) [[войска|ваенна]]-ленная сістэма ''[[ікта]]''. Пры захаванні рэгламентацыі і [[дзяржава | дзяржаўнай]] [[манаполія | манаполіі]] на вытворчасць і збыт некаторых відаў прадукцыі павялічвалася значэнне прыватна-[[гаспадарка | гаспадарчых]] адносін, свабоднага [[рамяство | рамяства]] і прыватнага [[гандаль | гандлю]]. У [[рэлігія | рэлігійным]] жыцці зацвердзілася перавага [[сунізм]]у, распаўсюдзіліся [[суфізм]] і [[дэрвішскія ордэны]]. Сацыяльнае і [[палітыка | палітычнае]] жыццё зведала ўплыў [[іран]]а-цюркскіх традыцый [[Сельджукідаў]]. Найважнейшыя прадстаўнікі: * [[Саладзін]] ([[1171]]—[[1193]]) {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Эйюбиды|[[Агафангел Яфімавіч Крымскі|Крымский А. Е.]],}} * {{кніга|спасылка частка=http://dic.academic.ru/dic.nsf/hist_dic/9026|частка=Айюбиды|загаловак=Исторический словарь|год=2000|ref=Исторический словарь}} * {{кніга|аўтар=К. А. Панченко|частка=Айюбиды|загаловак=Православная энциклопедия|спасылка частка=http://www.pravenc.ru/text/63746.html|месца=М.|год=2000|том=1|старонкі=345-347|ref=К. А. Панченко}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Гісторыя ісламу]] [[Катэгорыя:Гісторыя Егіпта]] [[Катэгорыя:Гісторыя Курдыстана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Туніса]] bl1wwer7igms0kv6g741tjl7zu3j8eu 4184079 4184078 2022-08-12T09:36:28Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Файл:AyyubidGreatest.png|thumb| [[Султанат Аюбідаў]] пры Салах ад-Дзіне Юсуфе ў [[1188]] годзе.]] '''Айюбі́ды''' ({{lang-ar|الأيوبيون}}) — сярэднявечная мусульманская дынастыя [[Блізкі Ўсход|блізкаўсходніх]] кіраўнікоў [[курды|курдскага]] паходжання (1169—1525){{sfn|Исторический словарь|2000}}{{sfn|К. А. Панченко|2000}}<ref>{{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/kurdi_i_kurdski_vopros.html?page=0,1|title=Курды и курдский вопрос|last=Лазарев|first=Михаил|publisher=Кругосвет|accessdate=2014-01-31}}</ref>. Прадстаўнікі галоўнай лініі дынастыі Аюбідаў кіравалі [[Егіпет|Егіптам]] ([[1169]]—[[1252]], з [[1174]] года з тытулам ''Султан''), з'яўляючыся пры гэтым [[сюзерэн]]ам для бакавых галін дынастыі, якія кіравалі ў розных рэгіёнах [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]] (у Палесціне, Сірыі, Іраку, Аравіі, Малой Азіі). Першапачаткова [[васал]]ы [[дынастыя|дынастыі]] [[Зенгіды|Зенгідаў]] у [[Халеб]]е. Пасланыя ў [[1169]] годзе [[атабек]]ам [[Нур ад-Дзін Махмуд|Нур ад-Дзінам Махмудам]] на дапамогу [[Фаціміды|фацімідскаму халіфу]] для арганізацыі супраціўлення [[крыжакі|крыжакам]], атрымалі ад яго пасаду вялікага везіра Егіпта. Пасля [[смерць|смерці]] ў [[1171]] годзе апошняга [[халіф]]а [[аль-Адзід лі-Дзіні-Лах]]а, ліквідавалі [[Фаціміды|Фацімідскі халіфат]], фармальна абвясцілі [[Егіпет]] часткай дзяржавы [[султанат Зенгідаў|султаната Зенгідаў]] і прызналі [[духоўная ўлада|духоўную ўладу]] [[Абасіды|Абасідаў]]. У [[1174]] годзе абвясцілі [[незалежнасць]] ад дынастыі [[Зенгіды|Зенгідаў]] і пачалі свае заваяванні. Яе заснавальнік [[Салах-ад-Дзін]] зрынуў [[шыіты|шыіцкую]] дынастыю [[Фацімідскі халіфат|Фацімідаў]], абапіраючыся на цюркска-сельджукскія войскі, якія знаходзіліся ў [[Егіпет|Егіпце]]. Улада Аюбідаў распаўсюдзілася на [[Кірэнаіка|Кірэнаіку]] і [[Трыпалітанія|Трыпалітанію]] (1173), [[Емен]] (1173), [[Сірыя|Сірыю]] (1174), [[Месапатамія|верхнюю Месапатамію]] (1180-86). Яны нанеслі шэраг паражэнняў крыжакам, пераследвалі шыітаў. У рэлігійным жыцці ўмацоўвалася панаванне [[сунізм]]у. Усе выхадцы з роду [[Аюб]]а мелі ў самастойным кіраванні асобныя правінцыі. У [[1238]] годзе дзяржава распалася на ўдзелы. У [[1250]] годзе [[мамлюкі]] забілі апошняга султана з Аюбідаў і захапілі ўладу. [[Дзяржава Аюбідаў]] падзялялася на шматлікія ўдзелы. Глава дынастыі насіў тытул султана, іншыя члены дынастыі — [[малік]]аў і [[эмір|аміраў]]. У часы Аюбідаў усеагульнае распаўсюджанне атрымалі сацыяльныя інстытуты позняга [[Сярэднявечча]], а менавіта (у выніку [[рэформа | рэформы]] [[1181]] года) [[войска|ваенна]]-ленная сістэма ''[[ікта]]''. Пры захаванні рэгламентацыі і [[дзяржава | дзяржаўнай]] [[манаполія | манаполіі]] на вытворчасць і збыт некаторых відаў прадукцыі павялічвалася значэнне прыватна-[[гаспадарка | гаспадарчых]] адносін, свабоднага [[рамяство | рамяства]] і прыватнага [[гандаль | гандлю]]. У [[рэлігія | рэлігійным]] жыцці зацвердзілася перавага [[сунізм]]у, распаўсюдзіліся [[суфізм]] і [[дэрвішскія ордэны]]. Сацыяльнае і [[палітыка | палітычнае]] жыццё зведала ўплыў [[іран]]а-цюркскіх традыцый [[Сельджукідаў]]. Найважнейшыя прадстаўнікі: * [[Саладзін]] ([[1171]]—[[1193]]) {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Эйюбиды|[[Агафангел Яфімавіч Крымскі|Крымский А. Е.]],}} * {{кніга|спасылка частка=http://dic.academic.ru/dic.nsf/hist_dic/9026|частка=Айюбиды|загаловак=Исторический словарь|год=2000|ref=Исторический словарь}} * {{кніга|аўтар=К. А. Панченко|частка=Айюбиды|загаловак=Православная энциклопедия|спасылка частка=http://www.pravenc.ru/text/63746.html|месца=М.|год=2000|том=1|старонкі=345-347|ref=К. А. Панченко}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Гісторыя ісламу]] [[Катэгорыя:Гісторыя Егіпта]] [[Катэгорыя:Гісторыя Курдыстана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Туніса]] [[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] qckqaiwlyj25s6bbnc4d1jwr50r7eud 0 208296 4184019 1900285 2022-08-12T08:47:59Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Баліялаў]] у [[Баліялы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Баліялы (Бэліялы)''' ({{lang-en|Balliol}}) — англа-шатландскі дваранскі род, прадстаўнікі якога займалі прастол каралеўства [[Шатландыя]] ў канцы [[XIII стагоддзе|XIII]]—пачатку [[XIV]] стагоддзя. Заснавальнік дынастыі Баліял — [[Нармандыя|нармандскі]] рыцар Рэнар дэ Баель ({{lang-fr|Renard de Bailleul}}), у [[1066]] г. прыбыў у [[Англія|Англію]] у складзе войскаў [[Вільгельм I Заваёўнік|Вільгельма Заваёўніка]]. Яго сын і спадчыннік Бернард дэ Баель атрымаў ад караля зямельныя ўладанні ў [[Дарэм]]е і [[Нартумберленд]]зе, дзе ён пабудаваў [[замак Барнард]], стаўшы 1-м баронам Барнард-Касла. [[Джон дэ Баліял]], 5-ы барон Барнард-Касла, у [[1223]] г. ажаніўся з [[Дэрваргіла Голуэйская|Дэрваргілай Голуэйскай]], адной са спадчынніц вялікага кельцкага графства [[Голуэй, вобласць|Голуэй]] у паўднёва-заходняй Шатландыі. Джон Баліяль і яго жонка вядомыя як заснавальнікі аднаго з першых каледжаў [[Оксфардскі ўніверсітэт|Оксфардскага ўніверсітэта]]. Дэрваргіла па маці, Маргарыце Шатландскай, даводзілася ўнучкай [[Давід Хантынгданскі|Давіду Хантынгданскаму]], малодшаму брату шатландскіх каралёў [[Малкальм IV|Малкальма IV]] і [[Вільгельм I Леў|Вільгельма Льва]]. Гэта дало магчымасць сыну Дэрваргілы, [[Іаан I, кароль Шатландыі|Іаану Баліялю]] прад'явіць прэтэнзіі на шатландскі прастол пасля смерці ў [[1290]] г. каралевы [[Маргарыта, каралева Шатландыі|Маргарыты]], апошняй прадстаўніцы [[Данкельдская дынастыя|Данкельдскай дынастыі]]. == Каралі Шатландыі == * [[Іаан I, кароль Шатландыі|Іаан I Баліял]], кароль Шатландыі ў [[1292]]—[[1296]] гг., зрынуты англійскім каралём [[Эдуард I|Эдуардам I]]. * [[Эдуард, кароль Шатландыі|Эдуард Баліял]], кароль Шатландыі ў [[1332]]—[[1336]] гг., сын Іаана I, аспрэчваў карону ў караля [[Давід II, кароль Шатландыі|Давіда II]] з дынастыі [[Брусы|Брусаў]]. Эдуард Баліял дзяцей не меў і з яго смерцю ў [[1365]] г. дынастыя Баліял спыніла існаванне. Іх імя ўвекавечыў адзін з найстарэйшых каледжаў Оксфарда — [[каледж Баліял]]. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Род Баліялаў|*]] [[Катэгорыя:Англійская арыстакратыя]] [[Катэгорыя:Шатландская арыстакратыя]] ii00ddlyvm3in3eb16adon5hweeegda 0 209483 4183739 3965205 2022-08-11T20:31:58Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Свен Кнутсан''' (каля [[1016]]—[[1035]]) — кіраўнік [[Нарвегія|Нарвегіі]] ([[1030]]—[[1035]] гады) у перыяд уваходжання Нарвегіі ў склад англа-дацкай дзяржавы [[Кнуд Вялікі|Кнуда Вялікага]]. Кіраванне Свена адзначылася ўзмацненнем жорсткасці дзяржаўнай адміністрацыі і мецяжамі нарвежцаў супраць дацкай улады. Свен быў старэйшым незаконнанароджаным сынам [[Кнуд Вялікі|Кнуда Вялікага]], караля [[Англія|Англіі]], [[Данія|Даніі]] і [[Нарвегія|Нарвегіі]], і [[Эльфгіфу Нартгемптанская|Эльфгіфу Нартгемптанскай]], дачкі Эльфгельма, [[элдармен]]а [[Нартумбрыя|Нартумбрыі]]. У [[1030]] годзе юны Свен быў прызначаны сваім бацькам намеснікам Нарвегіі. Верагодна, Кнуд планаваў пасля сваёй смерці падзяліць тэрыторыю сваёй дзяржавы паміж Свенам і сваім законным сынам [[Хардэкнуд]]ам, пакінуўшы першаму Нарвегію, а другому — Англію і Данію. Незадоўга да прыбыцця Свена ў Нарвегію яе прастол паспрабаваў захапіць [[Олаф II Святы|Олаф Святы]], былы нарвежскі кароль, зрынуты Кнудам Вялікім. Але войскі Олафа пацярпелі паражэнне ў [[бітва пры Стыкластадзіры|бітве пры Стыкластадзіры]], а сам прэтэндэнт быў забіты. Гэта дазволіла Свену зацвердзіцца ў Нарвегіі. Вялікі ўплыў на Свена і яго палітыку ў Нарвегіі аказвала яго маці Эльфгіфу Нартгемптанская. Яна фактычна кіравала краінай ад імя свайго сына. Эльфгіфу і Свен працягвалі курс Кнуда Вялікага на ўмацаванне цэнтральнай улады, спрабуючы ўвесці ў Нарвегіі дзяржаўную сістэму па дацкім узоры. Былі павышаны падаткі, уведзены новыя павіннасці сялян на карысць караля, а таксама сталі больш жорсткім пакаранні за шэраг крымінальных злачынстваў супраць дзяржавы і грамадскага парадку. Гэта выклікала абурэнне нарвежцаў. У краіне ўзнік і стаў хутка распаўсюджвацца культ Святога Олафа, кіраванне якога цяпер успаміналі з падзякай, і рух за аднаўленне старажытнай нарвежскай каралеўскай дынастыі супраць дацкай узурпацыі. Паўстанне супраць Свена ўзначаліў [[Тругві Прэтэндэнт]], які назваў сябе сынам караля [[Олаф I Тругвасан|Олафа Тругвасана]] і ірландскай каралевы Гіды (Гюды), але неўзабаве Прэтэндэнт быў разбіты. У [[1033]] годзе Свен і яго маці былі вымушаны бегчы з [[Тронхейм]]а на поўдзень краіны. Каля двух гадоў ім яшчэ ўдавалася падтрымліваць уладу Даніі ў Паўднёвай Нарвегіі, аднак у [[1035]] годзе, незадоўга да смерці Кнуда Вялікага, у краіну вярнуўся [[Магнус I Высакародны|Магнус Высакародны]], сын Олафа Святога, які адразу быў прызнаны каралём. Свен і Эльфгіфу былі выгнаны з Нарвегіі. Па шляху ў Англію Свен Кнутсан сканаў. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Англасаксонская хроніка]] * Stenton, F. Anglo-Saxon England. Oxford, 1973 {{start box}} {{succession box | title = [[Кароль Нарвегіі]] | before = [[Кнуд Вялікі]] | after = [[Магнус I Высакародны|Магнус I]] | years = [[1030]] — [[1035]]}} {{end box}} {{Продкі}} {{Каралі Нарвегіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Англасаксонскі перыяд]] [[Катэгорыя:Пазашлюбнае нашчадства манархаў Даніі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кнютлінгі]] d8nz0vo0wyqx5utwjt0ammg607gtxym 0 209496 4183741 4029047 2022-08-11T20:32:06Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} {{цёзкі|Харальд}} '''Харальд I Сінязубы''' Гормсан ({{lang-da|Harald Blåtand}}, {{lang-no|Harald Blåtann}}; [[930-я]]—[[1 лістапада]] [[986]]?) — кароль [[Данія|Даніі]] і [[Нарвегія|Нарвегіі]]. Паводле распаўсюджанай версіі атрымаў [[Мянушка|мянушку]] з-за цёмнага колеру зубоў; слова ''blå'' у той час азначала значна цямнейшы колер, чым сіні. Атрымаў трон у спадчыну ад свайго бацькі [[Горм Стары|Горма Старога]], у гонар якога ўсталяваў адзін з [[Рунныя камяні ў Елінгу|рунных камянёў у Елінгу]] (Малы, або камень Горма). Святы Каталіцкай царквы<ref>[http://www.heiligenlexikon.de/BiographienH/Harald_Blaatand.html Harald_Blaatand]</ref>. == Біяграфія == === Унутраная і знешняя палітыка === [[Выява:Harald bluetooth.PNG|thumb|left|Данія (чырвоны) і яе суседзі пры Харальдзе I Сінязубым]] Пры Харальдзе I у [[965]] годзе Данія афіцыйна прыняла [[хрысціянства]]. Гэта рашэнне, галоўным чынам, было прадыктавана палітычнымі выгодамі такога кроку — паляпшэннем адносін з суседняй [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыяй]] і асвечаным хрысціянскім светам у цэлым. У [[976]] годзе аб’яднаныя сілы датчан і верных [[ярл]]у [[Хокан II Магутны|Хокану II Магутнаму]] нарвежцаў перамаглі караля [[Нарвегія|Нарвегіі]] [[Харальд II Шэрая Шкура|Харальда II Шэрую Шкуру]]. Пасля гэтага ярл стаў фактычна каралём Нарвегіі, хоць спачатку ён усё ж прызнаваў вярхоўную ўладу караля Даніі, але калі ў [[986]] годзе Харальд паспрабаваў прымусіць Хокана прыняць хрысціянства, і той цалкам разарваў адносіны з ім. У гэтым жа годзе датчане распачалі ўварванне ў Нарвегію, якое скончылася няўдачай. === Надпіс на камені з Елінга === [[Выява:Runenstein Blauzahn 2.jpg|thumb|left|Вялікі [[Рунныя камяні ў Елінгу|рунны камень]] у [[Елінг]]у, або камень Харальда.]] Надпіс на рунным камені з Елінгу сцвярджае, што Харальд «скарыў усю Данію». Сэнс гэтых слоў дагэтуль не зусім зразумелы. Высоўвалася некалькі версій: * Харальд першапачаткова валодаў толькі часткай [[Ютландыя|Ютландыі]] і заваяваў суседнія тэрыторыі, * Харальд перамог усіх супернікаў, якія аспрэчвалі яго права на карону, * Магчыма пад гэтым мелася на ўвазе тое, што Харальд у [[983]] годзе ў саюзе з [[Бодрычы|абадрытамі]] выцесніў немцаў з паўднёвых тэрыторый Даніі. Мяркуецца, што менавіта падчас вайны з немцамі Харальдам былі пабудаваны пяць (яшчэ адзін меркавана ў той жа самы час) [[дацкія кругавыя замкі|кругавых замкаў]] на тэрыторыі Даніі і [[паўвостраў Сконэ|Сконэ]]. === Смерць === Паводле раннесярэднявечнай крыніцы ([[Адам Брэменскі]], або [[Саксон Граматык]]), Харальд быў забіты падчас вайны са сваім сынам [[Свен I Вілабароды|Свенам]]. Прычынай рознагалосся называюцца прыхільнасць Харальда да царквы, спробы ўмацаваць дзяржаву і пашырыць яго паўнамоцтвы, у той час як Свен быў язычнікам і аддаваў перавагу традыцыйным набегам. Аднак аб’ектыўнасць крыніцы падвяргаецца сумневу. Паводле адной з версій, Харальд Сінязубы памёр у [[Ёмсбарг]]у.<ref>T. D. Kendrick, A History of the Vikings, Courier Dover Publications, 2004, p.182, ISBN 0-48-643396-X</ref> == Сям’я == Быў жанаты тройчы # Гунхільда # Това, дачка Мсцівоя Абадрыцкага # Гірыд, дачка [[Олаф II Б'ёрнсан|Олафа II Б’ёрнсана]] кіраўніка Швецыі Ад гэтых шлюбаў нарадзіліся: * [[Хокан Харальдсен|Хокан]] (-987) * [[Гунхільд Харальдоцір|Гунхільд]] (забіта 13 лістапада 1002). Жонка Паліга Дэваншырскага, загінула разам з мужам падчас [[разня ў дзень Св. Брайса|разні ў дзень Святога Брайса]], арганізаванай [[кароль Англіі|каралём Англіі]] [[Этэльрэд Неразумны|Этэльрэдам Неразумным]]. * [[Ціра Харальдоцір|Ціра]] (-1000). Жонка: 1) [[Стырб'ёрн Моцны|Стырб’ёрна Моцнага]], шведскага конунга; 2) [[Бурыслаў Вендскі|Бурыслава]], кіраўніка вендаў; 3) [[Олаф I Тругвасан|Олафа I Тругвасана]] * [[Свен I Вілабароды]] (960-я — 1014). Магчыма ад наложніцы. Кароль Даніі з [[985]] года, Нарвегіі з [[1002]] года, Англіі з [[1013]] года. Муж 1) Гунхільды (або дачкі [[Мешка I|Мешкі Польскага]], або [[Бурыслаў Венедскі|Бурыслава Вендскага]]) памерла ў 1013 годзе; 2) [[Сігрыд Гордая]]. == Памяць == У канцы [[XX]] — пачатку [[XXI]] стагоддзя была створана бесправодная тэхналогія для аб’яднання розных электронных прылад. Яна была названа [[Bluetooth]]. Гэта звязана з дзейнасцю караля Харальда, які аб’яднаў народы на тэрыторыі сучасных Даніі і Сконэ, дзе і была распрацавана гэта тэхналогія. Цікава, што першапачаткова слова {{lang-en2|Bluetooth}} было проста кодам праекта. {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Гаральд}} * ''Гвин Джонс'' Викинги. Потомки Одина и Тора = A history of the vikings / Пер. с англ. З. Ю. Метлицкой. — Центрполиграф. — М., 2007. — 445 с. — (Загадки древних цивилизаций). — 5 000 экз. — ISBN 978-5-9524-3095-2. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361190 |title = KINGS of DENMARK 935—1042 (FAMILY of GORM) |format = |work = Foundation for Medieval Genealogy |publisher = |accessdate = 2010-04-27 |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/61AEaHa7d?url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361190 |archivedate = 23 жніўня 2011 |deadurl = no }} {{Каралі Даніі}} {{каралі Нарвегіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Каралі нарвежскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы X стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кнютлінгі]] ixgh207cydsw3pb7y9bka68d4zzypwz 0 209497 4183745 4167733 2022-08-11T20:32:23Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Горм Стары | арыгінал імя = {{lang-da|Gorm den Gamle}} | выява = Gorm-the-old.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Горм Стары. Аўтар Аўгуст Карл Вільгельм Томсен (1813-86) | пасада = [[кароль Даніі]] | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | папярэднік = [[Кнуд I Хардэкнуд]] | пераемнік = [[Харальд I Сінязубы]] | нацыянальнасць = | веравызнанне = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = }} '''Горм Стары''' ({{lang-da|Gorm den Gamle}}; [[910-я]]—[[958]]?) — кароль [[Данія|Даніі]]. == Біяграфія == Сын дацкага караля [[Кнуд I Хардэкнуд|Кнуда I Хардэкнуда]]. Паводле слоў яго нашчадка, дацкага караля [[Свен II Эстрыдсен|Свена II Эстрыдсена]], Горм кіраваў з [[Елінг]]у ўсёй Даніяй і, хутчэй за ўсё, [[Шлезвіг]]ам. Паходжанне мянушкі не зусім зразумелае. Горм не быў ні старым, ні прастадушным, раннія крыніцы сведчаць пра яго адкрытасць і прагматызм, калі справа тычылася адносін з хрысціянскімі суседзямі на поўдні. У часы Горма большасць датчан ушаноўвала [[Германа-скандынаўская міфалогія|старажытнагерманскіх багоў]], але ўжо падчас кіравання яго сына [[Харальд I Сінязубы|Харальда I Сінязубага]] Данія афіцыйна прыняла [[хрысціянства]]. [[Выява:Jelling-Kirche noerdlicher Huegel.jpg|thumb|left|Паўночны курган у [[Елінг]]у, «магіла Цюры», жонкі Горма Старога]] Сцвярджаецца, што рэшткі Горма былі знойдзены на месцы першай хрысціянскай царквы ў Елінгу, пабудаванай пры Харальдзе. Лічыцца, што яны былі перанесены з узгорка, дзе ён быў першапачаткова пахаваны, а сам узгорак быў пераўтвораны ў памятнае месца. Ад Горма вядзецца радавод усіх [[Каралі Даніі|дацкіх манархаў]], да кіруючай у наш час каралевы [[Маргрэтэ II]], што робіць Данію найстарэйшай бесперапыннай [[манархія]]й у Еўропе (у свеце яна саступае толькі [[Спіс імператараў Японіі|Японіі]]). Горм Стары быў жанаты з [[Ціра Выратавальніца Даніі|Цірай (або Цюрай)]], якая атрымала мянушку «Выратавальніца Даніі»<ref>''[[Сноры Стурлусан]]''. «[[Круг Зямны]]»: «[[Сага пра Хальвдана Чорнага]]» (глава V).</ref>. Яе імем быў названы [[астэроід]] [[(115) Ціра]], адкрыты ў 1871 годзе. {{зноскі}} == Літаратура == * Гвин Джонс. Викинги. Потомки Одина и Тора = A history of the vikings / Пер. с англ. З. Ю. Метлицкой. — Центрполиграф. — М., 2007. — С. 104—110. — 445 с. — (Загадки древних цивилизаций). — 5 000 экз. — ISBN 978-5-9524-3095-2. == Спасылкі == * {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361190 |title = KINGS of DENMARK 935—1042 (FAMILY of GORM) |format = |work = Foundation for Medieval Genealogy |publisher = |accessdate = 2010-04-27 |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/61AEaHa7d?url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361190 |archivedate = 23 жніўня 2011 |deadurl = no }} * {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://www.treffpunkt-howaldt.de/vorfahren_c03_1.htm |title = Runensteine in Jelling |format = |work = Treffpunkt-Howaldt |publisher = |accessdate = 2010-04-27 |lang = de |description = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110928095226/http://www.treffpunkt-howaldt.de/vorfahren_c03_1.htm |archivedate = 28 верасня 2011 |deadurl = yes }} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы X стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кнютлінгі]] dyytmle34wq90sm0v5micsksmhszx2x 0 209559 4183713 3763245 2022-08-11T20:28:49Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Нільс''' — кароль [[Данія|Даніі]] з роду Эстрыдсенаў, які кіраваў у 1104—1134 гг. == Біяграфія == Сын [[Свен II Эстрыдсен|Свена II]] і [[Гюда|Гюды]]. Быў жанаты на Маргарэт, дачцы караля Швецыі Інгэ і Ульвхільд, дачцы Харальда Фінсана. Адпраўляючыся ў [[Палесціна|Палесціну]], кароль Эйрык Велікадушны прызначыў кіраўніком свайго сына Харальда, але Харальд наклікаў на сябе ўсеагульную нянавісць рабаваннямі і іншымі благімі ўчынкамі. На сходзе ў Ізеры народ выбраў каралём Нільса, малодшага сына Свена. У сілу свайго слабога характару ён падаў знаці шмат свабоды і яна неўзабаве перастала падпарадкоўвацца каралю. Кіраўніком [[Шлезвіг]]а Нільс прызначыў свайго пляменніка [[Кнуд Лавард|Кнуда Лаварда]]. Ён быў майстэрскім палкаводцам і адораным маладым чалавекам. Ад імператара Лотара ён атрымаў у лен [[Абадрыты|Абадрыцкае каралеўства]] і стаў магутным. Гэта выклікала падазрэнне Нільса і яго сына [[Магнус Моцны|Магнуса]]. На Ражство 1131 г. Магнус запрасіў Кнута сустрэцца з ім у лесе і там засек яго. Гэта стала нагодай для міжусобнай вайны. Малодшы брат Кнута, [[Эрык II, кароль Даніі|Эрык Эмунэ]] абвясціў сябе мсціўцам. Жыхары Шлезвіга паўсталі супраць караля. Стары Нільс павінен быў прынесці клятву, што не вінаваты ў смерці пляменніка і выгнаць свайго сына-забойцу. Але неўзабаве Магнус вярнуўся, схіліў на свой бок бацьку і пачаў вайну з Эрыкам. У 1134 г. Эйрык і Магнус змагаліся ля заліва Фодвіг і Эйрык атрымаў перамогу. У бітве паў сам Магус. Нільс бег у Ютландыю. Каб уціхамірыць смуту, ён завяшчаў дзяржаву Эрыку і яго брату Харальду, але гэта не выратавала яго ад гвалтоўнай смерці. Калі кароль спыніўся ў Шлезвігу, тут паднялося паўстанне. Гараджане ўварваліся ў палац, забілі караля і ўсіх, хто спрабаваў яго абараніць. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] l485xjrxmxuvg8fdmbldx36tso9edzc 0 209562 4183723 3696538 2022-08-11T20:29:26Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Эрык}} {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = кароль [[Данія|Даніі]] | імя = Эрык IV Плужны Грош (Плоўпенінг) | арыгінал імя = Erik 4. Plovpenning | парадак = | выява = Erik plovpenning.jpg | перыядпачатак = [[1241]] | перыядканец = [[9 жніўня]] [[1250]] | каранацыя = | папярэднік = [[Вальдэмар II]] | пераемнік = [[Абель, кароль Даніі|Абель]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | у шлюбе = | бацька = | маці = }} '''Эрык IV Плужны Грош (Плоўпенінг)''' ({{lang-da|Erik 4. Plovpenning}}, [[1216]] — [[9 жніўня]] [[1250]]) — кароль [[Данія|Даніі]] з [[1241]] года. Сын [[Вальдэмар II|Вальдэмара II]] і прынцэсы [[Берэнгарыя Партугальская|Берэнгарыі Партугальскай]], брат дацкіх каралёў [[Абель, кароль Даніі|Абеля]] і [[Крыстафер I, кароль Даніі|Крыстафера I]]. З [[1232]] года суправіцель свайго бацькі. == Біяграфія == Кароткі перыяд яго кіравання адзначаны грамадзянскай вайной паміж братамі. Асабліва люта ён змагаўся супраць Абеля, герцага [[Шлезвіг]]а, які імкнуўся заняць незалежную пазіцыю і быў падтрыманы графамі [[Гольштэйн]]а. Эрык здушыў паўстанне сялян [[Сканія|Сканіі]]. Прычынай паўстання паслужылі цяжкія падаткі, уведзеныя Эрыкам. Падаткі спаганяліся за выкарыстанне плуга — т.зв. «падатак з плуга», з-за якога ён атрымаў сваю мянушку ({{lang-da|Plovpenning}}). Пасля цяжкай перамогі над Абелем у 1250 годзе Эрык вёў перамовы аб заключэнні перамір’я, але ў тым жа годзе падчас праезду праз Шлезвіг быў запалонены братам і змешчаны ў турму, дзе быў забіты, меркавана людзьмі Абеля. Ад шлюбу з Ютай Саксонскай у Эрыка засталіся некалькі дочак. Самыя вядомыя з іх: * ''Сафія'' — жонка караля [[Швецыя|Швецыі]] [[Вальдэмар I Біргерсан|Вальдэмара]]; * ''[[Інгеборга Эрыксдатэр|Інгеборга]]'' ([[1244]] — [[26 сакавіка]] [[1287]]) — жонка караля [[Нарвегія|Нарвегіі]] [[Магнус VI Хокансан Лагабётэр|Магнуса VI]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] obq99umoqb8tf5zzqi3xuasls6tlm1a 0 209576 4183702 4016172 2022-08-11T20:28:09Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Кнуд Лавард |арыгінал імя = {{lang-da|Knud Lavard}} |выява = Knut Lavard.jpg |шырыня = |апісанне выявы = Кнуд Лавард. Выява ў царкве Вігерстэда каля [[Рынгстэд]]а. |герб = |подпіс герба = |шырыня герба = |пасада = [[Герцаг Шлезвіга|ярл Шлезвіга]] |пад імем = |перыядпачатак = 1115 |перыядканец = 1131 |папярэднік = |пераемнік = [[Магнус Моцны]] |троннае імя = |каранацыя = |адрачэнне = |спадчыннік = [[Вальдэмар I Вялікі]] |пасада_2 = [[князь бодрычаў|кароль Венедаў]] |пад імем_2 = |перыядпачатак_2 = 1129 |перыядканец_2 = 1131 |папярэднік_2 = [[Святаполк, князь бодрычаў]] |пераемнік_2 =[[Прыбыслаў Вагрскі]] і [[Ніклат]] |троннае імя_2 = |каранацыя_2 = |каментарый = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |пахаваны = |пахавана = |род = |імя пры нараджэнні = |бацька = |маці = |муж = |жонка = |дзеці = |адукацыя = |дзейнасць = |веравызнанне = |узнагароды = |аўтограф = |манаграма = |шырыня манаграмы = |сайт = }} '''Кнуд Лавард''' ({{lang-da|Knud Lavard}}, {{ДН|12|3|1096}} — {{ДС|7|1|1131}}) — сын караля Даніі [[Эрык I, кароль Даніі|Эрыка I]]. == Герцаг Шлезвіга == На выбарах караля пасля смерці Эрыка I Кнуд не разглядаўся ў якасці прэтэндэнта, паколькі яму ў той час было менш 10 гадоў. У выніку каралём быў выбраны брат Эрыка [[Нільс, кароль Даніі|Нільс]]. У [[1115]] годзе<ref>Напрыклад {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361199 |title= KNUD "Lavard/the Lord" |accessdate=}}, {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/mittelalter/koenige/daenemark/knut_4_laward_koenig_1131.html |title = Knut IV. Laward |author = |date = |work = Genealogie des Mittelalters |publisher = |accessdate = |lang = de |archiveurl = https://www.webcitation.org/6DR96FnZj?url=http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/mittelalter/koenige/daenemark/knut_4_laward_koenig_1131.html |archivedate = 5 студзеня 2013 |deadurl = no }} Іншыя крыніцы называюць 1119 год {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://my.raex.com/~obsidian/scand.html#Slesvik |title = Slesvik |format = |work = Regnal chronologies |publisher = |accessdate = |lang = |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/6DR97p6hs?url=http://my.raex.com/~obsidian/scand.html#Slesvik |archivedate = 5 студзеня 2013 |deadurl = no }}</ref> кароль зрабіў яго [[ярл]]ам [[Паўднёвая Ютландыя|Паўднёвай Ютландыі]] ([[Шлезвіг]]а), і наступныя 15 гадоў ён правёў у бітвах з [[венды|вендамі]]. Пазней Кнуд сам абвясціў сябе герцагам ({{lang-da|hertug}}) Шлезвіга. Урэшце Кнуду ўдалося ўсталяваць мір на мяжы, а пасля таго як у [[1129]] княжацкі род вендаў загас, [[Лотар II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|імператар]] [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] зрабіў яго князем і дараваў тытул [[герцаг]]а [[Гольштэйн]]скага. == Кароль бодрычаў == Кнуд, купіўшы ў [[1129]] годзе ў Лотара права называцца каралём бодрычаў, прызнаў сябе васалам імператара. У гэты ж год ён уварваўся ў сваё каралеўства і заснаваў Альберг. Паланіўшы падчас уварвання іншага прэтэндэнта на трон [[Прыбыслаў Вагрскі|Прыбыслава]]<ref>[[Гельмальд]] называе яго пляменнікам [[Генрых, князь бодрычаў|Генрыха]] 49. Пра Кнута</ref> і [[Ніклат]]а («старэйшага ў бодрыцкай зямлі»), Кнуд стаў кіраваць над бодрычамі. Палонныя ў кайданах былі адпраўлены ў вязніцу Шлезвіга, дзе і знаходзіліся да таго часу пакуль не заплацілі выкуп і не прызналі Кнута сваім кіраўніком. Кнуд быў заступнікам [[Віцэлін]]а і Людальфа, якія працягвалі хрысціянізацыю земляў. == Забойства і яго наступствы == Кнуд быў даволі папулярны і ўспрымаўся як пераемнік свайго дзядзькі, гэтым ён нажыў сабе ворагаў пры каралеўскім двары, якія падвяргалі сумневу яго лаяльнасць і асцерагаліся яго блізкасці да імператара, васалам якога ён быў як валадар Гольштэйна. Невядома, ці мелі падазрэнні падставу, але ў [[1131]] годзе яго супернік, сын караля Нільса [[Магнус Моцны|Магнус]], арганізаваў забойства Кнуда — у лесе Харальдстэд ({{lang-da|Haraldsted}}) на поўнач ад [[Рынгстэд]]а ў цэнтры [[востраў Зеландыя|Зеландыі]]. Гэта забойства справакавала паўстанне, якое перарасло ў грамадзянскую вайну. У вырашальнай бітве паміж прыхільнікамі дзвюх партый [[4 чэрвеня]] [[1134]] годзе ля бухты Фотэвік у [[правінцыя Сконэ|Сконэ]] Магнус загінуў, Нільс бег, але пазней таксама быў забіты. Барацьба за трон працягвалася яшчэ шмат гадоў, пакуль у [[1157]] да ўлады не прыйшоў сын Кнуда [[Вальдэмар I Вялікі|Вальдэмар]], які нарадзіўся праз некалькі дзён пасля яго смерці. Папулярнасць у народзе, каварнае забойства і наступнае ўзыходжанне яго сына спрыялі хуткай кананізацыі Кнуда ў [[1170]] годзе. Сваю мянушку ''Lavard'' Кнуд атрымаў ад вендаў (абадрытаў), яна азначае ''Валадар''. Гэта слова мае то ж паходжанне, што і [[англ.]] ''Lord''. У 1131 годзе пасля гібелі Кнуда Лаварда бодрыцкую дзяржаву падзялілі Прыбыслаў і Ніклат. == Сям’я == Прыблізна з 1116 года муж [[Інгеборга Кіеўская|Інгеборгі]], дачкі [[Мсціслаў Уладзіміравіч Вялікі|Мсціслава Вялікага]] * Маргарэт * Крысцін Жонка [[Магнус IV Сляпы|Магнуса IV Сляпога]]. * Катрын Жонка Праслава, трэцяга сына [[Ніклат]]а * [[Вальдэмар I Вялікі]] (1131—1182) Кароль Даніі з 1157. Жанаты на [[Сафія Уладзіміраўна|Сафіі Рускай]]. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Гельмальд|Гельмальд з Босау]]. ''[[Славянская хроніка]]''. [http://www.vostlit.info/haupt-Dateien/index-Dateien/G.phtml Кніга 1 глава 49] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/DENMARK.htm#_Toc196361199 |title= KNUD "Lavard/the Lord" |accessdate=2012-12-28}} * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/mittelalter/koenige/daenemark/knut_4_laward_koenig_1131.html |title = Knut IV. Laward |author = |date = |work = Genealogie des Mittelalters |publisher = |accessdate = 2012-12-28 |lang = de |archiveurl = https://www.webcitation.org/6DR96FnZj?url=http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/mittelalter/koenige/daenemark/knut_4_laward_koenig_1131.html |archivedate = 5 студзеня 2013 |deadurl = no }} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Святыя Даніі]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] [[Катэгорыя:Герцагі шлезвігскія]] nh3g6ojq9qk4kmo73n6o9ysn19ww8wa 0 209591 4183724 3876088 2022-08-11T20:29:30Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Эрык}} {{ДД}} [[Выява:Erikklippingssegl.jpg|thumb|300px|пячатка Эрыка V]] '''Эрык V Кліпінг''' (або ''Гліпінг'') ({{lang-da|Erik 5. Klipping}}, [[1249]] — [[22 лістапада]] [[1286]], Фіндэруп, каля [[горад Вібарг|Вібарга]]) — кароль [[Данія|Даніі]] з [[1259]] года. Сын дацкага караля [[Крыстафер I, кароль Даніі|Крыстафера I]] і [[Маргрэтэ Памеранская|Маргрэтэ Памеранскай]]. == Барацьба за трон == Да [[1264]] года кіраваў пад заступніцтвам маці, удавы Маргрэтэ Памеранскай. У [[1261]] годзе армія караля была разбіта аб’яднанымі сіламі [[Шлезвіг]]а і [[Гольштэйн]]а пад кіраўніцтвам [[Якаб Эрландсен|Якаба Эрландсена]], з якім канфліктаваў яшчэ бацька Эрыка. Эрык і яго маці былі захоплены ў палон. У перыяд [[1261]]—[[1262]] знаходзіўся ў няволі ў Гольштэйне, пазней яго перавезлі ў [[Брандэнбург]]. У 1264 годзе быў вызвалены пры ўмяшанні [[Рымскі Папа|Рымскага Папы]] і нямецкіх князёў. Бесперапынная барацьба паміж Эрыкам і яго прыхільнікамі з аднаго боку і сям’ёй ранейшага караля [[Абель, кароль Даніі|Абеля]] з іншага вымусіла каралеву Маргрэтэ напісаць ліст Рымскаму Папе [[Урбан IV, Папа Рымскі|Урбану IV]] (каля [[1262]]/[[1263]]) з просьбай дазволіць жанчыне атрымаць у спадчыну дацкі прастол, такім чынам даўшы шанец адной з сясцёр Эрыка стаць кіруючай каралевай Даніі ў выпадку смерці маладога караля (на той момант у яго не было дзяцей). Папа Рымскі, відаць, пагадзіўся, але падобны сцэнарый не быў рэалізаваны — прастол атрымаў у спадчыну сын [[Эрык VI, кароль Даніі|Эрык]], названы ў гонар дзядзькі [[Эрык IV, кароль Даніі|Эрыка IV]]. Эрык спрабаваў навязаць сваю ўладу царкве і знаці. Канфлікт з дваранствам для Эрыка вырашыўся ўдала. Пасля смерці свайго стрыечнага брата, герцага Шлезвіга, у [[1272]] годзе Эрык атрымаў кантроль над Шлезвігам, а ў [[1276]], насуперак пазіцыі магнатаў, абвясціў пераемнікам свайго сына Эрыка. Але ў [[1282]] годзе ён вымушаны прыняць пагадненне, якое абмежавала яго ўладу ({{lang-da|Håndfæstning}} — свайго роду дацкая [[Вялікая хартыя вольнасцей]]). Хартыя абавязвала караля склікаць штогадовы сход знаці і вышэйшага духавенства, абараняла дваран ад безпадстаўнага зняволення. У 1270-х гадах напаў на [[Смоланд]]. == Забойства Эрыка == Эрык быў забіты [[22 лістапада]] [[1286]] года. Многія магутныя дваране на чале з маршалам [[Стыг Андэрсан Хвідэ|Стыгам Андэрсанам Хвідам]] былі абвешчаны па-за законам. Ці сапраўды яны мелі якое-небудзь дачыненне да забойства ў маленькай вёсцы Фіндэруп ({{lang-da|Finderup}}) каля Вібарга, дагэтуль не вядома. Смерць караля азначала, што яны страцілі амаль усю ўладу і ўплыў, якія ім даравала хартыя 1282 года, бо новы кароль не быў звязаны гэтым пагадненнем. Забойства Эрыка, які быў заколаты ў сне, — сярэднявечная тайна, якая так і не была разгадана. Некаторыя гісторыкі паказвалі на герцага паўднёвай [[Ютландыя|Ютландыі]] як на магчымага забойцу, але доказы гэтай версіі так і не былі выяўлены. == Мянушка караля == Паходжанне мянушкі караля «Кліпінг» (або «Гліпінг») спрэчнае. Самая распаўсюджаная версія — мянушка азначала сярэднявечную манету, якая стала «падрэзанай» і скарацілася пры дэвальвацыі. Папулярнае раней тлумачэнне, што Эрык часта міргаў ({{lang-da|glippe}}), цяпер не лічыцца агульнапрынятым. == Шлюбы і дзеці == У [[1273]] годзе ажаніўся з Агнэсай Брандэнбургскай ({{lang-de|Agnes von Brandenburg}}, [[1257]] — [[29 верасня]] [[1304]]) — дачкой [[маркграф]]а [[Брандэнбург]]скага Іагана I. Дзеці: * Эрык (''Erik'', [[1274]] — [[13 лістапада]] [[1319]]) — кароль Даніі [[Эрык VI, кароль Даніі|Эрык VI]]; * Крыстафер (''Christoffer'', [[1276]] — [[2 жніўня]] [[1332]]) — кароль Даніі [[Крыстафер II, кароль Даніі|Крыстафер II]]; * Вальдэмар (''Valdemar'', пам. [[1304]]); * Рыхіза (''Richiza'', пам. [[27 кастрычніка]] [[1308]]); * [[Марта Дацкая, каралева Швецыі|Маргрэтэ]] (''Margrete'', пам. [[2 сакавіка]] [[1341]]) — жонка шведскага караля [[Біргер Магнусан, кароль Швецыі|Біргера Магнусана]]; * Катарынэ (''Katarine'', [[1278]]—[[1283]]); * Элізабет (''Elisabet'', [[1280]]—[[1283]]). {{зноскі}} == Літаратура == * ''Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite'' == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Каралі Даніі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі дацкія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] [[Катэгорыя:Забітыя манархі]] 9jwls69qhudvjbt5lu9bt68bl96vx0o 0 210091 4183395 4075396 2022-08-11T13:45:26Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Шан]] у [[Шан (дынастыя)]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Шан}} {{Гістарычная дзяржава |назва = Дзяржава Шан <br /> Дзяржава Інь <br /> Дзяржава Шан-Інь |саманазва = [[Кітайская мова|кіт.]]: [[wiktionary:商|商]][[wiktionary:朝|朝]] <br /> [[wiktionary:殷|殷]][[wiktionary:代|代]] |статус = [[Дзяржава]] |гімн = |сцяг = |апісанне_сцяга = |герб = |апісанне_герба = |карта = China 1.jpg |памер = 280px |апісанне = |p1 = дынастыя Ся |flag_p1 = |p2 = |flag_p2 = |p3 = |flag_p3 = |p4 = |flag_p4 = |утворана = [[1600 да н.э.]] |ліквідавана = [[1027 да н.э.]] |s1 = дынастыя Чжоу |flag_s1 = |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 = |дэвіз = |сталіца = [[Іньсюй]], [[Чжаагэ]] |гарады = |мова = [[Старажытнакітайская]] |валюта = |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча = |насельніцтва = 150—200 тыс. чал. |форма_кіравання = [[Манархія]], [[Феадалізм]] |дынастыя = [[Дынастыя Шан]] |тытул_кіраўнікоў = |рэлігія = [[Кітайская народная рэлігія]] |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = |Дата1 = |Год1 = |Этап2 = |Дата2 = |Год2 = |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |Этап7 = |Дата7 = |Год7 = |Этап8 = |Дата8 = |Год8 = |Этап9 = |Дата9 = |Год9 = |Этап10 = |Дата10 = |Год10 = |Этап11 = |Дата11 = |Год11 = |дадатковы_параметр2 = |змесціва_параметра2 = |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |заўв = }} '''Дзяржава Шан''' ([[Кітайская мова|кіт.]]: [[wiktionary:商|商]][[wiktionary:朝|朝]]), альтэрнатыўныя назвы '''дзяржава Інь''' ([[Кітайская мова|кіт.]]: [[wiktionary:殷|殷]][[wiktionary:代|代]]) або '''дзяржава Шан-Інь''' — дзяржаўнае ўтварэнне, якое існавала з [[1600 да н.э.|1600]] па [[1027 да н.э.|1027]] год да нашай эры ў землях на поўнач ад выхаду р. [[Хуанхэ]] на Вялікую кітайскую раўніну. Дзяржава Шан была папярэдніцай дзяржавы [[дынастыя Чжоу|Чжоу]]. Шан з’яўляецца першым кітайскім дзяржаўным утварэннем, рэальнасць існавання якога пацверджана не толькі археалагічнымі знаходкамі, але таксама наратыўнымі і эпіграфічнымі пісьмовымі крыніцамі. Найбольш падрабязнае апісанне гісторыі Шан змешчана ў сачыненні [[Сыма Цянь|Сыма Цяня]] «Гістарычныя запіскі». У выніку раскопак былі выяўлены [[цзягувэнь]] — [[іерогліф|іерагліфічныя]] надпісы на панцырах чарапах і [[варажбітныя косці|варажбітных касцях]] жывёл, а таксама [[бронза]]вых, [[Нефрыт, камень|нефрытавых]], [[кераміка|керамічных]], каменных вырабах. Вялікая колькасць знаходак была зроблена на тэрыторыі сталіцы [[Іньсюй]] ({{Кітайская||殷墟|Yīnxū|Іньсюй}}), якая была размешчана ў раёне сучаснага горада [[Аньян, Кітай|Аньян]] у правінцыі [[Хэнань]]. Тэрыторыя старажытнага горада ўключана ў спіс сусветнай спадчыны [[ЮНЕСКА]]. == Гісторыя == [[Кітай]]скія [[археолаг]]і звязваюць раннюю дынастыю Шан з археалагічнымі культурамі [[Эрлітоу (культура)|Эрлітоу]] і [[Эрліганг (культура)|Эрліганг]]. Паводле легенды, род кіраўнікоў Шан адбываўся ад [[Сюань-сяа]], сына імператара [[Хуан-дзі]]. Вядома, што ў звяржэнні [[дынастыя Ся|папярэдняй дынастыі]] дапамагаў міністр [[І-інь]]. Паводле [[Шы цзі|«Гістарычных запісак»]] [[Сыма Цянь|Сыма Цяня]] правадыры Шан перамяшчалі сваю сталіцу шэсць разоў. Прыкладна з 1300 года да н.э. яны перасяліліся ў раён суч. г. Аньяна. Ваенныя канфлікты дзяржавы былі галоўным чынам звязаны з адбіццём нападаў качавых плямёнаў (галоўным чынам гэта былі плямёны [[жун]] і [[дзі]]) на поўначы тэрыторыі Шан. У канцы існавання Шан абвастрыліся адносіны з кіраўнікамі ўладання Чжоу, размешчанага ў заходняй частцы даліны р. Вэйхэ. У 1027 г. да н.э. [[Дзі Сінь]], апошні шанскі кіраўнік, здзейсніў самагубства пасля таго, як яго армія была разгромлена Чжоу. Ёсць версія, што яго армія здрадзіла Дзі Сіню і перайшла на бок войскаў чжоўскага кіраўніка [[У-ван]]а ў вырашальнай бітве пры Му-е. Уладу над шанцамі ён перадаў сыну Дзі Сіня — [[У Гэн]]у. Неўзабаве шанцы паднялі мяцеж, у які апынуўся ўцягнуты і У Гэн. Рэгент Чжоу-гун, які кіраваў у той час у Чжоу, здушыў мяцеж. Ён перасяліў частку шанскай знаці і сялян у паўднёва-ўсходнюю частку Вялікай раўніны, дзе ўзнікла [[царства Сун|ўладанне Сун]]. Спадчыннікі кіраўнікоў Шан працягвалі кіраваць там на працягу некалькіх стагоддзяў да падзення Сун. == Дзяржаўны лад == Палітычны статус розных слаёў насельніцтва быў разнастайным. [[Ван, тытул|Ван]] валодаў [[Улада-ўласнасць|уладай-уласнасцю]], быў сакральнай фігурай (ён быў першасвятаром). Ён выконваў урачыстыя рытуалы ў гонар памерлых продкаў ''дзі''. Лічылася, што ён з’яўляўся пасроднікам паміж светам жывых і памерлымі продкамі. Улада спачатку, з часоў У Дзіна да У І, перадавалася або ад брата да брата, або ад дзядзькі да пляменніка. Пачынаючы з вана У І нормай стала перадача ўлады ад бацькі да сына. Малодшыя сваякі ванаў, якія не маглі прэтэндаваць на вышэйшую ўладу, з’яўляліся родапачынальнікамі [[клан]]аў. Асяроддзе вана (апарат адміністрацыі, воіны) мела прывілеяваны статус у параўнанні з сялянамі. Чыноўнікі падзяляліся на вышэйшых адміністратараў, ніжэйшых чыноўнікаў-распарадчыкаў і асоб, адказных за ваенную падрыхтоўку і паляванне. == Насельніцтва == Насельніцтва дзяржавы Шан галоўным чынам было [[Мангалоідная раса|мангалоідным]] і складала прыкладна 150—200 тысяч чалавек. == Эканоміка == === Земляробства, жывёлагадоўля, збіральніцтва, паляванне === Шанцы займаліся земляробствам, культывавалі [[пшаніца|пшаніцу]], [[ячмень]], [[бабы]], [[фасоль]], [[Каноплі|каноплі]], розную [[гародніна|гародніну]] і [[садавіна|садавіну]], [[Чуміза|чумізу]]. Менавіта ў шанскі перыяд кітайцы пачалі займацца [[шаўкаводства]]м. З свойскіх жывёл пераважалі [[свіння|свінні]] і [[сабака|сабакі]], сустракаліся таксама [[Карова|каровы]] і [[Конь|коні]], [[авечка|авечкі]] і [[Каза|козы]], [[Курыца|куры]], [[Качка|качкі]] і [[Гусь|гусі]]. Магчыма, выкарыстоўваліся прыручаныя [[слон|сланы]]. Шанцы таксама [[паляванне|палявалі]] на [[дзік]]оў, [[алень|аленяў]] і [[тыгр]]аў, займаліся [[рыбалоўства|лоўляй рыбы]] і [[дзічына|дзічыны]]. У ежу ўжывалі [[грыб]]ы, [[ягады]], [[карэнні]] і [[трава|травы]]. У земляробстве панавала ручная праца з выкарыстаннем драўляных прылад ([[Матыка|матыкі]], [[серп|сярпы]]) з каменнымі ўкладышамі ці разборнымі часткамі. Гаспадаркі падзяляліся на малыя гаспадаркі і вялікія палі. Існавалі працоўная павіннасць, натуральная рэнта. === Рамяство === Вырабляліся [[прылады працы]] і [[зброя]]. Захаваліся рэшткі керамічных, [[Каменярэзныя рамёствы Кітая|каменярэзных]] і бронзаліцейных майстэрняў. Пра высокую кваліфікацыю майстроў сведчаць арнаменты на вырабах з бронзы і каменя, тонкія вырабы, упрыгожванні і сімвалічныя выявы. Аднак калясніцы і шаўковыя вырабы пастаўляліся толькі ў палац, тады як побыт простых земляробаў мала чым адрозніваўся ад іх продкаў эпохі неаліту == Культура == Дынастыя Шан мела паўнавартасную сістэму пісьменнасці. Астраномы дынастыі ведалі пра існаванне [[планета Марс|Марса]] і розных камет. === Духоўная культура === Вярхоўнае бажаство атрымала назву [[Шан-дзі]]. Вялікую ролю адыгрывалі культы памерлых продкаў кіраўнікоў. У надпісах фіксуецца пакланенне сілам прыроды: ([[дождж]], [[вецер]], [[гара]], [[рака]]). === Архітэктура === Большасць насельніцтва дзяржавы Шан жыло ў халупах-[[Зямлянка|паўзямлянках]]. Шанскія [[Палац|палацы]] і [[гарадскія сцены]] рабілі ў тэхніцы ''хан-ту'': пласты [[Глеба|зямлі]] або [[Гліна|гліны]], якія ўшчыльняліся каменнымі таўкачамі і былі абмежаваны ў шырыню дашчанымі пераборкамі, рад за радам па высыханні клалі адзін на адзін. Стваралася тоўстая гліняна-земляная сцяна, якая звонку нагадвалая [[цэгла|цагляны]] мур. Сцяну чымсьці мацавалі. == Літаратура == * Інь // {{Крыніцы/БелЭн|7к}} С. 296. * [[Сыма Цянь]]. Исторические записки. Т. 1. (перевод Вяткина Р. В. и Таскина В. С.). М., 2001 * Васильев К. В. Истоки китайской цивилизации. М., 1998. * Варёнов В. А. Вооружение и военное дело иньского Китая. Новосибирск, 1996 * История Китая: Учебник (по ред. А. В. Меликсетова). М., 2004. С.16-26 (автор раздела Л. С. Васильев) == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{DEFAULTSORT:Шан, дынастыя}} [[Катэгорыя:Кітайскія дынастыі|Шан]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Кітая]] ljmnd87e5oi3gs90o7uvxhajp9mprou 0 210433 4183661 3375628 2022-08-11T20:24:18Z Artsiom91Bot 51617 /* Бібліяграфія */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|Дубраўка}} {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = Дубраўка Багемская (партрэт працы [[Ян Матэйка|Яна Матэйкі]]) | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Дубраўка''', вядомая таксама як '''Дабрані''', або '''Дамбру́ўка''', ({{lang-cs|Doubravka}}, {{lang-pl|Dąbrówka}}; паміж [[920]] і [[931]] — {{Дата смерці|||977}}) — дачка [[Чэхія|чэшскага]] [[князь|князя]] [[Баляслаў I Грозны|Баляслава I]], прадстаўніца дынастыі [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]], княгіня [[Польшча|польская]]. == Біяграфія == Першым яе мужам быў [[Гунтэр Мерзебургскі]], ад якога яна мела двух сыноў: [[Экехард I, маркграф Мейсена|Экехарда I]] і [[Гунцэлін, маркграф Мейсена|Гунцэліна]]. У [[965]] годзе выйшла замуж за першага князя Польшчы [[Мешка I|Мешку I]], які пад яе ўплывам прыняў [[хрысціянства]] ў [[966]] годзе, разам са шматлікімі знатнымі асобамі. [[Хрышчэнне]] правёў чэшскі біскуп Богувід (Bohuwid). Дубраўка шмат садзейнічала распаўсюджванню хрысціянства ў Польшчы. Памерла ў 977 годзе, пахавана ў [[Сабор Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі, Гнезна|Саборы Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі]] ў [[Горад Гнезна|Гнезне]]. Храніст [[Казьма Пражскі]] ў «[[Чэшская хроніка|Чэшскай хроніцы]]» ў [[XII]] стагоддзі, крытычна ацэньваў Дубраўку: «Быўшы ўжо ў старэчым узросце, яна выйшла замуж за польскага князя, зняла пры гэтым са сваёй галавы ўбор і надзела дзявоцкі вянок, што было вельмі неразумна з яе боку». У Дубраўкі і Мешкі было двое дзяцей: [[Баляслаў I Храбры]] і дачка [[Сігрыд Гордая|Святаслава]], жонка караля Швецыі [[Эрык VI Пераможца|Эрыка VI Пераможца]], пасля смерці якога стала жонкай дацкага караля [[Свен I Вілабароды|Свена I Вілабародага]]. == Продкі == {{Wikidata/Ancestors|compact=1}} == Бібліяграфія == * Титмар Мерзебургский. Хроника. В 8 кн. / Пер. с лат. И. В. Дьяконова. М.: «SPSL»-«Русская панорама», 2005. * Козьма Пражский. Чешская хроника. М., 1962. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Княгіні і каралевы польскія]] [[Катэгорыя:Жанчыны Сярэдневякоўя]] q9hczwsmcn6g692ne23de751z6mreqn 0 211411 4183654 3852799 2022-08-11T20:23:53Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Бржэціслаў I | арыгінал імя = Břetislav I. | выява = Břetislav I.-Chrudim2.jpg | шырыня = 250px | апісанне выявы = Скульптура Бржэціслава I у [[Хрудзім]]е. | пасада = [[Князь чэшскі]] | герб = Erb Přemyslovců.png | шырыня герба = 90px | сцяг = | перыядпачатак = [[1034]] | перыядканец = [[10 студзеня]] [[1055]] | папярэднік = [[Ольдржых|Ольдржых (Удальрых)]] | пераемнік = [[Спытыгнеў II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} {{Цёзкі|Бржэціслаў}} '''Бржэціслаў I''' ({{lang-cs|Břetislav I.}}; нарадзіўся паміж [[1002]] і [[1005]] — {{Дата смерці|10|1|1055}}) — [[Чэхія|чэшскі]] [[князь]] з [[1034]] года з дынастыі [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]]. Сын чэшскага князя [[Ольдржых|Ольдржыха (Удальрыха)]]. == Біяграфія == Бржэціслаў I вёў актыўную знешнюю палітыку, ваяваў супраць [[Польшча|Польшчы]] і [[Венгрыя|Венгрыі]]. Яшчэ ў кіраванне бацькі атрымаў Заходнюю [[Маравія|Маравію]] ([[1029]] год). У паходзе [[1030]] года на Венгрыю германскага імператара падтрымлівалі чэшскія войскі пад правадырствам Бржэціслава. У [[1035]] годзе Бржэціслаў дапамог імператару [[Конрад II (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Конраду II]] у яго вайне супраць [[Люцічы|люцічаў]]. Карыстаючыся беспарадкамі ў Польшчы пасля смерці [[Мешка II]] і зменай улады ў Германіі, Бржэціслаў напаў на Польшчу і захапіў [[Познань]], разрабаваў [[Кракаў]] і [[Горад Гнезна|Гнезна]]. Многіх палякаў забралі ў палон. На зваротным шляху ён заваяваў частку [[Сілезія|Сілезіі]] ўключаючы [[Уроцлаў]]. Насустрач арміі германскага караля [[Генрых III (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Генрыха III]], якая павінна была пакараць за гэты набег, Бржэціслаў паслаў у якасці закладніка свайго сына з абяцаннем самому прыбыць для прынясення прысягі. Германскі кароль Генрых III, які асцерагаўся ўзмацнення Бржэціслава, пачаў вайну супраць князя, які парушыў слова. Уварваўшыся ў [[1040]] годзе ў Багемію дзвюма арміямі, ён быў вымушаны адступіць пасля паражэння ў Багемскім лесе, бо Бржэціслаў атрымаў падмацаванне ад венграў. У [[1041]] годзе Генрых III яшчэ раз трыма арміямі, з поўначы, захаду і поўдня, выступіў супраць Багеміі. Калі войскі ўсталі пад [[Прага]]й, Бржэціслаў быў вымушаны скарыцца, не атрымаўшы падтрымкі ад чэшскай знаці. [[15 кастрычніка]] [[1041]] года ў пакаянных адзеннях ён прынёс прысягу на вернасць на імперскім сойме ў [[Рэгенсбург]]у, заплаціў штраф у 4000 марак золатам і быў адораваны ў якасці ленаў Багеміяй і дзвюма польскімі абласцямі — верагодна, часткай Сілезіі з [[Брэслау]]. Надалей ён на ўсё жыццё захоўваў вернасць Генрыху III, які часта бываў пры двары і падтрымліваў яго ваенныя мерапрыемствы. З гэтага часу Чэхія ўвайшла ў склад [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]]. У [[1042]] годзе Бржэціслаў удзельнічаў у паходзе Генрыха III у Венгрыю супраць [[Аба Шамуэль|Абу Шамуэля]]. Паход скончыўся не вельмі паспяхова. У [[1044]] годзе Бржэціслаў ізноў удзельнічае ў паходзе германскага караля ў Венгрыю. Гэтым разам Аба Шамуэль быў разбіты ўшчэнт, пасаджаны ў турму і затым пакараны смерцю. У Польшчы ўмацаваў сваю ўладу [[Казімір I]], прэтэнзіі якога на Сілезію германскі імператар спачатку адхіліў. Але паколькі Казімір, як сваяк [[Яраслаў Уладзіміравіч Мудры|Яраслава Мудрага]] і караля [[Андраш I|Андрэя Венгерскага]] быў у стане дамагчыся яе сілай, імператар у [[1054]] годзе загадаў князю Бржэціславу вярнуць Казіміру Брэслау і іншыя гарады Сілезіі за 500 марак срэбрам і 30 марак золатам штогадовай даніны, каб усталяваць паміж краінамі працяглы мір. [[Выява:Bretislav1 Jitka.jpg|thumb|left|200px|Бржэціслаў выкрадае Юдзіф з манастыра.]] [[Выява:Bretislav1 tumba.jpg|thumb|302px|Грабніца Бржэціслава I]] У [[1054]] годзе Бржэціслаў I выдаў закон, паводле якога [[Чэхія, гістарычная вобласць|Багемія]] павінна была заставацца надалей непадзельным княствам: найстарэйшы ў родзе павінен уступаць пераемна на прастол, а іншыя князі — быць надзяленымі ўдзеламі ў Маравіі (''Lex Brzetislawii''). Гэты закон аб пераходзе ў спадчыну прастола, які даваў нагоду да частых спрэчак, праіснаваў да [[1216]] года, калі кароль [[Пржэмысл I Отакар|Пржэмысл Отакар I]] увёў закон аб пераходзе спадчыны да старэйшага сына. У [[1055]] годзе Бржэціслаў памёр у [[Хрудзім]]е падчас падрыхтоўкі да ўварвання ў Венгрыю. Пасля смерці Бржэціслава яго старэйшаму сыну [[Спытыгнеў II|Спытыгневу]] імператарам была падаравана ў лен [[Баварыя]]. == Шлюб і дзеці == Бржэціслаў ажаніўся з сястрой маркграфа Швейнфурта [[Атон III, герцаг Швабіі|Атона Белага]] [[Юдыт фон Швейнфурт|Юдзіф]] (пам. 1058). Дзяўчына была выкрадзена Бржэціславам з баварскага манастыра, які стаіць на рацэ [[Майн, прыток Рэйна|Майн]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Бржетислав I}} {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Папярэднік <br />'''[[Ольдржых|Ольдржых (Удальрых)]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| '''[[Спіс кіраўнікоў Чэхіі|князь чэшскі]]'''<br />[[1034]]—[[1055]] | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Пераемнік<br />'''[[Спытыгнеў II]]''' |} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] [[Катэгорыя:Князі мараўскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] s7opqrgu24si9vwhx3edgoevxwx64rh 0 211414 4183674 3852800 2022-08-11T20:25:02Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Спытыгнеў}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Спытыгнеў II | арыгінал імя = Spytihněv II. | выява = Spytihnev2vesvatovitskeapo.jpg | шырыня = 250px | апісанне выявы = | пасада = [[Князь чэшскі]] | герб = Erb Přemyslovců.png | шырыня герба = 90px | перыядпачатак = сакавік [[1055]] | перыядканец = [[28 студзеня]] [[1061]] | папярэднік = [[Бржэціслаў I]] | пераемнік = [[Ураціслаў II]] | дата нараджэння = 1031 | месца нараджэння = | дата смерці = 28.01.1061 | месца смерці = | род = [[Пржэмысловічы]] | бацька = [[Бржэціслаў I]] | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} [[Выява:Spytihnev 2 nahrobek.jpg|thumb|302px|Магіла Спытыгнева II]] '''Спытыгнеў II''' ({{lang-cs|Spytihněv II.}}; {{Дата нараджэння|||1031}}—{{Дата смерці|28|1|1061}}) — князь Маравіі 1049—1054 і [[князь чэшскі]] з сакавіка 1055 з дынастыі [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]]. Старэйшы сын [[Бржэціслаў I|Бржэціслава I]]. == Біяграфія == === Кіраванне === На каранацыі Спытыгнева II упершыню гучаў [[Божа, памілуй ны, Чэшскі харал|чэшскі харал ''Hospodine pomiluj ny'']]. Пасля ўзыходжання на пражскі стол Спытыгнеў адправіўся ў [[Рэгенсбург]] атрымаць пацверджанне сваіх правоў у [[Генрых III (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Генрыха III]], але затым выгнаў з княства ўсіх немцаў: не было зроблена выключэння нават для маці князя [[Юдыт фон Швейнфурт|Юдзіф]], сястры швабскага герцага [[Атон III, герцаг Швабіі|Атона Белага]]; такая антынямецкая палітыка працягвалася да яго смерці. Тым часам ішла [[барацьба за інвестытуру]], і [[Папа Рымскі]] [[Віктар II, Папа Рымскі|Віктар II]] даў яму права насіць [[Мітра, галаўны ўбор|мітру]] і аблачэнне [[біскуп]]а ў абмен на 100 марак у год. Затым пачаўся канфлікт Спытыгнева II з братамі, мараўскімі князямі [[Ураціслаў II|Ураціславам Оламаўцкім]] і [[Конрад I Брненскі|Конрадам Брненскім]]. Спытыгнеў арыштаваў 300 мараўскіх знатных людзей, пасля чаго пазбавіў братоў права на княжацкія стальцы; Ураціслаў бег у [[Венгрыя|Венгрыю]] ([[1058]]). У студзені [[1061]] года Спытыгнеў II раптам памёр у росквіце сіл. [[Казьма Пражскі]], які, верагодна, бачыў князя, пісаў у сваёй «[[Чэшская хроніка|Чэшскай хроніцы]]», што то быў муж з чорнымі, як смала, валасамі, з доўгай барадой, з вясёлым тварам і чырванню на белых, як снег, шчоках. У часы кіравання Спытыгнева II у Празе пачалося (каля [[1060]]) збудаванне трохнефнай раманскай базілікі Святога Віта (цяпер на яе месцы знаходзіцца [[Сабор Святога Віта|гатычны сабор]]), якая павінна была служыць Пржэмысловічам у якасці каранацыйнага [[касцёл]]а і месца пахавання. === Сям'я === Спытыгнева быў жанаты на Ідзе (Хідзе) з роду [[Ветыны|Ветынаў]], дачцы [[Дытрых II фон Ветын|Дытрыха]], маркграфа [[Саксонская ўсходняя марка|Саксонскай усходняй маркі]]. Яго сын Святабор-Фрыдрых на момант смерці бацькі знаходзіўся па-за межамі Чэхіі<ref>А. В. Назаренко. Древняя Русь на международных путях. М., 2001, з. 576.</ref>, як [[ізгой]] прэтэндаваў на прастол, але потым стаў манахам і [[патрыярх Аквілеі|патрыярхам Аквілеі]]. Паводле гіпотэзы А. У. Назарэнкі, заснаванай на генеалагічным аналізе недапушчальна блізкіх па царкоўных нормах шлюбаў у XI стагоддзі, дачка Спытыгнева была першай жонкай [[Святаполк Ізяславіч|Святаполка Ізяславіча]]. Пасля смерці Спытыгнева князем чэшскім стаў яго брат Ураціслаў пад імем Ураціслава II. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Князі мараўскія]] qemhb3jtc039ikkbalmm61bmyu7mvr7 0 211415 4183676 3748293 2022-08-11T20:25:10Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Ураціслаў}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Ураціслаў II | арыгінал імя = {{ref-cs}} Vratislav II.<br />{{ref-pl}} Wratysław II | выява = Vratislav II.PNG | апісанне выявы = | шырыня = 210px | пасада = [[Князь чэшскі]] | герб = Erb Přemyslovců.png | шырыня герба = 90px | перыядпачатак = [[1061]] | перыядканец = [[1086]] | папярэднік = [[Спытыгнеў II]] | пераемнік = [[Конрад I Брненскі]] | пасада_2 = [[Кароль Чэхіі]] | пад імем_2 = Ураціслаў I | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[15 чэрвеня]] [[1086]] | перыядканец_2 = [[1092]] | папярэднік_2 = | пераемнік_2 = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = }} '''Ураціслаў II''' (чэш. ''Vratislav II.'', [[1035]] — [[14 студзеня]] [[1092]]) — князь (з [[1061]] года) і кароль (з [[1086]] года) [[Каралеўства Чэхія|Чэхіі]]. == Біяграфія == Ураціслаў II паходзіў з роду [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]]. Сын [[Бржэціслаў I|Бржэціслава I]] і яго жонкі, [[Юдыт фон Швейнфурт]] з дому [[Бабенбергі|Бабенберг]]. Пасля смерці бацькі (у [[1055]]) годзе Ураціслаў кіруе як удзельны князь з [[Оламаўц]]а [[Маравія]]й. Аднак у выніку звады са сваім старэйшым братам [[Спытыгнеў II|Спытыгневам II]] быў вымушаны бегчы ў [[Венгрыя|Венгрыю]]. Пры дапамозе венгерскіх войскаў Ураціслаў неўзабаве вяртае сабе Маравію і Оламаўц. Пасля прымірэння са Спытыгневам і яго смерці ў 1061 годзе Ураціслаў II становіцца князем чэшскім і пераязджае ў [[Прага|Прагу]]. На працягу ўсяго свайго кіравання Ураціславу даводзіцца змагацца з малодшымі братамі, асабліва з [[Ярамір, біскуп пражскі|Ярамірам]], які ў [[1068]] годзе стаў біскупам пражскім. Асаблівую ўвагу князь надаваў Маравіі. Падзяліўшы на 2 часткі, Ураціслаў аддаў яе як удзельныя княствы малодшым братам [[Конрад I Брненскі|Конраду]] і [[Ота I, князь оламаўцкі|Оце]]. Таксама дамогся ў [[1063]] годзе заснавання [[Архідыяцэзія Оламаўца|Оламаўцкага біскупства]]. Сваю рэзідэнцыю Ураціслаў перанёс з [[Градчаны|Градчанаў]] у [[Вышаград]]. Праводзіў знешнюю палітыку, у значнай ступені заснаваную на заключэнні выгодных шлюбных саюзаў. Першай яго жонкай была венгерская прынцэса [[Адэлаіда Венгерская|Адэльгейда]]. Пасля яе смерці Ураціслаў жэніцца другі раз на польскай прынцэсе [[Святласлава Польская|Сватаве]], аднак гэта не прывяло да паляпшэння складаных польска-чэшскіх адносін; на мяжы паміж дзвюма краінамі працягваліся ўзброеныя сутыкненні. У [[1071]] годзе імператар [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] [[Генрых IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрых IV]], васаламі якога з’яўляліся і Чэхія, і [[Польшча]], запрасіў Ураціслава і польскага караля [[Баляслаў II Смелы|Баляслава II]] у [[Мейсен]], дзе прымусіў іх заключыць мір. Зрэшты, неўзабаве Баляслаў арганізаваў набег на Чэхію, і Генрых збіраўся арганізаваць паход супраць Польшчы ў [[1072]] годзе, чаму перашкодзілі праблемы ў самой Германіі. Тым часам Ураціслаў увязваецца ў [[Германія|германскія]] міжусобіцы на баку [[Генрых IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха IV]]. Чэшскія войскі ўдзельнічаюць у бітвах пры [[Бітва пры Хомбургу|Хомбургу]] ([[1075]]) і [[Бітва пры Флархейме|Флархейме]] ([[1080]]) гадах, а таксама ў паходзе ў [[Італія|Італію]]. Да гэтых войнаў Ураціслава ўвесь час дадаваліся лакальныя войны на межах з Польшчай і з [[Сілезія]]й. Пасля перамогі Генрыха над [[саксы|саксонскімі]] мяцежнікамі чэшскі князь атрымаў у [[феод|лен]] у [[1076]] годзе [[Лаузіц|Лужыцкую марку]]. Неўзабаве аднак імператар перадумаў і забраў ва Ураціслава Лужыцу, замяніўшы яе на [[Усходняя марка|Усходнюю марку]] (Аўстрыйскую). У [[1085]] годзе, праз тры гады кіравання ёю, Ураціслаў вымушаны быў і ад яе адмовіцца, атрымаўшы наўзамен каралеўскі тытул (у Чэхіі і Польшчы). Каралеўская ўлада Ураціслава над Польшчай з’яўлялася чыста намінальнай. [[File:Josef Mathauser - Opat Božetěch dává korunu králi Vratislavovi.jpg|thumb|left|250px|Каранацыя Ураціслава II]] 15 чэрвеня 1085 ці 1086 года<ref>[http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/premysliden_herzoege_von_boehmen_maehren/vratislav_2_koenig_von_boehmen_1092/vratislav_2_koenig_von_boehmen_+_1092.html Vratislav II.] {{ref-de}}</ref> Ураціслаў II быў каранаваны як чэшскі кароль у Празе [[Архібіскуп Трыра|трырскім архібіскупам]] [[Эгільберт фон Ортэнбург|Эгільбертам]]. Канец яго кіравання адзначыўся варожасцю са старэйшым сынам і спадчыннікам [[Бржэціслаў II Малодшы|Бржэціславам II]]. Ураціслаў II памёр 1092 годзе ад няшчаснага выпадку, зваліўшыся з каня падчас палявання. У двух шлюбах у яго нарадзіліся 4 сыны, якія пасля смерці бацькі адразу ўступілі ў барацьбу за ўладу, і дачка [[Юдыта Чэшская|Юдыта]], якая выйшла замуж за [[Уладзіслаў I Герман|Уладзіслава I Германа]]. Пахаваны кароль у Вышаградзе. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі чэшскія]] [[Катэгорыя:Маркграфы майсенскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Загінулі ў выніку падзення з каня]] 86pjdy99cekkavwm7so5aismp71polo 0 211416 4183662 4016281 2022-08-11T20:24:22Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Конрад}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Конрад I Брненскі | арыгінал імя = {{lang-cz|Konrád I. Brněnský}} | выява = Konrad I.jpg | шырыня = 250px | апісанне выявы = | пасада = [[Князь чэшскі]] | герб = Erb Přemyslovců.png | шырыня герба = 90px | перыядпачатак = [[1092]] | перыядканец = [[1092]] | папярэднік = [[Ураціслаў II]] | пераемнік = [[Бржэціслаў II Малодшы]] | пасада_2 = [[Князь Брненскі]] | парадак_2 = | пад імем_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1054]] | перыядканец_2 = [[1055]] | папярэднік_2 = | пераемнік_2 = [[Спытыгнеў II]] | пасада_3 = [[Князь Брненскі]] | парадак_3 = | пад імем_3 = | сцяг_3 = | перыядпачатак_3 = [[1061]] | перыядканец_3 = [[1092]] | папярэднік_3 = [[Спытыгнеў II]] | пераемнік_3 = [[Ольдржых, князь брненскі|Ольдржых (Удальрых)]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Конрад I Ота''' ({{lang-cs|Konrád I. Brněnský}}, каля [[1036]] — {{Дата смерці|6|9|1092}}, [[Прага]]) — князь Брненскі ў 1054—1055 і 1061—1092, [[князь чэшскі]] у 1092 з дынастыі [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]], трэці сын князя [[Бржэціслаў I|Бржэціслава I]] і яго жонка [[Юдыт фон Швейнфурт]]. == Біяграфія == Яшчэ пры жыцці бацькі, у [[1054]] годзе, Конрад атрымаў у долю [[Маравія|Маравію]], аднак па ўсшэсці на трон свайго старэйшага брата, [[Спытыгнеў II|Спытыгнева II]], быў выкліканы ў Прагу і прызначаны кіраўніком княжацкім дваром. Пасля смерці Спытыгнева і ўзыходжання іншага свайго брата, [[Ураціслаў II|Ураціслава II]], Конрад ізноў атрымаў ў валоданне частку Маравіі з [[Брно]], а таксама [[Знойма]] (у [[1061]] годзе). Кіраваў гэтымі тэрыторыямі на працягу 31 года, карыстаўся падтрымкай мясцовага дваранства, арганізаваў некалькі паходаў супраць [[Польшча|Польшчы]]. У [[1082]] годзе ваяваў з [[Аўстрыя|аўстрыйскім]] маркграфам [[Леапольд II, маркграф Аўстрыі|Леапольдам II]]. Пасля смерці брата — [[Ота Оламаўцкі|Оты Оламаўцкага]] пад уладай Конрада апынулася ўся Маравія. Гэта здалося Ураціславу занадта небяспечным, і ён у [[1090]] годзе выступіў у паход супраць Конрада. Выратавалі становішча апошняга толькі рознагалоссі, якія ўзніклі паміж Ураціславам II і яго сынам [[Бржэціслаў II|Бржэціславам II]]. Пасроднікам паміж братамі выступіла жонка Конрада, якая прымірыла яго з каралём. Пасля смерці Ураціслава князем чэшскім становіцца Конрад, аднак кіруе краінай усяго 8 месяцаў. Пакінуў пасля сябе сыноў [[Ольдржых, князь брненскі|Ольдржыха (Удальрыха)]] і [[Літальд, князь зноемскі|Літальда]], якія падзялілі яго ўладанні на [[Брненскае княства|Брненскі]] і [[Зноемскае княства|Зноемскі]] ўдзелы. == Шлюб і дзеці == Жонка: '''Вірпірка (Хільдбурга)'''. Існуе некалькі гіпотэз пра яе паходжанне. Паводле адной гіпотэзы яна была дачкой [[маркграф Карынтыі|маркграфа Карынтыі]] і [[маркграф Істрыі|Істрыі]] [[Ульрых I, маркграф Істрыі|Ульрыха I]] і Сафіі Венгерскай. Паводле іншай гіпотэзы яна была дачкой Сігарда VII (VIII), графа ў Хімгау, і Піліхільды. Дзеці: * '''[[Ольдржых, князь брненскі|Ольдржых (Удальрых)]]''' (пам. 27 сакавіка 1113), князь брненскі ў 1092—1097 і 1101—1113 гадах * '''[[Літальд, князь зноемскі|Літальд]]''' (пам. 15 сакавіка 1112), князь зноемскі з 1092 {{зноскі}} == Літаратура == * Козьма Пражский. Чешская хроника / Пер. Г. Э. Санчук. — М.: Изд-во Академии наук СССР, 1962. — 296 с. — (Памятники средневековой истории народов Центральной и Восточной Европы). — 1500 экз.{{ref-ru}} * ''Томек В.'' История Чешского королевства / Пер. с чешск. под редакцией В. Яковлева. — СПб.: Издание книгопродавца С. В. Звонарева, 1868. — 843 с.{{ref-ru}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MORAVIA.htm#KonradIIdied1092 |title= Markgrafen & dukes of Moravia, at Brno and Znaim|accessdate=2011-12-11}} * {{cite web|url=http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/premysliden_herzoege_von_boehmen_maehren/konrad_1_otto_herzog_von_boehmen_1092/konrad_1_otto_herzog_von_boehmen_+_1092.html|title=Konrad I. Otto Herzog von Böhmen|publisher=Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer|accessdate=2011-12-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060319060921/http://www.genealogie-mittelalter.de/premysliden_herzoege_von_boehmen_maehren/konrad_1_otto_herzog_von_boehmen_+_1092.html|archivedate=19 сакавіка 2006|deadurl=no}} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Князі брненскія]] [[Катэгорыя:Князі зноемскія]] dvihm3ihnz07smnn7idq509bmwwnt8i 0 211417 4183656 3748299 2022-08-11T20:23:58Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Бржэціслаў II Малодшы | арыгінал імя = {{ref-cs}} Břetislav II.<br />{{ref-pl}} Brzetysław II | выява = Brzetysław II.jpg | шырыня = 200px | апісанне выявы = | пасада = [[Князь чэшскі]] | герб = Erb Přemyslovců.png | шырыня герба = 90px | перыядпачатак = [[1092]] | перыядканец = [[1100]] | папярэднік = [[Конрад I Брненскі]] | пераемнік = [[Баржывой II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = }} {{Цёзкі|Бржэціслаў}} '''Бржэціслаў II''' (чэш. ''Břetislav II.'', пам. [[22 снежня]] [[1100]] г.) — князь [[Чэхія|Чэхіі]] ([[1092]]—[[1100]]). == Біяграфія == Бржэціслаў II належаў да роду [[Пржэмысловічы|Пржэмысловічаў]], сын караля Чэхіі [[Ураціслаў II|Ураціслава II]]. Пасля смерці дзядзькі [[Конрад I Брненскі|Конрада I Брненскага]] ў [[1092]] годзе атрымаў у спадчыну чэшскі прастол. Бржэціслаў адрозніваўся рэлігійнай стараннасцю. Ён пераследваў не толькі [[язычніцтва|язычнікаў]], але і клір, які служыў на славянскай мове, замяніўшы яго лацінскім абрадам; пераследваў [[ведзьма]]ў і [[вешчуны|язычніцкіх вешчуноў]]. Падчас распачатага ў гады яго кіравання [[Крыжовыя паходы|Першага крыжовага паходу]] Бржэціслаў II загадаў сілком хрысціць пражскіх [[яўрэі|яўрэяў]]. [[File:Bretislav2 Nahrobek.jpg|thumb|left|200px|Грабніца Бржэціслава II Малодшага]] У час кіравання Бржэціслава мелі месца яго ўзброеныя выступленні супраць асобных славянскіх плямёнаў, якія адмаўляліся плаціць падаткі чэшскай казне. У [[1093]] годзе Бржэціслаў заняў [[Сілезія|Сілезію]] аж да [[Одэр]]а. Паводле традыцыі, спадчыннікам чэшскага трона пасля смерці Бржэціслава павінен быў стаць сын Конрада I, [[Ольдржых Брненскі|Ольдржых]]. Аднак Бржэціслаў здолеў пераканаць імператара [[Генрых IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха IV]] у тым, што правільней было б аддаць чэшскую карону [[Баржывой II|Баржывою]], брату Бржэціслава. Пасля вяртання з [[Германія|Германіі]] Бржэціслаў выгнаў Ольдржыха з [[Маравія|Маравіі]], якая належала таму, і аддаў яе Баржывою. Бржэціслаў II быў забіты падчас выезду на паляванне ўдарам дзіды ў спіну. Паводле некаторых звестак, забойца быў падасланы прадстаўнікамі роду [[Вршоўцы|Вршоўцаў]], які варагаваў з Пржэмысловічамі. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{ВТ-ЭСБЕ|Бржетислав I}} {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| &nbsp;Папярэднік&nbsp;<br />'''[[Конрад I, князь чэшскі|Конрад I]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; '''[[Спіс кіраўнікоў Чэхіі|князь чэшскі]]'''<br />[[1092]] — [[1100]] | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Пераемнік<br />'''[[Баржывой II]]''' |} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Саборы Святога Віта]] eqh5ddo9zq9jta80vlslilf0j4wjuta 0 211471 4184062 4056080 2022-08-12T09:23:58Z Rymchonak 22863 /* Вядомыя носьбіты */ +1 wikitext text/x-wiki '''Раманаў''' — рускае прозвішча, утворанае ад імя [[Імя Раман|Раман]]. == Вядомыя носьбіты == * [[Алег Аляксандравіч Раманаў]] (нар. 1975) — член [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь]] [[Члены Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь 7-га склікання|7-га]] склікання. * {{NL|Аляксандр Раманаў}} * [[Віктар Міхайлавіч Раманаў]] (нар. 1961) — расійскі ваенны штурман-выпрабавальнік. * [[Генадзь Сцяпанавіч Раманаў]] (нар. 1938) — [[фізік-тэарэтык]]. * [[Еўдакім Раманавіч Раманаў]] (1855—1922) — беларускі [[этнограф]], [[фалькларыст]] і [[археолаг]]. * [[Іван Мікіціч Раманаў]] (?—1640) — рускі баярын, стольнік. * {{NL|Мікалай Раманаў}} * [[Мікіта Іванавіч Раманаў]] (1600-я—1654) — рускі баярын. * [[Міхаіл Мікіціч Раманаў]] (каля 1560—1602) — рускі баярын, стольнік. * [[Павел Мінаевіч Раманаў]] (1905—1944) — [[Герой Савецкага Саюза]]. * [[Панцеляймон Сяргеевіч Раманаў]] (1884—1938) — пісьменнік. * [[Рыгор Васілевіч Раманаў]] — савецкі партыйны і дзяржаўны дзеяч. * [[Сяргей Рыгоравіч Раманаў]] (1914—2001) — беларускі мастак. * [[Уладзімір Сяргеевіч Раманаў]] (1926—2006) — беларускі лесавод, эколаг. [[Доктар сельскагаспадарчых навук]] (1986), [[прафесар]] (1976). {{неадназначнасць}} [[Катэгорыя:Рускія прозвішчы]] d2gw0yjmmckl8ryhs8hfkmu1iefjpve 0 212652 4183868 4078462 2022-08-12T03:16:19Z CommonsDelinker 151 Replacing Mikałaj_Radzivił_Rudy._Мікалай_Радзівіл_Руды_(XVIII).jpg with [[File:Mikałaj_Radzivił_Rudy._Мікалай_Радзівіл_Руды_(1851-1900).jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: name unification by uploader wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" style="text-align:center;" ! Партрэт ! Імя ! Пачатак кіравання ! Канец кіравання |- |<!--[[Выява:|70px|center]]--> | [[Міхаіл Гагін]] | [[1504]] | [[1504]] |- | <!--[[Выява:|70px|center]]--> | [[Якуб Івашэнцавіч]] | [[1506]] | [[1507]] |- | [[Выява:Jastrzębiec herb.svg|70px|center]] | [[Андрэй Неміровіч]] | [[1509]] | [[1509]] |- | [[Выява:Jury Radzivił Hierkules. Юры Радзівіл Геркулес (1646-53).jpg|70px|center]] | [[Юрый Радзівіл Геркулес]] | [[1511]] | [[1514]] |- | [[Выява:Albert Gaštold. Альбэрт Гаштольд.jpg|70px|center]] | [[Альбрэхт Гаштольд]] | [[1514]] | [[1539]] |- | [[Выява:Herb_Traby.jpg|70px|center]] | [[Мікалай Войцехавіч Нарбут]] | да [[1542]] | [[1547]] |- | [[Выява:Mikałaj Radzivił Rudy. Мікалай Радзівіл Руды (1851-1900).jpg|70px|center]] | [[Мікалай Радзівіл Руды]] | [[1550]] | [[1576]] |- | [[Выява:Mikołaj_VII_Radziwiłł.PNG|70px|center]] | [[Мікалай Радзівіл, 1546—1589|Мікалай Мікалаевіч Радзівіл]] | [[1576]] | [[1589]] |- | [[Выява:Jerzy_Radziwiłł_(Castellan_of_Troki).PNG|70px|center]] | [[Юрый Радзівіл, 1578—1613|Юрый Радзівіл]] | [[1589]] | [[1607]] |- | [[Выява:Sulima_herb.svg|70px|center]] | [[Бальтазар Стравінскі]] | [[1607]] | [[1620]] |- | [[Выява:POL_COA_Leliwa_II.svg|70px|center]] | [[Ян Яўстах Тышкевіч]] | — | да [[1631]] |- | [[Выява:Aleksander_Słuszka.PNG|70px|center]] | [[Аляксандр Слушка]] | [[1636]] | [[1636]] |- | [[Выява:Krzysztof Chodkiewicz.PNG|70px|center]] | [[Крыштаф Хадкевіч]] | [[1637]] | [[1642]] |- | [[Выява:POL COA Chodkiewicz.svg|70px|center]] | [[Геранім Караль Хадкевіч]] | [[1642]] | [[1650]] |- | [[Выява:POL COA Brodzic.svg|70px|center]] | [[Мацей Міхал Францкевіч-Радзімінскі]] | [[1651]] | [[1654]] |- | [[Выява:POL COA Chalecki.svg|70px|center]] | [[Уладзіслаў Юрый Халецкі]] | [[1654]] | [[1668]] |- | [[Выява:POL COA Chalecki.svg|70px|center]] | [[Караль Казімір Халецкі]] | [[1668]] | [[1690]] |- | [[Выява:POL COA Chalecki.svg|70px|center]] | [[Міхал Халецкі]] | [[1690]] | [[1695]] |- | [[Выява:Herb Pomian.svg|70px|center]] | [[Фларыян Леан Катоўскі]] | [[1695]] | [[1695]] |- | [[Выява:Herb Pomian.svg|70px|center]] | [[П. К. Катоўскі]] | [[1696]] | [[1696]] |- | [[Выява:POL COA Chalecki.svg|70px|center]] | [[Міхал Халецкі]] | [[1698]] | [[1715]] |- | [[Выява:Stanisłaŭ_Ernest_Denhaf._Станіслаў_Эрнэст_Дэнгаф_(1772).jpg|70px|center]] | [[Станіслаў Эрнэст Дэнгаф]] | каля [[1715]] | [[1722]] |- | [[Выява:POL_COA_Oskierka.svg|70px|center]] | [[Антоні Аскерка]] | [[1722]] | [[1724]] |- | [[Выява:POL_COA_Oskierka.svg|70px|center]] | [[Гервазы Людвік Аскерка]] | [[1724]] | [[1748]] |- | [[Выява:POL_COA_Oskierka.svg|70px|center]] | [[Е. А. Аскерка]] | [[1755]] | [[1765]] |- | [[Выява:POL_COA_Oskierka.svg|70px|center]] | [[Л. Аскерка]] | [[1765]] | [[1771]] |- | [[Выява:POL_COA_Oskierka.svg|70px|center]] | [[К. Аскерка]] | [[1773]] | [[1773]] |- | [[Выява:POL COA Korczak.svg|70px|center]] | [[Гедэон Яленскі]] | [[1773]] | [[1785]] |- | [[Выява:POL COA Korczak.svg|70px|center]] | [[Ян Яленскі]] | [[1786]] | [[1795]] |} == Крыніцы == * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=259—260|артыкул=Мазырскае стараства|аўтар=[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]]}} * {{крыніцы/ЭГБ|5}} [[Катэгорыя:Старосты мазырскія|*]] bh6ptu9slx1pvkwi2kwkm2rv0e23tsb 0 215878 4183708 4018054 2022-08-11T20:28:34Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} [[Выява:Magnus I of Sweden cenotaph 2009 Vreta Linköping (1).jpg|thumb|200px|Невядомая магіла ў абацтве Врэта, верагодна прызначаная для Магнуса Хенрыксена.]] '''Магнус Хенрыксен''' (таксама вядомы як '''Магнус Хенрыксан''') — кароль [[Швецыя|Швецыі]], які кіраваў у 1160—1161 гг. == Біяграфія == Магнус Хенрыксен быў дацкім лордам, апошнім нашчадкам [[Стэнкіль|Стэнкіля]] на шведскім прастоле, яго маці Інгрыд была ўнучкай [[Інгэ I Старэйшы|Інгэ Старэйшага]]. Яго бацька Хенрык Шатэлар быў датчанінам, і гэтым тлумачыцца дацкі канчатак «-сен» у яго імі. Магнус ажаніўся са сваёй зводнай сястрой Біргідай, незаконнай дачкой [[Харальд IV, кароль Нарвегіі|Харальда IV]]. Ён лічыцца забойцам [[Сверкер I|Сверкера I]] і [[Эрык IX Святы|Эрыка IX Святога]]. Пасля забойства апошняга ў 1160 годзе здолеў заняць прастол, аднак у бітве пры [[Эрэбру]] ў 1161 быў разбіты [[Карл Сверкерсан|Карлам Сверкерсанам]]. У адпаведнасці з працамі Нільса Алунда, які, у сваю чаргу, спасылаецца на Стурэ Боліна, ёсць усе падставы меркаваць, што надмагільны камень з Врэеты, які лічыцца надмагіллем караля Магнуса Нільсана, стрыечнага брата бацькі Магнуса Хенрыксена, насамрэч належыць самому Магнусу, і што яго магіла, у такім разе, павінна знаходзіцца дзесьці на тэрыторыі манастыра<ref>Nils Ahnlund i ''Historisk tidskrift 1945'' s. 336</ref> . {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.allmonarchs.net/sweden/magnus_henriksen.html Магнус Хенрыксен] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130423221526/http://www.allmonarchs.net/sweden/magnus_henriksen.html |date=23 красавіка 2013 }} {{start box}} {{succession box|title=[[Спіс каралёў Швецыі|Кароль Швецыі]]|before=[[Эрык IX Святы]]|after=[[Карл Сверкерсан]]|years=[[1160]]—[[1161]]}} {{end box}} {{Каралі Швецыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Забітыя манархі]] [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] 0qcd4eegh1ybdtb7zvqgj3tswgfk0zo 14 221810 4183685 2401173 2022-08-11T20:26:38Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Пржэмысловічаў]] у [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} Пржэмысловічы — чэшская княжацкая і каралеўская дынастыя (VIII—XIV ст.) {{Commonscat|House of Přemyslid}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы|Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Чэхіі]] 1t13nyfqakei8k7zz14ba5o16tmtz5e 0 222494 4183653 4006990 2022-08-11T20:23:48Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Баржывой II | арыгінал імя = {{lang-cs|Bořivoj II.}} | выява = Borzywój II.jpg | шырыня = 200px | апісанне выявы = | пасада = [[Князь брненскі]] | парадак = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = [[1097]] | перыядканец = [[1101]] | папярэднік = [[Ольдржых, князь брненскі|Ольдржых Брненскі]] | пераемнік = [[Ольдржых, князь брненскі|Ольдржых Брненскі]] | пасада_2 = [[Князь Зноемскі]] | парадак_2 = | пад імем_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1097]] | перыядканец_2 = [[1101]] | папярэднік_2 = [[Літальд, князь зноемскі|Літальд Зноемскі]] | пераемнік_2 = [[Літальд, князь зноемскі|Літальд Зноемскі]] | пасада_3 = [[Князь чэшскі]] | герб = Erb Přemyslovců.png | шырыня герба = 90px | перыядпачатак_3 = [[1100]] | перыядканец_3 = [[1107]] | папярэднік_3 = [[Бржэціслаў II Малодшы|Бржэціслаў II ''Малодшы'']] | пераемнік_3 = [[Святаполк Оламаўцкі]] | пасада_4 = [[Князь чэшскі]] | парадак_4 = | пад імем_4 = | сцяг_4 = | перыядпачатак_4 = [[1117]] | перыядканец_4 = [[1120]] | папярэднік_4 = [[Уладзіслаў I, князь чэшскі|Уладзіслаў I]] | пераемнік_4 = [[Уладзіслаў I, князь чэшскі|Уладзіслаў I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Баржывой II''' ({{lang-cs|Bořivoj II.}}; каля [[1065]] — {{Дата смерці|2|2|1124}}) — [[князь брненскі]] і [[князь Зноемскі|зноемскі]] ў 1097—1101 гадах, [[князь чэшскі]] ў 1100—1107 і 1117—1120 гадах, другі сын караля Чэхіі [[Ураціслаў II|Ураціслава II]] ад трэцяга шлюбу са [[Святаслава Польская|Святаславай (Сватавай) Польскай]]. == Біяграфія == Баржывой нарадзіўся каля 1065 года. У 1092 годзе князем чэшскім стаў [[адзінакроўны брат]] Баржывоя, [[Бржэціслаў II Малодшы|Бржэціслаў II]]. Жадаючы, каб пасля яго смерці спадчыннікам стаў не Брненскі князь [[Ольдржых Брненскі|Ольдржых]]<ref>Паводле закона аб пераходзе ў спадчыну прастола, які ўсталяваў князь [[Бржэціслаў I]] (''Lex Brzetislawii''), чэшскі прастол атрымліваў старэйшы прадстаўнік дынастыі Пржэмыславічаў.</ref>, а Баржывой, Бржэціслаў звярнуўся да імператара [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] [[Генрых IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыху IV]], каб той зацвердзіў наступным князем менавіта Баржывоя. Атрымаўшы багатыя дары, Генрых пагадзіўся гэта зрабіць, паколькі такім чынам імператар атрымліваў права зацвярджэння кіраўнікоў Чэшскага княства. Для таго, каб Ольдржых не змог супрацьстаяць рашэнню імператара, Бржэціслаў у 1097 годзе адправіўся з ваенным паходам у Маравію, выгнаўшы таго з Брна. Заадно ён захапіў таксама ўладанні зноемскага князя [[Літальд Зноемскі|Літальда]]. [[Брненскае княства|Брненскае]] і [[Зноемскае княства|Зноемскае княствы]], якія такім чынам вызваліліся, Бржэціслаў перадаў Баржывою<ref name="Tomek102">{{кніга|аўтар=Томек В.|загаловак=История Чешского королевства|старонкі=102—103}}</ref>. Пасля гібелі ў 1100 годзе Бржэціслава Баржывой паспяшаўся ў Прагу, дзе заняў чэшскі княжацкі прастол. Аднак неўзабаве ён страціў мараўскія княствы. Брно захапіў Ольдржых, які звярнуўся пасля гэтага да імператара Генрыха IV, які ў 1101 годзе прызнаў Брненскае княства ўдзелам Ольдржыха, а Зноемскае княства — ўдзелам Літальда<ref name="Tomek103">{{кніга|аўтар=Томек В.|загаловак=История Чешского королевства|старонкі=103—104}}</ref>. Пасля таго, як у 1105 годзе імператарскі прастол захапіў [[Генрых V, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрых V]], Баржывой пазбавіўся імператарскай падтрымкі. Неўзабаве супраць яго паўстаў [[оламаўцкі князь]] [[Святаполк Оламаўцкі|Святаполк]], якому ўдалося перацягнуць на свой бок большую частку чэшскай знаці. У 1105 годзе паход Святаполка супраць Баржывоя скончыўся няўдачай, у выніку чаго той быў вымушаны бегчы з краіны. Аднак неўзабаве Святаполку ўдалося перацягнуць на свой бок брата Баржывоя [[Уладзіслаў I, князь чэшскі|Уладзіслава]], які абавязаўся не падтрымліваць Баржывоя. У выніку пасля новага паходу Святаполка ў 1107 годзе Баржывой быў вымушаны бегчы з Чэхіі, а Сабеслаў стаў новым чэшскім князем<ref name="Tomek105">{{кніга|аўтар=Томек В.|загаловак=История Чешского королевства|старонкі=105—107}}</ref>. Для таго, каб вярнуць прастол, Баржывой адправіўся да імператара Генрыха V. Атрымаўшы багаты дар, Генрых выклікаў на свой суд Святаполка, пагражаючы ў выпадку непадпарадкавання вайной. Пакінуўшы кіраўніком ад свайго імя брата, [[Ота II, князь оламаўцкі|Оту (Атона) Чорнага]], Святаполк адправіўся да імператара, які загадаў пасадзіць яго пад варту. Аднак Баржывою не ўдалося скарыстацца гэтым. Калі ён з дапамогай свайго сваяка, [[Віпрэхт фон Гройч|Віпрэхта Гройцкага]], сабраў армію і выступіў у паход на Чэхію, яму заступіла шлях армія Оты Чорнага. Неўзабаве Святаполк, паабяцаўшы імператару вялікую суму, чым Баржывой, змог атрымаць свабоду і вярнуўся ў Чэхію, а Баржывой быў вымушаны бегчы ў Польшчу, дзе яго прыняў князь [[Баляслаў III Крывавусты]]<ref name="Tomek105" />. У 1109 годзе, пасля забойства князя [[Святаполк Оламаўцкі|Святаполка]], Баржывой ізноў прад’явіў правы на прастол. Аднак яго супернікамі апынуліся Ота Чорны і яго малодшы брат Уладзіслаў. Для рашэння спрэчкі чэшская знаць звярнулася да імператара Генрыха V, які зацвердзіў князем Уладзіслава. Ота Оламаўцкі прызнаў выбар імператара<ref>{{кніга|аўтар=Томек В.|загаловак=История Чешского королевства|старонкі=110}}</ref>. [[Файл:Věnceslav Černý - Bořivoj II. jako zločinec odváděn do Němec.jpg|thumb|left|250px|[[Венцаслаў Чэрны]]. Баржывой II у палоне ворагаў.]] Аднак Баржывой не супакоіўся. Скарыстаўшыся тым, што Уладзіславаў адбыў з Чэхіі ў [[Бамберг]], да двара імператара, у саюзе з Віпрэхтам Гройцкім, які паслаў на дапамогу да Баржывоя свайго сына [[Віпрэхт III фон Гройч|Віпрэхта III]], захапіў Пражскі замак. У выніку разгарэлася міжусобная вайна, у якой бок Уладзіслава заняў Ота Оламаўцкі. Вайну спыніла толькі ўмяшанне імператара Генрыха V, які прыбыў у Чэхію, каб рассудзіць спрэчку. Імператар загадаў схапіць Баржывоя і Віпрэхта III, пасадзіўшы іх у замак [[замак Хамерштэйн|Хамерштэйн]] на [[Рэйн]]е<ref>{{кніга|аўтар=Томек В.|загаловак=История Чешского королевства|старонкі=111}}</ref>. [[File:Borivoj II, Duke of Bohemia nahrobek.jpg|thumb|302px|Грабніца Баржывоя II у [[Сабор Святога Віта|саборы Святога Віта]]]] Аднак пазней Бржэціслаў атрымаў свабоду, а ў 1117 годзе Уладзіслаў быў вымушаны перадаць чэшскі прастол свайму брату Баржывою, якога падтрымліваў [[маркграф Аўстрыі|аўстрыйскі маркграф]] [[Леапольд III, маркграф Аўстрыі|Леапольд III]], на сястры якога быў жанаты Баржывой. Пад кіраваннем Уладзіслава засталіся толькі заэльбскія ўладанні. Але ўжо ў 1120 годзе Баржывой ізноў быў зрынуты з чэшскага прастола і быў вымушаны адправіцца ў выгнанне<ref name="Tomek112">{{кніга|аўтар=Томек В.|загаловак=История Чешского королевства|старонкі=112—113}}</ref>. Баржывой знайшоў прыстанак у свайго швагра Леапольда III. У 1118/1119 годзе ён прыняў удзел у паходзе Леапольда супраць [[кароль Венгрыі|караля Венгрыі]] [[Іштван II|Іштвана II]]. Памёр Баржывой 2 лютага 1124 года ў Венгрыі. Яго цела пахавалі ў Празе, у [[Сабор Святога Віта|Саборы Святога Віта]]. == Шлюб і дзеці == Жонка: з 18 кастрычніка 1100<ref>{{Кніга:Казьма Пражскі: Чэшская хроніка|3|12|163}}</ref> '''[[Герберга фон Бабенберг|Герберга (Гельпірка) фон Бабенберг]]''' (пам. 13 ліпеня 1142), дачка [[Леапольд II, маркграф Аўстрыі|Леапольда II]] і Іды фон Ратэльберг. Дзеці: * '''[[Ярамір Емніцкі]]''' (пам. да 1135) * '''Спытыгнеў''' (пам. 3 студзеня 1157) * '''[[Лупальт, князь оламаўцкі|Лупальт (Леапольд)]]''' (пам. пасля 1137), [[князь оламаўцкі]] ў 1135—1137 * '''Баляслаў''' (пам. пасля 1146) * '''Альбрэхт''' (пам. 7 красавіка да 1124) * '''Рыкса''' (пам. 27 лютага да 1124) == Зноскі == {{заўвагі|2}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Боривой II|[[Ян Лось|Лось И. Л.]]}} * {{Кніга:Казьма Пражскі: Чэшская хроніка|3|||1}} * {{кніга|аўтар=Томек В.|загаловак=История Чешского королевства|спасылка=http://new.runivers.ru/lib/book3099/9764/|адказны=Пер. с чешск. под редакцией В. Яковлева|месца={{СПб}}|выдавецтва=Издание книгопродавца С. В. Звонарева|год=1868|старонак=843}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/BOHEMIA.htm#BoriwojIIdied1124 |title= KINGS of BOHEMIA 915-1197 (PŘEMYSLID)|accessdate=2011-12-11}} * {{cite web|url=http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/premysliden_herzoege_von_boehmen_maehren/boriwoi_2_herzog_von_boehmen_1124/boriwoi_2_herzog_von_boehmen_+_1124.html|title=Boriwoi II. Herzog von Böhmen|publisher=Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer|accessdate=2011-12-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060319060735/http://www.genealogie-mittelalter.de/premysliden_herzoege_von_boehmen_maehren/boriwoi_2_herzog_von_boehmen_+_1124.html|archivedate=19 сакавіка 2006|deadurl=no}} {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] [[Катэгорыя:Князі брненскія]] [[Катэгорыя:Князі зноемскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] j7w4t1ck3t6j7abqfe9tm2y4441fzcf 0 222497 4183669 4021191 2022-08-11T20:24:43Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Ольдржых (Удальрых) | арыгінал імя = {{lang-cs|Oldřich Brněnský}} | выява = | шырыня = | апісанне выявы = | пасада = [[Князь Брненскі]] | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = [[1092]] | перыядканец = [[1097]] | папярэднік = [[Конрад I Брненскі]] | пераемнік = [[Баржывой II]] | пасада_2 = [[Князь брненскі]] | пад імем_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1101]] | перыядканец_2 = [[1113]] | папярэднік_2 = [[Баржывой II]] | пераемнік_2 = [[Уладзіслаў I, князь чэшскі|Уладзіслаў I]] | пасада_3 = [[Князь зноемскі]] | пад імем_3 = | сцяг_3 = | перыядпачатак_3 = [[1112]] | перыядканец_3 = [[1113]] | папярэднік_3 = [[Літальд, князь зноемскі|Літальд]] | пераемнік_3 = [[Сабеслаў I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = 27.3.1113 | месца смерці = | пахаваны = [[Тршэбіч]], бенедыкцінскі кляштар | род = [[Пржэмыславічы]] | бацька = [[Конрад I Брненскі]] | маці = Вірпірка (Хільдбурга) | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Ольдржых (Удальрых)''' ({{lang-cs|Oldřich Brněnský}}; пам. {{Дата смерці|27|3|1113}}) — [[князь Брненскі]] ў 1092—1097 і 1101—1113 гадах, [[князь Зноемскі]] з 1112 года, старэйшы сын князя [[Конрад I Брненскі|Конрада I Брненскага]] і Вірпіркі (Хільдбургі). Родапачынальнік Брненскай лініі [[Пржэмыславічы|Пржэмыславічаў]]. == Біяграфія == Пасля смерці ў 1092 годзе князя Конрада I Брненскага яго ўладання ў [[Маравія|Маравіі]] былі падзелены на 2 часткі. Старэйшы сын, Ольдржых, атрымаў [[Брненскае княства]], а малодшы [[Літальд, князь зноемскі|Літальд]] — [[Зноемскае княства]]. У 1097 годзе памёр князь [[Бржэціслаў II]], які пажадаў, каб пасля яго смерці спадчыннікам стаў не старэйшы ў родзе, брненскі князь Ольдржых<ref>Паводле закона аб пераходзе ў спадчыну прастола, які ўсталяваў князь [[Бржэціслаў I]] (''Lex Brzetislawii''), чэшскі прастол атрымліваў старэйшы прадстаўнік дынастыі Пржэмыславічаў.</ref>, а яго [[адзінакроўны брат]] [[Баржывой II|Баржывой]]. Для гэтага Бржэціслаў звярнуўся да імператара [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] [[Генрых IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха IV]], каб той зацвердзіў наступным князем менавіта Баржывоя. Атрымаўшы багатыя дары, Генрых пагадзіўся гэта зрабіць, паколькі такім чынам імператар атрымліваў права зацвярджэння кіраўнікоў Чэшскага княства. Для таго, каб Ольдржых не змог супрацьстаяць рашэнню імператара, Бржэціслаў у 1097 годзе адправіўся з ваенным паходам у Маравію, выгнаўшы таго з Брна. Заадно ён захапіў таксама ўладанні зноемскага князя [[Літальд, князь зноемскі|Літальда]]. [[Брненскае княства|Брненскае]] і [[Зноемскае княства|Зноемскае княствы]], якія такім чынам вызваліліся, Бржэціслаў перадаў Баржывою<ref name="Tomek102">{{кніга|аўтар=Томек В.|загаловак=История Чешского королевства|старонкі=102—103}}</ref>. Ольдржых і Літальд трымаліся ў няволі ў [[Клодзка]]. Яны атрымалі свабоду толькі ў 1099 годзе. Пасля гібелі ў 1100 годзе Бржэціслава Баржывой паспяшаўся з Маравіі ў Прагу, дзе заняў чэшскі княжацкі прастол. Ольдржых скарыстаўся адсутнасцю Баржывоя, каб вярнуць сабе Брну. Для таго, каб замацаваць княства за сабой, ён звярнуўся да імператара Генрыха IV, які ў 1101 годзе прызнаў Брненскае княства ўдзелам Ольдржыха, а Зноемскае княства — удзелам яго брата Літальда. Аднак спроба Ольдржыха з дапамогай наймітаў з Аўстрыі захапіць чэшскі трон скончылася няўдачай, так што ён быў вымушаны быў здаволіцца Брненскім удзелам.<ref name="Tomek103">{{кніга|аўтар=Томек В.|загаловак=История Чешского королевства|старонкі=103—104}}</ref>. Пасля смерці брата Літальда ў 1112 годзе Ольдржых атрымаў у спадчыну і Зноемскі ўдзел. Ён памёр 27 сакавіка 1113 года і быў пахаваны ў бенедыкцінскім кляштары ў [[Тршэбіч]]ы. == Шлюб і дзеці == Імя жонкі Ольдржыха невядома. Існуе гіпотэза, што жонка Ольдржыха была дачкой [[маркграф Карынтыі|маркграфа Карынтыі]] і [[маркграф Істрыі|Істрыі]] [[Ульрых I, маркграф Істрыі|Ульрыха I]] і Сафіі Венгерскай<ref>{{cite web |url = http://fmg.ac/Projects/MedLands/MORAVIA.htm#KonradIIdied1092 |title = Markgrafen & dukes of Moravia, at Brno and Znaim |work = Foundation for Medieval Genealogy |accessdate = 2014-03-09 |lang = en }}</ref> (паводле іншай версіі гэта дачка Ульрыха I была не жонкай, а маці Ольдржыха<ref>{{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/premysliden_herzoege_von_boehmen_maehren/hildburg_fuerstin_von_maehren_sieghardinger/hildburg_im_chiemgau_fuerstin_von_maehren.html |title = Hildburg (Wirpirk) im Chiemgau |work = Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer. |accessdate = 2014-03-04 |lang = de }}</ref>). Дзеці: * '''[[Ураціслаў, князь брненскі|Ураціслаў]]''' (пам. 16 жніўня ці 21 верасня 1156), князь Брненскі ў 1126—1129 і 1130—1155 гадах * '''Надзея''' ({{lang-cs|Nadčia}}, 1096); Паводле некаторых крыніц у Ольдржыха было трое дзяцей і ва Ураціслава быў брат '''Спытыгнеў''' ({{lang-cs|Spytihněv}}, пам. 1151)<ref>{{cite web |url = http://royal-history.sweb.cz/premysl.html |title = Pøemyslovci |work = Royal History |accessdate = 2014-03-09 |lang = cs }}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Bláhová Marie, Frolík Jan, Profantová Naďa. |загаловак=Velké dějiny zemí Koruny české I. Do roku 1197|месца=Praha; Litomyšl|выдавецтва=Paseka|год=1999|allpages=800 |isbn=80-7185-265-1}}{{ref-cs}} * {{кніга|аўтар=Novotný Václav.|загаловак=České dějiny I./II. Od Břetislava I. do Přemysla I|месца=Praha |выдавецтва=Jan Laichter|год=1913|allpages=1214}}{{ref-cs}} * {{кніга|аўтар=Wihoda Martin. |загаловак=Morava v době knížecí 906–1197 |месца=Praha |выдавецтва=Nakladatelství Lidové noviny|год=2006|pages=45—61|isbn= 80-86488-38-1}}}{{ref-cs}} * {{кніга|аўтар=Žemlička Josef. |загаловак=Čechy v době knížecí 1034–1198|месца=Praha |выдавецтва=Nakladatelství Lidové noviny|год=2010|allpages=464 |isbn=978-80-7422-563-0}}{{ref-cs}} * {{кніга|аўтар=[[Томек, Вацлав Владивой|Томек В.]]|загаловак=История Чешского королевства|спасылка=http://new.runivers.ru/lib/book3099/9764/|адказны=Пер. с чешск. под редакцией В. Яковлева|месца={{СПб}}|выдавецтва=Издание книгопродавца С. В. Звонарева|год=1868|старонак=843}} == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MORAVIA.htm#KonradIIdied1092 |title= Markgrafen & dukes of Moravia, at Brno and Znaim|accessdate=2011-12-11}} * {{cite web|url=http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/premysliden_herzoege_von_boehmen_maehren/konrad_1_otto_herzog_von_boehmen_1092/konrad_1_otto_herzog_von_boehmen_+_1092.html|title=Konrad I. Otto Herzog von Böhmen|publisher=Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer|accessdate=2011-12-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060319060921/http://www.genealogie-mittelalter.de/premysliden_herzoege_von_boehmen_maehren/konrad_1_otto_herzog_von_boehmen_+_1092.html|archivedate=19 сакавіка 2006|deadurl=no}} * [http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/premysliden_herzoege_von_boehmen_maehren/udalrich_1_herzog_von_maehren_bruenn_1115_premysliden/udalrich_1_herzog_von_maehren_bruenn_+_1115.html Udalrich I.] {{ref-de}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Князі брненскія]] [[Катэгорыя:Князі зноемскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] 5hzt5r5pgs6el8uuwseurxcrz27nqhv 0 222509 4183664 3718058 2022-08-11T20:24:29Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Лупальт | арыгінал імя = {{lang-cs|Lupolt}} | выява = | шырыня = | апісанне выявы = | пасада = [[князь оламаўцкі]] | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = [[1135]] | перыядканец = [[1137]] | папярэднік = [[Сабеслаў I]] | пераемнік = [[Уладзіслаў II, князь оламаўцкі|Уладзіслаў II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Лупальт (Ліпальт)''' ці '''Лупальд (Люпальд, Леапольд)''' ({{lang-cs|Lupolt (Lupold)}}; каля 1102 — [[1143]]) — [[князь оламаўцкі]] ў 1135—1137 гадах, малодшы сын князя чэшскага [[Баржывой II|Баржывоя II]] і аўстрыйскай прынцэсы [[Герберга фон Бабенберг|Гербергі (Хельбіргі) фон Бабенберг]], дачкі маркграфа Аўстрыі [[Леапольд II, маркграф Аўстрыі|Леапольда II Прыгожага]]. Лупальт быў пасаджаны на прастол у [[Оламаўцкае княства|Оламаўцкім княстве]] па волі чэшскага князя [[Сабеслаў I|Сабеслава I]] у [[1135]] годзе. Аднак ужо праз два гады, у [[1137]] годзе, князь Сабеслаў I адняў [[Оламаўцкае княства]] ў Лупальта і перадаў яго свайму сыну [[Уладзіслаў II, князь оламаўцкі|Уладзіславу]]. Гэта стала першым крокам да зацвярджэння Уладзіслава як спадчынніка Сабеслава I у якасці чэшскага князя. [[Градзіштаўскія і апатоўскія аналы|Градзіштаўскія аналы]] наконт гэтага лаканічна паведамляюць: {{пачатак цытаты}}«У лета 1137… Князь Люпальд быў выгнаны з Маравіі. Сын князя Сабеслава Уладзіславаў быў узведзены на прастол».{{канец цытаты}} Пасля смерці чэшскага князя Сабеслава I і ўзыходжанні на прастол яго пляменніка [[Уладзіслаў II, князь чэшскі|Уладзіслава II]] у [[1140]] годзе Лупальт далучыўся да паўстання ўдзельных князёў супраць новага князя чэшскага, у якім таксама ўдзельнічаў старэйшы брат Лупальта Спытыгнеў. Лупальт падтрымліваў мяцеж князёў аж да [[1142]] года. Праз год Лупальт памёр, не пакінуўшы нашчадства. Паводле іншых даных, Лупальт памёр у 1157 годзе. {{зноскі}} == Літаратура == * [http://www.vostlit.info/Texts/rus17/Ann_Gradicenses/text.phtml Градзіштаўскія аналы] * [http://archive.org/stream/djinymarkrabstv00dvogoog/djinymarkrabstv00dvogoog_djvu.txt Dvořák, Rudolf. Dějiny markrabstvi Moravského. Brno, 1906.] * Wihoda, Martin. Morava v době knížecí 906—1197. Praha : Nakladatelství Lidové noviny, 2010. 464 c. ISBN 978-80-7106-563-0. {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Князі оламаўцкія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] fyh7uhvfojkmmi7i51k39cho7xgpfej 10 222983 4183415 3045442 2022-08-11T14:02:39Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {|style="margin-left:1em; border:1px solid #000000; background-color:#f2f2f2; padding:2px; float:right; clear:right; font-size:70%;" | colspan="4" rowspan="1" style="text-align: center; background-color: #ffffff;" |[[Выява:Rome Statue of Augustus.jpg|150px|]] <big>'''[[Спіс рымскіх імператараў|Імператарскія дынастыі]] <br />[[Рымская імперыя|Старажытнага Рыма]]'''</big> |- | style="padding: 0 5px; background: #ccf; text-align: center;" |'''[[Прынцыпат]]'''<br />([[27 да н.э.]] — [[192|192 н.э.]]) |- |style="text-align: center;" | [[Юліі-Клаўдзіі]] (27 да н.э. — 68 н.э.) |- |style="text-align: center;" | [[Год чатырох імператараў|Грамадзянская вайна]] (68—69) |- |style="text-align: center;" | [[Флавіі]] (69—96) |- |style="text-align: center;" | [[Антаніны]] (96—192) |- | style="padding: 0 5px; background: #ccf; text-align: center;" |'''[[Бюракратызаваны прынцыпат]]'''<br />([[193]]—[[235]]) |- |style="text-align: center;" | [[Грамадзянская вайна ў Рымскай імперыі, 193-197|Грамадзянская вайна]] (193—197) |- |style="text-align: center;" | [[Северы]] (193—235) |- | style="padding: 0 5px; background: #ccf;text-align: center;" |'''[[Крызіс Рымскай імперыі III стагоддзя|Палітычны крызіс]]''' <br />([[235]]—[[284]]) |- |style="text-align: center;" | [[Салдацкія імператары]] (235—284) |- |style="text-align: center;" | [[Гальская імперыя]] (258—273) |- |style="text-align: center;" | [[Пальмірскае царства]] (262—273) |- | style="padding: 0 5px; background: #ccf; text-align: center;" |'''[[Дамінат]]'''<br />(з [[284]]) |- |style="text-align: center;" | [[Тэтрархія]] (293—313) |- |style="text-align: center;" | [[Грамадзянскія войны ў Рымскай Імперыі 306—323 гадоў|Грамадзянскія войны]] (306—323) |- |style="text-align: center;" | [[Дынастыя Канстанціна]] (305—363) |- |style="text-align: center;" | [[Дынастыя Валентыніяна]] (364—378) |- |style="text-align: center;" | [[Дынастыя Феадосія]] (378—395) |- | style="padding: 0 5px; background: #ccf; text-align: center;" |'''[[Заходняя Рымская імперыя]]''' <br />([[395]]—[[476]]) |- |style="text-align: center;" | [[Дынастыя Феадосія]] |- | style="padding: 0 5px; background: #ccf; text-align: center;" |'''[[Візантыя|Усходняя Рымская імперыя]]''' <br />([[Візантыя|Візантыйская імперыя]]) |- |style="text-align: center;" | [[Дынастыя Феадосія]] (395—457) |- |style="text-align: center;" | [[Дынастыя Львоў]] (з 457) |}<includeonly>{{#if:{{{nocat|}}}{{NAMESPACE}}||[[Катэгорыя:Дынастыі рымскіх імператараў]]}}</includeonly><noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Кіраўнікі Старажытнага Рыма]] [[Катэгорыя:Вертыкальныя навігацыйныя шаблоны]] </noinclude> 62w749gqymmr41udlxq14ikctxw5xsf 0 223750 4184085 4013045 2022-08-12T09:39:53Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Тока]] у [[Тока (дынастыя)]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Тока}} [[Выява:Tocco stemma.svg|thumb|200px|Герб сям'і Тока]] '''Тока''' ({{lang-it|Tocci}}, {{lang-el|Τόκκοι}}) — знатная італьянская сям'я з [[Беневента]], якая мела ламбардскія карані. У канцы XIV - пачатку XV стагоддзя яе прадстаўнікі кіравалі [[Іанічныя астравы|Іанійскімі астравамі]] і [[Эпірскае царства|Эпірскім царствам]].<ref name="ODB">Kazhdan (1990), p. 2090</ref> == Гісторыя == Першым вядомым членам дынастыі стаў Угаліна Тока, які быў [[Сенешаль|вялікім сенешалем]] нямецкага імператара [[Генрых VI, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха VI]] у 1195 годзе.<ref name="Miller292">Miller (1908), p. 292</ref><ref>Cawley, [http://fmg.ac/Projects/MedLands/LATIN%20LORDSHIPS%20IN%20GREECE.htm#_ftnref626 Ugolino Tocco]</ref> У 1330-х гадах [[Гульельма Тока]] стаў кіраўніком [[востраў Корфу|вострава Корфу]], які належаў Неапалітанскаму каралеўству.<ref name="ODB"/><ref>Cawley, [http://fmg.ac/Projects/MedLands/LATIN%20LORDSHIPS%20IN%20GREECE.htm#GuglielmoToccoMMargheritaOrsini Guglielmo Tocco]</ref> Яго сын [[Леанарда I Тока]] ў 1357 годзе атрымаў тытул [[Графства Кефалініі і Закінфа|графа Кефалініі і Закінфа]] і да сваёй гібелі ў 1376 годзе паспеў захапіць астравы [[востраў Ітака|Ітака]] і [[Лефкас]], а таксама порт [[Воніца, Грэцыя|Воніца]].<ref name="ODB"/><ref name="Miller292"/><ref>Fine (1994), p. 354</ref> Яго сынамі былі [[Карла I Тока]] і [[Леанарда II Тока]]. Апошні кіраваў [[Закінф]]ам на ўмовах апанажу, і яго дачка [[Феадора Тока]] стала першай жонкай [[Канстанцін XI Палеалог|Канстанціна XI Палеалога]]. Сваёй жаніцьбай на дачцы [[герцаг Афін|герцага Афін]] [[Нерыа I]] у 1395 годзе Карл змог захапіць Карынф і Эліду, але ў далейшым гэтыя ўладанні былі адняты візантыйцамі.<ref name="ODB"/><ref>Fine (1994), pp. 431, 434, 543</ref> Ён прыняў удзел у грамадзянскай вайне албанскіх плямёнаў, але ў 1411 годзе стаў кіраўніком горада [[горад Яніна|Яніна]], атрымаўшы ў спадчыну гэты тытул ад свайго дзядзькі [[Ісаў дэ Буандэльмонці|Ісава дэ Буандэльмонці]]. Да 1415 годзе Карла захапіў [[Арцкі дэспатат|дэспатат Арты]], у апошні раз аб'яднаўшы спрадвечныя ўладанні [[Эпірскае царства|Эпірскага царства]].<ref name="ODB"/><ref>Fine (1994), pp. 356—357, 543</ref> Калі ён памёр у 1429 годзе, уладу сталі аспрэчваць яго пяцёра незаконнанароджаных сыноў і пляменнік [[Карла II Тока]] (сын Леанарда II). Па просьбе сыноў Карла ў канфлікт умяшалася [[Асманская імперыя]], і ў 1430 годзе была захоплена Яніна, а на наступны год — большая частка Эпіра. Карла II кіраваў з Арты ў якасці іх васала аж да сваёй смерці ў 1448 годзе.<ref name="ODB"/><ref name="Fine">Fine (1994), pp. 544, 563</ref> Праз год горад быў захоплены туркамі, і спадчыннік Карла [[Леанарда III Тока]] пераехаў у [[Ангелокастран]]; а пасля яго падзення ў 1460 годзе адправіўся на Іанічныя астравы. Імі ён кіраваў да 1479 года, калі іх захапілі туркі.<ref name="ODB"/><ref name="Fine"/> Леанарда з сям'ёй бег у Неапаль. Яго сын [[Карла III Тока]] і наступныя прадстаўнікі дынастыі працягвалі называць сябе тытулярнымі дэспатамі Арты аж да XVII стагоддзя. == Зноскі == {{Заўвагі|2}} == Літаратура == * {{cite web|last=Cawley|first=Charles|title=Medieval Lands Project: Counts of Kefalonia (Tocco)|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/LATIN%20LORDSHIPS%20IN%20GREECE.htm#_Toc219779625|publisher=Foundation for Medieval Genealogy|accessdate=2010-06-28|archiveurl=https://www.webcitation.org/67h0WMgLW?url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/LATIN%20LORDSHIPS%20IN%20GREECE.htm#_Toc219779625|archivedate=16 мая 2012|deadurl=no}} * {{citation | first = John Van Antwerp | last = Fine | title = The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest | publisher = University of Michigan Press | year = 1994 | isbn = 978-0472082605 | url=http://books.google.com/books?id=Hh0Bu8C66TsC}} * {{cite book | editor-last=Kazhdan | editor-first=Alexander | editor-link=Alexander Kazhdan |year=1991 | title=[[Oxford Dictionary of Byzantium]] | publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-504652-6}} * {{citation | title=The Latins in the Levant: A history of Frankish Greece (1204–1566) | first=William | last=Miller | publisher=E.P. Dutton and Co. | location = New York | year=1908 | url=http://www.archive.org/details/latinsinlevanta00millgoog}} [[Катэгорыя:Дынастыі Італіі]] [[Катэгорыя:Дынастыя Тока]] 06j0ce3dqno1iw7hbj84juv0w8hm1tk 0 223767 4183636 3697777 2022-08-11T20:21:50Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Марыя Ангеліна Дукіня Палеалагіня | арыгінал імя = {{lang-el|Μαρία Αγγελίνα Δούκαινα Παλαιολογίνα}} | пасада = [[Эпірскае царства|Царыца Эпіра]] | сцяг = | выява = Maria Paleolog.JPG | апісанне выявы = Марыя Ангеліна і Фама Пралюбавіч | перыядпачатак = 23 снежня [[1384]] | перыядканец = [[1385]] | папярэднік = [[Фама Пралюбавіч]] | пераемнік = [[Ісаў дэ' Буандэльмонці]] | дата нараджэння = 1350 ці 1351 год | месца нараджэння = | дата смерці = 28.12.1394 | месца смерці = Яніна | род = [[Буандэльмонці]] | бацька = [[Сімяон Сініша Няманіч|Сімяон Ураш]] | маці = Фамаіса Арсіні | муж = [[Фама Пралюбавіч]]<br/>[[Ісаў дэ' Буандэльмонці]] | дзеці = }} '''Марыя Ангеліна Дукіня Палеалагіня''', або '''Марыя Ангеліна Няманіч''' ({{lang-el|Μαρία Αγγελίνα Δούκαινα Παλαιολογίνα}}; нар. [[1350]] — {{ДС|28|12|1394}}) — самаабвешчаная [[басіліса]] (імператрыца, каралева) [[Эпірскае царства|Эпірскага царства]] з [[1384]] па [[1385]] гады, якая атрымала прастол у спадчыну ад свайго мужа [[Фама Пралюбавіч|Фамы Пралюбавіч]]а. == Жыццё == Марыя была дачкой [[Сімяон Сініша Няманіч|Сімяона Ураша]], блізкага сваяка [[кіраўнікі Сербіі|кіраўніка Сербіі]] [[Стэфан Ураш IV Душан|Стэфана Ураша IV Душана]], і [[Фамаіса Арсіні|Фамаісы Арсіні]]. У [[1366]] годзе Марыя выйшла замуж за намесніка Эпіра [[Фама Пралюбавіч|Фаму Пралюбавіч]]а. Ён жорстка адносіўся да сваёй жонкі, і яна прыняла ўдзел у яго забойстве. Насельніцтва Яніны абвясціла Марыю ў якасці кіраўніцы. Яна выкарыстоўвала тытул ''басіліса'', жаночую форму [[басілеус]]а. Яна выклікала свайго брата [[Іаан Ураш Дука Палеалог|Іаана Ураша]] (які стаў манахам Іаасафам), каб ён даваў ёй саветы па кіраванні краінай. Ён прапанаваў ёй выйсці замуж за [[Ісаў дэ' Буандэльмонці|Ісава дэ' Буандэльмонці]], знатнага італьянца, палоненага Фамой у [[1379]] годзе. Таксама існуе версія, што Марыя была даўно закахана ў яго, і што менавіта па гэтай прычыне адбылося забойства Фамы. Марыя выйшла замуж за Ісава ў лютым [[1385]] года, і памерла 28 снежня 1394 года. Дзяцей у гэтым шлюбе яна не пакінула. {{зноскі}} == Літаратура == * {{citation | first = John Van Antwerp | last = Fine | title = The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest | publisher = University of Michigan Press | year = 1994 | isbn = 978-0472082605 | url=http://books.google.gr/books?id=Hh0Bu8C66TsC}} * {{citation | editor-first = Alexander | editor-last = Kazhdan | editor-link = Alexander Kazhdan | title = [[Oxford Dictionary of Byzantium]] | publisher = Oxford University Press | year = 1991 | isbn = 978-0-19-504652-6}} * {{citation | first = William | last = Miller | title = The Latins in the Levant, a History of Frankish Greece (1204–1566) | url = https://archive.org/details/bub_gb_5UztIt_jIoUC | publisher = E.P. Dutton and Company | location = New York | year = 1908}} * {{citation | title=The Despotate of Epiros 1267–1479: A Contribution to the History of Greece in the Middle Ages | first=Donald MacGillivray | last=Nicol | authorlink=Donald Nicol | publisher=Cambridge University Press | year=2010 | isbn=978-0-521130899 | url=http://books.google.com/books?id=XIj0FfKto9AC}} * {{citation| title=The Serbs and Byzantium during the reign of Tsar Stephen Dušan (1331–1355) and his successors | first = George Christos | last=Soulis | publisher=[[Dumbarton Oaks]] | year= 1984 | isbn = 0-88402-137-8}} {{Кіраўнікі Эпірскага царства}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Няманічы]] [[Катэгорыя:Цары эпірскія]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1394 годзе]] l3wnw1schxgyycyk8008bcoaugct12k 0 223770 4183642 3763261 2022-08-11T20:22:08Z Artsiom91Bot 51617 /* Біяграфія */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Сімяон Сі́ніша У́раш Палеалог Не́маніч''' ({{lang-sr|Симеон Синиша Урош Палеолог Немањић}}, {{lang-el|Συμεών Ούρεσης Παλαιολόγος}}, {{ДН|||1326}} — {{ДС|||1371}}) — [[цар]] [[Эпір]]а з [[1359]] па [[1366]] гады, валадар [[Фесалія|Фесаліі]] з [[1359]] па [[1371]] гады. == Біяграфія == Сімяон быў сынам караля [[Стэфан Ураш III|Стэфана Ураша III Дзечанскага]] і яго другой жонкі [[Візантыя|візантыйскай]] прынцэсы [[Марыя Палеалог|Марыі Палеалог]]. Марыя была ўнучкай [[імператар]]а [[Міхаіл VIII Палеалог|Міхаіла VIII Палеалога]]. Сімяон быў зводным братам [[Стэфан Душан|цара Стэфана Душана]] і на гэтай падставе аспрэчваў прастол пасля смерці Душана. У 1359 годзе адасобіўся ад цара [[Стэфан Ураш V|Ураша Слабога]] і стаў самастойным кіраўніком. Валодаў паўднёвымі абласцямі [[Сербія|Сербіі]] і Эпірам. Памёр у [[1371]] годзе, яго спадчыннікам быў сын [[Ёван Ураш Няманіч]]. {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цары сербскія]] [[Катэгорыя:Цары эпірскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Фесаліі]] [[Катэгорыя:Няманічы]] r1tlccupbr8tu1iri0btp3hcy259hx2 14 223785 4183373 1916287 2022-08-11T13:26:18Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki Гэта катэгорыя ўтрымлівае членаў дынастыі Ангелаў Камнінаў Дукаў, больш вядомых як Камніны Дукі. З’яўляецца адгалінаваннем імператарскай дынастыі [[Ангелы (дынастыя)|Ангелаў]], і яе прадстаўнікі кіравалі Эпірам, Фесаліяй і Фесалонікамі ў 1205—1318 гадах. [[Катэгорыя:Дынастыі Візантыі]] i0p9v0gd7p6g3cev9ims9lbc8uischi 0 223786 4183371 3946486 2022-08-11T13:25:33Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Ангелаў]] у [[Ангелы (дынастыя)]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Ангелы}} {{Каралеўскі дом |прозвішча = Ангелы |герб = |краіна = [[Візантыйская імперыя]] |родапачынальны дом = ''[[Камніны]]'' |тытулы = <nowiki></nowiki> *[[Спіс візантыйскіх імператараў|Імператар Візантыі]] * [[Эпірскае царства|Дэспат Эпіра]] * [[Дэспат Фесаліі]] * [[Кіраўнік Фесалонікі]] |заснавальнік = [[Ісак II]] |апошні кіраўнік = [[Аляксей IV]] |цяперашні глава = няма |год заснавання = [[1185]] |спыненне роду = [[1204]] |зрушэнне = |нацыянальнасць = |малодшыя лініі = }} '''А́нгелы''' ({{lang-el|Ἄγγελοι}}) — [[дынастыя]] [[Візантыя|візантыйскіх]] імператараў ([[1185]]—[[1204]] гады) == Паходжанне == У навуковым асяроддзі няма адзінага меркавання наконт паходжання роду. Нягледзячы на ўяўную відавочнай этымалогію прозвішча, такая ўзнёслая мянушка выпадае з шэрагу візантыйскіх фамільных імёнаў. [[Васіль Рыгоравіч Васільеўскі|В. Васільеўскі]] і [[Аляксандр Аляксандравіч Васільеў, гісторык|А. Васільеў]] адносілі тэрмін ''Ангелы'' да англічан. [[Поль Лемерль|П. Лемерль]] лічыў, што гаворка ідзе пра прастачыну. [[Рач'я Мікаелавіч Бартыкян|Р. Бартыкян]] выказаў думку, што ''Ангел'' або ''Агел'' з’яўляецца вобласцю Амід, і што [[Кекаўмен]] мае на ўвазе мусульманіна, які служыў Візантыі. [[Аляксандр Пятровіч Каждан|А. Каждан]] не выключыў армянскага паходжання роду, адзначыўшы, што верагодна іх радзіму трэба шукаць у армяна-сірыйскіх лімітрофах на ўсходніх межах Візантыі<ref>''Каждан А. П.'' Армяно-Византийские заметки. § 8 Ангелы. // Историко-филологический журнал, 1971. — № 4. — С. 102—104.</ref>. == Заснаванне == Пачатак узвышэнню дынастыі Ангелаў паклаў Канстанцін, сын Мануіла, ажаніўшыся ў [[1118]] годзе з малодшай дачкой імператара [[Аляксей I Камнін|Аляксея I Камніна]] Феадорай і атрымаўшы тытул [[паніперсеваст]]а. Ад яго другога сына Андроніка паходзіць візантыйская імператарская дынастыя, а ад самага малодшага незаконнанароджанага сына [[Іаан Дука, севастакратар|севастакратара Іаана]], які памёр у [[1200]] годзе, — дынастыя [[Эпірскі дэспатат|дэспатаў Эпіра]]. == На троне Візантыі == Прадстаўнікі дынастыі прыйшлі да ўлады пасля звяржэння [[Андронік I Камнін|Андроніка I Камніна]]. Да Ангелаў належалі [[Ісак II Ангел]] (кіраваў у 1185—[[1195]] гадах; у [[1203]]—[[1204]] гадах — сумесна з сынам [[Аляксей IV Ангел|Аляксеем IV]]) і яго брат [[Аляксей III Ангел]] (1195—1203). Ангелы праводзілі палітыку раздачы [[пронія|проній]] і прывілеяў, узмацнілі падатковы прыгнёт, растрачвалі казну на банкеты і забавы. Кіраванне Ангелаў — час аслаблення дзяржавы, абвастрэння ўнутраных супярэчнасцей і дынастычнай барацьбы. Армія слабела, флот знаходзіўся ў жаласным стане. Імперыя ў цэлым перажывала крызіс, рэзка скарачаліся яе межы. Ангелы падтрымлівалі гандлёвыя прывілеі [[Генуэзская рэспубліка|Генуі]] і [[Піза|Пізы]], у выніку чаго да крайнасці абвастрыліся адносіны з [[Венецыянская рэспубліка|Венецыяй]]. Яны адбілі напад сіцылійскіх нарманаў, але пацярпелі шэраг паражэнняў у [[Візантыйска-сельджукскія войны|войнах з сельджукамі]] і не змаглі здушыць паўстанне ў Балгарыі. У перыяд кіравання Ангелаў адбыліся [[Трэці крыжовы паход|Трэці]] і [[Чацвёрты крыжовы паход|Чацвёрты крыжовыя паходы]]. Падчас Чацвёртага паходу імператары з дому Ангелаў былі зрынуты з прастола, Візантыйская імперыя распалася. У 1204—[[1318]] гадах Ангелы — дынастыя кіраўнікоў [[Эпірскі дэспатат|Эпірскай дзяржавы]]. == Дэспаты Эпіра і Этоліі == * [[Міхаіл I Камнін Дука|Міхаіл I]] — сын Іаана, дэспат Эпіра і Этоліі ([[1204]]—[[1215]]) * [[Феадор Камнін Дука]] — сын Іаана, дэспат Эпіра і Этоліі ([[1215]]—[[1230]]), імператар Фесалонікі ([[1224]]—[[1230]]), дэспат [[Старажытная Македонія|Македоніі]] ([[1237]]—[[1251]]) * [[Мануіл Камнін Дука|Мануіл]] — сын Іаана, імператар Візантыі ў Фесалоніках ([[1230]]—[[1237]]), дэспат Эпіра і Этоліі ([[1230]]—[[1231]]), дэспат [[Фесалія|Фесаліі]] ([[1237]]—[[1241]]) * [[Міхаіл II Камнін Дука|Міхаіл II]] — сын Міхаіла I, дэспат Эпіра і Этоліі ([[1231]]—[[1268]]), дэспат Фесаліі ([[1241]]—[[1268]]) * [[Нікіфар I Камнін Дука|Нікіфар I]] — сын Міхаіла II, дэспат Эпіра і Этоліі ([[1268]]—[[1296]]), дэспат Фесаліі ([[1268]]—[[1271]]) * [[Фама I Камнін Дука|Фама]] — сын Нікіфара I, дэспат Эпіра і Этоліі [[1296]]—[[1318]] == Кіраўнікі Фесалонікі == * [[Іаан Камнін Дука|Іаан]] — сын Феадора Камніна, імператар Візантыі ў Фесалоніках ([[1237]]—[[1244]]) * [[Дзмітрый Камнін Дука|Дзімітрый]] (нар. 1225) — сын Феадора, імператар Візантыі ў Фесалоніках ([[1244]]—[[1246]]) == Дэспаты Фесаліі == * [[Іаан I Дука|Іаан I]], сын Міхаіла II, дэспат Фесаліі і герцаг Неапатраса [[1271]]—[[1296]] * [[ Канстанцін I Дука|Канстанцін]], сын Іаана I, дэспат Фесаліі і герцаг Неапатраса [[1296]]—[[1303]] * [[Іаан II Дука|Іаан II]], сын Канстанціна, дэспат Фесаліі і герцаг Неапатраса [[1303]]—[[1318]] == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Літаратура == * ''Kazhdan A.'' Angelos. // The Oxford Dictionary of Byzantium. — {{N. Y.}}/Oxford, 1991. [[Катэгорыя:Дынастыя Ангелаў| ]] [[Катэгорыя:Дынастыі Візантыі|Ангелы]] 68ky6dchonwmcnh7ki6vdhhk58ujr44 0 224654 4183807 2413146 2022-08-11T20:40:39Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} [[Файл:The Children of Henry2 England.jpg|thumb|200px|Дзеці Генрыха II. Гільём першы злева]] '''Гіём Плантагенет''' ('''Гіём Анжуйскі'''; {{lang-fr|Guillaume de Poitou}}; [[22 ліпеня]] [[1136]] года, [[Аржантэн]] — [[30 студзеня]] [[1164]], {{Месца смерці|Руан}}) — малодшы сын [[Жафруа V Плантагенет|Жафруа V Анжуйскага]] і [[імператрыца Мацільда|імператрыцы Мацільды]], брат [[кароль Англіі|англійскага караля]] [[Генрых II, кароль Англіі|Генрыха II]], тытулярны [[граф Пуату]], віконт [[Дзьеп]]а. == Біяграфія == Гіём быў самым малодшым з трох сыноў [[Жафруа V Анжуйскі|Жафруа V Плантагенета]], [[граф Анжу|графа Анжуйскага]], і [[імператрыца Мацільда|імператрыцы Мацільды]], дачкі [[кароль Англіі|англійскага караля]] [[Генрых I, кароль Англіі|Генрыха I]]. Неўзабаве пасля нараджэння Гіёма яго маці была вымушана пакінуць [[Нармандыя|Нармандыю]], дзе да ўлады прыйшлі прыхільнікі [[Стэфан Блуаскі|Стэфана Блуаскага]], абвешчанага ў [[1135]]—[[1136]] гг. каралём Англіі і герцагам Нармандыі. На працягу наступнага дзесяцігоддзя ў Нармандыі ішла [[грамадзянская вайна ў Англіі 1135—1154 гадоў|барацьба паміж Стэфанам і Мацільдай]], якая завяршылася да [[1144]] годзе ўзяццем [[Руан]]а і падпарадкаваннем герцагства Жафруа V Анжуйскім. У [[1154]] годзе каралём Англіі і герцагам Нармандыі стаў старэйшы брат Гіёма [[Генрых II Плантагенет]]. Быўшы па праве сваёй жонкі, [[Элеанора Аквітанская|Элеаноры Аквітанскай]], таксама [[спіс герцагаў Аквітаніі|герцагам Аквітаніі]] і [[сюзерэн]]ам [[Пуату]], Генрых каля [[1153]] года абвясціў свайго брата [[граф дэ Пуацье|графам Пуату]], захаваўшы, тым не менш, за сабой рэальную ўладу ў графстве. Пазней кароль таксама перадаў Гіёму шэраг [[манор]]аў ва [[Усходняя Англія|Усходняй Англіі]] і [[Кент|Кенце]] і тэрыторыю вакол [[Дзьеп]]а ў Нармандыі з тытулам і правамі [[віконт]]а Дзьепа. У [[1155]] годзе Генрых выступіў з праектам заваявання [[Ірландыя|Ірландыі]] і яе наступнай перадачы пад уладу Гіёма. Гэту ідэю падтрымаў нават [[Папа Рымскі]], аднак рэзка супраць выступіла імператрыца Мацільда, якая яшчэ карысталася значным уплывам на сваіх сыноў. Па яе патрабаванні кароль адмовіўся ад ірландскага праекта. Калі ў [[1156]] годзе падняў мяцеж [[Жафруа VI Анжуйскі|Жафруа VI]], сярэдні з братоў Плантагенетаў, Гіём выступіў на баку Генрыха і ўдзельнічаў у аблозе апошнім замка [[Шынон]]. Затым атрад Гіёма аблажыў крэпасць [[Мантрой-Белей]] і захапіў яе, па легендзе, выкарыстаўшы спосаб узяцця гарадоў, апісаны [[Старажытны Рым|старажытнарымскім]] ваенным тэарэтыкам [[Вегецый|Вегецыем]], з трактатам якога Гіём азнаёміўся падчас аблогі.<ref>Duby G. France in the Middle Ages, 987—1460: From Hugh Capet to Joan of Arc. — Blackwell Publishing, 1993</ref> У [[1162]] годзе Генрых II вырашыў арганізаваць шлюб Гіёма і [[Ізабела дэ Варэн, 4-я графіня Сурэй|Ізабелы дэ Варэн]]. Ізабела, нядаўна аўдавелая пасля смерці свайго мужа [[Вільгельм Булонскі|Вільгельма Булонскага]], была спадчынніцай вялікіх уладанняў [[Варэны|дому дэ Варэн]] у [[Норфалк]]у, [[Сусекс]]е, [[Ёркшыр]]ы і іншых [[графствы Англіі|англійскіх графствах]] і, такім чынам, самай багатай нявестай Англіі. У адпаведнасці з [[кананічнае права|кананічным правам]] для жаніцьбы Гіёма на ўдаве свайго траюраднага брата, якім з'яўляўся Вільгельм Булонскім, патрабаваўся дазвол Папы Рымскага. Аднак супраць гэтага рашуча выступіў [[архібіскуп Кентэрберыйскі]] [[Томас Бекет]], у выніку чаго вяселле сарвалася. Непрымірымая пазіцыя архібіскупа ў гэтым пытанні стала адным з першых буйных сутыкненняў Томаса Бекета з каралём Генрыхам II і сімптомам нарастаючага канфлікту паміж імі. Пасля правалу шлюбных планаў Гіём Плантагенет вярнуўся ў Нармандыю і неўзабаве сканаў. У яго смерці вінавацілі Томаса Бекета, які разбіў сэрца Гіёма сваёй адмовай дазволіць яго жаніцьбу на Ізабеле дэ Варэн. Калі Томас Бекет быў забіты ў [[1170]] годзе, адзін з яго забойцаў, Рычард ле Брэтон, які быў раней на службе ў графа Гіёма, па легендзе, нанёс свой смяротны ўдар са словамі: «атрымлівай, у імя любові да майго гаспадара Гіёма, брата караля!»<ref>Amt E. William FitzEmpress (1136—1164) // Oxford Dictionary of National Biography. — Oxford University Press, 2004.</ref> Гіём быў пахаваны ў [[Руанскі сабор|Руанскім саборы]].<ref>Хроніка [[Рабер дэ Тарыньі|Роберта дэ Тарыньі]]</ref> {{зноскі}} == Літаратура == * E. William FitzEmpress (1136—1164) // Oxford Dictionary of National Biography. — Oxford University Press, 2004. * Bartlett R. England Under The Norman and Angevin Kings 1075—1225. — 2000. * Poole, A. L. From Domesday Book to Magna Carta 1087—1216. — Oxford, 1956, ISBN 978-0-19-821707-7 <br /> {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| &nbsp;Папярэднік&nbsp;<br />'''[[Генрых II Плантагенет]]'''<br />'''[[Элеанора Аквітанская]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp;'''[[спіс графаў дэ Пуацье|граф Пуату]]'''<br />[[1153]] — [[1156]] | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Пераемнік<br />'''[[Генрых II Плантагенет]]'''<br />'''[[Элеанора Аквітанская]]''' |- |} [[Катэгорыя:Графы Пуацье]] [[Катэгорыя:Плантагенеты]] krn1butlpiec4kygr3l5nyf5vfud8e5 0 226752 4184097 3870131 2022-08-12T09:51:07Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Насельніцтва */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Міцкевічы}} {{НП-Беларусь |статус =Вёска |беларуская назва =Міцкевічы |арыгінальная назва = |краіна =Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Mickievičy,_Baranavičy_District_(01).jpg |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 53| lat_min = 16| lat_sec = 48 |lon_dir = E|lon_deg = 25| lon_min = 45| lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 30000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён = Баранавіцкі |сельсавет = Маўчадскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў =272 |насельніцтва = 390 |год перапісу =1998 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код =+375 163 |паштовы індэкс = 225340 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = }} '''Міцке́вічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Мі́цкавічы'''</ref> ({{lang-be-trans|Mickievičy}}, {{lang-ru|Мицкевичи}}) — [[вёска]] ў [[Баранавіцкі раён|Баранавіцкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Маўчадскі сельсавет|Маўчадскага сельсавета]]. Размешчана за 38 км на паўночны захад ад [[Баранавічы|Баранавіч]], [[чыгуначная станцыя]] на лініі [[Баранавічы]]—[[Ліда]]. Насельніцтва 300 жыхароў, 172 гаспадаркі ([[2005]]). Лічаць, што гэта назва ўтворана ад прозвішча [[Міцкевіч]]. == Гісторыя == У [[1574]] г. вёска, уласнасць вялікага князя [[Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонта II Аўгуста]]<ref>Памяць. Баранавічы. Баранавіцкі раён. Мінск, Белта, 2000, стар 713.</ref>. Пад [[1606]] года пазначана ў вопісе дакументаў цэнтр, архіва старажытных актавых кніг. У [[1905]] годзе ў [[Люшнеўская воласць|Люшнеўскай воласці]] [[Слонімскі павет (Расійская імперыя)|Слонімскага павета]] [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]], адкрыта [[народнае вучылішча]]. З [[1921]] года ў складзе [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польшчы]], у [[Люшнеўская гміна|Люшнеўскай гміне]] [[Слонімскі павет (1921—1940)|Слонімскага павета]]. З [[1939]] года ў [[БССР]]. З [[15 студзеня]] [[1940]] года ў [[Гарадзішчанскі раён|Гарадзішчанскім раёне]] [[Баранавіцкая вобласць|Баранавіцкай]], з [[8 студзеня]] [[1954]] года [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай]] абласцей, з [[25 снежня]] [[1962]] года ў [[Баранавіцкі раён|Баранавіцкім раёне]]. З [[12 кастрычніка]] [[1940]] года да [[16 ліпеня]] [[1954]] года цэнтр сельсавета. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з канца чэрвеня [[1941]] года да [[8 ліпеня]] [[1944]] года вёска акупіравана [[нямецка-фашысцкія захопнікі|нямецка-фашысцкімі захопнікамі]]. Пры яе вызваленні вызначыўся [[Герой Савецкага Саюза]] гвардыі лейтэнант, камандзір танкавай роты {{нп3|Іван Міхайлавіч Сухамлін|І. М. Сухамлін|ru|Сухомлин, Иван Михайлович}}. Пры вызваленні чыгуначнай станцыі Міцкевічы танкісты знішчылі шмат тэхнікі праціўніка, каля 100 гітлераўцаў. На франтах вайны загінулі 14 вяскоўцаў. У [[1970]] годзе з Міцкевічамі аб’яднана суседняя в. [[Калеснікі (Баранавіцкі раён)|Калеснікі]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 лістапада, 21 снежня 1970 г. і 21 студзеня 1971 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1971, № 6 (1308).</ref>. == Інфраструктура == Працуюць клуб, магазін. == Насельніцтва == * '''[[XX стагоддзе]]''': ** [[1905]] — 531 жыхар. ** [[1921]] — 68 двароў, 350 жыхароў. ** [[1939]] — 750 жыхароў. ** [[1959]] — 807 жыхароў. ** [[1970]] — 733 жыхары. ** [[1998]] — 272 двары, 390 жыхароў. * '''[[XXI стагоддзе]]''': ** [[2005]] — 300 жыхароў, 172 гаспадаркі. == Вядомыя асобы == * [[Соф’я Несцераўна Пацукевіч]] (1926—2008) — жывёлавода, Героя Сацыялістычнай Працы (1971) {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|3-1}} * Памяць. Баранавічы. Баранавіцкі раён. Мінск, Белта, 2000, стар 713. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Маўчадскі сельсавет}} {{Баранавіцкі раён}} [[Катэгорыя:Маўчадскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Баранавіцкага раёна]] [[Катэгорыя:Міцкевічы (Баранавіцкі раён)]] fods8w2kxsd3trz1zo5srqa53we05rs 4184107 4184097 2022-08-12T10:20:57Z Artsiom91 31770 /* Вядомыя асобы */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Міцкевічы}} {{НП-Беларусь |статус =Вёска |беларуская назва =Міцкевічы |арыгінальная назва = |краіна =Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Mickievičy,_Baranavičy_District_(01).jpg |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 53| lat_min = 16| lat_sec = 48 |lon_dir = E|lon_deg = 25| lon_min = 45| lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 30000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён = Баранавіцкі |сельсавет = Маўчадскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў =272 |насельніцтва = 390 |год перапісу =1998 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код =+375 163 |паштовы індэкс = 225340 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = }} '''Міцке́вічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Мі́цкавічы'''</ref> ({{lang-be-trans|Mickievičy}}, {{lang-ru|Мицкевичи}}) — [[вёска]] ў [[Баранавіцкі раён|Баранавіцкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Маўчадскі сельсавет|Маўчадскага сельсавета]]. Размешчана за 38 км на паўночны захад ад [[Баранавічы|Баранавіч]], [[чыгуначная станцыя]] на лініі [[Баранавічы]]—[[Ліда]]. Насельніцтва 300 жыхароў, 172 гаспадаркі ([[2005]]). Лічаць, што гэта назва ўтворана ад прозвішча [[Міцкевіч]]. == Гісторыя == У [[1574]] г. вёска, уласнасць вялікага князя [[Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонта II Аўгуста]]<ref>Памяць. Баранавічы. Баранавіцкі раён. Мінск, Белта, 2000, стар 713.</ref>. Пад [[1606]] года пазначана ў вопісе дакументаў цэнтр, архіва старажытных актавых кніг. У [[1905]] годзе ў [[Люшнеўская воласць|Люшнеўскай воласці]] [[Слонімскі павет (Расійская імперыя)|Слонімскага павета]] [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]], адкрыта [[народнае вучылішча]]. З [[1921]] года ў складзе [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польшчы]], у [[Люшнеўская гміна|Люшнеўскай гміне]] [[Слонімскі павет (1921—1940)|Слонімскага павета]]. З [[1939]] года ў [[БССР]]. З [[15 студзеня]] [[1940]] года ў [[Гарадзішчанскі раён|Гарадзішчанскім раёне]] [[Баранавіцкая вобласць|Баранавіцкай]], з [[8 студзеня]] [[1954]] года [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай]] абласцей, з [[25 снежня]] [[1962]] года ў [[Баранавіцкі раён|Баранавіцкім раёне]]. З [[12 кастрычніка]] [[1940]] года да [[16 ліпеня]] [[1954]] года цэнтр сельсавета. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з канца чэрвеня [[1941]] года да [[8 ліпеня]] [[1944]] года вёска акупіравана [[нямецка-фашысцкія захопнікі|нямецка-фашысцкімі захопнікамі]]. Пры яе вызваленні вызначыўся [[Герой Савецкага Саюза]] гвардыі лейтэнант, камандзір танкавай роты {{нп3|Іван Міхайлавіч Сухамлін|І. М. Сухамлін|ru|Сухомлин, Иван Михайлович}}. Пры вызваленні чыгуначнай станцыі Міцкевічы танкісты знішчылі шмат тэхнікі праціўніка, каля 100 гітлераўцаў. На франтах вайны загінулі 14 вяскоўцаў. У [[1970]] годзе з Міцкевічамі аб’яднана суседняя в. [[Калеснікі (Баранавіцкі раён)|Калеснікі]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 лістапада, 21 снежня 1970 г. і 21 студзеня 1971 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1971, № 6 (1308).</ref>. == Інфраструктура == Працуюць клуб, магазін. == Насельніцтва == * '''[[XX стагоддзе]]''': ** [[1905]] — 531 жыхар. ** [[1921]] — 68 двароў, 350 жыхароў. ** [[1939]] — 750 жыхароў. ** [[1959]] — 807 жыхароў. ** [[1970]] — 733 жыхары. ** [[1998]] — 272 двары, 390 жыхароў. * '''[[XXI стагоддзе]]''': ** [[2005]] — 300 жыхароў, 172 гаспадаркі. == Вядомыя асобы == * [[Соф’я Несцераўна Пацукевіч]] (1926—2008) — жывёлавод, Герой Сацыялістычнай Працы (1971). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|3-1}} * Памяць. Баранавічы. Баранавіцкі раён. Мінск, Белта, 2000, стар 713. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Маўчадскі сельсавет}} {{Баранавіцкі раён}} [[Катэгорыя:Маўчадскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Баранавіцкага раёна]] [[Катэгорыя:Міцкевічы (Баранавіцкі раён)]] gsr84vo3how5mh57fz2xx9zexochaow 0 227182 4183663 4038147 2022-08-11T20:24:26Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Портрет_Либуше.jpg|thumb|Партрэт Лібушы пэндзля В. К. Мазека (1893)]] [[Файл:Premysl and Libuse Vysehrad Prague CZ 815.jpg|thumb|Скульптура «Пржэмысл і Лібуша» Й. В. Мысльбека (1881) у [[Вышаград]]зе]] '''Лі́буша'''<ref>[http://www.bsu.by/Cache/pdf/370003.pdf Метадычныя рэкамендацыі па курсу «Гісторыя старажытнай чэшскай літаратуры» / Аўт-склад. А. У. Вострыкава. — Мн.: БДУ, 2002.]</ref>, або '''Любуша'''<ref>Напісанне '''Любуша''' паводле арт. «Лех, Чэх і Рус». {{крыніцы/БЭ|9}} — С. 226.</ref> ({{lang-cs|Libuše}}, {{lang-de|Libussa}}, або ''Libuscha'', адбываецца ад агульнаслав. *Ljuboslava) — у чэшскіх легендах мудрая кіраўніца і продак каралёў Чэхіі (меркавана [[VIII стагоддзе]]). == Легенда == Паводле «[[Чэшская хроніка|Чэшскай хронікі]]» [[Казьма Пражскі|Казьмы Пражскага]] ([[XII стагоддзе]]), ''Лібуша'' — адна з трох дочак чэшскага князя [[Крок, чэшскі князь|Крока]], які заснаваў, паводле падання, адзін з найстаражытных гарадоў (пар. польскага Крака, заснавальніка [[Кракаў|Кракава]]). Яе сястра ''Казі'' шанавалася як выдатная прадракальніца і лекарка. ''Тэтка'' — як заснавальніца культу духоў («горных, лясных і вадзяных німф»). Малодшая Лібуша — наймудрая з трох сясцёр — выбіраецца правадыром («суддзёй») племя пасля смерці бацькі. Нягледзячы на яе мудрае кіраванне, мужчыны племя неўзабаве пачынаюць выказваць незадаволенасць тым, што імі кіруе жанчына, просяць назваць ім кіраўніка-мужчыну. Тады Лібуша па парадзе старэйшын абвясціла, што выйдзе замуж за чалавека, да якога прывядзе яе конь. Так і здарылася: мужам яе стаў араты [[Пржэмысл]] з сяла [[Стадзіцы]]. Яна таксама прадракае заснаванне [[Прага|Прагі]]. Па легендзе з прадказаннем звязана і імя сталіцы: яна адправіла слуг у лес, і там яны знайшлі чалавека, які склюдаваў парог дому — адсюль і слова «Прага». У шлюбе з Пржэмыслам, Лібуша нарадзіла сына Незамысла, а таксама Радабыля і Людаміра, і такім чынам паклала пачатак дынастыі [[Пржэмыславічы|Пржэмыславічаў]] — {{nobr|т.зв.}} прыродных каралёў Чэхіі. Лібуша таксама заснавала замак [[замак Лібушын|Лібушын]] (цяпер раён [[Кладна]]). Казьма піша, што гэта «вельмі магутны град каля лесу, які цягнецца да вёскі Збечно». Легенда пра Лібушу адлюстроўвае пераход чэшскіх плямёнаў ад [[матрыярхат]]у да [[патрыярхат|патрыярхальнага ладу]], прычым зусім не безумоўны і не канчатковы. Вядома, напрыклад, што пасля смерці Лібушы чэшскія жанчыны вырашылі здабыць незалежнасць ад улады мужчын і заснавалі [[замак Дэвін]], які быў заваяваны толькі праз шмат гадоў. Апроч сапраўдных старажытных легенд, Лібуша фігуруе таксама ў фальсіфікаванай [[Зеленагорскі рукапіс|Зеленагорскага рукапісу]] [[Вацлаў Ганка|Вацлава Ганкі]], дзе апісваецца суд пад яе старшынствам і прадстаўлена рамантычна ідэалізаваная дэмакратыя старажытных чэхаў. У гонар Лібушы названы [[астэроід]] [[(264) Либуса]], адкрыты ў 1886 годзе. == Гл. таксама == * [[Каралева славян]] {{зноскі}} == Літаратура == * Либуше // [[Мифологический словарь]]/ Гл. ред. Е. М. Мелетинский. — М.:[[Советская энциклопедия]], 1990. — 672 с. * ''[[Казьма Пражскі|Козьма Пражский]]''. Чешская хроника, М., 1962. * ''[[Алаіс Ірасек|Алоис Ирасек]]''. Старинные чешские сказания. М. 1983. * {{кніга |аўтар = [[Іаган Карл Аўгуст Музеус|И. К. А. Музеус]] |загаловак = Народные сказки и легенды |спасылка = http://musaeus.narod.ru |месца = М. |выдавецтва = Фирма ЭРА |год = 2005 |старонак = 600 |isbn = 5-86700-031-1}} * ''Щавелёв А. С.'' [http://dgve.csu.ru/bibl/Schavelev_2007.shtml Славянские легенды о первых князьях. Сравнительно-историческое исследование моделей власти у славян.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140316182252/http://dgve.csu.ru/bibl/Schavelev_2007.shtml |date=16 сакавіка 2014 }} — М.: Северный паломник, 2007. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Постаці чэшскай гісторыі]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Героі славянскіх міфаў]] tn38ccipy52fuw62f0x0nz02jl3pzgm 0 227186 4183670 4039707 2022-08-11T20:24:47Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Пржэмысл}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Пржэмысл Араты | арыгінал імя = {{lang-cz|Přemysl Oráč}} | выява = Premysl_orac.jpg | шырыня = 200px | апісанне выявы = Пано з яго выявай | пасада = [[Князь чэхаў]] | парадак = | перыядпачатак = [[721]] | перыядканец = да [[760]] | каранацыя = | папярэднік = [[Лібуша]] | пераемнік = [[Незамысл]] | дата нараджэння = ? | месца нараджэння = [[Стадзіцы]], [[Чэхія]] | дата смерці = да 760 | месца смерці = [[Лібушын]], [[Чэхія]] | рэлігія = | род = [[Пржэмыславічы]] | пахаваны = | бацька = | маці = | муж = | жонка = [[Лібуша]] | дзеці = [[Незамысл]], Радабыль і Людамір | аўтограф = | вікісховішча = }} '''Пржэмысл Араты''' ({{lang-cs|Přemysl Oráč}}; 2-я палова [[VIII]] стагоддзя) — легендарны першы князь [[чэхі|чэхаў]], земляроб, які заснаваў царскую дынастыю [[Пржэмыславічы|Пржэмыславічаў]] (873—1306). == Легенда == Пржэмысл быў узведзены на трон па слове прынцэсы і прадракальніцы [[Лібуша|Лібушы]], якая кіравалай племем чэхаў. Калі мужчыны племя сталі выражаць незадаволенасць тым, што галоўнай суддзёй з'яўляецца жанчына, яны запатрабавалі паказаць ім князя. Лібуша, папракнуўшы свой народ за добраахвотную адмову ад свабоды, назвала імя Пржэмысла. Храніст [[Казьма Пражскі]] ў сваёй «[[Чэшская хроніка|Чэшскай хроніцы]]» ў XII стагоддзі так апісвае яе словы: «Вунь за тымі горамі, — сказала яна <Лібуша>, паказваючы на горы, — знаходзіцца невялікая рака Біліна, на беразе якой размешчана вёска, вядомая пад назвай Стадзіцы. А ў ёй ёсць ралля ў 12 крокаў даўжынёй і ў столькі ж крокаў шырынёй. Як ні дзіўна, але ралля гэта хоць размешчана сярод столькіх палёў, тым не менш яна не адносіцца ні да якога поля. На гэтай раллі на двух пярэстых валах арэ ваш князь; адзін з валоў як бы падпяразаны белай паласой, галава яго таксама белая, іншы ўвесь белага колеру з галавы і да спіны; і заднія ногі яго белага колеру. Ну а цяпер, калі вам заўгодна, вазьміце мае жазло, плашч і адзенне, годныя князя, і адпраўляйцеся па загаде як народа, так і майму і прывядзіце яго сабе ў князі, а мне ў мужы. Імя ж гэтаму чалавеку ''Пржэмысл''; ён выдумае шмат законаў, якія абрынуцца на вашы галовы і шыі, бо па-латыні гэта імя азначае „які абдумвае наперад“ ці „які абдумвае звыш меры“. Нашчадкі ж яго будуць вечна кіраваць у гэтай краіне». Племя адправіла паслоў, каб знайсці Пржэмысла і прывезці яго да палаца. Паслы без вялікіх намаганняў адшукалі гэтага чалавека ў полі, дзе ён араў зямлю на апісаных валах. Яны перадалі яму слова Лібушы і жаданне ўсяго народа бачыць яго гаспадаром. У адказ Пржэмысл запрасіў паслоў папалуднаваць простай сялянскай ежай. Усаджваючыся, ён уторкнуў у зямлю свой посах, які падчас трапезы ператварыўся ў дрэўца з трыма парасткамі. Паслы звярнулі ўвагу, што адзін з парасткаў пышна разросся, два ж іншыя, наадварот, засохлі. Пржэмысл растлумачыў значэнне гэтай з'явы, сказаўшы, што з яго роду «многія народзяцца гаспадарамі, але кіраваць будзе заўсёды адзін». «Пасля гэтага араты, надзеўшы княжацкае адзенне і абутак, сеў на буйнага каня; аднак, не забываючы пра сваё паходжанне, ён узяў з сабой свае лапці, сплеценыя з лыку, і загадаў захаваць іх на будучыню; і яны захоўваюцца ў Вышаградзе ў каралеўскіх палатах дагэтуль і павек». Прыбыўшы ў горад, Пржэмысл сустрэўся з Лібушай і ўвайшоў з ёю ў палац. Яны сталі мужам і жонкай, і мудра кіравалі чэшскім племем, утаймаваўшы яго дзікасць і ўсталяваўшы законы, якія дзейнічалі доўгія часы. Княжанне Пржэмысла да смерці Лібушы было спакойным. Пазней чэшскія жанчыны, не жадаючы, паводле падання, падпарадкоўвацца мужчынскай уладзе, пабудавалі насупраць Вышаграда свой замак — Дэвін, які быў узяты толькі пасля сямігадовай вайны. Паводле звестках [[Вацлаў Гаек з Лібачанаў|Гаека з Лібачанаў]], сустрэча Пржэмысла і Лібушы адбылася ў [[721]] годзе<ref>[http://www.nazdar.ru/index.php?id=4&additional=4czpremysl Легендарныя Стадзіцы ці Адкуль ідзе род чэшскіх каралёў] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150429120226/http://www.nazdar.ru/index.php?id=4&additional=4czpremysl |date=29 красавіка 2015 }}</ref>. У Пржэмысла і Лібушы нарадзіліся тры сыны: Незамысл, Радабыль і Людамір. Прастол атрымаў у спадчыну старэйшы — [[Незамысл]]. == Гл. таксама == * [[Каралева славян]] {{зноскі}} == Літаратура == * Козьма Пражский. Чешская хроника. {{М.}}, 1962. * Алоис Ирасек. Старинные чешские сказания. М., 1983. * ''Щавелёв А. С.'' [http://dgve.csu.ru/bibl/Schavelev_2007.shtml Славянские легенды о первых князьях. Сравнительно-историческое исследование моделей власти у славян. М.: Северный паломник, 2007.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140316182252/http://dgve.csu.ru/bibl/Schavelev_2007.shtml |date=16 сакавіка 2014 }} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Героі славянскіх міфаў]] [[Катэгорыя:Легендарныя кіраўнікі Чэхіі]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] 18ka8i9fg9mahgsim4xlyd8czlqpo6w 0 227618 4183657 3852792 2022-08-11T20:24:02Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Вацлаў I |арыгінал імя = {{lang-cs|Václav I.}} |парадак = |выява = Václav_I..jpg |шырыня = 280px |апісанне выявы = | герб = EU Member States' CoA Series- Czech Republic.svg | шырыня герба = |пасада = [[Кароль Чэхіі]] |сцяг = |перыядпачатак = [[1230]] |перыядканец = [[1253]] |папярэднік = [[Пржэмысл Отакар I]] |пераемнік = [[Пржэмысл Отакар II]] |пасада_2 = |перыядпачатак_2 = |перыядканец_2 = |папярэднік_2 = |пераемнік_2 = |дэвіз = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |у шлюбе = |дзеці = |род = |веравызнанне = |бацька = |маці = |пахаваны = }} '''Вацлаў I''' ({{lang-cs|Václav I.}}; каля 1205 — {{Дата смерці|23|9|1253}}) — [[кароль Чэхіі]] з [[1230]] года, сын [[Пржэмысл Отакар I|Пржэмысла Отакара I]]. == Біяграфія == === Каранацыя === Бацька Вацлава [[Пржэмысл Отакар I]] разлічваў яшчэ пры сваім жыцці перадаць сыну каралеўскі тытул, каб гарантаваць перадачу яго па спадчыне і пазбегнуць барацьбы за прастол. Ён дамогся згоды галоўнага канкурэнта Вацлава, мараўскага маркграфа [[Уладзіслаў Індржых|Уладзіслава Індржыха]], і чэшскай знаці. Каранацыя Вацлава ў пэўнай ступені адраджала прынцып пераходу прастола па старшынстве, у адпаведнасці з якім чэшскі трон павінен быў заняць старэйшы ў родзе Пржэмыславічаў. Гэта таксама адсякала ад пераходу ў спадчыну прастола бакавыя галіны дынастыі. Пасля гэтага Пржэмысл Отакар I адправіў адпаведны ліст імператару Фрыдрыху II. Пасланец вярнуўся і паведаміў, што Фрыдрых [[26 ліпеня]] [[1216]] года пагадзіўся з яго рашэннем. Вацлаў быў каранаваны [[6 лютага]] [[1228]] года як суправіцель свайго бацькі. Цырымонію правёў [[архібіскуп майнцкі]] [[Зігфрыд, архібіскуп майнцкі|Зігфрыд]], упершыню па [[лацінскі абрад|лацінскім абрадзе]]. Пржэмысл Отакар і Вацлаў пастанавілі, што іх пераемнікі павінны быць каранаваны архібіскупам майнцкімі. У тым выпадку, калі прадстаўнік [[Майнцкае архібіскупства|Майнцкага архібіскупства]] адмовіцца, біскупа для каранацыі будзе выбіраць сам чэшскі кароль. === Аднавокі кароль === [[Выява:PecetprinceVaclavaI.jpg|thumb|upright|Пячатка Вацлава I]] З [[1230]] года, пасля смерці бацькі, Вацлаў стаў кіраваць самастойна, хоць і знаходзіўся пад моцным уплывам сваёй маці Канстанцыі Венгерскай і сястры. Адзінай жонкай караля была дачка караля Германіі [[Філіп Швабскі|Філіпа Швабскага]] Кунігунда, з якой ён быў заручаны, калі ёй было каля двух гадоў, а яму — каля сямі. З дзяцінства Вацлаў меў адхіленні ў сваім развіцці. Ён быў неўротыкам і, верагодна, псіхічнахворым. Ён любіў блукаць у адзіноце ў гушчары лесу, любіў паляванне і аднойчы на паляванні страціў левае [[вока]]. Летапісцы адзначаюць, што кароль Вацлаў ненавідзеў гук царкоўных званоў, які выклікаў у яго моцны [[галаўны боль]] і прыпадкі, падобныя да [[эпілепсія|эпілептычных]]. Таму ўсюды, дзе ён з’яўляўся, забаранялася званіць у званы. Сучасная медыцына гаворыць пра праяву [[ідыясінкразія|ідыясінкразіі]] — павышанай адчувальнасці да вызначаных частот гукавых хваль. Падчас кіравання Вацлава I у Чэхію прыйшлі [[Готыка|гатычная]] культура і [[рыцарскі турнір|рыцарскія турніры]], атрымала распаўсюджанне прыдворная паэзія і песні. У гэты перыяд умацавалася чэшская дзяржаўнасць, багацела чэшская знаць, актыўна развіваліся будаўніцтва, гандаль і рамёствы. Вацлаў, як і яго бацька, падтрымліваў перасяленне немцаў у сваю краіну. Ён быў першым каралём Чэхіі, якія даў прывілеі [[яўрэі|яўрэям]], што ўзбагаціла каралеўскую казну. === Знешняя палітыка === [[Файл:Věnceslav Černý - Výstup mezi Václavem I. a císařem Fridrichem II.jpg|thumb|left|upright|Сварка Вацлава I з імператарам Фрыдрыхам II]] Вацлаў працягнуў барацьбу свайго бацькі супраць аўстрыйскага герцага [[Фрыдрых II, герцаг Аўстрыі|Фрыдрыха II]]. У [[1231]] годзе ён уварваўся ў Аўстрыю, абхопленую паўстаннем міністэрыялаў, і спаліў [[Крэмс]]. Праз два гады сам герцаг Фрыдрых скарыстаўся канфліктам паміж Вацлавам і яго братам, мараўскім маркграфам [[Пржэмысл, маркграф Маравіі|Пржэмыслам]], уварваўся ў Маравію і заняў [[замак Бітаў]]. Але калі аўстрыйскі герцаг захварэў і вярнуўся дамоў, Вацлаў заняў [[Брно]] і прымусіў брата да паслушэнства. Імператар Фрыдрых II тым часам пагрузіўся ў барацьбу з аўтаноміяй князёў, спрабуючы распаўсюдзіць сваю ўладу на ўсю тэрыторыю Свяшчэннай Рымскай імперыі. Вацлаў па яго загадзе нават захапіў Ніжнюю Аўстрыю і Вену. Вацлаў, аднак, сам з асцярогай успрымаў экспансію імператарскай улады каля сваіх межаў. У выніку ён прымірыўся з аўстрыйскім герцагам Фрыдрыхам II, што павялічыла рызыку адкрытага канфлікту імператара з чэшскім каралём. Фрыдрых Аўстрыйскі паабяцаў сваю пляменніцу Гертруду ў жонкі сыну Вацлава Уладзіславу і аўстрыйскія тэрыторыі на поўнач ад Дуная ў якасці пасагу. Паміж [[1233]] і [[1237]] гадамі Вацлаў ізноў уступіў у канфлікт са сваім малодшым братам Пржэмыслам Мараўскім. Прычынай спрэчкі стала прыбыццё з Карынтыі ў [[Бржэцлаў]] [[Ульрых III, герцаг Карынтыі|Ульрыха III]], старэйшага сына сястры Вацлава Юдыты. Вацлаў з вялікім войскам прыйшоў у Маравію і Пржэмысл быў вымушаны бегчы ў Венгрыю да караля [[Бела IV|Белы IV]]. Каралева-ўдава [[Канстанцыя Венгерская]] выступіла пасроднікам у перамовах і браты памірыліся, Пржэмысл вярнуўся ў Маравію, а пад уладай Вацлава засталіся [[Оламаўц]] і [[Опава]]. === Барацьба з манголамі === [[Выява:VaclavGelnhausenovekodexu.jpg|thumb|справа|Вацлаў I на выяве XV стагоддзя]] Вацлаў загадзя да прыбыцця мангольскіх войскаў умацаваў межы каралеўства, дзякуючы чаму большая частка чэшскіх земляў пазбегла спусташэння. Падчас [[Заходні паход манголаў (1240—1242)|мангольскага ўварвання ў Цэнтральную Еўропу]] Вацлаў прыняў заклік пра дапамогу ад свайго швагра, князя [[Вялікая Польшча|Вялікай Польшчы]] [[Генрых II Набожны|Генрыха II Набожнага]]. Аднак той вырашыў не чакаць прыбыцця чэшскіх падмацаванняў. У выніку Вацлаў на суткі спазніўся на [[Бітва пры Легніцы (1241)|бітву пры Легніцы]], дзе Генрых II Набожны быў разгромлены і забіты (красавік [[1241]] года). Мангольскі корпус на чале з [[Байдар]]ам спыніў прасоўванне на захад, рэзка павярнуў на поўдзень і разарыў Маравію, затым у чэрвені перайшоў [[Карпаты]] і злучыўся з паўднёвым корпусам у Венгрыі. Вацлаў I аб’яднаўся з Фрыдрыхам II, пад абарону якога бег венгерскі кароль [[Бела IV]], які пацярпеў паражэнне ў [[Бітва на рацэ Шаё|бітве на Шаё]]. Манголы не пайшлі на сутыкненне з сіламі саюзнікаў і неўзабаве пакінулі Венгрыю. === Паўстанне малодшага сына === Пасля смерці Фрыдрыха II Аўстрыйскага ў [[1246]] годзе Вацлаў Аднавокі арганізаваў шлюб свайго старэйшага сына Уладзіслава з пляменніцай Фрыдрыха Гертрудай Бабенберг. Незадаволеная збліжэннем з аўстрыйцамі чэшская знаць збунтавалася супраць Вацлава і падтрымала прэтэнзіі на прастол з боку яго сына [[Пржэмысл II Отакар|Пржэмысла II Отакара]]. Вайна паміж бацькам і сынам працягвалася з пераменным поспехам да [[1248]] года. Пржэмыслу ўдалося захапіць кантроль над большай часткай Чэхіі і аблажыць бацьку ў адным з замкаў. Аднак Вацлаву ўдалося збегчы з замка і, узначаліўшы контратаку на мосце, прымусіць непакорлівага сына да ўцёкаў. Пржэмысл быў ненадоўга пасаджаны ў турму замка Пршымда, а яго саюзнікі пакараны смерцю. У выніку Пржэмысл быў памілаваны і атрымаў тытул маркграфа Маравіі. === Смерць і спадчына === [[Выява:Anklaster Vaclav.jpg|thumb|200px|Надмагілле Вацлава I]] У [[1247]] годзе старэйшы сын Вацлава Уладзіславаў, які быў з 1246 года герцагам Аўстрыі, раптоўна памёр. Тады Вацлаў Першы ў [[1252]] годзе арганізаваў шлюб свайго другога сына, Пржэмысла Отакара, з сястрой Фрыдрыха Маргарытай. У тым жа годзе Гертруда выйшла замуж за сына князя [[Данііл Галіцкі|Данііла]] [[Галіцка-Валынскае княства|Галіцкага]] [[Раман Данілавіч|Рамана]], якога таксама падтрымаў венгерскі кароль Бела IV. Барацьба за аўстрыйскі прастол завяршылася ў 1252—1253 гадах на карысць Вацлава і яго сына [[Пржэмысл Отакар II|Пржэмысла Отакара II]]. Вацлаў I памёр [[23 верасня]] [[1253]] года ў [[Кралуў-Двур]]ы. Яго сэрца і ўнутраныя органы захоўваліся ў касцёле Дзевы Марыі ў Кралуў-Двуры, а цела было пахавана ў [[Стара-Места|Стара-Месце]], у [[Анежскі кляштар|Анежскім кляштары]]. == Сям’я == Жонка: з [[1224]] года — [[Кунігунда Гогенштаўфен]], дачка [[Філіп Швабскі|Філіпа Швабскага]]. Дзеці: * [[Уладзіслаў III, маркграф Маравіі|Уладзіслаў]] * Бажэна, замужам за Атонам III, маркграфам Брандэнбургскім * Анежка, замужам за Генрыхам III, маркграфам Мейсенскім * [[Пржэмысл Отакар II]] * Венцаслава {{зноскі}} == Літаратура == * ANTONÍN, Robert. České země za posledních Přemyslovců I. (1192—1253). Praha : Libri, 2012. 432 s. ISBN 978-80-7277-446-3. * BÁRTA, Stanislav. Smíření otce se synem. Uzavření sporu krále Václava I. s markrabětem Přemyslem roku 1249. In NODL, Martin; WIHODA, Martin. Rituál smíření : konflikt a jeho řešení ve středověku : sborník příspěvků z konference konané ve dnech 31. května — 1. června 2007 v Brně. Brno : Matice moravská, 2008. ISBN 978-80-86488-48-6. S. 101—108. * NOVOTNÝ, Václav. České dějiny I./III. Čechy královské za Přemysla I. a Václava I. (1197—1253). Praha : Jan Laichter, 1928. 1085 s. * SOVADINA, Miloslav. Dvůr Václava I. Sborník archivních prací. 1995, roč. 45, s. 3-40. ISSN 0036-5246. * TŘEŠTÍK, Dušan; ŽEMLIČKA, Josef; SOMMER, Petr, a kol. Přemyslovci. Budování českého státu. Praha : Nakladatelství Lidové noviny, 2009. 779 s. ISBN 978-80-7106-352-0. {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Каралі чэшскія]] 7iiqbia5zpj654m0k87tc7hdgspfkrm 0 227965 4183291 3132378 2022-08-11T12:37:46Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Пірыдаў]] у [[Пірыды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Пірыды''' — царскі род, які кіраваў у [[V стагоддзе да н.э.|V стагоддзі да н.э.]] — каля [[231 да н.э.|231 гады да н.э.]] у [[Старажытнаэпірскае царства|старажытным Эпіры]]. Назва дынастыі ад легендарнага заснавальніка — сына [[Ахіл]]а Піра, які больш вядомы пад сваім другім імем [[Неапталем]]. <!-- * [[Неапталем I]] сын Ахіла * [[Гяленаў, міфалогія|Гяленаў]] * [[Малос]] * [[Дрыянт]] * [[Муніх]] * [[Алкандр]] * [[Сібілінф]] --> * [[Адмет Пірыдскі|Адмет]] 469 год да н.э. —- 450 год да н.э. * [[Тарып]] 395 год да н.э. — 361 год да н.э. * [[Алкет I]] 361 год да н.э. * [[Неапталем I]] 361 год да н.э. * [[Арыб]] 361 год да н.э. — 342 год да н.э. * [[Аляксандр I, цар эпірскі|Аляксандр I]] 342 год да н.э. — 331 год да н.э. * [[Эакід]] 331 год да н.э. — 313 год да н.э. * [[Алкет II]] 313 год да н.э. — 307 год да н.э. * [[Пір, цар эпірскі|Пір]] I 307 год да н.э. — 302 год да н.э. * [[Неапталем II]] 302 год да н.э. — 295 год да н.э. * [[Пір, цар эпірскі|Пір]] I (другі раз) 295 год да н.э. — 272 год да н.э. * [[Аляксандр II Эпірскі|Аляксандр II]] 272 год да н.э. — 255 год да н.э. * [[Пір II]] 255 год да н.э. — каля 239 год да н.э. * [[Пталамей Пірыдскі|Пталамей]] каля 239 год да н.э. — 231 год да н.э. * [[Пір III]] каля 231 гады да н.э. * [[Дэідамія Пірыдская|Дэідамія]] каля 233 гады да н.э. * У 235/31 — [[165 да н.э.|165 год да н.э.]] Эпірскі саюз * 165 — [[159 да н.э.|159 год да н.э.]] Эрап (тыран) Да гэтай дынастыі належала дачка Неапталема II — [[Алімпіяда, эпірская царэўна|Алімпіяда]], жонка [[Філіп II Македонскі|Філіпа II Македонскага]] і маці [[Аляксандр Македонскі|Аляксандра Македонскага]] [[Катэгорыя:Дынастыі Старажытнай Грэцыі]] 2k3xd7ge4p1w6qny929jo520zw7sjvw 0 228444 4183782 3801908 2022-08-11T20:36:51Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Лізавета Баснійская | арыгінал імя = {{lang-bs|Elizabeta Kotromanić}} | выява = Mary & Elizabeth of Hungary.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Лізавета і Марыя ў турме | пасада = [[Рэгент]] [[Венгрыя|Венгерскага каралеўства]] | герб = | перыядпачатак = [[11 верасня]] [[1382]] | перыядканец = [[16 студзеня]] [[1387]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | веравызнанне = [[каталіцтва]] }} '''Лізавета Баснійская''', ''Лізавета Катраманіч'' ({{lang-hu|Kotromanić Erzsébet}}, {{lang-pl|Elżbieta Bośniaczka}}; {{ДН|||1340}}, [[горад Навіград, Задарская жупанія|Навіград]] (суч. [[Харватыя]]) — {{ДС|16|1|1387}}) — другая жонка караля [[Венгрыя|Венгрыі]] і [[Польшча|Польшчы]] [[Людовік I Вялікі|Людовіка I Вялікага]]. Пасля смерці жонка была [[рэгент]]кай пры сваёй непаўналетняй дачцы [[Марыя, каралева Венгрыі|Марыі]], якая стала венгерскай каралевай. Малодшая дачка Лізаветы Баснійскай, [[Ядвіга, каралева Польшчы|Ядвіга]], стала каралевай Польшчы, была [[кананізацыя|кананізавана]] [[Каталіцкая царква|Каталіцкай царквой]]. == Дзяцінства == Лізавета была дачкой [[бан, начальнік|бана]] [[Баснійскі банат|Босніі]] [[Стэфан II Катраманіч|Стэфана II]] з дому [[Катраманічы|Катраманічаў]]. Яе маці, [[Лізавета Куяўская]], была ўнучкай інаўроцлаўскага князя [[Земамысл Інаўроцлаўскі|Земамысла]]. Стэфан II адпрэчыў прапанову [[Сербія|сербскага]] караля [[Стэфан Ураш IV Душан|Стэфана IV Душана]] арганізаваць шлюб Лізаветы з яго сынам, таму што не жадаў саступаць каралю Сербіі земляў, якія той жадаў атрымаць у якасці пасагу. [[Лізавета Польская]], маці караля Венгрыі [[Людовік I Вялікі|Людовіка I]], садзейнічала таму, каб Лізавета пераехала ў [[Буда|Буду]]. Пасля трох гадоў жыцця пры венгерскім двары каралева-маці арганізавала шлюб караля Людовіка і Лізаветы, хоць апошняй было толькі 13 гадоў. Першая жонка караля Венгрыі, Маргарыта Люксембургская, памерла, не пакінуўшы Людовіку дзяцей. == Замужжа == Вяселле адбылося ў Будзе [[20 чэрвеня]] [[1353]] года. Вяселлю магла перашкодзіць тая акалічнасць, што Людовік і Лізавета знаходзіліся ў чацвёртай ступені сваяцтва праз князёў [[Куявія|Куявіі]], а шлюб сваякоў такой ступені Царквой у звычайных акалічнасцях забараняўся. Праблема была вырашана пасля таго, як Папа [[Інакенцій VI]] даў дыспенсацыю і пацвердзіў законнасць гэтага шлюбу. Лізавета ніколі не была каранавана як каралева Венгрыі і не мела аніякай улады пры двары, знаходзячыся пад поўным кантролем сваёй свякрухі. У [[1370]] годзе Людовік стаў таксама і каралём Польшчы. Лізавета не была каранавана і як польская каралева, стаўшы такім чынам адной з пяці польскіх каралеў, якія не праходзілі гэту цырымонію. Людовік і Лізавета не мелі дзяцей у першыя сямнаццаць гадоў шлюбу. Лізавету лічылі бясплоднай, а ўлічваючы той факт, што ад першай жонкі ў Людовіка таксама не было спадчыннікаў, гэта акалічнасць, здавалася, гарантавала дынастычны крызіс. Аднак сітуацыя рэзка змянілася, і за чатыры наступныя гады каралева нарадзіла трох дочак — Кацярыну (1370 год), [[Марыя, каралева Венгрыі|Марыю]] (1371 год) і [[Ядвіга, каралева Польшчы|Ядвігу]] (1373 год). Старэйшая дачка памерла ва ўзросце 8 гадоў, пасля чаго Марыя стала разглядацца як спадчынніца абодвух прастолаў — венгерскага і польскага. Вядома, што Лізавета напісала кнігу па выхаванні сваіх дочак. == Рэгенцтва == [[Файл:Erzsébet és Mária királynők Nagy Lajos sírjánál.jpg|thumb|left|Лізавета і Марыя каля магілы Людовіка Вялікага]] У [[1382]] годзе Людовік сканаў, 10-гадовая Марыя стала каралевай Венгрыі, а Лізавета выконвала ролю рэгента і фактычнага кіраўніка краіны. Вялікую ўладу пры двары Лізаветы набыў [[Палацін, Венгрыя|палацін]] [[Міклаш Гараі]]. У Польшчы, аднак, сітуацыя пайшла па іншым сцэнарыі. [[Шляхта]] на з'ездах выступіла супраць узыходжання Марыі на польскі прастол, запатрабавала прызнаць спадчынніцай польскага прастола тую венгерскую прынцэсу, якая будзе жыць увесь час у Польшчы, і склала для абароны гэтай пастановы [[Канфедэрацыя Рэчы Паспалітай|канфедэрацыю]]. За гэтым пачалася барацьба палітычных партый, якая даходзіла да адкрытай міжусобіцы. Лізавета прапанавала ў якасці кандыдатуры на польскі трон сваю малодшую дачку [[Ядвіга, каралева Польшчы|Ядвігу]], што дазволіла б выканаць умову пастаяннага пражывання ў Польшчы. Пасля двух гадоў перамоў [[15 лістапада]] [[1384]] года Ядвіга была каранавана ў [[Кракаў|Кракаве]]. Пасля яна выйшла замуж за вялікага князя літоўскага [[Ягайла|Ягайлу]], была падпісана [[Крэўская унія]] пра дынастычны саюз паміж [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]] і [[Польшча]]й, прычым Лізавета была адным з бакоў, якія ўдзельнічалі ў перамовах. [[Асабістая унія]] паміж Венгрыяй і Польшчай была такім чынам канчаткова разарвана. == Барацьба за прастол == Марыя была заручана з [[Жыгімонт, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Жыгімонтам Люксембургскім]]. Прадстаўнікі магутных венгерскіх і харвацкіх дваранскіх родаў, аднак, былі настроены супраць яго і падтрымлівалі кандыдатуру на венгерскі прастол [[Карл III, кароль Неапаля|Карла III]], караля Неапаля, апошняга прадстаўніка [[Анжуйская дынастыя|Анжуйскай дынастыі]] па мужчынскай лініі. І Жыгімонт і Карл пагражалі прыйсці ў Венгрыю з войскам, першы збіраўся рэалізаваць заручыны, ажаніцца з Марыяй і кіраваць разам з ёй; другі не прызнаваў законнасці яе каранацыі і збіраўся зрынуць яе з венгерскага трона. [[Выява:Crown of Elizabeth Kotromanic in Zadar.JPG|thumb|Карона Лізаветы Баснійскай]] Паколькі ў абодвух выпадках Лізавета страчвала рэальную ўладу, яна пачала перамовы з каралём Францыі [[Карл V, кароль Францыі|Карлам V]], прапануючы руку Марыі яго сыну [[Людовік Арлеанскі|Людовіку Арлеанскаму]]. Сітуацыя ўскладнялася яшчэ і тым, што для разрыву заручын з Жыгімонтам быў неабходны папскі дазвол, а Венгрыя і Францыя прызнавалі розных Папаў ва ўмовах [[Вялікі заходні раскол|Вялікай заходняй схізмы]]. [[Клімент VII, антыпапа|Клімент VII]], якога прызнавала Францыя, даў дазвол на разрыў заручын, пасля чаго ў красавіку [[1385]] года адбылося ўмоўнае вяселле па даверанасці паміж Марыяй і Людовікам Арлеанскім, якая праходзіла ў час адсутнасці жаніха. Ні Жыгімонт, ні большая частка венгерскай шляхты не прызналі гэты шлюб. Праз чатыры месяцы Жыгімонт уварваўся ў Венгрыю з войскам і нягледзячы на процідзеянне Лізаветы сам ажаніўся з Марыяй. Пасля таго, як Жыгімонт увосень 1385 года вярнуўся ў Багемію, прыхільнікі Карла III дапамаглі яму на кароткі час захапіць уладу ў краіне. Каранацыя Карла адбылася ў снежні 1385 года, Лізавета і Марыя былі прымушаны на ёй прысутнічаць. Лізавета, аднак, не змірылася са звяржэннем з прастола сваёй дачкі, праз некалькі месяцаў пасля каранацыі Карл быў забіты па яе загадзе. == Палон і смерць == [[Выява:The abduction of Elizabeth of Bosnia and Mary of Hungary.jpg|thumb|left|Міклаш Гараі абараняе Лізавету і Марыю ад харватаў]] Пасля забойства Карла пачалося паўстанне супраць Лізаветы, цэнтрам якога была [[Харватыя ва уніі з Венгрыяй|Харватыя]], звязаная з Венгрыяй асабістай уніяй. Харваты абвясцілі законным каралём [[Уладзіслаў, кароль Неапаля|Уладзіслава]], сына Карла III, які пасля яшчэ шмат гадоў беспаспяхова змагаўся за венгерскі трон. Спрабуючы супакоіць сітуацыю, Лізавета і Марыя ў суправаджэнні палаціна Міклаша Гараі і ўзброенай аховы накіраваліся ў Харватыю. Па дарозе каралеўская карэта патрапіла ў засаду, ахова была перабіта, Міклаш Гараі забіты, а Лізавета з Марыяй узяты ў палон. Палоненыя каралевы былі пасаджаны ў [[Навіградскі замак]] непадалёк ад [[Задар]]а. Лізавета спрабавала тайна звязацца з [[Венецыянская рэспубліка|Венецыяй]], просячы дапамогі, але яе лісты былі перахоплены турэмшчыкамі. Удава Карла [[Маргарыта Дураца]], якая была супраць планаў мужа стаць венгерскім каралём, настойвала на помсце. [[16 студзеня]] [[1387]] года Лізавета была задушана ў вязніцы на вачах у дачкі. Марыя была вызвалена з палону войскамі свайго мужа Жыгімонта і кіравала Венгрыяй разам з ім аж да 1395 года, калі памерла пры родах. Барацьба Жыгімонта супраць караля Неапаля Уладзіслава і харватаў, якія падтрымлівалі яго, працягвалася аж да 1409 года, калі Уладзіслаў прадаў [[Далмацыя|Далмацыю]] [[Венецыянская рэспубліка|Венецыянскай рэспубліцы]] і адмовіўся ад далейшай барацьбы, сканцэнтраваўшы на італьянскіх справах. [[Выява:Street of Elizabeth Kotromanic in Zadar.JPG|thumb|Вуліца Лізаветы Катраманіч у Задары]] Лізавета Баснійская была спачатку пахавана ў [[Задар]]ы, пазней яе цела было перавезена ў [[Секешфехервар]], у пахавальню венгерскіх каралёў. Пасля яе ніводная жанчына не кіравала Венгрыяй аж да [[Марыя Тэрэзія|Марыі Тэрэзіі]]. У 1381 годзе Лізавета Баснійская вылучыла сродкі на стварэнне [[рака, каўчэг|ракі]] Святога [[Сімяон Стоўпнік|Сімяона Стоўпніка]], [[мошчы]] якога захоўваюцца ў царкве Святога Сімяона ў [[Задар]]ы. Рака лічыцца адным з шэдэўраў харвацкага ювелірнага мастацтва. Адна з вуліц Задара названа ў яе гонар «Вуліцай Лізаветы Катраманіч». {{зноскі}} == Літаратура == * [http://www.world-history.ru/countries_about/2137.html Сусветная гісторыя. Венгрыя ў канцы XIV — пачатку XV стагоддзяў] * Van Antwerp Fine, John (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. ISBN 0-472-08260-4. * Контлер Ласло. История Венгрии. Тысячелетие в центре Европы. М.: Изд-во «Весь Мир», 2002. {{Каралевы Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рэгенткі]] [[Катэгорыя:Каралевы венгерскія]] [[Катэгорыя:Забітыя манархі]] [[Катэгорыя:Задушаныя]] [[Катэгорыя:Катраманічы]] 56cf0zv7jdjv5s6w02tbs8dt3gxvxbz 0 228464 4183369 1952397 2022-08-11T13:25:21Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Манамахаў]] у [[Манамахі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Манамахі''' ({{lang-el|Μονομάχος}} — «адзінаборац») — знатны [[Візантыя|візантыйскі]] род, з якога паходзілі імператар '''[[Канстанцін IX Манамах|Канстанцін IX]]''' (адзіны імператар гэтай дынастыі на троне), а таксама яго [[Манамахіня|невядомая па імі сваячка]] — маці кіеўскага князя '''[[Уладзімір Усеваладавіч Манамах|Уладзіміра Манамаха]]'''. Прозвішча перакладаецца з грэчаскай мовы як «адзінаборац»; гэтым тлумачыцца выкарыстанне на фамільных пячатках выявы [[Георгій Пераможца|Георгія Пераможца]]. Манамахі валодалі нерухомасцю ў [[Канстанцінопаль|Канстанцінопалі]] і займалі ў горадзе судзейскія пасады ([[пратаспафарый|пратаспафарыі]], суддзі іпадрома). Суддзёй быў бацька будучага імператара, Феадосій. Раней XI стагоддзя звесткі пра Манамахаў трапляюцца ў крыніцах вельмі рэдка і ўрыўкамі: * У часы кіравання [[Ірына, візантыйская імператрыца|імператрыцы Ірыны]] нейкі [[Патрыкій, тытул|патрыкій]] Нікіта называў сябе Манамахам. * У адным са сваіх лістоў (каля 921 г.) патрыярх [[Мікалай Містык]] згадвае Манамаха — кіраўніка манастырскай маёмасцю. * У жыціі [[Іаанікій Вялікі|Іаанікія Вялікага]] згадаюць [[Нікамедыя|нікамедыйскі]] епіскап [[Іканаборства|іканаборскіх]] поглядаў — «Манамах [адзінаборац], або, дакладней, Феамах [багаборца]». * [[Леў Магістр]] адрасаваў адзін з лістоў патрыкію Нікіту Ман[амаху] (апошнія літары неразборлівыя). Пры [[Камніны|Камнінах]] род Манамахаў сышоў у цень, аднак у XIII стагоддзі абзавёўся землямі ў [[Анатолія|Анатоліі]] і даў яшчэ некалькі значных для візантыйскай гісторыі фігур: * Георгій Манамах, [[дукс]] [[Дурэс|Дырахія]] пры [[Нікіфар III Ватаніят|Нікіфары III]], пасля прыходу да ўлады Камнінаў адстаўлены ад службы і бег у [[Сербія|Сербію]], пасля быў прабачаны і вярнуўся. * Іаан Манамах, пазбавіўся стану пры турэцкай аблозе [[Алашэхір|Філадэльфіі]] (1304), перабраўся ў [[Салонікі]], дзе зблізіўся з [[Нікіфар Хумн|Нікіфарам Хумнам]] і кіраваў пытаннямі абароны, у 1324 г. суправаджаў у Філадэльфію генерала [[Аляксей Філантрапен|Аляксея Філантрапена]]. * Браты Георгій і Міхаіл Манамахі — генералы часоў [[Палеалогі|Палеалогаў]], апошні — [[эпарх]] і [[канастаўл]], памёр не пазней 1345 года. Апошнім з Манамахаў пад 1421 г. згадаюць Георгій Манамах, які кіраваў будаўнічымі справамі ў Салоніках. == Крыніца == * ''[[Оксфардскі слоўнік Візантыі|The Oxford Dictionary of Byzantium]]'' (пад рэд. [[Аляксандр Пятровіч Каждан|А. П. Каждана]]). Oxford University Press, 1991. Стар. 1398. [[Катэгорыя:Дынастыі Візантыі]] [[Катэгорыя:Дынастыя Манамахаў]] a1r2dnucxfccjk4ys5zns5hztf53vg5 0 228468 4183781 4181767 2022-08-11T20:36:48Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом |прозвішча = Катраманічы |стан = |герб = Coat of arms of Kingdom of Bosnia.svg |краіна = [[Боснія]] |тытулы =<nowiki></nowiki> * Бан Босніі * Кароль Босніі |заснавальнік = [[Прыезда I]] |апошні кіраўнік = [[Стэфан Тамашавіч]] |цяперашні глава = |год заснавання = 1250 |спыненне роду =1463 |зрушэнне = |нацыянальнасць = }} '''Катраманічы''' (басн. Котроманић / Kotromanić) — кіруючая дынастыя ў [[Боснія|Босніі]] ў перыяд з [[XIII]] стагоддзя аж да [[Асманская імперыя|атаманскага]] заваявання Босніі ў [[1463]] годзе. З [[1250]] па [[1377]] год насілі тытул [[бан, кіраўнік|банаў]] баснійскіх. Пасля каранацыі ў 1377 годзе [[Твртка I|Тврткі I]] Катраманічы насілі каралеўскі тытул — «караля сербаў, Босніі і ўзбярэжжы». Апошні кароль Босніі з дынастыі Катраманічаў [[Стэфан Тамашавіч]] быў пакараны смерцю туркамі ў [[Горад Яйцы|Яйцах]] у 1463 годзе. == Баны баснійскія == * [[Прыезда I]] (1250—1287) * [[Прыезда II]] (1287—1290) * [[Стэфан I Катраманіч]] (1287—1299) * [[Стэфан II Катраманіч]] (1322—1353) * [[Твртка I]] (1353—1377) == Каралі баснійскія == * [[Твртка I]] (1377—1391) * [[Стэфан Дабіша]] (1391—1395) * [[Алена Груба]] (1395—1398) * [[Стэфан Астоя]] (1398—1404) * [[Твртка II]] (1404—1409) * [[Стэфан Астоя]] (адноўлены на троне) (1409—1418) * [[Стэфан Астоіч]] (1418—1421) * [[Твртка II]] (адноўлены на троне) (1421—1443) * [[Стэфан Томаш]] (1443—1461) * [[Стэфан Тамашавіч]] (1461—1463) == Іншыя вядомыя прадстаўнікі == * [[Лізавета Баснійская]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Сербскія дынастыі}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Босніі і Герцагавіны]] [[Катэгорыя:Катраманічы| ]] 5r5cfldho7gj7lc3i0blyuulvekikgc 0 228600 4183493 3788936 2022-08-11T20:05:26Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Андраш}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Андраш I | арыгінал імя = I. András | выява = Nte-kir-1andras.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Бюст Андраша I у Нацыянальным Мемарыяльным парку ў&nbsp;[[Опустасер]]ы. | пасада = [[кароль Венгрыі]] | парадак = 4 | перыядпачатак = 1046 | перыядканец = 1060 | папярэднік = [[Пётр Арсеола]] | пераемнік = [[Бела I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = }} '''А́ндраш I Бе́лы''', або '''Като́лік''' ({{lang-hu|I. András Fehér, I. Endre}}; каля 1015 — снежань 1060, [[Зірц]]) — кароль [[Каралеўства Венгрыя|Венгрыі]] з дынастыі [[Арпады|Арпадаў]]. Правёў пятнаццаць гадоў у выгнанні і ўзышоў на прастол падчас буйнога паўстання венграў-язычнікаў. Умацаваў пазіцыі хрысціянства ў [[каралеўства Венгрыя|Венгрыі]] і паспяхова абараніў яе незалежнасць ад [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]]. Спрабаваў забяспечыць перадачу прастола свайму сыну [[Шоламан]]у, у выніку чаго ўступіў у канфлікт з братам [[Бела I|Белам]]. У 1060 годзе [[Бела I|Бела]] зрынуў Андраша. Падчас вырашальнай бітвы Андраш атрымаў цяжкія раны і памёр да каранацыі свайго брата. == Раннія гады == === Дзяцінства (<!-- --><nowiki>каля 1015 — 1031</nowiki>) === Сярэдневяковыя крыніцы даюць супярэчлівыя звесткі пра бацькоў Андраша і яго двух братоў, [[Левентэ]] і [[Бела I|Белы]]{{sfn|Györffy|2000|p=378}}. Да прыкладу, «Хроніка Заграба» і «Жыццяпіс Святога Герарда»{{sfn|Györffy|2000|p=378}} гавораць, што іх бацькам быў [[Вазул]] (Васіль), унук [[Такшань|Такшаня]], вялікага князя венгерскага{{sfn|Kristó|Makk|1996|pp = 68, Appendices 1—2}}. Паводле іншых хронік, тры князі былі сынамі брата Вазула, [[Ласла Лысы|Ласла Лысага]]{{sfn|Györffy|2000|p=378}}. Сучасныя гісторыкі адпрэчваюць апошнюю версію і згаджаюцца з тым, што Андраш і яго браты былі сынамі [[Вазул]]а{{sfn|Györffy|2000|p=378}}{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=68}}{{sfn|Engel|2001|p=29}}{{sfn|Steinhübel|2011|p=23}}. ''Illuminated Chronicle'' і іншыя сярэдневяковыя крыніцы пішуць пра адносіны Вазула з «нейкай дзяўчынай» з роду Татань, якая нарадзіла яму сыноў, хоць шлюб аформлены не быў<ref>''The Hungarian Illuminated Chronicle:'' (ch. 60.87), p. 113.</ref>{{sfn|Kristó|Makk|1996|pp=77, Appendix 2}}. Паводле слоў гісторыка Дзьюлы Крыста, Андраш быў другім сярод трох сыноў Вазула. Ён піша, што Андраш нарадзіўся каля 1015 года{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=68}}. === У выгнанні (1031—1046) === [[Выява:Imrich stepan.jpg|міні|250px|Асляпленне [[Вазул]]а пасля смерці [[Святы Эмерык|Эмерыка]], адзінага сына караля [[Іштван I Святы|Іштвана I]]]] Паводле сярэдневяковых хронік, [[Вазул]] быў аслеплены ў часы валадарання свайго стрыечнага брата, караля [[Іштван I Святы|Іштвана I]] — першага хрысціянскага кіраўніка [[каралеўства Венгрыя|Венгрыі]] — пасля смерці ў [[1031]] годзе яго адзінага сына [[Святы Эмерык|Эмерыка]]{{sfn|Györffy|2000|p=377}}{{sfn|Engel|2001|pp=28-29}}. ''Annales Altahenses'' піша, што кароль загадаў знявечыць [[Вазул]]а як галоўнага прэтэндэнта на прастол, каб забяспечыць мірны пераход у спадчыну ўлады да свайго пляменніка [[Пётр Арсеола|Пятра Арсеола]]{{sfn|Györffy|2000|pp=377-378}}{{sfn|Engel|2001|p=29}}. Тая ж крыніца дадае, што пасля гэтага [[Іштван I Святы|Іштван I]] выгнаў траіх сыноў [[Вазул]]а з краіны{{sfn|Györffy|2000|p=378}}. Паводле іншых звестак, кароль хацеў выратаваць жыцці маладых князёў ад сваіх ворагаў пры каралеўскім двары і таму арганізаваў іх хуткі ад’езд з [[каралеўства Венгрыя|Венгрыі]]<ref>''Simon of Kéza: The Deeds of the Hungarians'' (ch. 2.44), p. 107.</ref>{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=68}}. {{Quote|'' Яго ўласны сын памёр пры жыцці бацькі, і, не маючы іншых сыноў, [[Іштван I Святы|Іштван]] наблізіў і прызначыў сваім спадчыннікам пляменніка ''[[Пётр Арсеола|Пятра Арсеола]]''. Яго сваяк [Вазул] не пагадзіўся з гэтым; быўшы аслепленым па загадзе [[Іштван I Святы|Іштвана]], ён, хоць і быў больш годны прастола, адправіў сваіх юных сыноў у выгнанне.'' | - ''Annales Altahenses''{{sfn|Kristó|1999|p=240}}}}. Выгнаныя з [[каралеўства Венгрыя|Венгрыі]] Андраш і яго браты пасяліліся пры двары герцага [[Ольдржых|Ольдржыха Багемскага]] {{sfn|Steinhübel|2011|p=23}}. Тут яны сустрэлі караля [[Мешка II|Мешку II]]{{sfn|Steinhübel|2011|p=23}}, якога таксама прынялі ў [[Багемія|Багеміі]] пасля выгнання з [[Польшча|Польшчы]]{{sfn|Manteuffel|1982|p=81}}. У [[1032]] годзе польскі манарх вярнуў сабе карону пры дапамозе чэшскай войска{{sfn|Manteuffel|1982|p=82}}. Андраш, [[Бела I|Бела]] і [[Левентэ]], «якія жылі ў беднаце»<ref name="Chronicon_110">''The Hungarian Illuminated Chronicle:'' (ch. 53.78), p. 110.</ref>, у [[Багемія|Багеміі]], адправіліся ўслед за [[Мешка II|Мешкам II]] у [[Польшча|Польшчу]], дзе іх прынялі іх «з ласкай і з гонарам»{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=68}}{{sfn|Steinhübel|2011|p=23}}. Пасля малодшы з братоў, [[Бела I|Бела]], ажаніўся з Рыксай, дачкой [[Мешка II|Мешкі II]], Андраш і Левентэ вырашылі пакінуць [[Польшча|Польшчу]], паколькі яны «адчувалі, што яны будуць жыць у [[Польшча|Польшчы]] ў цені свайго брата»<ref>''Simon of Kéza: The Deeds of the Hungarians'' (ch. 52.), p. 121.</ref> {{sfn|Kristó|Makk|1996|p=69}}. Венгерскія хронікі захавалі гісторыю, поўную казачных і анахранічных дэталяў наступных тулянняў двух братоў{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=69}}. Так, яны распавядаюць, што Андраш і [[Левентэ]] былі захоплены ў палон [[полаўцы|полаўцамі]] (куманамі) {{sfn|Kristó|Makk|1996|p=69}}, але апошнія перасяліліся ў Еўропу толькі ў 1050-я гады. Сутыкнуўшыся з вялікімі цяжкасцямі, Андраш і [[Левентэ]] ў канцы 1030-х гадоў знайшлі прытулак пры двары [[Яраслаў Уладзіміравіч Мудры|Яраслава Мудрага]], [[Старажытнаруская дзяржава|вялікага князя кіеўскага]]. Вялікі князь выдаў за Андраша сваю дачку [[Анастасія Яраслаўна|Анастасію]]{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=69}}. Крыста піша, што Андраш, які да таго часу заставаўся язычнікам, з нагоды вяселля быў хрышчоны{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=70}}. {{Quote|''Атрымаўшы дазвол ад'' [польскага манарха, Андраш і [[Левентэ]]] ''пакінулі свайго брата'' [[Бела I|Белу]] '' і адбылі да [[Валынскае княства|караля Ладамерыі]], які не прыняў іх. Паколькі ў іх не было, дзе схіліць галаву, яны пайшлі адтуль да ''[полаўцаў]''. Тыя палічылі іх разведчыкамі, якія прыйшлі выглядзець іх зямлю, і калі б палонны венгр не пазнаў іх, [[полаўцы]], вядома, расправіліся б з братамі, але замест гэтага яны трымалі іх у палоне на працягу некаторага часу. Затым яны адправіліся адтуль у [[Старажытнаруская дзяржава|Русь]].'' | - ''Illuminated Chronicle''<ref>''The Hungarian Illuminated Chronicle'' (ch. 55.80), p. 111.</ref>}}. === Вяртанне ў Венгрыю (1046) === [[Выява:Szent gellért 2.jpg|thumb|left|250px|Язычнікі забіваюць святароў і [[Герард Венгерскі|Герарда Венгерскага]] падчас {{нп3|язычніцкага паўстання Ваты|язычніцкага паўстання Ваты|en|Vata pagan uprising}}]] Да гэтага ж часу кароль [[Пётр Арсеола]], які змяніў [[Іштван I Святы|Іштвана I]] на прастоле ў [[1038]] годзе, адштурхнуў ад сябе многіх прадстаўнікоў знаці і духавенства, асабліва калі ў [[1045]] годзе ён урачыста прызнаў сюзерэнітэт [[Свяшчэнная Рымская імперыя|імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі]] [[Генрых III, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха III]]{{sfn|Engel|2001|p=29}}{{sfn|Kontler|1999|p=59}}. У адпаведнасці з ''Illuminated Chronicle'', незадаволеныя вяльможы, «бачачы пакуты свайго народа»<ref>''The Hungarian Illuminated Chronicle'' (ch. 55.81), p. 111.</ref>, сабраліся ў [[Чанад]]зе {{sfn|Kristó|Makk|1996|p=71}} і вырашылі паслаць ганцоў да Андраша і [[Левентэ]] ў [[Кіеў]], каб пераканаць іх вярнуцца ў [[каралеўства Венгрыя|Венгрыю]]{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=70}}. Асцерагаючыся, што гэта пастка<ref name="Chronicon_111">''The Hungarian Illuminated Chronicle'' (ch. 56.82), p. 111.</ref>, браты пагадзіліся вярнуцца на радзіму, толькі калі адпраўлены імі ганец пацвердзіў, што венгры гатовыя да паўстання супраць караля{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=70}}. [[Выява:Szekely B I Andras koronazas.jpg|міні|250px|[[Берталан Секей]]. Каранацыя Андраша I]] Да таго часу, калі браты вырашылі вярнуцца, у [[каралеўства Венгрыя|Венгрыі]] ўспыхнула {{нп3|язычніцкае паўстанне Ваты|язычніцкае паўстанне Ваты|en|Vata pagan uprising}}{{sfn|Engel|2001|p=59}}. Андраш і [[Левентэ]] сустрэліся з мяцежнікамі ў [[Абаўйвар]]ы{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=70}}. Хронікі распавядаюць, што язычнікі заклікалі князёў «дазволіць усяму народу жыць па язычніцкіх абрадах, забіць біскупаў і духавенства, знішчыць цэрквы, скінуць з сябе хрысціянскую веру і ўшаноўваць ідалаў»<ref name="Chronicon_111"/>{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=70}}. Браты пагадзіліся выканаць гэтыя патрабаванні ў выпадку поспеху паўстання, паколькі ў адваротным выпадку "яны не сталі б змагацца за іх супраць караля [[Пётр Арсеола|Пятра]]<ref name="Chronicon_111"/>{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=70}}. У ''Annales Altahenses'' гаворыцца, што Андраш «жорстка лютаваў супраць паствы Святой Царквы»{{sfn|Berend|Laszlovszky|Szakacs|2007|p=339}}{{sfn|Kristó|1999|p=256}}. Тым не менш, [[біскуп]] [[Герард Венгерскі]] і чацвёра іншых [[прэлат]]аў былі гатовыя далучыцца да яго, але язычнікі захапілі і забілі траіх з іх (уключаючы [[Герард Венгерскі|Герарда]]) у [[Буда|Будзе]]{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=71}}{{sfn|Engel|2001|pp=29-30}}. Кароль [[Пётр Арсеола|Пётр]] вырашыў бегчы з [[каралеўства Венгрыя|Венгрыі]] ў [[Аўстрыя|Аўстрыю]]{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=71}}. Аднак пасланцы Андраша зманам вымусілі яго вярнуцца, не дасягнуўшы межы, паланілі яго і асляпілі{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=71}}{{sfn|Bartl|Čičaj|Kohutova|Letz|Seges|Skvarna|2002|p=26}}. == Кароль Венгрыі == === Каранацыя (1046) === [[Выява:Coronation Andrew I of Hungary - smaller.jpg|міні|Каранацыя Андраша I. ''Illuminated Chronicle'']] Большасць венгерскай знаці і духавенства выступалі супраць аднаўлення язычніцтва{{sfn|Kontler|1999|p=59}}{{sfn|Engel|2001|p=30}}. Таму яны аддалі перавагу набожнаму хрысціяніну Андрашу, а не яго брату-язычніку [[Левентэ]]{{sfn|Kontler|1999|p=59}}, хоць (паводле звестак Крыста і Штайнхюбеля) менавіта апошні быў старэйшым з трох сыноў [[Вазул]]а{{sfn|Kristó|Makk|1996|pp=68, Appendix 2}}{{sfn|Steinhübel|2011|p=25}}. Венгерскія летапісы пішуць, што [[Левентэ]], які памёр неўзабаве пасля поспеху паўстання, не пярэчыў супраць узыходжання брата на прастол{{sfn|Steinhübel|2011|p=25}}{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=71}}. [[Выява:Dorffmaister Andrew I of Hungary restore the Christianity 1793.jpg|thumb|left|250px|Іштван Дорфмайстэр. Андраш I аднаўляе хрысціянства. Музей [[Шопран]]а]] У выніку трое біскупаў, якія засталіся ў жывых пасля паўстання, каранавалі Андраша ў [[Секешфехервар]]ы ўвосень [[1046]] года{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=71}} ці ў [[1047]] годзе. Андраш I неўзабаве пасля гэтага разарваў сувязі са сваімі прыхільнікамі-язычнікамі, аднавіў хрысціянства і абвясціў язычніцкія абрады па-за законам{{sfn|Berend|Laszlovszky|Szakacs|2007|p=339}}{{sfn|Engel|2001|p=30}}. Паводле Коштальніка, мянушкі Андраша I — ''Белы'' і ''Каталік'' — звязаны менавіта з гэтымі падзеямі{{sfn|Kosztolnyik|1981|p=74}}. {{Quote|''Пасля таго, як былі пераможаны ўсе ворагі, герцаг Андраш атрымаў каралеўскую карону ў [[Секешфехервар]]ы. Не больш трох біскупаў, уцекачоў ад вялікай разні хрысціян, правялі цырымонію каранацыі ў лета гасподне [[1047]]-е. Ён абвясціў перад усім сваім народам, што пад страхам смерці яны павінны адкінуць тыя язычніцкія абрады, якія раней былі дазволены ім, і што яны павінны вярнуцца да сапраўднай веры Хрыстовай і жыць ва ўсім у адпаведнасці з законам, які ім даў кароль [[Іштван I Святы|Іштван I]]. ''| - ''Illuminated Chronicle''<ref>''The Hungarian Illuminated Chronicle'' (ch. 60.86), p. 113.</ref>}} === Войны са Свяшчэннай Рымскай імперыяй (1046—1053) === [[Герман Райхенау]] распавядае, што Андраш «адправіў пасланцаў са сціплымі дарамі» да [[Генрых III, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|імператара Генрыха III]], прапанаваўшы яму «штогадовую даніну і верную службу»<ref>''Herman of Reichenau, Chronicle'' (year 1047), p. 82.</ref>, калі імператар прызнае яго каралём венграў{{sfn|Kristó|Makk|1996|pp=72-73}}. Андраш I таксама ўгаварыў у [[1048]] годзе свайго брата [[Бела I|Белу]] вярнуцца з [[Польшча|Польшчы]] ў [[каралеўства Венгрыя|Венгрыю]]{{sfn|Steinhübel|2011|p=26}}, а таксама перадаў яму ў кіраванне{{sfn|Steinhübel|2011|p=26}}{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=72}} у якасці герцага траціну каралеўства{{sfn|Engel|2011|p=30}}. Ва ўладанні [[Бела I|Белы]] ўвайшлі дзве вобласці вакол [[Нітра|Нітры]] і Біхарыі{{sfn|Steinhübel|2011|p=26}}{{sfn|Engel|2011|p=30}}. Першыя сутыкненні на мяжы паміж [[каралеўства Венгрыя|Венгрыяй]] і [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыяй]] адбыліся ў [[1050]] годзе{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=73}}. У жніўні [[1051]] года імператар [[Генрых III, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрых III]] уварваўся на тэрыторыю [[каралеўства Венгрыя|Венгрыі]]{{sfn|Bartl|Čičaj|Kohutova|Letz|Seges|Skvarna|2002|p=26}}, але Андраш і [[Бела I|Бела]] паспяхова ўжылі тактыку «выпаленай зямлі» і прымусілі імперскія войскі адступіць{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=73}}{{sfn|Engel|2011|p=30}}. [[Выява:Buvarkund.jpeg|міні|250px|Гібель імперскіх караблёў ля [[Прэсбург]]а. ''Illuminated Chronicle'']] Андраш ініцыяваў новыя мірныя перамовы з імператарам і абяцаў плаціць штогадовую даніну, але яго прапановы былі адхілены{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=73}}. Наступным летам імператар вярнуўся ў [[каралеўства Венгрыя|Венгрыю]] і аблажыў [[Прэсбург]]{{sfn|Bartl|Čičaj|Kohutova|Letz|Seges|Skvarna|2002|p=26}}. Жотмунд, «самы майстэрскі плывец»<ref>''The Hungarian Illuminated Chronicle:'' (ch. 61.89), p. 114.</ref>, патапіў імперскія аблогавыя караблі{{sfn|Bartl|Čičaj|Kohutova|Letz|Seges|Skvarna|2002|p=26}}{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=73}}. Пасля таго, як Папа [[Леў IX]] вымусіў бакі перайсці да мірных перамоў, [[Генрых III, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрых III]] зняў аблогу і пакінуў [[каралеўства Венгрыя|Венгрыю]]{{sfn|Bartl|Čičaj|Kohutova|Letz|Seges|Skvarna|2002|p=26}}{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=73}}. Андраш I неўзабаве адмовіўся выконваць свае абяцанні, зробленыя пад прымусам{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=73}}, і нават уступіў у саюз з [[Конрад I, герцаг Баварыі|Конрадам Баварскім]], вядомым праціўнікам імператара{{sfn|Robinson|1999|p=22}}. {{Quote|'' Паколькі Андраш, кароль венграў, усё менш і менш быў схільны адпраўляць паслоў і даваць абяцанні, якія тычыліся мірнага дагавора, '' [імператар] '' аблажыў крэпасць [[Прэсбург]] з выкарыстаннем розных аблогавых машын. Бог, аднак, дапамагаў абложаным, і імператар ніяк не мог захапіць яго. Тым часам Яго Святасць Папа [[Леў IX|Леў]] умяшаўся і па просьбе Андраша спрыяў заключэнню міру, заклікаўшы імператара зняць аблогу. Імператар ва ўсіх сваіх учынках прытрымліваўся дагавора, у той час як Андраш, насупраць, меней прыслухваўся да яго парады, ён быў злым і здзекаваўся са Святога Прастола. '' | - ''Герман Рэйхенау: ''Chronicle''<ref>''Herman of Reichenau, Chronicle'' (year 1052), pp. 92-93.</ref>}}. === Дынастычны крызіс і смерць (1053—1060) === [[Выява:Tihanycivertanlegi1.jpg|міні|250px|Бенедыкцінскае [[абацтва Ціхань]], заснаванае Андрашам I у [[1055]] годзе]] У [[1053]] годзе каралева [[Анастасія Яраслаўна|Анастасія]] нарадзіла Андрашу сына, названага [[Шоламан]]ам{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=75}}. Андраш I паспрабаваў забяспечыць спадчынныя правы сына на прастол, хоць дзеля гэтага прыйшлося б уступіць у канфлікт з братам [[Бела I|Белам]], які меў больш правоў на трон у адпаведнасці з традыцыйным прынцыпам старшынства{{sfn|Engel|2011|pp=30-31}}. Аднак адносіны братоў не пагоршыліся адразу пасля нараджэння [[Шоламан]]а{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=80}}. Так, запіс пра заснаванне Андрашам I бенедыкцінскага [[абацтва Ціхань]] у [[1055]] годзе называе герцага [[Бела I|Белу]] сярод удзельнікам цырымоніі закладкі падмурка{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=80}}. Андраш I таксама заснаваў лаўру для праваслаўных пустэльнікаў у Ціхані і праваслаўны манастыр каля [[Вішэград, Венгрыя|Вішэграда]]{{sfn|Engel|2011|p=39}}. [[Выява:Andrew I of Hungary on his death bed (crop).jpg|thumb|left|250px|Спаралізаваны Андраш прымушае свайго брата [[Бела I|Белу]] выбіраць паміж каронай і мячом. Мініяцюра з ''Illuminated Chronicle'']] Неўзабаве Андраш I перанёс [[інсульт]], які паралізаваў яго{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=75}}. У спробе ўмацаваць прэтэнзіі свайго сына на прастол, ён увосень [[1057]] года прызнаў яго спадчыннікам і планаваў каранаваць [[Шоламан]]а{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=75}}. Акрамя таго, Андраш у верасні [[1058]] года арганізаваў заручыны сына з [[Юдыт Нямецкая|Юдыт]] — дачкой [[Генрых III, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|імператара-нябожчыка Генрыха III]] і сястрой новага нямецкага манарха, [[Генрых IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха IV]]{{sfn|Robinson|1999|p=23}}. Пасля гэтага, у адпаведнасці са звесткамі большасці венгерскіх хронік, кароль запрасіў [[Бела I|Белу]] на сустрэчу{{sfn|Kontler|1999|p=60}} і прапанаваў выбраць паміж каронай і мячом, якія былі сімваламі каралеўства і герцагства адпаведна{{sfn|Engel|2001|p=31}}. [[Бела I|Бела]] быў загадзя паінфармаваны, што калі ён абярэ карону, то будзе забіты целаахоўнікамі Андраша, і таму выбраў меч{{sfn|Engel|2001|p=31}}. [[Выява:Andrew I of Hungary tomb.jpg|thumb|left|250px|alt=Andrew’s tomb|Магіла Андраша I у царкве [[абацтва Ціхань]]]] Аднак [[Бела I|Бела]] насамрэч не збіраўся адмаўляцца ад сваіх прэтэнзій на прастол і бег у [[Польшча|Польшчу]], разлічваючы на дапамогу герцага [[Баляслаў II Смелы|Баляслава II]]{{sfn|Engel|2001|p=31}}{{sfn|Manteuffel|1982|p=92}}. Пры яго падтрымцы [[Бела I|Бела]] вярнуўся ў [[каралеўства Венгрыя|Венгрыю]] на чале польскіх войскаў{{sfn|Robinson|1999|p=35}}. З іншага боку, імператрыца-ўдава [[Агнэса дэ Пуацье|Агнэса]], якая кіравала [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыяй]] ад імя свайго непаўналетняга сына [[Генрых IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха IV]], адправіла баварскія, чэшскія і саксонскія войскі ў дапамогу Андрашу{{sfn|Robinson|1999|p=35}}. Вырашальная бітва разгарнулася на раўніне на ўсход ад ракі Ціса{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=75}}. Андраш I быў паранены і прайграў бітву{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=75}}{{sfn|Engel|2001|p=31}}. Ён паспрабаваў бегчы ў [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэнную Рымскую імперыю]], але салдаты яго брата нагналі яго атрад каля [[Мошанмадзьяравар]]а{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=75}}. Паводле ''Annals of Niederaltaich'', яго шацёр быў затаптаны коньмі на полі бою{{sfn|Kosztolnyik|1981|p=77}}, а смяротна паранены Андраш I быў перавезены прыхільнікамі [[Бела I|Белы]] ў [[Зірц]]{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=75}}, дзе «ён лячыўся з пагардай»<ref>''The Hungarian Illuminated Chronicle:'' (ch. 66.93), p. 116.</ref>{{sfn|Kosztolnyik|1981|p=77}}. Андраш I памёр у каралеўскім маёнтку ў [[Зірц]]ы раней, чым яго брат [[6 снежня]] [[1060]] года быў каранаваны{{sfn|Kristó|Makk|1996|pp=75, 81}}. Андраш I быў пахаваны ў склепе царквы [[абацтва Ціхань]]{{sfn|Berend|Laszlovszky|Szakacs|2007|p=348}}. Пахаванне было выяўлена ў [[1891]] годзе. Гэта адзінае захаванае каралеўскае пахаванне датурэцкага перыяду ў [[Венгрыя|Венгрыі]]. == Сям’я == [[Выява:Solomon of Hungary David.jpg|міні|250px|Сыны Андраша I ад каралевы [[Анастасія Яраслаўна|Анастасіі]] — [[Шоламан]] і Давід]] Жонка Андраша I, [[Анастасія Яраслаўна|Анастасія]], была дачкой вялікага князя кіеўскага [[Яраслаў Уладзіміравіч Мудры|Яраслава Мудрага]] і яго жонкі, [[Інгегерд]]ы, дачкі караля [[Олаф, кароль Швецыі|Олафа Шведскага]]{{sfn|Wertner|1892|p=117}}. Андраш ажаніўся з [[Анастасія Яраслаўна|Анастасіяй]] прыкладна ў [[1038]] годзе{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=69}}. Іх першае дзіця, [[Адэлаіда Венгерская|Адэлаіда]], нарадзілася каля [[1040]] года{{sfn|Kristó|Makk|1996|pp=69-70}}. Яна стала жонкай [[Ураціслаў II|Ураціслава II]] — герцага, а з [[1085]] года караля [[Чэхія|Чэхіі]]{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=Appendix 2}}{{sfn|Wertner|1892|p=123}}. Першы сын Андраша, [[Шоламан]], нарадзіўся ў [[1053]] годзе, а другі — Давід — праз некалькі гадоў{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=Appendix 2}}. З прычыны таго, што ні [[Шоламан]], ні Давід не пакінулі спадчыннікаў, па мужчынскай лініі род Андраша вымер да канца XI стагоддзя{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=75}}. {{Quote| '' Кароль Шоламан і Давід, яго брат, не мелі дзяцей, і семя караля Андраша загінула разам з імі. Мы лічым, што гэта было воляй Бога, бо падчас свайго першага вяртання з Левентэ, яго братам, у [[каралеўства Венгрыя|Венгрыю]], Андраш з мэтай атрымання кароны дазволіў язычнікам забіць Святога [[Герард Венгерскі|Герарда]] і многіх хрысціян. '' |''Illuminated Chronicle''<ref>''The Hungarian Illuminated Chronicle'' (ch. 71.100), p. 118.</ref>}}. Сярэдневяковыя хронікі пішуць, што ў Андраша быў яшчэ адзін сын, [[Дзьёрдзь, сын Андраша I|Дзьёрдзь]], які быў народжаны ад наложніцы з сяла Пілісмарат<ref>''The Hungarian Illuminated Chronicle:'' (ch. 61.88), p. 113.</ref>{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=86}}. Паводле іншай версіі, яго маці магла быць нейкая кіяўлянка, з якой Андраш меў сувязь да вяселля з [[Анастасія Яраслаўна|Анастасіяй]]{{sfn|Kristó|Makk|1996|p=86}}. З імем [[Дзьёрдзь, сын Андраша I|Дзьёрдзя]] таксама звязана не цалкам даказаная тэорыя, што ў [[1055]] годзе ён з’ехаў у [[Шатландыя|Шатландыю]] і стаў заснавальнікам клана [[клан Драманд|Драманд]]{{sfn|Wertner|1892|p=136}}. пагарда {{familytree/start |summary=Andrew I's family}} {{familytree |border=1| | | |TAK|v|~|AN1| TAK=[[Такшань]]|AN1=палавецкая князёўна*}} {{familytree | |,|-|-|-|-|^|-|-|-|.|}} {{familytree |border=1|GEZ| | | | | | |MIC|v|~|AN2| GEZ=[[Геза]]|MIC=Міхаіл|AN2=балгарская князёўна**}} {{familytree | |!| | | | | | | | | |,|^|-|-|-|.|}} {{familytree |border=1|STE| | |AN3|~|v|VAZ| | |LAS| STE=[[Іштван I Святы]]|AN3=жанчына з<br />роду Татань|VAZ=[[Вазул]]|LAS=[[Ласла Лысы]]|PRE=Праміслава***}} {{familytree | | | | | | |,|-|-|^|-|-|-|-|-|v|-|-|-|.|}} {{familytree |border=1|AN4|~|v|AND|v|~|ANA| |LEV| |BEL| AN4 = наложніца|AND=Андраш I|ANA=[[Анастасія Яраслаўна]]|LEV=[[Левентэ]]|BEL=[[Бела I]] |boxstyle_AND = background-color: #d0e5f5}} {{familytree | | | | |!| | | |!| | | | | | | | | | |!| | | }} {{familytree |border=1| | | | |!| | | |!| | | | | | | | | |KOH | KOH=каралі Венгрыі<br />(з [[1074]])}} {{familytree | | | | |!| | | |)|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|.| }} {{familytree |border=1| | | |GEO| |ADE|~|VRA| |SAL|~|JUD| |DAV| GEO=[[Дзьёрдзь, сын Андраша I|Дзьёрдзь]]|ADE=[[Адэлаіда Венгерская]] |VRA=[[Ураціслаў II]]|SAL=[[Шоламан]] |JUD=[[Юдыт Нямецкая]] |DAV=Давід}} {{familytree/end}} ''*Хазарская, печанежская ці булгарская князёўна.''<br />''**Дзьерфі піша, што яна, магчыма, была з балгарскай дынастыі [[Камітопулі]].'' == Гл. таксама == * [[Карона Канстанціна IX Манамаха]] — карона, дасланая Андрашу візантыйскім імператарам [[Канстанцін IX Манамах|Канстанцінам IX Манамахам]] для яго каранацыі. == Зноскі == {{заўвагі|2}} == Літаратура == {{Refbegin}} * «Herman of Reichenau, ''Chronicle''» (2008). In Robinson, I. S. Eleventh-Century Germany: The Swabian Chronicles. Manchaster University Press. pp.&nbsp;58–98. ISBN 978-0-7190-7734-0. * ''Simon of Kéza: The Deeds of the Hungarians'' (1999). CEU Press. ISBN 963-9116-31-9. * ''The Hungarian Illuminated Chronicle:'' Chronica de Gestis Hungarorum (1970). Corvina, Taplinger Publishing. ISBN 0-8008-4015-1. * «The Laws of King Ladislas I (1077—1095): Book Three». In ''The Laws of the Medieval Kingdom of Hungary, 1000—1301'' (1999). Charles Schlacks, Jr. Publishers. pp.&nbsp;15–22. ISBN 88445-29-2. * {{cite book |last1=Bartl |first1=Július |last2=Čičaj |first2=Viliam |last3=Kohútova |first3=Mária |last4=Letz |first4=Róbert |last5=Segeš |first5=Vladimír |last6=Škvarna |first6=Dušan |year=2002|title=Slovak History: Chronology & Lexicon |publisher= Bolchazy-Carducci Publishers, Slovenské Pedegogické Nakladatel'stvo |ISBN=0-86516-444-4|ref=harv}} * {{cite book |last1=Berend |first1=Nora |last2=Laszlovszky |first2=József |last3=Szakács |first3=Béla Zsolt |editor-last=Berend |editor-first=Nora | title=Christianization and the Rise of Christian Monarchy: Scandinavia, Central Europe and Rus','' c.''900-1200 |url=https://archive.org/details/christianization00bere |publisher=Cambridge University Press |year=2007 |pages=[https://archive.org/details/christianization00bere/page/n334 319]–368 |chapter=The kingdom of Hungary |isbn=978-0-521-87616-2|ref=harv}} * {{cite book |last=Engel |first=Pál |year=2001|title=The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526 |publisher= I.B. Tauris Publishers |ISBN=1-86064-061-3|ref=harv}} * {{cite book |last=Györffy |first=György |year=1994|title=King Saint Stephen of Hungary |publisher= Atlantic Research and Publications |ISBN=0-88033-300-6|ref=harv}} * {{hu icon}} {{cite book |last=Györffy |first=György |year=2000 |title=István király és műve ''[=King Stephen and his Work]'' |publisher= Balassi Kiadó |ISBN= |ref=harv}} * {{cite book |last=Kontler |first=László |year=1999 |title=Millennium in Central Europe: A History of Hungary |publisher=Atlantisz Publishing House |ISBN=963-9165-37-9 |ref=harv}} * {{cite book |last=Kosztolnyik |first=Z. J. |year=1981|title=Five Eleventh Century Hungarian Kings: Their Policies and their Relations with Rome|url=https://archive.org/details/isbn_0914710737 |publisher= Columbia University Press |isbn=0-914710-73-7|ref=harv}} * {{hu icon}} {{Cite book |last1=Kristó |first1=Gyula |last2=Makk |first2=Ferenc |year=1996 |title=Az Árpád-ház uralkodói ''[=Rulers of the House of Árpád]''|publisher=I.P.C. Könyvek | isbn=963-7930-973|ref=harv}} * {{hu icon}} {{Cite book |last=Kristó |first=Gyula |year=1999 |title=Az államalapítás korának írott forrásai ''[=Written Sources of the Ages of the Foundation of the State]''|publisher=Szegedi Középkorász Műhely | isbn=963-482-393-9|ref=harv}} * {{Cite book |last=Robinson |first=I. S. |year=1999 |title=Henry IV of Germany, 1056–1106 |publisher=Cambridge University Press | isbn=0-521-54590-0|ref=harv}} * {{cite book |last=Steinhübel |first=Ján |editor1-last=Teich |editor1-first=Mikuláš |editor2-last=Kováč |editor2-first=Dušan |editor3-last=Brown |editor3-first=Martin D. | title=Slovakia in History |url=https://archive.org/details/slovakiahistory00teic |publisher=Cambridge University Press |year=2011 |pages=[https://archive.org/details/slovakiahistory00teic/page/n35 15]–29 |chapter=The Duchy of Nitra |isbn=978-0-521-80253-6|ref=harv}} * {{hu icon}} {{cite book |last=Wertner |first=Mór |year=1892 |title=Az Árpádok családi története ''[=Family History of the Árpáds]'' |publisher= Szabó Ferencz N.-eleméri plébános & Pleitz Fer. Pál Könyvnyomdája |ISBN= |ref=harv}} {{Refend}} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Арпады]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] ojpyi911wlfle0w7k12xs98zrh10vu2 0 228601 4183510 3695578 2022-08-11T20:06:29Z Artsiom91Bot 51617 /* Біяграфія */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Такшань | выява = Taksony KK.jpg | шырыня = 200px | апісанне выявы = Выява Такшаня на ініцыяле ў «[[Ілюстраваная хроніка|Ілюстраванай хронікі]]» | перыядпачатак = [[955]] | перыядканец = [[972]] | папярэднік = [[Файс]] | пераемнік = [[Геза]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = імя невядома, дачка [[Мен-Марат]]а (Менумарата), аднаго з панонскіх кіраўнікоў, які здаўся венграм | муж = | жонка = | дзеці = | вікісховішча = }} [[Выява:Taksony.jpg|міні|300px|Князь Такшань. На помніку паказана іншая дата смерці князя, паколькі звесткі па гісторыі Венгрыі X стагоддзя да нашага часу недакладныя]] '''Та́кшань''' ({{lang-hu|Taksony}}; {{Дата нараджэння|||931}} — {{Дата смерці|||972}}) — [[кароль Венгрыі|князь венграў]] у ([[955]]—[[972]]). == Біяграфія == Дакладная дата нараджэння Такшаня названа ў «[[Gesta Hungarorum|Дзеяннях венграў]]». Ва ўзросце 16 гадоў ([[947]]) Такшань, як сын [[надзьфеедэлем]]а, узначальвае напад венграў на Італію. У гэтым паходзе венгры дайшлі да [[Апулія|Апуліі]], і [[Берэнгар II|Берэнгару II]], прэтэндэнту на тытул [[кароль Італіі|караля Італіі]], прыйшлося заплаціць венграм даніну, каб яны пакінулі ў супакоі яго каралеўства. Прыкладна ў гэты ж час бацька Такшаня [[Жольт]] сасватаў яму нявесту «з зямлі гунаў (''a kunok földjéről'')» («Дзеянні венграў»). Гунамі венгры называлі сваіх усходніх качавых суседзяў, так што Такшань быў, хутчэй за ўсё, жанаты на печанежцы.<ref>Меркавана, гэта была родная сястра знатнага [[печанегі|печанега]] [[Танузоба|Танузобы]], згаданага ў «Дзеяннях венграў». Танузоба атрымаў ад вялікага князя зямлю на ўсход ад [[Ціса|Цісы]] ў абмен на прызнанне васальнай залежнасці, дажыў да валадарання [[Іштван I Святы|Іштвана I Святога]] і быў жыўцом пахаваны па загадзе апошняга за адмову ад прыняцця хрысціянства.</ref> [[надзьфеедэлем|Вялікім князем]] [[мадзьяры|мадзьяраў]] Такшань стаў, верагодней усяго, у [[955]], пасля [[Бітва на рацэ Лех|Аўгсбургскага разгрому]] венгерскай войска Германскім каралём [[Атон I Вялікі|Атонам I Вялікім]]. Вядома, што Такшань удзельнічаў у гэтай бітве, але яму пашчасціла выжыць. [[Бітва на рацэ Лех|Аўгсбургскае паражэнне]] спыніла заваявальныя паходы венграў на Захад і паскорыла іх пераход да аселасці. Аднак венгерскі разбой у Еўропе спыніўся не адразу і ў часы кіравання Такшаня толькі пераарыентоўваўся з Захаду на Поўдзень. Новай ахвярай мадзьярскіх паходаў стала горш абароненая, у параўнанні з Германіяй, [[Візантыйская імперыя]]. У [[957]] годзе імператар [[Канстанцін VII Парфірародны]], несумнеўна пад уражаннем ад [[Бітва на рацэ Лех|Аўгсбургскай бітвы]], спыніў выплату венграм даніны. Аднак Канстанцін VII недаацаніў венграў. Ужо ў красавіку [[959]] яны аблажылі Канстанцінопаль. Візантыйцы спрабавалі нацкаваць на венграў балгараў і нават плацілі балгарам даніна за тое, каб яны спынялі накіраваныя на Візантыю венгерскія набегі. Але ў [[965]] годзе цар Балгарыі [[Пётр I, цар Балгарыі|Пётр]] дамовіўся з венграмі, што яны не будуць рабаваць Балгарскую тэрыторыю па шляху ў Візантыю. Наўзамен цар Пётр абяцаў ім бесперашкодны праход праз свае ўладанні. Для пакарання балгараў імператар [[Нікіфар Фока]] заклікаў на дапамогу кіеўскага князя [[Святаслаў Ігаравіч|Святаслава]] ([[967]]), але, замест саюзніка, набыў, у канчатковым выніку, яшчэ больш небяспечнага ворага. Заваяваўшы Балгарыю, Святаслаў уварваўся на тэрыторыю Імперыі (вясна [[970]] года), заключыўшы саюз і з балгарамі, і з венграмі, і нават са сваімі старымі ворагамі печанегамі. Венгры, па падліках венгерскага гісторыка [[Ферэнц Мак|Ферэнца Мак]], складалі да адной траціны ад агульнай велічыні Святаславава войскі. Тое, што венграм у другі раз (пасля [[955]] года) удалося сабраць такую значную армію, тлумачыцца тым, што ў венгерскім грамадстве працягваліся працэсы кансалідацыі асобных плямёнаў і родаў у адзіную народнасць і ўзмацнення вялікакняжацкай улады. Другі па значэнні, пасля вялікага князя, мадзьярскі іерархічны тытул вярхоўнага галоўнакамандуючага — [[Дзьюла, тытул|дзьюлы]] — успрымаўся да таго часу ўжо як уласнае імя мадзьярскага кіраўніка [[Трансільванія|Трансільваніі]]. У Венгрыі складалася двоеўладдзе: вялікі князь Такшань паступова падпарадкоўваў сабе тэрыторыю [[Панонія|Паноніі]], Дзьюла кіраваў у Трансільваніі. Не маючы сіламі, дастатковых для падпарадкавання ўсёй Венгрыі, Такшань аддаў перавагу саюзу з Дзьюлам, ажаніўшы свайго сына [[Геза|Гезу]] з дачкой дзьюлы [[Шаральт]] (каля [[967]] года). Паход аб’яднанай варварскай арміі на Візантыю скончыўся няўдалай для саюзнікаў бітвай пад [[Бітва пры Аркадыёпалі|Аркадыёпалем]] ([[970]] год), якая паставіла кропку ў гісторыі рабаўніцкіх паходаў мадзьяраў па Еўропе. У канцы X стагоддзя венгры канчаткова пераходзяць да аселасці, а яе кіраўнікі праяўляюць усё большую цікавасць да хрысціянскай рэлігіі. Аднак канфлікт з Візантыяй перашкодзіў хрышчэнню венграў па праваслаўным абрадзе. Такшань паспрабаваў прыняць хрышчэнне ад Папы Рымскага, але і тут яго спасцігла няўдача. Хоць Папа [[Ян XII, Папа Рымскі|Ян XII]] і пасвяціў нейкага Закхея біскупам венграў у [[963]] годзе, яго місія так і не адбылася з-за процідзеяння [[Атон I Вялікі|Атона I]], які стаў незадоўга да гэтага (у [[962]] годзе) [[Германскі імператар|Германскім імператарам]] і што жадаў, каб венгры атрымалі хрышчэнне ад яго, а не ад Папы. {{зноскі}} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы X стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Венгрыі]] [[Катэгорыя:Арпады]] hawc553hnudb1bkj7i6vtbvu5uccfze 0 230832 4183637 4079619 2022-08-11T20:21:53Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Святы |імя = Міліца Сербская |пол = ж |тып = праваслаўны |выява = Milica_Ljubostinja1.jpg |шырыня = 200px |апісанне выявы = Сучасны партрэт у духу [[Рамантычны нацыяналізм|рамантычнага нацыяналізму]] |дата нараджэння = каля [[1335]] |месца нараджэння = |дата смерці = 11.11.1405 |месца смерці = манастыр Любасцінія |імя ў міру = |манаскае імя = Яўгенія, у [[схіма|схіме]] Ефрасіння |шануецца = у Праваслаўнай царкве |услаўлены = |беатыфікаваны = |кананізаваны = |у ліку = |дзень памяці = 19 ліпеня (па [[юліянскі каляндар|юліянскім календары]]) |заступнік = |галоўная святыня = |атрыбуты = |дэкананізаваны = |працы = |падзвіжніцтва = |вікісховішча = }} '''Міліца Сербская''' ({{lang-sr|Кнегиња Милица}}; каля [[1335]] — [[11 лістапада]] [[1405]]) — жонка сербскага князя [[Лазар Хрэбелянавіч|Лазара Хрэбелянавіча]]. Паходзіць з княжацкай дынастыі [[Няманічы|Няманічаў]]. Яе бацька — князь Вратка, у народнай традыцыі вядомы як [[Юг-Богдан]]. Вратка быў праўнукам сына Няманіча [[Вукан Няманіч|Вукана]] і ўнукам сына Вукана, {{нп3|Дзімітар Няманіч|Дзмітрыя|ru|Димитар Неманич}} (у манастве — Давіда). Давід узвёў [[манастыр Давідавец]] (манастир Давидовицa). [[Файл:Kneginja Milica.jpg|міні|злева|Княгіня Міліца, фрэска з манастыра [[Любасцінія]], 1402-1405 гады]] Міліца нарадзілася каля [[1335]] года, а прыкладна ў [[1353]] годзе выйшла замуж за Лазара Хрэбелянавіча. Пасля смерці цара [[Стэфан Ураш V|Стэфана Ураша]] Лазар стаў князем [[Рашка, дзяржава|Рашкі]] са сталіцай у [[Крушавац]]ы. У князя Лазара і княгіні Міліцы было восем дзяцей: тры сыны (Дабрывой (памёр пры нараджэнні), [[Стэфан Лазаравіч|Стэфан]] і {{нп3|Вук Лазаравіч|Вук|sr|Вук Лазаревић}}) і пяць дочак ({{нп3|Алена Лазаравіч|Алена|sr|Јелена Лазаревић Балшић Хранић}}, {{нп3|Мара Лазаравіч|Мара|sr|Мара Лазаревић Бранковић}}, {{нп3|Драгана Лазаравіч|Драгана|sr|Драгана Лазаревић Шишман}}, {{нп3|Тэадора Лазаравіч|Тэадора|sr|Теодора Лазаревић}} і {{нп3|Алівера Лазаравіч|Алівера|sr|Оливера Лазаревић}}). Мара была выдадзена за [[Вук Бранкавіч|Вука Бранкавіча]], Алена — за Джурджа II Балшыча, Драгана — за балгарскага цара [[Іаан-Шышман|Івана Шышмана]], Тэадора (Алена) — за бана Ніколу II Гаранскага, а самая малодшая, Алівера — за турэцкага султана [[Баязід I|Баязіда I]]. Калі муж Міліцы ў [[1389]] годзе [[Бітва на Косавым полі, 1389|загінуў на Косаўскім поле]] ў бітве з туркамі, яна стала кіраваць Сербіяй пры маленстве яе сыноў. Вяла дыпламатычныя перамовы з [[Асманская імперыя|Асманскай імперыяй]], у [[1398]] годзе разам з блізкай сяброўкай Аленай (у манастве — Яўфімія), удавой дэспата Углеша Мрняўчэвіча, адправілася да султана [[Баязід I|Баязіда]] і прадстаўляла інтарэсы свайго малалетняга сына Стэфана. Пры яе ўдзеле ў [[Бялград]] былі перанесены [[мошчы]] прападобнай [[Параскева Сербская|Параскевы Сербскай]]. Пасля паўналецця яе сына [[Стэфан Лазаравіч|Стэфана]] сышла з Аленай у манастыр [[Любасцінія|Любасцінію]], які сама ж і заснавала. У ім пастрыглася ў манашкі і атрымала імя Яўгенія. Перад смерцю прыняла схіму з імем Ефрасіння. Сканала [[11 лістапада]] [[1405]] года і была пахавана ў манастыры. [[Сербская праваслаўная царква]] прылічыла Міліцу да ліку святых, дзень яе памяці - [[19 ліпеня]] (па [[юліянскі каляндар|юліянскім календары]]). Міліца займалася літаратурай. Вядомыя яе творы «Малітва маці» ({{lang-sr|Молитва матере}}) і «Удаўству майму жаніх» ({{lang-sr|Удовству мојему женик}}). Лічыцца што яе літаратурны дар атрымалі ў спадчыну яе дачку Алена Балшыч і сын Стэфан. Дзеці Лазара і Міліцы завуцца [[Лазаравічы|Лазаравічамі]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://days.pravoslavie.ru/Life/id2617.htm Агіяграфічныя матэрыялы] {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Святыя Сербіі]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя XV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя святыя]] [[Катэгорыя:Няманічы]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Сербіі]] go6y3zhms63zhcaxaw2mb6jl9e43s1n 0 230849 4183784 3875442 2022-08-11T20:36:58Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Стэфан Тамашавіч | арыгінал імя = Stjepan Tomašević | выява = | шырыня = | аўтограф = | шырыня аўтографа = | пасада = Дэспат Сербіі | сцяг = | парадак = | перыядпачатак = [[1459]] | перыядканец = [[1459]] | папярэднік = [[Стэфан Бранкавіч]] | пераемнік = дзяржава далучана да [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] [[Мехмед II|Мехмедам II]] | пасада_2 = [[Каралі Босніі|Кароль Босніі]] | сцяг_2 = | парадак_2 = | перыядпачатак_2 = [[1461]] | перыядканец_2 = [[1463]] | папярэднік_2 = [[Стэфан Томаш]] | пераемнік_2 = дзяржава далучана да [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] [[Мехмед II|Мехмедам II]] | веравызнанне = [[каталіцтва]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = 1463 | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = Вояча | у шлюбе = | дзеці = | вікісховішча = }} '''Стэфан Тамашавіч''' ({{lang-bs|Stjepan Tomašević}}, {{lang-sr|Стефан Томашевић}}, каля [[1438]]—[[1463]]) — [[Дэспат, тытул|дэспат]] [[Сербія|Сербіі]], [[кароль Босніі]]. == Біяграфія == Стэфан Тамашавіч быў сынам баснійскага караля [[Стэфан Томаш|Стэфана Томаша]] ад яго першай жонкі Воячы. У студзені [[1458]] года памёр дэспат Сербіі [[Лазар Бранкавіч]]. Прыхільнікі [[Асманская імперыя|турак]] пры сербскім двары абвясцілі новым дэспатам [[Ваявода|ваяводу]] [[Міхаіл Ангелавіч|Міхаіла Ангелавіча]], [[Махмуд-паша|брат]] якога быў [[візір]]ам [[Мехмед II|Мехмеда II]], але насельніцтва сербскай сталіцы [[Смедарава]] пры падтрымцы правенгерскай партыі прадухіліла гэты пераварот. Міхаіл Ангелавіч быў пасаджаны ў турму, а кіраўніком стаў сляпы [[Стэфан Бранкавіч]]. Тады па ініцыятыве [[Венгерскае каралеўства|венгерскага]] і баснійскага каралёў у Смедарава быў запрошаны Стэфан Тамашавіч, які павінен быў ажаніцца з дачкой памерлага кіраўніка [[Марыя Бранкавіч-Катраманіч|Аленай]] і прыняць тытул «дэспата». [[21 сакавіка]] [[1459]] года адбылося вяселле, пасля якога Алена змяніла імя на больш прымальнае для каталікоў «Марыя», і Стэфан Тамашавіч заняў сербскі трон, але неўзабаве горад быў абложаны туркамі. Смедарава некаторы час абараняўся, але потым быў здадзены пры ўмове, што малады дэспат са світай зможа свабодна пакінуць яго. Сербія была заваявана туркамі, а Стэфан Тамашавіч з жонкай вярнуўся ў [[Каралеўства Боснія|Боснію]]. [[10 ліпеня]] [[1461]] года сканаў Стэфан Томаш, і Стэфан Тамашавіч стаў новым каралём Босніі. Ён тут жа звярнуўся ў [[Папская вобласць|Рым]] па дапамогу супраць непазбежнага турэцкага ўварвання, і ў лістападзе прыбыў [[Папскі легат|легат]] ад [[Папа рымскі|папы]] [[Пій II|Пія II]], які прывёз каралеўскую карону. Гэта было з незадавальненнем успрынята венгерскім каралём [[Мацьяш I, кароль Венгрыі|Мацвеем Корвінам]], але ў [[1462]] годзе пры пасродніцтве Папы было дасягнута прымірэнне: Стэфан прынёс Мацвею [[васал]]ьную клятву і абавязаўся падтрымліваць яго супраць [[Імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|імператара]] [[Фрыдрых III, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрыха III]] У [[1463]] годзе Стэфан спыніў выплату даніны туркам, і [[Мехмед II]] асабіста павёў [[Армія Асманскай імперыі|асманскую армію]] на Боснію. Стэфан быў палонены ў [[Ключ, Боснія і Герцагавіна|Ключы]], прывезены ў [[Яйцы]] і там пакараны смерцю ў месцы, вядомым з тых часоў як «царова поле». {{зноскі}} == Крыніцы == * Сима М. Чиркович «История сербов» — Москва: издательство «Весь мир», 2009. ISBN978-5-7777-0431-3 {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралі баснійскія]] [[Катэгорыя:Катраманічы]] 74ujgosfvxxq1iatzyk0jfxl4pbbd9v 0 230852 4183785 3473680 2022-08-11T20:37:02Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Стэфан Томаш | арыгінал імя = Stjepan Tomaš | выява = Stjepan tomas.jpg | шырыня = 250px | аўтограф = | шырыня аўтографа = | пасада = [[Каралі Босніі|Кароль Босніі]] | сцяг = | парадак = | пачатак паўнамоцтваў = [[1443]] | заканчэнне паўнамоцтваў = [[1461]] | папярэднік = [[Твртко II]] | пераемнік = [[Стэфан Тамашавіч]] | веравызнанне = каталіцтва | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | у шлюбе = | дзеці = | вікісховішча = }} {{цёзкі2|Томаш}} '''Стэфан Томаш''' ({{lang-bs|Stjepan Tomaš}}, ? — [[10 ліпеня]] [[1461]]) — [[кароль Босніі]] ў [[1443]]—[[1461]] гадах. == Біяграфія == Стэфан Томаш быў незаконным сынам караля [[Стэфан Остая|Стэфана Остаі]]. Ён узышоў на трон пасля смерці ў [[1443]] годзе бяздзетнага караля [[Твртко II|Тврткі II]]. У маладосці Стэфан Томаш, як і большасць жыхароў [[Каралеўства Боснія|Босніі]], быў багумілам, аднак пазней прыняў каталіцтва. [[19 мая]] [[1445]] года Папа [[Яўген IV]] прызнаў яго каралём Босніі і даў дазвол на развод з Воячай. [[26 мая]] [[1446]] года Стэфан Томаш ажаніўся з Катарынай, дачкой багатага герцага [[Стэфан Вукшыч Косача|Стэфана Вукшыча Косача]] з сучаснай Герцагавіны, што паклала канец палітычнай нестабільнасці ў краіне. == Дзеці == Ад шлюбу з Воячай у Стэфана Томаша быў сын: * [[Стэфан Тамашавіч]] (? — 1463), апошні кароль Босніі Ад шлюбу з Катарынай у Стэфана Томаша было трое дзяцей: * Кацярына * Жыгімонт (пераехаў у Асманскую імперыю, прыняў іслам і змяніў імя на Ішак-бей Кралаглу) * сын (імя невядома) {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралі баснійскія]] [[Катэгорыя:Катраманічы]] [[Катэгорыя:Бастарды]] mix9qyk19og2qtr9devufhz2gfarzmr 0 230853 4183789 4140509 2022-08-11T20:37:09Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Твртко}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Твртко II | арыгінал імя = Stjepan Tvrtko II Tvrtković | выява = | шырыня = | аўтограф = | шырыня аўтографа = | пасада = [[Каралі Босніі|Кароль Босніі]] | сцяг = | парадак = | пачатак паўнамоцтваў = [[1404]] | заканчэнне паўнамоцтваў = [[1418]] | папярэднік = [[Стэфан Остая]] | пераемнік = [[Стэфан Остая]] | пасада_2 = [[Каралі Босніі|Кароль Босніі]] | сцяг_2 = | парадак_2 = | пачатак паўнамоцтваў_2 = [[1421]] | заканчэнне паўнамоцтваў_2 = [[1443]] | папярэднік_2 = [[Стэфан Остаіч]] | пераемнік_2 = [[Стэфан Томаш]] | веравызнанне = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = 1443 | месца смерці = | пахаваны = | род = [[Катраманічы]] | бацька = [[Твртко I]] | маці = | у шлюбе = | дзеці = | вікісховішча = }} '''Твртко II''' ({{lang-bs|Stjepan Tvrtko II Tvrtković}}, пам. {{Дата смерці|||1443}}) — [[каралі Босніі|кароль Босніі]] ([[1404]]—[[1409]]); ([[1421]]—[[1443]]). Незаконны сын [[Твртко I|Твртка I]]; вёў працяглую барацьбу ([[1396]]—[[1404]]) за [[Каралеўства Боснія|баснійскі]] прастол са знаццю, якая выбрала ў каралі [[Стэфан Остая|Стэфана Остаю]], з самім Остаем і, нарэшце, з [[Жыгімонт, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Жыгімонтам Венгерскім]]. Толькі пры дапамозе князя Хрвоя Вукчыча Твртко стаў каралём Босніі. Гэтым тлумачыцца і яго залежнасць у некаторых выпадках ад Хрвоі. У цэлым жа, Твртко жыў у міры з суседзямі; [[Асманская Імперыя|туркам]] плаціў даніну; заступаўся за [[праваслаўе|праваслаўных]] і [[патарэны|патарэнаў]]. Народ называў Твртку справядлівым. {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Твертко II|Липовский А. Л.}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі баснійскія]] [[Катэгорыя:Катраманічы]] [[Катэгорыя:Бастарды]] 1ovncksho9qr2wzojngxg2fps6gu6sh 0 230871 4183527 3983933 2022-08-11T20:09:11Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Стэфан Воіслаў''' — кіраўнік [[Сербія|сербскага]] княства [[Дукля, дзяржава|Дукля]] з [[1040]] па [[1052]]. Сын нейкага Драгаміра, пра якога нічога невядома. У [[Візантыя|візантыйскіх]] хроніках няма дакладных звестак пра яго паходжанне. Некаторыя называюць яго сербам з [[Травунія|Травуніі]] ў сённяшняй [[Герцагавіна|Герцагавіне]]. Высокія падаткі, якія спаганяла Візантыя, прывялі да антывізантыйскага паўстання. Быўшы [[архонт]]ам у [[Чарнагорыя|Чарнагорыі]], Стэфан Воіслаў заручыўся падтрымкай прыбярэжных гарадоў, у тым ліку размешчаных у паўночнай [[Албанія|Албаніі]], і ўзначаліў яго паўстанне. Першае паўстанне было падушана, аднак падчас другога паўстання Стэфан Воіслаў перамог візантыйскія войскі і вярнуў некаторым сербскім землям незалежнасць, страчаную больш за сто гадоў таму. Пашырыў сваю ўладу на [[Герцагавіна|Герцагавіну]] і паўднёвую [[Далмацыя|Далмацыю]]. Цэнтральная Сербія ([[Рашка, дзяржава|Рашка]]) таксама прызнала ўладу Стэфана Воіслава. {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Часлаў Кланіміравіч]] | спіс=[[Спіс кіраўнікоў Сербіі|Кіраўнік Сербіі]] | пераемнік= [[Міхайла Ваіслаўлевіч]]| гады=[[1040]]—[[1052]]}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сербіі]] [[Катэгорыя:Ваіслаўлевічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Банскабістрыцкім краі]] 0ofclnen31wcy23rhewx5p3hwj7c0ni 0 230872 4183526 3983891 2022-08-11T20:09:07Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = Міхайла Ваіслаўлевіч на фрэсцы ў [[Царква Святога Міхаіла, Стон|царкве Святога Міхаіла]] ў [[Стон, Харватыя|Стоне]] | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Міха́йла Ваісла́ўлевіч''' ({{lang-sr|Михаило Војислављевић}}) — сын [[Стэфан Воіслаў|Стэфана Воіслава]], вялікі [[Жупан, кіраўнік|жупан]] [[Сербія|Сербіі]] з [[1052]] па [[1077]] год і яе кароль з 1077 па [[1081]] год. У 1071 годзе Міхайла беспаспяхова падтрымліваў сербскае паўстанне ў [[Македонія, вобласць|Македоніі]] супраць улады [[Візантыя|Візантыі]]. Нягледзячы на гэта, Папам [[Рыгор VII, Папа Рымскі|Рыгорам VII]] яму былі ў 1077 годзе ўручаны каралеўскія рэгаліі, дзякуючы чаму ён стаў першым каранаваным каралём Сербіі ('''Міхаіл I'''). Міхайла Ваіслаўлевіч не здолеў захаваць дзяржаўную сістэму ўлады, атрыманую ў спадчыну ад бацькі. [[Рашка, дзяржава|Рашка]] і [[Боснія]] адмовілі яму ў вернасці. Яго пераемнікам у 1081 годзе на сербскім троне стаў яго сын [[Канстанцін Бодзін]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Стэфан Воіслаў]] | спіс=[[Спіс кіраўнікоў Сербіі|Кіраўнік Сербіі]] | пераемнік= [[Канстанцін Бодзін]]| гады=[[1052]]—[[1081]]}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сербіі]] [[Катэгорыя:Ваіслаўлевічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] 1g9l37i71ekemfak6mine1hg3gqj45b 0 230873 4183525 3983894 2022-08-11T20:09:04Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = кароль | краіна = [[Дукля, дзяржава|Дуклі]] | імя = Канстанцін Бодзін | арыгінал імя = Бодин | парадак = | выява = Konstantin Bodin.jpg | шырыня = 100px | перыядпачатак = [[1081]] | перыядканец = [[1101]] | каранацыя = | папярэднік = | пераемнік = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | у шлюбе = | бацька = | маці = }} '''Канстанцін Бо́дзін''' — кароль [[Дукля, дзяржава|Дуклі]] з [[1081]] па [[1101]] год і цар [[Балгарыя|Балгарыі]] пад імем Пятра&nbsp;III на працягу кароткага перыяду ў [[1072]] годзе. Даты яго нараджэння і смерці невядомыя. == Паходжанне == Канстанцін Бодзін быў сынам жупана Дуклі [[Міхайла Ваіслаўлевіч|Міхайла I]], унукам [[Стэфан Воіслаў|Стэфана Воіслава]] і яго жонкі, унучкі балгарскага цара [[Самуіл, цар Балгарыі|Самуіла]]. == Цар Балгарыі == У [[1072]] годзе балгары ў [[Скоп'е|Скоп'і]] паднялі паўстанне супраць [[Візантыя|візантыйскага]] кіравання. Правадыром паўстання быў [[Георгій Войцех]], выхадзец з балгарскай знаці. Паўстанацы звярнуліся з просьбай да [[Міхайла Ваіслаўлевіч|Міхайла I]] адправіць да іх аднаго са сваіх сыноў, спадчыннікаў балгарскай царскай дынастыі, каб ён не заняў балгарскі прастол. Увосень [[1071]] года Канстанцін Бодзін, сёмы сын Міхайла, прыбыў у [[Прызран]] з невялікай войскам і сустрэўся з Войцехам і іншымі правадырамі паўстання. Яны суправадзілі яго ў Скоп'е і абвясцілі балгарскім царом пад імем Пятра III. Гэта імя павінна было нагадваць пра цароў [[Пётр I, цар Балгарыі|Пятра I]], які памёр у [[970]] годзе, і [[Пётр II Дэлян|Пятра II Дэляна]], які быў правадыром папярэдняга вялікага паўстання супраць Візантыі ў [[1040]]-[[1041]] гадах. Войскі новаабвешчанага цара ўзялі [[Ніш]] і [[Охрыд]], але пацярпелі паражэнне ля [[Гіракастра|Касторыі]]. Візантыйскія войскі перайшлі ў контрнаступленне і ўзялі [[Скоп'е]] пры дапамозе Георгія Войцеха, які здрадзіў Пятру III. Затым Пётр III быў узяты ў палон у бітве і адпраўлены ў [[Канстанцінопаль]] разам з Войцехам. Апошні памёр па дарозе, у той час як Пётр III быў пасаджаны ў турму, спачатку ў Канстанцінопалі, затым у [[Антыёхія|Антыёхіі]]. == Кароль [[Дукля, дзяржава|Дуклі]] == Каля [[1078]] года выратаваны з палону венецыянскімі купцамі і вернуты да бацькі. Неўзабаве пасля гэтага, у [[1081]] годзе, Міхаіл Ваіслаўлевіч памёр, і Канстанцін Бодзін стаў яго спадчыннікам. == Сям'я == Быў у шлюбе з Яквінтай з [[Бары]], меў ад яе дзяцей, уключаючы # Міхайла II — вялікі жупан [[1101]]—[[1102]] # Георгу (Đorđe) — вялікі жупан [[1118]] і [[1125]]—[[1127]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Бодин, Константин}} * ''John V.A. Fine Jr.'', ''The Early Medieval Balkans'', Ann Arbor, 1983. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.serbianunity.net/culture/history/Serb_History/Rulers/Konstantin_Bodin.html Кіраўнікі Сербіі] * [http://sitemaker.umich.edu/mladjov/files/bulgarian_rulers.pdf Дэталёвы спіс кіраўнікоў Балгарыі] (pdf) {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Міхайла Ваіслаўлевіч]] | спіс=[[Спіс кіраўнікоў Сербіі|Кіраўнік Сербіі]] | пераемнік= [[Дабраславаў II]] і [[Міхайла II]]| гады=[[1081]]—[[1101]]}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў XI стагоддзі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў XII стагоддзі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Цары балгарскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сербіі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Чарнагорыі]] [[Катэгорыя:Ваіслаўлевічы]] [[Катэгорыя:Асобы, чыя дата нараджэння не вызначана]] p79bsov481u3fr0lbggx4w6bvh1ugmo 0 230880 4183647 3763263 2022-08-11T20:22:27Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Стэфан Ураш I | арыгінал імя = Стефан Урош I | выява = Stefan Uroš I, Sopoćani.jpg | апісанне выявы = | пасада = 4-ы Кароль Сербіі | сцяг = Flag of Serbia (1281).svg | перыядпачатак = [[1243]] | перыядканец = [[1276]] | папярэднік = [[Стэфан Уладзіслаў]] | пераемнік = [[Стэфан Драгуцін]] | суправіцель1перыядканец_2 = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | вікісховішча = }} '''Стэ́фан У́раш I Вялікі''' ({{lang-sr|Стефан Урош I}}; каля [[1229]] — [[1 мая]] [[1277]]) — кароль [[Сербія|Сербіі]] ([[1243]]—[[1273]]) з дынастыі [[Няманічы|Няманічаў]]. Захапіў трон у [[1243]] годзе, зрынуўшы свайго брата [[Стэфан Уладзіслаў|Стэфана Уладзіслава]]. Яго доўгае кіраванне стала перыядам актыўнага эканамічнага развіцця краіны. Садзейнічаў уздыму горназдабыўной прамысловасці, у прыватнасці, заахвочваў будаўніцтва сярэбраных і свінцовых рудняў. Актыўны знешні гандаль прывёў да войнаў Сербіі з [[Дуброўнік]]ам у [[1253]]—[[1254]] і [[1265]]—[[1268]] гадах, якія завяршыліся перамогай сербаў. У [[1268]] года распачаў няўдалую экспедыцыю супраць Венгрыі, падчас якой быў узяты ў палон і быў вымушаны выплаціць выкуп за вызваленне. Умелае выкарыстанне варожасці паміж кланамі дазволіла Урашу далучыць заходняе [[Захум'е]] і паступова саслабіць пазіцыі князёў бакавой галіны дынастыі [[Няманічы|Няманічаў]]. Цэнтралізатарская палітыка караля прывяла ў [[1276]] годзе да мецяжу яго сына [[Стэфан Драгуцін|Стэфана Драгуцін]]а. Войскі Ураша былі разбіты аб'яднанымі сіламі паўстанцаў і венграў у бітве пры [[Гацка]]. У выніку Ураш адрокся ад прастола і сышоў у манастыр, пабудаваны ім у [[Сопачані|Сопачанях]], дзе неўзабаве памёр. == Раннія гады == Стэфан Ураш быў малодшым сынам [[Стэфан Першавенчаны|Стэфана Першавенчанага]], народжаным ад яго невядомай другой жонкі<ref>{{citation|first=М.|last=Стевановић|title=Краљ Милутин|page= 223}}</ref> ці трэцяй — Ганны Дандала <ref>{{citation|first=Charles|last=Cawley|title=Medieval Lands|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/SERBIA.htm#_Toc233765126}}</ref>. У перыяд кіравання [[Стэфан Першавенчаны|Стэфана Першавенчанага]] Сербія была суверэннай дзяржавай, аднак яго старэйшыя сыны апынуліся не ў стане падтрымліваць гэта становішча: [[Стэфан Радаслаў]] патрапіў у залежнасць ад дэспата Эпіра [[Феадор Камнін Дука|Феадора Камніна]], а яго пераемнік [[Стэфан Уладзіслаў]] — ад балгарскага цара [[Іван Асень II|Івана Асеня II]]. У [[1243]] годзе сербская знаць зрынула [[Стэфан Уладзіслаў|Уладзіслава]] і пасадзіла на трон малодшага з сыноў [[Стэфан Першавенчаны|Стэфана Першавенчанага]] — Стэфана Ураша. Пасля недоўгачасовай барацьбы Ураша з [[Стэфан Уладзіслаў|Уладзіславам]] браты прымірыліся, і новы кароль даў яму ў кіраванне [[княства Зэта]] <ref name="Was112">{{citation|first=Т.|last=Wasilewski|title=Historia Jugosławii|page= 112}}, {{citation|first=Т.|last=Wasilewski|title=Historia Słowian|page= 99}}</ref>. == Развіццё дзяржавы == === Гірная справа === Кіраванне Стэфана Ураша стала часам актыўнага эканамічнага развіцця краіны. Кароль запрасіў у Сербію з [[Трансільванія|Трансільваніі]] шахцёраў, якія ўцяклі туды ад манголаў, і дазволіў ім будаваць сярэбраныя і свінцовыя рудні, а таксама падаў самакіраванне. Наўзамен горназдабытчыкі выплачвалі ў казну падатак у 8-10 % ад здабытай руды, што дазволіла наладзіць чаканку сярэбранай каралеўскай манеты<ref name="Was113">{{citation|title= Historia Jugosławii|page=113|last= Wasilewski|first= T.}}, {{citation|last=Wasilewski|first=T.|title=Historia Słowian|pages=108-109}}</ref><ref>{{citation|last=Podhorodecki |first=L. |title=Jugosławia. Zarys dziejów |page=77}}</ref>. === Гандаль і фінансы === [[Выява:Coin of Stefan Uroš I.jpg|thumb|200px|Манета Стэфана Ураша I]] Стэфан Ураш I таксама спрыяў адраджэнню гандлю на сербскіх землях, прыцягваючы купцоў не толькі з [[Дуброўнік]]а і [[Котар]]а, але і з усёй [[Далмацыя|Далмацыі]] і нават [[Італія|Італіі]]. [[1 жніўня]] [[1243]] года Ураш выдаў хартыю, якая пацвярджала гандлёвыя прывілеі і падатковыя палёгкі гандляроў з [[Дуброўнік]]а<ref name="Was112"/>. Асноўнай пагрозай для гандлю былі разбойнікі <ref>Адзін з візантыйскіх паслоў, адпраўленых да Ураша, пісаў, што аднойчы раніцай ён прачнуўся і ўбачыў, што ўначы яго коні былі выкрадзены. Цыт. паводле: {{citation|last=Rapacka|first=J.|title=Rzeczpospolita Dubrownicka|page=43}}</ref>. Для забеспячэння бяспекі купцоў, паломнікаў і асоб высакароднага паходжання кароль сфарміраваў спецыяльныя ўзброеныя атрады. Інтарэсы купцоў таксама былі забяспечаны гандлёвымі пагадненнямі, у якіх Ураш браў на сябе абавязацельства пакрываць матэрыяльныя страты, панесеныя ад рук рабаўнікоў<ref>{{citation|last=Rapacka|first=J.|title=Rzeczpospolita Dubrownicka|page=43}}</ref>. Кароль спрыяў перасяленню ў краіну замежных каланістаў, галоўным чынам, занятых у гандлі. Каланісты былі падсудныя спецыяльным законам: так, іх спрэчкі з сербамі вырашаліся змяшанымі трыбуналамі, якія складаліся ў роўных суадносінах з сербаў і каланістаў. Перасяленцы таксама мелі права вызнаваць каталіцтва, але не маглі яго распаўсюджваць<ref name="Fin200"/>. Ураш практыкаваў продаж купцам права збіраць падаткі і мыты. Гэта дазваляла атрымліваць гарантаваны аб'ём падаткаў, аднак узмацняла напружанасць у народзе, паколькі купцы-зборшчыкі нярэдка злоўжывалі сваімі правамі і абіралі насельніцтва. Тым не менш прыбытак, атрыманы ад здабычы руды і гандлю сур'ёзна ўмацаваў эканамічнае становішча сербскіх кіраўнікоў. Гэтыя грошы далі ім сродкі для прыцягнення наёмных войскаў, вызваліўшы арыстакратыю ад службы ў арміі, аднак у доўгатэрміновай перспектыве гэта апынулася пагібельным для каралеўскай улады<ref name="Fin200"/>. == Знешняя палітыка == === Войны з Дуброўнікам === Паслабленне паўднёвых і ўсходніх суседзяў Сербіі дазволіла Урашу сканцэнтравацца на падпарадкаванні заходняга [[Захум'е|Захум'я]] і абароне межаў з Венгрыяй<ref name="Fin200">{{citation|last=Fine|first=J.|title=The Late Medieval Balkans|page=200}}</ref>. У [[1252]] годзе сербскі кароль уступіў у канфлікт з [[Дуброўнік]]ам. Перадумовамі канфлікту было пытанне аб тым, хто павінен збіраць падаткі з каталіцкага насельніцтва, якое пражывала ў прыморскіх раёнах, — архібіскуп [[Дуброўнік]]а ці біскуп [[Бар, Чарнагорыя|Бара]], які належаў Сербіі<ref name="Was112"/>. Спрэчка была вынесена на суд Папы. Ураш і былы кароль [[Стэфан Уладзіслаў|Уладзіслаў]] падтрымалі [[Бар, Чарнагорыя|Бар]]<ref>{{citation|last=Ćirković|first=S.|title=The Serbs|page=48}}</ref>. Хронікі [[Дуброўнік]]а паказваюць на варожае стаўленне Ураша да горада, лічачы, што кароль наўмысна выклікаў канфлікт, спрабуючы ўсталяваць кантроль над [[Дуброўнік]]ам або, прынамсі, прыслабіць пазіцыі [[Венецыянская рэспубліка|венецыянцаў]] у Сербіі. Войскі [[Дуброўнік]]а выйшлі за межы гарадскіх сцен, аднак да бітвы справа не дайшла<ref name="Fin201">{{citation|last=Fine|first=J. |title=The Late Medieval Balkans|page=201}}</ref>. Ужо ў [[1253]] годзе [[Дуброўнік]] уступіў у саюз з балгарскім царом [[Міхаіл I Асень|Міхаілам Асенем I]] з мэтай звяржэння Стэфан Ураша<ref name="Was112"/>. Улады горада таксама ўступілі ў перамовы з каралём Венгрыі і ў [[1254]] годзе выплацілі яму даніну, верагодна, разлічваючы на яго падтрымку ў чаканай вайне. Ход распачатых баявых дзеянняў дакладна не высветлены. Балгары, верагодна, адступілі, дайшлі да ракі [[Лім]] і спустошылі [[Біела-Поле]]. Ураш заключыў з імі ўвосень [[1254]] года сепаратны мір, які аднавіў статус кво<ref name="Fin201"/>. У тым жа [[1254]] годзе Ураш і [[Дуброўнік]] былі вымушаны заключыць мір і пакрыць адзін аднаму нанесеную шкоду. У абмен на права весці міжнародны гандаль [[Дуброўнік]] абавязаўся плаціць сербскаму каралю 2 000 залатых манет у год<ref name="Was112"/>. [[Выява:Balkans 1265.jpg|thumb|350px|Сербія каля [[1265]] года]] Другая вайна з [[Дуброўнік]]ам пачалася ў [[1265]] годзе. Ураш абвінаваціў гараджан у дачыненні да рабаванняў прыбярэжных сербскіх тэрыторый, прадастаўленні прытулку сербскім дэзертырам і падтрыманні адносін з варожай сербам Венецыяй<ref name="Caw">{{citation|title=Medieval Lands |last=Cawley |first=Ch.|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/SERBIA.htm#_Toc233765126}}</ref>. Па выніках кароткатэрміновага канфлікту ў [[1268]] годзе паміж бакамі быў падпісаны мірны дагавор<ref name="Caw"/><ref>Паводле меркавання Дж. Файна, менавіта з [[1268]] года [[Дуброўнік]] быў абавязаны плаціць штогадовую даніну ў 2 000 залатых манет у дзень Святога Дзімітрыя, у абмен на якую атрымаў вызваленне ад выплаты мыт.</ref>. Сербія і [[Дуброўнік]] перажылі яшчэ адзін кароткі канфлікт у [[1275]] годзе. Ён здарыўся на фоне спрэчак [[Котар]]а з [[Дуброўнік]]ам. [[Котар]] быў у складзе Сербіі, і, хоць жыў па ўласных законах, прызнаваў вяршэнства сербскага караля, таму Ураш выступіў на яго боку. Канфлікт быў хутка вырашаны і не меў сур'ёзных наступстваў<ref name="Fin203">{{citation|last=Fine|first=J.|title=The Late Medieval Balkans|page=203}}</ref><ref>. К. Стэпан лічыць гэты канфлікт чарговай няўдалай спробай сербаў узяць [[Дуброўнік]] пад свой кантроль (''Słownik władców świata'', s. 536)</ref>. === Адносіны з Венгрыяй === Да сутыкненняў на мяжы [[1267]] і [[1268]] гадоў паміж Венгрыяй і Сербіяй доўгі час не ўзнікаў сур'ёзных канфліктаў. У [[1260]] годзе сербы падтрымалі венгерскага караля [[Бела IV|Белу IV]] у барацьбе з Чэхіяй а праз чатыры гады Стэфан Ураш удзельнічаў у вяселлі маладога венгерскага прынца Белы <ref name="Ćir96">{{citation|last=Ћирковић|first=С.|title=Срби у средњем веку|page=96}}</ref>. Мяжа паміж Венгрыяй і Сербіяй у той час праходзіла, верагодна, на поўнач ад [[Заходняя Марава|Заходняй Маравы]] каля [[Чупрыя|Раўны]]<ref name="Fin203" />. У канцы [[1267]] ці ў пачатку [[1268]] года<ref>S. Ćirković (''Срби у средњем веку'', с. 96); J. Fine прапануе дату [[1268]] год (''The Late Medieval Balkans'', p. 203).</ref> Стэфан Ураш атакаваў венгерскую правінцыю [[Мачва]]. Прычыны ўварвання невядомыя. Мэтай экспедыцыі магло быць як жаданне сербаў умацаваць паўночную мяжу, так і простае рабаванне. Сербская армія спустошыла [[Мачва|Мачву]] <ref name="Fin203" />, аднак увесну [[1268]] года пацярпела паражэнне ад [[Мачва|махаўскага]] бана Белы Расціслававіча, падтрыманага яго дзедам, каралём [[Бела IV|Белам IV]]. Стэфан Ураш разам са сваім зяцем і саноўнікамі быў узяты ў палон. Ён быў вымушаны заплаціць выкуп за сваё вызваленне<ref name="Ćir96" />. Паводле меркавання некаторых даследчыкаў, гарантыяй міру паміж дзвюма краінамі стаў шлюб старэйшага сына Ураша, [[Стэфан Драгуцін|Драгуціна]], і ўнучкі венгерскага караля, Кацярыны. Іншыя, аднак, лічаць, што вяселле адбылося раней за [[1268]] год<ref name="Fin203" />. Паводле меркавання некаторых гісторыкаў, Ураш таксама быў вымушаны прызнаць сюзерэнітэт караля Венгрыі <ref name="Ćir96" />. === Усходняя палітыка === [[Выява:Maglic pogled2.JPG|thumb|left|200px|[[Крэпасць Магліч]], пабудаваная Стэфанам Урашам у [[1243]]—[[1276]] гадах.]] На часы валадарання Стэфана Ураша прыйшоўся росквіт [[Нікейская імперыя|Нікейскай імперыі]]. У [[1246]] годзе [[Іаан III Дука Ватац]] адабраў у балгараў [[Фракія|Фракію]] і [[фема Македонія|Македонію]], а ў снежні таго ж года захапіў [[Салонікі]]. У выніку новай вайны ў [[1252]] годзе грэкі занялі заходнюю Македонію і [[Албанія|Албанію]]<ref>{{citation|last=Ostrogorski|first=G.|title=Dzieje Bizancjum|pages=350-351}}</ref>. Рот моцы грэкаў прывёў да ўмяшання сіцылійскага караля [[Манфрэд Сіцылійскі|Манфрэда]], які стаў аказваць падтрымку [[Эпірскі дэспатат|Эпірскаму дэспатату]] і [[Ахейскае княства|Ахейскаму княству]]<ref name="Ost356">{{citation|last=Ostrogorski|first=G.|title=Dzieje Bizancjum|page=356}}</ref>. Сербія тым часам была не ў стане процідзейнічаць нікейцам<ref>{{citation|last=Ostrogorski|first=G.|title=Dzieje Bizancjum|page=358}}</ref>. Ураш спрабаваў адкрыта не канфліктаваць з імі, аднак у [[1258]] годзе здолеў заняць [[Скоп'е]], [[Прылеп]] і [[Кішава]], якія належалі грэкам<ref name="Ost356"/>. У [[1259]] годзе саюзныя войскі сіцылійцаў, эпірцаў і ахейцаў былі разбіты ў [[бітва пры Пелагоніі|бітве пры Пелагоніі]]. У [[1261]] гады імператар [[Міхаіл VIII Палеалог]] увайшоў у [[Канстанцінопаль]] і, такім чынам ліквідаваўшы [[Лацінская імперыя|Лацінскую імперыю]], аднавіў [[Візантыйская імперыя|Візантыю]]<ref>{{citation|last=Ostrogorski|first=G.|title=Dzieje Bizancjum|pages=356-357}}</ref>. У наступныя гады Ураш з'яўляўся саюзнікам [[Візантыйская імперыя|Візантыі]]. Хронікі [[Дуброўнік]]а гавораць, што адной з прычын вайны [[1265]] года было тое, што [[Дуброўнік]] меў сувязі з Венецыяй, якая была праціўнікам сербска-візантыйскага саюза<ref name="Fin201"/>. У [[1268]] годзе да двара Ураша прыбылі візантыйскія паслы для перамоў наконт шлюбу яго малодшага сына і дачкі імператара Ганны. Шлюб у канчатковым выніку не адбыўся з-за супрацьстаяння сербскай знаці<ref name="Fin204"/>. Сітуацыя зноў змянілася з узыходжаннем на сіцылійскай прастол [[Карл I Анжуйскі|Карла Анжуйскага]], які намерыўся аднавіць [[Лацінская імперыя|Лацінскую імперыю]]. [[Карл I Анжуйскі|Карл Анжуйскі]] распачаў дыпламатычныя высілкі, каб стварыць антывізантыйскую кааліцыю<ref>{{citation|last=Ostrogorski|first=G.|title=Dzieje Bizancjum|page=361}}</ref>. У [[1273]] ці нават у [[1272]] гадах Ураш пад уплывам сваёй жонкі [[Алена Анжуйская|Алены Анжуйскай]] далучыўся да гэтай кааліцыі<ref name="Fin185">{{citation|last=Fine|first=J. |title=The Late Medieval Balkans|page=185}}</ref>, разлічваючы павялічыць свае ўладанні за кошт Візантыі<ref>{{citation|last=Runciman|first=S.|title=Nieszpory sycylijskie|page=149}}</ref>. Сярод яго саюзнікаў апынуліся кароль Сіцыліі, ахейскі князь, эпірскі дэспат, балгарскі цар і кіраўнік Фесаліі Іаан Дука, чыя дачка Алена была выдадзена за малодшага сына Ураша [[Стэфан Мілуцін|Мілуціна]]<ref>{{citation|last=Runciman|first=S.|title=Nieszpory sycylijskie|page=150}}</ref>. == Узмацненне каралеўскай улады і наступны заняпад == [[Выява:Sopocani monastery16.jpg|thumb|250px|Манастыр Сопачані, пабудаваны Стэфанам Урашам I]] З мэтай умацавання сваёй улады Стэфан Ураш здушыў сепаратызм рэгіёнаў. Ён ліквідаваў тытул «кароль [[Захум'е|Захум'я]], [[Травунія|Трэбінья]] і [[княства Зэта|Дуклі]]» і стаў называць сябе «каралём усіх сербскіх і прыморскіх земляў»<ref name="Fin203"/>. Недахоп крыніц не дазваляе прасачыць паступовае заваяванне заходняй Сербіі — [[Захум'е|Захум'я]]. Меркавана, высокая ступень аўтаноміі мясцовай знаці прывяла да канфліктаў унутры яе, чым скарыстаўся Ураш. Іграючы на інтарэсах мясцовых арыстакратаў, ён дамогся падзення аўтарытэту мясцовага кіраўніка Радаслава і яго нашчадкаў, што ў выніку прывяло да таго, што знаць прызнала вярхоўную ўладу сербскага караля<ref name="Fin203"/>. На працягу ўсяго перыяду свайго кіравання Стэфан Ураш падтрымліваў цесныя адносіны з Сербскай Праваслаўнай царквой, хоць і тут праяўлялася яго схільнасць да цэнтралізацыі ўлады. У [[1263]] годзе ён спрыяў прызначэнню архіепіскапам Сербіі свайго брата [[Сава II Сербскі|Савы]], а пасля яго смерці — вучня Савы, афонскага манаха Іаана. Іаан быў настолькі блізкі да караля, што пакінуў сваю пасаду пасля звяржэння Ураша<ref name="Fin204"/>. Стэфан Ураш заснаваў у 1260-х гадах [[манастыр Сопачані]]. Фрэскі ў царкве манастыра з'яўляюцца вянцом сербскага жывапісу XIII стагоддзя. Яны адлюстроўваюць рэлігійныя сцэны, а таксама членаў каралеўскай сям'і. Кароль таксама распарадзіўся пабудаваць капліцу Праабражэння ў афонскім манастыры [[Хіландар]]<ref name="Fin204"/> і даў заданне манаху Даменцыяну напісаць ''Жыццяпіс [[Сава Сербскі|Святога Савы]]'' і ''Жыціе Святога [[Стэфан Неманя|Сімяона]]''<ref name="Rap36">{{citation|last=Rapacka|first=J.|title=Dawna literatura serbska i chorwacka|page=36}}</ref>. З мэтай цэнтралізацыі ўлады ў каралеўстве Стэфан Ураш не стаў вылучаць удзелы сваім сынам. Старэйшы з іх, [[Стэфан Драгуцін|Драгуцін]], застаючыся пры каралеўскім двары, пры падтрымцы свайго цесця, венгерскага караля [[Іштван V|Іштвана V]], імкнуўся, аднак, атрымаць сабе ў кіраванне частку каралеўства. Ураш пярэчыў гэтаму, і некаторыя навукоўцы лічаць, што ён нават прыняў рашэнне перадаць правы на прастол малодшаму сыну [[Стэфан Мілуцін|Мілуціну]]. Нарэшце, у [[1276]] годзе [[Стэфан Драгуцін|Драгуцін]] адкрыта запатрабаваў ад бацькі саступіць яму частку каралеўства. Ураш прыйшоў у лютасць, і [[Стэфан Драгуцін|Драгуцін]], асцерагаючыся за сваё жыццё, паўстаў, паклікаўшы на дапамогу свайго цесця. Навукоўцы разыходзяцца ў меркаваннях аб прычынах паўстання. Дыніцэ лічыць, што яно было выклікана імкненнем [[Стэфан Драгуцін|Драгуціна]] да ўлады. Маўраматыс гаворыць, што ў [[1276]] гады Ураш, без уліку меркавання [[Стэфан Драгуцін|Драгуціна]], прызначыў сваім пераемнікам [[Стэфан Мілуцін|Мілуціна]], што і выклікала паўстанне<ref name="Fin204">{{citation|last=Fine|first=J.|title=The Late Medieval Balkans|page=204}}</ref>. Каб прыцягнуць паслядоўнікаў, [[Стэфан Драгуцін|Драгуцін]] абяцаў шырокія прывілеі сербскай знаці. Армія Ураша і аб'яднаная армія паўстанцаў і венграў сустрэліся каля гарадка [[Гацка]]. Каралеўскія войскі былі разгромлены, а Стэфан Ураш адрокся ад прастола і сышоў у [[манастыр Сопачані]], прыняўшы пострыг пад імем Сімяон. Там жа ён памёр [[1 мая]] [[1277]] года і быў пахаваны<ref name="Caw"/>. Стэфан Ураш I быў кананізаваны Сербскай Праваслаўнай царквой. Яго жыццё апісана архіепіскапам Даніілам II у ''Жыціі сербскіх каралёў і архібіскупаў''<ref name="Rap38">{{citation|last=Rapacka|first=J.|title=Dawna literatura serbska i chorwacka|page=38}}</ref>. == Вобраз == Візантыйскі дыпламат, які жыў у [[1268]] годзе ў Сербіі, пакінуў наступнае апісанне сербскага двара: ''Вялікі кароль, як яго называюць, вядзе настолькі простае жыццё, што яно было б ганебным для сярэдняга вяльможы ў [[Канстанцінопаль|Канстанцінопалі]]. Венгерскі зяць караля працуе з калаўротам у бедным адзенні''<ref name="Fin204"/>. [[Файл:Helen of Anjou and her son King Milutin, Gračanica.jpg|thumb|250px|Каралева [[Алена Анжуйская]] з сынам [[Стэфан Мілуцін|Мілуцінам]]]] Джон Файн так характарызуе кіраванне Стэфана Ураша I: ''Ураш, які ў [[1243]] годзе прыняў карону Сербію пасля [[Стэфан Уладзіслаў|Уладзіслава]], уяўляецца самым адораным з трох братоў. У абарону двух іншых можна сказаць, што Ураш меў перавагу над імі, паколькі яго кіраванне супала з распадам дзвюх раней магутных суседзяў Сербіі — Эпірскага дэспатата і Балгарыі. Пры Урашы Сербія стала значнай сілай на Балканах''<ref name="Fin201"/>. == Сям'я == У [[1250]] годзе Стэфан Ураш I ажаніўся з [[Алена Анжуйская|Аленай Анжуйскай]]<ref name=autogenerated1>{{citation|first=Ch.|last=Cawley|title=Medieval Lands|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/SERBIA.htm#_Toc233765126}}</ref>, ад якой меў чацвярых дзяцей: * [[Стэфан Драгуцін|Стэфана Драгуціна]] * [[Стэфан Ураш Мілуцін|Стэфана Ураша Мілуціна]] * Брнчу, выдадзеную за князя Георгія * Стэфана (пам. да [[1264]]) <ref name=autogenerated1 /> == Радавод == {{Пачатак утоенага блока |Рамка =1px dashed gray |Спасылка = |Загаловак =Радавод Стэфана Ураша |Шрыфт_загалоўка = |Нахіл_загалоўка = |Фон_загалоўка =#9fe |Выраўноўванне_загалоўка = |Стыль_загалоўка = |Шрыфт_тэксту = |Нахіл_тэксту = |Фон_тэксту = |Выраўноўванне_тэксту =left |Стыль_тэксту = }} <center>{{ahnentafel-compact5 |style=font-size: 90%; line-height: 110%; |border=1 |boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0; |boxstyle_1=background-color: #fcc; |boxstyle_2=background-color: #fb9; |boxstyle_3=background-color: #ffc; |boxstyle_4=background-color: #bfc; |boxstyle_5=background-color: #9fe; |1= ''' Стэфан Ураш I ''' |2= [[Стэфан Першавенчаны]] |3= Ганна Дандала |4= [[Стэфан Неманя]] |5= Анастасія Сербская |6= Райнера Дандала |8= Завід |12= [[Энрыка Дандала]] |16= Ураш I, князь Рашкі |17= Ганна Дыягена |24= Вітале Дандала }}</center> {{Канец утоенага блока}} == Зноскі == {{заўвагі|2}} == Літаратура == * {{citation|first=Charles|last=Cawley|title=Medieval Lands|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/SERBIA.htm#_Toc233765126}} * {{citation | title=Срби у средњем веку|first=Сима|last=Ћирковић|year=2005|publisher=Idea|location=Београд |isbn=86-7547-072-X|ref=harv}} * {{citation | title=The Serbs|first=Sima|last=Ćirković|year=2004|publisher=Blackwell Publishing Ltd.|location= |isbn=86-7547-0-631-20471-7|ref=harv}} * {{citation|title=The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest|first=John V.A.|last=Fine|year=1998|publisher=University of Michigan Press|location=Ann Arbor|isbn=0-472-10079-3|ref=harv|url-access=registration|url=https://archive.org/details/latemedievalbalk00fine}} * {{citation | title=Sztuka Słowian Południowych|first=Wojsław|last=Molè|year=1962|publisher=Ossolineum|location=Wrocław-Warszawa-Kraków|ref=harv}} * {{citation | title=Słownik władców świata|first=Małgorzata|last=Hertmanowicz-Brzoza|year=2005|publisher=Wydawnictwo Zielona Sowa|location=Kraków |isbn=83-7435-077-6|ref=harv}} * {{citation | title=Dzieje Bizancjumу|first=Georgije|last=Ostrogorski|year=1967|publisher=Państwowe Wydawnictwo Naukowe|location=Warszawa|ref=harv}} * {{citation | title=Jugosławia. Zarys dziejów|first=Leszek|last=Podhorodecki|year=1979|publisher=Książka i Wiedza|location=Warszawa|ref=harv}} * {{citation | title=Dawna literatura serbska i chorwacka: zarys dziejów|first=Joanna|last=Rapacka|year=1993|publisher=Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy|location=Warszawa|isbn=83-900117-8-6|ref=harv}} * {{citation | title=Rzeczpospolita Dubrownicka|first=Joanna|last=Rapacka|year=2005|publisher=Wydawnictwo Pogranicze|location=Sejny|isbn=83-86872-72-1|ref=harv}} * {{citation | title=Nieszpory sycylijskie. Dzieje świata śródziemnomorskiego w drugiej połowie XIII wieku|first=Steven|last=Runciman|year=1997|publisher=Wydawnictwo Książnica|location=Katowice|isbn=83-7132-116-3|ref=harv}} * {{citation | title=Краљ Милутин|first=Миладин|last=Стевановић|year=2002|origyear=1998|publisher=Књига-комерц|location=Београд |isbn=86-83583-26-0|ref=harv}} * {{citation | title=Serbia, Chorwacja i Słowacja od schyłku X w. do podbojów tureckich|first=Jerzy|last=Skowronek|year=1988|origyear=1998|publisher=PWN|location=Warszawa|ref=harv}} * {{citation | title=Historia Jugosławii|first=Wacław|last=Felczak|year=1985|isbn=83-04-01638-9|ref=harv}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі сербскія]] [[Катэгорыя:Няманічы]] jngcpc1uqcbfr21isgqw2hr4863woz3 0 231676 4183788 4140510 2022-08-11T20:37:05Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Твртко I | арыгінал імя = Стефан Твртко I Котроманић | выява = | шырыня = | апісанне выявы = Помнік Твртку I Катраманічу ў Херцэг-Нові | аўтограф = | шырыня аўтографа = | пасада = бан Босніі | сцяг = | парадак = | пачатак паўнамоцтваў = [[1353]] | заканчэнне паўнамоцтваў = [[1377]] | папярэднік = [[Уладзіслаў Катраманіч]] | пераемнік = | пасада_2 = [[Каралі Босніі|Кароль Босніі]] | сцяг_2 = | парадак_2 = | пачатак паўнамоцтваў_2 = [[1377]] | заканчэнне паўнамоцтваў_2 = [[1391]] | папярэднік_2 = | пераемнік_2 = [[Стэфан Дабіша]] | веравызнанне = [[праваслаўе]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | у шлюбе = | дзеці = | вікісховішча = }} [[Выява:Bosna.svg|thumb|Землі, далучаныя ў часы кіравання Тврткі І (блакітным колерам)]] '''Стэфан Твртко I Катраманіч''' ({{lang-sr|Стефан Твртко I Котроманић}}, {{lang-bs|Stjepan Tvrtko I Kotromanić}}; каля 1338 — {{Дата смерці|14|3|1391}}<ref>«Твртко I» // [[Большая советская энциклопедия]]. М.: [[Вялікая Расійская энцыклапедыя, выдавецтва|Советская энциклопедия]], 3 издание, в 30 т. 1969—1978.</ref>) — баснійскі [[бан, кіраўнік|бан]] з дынастыі [[Катраманічы|Катраманічаў]] у 1353—1366 і 1367—1377 гадах. Кароль сербаў [[Каралеўства Боснія|Босніі]] з [[1377]] года, кароль Далмацыі і Харватыі з [[1390]] года. Спрабуючы прадставіць сябе нашчадкам валадарскага дому Сербіі, незалежным ад [[Каралеўства Венгрыя|Венгрыі]], прыняў імя Стэфан. == Біяграфія == Папярэднік Тврткі, брат яго бацькі [[Уладзіслаў Катраманіч|Уладзіслава]] [[Стэфан II Катраманіч]] (Іштван Катраманіч; кіраваў у 1322—1353), значна пашырыў аўтаномныя правы Босніі, карыстаючыся паслабленнем свайго сюзерэна — новага венгерскага караля [[Карл Роберт|Карла Роберта]] з [[Анжу-Сіцылійскі дом|дынастыі Анжу]] — барацьбой з венгерскай феадальнай фрондай. Акрамя таго, ён распаўсюдзіў баснійскі ўплыў на Герцагавіну ([[Хум]]). У [[1353]] годзе Твртка стаў спадчыннікам свайго дзядзькі ва ўзросце 15 гадоў, аднак незадоўга да гэтага аўдавелы венгерскі кароль [[Лаяш I Вялікі]] (Людовік I) ажаніўся са стрыечнай сястрой Тврткі [[Лізавета Баснійская|Лізаветай]] і такім чынам атрымліваў спадчынныя правы на Боснію, што давала яму магчымасць прэтэндаваць на скасаванне аўтаноміі гэтага [[банат]]а. З мэтай умацавання сваёй улады ў [[1363]] годзе баснійскі бан развязаў вайну супраць Лаяша, з якім знаходзіўся ў нацягнутых адносінах і раней. Аднак ён не меў дастатковых рэсурсаў, каб дасягнуць поўнай незалежнасці ад Венгрыі, якая была ў [[XIV]]—[[XV]] стст. адной з наймагутных дзяржаў Еўропы. Таму венгры і баснійцы ў хуткім часе заключылі мірны дагавор, умовы якога замацоўвалі шырокія правы Босніі. Прымірыўшыся са сваім васалам, Лаяш I нават падаў яму прытулак у лютым 1366 года, калі баснійская знаць зрунула Твртку і пасадзіла на прастол яго брата Вука. На дапамогу баснійскаму бану былі пасланы падмацаванні з Венгрыі і [[Дуброўніцкая рэспубліка|рэспублікі Дуброўнік]], і Твртка здолеў аднавіцца на троне да сярэдзіны [[1367]] года. Аднак Вук звярнуўся па дапамогу да Папы [[Урбан V, Папа Рымскі|Урбану V]], сцвярджаючы, што яго брат — [[ератык]], паколькі абараняе [[багамільства]]. Пры дапамозе Рыма Вук у [[1370]] годзе ўварваўся ў Боснію і зноў паспрабаваў адняць карону ў Тврткі, аднак яго войскі былі спынены каля Бобаваца, і ў [[1374]] годзе браты заключылі мірныя дагаворы. Да [[1370]] годзе Твртка I усталяваў сваю ўладу над усёй падкантрольнай бану тэрыторыяй Босніі. Аднавіўшы Боснію ў першапачатковых межах, ён распачаў некалькі ваенных паходаў на [[Ілірыя|Ілірыйскае ўзбярэжжа]] [[Адрыятычнае мора|Адрыятычнага мора]] і ў Заходнюю Сербію. [[26 кастрычніка]] [[1377]] года Тврткі каранаваўся ў [[Манастыр Мілешава|манастыры Мілешава]], прыняўшы тытул караля сербаў, Босніі і ўзбярэжжа. Да [[1390]] годзе ён авалодаў [[Харватыя]]й і астравамі ў [[Адрыятычнае мора|Адрыятычным моры]], што дазволіла яму ўзяць тытул караля Далмацыі і Харватыі. З Дуброўніцкай рэспублікай Тврткам заключыў узаемавыгадны саюз, падаючы той ваенную абарону. За гады кіравання Тврткі I Боснія ў першы і апошні раз у сваёй гісторыі ўвайшла ў лік палітычных гегемонаў на [[Балканскі паўвостраў|Балканскім паўвостраве]], саступаючы па ўплыве толькі Венгрыі і [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]], якая выцесніла [[Візантыйская імперыя|Візантыю]]. Ператварыўшы Боснію ў наймацнейшую паўднёваславянскую дзяржаву, Твртка быў вымушаны неаднаразова адбіваць турэцкія напады. Уварваўшыся ў Сербію, туркі-асманы ў [[1388]] годзе разарылі Герцагавіну ([[Хум]]), якая знаходзілася пад уладай Босніі. У склад саюзнай арміі балканскіх дзяржаў пад кіраўніцтвам сербскага князя [[Лазар Хрэбелянавіч|Лазара]], ушчэнт разбітай [[28 чэрвеня]] [[1389]] года ў [[Бітва на Косавым полі, 1389|бітве на Косавым полі]] войскамі турэцкага султана [[Мурад I|Мурада I]], уваходзіў буйны дапаможны атрад, адпраўлены Тврткам для барацьбы з заваёўнікамі. Смерць Тврткі I стала цяжкім ударам для Босніі. Пасля раптоўнай смерці яго найбліжэйшых спадчыннікаў (брата і ўдовы) сыны Тврткі I, [[Стэфан Остая]] і [[Твртка II]], развязалі міжусобную вайну, якая пазбавіла Боснію поспехаў балканскай палітыкі баснійскага бана, што ў канчатковым выніку зрабіла краіну лёгкай здабычай для Асманскай імперыі. {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Твертко I|Липовский А. Л.,}} == Спасылкі == {{commonscat-inline|Tvrtko I of Bosnia}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі баснійскія]] [[Катэгорыя:Катраманічы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1330-я гады]] 5uk92goxx460h1s214nh9thgm4j9vje 0 231711 4183790 3875440 2022-08-11T20:37:12Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Алена Груба | арыгінал імя = Jelena Gruba, Јелена Груба | выява = | шырыня = | аўтограф = | шырыня аўтографа = | пасада = [[Каралі Босніі|Каралева Босніі]] | сцяг = | герб = | парадак = | пачатак паўнамоцтваў = [[1395]] | заканчэнне паўнамоцтваў = [[1398]] | папярэднік = [[Стэфан Дабіша]] | пераемнік = [[Стэфан Остая]] | веравызнанне = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | у шлюбе = | дзеці = | вікісховішча = }} '''Алена Груба''' ({{lang-bs|Jelena Gruba}}) — [[каралі Босніі|каралева Босніі]] з дынастыі [[Катраманічы|Катраманічаў]] у [[1395]]—[[1398]] гадах. Адзіная жанчына ў гісторыі, якая кіравала [[Каралеўства Боснія|Босніяй]]. == Біяграфія == Алена паходзіла са знатнага дому Нікалічаў, якія кіравалі часткай [[Захум'е|Захум’я]]. Яна была жонкай [[Стэфан Дабіша|Стэфана Дабішы]] з дому [[Катраманічы|Катраманічаў]], які ў 1391 годзе стаў каралём Босніі. У [[1395]] годзе кароль Дабіша памёр. Перад смерцю ён прызначыў сваім спадчыннікам караля Венгрыі [[Жыгімонт, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Жыгімонта]] (жонка Жыгімонта [[Марыя, каралева Венгрыі|Марыя]] па матчынай лініі паходзіла з дому Катраманічаў). Аднак баснійская знаць выступіла за пераход трона да ўдавы памерлага караля. Жыгімонт пасля перамоў з князямі Босніі не стаў змагацца за баснійскую карону, паколькі пасля смерці Марыі быў сканцэнтраваны на захаванні за сабой венгерскага трона і барацьбе супраць [[Харватыя ва ўніі з Венгрыяй|харватаў]] і [[Асманская імперыя|турак]]<ref name="kotr">Dr. Željko Fajfrić. Kotromanići. Kraljica Jelena Gruba</ref>, прычым вайна з туркамі ледзь не прывяла да яго гібелі (гл. [[Бітва пры Нікопале, 1396|Бітва пры Нікопале]]). Паколькі Алена не валодала моцнай каралеўскай уладай і нават сваім тронам была цалкам абавязана знаці, у часы яе кіравання вырасла магутнасць дваранскіх родаў каралеўства і іх незалежнасць ад каралеўскай улады, шэраг князёў кіравалі сваімі ўладаннямі як незалежнымі дзяржавамі. Каралева падтрымлівала добрыя адносіны з [[Дуброўніцкая рэспубліка|Рагузай]] ([[Дуброўнік]]ам), у 1397 годзе па яе загадзе былі адменены мыты для рагузанскіх купцоў у шэрагу земляў<ref>[http://fmg.ac/Projects/MedLands/BOSNIA.htm#_Toc283713257 BOSNIA & HERCEGOVINA]</ref> У [[1398]] годзе на баснійскі трон уступіў [[Стэфан Остая]], незаконнанароджаны сын караля [[Твртка I|Тврткі I]], папярэдніка Стэфана Дабішы. Застаецца невядомым па якой прычыне адбылася змена ўлады, хутчэй за ўсё гэта было сумеснае рашэнне самых магутных вяльможаў каралеўства<ref name="kotr" />. Пасля свайго адхілення і ўзыходжання Остаі Алена працягвала жыць пры двары, як каралева-ўдава. Неўзабаве яна сканала. {{зноскі}} == Крыніцы == * [http://www.rastko.rs/istorija/zfajfric-kotromanici.html#_Toc486040901 Dr. Željko Fajfrić. Kotromanići] * [http://fmg.ac/Projects/MedLands/BOSNIA.htm#_Toc283713257 BOSNIA & HERCEGOVINA] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралі баснійскія]] [[Катэгорыя:Катраманічы]] cn0ldh7hu5p35h88z6k5m1p2jp527lu 0 231714 4183783 3875439 2022-08-11T20:36:55Z Artsiom91Bot 51617 /* Крыніцы */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Стэфан Дабіша | арыгінал імя = Stjepan Dabiša, Стефан Дабиша | выява = | шырыня = | аўтограф = | шырыня аўтографа = | пасада = [[Каралі Босніі|Кароль Босніі]] | сцяг = | парадак = | пачатак паўнамоцтваў = [[1391]] | заканчэнне паўнамоцтваў = [[1395]] | папярэднік = [[Твртко I]] | пераемнік = [[Алена Груба]] | веравызнанне = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | у шлюбе = | дзеці = | вікісховішча = }} '''Стефан Дабиша''' ({{lang-bs|Stjepan Dabiša}}; памёр у [[1395]] годзе) — [[каралі Босніі|кароль Босніі]] з дынастыі [[Катраманічы|Катраманічаў]] у [[1391]]—[[1395]] гадах. Ступень сваяцтва Стэфана са сваім папярэднікам [[Твртка I|Тврткам I]] невядомая. Паводле адной з версіі ён быў сынам Нінаслава, малодшага брата бана [[Стэфан II, бан Босніі|Стэфана II]], паводле іншай незаконнанароджаным сынам [[Уладзіслаў Катраманіч|Уладзіслава Катраманіча]] і, такім чынам, зводным братам Тврткі I. Год нараджэння невядомы, нарадзіўся дакладна пазней 1339 года. У 1391 годзе Дабіша атрыў у спадчыну трон [[Твртка I|Тврткі I]]. Каралеўская ўлада была нетрывалай, магутныя вяльможы кіравалі ў сваіх землях, як у незалежных княствах. Асабліва гэта праявілася ў [[Захум'е|Захум’і]], якое ўвайшло ў склад [[Каралеўства Боснія|Баснійскага каралеўства]] ў 20-х гадах XIV стагоддзя, якім кіравалі князі з роду [[Санкавічы|Санкавічаў]]. Санкавічы прадалі [[Конаўле]] [[Дуброўніцкая рэспубліка|Дуброўніцкай рэспубліцы]], што выклікала гнеў караля. З дапамогай арміі князя Улаткі Вукавіча Конаўле было адбіта, а Санкавічы пазбаўлены ўлады. У 1392 годзе аднавіліся напады туркаў на Боснію, але дзеянні супраць іх [[бан, тытул|бана]] Харватыі і Вялікага князя Босніі [[Хрвое Вукчыч]]а былі паспяховымі. Да канца кіравання караля краіна была ўцягнута ў міжусобныя войны. У барацьбе за венгерскі трон паміж [[Жыгімонт, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Жыгімонтам Люксембургскім]] і [[Уладзіслаў, кароль Неапаля|Уладзіславам]] Дабіша спрабаваў манеўраваць, імкнучыся ўтрымаць кантроль над важнымі адрыятычнымі портамі, заваяванымі яго папярэднікам. У канчатковым выніку, Жыгімонт, які перамог у вайне, уварваўся ў Боснію і вымусіў Дабішу прызнаць сваю вярхоўную ўладу, перадаць венгерскаму каралеўству далмацінскія порты і прызначыць сябе сваім спадчыннікам (жонка Жыгімонта [[Марыя, каралева Венгрыі|Марыя]] па матчынай лініі паходзіла з дому [[Катраманічы|Катраманічаў]]. Аднак пасля смерці Дабішы ў [[1395]] годзе баснійская знаць выступіла за пераход трона да жонкі памерлага караля, [[Алена Груба|Алены Грубы]]. Стэфан Дабіша за нядоўгі перыяд свайго кіравання здолеў страціць усе набыцці, зробленыя Тврткам I. З яго кіравання пачынаецца перыяд хуткага заняпаду Босніі. == Крыніцы == * [http://www.rastko.rs/istorija/zfajfric-kotromanici.html#_Toc486040901 Dr. Željko Fajfrić. Kotromanići] {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XIV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралі баснійскія]] [[Катэгорыя:Катраманічы]] 8kc4li3e7vj0bwns496wegjnqtcxe5a 0 232681 4183314 1979357 2022-08-11T12:52:06Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = |частка = [[Другая сусветная вайна]] |выява = |памер = |загаловак = |дата = 19 верасня 1944 — люты 1945<ref>MacDonald (1984), p. 492</ref> |месца = {{coord|50|42|31|N|6|21|46|E|type:event|display=inline,title}}, мяжа Германіі і Бельгіі |прычына = |casus belli = |вынік = |змены = |праціўнік1 = |праціўнік2 = |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = |камандзір2 = |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} [[Файл:Bundesarchiv Bild 183-J28303, Hürtgenwald, schweres Infanteriegeschütz.jpg|thumb|Нямецкая армія вядзе артылерыйскі агонь з цяжкай 150-мм пяхотнай гарматы [[150-мм sIG 33|sIG 33]], 22 лістапада 1944 года.]] '''Бітва ў Хюртгенскім лесе''' ({{lang-en|Battle of Hürtgen Forest}}) ці '''Бітва за Гюртгенвальд''' ({{lang-de|Schlacht im Hürtgenwald}}) — серыя разлютаваных баёў паміж [[ЗША|амерыканскімі]] і [[Нацысцкая Германія|нямецкімі]] войскамі ў лесе [[Хюртген]], якія сталі самай працяглай бітвай на нямецкай зямлі падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] і самай доўгай з усіх бітваў, у якой калі-небудзь удзельнічала [[армія ЗША]]. Асноўнае напружанне бітва набыла ў перыяд з 19 верасня па снежань 1944 года, але баявыя дзеянні ў гэтым раёне ў цэлым вяліся з 14 верасня 1944 года па прыкладна 10 лютага 1945 года, на плошчы амаль 130 км², на ўсход ад нямецка-бельгійскай мяжы. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Канфлікты 1944 года]] [[Катэгорыя:Прарыў лініі Зігффрыда]] [[Катэгорыя:Гісторыя Рэйнскай вобласці]] [[Катэгорыя:Бітвы Другой сусвеетнай вайны з удзелам ЗША]] [[Катэгорыя:Танкавыя бітвы з удзелам ЗША]] cfgf0pvmkjsge2xk6sftg1m72xrji3q 4183315 4183314 2022-08-11T12:52:16Z Хомелка 6638 выдалена [[Катэгорыя:Прарыў лініі Зігффрыда]]; дададзена [[Катэгорыя:Прарыў лініі Зігфрыда]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = |частка = [[Другая сусветная вайна]] |выява = |памер = |загаловак = |дата = 19 верасня 1944 — люты 1945<ref>MacDonald (1984), p. 492</ref> |месца = {{coord|50|42|31|N|6|21|46|E|type:event|display=inline,title}}, мяжа Германіі і Бельгіі |прычына = |casus belli = |вынік = |змены = |праціўнік1 = |праціўнік2 = |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = |камандзір2 = |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} [[Файл:Bundesarchiv Bild 183-J28303, Hürtgenwald, schweres Infanteriegeschütz.jpg|thumb|Нямецкая армія вядзе артылерыйскі агонь з цяжкай 150-мм пяхотнай гарматы [[150-мм sIG 33|sIG 33]], 22 лістапада 1944 года.]] '''Бітва ў Хюртгенскім лесе''' ({{lang-en|Battle of Hürtgen Forest}}) ці '''Бітва за Гюртгенвальд''' ({{lang-de|Schlacht im Hürtgenwald}}) — серыя разлютаваных баёў паміж [[ЗША|амерыканскімі]] і [[Нацысцкая Германія|нямецкімі]] войскамі ў лесе [[Хюртген]], якія сталі самай працяглай бітвай на нямецкай зямлі падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] і самай доўгай з усіх бітваў, у якой калі-небудзь удзельнічала [[армія ЗША]]. Асноўнае напружанне бітва набыла ў перыяд з 19 верасня па снежань 1944 года, але баявыя дзеянні ў гэтым раёне ў цэлым вяліся з 14 верасня 1944 года па прыкладна 10 лютага 1945 года, на плошчы амаль 130 км², на ўсход ад нямецка-бельгійскай мяжы. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Канфлікты 1944 года]] [[Катэгорыя:Прарыў лініі Зігфрыда]] [[Катэгорыя:Гісторыя Рэйнскай вобласці]] [[Катэгорыя:Бітвы Другой сусвеетнай вайны з удзелам ЗША]] [[Катэгорыя:Танкавыя бітвы з удзелам ЗША]] cxnw3v8w5q4a6grkzv570iyw0wdyyox 4183316 4183315 2022-08-11T12:52:23Z Хомелка 6638 выдалена [[Катэгорыя:Бітвы Другой сусвеетнай вайны з удзелам ЗША]]; дададзена [[Катэгорыя:Бітвы Другой сусветнай вайны з удзелам ЗША]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = |частка = [[Другая сусветная вайна]] |выява = |памер = |загаловак = |дата = 19 верасня 1944 — люты 1945<ref>MacDonald (1984), p. 492</ref> |месца = {{coord|50|42|31|N|6|21|46|E|type:event|display=inline,title}}, мяжа Германіі і Бельгіі |прычына = |casus belli = |вынік = |змены = |праціўнік1 = |праціўнік2 = |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = |камандзір2 = |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} [[Файл:Bundesarchiv Bild 183-J28303, Hürtgenwald, schweres Infanteriegeschütz.jpg|thumb|Нямецкая армія вядзе артылерыйскі агонь з цяжкай 150-мм пяхотнай гарматы [[150-мм sIG 33|sIG 33]], 22 лістапада 1944 года.]] '''Бітва ў Хюртгенскім лесе''' ({{lang-en|Battle of Hürtgen Forest}}) ці '''Бітва за Гюртгенвальд''' ({{lang-de|Schlacht im Hürtgenwald}}) — серыя разлютаваных баёў паміж [[ЗША|амерыканскімі]] і [[Нацысцкая Германія|нямецкімі]] войскамі ў лесе [[Хюртген]], якія сталі самай працяглай бітвай на нямецкай зямлі падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] і самай доўгай з усіх бітваў, у якой калі-небудзь удзельнічала [[армія ЗША]]. Асноўнае напружанне бітва набыла ў перыяд з 19 верасня па снежань 1944 года, але баявыя дзеянні ў гэтым раёне ў цэлым вяліся з 14 верасня 1944 года па прыкладна 10 лютага 1945 года, на плошчы амаль 130 км², на ўсход ад нямецка-бельгійскай мяжы. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Канфлікты 1944 года]] [[Катэгорыя:Прарыў лініі Зігфрыда]] [[Катэгорыя:Гісторыя Рэйнскай вобласці]] [[Катэгорыя:Бітвы Другой сусветнай вайны з удзелам ЗША]] [[Катэгорыя:Танкавыя бітвы з удзелам ЗША]] cql01j5q09074g8ldz3i8jz9fcrf4kf 0 232843 4183283 4013039 2022-08-11T12:25:05Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Мак-Альпінаў]] у [[Мак-Альпіны]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki : ''Пра клан гл. [[клан Мак-Альпін]]'' '''Мак-Альпіны''' — дынастыя каралёў [[Каралеўства Альба|Альбы]] з [[841]] года, [[Фортрыу|піктаў]] з [[843]] года, [[Стратклайд]]а ў 889—1018. Яе заснавальнікам быў [[Кенет I, кароль Шатландыі|Кенет Мак-аАьпін]], які аб'яднаў [[Дал Рыяда|Дал Рыяду]] і Пікцкае каралеўства і стварыў [[каралеўства Альба]]. Пазней, дзякуючы аб'яднанню каралеўстваў Альбы і Стратклайда, было створана [[каралеўства Шатландыя]]. Каралеўская галіна ў мужчынскай лініі згасла ў [[1034]] годзе, але шэраг родаў ([[Данкельдская дынастыя]], [[Морэйская дынастыя]]<ref>{{кніга |аўтар = Мак-Кензи, Агнес |частка = |загаловак = Кельтская Шотландия |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = {{М}} |выдавецтва = Вече |год = 2006 |том = |старонкі = 94 |старонак = 336 |серыя = |isbn = 5-9533-1527-9 |тыраж = 2&nbsp;000 }}</ref>, [[клан Мак-Альпін]]) узводзілі свае радаводы да гэтай дынастыі. [[Выява:Early Medieval Scotland areas.png|thumb|Шатландыя ў пачатку кіравання дынастыі Мак-Альпін]] == Генеалогія == * '''[[Алпін II|Альпін]]''' (-834), кароль Дал-Рыяды. :* '''[[Кенет I, кароль Шатландыі|Кенет Мак-Альпін]]''' (-859), сын Альпіна. Кароль Дал-Рыяды і піктаў. У 843 годзе аб'яднаў іх у каралеўства Альба ::* '''[[Канстанцін I, кароль Шатландыі|Канстанцін I]]''' (-877), сын Кенета I. Кароль з [[863]] года. Пра нашчадкаў гл. ніжэй ::* '''[[Эд Беланогі|Аэд I]]''' (-889), сын Кенета I. Кароль з 877. Пра нашчадкаў гл. ніжэй. ::* дачка Кенета I, жонка [[Рун, кароль Стратклайда|Руна]] (пам. [[877]]), караля [[Стратклайд]]а з [[872]] года. Маці [[Эахейд]]а (памёр у [[889]]) — [[спіс каралёў Стратклайда|караля Стратклайда]] з [[877]] года , [[Спіс каралёў Шатландыі|караля Альбы]] з [[878]] года. ::* дачка Кенета I, жонка [[Олаф I, кароль Дубліна|Олафа I Белага]] (каля 840—871), [[Каралеўства Дублін|караля Дубліна]] з [[853]] года ::* дачка Кенета I, жонка [[Аэд Фіндліят|Аэда IV]] (пам. [[879]]), [[Спіс вярхоўных каралёў Ірландыі|вярхоўнага караля Ірландыі]] з [[861]] года, [[кароль Айлеха|караля Айлеха]] з [[855]] года :* '''[[Дональд I, кароль Шатландыі|Дональд I]]''' (- 863), сын Альпіна. Кароль Альбы ў 859—863 гады === Нашчадкі Канстанціна I === * '''[[Дональд II, кароль Шатландыі|Дональд II]]''' (-900), сын Канстанціна I. Кароль з 889 :* '''[[Малькальм I]]''' (-954), сын Дональда II. Кароль у 942—954 ::* '''[[Дуф]]''' (памёр у 967), сын Малькальма I. Кароль з 962 года :::* '''[[Кенет III]]''' (- 25 сакавіка 1005), сын Дуфа. Кароль з 997 года ::::* '''Гірык''' (- 1005), сын Кенета III ::::* '''Гілекамган''' (-999), сын Кенета III :::::* сын Гілекамгана :::::* дачка сына Гілекамгана (-1035), жонка Катала, караля Заходняга Лейстэра [[Выява:Scotland grevskap.png|thumb|Шатландыя ў канцы кіравання дынастыі Мак-Альпінаў]] ::::* '''Боедэ''' (- 1033), сын Кенета III :::::* '''Гіле''', сын Боедэ :::::* '''Груах''' (каля 1015 —), дачка Боедэ, жонка 1) Гілекамгана [[мармэр]]а Морэя 2) жонка [[Макбет]]а караля Шатландыі ::* '''[[Кенет II]]''' (-995), сын Малькальма I. Кароль з 971 года :::* '''[[Малькальм II]]''' (953—1034), сын Кенета II Кароль з 1005 ::::* '''Бетак''', дачка Малькальма II. Жонка Крынана мармэра Атола. Маці Дункана I Мак-Крынана, караля Шатландыі (з ''[[Данкельдская дынастыя|Данкельдскай дынастыі]]''). ::::* '''Донада (Аліса)''', дачка Малькальма II. Жонка [[Фіндлех]]а Мак-Роры Морэйскага. Маці Макбета, караля Шатландыі (з ''[[Морэйская дынастыя|Морэйскай дынастыі]]''). ::::* дачка Малькальма II. Жонка Сігурда II, ярла Аркнейскага (-1014). ::* '''Кенет ''' (каля 995), сын Малькальма I. === Нашчадкі Аэда === * '''[[Канстанцін II, кароль Шатландыі|Канстанцін II]]''' (пам. [[952]]), сын Аэда. Кароль Альбы ў [[900]]—[[943]] гады :* '''[[Індульф]]''' (памёр у 962), сын Канстанціна II. Кароль Альбы з 954 года ::* '''[[Кулен]]''' (згарэў у 971), сын Індульфа. Кароль Альбы з 967 года :::* '''[[Канстанцін III, кароль Шатландыі|Канстанцін III]]''' (памёр у 997), сын Кулена. Кароль Альбы з 995 года ::* '''Эахад''' (згарэў у 971), сын Індульфа. ::* '''[[Амлаф]]''' (памёр у 977), сын Індульфа. Змагаўся за тытул караля Альбы ў 973—977 гады :* '''Эаган''' (-937), сын Канстанціна II :* '''Келах''' (-937), сын Канстанціна II :* дачка Канстанціна II, жонка [[Олаф II, кароль Дубліна|Олафа II]], караля Дубліна * '''[[Дональд II (кароль Стратклайда)|Дональд II]]''' (пам. [[934]]), сын Аэда. Кароль [[Стратклайд]]а ў [[908]]—[[916]] гады :* '''Эаган''' (-934/937), сын Дональда. Кароль Стратклайда з 915 года ::* '''[[Дональд III, кароль Стратклайда|Дональд III]]''' ( — 971), сын Эагана. Кароль Стратклайда ў 937—971 :::* '''[[Амдарх, кароль Стратклайда|Амдарх]]''' (-973), сын Дональда III. Кароль Стратклайда ў 971—973 :::* '''[[Малкальм I, кароль Стратклайда|Малкальм I]]''' (-997), сын Дональда III. Кароль Стратклайда ў 973—997 гады :::* '''[[Эаган II, кароль Стратклайда|Эаган II]]''' (-1018), сын Дональда III. Кароль Стратклайда ў 997—1018 гады {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Мак-Кензи, Агнес |частка = |загаловак = Кельтская Шотландия |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = {{М}} |выдавецтва = Вече |год = 2006 |том = |старонкі = 90—116 |старонак = 336 |серыя = |isbn = 5-9533-1527-9 |тыраж = 2&nbsp;000 }} == Спасылкі == * {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://www.allmonarchs.net/uk/other/celtic/strathclyde.html |title = Каралі Стратклайда (Камбрыі) |format = |work = Усе Манархіі Свету |publisher = |accessdate = 2010-05-14 |lang = |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/67C4z0bka?url=http://www.allmonarchs.net/uk/other/celtic/strathclyde.html |archivedate = 25 красавіка 2012 |deadurl = yes }} * {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://www.allmonarchs.net/uk/other/scotland.html#picts_and_scotts |title = Шатландыя |format = |work = Усе Манархіі Свету |publisher = |accessdate = 2010-05-14 |lang = |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/67C4zcydb?url=http://www.allmonarchs.net/uk/other/scotland.html#picts_and_scotts |archivedate = 25 красавіка 2012 |deadurl = yes }} * {{cite web |author = |authorlink = |datepublished = |url = http://fmg.ac/Projects/MedLands/SCOTLAND.htm#_Toc253996174 |title = KINGS of SCOTLAND 834-1034 |format = |work = Foundation for Medieval Genealogy |publisher = |accessdate = 2010-05-14 |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/65OaXYMEZ?url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/SCOTLAND.htm#_Toc253996174 |archivedate = 12 лютага 2012 |deadurl = no }} [[Катэгорыя:Дынастыя Мак-Альпінаў]] [[Катэгорыя:Гісторыя Шатландыі]] [[Катэгорыя:Каралі шатландскія]] b5uulgeczdyribra9yo5nxdxx3yj3v9 0 232951 4183732 3838433 2022-08-11T20:30:28Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Маргарыта Цюдар | арыгінал імя = Margaret Tudor | выява = Marguerite Tudor.jpg | шырыня = | апісанне выявы = | пасада = каралева-кансорт [[Шатландыя|Шатландыі]] | сцяг = Flag of Scotland.svg | перыядпачатак = [[1503]] | перыядканец = [[1513]] | папярэднік = [[Маргарыта Дацкая, каралева Шатландыі|Маргарыта Дацкая]] | пераемнік = [[Мадлен Французская]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | аўтограф = }} '''Маргары́та Цю́дар''' ({{lang-en|Margaret Tudor}}, 28—30 лістапада [[1489]]—[[24 лістапада]] [[1541]]), — каралева [[Шатландыя|Шатландыі]], жонка караля [[Якаў IV, кароль Шатландыі|Якава IV]]. == Біяграфія == Маргарыта была старэйшай з дочак англійскага караля [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха VII]] і [[Лізавета Ёркская|Лізаветы Ёркскай]]. Яе старэйшы брат [[Артур, прынц Уэльскі|Артур]] памёр у юнацкім узросце. Малодшаму ж, [[Генрых VIII|Генрыху]], быў наканаваны лёс аднаго з самых знакамітых [[кароль Англіі|манархаў Англіі]]. Як і яе брат, Генрых VIII, Маргарыта валодала валявым і гарачым характарам, гэтак жа як і выдатным здароўем. Аднак іх адносіны не былі такімі ўжо цёплымі. З малодшай сястрой [[Марыя Цюдар, каралева Францыі|Марыяй]] у яе не было анічога агульнага. У далейшым нашчадкам гэтых трох дзяцей Генрыха VII і Лізаветы Ёркскай наканавана будзе ледзь ні цэлае стагоддзе змагацца за англійскі трон адзін супраць аднаго. == Шлюб з Якавам IV == У адпаведнасці з умовамі англа-шатландскага мірнага дагавора [[1502]] г. Маргарыта была заручана з каралём Шатландыі [[Якаў IV, кароль Шатландыі|Якавам IV]]. Улетку [[1503]] г. прынцэса прыбыла ў Шатландыю. Яе суправаджаў пышны вясельны картэж з самых знатных дваран абедзвюх дзяржаў. [[8 жніўня]] 1503 г. у [[Холірудскае абацтва|Холірудскім абацтве]] адбылося вяселле Якава IV і Маргарыты, «''Чартапалоху і Ружы''», як рамантычна назваў маладую пару выдатны шатландскі паэт эпохі [[Уільям Данбар]]. Нягледзячы на велізарныя расходы, выдаткаваныя шатландскім каралём на арганізацыю вясельных урачыстасцей, Маргарыта першапачаткова не магла змірыцца з адноснай сціпласцю шатландскага двара, у параўнанні з англійскім, і пісала свайму бацьку поўныя адчаю лісты. Магчыма таксама, што на настроі маладой каралевы адбілася розніца ва ўзросце з мужам: да моманту шлюбу Якаву IV было ўжо трыццаць гадоў, а Маргарыце толькі трынаццаць. Пасля смерці ў [[1509]] г. бацькі Маргарыты, караля Генрыха VII, на прастол Англіі ўзышоў яе брат [[Генрых VIII]]. Англа-шатландскія адносіны адразу ж сапсаваліся. Становішча ўскладняў той факт, што Генрых VIII пакуль не меў дзяцей, і спадчынніцай прастола з’яўлялася Маргарыта. Прэтэнзіі шатландскай каралеўскай пары на англійскую карону добра дэманструе тое, што другога свайго сына, які нарадзіўся ў 1509 г., Якаў IV і Маргарыта назвалі Артурам — у гонар легендарнага караля Брытаніі (праўда гэта дзіця не дажыло да двух гадоў). Ва ўмовах абвастрэння англа-шатландскіх адносін каралева Маргарыта спрабавала пераканаць Якава IV захоўваць мір, але ў [[1513]] г. шатландскі кароль уступіў у вайну з Англіяй і быў забіты ў [[бітва пры Флодэне|бітве пры Флодэне]]. == Барацьба за рэгенцтва == Пасля смерці мужа Маргарыта стала рэгентам Шатландыі пры сваім падгадаваным сыне [[Якаў V, кароль Шатландыі|Якаве V]]. Аднак яе англійскае паходжанне, а таксама яе другі шлюб, заключаны ў [[1514]] г. з [[Дуглас, Арчыбальд, 6-ы граф Ангус|Арчыбальдам Дугласам, 6-м графам Ангусам]], настроіў супраць каралевы большасць шатландскіх дваран. У выніку ў маі [[1515]] г. пасада рэгента была перададзена [[Джон Сцюарт, герцаг Олбані|Джону Сцюарту, герцагу Олбані]], а Маргарыта была вымушана на час пакінуць краіну. Пасля яе прымірэння з Олбані і вяртання ў Шатландыю яна была адноўлена ў сваіх уладаннях, але была пазбаўлена магчымасці бачыцца з сынам. У перыяд кіравання герцага Олбані Маргарыта, галоўным чынам, знаходзілася ў апазіцыі да прафранцузскай палітыкі рэгента. Аднак у той жа час яна не была і агентам уплыву англійскага караля ў Шатландыі: лідарам «англійскай» партыі стаў другі муж каралевы граф Ангус, з якім яна з [[1517]] г. знаходзілася ў вельмі дрэнных адносінах і ініцыявала працэдуру разводу. У [[1524]] г., уступіўшы ў саюз з [[Джэймс Гамільтан, 1-ы граф Аран|графам Аранам]], Маргарыта стала ўдзельніцай зрушэння Олбані і зноў атрымала пасаду рэгента Шатландыі. Аднак графу Ангусу ўдалося захапіць караля Якава V і адцяснуць каралеву і Арана ад кіравання краінай. Нягледзячы на тое, што большая частка шатландскай знаці адмовіла Ангусу ў падтрымцы, яму ўдавалася на працягу трох гадоў захоўваць сваю ўладу ў Шатландыі. Тым часам завяршыўся развод каралевы, і яна змагла зноў выйсці замуж — гэтым разам за Генры Сцюарта, які пазней стаў лордам Метвенам. == Маргарыта і Якаў V == Увесну [[1528]] г. Маргарыта арганізавала ўцёкі Якава V з [[Эдынбург]]а, дзе ён утрымліваўся пад наглядам Ангуса. Малады кароль прыбыў у [[Замак Стэрлінг|Стэрлінг]], крэпасць сваёй маці. Неўзабаве ў Стэрлінгу сабраліся ўсе найбуйнейшыя шатландскія бароны, якія арганізавалі апалчэнне і выгналі Ангуса з краіны. Пасля пачатку самастойнага кіравання Якава V каралева пэўны час заставалася ў складзе каралеўскага савета, але паступова адносіны з сынам ускладніліся: кароль западозрыў сваю маці ва ўдзеле ў змове, інспіраванай Генрыхам VIII з мэтай захопу Якава V. Адмова караля даць згоду на развод маці з яе трэцім мужам таксама не спрыяла паляпшэнню адносін. У [[1541]] г. Маргарыта Цюдар сканала. Праўнук Маргарыты, кароль Шатландыі [[Якаў I, кароль Англіі|Якаў VI]], які атрымаў ад яе правы на прастол Англіі, у [[1603]] г. стане англійскім каралём пасля смерці апошняй з дочак Генрыха VIII. == Шлюбы і дзеці == * (1503) [[Якаў IV, кароль Шатландыі|Якаў IV]], кароль [[Шатландыя|Шатландыі]] : Джэймс (1507—1508) : Артур (1509—1510) : [[Якаў V, кароль Шатландыі|Якаў V]] (1512—1542), кароль Шатландыі (з 1513) : Аляксандр (1514—1515) * (1514, разв. 1527) [[Арчыбальд Дуглас, 6-ы граф Ангус]] : [[Дуглас, Маргарыта|Маргарыта]] (1515—1578), замужам (1544) за [[Мэцью Сцюарт, 4-ы граф Ленакс|Мэцью Сцюартам, 4-м графам Ленаксам]]. Іх сын — [[Генрых Сцюарт, лорд Дарнлі]], муж каралевы [[Марыя I Сцюарт, каралева Шатландыі|Марыі Сцюарт]]. * (1528) Генры Сцюарт, лорд Метвен {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Hester W. Chapman. |загаловак = The Thistle and the Rose: The Sisters of Henry VIII |месца = New York |выдавецтва = Coward, McCann & Geoghegan |год = 1969 |старонак = 223}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цюдары]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Шатландыі]] [[Катэгорыя:Рэгенты Шатландыі]] 3rqcvt0wfxvog73di4wj5jhfpwl7xw1 0 232957 4183765 4168495 2022-08-11T20:34:46Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Мадлен Французская | арыгінал імя = {{lang-fr|Madeleine de France}} | выява = MadeleinedeValois.jpg | шырыня = 200px | апісанне выявы = Партрэт працы [[Карнель дэ Ліён|Карнеля дэ Ліёна]] | пасада = [[Спіс кансартоў Шатландыі|Каралева-кансорт Шатландыі]] | сцяг = Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg | перыядпачатак = [[1 студзеня]] [[1537]] | перыядканец = [[7 ліпеня]] [[1537]] | каранацыя = | каментарый = жонка караля Шатландыі [[Якаў V|Якава V]] | папярэднік = [[Маргарыта Цюдар]] | пераемнік = [[Марыя дэ Гіз]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахавана = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | веравызнанне = | аўтограф = }} '''Мадлен Французская''' ({{lang-fr|Madeleine de France}}; або '''Мадлен дэ Валуа''' ({{lang-fr|Madeleine de Valois}}); {{ДН|10|8|1520}} — {{ДС|7|7|1537}}) — першая жонка караля Шатландыі [[Якаў V, кароль Шатландыі|Якава V]]<ref name="Madeleine">{{cite web|author=|datepublished=|url=http://thepeerage.com/p10208.htm#i102071|title=Madeleine de Valois|lang=en|publisher=thepeerage.com|accessdate=2010-01-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150623050237/http://www.thepeerage.com/p10208.htm#i102071|archivedate=23 чэрвеня 2015|deadurl=yes}}</ref>. == Біяграфія == Прынцэса Мадлен была пятым дзіцем караля Францыі [[Францыск I|Францыска I]] ад яго шлюбу з [[Клод Французская|Клод]], [[Кіраўнікі Брэтані|герцагіняй Брэтонскай]]<ref name="Madeleine"/>. Слабая і хваравітая з нараджэння, прынцэса правяла дзяцінства ў [[Даліна Луары|даліне Луары]], таму што яе бацька асцерагаўся, што жыццё ў [[Парыж]]ы можа неспрыяльна адбіцца на яе стане. У шаснаццацігадовым узросце ў яе былі выяўлены [[сухоты]]. У [[1536]] годзе [[Якаў V, кароль Шатландыі|Якаў V]], [[Спіс каралёў Шатландыі|кароль Шатландыі]], прыбыў да двара Францыска з мэтай знайсці сабе нявесту з багатым [[пасаг]]ам, які папоўніў б спусцелую казну, а таксама па магчымасці ўмацаваць сувязі з французскім каралеўствам<ref name="James">{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.undiscoveredscotland.co.uk/usbiography/monarchs/jamesv.html|title=James V: Undiscovered Scotland|lang=en|publisher=undiscoveredscotland.co.uk|accessdate=2010-01-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150705004025/http://www.undiscoveredscotland.co.uk/usbiography/monarchs/jamesv.html|archivedate=5 ліпеня 2015|deadurl=yes}}</ref>. Яго ўвагу прыцягнула прынцэса Мадлен, і ён прасіў яе рукі. Але Францыск, памятаючы пра яе хваробу і суровы клімат Шатландыі, які мог апынуцца пагібельным для дачкі, спачатку адказаў адмовай. Разглядаліся таксама заручыны з [[Марыя дэ Гіз|Марыяй дэ Гіз]], але Якаў аддаў перавагу прынцэсе. Паколькі і сама Мадлен выказала вялікую цікавасць да маладога шатландскага караля, паўторная прапанова Якава была прынята. Яны абвянчаліся [[1 студзеня]] [[1537]] года ў [[Сабор Парыжскай Божай Маці|Саборы Парыжскай Божай Маці]]. Праз гэты шлюб Францыск і Якаў спадзяваліся аднавіць і ўмацаваць [[Стары саюз]] паміж Шатландыяй і Францыяй. Акрамя таго, кароль даў за дачку шчодры пасаг<ref name="James"/>. Пасля некалькіх месяцаў святочных урачыстасцей у маі 1537 года маладыя адбылі ў [[Шатландыя|Шатландыю]]. На той момант здароўе Мадлен ужо выклікала сур’ёзныя асцярогі, і [[7 ліпеня]], праз некалькі тыдняў пасля прыезду, яна сканала на руках у мужа<ref name="James"/>. Каралева Мадлен была пахавана ў [[Холірудскае абацтва|Холірудскім абацтве]] ў [[Эдынбург]]у. Менш чым праз год пасля яе смерці Якаў ажаніўся з Марыяй дэ Гіз<ref name="James"/>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{findagrave|9301821}} {{Ahnentafel top|width=100%|Мадлен Французскай}} {{Ahnentafel-compact5 |style=font-size: 90%; line-height: 110%; |border=1 |boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0; |boxstyle_1=background-color: #fcc; |boxstyle_2=background-color: #fb9; |boxstyle_3=background-color: #ffc; |boxstyle_4=background-color: #bfc; |boxstyle_5=background-color: #9fe; |1= 1. Мадлен Французская | 2 = 2. [[Францыск I|Францыск I, кароль Францыі]] | 3 = 3. [[Клод Французская]] | 4 = 4. [[Карл Ангулемскі]] | 5 = 5. [[Луіза Савойская]] | 6 = 6. [[Людовік XII|Людовік XII, кароль Францыі]] | 7 = 7. [[Ганна Брэтонская]] | 8 = 8. [[Жан Ангулемскі]] | 9 = 9. Маргарыта дэ Раан |10 = 10. [[Філіп II, герцаг Савоі|Філіп II Савойскі]] |11 = 11. [[Маргарыта дэ Бурбон, 1438—1483|Маргарыта дэ Бурбон]] |12 = 12. [[Карл, герцаг Арлеанскі|Карл дэ Валуа, герцаг Арлеанскі]] |13 = 13. [[Марыя Клеўская, 1426—1487|Марыя Клеўская]] |14 = 14. [[Францыск II, герцаг Брэтані|Францыск II Брэтонскі]] |15 = 15. [[Маргарыта дэ Фуа]] |16 = 16. [[Людовік Арлеанскі]] |17 = 17. [[Валянціна Вісконці, герцагіня Арлеанская|Валянціна Вісконці]] |18 = 18. Ален IX дэ Раан |19 = 19. Маргарыта Брэтонская |20 = 20. [[Людовік I, герцаг Савойскі]] |21 = 21. [[Ганна дэ Лузіньян]] |22 = 22. [[Карл I дэ Бурбон]] |23 = 23. [[Агнэса Бургундская]] |24 = 24. [[Людовік Арлеанскі]] |25 = 25. [[Валянціна Вісконці, герцагіня Арлеанская|Валянціна Вісконці]] |26 = 26. [[Адольф I, герцаг Клеўскі]] |27 = 27. [[Марыя Бургундская, 1393—1463|Марыя Бургундская]] |28 = 28. Рычард Брэтонскі |29 = 29. Маргарыта Арлеанская |30 = 30. [[Гастон IV дэ Фуа]] |31 = 31. [[Элеанора Арагонская, каралева Навары|Элеанора, каралева Наварская]] }} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Шатландыі]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Французскія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Памерлі ад туберкулёзу]] 0sxzulhbrv6t2rb081rdn5z57pzqrct 0 233005 4183499 4007297 2022-08-11T20:05:47Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Бела}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Бела III | арыгінал імя = III. Béla | выява = Bela_3.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Бела III засноўвае царкву ў манастыры ў [[Сентгатхард]]зе | герб = Coat of arms of Béla III of Hungary (used 1172–1196) - 02.svg | пасада = [[Кароль Венгрыі]] | сцяг = Flag of Hungary (11th c. - 1301).svg | перыядпачатак = [[1172]] | перыядканец = [[1196]] | папярэднік = [[Іштван III]] | пераемнік = [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Бе́ла III''' ({{lang-hu|III. Béla}}, {{lang-sk|Belo III}}; каля [[1148]]—[[1196]]) — [[Венгрыя|венгерскі]] кароль з дынастыі [[Арпады|Арпадаў]]. Выхоўваўся ў [[Канстанцінопаль|Канстанцінопалі]], увёў у сябе ў краіне і пры двары [[Візантыя|візантыйскія]] норавы і звычаі, што, з аднаго боку, дало штуршок культурнаму развіццю каралеўства, але, з іншага боку, падпарадкавала Венгрыю візантыйскаму імператару [[Мануіл I Камнін|Мануілу I]]. == Біяграфія == Бела быў усяго на год маладзейшы за свайго старэйшага брата [[Іштван III|Іштвана]], але, не быў першынцам, і таму не меў правоў на венгерскі прастол і вымушаны быў здавольвацца тытулам герцага [[Харватыя|Харватыі]] і [[Далмацыя|Далмацыі]], падараваным яму бацькам — каралём [[Геза II|Гезам II]] — у [[1161]] годзе. Аднак ужо праз два гады (1163) у лёсе Белы адбыўся рэзкі паварот, калі яго брату — 16-гадоваму каралю [[Іштван III|Іштвану III]] — прыйшлося адправіць Белу закладнікам у Канстанцінопаль пры заключэнні міру з Візантыйскім імператарам [[Мануіл I Камнін|Мануілам I]]. Ахвяра Белы ў імя міру, зрэшты, апынулася новай нагодай да вайны. Ужо ў [[1164]] годзе Мануіл Камнін пачаў вайну за «бацькаўскую спадчыну» Белы і адрынуў ад Венгерскага каралеўства Харватыю, Далмацыю і спрэчную вобласць [[Срэм|Сірмій]], якія далучыў да Візантыйскай імперыі. Імператар Мануіл, які не меў сыноў, спрыяў юнаму мадзьяру, які вырас сапраўдным волатам (Бела быў больш за 2 метры ростам і целасклад меў зусім не субтыльны), вывучыў грэчаскую мову, атрымаў добрую адукацыю і нават прыняў новае, праваслаўнае імя ''Аляксей''. Мануіл I бачыў у Беле свайго спадчынніка, пра што абвясціў афіцыйна ў [[1165]] годзе. Беле быў прысвоены тытул ''дэспата (δεσπότης)'' — найвышэйшы, пасля імператара; дачка імператара [[Марыя Камніна|Марыя]] абвешчана яго нявестай і будучай імператрыцай. У [[1169]] годзе жонка імператара Мануіла, нарэшце, нарадзіла яму сына. Бела быў неадкладна пазбаўлены тытула дэспата і статусу спадчынніка, заручыны з Марыяй Камнінай разарваны. Але Бела па-ранейшаму карыстаўся павагай імператара. Яму быў прысвоены больш сціплы (але досыць значны) тытул ''кесара'', а яго жонкай у 1170 г. стала [[Агнэса Антыяхійская|Агнэса дэ Шацільён]] (у Венгрыі — каралева Ганна) — зводная сястра імператрыцы [[Марыя Антыяхійская|Марыі Антыяхійскай]]. Такім чынам, імператар Мануіл і Бела сталі шваграмі. [[4 мая]] [[1172]] года памёр кароль Венгрыі Іштван III. Не выключана, што ўскоснай прычынай яго смерці стала менавіта нараджэнне спадчынніка ў імператара Мануіла. З нараджэннем сына Мануіл стаў бачыць у Беле не свайго пераемніка, але стаўленіка на венгерскі прастол. Кароль Іштван памёр, калі яго жонка была цяжарная. Сын і спадчыннік, які з’явіўся на свет ужо пасля смерці бацькі, памёр неўзабаве пасля нараджэння. Падазравалі атручванне маладога караля і забойства немаўля. Галоўным падазраваным быў, вядома ж, імператар Мануіл Камнін. Атрымаўшы ад імператара ваенную і грашовую дапамогу, Бела вярнуўся ў Венгрыю, дзе, пасля недоўгачасовага супраціўлення яго маці — каралевы-ўдавы [[Ефрасіння Мсціслаўна|Фружыны (Ефрасінні)]], малодшага брата Гезы і архібіскупа эстэргамскага Лукаша, быў абвешчаны каралём [[13 студзеня]] [[1173]]. == Знешняя палітыка == Бела III атрымаў падтрымку імператара Мануіла ў абмен на ўрачыстую клятву не ваяваць і не задумваць злачынства супраць Візантыі на ўвесь час кіравання як самога Мануіла, так і яго сына [[Аляксей II Камнін|Аляксея]]. Бела лічыў сябе верным клятве, і калі пачаткаў вайну з Візантыяй пасля смерці Мануіла Камніна (1180), то толькі для таго, каб вярнуць сабе ўсю тую ж «бацькаўская спадчына» — Харватыю, Далмацыю і Сірмій. Мануіл I нездарма захапляўся талентамі Белы: яго сын [[Аляксей II Камнін|Аляксей]] (новы імператар) не змог супрацьстаяць на полі бою арміі венгерскага караля. А калі імператар Аляксей II Камнін быў задушаны па загадзе свайго стрыечнага дзядзькі [[Андронік I Камнін|Андроніка]] (1183), Бела, не звязаны больш клятвай, адабраў у Візантыі [[Бялград]], [[Бранічаўская акруга|Бранічава]] і даліну ракі [[рака Морава, Сербія|Моравы]]. Калі ж узурпатар [[Андронік I Камнін|Андронік Камнін]] быў зрынуты, і імператарам стаў [[Ісак II Ангел]], Бела прымірыўся з ім і выдаў за яго замуж сваю дачку [[Маргіт Венгерская|Маргіт (Маргарыту)]]. Даліна Моравы была вернутая імперыі ў якасці пасагу нявесты (1185). У далейшым адносіны з Візантыяй складаліся мірна. Бела III нават дапамагаў грэкам у вайне супраць сербскага жупана [[Стэфан Неманя|Стэфана Нямані]] (1191) і ўладжваў канфлікты візантыйцаў з каталікамі падчас Крыжовага паходу. У памежных канфліктах чэхаў з аўстрыйцамі Бела III нязменна падтрымліваў Чэхію. Яго малодшая дачка [[Канстанцыя Венгерская|Канстанцыя]], ужо пасля смерці бацькі, стала ў 1199 годзе чэшскай каралевай — жонкай [[Пржэмысл I Отакар|Пржэмысла I Отакара]]. Сімпатыю германскага імператара [[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрыха I Барбаросы]] Бела заваяваў падтрымкай крыжацкага руху. Пасля смерці [[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрыха]] ён нават прыняў зарок стаць крыжаком, але выканаць сваё абяцанне так і не паспеў. У [[1188]] годзе галічане выгналі свайго князя [[Уладзімір Яраславіч, князь галіцкі|Уладзіміра Яраславіча]]. Той звярнуўся па дапамогу да Белы. Венгерская войска захапіла [[Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]], але, замест рэстаўрацыі князя [[Уладзімір Яраславіч, князь галіцкі|Уладзіміра]], Бела аддаў Галіч свайму сыну [[Андраш II|Андрашу]]. Венгерскім Галіч заставаўся нядоўга, паводзіны мадзьяраў ужо ў [[1189]] годзе выклікалі [[Галіцкае паўстанне, 1189|паўстанне галічан]], а ў [[1190]] годзе Уладзімір Яраславіч, які ўцёк з венгерскага палону, вярнуў княства сабе. == Унутраныя справы == [[Файл:Statue of Béla III of Hungary by László Gömbös (1983), Sztgotthárd01.jpg|thumb|200px|Помнік Белу III у [[Сентгатхард]]зе]] Па вяртанні ў Венгрыю Бела III пасадзіў свайго малодшага брата Гезу ў турму, а маці [[Ефрасіння Мсціслаўна|Ефрасінню]] саслаў у Святую Зямлю, дзе яна і памерла ў [[1193]] годзе. З царкоўнымі лідарамі, якія падтрымалі апазіцыю каралевы-маці і малодшага брата, Бела прымірыўся, пераканаўшы іх словамі і ўчынкамі, што яго візантыйскае мінулае і праваслаўнае хрышчэнне нічым не пагражаюць венгерскай каталіцкай царкве. Малодшаму брату двойчы ўдавалася бегчы за межы Венгрыі, і двойчы ён быў вернуты: спачатку [[Леапольд V, герцаг Аўстрыі|Леапольдам V Аўстрыйскім]], затым — [[Сабеслаў II Чэшскі|Сабеславам II Чэшскім]]. Толькі ў [[1189]] годзе, пасля асабістай сустрэчы з імператарам Фрыдрыхам Барбаросам, які накіроўваўся у крыжовы паход, Бела вызваліў брата па просьбе імператара, даў яму 2000 воінаў і загадаў ваяваць у Святой Зямлі. Зрэшты, вельмі хутка, у лістападзе 1189 года, Бела адклікаў сваіх крыжакоў, незадаволены перамовамі Барбаросы з сербамі і балгарамі. Атрад вярнуўся, але ўжо без камандзіра, які вырашыў назаўжды застацца ў Візантыі. У [[1182]] годзе Бела каранаваў старэйшага сына [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]], каб замацаваць за ім права на прастол, а ў [[1184]] годзе заўдавеў. Яго новай жонкай стала ў [[1186]] годзе дачка [[Людовік VII|Людовіка VII Французскага]] [[Маргарыта Французская, каралева Венгрыі|Маргарыта]], якая пахавала да таго часу свайго першага мужа — [[Генрых Малады Кароль|Генрыха Плантагенета «Маладога Караля»]]. Кіраванне Белы III лічыцца часам найвышэйшага росквіту Венгерскага каралеўства. Венгрыя была адной з найбагацейшых і наймацнейшых краін Еўропы. На фоне еўрапейскай феадальнай раздробненасці Венгрыя вылучалася тым, што дзяржаўная улада сапраўды была сканцэнтравана ў руках караля. Да канца XII стагоддзя венгерскія каралі, даруючы, падобна іншым манархам Еўропы, землі за службу, імкнуліся не дапушчаць іх спадчыннага замацавання за [[бан, начальнік|банамі]] і [[жупан, кіраўнік|ішпанамі]]. Каралеўскі дамен заставаўся найбуйнейшым зямельным уладаннем. Дадатковай крыніцай папаўнення казны былі манаполія на здабычу золата і срэбра, чаканку манет, соль, мытныя зборы, падаткі на гандаль і рачныя перавозкі, а таксама мясцовыя падаткі. Бела III быў адным з найбагацейшых манархаў Еўропы. Вопыт дзяржаўнага кіравання ён набыў яшчэ ў Візантыі. А дзякуючы атрыманай адукацыі, ён быў яшчэ і асвечаным царом і асветнікам. Вядома, што ў гады яго кіравання мадзьяры навучаліся ў Францыі, Італіі і Англіі. Распаўсюджвалася пісьменнасць. Бела III загадаў фіксаваць усе каралеўскія распараджэнні ў пісьмовым відзе (1181), што стала прычынай стварэння прыдворнай канцылярыі. У [[1190]] годзе ў [[Эстэргам]]е пачалося ўзвядзенне першага ў Цэнтральнай Еўропе гатычнага сабора. [[Выява:IIIBelaFotoThalerTamas.JPG|thumb|200px|Надмагілле Белы III]] == Сям’я == === Жонкі і дзеці === ''#1. Марыя Камніна (1152—1182), дачка імператара [[Мануіл I Камнін|Мануіла I Камніна]] і яго першай жонкі Берты фон Зальцбах. Шлюб: 1165—1169. Разведзены па патрабаванні цесця. Дзяцей у шлюбе не было. ''#2. [[Агнэса Антыяхійская|Агнэса (Ганна) Антыяхійская]] (1154—1184), дачка [[Рэно дэ Шаціён]]а, князя [[Антыёхія|Антыёхіі]], і яго жонкі Канстанцыі Антыяхійскай. Шлюб: 1170—1184. Дзеці: * [[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ (Эмерык)]] (1174—1204). Кароль Венгрыі (1196—1204). * [[Маргіт Венгерская|Маргарыта]] (1175—1223). Жонка імператара Візантыі [[Ісак II Ангел|Ісака II Ангела]]; затым — жонка [[Баніфацый I Манферацкі|Баніфацыя I Манферацкага]], караля [[Салонікі|Фесалонікі]]; затым — жонка Нікаля дэ Сент-Амера. * Шаламан. * [[Андраш II|Андраш]] (каля 1177—1235). Кароль Венгрыі (1204—1235). * [[Канстанцыя Венгерская|Канстанцыя]] (каля 1180—1240). Жонка Пржэмысла I Отакара, караля Чэхіі. * Іштван. * Дачка, імя невядома. ''#3. [[Маргарыта Французская, каралева Венгрыі|Маргарыта Французская]] (1158—1197), дачка [[Людовік VII|Людовіка VII Капетынга]], караля Францыі. Шлюб: 1186 — да смерці Белы. Дзяцей у шлюбе не было. Першыя роды Маргарыты ў першым шлюбе з [[Генрых Малады Кароль|Генрыхам Плантагенетам «Маладым Каралём»]] былі вельмі цяжкімі. Немаўля неўзабаве памёрла, а Маргарыта, хутчэй за ўсё, засталася бясплоднай. {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Бела, король}} * Всемирная история. Политическая история Венгрии в XII — начале XIII в. http://www.world-history.ru/countries_about/348/1844.html * Всемирная история. Социальное и культурное развитие Венгрии в XII — начале XIII в. http://www.world-history.ru/countries_about/1843.html * А. Гудзь-Марков. «История славян.» https://web.archive.org/web/20070624195918/http://hronos.km.ru/libris/gudz2_16_8.html * Генеалогическое древо Арпадов. Потомки принца [[Альмаш, прынц|Альмоша]]. http://www.hrono.ru/geneal/geanl_hg_2.html * Словопедия. Династия Арпадов. http://www.hrono.ru/geneal/geanl_hg_2.html == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Іштван III]]| спіс=[[Спіс каралёў Венгрыі|Кароль Венгрыі]] | пераемнік=[[Імрэ, кароль Венгрыі|Імрэ]]|гады=[[1172]]—[[1196]]}} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{продкі}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Арпады]] n7560p0k24dlq8385z4j1nhjl2z7ksn 0 233215 4183666 3748932 2022-08-11T20:24:32Z Artsiom91Bot 51617 /* Сям’я і дзеці */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Мікулаш I | арыгінал імя = {{lang-cs|Mikuláš I Opavský}} <br /> {{lang-pl|Mikołaj I opawski}} | выява = | шырыня = | апісанне выявы = | пасада = [[Опаўскае княства|Князь опаўскі]] | парадак = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = [[1269]] | перыядканец = [[1286]] | папярэднік = Новаўтварэнне | пераемнік = [[Вацлаў II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Мі́кулаш Опаўскі''' ({{lang-cs|Mikuláš Opavský}}, каля 1255 — 25 ліпеня 1318) — пазашлюбны сын чэшскага караля [[Пржэмысл Отакар II|Пржэмысла Отакара II]], заснавальнік сілезскай галіны дынастыі [[Пржэмыславічы|Пржэмыславічаў]]. Мікулаш быў пазашлюбным сынам караля ад прыдворнай дамы Маргарэты фон Шуенрынг. Ён быў узаконены бацькам са згоды рымскага Папы [[Урбан IV|Урбана IV]]. З-за таго, што спадчыннікам чэшскага прастола павінен быў стаць яго [[адзінакроўны брат]] [[Вацлаў II]], для Мікулаша ў 1269 годзе было створана [[Опаўскае княства]]. [[Сімон Кезскі]] у «Дзеяннях гунаў і венграў» піша, што ў [[Бітва каля Сухіх Крут|бітве на Мораўскім полі]] ў 1278 годзе Мікулаш біўся побач са сваім бацькам. Пасля паражэння чэхаў у гэтай бітве Мікулаш правёў два гады ў венгерскім палоне, быў выкуплены ў 1281 годзе, пасля чаго вярнуўся ў сваё княства. Яму прыйшлося змагацца за сваё ўладанне з [[Кунігунда Славанская|Кунгутай Расціслаўнай]], удавой памерлага Пржэмысла Отакара II. Калі ў 1285 годзе Кунгута выйшла замуж за пражскага магната [[Завіш Віткавец|Завішу Фалькенштэйнскага]], то пачалося збліжэнне паміж Мікулашам і [[Рудольф I, кароль Германіі|Рудольфам Габсбургам]], чаму спрыяла жаніцьба Мікулаша з пляменніцай Рудольфа — Адэльгейдай. Тым не менш, барацьбу за княства Мікулаш прайграў, і сваіх уладанняў пазбавіўся. Мікулаш стаў рабіць кар’еру пры чэшскім двары. З-за таго, што [[Вацлаў II]] хутка стаў каралём не толькі Чэхіі, але і Польшчы, Мікулаш стаў кракаўскім старостай (і нават пэўны час кіраваў [[Вялікая Польшча|Вялікай Польшчай]]). Пасля смерці ў 1306 годзе [[Вацлаў III|Вацлава III]] Мікулаш стаў спрабаваць вярнуць сабе [[Опаўскае княства]], аднак у 1308 годзе новы чэшскі кароль [[Іаган Люксембургскі]] аддаў Опаву [[Легніцкае княства|легніцкаму князю]] [[Баляслаў III Марнатравец|Баляславу III]]. Мікулаш атрымаў ад Іагана за верную службу замак Плумлаў у паўднёвай Маравіі. == Сям’я і дзеці == У 1283 годзе Мікулаш ажаніўся з Адэльгейдай — пляменніцай германскага караля [[Рудольф I, кароль Германіі|Рудольфа I]]. У іх было трое дзяцей: * [[Мікулаш II, князь опаўскі]] (1288—1365) * [[Вацлаў I, князь опаўскі]] * Ян (пам.1325) {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Князі опаўскія]] fptfbtehaawur0aesr2fh55c696jyc1 0 233223 4183498 3698545 2022-08-11T20:05:43Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Бела}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Бела II | пасада = [[Кароль Венгрыі]] | сцяг = Flag of Hungary (11th c. - 1301).svg | выява = II Bela KK.jpg | загаловак = Бела II, мініяцюра з Ілюстраванай хронікі | перыядпачатак = [[1131]] | перыядканец =[[1141]] | каранацыя = [[1131]] | поўнае імя = | папярэднік = [[Іштван II]] | пераемнік = [[Геза II]] | жонка = | дзеці = | род = | бацька = | маці = | дата нараджэння = | дата смерці = | пахаваны = }} '''Бе́ла II''' ({{lang-hu|II. (Vak) Béla}}, {{lang-sr|Бела II}}), па мянушцы ''Сляпы'' ([[1108]] — [[13 лютага]] [[1141]]) — [[Венгрыя|венгерскі]] кароль з дынастыі [[Арпады|Арпадаў]]. == Аслеплены хлопчык == [[Файл:Álmos herceg.jpg|thumb|left|200px|Асляпленне [[Альмаш, прынц|Альмаша]] і Белы]] Ва ўзросце каля 7 гадоў ([[1115]]) Бела жорстка пацярпеў з-за свайго бацькі, прынца [[Альмаш, прынц|Альмаша]]. Узлаваны перыядычнымі спробамі [[Альмаш, прынц|Альмаша]] зрынуць яго з прастола, кароль [[Кальман Кніжнік]] (старэйшы брат Альмаша), які кіраваў у той час, загадаў асляпіць яго, а заадно з ім і свайго малалетняга пляменніка Белу, і пасадзіць абодвух у манастыр у [[Дзёмёш]]е, каля [[Эстэргам]]а. Альмаш не супакоіўся нават пасля асляплення, ізноў паспрабаваў падняць бунт ([[1116]]), ізноў пацярпеў няўдачу і вымушаны быў бегчы ў Візантыю, дзе і памёр ([[1117]]). [[Кальман Кніжнік|Кальман (Каламан)]] завяшчаў прастол свайму сыну [[Іштван II|Іштвану]] ([[1116]]). Маленькага Белу схавалі манахі. Слабы здароўем кароль [[Іштван II]] не меў дзяцей і, як сведчаць летапісы, быў рады даведацца пад канец свайго жыцця, што яго аслеплены кузен Бела жывы і дагэтуль знаходзіцца на тэрыторыі Венгрыі. [[Іштван II]] адшукаў Белу, дараваў яго зямельнымі ўладаннямі ў [[камітат Тольна|Тольне]], пасватаў за яго князёўну [[Ілона Сербская|Ілону Сербскую]] — дачку [[Ураш I Вуканавіч|Ураша I Вуканавіча]], [[жупан, кіраўнік|жупана]] Сербскага княства [[княства Рашка|Рашка]], і абвясціў сваім спадчыннікам. == Узыходжанне на трон. Арадская бойня == [[Файл:Chronicon Pictum P113 Az aradi véres gyűlés.JPG|thumb|злева|200px|«Крывавы сход» у Арадзе, 1131. Мініяцюра з [[Ілюстраваная хроніка|Ілюстраванай хонікі]]. На троне — кароль Бела II і яго жонка Ілона Сербская.]] З нагоды каранацыі Белы II каля горада [[Арад, Румынія|Арада]] быў скліканы дзяржаўны сход (''országgyűlés''), на які запрасілі ўсю венгерскую знаць ([[1131]]). Цырымонія прысягі новаму каралю перарасла ў расправу над усімі, хто быў западозраны ў саўдзеле ў асляпленні Белы і яго бацькі. У летапісах гаворыцца пра 68 пакараных смерцю, а таксама маюцца намёкі на тое, што адказнасць за ідэю і ажыццяўленне гэтай расправы ляжыць, галоўным чынам, на каралеве Ілоне. == Вайна з Барысам Каламанавічам == У самым пачатку кіравання Белы яго слепатой спрабаваў скарыстацца меркаваны сваяк [[Барыс Каламанавіч|Барыс]], унук [[Уладзімір Манамах|Уладзіміра Манамаха]]. [[Уладзімір Манамах|Манамах]] выдаў сваю дачку [[Яўфімія Уладзіміраўна|Яўфімію]] замуж за венгерскага караля [[Кальман Кніжнік|Каламана (Кальмана)]], але, пасля таго як Яўфімія нарадзіла сына [[Барыс Каламанавіч|Барыса]], кароль Каламан адмовіўся прызнаць яго сваім, абвінаваціў жонку ў шлюбнай нявернасці і адправіў яе назад да бацькі, разам з сынам. [[Барыс Каламанавіч|Барыс]] палічыў пераход венгерскай кароны да сляпога караля зручным момантам для таго, каб прад’явіць уласныя правы на прастол, і, заручыўшыся падтрымкай польскага герцага [[Баляслаў III Крывавусты|Баляслава III]], уварваўся ў Венгрыю. Напярэдадні вырашальнай бітвы каралева Ілона запатрабавала, каб уся венгерская знаць прызнала [[Барыс Каламанавіч|Барыса]] незаконнанароджаным. Тыя, хто адмовіўся гэта зрабіць, былі пакараны смерцю. Бітва адбылася [[22 ліпеня]] [[1132]] года на рацэ [[Слана|Шая]]. Караля Белу падтрымалі аўстрыйцы, кіруючы дом якіх быў звязаны дынастычнай сувяззю з сямействам Белы (Бела II выдаў сваю сястру [[Ядвіга Венгерская|Хедвіг (Ядвігу)]] замуж за старэйшага сына Аўстрыйскага маркграфа [[Леапольд III, маркграф Аўстрыі|Леапольда III]]). Перамога засталася за аўстра-венгерскай войскам, [[Барыс Каламанавіч|Барыс]] выратаваўся, але сур’ёзнай пагрозы для кіравання Белы больш не ўяўляў. == Кіраванне == Быўшы сляпым, кароль Бела II вымушаны быў дзяліць уладу са сваімі набліжанымі і, перш за ўсё, са сваёй жонкай, каралевай Ілонай, і яе братам [[Белаш]]ам, якога яна прызначыла галоўнакамандуючым каралеўскай арміяй. Пад кіраўніцтвам [[Белаш]]а венгерская войска зноў далучыла да тэрыторыі каралеўства частку [[Далмацыя|Далмацыі]] ([[1136]]) і захапіла [[Боснія|Боснію]] ([[1137]]), герцагам якой быў прызначаны малалетні каралеўскі сын [[Ласла II|Ласла]]. У [[1139]] годзе 30-тысячнае венгерская войска прыняла ўдзел у міжусобнай вайне рускіх князёў. Венгры аблажылі [[Чарнігаў]] у складзе арміі кіеўскага князя [[Яраполк Уладзіміравіч|Яраполка]], сына [[Манамах]]а. Чарнігаўскі князь [[Усевалад Ольгавіч]] вымушаны быў прасіць міру. Кароль Бела II не ўдзельнічаў у гэтым паходзе: адхілены ад дзяржаўных спраў, ён шукаў суцяшэння і пацехі ў віне і памёр [[13 лютага]] [[1141]] года ад наступстваў п’янства. Новым каралём Венгрыі быў абвешчаны старэйшы сын Белы [[Геза II]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Бела, король}} {| class="wikitable" |- ! папярэднік ! кіраванне ! пераемнік |- | [[Іштван II]] | Бела II | [[Геза II]] |- | 1116—1131 | 1131—1141 | 1141—1162 |} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Арпады]] [[Катэгорыя:Сілком аслепленыя]] gcr93tefy4jd1sh7mh2g741tip7o5yg 0 233225 4183504 3698538 2022-08-11T20:06:08Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Іштван}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Іштван II | арыгінал імя = István | выява = Stefan II węgierski.jpg | апісанне выявы = | пасада = [[Кароль Венгрыі]] | сцяг = Flag of Hungary (11th c. - 1301).svg | перыядпачатак = [[1116]] | перыядканец = [[1131]] | папярэднік = [[Кальман Кніжнік]] | пераемнік = [[Бела II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = }} '''Іштван II''' — кароль Венгрыі ([[1116]]—[[1131]]). == Нараджэнне і дзяцінства == Каля [[1101]] года жонка караля [[Кальман Кніжнік|Кальмана Кніжніка]] [[Феліцыя Сіцылійская|Бузіла (Феліцыя)]], дачка Роджэра Сіцылійскага, нарадзіла адразу двух спадчыннікаў прастола — братоў-блізнят Ласла і Іштвана. Але адзін з братоў, Ласла, памёр неўзабаве пасля нараджэння (паводле іншых звестак — у [[1112]] годзе). Іштван застаўся адзіным сынам караля. Ужо ў [[1105]] г. ён быў каранаваны як спадчыннік. Яго бацька [[Кальман Кніжнік|Кальман]] паспяшаўся з каранацыяй перш за ўсё таму, што жадаў пазбавіць усякіх законных правоў на прастол свайго мяцежнага малодшага брата [[Альмаш, прынц|Альмаша]]. Альмаш увесь час аспрэчваў трон у свайго брата, але беспаспяхова. Чарговая прадпрынятая ім спроба дзяржаўнага перавароту скончылася яго паланеннем і асляпленнем (каля [[1115]] г.) не толькі яго самога, але і яго малалетняга сына [[Бела II Сляпы|Белы]]. Але і пасля гэтай жорсткай расправы Альмаш не спыніў барацьбу за прастол. Таму ўжо праз некалькі дзён пасля смерці караля [[Кальман Кніжнік|Кальмана]] [[Лёрынц]], [[архібіскуп эстэргамскі]], паспяшаўся абвясціць прынца Іштвана новым каралём Венгрыі — Іштванам II (3 лют. [[1116]]). == Кіраванне == [[Файл:II István koronázása KK.jpg|thumb|left|200px|Каранацыя Іштвана II]] Кіраванне бацькі Іштвана II, караля [[Кальман Кніжнік|Кальмана]], нярэдка параўноўваюць з кіраваннем вялікага князя кіеўскага [[Яраслаў Мудры|Яраслава Мудрага]]. Нават мянушка ''Кніжнік'', як лічыцца, паказвае на асвечанае кіраванне, за якое быў празваны ''Мудрым'' князь [[Яраслаў Мудры|Яраслаў]]. Прытрымліваючыся далей гэтай аналогіі, можна параўнаць кіраванне Іштвана II з пачаткам кіравання на Русі князёў ''Яраславічаў'': цэнтральная ўлада слабее, абвастраюцца ўнутраныя смуты, пачашчаюцца няўдачы ў знешніх войнах, краіна пачынае скочвацца да феадальнай раздробненасці. Ужо ўвесну [[1116]] года венгерская войска пацярпела страшнае паражэнне ад чэхаў на р. [[Ольшава|Ольшаве]]. [[Казьма Пражскі]] ў сваёй [[Чэшская хроніка|«Чэшскай хроніцы»]] пісаў, што ў гэтай бітве «венграў загінула нават больш чым на рацэ [[Бітва на рацэ Лех|Лех]]». Няўдачай венграў скарысталася Венецыя: у выніку вайны, якая доўжылася 9 гадоў ([[1116]]—[[1125]] з перапынкамі), венецыянцы аднялі ў венграў [[Далмацыя|Далмацыю]]. У [[1121]] годзе Іштван II умяшаўся ў міжусобіцу рускіх князёў, падтрымаўшы [[Яраслаў Святаполкавіч|Яраслава Святаполчыча]] ў яго вайне з [[Уладзімір Манамах|Уладзімірам Манамахам]]. У [[1123]] годзе князь [[Яраслаў Святаполкавіч|Яраслаў Святаполчыч]] загінуў пры аблозе [[Уладзімір Валынскі|Уладзіміра Валынскага]]. Іштван II выступаў за працяг аблогі, але яго набліжаныя настаялі на вяртанні ў Венгрыю, прыстрашыўшы зрынуць караля ў выпадку адмовы. У [[1126]] годзе аслеплены герцаг [[Альмаш, прынц|Альмаш]], які, абапіраючыся на сваіх прыхільнікаў з ліку мадзьярскай знаці, у чарговы раз паспрабаваў захапіць венгерскі трон і, пацярпеўшы чарговую няўдачу, збег у Візантыю. Наспявала вайна з візантыйцамі, і Іштвану прыйшлося, нарэшце, прымірыцца з чэхамі, а заадно і з немцамі. [[Візантыйска-венгерская вайна, 1127—1129|Вайна з Візантыяй]] доўжылася з [[1127]] па [[1129]] год. Спыніць яе не змагла нават смерць герцага Альмаша ў [[1127]] годзе. Нягледзячы на першыя ваенныя поспехі, венгры зноў былі разбіты, і мірны дагавор толькі аднавіў даваенны ''status quo''. У кан. 20-х гг. [[Жупан, кіраўнік|ішпаны]] Іван і Борш паднялі мяцеж і нават выбралі антыкараля. Насілу здушыўшы паўстанне, Іштван II вырашыў прымірыцца таксама і са сваім аслепленым кузенам [[Бела II Сляпы|Белам]], сынам памерлага герцага [[Альмаш, прынц|Альмаша]]. І хоць Іштван, з-за адсутнасці ўласных дзяцей, загадзя прызначыў сваім пераемнікам пляменніка Саула (сына сястры Жофіі), не выключана, што пад канец жыцця ён паспеў перагледзець сваё завяшчанне на карысць [[Бела II Сляпы|Белы]]. Іштван таксама арганізаваў жаніцьбу [[Бела II Сляпы|Белы]], пасватаўшы за яго дачку Сербскага [[Жупан, кіраўнік|жупана]] Ураша I Ілону (Алену). Нягледзячы на ваяўнічы нораў, кароль Іштван II не адрозніваўся моцным здароўем, амаль бесперапынку хварэў і памёр ва ўзросце 30 гадоў ад крывавага паноса. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Кіраўнікі Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі венгерскія]] [[Катэгорыя:Арпады]] [[Катэгорыя:Блізняты паводле алфавіта]] mfje4gv1le3qzlz46ze0vtimcuccd2b 0 233351 4183466 4078754 2022-08-11T18:11:10Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Хімінічы |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 29|lat_sec = 00 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 14|lon_sec = 49 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043597 }} '''Хіміні́чы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}. Сустракаюцца таксама варыянты '''Хімінічы́'''</ref> ({{lang-be-trans|Chiminičy}}, {{lang-ru|Химиничи}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 8 красавика 2004 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]] да 8 красавіка 2004 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Вусценскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] go86o33a6lecz8yr1xlm09c712y5nc6 4183575 4183466 2022-08-11T20:13:28Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Хімінічы |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 29|lat_sec = 00 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 14|lon_sec = 49 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043597 }} '''Хіміні́чы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}. Сустракаюцца таксама варыянты '''Хімінічы́'''</ref> ({{lang-be-trans|Chiminičy}}, {{lang-ru|Химиничи}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 8 красавіка 2004 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Вусценскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 3hr1za5tta2ajsbvg1x6d91roh42eqd 0 235919 4183412 2775400 2022-08-11T13:55:56Z Pierre L'iserois 100315 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Бервякі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 10|lat_sec = 51 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 31|lon_sec = 41 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Глыбоцкі |сельсавет = Удзелаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243013260 }} '''Бервякі́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bierviaki}}, {{lang-ru|Бервяки}}) — [[вёска]] ў [[Глыбоцкі раён|Глыбоцкім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Удзелаўскі сельсавет|Удзелаўскага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1921—1945 гадах вёска ў складзе [[Верхняе (гміна)|гміны Верхняе]], пазней у складзе гміны [[Глыбокае (гміна)|гміны Глыбокае]] [[Дзісенскі павет (1921—1940)|Дзісенскaга паветa]] [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.</ref>. == Насельніцтва == * 1921 год — 219 жыхароў, 45 двароў<ref name="skorowidz2">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.</ref>. * 1931 год — 234 жыхароў, 48 двароў<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Удзелаўскі сельсавет}} {{Глыбоцкі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Удзелаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Глыбоцкага раёна]] ivceervikypx0oijcui5ejsb8s8bvma 4183423 4183412 2022-08-11T14:10:06Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Бервякі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 10|lat_sec = 51 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 31|lon_sec = 41 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Глыбоцкі |сельсавет = Удзелаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243013260 }} '''Бервякі́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bierviaki}}, {{lang-ru|Бервяки}}) — [[вёска]] ў [[Глыбоцкі раён|Глыбоцкім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Удзелаўскі сельсавет|Удзелаўскага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1921—1945 гадах вёска ў складзе [[Верхняе (гміна)|гміны Верхняе]], пазней у складзе [[Глыбокае (гміна)|гміны Глыбокае]] [[Дзісенскі павет (1921—1940)|Дзісенскaга паветa]] [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.</ref>. == Насельніцтва == * 1921 год — 219 жыхароў, 45 двароў<ref name="skorowidz2">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.</ref>. * 1931 год — 234 жыхары, 48 двароў<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Удзелаўскі сельсавет}} {{Глыбоцкі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Удзелаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Глыбоцкага раёна]] bboujjaqg1knuhbp271nifru77t2xt0 0 235950 4183457 2794794 2022-08-11T17:57:30Z Pierre L'iserois 100315 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Хоцькі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 08|lat_sec = 35 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 28|lon_sec = 46 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Глыбоцкі |сельсавет = Удзелаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243013202 }} '''Хо́цькі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Choćki}}, {{lang-ru|Хотьки}}) — [[вёска]] ў [[Глыбоцкі раён|Глыбоцкім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Удзелаўскі сельсавет|Удзелаўскага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1921—1945 гадах вёска ў складзе [[Верхняе (гміна)|гміны Верхняе]], пазней у складзе гміны [[Глыбокае (гміна)|гміны Глыбокае]] [[Дзісенскі павет (1921—1940)|Дзісенскaга паветa]] [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.</ref>. == Насельніцтва == * 1921 год — 297 жыхароў, 61 двор<ref name="skorowidz2">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.</ref>. * 1931 год — 290 жыхароў, 59 двароў<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Удзелаўскі сельсавет}} {{Глыбоцкі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Удзелаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Глыбоцкага раёна]] iazhmkvvpukiypmiom2le84236va9f0 4183553 4183457 2022-08-11T20:11:36Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Хоцькі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 08|lat_sec = 35 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 28|lon_sec = 46 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Глыбоцкі |сельсавет = Удзелаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243013202 }} '''Хо́цькі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Choćki}}, {{lang-ru|Хотьки}}) — [[вёска]] ў [[Глыбоцкі раён|Глыбоцкім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Удзелаўскі сельсавет|Удзелаўскага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1921—1945 гадах вёска ў складзе [[Верхняе (гміна)|гміны Верхняе]], пазней у складзе [[Глыбокае (гміна)|гміны Глыбокае]] [[Дзісенскі павет (1921—1940)|Дзісенскaга паветa]] [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.</ref>. == Насельніцтва == * 1921 год — 297 жыхароў, 61 двор<ref name="skorowidz2">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.</ref>. * 1931 год — 290 жыхароў, 59 двароў<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Удзелаўскі сельсавет}} {{Глыбоцкі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Удзелаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Глыбоцкага раёна]] pr9skm7sszzrexmrn206i2rd0q36iv4 0 239854 4183478 4094200 2022-08-11T18:58:48Z Pierre L'iserois 100315 wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Дуліна}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Дуліна |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 18|lat_sec = 29 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 24|lon_sec = 02 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Шаркаўшчынскі |сельсавет = Радзюкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243014376 }} '''Ду́ліна'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Dulina}}, {{lang-ru|Дулино}}) — [[вёска]] ў [[Шаркаўшчынскі раён|Шаркаўшчынскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Радзюкоўскі сельсавет|Радзюкоўскага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1921—1945 гадах вёска i засценак ў складзе [[Верхняе (гміна)|гміны Верхняе]] [[Дзісенскі павет (1921—1940)|Дзісенскaга паветa]], пазней у складзе [[Казлоўшчына (гміна)|гміны Казлоўшчына]] [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.</ref>. У 1954—1987 гадах цэнтр [[Дулінаўскі сельсавет|Дулінаўскага сельсавета]]. == Насельніцтва == * 1921 год — 227 жыхароў, 36 двароў<ref name="skorowidz2">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.</ref>. * 1931 год — 197 жыхароў, 38 двароў<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Язэп Згірскі]] (1895 — ?) — [[Музыкант|музыка]], [[кампазітар]], [[Педагогіка|педагог]]. Выкладчык [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{SgKP|II|217|Dulino, wieś i zaścianek, powiat dzisieński}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Радзюкоўскі сельсавет}} {{Шаркаўшчынскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Радзюкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Шаркаўшчынскага раёна]] 4myixjrlolgsbbfmal4c6kq6btui97j 4183479 4183478 2022-08-11T19:04:26Z Pierre L'iserois 100315 wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Дуліна}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Дуліна |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 18|lat_sec = 29 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 24|lon_sec = 02 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Шаркаўшчынскі |сельсавет = Радзюкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243014376 }} '''Ду́ліна'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Dulina}}, {{lang-ru|Дулино}}) — [[вёска]] ў [[Шаркаўшчынскі раён|Шаркаўшчынскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Радзюкоўскі сельсавет|Радзюкоўскага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1921—1945 гадах вёска i засценак ў складзе [[Верхняе (гміна)|гміны Верхняе]] [[Дзісенскі павет (1921—1940)|Дзісенскaга паветa]], пазней у складзе [[Казлоўшчына (гміна)|гміны Казлоўшчына]] [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.</ref>. У 1954—1987 гадах цэнтр [[Дулінаўскі сельсавет|Дулінаўскага сельсавета]]. == Насельніцтва == * 1921 год — 227 жыхароў, 36 двароў<ref name="skorowidz2">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.</ref>. * 1931 год — 197 жыхароў, 38 двароў<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 40</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Язэп Згірскі]] (1895 — ?) — [[Музыкант|музыка]], [[кампазітар]], [[Педагогіка|педагог]]. Выкладчык [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{SgKP|II|217|Dulino, wieś i zaścianek, powiat dzisieński}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Радзюкоўскі сельсавет}} {{Шаркаўшчынскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Радзюкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Шаркаўшчынскага раёна]] nngvkcuh0jqkzzm42f3z2aj8yjmpm9p 4183665 4183479 2022-08-11T20:24:33Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Дуліна}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Дуліна |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 18|lat_sec = 29 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 24|lon_sec = 02 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Шаркаўшчынскі |сельсавет = Радзюкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243014376 }} '''Ду́ліна'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Dulina}}, {{lang-ru|Дулино}}) — [[вёска]] ў [[Шаркаўшчынскі раён|Шаркаўшчынскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Радзюкоўскі сельсавет|Радзюкоўскага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1921—1945 гадах вёска i засценак у складзе [[Верхняе (гміна)|гміны Верхняе]] [[Дзісенскі павет (1921—1940)|Дзісенскaга паветa]], пазней у складзе [[Казлоўшчына (гміна)|гміны Казлоўшчына]] [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.</ref>. У 1954—1987 гадах цэнтр [[Дулінаўскі сельсавет|Дулінаўскага сельсавета]]. == Насельніцтва == * 1921 год — 227 жыхароў, 36 двароў<ref name="skorowidz2">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.</ref>. * 1931 год — 197 жыхароў, 38 двароў<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 40</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Язэп Згірскі]] (1895 — ?) — [[Музыкант|музыка]], [[кампазітар]], [[Педагогіка|педагог]]. Выкладчык [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{SgKP|II|217|Dulino, wieś i zaścianek, powiat dzisieński}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Радзюкоўскі сельсавет}} {{Шаркаўшчынскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Радзюкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Шаркаўшчынскага раёна]] rugf8sbfwa6stxkbdwwajaqeauzehch 0 244019 4184035 4122628 2022-08-12T08:57:16Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Пароеўка |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 39|lat_sec = 02 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 53|lon_sec = 08 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Магілёўская |раён = Чавускі |сельсавет2 = Антонаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046684 }} '''Паро́еўка'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Магілёўская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Parojeŭka}}, {{lang-ru|Пороевка}}) — [[вёска]] ў [[Чавускі раён|Чавускім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Антонаўскі сельсавет (Чавускі раён)|Антонаўскага сельсавета]]. Да [[23 снежня]] [[2009]] года вёска ўваходзіла ў склад [[Дужаўскі сельсавет|Дужаўскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2010-39/2010-39(003-014).pdf «Об изменении административно-территориального устройства некоторых административно-территориальных единиц Могилевской области». Решение Могилевского областного Совета депутатов от 23 декабря 2009 г. № 17-16] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20151124111409/http://www.pravo.by/pdf/2010-39/2010-39%28003-014%29.pdf |date=24 лістапада 2015 }}{{Ref-ru}}</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Міхаіл Дзмітрыевіч Дзеруноў]] (нар. 1930) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Антонаўскі сельсавет (Чавускі раён)}} {{Чавускі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Антонаўскі сельсавет (Чавускі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Чавускага раёна]] lxm4qdcothbn702rfl1oncef4001pqg 0 248234 4183258 4085847 2022-08-11T12:04:17Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Кнышэвічы |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Knyševičy (05).jpg |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 46|lat_sec = 01 |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 17|lon_sec = 56 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Светлагорскі |сельсавет = Парыцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Knyševičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243032658 }} '''Кнышэ́вічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Knyševičy}}, {{lang-ru|Кнышевичи}}) — [[вёска]] ў [[Светлагорскі раён|Светлагорскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Парыцкі сельсавет|Парыцкага сельсавета]]. Да [[1 снежня]] [[2009]] года вёска ўваходзіла ў склад [[Казлоўскі сельсавет, Светлагорскі раён|Казлоўскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Светлогорского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 288] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf |date=29 кастрычніка 2013 }}{{Ref-ru}}</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Сяргей Мікалаевіч Дзікун]] (1922—1978) — партыйны дзеяч БССР, [[Герой Савецкага Саюза]] (1971) {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Парыцкі сельсавет}} {{Светлагорскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Парыцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Светлагорскага раёна]] 2a2b1o0c1jgrd4ilq4531n83n4wu620 4183271 4183258 2022-08-11T12:19:04Z Artsiom91 31770 /* Вядомыя асобы */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Кнышэвічы |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Knyševičy (05).jpg |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 46|lat_sec = 01 |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 17|lon_sec = 56 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Светлагорскі |сельсавет = Парыцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Knyševičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243032658 }} '''Кнышэ́вічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Knyševičy}}, {{lang-ru|Кнышевичи}}) — [[вёска]] ў [[Светлагорскі раён|Светлагорскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Парыцкі сельсавет|Парыцкага сельсавета]]. Да [[1 снежня]] [[2009]] года вёска ўваходзіла ў склад [[Казлоўскі сельсавет, Светлагорскі раён|Казлоўскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Светлогорского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 288] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf |date=29 кастрычніка 2013 }}{{Ref-ru}}</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Сяргей Мікалаевіч Дзікун]] (1922—1978) — партыйны дзеяч БССР, [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1971) {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Парыцкі сельсавет}} {{Светлагорскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Парыцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Светлагорскага раёна]] 9yof685coeg37ams9obyo0av4f3lk9t 0 253601 4183559 4119688 2022-08-11T20:12:12Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Аляксандра Грэчаская |арыгінал імя = {{lang-el|Αλεξάνδρα της Ελλάδας}} |выява = Queen Alexandra with her son, Alexander.jpg |апісанне выявы = Каралева з сынам, прынцам Аляксандрам. |шырыня = 280px |герб = Coat of arms of the Kingdom of Yugoslavia.svg |подпіс герба = Герб каралеўства Югаславія |шырыня герба = 80px |пасада = Каралева Югаславіі |пад імем = Аляксандры Грэчаскай |сцяг = Flag of Yugoslavia (1918–1943).svg |перыядпачатак = 20 сакавіка 1944 |перыядканец = 29 лістапада 1945 |папярэднік = [[Марыя, прынцэса Румыніі|Марыя Румынская]] |пераемнік = {{iw|Марыя да Глорыя дэ Арлеанс-э-Браганса|Марыя да Глорыя Бразільская|en|Princess Maria da Gloria, Duchess of Segorbe}} <small>(кронпрынцэса)</small> |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |пахаваны = |род = [[Глюксбургі]] > [[Карагеоргіевічы]] |імя пры нараджэнні = Аляксандра Грэчаская |бацька = [[Аляксандр I (кароль Грэцыі)|Аляксандр I]], кароль Грэцыі |маці = [[Аспазія Манас]] |муж = [[Пётр II Карагеоргіевіч|Пётр II]], кароль Югаславіі |дзеці = [[Аляксандр Карагеоргіевіч, кронпрынц Югаславіі|Аляксандр]] |веравызнанне = [[праваслаўе]] |узнагароды = |сайт = |вікісховішча = }} '''Аляксандра Грэчаская''' ({{lang-el|Αλεξάνδρα της Ελλάδας}}; [[25 сакавіка]] [[1921]], [[Афіны]], [[Каралеўства Грэцыя|Грэчаскае каралеўства]] — [[30 студзеня]] [[1993]], [[Усходні Сусекс]], [[Вялікабрытанія]]) — прынцэса грэчаская і дацкая, дачка караля элінаў [[Аляксандр I, кароль Грэцыі|Аляксандра I]] з роду [[Глюксбургі|Глюксбургаў]], у замужжы — апошняя [[Каралеўства Югаславія|каралева Югаславіі]]. == Біяграфія == === Прынцэса Грэцыі і Даніі === Прынцэса Аляксандра нарадзілася 25 сакавіка 1921 года ў Афінах, праз пяць месяцаў пасля смерці свайго бацькі. Яна была дачкой Аляксандра I, караля Грэцыі і яго марганатычны ўдавы [[Аспасія Манас|Аспазіі Манас]]. На прастоле быў адноўлены дзед Аляксандры, кароль [[Канстанцін I, кароль Грэцыі|Канстанцін I Грэчаскі]], пры якім урад, прытрымліваючыся закона аб пераходзе ў спадчыну прастола, прызнала шлюб яго памерлага сына незаконным, а яго ўнучку байстручкай. Па просьбе бабулі Аляксандры, каралевы [[Сафія Пруская|Сафіі Грэчаскай]] у ліпені [[1922]] года быў прыняты новы закон аб пераходзе ў спадчыну прастола, які дазволіў прызнаваць сапраўднасць шлюбаў членаў каралеўскай сям’і без згоды кіруючага суверэна, нават заднім чыслом, хоць і без права пераходу прастола па спадчыне. Кароль Канстанцін I указам ад [[10 верасня]] [[1922]] года афіцыйна прызнаў шлюб паміж яго памерлым сынам Аляксандрам і яго ўдавой Аспазіяй Манас. Такім чынам, Аляксандра была прызнана членам кіруючага дому<ref>Diesbach, Ghislain de| others. Secrets of the Gotha. Chapman & Hall. London, 1967. Р. 225</ref><ref>Joseph Valynseele. Les Pretendants aux trones d’Europeю Paris, 1967. Р. 442</ref>. Ёй і яе маці былі нададзены тытулы прынцэс Грэчаскіх і Дацкіх, са зваротам «Ваша Каралеўская Высокасць»<ref>Montgomery-Massingberd, Hugh. Burke’s Guide to the Royal Family. Burke’s Peerage. London, 1973. ISBN 978-0-220-66222-6</ref>. Такі тытул насілі ўсе некіруючыя члены грэчаскай каралеўскай сям’і, які таксама былі членамі малодшай галіны дацкай каралеўскай сям’і. === Каралева Югаславіі === У [[1944]] годзе Аляксандра Грэчаская пераехала ў [[Лондан]], дзе ажанілася з каралём [[Пётр II Карагеоргіевіч|Пятром II Югаслаўскім]] і нарадзіла спадчыннага прынца [[Аляксандр Карагеоргіевіч, кронпрынц Югаславіі|Аляксандра Карагеоргіевіча]]. Паводле закона аб пераходзе ў спадчыну прастола югаслаўскага каралеўства, будучы кароль павінен быў быць народжаны выключна на югаслаўскай тэрыторыі. Таму, [[17 ліпеня]] [[1945]] года нумар 212 атэлю Клэрыдж на Брук-Стрыт у Лондане на дзень быў саступлены брытанскім урадам Югаславіі. Аляксандра Грэчаская, каралева Югаславіі памерла 30 студзеня 1993 года ва Усходнім Сусексе, у Англіі і была пахавана ў былой рэзідэнцыі каралёў элінаў у [[Татой]] у Грэцыі. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.independent.co.uk/news/people/obituary-queen-alexandra-of-yugoslavia-1470477.html Obituary: Queen Alexandra of Yugoslavia] у ''[[The Independent]]'' [[Катэгорыя:Глюксбургі]] [[Катэгорыя:Каралевы Югаславіі]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Грэцыі]] [[Катэгорыя:Дацкія прынцэсы]] mmka17e2ven16ds7oh84lwpslo3lb7c 0 266733 4183627 4170596 2022-08-11T20:20:41Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Хлодвіг}} {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = [[Нейстрыя|кароль Нейстрыі]] | імя = Хлодвіг II | арыгінал імя = {{lang-fr|Clovis}} | парадак = | выява = Portrait Roi de france Clovis II.jpg | апісанне выявы = Выява Хлодвіга II з бронзавага медалю працы Жана Дасье. Каля 1720 года. | шырыня = 200 px | перыядпачатак = [[19 студзеня]] [[639]] | перыядканец = паміж [[11 верасня]] і [[16 лістапада]] [[657]] | каранацыя = | папярэднік = [[Дагаберт I]] | пераемнік = [[Хлотар III]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | жонка = | бацька = | маці = | дзеці = }} '''Хлодвіг II''' ({{lang-fr|Clovis II}}; [[633]] ці [[634]] — паміж [[11 верасня]] і [[16 лістапада]] [[657]]) — кароль [[франкі|франкаў]] ([[639]]—[[657]]), з [[Меравінгі|дынастыі Меравінгаў]]. Кіраваў у [[Нейстрыя|Нейстрыі]] і [[Франкскае каралеўства Бургундыя|Бургундыі]]. Сын [[Дагаберт I|Дагаберта I]] і каралевы [[Нанцільда|Нанцільды (Нантэхільды)]]. Імя Хлодвіг перакладаецца з [[Франкская мова|франкскай]] як ''«Праслаўлены ў баях»''. == Біяграфія == === Маярдомы Нейстрыі === Да моманту смерці бацькі Хлодвіг, якому было 5 гадоў, не меў магчымасці кіраваць самастойна, але па звычаі ўсе воіны Нейстрыі і Бургундыі ўзвялі яго на прастол на віле [[Мале-ле-Руа]], каля [[Санс]]а<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|79}}</ref>. Хоць маці маленькага караля — Нанцільда — і захоўвала нейкі маральны ўплыў, можна сцвярджаць, што рэальная ўлада ў каралеўстве належала [[маярдом]]у. Асабістыя якасці двух нейстрыйскіх маярдомаў, якія паслядоўна займалі гэту пасаду, спрыялі таму, што некаторы час захоўвалася перавага Нейстрыі над [[Аўстразія]]й, як гэта было і ў часы Дагаберта I. Маярдом [[Эга, маярдом|Эга]], прызначаны яшчэ Дагабертам, да самай сваёй смерці ў 641 годзе заставаўся добрым кіраўніком і міратворцам. Асабліва трэба адзначыць яго згоду падзяліць са знатнымі людзьмі Аўстразіі, якія выступалі ў якасці ўпаўнаважаных [[Сігіберт III|Сігіберта III]], скарбы Дагаберта I, а таксама вярнуць арыстакратам абодвух каралеўстваў частку канфіскаванай у іх маёмасці. Што да [[Эрхінаальд]]а, маярдома Нейстрыі (641—658), то ён паводле сцвярджэнняў сучаснікаў ''«быў поўны мяккасці і дабрыні, дёлкі ад фанабэрыстасці і скнарнасці, а багаццяў нажыў не шмат»''. Гэты Эрхінаальд купіў англасаксонскую рабыню [[Бацільда|Бацільду (Балтхільда)]], разумную і прывабную жанчыну, і затым аддаў яе Хлодвігу, а той ажаніўся з ёй у 648 годзе. === Становішча ў Бургундыі === [[Файл:Albert Maignan - Hommage à Clovis II.jpg|thumb|left|250px|Амаж Хлодвігу II]] У сутнасці, цяжкасці выклікала толькі сітуацыя ў Бургундыі. Там пасля смерці [[Варнахар II|Варнахара II]] у 626 ці 627 годзе, не быў прызначаны ніводны маярдом. Таму мясцовая знаць, як свецкая, так і царкоўная трымаліся незалежна. [[Біскуп]]ы выкройвалі вакол сваіх гарадоў сапраўдныя аўтаномныя дзяржавы, а [[Патрыцыі|патрыцый]] (гэты тытул, які быў атрыманы ў спадчыну ад антычных часоў і меў рэальнае ваеннае значэнне, захаваўся ў Бургундыі і [[Праванс]]е) [[Вілебад]], які быў адным з правадыроў самастойнага бургундскага войска, якое ў свой час Дагаберт I пасылаў у [[Гасконь]], выкраіў сабе цэлае княства паміж [[Ліён]]ам і [[Валанс]]ам. Каралева Нанцільда паспрабавала навязаць і тым, і іншым франкскага маярдома [[Флаахад]]а, жанатага на яе пляменніцы Рагнаберце, падчас асамблеі [[642]] года ў [[Арлеан]]е. Флаахад паспяшаў запэўніць знатных людзей Бургундыі ў тым, што будзе паважаць ''«іх маёмасць і ганаровыя званні»'', але Вілебад стаў на чале «нацыянальнай» партыі, варожай да франка. Паміж гэтымі двума праціўнікамі ўспыхнула зацятая барацьба. === Смерць каралевы Нанцільды, патрыцыя Вілебада і маярдома Флаахада === [[Выява:Emile Signol (1804-1892) - Clovis II, roi d'Austrasie, de Neustrie et de Bourgogne, mort en 656.jpg|thumb|злева|250px|Хлодвіг II — кароль Аўстразіі, Нейстрыі і Бургундыі. Карціна Эміля Сіньёля.]] У [[642]] годзе памерла каралева Нанцільда. У верасні таго ж года Хлодвіг, разам са сваім маярдомам Эрхінаальдам і маярдомам Бургундыі Флаахадам, з якім Эрхінаальд быў у сяброўскіх адносінах, адправіліся ў [[Ацён]]. Там кароль Хлодвіг загадаў патрыцыю Вілебаду з’явіцца перад ім, але той падазраваў, што там яго збіраюцца забіць. Таму ён сабраў вялікае войска ва ўсіх сваіх уладаннях і адправіўся ў Ацён у іх суправаджэнні. Там паміж дзвюма варагуючымі групоўкамі адбылася сапраўдная бітва, у якой пала шмат як франкаў, так і бургундаў. Быў забіты і сам Вілебад. Флаахад жа пакінуў [[Ацён]] і рушыў у [[Шалон-сюр-Сон|Шалон]], дзе ён захварэў на ліхаманку і памёр праз 11 дзён пасля смерці Вілебада<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|90}}</ref>. === Смерць Хлодвіга === [[Выява:Theuderich and Martell.JPG|thumb|250px|Надмагілле Хлодвіга II у [[Абацтва Сен-Дэні|Сен-Дэні]] (на пярэднім плане)<ref>На заднім плане — надмагілле [[Карл Мартэл|Карла Мартэла]].</ref>]] Кіраваў Хлодвіг II 18 гадоў і памёр паміж [[11 верасня]] і [[16 лістапада]] [[657]] года<ref>Паводле іншай версіі вядомая дакладная дата яго смерці — 31 кастрычніка</ref>, на 24-м годзе жыцці. Ён быў адным з найгоршых [[гультаяватыя каралі|«гультаяватых каралёў»]]; быў распуснікам, звадыяшам жанчын, абжорам і п’яніцам, а ў апошнія гады свайго жыцця пакутаваў на псіхічныя расстройствы. У яго перыядычна здараліся памутненні розуму і моцныя сутаргі (відаць, [[эпілепсія]]). Паводле легенды, Хлодвіг быў першым каралём франкаў, які ездзіў у карэце. Да яго ўсе каралі перамяшчаліся толькі конна. === Жонка і дзеці === З [[648]] года — [[Бацільда|Бацільда (Балтхільда)]], ад шлюбу з якой Хлодвіг II меў трох сыноў: * [[Хлотар III]] * [[Хільдэрык II]] * [[Тэадорых III]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4}} * {{Кніга:Прадаўжальнікі Фрэдэгара}} * {{Кніга:Кніга гісторыі франкаў}} * {{Кніга:Эрліхман В.В.: Кіраўнікі свету|5|2}} == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188207|title=CLOVIS II 639—657, CLOTAIRE III 657—673, CHILDERICH II 662—675, CHILPERICH II 715—718|accessdate= 2012-02-06}} * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/chlodwig_2_frankenkoenig_675.html |title = Chlodwig II von Frankenkoenig |publisher = Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2012-02-06 |lang = de |archiveurl = https://web.archive.org/web/20131216200749/http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/chlodwig_2_frankenkoenig_675.html |archivedate = 16 снежня 2013 |deadurl = yes }} * {{ВТ-ЭСБЕ|Хлодвиг}} {{Меравінгі}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы VII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] [[Катэгорыя:Каралі франкаў]] [[Катэгорыя:Псіхічнахворыя манархі]] 7t1jt29yh8pn2p7wgujz1n77qu4qj15 0 266734 4183619 4168772 2022-08-11T20:20:15Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Нанцільда (Нантэхільда) | арыгінал імя = {{lang-la|Nanthildis ці Nantechildis}} | пасада = [[Спіс каралеў Францыі|каралева франкаў]] | выява = Clovis II and Nanthild.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Хлодвіг II і яго маці Нанцільда. | парадак = | сцяг = | перыядпачатак = [[629]] | перыядканец = [[19 студзеня]] [[639]] | папярэднік = [[Гаматруда]] | пераемнік = [[Рагнетруда]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахавана = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = }} '''Нанцільда''' (ці '''Нантэхільда'''; {{lang-la|Nanthildis ці Nantechildis}}; каля [[610]] — {{Дата смерці|||642}}, [[Ландры, Савоя|Ландры]], [[Франкскае каралеўства Бургундыя|Бургундыя]]) — другая жонка [[Спіс манархаў Францыі|караля франкаў]] [[Дагаберт I|Дагаберта I]], сына [[Хлотар II|Хлотара II]] і [[Бертэтруда|Бертэтруды]]. == Біяграфія == Нанцільда была саксонскага паходжання<ref>{{Кніга:Кніга гісторыі франкаў|42}}</ref> і нарадзілася прыблізна ў [[610]] годзе. Пра тое, кім былі яе бацькі, [[гістарычныя крыніцы]] нічога не паведамляюць, але дакладна вядома, што яна была сястрой Ландэгізеля, буйнога землеўладальніка з [[Лімузен]]а<ref name="FMG">[http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188205 Franks, merovingian kings]</ref>. У [[626]] годзе [[Дагаберт I]], на той момант толькі кароль [[Аўстразія|Аўстразіі]], заключыў на віле Рэоль (Reuilly) шлюб з [[Гаматруда]]й, сястрой сваёй мачахі Сіхільды, трэцяй жонкі [[Хлотар II|Хлотара II]]. Аднак яна не дала яму нашчадства<ref>Магчыма з-за таго, што Гаматруда была бясплоднай.</ref>, і ў [[629]] годзе кароль, пакінуўшы яе на той жа віле Рэоль, ажаніўся з дзяўчынай па імі Нанцільда, якая да гэтага была [[камердынер]]шай у свіце былой каралевы<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|58}}</ref>. ''«[[Lexikon des Mittelalters]]»'' называе яе дзяўчынай з ліку абслуговага персанала (''«ein Mädchen aus dem Dienstpersonal»''). У тым жа годзе, здзяйсняючы каралеўскі аб’езд [[Аквітанія, рэгіён|Аквітаніі]], Дагаберт «узяў у свой ложак» дзяўчыну па імі Рагнетруда, і яна праз год нарадзіла сына, якога назвалі [[Сігіберт III|Сігібертам]]<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|59}}</ref>. Сама ж Нанцільда ў [[633]] годзе таксама нарадзіла каралю спадчынніка, якога назвалі [[Хлодвіг II|Хлодвігам]]<ref>{{кніга:ADB|аўтар=Albrecht|артыкул=Chlodwig II.|том=4|старонка=129—130}}</ref>. Пазней ён стаў спадчыннікам прастола [[Нейстрыя|Нейстрыі]] і [[Франкскае каралеўства Бургундыя|Бургундыі]], а яго [[адзінакроўны брат]] Сігіберт кіраваў у Аўстразіі<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|76}}</ref>. Аднак Дагаберт быў вельмі шчадралюбным, і, быўшы ў шлюбе з Нанцільдай, заключыў шлюб яшчэ з дзвюма жанчынамі, Вулфегундай і Берхільдай. Да таго ж, ён атачыў сябе поўнымі распуснікамі і незлічонымі палюбоўніцамі, імёны якіх няма сэнсу пералічваць, таму што іх было вельмі шмат<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|60}}</ref>. У апошнія дні [[638]] года Дагаберт захварэў і загадаў перавезці сябе ў [[абацтва Сен-Дэні]], дзе сканаў [[19 студзеня]] [[639]] года і там жа быў пахаваны. Ужо быўшы на божай пасцелі, кароль прызначыў свайго вернага нейстрыйскага [[маярдом]]а [[Эга, маярдом|Эга]] рэгентам пры малалетнім Хлодвігу, якому было ўсяго 6 гадоў, і даручыў яму абараняць каралеву Нанцільду, якая таксама стала апекуном свайго сына<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|79}}</ref>. Эга быў праціўнікам уплывовай бургундскай арыстакратыі, якая ўзначальваецца [[Фарон, біскуп Мо|Фаронам]], біскупам горада [[Мо, Францыя|Мо]]. Ён справядліва кіраваў палацам і каралеўствам разам з Нанцільдай на працягу трох гадоў, але ў [[641]] ці [[642]] годзе памёр у [[Клішы-ла-Гарэн|Клішы]]<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|80}}</ref>. Пасля яго смерці маярдомам Нейстрыі быў прызначаны [[Эрхінаальд]]. У Бургундыі ж у той час сталі ўзнікаць сапраўдныя аўтаномныя дзяржавы, а патрыцый Вілебад, які быў адным з правадыроў самастойнай бургундскай войска, якога ў свой час Дагаберт пасылаў у [[Гасконь]], выкраіў сабе цэлае княства паміж [[Ліён]]ам і [[Валанс]]ам. Для памяншэння аўтаноміі Бургундыі ў адносінах да кароны, Нанцільда выдала сваю пляменніцу Рагнаберту замуж за франка [[Флаахад]]а, затым, падчас асамблеі [[642]] года ў [[Арлеан]]е, схіліла біскупаў і ўсіх знатных да яго абрання маярдомам каралеўства Бургундыя і, нарэшце, зацвердзіла таго на гэтай пасадзе. Флаахад паспяшаўся запэўніць знатных людзей Бургундыі ў тым, што будзе паважаць і абараняць іх маёмасць і прывілеі, але Вілебад стаў на чале мясцовай партыі, варожай франку, пасля чаго паміж імі ўспыхнула адчайная барацьба<ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|89}}</ref><ref name="Хронікі">[http://www.e-reading.org.ua/chapter.php/23/48/Hroniki_dlinnovolosyh_koroleii.html Хронікі доўгавалосых каралёў]</ref>. У [[642]] годзе ў [[Ландры, Савоя|Ландры]] памерла каралева Нанцільда, а яе цела было перавезена ў базіліку Сен-Дэні. У верасні таго ж года Хлодвіг, разам з Эрхінаальдам і Флаахадам, якія падтрымлівалі сяброўскія адносіны, адправіўся ў [[Ацён]]. Тут кароль загадаў патрыцыю Вілебаду прыбыць да яго, але той, западозрыўшы, што там яго збіраюцца забіць, сабраў вялікае войска і адправіўся туды ў яго суправаджэнні. Там паміж дзвюма варагуючымі групоўкамі адбылася сапраўдная бітва, у якой пала шмат, як франкаў, так і бургундаў. Быў забіты і сам Вілебад. Флаахад жа на наступную раніцу пакінуў Ацён і рушыў у [[Шалон-сюр-Сон|Шалон]], дзе ён захварэў на ліхаманку і памёр праз 11 дзён пасля смерці Вілебада<ref name="Хронікі" /><ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4|90}}</ref>. Сярэдневяковыя храністы лічылі дзецьмі караля Дагаберта і Нанцільды таксама [[Рэгінтруда|Рэгінтруду]], [[Ірміна д’Эран|Ірміну]] і [[Адэла Трырская|Адэль]]<ref name="FMG" />, але сучасныя гісторыкі не падтрымліваюць такой ідэнтыфікацыі. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|4}} * {{Кніга:Кніга гісторыі франкаў}} * {{Кніга:Лебек С.: Паходжанне франкаў}} == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188205|title=DAGOBERT I 629—639, SIGEBERT III 634—656, DAGOBERT II 676—679 |accessdate=2012-02-07}} * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/nantechildis_frankenkoenigin_642.html |title = Nantechildis von Frankenkönigin |publisher = Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2012-01-13 |lang = de |archiveurl = https://web.archive.org/web/20131216202822/http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/nantechildis_frankenkoenigin_642.html |archivedate = 16 снежня 2013 |deadurl = yes }} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў VII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Постаці французскай гісторыі]] [[Катэгорыя:Каралевы франкаў]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] 7ckvjmzz9uizn4hwaymqtjyn0xabfpu 0 266736 4183631 4029208 2022-08-11T20:20:59Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Хлотар}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Хлотар III | арыгінал імя = {{lang-la|Chlotarius, Chlotacharius}} | парадак = | выява = Portrait_Roi_de_france_Clotaire_III.jpg | апісанне выявы = Выява Хлотара III з бронзавага медалю працы Жана Дасье. Каля 1720 года. | шырыня = 200px | пасада = [[Спіс каралёў Францыі|кароль Нейстрыі і Бургундыі]] | перыядпачатак = паміж [[11 верасня]] і [[16 лістапада]] [[657]] | перыядканец = паміж [[10 сакавіка]] і [[15 мая]] [[673]] | каранацыя = | папярэднік = [[Хлодвіг II]] | пераемнік = [[Хільдэрык II]] | пасада_2 = [[Спіс каралёў Францыі|кароль Аўстразіі]] | перыядпачатак_2 = [[661]] | перыядканец_2 = [[662]] | папярэднік_2 = [[Хільдэберт Прыёмны]] | пераемнік_2 = [[Хільдэрык II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | жонка = | бацька = | маці = | дзеці = }} '''Хлотар III''' ({{lang-fr|Clotaire I}}, {{Дата нараджэння|||650}} — паміж [[10 сакавіка]] і [[15 мая]] {{Дата смерці|||673}}) — кароль [[франкі|франкаў]] ([[657]]—[[673]]) з [[Меравінгі|дынастыі Меравінгаў]]. Старэйшы сын [[Хлодвіг II|Хлодвіга II]] і каралевы [[Бацільда|Бацільды]]. Кіраваў у [[Нейстрыя|Нейстрыі]] і [[Франкскае каралеўства Бургундыя|Бургундыі]]. Узыйшоў на прастол у 7-гадовым узросце і кіраваў пад апекай маці. Імя Хлотар (ці Клотар — Chlotarius, або Хлатахарый — Chlotacharius — тое ж, што пазней Лотар) у перакладзе з [[Франкская мова|франкскай]] азначае ''«Які мае знакамітую армію»''. == Біяграфія == У [[657]] годзе, калі памёр [[Эрхінаальд]], каралева Бацільда зрабіла яго пераемнікам на пасадзе [[маярдом]]а [[Эбраін]]а. Эбраін хацеў стварыць вакол палаца і ўласнай персоны мацнейшую і больш цэнтралізаваную, чым калі б там ні было ўладу, навязаўшы яе не толькі самой Нейстрыі, але таксама і Бургундыі, дзе пасля смерці [[Флаахад]]а (каля [[643]] года), пасада маярдома, магчыма, заставалася вакантнай. Ён таксама адмяніў [[Эдыкт Хлотара II|пастановы]] [[614]] года. Такая палітыка настроіла супраць Эбраіна частку нейстрыйскай знаці. [[Сігебранд]], новы [[біскуп парыжскі]], пры несумнеўнай дапамозе каралевы нават склаў супраць яго змову. Біскуп быў пакараны смерцю, а каралеву, рэгенцтва якой скончалася ў [[665]] годзе, калі кароль дасягнуў паўналецця, Эбраін вымусіў сысці ў манастыр у Шэле, дзе Бацільда, хоць і не дала манаскі зарок, але праявіла такую набожнасць, што стварыла сабе рэпутацыю святой. З той пары менавіта Бургундыя з найбольшай сілай супрацівілася аўтарытарнай улады Эбраіна. Ён нават запатрабаваў забараніць доступ у палац Хлотара знатным людзям гэтага каралеўства для таго, каб кіраваць аднаасобна, прытрымліваючыся толькі сваіх інтарэсаў. Аднак у [[Бургундыя|Бургундыі]] ўжо некалькі гадоў быў свой «духоўны правадыр»: [[біскуп ацёнскі]] [[Леадэгарый]], які належаў да аднаго з самых багатых родаў Галіі. У [[658]] годзе Эбраін аддаў [[Графства Тулуза|герцагства Тулузскае]] ва ўладанне патрыцыю [[Фелікс, герцаг Аквітаніі|Феліксу]]. Хлотар III захварэў на ліхаманку і памёр, калі быў яшчэ маладым, на 16-м годзе свайго кіравання, паміж [[10 сакавіка]] і [[15 мая]] [[673]] года. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга:Прадаўжальнікі Фрэдэгара}} * {{Кніга:Кніга гісторыі франкаў}} * {{Кніга:Лебек С.: Паходжанне франкаў}} * {{Кніга:Эрліхман В.В.: Кіраўнікі свету|5|2}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Хлотарь}} == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188207|title=CLOVIS II 639—657, CLOTAIRE III 657—673, CHILDERICH II 662—675, CHILPERICH II 715—718|accessdate= 2012-02-06}} * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/chlothar_3_frankenkoenig_673.html |title = Chlothar III von Frankenkoenig |publisher = Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2012-02-06 |lang = de |archiveurl = https://www.webcitation.org/67lYuDB4i?url=http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/chlothar_3_frankenkoenig_673.html |archivedate = 19 мая 2012 |deadurl = no }} {{Меравінгі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы VII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралі франкаў]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] fdoodbxvh820q0j2ritwpoue297zqbx 0 267403 4183628 4170597 2022-08-11T20:20:46Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Хлодвіг}} {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = [[Франкская дзяржава|кароль франкаў]] | імя = Хлодвіг IV | арыгінал імя = {{lang-fr|Clovis}}, {{lang-de|Chlodowech}} | выява = Georges Rouget (1783-1869) - Clovis III roi d'Austrasie en 691 (682-695).jpg | апісанне выявы = | шырыня = 200px | перыядпачатак = паміж [[2 верасня]] [[690]] і [[12 красавіка]] [[691]] | перыядканец = [[сакавік]] [[695]] | каранацыя = | папярэднік = [[Тэадорых III]] | пераемнік = [[Хільдэберт III]] | дата нараджэння = 678 | месца нараджэння = | дата смерці = [[сакавік]] [[695]] | месца смерці = | пахаваны = царква [[Святы Стэфан|Св. Стэфана]] ў [[Шуазі-о-Бак]] (дэп. [[дэпартамент Уаза|Уаза]], каля [[Камп’ень|Камп’еня]]) | род = [[Меравінгі]] | жонка = [[Танахільда]] | бацька = [[Тэадорых III]] | маці = [[Храдэхільда (Клацільда)]] | дзеці = }} '''Хлодвіг IV''' ({{lang-fr|Clovis IV}}, {{lang-de|Chlodowech IV}}; {{Дата нараджэння|||678}} — [[сакавік]] {{Дата смерці|||695}}) — кароль [[франкі|франкаў]], кіраваў у '''[[691]]''' — '''[[695]]''', з [[Меравінгі|дынастыі Меравінгаў]]. Сын [[Тэадорых III|Тэадорыха III]] і Храдэхільды (Клацільды). Імя Хлодвіг перакладаецца з [[Франкская мова|франкскай]] як ''«Праслаўлены ў баях»''. == Біяграфія == Стаўленік [[маярдом]]а [[Піпін Герыстальскі|Піпіна Герыстальскага]]. Стаў спадчыннікам бацькі ва ўсіх трох каралеўствах — [[Нейстрыя|Нейстрыі]], [[Аўстразія|Аўстразіі]] і [[Бургундыя|Бургундыі]] — калі быў яшчэ дзіцем, ва ўзросце дзевяці гадоў. Хоць Хлодвіг IV называецца «каралём франкаў», ён, як адзін з т.зв. ''[[лянівыя каралі|лянівых каралёў]]'', у рэчаіснасці быў усяго толькі марыянеткай у руках [[Піпін Герыстальскі|Піпіна]]. Лічыўся каралём чатыры гады і памёр у сакавіку [[695]] года<ref>Паводле іншай версіі ён памёр у канцы 694 года</ref>, ледзь дасягнуўшы сямнаццаці гадоў. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга:Прадаўжальнікі Фрэдэгара}} * {{Кніга:Кніга гісторыі франкаў}} * {{Кніга:Лебек С.: Паходжанне франкаў}} * {{Кніга:Эрліхман В.В.: Кіраўнікі свету|5|2}} == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188208|title=THEODERICH III 673—690, CLOVIS III 690—695, CHILDEBERT III 695—711, DAGOBERT III 711—715, THEODERICH IV 721—737|accessdate= 2012-02-06}} * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/chlodwig_3_frankenkoenig_694.html |title = Chlodwig III von Frankenkoenig |publisher = Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2012-02-06 |lang = de |archiveurl = https://web.archive.org/web/20131216201422/http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/chlodwig_3_frankenkoenig_694.html |archivedate = 16 снежня 2013 |deadurl = yes }} * {{ВТ-ЭСБЕ|Хлодвиг}} {{Пачатак утоенага блока |Рамка = |Спасылка = |Загаловак = Продкі Хлодвіга IV |Шрыфт_загалоўка = |Нахіл_загалоўка = |Фон_загалоўка = |Выраўноўванне_загалоўка = |Стыль_загалоўка = |Шрыфт_тэксту = |Нахіл_тэксту = |Фон_тэксту = |Выраўноўванне_тэксту =left |Стыль_тэксту = }} <center>{{ahnentafel-compact5 |style=font-size: 90%; line-height: 110%; |border=1 |boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0; |boxstyle_1=background-color: #fcc; |boxstyle_2=background-color: #fb9; |boxstyle_3=background-color: #ffc; |boxstyle_4=background-color: #bfc; |boxstyle_5=background-color: #9fe; |1=1. '''Хлодвіг IV, кароль франкаў''' |2=2. [[Тэадорых III |Тэадорых III, кароль франкаў]] |3=3. [[Храдэхільда (Клацільда)|Клацільда Герыстальская]] |4=4. [[Хлодвіг II|Хлодвіг II, кароль франкаў]] |5=5. [[Бацільда]] |6=6. [[Анзегізель|Анзегізель, маярдом Аўстразіі]] |7=7. [[Бега Андэнская|Бега Ландэнская]] |8=8. [[Дагаберт I|Дагаберт I, кароль франкаў]] |9=9. [[Нанцільда]] |10=10. невядома |11=11. невядома |12=12. [[Арнульф Мецкі]] |13=13. [[Дода Мецкая]] |14=14. [[Піпін Ландэнскі|Піпін Ландэнскі, маярдом Аўстразіі]] |15=15. [[Іта|Іта Мецкая]] |16=16. [[Хлотар II|Хлотар II, кароль франкаў]] |17=17. [[Бертэтруда]] |18=18. невядома |19=19. невядома |20=20. невядома |21=21. невядома |22=22. невядома |23=23. невядома |24=24. Бадагізель Аквітанскі |25=25. Ода Савойская |26=26. [[Арнаальд, біскуп Меца]] |27=27. Ода |28=28. невядома |29=29. невядома |30=30. [[Арнаальд, біскуп Меца]] |31=31. Ода }}</center> {{Канец утоенага блока}} {{Меравінгі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы VII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Каралі франкаў]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] 7u05jp12zoaw6pl7p6yqq81dflbcjyn 14 268405 4183532 2089045 2022-08-11T20:10:03Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Ваіслаўлевічаў]] у [[Катэгорыя:Ваіслаўлевічы]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{catmain}} [[Катэгорыя:Дынастыі сярэдневяковай Еўропы]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Сербіі]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Чарнагорыі]] 0l7j14htc7cu1sl07buosja0ilhqrdo 14 268420 4183799 2401187 2022-08-11T20:39:32Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Дынастыя Катраманічаў]] у [[Катэгорыя:Катраманічы]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{Commonscat|House of Kotromanić}} {{DEFAULTSORT:Катраманічы}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Босніі і Герцагавіны]] nu7cd25q1b8c1d7sigj71inqo940ws4 0 279317 4184014 2135310 2022-08-12T08:38:50Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Род Левенгаўптаў]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Род | Род = Левенгаўпты | Герб = COA_family_sv_Leijonhufvud.svg | Апісанне герба = Герб шляхецкіх радоў Левенгаўпт і [[Леянгувуд]] | Перыяд = | Дэвіз = | Тытул = графы | Родапачынальнік = Дзеці [[Аксель Стэнсан|Акселя Стэнсана (Леянгувуда)]] | Роднасныя роды = | Галіны = | Месца паходжання = | Падданства = [[Швецыя]] | Зямельныя ўладанні = | Палацы = | Грамадзянская дзейнасць = | Ваенная дзейнасць = | Рэлігійная дзейнасць = | Грамадзянскія ўзнагароды = | Вайсковыя ўзнагароды = | Commons-text = | Commons = }} '''Левенгаўпты''' ({{lang-sv|Lewenhaupt}}) — старажытны [[Швецыя|шведскі]] [[арыстакратыя|арыстакратычны]] ([[граф]]скі) род, пад нумарам 2 сярод графаў, найбольш прадстаўнічы ў [[Шведскі рыцарскі дом|Шведскім рыцарскім доме]], пасля таго, як у [[1930]] вымерлі графы [[Брагэ]]. Род Левенгаўптаў з'яўляецца адгалінаваннем аднаго з найбольш старажытных шведскіх шляхецкіх родаў — [[Леянгувуд]]аў. Дзеці графа [[Аксель Стэнсан|Акселя Стэнсана (Леянгувуда)]], у якіх маці была [[Немцы|немкай]] і якія мелі шэраг маёнткаў у [[Пфальц]]ы і [[Эльзас|Эльзасе]], пісалі сваё прозвішча на нямецкі лад: ''Levenkopff'', ''Loewenkopf'', ''von Löwenhaupt'', што з'яўляецца перакладам са [[шведская мова|шведскай]] і азначае па-беларуску «ільвіная галава». «Löwenhaupt» сталі ў Швецыі вымаўляць і пісаць як «Lewenhaupt». Многія прадстаўнікі роду сталі генераламі і вызначыліся ў шматлікіх войнах [[XVII стагоддзе|XVII]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. == Вядомыя прадстаўнікі роду == * [[Густаў Адольф Левенгаўпт]] (1619–1656) — шведскі граф, ваенны дзеяч * [[Карл Маўрыц Левенгаўпт]] (1620-1666) — шведскі граф, ваенны дзеяч, фельдмаршал * [[Адам Людвіг Левенгаўпт]] (1659-1719) — шведскі граф, ваенны дзеяч, генерал * [[Стэн Левенгаўпт]] (1882-1969) — шведскі граф, дыпламат, архіварый * [[Густаў Левенгаўпт]] (1879-1962) — шведскі граф, вайскоўца, каралеўскі прыдворны, спартсмена (пераможца [[Летнія Алімпійскія гульні 1912 года|Летніх Алімпійскіх гульняў 1912 года ў Стакгольме]] ў камандным заліку ў [[канкур]]ы) == Гл. таксама == * [[Леянгувуд]] [[Катэгорыя:Шведская арыстакратыя]] 4aaz766r7u1l1rn59h24hkftyz4em0e 4184025 4184014 2022-08-12T08:48:23Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Левенгаўптаў]] у [[Левенгаўпты]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Род | Род = Левенгаўпты | Герб = COA_family_sv_Leijonhufvud.svg | Апісанне герба = Герб шляхецкіх радоў Левенгаўпт і [[Леянгувуд]] | Перыяд = | Дэвіз = | Тытул = графы | Родапачынальнік = Дзеці [[Аксель Стэнсан|Акселя Стэнсана (Леянгувуда)]] | Роднасныя роды = | Галіны = | Месца паходжання = | Падданства = [[Швецыя]] | Зямельныя ўладанні = | Палацы = | Грамадзянская дзейнасць = | Ваенная дзейнасць = | Рэлігійная дзейнасць = | Грамадзянскія ўзнагароды = | Вайсковыя ўзнагароды = | Commons-text = | Commons = }} '''Левенгаўпты''' ({{lang-sv|Lewenhaupt}}) — старажытны [[Швецыя|шведскі]] [[арыстакратыя|арыстакратычны]] ([[граф]]скі) род, пад нумарам 2 сярод графаў, найбольш прадстаўнічы ў [[Шведскі рыцарскі дом|Шведскім рыцарскім доме]], пасля таго, як у [[1930]] вымерлі графы [[Брагэ]]. Род Левенгаўптаў з'яўляецца адгалінаваннем аднаго з найбольш старажытных шведскіх шляхецкіх родаў — [[Леянгувуд]]аў. Дзеці графа [[Аксель Стэнсан|Акселя Стэнсана (Леянгувуда)]], у якіх маці была [[Немцы|немкай]] і якія мелі шэраг маёнткаў у [[Пфальц]]ы і [[Эльзас|Эльзасе]], пісалі сваё прозвішча на нямецкі лад: ''Levenkopff'', ''Loewenkopf'', ''von Löwenhaupt'', што з'яўляецца перакладам са [[шведская мова|шведскай]] і азначае па-беларуску «ільвіная галава». «Löwenhaupt» сталі ў Швецыі вымаўляць і пісаць як «Lewenhaupt». Многія прадстаўнікі роду сталі генераламі і вызначыліся ў шматлікіх войнах [[XVII стагоддзе|XVII]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. == Вядомыя прадстаўнікі роду == * [[Густаў Адольф Левенгаўпт]] (1619–1656) — шведскі граф, ваенны дзеяч * [[Карл Маўрыц Левенгаўпт]] (1620-1666) — шведскі граф, ваенны дзеяч, фельдмаршал * [[Адам Людвіг Левенгаўпт]] (1659-1719) — шведскі граф, ваенны дзеяч, генерал * [[Стэн Левенгаўпт]] (1882-1969) — шведскі граф, дыпламат, архіварый * [[Густаў Левенгаўпт]] (1879-1962) — шведскі граф, вайскоўца, каралеўскі прыдворны, спартсмена (пераможца [[Летнія Алімпійскія гульні 1912 года|Летніх Алімпійскіх гульняў 1912 года ў Стакгольме]] ў камандным заліку ў [[канкур]]ы) == Гл. таксама == * [[Леянгувуд]] [[Катэгорыя:Шведская арыстакратыя]] 4aaz766r7u1l1rn59h24hkftyz4em0e 0 279807 4183925 2739617 2022-08-12T06:17:41Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Карзуны}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Карзуны |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 16|lat_sec = 37 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 15|lon_sec = 56 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Мінская |раён = Капыльскі |сельсавет = Слабада-Кучынскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243007696 }} '''Карзуны́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Karzuny}}, {{lang-ru|Корзуны}}) — [[вёска]] ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Слабада-Кучынскі сельсавет|Слабада-Кучынскага сельсавета]]. == Вядомыя асобы == * [[Алімпіяда Адамаўна Трыгубовіч]] (1914—1993) — беларускі работнік сельскай гаспадаркі (свінарка), Герой Сацыялістычнай Працы (1966). {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Слабада-Кучынскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Слабада-Кучынскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёна]] j4tsfcll4xua311icu1w77oqxac94kj 0 279820 4183922 4183232 2022-08-12T06:16:53Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Харытонаўка |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Charytonaŭka_(01).jpg |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 17|lat_sec = 15 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 14|lon_sec = 05 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Мінская |раён = Капыльскі |сельсавет = Слабада-Кучынскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243007676 }} '''Харыто́наўка'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Харто́наўка'''</ref> ({{lang-be-trans|Charytonaŭka}}, {{lang-ru|Харитоновка}}) — [[вёска]] ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Слабада-Кучынскі сельсавет|Слабада-Кучынскага сельсавета]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Слабада-Кучынскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Слабада-Кучынскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёна]] 9gvrci0j3yh6mfk7v9htnb9eg9ovbhj 0 282421 4183391 3761829 2022-08-11T13:39:44Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Сун]] у [[Сун]] wikitext text/x-wiki '''Сун''' ({{Кітайская||宋朝|Sòng Cháo|Сун Чао}}) — дынастыя і імперыя ў [[Кітай|Кітаі]] ў 10—13 стст. Заснавальнік Сун, палкаводзец [[Чжао Куанінь]] захапіў у 960 г. ўладу і абвясціў сябе імператарам Тайцзу (960—976), чым скончыў перыяд смут пасля падзення [[дынастыя Тан|дынастыі Тан]]. Яго пераемнік [[Тайцзун, дынастыя Сун|Тайцзун]] (976—997) канчаткова аб'яднаў Кітай пад уладай Сун. Спыненне міжусобіц спрыяла хуткаму эканамічнаму ўздыму краіны, росквіту кітайскай сярэдневяковай культуры. Развівалася філасофія ў выглядзе неаканфуцыянства [[Чжу Сі]]. Але імператары цярпелі няўдачы ў барацьбе з паўночнымі качэўнікамі — [[кідані|кіданямі]], [[тангуты|тангутамі]] (гл. [[Заходняе Ся]]), з-за чаго вымушаны былі плаціць ім даніну. Хуткі рост насельніцтва і недахоп ворных зямель прывялі ў канцы 11 ст. да росту сацыяльнай напружанасці. З мэтай яе памяншэння першы міністр [[Ван Аньшы]] правёў у 1069—85 шэраг рэформ, якія ўладкавалі сістэму падаткаў і землекарыстання; былі прыняты захады па асваенні свабодных зямель на поўдні. == Паўднёвая Сун == У пачатку 12 ст. на поўнач Кітая ўварваліся [[чжурчжэні]], якія ў 1127 захапілі сталіцу імперыі г. Бянь (цяпер [[Кайфын]]). Сунскі прынц [[Гаоцзу, дынастыя Сун|Гаоцзу]] (1127—62) аднавіў імперыю Сун, якая ахоплівала толькі Паўднёвы Кітай. Па дагаворы 1141 г., Сун прызнала сябе васалам дзяржавы чжурчжэняў — [[дынастыя Цзінь, 1115—1234|імперыі Цзінь]]. На працягу некалькіх дзесяцігоддзяў Сун вяла барацьбу супраць манголаў (гл. [[Мангольскія заваяванні]]), якія ў 1279 г. знішчылі імперыю. == Літаратура == * Сун // {{Крыніцы/БелЭн|15к}} С. 269. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Кітая|Сун]] [[Катэгорыя:Кітайскія дынастыі|Сун]] [[Катэгорыя:Дынастыя Сун|*]] gzofvxd9ikvjs024fxzdvekr8y7mjh7 4183399 4183391 2022-08-11T13:47:25Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Дынастыя Сун]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Сун''' ({{Кітайская||宋朝|Sòng Cháo|Сун Чао}}) — дынастыя і імперыя ў [[Кітай|Кітаі]] ў 10—13 стст. Заснавальнік Сун, палкаводзец [[Чжао Куанінь]] захапіў у 960 г. ўладу і абвясціў сябе імператарам Тайцзу (960—976), чым скончыў перыяд смут пасля падзення [[дынастыя Тан|дынастыі Тан]]. Яго пераемнік [[Тайцзун, дынастыя Сун|Тайцзун]] (976—997) канчаткова аб'яднаў Кітай пад уладай Сун. Спыненне міжусобіц спрыяла хуткаму эканамічнаму ўздыму краіны, росквіту кітайскай сярэдневяковай культуры. Развівалася філасофія ў выглядзе неаканфуцыянства [[Чжу Сі]]. Але імператары цярпелі няўдачы ў барацьбе з паўночнымі качэўнікамі — [[кідані|кіданямі]], [[тангуты|тангутамі]] (гл. [[Заходняе Ся]]), з-за чаго вымушаны былі плаціць ім даніну. Хуткі рост насельніцтва і недахоп ворных зямель прывялі ў канцы 11 ст. да росту сацыяльнай напружанасці. З мэтай яе памяншэння першы міністр [[Ван Аньшы]] правёў у 1069—85 шэраг рэформ, якія ўладкавалі сістэму падаткаў і землекарыстання; былі прыняты захады па асваенні свабодных зямель на поўдні. == Паўднёвая Сун == У пачатку 12 ст. на поўнач Кітая ўварваліся [[чжурчжэні]], якія ў 1127 захапілі сталіцу імперыі г. Бянь (цяпер [[Кайфын]]). Сунскі прынц [[Гаоцзу, дынастыя Сун|Гаоцзу]] (1127—62) аднавіў імперыю Сун, якая ахоплівала толькі Паўднёвы Кітай. Па дагаворы 1141 г., Сун прызнала сябе васалам дзяржавы чжурчжэняў — [[дынастыя Цзінь, 1115—1234|імперыі Цзінь]]. На працягу некалькіх дзесяцігоддзяў Сун вяла барацьбу супраць манголаў (гл. [[Мангольскія заваяванні]]), якія ў 1279 г. знішчылі імперыю. == Літаратура == * Сун // {{Крыніцы/БелЭн|15к}} С. 269. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Кітая|Сун]] [[Катэгорыя:Кітайскія дынастыі|Сун]] sv1pxdw002vcaifj3t2grr5rxtkexlb 0 282519 4183384 2149916 2022-08-11T13:37:01Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Суй]] у [[Суй]] wikitext text/x-wiki '''Суй''' — дынастыя ў [[Кітай|Кітаі]] ў 581—618 гг. Заснавана палкаводцам [[Ян Цзянь|Ян Цзянем]], які ў 581 г. скінуў імператара з дынастыі [[Паўночная Чжоў]] (што закончыла панаванне на поўначы [[Кітай|Кітая]] некітайскіх дынастый) і абвясціў сябе імператарам Вэньдзі (581—604). У 589 г. ён аб'яднаў пад сваёй уладай Паўночны і Паўднёвы Кітай, чым паклаў канец перыяду [[паўднёвыя і паўночныя дынастыі|паўднёвых і паўночных дынастый]]. Ажыццявіў рэформы з мэтай стварэння моцнай цэнтралізаванай дзяржавы. Пры яго пераемніку імператару [[Ян Гуан]]у (Яндзі; 605—617), кіраванне якога вылучалася крайнім дэспатызмам, пабудавана асноўная частка [[Вялікі канал Кітая|Вялікага канала]]. Знешнія войны (у [[Карэя|Карэі]], [[В'етнам]]е і інш.) пагоршылі эканамічнае становішча краіны, а высокія падаткі выклікалі народнае паўстанне (611—618). [[Ян Гуан]] быў забіты сваімі салдатамі, а ўладу ў 618 г. захапіў намеснік у Таюані — [[Лі Юань]], які заснаваў [[дынастыя Тан|дынастыю Тан]]. == Літаратура == * Суй // {{Крыніцы/БелЭн|15к}} С. 258. [[Катэгорыя:Гісторыя Кітая|Суй]] [[Катэгорыя:Кітайскія дынастыі|Суй]] [[Катэгорыя:Дынастыя Суй]] amdau2vf2nxu3adhkc5elrma2swbid2 4183390 4183384 2022-08-11T13:38:39Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Дынастыя Суй]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Суй''' — дынастыя ў [[Кітай|Кітаі]] ў 581—618 гг. Заснавана палкаводцам [[Ян Цзянь|Ян Цзянем]], які ў 581 г. скінуў імператара з дынастыі [[Паўночная Чжоў]] (што закончыла панаванне на поўначы [[Кітай|Кітая]] некітайскіх дынастый) і абвясціў сябе імператарам Вэньдзі (581—604). У 589 г. ён аб'яднаў пад сваёй уладай Паўночны і Паўднёвы Кітай, чым паклаў канец перыяду [[паўднёвыя і паўночныя дынастыі|паўднёвых і паўночных дынастый]]. Ажыццявіў рэформы з мэтай стварэння моцнай цэнтралізаванай дзяржавы. Пры яго пераемніку імператару [[Ян Гуан]]у (Яндзі; 605—617), кіраванне якога вылучалася крайнім дэспатызмам, пабудавана асноўная частка [[Вялікі канал Кітая|Вялікага канала]]. Знешнія войны (у [[Карэя|Карэі]], [[В'етнам]]е і інш.) пагоршылі эканамічнае становішча краіны, а высокія падаткі выклікалі народнае паўстанне (611—618). [[Ян Гуан]] быў забіты сваімі салдатамі, а ўладу ў 618 г. захапіў намеснік у Таюані — [[Лі Юань]], які заснаваў [[дынастыя Тан|дынастыю Тан]]. == Літаратура == * Суй // {{Крыніцы/БелЭн|15к}} С. 258. [[Катэгорыя:Гісторыя Кітая|Суй]] [[Катэгорыя:Кітайскія дынастыі|Суй]] iwry10fibvuwdaeb9ti7esachi09245 0 282569 4183400 3282290 2022-08-11T13:49:04Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Цзінь (265—420)]] у [[Цзінь (265—420)]] wikitext text/x-wiki '''Цзінь''' ({{Кітайская||晉朝|Jìn Cháo}}) — [[кітай]]ская імператарская дынастыя (265—420). Адрозніваюць Заходнюю Цзінь (265—316) і Усходнюю Цзінь (317—420). Першая заснавана палкаводцам [[Сыма Янь|Сыма Янем]], які ў 280 г. перамог [[царства У]] і на кароткі час аб’яднаў дзяржаву; сталіца — г. [[Лаян]]. Міжусобіцы канца 3 — пачатку 4 ст. аслабілі імперыю і дазволілі [[хуну]] і іншым качавым плямёнам захапіць Паўночны Кітай; у 316 г. імператар Мінь-дзі быў ўзяты імі ў палон. Адзін з саноўнікаў імперыі Сыма Жуй у 317 г. заснаваў Усходнюю Цзінь; сталіца — горад [[Цзянькан]] (цяпер горад [[Нанкін]]). У час праўлення Усходняй Цзінь вялася бесперапынная барацьба за уладу паміж знаццю Паўночнага і Паўднёвага Кітая. У 420 г. да улады прыйшла [[дынастыя Лю Сун|дынастыя Сун]] (гл. [[Паўднёвыя і паўночныя дынастыі]] ў Кітаі). == Літаратура == * Цзінь (265—420) // {{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 111. [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Кітая|Цзінь]] [[Катэгорыя:Кітайскія дынастыі|Цзінь]] a0y3d3hju93dunlo999apgo1j9ywd18 0 282575 4183402 3312919 2022-08-11T13:49:10Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Цзінь (1115—1234)]] у [[Цзінь (1115—1234)]] wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава}} '''Цзінь''' ({{Кітайская||金朝|Jīn Cháo}}, літаральна ''Залатая'') — [[дзяржава]] і [[дынастыя]] [[чжурчжэні|чжурчжэняў]] (1115—1234). Узнікла ў працэсе барацьбы чжурчжэняў супраць [[кідані|кіданяў]], якім яны плацілі [[даніна|данін]]у. Заснавальнік і першы імператар (1115—23) дзяржавы Цзінь [[Агуда]] завяршыў аб'яднанне [[чжурчжэні|чжурчжэняў]], распачатае яго бацькам Янкэ, у 1114 узняў паўстанне супраць панавання кіданьскай імперыі Ляо і заняў крэпасці [[кідані|кіданяў]] на большай частцы [[Маньчжурыя|Маньчжурыі]]. У [[1115]] ён абвясціў сябе імператарам пад імем Мінь і назваў дынастыю Цзінь («Залатая»). У 1116 ён захапіў усю Маньчжурыю, да 1123 — тэрыторыю Ляо ў Паўночным Кітаі. У [[1125]] г. Цзінь захапіла кіданьскую [[Ляа|дзяржаву Ляа]], у 1125—27 гг. — значную частку імперыі [[дынастыя Сун|Паўночная Сун]], у т.л. яе сталіцу [[Кайфын]]. У выніку мірнага дагавора [[1139]] г. дзяржава [[дынастыя Сун|Паўднёвая Сун]] прызнала [[васал]]ьную залежнасць ад Цзінь. З сярэдзіны [[12 ст.]] Цзінь — магутная дзяржава [[Усходняя Азія|Усходняй Азіі]], у склад якой уваходзілі тэрыторыі сучасных Паўночна-ўсходняга і Паўночнага Кітая, частка [[Унутраная Манголія|Унутранай Манголіі]]; у васальнай залежнасці ад Цзінь былі [[тангуты|тангуцкая]] дзяржава [[Сі-Ся]] і [[Карэя]]. У [[1234]] г. Цзінь была знішчана ў выніку [[мангольскія заваяванні|мангольскіх заваяванняў]]. == Літаратура == * Цзінь (1115—1234) // {{Крыніцы/БелЭн|17к}} С. 111. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Гісторыя Кітая|Цзінь]] [[Катэгорыя:Кітайскія дынастыі|Цзінь]] qii89cnutq0muaxpivxtacqqmyat062 0 282816 4183397 2151589 2022-08-11T13:45:36Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Чжоу]] у [[Чжоу]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Чжоу''' — назва эпохі ў гісторыі [[Старажытны Кітай|Старажытнага Кітая]] і кітайскай дынастыі, якая правіла ў 11—3 ст. да н.э. Пры Чжоу пачалося пашырэнне жалеза, развівалася ірыгацыйнае земляробства, аформіліся асноўныя філасофска-рэлігійныя школы: [[канфуцыянства]], [[даасізм]], [[легізм]] (фацзя) і інш. Падзялялася на Заходнюю Чжоу (1122—771 гг. да н.э., сталіца каля сучаснага [[Сіянь|Сіяня]]) і Усходнюю Чжоу (770—221 гг. да н.э., сталіца каля сучаснага [[Лаян]]а). == Заходняя Чжоу == Першапачаткова старажытна-кітайскае племя Чжоу залежала ад [[дзяржава Інь|дзяржавы Інь]]. У 1122 да н.э. (паводле сучаснай гістарыяграфіі 1137—911 да н.э.) правадыр Чжоу У-Ван разграміў Інь, аб'яднаў усе плямёны і стварыў дзяржаву на тэрыторыі басейна рэк [[Хуанхэ]] і [[Янцзы]]. Заходняя Чжоу была нетрывалым дзяржаўным утварэннем. Яе правіцелі раздавалі ўдзелы сваякам, прыхільнікам і саюзнікам вана (цара). Удзелы мелі аўтаномію, а вярхоўнаму правіцелю плацілі даніну і аказвалі ваенную дапамогу. Барацьба удзелаў з цэнтральнай уладай і паміж сабою прывяла ў 8 ст. да н.э. да распаду дзяржавы. == Усходняя Чжоу == Усходняя Чжоу дзялілася на перыяды: * эпоху Вёсен і Восеней ([[Чуньцю]]; 770—481 гг. да н. э.), * эпоху Ваюючых царстваў ([[Чжаньго]]; 481—221 гг. да н.э.). У перыяд Чуньцю улада ванаў была аслаблена барацьбой за гегемонію паміж асобнымі ўладарамі (чжухоў), якія толькі намінальна прызнавалі вяршэнства цара. У перыяд Чжаньго ўзнікла некалькі буйных царстваў, якія змагаліся за панаванне над усім Кітаем. Апошні цар Чжоу пазбаўлены ўлады ў 256/255 г. да н.э., але фактычна перыяд Чжоу завяршыўся ў 221 г. да н.э., калі краіна была аб'яднана пад уладай [[дынастыя Цынь|дынастыі Цынь]]. == Літаратура == * Чжоў // {{Крыніцы/БелЭн|17к}} С. 270—271. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Старажытны Кітай|Чжоу]] [[Катэгорыя:Кітайскія дынастыі|Чжоу]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Кітая|Чжоу]] 4x64bjzmvg1j7qzzxr38sx5cwbmcwot 0 283703 4183894 3946849 2022-08-12T05:45:23Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Слабада}} {{НП-Беларусь |статус = аграгарадок |беларуская назва = Слабада |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Slabada,_Piekalinski_sieĺsaviet.jpg |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Мінская |раён = Смалявіцкі |сельсавет = Пекалінскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Слабада́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Ко́лас, м.. Ко́ласаўская Слабада́, Слабада́-Верхме́нская'''</ref> ({{lang-be-trans|Slabada}}, {{lang-ru|Слобода}}) — [[аграгарадок]] у [[Смалявіцкі раён|Смалявіцкім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Пекалінскі сельсавет|Пекалінскага сельсавета]]. У 1954—1957 гадах цэнтр [[Воратаўскі сельсавет|Воратаўскага сельсавета]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Минской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>, у 2008—2013 гадах цэнтр Пекалінскага сельсавета<ref>[https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2008-203/2008_203_9_15278.pdf&oldDocPage=1 Решение Смолевичского районного Совета депутатов от 5 марта 2008 г. № 66 О преобразовании некоторых сельских населенных пунктов в агрогородки]</ref><ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D914n0062999&p1=1 Решение Смолевичского районного Совета депутатов от 28 октября 2013 г. № 174 О переносе административных центров сельсоветов Смолевичского района]</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Яніна Канстанцінаўна Дзямідчык]] (Скуратовіч; нар. 1930) — беларускі работнік сельскай гаспадаркі (кіраўнік ільнаводчага звяна), [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966). {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пекалінскі сельсавет}} {{Смалявіцкі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пекалінскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Смалявіцкага раёна]] hze9ltzejne7d3z7f6bq99v5m4fzbn0 0 285459 4183813 4018577 2022-08-11T20:40:58Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Маргарыта Англійская | арыгінал імя = Margaret of England | выява = | шырыня = | апісанне выявы = | пасада = герцагіня [[Герцагства Брабант|Брабанта]], Лацье і [[Герцагства Лімбург|Лімбурга]] | сцяг = Armoiries Brabant Limbourg.svg | перыядпачатак = [[3 мая]] [[1294]] | перыядканец = [[27 кастрычніка]] [[1312]] | папярэднік = [[Маргарыта Фландрская]] | пераемнік = [[Марыя д'Эўро]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахавана = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = | аўтограф = }} '''Маргарыта Англійская''' ({{lang-en|Margaret of England}}; [[1275]] — пасля [[1338]]<ref>{{Кніга:Сямёнаў І. С.: Хрысціянскія дынастыі Еўропы|19, 61}}</ref>) — англійская прынцэса з дынастыі [[Плантагенеты|Плантагенетаў]], дачка [[Эдуард I|Эдуарда I]] і [[Элеанора Кастыльская, каралева Англіі|Элеаноры Кастыльскай]], жонка герцага [[Герцагства Брабант|Брабанта]], Лацье і [[Герцагства Лімбург|Лімбурга]] [[Жан II, герцаг Брабанта|Жана II]]. == Біяграфія == Маргарыта нарадзілася [[11 верасня]] [[1275]] года ў сям'і [[Англія|англійскага]] караля [[Эдуард I|Эдуарда I]] і яго першай жонкі [[Элеанора Кастыльская, каралева Англіі|Элеаноры Кастыльскай]]. Яна была дзясятым дзіцем, хоць да моманту яе нараджэння ў жывых заставаліся толькі трое з яе братоў і сясцёр. Шлюб яе бацькоў быў шчаслівым і пладавітым: усяго ў іх нарадзілася шаснаццаць дзяцей. [[8 ліпеня]] [[1290]] года быў заключаны шлюб паміж Маргарытай Англійскай і [[Жан II, герцаг Брабанта|Жанам Брабанцкім]], сынам [[Іаан Пераможца|Жана Пераможца]], герцага [[Герцагства Брабант|Брабанта]], Лацье і [[Герцагства Лімбург|Лімбурга]]. Шлюб адбыўся ў [[Вэстмінстэрскае абацтва|Вэстмінстэрскім абацтве]] [[Лондан]]а. Маладым на момант шлюбу было па 14 гадоў. Увосень таго ж года памерла маці Маргарыты, Элеанора Кастыльская. Увесну [[1294]] года ў [[Бар-лё-Дзюк]]у [[Іаан Пераможца|Жан I]] быў смяротна паранены на рыцарскім турніры і сканаў [[3 мая]]. Герцагам [[Герцагства Брабант|Брабанта]] стаў яго васямнаццацігадовы сын Жан II. Маргарыта атрымала тытул герцагіні. У [[1300]] годзе ў пары нарадзіўся іх адзіны сын — [[Жан III, герцаг Брабанта|Жан]], які пазней атрымаў у спадчыну трон бацькі. Жан II атрымаў мянушку ''Ціхі''. Падчас яго кіравання [[Герцагства Брабант|Брабант]], падтрымліваючы адносіны з кааліцыяй, спрабаваў супрацьстаяць французскай экспансіі. Жан II таксама распачаў спробу заваявання Паўднёвай Галандыі, якая не ўвянчалася поспехам. Ведаючы пра сваю хваробу<ref>Жан II пакутаваў на [[Нырачнакаменная хвароба|нырачнакаменную хваробу]].</ref> і жадаючы забяспечыць мірны пераход улады да малалетняга сына, Жан зрабіў некалькі важных крокаў для ўмацавання пазіцый герцага. У [[1311]] годзе, жадаючы перавесці адносіны з [[Каралеўства Францыя|Францыяй]] у мірную плоскасць, ён ажаніў сына з [[Марыя д'Эўро|Марыяй д'Эўро]], пляменніцай караля [[Філіп IV, кароль Францыі|Філіпа Прыгожага]], а [[27 верасня]] [[1312]] года падпісаў Кортэнбергскую хартыю. Паводле яе палажэнняў, герцаг павінен быў кіраваць краінай разам з саветам, у якім дзесяць месцаў належалі прадстаўнікам гарадоў [[Брусель|Бруселя]], [[Лувен]]а, [[Антверпен]]а, Тырлемона, Леа, [[Хертагенбос]]а, а таксама гарантавалася нязменнасць існага заканадаўства, урадавых і судовых звычаяў і гарадскіх прывілеяў<ref>[http://books.google.com.ua/books?id=X3XpUYy6GPgC&pg=PA60&lpg=PA60&dq=%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D1%8F&source=bl&ots=0uZqjigrDH&sig=R0AsyyEes0LBWS2TPHIRsHQwOzc&hl=ru&ei=jot5S8aOLJLSmgPA1ZHtCw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CAoQ6AEwAQ#v=onepage&q=%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D1%8F&f=false Всемирная история. Энциклопедия. В 14 т. Т. 2. Бе-Га, стр. 60]</ref>. Праз месяц [[Жан II, герцаг Брабанта|Жан II]] сканаў. Маргарыта перажыла мужа і яшчэ пабачыла ўнукаў. Першае дзіця яе ятроўка, [[Марыя д'Эўро]], нарадзіла ў [[1322]] годзе. Дзяўчынку назвалі [[Жанна, герцагіня Брабанта|Жаннай]]. Менавіта яна пасля стала кіраўніцай [[Герцагства Брабант|Брабанта]]. Памерла Маргарыта пасля [[1338]] года і была пахавана ў брусельскім [[Брусельскі сабор|саборы Святых Міхаіла і Гудулы]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга:Сямёнаў І. С.: Хрысціянскія дынастыі Еўропы|19, 61}} == Спасылкі == * [http://www.vostlit.info/Texts/rus16/Chr_orig_duc_brab/frametext.htm Хроніка пра паходжанне герцагаў Брабанта] * [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/Aslan/11.php Асланов Л. А. «Культура и власть». Глава 11] * [http://nobles.narod.ru/brabant.html Генеалогія герцагаў Брабанцкіх] * [https://web.archive.org/web/20031003023338/http://topclass.narod.ru/genealogy/fam/3151.html Плантагенеты] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Лувенскі дом]] [[Катэгорыя:Жанчыны Сярэдневякоўя]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Англіі]] qx8mx2sdkk6ngrbfgc7gn6ksvhdn4eg 0 289770 4183735 4030407 2022-08-11T20:30:42Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{дзяржаўны дзеяч | імя = Эдмунд Цюдар | арыгінал імя = Edmund Tudor | выява = Edmund Tudor, 1st Earl of Richmond.jpg | шырыня = 200 | апісанне выявы = Эдмунд Цюдар, 1-ы граф Рычманд. <br/>Надмагільны партрэт | герб = Edmund Tudor Arms.svg | пасада = 1-ы [[граф Рычманд]] | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | папярэднік = [[Джон Ланкастарскі, герцаг Бедфард]] | пераемнік = [[Генрых VII, кароль Англіі|Генры Цюдар]] (тытул канфіскаваны ў 1461) | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = [[Валуа]], [[Ланкастэры]], [[Цюдары]] | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = }} '''Э́дмунд Цю́дар, 1-ы граф Ры́чманд''' ({{lang-en|Edmund Tudor, 1st Earl of Richmond}}; таксама вядомы як '''Э́дмунд з Хэ́дэма''', {{lang-en|Edmund of Hadham}}; каля [[1430]] — {{ДС|1|11|1456}}) — незаконнанароджаны сын [[уэльс|валійск]]ага землеўладальніка [[Оўэн Цюдар|Оўэна Цюдара]] і [[Францыя|французскай]] прынцэсы [[Кацярына Валуа|Кацярыны Валуа]]; [[брат ад адной маці|брат]] караля Англіі [[Генрых VI, кароль Англіі|Генрыха VI]] ад адной маці, старэйшы брат валійскага военачальніка [[Джаспер Цюдар|Джаспера Цюдара]], бацька караля Англіі [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыха VII]]. == Біяграфія == [[Файл:Catherine of France.jpg|thumb|злева|150px|Маці Эдмунда Цюдара — французская прынцэса Кацярына Валуа]] Нарадзіўся ва [[палац Мач Хэдэм|палацы Мач Хэдэм]] у графстве [[Хартфардшыр]] або ў горадзе Хэдэм у графстве [[Бедфардшыр]]<ref name=tudor>{{cite web|url=http://www.tudorplace.com.ar/TUDOR.htm#Edmund%20TUDOR%20%28E.%20Richmond%29|title=Edmund TUDOR (E. Richmond)|publisher=Tudor Place|accessdate=2011-11-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/67S1zo96z?url=http://www.tudorplace.com.ar/TUDOR.htm#Edmund%20TUDOR%20%28E.%20Richmond%29|archivedate=6 мая 2012|deadurl=no}}</ref>. У 1436 годзе маці Эдмунда сышла ў Бермандсейскае абацтва, дзе памерла праз год. Да сакавіка 1442 года Эдмунд і яго брат Джаспер выхоўваліся абатысай Баркінгскага абацтва Кацярынай дэ ла Поль (сястрой [[Уільям дэ ла Поль, 1-ы герцаг Сафалк|Уільяма дэ ла Поля, 1-га герцага Сафалка]] — фаварыта Генрыха VI), затым паступілі ў світу Генрыха<ref name=tudor/>. 15 снежня 1449 года Эдмунд быў узведзены ў рыцары. У 1452 годзе браты былі прызнаны Генрыхам членамі каралеўскай сям'і. 5 студзеня 1453 года Эдмунд і Джаспер, якія атрымалі тытулы [[Граф Рычманд|графа Рычманда]] і [[Граф Пембрук|графа Пембрука]] адпаведна, прынеслі ў [[Таўэр]]ы каралю [[Інвестытура|інвестытуру]] за свае ўладанні. 20 студзеня абедзве былі прадстаўлены парламенту, дзякуючы чаму ўвайшлі ў склад англійскай знаці. [[Файл:Lady Margaret Beaufort from NPG.jpg|thumb|злева|150px|Жонка Эдмунда Цюдара — лэдзі Маргарэт (Маргарыта) Бофарт]] У 1452 годзе лэдзі [[Маргарэт Бофарт|Маргарэт (Маргарыта) Бофарт]], дзевяцігадовая дачка [[Джон Бофарт, 1-ы герцаг Сомерсет|Джона Бофарта, 1-га герцага Сомерсета]], была заклікана да двара Генрыха VI, які даводзіўся ёй траюрадным братам. 1 лістапада 1455 года дванаццацігадовая Маргарыта была выдадзена замуж за Эдмунда. На наступны год яна зацяжарыла будучым каралём Англіі Генрыхам VII<ref name=tudor/>. Улетку 1456 года Эдмунд Цюдар, які ўдзельнічаў у [[Вайна Пунсовай і Белай ружы|вайне Пунсовай і Белай ружы]] на баку Ланкастэраў, быў захоплены ў палон прыхільнікам Ёркаў [[Уільям Герберт, 1-ы граф Пембрук|Уільямам Гербертам, 1-м графам Пембрукам]], і пасаджаны ў замак [[Кармартэн]] у Паўднёвым Уэльсе. 3 лістапада 1456 года Эдмунд памёр ад [[Бубонная чума|бубоннай чумы]] і быў пахаваны пры францысканскім кляштары Кармартэна. Валійскі паэт [[Льюіс Глін Коты]] склаў элегію на яго смерць<ref>{{cite web|url=http://www.flickr.com/photos/60861613@N00/3408675887/in/set-72157615784799876/|title=Edmund Tudor, Duke of Richmond, father of Henry VII, paternal grandfather of Arthur, Margaret, Henry, and Mary Tudor|publisher=[[Flickr]]|accessdate=2011-11-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/67S20KVhp?url=http://www.flickr.com/photos/60861613@N00/3408675887/in/set-72157615784799876/|archivedate=6 мая 2012|deadurl=no}}</ref>. [[Файл:Younghenry7.jpg|thumb|злева|150px| Сын Эдмунда Цюдара і Маргарэт Бофарт — кароль Англіі Генрых VII]] Адзіны сын Эдмунда, Генры — будучы Генрых VII, заснавальнік англійскай каралеўскай [[Цюдары|дынастыі Цюдараў]], — нарадзіўся ў Пембрукскім замку амаль праз тры месяца пасля смерці бацькі. [[Выява:Tomb of Edmund Tudor.JPG|thumb|Грабніца Эдмунда Цюдара ў саборы Святога Давіда (Сент-Дэйвідс, Уэльс)]] У 1539 годзе рэшткі Эдмунда былі перапахаваны ў [[Сабор Святога Давіда|саборы Святога Давіда]] ў [[Сент-Дэйвідс]]е. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Гриффитс, Ральф А.|загаловак=Становление династии Тюдоров|арыгінал=The Making of the Tudor Dynasty|соавторы=Ральф А. Гриффитс, Роджер Томас|адказны=пер. с англ. Н. А. Константиновой|месца=Ростов-на-Дону|выдавецтва=Феникс|год=1997|старонак=320|серыя=Исторические силуэты|isbn=5-222-00062-1}} == Спасылкі == * {{cite web|url=http://tudorhistory.org/people/etudor/|title=Edmund Tudor, Earl of Richmond|publisher=TudorHistory.org|accessdate=2011-11-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/67S21fWwC?url=http://tudorhistory.org/people/etudor/|archivedate=6 мая 2012|deadurl=no}} * {{cite web|url=http://www.btinternet.com/~timeref/hprt.htm|title=Timeline|publisher=TimeRef|accessdate=2011-11-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/67S20xnWY?url=http://www.btinternet.com/~timeref/hprt.htm|archivedate=6 мая 2012|deadurl=yes}} {{англійскія дынастыі}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цюдары]] [[Катэгорыя:Графы Рычманд]] [[Катэгорыя:Военачальнікі Сярэдневякоўя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Постаці вайны Пунсовай і Белай ружы]] eedwxogbipikkqgx8v2p9ejceudwz9u 0 289771 4183734 4021310 2022-08-11T20:30:38Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} {{цёзкі2|Цюдар}} [[Файл:Arms of Owen Tudor.svg|right|140px|thumb|Фамільны герб Цюдараў.<ref>''Herbert Norris. Medieval costume and fashion. Dover Publications, 1998. ISBN 0-486-40486-2. pp. 376—377.''</ref>]] '''Оўэн (Оўайн) Цюдар''' (''Owen Tudor'', першапачаткова ''Owain ap Meredydd'' або ''Owen ap Meredith ap Tewdwr''; каля [[1400]] — {{Дата смерці|2|2|1461}}) — [[уэльс|валійскі]] землеўладальнік і салдат, нашчадак валійскага кіраўніка [[Рыс ап Грыфід]]а. Лічыцца заснавальнікам дынастыі [[Цюдар]]аў, паколькі менавіта ён прыняў на англійскі манер [[прозвішча]] Цюдар у гонар свайго дзеда Тыдыра ап Гаронві ({{lang-cy|Tudur ap Goronwy}})<ref>''Davies, John. A History of Wales, Penguin, 1994, ISBN 0-14-014581-8 (Revised edition 2007, ISBN 0-14-028475-3), table on p.204''</ref>. Яго ўнук [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрых VII]] стаў першым каралём Англіі з гэтага роду. == Біяграфія == Оўэн паступіў на службу да [[Кацярына Валуа|Кацярыны Валуа]] пасля смерці яе мужа [[Генрых V, кароль Англіі|Генрыха V]] у [[1422]] годзе. Праз некалькі месяцаў яны сталі палюбоўнікамі і, магчыма, тайна абвянчаліся.<ref>''Howell Thomas Evans. Wales and the wars of the Roses. University press, 1915. p. 67.''</ref> Розныя крыніцы праведамляюць пра ад чатырох да шасці дзяцей у іх: * Тасінда Цюдар<ref>Існуюць варыянты яе імя Ясіна (''Jasina''), Ясінда (''Jasinda''), акрамя таго, часам год нараджэння прыводзіцца як 1433.</ref> ([[1425]]—[[1469]]); * Оўэн (Томас) Цюдар ([[6 лістапада]] [[1429]]—[[1502]]), манах [[Вэстмінстэрскае абацтва|Вэстмінстэрскага абацтва]]; * [[Эдмунд Цюдар, 1-ы граф Рычманд]] (каля [[1430]] — [[1 лістапада]] [[1456]]), быў у шлюбе з [[Маргарыта Бофарт|Маргарытай Бофарт]], іх сын стаў каралём Англіі [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыхам VII]]; * [[Джаспер Цюдар]] ([[1431]] — 21/26 снежня [[1495]]), [[граф Пембрук]], [[герцаг Бедфард]]; * Маргарыта<ref name="s">У некаторых крыніцах лічыцца, што Кацярына і Маргарыта варыянты імя адной дачкі Оўэна.</ref> (?), манашка; * Кацярына<ref name="s"/> ([[3 студзеня]] [[1437]] — пам. рана). Кацярына сканала [[3 студзеня]] [[1437]] года пры родах. У старасці Оўэн прыняў удзел у [[Война Пунсовай і Белай ружы|вайне Пунсовай і Белай ружы]]. 2 лютага 1461 ён камандаваў войскамі [[ланкастэры|Ланкастэраў]] у [[Бітва пры Мортымерс Крос|бітве пад Мортымер-Крос]] супраць прыхільнікаў [[ёркі|Ёркаў]] і будучага караля [[Эдуард IV|Эдуарда IV]]. Пацярпеўшы паражэнне быў узяты ў палон і абезгалоўлены<ref>''Celtic Culture: A historical evcyclopedia, V. I, A-Celti. Santa Barbara, ABC-CLIO. 2006. p. 1697.''</ref>. Да апошняга моманту ён не верыў, што яго пакараюць смерцю; паводле легенды, ён сказаў: «Галаве гэтай належыць быць схіленай перад каралевай». Гэта пакаранне стала часткай помсты Эдуарда Ёркскага за яго [[Рычард Плантагенет, 3-і герцаг Ёркскі|бацьку]], які загінуў за месяц да Мортымер-Кроса [[Бітва пры Уэйкфілдзе|пры Уэйкфілдзе]]<ref>{{кніга|аўтар=Griffiths, Ralph A.; Thomas, Roger|загаловак=Making of the Tudor Dynasty|выдавецтва=Wren Publishers|год=1998|pages=53|allpages=210|isbn=090577826X}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.thepeerage.com/p10200.htm#i101994 Оўэн Цюдар на сайце Peerage.com] {{ref-en}} * [http://www.berkshirehistory.com/bios/otudor.html Біяграфія Оўэна Цюдара на сайце Royal Berkshire History] {{ref-en}} * [http://www.luminarium.org/encyclopedia/owentudor.htm Біяграфія Оўэна Цюдара на сайце Wars of the Roses] {{ref-en}} * [http://tudorhistory.org/topics/owen.html Гісторыя Оўэна Цюдара і Кацярыны Валуа на сайце Tudor History] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100401162553/http://www.tudorhistory.org/topics/owen.html |date=1 красавіка 2010 }} {{ref-en}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Цюдар Оўэн}} [[Катэгорыя:Цюдары]] [[Катэгорыя:Дынастыя Валуа]] [[Катэгорыя:Ваенныя Уэльса]] [[Катэгорыя:Абезгалоўленыя]] [[Катэгорыя:Постаці вайны Пунсовай і Белай ружы]] h4gm19hnupebw63stv2w2ed3uc8e7uw 4183773 4183734 2022-08-11T20:35:19Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} {{цёзкі2|Цюдар}} [[Файл:Arms of Owen Tudor.svg|right|140px|thumb|Фамільны герб Цюдараў.<ref>''Herbert Norris. Medieval costume and fashion. Dover Publications, 1998. ISBN 0-486-40486-2. pp. 376—377.''</ref>]] '''Оўэн (Оўайн) Цюдар''' (''Owen Tudor'', першапачаткова ''Owain ap Meredydd'' або ''Owen ap Meredith ap Tewdwr''; каля [[1400]] — {{Дата смерці|2|2|1461}}) — [[уэльс|валійскі]] землеўладальнік і салдат, нашчадак валійскага кіраўніка [[Рыс ап Грыфід]]а. Лічыцца заснавальнікам дынастыі [[Цюдар]]аў, паколькі менавіта ён прыняў на англійскі манер [[прозвішча]] Цюдар у гонар свайго дзеда Тыдыра ап Гаронві ({{lang-cy|Tudur ap Goronwy}})<ref>''Davies, John. A History of Wales, Penguin, 1994, ISBN 0-14-014581-8 (Revised edition 2007, ISBN 0-14-028475-3), table on p.204''</ref>. Яго ўнук [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрых VII]] стаў першым каралём Англіі з гэтага роду. == Біяграфія == Оўэн паступіў на службу да [[Кацярына Валуа|Кацярыны Валуа]] пасля смерці яе мужа [[Генрых V, кароль Англіі|Генрыха V]] у [[1422]] годзе. Праз некалькі месяцаў яны сталі палюбоўнікамі і, магчыма, тайна абвянчаліся.<ref>''Howell Thomas Evans. Wales and the wars of the Roses. University press, 1915. p. 67.''</ref> Розныя крыніцы праведамляюць пра ад чатырох да шасці дзяцей у іх: * Тасінда Цюдар<ref>Існуюць варыянты яе імя Ясіна (''Jasina''), Ясінда (''Jasinda''), акрамя таго, часам год нараджэння прыводзіцца як 1433.</ref> ([[1425]]—[[1469]]); * Оўэн (Томас) Цюдар ([[6 лістапада]] [[1429]]—[[1502]]), манах [[Вэстмінстэрскае абацтва|Вэстмінстэрскага абацтва]]; * [[Эдмунд Цюдар, 1-ы граф Рычманд]] (каля [[1430]] — [[1 лістапада]] [[1456]]), быў у шлюбе з [[Маргарыта Бофарт|Маргарытай Бофарт]], іх сын стаў каралём Англіі [[Генрых VII, кароль Англіі|Генрыхам VII]]; * [[Джаспер Цюдар]] ([[1431]] — 21/26 снежня [[1495]]), [[граф Пембрук]], [[герцаг Бедфард]]; * Маргарыта<ref name="s">У некаторых крыніцах лічыцца, што Кацярына і Маргарыта варыянты імя адной дачкі Оўэна.</ref> (?), манашка; * Кацярына<ref name="s"/> ([[3 студзеня]] [[1437]] — пам. рана). Кацярына сканала [[3 студзеня]] [[1437]] года пры родах. У старасці Оўэн прыняў удзел у [[Война Пунсовай і Белай ружы|вайне Пунсовай і Белай ружы]]. 2 лютага 1461 ён камандаваў войскамі [[ланкастэры|Ланкастэраў]] у [[Бітва пры Мортымерс Крос|бітве пад Мортымер-Крос]] супраць прыхільнікаў [[ёркі|Ёркаў]] і будучага караля [[Эдуард IV|Эдуарда IV]]. Пацярпеўшы паражэнне быў узяты ў палон і абезгалоўлены<ref>''Celtic Culture: A historical evcyclopedia, V. I, A-Celti. Santa Barbara, ABC-CLIO. 2006. p. 1697.''</ref>. Да апошняга моманту ён не верыў, што яго пакараюць смерцю; паводле легенды, ён сказаў: «Галаве гэтай належыць быць схіленай перад каралевай». Гэта пакаранне стала часткай помсты Эдуарда Ёркскага за яго [[Рычард Плантагенет, 3-і герцаг Ёркскі|бацьку]], які загінуў за месяц да Мортымер-Кроса [[Бітва пры Уэйкфілдзе|пры Уэйкфілдзе]]<ref>{{кніга|аўтар=Griffiths, Ralph A.; Thomas, Roger|загаловак=Making of the Tudor Dynasty|выдавецтва=Wren Publishers|год=1998|pages=53|allpages=210|isbn=090577826X}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.thepeerage.com/p10200.htm#i101994 Оўэн Цюдар на сайце Peerage.com] {{ref-en}} * [http://www.berkshirehistory.com/bios/otudor.html Біяграфія Оўэна Цюдара на сайце Royal Berkshire History] {{ref-en}} * [http://www.luminarium.org/encyclopedia/owentudor.htm Біяграфія Оўэна Цюдара на сайце Wars of the Roses] {{ref-en}} * [http://tudorhistory.org/topics/owen.html Гісторыя Оўэна Цюдара і Кацярыны Валуа на сайце Tudor History] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100401162553/http://www.tudorhistory.org/topics/owen.html |date=1 красавіка 2010 }} {{ref-en}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Цюдар Оўэн}} [[Катэгорыя:Цюдары]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Ваенныя Уэльса]] [[Катэгорыя:Абезгалоўленыя]] [[Катэгорыя:Постаці вайны Пунсовай і Белай ружы]] a1dg2v7vnlyv3j59pculkwvwwedmg5k 0 292013 4183949 3375418 2022-08-12T06:40:25Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{знаэнні2|Багалюбава}} [[Выява:Боголюбовский монастырь. Съемка с воздуха.4.jpg|thumb|300px|Від на сяло Багалюбава са Свята-Багалюбскім жаночым манастыром]] [[Выява:Bogolyubovo asv2019-01 img07 railway station.jpg|thumb|300px|Чыгуначная станцыя ў Багалюбаве]] '''Багалю́бава''' — гарадскі пасёлак у [[Расія|Расіі]], ва [[Уладзімірская вобласць|Уладзімірскай вобласці]], каля вусця ракі [[рака Нерль|Нерлі]]. Былая рэзідэнцыя [[Андрэй Юр'евіч Багалюбскі|Андрэя Багалюбскага]]. У пасёлку знаходзіцца чыгуначная станцыя {{нп5|станцыя Багалюбава|Багалюбава|ru|Боголюбово (станция)}}. == Гісторыя == Багалюбава было заснавана ў 1158 годзе па распараджэнню князя Андрэя Багалюбскага. Княжацкая рэзідэнцыя была пабудавана ў 1158—1565. У 1177 годзе рэзідэнцыя разрабавана разанскім князем [[Глеб Расціславіч, князь разанскі|Глебам]], у 1230-я гады разбурана татарамі. == Выдатнасці == Часткова захаваліся земляныя валы, равы, ніжнія часткі сцен і слупоў белакаменных умацаванняў, рэшткі замка, цокальная частка храма Раства Багародзіцы (1158—65), на якой пастаўлена барочная ярусная царква (1751). Галоўны сабор, надбрамная званіца і келлі пабудаваны ў 19 ст. Цяпер Багалюбава ў складзе [[Уладзіміра-Суздальскі музей-запаведнік|Уладзіміра-Суздальскага гісторыка-мастацкага і архітэктурнага музея-запаведніка]]. За 1,5 км ад Багалюбава — [[царква Пакрова на Нерлі]]. <center> <gallery widths="290px" heights="220px"> Bogolyubovo asv2019-01 img02 Intercession Church.jpg|{{нп5|Царква Пакрова на Нерлі||ru|Церковь Покрова на Нерли}} Bogolyubovo asv2019-01 img08 Bogolyubsky Monastery.jpg|{{нп5|Свята-Багалюбскі жаночы манастыр|Свята-Багалюбскі жаночы манастыр|ru|Свято-Боголюбский монастырь}} Bogolyubovo asv2019-01 img10 Bogolyubsky Monastery.jpg|Храм Раства Багародзіцы і Лесвічная вежа (з уключанымі рэшткамі замка Андрэя Багалюбскага) </gallery> </center> == Літаратура == * Багалюбава // {{Крыніцы/БелЭн|2к}} С. 197. * Воронин Н. Владимир. Боголюбово. Суздаль. Юрьев-Польской. 5 изд. М., 1983. * {{ВТ-ЭСБЕ|Боголюбово, село|Экземплярский А. В.}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Залатое кальцо Расіі}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Уладзімірскай вобласці]] [[Катэгорыя:Залатое кальцо Расіі]] [[Катэгорыя:Гарады Русі]] fzmxny80m0vt6y8u4osltfio0qa4aya 4183956 4183949 2022-08-12T06:49:42Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Багалюбава}} [[Выява:Боголюбовский монастырь. Съемка с воздуха.4.jpg|thumb|300px|Від на сяло Багалюбава са Свята-Багалюбскім жаночым манастыром]] [[Выява:Bogolyubovo asv2019-01 img07 railway station.jpg|thumb|300px|Чыгуначная станцыя ў Багалюбаве]] '''Багалю́бава''' — гарадскі пасёлак у [[Расія|Расіі]], ва [[Уладзімірская вобласць|Уладзімірскай вобласці]], каля вусця ракі [[рака Нерль|Нерлі]]. Былая рэзідэнцыя [[Андрэй Юр'евіч Багалюбскі|Андрэя Багалюбскага]]. У пасёлку знаходзіцца чыгуначная станцыя {{нп5|станцыя Багалюбава|Багалюбава|ru|Боголюбово (станция)}}. == Гісторыя == Багалюбава было заснавана ў 1158 годзе па распараджэнню князя Андрэя Багалюбскага. Княжацкая рэзідэнцыя была пабудавана ў 1158—1565. У 1177 годзе рэзідэнцыя разрабавана разанскім князем [[Глеб Расціславіч, князь разанскі|Глебам]], у 1230-я гады разбурана татарамі. == Выдатнасці == Часткова захаваліся земляныя валы, равы, ніжнія часткі сцен і слупоў белакаменных умацаванняў, рэшткі замка, цокальная частка храма Раства Багародзіцы (1158—65), на якой пастаўлена барочная ярусная царква (1751). Галоўны сабор, надбрамная званіца і келлі пабудаваны ў 19 ст. Цяпер Багалюбава ў складзе [[Уладзіміра-Суздальскі музей-запаведнік|Уладзіміра-Суздальскага гісторыка-мастацкага і архітэктурнага музея-запаведніка]]. За 1,5 км ад Багалюбава — [[царква Пакрова на Нерлі]]. <center> <gallery widths="290px" heights="220px"> Bogolyubovo asv2019-01 img02 Intercession Church.jpg|{{нп5|Царква Пакрова на Нерлі||ru|Церковь Покрова на Нерли}} Bogolyubovo asv2019-01 img08 Bogolyubsky Monastery.jpg|{{нп5|Свята-Багалюбскі жаночы манастыр|Свята-Багалюбскі жаночы манастыр|ru|Свято-Боголюбский монастырь}} Bogolyubovo asv2019-01 img10 Bogolyubsky Monastery.jpg|Храм Раства Багародзіцы і Лесвічная вежа (з уключанымі рэшткамі замка Андрэя Багалюбскага) </gallery> </center> == Літаратура == * Багалюбава // {{Крыніцы/БелЭн|2к}} С. 197. * Воронин Н. Владимир. Боголюбово. Суздаль. Юрьев-Польской. 5 изд. М., 1983. * {{ВТ-ЭСБЕ|Боголюбово, село|Экземплярский А. В.}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Залатое кальцо Расіі}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Уладзімірскай вобласці]] [[Катэгорыя:Залатое кальцо Расіі]] [[Катэгорыя:Гарады Русі]] btgi2bu20zikiqo0jlu7l28a6n0223l 0 293500 4183766 4018582 2022-08-11T20:34:50Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|Маргарыта Французская}} {{Іншыя значэнні|Каралева Марго}} {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Маргарыта дэ Валуа |арыгінал імя = {{lang-fr|Marguerite de Valois}} |выява = Margot.JPG |шырыня = |апісанне выявы = [[Франсуа Клуэ]]. Партрэт Маргарыты Валуа. |пасада = Каралева-кансорт [[Каралеўства Навара|Навары]] |сцяг = Blason Royaume Navarre.svg |перыядпачатак = [[18 жніўня]] [[1572]] |перыядканец = [[30 снежня]] [[1599]] |папярэднік = [[Антуан дэ Бурбон]] |пераемнік = [[Марыя Медычы]] |пасада_2 = [[Каралевы Францыі|Каралева-кансорт Францыі]] |сцяг_2 = Blason France moderne.svg |перыядпачатак_2 = [[2 жніўня]] [[1589]] |перыядканец_2 = [[30 снежня]] [[1599]] |папярэднік_2 = [[Луіза Латарынгская]] |пераемнік_2 = [[Марыя Медычы]] |веравызнанне = [[каталіцтва]] |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |пахавана = |род = |імя пры нараджэнні = |бацька = |маці = |муж = |дзеці = ''няма'' }} '''Маргарыта дэ Валуа''' ({{lang-fr|Marguerite de Valois}}; {{дата нараджэння|14|5|1553}}, [[Сен-Жэрменскі палац]], {{месца нараджэння|Сен-Жэрмен-ан-Ле}}, [[Францыя]] — {{дата смерці|27|3|1615}}, {{месца смерці|Парыж}}, [[Францыя]]), вядомая таксама як '''«Каралева Марго»''' — французская прынцэса, дачка караля [[Генрых II Валуа|Генрыха II]] і [[Кацярына Медычы|Кацярыны Медычы]]. У 1572—1599 гадах была жонкай Генрыха дэ Бурбона, караля [[Каралеўства Навара|Наварскага]], які пад імем [[Генрых IV, кароль Францыі|Генрыха IV]] заняў французскі прастол. == Біяграфія == === Сям’я і дзяцінства === Маргарыта была самай малодшай, трэцяй дачкой і сёмым дзіцем французскага караля Генрыха II і Кацярыны Медычы. Французскі прастол па чарзе займалі яе браты: [[Францыск II, кароль Францыі|Францыск II]] ([[1559]]—[[1560]]), [[Карл IX, кароль Францыі|Карл IX]] ([[1560]]—[[1574]]) і [[Генрых III, кароль Францыі|Генрых III]] ([[1574]]—[[1589]]). З маленства дзяўчынка адрознівалася мілатою, незалежным норавам і вострым розумам, і ў духу эпохі [[Рэнесанс]]у атрымала добрую адукацыю: ведала [[латынь]], старажытнагрэчаскую, італьянскую, іспанскую мовы, вывучала філасофію і літаратуру, ды і сама нядрэнна валодала пяром. Марго яе ніхто, акрамя брата, караля Карла IX, не называў. Імя Марго — выдумка [[Аляксандр Дзюма, бацька|Аляксандра Дзюма]], растыражаваная ў наступны час. === Матрыманіяльныя планы === З ранняга дзяцінства рука Маргарыты была прадметам гандлю: спачатку яе прапанавалі ў жонкі [[Генрых IV, кароль Францыі|Генрыху дэ Бурбону]], прынцу Беарнскаму і спадчынніку каралеўства Навара, затым дону [[Дон Карлас (сын Філіпа II)|Карласу]], сыну [[Філіп II, кароль Іспаніі|Філіпа Другога Іспанскага]], затым партугальскаму каралю [[Себасцьян I|Себасцьяну]]. Тым не менш, непрымірымая пазіцыя французскага двара на перамовах і чуткі пра паводзіны Маргарыты прывялі да правалу і іспанскіх, і партугальскіх перамоў. Па палітычных прычынах Карл IX і Кацярына Медычы аднавілі перамовы наконт шлюбу Маргарыты і Генрыха дэ Бурбона. У [[1570]] годзе пачынаецца яе бурны раман з герцагам [[Генрых I дэ Гіз|Гізам]] — фактычным главой каталікоў Францыі і пазней прэтэндэнтам на трон, але кароль Карл IX і Кацярына Медычы забаранілі ёй думаць пра гэты шлюб, які б узмацніў Гізаў і парушыў баланс паміж каталікамі і пратэстантамі. Мяркуючы па ўсім, Гіз і Маргарыта да канца жыцця захоўвалі пачуцці адзін да аднаго, што пацвярджае сакрэтная перапіска каралевы. === Каралева Наварская === [[Файл:Alexandre-Évariste Fragonard - Scène du massacre de la Saint-Barthélémy (1836).jpg|thumb|злева|220px|Сцэна ў спальні Маргарыты ў Варфаламееўскую ноч]] З мэтай замацавання чарговага эфемернага міру паміж каталікамі і [[гугеноты|гугенотамі]] (пратэстантамі) Францыі, 18 жніўня [[1572]] года дзевятнадцацігадовая Маргарыта была выдадзена замуж за аднаго з лідараў гугенотаў васямнаццацігадовага [[Генрых IV, кароль Францыі|Генрыха дэ Бурбона, караля Наварскага]], свайго траюраднага брата, прынца крыві. Яе вяселле, адсвяткаваная з вялікай пышнасцю, скончылася [[Варфаламееўская ноч|Варфаламееўскай ноччу]], ці «парыжскім крывавым вяселлем» (24 жніўня). Мяркуючы па ўсім, Кацярына Медычы трымала сваю дачку ў поўным няведанні пра разню, якая рыхтуецца ў Луўры, і нават разлічвала на яе смерць, каб здабыць дадатковы аргумент у барацьбе з гугенотамі і іх правадырамі. Цудам ацалеўшы падчас разні і захаваўшы стрыманасць, Маргарыта выратавала жыцці некалькім гугеноцкім дваранам і галоўнае, свайму мужу, Генрыху Наварскаму, адмовіўшыся афармляць развод з ім, як настойвалі яе сваякі. [[Выява:Margot Francois.jpg|thumb|170px|Маргарыта з братам Франсуа (справа)]] Калі Генрых Наварскі бег з [[Парыж]]а ў 1576 годзе, яна нейкі час яшчэ заставалася пры двары ў якасці закладніцы, паколькі Генрых III небеспадстаўна падазраваў, што яна была датычная да ўцёкаў мужа. У 1577 годзе ёй дазволілі здзейсніць дыпламатычную паездку ў іспанскую [[Фландрыя, гістарычная вобласць|Фландрыю]], абхопленую вызваленчым рухам, з мэтай падрыхтаваць глебу для яе малодшага брата [[Франсуа (герцаг Алансонскі і Анжуйскі)|Франсуа Алансонскага]], які прэтэндаваў на ўладу ў гэтай краіне. Яна правяла досыць паспяховыя перамовы з фламандскай знаццю, настроенай па-прафранцузску, але ледзь пазбегнула сустрэчы з атрадамі дона [[Хуан Аўстрыйскі|Хуана Аўстрыйскага]], іспанскага губернатара Нідэрландаў. Апошні, мяркуючы па ўсім, быў у яе закаханы. Каралева адправілася да свайго мужа толькі ў [[1578]] годзе, калі быў заключаны папярэдні мір з гугенотамі, і да пачатку 1582 года жыла ў яго рэзідэнцыі ў [[Нерак]]у, у [[Каралеўства Навара|Навары]], сабраўшы вакол сябе бліскучы двор. Пасля гэтага Маргарыта па патрабаванні маці, Кацярыны Медычы, паўтара года правяла ў Парыжы, але ў жніўні 1583 года ў яе адбылася сварка з Генрыхам III, які абвінаваціў яе ў тым, што яна не выконвае свой абавязак у адносінах да сям’і Валуа, і замест ролі палітычнай пасродніцы, якую яна адыгрывала ўсе гэтыя гады, пусцілася ў любоўныя прыгоды з прыдворным караля — маркізам дэ Шанвалонам, і пасварылася з каралеўскімі фаварытамі — герцагамі [[Жан Луі дэ Нагарэ дэ Ла Валет д'Эпернон|д’Эпернонам]] і [[Ан дэ Батарнэ Жуаез|Жуаезам]]. Пасля гэтага Маргарыта пакінула Парыж і накіравалася назад у Навару, але там яна апынулася ўжо ў баку, паколькі Генрых Наварскі быў заняты любоўнымі прыгодамі з графіняй дэ Гіш. Да таго ж з 1584 года, пасля смерці [[Франсуа (герцаг Алансонскі і Анжуйскі)|Франсуа Алансонскага]], ён — законны спадчыннік кароны, што дазваляла яму ўжо не выкарыстоўваць пасродніцтва жонкі ў сваіх адносінах з французскім дваром, а дзейнічаць самастойна, дыктуючы ўмовы бяздзетнаму Генрыху III. У такой сітуацыі ў 1585 годзе Маргарыта адправілася ў [[Ажэн]], сваё ўласнае каталіцкае графства на поўдні Францыі, дзе абвясціла сябе членам [[Каталіцкая ліга, Францыя|Каталіцкай Лігі]], аднавіла зносіны з герцагам дэ Гізам і фактычна выступіла супраць мужа і брата. У 1586 годзе, пасля правалу ажэнскай авантуры, яна была ўзята пад варту атрадамі Генрыха III і адпраўлена ў замак Юсон у [[Авернь|Аверні]], але ў якасці вязніцы прабыла ці менш за два месяцы. Герцаг дэ Гіз выкупіў яе ў каменданта і зрабіў гаспадыняй замка. Швейцарцы, якія яе ахоўвалі, прысягнуліся ёй на вернасць. Аднак Гіз загінуў у 1588 годзе, караля забілі ў наступным годзе, а Генрых Наварскі з ваенным лагерам перамяшчаўся па ўсёй Францыі і даваў бітвы лігерам і замежным інтэрвентам. У Парыжы гаспадарыў іспанскі гарнізон, які падтрымліваў прэтэнзіі [[Ізабела Клара Яўгенія|іспанскай інфанты]] на французскі трон. У такой сітуацыі Маргарыце няма куды было вяртацца. У Юсоне яна пражыла наступныя 18 гадоў, да [[1605]] года. Пасля ўзыходжання на прастол [[Генрых IV, кароль Францыі|Генрыха IV]] Папа [[Клімент VIII]] [[Развод|скасаваў]] яго бяздзетны шлюб з Маргарытай (30 снежня [[1599]] года). === Апошнія гады === Апошнія гады жыцця Маргарыта правяла ў Парыжы, сабраўшы вакол сябе самых бліскучых навукоўцаў і пісьменнікаў. Яна пакінула цікавыя мемуары (Парыж, [[1628]]); збор яе лістоў выдаў [[Guessard]] (Парыж, [[1842]]) і Эліян В’ено (Eliane Viennot) (Парыж, [[1999]]). Маргарыта дэ Валуа не змяніла сабе і ў канцы жыцця. Акружаная прыхільнікамі, часта на шмат маладзейшымі за яе, яна працягвала быць удзельніцай свецкіх авантур, роўна як і важных палітычных падзей. Нават пасля разводу з Генрыхам IV яна засталася членам каралеўскай сям’і з тытулам каралевы, і як апошняя Валуа ўспрымалася ў якасці адзінай легітымнай спадчынніцы каралеўскага дому. Кароль увесь час прыцягваў яе для арганізацыі вялікіх цырыманіяльных мерапрыемстваў у духу двара Валуа і падтрымліваў з ёй цесныя адносіны. Яго другая жонка, [[Марыя Медычы]], часта прасіла ў яе парады. Пасля забойства Генрыха IV у 1610 годзе, Маргарыта прыклала шмат высілкаў для таго, каб грамадзянскія смуты не разгарэліся з новай сілай. [[27 сакавіка]] [[1615]] года яна памерла ад запалення лёгкіх, завяшчаўшы ўвесь свой стан каралю [[Людовік XIII|Людовіку XIII]], якога любіла як сваё роднае дзіцё. Маргарыта дэ Валуа, якая насіла мноства тытулаў (каралева Наварская, каралева Францыі, каралева Маргарыта, герцагіня дэ Валуа), кахала многіх мужчын, удзельнічала ў шматлікіх гістарычных падзеях, з лёгкай рукі Дзюма ўвайшла ў гісторыю пад імем каралевы Марго. == У культуры == [[Аляксандр Дзюма, бацька|Аляксандр Дзюма]] напісаў раман «[[Каралева Марго, раман|Каралева Марго]]», у якім створаны папулярны ў масавай культуры, але далёкі ад гістарычнай праўды вобраз Маргарыты дэ Валуа, яе сяброўкі [[Анрыета Клеўская|Анрыеты Клеўскай]] і палюбоўніка дэ [[Жазеф Баніфас дэ Ла Моль|Ла Моля]]. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Кастело А.'' Королева Марго. М., 1999. * Маргарита де Валуа. Мемуары. Избранные письма. Документы / Издание подготовили В. В. Шишкин, Э.Вьенно и Л.Ангар. — СПб: Евразия, 2010. * {{кніга |аўтар=Таллеман де Рео |частка=Королева Маргарита |спасылка частка= |загаловак=Занимательные истории |арыгінал= |спасылка= |викитека= |адказны=пер. с фр. А. А. Энгельке |выданне= |месца=Л. |выдавецтва=Наука. Ленинградское отделение |год=1974 |том= |старонкі=34-37 |столбцы= |старонак= |серыя=Литературные памятники |isbn= |тыраж=50000 |ref= }} * ''Шишкин В. В.'' Королевский двор и политическая борьба во Франции в XVI—XVII вв. — СПб, 2004. * ''Eliane Viennot.'' Marguerite de Valois. Histoire d’une femme. Histoire d’un mythe. Paris, 2005. * Marguerite de Valois. Correspondance. 1569—1614. Paris, 1999. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Маргарита Французская}} * {{cite web|url=http://www.vostlit.info/haupt-Dateien/index-Dateien/M.phtml?id=2053|title=Маргарыта, Валуа. Мемуары|publisher=[[Усходняя літаратура, сайт|Усходняя літаратура]]|accessdate=29 сакавіка 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/616VYbuJ3?url=http://www.vostlit.info/haupt-Dateien/index-Dateien/M.phtml?id=2053|archivedate=21 жніўня 2011|deadurl=no}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралевы і імператрыцы Францыі]] [[Катэгорыя:Жанчыны Рэнесансу]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Французскія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Мемуарысты Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад пнеўманіі]] 43j4uohiodybp8jacnne47365blnw52 0 293531 4183762 4119024 2022-08-11T20:34:33Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Клод Французская |арыгінал імя = {{lang-fr|Claude de France}}<br />{{lang-br|Klaoda Bro-C'hall}} |выява = Claude-de-France1.jpg |шырыня = 280px |апісанне выявы = <!-- подпіс пад выявай --> |герб = COA french queen Claude de France.svg |подпіс герба = Герб Клод як каралевы Францыі: справа — уласна каралеўскі герб Францыі, які належаў [[Францыск I|мужу Клод]] (у блакітным поле тры [[Геральдычная лілея|залатых лілеі]]); злева — падзелены на чатыры часткі: у першай і чацвёртай частках каралеўскі герб Францыі, у другой і трэцяй частках [[герб Брэтані]] (сярэбранае поле, усеянае [[Гарнастаевае футра, геральдыка|гарнастаевым футрам]]). |шырыня герба = 120px |пасада = [[Спіс герцагаў Брэтані|Герцагіня Брэтані]] |сцяг = Armoiries Bretagne - Arms of Brittany.svg |перыядпачатак = [[9 студзеня]] [[1514]] |перыядканец = [[20 ліпеня]] [[1524]] |папярэднік = [[Ганна Брэтонская]] |пераемнік = [[Францыск III, герцаг Брэтані|Францыск Брэтонскі]] |пасада_2 = [[Спіс каралеў Францыі|Каралева-кансорт Францыі]] |каранацыя_2 = [[10 мая]] [[1517]] |сцяг_2 = Blason France moderne.svg |перыядпачатак_2 = [[1 студзеня]] [[1515]] |перыядканец_2 = [[20 ліпеня]] [[1524]] |папярэднік_2 = [[Марыя Цюдар, каралева Францыі|Марыя Цюдар]] |пераемнік_2 = [[Элеанора Аўстрыйская]] |пасада_3 = {{iw|Спіс віконтаў, графаў і герцагаў д'Этамп|Графіня д'Этамп|fr|Liste des vicomtes, comtes puis ducs d'Étampes}} |сцяг_3 = |перыядпачатак_3 = [[9 студзеня]] [[1514]] |перыядканец_3 = [[20 ліпеня]] [[1524]] |папярэднік_3 = [[Ганна Брэтонская]] |пераемнік_3 = <small>тытул адышоў да кароны</small> |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |пахавана = |род = |імя пры нараджэнні = |бацька = |маці = |муж = |дзеці = |веравызнанне = [[каталіцтва]] }} '''Клод Французская''' ({{lang-fr|Claude de France}}, {{lang-br|Klaoda Bro-C'hall}}; {{ДН|13|10|1499}} года, [[Рамарантэн-Лантэнэ]] — {{ДС|20|7|1524}}, {{МС|Блуа|у Блуа|}}) — дачка французскага караля [[Людовік XII|Людовіка XII]], [[Спіс герцагаў Брэтані|герцагіня Брэтані]] пасля смерці маці; першая жонка французскага караля [[Францыск I|Францыска I]]. == Раннія гады == Клод нарадзілася 13 кастрычніка 1499 года ў [[Рамарантэн-Лантэнэ]]{{sfn|Louda|1999|p=table 67}} у сям'і караля [[Людовік XII|Людовіка XII]] і яго другой жонкі [[Ганна Брэтонская|Ганны Брэтонскай]]; была старэйшым дзіцем і старэйшай дачкой з дваіх дзяцей пары. Дзяўчынка была названа ў гонар [[Клаўдзій Безансонскі|Святога Клода]], да магілы якога Ганна здзейсніла паломніцтва ў надзеі нарадзіць жывое дзіця: у двух шлюбах у каралевы Ганны было прынамсі чатырнаццаць цяжарнасцей, пры гэтым толькі двое дзяцей перажылі маленства — Клод і яе малодшая сястра [[Рэнэ Французская|Рэнэ]], якая нарадзілася ў 1510 годзе{{sfn|Robin, Larsen, Levin|2007|p=80}}. Прынцэса выхоўвалася ў строгасці, як і яе набожная маці{{sfn|Robin, Larsen, Levin|2007|p=80}}. Паколькі яе маці не мела жывых сыноў, Клод стала спадчынніцай [[герцагства Брэтань|герцагства Брэтонскага]]. Паводле [[Салічны закон|салічнага закона]] ні Клод, ні яе сястра не маглі атрымаць у спадчыну французскую карону, паколькі яна магла адысці толькі спадчынніку па мужчынскай лініі. Разам з тым, каралева Ганна, якая не жадала пакінуць дачку без брэтонскай спадчыны, пры дапамозе [[Жорж Амбуаз|кардынала Амбуаза]] вырашыла аддзяліць Брэтань ад французскай кароны. Кардынал пачаў спрэчку з П'ерам дэ Раан-Жы, маршалам Жы, які горача падтрымліваў ідэю шлюбу паміж прынцэсай і [[Францыск I|герцагам Валуа]], спадчыннікам французскай кароны, якая такім чынам захоўвала саюз Брэтані і Францыі{{sfn|Blanchard|2006|pp=299—300}}. 10 жніўня 1501 года ў Ліёне быў падпісаны шлюбны дагавор паміж двухгадовай Клод і будучым імператарам [[Карл V, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Карлам V]]; падпісантамі выступілі Франсуа Бузлейдэн (архібіскуп [[Безансон]]а), {{iw|Гіём дэ Крой||en|Guillaume de Croÿ}}, Нікалас дэ Рутэр і П'ер Леземан, усе паслы [[Філіп I Прыгожы|Філіпа I Габсбурга]], бацькі Карла. Часткай дагавора было абумоўлена атрыманне Брэтані ў спадчыну маладым прынцам, а таксама станаўленне яго наступным у лініі атрымання ў спадчыну тронаў [[Каралеўства Кастылія і Леон|Кастыліі]], [[Каралеўства Арагон|Арагона]] і [[Габсбургская манархія|Аўстрыі]] і бургундскіх уладанняў. У дадатак, {{iw|Дагавор у Блуа, 1504|дагавор у Блуа ад 1504 года|en|Treaty of Blois (1504)}} даваў Клод немалы пасаг, верагодна, на выпадак смерці Людовіка XII пры адсутнасць у яго спадчыннікаў мужчынскага полу: акрамя Брэтані, Клод атрымлівала [[Міланскае герцагства|герцагствы Мілан]] і [[Герцагства Бургундыя|Бургундыю]], [[Спіс графаў дэ Блуа|графствы Блуа]] і [[Асці]]{{ref+|Графства Асці быў часткай пасагу [[Валянціна Вісконці, герцагіня Арлеанская|Валянціны Вісконці]] (бабкі Людовіка XII), калі яна выйшла замуж за [[Людовік Арлеанскі|Людовіка Арлеанскага]] ў 1389 годзе. Клод, як старэйшае выжылае дзіця бацькі, была не толькі законнай спадчынніцай Асці, але і [[Міланскае герцагства|Міланскага герцагства]], паколькі ў шлюбным дагаворы Валянціны было абумоўлена, што пры адсутнасць спадчыннікаў мужчынскага полу яна атрымае дамініёны Вісконці.|group=к}} і тэрыторыі [[Генуэзская рэспубліка|Генуэзскай рэспублікі]], акупаваныя Францыяй{{sfn|Bottineau-Fuchs|2005|pp=67—68}}. Такім чынам, прычыны будучага суперніцтва Карла V I Францыска I былі вызначаны яшчэ да таго, як яны сталі манархамі. У 1505 годзе, быўшы сур'ёзна хворым, асцерагаючыся за сваё жыццё і не жадаючы пагражаць будучаму валадаранню свайго адзінага спадчынніка, Людовік XII разарваў заручыны дачкі і Карла V на карысць герцага Валуа. Акрамя таго, раней [[Луіза Савойская]] атрымала ад караля тайнае абяцанне, што Клод выйдзе замуж за яе сына{{sfn|Tourault|2014|p=255}}. Такім чынам, план маршала Жы, супраць якога выступала каралева Ганна, апынуўся ўхвалены самім каралём. Ганна скарысталася ўсім сваім уплывам, каб парламент у Парыжы асудзіў маршала за здраду{{sfn|Blanchard|2006|p=299}}. == Шлюб і дзеці == 9 студзеня 1514 года памерла [[Ганна Брэтонская|каралева Ганна]] і Клод стала [[Спіс герцагаў Брэтані|герцагіняй Брэтані]]; яшчэ праз чатыры месяцы, [[18 мая]], у [[Сен-Жэрмен-ан-Ле]] Клод выйшла замуж за свайго кузена [[Францыск I|Францыска]]. Гэтым саюзам Брэтань замацоўвалася за французскай каронай у выпадку, калі трэці шлюб караля [[Людовік XII|Людовіка XII]] з англійскай прынцэсай [[Марыя Цюдар, каралева Францыі|Марыяй]], заключаны 9 кастрычніка 1514 года, не прынясе доўгачаканага спадчынніка. Як б там ні было, шлюб апынуўся нядоўгім і бяздзетным: Людовік XII памёр меней, чым праз тры месяцы пасля вяселля, паводле агульнага меркавання з-за старанняў у спальні{{sfn|Guicciardini|1853|p=341}}. Францыск і Клод сталі каралём і каралевай; гэта быў трэці выпадак у гісторыі, калі герцагіня Брэтані станавілася каралевай Францыі{{ref+|Абодва папярэднія выпадкі былі звязаны з маці Клод, двойчы каранаванай Ганнай Брэтонскай — каралевай па другім і трэцім шлюбам.|group=к}}. [[Выява:Claude de France (1499-1524).jpg|thumb|Клод сярод сваіх дочак (Шарлоты, Мадлен, Маргарыты), сястры [[Рэнэ Французская|Рэнэ]] (ці памерлай дачкі Луізы) і другой жонкі Францыска [[Элеанора Аўстрыйская|Элеаноры Аўстрыйскай]]. ''Livre d'heures de Catherine de Medicis'', 1550]] год За дзевяць гадоў шлюбу Клод нарадзіла Францыску семярых дзяцей: * '''[[Луіза Французская|Луіза]]''' (19 жніўня 1515 — 21 верасня 1518) — неўзабаве пасля нараджэнне прынцэсу заручылі з [[Карл V, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Карлам I Іспанскім]], але памерла трохі старэй за тры гады. * '''[[Шарлота Французская|Шарлота]]''' (23 кастрычніка 1516 — 8 верасня 1524) — пасля смерці старэйшай сястры прынцэса была заручана з [[Карл V, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Карлам I Іспанскім]], але памерла ва ўзросце трохі старэй за восем гадоў ад [[Адзёр|дакарай]]. * '''[[Францыск III, герцаг Брэтані|Францыск]]''' (28 лютага 1518 — 10 жніўня 1536) — [[Дафін|дафін Францыі]], [[Спіс кіраўнікоў Брэтані|герцаг Брэтані]]; неўзабаве пасля нараджэння дафін быў заручаны з чатырохгадовай англійскай прынцэсай [[Марыя I, каралева Англіі|Марыяй Цюдар]], дачкой [[Генрых VIII|Генрыха VIII]] і [[Кацярына Арагонская|Кацярыны Арагонскай]], але праз пару гадоў іх заручыны былі скасаваны па палітычных матывах; Францыск памёр нежанатым і бяздзетным ва ўзросце васямнаццаці гадоў па незразумелых прычынах{{ref+|Неўзабаве пасля смерці дафіна папаўзлі чуткі, што ён быў атручаны ўласным сакратаром {{iw|Себасцьяна дэ Монтэкуколі||en|Sebastiano de Montecuccoli}}{{sfn|Pavullo e il medio Frignano|1977|p=123}}. Себасцьяна даставілі на суд [[Кацярына Медычы|Кацярыны Медычы]], якая абвінаваціла яго ў забойстве дафіна, праплочаным [[Карл V, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Карлам V]]. Пад катаваннямі Монтэкуколі прызнаўся ва ўсім. Аднак незразумела, ці сапраўды спадчыннік быў атручаны, ці ён сканаў ад натуральных прычын, напрыклад ад [[сухоты|сухотаў]]{{sfn|Seward|1973|p=192}}.|group=к}}. * '''[[Генрых II, кароль Францыі|Генрых]]''' (31 саакавіка 1519 — 10 ліпеня 1559) —— кароль Францыі; быў жанаты з ''[[Кацярына Медычы|Кацярынай Медычы]]'', дачкой [[Ларэнца II Медычы|герцага Урбінскага]] і [[Мадлен дэ ла Тур-д'Авернь]], ад якой меў дзесецярых дзяцей; [[Клод Валуа|другая дачка]] Генрыха і Кацярыны была названа ў гонар Клод. Акрамя законных дзяцей у Генрыха было двое незаконнанароджаных сыноў і легітымізаваная [[Дыяна дэ Шатэльро|дачка]]. Памёр Генрых ад [[Сепсіс|наступстваў траўмы]], атрыманай на [[Рыцарскі турнір|турніры]] ў гонар вяселля [[Лізавета Валуа|старэйшай дачкі]] і заключэння [[Ката-Камбрэзійскі мір|Ката-Камбрэзійскага міру]]{{sfn|Baumgartner|1988|pp=247—248}}. * '''[[Мадлен Французская|Мадлен]]''' (10 жніўня 1520 — 7 ліпеня 1537) — была замужам за каралём Шатландыі '''[[Якаў V, кароль Шатландыі|Якавам V]]'''. Незадоўга да або неўзабаве пасля вяселля ў прынцэсы, якая мела слабое здароўе, былі дыягнаставаны [[сухоты]]; менеш чым праз два месяцы пасля прыбыцця ў Шатландыю, і не дажыўшы трохі больш за месяц да свайго сямнаццацігоддзя, Мадлен памерла, не пакінуўшы пасля сябе спадчыннікаў. * '''[[Карл II, герцаг Арлеанскі|Карл]]''' (22 студзеня 1522 — 9 верасня 1545) — [[Герцагі Арлеанскія|герцаг Арлеанскі]], [[Спіс графаў і герцагаў Ангулемскіх|Ангулемскі]] і [[Спіс сеньёраў і герцагаў дэ Бурбон|Бурбон]]; незадоўга да смерці прынца ад [[Чума|чумы]]{{sfn|Seward|1973|p=241}} была дасягнута дамоўленасць пра заручыны паміж ім і [[Ганна Аўстрыйская, 1528—1590|Ганнай Габсбург]], дачкой імператара [[Фердынанд I, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фердынанда I]] і [[Ганна Ягелонка, каралева Чэхіі|Ганны Ягелонкі]]. * '''[[Маргарыта Французская, герцагіня Савойская|Маргарыта]]''' (5 чэрвеня 1523 — 14 верасня 1574) — была замужам за [[Спіс графаў і герцагаў Савоі|герцагам Савоі]] '''[[Эмануіл Філіберт|Эмануілам Філібертам]]'''; Маргарыта выйшла замуж толькі ва ўзросце 36 гадоў і ў шлюбе нарадзілася толькі адно дзіця — [[Карл Эмануіл I]]. == Каралева Францыі == [[Выява:Portrait of unknown, formerly known as Claude de France (Corneille de Lyon, 1535-1540, Pushkin museum).jpg|thumb|Меркаваны партрэт Клод Французскай, маст. [[Корнель дэ Ліён]]; [[Дзяржаўны музей выяўленчых мастацтваў імя А. С. Пушкіна|Пушкінскі музей]]]] Пры двары, ужо быўшы каралевай, Клод заставалася ў цені сваёй свякрухі [[Луіза Савойская|Луізы Савойскай]] і залвіцы [[Маргарыта Наварская|Маргарыты Ангулемскай]]. Фактычна, Клод ніколі не кіравала сваім [[герцагства Брэтань|герцагствам]]; у 1515 годзе яна перадала мужу ў вечнае карыстанне кіраўніцтва сваіх дамініёнаў. У адрозненне ад [[Рэнэ Французская|малодшай сястры]], Клод не праяўляла цікавасці да матчынай спадчыны, таксама як яна не цікавілася палітыкай; каралева аддала перавагу прысвяціць сябе рэлігіі, апынуўшыся пад уплывам, як лічаць некаторыя гісторыкі, {{iw|Крыстафер Нумар з Фарлі|духоўніка|en|Christopher Numar of Forli}} яе свякрухі{{sfn|Robin, Larsen, Levin|2007|p=80}}. Пасля таго, як Францыск стаў каралём, да двара Клод далучылася [[Ганна Балейн]]. Мяркуецца, што Ганна была перакладчыцай Клод на сустрэчах з англійскімі гасцямі. У канцы 1521 года Ганна вярнулася ў Англію, дзе пазней стала каралевай-кансортам. Іншай знакамітай фрэйлінай Клод была [[Дыяна дэ Пуацье]], якая пасля стала палюбоўніцай яе сына [[Генрых II, кароль Францыі|Генрыха II]]{{sfn|Robin, Larsen, Levin|2007|p=81}}. Клод была каранавана ў [[Абацтва Сен-Дэні|абацтве Сен-Дэні]] 10 мая 1517 года кардыналам {{iw|Філіп дэ Люксембург|Філіпам дэ Люксембургам|en|Philippe de Luxembourg}}, які «[[Елеяпамазанне|памазаў]] ёй грудзі і лоб»{{sfn|Menin|1723|p=249}}. Амаль усе дзевяць гадоў шлюбу Клод правяла ў бясконцых цяжарнасцях. У яе мужа было мноства палюбоўніц, але ўсе яны былі параўнальна стрыманыя. Ва ўласнай сям'і Клод увяла строгі маральны кодэкс, ігнараваць які вырашаліся нешматлікія{{sfn|Robin, Larsen, Levin|2007|p=81}}. [[П'ер дэ Бурдэйль Брантом|Брантом]] пісаў пра Клод: {{пачатак цытаты}} Павінен сказаць, мадам Клод Французская была вельмі добрай і вельмі міласэрнай, была мілая з усімі і ніколі не выказвала незадавальненні ні пры двары, ні ў яе дамініёнах. Яе глыбока кахаў кароль Людовік і каралева Ганна, бацька і маці, і яна заўсёды была добрай дачкой для іх; пасля таго, як кароль прыняў міравую герцага Міланскага, ён назваў і абвясціў Клод у парыжскім парламенце герцагіняй двух найпрыгажэйшых герцагстваў хрысціянскага свету, Мілана і Брэтані, аднаго ад бацькі і іншага ад маці. Што за спадчынніца! Калі дазволіце. Абое герцагствы далучыліся ў імя ўсяго добрага да нашага цудоўнага каралеўства.<ref name="Brantome">{{cite book |last=Brantôme |first= |date=entre 1590 et 1614 |title=Vie de Claude de France |url=http://www.corpusetampois.com/che-16-brantome-claudedefrance1.html |location= |publisher= |page= |isbn=}}</ref> {{oq|fr|Il faut parler de madame Claude de France, qui fust très bonne et très charitable, et fort douce à tout le monde, et ne fist jamais desplaisir ny mal à aucun de sa court ny de son royaume. Elle fust aussy fort aymée du roy Louys, et de la royne Anne, ses pere & mere, et estoit leur bonne fille et la bien-aymée, comme ilz luy monstrarent bien; car amprès que le roy fust paisible duc de Milan, ilz la firent déclarer et proclamer en sa court de parlement de Paris, à huys ouverts, duchesse des deux plus belles duchez de la chrestienté, qui estoient Milan et Bretaigne, l’une venant du pere et l’autre de la mere. Quelle heritiere! s’il vous plaist. Ces deux duchez joinctes ensemble eussent bien faict un beau royaume.}} {{канец цытаты}} Пешка шматлікіх дынастычных манеўраў, Клод была невысокага росту і пакутавала на [[скаліёз]], які зрабіў яе спіну гарбаватай, у той час як яе муж быў «вялікі і атлетычны». Множныя паслядоўныя цяжарнасці зрабілі яе цела пухлым, што стала прычынай насмешак пры двары. Замежныя паслы адзначалі яе «поўнасць», кульгавасць, [[касавокасць]], якое закранула яе левае вока, яе невялікі памер і пачварнасць, але і прызнавалі за ёй добрай якасці{{sfn|Georis|1998|p=20}}. Аднак, пры двары пасля смерці бацькоў Клод не любілі. Брантом пісаў, што Францыск «заразіў Клод [[сіфіліс]]ам, што несумнеўна скараціла яе дні. А мадам рэгентка [Луіза Савойская] увесь час здзекавалася над ёй…»<ref name="Brantome" /> Францыск жа тым часам знаходзіўся пад уплывам сваёй усюдыіснай фаварыткі [[Франсуаза дэ Фуа Шатабрыян|Франсуазы дэ Фуа]]. == Смерць == [[Выява:GrabFranz I Claude von Frankreich.jpg|thumb|Магіла Францыска і Клод у абацтве Сен-Дэні]] Клод памерла 20 ліпеня 1524 года ў [[замак Блуа|шато Блуа]] ва ўзросце 24 гадоў. Прычына яе смерці стала прычынай спрэчкі паміж гісторыкамі: у той час, як некаторыя сцвярджалі, што Клод памерла ў родах ці з-за выкідка{{ref+|Некаторыя гісторыкі лічаць, што ў Клод і Францыска было восьмае дзіця, сын Філіп, які памёр у 1525 годзе, чыё нараджэнне стала прычынай смерці яго маці<ref>{{cite web |url=http://www.histoireeurope.fr/RechercheLocution.php?Locutions=Fran%E7ois+de+Valois |title=François de Valois |publisher=Histoire de l'Europe |accessdate=2015-09-29 |lang=fr}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.heraldique-europeenne.org/Genealogies/Genealogie_Capetienne/Valois_Angouleme.htm |title=Maison de Valois-Angoulême |publisher=heraldique-europeenne.org |accessdate=2015-09-29 |lang=fr |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190627124101/http://www.heraldique-europeenne.org/Genealogies/Genealogie_Capetienne/Valois_Angouleme.htm |archivedate=27 чэрвеня 2019 |deadurl=yes }}</ref>. Аднак, іншыя гісторыкі аспрэчваюць яго існаванне.|group=к}}; іншыя лічылі, што яна памерла ад знясілення з-за шматлікіх цяжарнасцей{{sfn|Robin, Larsen, Levin|2007|p=80}} ці перанесеных касцявых сухот (як і яе маці); і нарэшце, некаторыя лічылі, што Клод памерла ад сіфілісу, якім яе заразіў муж{{sfn|Hackett|1935|p=234}}. Клод была пахавана ў абацтве Сен-Дэні{{sfn|Robin, Larsen, Levin|2007|p=80}}. Пасля смерці Клод герцагства Брэтань атрымаў у спадчыну спачатку яе старэйшы сын, [[дафін]] [[Францыск III, герцаг Брэтані|Францыск]] (апекуном стаў удавец Клод), а пасля яго смерці іншы сын — дафін [[Генрых II, кароль Францыі|Генрых]], які пасля смерці бацькі стаў каралём{{sfn|Thevet|2009|pp=24—25}}. Праз некалькі гадоў пасля смерці Клод Францыск ажаніўся ў другі раз: яго выбранніцай стала [[Элеанора Аўстрыйская]], сястра імператара [[Карл V, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Карла V]]. == Спадчына == === Малітоўнік каралевы Клод === [[Выява:Master of Claude de France - Prayer Book of Queen Claude de France - Google Art Project.jpg|thumb|left|Старонка з малітоўніка Клод]] {{iw|Малітоўнік Клод Французскай||en|L'Abécédaire de Claude de France}} — малюсенькі, упрыгожаны каштоўнасцямі рукапісны малітоўнік, зроблены для Клод прыблізна ў год яе каранацыі. Яе герб з'яўляецца на трох розных лістах. Кніга багата ілюстравана: граніцы кожнага ліста ўпрыгожаны 132 сцэнамі з жыцця [[Ісус Хрыстос|Хрыста]], [[Багародзіца|Дзевы Марыі]] і іншых святых. Гэты малітоўнік і часаслоў Клод былі распісаны майстрам, які пасля працы над гэтымі кнігамі атрымаў мянушку ''майстар Клод Французскай''. Малітоўнік быў падораны [[Бібліятэка і музей Моргана|бібліятэцы і музею Моргана]] ў 2008 годзе ўдавой Аляксандра Поля Розенберга ў памяць пра нябожчыка<ref>{{cite web |url=http://www.themorgan.org/collection/Prayer-Book-of-Claude-de-France |title=The Prayer Book of Claude de France |publisher=The Morgan Library & Museum |accessdate=2015-09-29 |lang=en}}</ref>. === Рэнклод === Імем Клод названы гатунак сліў — «[[рэнклод]]», літаральна які азначае ''каралева Клод''<ref>{{cite book |last=Brewer |first=E. Cobham |date= |title=Dictionary of Phrase and Fable |url=http://www.bartleby.com/81/7604.html |location= |publisher= |page= |isbn=}}</ref>. == У культуры == «Добрая каралева Клод» з'яўляецца ў рамане {{iw|Робін Максвел, пісьменніца|Робін Максвел|en|Robin Maxwell (author)}} ''Мадмуазель Балейн'' (2007)<ref>{{cite book|author=Robin Maxwell|title=Mademoiselle Boleyn|url=https://books.google.ru/books?id=5-iAh7bgHS4C&dq=isbn:9780451222091&hl=ru&sa=X&redir_esc=y|date=2007|publisher=New American Library|isbn=0451222091, 9780451222091|allpages=255}}</ref>. Клод з'яўляецца ў трох эпізодах першага сезона брытанска-ірландска-канадскага гістарычнага тэлесерыяла «[[Цюдары, тэлесерыял|Цюдары]]»; роля каралевы выканала {{iw|Габрыэла Райт||en|Gabriella Wright}}<ref>{{imdb title|id=1720237|title=Gabriella Wright}}</ref>. == Каментарыі == {{заўвагі|group=к}} == Зноскі== {{заўвагі|3}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар=Baumgartner, Frederic J. |загаловак=Henry II, King of France 1547-1559 |адказны= |спасылка=https://books.google.ru/books?id=t8VnAAAAMAAJ&dq=Henri+II:+King+of+France,+1547-1559&hl=ru&sa=X&ved=0CB0Q6AEwAGoVChMI-tqQx-aSyAIV445yCh1Vmw9w |месца= |выдавецтва=Duke University Press |год=1988 |том= |allpages=358 |pages=247—248 |isbn= |ref=Baumgartner }} * {{кніга |аўтар=Blanchard, Joël |загаловак=Philippe de Commynes |адказны= |спасылка=https://books.google.ru/books?id=gD1KPgAACAAJ&dq=Joël+Blanchard:+Philippe+de+Commynes&hl=ru&sa=X&ved=0CDAQ6AEwA2oVChMIj5jGzZ2ayAIVBY9yCh2dPgKt |месца= |выдавецтва=Le Grand livre du mois |год=2006 |том= |allpages=584 |pages=299—300 |isbn=2286020418, 9782286020415 |ref=Blanchard }} * {{кніга |аўтар=Bottineau-Fuchs, Yves |загаловак=Georges 1er d'Amboise 1460-1510: Un prélat normand de la Renaissance |адказны= |спасылка=https://books.google.ru/books?id=b6jKlnzOzUcC&printsec=frontcover&dq=Georges+Ier+d%27Amboise+(1460-1510):+un+prélat+normand+de+la+Renaissance&hl=ru&sa=X&ved=0CBsQ6AEwAGoVChMIuvDmvKmayAIVJfNyCh3xmwHu#v=onepage&q=Georges%20Ier%20d'Amboise%20(1460-1510)%3A%20un%20pr%C3%A9lat%20normand%20de%20la%20Renaissance&f=false |месца= |выдавецтва=Editions PTC |год=2005 |том= |allpages=158 |pages=67—68 |isbn=2906258903, 9782906258907 |ref=Bottineau-Fuchs }} * {{кніга |аўтар=Géoris, Michel |загаловак=François Ier: le magnifique |адказны= |спасылка=https://books.google.ru/books?id=d9zkAAAAMAAJ&q=François+Ier.+Le+Magnifique&dq=François+Ier.+Le+Magnifique&hl=ru&sa=X&ved=0CBsQ6AEwAGoVChMI_8Xlrt-cyAIVyf9yCh2ynQnc |месца= |выдавецтва=Editions France-Empire |год=1998 |том= |allpages=188 |pages=20 |isbn=270480852X, 9782704808526 |ref=Géoris }} * {{кніга |аўтар=Guicciardini, Francesco |загаловак=Storia d'Italia |адказны= |спасылка=https://books.google.ru/books?id=skn0A_wtkFYC&pg=PA129&dq=Francesco+Guicciardini:+Storia+d%27Italia,+Lib.+XII,+cap.+9.&hl=ru&sa=X&ved=0CCEQ6AEwAWoVChMIqP-V2bCayAIVAXxyCh2kvAYu#v=onepage&q=Luigi%20XII&f=false |месца= |выдавецтва= |год=1853 |том= |allpages=373 |pages=341 |isbn= |ref=Guicciardini }} * {{кніга |аўтар=Hackett, Francis |загаловак=Francis the First |адказны= |спасылка=https://books.google.ru/books?id=3ziyAAAAIAAJ&dq=editions:1c5zDuyHeYkC&hl=ru |месца= |выдавецтва=Doubleday, Doran & Company, Incorporated |год=1935 |том= |allpages=446 |pages=234 |isbn=2262043698, 9782262043698 |ref=Hackett }} * {{кніга |аўтар=Louda, Jiří |загаловак=Lines of Succession: Heraldry of the Royal Families of Europe |адказны=Michael Maclagan |спасылка=https://books.google.ru/books?id=NzY_PgAACAAJ&dq=editions:3BG4Be8TGiwC&hl=ru&sa=X&ved=0CCkQ6AEwAmoVChMI_7nWkI-ayAIVidwsCh3GYAVR |месца= |выдавецтва=Little, Brown Book Group Limited |год=1999 |том= |allpages=308 |pages= |isbn=0316848204, 9780316848206 |ref=Louda }} * {{кніга |аўтар=Menin,, Nicolas |загаловак=An Historical and Chronological Treatise of the Anointing and Coronation of the Kings and Queens of France, from Clovis I to the Present King, and of All the Sovereign Princes of Europe |адказны= |спасылка=https://books.google.com.pe/books?id=GHQaAAAAYAAJ&pg=PA249&lpg=PA249&dq=claude+of+france+coronation#v=onepage&q=claude%20of%20france%20coronation&f=false |месца= |выдавецтва=W. Mears |год=1723 |том= |allpages=332 |pages=249 |isbn= |ref=Menin }} * {{кніга |аўтар=Robin, Diana Maury; Larsen, Anne R.; Levin, Carole |загаловак=Encyclopedia of Women in the Renaissance: Italy, France, and England |адказны=Michael Maclagan |спасылка=https://books.google.ru/books?id=OQ8mdTjxungC&pg=PA80&dq=Claude+of+France&hl=ru&sa=X&ved=0CCoQ6AEwAmoVChMItfDfvpCayAIVyhYsCh3iyQ5U#v=onepage&q=Claude%20of%20France&f=false |месца= |выдавецтва=ABC-CLIO |год=2007 |том= |allpages=459 |pages=80—81 |isbn=1851097724, 9781851097722 |ref=Robin, Larsen, Levin }} * {{кніга |аўтар=Seward, Desmond |загаловак=Prince of the Renaissance: The Life of François I |адказны= |спасылка=https://books.google.ru/books?hl=ru&id=Ro9ZAAAAYAAJ&dq=isbn%3A0351182349&focus=searchwithinvolume&q=tuberculosis |месца= |выдавецтва=Cardinal |год=1973 |том= |allpages=264 |pages=192 |isbn=0351182349, 9780351182341 |ref=Seward }} * {{кніга |аўтар=Thevet, André |загаловак=Portraits from the French Renaissance and the Wars of Religion |адказны= |спасылка=https://books.google.ru/books?id=-MWPgP8uMu4C&printsec=frontcover&dq=editions:rvKof0xYIHUC&hl=ru&sa=X&ved=0CCIQ6AEwAWoVChMIvJjs4u-cyAIVYc9yCh1LyQoc#v=onepage&q&f=false |месца= |выдавецтва=Truman State University Press |год=2009 |том= |allpages=248 |pages=24—25 |isbn=193550360X, 9781935503606 |ref=Thevet }} * {{кніга |аўтар=Tourault, Philippe |загаловак=Anne de Bretagne |адказны= |спасылка=https://books.google.ru/books?id=kahEngEACAAJ&dq=Philippe+Tourault:+Anne+de+Bretagne&hl=ru&sa=X&ved=0CCMQ6AEwAGoVChMIxfjGxKyayAIVxF0sCh0UeQTK |месца= |выдавецтва=Perrin |год=2014 |том= |allpages=317 |pages=255 |isbn=2262043698, 9782262043698 |ref=Tourault }} * {{кніга |аўтар=Deputazione di storia patria per le antiche provincie modenesi |загаловак=Pavullo e il medio Frignano |адказны= |спасылка=https://books.google.ru/books?hl=ru&id=_UwbAQAAMAAJ&dq=Sebastiano+de+Montecuccoli&focus=searchwithinvolume&q=Sebastiano |месца= |выдавецтва=Aedes Muratoriana |год=1977 |том= |allpages=216 |pages=123 |isbn= |ref=Pavullo e il medio Frignano }} == Спасылкі == {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Французскія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Графы д’Этамп]] [[Катэгорыя:Герцагі брэтанскія]] [[Катэгорыя:Французскія герцагіні]] [[Катэгорыя:Каралевы і імператрыцы Францыі]] 5k1lpp5onfpyqdan0vxamlnfgqe91ai 0 293627 4183814 3479427 2022-08-11T20:41:02Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} [[Выява:Braunschweig Dom Grabmal Mathilde Plantagenet Kopf (2011).JPG|thumb|Скульптурная выява Мацільды ў [[Браўншвайгскі сабор|Браўншвайгскім саборы]]]] '''Мацільда Плантагенет''' ({{lang-de|Mathilde Plantagenet}}, {{lang-en|Matilda of England}}; {{ДН|||1156}}, {{МН|Віндзарскі замак|у Віндзары}} — {{ДС|28|6|1189}}, {{МС|Браўншвайг}}) — прадстаўніца англійскай дынастыі [[Плантагенеты|Плантагенетаў]], герцагіня Баварыі і Саксоніі, другая жонка [[Генрых Леў|Генрыха Льва]], магутнага манарха з дынастыі [[Вельфы|Вельфаў]]. Дачка караля Англіі [[Генрых II Плантагенет|Генрыха II]] і каралевы [[Аліенора Аквітанская|Аліеноры Аквітанскай]], сястра каралёў Англіі [[Рычард Львінае Сэрца|Рычарда I Львінае Сэрца]] і [[Іаан Беззямельны|Іаана Беззямельнага]]. Пахавана з мужам у [[Браўншвайгскі сабор|Браўншвайгскім саборы]]. == Нашчадкі == * [[Генрых V, пфальцграф Рэйнскі]] * [[Атон IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Атон IV Браўншвайгскі]] * [[Вільгельм, герцаг Люнебурга]] * Мацільда (Рыхенза) {{зноскі}} == Літаратура == * Ludwig Holzfurtner: Mathilde. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 16, Duncker & Humblot, Berlin 1990, S. 378. * Timothy Reuter/Kate Norgate: Matilda. In: Oxford Dictionary of National Biography. Band 37, 2004, S. 331—332. == Спасылкі == {{commonscat-inline|Matilda of England|Мацільда Плантагенет}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Браўншвайгскім саборы]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Англіі]] c4pf9vs4cew7hb213a7i5xawu6mqxf5 0 293646 4183680 3758577 2022-08-11T20:26:15Z Artsiom91Bot 51617 /* Сям’я */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Конрад Швабскі''' ({{lang-de|Konrad der Staufer}}; каля [[1135]] — {{Дата смерці|9|11|1195}}) — [[пфальцграф Рэйнскі]] ў [[1156]]—[[1195 ]] гадах, з дынастыі [[Гогенштаўфены|Гогенштаўфенаў]]. Сын [[Фрыдрых II, герцаг Швабіі|Фрыдрыха Аднавокага]], герцага Швабіі і яго другой жонкі [[Агнэс Саарбрукенская|Агнэс Саарбрукенскай]]. У яго быў [[адзінакроўны брат]] [[Фрыдрых I Барбароса]], імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі. У [[1156]] годзе імператар Фрыдрых I Барбароса перадаў Конраду ва ўладанне [[Курпфальц|Пфальцграфства Рэйнскае]] і прызначыў яго [[фогт]]ам [[Абацтва Шонау, Одэнвальд|манастыра Шонау]] ў [[Одэнвальд]]зе. Пры Конрадзе [[Гайдэльберг]] (каля якога знаходзіўся манастыр) пачаў развівацца як горад. Ад шлюбу з Ірмінгард Хенебергскай Конрад атрымаў ва ўладанне [[Лоршскі манастыр]]. == Сям’я == Конрад быў жанаты першым шлюбам на дачцы Готфрыда I, графа [[Шпонгайм]]а, якая памерла каля [[1160]] года. Іх адзіны сын памёр каля [[1188]] года. Каля 1160 года Конрад ажаніўся з Ірмінгард (пам. [[1197]]), дачкой Бертольда I, графа [[Хенеберг]]а. Дзеці: * '''Фрыдрых''' (пам. [[1189]]); * '''Конрад''' (пам. [[1186]]); * '''[[Агнэс фон Гогенштаўфен, пфальцграфіня Рэйнская|Агнэс]]''' (1176 — 9/10 мая 1204); муж: са снежня 1193/студзеня 1193 '''[[Генрых V, пфальцграф Рэйнскі|Генрых V ''Старэйшы'']]''', [[пфальцграф Рэйнскі]] ў 1195—1212 гадах, [[герцаг Браўншвайг-Люнебурга]] з 1213 года. Конрад і абедзве яго жонкі былі пахаваны ў манастыры Шонау. Сыны Конрада не выжылі, і ўсе ўладанні перайшлі да яго дачкі Агнэс і яе мужа Генрыха Вельфа, які стаў пфальцграфам пад імем Генрых V. {{зноскі}} {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік=[[Герман III Штахлекскі]] | спіс=[[Пфальцграф Рэйнскі]] | пераемнік=[[Генрых V, пфальцграф Рэйнскі|Генрых V Вельф]]|гады=[[1156]]—[[1195]]}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1130-я гады]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Пфальцграфы Рэйнскія]] 0khb6u0g4n4yyf6029d9w3fdb5dm9cm 0 293647 4183688 4028631 2022-08-11T20:26:49Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} {{Значэнні|Фрыдрых II}} '''Фрыдрых II Аднавокі''' ({{lang-de|Friedrich II der Einäugige}}; {{Дата нараджэння|||1090}} — {{Дата смерці|6|4|1147}}, [[Альцай]]) — [[Герцагства Швабія|герцаг Швабіі]] з 1105 года. Старэйшы сын [[Фрыдрых I, герцаг Швабіі|Фрыдрыха I]], першага герцага Швабіі з роду [[Гогенштаўфены|Гогенштаўфенаў]], і [[Агнэса фон Вайблінген|Агнэсы фон Вайблінген]] (1072—24 верасня 1143), дачкі імператара [[Генрых IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха IV]]. == Біяграфія == Атрымаўшы Швабію пасля смерці бацькі, Фрыдрых II быў верным саюзнікам свайго дзядзькі, імператара [[Генрых V, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха V]]. Калі апошні адправіўся ў [[1116]] годзе ў Італію, браты Фрыдрых і [[Конрад III|Конрад]], герцаг [[Франконія|Франконіі]], сталі намеснікамі Германіі (1116—1118) і ўзначалілі барацьбу з паўсталымі князямі. За гэта Фрыдрых быў на [[сінод]]зе ў Кёльне ў [[1118]] годзе адлучаны ад царквы. Пасля смерці Генрыха V Фрыдрых з'яўляўся галоўным прэтэндэнтам на імператарскую карону, але дзякуючы намаганням Адальберта, [[архібіскуп майнцкі|архібіскупа майнцкага]], каралём [[30 жніўня]] [[1125]] года быў абраны супернік Фрыдрыха, [[Лотар II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Лотар]], герцаг саксонскі. Фрыдрых спачатку прызнаў новаабранага караля. Аднак калі апошні запатрабаваў аддзяліць радавыя ўладанні Генрыха V, спадчыннікамі якіх былі Штаўфены, ад імперскіх, і вярнуць апошнія кароне, Фрыдрых адмовіўся. На страсбургскім сейме ў снежні [[1125]] года Фрыдрых быў абвешчаны мяцежнікам. У адказ Фрыдрых умацаваў свае гарады і крэпасці на Рэйне, у Эльзасе і ў Швабіі і ўступіў з Лотарам у барацьбу. Ён вызваліў у [[1127]] годзе Нюрнберг, абложаны каралём, а ў [[1128]] годзе заняў Шпаер (на Рэйне). У [[1129]] годзе [[швагер]] і былы саюзнік Фрыдрыха, герцаг баварскі [[Генрых Горды]], паспрабаваў зманам захапіць яго ў палон і выдаць Лотару, але гэты план не ўдаўся. Падчас войнаў у Германіі Фрыдрых страціў адно вока, што, па нямецкіх звычаях, пазбаўляла яго правы быць абраным каралём. Таму галоўным прэтэндэнтам на карону ад [[Гогенштаўфены|Штаўфенаў]] стаў Конрад, якога [[18 снежня]] [[1127]] года швабскія і франконскія князі абралі каралём Германіі. Урэшце, аднак, поспех перайшоў на бок праціўнікаў Фрыдрыха. Лотар захапіў у [[1129]] годзе [[Шпаер]], у [[1130]] — [[Нюрнберг]] (год) і ў [[1131]] — ўвесь [[Эльзас]]. Спробы Конрада ў 1128—1130 гг. замацавацца ў Італіі таксама былі беспаспяховымі. У [[1134]] год Лотар і Генрых Горды адначасова пачалі новы наступ, падчас якога быў узяты [[Ульм]]. У кастрычніку [[1134]] года Фрыдрых вымушаны быў саступіць і на бамбергскім сейме ў [[1135]] годзе пакляўся ў вернасці Лотару, пасля чаго яму былі пацверджаны ўсе ўладанні і тытулы. У тым жа годзе скарыўся Лотару і Конрад. Пасля смерці Лотара ([[1137]] год) новым каралём Германіі быў абраны [[Конрад III|Конрад]]. Фрыдрых падтрымліваў брата ў барацьбе з [[Вельфы|Вельфамі]], якая доўжылася амаль усё кіраванне Конрада. Фрыдрых памёр у [[Альцай|Альцаі]] ў [[1147]] годзе. Яго старэйшы сын [[Фрыдрых Барбароса]] атрымаў у спадчыну герцагства Швабію, а ў 1152 годзе пасля смерці Конрада быў абраны каралём Германіі. == Жонкі і дзеці == Першая жонка: з каля 1120 Юдыт (пам. 22 лютага 1130 ці 1131), дачка [[Генрых IX, герцаг Баварыі|Генрыха IX Чорнага]], герцага Баварыі Дзеці: * [[Фрыдрых Барбароса]] (1122—1190), імператар [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] * Берта (1123—1195), з каля 1138 замужам за [[Маціяс I, герцаг Латарынгіі|Маціясам I]], герцагам [[Латарынгія|Латарынгіі]] (1139—1176), у 1188—1194 рэгентка Латарынгіі Другая жонка: з каля 1135 Агнэса (пам. пасля 1147), дачка Фрыдрыха I, графа [[Саарбрукен]]а Дзеці: * [[Конрад, пфальцграф|Конрад]] (каля 1134—8 лістапада 1195), [[пфальцграф Рэйнскі]] (1156—1195) * Юдыт (каля 1135—7 ліпеня 1191), замужам з 1150 за [[Людвіг II Жалезны, ландграф Цюрынгіі|Людвігам II Жалезным]], ландграфам [[Цюрынгія|Цюрынгіі]] (1140—1172) {{зноскі}} == Літаратура == * {{артыкул|аўтар=Waldecker Christoph.|загаловак=Friedrich II., Herzog von Schwaben|спасылка=http://www.bautz.de/bbkl/f/friedrich_v_schwaben.shtml|выданне=Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexicon (BBK), Band XXV|год=2005|pages=447—458}} * Otto of Freising ([[Атон Фрайзінгскі]]), The Two Cities: A Chronicle of Universal History to the Year 1146. — Columbia University Press, 2002. ISBN 0231126018 * Lexikon der Deutschen Geschichte, Stuttgart: Kröner, 1998 * {{кніга|аўтар=Балакин В. Д.|загаловак=Фридрих Барбаросса|месца={{М}}|выдавецтва=Молодая Гвардия|год=2001|isbn=5-235-02404-4}} == Спасылкі == * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/staufer/familie_herzog_friedrichs_2/friedrich_2_herzog_von_schwaben_1147_staufer/friedrich_2_herzog_von_schwaben_+_1147.html |title = Friedrich II. Herzog von Schwaben |publisher = Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2011-12-13 |lang = de |description = |deadlink = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070930225850/http://www.genealogie-mittelalter.de/staufer/familie_herzog_friedrichs_2/friedrich_2_herzog_von_schwaben_1147_staufer/friedrich_2_herzog_von_schwaben_+_1147.html |archivedate = 30 верасня 2007 |deadurl = no }} {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Папярэднік <br />'''[[Фрыдрых I, герцаг Швабіі|Фрыдрых I]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| '''[[Спіс кіраўнікоў Швабіі|герцаг Швабіі]]''' <br />[[1105]]—[[1147]] | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Пераемнік<br />'''[[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрых III]]''' |} {{ЭСБЕ}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Германіі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Альцаі]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Герцагі швабскія]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] monj4uadt0c7o7rqoy6melgl1yq1pm3 0 305882 4183609 3727282 2022-08-11T20:18:37Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэнні|Барбара (значэнні)}} {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Барбара Брандэнбургская''' ({{lang-de|Barbara von Brandenburg}}; {{ДН|30|5|1464}}, {{МН|Ансбах}} — {{ДС|4|9|1515}}, {{МС|Ансбах}}) — каралева Чэхіі і Венгрыі. Барбара была дачкой брандэнбургскага курфюрста [[Альбрэхт III, курфюрст Брандэнбурга|Альбрэхта III]] ад другога шлюбу з [[Ганна Саксонская, 1437—1512|Ганнай Саксонскай]]. [[11 кастрычніка]] [[1472]] года ва ўзросце 8 гадоў Барбара была выдадзена замуж у Берліне за [[Генрых XI Глагоўскі|Генрыха XI Глагоўскага]], які быў старэйшы за яе на 30 гадоў. Праз чатыры гады Генрых сканаў, дзяцей у пары не было. У тым жа годзе Барбара выйшла замуж у другі раз, за чэшскага караля [[Уласла II|Уладзіслава II]]. Вяселле па даверанасці адбылося ў [[Франкфурт-на-Майне|Франкфурце]], Уладзіслаў разлічваў пасродкам гэтага шлюбу атрымаць [[Глагоўскае княства]]. Аднак гэтага не атрымалася, і Уладзіслаў, страціўшы цікавасць да шлюбу, стаў будаваць новыя планы па жаніцьбе. [[25 красавіка]] 1492 года Барбара вызваліла Уладзіслава ад усіх абавязацельстваў шлюбу і напісала ў Рым з просьбай пра развод. Уладзіслаў, які лічыў сябе свабодным, ажаніўся з [[Беатрыса Арагонская|Беатрысай Арагонскай]] (удавой венгерскага караля [[Мацьяш I, кароль Венгрыі|Мацьяша Хуньядзі]]), а Барбара хацела выйсці замуж за нейкага Конрада фон Хейдэка. Аднак браты Барбары, не жадаючы дапусціць гэтага шлюбу, пасадзілі яе ў [[Крэпасць Пласенбург|Пласенбург]], дзе яна і правяла шмат гадоў у няволі. У 1493 годзе Рымскі Папа прызначыў камісію для расследавання акалічнасцей другой жаніцьбы Уладзіслава. 7 красавіка 1500 года Папа [[Аляксандр VI]] абвясціў шлюб Уладзіслава і Беатрысы незаконным. Пахавана ў [[Хайльсбранскі манастыр|Хайльсбранскім манастыры]] пад [[Ансбах]]ам. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Каралевы Венгрыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі кіраўнікоў Чэхіі]] [[Катэгорыя:Каралевы венгерскія]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Хайльсбранскім манастыры]] m2gc6mh8rh3r1157o1gzruuue4obw9u 0 306155 4183589 3197154 2022-08-11T20:17:10Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Замак |Тып = |Беларуская назва = Замак Гогенцолерн |Арыгінальная назва = ''[[нямецкая мова|ням.]]'' Burg Hohenzollern |Выява = Burg Hohenzollern ak.jpg |Шырыня выявы = 350px |Сучасны статус = замак |Краіна = Германія |Назва месцазнаходжання = [[Федэральная зямля]] [[Бадэн-Вюртэмберг]] |Месцазнаходжанне = Вяршына гары |Шырата = 48/19/23.50/N |Даўгата = 8/58/03.80/E |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = 1000—1267 — першая крэпасць <br/> 1850—1867 — сучаснае будаўніцтва |Пачатак будаўніцтва = [[1850]] год |Заканчэнне будаўніцтва = [[1867]] год |Сучасны стан = музей |Сайт = http://www.burg-hohenzollern.com/startpage.html |Commons = Burg Hohenzollern }} '''Замак Гогенцолерн''' ({{lang-de|Burg Hohenzollern}}) — радавы замак нямецкай княскай дынастыі [[Гогенцолерны|Гогенцолернаў]]. Размешчаны замак на паўднёвым захадзе Германіі, у федэральнай зямлі Бадэн-Вюртэберг, прыкладна ў 25 км на поўдзень ад Тубінгену. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Замкі Германіі]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] 9ar0pb1eszhiylvx6x3sfpyuipfwk04 0 308317 4183301 3983001 2022-08-11T12:43:52Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Гл. таксама */ wikitext text/x-wiki {{Картка ўніверсітэта |назва = Мінская вышэйшая партыйная школа |скарачэнне = ВПШ (Мінск) |эмблема = |выява = Высшая партийная школа.jpg |арыгінал = |міжназва = |ранейшае = |дэвіз = |заснаваны = 1956 |зачынены = 1991 |рэарганізаваны = |год рэарганізацыі = |тып = |найменне пасады = |піб пасады = |прэзідэнт = |навуковы кіраўнік = |рэктар = |студэнты = |замежныя студэнты = |спецыялітэт = |бакалаўрыят = |магістратура = |аспірантура = |дактарантура = |дактары = |прафесары = |выкладчыкі = |размяшчэнне = [[Мінск]], [[Вуліца Карла Маркса, Мінск|вул. Карла Маркса]], 31 |метро = |кампус = |адрас = |сайт = |узнагароды = |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 53|lat_sec = 56 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 33|lon_sec = 33 |CoordScale = |edu_region = |карта = Беларусь Мінск Цэнтр |Commons = |Commons-text = }} '''Мінская вышэйшая партыйная школа''' — [[вышэйшая навучальная ўстанова]] ў [[Мінск]]у, якая займалася падрыхтоўкай і перападрыхтоўкай партыйных, савецкіх і [[камсамол]]ьскіх працаўнікоў, працаўнікоў [[друк]]у, [[радыё]] і [[тэлебачанне|тэлебачання]]. Размяшчалася ў [[Будынак былой Мінскай партыйнай школы|будынку па вуліцы Карла Маркса]], 31. == Гісторыя == З 26 верасня 1944 г. працавала Рэспубліканская партыйная школа пры ЦК КПБ, якая мела аддзяленні арганізацыйна-партыйнай работы, журналістыкі, да 1951 года — камсамольскай работы. Тэрмін навучання 2 гады, з 1953 года — 3 гады. У 1956 годзе Рэспубліканская партыйная школа пры ЦК КПБ пераўтворана ў Мінскую вышэйшую партыйную школу, якая вяла падрыхтоўку і перападрыхтоўку партыйных і савецкіх работнікаў, работнікаў [[друк]]у, [[радыё]], [[тэлебачанне|тэлебачання]]. Тэрмін навучаіння 4 гады; у 1962 г. адкрыта аддзяленне з двухгадовым тэрмінам навучання для асоб з [[вышэйшая адукацыя|вышэйшай адукацыяй]]. На базе вышэйшай партыйпай школы працавалі курсы павышэння кваліфікацыі партыйных і савецкіх работнікаў, курсы старшынь і сакратароў сельсаветаў, Рэспубліканская камсамольская школа<ref name="ЗП"/>. Сярод пастаянных навучальных дысцыплін, у школе важнае месца адводзілася выкладанню [[Эканоміка|эканамічных навук]], асабліва ў вобласці палітэканоміі, эканомікі [[прамысловасць|прамысловасці]] і [[Сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]], кіравання і [[эканоміка СССР|эканомікі СССР]]. Гэтыя дысцыпліны выкладаліся ў адпаведнасці з устаноўкамі, уласцівымі партыйнай адукацыі, указаннямі [[КПСС]] і [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КПБ]]. У 1988 годзе на 10 кафедрах вышэйшай партшколы выкладалі 95 педагогаў, у т. л. 11 [[Доктар навук|дактароў]] і 76 [[Кандыдат навук|кандыдатаў навук]]<ref name="ЗП">{{крыніцы/ЗП|Мінск|209|Будынак Мінскай вышэйшай партыйнай школы|[[М. Б. Батвіннік]], [[А. Л. Міцянін]]}}</ref>. У [[1991]] годзе праца школы спынена ў сувязі з забаронай [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] дзейнасці [[КПСС]]-[[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КПБ]] на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]]. У цяперашні час у будынку былой Мінскай вышэйшай партыйнай школы размяшчаюцца [[філалагічны факультэт БДУ|філалагічны]] і [[Эканамічны факультэт БДУ|эканамічны]] факультэты БДУ. == Рэктары == * [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] (1968—1985) == Гл. таксама == * [[:Катэгорыя:Выкладчыкі Мінскай вышэйшай партыйнай школы]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/БелСЭ|7}} * [https://fk.archives.gov.by/fond/69659/ Государственное учреждение "Национальный архив Республики Беларусь" - Фонд 580 - Институт политологии и социального управления КПБ, г. Минск] {{ВНУ Беларусі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мінская вышэйшая партыйная школа}} [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы Мінска]] [[Катэгорыя:1956 год у Мінску]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1991 годзе]] [[Катэгорыя:Мінская вышэйшая партыйная школа| ]] hj7mrct8e9pfkvmnna4h601azs3c2uh 0 308737 4183475 4118642 2022-08-11T18:21:40Z Aliaksandr y 31970 /* Дыскаграфія */ wikitext text/x-wiki {{Музычны калектыў | Назва = NAVIBAND | Подпіс = | Ключ = | Лога = | Шырыня_лога = | Фота = Eurovision Song Contest 2017, Semi Final 2 Rehearsals. Photo 252.jpg | Апісанне_фота = | Шырыня_фота = | Гады = 2013 — сённяшні дзень | Краіна = Беларусь | Горад = [[Мінск]] | Мова = [[беларуская мова|беларуская]], [[руская мова|руская]] | Жанр = | Жанры = [[інды-поп]], [[фолк-рок]] | Псеўданім = NAVIBAND | Псеўданімы = | Лэйбл = | Лэйблы = | Тэматыка = | Склад = [[Ксенія Жук]], [[Арцём Лук’яненка]], Аляксандр Табольскі, Уладзіслаў Чашчавік, Уладзімір Бегер | Былыя ўдзельнікі = | Сайт = [https://www.naviband.by Афіцыйная сайт] }} '''NAVIBAND''', або '''NAVI''' ({{lang-be|Наві́}}) — беларускі гурт, які спявае ў жанры [[інды-поп]], [[фолк-рок]]. Прадстаўнік [[Беларусь на конкурсе песні Еўрабачанне|Беларусі]] на конкурсе песні «[[Конкурс песні Еўрабачанне 2017|Еўрабачанне 2017]]» з песняй на беларускай мове «[[Гісторыя майго жыцця]]». == Гісторыя гурта == === 2013—2014 === Гурт NAVI быў заснаваны 14 лютага 2013 — пасля амаль выпадковай сустрэчы Ксеніі Жук і Арцёма Лук’яненка. Так сталася, што абодва музыкі знаходзіліся ў той час у творчым пошуку. Абодва вакаліста ўжо даўно збіраліся змяніць стылістыку, у якой яны гралі да таго часу. Можна сказаць, што калектывы, у якіх яны раней працавалі, былі супрацьлеглымі па гучанню і стылістыцы. Спалучыўшы такія розныя напрамкі, яны вырашылі паспрабаваць і спець адну песню дуэтам.<ref>[http://bel.sputnik.by/culture/20151228/1019288423.html#ixzz3ydi58fWu «Navi: як адчуваеш, так і рабі» — крыніца: Sputnik Беларусь]</ref> Першапачатковая назва гурта NAVI, як кажуць самі музыкі, не мае ніякага значэння. Але з англійскай мовы сугучнае «navy» перакладаецца як «флот», у грузінскай мове сугучнае «navi» — «лодка», у італьянскай «nave» — таксама «лодка». Таксама NAVI гэта назва ўкраінскай кіберспартыўнай каманды У 2013 годзе музыку гурта NAVI ацаніла [[Дыяна Сяргееўна Арбеніна|Дыяна Арбеніна]], разам з ёй музыканты выступілі ў двух юбілейных канцэртах [[Начныя Снайперы|Начных Снайпераў]]. Таксама станоўча музыку NAVI ацаніў Сяргей Бабкін, на адным з яго сольных канцэртаў NAVI выступілі на разагрэве. У студзені 2014 адбылася прэзентацыя першага альбома гурта пад назвай «Лаві». Улетку 2014 група ўзяла ўдзел у буйным польскім фестывалі Halfway festival, дзе выступіла на адной сцэне з Lisa Hannigan. У снежні 2014 года выйшаў акустычны альбом гурта на беларускай мове «Сонцам сагрэтыя»! Летам 2015 года музыканты перамаглі ў намінацыі «Адкрыццё года», а таксама ўзялі «Лепшую песню на роднай мове» у Нацыянальнай музычнай прэміі Ліра. Былі ўдзельнікамі галоўнай сцэны фестывалю «Дружба» разам з такімі гуртамі, як «Нагу звяло», «Сяргей Бабкін», «Дэльфін» і «Animal Джаз», неаднаразовыя госці фестываля «Басовішча-2015». Зімой 2015 года NAVI выступілі на калядных канцэртах у Маскве на пляцоўках ля Вялікага тэатра, дзе былі цёпла прынятыя публікай.<ref>[http://musicmama.ru/musician/NAVI/ Афіцыйная старонка] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150729151624/http://musicmama.ru/musician/NAVI |date=29 ліпеня 2015 }}</ref> === 2015—2016 === У чэрвені 2015 група выступіла на буйным расійскім фестывалі «Дзікае мята» разам з такімі мэтрамі як: «Акварыум», «Tequilla Jazz», Ніно Катамадзэ, «Млын», Zdobshizdub. Намінанты беларускай музычнай прэміі «Героі года-2015» ад [[Тузін Гітоў]], узялі Гран-пры конкурсу «Засьпявай 2.0», пераможцы конкурснай праграмы «[[Басовішча]]-2015». === 2017 === Фіналісты беларускага нацыянальнага адбору на «[[Конкурс песні Еўрабачанне|Еўрабачанне]]-2016» (з песняй «Гэта зямля»), «Еўрабачанне-2017» (песня «[[Гісторыя майго жыцця]]»). 20 студзеня 2017 перамаглі ў нацыянальным адборы з песняй «Гісторыя майго жыцця». Такім чынам песня на [[беларуская мова|беларускай мове]] ўпершыню трапіла на міжнародны конкурс «Еўрабачанне». У студзені 2017 года выпусцілі новы альбом «Иллюминация» (Ілюмінацыя), у склад якога ўвайшлі 8 песень (4 на беларускай мове, 4 на рускай). У склад альбома ўвайшоў дуэт, запісаны з Я. Грышкаўцом. 14 лютага (традыцыйна для гурта) адбыўся вялікі сольны канцэрт і прэзентацыя новага альбома ў мінскім клубе «RE:PUBLIC». Па выніках галасавання ў паўфінале [[Конкурс песні Еўрабачанне 2017|«Еўрабачання»]] 11 сакавіка 2017 трапілі ў лік фіналістаў конкурсу, дзе затым занялі 17-е месца. === 2018 === 22.2.2018, у Дзень роднай мовы, гурт NaviBand сумесна з беларускай гімнасткай [[Меліціна Станюта|Меліцінай Станютай]] прэзентавалі відэа народнай песні «Рэчанька». === 2020 === Улетку [[2020]] года гурт запісаў песню «Іншымі», у якой ''«кожнае слова адлюстроўвае ўсё, што адбываецца цяпер наўкол»'', і асудзіў гвалт сілавых структур Беларусі ў дачыненні да мірных дэманстрантаў падчас [[Пратэсты ў Беларусі (2020)|пратэстаў у Беларусі]]. === 2021 === У студзені [[2021]] года гурт падзяліўся навіной, што іх песні патрапілі ў т.зв. «бан» («чорны спіс») арганізатараў студэнцкіх і школьных конкурсаў і святаў. == Склад == * [[Ксенія Жук]] — [[вакал]], [[клавішы]] * [[Арцём Лук’яненка]] — [[вакал]], [[гітара]] * Уладзіслаў Чашчавік — бас * Аляксандр Табольскі — электроніка * Уладзімір Бегер — ударныя == Дыскаграфія == {| class="wikitable" |- ! Год !! Арыгінальная назва !! Па-беларуску |- | [[2014]] || ''Лови'' || Лаві |- | [[2014]] || ''Сонцам сагрэтыя'' || Сонцам сагрэтыя |- | [[2016]] || ''Live in Minsk'' || У прамым эфіры з Мінску |- | [[2016]] || ''Мы Просыпаемся'' || Мы Прачынаемся |- | [[2017]] || ''Иллюминация'' || Ілюмінацыя |- | [[2017]] || ''Адной дарогай'' || Адной дарогай |- | [[2019]] || ''NaviBand'' || Гурт Наві |} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Вікіцытатнік}} * [https://www.naviband.by Афіцыйная сайт] * [https://www.facebook.com/naviband.minsk/ Афіцыйная старонка ў Facebook.com] * [https://vk.com/navi_band Афіцыйная старонка ў VK.COM] * [http://www.racyja.com/kultura/basovishcha-2015-drugi-dzen-2/ "Басовішча-2015″. Другі дзень] // racyja.com — Беларускае Радыё Рацыя * [https://vk.com/naviband_fanclub Фан-старонка ва Укантакце] {{паслядоўнасць людзей|спіс=[[Выява:EuroBielorrusia.svg|25px]]<br />[[Беларусь на конкурсе песні Еўрабачанне]]|гады=[[Беларусь на конкурсе песні Еўрабачанне 2017|2017]]|папярэднік=[[IVAN]]|пераемнік=[[Alekseev]]}} {{Беларусь на конкурсе песні Еўрабачанне}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:NAVI}} [[Катэгорыя:Прадстаўнікі Беларусі на конкурсе песні Еўрабачанне]] [[Катэгорыя:Поп-рок-гурты Беларусі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі конкурсу песні Еўрабачанне 2017]] [[Катэгорыя:Музычныя калектывы Беларусі]] plot1332jsf8igyf2h39wicsnnhbj8g 4183477 4183475 2022-08-11T18:45:15Z Aliaksandr y 31970 /* Дыскаграфія */ wikitext text/x-wiki {{Музычны калектыў | Назва = NAVIBAND | Подпіс = | Ключ = | Лога = | Шырыня_лога = | Фота = Eurovision Song Contest 2017, Semi Final 2 Rehearsals. Photo 252.jpg | Апісанне_фота = | Шырыня_фота = | Гады = 2013 — сённяшні дзень | Краіна = Беларусь | Горад = [[Мінск]] | Мова = [[беларуская мова|беларуская]], [[руская мова|руская]] | Жанр = | Жанры = [[інды-поп]], [[фолк-рок]] | Псеўданім = NAVIBAND | Псеўданімы = | Лэйбл = | Лэйблы = | Тэматыка = | Склад = [[Ксенія Жук]], [[Арцём Лук’яненка]], Аляксандр Табольскі, Уладзіслаў Чашчавік, Уладзімір Бегер | Былыя ўдзельнікі = | Сайт = [https://www.naviband.by Афіцыйная сайт] }} '''NAVIBAND''', або '''NAVI''' ({{lang-be|Наві́}}) — беларускі гурт, які спявае ў жанры [[інды-поп]], [[фолк-рок]]. Прадстаўнік [[Беларусь на конкурсе песні Еўрабачанне|Беларусі]] на конкурсе песні «[[Конкурс песні Еўрабачанне 2017|Еўрабачанне 2017]]» з песняй на беларускай мове «[[Гісторыя майго жыцця]]». == Гісторыя гурта == === 2013—2014 === Гурт NAVI быў заснаваны 14 лютага 2013 — пасля амаль выпадковай сустрэчы Ксеніі Жук і Арцёма Лук’яненка. Так сталася, што абодва музыкі знаходзіліся ў той час у творчым пошуку. Абодва вакаліста ўжо даўно збіраліся змяніць стылістыку, у якой яны гралі да таго часу. Можна сказаць, што калектывы, у якіх яны раней працавалі, былі супрацьлеглымі па гучанню і стылістыцы. Спалучыўшы такія розныя напрамкі, яны вырашылі паспрабаваць і спець адну песню дуэтам.<ref>[http://bel.sputnik.by/culture/20151228/1019288423.html#ixzz3ydi58fWu «Navi: як адчуваеш, так і рабі» — крыніца: Sputnik Беларусь]</ref> Першапачатковая назва гурта NAVI, як кажуць самі музыкі, не мае ніякага значэння. Але з англійскай мовы сугучнае «navy» перакладаецца як «флот», у грузінскай мове сугучнае «navi» — «лодка», у італьянскай «nave» — таксама «лодка». Таксама NAVI гэта назва ўкраінскай кіберспартыўнай каманды У 2013 годзе музыку гурта NAVI ацаніла [[Дыяна Сяргееўна Арбеніна|Дыяна Арбеніна]], разам з ёй музыканты выступілі ў двух юбілейных канцэртах [[Начныя Снайперы|Начных Снайпераў]]. Таксама станоўча музыку NAVI ацаніў Сяргей Бабкін, на адным з яго сольных канцэртаў NAVI выступілі на разагрэве. У студзені 2014 адбылася прэзентацыя першага альбома гурта пад назвай «Лаві». Улетку 2014 група ўзяла ўдзел у буйным польскім фестывалі Halfway festival, дзе выступіла на адной сцэне з Lisa Hannigan. У снежні 2014 года выйшаў акустычны альбом гурта на беларускай мове «Сонцам сагрэтыя»! Летам 2015 года музыканты перамаглі ў намінацыі «Адкрыццё года», а таксама ўзялі «Лепшую песню на роднай мове» у Нацыянальнай музычнай прэміі Ліра. Былі ўдзельнікамі галоўнай сцэны фестывалю «Дружба» разам з такімі гуртамі, як «Нагу звяло», «Сяргей Бабкін», «Дэльфін» і «Animal Джаз», неаднаразовыя госці фестываля «Басовішча-2015». Зімой 2015 года NAVI выступілі на калядных канцэртах у Маскве на пляцоўках ля Вялікага тэатра, дзе былі цёпла прынятыя публікай.<ref>[http://musicmama.ru/musician/NAVI/ Афіцыйная старонка] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150729151624/http://musicmama.ru/musician/NAVI |date=29 ліпеня 2015 }}</ref> === 2015—2016 === У чэрвені 2015 група выступіла на буйным расійскім фестывалі «Дзікае мята» разам з такімі мэтрамі як: «Акварыум», «Tequilla Jazz», Ніно Катамадзэ, «Млын», Zdobshizdub. Намінанты беларускай музычнай прэміі «Героі года-2015» ад [[Тузін Гітоў]], узялі Гран-пры конкурсу «Засьпявай 2.0», пераможцы конкурснай праграмы «[[Басовішча]]-2015». === 2017 === Фіналісты беларускага нацыянальнага адбору на «[[Конкурс песні Еўрабачанне|Еўрабачанне]]-2016» (з песняй «Гэта зямля»), «Еўрабачанне-2017» (песня «[[Гісторыя майго жыцця]]»). 20 студзеня 2017 перамаглі ў нацыянальным адборы з песняй «Гісторыя майго жыцця». Такім чынам песня на [[беларуская мова|беларускай мове]] ўпершыню трапіла на міжнародны конкурс «Еўрабачанне». У студзені 2017 года выпусцілі новы альбом «Иллюминация» (Ілюмінацыя), у склад якога ўвайшлі 8 песень (4 на беларускай мове, 4 на рускай). У склад альбома ўвайшоў дуэт, запісаны з Я. Грышкаўцом. 14 лютага (традыцыйна для гурта) адбыўся вялікі сольны канцэрт і прэзентацыя новага альбома ў мінскім клубе «RE:PUBLIC». Па выніках галасавання ў паўфінале [[Конкурс песні Еўрабачанне 2017|«Еўрабачання»]] 11 сакавіка 2017 трапілі ў лік фіналістаў конкурсу, дзе затым занялі 17-е месца. === 2018 === 22.2.2018, у Дзень роднай мовы, гурт NaviBand сумесна з беларускай гімнасткай [[Меліціна Станюта|Меліцінай Станютай]] прэзентавалі відэа народнай песні «Рэчанька». === 2020 === Улетку [[2020]] года гурт запісаў песню «Іншымі», у якой ''«кожнае слова адлюстроўвае ўсё, што адбываецца цяпер наўкол»'', і асудзіў гвалт сілавых структур Беларусі ў дачыненні да мірных дэманстрантаў падчас [[Пратэсты ў Беларусі (2020)|пратэстаў у Беларусі]]. === 2021 === У студзені [[2021]] года гурт падзяліўся навіной, што іх песні патрапілі ў т.зв. «бан» («чорны спіс») арганізатараў студэнцкіх і школьных конкурсаў і святаў. == Склад == * [[Ксенія Жук]] — [[вакал]], [[клавішы]] * [[Арцём Лук’яненка]] — [[вакал]], [[гітара]] * Уладзіслаў Чашчавік — бас * Аляксандр Табольскі — электроніка * Уладзімір Бегер — ударныя == Дыскаграфія == === Альбомы === {| class="wikitable" |- ! Год !! Арыгінальная назва !! Па-беларуску |- | [[2014]] || ''Лови'' || Лаві |- | [[2014]] || ''Сонцам сагрэтыя'' || - |- | [[2016]] || ''Live in Minsk'' || У прамым эфіры з Мінску |- | [[2016]] || ''Мы Просыпаемся'' || Мы Прачынаемся |- | [[2017]] || ''Иллюминация'' || Ілюмінацыя |- | [[2017]] || ''Адной дарогай'' || - |- | [[2019]] || ''NaviBand'' || Гурт Наві |- | [[2020]] || ''Отпускаю'' || Адпушчаю |} === Сінглы === {| class="wikitable" |- ! Год !! Арыгінальная назва !! Па-беларуску |- | [[2015]] || ''Доброе утро'' || Добрага ранку |- | [[2015]] || ''Плакалі ветры'' || - |- | [[2016]] || ''Гэта зямля'' || - |- | [[2017]] || ''Гісторыя майго жыцця'' || - |- | [[2017]] || ''А дзе жывеш ты?'' || - |- | [[2018]] || ''Бяжы'' || - |- | [[2018]] || ''Рэчанька'' || - |- | [[2018]] || ''Молодость в кармане'' || Маладосць у кішэні |- | [[2018]] || ''Сумне море'' || Сумнае мора |- | [[2018]] || ''Аднойчы І Назаўжды'' || - |- | [[2019]] || ''Вдаль'' || Удалечыню |- | [[2019]] || ''Галилео (Два человека)'' || Галілеа (Два чалавека) |- | [[2019]] || ''When the Party's Over'' || Калі вечарыны скончаны |- | [[2019]] || ''Один из нас'' || Адзін з нас |- | [[2020]] || ''Іншымі'' || - |- | [[2020]] || ''Девочка в белом'' || Дзяўчынка ў белым |- | [[2020]] || ''Миллионы больших сердец'' || Мільёны вялікіх сэрцаў |- | [[2021]] || ''Снег'' || Снег |- | [[2021]] || ''Вольныя сны'' || - |- | [[2021]] || ''Плейлисты'' || Плэйлісты |- | [[2021]] || ''Girl in White'' || Дзяўчынка ў белым |- | [[2021]] || ''Однажды'' || Аднойчы |- | [[2021]] || ''Сумнае свята'' || - |- | [[2022]] || ''Мары'' || - |- | [[2022]] || ''Свяці'' || - |} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Вікіцытатнік}} * [https://www.naviband.by Афіцыйная сайт] * [https://www.facebook.com/naviband.minsk/ Афіцыйная старонка ў Facebook.com] * [https://vk.com/navi_band Афіцыйная старонка ў VK.COM] * [http://www.racyja.com/kultura/basovishcha-2015-drugi-dzen-2/ "Басовішча-2015″. Другі дзень] // racyja.com — Беларускае Радыё Рацыя * [https://vk.com/naviband_fanclub Фан-старонка ва Укантакце] {{паслядоўнасць людзей|спіс=[[Выява:EuroBielorrusia.svg|25px]]<br />[[Беларусь на конкурсе песні Еўрабачанне]]|гады=[[Беларусь на конкурсе песні Еўрабачанне 2017|2017]]|папярэднік=[[IVAN]]|пераемнік=[[Alekseev]]}} {{Беларусь на конкурсе песні Еўрабачанне}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:NAVI}} [[Катэгорыя:Прадстаўнікі Беларусі на конкурсе песні Еўрабачанне]] [[Катэгорыя:Поп-рок-гурты Беларусі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі конкурсу песні Еўрабачанне 2017]] [[Катэгорыя:Музычныя калектывы Беларусі]] 53j26cd1aac5ty19yn41o2cc8rv99r7 0 308861 4183582 4170745 2022-08-11T20:15:20Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Эдуард Вэстмінстэрскі | арыгінал імя = Edward of Westminster | парадак = 5 | выява = Edward of Westminster.jpg | апісанне выявы = | пасада = [[прынц Уэльскі]] | сцяг = Prince of Wales's feathers Badge.svg | пачатак паўнамоцтваў = [[15 сакавіка]] [[1454]] | заканчэнне паўнамоцтваў = [[11 красавіка]] [[1471]] | папярэднік = [[Генрых V, кароль Англіі|Генры Монмут]] | пераемнік = [[Эдуард V|Эдуард, прынц Уэльскі]] | дата нараджэння = 13.10.1453 | месца нараджэння = {{МН|Вэстмінстэрскі палац|у Вэстмінстэры}}, [[Лондан]] | дата смерці = 4.05.1471 | месца смерці = [[горад Т'юксберы|Т'юксберы]], {{МС|Глостэршыр}} | у шлюбе = [[Ганна Невіл]] | род = [[Ланкастэры]] | пахаваны = Т'юксберыйскае абацтва, [[Глостэршыр]] | бацька = [[Генрых VI, кароль Англіі|Генрых VI]], [[кароль Англіі]] | маці = [[Маргарыта Анжуйская]] | дзеці = | вікісховішча = | аўтограф = }} {{цёзкі|Эдуард}} '''Эдуард Вэстмінстэрскі''' ({{lang-en|Edward of Westminster}}, або '''Эдуард Ланкастэрскі''' ({{lang-en|Edward of Lancaster}}); {{ДН|13|10|1453}}, [[Вэстмінстэр]] — {{ДС|4|5|1471}}, каля [[горад Т'юксберы|Т'юксберы]], [[Глостэршыр]]) — спадчынны прынц [[Англія|Англіі]] і [[Ірландыя|Ірландыі]], адзінае дзіця [[Кароль Англіі|англійскага караля]] [[Генрых VI, кароль Англіі|Генрыха VI]] і яго жонкі [[Маргарыта Анжуйская|Маргарыты Анжуйскай]], [[прынц Уэльскі]] (з [[1454]] года), [[герцаг Корнуальскі]] і [[граф Чэстэр]] (па нараджэнні). == Біяграфія == Шлюб паміж бацькамі Эдуарда Вэстмінстэрскага быў заключаны яшчэ [[1445]] годзе. З-за таго, што з цягам часу вар'яцтва караля Генрыха VI праяўлялася ўсё больш, нечаканая цяжарнасць каралевы Маргарыты Анжуйскай выклікала шматлікія і розныя плёткі. Лічылі, што бацька дзіцяці не Генрых, а нейкі невядомы палюбоўнік. Аднак кароль прызнаў нованароджанага сваім сынам і прысвоіў тытул 5-га прынца Уэльскага як свайму спадчынніку. Неўзабаве пасля гэтага ў [[1455]] годзе [[Першая бітва пры Сент-Олбансе|бітвай пры Сент-Олбансе]] пачалася [[Вайна Пунсовай і Белай ружы]]. У [[1460]] годзе [[Рычард, герцаг Ёркскі|Рычард, 3-і герцаг Ёркскі]], пасля перамогі над каралеўскай войскам у [[Бітва пры Нартгемптане|бітве пры Нартгемптане]] ўвайшоў у [[Лондан]] і абвясціў сябе спадчыннікам прастола ў абыход правоў сына Генрыха VI, Эдуарда Вэстмінстэрскага. У адказ Маргарыта Анжуйская сабрала сілы васалаў дому [[Ланкастэры|Ланкастэраў]] і ў [[Бітва пры Уэйкфілдзе|бітве пры Уэйкфілдзе]] разбіла армію Рычарда Ёрка, які ў гэтай бітве загінуў. Тым не менш, у [[1461]] годзе старэйшы сын Рычарда, [[Эдуард IV|Эдуард, граф Марш]], заняў трон Англіі пад імем Эдуарда IV. Маргарыта Анжуйская з сынам Эдуардам была вымушана бегчы ў [[Шатландыя|Шатландыю]], адтуль у [[Уэльс]] і, нарэшце, у [[Францыя|Францыю]], каб выйграць час і сабраць новую армію. У [[1470]] годзе найуплывовая фігура ў англійскай палітыцы XV стагоддзі, «''стваральнік каралёў''» [[Рычард Невіл, 16-ы граф Уорык]], пасварыўся з Эдуардам IV, саюзнікам якога ён быў раней, і перайшоў на бок Генрыха VI. З дапамогай Уорыка кароль Генрых ізноў заняў прастол Англіі, а Эдуард IV быў вымушаны бегчы. У снежні 1470 года Эдуард Вэстмінстэрскі, прынц Уэльскі, ажаніўся з дачкой графа Уорыка, [[Ганна Невіл|Ганнай Невіл]]. Вясной 1471 года Эдуард IV Ёрк, набраўшы войска, вярнуўся ў Англію і ў [[Бітва пры Барнеце|бітве пры Барнеце]] [[14 красавіка]] [[1471]] года ўшчэнт разбіў армію ланкастэрцаў на чале з графам Уорыкам, які паў на полі бою. Другая армія ланкастэрцаў пад камандваннем Маргарыты Анжуйскай і яе сына Эдуарда Вэстмінстэрскага, даведаўшыся пра гібель Уорыка, пачала адступленне, але яе нагналі ёркцы і ў [[Бітва пры Т'юксберы|бітве пры Т'юксберы]] 4 мая 1471 года яна была разгромлена. У гэтай бітве паў таксама і Эдуард Вэстмінстэрскі<ref name="ЭСБЕ 1">{{ВТ-ЭСБЕ|Эдуард, сын Генриха VI}}</ref>, стаўшы адзіным у гісторыі Англіі прынцам Уэльскім, які загінуў у бітве. Існуе некалькі версій таго, як загінуў прынц. Паводле адной, ён паў у баі са зброяй у руках. Паводле іншай, Эдуард быў узяты ў палон пры адступленні пасля бітвы і забіты салдатамі ў прысутнасці [[Джордж Плантагенет, 1-ы герцаг Кларэнс|Джорджа Плантагенета]], герцага Кларэнса, якога палонны беспаспяхова маліў аб выратаванні. Яшчэ адзін варыянт гаворыць, што палонены прынц быў дастаўлены да караля Эдуарду IV. Паміж імі адбылася бурная размова, якая скончылася тым, што кароль кінуўся на Эдуарда з кулакамі, пасля чаго Джордж, герцаг Кларэнс, малодшы брат караля [[Рычард III|Рычард]], герцаг Глостэр, і [[Уільям Гастынгс, 1-ы барон Гастынгс з Эшбі дэ Ла Зуш]], забілі Эдуарда Вэстмінстэрскага. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{cite web |url = http://thepeerage.com/p10166.htm#i101660 |title = Edward Plantagenet, Prince of Wales |accessdate = 19.03.2010 |lang = en |description = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150930124105/http://thepeerage.com/p10166.htm#i101660 |archivedate = 30 верасня 2015 |deadurl = yes }} * {{cite web |url = http://www.r3.org/basics/basic3.html |title = The 'Crimes of Richard III': The murders of Edward of Lancaster and Henry VI |accessdate = 19.03.2010 |lang = en |description = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20100802155315/http://www.r3.org/basics/basic3.html |archivedate = 2 жніўня 2010 |deadurl = yes }} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Ланкастэры]] [[Катэгорыя:Спадчыннікі, якія не ўзышлі на прастол]] [[Катэгорыя:Дзеячы вайны Пунсовай і Белай ружы]] [[Катэгорыя:Прынцы Уэльскія]] 0f5vngasnwp5i847q9j2z8jvb8hh0fi 0 309225 4183259 3982760 2022-08-11T12:08:50Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Аршакуні]] у [[Аршакуні]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Гісторыя Арменіі}} [[Файл:Standard of the Arshakuni Arsacid dynasty.svg|thumb|Сцяг роду Аршакуні]] '''Аршакуні́''' ({{lang-hy|Արշակունիներ}} ; армянскія Аршакі́ды) — трэцяя армянская царская дынастыя, якая кіравала ў [[Вялікая Арменія|Вялікай Арменіі]] ў I—V стст.<ref>[http://www.iranica.com/articles/arsacids-index Encyclopaedia Iranica. Arsakids. The Arsacid Dynasty of Armenia.]: {{oq|en|Third dynasty of Armenia (in Armenian, Aršakuni), from the first to the mid-fifth century. The preceding dynasty of the Artaxiads became extinct about A.D. 12, amid a secessionist chaos caused by the perennial struggle of Iran and Rome over Armenia—the second throne, after Media, in the Iranian scheme of vassal kingdoms. It was then that the ex great king of Iran, Vonones I became king of Armenia. After him, seven Arsacid princes from Parthia came at different times to occupy the Armenian throne, interchangeably with six others, candidates of Rome. A compromise was finally attempted in 63 (Treaty of Rhandeia). An Arsacid, Tiridates I, was recognized by both empires as king of Armenia. Roman „friendship“ was imposed upon him—and in 66 he journeyed to Rome to be crowned by Nero—and, at the same time, as a Parthian prince, he was bound to accept the family ascendancy of the head of the Arsacids, the great king. The balance thus established between political and dynastic allegiance proved, however, precarious. Dynastic allegiance often became political as well, and Armenia continued to oscillate between the two rivals. None of the first eight Arsacids who reigned in Armenia founded a line of kings; it was left to the ninth, Vologases (Vałarš) II (180—191), to achieve this: his posterity of thirteen kings formed the Armenian Arsacid dynasty.}}</ref><ref name="Britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/36249/Arsacid-dynasty Encyclopedia Britannica. Arsacid dynasty.]: {{oq|en|Arsacid dynasty — also called Arshakuni (247 bc-ad 224), ancient Iranian dynasty that founded and ruled the Parthian empire.}}</ref><ref name="Britannica-2">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/35178/Armenia Encyclopedia Britannica. Armenia. The Arsacids.]: {{oq|en|The Arsacids Both Rome and Parthia strove to stablish their own candidates on the Armenian throne until a lasting measure of equilibrium was secured by the treaty of Rhandeia, concluded in ad 63 between the Roman general Gnaeus Domitius Corbulo and Tiridates (Trdat), brother of the Parthian king Vologeses I. Under this treaty a son of the Parthian Arsacid dynasty, the first being Tiridates, would occupy the throne of Armenia but as a Roman vassal.}}</ref><ref>{{кніга |аўтар= ROBERT W.THOMSON |частка= |спасылка частка= |загаловак= Rewriting Caucasian History |арыгінал= |спасылка= |адказны= |выданне= |месца= |выдавецтва= Oxford University Press Inc. |год= 1996 |volume= |pages= 20 |columns= |allpages= |серыя= |isbn= |тыраж= }}</ref> Малодшая галіна [[Аршакіды, цары Парфіі|парфянскіх Аршакідаў]]<ref name="СИЭ">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/1204/АРШАКИДЫ Советская историческая энциклопедия. АРШАКИДЫ. ] Исп. лит.: Халатьянц Г., Арм. Аршакиды в «Истории Армении» Моисея Хоренского, ч. 1 — М.,1903; Очерки истории СССР, III—IX вв. — М., 1958</ref>. == Гісторыя дынастыі == Дынастыя была заснавана [[Трдат I|Трдатам I]], які кіраваў з 54 па 88 гг. (афіцыйна з [[66]] г.)<ref>''Гуго Винклер, Карл Нибур, Генрих Шурц''. История человечества. Всемирная история. Западная Азия и Арика. Царство парфян при Аршакидах. Перевод В. Бартольда — С-Пб.:1903—с. 259. : {{oq|ru|И при преемниках Артабана продолжались междоусобные войны; неурядицы в Армении и на Востоке потрясали государство. В 58-60 годах ещё раз дошло до борьбы между римлянами и парфянами, пока наконец не удалось мирно разрешить армянский вопрос: парфянский князь Тиридат отправился в Рим (62 год) и здесь император Нерон торжественно пожаловал его Арменией.}}</ref> і быў братам парфянскага цара [[Валагез I|Валагеза I]]. Пасля падзення дынастыі [[Арташэсіды|Арташэсідаў]] у Вялікай Арменіі, Рым і Парфія імкнуліся пасадзіць сваіх кандыдатаў на армянскі прастол. Гэта супрацьстаянне доўжылася да [[63]] года, калі быў заключаны Рандэйскі дагавор паміж рымскім палкаводцам [[Гней Даміцый Карбулон|Гнеем Даміцыем Карбулонам]] і Трдатам I. Паводле гэтага дагавора прадстаўнікі дынастыі парфянскіх Аршакідаў, першым з якіх быў Трдат, павінны былі і далей займаць прастол Арменіі, але як рымскія васалы<ref name="Britannica-2" />. Пра армянскіх Аршакідаў пасля смерці Трдата, іх імёны, храналогію і генеалогію вядома мала, часам гэтыя звесткі супярэчлівыя<ref name = "Bournutyan">George Bournutyan ''A Concise History of the Armenian People. Chapter 6: The Arsacid/Arshakuni Dynasty'' 2006, стр. 39—56</ref><ref name = "Garsoian">Nina Garsoian ''The Arsakuni dynasty''. from ''The Armenian People From Ancient to Modern Times. Vol 1'' 1997, стр. 63—94</ref>. Паводле [[Амерыканская энцыклапедыя|«Encyclopedia Americana»]] ў I—III стст. на армянскім троне паслядоўна сядзелі некалькі царскіх дынастый, галоўным чынам парфянскага паходжання. Найважнейшай з іх былі Аршакуні, якія былі хутка арменізаваны і захавалі ўладу ў Арменіі пасля звяржэння іх старэйшай галіны персідскімі [[Сасаніды|Сасанідамі]]<ref>The Encyclopedia Americana. Vol. 2. Grolier Inc. 1996, стр. 331—332{{oq|en|The Artashes dynasty came to an ignominious end with Tigranes IV, who was deposed by Augustus around 1 A.D. For the next three centuries the Armenian throne was occupied by a succession of dynasties, most of them of Parthian origin. The most important of these dynasties, the Arshakuni (Arsacid), was quickly Armenianized and survived in Armenia. In Parthia it was deposed by the Sasanids.}}</ref>. Улада Аршакуні стала спадчыннай, відаць, пасля смерці [[Хасроў I, цар Арменіі|Хасрова I]] у 216/17 годзе, калі трон заняў яго сын [[Трдат II]], стаўшы такім чынам першым з армянскіх Аршакідаў, якія выраслі ў Арменіі<ref>''Simon Payaslian'' The History of Armenia: From the Origins to the Present. 2007, С. 32—33</ref>. У любым выпадку, нягледзячы на праблемы ў рэканструкцыі гісторыі Арменіі гэтага перыяду, гістарычныя крыніцы сведчаць пра існаванне падчас кіравання Аршакуні вельмі арыгінальнай і ярка выяўленай армянскай сутнасці, са сваім побытам і інстытутамі<ref name = "Garsoian"/>. Паводле меркавання амерыканскага навукоўца-палітолага {{нп5|Размік Панасян|Р. Панасяна|en|Razmik Panossian}}, які спецыялізуецца на развіцці армянскай ідэнтычнасці, да канца III стагоддзя дынастыя, разам з іншымі мясцовымі дваранскімі родамі парфянскага паходжання, стала армянскай і, верагодна, армянамоўнай. Такім чынам, знаць замежнага паходжання была з часам «нацыяналізавана» і набыла ідэнтычнасць, якая была значна бліжэйшай да народа, якім кіравала, чым да дваранскіх сем'яў, з якімі ў іх гістарычна былі роднасныя сувязі<ref>''Razmik Panossian'' The Armenians: From Kings and Priests to Merchants and Commissars. 2006, С. 38—39{{oq|en|In this period Armenia had closer relations with Parthia not only in terms of dynastic rule, but also culturally and socially. There was some antagonism towards—and even rebellion against—the Romans, especially when the latter interfered too much in Armenia’s internal affairs. However, this was reversed in the third century when the Parthian dynasty of Persia was overthrown by the Sasanians in 224. The established balance of power between the Roman and Persian empires was broken. In the ensuing wars Armenia was once again caught in the middle and oscillated between the Romans and the new rulers of Iran. But this time the Armenian Arshakunis were against the Sasanian rulers who attacked Armenia, undermined the established dynasty, annexed the country, and enforced their version of Zoroastrianism as the official religion of the empire. Such opposition reinforced Armenian identity in relation to Persian rule and culture.<br />By the end of the third century the former equilibrium between Rome and Persia was reestablished and once again Arshakunis reigned in Armenia. But this dynasty had itself become Armenian (and presumably Armenian-speaking) along with the other Parthian ruling families of the region. Descendants of Persian Parthians were now the creators of «a truly Armenian Arshakuni dynasty»⁹. They reflected «a highly individual and identifiable Armenian entity with its own life and institutions», which had clearly consolidated in the Arshakuni period, and was recorded by contemporary historians¹⁰.<br />This centuries-long process seems to have taken place in the reverse order of modern nation-formation. Instead of the elite ‘creating’ the mass basis of the nation, the foreign-originated ruling class had itself become slowly ‘nationalised’ over centuries. By the end of the third century AD Parthian-Armenian opposition to Rome, followed by Roman-Armenian opposition to Sasanian Persia, had led to the development of a separate identity among the Armenian noble families that was much closer to the people they ruled than to any of the other royal families they were historically related to. This identity was based on a culture that partly borrowed from Rome and from Persia, but was rooted in Armenia. The Armenian language was also influenced by Persian loan words, but continued to be used widely.<br />⁹ G. Bournoutian, History of the Armenian People, vol. I, p. 60.<br />¹⁰N. Garsoian, Arsakuni Dynasty, p. 75.}}</ref>. Да Аршакуні належаў і [[Трдат III]], з часу кіравання якога [[хрысціянства]] стала дзяржаўнай рэлігіяй Арменіі. Аршакуні змагаліся за незалежнасць дзяржавы, але беспаспяхова. Пасля падзелу ў [[387]] годзе [[Вялікая Арменія|Вялікай Арменіі]] паміж [[Персія]]й і [[Рымская імперыя|Рымам]] трапілі да іх у залежнасць. У [[428]] годзе дынастыя Аршакуні спынілася. == Зноскі == {{заўвагі|2}} == Літаратура == * {{крыніцы/БелЭн|1|Аршакіды}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Армянскія царскія дынастыі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Арменіі]] [[Катэгорыя:Дынастыі]] [[Катэгорыя:Дынастыя Аршакідаў]] ir5a4etfzoxgjz10s0ojvkj1mnre9fh 10 311177 4183990 2267507 2022-08-12T07:57:41Z MasterRus21thCentury 87659 замена wikitext text/x-wiki [{{#if:{{{1|}}}|http://maps.by/{{{1}}}|}} {{{2|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}] на сайце [[Дзяржаўны цэнтр картографа-геадэзічных матэрыялаў і даных Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага цэнтра картографа-геадэзічных матэрыялаў і даных Рэспублікі Беларусь]]<noinclude> {{doc}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Вонкавыя спасылкі:Геаграфія]] </noinclude> 24k7mlrrk3sv2eyhdlco1gn1rqn9g94 0 312597 4183427 3833554 2022-08-11T14:35:53Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Футбаліст | імя = Лукас Мендыс | выява = | поўнае імя = Лукас Мішэл Мендыс | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Бразілія}} | рост = | вага = | пазіцыя = [[Абаронца (футбол)|абаронца]] | цяперашні клуб = {{Сцяг|Катар}} [[ФК Аль-Вакра|Аль-Вакра]] | нумар = | клубы = {{футбольная кар’ера |2008—2012|{{Сцяг|Бразілія||20px}} [[ФК Карытыба|Карытыба]]|139 (2) |2012—2014|{{Сцяг|Францыя||20px}} [[ФК Алімпік Марсель|Марсель]]|48 (2) |2014—2017|{{Сцяг|Катар||20px}} [[ФК Аль-Джаіш Ар-Раян|Аль-Джаіш]]|63 (5) |2017—2019|{{Сцяг|Катар||20px}} [[ФК Аль-Дуайль|Аль-Дуайль]]|29 (0) |2019|{{Сцяг|Катар||20px}} [[ФК Аль-Гарафа|Аль-Гарафа]]|7 (1) |2020—|{{Сцяг|Катар||20px}} [[ФК Аль-Вакра|Аль-Вакра]]|52 (0) }} | абнаўленне даных пра клуб = 11 жніўня 2022 }} '''Лу́кас Мішэ́л Ме́ндыс''' ({{lang-pt|Lucas Michel Mendes}}; нар. {{ДН|3|7|1990}}, {{МН|Курытыба}}, [[Бразілія]]), ці проста '''Лукас Мендыс''' — [[Бразілія|бразільскі]] [[футбол|футбаліст]], [[абаронца (футбол)|абаронца]] [[катар]]скага клуба [[ФК Аль-Вакра|«Аль-Вакра»]]. == Кар’ера == Прафесійную кар’еру пачаў у [[ФК Карытыба|«Карытыбе»]], дзе правёў чатыры гады. У жніўні 2012 года перайшоў у французскі [[ФК Алімпік Марсель|«Марсель»]]. Са жніўня 2014 выступаў за [[ФК Аль-Джаіш Ар-Раян|«Аль-Джаіш»]], а ў ліпені 2017 года перайшоў у іншы катарскі клуб — [[ФК Аль-Дуайль|«Аль-Дуайль»]]. У лютым 2019 года далучыўся да [[ФК Аль-Гарафа|«Аль-Гарафы»]], а ў студзені 2020 года перабраўся ў [[ФК Аль-Вакра|«Аль-Вакру»]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} {{ізаляваны артыкул}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мендыс Лукас}} [[Катэгорыя:Футбалісты Бразіліі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Карытыба]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Алімпік Марсель]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аль-Джаіш Ар-Раян]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аль-Дуайль]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аль-Гарафа]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аль-Вакра]] mhs243hs6k55i37ncai4lqfdddvn5q0 0 318142 4183550 3841969 2022-08-11T20:11:21Z Artsiom91Bot 51617 /* Нараджэнне */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Оскар Карл Олаф''', нар. 2 сакавіка 2016 у [[Сольна|Сольне]], — шведскі прынц, герцаг правінцыі [[Сконэ]], сын [[Вікторыя, кронпрынцэса Швецыі|кронпрынцэсы Вікторыі]] і прынца [[Олаф Даніэль Вестлінг|Даніэля]], малодшы брат [[Эстэль, герцагіня Эстэргётландская|прынцэсы Эстэль]]. Згодна правапераемнасці ён трэці пераемнік шведскага трону пасля сваёй маці і сястры і перад [[Карл Філіп, прынц Швецыі|прынцам Карлам Філіпам]]. == Нараджэнне == 4 верасня 2015 [[Каралеўская Адміністрацыя]] паведаміла, што кронпрынцэса чакае другое дзіця. 2 сакавіка 2016 а 20:28 у Каралінскім шпіталі ў Сольне нарадзіўся Оскар. Пры нараджэнні яго даўжыня складала 52 см, вага 3655 г. Лекар Ленарт Нордстром прымаў роды, як і чатыры гады раней, калі нарадзілася прынцэса Эстэль<span class="cx-segment" data-segmentid="118"></span>. 3 сакавіка 2016 на кансіліуме ў [[Стакгольмскі каралеўскі палац|Стакгольмскім палацы]] кароль [[Карл XVI Густаў]] аб’явіў імя прынца — Оскар Карл Олаф, і што яму выдзелена герцагства ў правінцыі Сконэ. Гэта было адзначана ў той жа дзень святочнымі салютамі ў Стакгольме, Бодэне, Хэрнасандзе, Карлскроне і Гётэборгу, а таксама царкоўнай службай Te Deum у Палацавай царкве, дзе прысутнічалі каралеўская сям’я, прадстаўнікі парламента, афіцыйныя асобы і супрацоўнікі Каралеўскай Адміністрацыі. У [[Дынастыя Бернадотаў|дынастыі Бернадотаў]] ужо было два герцагі Сконэ, такі тытул мелі да ўзыходжання на трон [[Карл XV]] і [[Густаў VI Адольф]]. {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Серафімаў]] [[Катэгорыя:Каралеўскія дзеці]] 37eda4ptw4y2i9rm7zamx2wyv0ituh9 0 323464 4183350 3075112 2022-08-11T13:07:47Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Бабенбергаў]] у [[Бабенбергі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{не блытаць|Папаніды|франконскімі Бабенбергамі|больш вядомымі як Папаніды}} [[Выява:Babenberger Stammbaum.jpg|thumb|right|400px|Генеалагічнае дрэва Бабенбергаў (1489-92) са збору абацтва [[Клостэрнойбург, манастыр|Клостэрнойбург]]]] '''Бабенбергі''' ({{lang-de|Babenberger}}) — першая [[князь|княжацкая]] [[дынастыя]] ў [[Аўстрыя|Аўстрыі]] ([[976]]—[[1246]]). Акрамя Аўстрыі, Бабенбергі былі таксама герцагамі [[Швабія|Швабіі]] ([[1012]]—[[1038]]), [[Баварыя|Баварыі]] ([[1139]]—[[1156]]) і [[Герцагства Штырыя|Штырыі]] ([[1192]]—[[1246]]). Найбольш значныя прадстаўнікі Бабенбергаў: [[Генрых II Язаміргот]] ([[1141]]—[[77]]), [[Леапольд V, герцаг Аўстрыі|Леапольд V]] ([[1177]]—[[94]]), [[Леапольд VI]] ([[1198]]—[[1230]]). Пры Бабенбергах Аўстрыя ператварылася ў адну з наймацнейшых дзяржаў [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]]. == Паходжанне == Сярэдневяковыя аўтары, пачынаючы з [[Атон Фрайзінгскі|Атона Фрайзінгскага]], узводзілі род Бабенбергаў да ўплывовага франконскага роду [[Папаніды|Папанідаў]]. Аднак сучасныя гісторыкі ставяць існаванне гэтых роднасных сувязяў пад сумнеў. Верагодна, Бабенбергі паходзілі з горада [[Бамберг]] у [[Франконія|Франконіі]] (поўнач сучаснай [[Баварыя|Баварыі]])<ref>[http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/babenberger_aeltere/babenberger_popponen.html Babanberger, ältere] {{ref-de}}</ref>. == Маркграфы Аўстрыі == [[Выява:Marcha orientalis-es.svg|thumb|left|Герцагства Аўстрыя з 976 па 1192 год]] У [[976]] годзе нейкі [[Леапольд I, маркграф Аўстрыі|Леапольд Бабенберг]], граф з даліны [[Дунай|Дуная]], сын ці ўнук [[Арнульф, герцаг Баварыі|Арнульфа Злога]] быў прызначаны імператарам [[Атон II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Атонам II]] маркграфам [[Усходняя марка|Усходняй маркі]]. Гэта была невялікая тэрыторыя на мяжы з землям [[венгры|венграў]], вылучаная са складу Баварыі пасля паўстання баварскага герцага супраць імператара. Усходняя марка павінна была служыць буферам паміж нямецкімі і венгерскімі ўладаннямі і трымаць абарону граніц імперыі. Дата ўзыходжання Леапольда на прастол Усходняй маркі лічыцца пачаткам аўстрыйскай дзяржаўнасці. Ужо пры пераемніку Леапольда [[Генрых I, маркграф Аўстрыі|Генрыху I]] з'явілася назва '''Аўстрыя''' ([[нямецкая мова|стара-ням.]] ''Ostarrîchi''). Наступныя маркграфы [[Адальберт, маркграф Аўстрыі|Адальберт]] і [[Эрнст, маркграф Аўстрыі|Эрнст]] працягвалі барацьбу з венграмі і падтрымлівалі германскіх імператараў. [[Леапольд II, маркграф Аўстрыі|Леапольд II]] у канцы [[XI]] стагоддзя пачаў праводзіць больш незалежную палітыку і выступіў супраць імператара ў [[барацьба за інвестытуру|барацьбе за інвестытуру]]. Яго сын [[Леапольд III, маркграф Аўстрыі|Леапольд III]] заслужыў рэпутацыю заступніка хрысціянства і заснавальніка манастыроў, а пазней быў [[кананізацыя|кананізаваны]] і абвешчаны патронам Аўстрыі. == Герцагі Швабіі == Одзін з сыноў маркграфа Леапольда, [[Эрнст I, герцаг Швабіі|Эрнст I]], атрымаў у [[1012]] годзе ад імператара [[Генрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыха II]] прастол герцагства [[Швабія]]. Аднак у Швабіі Бабенбергі не знайшлі значнай падтрымкі мясцовага дваранства. [[Эрнст II, герцаг Швабіі|Эрнст II]] і [[Герман IV, герцаг Швабіі|Герман IV]] нават выступілі супраць імператара [[Конрад II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Конрада II]] і пацярпелі паражэнне. У [[1038]] годзе Швабія была забрана ў Бабенбергаў і перададзена сыну імператара. == Першыя герцагі Аўстрыі == Старэйшы сын Леапольда III [[Леапольд IV, герцаг Баварыі|Леапольд IV]] атрымаў у [[1136]] годзе за падтрымку германскага караля [[Конрад III, кароль Германіі|Конрада III]] [[Гогенштаўфены|Гогенштаўфена]] супраць дому [[Вельфы|Вельфаў]] герцагства Баварыю. Аднак ужо ў [[1156]] годзе яго брат [[Генрых II, герцаг Аўстрыі|Генрых II Язаміргот]] быў вымушаны вярнуць Баварыю Вельфам. У якасці кампенсацыі імператар дараваў Генрыху II адмысловы патэнт, вядомы пад назвай «[[Privilegium Minus]]», якім Аўстрыя ўзводзілася ў статус [[герцаг]]ства і атрымлівала шырокія правы самакіравання. Пры Генрыху II Язаміргоце і яго пераемніку [[Леапольд V, герцаг Аўстрыі|Леапольдзе V]] пачалося бурнае развіццё Аўстрыі і яе новай сталіцы — [[Вена|Вены]]. Дзяржава стала адным з найбольш моцных і квітнеючых герцагстваў Германіі, а аўтарытэт Бабенбергаў значна ўзрос. Дынастычныя шлюбы звязалі Бабенбергаў з найважнейшымі дамамі Цэнтральнай Еўропы (Гогенштаўфены, [[Арпады]], [[Пржэмыславічы]]), а таксама з імператарамі [[Візантыя|Візантыі]]. Леапольд V увайшоў гісторыю дзякуючы свайму ўдзелу ў [[Трэці крыжовы паход|Трэцім крыжовым паходзе]] і паланенню [[Англія|англійскага]] караля [[Рычард Львінае Сэрца|Рычарда Львінае Сэрца]] ў [[1192]] годзе. У [[1186]] годзе Леапольд V заключыў [[Санкт-Георгенбергскі дагавор]] аб пераходзе ў спадчыну герцагства Штырыя і праз чатыры гады далучыў Штырыю да сваіх уладанняў. == Падзенне Бабенбергаў == Росквіт Аўстрыйскай дзяржавы Бабенбергаў прыпаў на час кіравання [[Леапольд VI, герцаг Аўстрыі|Леапольда VI]] (1198—1230). Бурна развіваліся гарады, гандаль і горная справа, вялося замкавае і царкоўнае будаўніцтва, двор герцага ператварыўся ў культурны цэнтр Паўднёвай Германіі. Аднак пасля ўзыходжання на прастол у [[1230]] годзе [[Фрыдрых II, герцаг Аўстрыі|Фрыдрыха II]] Аўстрыя апынулася ўцягнутай у цэлую серыю войнаў з суседзямі — Чэхіяй, Венгрыяй, Баварыяй і самім імператарам. Пэўны час імперскія войскі акупавалі тэрыторыю герцагства, а сам Фрыдрых II быў вымушаны хавацца. У [[1246]] годзе Фрыдрых загінуў на вайне з венграмі, а з яго смерцю загасла мужчынская лінія Бабенбергаў. На працягу некалькіх дзесяцігоддзяў пасля гібелі Фрыдрыха II уладу над Аўстрыяй аспрэчвалі шматлікія прэтэндэнты на герцагскую карону, мужы і дзеці сястры і пляменніцы апошняга Бабенберга. У [[1251]] годзе перамогу атрымаў [[Пржэмысл Отакар II]], кароль Чэхіі, які стварыў вялікую дзяржаву з чэшскіх, аўстрыйскіх і [[Герцагства Карынтыя|карынтыйскіх]] зямель, якая распасціралася да [[Адрыятычнае мора|Адрыятычнага мора]]. Але ў [[1276]] годзе ён пацярпеў паражэнне ад германскага імператара [[Рудольф I, кароль Германіі|Рудольфа I Габсбурга]] і быў вымушаны саступіць таму Аўстрыю. З гэтага часу Аўстрыйская манархія перайшла пад уладу дынастыі [[Габсбургі|Габсбургаў]], якія, аднак, не былі спадчыннікамі Бабенбергаў. == Гл. таксама == * [[Спіс кіраўнікоў Аўстрыі]] * [[Гісторыя Аўстрыі]] {{зноскі}} == Літаратура == * Lechner К. Die Babenberger in Osterrich. — W. [[1947]]. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Бабенберги}} [[Катэгорыя:Дынастыя Бабенбергаў|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Аўстрыі]] gur9onfs4vbfjpkg5o4a37k4i4jkdjz 0 324926 4184060 2316899 2022-08-12T09:19:27Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Гекатамнідаў]] у [[Гекатамніды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki [[File:Moneta di hekatomnos, 392-377 ac..JPG|thumb|Манета Гекатомна, 392 - 377 гг. да н. э.]] '''Гекатамні́ды''' — дынастыя [[Дзяржава Ахеменідаў|ахеменідскіх]] [[сатрап]]аў [[Карыя|Карыі]] і [[Мілет|Мілета]] ў [[395 да н.э.|395]] - [[326 да н.э.|326]] гг. да н. э. Заснавальнікам дынастыі лічыцца [[карыйцы|карыец]] Гекатомн з [[Горад Міляс|Міласаў]], які быў прызначаны [[Артаксеркс II|Артаксерксам II]] першым сатрапам Карыі ў 395 г. да н. э. Ужо пры яго кіраванні Карыя атрымала значную ўнутраную аўтаномію. Яго сын [[Маўзол]] ([[377 да н.э.|377]] - [[353 да н.э.|353]] гг. да н. э.) імкнуўся адрадзіць старадаўнія карыйскія традыцыі, удзельнічаў у паўстанні сатрапаў супраць ахеменідскага валадара, але пасля паражэння быў памілаваны. Дынастыя Гекатамнідаў фактычна перарвалася кіраваннем Піксодара ([[340 да н.э.|340]] - [[334 да н.э.|334]] гг. да н. э.), малодчага сына Гекатомна, калі Карыя была заваявана [[Аляксандр Македонскі|Аляксандрам Македонскім]]. Ада, удава Ідрыя, сярэдняга сына Гекатомна, падтрымала [[старажытныя македонцы|македонцаў]], таму працягвала кіраваць Карыяй да 326 г. да н. э. Час кіравання Гекатамнідаў лічыцца перыядам [[палітыка|палітычнага]] і [[культура|культурнага]] росквіту Карыі. == Спасылкі == * [http://www.livius.org/articles/dynasty/hecatomnids/ Hecatomnid dynasty] [[Катэгорыя:Гісторыя Турцыі|Гекатамніды]] [[Катэгорыя:Гісторыя Грэцыі|Гекатамніды]] [[Катэгорыя:Карыя|Гекатамніды]] exekydl1t84jvez2aw4ur4m6l6o8yq1 0 325013 4183834 4071144 2022-08-11T20:43:36Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Таміслаў}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Таміслаў I | арыгінал імя = Tomislav I | выява = King Tomislav.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Помнік каралю Таміславу ў Заграбе | аўтограф = | шырыня аўтографа = | пасада = Князь Прыморскай Харватыі | парадак = | пачатак паўнамоцтваў = [[910]] | заканчэнне паўнамоцтваў = [[925]] | папярэднік = [[Мунцімір]] | пераемнік = Пасада скасавана | пасада_2 = [[Спіс каралёў Харватыі|Кароль Харватыі]] | парадак_2 = 1 | каранацыя_2 = [[925]] | пачатак паўнамоцтваў_2 = [[925]] | заканчэнне паўнамоцтваў_2 = [[928]] | папярэднік_2 = Пасада заснавана | пераемнік_2 = [[Трпімір II]] | веравызнанне = [[Хрысціянства]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = 928 | месца смерці = | пахаваны = | род = [[Трпіміравічы]] | бацька = [[Мунцімір]] | маці = | у шлюбе = | дзеці = }} '''Таміслаў I''' ({{lang-hr|Tomislav I}}) (памёр у [[928]] годзе) — кіраўнік [[Харватыя|Харватыі]] з дынастыі [[Трпіміравічы|Трпіміравічаў]] у [[910]]—[[928]] гадах. У 910—925 гадах насіў тытул князя Харватыі, у [[925]] годзе быў каранаваны і стаў першым у гісторыі [[Каралеўства Харватыя, Сярэднявечча|харвацкім каралём]]. Аб'яднаў у складзе сваёй дзяржавы харватаў [[Далмацыя|Далмацыі]] і [[Панонія|Паноніі]], значна пашырыў межы каралеўства, якое ў яго кіраванне распасціралася ад [[Адрыятычнае мора|Адрыятыкі]] да [[Драва|Дравы]] і ад [[Істрыя|Істрыі]] да [[Дрына|Дрыны]]. Таміслаў зрабіў харвацкае каралеўства адной з наймагутных дзяржаў свайго часу на Балканах. == Біяграфія == Пра сям'ю Таміслава вядома вельмі мала. Верагодна, ён быў сынам князя [[Мунцімір]]а. У ранні перыяд свайго кіравання князь Таміслаў удала спыніў уварванне [[венгры|венграў]] і вымусіў іх адступіць за [[Драва|Драв]]у. Пераможная вайна дазволіла яму далучыць да тэрыторыі княства, якое ўключала да гэтага толькі Далмацыю, частку Паноніі ў міжрэччы [[Сава|Савы]], [[Драва|Дравы]] і [[Купа, прыток Савы|Купы]]<ref>У IX — пачатку X стст. Панонская Харватыя падпарадкоўвалася баварцам</ref>. Далмацінскія і пасаўскія харваты, такім чынам, упершыню ўз'ядналіся ў адной дзяржаве. Найважнейшай падзеяй у харвацкай гісторыі стала каранацыя Таміслава, як караля адзінай харвацкай дзяржавы. Папа [[Ян X, Папа Рымскі|Ян X]] прызнаў Таміслава каралём і дараваў Таміславу тытул «Rex Chroatorum». Каралеўства было падзелена Таміславам на 11 абласцей ([[жупанія|жупаній]]). У кожнай з абласцей існаваў прынамсі адзін умацаваны каралеўскі горад. [[Выява:Balkans925.png|thumb|Харватыя пры Таміславе — 925 год.]] Пашырэнне і ўзмацненне Харватыі прывяло да варожасці [[Першае Балгарскае царства|Балгарыі]], якая дасягнула піка сваёй магутнасці пры цару [[Сімяон I|Сімяоне I]]. Наяўнасць агульнага ворага зблізіла Таміслава з [[Візантыя]]й. Паводле дагавора з Канстанцінопалем, пад кантроль Харватыі перайшлі візантыйскія гарады ў Далмацыі. Харватыя, са свайго боку, узяла абавязацельства змагацца з тэрытарыяльнай экспансіяй Сімяона I. [[Выява:Kralj Tomislav na prijestolju.JPG|thumb|left|Таміслаў I]] [[Выява:Oton Ivekovic, Krunidba kralja Tomislava.jpg|thumb|left|[[Івекавіч, Атон|О. Івекавіч]]. Каранацыя Таміслава]] [[Выява:Tomislav Hrvatskii.jpg|thumb|[[Паштовая марка]]. [[Югаславія]], [[1940]] год. Кароль Таміслаў]] У [[926]] годзе балгарская армія пачала наступ на Харватыю, аднак была разгромлена Таміславам у [[Бітва на баснійскіх узгорках|Бітве на баснійскіх узгорках]]. Названая ў некаторых крыніцах дата — [[27 мая]] [[927]] года, паводле меркавання сучасных даследчыкаў адносіцца не да самой бітвы, а да хуткай смерці Сімяона<ref>[[Прадаўжальнік Феафана]]. [http://www.vostlit.info/Texts/rus5/TheophCont/primtext64.phtml#26 Кн. 6. Валадаранне Рамана. Заўв. 26]</ref>. Паводле трактата «[[Пра кіраванне імперыяй]]» імператара [[Канстанцін VII Парфірародны|Канстанціна VII Парфірароднага]], харвацкая армія ў эпоху Таміслава складалася з 100 тысяч пяхоты і 60 000 кавалерыі, а таксама мела 80 вялікіх і 100 малых суднаў — іншымі словамі: узброеныя сілы Таміслава пераўзыходзілі сваёй моцай візантыйскія. Пры Таміславе ў 925 і 927 гадах адбыліся два [[горад Спліт|спліцкія]] царкоўныя саборы, на якіх разгарэлася барацьба паміж прыхільнікамі [[Нін, Харватыя|Нінскага]] біскупа [[Гргур Нінскі|Гргура]], які выступаў за ўжыванне ў літургіі славянскай мовы, і спліцкай партыяй, якая падтрымлівала выключна-[[латынь|лацінскую]] літургію. Кароль Таміслаў быў цалкам на баку Гргура — аднак, паводле вынікаў сабораў (дзе вернікам, уключаючы Таміслава, не было пададзена права голасу), перамаглі прыхільнікі татальнай латынізацыі. [[Нінская дыяцэзія]] была ліквідавана, а [[Спліцкая архідыяцэзія]] стала рэлігійным цэнтрам усёй краіны. Зрэшты, латынізацыя богаслужэння адбывалася павольна, яшчэ доўгі час у Харватыі літургія здзяйсянялася на славянскай мове, а богаслужэбныя кнігі пісаліся на [[глаголіца|глаголіцы]]. Глагалічная літургія была распаўсюджана ў Харватыі яшчэ шмат стагоддзяў, а ў XIII стагоддзі была нарэшце ўзаконена. У [[926]] годзе каля берагоў Афрыкі з'явілася флатылія з 30 караблёў, якой камандаваў славянін Сарыб<ref>Такую транскрыпцыю яго імя дае сірыйскі энцыклапедыст XIII стагоддзя [[Абуль-Фіда]].</ref> — верагодна, харват<ref>Гісторыю славянскага мараплаўства ў Міжземных водах актыўна распрацоўваў гісторык і географ [[Сяргей Мікалаевіч Маркаў|С. М. Маркаў]].</ref>. Акалічнасці смерці Таміслава ў 928 годзе<ref>С. Станоевіч, М. С. Дзяржавін і І. М. Галянішчаў-Кутузаў адносяць смерць Таміслава ў 930 годзе.</ref> невядомыя. Пераемнікам Таміслава на прастоле стаў яго малодшы брат [[Трпімір II]]. == Памяць == Сербскі гісторык С. Станоевіч пісаў, {{цытата|Пасля смерці Таміслава Харвацкае каралеўства прыходзіць у заняпад і становіцца ценем Таміслаўскай Харватыі.}} Харвацкі народ успамінаў пра Таміслаўскую эпоху (Doba Kralia Tomislava) як пра нейкі «залаты век»… У [[1926]] г. у гонар Таміслава I узведзены быў абеліск у баснійскім горадзе [[Ліўна]]. У [[1928]]-[[1938]] гадах харвацкі скульптар [[Роберт Франгеш-Міханавіч]] стварыў манументальную конную статую Таміслава I, пастаўленую ў [[Заграб]]е пасля Другой сусветнай вайны, у 1947 годзе. Камуністычныя ўлады не дазволілі ўпрыгожыць пастамент Франгешавымі барэльефамі і харвацкай шахоўніцай - толькі ў 1991 годзе яны занялі законнае месца на пастаменце каралеўскага манумента. Пасля 1991 года мноства новых помнікаў Таміславу было ўзведзена ў розных гарадах Харватыі, Босніі і Герцагавіны. Сярод іх вылучаецца статуя Таміслава I у [[Таміслаўград]]зе, працы заграбскага скульптара [[Вінка Багарыч|Вінкі Багарыча]] (Vinko Bagarić). == Гл. таксама == * [[Таміслаўград]] * [[Tomislav]] — харвацкае піва, названае ў гонар Таміслава I {{зноскі}} == Літаратура == * ''Rudolf Horvat'' Povijest Hrvatske I. (od najstarijeg doba do g. 1657.) - Zagreb, 1924. * ''Nada Klaić'' Povijest Hrvata u ranom srednjem vijeku. - Zagreb, 1975. * ''Ivo Goldstein'' Hrvatski rani srednji vijek. - Zagreb, 1995. ISBN 953-6045-02-8 * ''Голенищев-Кутузов И. М.'' Итальянское Возрождение и славянские литературы — М.: Изд. АН СССР, 1963. * ''Державин Н. С.'' Славяне в древности. — М.(?): Изд. АН СССР, 1945. * ''Марков С. Н.'' Летопись. — М.: Молодая Гвардия, 1978. * ''Фрейдзон В. И.'' История Хорватии. Краткий очерк с древнейших времён до образования республики (1991 г.) — СПб.: Алетейя, 2001. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.croatian-king-tomislav.com Сайт, прысвечаны Таміславу] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160403051711/http://www.croatian-king-tomislav.com/ |date=3 красавіка 2016 }} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы X стагоддзя]] [[Катэгорыя:Князі харвацкія]] [[Катэгорыя:Каралі харвацкія]] [[Катэгорыя:Трпіміравічы]] lzizyynv9eu8m4z75d22j1rncmg80zx 0 325410 4184130 4113139 2022-08-12T11:37:13Z Artsiom91 31770 ± 2 катэгорыі з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Аб'ект Сусветнай спадчыны |BelName = Цэрквы міру ў Явары і Свідніцы |Name = Churches of Peace in Jawor and Świdnica |Image = [[Файл:PL - Jawor - kościół Pokoju - Kroton 018.jpg|200px]] |imagecaption = [[Царква міру (Явар)|Царква міру]] ў [[Явар (горад)|Явар]]ы |Country = {{Сцягафікацыя|Польшча}} |Type = культурны |Criteria = iii, iv, vi |ID = 1054 |Link = |Region = Еўропа і Паўночная Амерыка |Coordinates = {{Каардынаты|51.054|N|16.196|E|display=title}} |Year = 2001 |Session = 25 |Extension = |Danger = |Commons = Category:Churches of Peace }} '''Цэ́рквы мі́ру''' ({{lang-pl|Kościoły Pokoju}}, {{lang-de|Friedenskirche}}) у [[Свідніца|Свідніцы]] і [[Явар (горад)|Явары]] ([[Ніжнесілезскае ваяводства]] [[Польшча|Польшчы]]) — найвялікшыя драўляныя сакральныя будынкі ў [[Еўропа|Еўропе]]. У [[2001]] годзе былі занесеныя ў [[Сусветная спадчына|спіс Сусветнай спадчыны]]. == Гісторыя == [[Царква|Цэрквы]] ўзніклі ў 2-й палавіне [[17 стагоддзе|XVII стагоддзя]] ў выніку [[Вестфальскі мір|Вестфальскага міру]], які завяршыў [[Трыццацігадовая вайна|Трыццацігадовую вайну]] ([[1618]]—[[1648]]). Пад ціскам пратэстанцкай [[Швецыя|Швецыі]] каталіцкі [[Спіс кіраўнікоў Аўстрыі|імператар]] [[Фердынанд III Габсбург]] надаў [[Ніжняя Сілезія|сілезскім]] [[Лютэранства|лютэранам]] права на пабудову трох святынь на тэрыторыі, падпарадкаванай непасрэдна яму. Згода імператара на пабудову цэркваў міру мела дадатковыя абмежаванні: * будоўлі павінны былі рабіцца толькі з недаўгавечных матэрыялаў ([[драўніна]], [[салома]], [[гліна]], [[пясок]]) * цэрквы маглі быць пабудаваныя толькі па-за межамі места, аднак не далей за адлегласць гарматнага стрэлу ад муроў * не маглі мець веж, [[Звон|званоў]], ані традыцыйнага выгляду храма * мусілі быць збудаваныя за адзін год * мусілі быць збудаваныя за кошт пратэстантаў * пры іх не дапускалася стварэнне парафіяльных школ Цэрквы былі збудаваныя ў [[Царква міру (Глогаў)|Глогаве]], [[Царква міру (Свідніца)|Свідніцы]] і [[Царква міру (Явар)|Явары]]. Нягледзячы на абмежаванні, яны сталі найбольшымі [[Прускі мур|драўлянымі каркаснымі]] сакральнымі пабудовамі [[Еўропа|Еўропы]] дзякуючы перадавым канструктыўным і архітэктурным асаблівасцям. Да цяперашняга часу захаваліся дзве з іх. Царква міру ў Свідніцы займае плошчу 1180 м² і змяшчае 6000 вернікаў, а царква ў Явары — 1090 м² і 7500 вернікаў (3000 сядзячых месцаў). Храм у [[Глогаў|Глогаве]] згарэў у пажары пасля ўдару маланкі. == Гл. таксама == * [[Артыкулярныя цэрквы]] * [[Цэрквы ласкі]] == Спасылкі == {{Commonscat|Churches of Peace in Poland}} {{Сусветная спадчына|1054}} * [http://www.kosciolpokoju.pl/ Царква міру ў Свідніцы] {{ref-pl}}{{ref-en}}{{ref-de}} * [http://www.jawor.pl/pl/tresci-435.html Царква міру ў Явары] {{ref-pl}} * [http://www.glogow.pl/tzg/utracone/kosciol_pokoju.htm Царква міру ў Глогаве] {{ref-pl}} {{Сусветная спадчына ў Польшчы}} [[Катэгорыя:Трыццацігадовая вайна]] [[Катэгорыя:Драўляныя храмы Польшчы]] [[Катэгорыя:Пратэстанцкія храмы Польшчы]] [[Катэгорыя:Храмы Ніжнесілезскага ваяводства]] bvtpck3l4klbxauxj4ak3dwmh7xdl4a 0 325966 4184121 4062664 2022-08-12T11:17:51Z Artsiom91 31770 ± 2 катэгорыі з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Храм}} '''Царква міру ў імя [[Святы Дух|Святога Духа]]''' ({{lang-pl|Kościół Pokoju p.w. Świętego Ducha}}; {{lang-de|Friedenskirche "Zum Heiligen Geist"}}) — драўляны [[лютэранства|лютэранскі]] [[храм]] у [[Польшча|польскім]] горадзе [[Горад Явар|Явары]], уваходзіць у лік найбольш значных рэлігійных збудаванняў [[Ніжнесілезскае ваяводства|Ніжнесілезскага ваяводства]]. У 2001 годе ўключаны ў [[Спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА]] ў Польшчы. Згодна з рашэннем [[Вестфальскі мір|Вестфальскага міру]] 1648 года сілезскім лютэранам быў дадзены дазвол пабудаваць тры так званыя «храмы міру» ў гарадах [[Горад Глогаў|Глогаў]], [[Горад Свідніца|Свідніца]] і [[Горад Явар|Явар]]. Але былі накладзены значныя абмежаванні: не было дазволена выкарыстоўваць пры будаўніцтве каменне і цэглу, дазволена было выкарыстоўваць толькі дрэва, гліну і салому. Таксама было забаронена будаўніцтва веж і званіц, а таксама выкарыстанне званоў. Месца, на якім павінна было размяшчацца збудаванне, павінна было размяшчацца па-за межамі гарадскіх сцен. Будаўніцтва не павінна было цягнуцца больш за год. Будаўніцтва павінна было весціся за кошт сродкаў мясцовых абшчын. Храм у Явары быў пабудаваны ў 1654 і 1655 гадах па праекту [[Горад Вроцлаў|Вроцлаўскага]] архітэктара Альбрэхта фон Себіша. Будынак мае даўжыню 43,5 м, шырыню 14 м і вышыню 15,7 м, а плошчу 1180 м². Храм умяшчае каля 5500 чалавек. Інтэр’ер храма атачаюць чатыры паверхі [[эмпоры|эмпор]]. Мастацкае афармленне [[інтэр'ер]]а было створана Геогем Флегелем у 1671—1681 гадах. На карцінах адлюстраваны галоўным чынам біблейскія матывы. На другой [[эмпоры]] адлюстраваны 72 сцэны з [[Новы Запавет|Новага Запавету]], на чацвёртай — 71 сцэна са [[Стары Запавет|Старога Запавету]]. На першай і трэцяй эмпоры адлюстраваны [[Геральдычны шчыт|геральдычныя шчыты]] [[шляхта|шляхты]] з наваколляў горада Явара. Дзякуючы [[Альтрантштэцкі мір|Альтрантштэцкаму дагавору]] 1706 года ў пачатку XVIII стагоддзя была дабудавана званіца. <gallery> Jawor Kościół Pokoju.jpg Jawor, Ewangelicki Kościół Pokoju Ducha Świętego - fotopolska.eu (105389).jpg 3186viki Kościół Pokoju w Jaworze. Foto Barbara Maliszewska.jpg 3220viki Kościół Pokoju w Jaworze. Foto Barbara Maliszewska.jpg PL - Jawor - kościół Pokoju - Kroton 011.JPG Wnętrze z ołtarzem głównym Świątyni Pokoju w Jaworze, woj. dolnośląskie, pow. jaworski A1905990 z 4.09.1963 -Magkrys.JPG ChurchOfPeace Jawor Wiki.png </gallery> {{Зноскі}} == Літаратура == * Izabella Gawin, Dieter Schulze, Reinhold Vetter: ''Schlesien: Deutsche und polnische Kulturtraditionen in einer europäischen Grenzregion.'' DuMont-Kunst-Reiseführer, Köln 2006, ISBN 3-7701-4418-X, S. 129—132. * Fördererkreis der Friedenskirche zu Jauer/Jawor (Hrsg.): ''Die Emporenbilder in der Friedenskirche zu Jauer in Schlesien.'' I. u. II. Band, Wennigsen 2006/08. * Reiner Sörries: ''Von Kaisers Gnaden — Protestantische Kirchenbauten im Habsburger Reich''. Böhlau Verlag, Köln 2008, ISBN 978-3-412-20154-8, S. 103. * Roland Gehrke: [http://hdhbw.de/?download=20071108_Gehrke_Friedenskirchen.pdf Durch Friedenskirchen zum Kirchenfrieden?] (pdf) == Спасылкі == {{CommonsCat}} * [http://www.jawor.pl/de/tresci-32.html Горад Явар — Храм Міру] * [http://www.youtube.com.watch?v=yf2SzcbZP3o Званы Храма Міру] * [http://www.polska.travel/panoramy/Panoramy_z_pokoju_de.html{{Недаступная спасылка}} Храм Міру] — [[Сферычная панарама]] {{Сусветная спадчына ў Польшчы}} [[Катэгорыя:Сусветная спадчына ў Польшчы]] [[Катэгорыя:Пратэстанцкія храмы Польшчы]] [[Катэгорыя:Храмы Ніжнесілезскага ваяводства]] mn74ya24nuxmvs0qejqv2d2d9f4x1gp 4184123 4184121 2022-08-12T11:18:26Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Лютэранскія храмы]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Храм}} '''Царква міру ў імя [[Святы Дух|Святога Духа]]''' ({{lang-pl|Kościół Pokoju p.w. Świętego Ducha}}; {{lang-de|Friedenskirche "Zum Heiligen Geist"}}) — драўляны [[лютэранства|лютэранскі]] [[храм]] у [[Польшча|польскім]] горадзе [[Горад Явар|Явары]], уваходзіць у лік найбольш значных рэлігійных збудаванняў [[Ніжнесілезскае ваяводства|Ніжнесілезскага ваяводства]]. У 2001 годе ўключаны ў [[Спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА]] ў Польшчы. Згодна з рашэннем [[Вестфальскі мір|Вестфальскага міру]] 1648 года сілезскім лютэранам быў дадзены дазвол пабудаваць тры так званыя «храмы міру» ў гарадах [[Горад Глогаў|Глогаў]], [[Горад Свідніца|Свідніца]] і [[Горад Явар|Явар]]. Але былі накладзены значныя абмежаванні: не было дазволена выкарыстоўваць пры будаўніцтве каменне і цэглу, дазволена было выкарыстоўваць толькі дрэва, гліну і салому. Таксама было забаронена будаўніцтва веж і званіц, а таксама выкарыстанне званоў. Месца, на якім павінна было размяшчацца збудаванне, павінна было размяшчацца па-за межамі гарадскіх сцен. Будаўніцтва не павінна было цягнуцца больш за год. Будаўніцтва павінна было весціся за кошт сродкаў мясцовых абшчын. Храм у Явары быў пабудаваны ў 1654 і 1655 гадах па праекту [[Горад Вроцлаў|Вроцлаўскага]] архітэктара Альбрэхта фон Себіша. Будынак мае даўжыню 43,5 м, шырыню 14 м і вышыню 15,7 м, а плошчу 1180 м². Храм умяшчае каля 5500 чалавек. Інтэр’ер храма атачаюць чатыры паверхі [[эмпоры|эмпор]]. Мастацкае афармленне [[інтэр'ер]]а было створана Геогем Флегелем у 1671—1681 гадах. На карцінах адлюстраваны галоўным чынам біблейскія матывы. На другой [[эмпоры]] адлюстраваны 72 сцэны з [[Новы Запавет|Новага Запавету]], на чацвёртай — 71 сцэна са [[Стары Запавет|Старога Запавету]]. На першай і трэцяй эмпоры адлюстраваны [[Геральдычны шчыт|геральдычныя шчыты]] [[шляхта|шляхты]] з наваколляў горада Явара. Дзякуючы [[Альтрантштэцкі мір|Альтрантштэцкаму дагавору]] 1706 года ў пачатку XVIII стагоддзя была дабудавана званіца. <gallery> Jawor Kościół Pokoju.jpg Jawor, Ewangelicki Kościół Pokoju Ducha Świętego - fotopolska.eu (105389).jpg 3186viki Kościół Pokoju w Jaworze. Foto Barbara Maliszewska.jpg 3220viki Kościół Pokoju w Jaworze. Foto Barbara Maliszewska.jpg PL - Jawor - kościół Pokoju - Kroton 011.JPG Wnętrze z ołtarzem głównym Świątyni Pokoju w Jaworze, woj. dolnośląskie, pow. jaworski A1905990 z 4.09.1963 -Magkrys.JPG ChurchOfPeace Jawor Wiki.png </gallery> {{Зноскі}} == Літаратура == * Izabella Gawin, Dieter Schulze, Reinhold Vetter: ''Schlesien: Deutsche und polnische Kulturtraditionen in einer europäischen Grenzregion.'' DuMont-Kunst-Reiseführer, Köln 2006, ISBN 3-7701-4418-X, S. 129—132. * Fördererkreis der Friedenskirche zu Jauer/Jawor (Hrsg.): ''Die Emporenbilder in der Friedenskirche zu Jauer in Schlesien.'' I. u. II. Band, Wennigsen 2006/08. * Reiner Sörries: ''Von Kaisers Gnaden — Protestantische Kirchenbauten im Habsburger Reich''. Böhlau Verlag, Köln 2008, ISBN 978-3-412-20154-8, S. 103. * Roland Gehrke: [http://hdhbw.de/?download=20071108_Gehrke_Friedenskirchen.pdf Durch Friedenskirchen zum Kirchenfrieden?] (pdf) == Спасылкі == {{CommonsCat}} * [http://www.jawor.pl/de/tresci-32.html Горад Явар — Храм Міру] * [http://www.youtube.com.watch?v=yf2SzcbZP3o Званы Храма Міру] * [http://www.polska.travel/panoramy/Panoramy_z_pokoju_de.html{{Недаступная спасылка}} Храм Міру] — [[Сферычная панарама]] {{Сусветная спадчына ў Польшчы}} [[Катэгорыя:Сусветная спадчына ў Польшчы]] [[Катэгорыя:Пратэстанцкія храмы Польшчы]] [[Катэгорыя:Храмы Ніжнесілезскага ваяводства]] [[Катэгорыя:Лютэранскія храмы]] 6vkp2pmzzuq50idc91a1osfz46u82sa 0 326070 4184124 4041738 2022-08-12T11:19:15Z Artsiom91 31770 −[[Катэгорыя:Помнікі Ніжнесілезскага ваяводства]]; +[[Катэгорыя:Пратэстанцкія храмы Польшчы]]; ±[[Катэгорыя:Цэрквы Ніжнесілезскага ваяводства]]→[[Катэгорыя:Храмы Ніжнесілезскага ваяводства]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Храм |Беларуская назва = Царква міру ў імя Святой Тройцы |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Kościół Pokoju pw. Świętej Trójcy}}<br/>{{lang-de|Friedenskirche "Zur Hl. Dreifaltigkeit"}} |Выява = SM Świdnica Kościół Pokoju ID 597647.jpg |Подпіс выявы = Царква міру ў Свідніцы (паўднёвы бок) |Пачатак будаўніцтва = 1656 |Заканчэнне будаўніцтва = 1657 |Асвечана = 24 чэрвеня 1657 года |Аўтар праекта = Альбрэхт фон Себіш |Архітэктурны стыль = [[барока]], [[прускі мур]] |Будаўнік = Евангелічная абшчына Свідніцы |Плошча = 1090 м² |Умяшчальнасць = 7500 |lat_deg = 50.84615 |lon_deg = 16.491639 |Краіна = Польшча |Адрас = Plac Pokoju |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = Свідніца |Канфесія = [[Лютэранства]] |Тып храма = Прыходская царква |Прыход = Plac Pokoju 6, 58-100 Świdnica |Епархія = Вроцлаўская дыяцэзія Евангелічна-Аўгсбургскай царквы ў Польшчы |Сайт = http://www.luteranie.wroc.pl/?p=63 }} '''Царква міру ў імя Святой Тройцы''' ({{lang-pl|Kościół Pokoju pw. Świętej Trójcy}}; {{lang-de|Friedenskirche "Zur heiligen Dreifaltigkeit"}}) — драўляны [[евангельскія хрысціяне|евангелічны]] храм у [[горад Свідніца|Свідніцы]] ў [[Сілезія|Сілезіі]], лічыцца найвялікшай драўлянай царквою ў Еўропе. З 2001 года царква разам з [[Царква міру ў Явары|Царквою міру ў Явары]] ўваходзіць у спіс [[Сусветная спадчына ЮНЕСКА|Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА]]. == Гісторыя == [[Выява:Friedensk-Schweidnitz.jpg|міні|злева|Свідніцкая Царква міру паводле [[Фрыдрых Бернхард Вернер|Фрыдрыха Бернхарда Вернера]] (1748)]] Па рашэнні [[Вестфальскі мір|Вестфальскага міру]] ў 1648 годзе сілезскім [[Пратэстанцтва|пратэстантам]] было дазволена пабудаваць тры [[Цэрквы міру|«царквы міру»]]: у [[горад Глогаў|Глогаве]], [[горад Свідніца|Свідніцы]] і [[горад Явар|Явары]]. Праўда, пры гэтым трэба было выканаць цэлы рад умоў: было забаронена выкарыстоўваць камень і цэглу ў якасці будаўнічага матэрыялу, можна было выкарыстоўваць толькі дрэва, гліну і салому. Цэрквам не дазвалялася таксама мець вежы і званы. Участак пад царкву мог быць выдзелены толькі за межамі гарадскіх сцен. Будаўніцтва не магло цягнуцца даўжэй за год. Выдаткі на будаўніцтва лажыліся на абшчыну. Свідніцкая царква была пабудавана па праекце вроцлаўскага архітэктара Альбрэхта фон Себіша (1610—1688). Закладка фундамента адбылася 23 жніўня 1656 года. Ужо праз 10 месяцаў будаўніцтва, 24 чэрвеня 1657 года, прайшло першае богаслужэнне. Царква, узведзеная як [[прускі мур|фахверкавая]] канструкцыя, мела плошчу каля 1090&nbsp;м² і ўмяшчала каля 7500 чалавек, у тым ліку мела каля 3000 сядзячых месцаў. Унутранае ўбранства вытрымана ў стылі [[барока]]. [[Арган]] быў зроблены ў 1666—1669 гадах Крыстафам Клозэ з [[Горад Бжэг|Бжэга]]. [[Купель]] 1661 года паходзіць з майстэрні Панкрація Вернера з [[Горад Яленя Гура|Яленяй Гуры]]. [[Столь]] была распісана ў 1696 годзе Крыстафам Каліцкім і Крысціянам Зюсэнбахам. Готфрыд Аўгуст Хофман зрабіў [[кафедра, архітэктура|кафедру]] (1729) і [[алтар]] (1752). <center> <gallery widths="250px" heights="250px"> 3966viki Kościół Pokoju. Foto Barbara Maliszewska.jpg|[[барока|Барочны]] алтар 1752 года Swidnica - Kosciol Pokoju- wnetrze 01.jpg|Від на арган Swidnica- Kosciol Pokoju- sufit.jpg|Столевае перакрыцце </gallery> </center> Згодна з {{нп4|Альтранштэдцкае пагадненне|Альтранштэдцкім пагадненнем|de|Altranstädter Konvention}} 1707 года было дазволена дабавіць вежу і званы. Пасля гэтага ў 1708 годзе каля царквы была пабудавана [[званіца]], таксама ў [[фахверк]]авым стылі. [[Выява:1029viki Kościół Pokoju - dzwonnica. Foto Barbara Maliszewska.jpg|міні|Званіца Свідніцкай Царквы міру]] Пасля палітычнага крызісу ў Польшчы ў канцы 20-га ст. стала магчымым пачаць рэстаўрацыю царквы, але ў 2002 годзе з-за недахопу фінансавання работы па ўнутранай рэканструкцыі прыйшлося спыніць<ref>Thomas Greif: ''[http://www.sonntagsblatt-bayern.de/news/aktuell/2015_07_01_01.htm Hölzernes Weltwunder — Die Friedenskirche von Schweidnitz ist konfessionell und kunstgeschichtlich einmalig] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150924103951/http://www.sonntagsblatt-bayern.de/news/aktuell/2015_07_01_01.htm |date=24 верасня 2015 }}''; Sonnagsblatt Bayern, 15.&nbsp;Februar 2015, abgerufen am 6. Mai 2015.</ref>. == Падобныя канструкцыі == Падобную [[фахверк]]авую канструкцыю (як цэрквы міру [[Царква міру ў Явары|ў Явары]] і Свідніцы), маюць будынкі {{нп4|Царква ласкі ў Мілічы|міліцкай Царквы ласкі|de|Gnadenkirche (Militsch)}} ([[горад Міліч|Міліч]]), {{нп4|Гранічная царква|"Гранічнай царквы"|de|Grenzkirche}} ў {{нп4|вёска Пагажэліска|Пагажэліскай|de|Pogorzeliska}} і {{нп4|Уступленая царква|"Уступленай царквы"|de|Rezesskirche}} ў {{нп4|пасёлак Прачы Аджаньскія|Прачах Аджаньскіх|de|Pracze Odrzańskie}}. == Евангелічная школа пры царкве == Паводле Альтранштэдцкага пагаднення ад 22 жніўня 1707 года пры Цэрквах міру было дазволена пабудаваць евангелічныя школы. Узвядзенне Свідніцкай школы латыні пачалося 6 сакавіка 1708 года, к канцу года будынак быў гатовы. У час [[Сямігадовая вайна|Сямігадовай вайны]] ў 1761 годзе будынак быў моцна пашкоджаны. У 1813 годзе школа стала [[гімназія]]й, а ў 1822 — гарадской установай. У 1854 годзе яна была пераведзена ў новы будынак. Да вядомых навучэнцаў адносяцца {{нп4|Іаган Хрысціян Гюнтэр||de|Johann Christian Günther}} і {{нп4|Карл Готхард Лангханс||de|Carl Gotthard Langhans}}, архітэктар [[Брандэнбургскія вароты|Брандэнбургскіх варот]]. == Музыка == Арганістам царквы са снежня 1729 года быў Крыстаф Готлаб Векер (1700—1774), вучань [[Іаган Себасцьян Бах|Іагана Себасцьяна Баха]]. З гэтай нагоды з 2000 года праводзіцца штогадовы летні Бахаўскі [[фестываль]] ({{lang-pl|Międzynarodowy Festiwal Bachowski}}). == Заўвагі == {{reflist}} == Літаратура == <!-- спачатку навейшыя работы --> * Stephan Aderhold: ''Chronologische Musikgeschichte der evangelischen Gemeinde in der Friedenskirche zu Schweidnitz unter Berücksichtigung der Entwicklung ihres Kirchenarchivs — Historia muzyki Kościoła Pokoju w Świdnicy z uwzględnieniem rozwoju archiwum kościelnego.'' elektronische Publikation, Świdnica 2015. * Stephan Aderhold: ''Katalog der Musikalien und Archivalien der Friedenskirche zu Schweidnitz.'' elektronische Publikation, Świdnica 2012. * Reiner Sörries: ''Von Kaisers Gnaden — Protestantische Kirchenbauten im Habsburger Reich'', Böhlau 2008. * Agnieszka Seidel-Grzesińska: ''Das «sichtbare Wort Gottes» an der Decke der evangelischen Friedenskirche zu Schweidnitz.'' In: ''Kulturgeschichte Schlesiens in der Frühen Neuzeit'', Tübingen 2005, S.&nbsp;911-924. * Hans Caspary: ''Die schlesischen Friedenskirchen in Schweidnitz und Jauer: ein deutsch-polnisches Kulturerbe. Deutsches Kulturforum Östliches Europa.'' Mit einer Einleitung von Andrzej Tomaszewski. Potsdam 2005. * Jörg Deventer: ''Gegenreformation in Schlesien. Die habsburgische Rekatholisierungspolitik in Glogau und Schweidnitz 1526—1707.'' Köln, Weimar, Wien 2003 (Neue Forschungen zur schlesischen Geschichte 8) * Izabella Gawin, Dieter Schulze, Reinhold Vetter: ''Schlesien — Deutsche und polnische Kulturtraditionen in einer europäischen Grenzregion.'' (''DuMont-Kunst-Reiseführer''), DuMont Verlag Köln 1999, ISBN 3-7701-4418-X; S.&nbsp;139-141 * ''Die Friedenskirche zu Schweidnitz.'' Hrsg. von der Evangelischen Kirchengemeinde Schweidnitz und dem Bundesverband der Deutschen Jugend in Europa. Schweidnitz und Bonn 1993 (Blätter zur Kulturarbeit 72). * Hellmuth Bunzel: ''Die Friedenskirche zu Schweidnitz. Geschichte einer Friedenskirche von ihrem Entstehen bis zu ihrem Versinken ins Museumsdasein.'' Ulm/Donau 1958. * Ludwig Worthmann: ''Führer durch die Friedenskirche zu Schweidnitz.'' Schweidnitz und Breslau 1929. * Adolf Wasner: ''Die Schweidnitzer Friedenskirche zur heiligen Dreifaltigkeit.'' Schweidnitz 1924. == Спасылкі == {{Commonscat|Peace Church in Świdnica|Свідніцкая Царква міру}} * [http://www.friedenskirche-schweidnitz.de/ Die Friedenskirche zu Schweidnitz] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190413183735/http://www.friedenskirche-schweidnitz.de/ |date=13 красавіка 2019 }} {{ref-de}} * [http://www.polska.travel/panoramy/Panoramy_z_Polski/swidnica_kosciol_pokoju_pl.html Kugelpanorama] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170628140525/https://polska.travel/panoramy/Panoramy_z_Polski/swidnica_kosciol_pokoju_pl.html |date=28 чэрвеня 2017 }} * [http://www.kosciolpokoju.pl Friedenskirche Schweidnitz] {{ref-pl}} {{ref-de}} * [http://wiki-de.genealogy.net/Friedenskirche_Schweidnitz Friedenskirche Schweidnitz] in wiki-de.genealogy.net * [http://gosciniec.pttk.pl/15_2004/index.php?co=044 ''Forum Polskich Miast i Miejsc UNESCO''] {{ref-pl}} * [http://www.bach.pl/ ''Międzynarodowy Festiwal Bachowski Świdnica'' Bachfestival] {{ref-pl}} {{Сусветная спадчына ў Польшчы}} [[Катэгорыя:Храмы Ніжнесілезскага ваяводства]] [[Катэгорыя:Свідніца|Царква міру]] [[Катэгорыя:Сусветная спадчына ў Польшчы]] [[Катэгорыя:Храмы Святой Тройцы|Свідніца]] [[Катэгорыя:Лютэранскія храмы]] [[Катэгорыя:Пратэстанцкія храмы Польшчы]] 1w1vt8vw333hpwhpxmrs80o2h80onmp 1 331309 4183352 2332758 2022-08-11T13:07:48Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Размовы:Дынастыя Бабенбергаў]] у [[Размовы:Бабенбергі]] wikitext text/x-wiki {{CEE Spring 2016 |удзельнік= Чаховіч Уладзіслаў|тэма= |тэма2= |тэма3= |краіна= |краіна2= |краіна3= }} 8em7myp1jefe5u72pw7xq8rz9n584e2 0 333981 4183684 4028828 2022-08-11T20:26:33Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Філіп Швабскі | арыгінал імя = Philipp von Schwaben | выява = Die deutschen Kaiser Philipp von Schwaben.jpg | шырыня = 200px | апісанне выявы = | пасада = [[біскуп Вюрцбурга]] | парадак = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = [[1190]] | перыядканец = [[1191]] | папярэднік = [[Готфрыд фон Шпіцэнберг]] | пераемнік = [[Генрых III фон Берг, біскуп Вюрцбурга|Генрых III фон Берг]] | пасада_2 = [[маркграф Тасканы]] | парадак_2 = | пад імем_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1195]] | перыядканец_2 = [[1197]] | папярэднік_2 = [[Крысціян дзі Магонца]] | пераемнік_2 = тытул скасаваны | пасада_3 = [[герцаг Швабіі]] | парадак_3 = | пад імем_3 = | сцяг_3 = | перыядпачатак_3 = [[15 жніўня]] [[1196]] | перыядканец_3 = [[21 чэрвеня]] [[1208]] | папярэднік_3 = [[Конрад II, герцаг Швабіі|Конрад II]] | пераемнік_3 = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых VII]] | пасада_4 = [[кароль Германіі]] <br /> ([[Рымскі кароль]]) | парадак_4 = | пад імем_4 = | сцяг_4 = | каранацыя_4 = [[6 верасня]] [[1198]], [[Майнц]] <br /> ''паўторная каранацыя:'' <br /> [[6 студзеня]] [[1205]], [[Ахен]] | перыядпачатак_4 = [[6 сакавіка]] [[1198]] | перыядканец_4 = [[21 чэрвеня]] [[1208]] | папярэднік_4 = [[Генрых VI, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрых VI]] | пераемнік_4 = [[Атон IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Атон IV Браўншвайгскі]] | суправіцель1_4 = [[Атон IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Атон IV Браўншвайгскі]] | суправіцель1перыядпачатак_4 = [[9 чэрвеня]] [[1198]] | суправіцель1перыядканец_4 = [[21 чэрвеня]] [[1208]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Філіп Швабскі''' ({{lang-de|Philipp von Schwaben}}; [[жнівень]] [[1177]] — [[21 чэрвеня]] [[1208]], [[Бамберг]]) — [[Дыяцэзія Вюрцбурга|біскуп Вюрцбурга]] ([[1190]]—[[1191]]), [[маркграф Тасканы]] ([[1195]]—[[1197]]), [[герцаг Швабіі]] ([[1196]]—[[1208]]), [[кароль Германіі]] ([[1198]]—[[1208]]), малодшы сын імператара [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] [[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрыха I ''Барбаросы'']] і [[пфальцграф Бургундыі|пфальцграфіні Бургундыі]] [[Беатрыс I, графіня Бургундыі|Беатрыс I Бургундскай]]. Добра адукаваны і паважаны кіраўнік, ён 10 гадоў свайго жыцця правёў у барацьбе за карону [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]], але быў забіты адпрэчаным жаніхом сваёй дачкі. == Біяграфія == === Раннія гады === Імператар Фрыдрых I Барбароса з дзяцінства рыхтаваў Філіпа, свайго малодшага з сыноў, да духоўнай кар’еры, у выніку ён атрымаў вельмі добрую адукацыю. У [[1189]] годзе Філіп быў прызначаны [[пробашч]]ам царквы Святой Марыі [[Ахен]]е, а ў [[1190]] годзе быў абраны біскупам [[Вюрцбург]]а, аднак не быў пасвечаны. Але ў [[1191]] годзе памёр у час [[Трэці крыжовы паход|Трэцяга крыжовага паходу]] адзін са старэйшых братоў Філіпа, герцаг Швабіі [[Фрыдрых VI, герцаг Швабіі|Фрыдрых VI]], яшчэ раней, у [[1190]] годзе патануў яго бацька, імператар Фрыдрых, пасля чаго імператарскі прастол дастаўся старэйшаму з братоў, [[Генрых VI, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыху VI]]. У Фрыдрыха Швабскага дзяцей не было, так што [[герцагства Швабія|Швабію]] Генрых VI перадаў наступнаму па старшынстве брату [[Конрад II, герцаг Швабіі|Конраду II]], да гэтага — герцагу [[Ротэнбург]]а. Яшчэ адзін брат, [[Атон I, граф Бургундыі|Атон]], кіраваў [[графства Бургундыя|Бургундскім пфальцграфствам]], дзе ўграз у барацьбе са знаццю, паказаўшы сябе малаздольным кіраўніком. З улікам таго, што ніхто са старэйшых братоў не меў сыноў, гэта адкрывала перад Філіпам нядрэнныя перспектывы. [[Выява:Philipp von Schwaben 1200.jpg|thumb|left|250px|Філіп Швабскі. Мініяцюра з рукапісу [[1200]] года. Манастыр [[Санкт-Гален]].]] Узімку [[1191]]/[[1192]] года Філіп адрокся ад духоўнага сану і адмовіўся ад Вюрцбургскай дыяцэзіі, дзе замест яго біскупам быў пасвечаны [[Генрых III фон Берг, біскуп Вюрцбурга|Генрых III Бергскі]]. Імператар Генрых пайшоў яму насустрач і ў [[1193]] годзе Філіпу было дазволена стаць недухоўнай асобай. Аднак у [[1194]] годзе ў Генрыха нарадзіўся сын [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых]], што аддаліла Філіпа ад трона. У [[1195]] годзе імператар Генрых перадаў Філіпу ў лен [[маркграфства Таскана|Тасканскае маркграфства]], якое мела важнае стратэгічнае значэнне для імперыі, паколькі праз яго пралягала дарога ў [[Рым]] і Паўднёвую Італію, што ўваходзіла ў склад [[Сіцылійскае каралеўства|Сіцылійскага каралеўства]], якім Генрых авалодаў у [[1194]] годзе. А пасля смерці ў [[1196]] годзе Конрада II Швабскага Філіп атрымаў і яго ўладанні — герцагства Швабію. [[25 мая]] [[1197]] года Філіп ажаніўся з [[Ірына Ангел|Ірынай Ангелінай]], дачкой [[імператар Візантыі|імператара Візантыі]] [[Ісак II Ангел|Ісака II Ангела]], удаве сіцылійскага прынца [[Ражэр V, герцаг Апуліі|Ражэра V]], [[герцаг Апуліі|герцага Апуліі]], з якой ён быў заручаны 2/[[3 красавіка]] [[1195]] года. Неўзабаве пасля гэтага, [[28 верасня]] [[1197]] года, нечакана памёр імператар Генрых. У апошнія гады свайго жыцця ён спрабаваў зрабіць імператарскую карону спадчыннай, што сустрэла супраціўленне германскіх феадалаў і духавенства. Спадчынніку Генрыха, Фрыдрыху, было толькі 3 гады. Яго маці, каралева [[Канстанцыя, каралева Сіцыліі|Канстанцыя]], для таго, каб забяспечыць свайму сыну сіцылійскую карону, выгнала ўсіх германскіх паплечнікаў свайго мужа. У выніку [[Каралеўства Сіцылія|Сіцылійскае каралеўства]], каралём якога [[3 верасня]] [[1198]] года быў каранаваны чатырохгадовы Фрыдрых, ізноў адасобілася ад імперыі. === Двайныя выбары германскага караля === [[Выява:FilipSvab.JPG|thumb|250px|Статуя Філіпа Швабскага.]] У момант смерці брата Філіп знаходзіўся ў Італіі, збіраючыся забраць сына Генрыха Фрыдрыха і адвесці яго ў Германію. Даведаўшыся пра тое, што абылося ён быў вымушаны пакінуць пляменніка ў Сіцыліі, а сам з цяжкасцю дабраўся ў Германію. Там ён даволі хутка зразумеў, што адстойваць правы пляменніка яму будзе цяжка. Прыхільнікі Гогенштаўфенаў пераканалі яго прыняць карону самому. [[6 сакавіка]] [[1198]] года ў [[Іхтэрсгаўзен]]е, а затым [[8 сакавіка]] на з’ездзе знаці ў [[Мюльгаўзен, Цюрынгія|Мюльгаўзене]] Філіп быў абраны каралём Германіі ([[рымскі кароль|рымскім каралём]]). [[6 верасня]] ён быў каранаваны ў [[Майнц]]е [[архібіскуп Тарэнтэза|архібіскупам Тарэнтэза]] [[Эма, архібіскуп Тарэнтэза|Эма]]. Аднак да таго моманту ў Філіпа з’явіўся супернік. Праціўнікі Гогенштаўфенаў, на чале якіх стаяў [[архібіскуп кёльнскі]] [[Адольф I фон Альтэна, архібіскуп кёльнскі|Адольф Альтэнскі]], абвінавацілі Філіпа ў тым, што ён парушыў прысягу свайму пляменніку і высунулі свайго кандыдата. Ім апынуўся прадстаўнік дынастыі [[Вельфы|Вельфаў]] [[Атон IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Атон Браўншвайгскі]], малодшы сын [[Генрых Леў|Генрыха Льва]], пазбаўленага імператарам Фрыдрыхам большай часткі сваіх уладанняў. Маці Атона была англійская прынцэса Мацільда, а сам ён быў выгадаваны пры англійскім двары, дзе жыў з васьмігадовага ўзросту. Яго дзядзька, [[кароль Англіі]] [[Рычард I Львінае Сэрца]], перадаў Атону ў [[1196]] годзе ў леннае валоданне [[графства Пуацье]]. [[9 чэрвеня]] ў [[Кёльн]]е праціўнікі Гогенштаўфенаў выбралі каралём Германіі Атона, а [[12 ліпеня]] архібіскуп Адольф каранаваў яго ў [[Ахен]]е. Такім чынам у Германіі апынулася адначасова 2 кіраўнікі. Філіп быў каранаваны сапраўднымі каралеўскімі рэгаліямі, але ў «няправільным месцы» (Майнцы замест Ахена) і «няправільным» архібіскупам (Тарэнтэза, а не Кёльна), аднак пры каранацыі «правільным» архібіскупам у Ахене Атона Браўншвайгскага не выкарыстоўваліся сапраўдныя рэгаліі. Атона падтрымліваў яго дзядзька Рычард Англійскі, у той час як Філіп звярнуўся за падтрымкай да [[кароль Францыі|караля Францыі]] [[Філіп II Аўгуст|Філіпа II Аўгуста]], які варагаваў з Англіяй. === Умяшанне Інакенція III === Пры такім становішчы ўзрасла роля [[Папа Рымскі|Папы Рымскага]], якім у [[1198]] годзе стаў [[Інакенцій III, Папа Рымскі|Інакенцій III]]. Ён вырашыў скарыстацца акалічнасцямі для таго, каб умацаваць становішча папскай курыі ў імперыі. Гэтаму спрыяла і тое, што каралева Сіцыліі Канстанцыя, якая памерла ў тым жа [[1198]] годзе, прызначыла апекуном свайго сына Фрыдрыха Папу Інакенція, прызнаўшы яго, акрамя таго, сюзерэнам Сіцылійскага каралеўства. Атон Браўншвайгскі настойліва шукаў апору ў Інакенціі, аднак ён не стаў умешвацца ў справы каралеўства, у якім паміж Філіпам і Атонам развязалася міжусобная вайна. [[Архібіскуп Майнца]], [[Конрад I, архібіскуп Майнца|Конрад I]], канцлер імперыі, які вярнуўся ў той час [[Трэці крыжовы паход|з Крыжовага паходу]], паспрабаваў стварыць трэцюю партыю, якая адстойвала інтарэсы Фрыдрыха Сіцылійскага, але поспеху ў гэтым не дамогся. У [[1199]] годзе загінуў кароль Рычард Англійскі, у выніку перавага апынулася на баку Філіпа. Аднак тут умяшаўся Папа Інакенцій, які нечакана прыняў бок партыі Вельфаў. [[1 сакавіка]] [[1201]] года ён прызнаў права на прастол за Атонам, а ў чэрвені таго ж года выпусціў [[Нейскі канкардат]], у якім агаварыў, што прымае пад сваю руку ўладанні ў Паўночнай Італіі. У выніку Атон пагадзіўся саступіць Папе [[Равенскі экзархат]], [[Пентапаліс]], [[Анконская марка|Анконскую]] і [[Тасканская марка|Тасканскую]] маркі, а таксама [[герцагства Спалета]]. Тады ж [[кароль Даніі]] заняў [[Гольштэйн]]. А Філіпа і яго прыхільнікаў Папа адлучыў ад царквы, што, аднак, не мела ніякіх наступстваў. === Барацьба з Атонам IV === [[Выява:Philip of Swabia Speyer.jpg|thumb|150px|Надмагільная пліта Філіпа Швабскага. Шпаер, кафедральны сабор.]] Да [[1203]] года перавагай валодаў Атон. Аднак да [[1204]] года яго пазіцыі саслаблі. У тым жа годзе ад Атона на бок Філіпа Швабскага перайшлі многія феадалы, у тым ліку і брат Атона, [[пфальцграф Рэйнскі]] [[Генрых V, пфальцграф Рэйнскі|Генрых V]], [[герцаг Брабанта]] [[Генрых I, герцаг Брабанта|Генрых I]], [[ландграф Цюрынгіі]], [[кароль Чэхіі]] [[Пржэмысл Отакар I]] і нават архібіскуп кёльнскі Адольф Альтэнскі, які [[6 студзеня]] [[1205]] года ў Ахене паўторна каранаваў Філіпа Швабскага. У гэтых акалічнасцях Папа Інакенцій пачаў перамовы з Філіпам, з якога ў [[1207]] годзе было знята адлучэнне на рэйхстагу ў [[Вормс]]е. Пад націскам духавенства Філіп і Атон сустрэліся на з’ездзе ў [[Кведлінбург]]у, дзе Філіп прапанаваў свайму суперніку ў абмен на адмову ад кароны руку адной са сваіх дочак і Швабію. Аднак Атон з абуранасцю адпрэчыў гэта прапановы. У выніку барацьба аднавілася, але перавага была на баку Філіпа, які сабраў вялікую армію. Акрамя таго, Філіпу ўдалося перацягнуць на свой бок Папу, для чаго ён прапанаваў руку сваёй другой дачкі брату Інакенція, графу Рыкарду, у адказ Папа павінен быў адмовіцца ад правоў на Таскану, Спалета і Анконскую марку, якія павінны былі адысці да Рыкарда як пасаг дачкі Філіпа. Але [[21 чэрвеня]] [[1208]] года на вяселлі пляменніцы Філіпа ў [[Бамберг]]у [[пфальцграф Баварыі]] [[Атон VIII, пфальцграф Баварыі|Атон VIII фон Вітэльсбах]] закалоў караля Філіпа. Прычынай гэтаму паслужыла тое, што Філіп абяцаў Атону руку сваёй дачкі, але абяцання не стрымаў. Філіп не пакінуў сыноў, толькі дочак. Для таго, каб пазбегнуць анархіі, партыя Гогенштаўфенаў прызнала каралём Германіі Атона Браўншвайгскага, які ажаніўся з [[Беатрыса фон Гогенштаўфен, імператрыца Свяшчэннай Рымскай імперыі|Беатрысай]], старэйшай дачкі Філіпа. Пфальцграф Атон, забойца Філіпа, быў абезгалоўлены ў [[1209]] годзе. Цела Філіпа было пахавана [[22 чэрвеня]] [[1208]] года ў [[Бамбергскі сабор|кафедральным саборы Бамберга]], але на [[Раство Хрыстова|Раство]] [[1213]] года яго перапахавалі ў [[Шпаерскі сабор|кафедральным саборы Шпаера]]. == Шлюб і дзеці == * Жонка: (з [[25 мая]] [[1197]] года, [[Бары]]?) '''[[Ірына Ангеліна|Марыя (Ірына) Ангеліна]]''' ([[1181]] — [[27 жніўня]] [[1208]]), дачка [[імператар Візантыі|імператара Візантыі]] [[Ісак II Ангел|Ісака II Ангела]], удава [[Ражэр V, герцаг Апуліі|Ражэра]], [[герцаг Апуліі|герцага Апуліі]]. Дзеці: ** '''[[Беатрыса фон Гогенштаўфен, імператрыца Свяшчэннай Рымскай імперыі|Беатрыса ''Старэйшая'']]''' ([[1198]] — [[11 жніўня]] [[1212]]); муж: (з [[22 ліпеня]] [[1212]] года) '''[[Атон IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Атон IV Браўншвайгскі]]''' (каля [[1175]]/[[1176]] — [[19 мая]] [[1218]]), кароль Германіі з [[1198]] года, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі [[1209]]—[[1215]]; ** '''[[Кунігунда фон Гогенштаўфен, каралева Чэхіі|Кунігунда]]''' ([[1200]] — [[13 верасня]] [[1248]]); муж: з [[1228]] года '''[[Вацлаў I]]''' ([[1205]] — [[23 верасня]] [[1253]]), [[кароль Чэхіі]] з [[1230]] года; ** '''Марыя''' ([[сакавік]]/[[май]] [[1201]] — да [[1235]]); муж: (з да [[22 жніўня]] [[1215]] года) '''[[Генрых II, герцаг Брабанта|Генрых II]]''' ([[1207]] — [[1 лютага]] [[1248]]), [[герцаг Брабанта]] з [[1235]] года; ** '''[[Лізавета Гогенштаўфен|Лізавета]]''' ([[сакавік]]/[[май]] [[1203]] — [[5 лістапада]] [[1235]]); муж: (з [[30 лістапада]] [[1219]] года) '''[[Фердынанд III, кароль Кастыліі|Фернанда III ''Святы'']]''' ([[1199]] — [[30 мая]] [[1252]]), [[кароль Кастыліі]] з [[1217]] года, [[кароль Леона]] з [[1230]] года; ** '''Райнальд''' (пам. у мален.); ** '''Сын (Фрыдрых?)''' ([[1206]] — у мален.); ** '''Беатрыса ''Малодшая''''' (нар. і пам. [[20]]/[[27 жніўня]] [[1208]]). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга:Бульст-Тыле Марыя Луіза, Ёрдан Карл, Флекенштэйн Ёзеф: Свяшчэнная Рымская імперыя: эпоха станаўлення}} * {{кніга |аўтар = Егер О. |частка = Филипп Швабский и Оттон IV |загаловак = Средние века |выданне = Издание исправленное и дополненное |месца = {{СПб}} |выдавецтва = «Специальная литература» |год = 1997 |том = 2 |старонкі = 340—343 |старонак = |серыя = Всемирная история в четырёх томах |isbn = 5—87685-085-3 |тыраж = 10&nbsp;000 }} * {{артыкул | аўтар = Andreas Bihrer. | загаловак = König Philipp von Schwaben — Bamberg, 21. Juni 1208 | мова = de | аўтар выдання = Michael Sommer (Hrsg.) | выданне = Politische Morde. Vom Altertum bis zur Gegenwart | тып = | месца = Darmstadt | выдавецтва = | год = 2005 | выпуск = | том = | нумар = | pages = 117—126 | isbn = | issn = }} * {{кніга |аўтар = Peter Csendes. |загаловак = Philipp von Schwaben (Gestalten des Mittelalters und der Renaissance) |месца = Darmstadt |выдавецтва = |год = 2003 |allpages = |серыя = |isbn = 3-89678-458-7 |тыраж = }} * {{артыкул | аўтар = Joachim Heinzle. | загаловак = Philippe — des rîhes krône — der weise. Krönung und Krone in Walthers Sprüchen für Philipp von Schwaben | мова = de | аўтар выдання = Thomas Bein (Hrsg.) | выданне = Walther von der Vogelweide. Textkritik und Edition | месца = Berlin | выдавецтва = | год = 1999 | pages = 225—237 | isbn = | issn = }} * {{артыкул | аўтар = Bernd Ulrich Hucker. | загаловак = Der Königsmord von 1208 — Privatrache oder Staatsstreich? | аўтар выдання = | выданне = Die Andechs-Meranier in Franken. Europäisches Fürstentum im Mittelalter | месца = Mainz | выдавецтва = | год = 1998 | выпуск = | том = | нумар = | старонкі = 111—128 | isbn = | issn = }} * {{артыкул | аўтар = Bernd Ulrich Hucker | загаловак = Philipp von Schwaben | спасылка = http://mdz10.bib-bvb.de/~db/0001/bsb00016338/images/index.html?seite=386 | выданне = Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 20 | месца = Berlin | выдавецтва = Duncker & Humblot | год = 2001 | выпуск = | том = | нумар = | pages = 370—372 | isbn = | issn = }} * {{артыкул | аўтар = Hans Martin Schaller. | загаловак = Der deutsche Thronstreit und Europa 1198–1218. Philipp von Schwaben, Otto IV., Friedrich II | аўтар выдання = Mario Kramp (Hrsg.) | выданне = Krönungen. Könige in Aachen. Geschichte und Mythos | месца = Mainz | выдавецтва = | год = 2000 | выпуск = | том = | нумар = | pages = 398–406 | isbn = | issn = }} * {{кніга |аўтар = Bernd Schütte. |загаловак = König Philipp von Schwaben: Itinerar - Urkundenvergabe - Hof |месца = Hannover |выдавецтва = |год = 2002 |том = |старонак = |серыя = |isbn = 3-7752-5751-9 |тыраж = }} * {{артыкул | аўтар = Christoph Waldecker. | загаловак = Philipp von Schwaben | спасылка = http://www.bbkl.de/p/philipp_v_schw.shtml | выданне = Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon ([[BBKL]]). Band 25 | месца = Nordhausen | выдавецтва = | год = 2005 | выпуск = | том = | нумар = | pages = 1070—1095 | isbn = 3-88309-332-7 | issn = }} * {{артыкул | аўтар = Alfred Winkelmann | загаловак = Philipp von Schwaben | спасылка = http://de.wikisource.org/wiki/ADB:Philipp_von_Schwaben | выданне = Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 25 | месца = Leipzig | выдавецтва = Duncker & Humblot | год = 1887 | выпуск = | том = | нумар = | pages = 742—754 | isbn = | issn = }} * {{кніга |аўтар = Eduard Winkelmann. |загаловак = Philipp von Schwaben und Otto IV. von Braunschweig, 1.Bd., König Philipp von Schwaben, 1197–1208 |выданне = Leipzig |месца = |выдавецтва = |год = 1873 |том = |старонак = |серыя = |isbn = |тыраж = }}, Neudruck Darmstadt 1963 * {{кніга |аўтар = Egon Boshof. |загаловак = Innozenz III. und der deutsche Thronstreit, Papst Innozenz III. Weichensteller der Geschichte Europas |адказны = Hrsg. von Thomas Frenz |месца = Stuttgart |выдавецтва = |год = 2000 |том = |старонкі = |pages = 51—67 |серыя = |isbn = |тыраж = }} * {{артыкул | аўтар = Klaus von Eickels. | загаловак = Otto IV. (1198-1218) und Philipp (1198-1208) | аўтар выдання = Hrsg. von Bernd Schneidmüller — Stefan Weinfurter. | выданне = Die deutschen Herrscher des Mittelalters. Historische Portraits von Heinrich I. bis Maximilian I. | месца = München | выдавецтва = | год = 2003 | выпуск = | том = | нумар = | pages = 272—292 | isbn = | issn = }} == Спасылкі == * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/deutschland_koenige_2/philipp_von_schwaben_deutscher_koenig_1208_staufer/philipp_von_schwaben_deutscher_koenig_+_1208.html |title = PHILIPP von Schwaben, Deutscher König |publisher = Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2011-12-17 |lang = de |archiveurl = https://www.webcitation.org/67458mIks?url=http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/deutschland_koenige_2/philipp_von_schwaben_deutscher_koenig_1208_staufer/philipp_von_schwaben_deutscher_koenig_+_1208.html |archivedate = 20 красавіка 2012 |deadurl = no }} * {{cite web|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/GERMANY,%20Kings.htm#Philippdied1208|title=KINGS of GERMANY 1138-1254, HOHENSTAUFEN|work=Foundation for Medieval Genealogy|accessdate=2011-12-17|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/66PplVSGm?url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/GERMANY%2C%20Kings.htm#Philippdied1208|archivedate=25 сакавіка 2012|deadurl=no}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Герцагі швабскія]] [[Катэгорыя:Каралі германскія]] [[Катэгорыя:Біскупы вюрцбургскія]] [[Катэгорыя:Маркграфы тасканскія]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі XIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Забітыя манархі]] gctpdb394qpw755dgrr8rclsjblsvcc 0 333987 4183689 4028632 2022-08-11T20:26:53Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Фрыдрых VI}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Фрыдрых VI Швабскі | арыгінал імя = {{lang-de|Friedrich VI von Schwaben}} | імя пры нараджэнні = Конрад | выява = Frederick V, Duke of Swabia.jpg | шырыня = 100px | апісанне выявы = Фрыдрых, герцаг Швабіі. <br />Частка сярэдневяковай мініяцюры ў «Хроніцы Вельфаў». | пасада = [[герцаг Швабіі]] | сцяг = Arms of Swabia.svg | перыядпачатак = [[1170]] | перыядканец = [[1191]] | папярэднік = [[Фрыдрых V, герцаг Швабіі|Фрыдрых V]] | пераемнік = [[Конрад II, герцаг Швабіі|Конрад II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Фрыдрых VI Швабскі'''<ref>У старых крыніцах яго называлі Фрыдрых V і лічылі старэйшым сынам Фрыдрыха Барбаросы. Аднак цяпер усталявана, што ў яго быў старэйшы брат (Фрыдрых V), які памёр у пяцігадовым узросце. Таму ў сучаснай літаратуры ён для адрознення ад брата часцей пазначаецца як Фрыдрых VI.</ref> ({{lang-de|Friedrich VI von Schwaben}}) ці '''Фрыдрых VI фон Гогенштаўфен''' ({{lang-de|Friedrich VI von Schwaben}}; {{Дата нараджэння|16|4|1167}}, {{МН|Мадыльяна||}}, [[Італія]] — {{Дата смерці|20|1|1191}}, [[горад Ака|Ака]]) — [[Спіс кіраўнікоў Швабіі|герцаг]] [[Герцагства Швабія|Швабіі]] з [[1169]] года, трэці сын [[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрыха Барбаросы]] і [[Беатрыс I, графіня Бургундыі|Беатрыс I Бургундскай]]. == Біяграфія == Пры нараджэнні атрымаў імя Конрад. Але ў [[1169]] годзе памёр пяцігадовы [[Фрыдрых V, герцаг Швабіі|Фрыдрых V]], старэйшы сын імператара Фрыдрыха Барбаросы, які насіў тытул герцага Швабіі. У [[1170]] годзе імператар перадаў тытул герцага Швабіі свайму трэцяму сыну, які атрымаў пры гэтым імя Фрыдрых. [[20 мая]] [[1184]] года Фрыдрых у час святкавання ў [[Майнц]]ы імператарскім дваром [[Дзень Святой Тройцы|Тройцы]] быў разам са сваім старэйшым братам [[Генрых VI, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Генрыхам]] прысвечаны ў рыцары. [[27 сакавіка]] [[1188]] года Фрыдрых абавязаўся разам з бацькам прыняць удзел у [[Трэці крыжовы паход|Трэцім крыжовым паходзе]]. [[11 мая]] [[1189]] года ён разам з арміяй крыжакоў выступіў з [[Рэгенсбург]]а. Па дарозе ў [[Венгрыя|Венгрыі]] ён заручыўся з [[Канстанцыя Венгерская|Канстанцыяй]] (1177—1240)<ref>У [[1199]] годзе яна стала жонкай [[Пржэмысл Отакар I|Пржэмысла Отакара I]], [[кароль Чэхіі|караля Чэхіі]].</ref>, дачкой [[кароль Венгрыі|венгерскага караля]] [[Бела III|Белы III]]. Пасля гібелі [[10 чэрвеня]] [[1190]] года яго бацькі, імператара Фрыдрыха Барбаросы, які патануў у рацэ [[Салеф]], Фрыдрых прыняў камандаванне германскай арміяй крыжакоў. Хоць большая частка крыжакоў пакінула яго армію і адплыла праз [[Антыёхія|Антыёхію]] на радзіму, Фрыдрых з астатняй арміяй выступіў у кірунку да [[Іерусалім]]а. У [[Трыпалі]] шматлікія крыжакі захварэлі на [[малярыя|малярыю]], з-за чаго армія Фрыдрыха яшчэ больш скарацілася. У пачатку кастрычніка 1190 года ён прыбыў да абложанага горада [[горад Ака|Ака (Акра)]], дзе і памёр [[20 студзеня]] [[1191]] года ад малярыі. Пасля яго смерці рэшткі германскіх крыжакоў пакінулі [[Святая зямля|Святую зямлю]]. == Гл. таксама == * [[Трэці крыжовы паход]] * [[Аблога Акры, 1189–1191]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Engels, Odilo. |частка = |загаловак = Die Staufer |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Stuttgart, Berlin, Köln |выдавецтва = W. Kohlhammer |год = 1972 |том = |pages = 94, 108 |allpages = |серыя = |isbn = 3-17-015157-6 |тыраж = }} * {{кніга |аўтар = Schwarzmeier H. |частка = Friedrich V., Herzog von Schwaben |загаловак = Lexikon des Mittelalters, Bd. 4, Sp. 960f |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |pages = |allpages = |серыя = |isbn = |тыраж = }} == Спасылкі == * {{ВТ-ЭСБЕ|Фридрих V, герцог швабский}} * {{cite web|url=http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/staufer/familie_kaiser_friedrichs_1/friedrich_6_herzog_von_schwaben_1191_staufer/friedrich_6_herzog_von_schwaben_+_1191.html|title=Friedrich VI. Herzog von Schwaben (1170—1191)|work=Genealogie des Mittelalters|accessdate=2012-12-13|lang=de|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081205152107/http://www.genealogie-mittelalter.de/staufer/familie_kaiser_friedrichs_1/friedrich_6_herzog_von_schwaben_1191_staufer/friedrich_6_herzog_von_schwaben_+_1191.html|archivedate=5 снежня 2008|deadurl=no}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Герцагі швабскія]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Трэцяга крыжовага паходу]] [[Катэгорыя:Памерлі ад малярыі]] e2s63ykl410w4w53uvqeccpmxfi74mf 0 334808 4183460 4160450 2022-08-11T18:05:21Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Аль-Вахду» Абу-Дабі wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Адрыен Сілва |поўнае імя = Адрыен Себасцьян Перучэт Сілва |мянушка = |выява = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Партугалія}} |рост = |вага = |пазіцыя = апорны [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] |цяперашні клуб = {{Сцяг|ААЭ}} [[ФК Аль-Вахда Абу-Дабі|Аль-Вахда]] |нумар = |моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |1994—2000|{{Сцяг|Францыя||20px}} [[ФК Бардо|Бардо]]| |2000—2002|{{Сцяг|Партугалія||20px}} Пака| |2002—2007|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[ФК Спортынг Лісабон|Спортынг (Лісабон)]]| }} |клубы = {{футбольная кар’ера |2007—2017|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[ФК Спортынг Лісабон|Спортынг (Лісабон)]]|168 (32) |2010|{{арэнда}} {{Сцяг|Ізраіль||20px}} [[ФК Макабі Хайфа|Макабі (Хайфа)]]|6 (0) |2011—2012|{{арэнда}} {{Сцяг|Партугалія||20px}} [[ФК Акадэміка Каімбра|Акадэміка (Каімбра)]]|34 (5) |2017—2020|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Лестэр Сіці|Лестэр Сіці]]|14 (0) |2019|{{арэнда}} {{Сцяг|Францыя||20px}} [[ФК Манака|Манака]]|15 (0) |2019—2020|{{арэнда}} {{Сцяг|Францыя||20px}} [[ФК Манака|Манака]]|22 (0) |2020—2022|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Сампдорыя|Сампдорыя]]|41 (1) |2022—|{{Сцяг|ААЭ||20px}} [[ФК Аль-Вахда Абу-Дабі|Аль-Вахда]]|13 (3) }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2004|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[Юнацкая зборная Партугаліі па футболе, да 16 гадоў|Партугалія (да 16)]]|3 (0) |2005—2006|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[Юнацкая зборная Партугаліі па футболе, да 17 гадоў|Партугалія (да 17)]]|17 (0) |2006—2007|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[Юнацкая зборная Партугаліі па футболе, да 18 гадоў|Партугалія (да 18)]]|6 (2) |2007—2008|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[Юнацкая зборная Партугаліі па футболе, да 19 гадоў|Партугалія (да 19)]]|7 (1) |2009—2010|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[Моладзевая зборная Партугаліі па футболе|Партугалія (да 21)]]|13 (1) |2014—2018|{{Сцяг|Партугалія||20px}} [[Зборная Партугаліі па футболе|Партугалія]]|26 (1) }} |медалі = {{Турнір|[[Кубак канфедэрацый|Кубкі канфедэрацый]]}} {{медаль|Бронза|[[Кубак канфедэрацый 2017|Расія 2017]]}} {{турнір|[[Чэмпіянат Еўропы па футболе|Чэмпіянаты Еўропы]]}} {{медаль|Золата|[[Чэмпіянат Еўропы па футболе 2016|Францыя 2016]]}} |абнаўленне даных пра клуб = 11 жніўня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 7 ліпеня 2019 }} '''Адрыен Себасцьян Перучэт Сілва''' ({{lang-pt|Adrien Sebastien Perruchet Silva}}; нар. {{ДН|15|3|1989}}, {{МН|Ангулем}}, [[Францыя]]) — [[Партугалія|партугальскі]] [[футбаліст]], [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] клуба [[ФК Аль-Вахда Абу-Дабі|«Аль-Вахда»]] з [[ААЭ]]. Ігрок [[Зборная Партугаліі па футболе|нацыянальнай зборнай Партугаліі]] (2014—2018). Адрыен нарадзіўся ў [[Францыя|Францыі]] ў сям’і [[Партугалія|партугальца]] і [[Францыя|францужанкі]]. == Кар’ера == 31 жніўня 2017 года «Спортынг» дамовіўся з [[ФК Лестэр Сіці|«Лестэр Сіці»]] аб продажы іграка за 22 млн еўра, але праз спазненне ў 14 секунд трансфер не быў здзейснены да закрыцця трансфернага акна, а Сілва згубіў права выступаць за любы клуб да студзеня 2018 года. 31 студзеня 2019 года быў арандаваны [[ФК Манака|«Манака»]], у той час як у адваротным кірунку перайшоў [[Юры Тылеманс]]<ref>[https://by.tribuna.com/football/1071161985.html «Лестер» арендовал Тилеманса. Адриен Силва перешел в «Монако»]. by.tribuna.com.</ref>. Па заканчэнні сезона 2018/19 вярнуўся з арэнды ў «Лестэр Сіці», аднак у жніўні 2019 года зноў далучыўся да манегаскаў<ref>[https://by.tribuna.com/football/1077506512.html «Монако» арендовал у «Лестера» Адриена Силву до конца сезона]. by.tribuna.com.</ref>, гуляў за «Манака» да чэрвеня 2020 года<ref>[https://by.tribuna.com/football/1086404481.html Слимани, Бакайоко, Бенальо и еще 3 игрока покинули «Монако»]. by.tribuna.com.</ref>. У кастрычніку 2020 года разарваў кантракт з «Лестэр Сіці» і падпісаў двухгадовае пагадненне з [[ФК Сампдорыя|«Сампдорыяй»]]. Пакінуў клуб у студзені 2022 года і хутка стаў іграком [[ФК Аль-Вахда Абу-Дабі|«Аль-Вахды»]] з [[ААЭ]]. == Дасягненні == * Чэмпіён Еўропы: [[Чэмпіянат Еўропы па футболе 2016|2016]] * [[Ізраільская Прэм’ер-ліга|Чэмпіён Ізраіля]]: 2011 * Уладальнік [[Кубак Партугаліі па футболе|Кубка Партугаліі]] (3): 2008, 2012, 2015 {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Навігацыйны блок2 |стыль_загалоўка = {{Колеры зборнай/Партугалія|1}} |state = collapsed |загаловак = Склады зборнай Партугаліі |Склад зборнай Партугаліі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016 |Склад зборнай Партугаліі па футболе на Кубку канфедэрацый 2017 |Склад зборнай Партугаліі па футболе на чэмпіянаце свету 2018 }} {{DEFAULTSORT:Сілва Адрыен}} [[Катэгорыя:Футбалісты Партугаліі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Партугаліі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Спортынг Лісабон]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Акадэміка Каімбра]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Макабі Хайфа]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Лестэр Сіці]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Манака]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Сампдорыя]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Аль-Вахда Абу-Дабі]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны Еўропы па футболе]] 6krbi6r3zv8laeaopn10mkz6wnw0wpl 14 335746 4183697 2412954 2022-08-11T20:27:52Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Род Гогенштаўфенаў]] у [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki {{DEFAULTSORT:Гогенштаўфены}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі Еўропы]] [[Катэгорыя:Свяшчэннарымская арыстакратыя]] 63h5dnokilpg9j9m0uwfza4zbem7y2g 4 337353 4183802 4179315 2022-08-11T20:39:48Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki * Шведскі лёгкаатлет '''[[Арман Дзюпланціс]]''' усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 21 см. <small>''(24&nbsp;ліпеня)''</small> * [[Сусветная арганізацыя аховы здароўя]] абвясціла '''[[Успышка воспы малпаў (2022)|ўспышку воспы малпаў]]''' надзвычайнай падзеяй міжнароднага значэння. <small>''(23&nbsp;ліпеня)''</small> * [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць асацыяцыі '''«[[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]]»'''. <small>''(19&nbsp;ліпеня)''</small> * Украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], '''[[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]]''' ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. <small>''(16&nbsp;ліпеня)''</small> * '''[[Анамальная гарачыня ў Еўропе (2022)|Анамальная гарачыня ў Еўропе]]''', у [[Партугалія|Партугаліі]] тэмпература дасягала +47 °C. <small>''(14&nbsp;ліпеня)''</small> * Апублікавана '''[[Webb's First Deep Field|першая выява]]''', зробленая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. <small>''(11&nbsp;ліпеня)''</small> * Падчас '''[[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў]]''' на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. <small>''(9&nbsp;ліпеня)''</small> * Былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля '''[[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]'''. <small>''(8&nbsp;ліпеня)''</small> * Падчас парада ў гонар [[Дзень незалежнасці ЗША|Дня незалежнасці ЗША]] ў [[Хайленд-Парк (Ілінойс)|Хайленд-Парку]], прыгарадзе [[Чыкага]], адбылася '''[[Стральба ў Хайленд-Парку|стральба]]''', загінулі шэсць чалавек. <small>''(4&nbsp;ліпеня)''</small> * Здарылася '''[[масавае атручэнне хлорам у Акабе|масавае атручэнне хлорам]]''' у [[Акаба (горад)|Акабе]] ([[Іарданія]]) пасля ўцечкі [[хлор|газу]] ў порце. <small>''(27&nbsp;чэрвеня)''</small> * [[Еўрапейскі савет]] ухваліў статус '''[[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краін-кандыдатаў]]''' на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]] для [[Украіна|Украіны]] і [[Малдова|Малдовы]]. <small>''(23&nbsp;чэрвеня)''</small> * Каля паўтары тысячы чалавек загінулі ў выніку '''[[Землетрасенне ў Афганістане (2022)|землятрасення]]''' на мяжы [[Афганістан]]а і [[Пакістан]]а. <small>''(22&nbsp;чэрвеня)''</small> * [[Данія]] і [[Канада]] падпісалі пагадненне аб падзеле спрэчнага '''[[Востраў Ганса|вострава Ганса]]''', паклаўшы канец [[Вайна віскі|38-гадоваму тэрытарыяльнаму канфлікту]]. <small>''(14&nbsp;чэрвеня)''</small> * '''[[Жанін Аньес]]''', якая раней выконвала абавязкі прэзідэнта [[Балівія|Балівіі]], прысуджана да 10 гадоў зняволення па абвінавачанні ў дзяржаўным перавароце. <small>''(11&nbsp;чэрвеня)''</small> * Здзейснены '''[[Тэракт у касцёле Ова (2022)|тэракт]]''' у касцёле ў раёне Ова ў [[Нігерыя|Нігерыі]]. <small>''(5&nbsp;чэрвеня)''</small> * Польская [[тэніс]]істка '''[[Іга Свёнтак]]''' выйграла фінал [[Адкрыты чэмпіянат Францыі па тэнісе|Адкрытага чэмпіянату Францыі]], атрымаўшы перамогу ў 35-й гульні запар. <small>''(4&nbsp;чэрвеня)''</small> * У [[Гродна|Гродне]] распачаўся '''[[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур]]'''. <small>''(3&nbsp;чэрвеня)''</small> * Зборная [[зборная Фінляндыі па хакеі з шайбай|Фінляндыі]] выйграла '''[[Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай 2022|Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай]]'''. <small>''(29&nbsp;мая)''</small> * Футбольны клуб '''[[ФК Рэал Мадрыд|«Рэал Мадрыд»]]''' у 14-ы раз перамог у [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Лізе чэмпіёнаў УЕФА]]. <small>''(28&nbsp;мая)''</small> * [[Залатая пальмавая галіна|Галоўную ўзнагароду]] [[Канскі кінафестываль 2022|Канскага кінафестывалю]] атрымаў фільм '''«[[Трыкутнік смутку]]»''' рэжысёра [[Рубен Эстлунд|Рубена Эстлунда]]. <small>''(28&nbsp;мая)''</small> * '''[[Украінская Праваслаўная Царква (Маскоўскага патрыярхата)|Украінская Праваслаўная Царква]]''' прыняла рашэнне аб сваёй поўнай самастойнасці і незалежнасці. <small>''(27&nbsp;мая)''</small> * Здзейснена '''[[масавае забойства ў пачатковай школе «Роб»]]''' горада [[Ювалдэ (Тэхас)|Ювалдэ]] ў [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]. <small>''(24&nbsp;мая)''</small> * Футбольны клуб [[ФК Гомель|«Гомель»]] атрымаў перамогу ў фінале '''[[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Кубка Беларусі]]'''. <small>''(21&nbsp;мая)''</small> * [[Фінляндыя]] і [[Швецыя]] падалі афіцыйныя заяўкі на далучэнне да '''[[НАТА]]'''. <small>''(18&nbsp;мая)''</small> * Фінал [[Конкурс песні Еўрабачанне 2022|конкурса песні Еўрабачанне]], перамог прадстаўнік [[Украіна на конкурсе песні Еўрабачанне|Украіны]] гурт '''[[Kalush|«Kalush Orchestra»]]''' з песняй {{нп5|Стэфанія (песня)|«Стэфанія»|uk|Стефанія (пісня)}}. <small>''(14&nbsp;мая)''</small> * '''[[Каталін Новак]]''' прыступіла да абавязкаў [[Спіс прэзідэнтаў Венгрыі|Прэзідэнта Венгрыі]], стаўшы першай [[жанчына]]й на гэтай пасадзе. <small>''(10&nbsp;мая)''</small> * [[Прэзідэнт ЗША]] [[Джо Байдэн]] падпісаў '''[[Закон аб ленд-лізе ў абарону дэмакратыі ва Украіне ад 2022 года|закон аб ленд-лізе]]''' для [[Украіна|Украіны]]. <small>''(9&nbsp;мая)''</small> * Памёр '''[[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]]''', беларускі фізік, дзяржаўны дзеяч, першы кіраўнік незалежнай [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. <small>''(3&nbsp;мая)''</small> * [[Роні О’Саліван]] атрымаў перамогу ў '''[[Спіс фіналаў чэмпіянатаў свету па снукеры|фінале]]''' [[Чэмпіянат свету па снукеры|Чэмпіянату свету па снукеры]] і выйграў сёмы найвышэйшы тытул у кар’еры. <small>''(2&nbsp;мая)''</small> * '''[[Сонечнае зацьменне 30 красавіка 2022 года|Сонечнае зацьменне]]''' ў [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], на частцы акваторыі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Атлантычны акіян|Атлантычнага]] акіянаў і ўзбярэжжы [[Антарктыда|Антарктыды]]. <small>''(30&nbsp;красавіка)''</small> * На '''[[Прэзідэнцкія выбары ў Францыі (2022)|прэзідэнцкіх выбарах]]''' у [[Францыя|Францыі]] перамогу атрымаў дзеючы кіраўнік краіны [[Эманюэль Макрон]]. <small>''(24&nbsp;красавіка)''</small> * Футбольны клуб '''«[[Баварыя Мюнхен]]»''' стаў чэмпіёнам нямецкай [[Бундэсліга|Бундэслігі]] ў дзясяты раз запар. <small>''(23&nbsp;красавіка)''</small> * Памёр '''[[Анатоль Вярцінскі]]''', беларускі паэт, драматург, публіцыст, дзяржаўны дзеяч. <small>''(21&nbsp;красавіка)''</small> * На поўначы [[Ірак]]а пачалася '''[[Ваенная аперацыя Турцыі ў Іраку|ваенная аперацыя]]''' [[Узброеныя сілы Турцыі|УС Турцыі]] супраць [[Рабочая партыя Курдыстана|Рабочай партыі Курдыстана]]. <small>''(17&nbsp;красавіка)''</small> * '''[[Знішчэнне крэйсера «Масква»|Затануў]]''' флагманскі карабель [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту Расіі]] ракетны крэйсер «[[Масква (ракетны крэйсер)|Масква]]». <small>''(14&nbsp;красавіка)''</small> * Прэм’ер-міністр [[Пакістан]]а '''[[Імран Хан]]''' адхілены ад пасады. <small>''(10&nbsp;красавіка)''</small> * Легендарны англійскі рок-гурт '''«[[Pink Floyd]]»''' выпусціў сінгл {{нп3|Hey, Hey, Rise Up!|«Hey, Hey, Rise Up!»|en|Hey, Hey, Rise Up!}} у падтрымку ўкраінскага народа. <small>''(8&nbsp;красавіка)''</small> * [[Генеральная Асамблея ААН]] прыняла рэзалюцыю аб прыпыненні членства [[Расія|Расіі]] ў '''[[Савет па правах чалавека ААН|Савеце па правах чалавека]]'''. <small>''(7&nbsp;красавіка)''</small> * Дзеючы кіраўнік дзяржавы '''[[Аляксандр Вучыч]]''' атрымаў перамогу на прэзідэнцкіх выбарах у [[Сербія|Сербіі]]. <small>''(3&nbsp;красавіка)''</small> * Адбылася [[Оскар (кінапрэмія, 2022)|94-я цырымонія]] ўручэння ўзнагарод кінапрэміі «[[Оскар]]», найлепшым фільмам названы '''«[[CODA: Дзіця глухіх бацькоў]]»'''. <small>''(27&nbsp;сакавіка)''</small> * На з’ездзе [[Саюз пісьменнікаў Беларусі (2005)|Саюза пісьменнікаў Беларусі]] старшынёй арганізацыі абраны '''[[Алесь Мікалаевіч Карлюкевіч|Аляксандр Карлюкевіч]]'''. <small>''(22&nbsp;сакавіка)''</small> * Шведскі лёгкаатлет '''[[Арман Дзюпланціс]]''' усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 20 см. <small>''(20&nbsp;сакавіка)''</small> * '''[[Сердар Бердымухамедаў]]''' заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Туркменістан]]а, змяніўшы [[Гурбангулы Бердымухамедаў|свайго бацьку]]. <small>''(19&nbsp;сакавіка)''</small> * Стартаваў сезон '''[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Вышэйшай лігі]]''' чэмпіянату Беларусі па [[футбол]]е. <small>''(18&nbsp;сакавіка)''</small> * Адкрыты '''[[Мост Чанакале 1915 года|мост Дарданэлы]]''' ў [[Турцыя|Турцыі]], які стаў самым доўгім вісячым мостам у свеце. <small>''(18&nbsp;сакавіка)''</small> * Камітэт міністраў '''[[Савет Еўропы|Савета Еўропы]]''' прыняў рашэнне аб спыненні паўнамоцтваў [[Расія|Расіі]] ў арганізацыі. <small>''(16&nbsp;сакавіка)''</small> * [[Корпус Вартавых Ісламскай рэвалюцыі|КВІР]] [[Іран]]а здзейсніў '''[[Ракетны абстрэл Эрбіля (13 сакавіка 2022)|ракетны абстрэл]]''' горада [[Эрбіль]] у [[Іракскі Курдыстан|Іракскім Курдыстане]]. <small>''(13&nbsp;сакавіка)''</small> * '''[[Габрыэль Борыч]]''' заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Чылі]] і стаў наймаладзейшым кіраўніком у гісторыі краіны. <small>''(11&nbsp;сакавіка)''</small> * Адбыўся матч за '''[[Суперкубак Беларусі па футболе 2022]]''', перамогу атрымаў [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] з [[Барысаў|Барысава]]. <small>''(5&nbsp;сакавіка)''</small> * [[Еўрапейскі парламент]] падтрымаў рэзалюцыю аб прадастаўленні [[Украіна|Украіне]] статуса '''[[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краіны-кандыдата]]''' на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]]. <small>''(1&nbsp;сакавіка)''</small> * Асноўны дзень галасавання на '''[[Рэферэндум у Беларусі (2022)|рэферэндуме]]''' ў [[Беларусь|Беларусі]], антываенныя пратэсты і масавыя затрыманні. <small>''(27&nbsp;лютага)''</small> * [[Расія]] пры падтрымцы Беларусі пачала '''[[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|ваеннае ўварванне]]''' ва [[Украіна|Украіну]]. <small>''(24&nbsp;лютага)''</small> * [[Прэзідэнт Расіі]] '''[[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]]''' падпісаў указы аб прызнанні самаабвешчаных на ўсходзе [[Украіна|Украіны]] [[Данецкая Народная Рэспубліка|ДНР]] і [[Луганская Народная Рэспубліка|ЛНР]] і дагаворы з імі. <small>''(21&nbsp;лютага)''</small> * У [[Пекін]]е ўрачыста закрыліся '''[[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]'''. <small>''(20&nbsp;лютага)''</small> * Лаўрэатам [[Прэмія імя Міхася Стральцова|літаратурнай прэміі імя Міхася Стральцова]] названа беларуская паэтэса '''[[Антаніна Яўгенаўна Хатэнка|Антаніна Хатэнка]]'''. <small>''(14&nbsp;лютага)''</small> * Зборная '''[[Зборная Сенегала па футболе|Сенегала]]''' ў фінале {{нп3|Кубак афрыканскіх нацый|Кубка афрыканскіх нацый|en|2021 Africa Cup of Nations}} па [[футбол]]е ў [[Яундэ]] ([[Камерун]]) перамагла зборную [[зборная Егіпта па футболе|Егіпта]] і ўпершыню выйграла трафей. <small>''(6&nbsp;лютага)''</small> * У [[Пекін]]е ўрачыста адкрыліся '''[[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]'''. <small>''(4&nbsp;лютага)''</small> * Падчас аперацыі [[Інтэрвенцыя ЗША і іх саюзнікаў у Сірыі|амерыканскіх вайскоўцаў]] на паўночным захадзе [[Сірыя|Сірыі]] забіты лідар [[Ісламская дзяржава|«Ісламскай дзяржавы»]] '''[[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы]]'''. <small>''(3&nbsp;лютага)''</small> * Іспанец '''[[Рафаэль Надаль]]''' выйграў [[Адкрыты чэмпіянат Аўстраліі па тэнісе]], атрымаўшы дваццаць першы тытул на [[Турніры Вялікага шлема|турнірах Вялікага шлема]]. <small>''(30&nbsp;студзеня)''</small> * '''[[Серджа Матарэла]]''' пераабраны на пасаду [[Прэзідэнт Італіі|Прэзідэнта Італіі]]. <small>''(29&nbsp;студзеня)''</small> * [[Узброеныя сілы Буркіна-Фасо|Узброенымі сіламі]] [[Буркіна-Фасо]] здзейснены '''[[Ваенны пераварот у Буркіна-Фасо (2022)|ваенны пераварот]]''', затрыманы прэзідэнт краіны [[Рок Кабарэ]]. <small>''(24&nbsp;студзеня)''</small> * Бельгійка '''[[Зара Рутэрфорд]]''' стала самай маладой жанчынай-пілотам, якая ажыццявіла адзіночны кругасветны пералёт. <small>''(20&nbsp;студзеня)''</small> * Мальтыйская палітык '''[[Раберта Мецола]]''' абрана [[Старшыня Еўрапейскага парламента|старшынёй Еўрапарламента]]. <small>''(18&nbsp;студзеня)''</small> * Польскі нападнік '''[[Роберт Левандоўскі]]''' прызнаны найлепшым футбалістам свету паводле версіі [[ФІФА]]. <small>''(17&nbsp;студзеня)''</small> * Здзейснена '''[[Кібератака на ўкраінскія дзяржаўныя сайты (2022)|кібератака]]''' на сайты дзяржаўных устаноў [[Украіна|Украіны]]. <small>''(14&nbsp;студзеня)''</small> * Ралі-рэйд '''[[ралі «Дакар-2022»|«Дакар-2022»]]''' фінішавала ў [[Джыда|Джыдзе]] ([[Саудаўская Аравія]]). <small>''(14&nbsp;студзеня)''</small> * Абрынулася частка '''[[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]]''' па [[праспект Пераможцаў (Мінск)|праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у, наступнымі днямі пачаўся дэмантаж канструкцый. <small>''(8&nbsp;студзеня)''</small> * Прэзідэнт [[Казахстан]]а [[Касым-Жамарт Кемелевіч Такаеў|Касым-Жамарт Такаеў]] у сувязі з '''[[Пратэсты ў Казахстане (2022)|масавымі пратэстамі]]''' змяніў [[Нурсултан Абішавіч Назарбаеў|Нурсултана Назарбаева]] на пасадзе старшыні Савета бяспекі, у краіну былі ўведзены '''[[Аперацыя АДКБ у Казахстане|сілы АДКБ]]'''. <small>''(5-6&nbsp;студзеня)''</small> * Пяць [[Ядзерны клуб|ядзерных дзяржаў]] падпісалі '''[[Сумесная заява лідараў пяці дзяржаў аб прадухіленні ядзернай вайны і недапушчэнні гонкі ўзбраенняў|сумесную заяву]]''' аб прадухіленні [[Ядзерная вайна|ядзернай вайны]] і недапушчэнні [[Гонка ўзбраенняў|гонкі ўзбраенняў]]. <small>''(3&nbsp;студзеня)''</small> * Памёр '''[[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|Адам Мальдзіс]]''', беларускі літаратуразнавец, пісьменнік і публіцыст, доктар філалагічных навук. <small>''(3&nbsp;студзеня)''</small> * У [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]] стартавала ралі-рэйд '''[[ралі «Дакар-2022»|«Дакар-2022»]]'''. <small>''(1&nbsp;студзеня)''</small> * [[/2021|Архіў 2021]] * [[/2020|Архіў 2020]] * [[/2019|Архіў 2019]] * [[/2018|Архіў 2018]] * [[/2017|Архіў 2017]] * [[/2016|Архіў 2016]] n8yguz1cl4blf0c2bkfza46s8rqtx9r 0 339797 4183296 4140601 2022-08-11T12:39:56Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Альмахадаў]] у [[Альмахады]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва = Дынастыя Альмахадаў |саманазва = الموَحدون |статус = |гімн = |сцяг = Flag of Almohad Dynasty.svg |апісанне_сцяга = |герб = |апісанне_герба = |карта = Almohads1200.png |апісанне = Дынастыя Альмахадаў у перыяд росквіту (каля 1200) |p1 = Альмаравіды |flag_p1 = Flag_of_Morocco_1073_1147.svg |p2 = Зірыды |flag_p2 = Rectangular green flag.svg |p3 = Хамадзіды |flag_p3 = |утворана = 1121 |ліквідавана = 1269 |s1 = Тайфа |flag_s1 = Taifas2.gif |s2 = Хафсіды |flag_s2 = Tunis Hafsid flag.svg |s3 = Абдальвадзіды |flag_s3 =Dz_tlem2.png |s4 = Гранадскі эмірат |flag_s4 = Royal Standard of Nasrid Dynasty Kingdom of Grenade.svg |s5 = Марыніды |flag_s5 = Marinid emblem.png |дэвіз = |сталіца = [[Маракеш]], [[Севілья]] |гарады = |мова = [[берберскія мовы]], [[Масарабская мова|масарабская]] |валюта = [[Дынар]] і інш. |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча = 1,621,393.5 км² |насельніцтва = |форма_кіравання = [[Манархія]] |дынастыя = |тытул_кіраўнікоў = |рэлігія = [[суніты]], [[рымска-каталіцкая царква]], [[іўдаізм]], [[ібадзіты]], [[суфізм]] |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = Заснаванне |Дата1 = |Год1 = 1121 |Этап2 = Распад |Дата2 = |Год2 = 1269 |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |дадатковы_параметр2 = |змесціва_параметру2 = |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |заўв = }} '''Альмаха́ды''' ({{lang-ar|الموحدون}} — ''al-Muwahhidūn'', літар. — адзінабожнікі; ісп. almohades) — [[Мусульманскія дынастыі|дынастыя]] [[берберы|бербер]]скіх [[эмір]]аў, якая кіравала ў [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афры]]цы і [[арабская Іспанія|арабскай Іспані]]і ў [[1147]]—[[1269]] гадах. == Гісторыя == Заснавана ў выніку дзейнасці ісламскай [[секта|сект]]ы на чале з {{нп3|Мухамад ібн Тумарт|Ібн Тумартам|ru|Мухаммад ибн Тумарт}}, які змагаўся супраць рэлігійнай плыні [[Альмаравіды|Альмаравід]]аў. Пасля смерці Ібн Тумарта ў [[1128]] годзе яго пераемнік {{нп3|Абд аль-Мумін||ru|Абд аль-Мумин}} ([[1133]]—[[1163]]) скінуў у [[1147]] годзе Альмаравідаў, і дзяржава Альмахадаў распасцерлася на ўсю Паўночна-Заходнюю Афрыку. На працягу [[XII стагоддзе|XII стагоддз]]я эміры з Альмахадаў {{нп3|Арабскае заваяванне Пірэнейскага паўвострава|заваявалі|ru|Арабское завоевание Пиренейского полуострова}} [[арабская Іспанія|арабскую Іспані]]ю, іх дзяржава дасягнула эканамічнага і культурнага росквіту. {{нп3|Бітва пры Лас-Навас-дэ-Талоса|Паражэнне|ru|Битва при Лас-Навас-де-Толоса}} ад хрысціянскіх каралёў [[Каралеўства Кастылія|Кастыліі]], [[Каралеўства Навара|Навары]] і [[Каралеўства Арагон|Арагона]] ў [[1212]] годзе паклала пачатак [[Рэканкіста|выцясненню Альмахадаў з Іспаніі]]; імкненне да самастойнасці намеснікаў падарвала іх магутнасць у [[Афрыка|Афры]]цы. У [[1269]] годзе Альмахады былі разгромлены [[Мерыніды|Мерынідамі]]. {{Зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/БЭ|1|Альмахады}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Альмахады}} {{Рэканкіста}} {{DEFAULTSORT:Альмахады}} [[Катэгорыя:Дынастыя Альмахадаў| ]] [[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1121 годзе]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1269 годзе]] [[Катэгорыя:Берберы]] c9cqb5mx1kvja5z9drzu3bn163ajxnk 10 339800 4183393 3749285 2022-08-11T13:41:39Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{навігацыйная паласа |імя = Альмахады |выява = |выява2 = [[Выява:Flag of Almohad Dynasty.svg|85px]] |загаловак = [[Альмахады]] |утрыманне = * [[Мухамад ібн Тумарт]] <small>(1121—1130)</small> * [[Абд аль-Мумін]] <small>(1130—1163)</small> * [[Абу Якуб Юсуф]] <small>(1163—1184)</small> * [[Якуб аль-Мансур]] <small>(1184—1199)</small> * [[Мухамад ібн Якуб ан-Насір|Мухамад ан-Насір]] <small>(1199—1213)</small> * [[Юсуф аль-Мустансір]] <small>(1213—1224)</small> * [[Абдул-Вахід I]] <small>(1224)</small> * [[Абдулах аль-Адыль]] <small>(1224—1227)</small> * [[Абу Закарыя аль-Мутасім]] <small>(1227—1235)</small> * [[Абу Ала аль-Мамун]] <small>(1227—1232)</small> * [[Абд аль-Вахід ар-Рашыд]] <small>(1232—1242)</small> * [[Алі Абуль-Хасан ас-Саід|Абуль-Хасан ас-Саід]] <small>(1242—1248)</small> * [[Умар аль-Мустафік]] <small>(1248—1266)</small> * [[Абу Дабус]] <small>(1266—1269)</small> }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Іспанія]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Дынастыі]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Сярэдневякоўе]] </noinclude> fnveq3h5f0bollxbaq2uza46d8juy1m 0 339976 4183360 2963336 2022-08-11T13:16:40Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Першыя сакратары абкама */ wikitext text/x-wiki '''Гродзенскі абласны камітэт КП Беларусі''' — орган кіравання Гродзенскай абласной партыйнай арганізацыяй [[Камуністычная партыя Беларусі, 1918|КП Беларусі]] (1944—1991 гады). [[Гродзенская вобласць]] утворана [[20 верасня]] [[1944]] года на тэрыторыі [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай]], [[Беластоцкая вобласць|Беластоцкай]] і [[Баранавіцкая вобласць|Баранавіцкай]] абласцей. Цэнтр — [[Горад Гродна|Гродна]]. Сучасныя абрысы вобласць набыла ў [[1954]] годзе. == Першыя сакратары абкама == * [[Пётр Захаравіч Калінін]] (верасень 1944 — [[13 снежня]] [[1948]] года) * [[Сяргей Восіпавіч Прытыцкі]] (13 снежня 1948 — лістапад [[1951]] года) * [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] (лістапад 1951 — жнівень [[1953]] года) * [[Фёдар Аляксеевіч Баранаў]] (жнівень 1953 — люты [[1958]] года) * [[Рыгор Рыгоравіч Панамароў]] (люты 1958 — красавік [[1962]] года) * [[Уладзімір Фёдаравіч Міцкевіч]] (красавік 1962 — студзень [[1963]] года) * ''(сельскі)'' [[Уладзімір Фёдаравіч Міцкевіч]] (студзень 1963 — [[12 снежня]] [[1964]] года) * ''(прамысловы)'' [[Валянцін Фёдаравіч Языковіч]] (студзень 1963 — 12 снежня 1964 года) * Уладзімір Фёдаравіч Міцкевіч (12 снежня 1964 года — студзень [[1968]] года) * [[Іван Фёдаравіч Мікуловіч]] (студзень 1968 — [[16 верасня]] [[1972]] года) * [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] (16 верасня 1972 — [[15 лістапада]] [[1989]] года) * [[Уладзімір Міхайлавіч Сямёнаў]] (15 лістапада 1989 — 25 жніўня 1991 года) == Літаратура == * Центральный комитет КПСС, ВКП(б), РКП(б), РСДРП(б): Историко-биографический справочник / Сост. Ю. В. Горячев. М., 2005. [[Катэгорыя:Гісторыя Гродзенскай вобласці]] [[Катэгорыя:Абласныя камітэты КПБ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1944 годзе]] gf92v1m24qe8qmxtjhezqaruq6i9wjb 0 340987 4183491 3468881 2022-08-11T20:05:18Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Адэлаіда (Адлета) Венгерская''' (каля {{Дата нараджэння|||1040}} — {{Дата смерці|27|1|1062}}) — адзіная дачка [[Андраш I|Андраша I]] з дынастыі [[Арпады|Арпадаў]], жонка князя чэшскага [[Ураціслаў II|Ураціслава II]]. Сярод гісторыкаў няма адзінага меркавання наконт таго, ці была яе маці [[Анастасія Яраслаўна]], дачка [[Яраслаў Уладзіміравіч Мудры|Яраслава Мудрага]], ці іншая, першая жонка Андраша, пра якую не засталося ніякіх звестак. Яе будучы муж Ураціслаў бег у Венгрыю пасля сваркі са сваім братам [[Спытыгнеў II|Спытыгневам II]]. У [[Оламаўц]]ы Ураціслаў пакінуў сваю цяжарную жонку, якую Спытыгнеў зняволіў у турму, дзе яна памерла ад заўчасных родаў. Адэлаіда ажанілася з Ураціславам у [[1057|1057 годзе]]. Для Ураціслава гэта быў выгодны дыпламатычны шлюб, таму што ў выніку ён атрымаў падтрымку яе бацькі, з дапамогай якога змог вярнуць сабе свае ўладанні. Пасля прымірэння са Спытыгневам і яго смерці ў [[1061|1061 годзе]] Ураціслаў II становіцца князем чэшскім і пераязджае ў [[Прага|Прагу]]. Неўзабаве пасля гэтага Адэлаіда-Адлета памерла — верагодна, з-за частых родаў. Год праз пасля яе смерці Ураціслаў ажаніўся са [[Святаслава Польская|Святаславе Польскай]]. У 1085 годзе ён стаў першым у гісторыі каралём Багеміі. == Сям'я == Ва Ураціслава і Адэлаіды было чацвёра дзяцей: * [[Бржэціслаў II Малодшы]] (каля [[1058]] — [[22 снежня]] [[1100]]), князь чэшскі з [[1092]] года * Ураціслаў (каля [[1059]]—[[1062]]) * [[Юдыт Чэшская, княгіня Польшчы|Юдыт]] (каля [[1060]] — [[25 снежня]] [[1086]]), з [[1080]] года ў шлюбез з князем Польшчы [[Уладзіслаў I Герман|Уладзіславам I Германам]] (1043—1102) * Людміла (каля [[1061]]/[[1062]] — не раней за [[1100]]), манашка {{зноскі}} == Літаратура == * ''Osobnosti — Česko : Ottův slovník''. Praha : Ottovo nakladatelství, 2008 * VANÍČEK, V. ''Vratislav II. (I.) První český král''. Praha: Vyšehrad, 2004 * VOŠAHLÍKOVÁ, Pavla, a kol. ''Biografický slovník českých zemí : 1. sešit : A''. Praha : Libri, 2004 {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Арпады]] qsqliw014usna52aupygdvbapetsgwd 0 341097 4183690 3800860 2022-08-11T20:26:58Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Генрых VII}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Генрых (VII) Гогенштаўфен | арыгінал імя = {{lang-de|Heinrich VII von Hohenstaufen}} | выява = Jindra7.jpg | шырыня = | апісанне выявы = | пасада = [[кароль Сіцыліі]] | парадак = 8 | пад імем = Генрых II | сцяг = Bandiera del Regno di Sicilia 4.svg | перыядпачатак = [[люты]] [[1212]] | перыядканец = [[1217]] | папярэднік = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Федэрыга I]] | пераемнік = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Федэрыга I]] | пасада_2 = [[герцаг Швабіі]] | парадак_2 = | пад імем_2 = | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1217]] | перыядканец_2 = [[4 ліпеня]] [[1235]] | папярэднік_2 = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых VII]] | пераемнік_2 = [[Конрад IV, кароль Германіі|Конрад III]] | пасада_3 = [[кароль Германіі]] | парадак_3 = | пад імем_3 = Генрых VII | сцяг_3 = | каранацыя_3 = | перыядпачатак_3 = [[23 красавіка]] [[1220]] | перыядканец_3 = [[4 ліпеня]] [[1235]] | папярэднік_3 = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых II]] | пераемнік_3 = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | аўтограф = }} '''Генрых (VII) Гогенштаўфен''' ({{lang-de|Heinrich VII von Hohenstaufen}}; {{Дата нараджэння|||1211}} — {{Дата смерці|12|2|1242}}, [[Марцірана]], [[Калабрыя]], [[Італія]] (?)) — старэйшы сын імператара [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрыха II]], намінальна [[Спіс кіраўнікоў Сіцылійскага каралеўства|кароль Сіцылійскага каралеўства]] ў [[1212]]—[[1217]] гадах, [[кароль Германіі]] ў [[1220]]—[[1235]] гадах, [[герцаг Швабіі]] ў [[1217]]—[[1235]] гадах. Па абвінавачванні ў здрадзе бацьку імператару быў пазбаўлены кароны, арыштаваны і памёр у зняволенні. Пры пераліку германскіх каралёў звычайна згадваецца пад парадкавым нумарам VII у дужках, таму што фактычна быў толькі суправіцелем і намеснікам бацькі. == Біяграфія == === Дзяцінства і ўзыходжанне на германскі прастол === Генрых быў адзіным сынам [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрыха II]] (у гэтым момант які валодаў толькі спадчынным [[Сіцылійскае каралеўства|Сіцылійскім каралеўствам]]) і яго першай жонкі [[Канстанцыя Арагонская|Канстанцыі Арагонскай]]<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Гогенштауфены}}</ref>. У [[1212]] годзе Фрыдрых II са згоды свайго [[сюзерэн]]а Папы [[Інакенцій III|Інакенція III]] уступіў у барацьбу з імператарам [[Атон IV, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Атонам IV Вельфам]]. Паколькі Папа жадаў прадухіліць магчымасць аб'яднання імперскай і сіцылійскай карон, Фрыдрых II быў вымушаны адмовіцца ад Сіцыліі на карысць малалетняга сына Генрыха. У лютым [[1212]] года Генрых быў абвешчаны каралём Сіцыліі, яго маці Канстанцыя Арагонская стала [[рэгент]]кай каралеўства, а Фрыдрых II адправіўся ў Германію. Пасля перамогі над сваім праціўнікамі ў Германіі, каранацыі германскай каронай у [[Ахен]]е і звяржэння Атона IV на [[Чацвёрты Латэранскі сабор|Чацвёртым Латэранскім саборы]] Фрыдрых II палічыў сябе досыць моцным, каб парушыць умову аб паасобным кіраванні імперыяй і Сіцыліяй. У [[1217]] годзе малалетні Генрых быў прывезены па загадзе бацькі ў Германію, а Фрыдрых II, не адмаўляючыся ад Германіі і жадаючы імператарскай каранацыі, ізноў стаў называцца каралём Сіцыліі. У Германіі Генрых атрымаў тытулы герцага [[Герцагства Швабія|Швабіі]] і рэктара [[Бургундскае каралеўства|Бургундыі]]. [[20 красавіка|20]]—[[26 красавіка]] [[1220]] года Фрыдрых II сабраў з'езд імперскага дваранства і духавенства ў [[Франкфурт-на-Майне|Франкфурце-на-Майне]]. Прыняўшы раней [[зарок]] [[крыжовыя паходы|крыжака]], Фрыдрых II запатрабаваў ад удзельнікаў з'езду забяспечыць пераемнасць улады на выпадак яго смерці на Усходзе і выбраць Генрыха каралём Германіі. Фрыдрыху II удалося дамагчыся абрання Генрыха ([[23 красавіка]] [[1220]] года) толькі дзякуючы значным саступкам імперскаму духавенству ([[Пагадненне з князямі царквы]]). Папа [[Ганорый III, Папа Рымскі|Ганорый III]] адмовіўся прызнаць абранне Генрыха на германскі прастол. Першы сур'ёзны канфлікт паміж Фрыдрыхам II і папствам быў вырашаны ў лістападзе [[1220]] года: Папа каранаваў Фрыдрыха II у якасці імператара, прызнаў Генрыха каралём Германіі, а наўзамен Генрых быў канчаткова пазбаўлены спадчынных правоў на Сіцылійскае каралеўства. === Пачатак валадарання ў Германіі (1222—1232) === [[Выява:Heinrich (VII) Huldigung Wuerzburg 1234.jpeg|400px|thumb|Генрых (VII) Гогенштаўфен у Вюрцбургу (1234).]] Пасля франкфурцкага з'езду Фрыдрых II з'ехаў у [[Рым]], а затым у Сіцылійскае каралеўства, пакінуўшы Генрыха ў Германіі. Рэгентам у гады маленства Генрыха быў прызначаны [[архібіскуп кёльнскі]] [[Энгельберт I, архібіскуп кёльнскі|Энгельберт I]], які каранаваў Генрыха ў [[Ахен]]е [[8 мая]] [[1222]] года. Кіраванне Энгельберта было адзначана бесперапыннымі смутамі. Пасля смерці Энгельберта ([[1225]]) фактычную ўладу ў краіне ўзяў у рукі магутны [[Людвіг I, герцаг Баварыі|Людвіг I]], герцаг [[Баварыя|Баварыі]]. Абодва кіраўнікі не займаліся выхаваннем маладога караля. У выніку Генрых вырас разбэшчаным, большую частку часу ён праводзіў з сабутэльнікамі, палюбоўніцамі, паляўнічымі і мінезінгерамі, не займаючыся дзяржаўнымі справамі. Паказальная гісторыя жаніцьбы Генрыха. Першапачаткова Генрых быў заручаны з [[Агнеса Чэшская|Агнесай Чэшскай]], але Энгельберт быў супраць гэтага шлюбу, жадаючы ажаніць караля з дачкой англійскага караля [[Іаан Беззямельны|Іаана]]. У выніку па патрабаванні бацькі Генрых ажаніўся [[29 лістапада]] [[1225]] года з [[Маргарыта фон Бабенберг|Маргарытай]], дачкой аўстрыйскага герцага [[Леапольд VI, герцаг Аўстрыі|Леапольда VI]], якая была старэйшай за свайго мужа на 7 гадоў. Уступіўшы шлюб супраць сваёй волі, Генрых адкрыта грэбаваў жонкай, а пасля смерці цесця, які так і не выплаціў умоўленага пасагу, стаў дамагацца разводу. У [[1228]] годзе Генрых узяў уладу ў свае рукі, парваўшы з Людвігам Баварскім, западозраным у змове з Папам супраць імператара. У сваёй барацьбе супраць варожа настроенай знаці Генрых абапіраўся на германскія гарады, што выклікала незадаволенасць Фрыдрыха II, які сутыкнуўся ў Італіі з супраціўленнем гарадоў [[Ламбардыя|Ламбардыі]]. Пад падвойным ціскам бацькі і знаці Генрых быў вымушаны выдаць у [[Вормс]]е [[1 мая]] [[1231]] годзе [[Пастанова на карысць князёў|''Statutum in favorem principum'']]. Гэты дакумент, нароўні з выдадзенай раней [[Пагадненне з князямі царквы|Confoederatio cum principibus ecclesiasticis]], фактычна паставіў кропку на цэнтралізаванай уладзе ў Германіі. У адпаведнасці з гэтымі актамі духоўным і свецкім князям было дазволена чаканіць манету, уводзіць мыту на межах сваіх уладанняў, умацоўваць свае замкі. Імперскае рыцарства, якое было да гэтага апорай імператара, было падпарадкавана ўладам і суду князёў. Былі значна скарочаны вольнасці гарадоў: яны пазбаўляліся правы прымаць да сябе і падаваць правы падданым князёў, паўнамоцтвы гарадскіх судоў абмяжоўваліся гарадскімі сценамі, раней атрыманыя гарадамі ад князёў лены вярталіся ранейшым уладальнікам. Хоць удзел Генрыха ў складанні гэтых двух актаў, якія з'яўляліся асноватворнымі канстытуцыйнымі актамі [[Свяшчэнная Рымская імперыя|імперыі]] аж да [[1806]] года, быў мінімальным, гэтыя акты былі прыняты менавіта ў часы яго кіравання. Пасля прыняцця гэтых актаў Генрых застаўся фактычна бяззбройным у наспяваючым канфлікце са сваім бацькам. === Канфлікт з імператарам і звяржэнне (1232—1235) === Спробы Генрыха праводзіць уласную палітыку без узгаднення з бацькам — імператарам выклікалі незадаволенасць апошняга. Асяроддзе Генрыха, якое складалася з праціўнікаў імператара, падбухторвала сына супраць бацькі. Скаргі князёў Фрыдрыху II супраць Генрыха, які спрыяў гарадам, узмацнялі падазронасць імператара. У [[1232]] годзе Генрых сустрэўся з бацькам у [[Чывідале]] і пацвердзіў сваю лаяльнасць. Фрыдрых II зацвердзіў [[Пастанова на карысць князёў|Statutum in favorem principum]], выдадзены сынам. Генрых вярнуўся ў Германію раздражнёным супраць бацькі і стаў рыхтавацца да разрыву з імператарам. У [[1232]] годзе Генрых аднавіў саюз з французскім каралём, у [[1233]]—[[1234]] гадах разбіў непакорлівага Ота II, сына Людвіга Баварскага і выступіў супраць інквізітара [[Конрад Марбургскі|Конрада Марбургскага]], чым абразіў Папу [[Грыгорый IX, Папа Рымскі|Грыгорыя IX]]. Фрыдрых II, які рыхтаваўся да вайны супраць ламбардскіх гарадоў і меў патрэбу ў падтрымцы Папы, рэзка адрэагаваў на самаўпраўнасць сына. [[5 ліпеня]] [[1234]] года Фрыдрых II падверг Генрыха [[імперская няміласць|імперскай няміласці]]. У адказ у снежні [[1234]] года Генрых заключыў саюз з [[Ламбардыя|ламбардскімі]] гарадамі: апошнія прызнавалі Генрыха сваім каралём і абяцалі дапамагчы ў вайне супраць імператара, а Генрых пацвярджаў іх незалежнасць. Услед за гэтым Генрых склікаў сваіх прыхільнікаў у [[Бопард]] і абвясціў пра аддзяленне ад імператара. Але Генрыха адкрыта падтрымалі толькі два духоўныя князі — біскупы [[Вормс]]а і [[Вюрцбург]]а, прычым сам горад Вормс застаўся верным імператару. Пакінуты прыхільнікамі Генрых здаўся бацьку ў [[Бад-Вімпфен]]е [[2 ліпеня]] [[1235]] года. [[4 ліпеня]] [[1235]] года на з'ездзе ў Вормсе Фрыдрых II пазбавіў Генрыха германскай кароны. === Зняволенне і смерць === Пасля звяржэння Генрых знаходзіўся пад арыштам у некалькіх замках [[Апулія|Апуліі]]. Лічыцца, што [[12 лютага]] [[1242]] года падчас пераезду з [[Нікастра]] ў [[Марцірана]] Генрых памёр з-за няўдалага падзення з каня. Дата і сапраўдная прычына смерці Генрыха выклікаюць дыскусіі (паводле іншых хронік, Генрых памёр толькі ў [[1248]] годзе). Генрых быў пахаваны з каралеўскімі ўшанаваннямі ў саборы [[Казенца|Казенцы]]. == Шлюб і дзеці == [[29 лістапада]] [[1225]] года Генрых ажаніўся з [[Маргарыта фон Бабенберг|Маргарытай фон Бабенберг]] ([[1204]]/[[1205]] — {{ДС|29|10|1266}}/[[2 кастрычніка]] [[1267]]), дачкой [[Леапольд VI, герцаг Аўстрыі|Леапольда VI Аўстрыйскага]]. З двух сыноў, якія нарадзіліся ў гэтым шлюбе (''Фрыдрых'' (пам. [[1251]]/[[1252]]) і ''Генрых'' (нар. [[1234]])) перажыў бацьку толькі старэйшы, Фрыдрых, які паводле завяшчання Фрыдрыха II атрымаў тытулы герцага Аўстрыі і маркіза [[Герцагства Штырыя|Штырыі]], але памёр бяздзетным, так і не атрымаўшы прызначаных яму ўладанняў. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Константин Рыжов. |загаловак = Все монархи мира: Западная Европа |месца = {{М.}} |выдавецтва = Вече |год = 2001 |старонак = 560 |isbn = 5-7838-0374-X }} {{start box}} {{succession box |title = [[Спіс кіраўнікоў Сіцылійскага каралеўства|Кароль Сіцыліі]] |before = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Федэрыга I]] |after = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Федэрыга I]] |years = [[1212]]—[[1217]] }} {{succession box |title = [[Спіс манархаў Германіі|Кароль Германіі]] |before = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых II]] |after = [[Фрыдрых II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Фрыдрых II]] |years = [[1220]]—[[1235]] }} {{end box}} [[Катэгорыя:Гогенштаўфены]] [[Катэгорыя:Каралі германскія]] [[Катэгорыя:Каралі сіцылійскія]] [[Катэгорыя:Спадчыннікі, якія не ўзышлі на прастол]] [[Катэгорыя:Зрынутыя манархі]] [[Катэгорыя:Загінулі ў выніку падзення з каня]] 4sxwhu0zbk041p9zzpzidqj26mk46ae 10 341210 4183960 2373915 2022-08-12T06:53:26Z MasterRus21thCentury 87659 замена wikitext text/x-wiki [{{#if:{{{1|}}}|http://db.narb.by/search/{{{1}}}|}} {{{2|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}] {{Ў|{{{2|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}}} электроннай базе даных «Беларускія вёскі, спаленыя ў гады Вялікай Айчыннай вайны»<noinclude> {{doc}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Вонкавыя спасылкі:Геаграфія]] </noinclude> nn5lcswm0mwrwldx7wp3pjdvt0dg6n8 0 341960 4183779 2376951 2022-08-11T20:35:36Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Выява:Blason duche fr Anjou (moderne).svg|thumb|150px|Герб анжуйскіх герцагаў з дому Валуа]] '''Дом Валуа-Анжу''' ці '''Малодшы [[Анжуйская дынастыя|Анжуйскі дом]]''' — галіна французскага каралеўскага [[Валуа|дому Валуа]], якая кіравала шэрагам уладанняў па-за межамі [[Францыя|Францыі]], уключаючы [[Неапалітанскае каралеўства]]. == Гісторыя == Бабуля французскага караля [[Іаан II Французскі|Іаана]] па бацькаўскай лініі — [[Маргарыта Анжу-Сіцылійская]], атрымала ў спадчыну графствы [[Графства Анжу|Анжу]] і [[Мэн , графства|Мэн]] ад бацькі, [[Карл II Анжуйскі|Карла II Неапалітанскага]] з [[Анжу-Сіцылійскі дом|Анжу-Сіцылійскага дому]]. Яна завяшчала графства (з тых часоў герцагства) Анжу, другому сыну Іаана II — [[Людовік I Анжуйскі|Людовіку I Анжуйскаму]]. [[Джаванна I Неапалітанская]] з Анжу-Сіцылійскага дому, не маючы ўласных дзяцей, прыняла рашэнне перадаць неапалітанскую карону Людовіку ў абыход [[Карл III, кароль Неапаля|Карла з Дураца]]. Яна ўсынавіла Людовіка і абвясціла яго сваім спадчыннікам. Гэта паклала пачатак барацьбе за неапалітанскую карону паміж старэйшым і малодшым Анжуйскімі хатамі. Спачатку Карл з Дураца і яго сын [[Уладзіслаў, кароль Неапаля|Уладзіслаў]] захавалі за сабой Неапаль, у той час як Людовік са спадчыны Джаванны далучыў да сваіх уладанняў [[Праванс]]. Пасля канфлікту Уладзіслава з папствам ён быў адлучаны ад царквы. [[Людовік II Анжуйскі]]  адправіў армію на заваяванне [[Паўднёвая Італія|Паўднёвай Італіі]]; яго панаванне ў Неапалі працягвалася з [[1389]] па [[1399]] гг. У [[1435]] годзе памерла апошняя прадстаўніца старэйшага Анжуйскага дому, [[Джаванна II Неапалітанская]]. Разам з ёй загасла дурацкая лінія старэйшага Анжуйскага дому. Перад смерцю Джаванна ўсынавіў і абвясціў сваім спадчыннікам палітычнага саюзніка — [[Альфонса V Арагонскі|Альфонса Арагонскага]]. Такім чынам, у Валуа з'явіўся новы канкурэнт — [[Арагонская дынастыя]]. Пераможцам у вайне арагонскага караля з анжуйскім герцагам [[Рэнэ Добры]]м выйшаў першы. У [[1442]] г. ён пачаў кіраваць у [[Неапаль|Неапалі]]. Апошні герцаг Анжуйскай лініі — [[Рэнэ Добры]], герцаг [[Латарынгія , герцагства|Латарынгскі]] — сканаў у [[1480]] годзе, і герцагства Анжу вярнулася ў [[каралеўскі дамен]]. А калі ў [[1481]] годзе памёр і пляменнік Рэнэ — [[Карл IV Анжуйскі]] — усе Анжуйскія ўладанні і маёмасць разам з [[Праванс]]ам адышлі да французскай кароны. Анжуйскія прэтэнзіі на Неапаль атрымалі ў спадчыну прадстаўнікі Вадэмонскай лініі [[Латарынгскі дом|Латарынгскага дому]], якія паходзіла ад старэйшай дачкі герцага Рэнэ. Гэтыя прэтэнзіі былі выкарыстаны для абгрунтавання французскай экспедыцыі супраць Неапаля ў час [[Італьянская вайна, 1551—1559|вайны Валуа і Габсбургаў]] [[1551]]—[[1559]] гадоў. Аднак [[Франсуа дэ Гіз|Франсуа, герцаг дэ Гіз]] пацярпеў у гэтым паходзе разгромнае паражэнне. == Генеалогія == '''[[Іаан II, кароль Францыі|Іаан II Добры]]''' (1319-1364), кароль Францыі ¦ +->'''[[Карл V Мудры]]''' (1338-1380), кароль Францыі ¦ ¦ ¦ L->''[[Валуа]]'' ¦ +->'''[[Філіп II Смелы]]''' (1342-1404), [[герцаг Бургундыі]] ¦ ¦ ¦ L->''[[Бургундская галіна дынастыі Валуа]]'' ¦ L->'''[[Людовік I Анжуйскі]]''' (1339-1384), тытулярны кароль [[кароль Неапаля|Неапаля]], граф, затым герцаг Анжу і герцаг [[Турэнь|Турэні]], граф [[Графства Мэн|Мэна]] і [[Праванс]]а X '''[[Марыя дэ Блуа-Шацільён]]''' (1345-1404), графіня дэ Гіз ¦ +>'''Марыя''' (1370-да 1383) ¦ +>'''[[Людовік II Анжуйскі]]''' (1377-1417), тытулярны кароль [[кароль Неапаля|Неапаля]], герцаг Анжу, граф [[Графства Мэн|Мэна]] і [[Праванс]]а ¦ X '''[[Іаланда Арагонская]]''' (1384—1443) ¦ ¦ ¦ +->'''[[Людовік III Анжуйскі]]''' (1403-1434), герцаг Анжу і граф [[Праванс]]а ¦ ¦ X '''[[Маргарыта Савойская]]''' (1410-1479) ¦ ¦ ¦ +->'''[[Марыя Анжуйская]]''' (1404-1463) ¦ ¦ X '''Карл VII''' (1403-1461), кароль Францыі ¦ ¦ ¦ +->'''[[Рэнэ Добры]]''' (1409-1480), герцаг Латарынгіі, Бара і Анжу, граф Праванса ¦ ¦ X 1)'''[[Ізабела Латарынгская]]''' (1400-1453) ¦ ¦ X 2)'''[[Жанна дэ Лаваль]]''' (1433-1498) ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +-1>'''Жан II''' (1425-1470), герцаг Латарынгіі ¦ ¦ ¦ X '''[[Марыя дэ Бурбон]]''' (1428-1448) ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +->'''Ізабела''' (1445-памерла ў дзяцінстве) ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +->'''Рэнэ''' (1446-памерла ў дзяцінстве) ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +->'''Марыя''' (1447-памерла ў дзяцінстве) ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +->'''Жанна''' (пам. 1471) ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +->'''Нікала I''' (1448—1473), герцаг Латарынгіі ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +-1>'''Луі''' (1427—1444), маркіз Понт-а-Мусон. ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +-1>'''Іаланда''' (1428-1483), герцагіня Латарынгіі і Бара ¦ ¦ ¦ X '''[[Феры II дэ Вадэмон]]''' (1417-1470), граф дэ Вадэмон. ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +-1>'''Нікала''' (1428-памёр у дзяцінстве), блізня Іаланды ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +-1>'''[[Маргарыта Анжуйская]]''' (1430-1482) ¦ ¦ ¦ X '''Генрых VI''' (1421—1471), кароль Англіі ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +-1>'''Карл''' (1431-1432), граф дэ Гіз ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +-1>'''Ізабела''' (1433-памерла ў дзяцінстве) ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +-1>'''Рэнэ''' (1435-памёр у дзяцінстве) ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ +-1>'''Ганна''' (1437-памерла ў дзяцінстве) ¦ ¦ ¦ +->'''Іаланда''' (1412—1440) ¦ ¦ X '''[[Францыск I]]''' (1414—1450), герцаг Брэтонскі ¦ ¦ ¦ +->'''Карл IV''' (1414-1472), граф Мэна і граф дэ Гіз ¦ X 1)'''[[Кабела Руфа]]''' (каля 1415-1433/35) ¦ X 2)'''[[Ізабела дэ Сен-Поль]]''' (каля 1424-1472) ¦ ¦ ¦ +-1>'''Жан-Луі Марын''' (1433-памёр у дзяцінстве) ¦ ¦ ¦ +-2>'''Луіза''' (1445-1470) ¦ ¦ X '''[[Жак д'Арманьяк-Немур]]''' (1433-1477), герцаг Немур. ¦ ¦ ¦ +-2>'''[[Карл IV Анжуйскі]]''' (1446/7-1481), герцаг Анжу, граф Праванса. ¦ ¦ X '''[[Жанна Латарынгская]]''' (1458-1480) ¦ +->'''Карл''' (1380-1404), граф Мэн, д'Этамп і дэ Жыян. == Гл. таксама == * [[Анжу-Сіцылійскі дом]] * [[Бургундская галіна дынастыі Валуа]] == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/ANJOU,_%20MAINE.htm#_Toc278003106|title=DUCS d'ANJOU 1360-1474 (VALOIS)|accessdate=2011-01-22}} [[Катэгорыя:Дынастыя Валуа-Анжу|*]] [[Катэгорыя:Валуа]] 3rhrwhakn43mv19c3lsfanlp9i7a6js 0 349547 4183599 3824056 2022-08-11T20:17:47Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Фрыдрых Вільгельм II}} {{ДД}} '''Фрыдрых Вільгельм II''' ({{lang-de|Friedrich Wilhelm II.}}; {{Дата нараджэння|25|9|1744}}, [[Берлін]] — {{Дата смерці|16|11|1797}}, [[Патсдам]]) — [[кароль Прусіі]] з 17 жніўня 1786 года. Сын [[Аўгуст Вільгельм Прускі, 1722—1758|Аўгуста Вільгельма]] і [[Луіза Амалія Браўншвайг-Вольфенбютэльская|Луізы Амаліі Браўншвайг-Вольфенбютэльскай]], пляменнік [[Фрыдрых II, кароль Прусіі|Фрыдрыха II Вялікага]]. == Юнацтва == Кароль Прусіі [[Фрыдрых II, кароль Прусіі|Фрыдрых Вялікі]] не меў дзяцей, і Фрыдрых Вільгельм стаў спадчыннікам прускага трона пасля свайго бацькі. Фрыдрых II асабіста клапаціўся пра выхаванне свайго пляменніка і спадчынніка трона. Трохгадовага Фрыдрыха Вільгельма забралі ў [[Гарадскі палац, Берлін|Берлінскі палац]], дзе яго выхавальнікам быў афіцыйна прызначаны швейцарскі навуковец Нікалас дэ Бегелін (''Nicolas de Beguelin''). Фрыдрых імкнуўся пазбягаць памылак свайго тыранічнага бацькі, які выхоўваў сына з дапамогай фізічных і душэўных пакаранняў. Фрыдрыху Вільгельму было 13 гадоў, калі ў [[1757]] годзе яго бацька быў бясслаўна звольнены з арміі за свае няўдачы ў [[Сямігадовая вайна|Сямігадовай вайне]]. Сяброўства паміж братамі ніколі не было, прынамсі з-за таго, што Фрыдрых лічыў, што яго бацька [[Фрыдрых Вільгельм I]] спрыяў малодшаму брату, а з 1757 года антыпатыі перараслі ў непрытоеную пагарду. Аўгуст Вільгельм памёр у [[1758]] годзе ва ўзросце 36 гадоў, і тытул спадчынніка трона прынца прускага перайшоў да яго сына Фрыдрыха Вільгельма. Юны прынц прыняў удзел у ваенных дзеяннях пад канец Сямігадовай вайны, у т.л. у аблозе [[Швайдніц]]а і ў [[Бітва пры Буркерсдорфе|бітве пры Буркерсдорфе]]. Кароль пахваліў пляменніка за адвагу і прызначыў камандзірам патсдамскага пяхотнага палка. Аднак з часам адносіны паміж манархам і спадчыннікам кардынальна змяніліся пераважна з-за розных характараў. Стыль жыцця Фрыдрыха і яго погляды на дзяржаву вельмі адрозніваліся ад прынцыпаў жыцця яго пляменніка. Фрыдрых жыў, бачачы сябе «першым слугой сваёй дзяржавы». У яго практычна не было асабістага жыцця, ён пазбягаў публічных выступленняў. Замест гэтага ён прысвячаў сябе ў большай ступені палітыцы і кіраванню дзяржавай і часта ўглябляўся ў найдрабнейшыя дэталі. Тым не менш, Фрыдрых выпусціў навучанне палітычнаму жыццю свайго спадчынніка. А сам Фрыдрых Вільгельм жадаў у першую чаргу атрымліваць асалоду ад жыцця, у чым быў салідарны са шматлікімі сваімі сучаснікамі дваранскага паходжання. У юнацтве ў прынца з'явілася некалькі фаварытак, што выклікала незадаволенасць кансерватыўнай часткі прускага двара і асабліва самога караля. == Асабістае жыццё == У 1765 годзе Фрыдрых ажаніў дваццацігадовага Фрыдрыха Вільгельма з [[Лізавета Крысціна Ульрыка Браўншвайг-Вольфенбютэльская|Лізаветай Крысцінай Ульрыкай Браўншвайг-Вольфенбютэльскай]], дачкой герцага Браўншвайга-Вольфенбютэля [[Карл I Браўншвайг-Вольфенбютэльскі|Карла I]] і [[Філіпіна Шарлота Пруская|Шарлоты]], сястры Фрыдрыха. Гэты шлюб апынуўся вельмі няўдалым. Маладыя не надавалі значэння шлюбнай вернасці. Калі Фрыдрых Вільгельм даведаўся пра раман сваёй жонкі, ён пажадаў з ёй развесціся і адправіў яе ў ссылку ў [[Костшын-над-Одрай|Кюстрын]]. Пасля разводу патсдамскі двор разгарнуў бурную дзейнасць, каб зноў ажаніць спадчынніка, паколькі дынастыі патрабаваўся спадчыннік. Рашэнне было прынята на карысць прынцэсы [[Фрыдэрыка Луіза Гесэн-Дармштацкая|Фрыдэрыкі Гесэн-Дармштацкай]]. Яна апраўдала ўскладзеныя на яе надзеі і [[3 жніўня]] [[1770]] года нарадзіла [[Фрыдрых Вільгельм III|Фрыдрыха Вільгельма]], а ў наступныя гады яшчэ шасцярых дзяцей. Другі шлюб не перашкодзіў бурнаму прыватнаму жыццю Фрыдрыха Вільгельма. У [[1764]] годзе прынц пазнаёміўся з дачкой музыканта [[Вільгельміна фон Ліхтэнау|Вільгельмінай Энке]], якая стала ў [[1769]] годзе са згоды караля афіцыйнай фаварыткай кронпрынца з гадавым утрыманнем у 30 тысяч талераў. Дзеля прыстойнасці яе выдалі замуж за [[камердынер]]а Ёгана Фрыдрыха Рыца. Ад будучага караля Прусіі Вільгельміна нарадзіла пецярых дзяцей, аднак выжыла з іх толькі дачка Марыяна. У [[1796]] годзе Вільгельміна атрымала тытул графіні Ліхтэнау. Нягледзячы на свой сціплы палітычны ўплыў Вільгельміне фон Ліхтэнау далі мянушку прускай [[Маркіза дэ Пампадур|мадам Пампадур]]. Пасля смерці караля ў 1797 годзе Вільгельміну арыштавалі, але неўзабаве яна была рэабілітавана. == Кіраванне == === Унутраная палітыка === [[File:Marmorpalais mit Vorgarten.JPG|thumb|left|[[Мармуровы палац, Патсдам|Мармуровы палац]] — упадабаная рэзідэнцыя Фрыдрыха Вільгельма]] Фрыдрых Вялікі памёр [[17 жніўня]] [[1786]] года ва ўзросце 74 гадоў у [[Сан-Сусі]]. Яго пераемнікам стаў Фрыдрых Вільгельм II. У тыя часы Фрыдрых Вільгельм карыстаўся любоўю ў народа, які спадзяваўся на агульнае паляпшэнне становішча ў краіне. У апошнія гады жыцця Фрыдрых II ужо пазбавіўся былой папулярнасці, і яго смерць не выклікала асаблівага смутку ў народа. Новы кароль перанёс сваю рэзідэнцыю з Сан-Сусі ў Берлін, што дало яму вялікую падтрымку сярод берлінцаў. Кароль адмяняў ненавісныя падаткі, раздаваў ордэны, узнагароды і тытулы. Перабудову сваёй рэзідэнцыі Берліна Фрыдрых Вільгельм даручыў архітэктару [[Карл Готгард Ланганс|Карлу Готгарду Лангансу]], у прыватнасці, яму далі заказ на будаўніцтва [[Брандэнбургскія вароты|Брандэнбургскіх варот]]. Кароль, які сам выдатна іграў на [[Віяланчэль|віяланчэлі]], спрыяў развіццю мастацтваў і асабліва музыкі і [[тэатр]]а. Але неўзабаве сталі праяўляцца і іншыя рысы новага манарха. Не пасвечаны ў тонкасці палітыкі, Фрыдрых Вільгельм не ўмеў кіраваць дзяржавай, седзячы за пісьмовым сталом, як яго дзядзька. Фрыдрых Вільгельм II прызначыў кабінет урада, у якім асаблівым уплывам карыстаўся Крыстаф фон Вёльнер. У адрозненне ад Фрыдрыха, які лічыў, што «кожны выратуецца на свой манер», Фрыдрых Вільгельм заявіў пра прыхільнасць да [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]]. Тым не менш сваім эдыктам пра рэлігіі ад [[9 ліпеня]] [[1788]] года ён гарантаваў свабоду веравызнання. Эдыкт выклікаў у Прусіі гарачыя спрэчкі, таму ўслед за ім 19 снежня 1788 года быў нават выпушчаны эдыкт аб цэнзуры, якім былі зноў абмежаваны асабістыя свабоды. Іншым важным недаглядам Фрыдрыха Вільгельма ва ўнутранай палітыцы Прусіі стала захаванне старой адміністрацыйнай структуры, чынавенства і афіцэрства часоў Фрыдрыха Вялікага. У сваёй большасці яны займалі пасады з 1763 года, і Фрыдрых не адпраўляў іх у адстаўку ў падзяку. У маладосці яны шмат зрабілі для Прусіі і свайго караля. Аднак пры Фрыдрыху Вільгельме II ім было ўжо за 65 і нават 70 гадоў, і гэта негатыўна адбілася не толькі на дзяржаўным кіраванні, але і ў ваеннай сферы. Ветэраны Сямігадовай вайны апынуліся не ў стане рашуча выступіць супраць французскіх войскаў пасля 1789 года, паколькі ігнаравалі новыя ваенныя канцэпцыі французаў. === Знешняя палітыка === [[Выява:Hertzberg.jpg|thumb|upright|Эвальд Фрыдрых фон Герцберг]] Знешняя палітыка спачатку была даручана міністру караля Фрыдрыха II Эвальду Фрыдрыху фон Герцбергу, які быў паглынуты ідэяй пруска-аўстрыйскага суперніцтва. Пасля заключэння 27 ліпеня 1790 года [[Райхенбахская канвенцыя, 1790|Райхенбахскага дагавора]], выявіліся супярэчнасці ў поглядах караля і яго міністра. Герцберг быў зняты з пасады, якую заняў [[Ганс Рудольф фон Бішафвердэр|Бішафвердэр]]. У разгар нідэрландскай [[Батаўская рэвалюцыя|Батаўскай рэвалюцыі]], Фрыдрых накіраваў прускія войскі на дапамогу свайму швагру і штатгальтару [[Вільгельм V Аранскі|Вільгельму V]]. У чэрвені 1787 года апошняму пры падтрымцы прусакоў удалося аднавіць уладу ў краіне. Пасля пачатку [[Вялікая французская рэвалюцыя|Вялікай французскай рэвалюцыі]] і няўдалых уцёкаў каралеўскай сям'і ў чэрвені 1791 года ў [[Палац Пільніц|палацы Пільніц]] пад [[Дрэздэн]]ам [[пільніцкая дэкларацыя|адбылася сустрэча]] [[Спіс імператараў Свяшчэннай Рымскай імперыі|імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі]] [[Леапольд II, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі|Леапольда II]], караля Фрыдрыха Вільгельма II і [[Карл X, кароль Францыі|графа д'Артуа]], брата французскага караля [[Людовік XVI|Людовіка XVI]]. <!--[[Выява:Bataille de Valmy ag1.jpg|thumb|left|[[Бітва пры Вальмі]]]]--> 30 ліпеня 1792 года прускі кароль асабіста ўдзельнічаў у ваенным паходзе ў [[Шампань]] супраць рэвалюцыйнай Францыі. У [[Бітва пры Вальмі|бітве пры Вальмі]] 20 верасня паміж ваюючымі бакамі адбылася артылерыйская дуэль. Бітва, нязначная з пункту гледжання ваеннай стратэгіі, увайшла ў гісторыю, паколькі салдатам рэвалюцыі ўпершыню ўдаўся вытрымаць масіўны наступ праціўніка. Саслабелыя ад хвароб, голаду і дажджу прускія войскі праз дзесяць дзён адступілі. Вайна супраць Францыі завяршылася для Фрыдрыха Вільгельма II падпісаннем [[Базельскі мірны дагавор, 5 красавіка 1795|Базельскага міру]] 5 красавіка 1795 года з усталяваннем [[Дэмаркацыйная лінія|дэмаркацыйнай лініі]], якая забяспечыла нейтралітэт і мір не толькі для Прусіі, але і для ўсёй Паўночнай Германіі. Фрыдрых Вільгельм звярнуў сваю ўвагу на [[Рэч Паспалітая|Рэч Паспалітую]], калі Расія і Аўстрыя рыхтавалі [[другі падзел Польшчы]]. Прускі кароль не жадаў застацца ў баку і [[23 студзеня]] [[1793]] года ўступіў у дагавор аб падзеле з Расіяй, захапіўшы [[Данцыг]], [[Торунь|Торн]] і Паўднёвую Прусію, на 57 тысяч км² якой налічвалася 1,1 млн жыхароў. У 1794 годзе ў Кракаве пачалося [[Паўстанне Касцюшка|паўстанне]] на чале з [[Тадэвуш Касцюшка|Тадэвушам Касцюшкам]], якое было здушана Расіяй. Згодна з [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|наступным дагаворам аб падзеле]] ад 3 студзеня 1795 года, заключанаму Расіяй, Аўстрыяй і Прусіяй, Фрыдрых Вільгельм II атрымаў [[Мазовія|Мазовію]], Варшаву і Новую Усходнюю Прусію. З 1791 года да Прусіі адышлі [[Ансбах]] і [[Байрэйт]]. Тым самым у гады кіравання Фрыдрыха Вільгельма II тэрыторыя Прусіі павялічылася на траціну, а колькасць насельніцтва ўзрасла з 5,4 млн да 8,7 млн падданых. === Апошнія гады === Каралеву абражалі шматлікія любоўныя інтрыгі караля і, у першую чаргу, адносіны з Вільгельмінай Энке. Кронпрынц Фрыдрых Вільгельм III падтрымліваў яе. [[28 красавіка]] [[1796]] года Вільгельміна атрымала тытул графіні Ліхтэнау і [[17 верасня]] была афіцыйна прынята пры двары. Тым часам узмацнілася незадаволенасць каралём, якога абвінавацілі ў марнатраўнасці і растраце сабранай Фрыдрыхам дзяржаўнай маёмасці. Фрыдрых Вільгельм II памёр у 53 гады 16 лістапада 1797 года ад грудной вадзянкі. Графіня Ліхтэнау, якая даглядала за каралём, была пасаджана пад хатні арышт. Фрыдрых Вільгельм III адправіў ненавісную палюбоўніцу бацькі ў ссылку ў [[Глогау]], а большая частка яе маёмасці была канфіскавана. == Сям'я == [[Выява:Friedrich Wilhelm II.JPG|thumb|Статуя Фрыдрыха Вільгельма II у замку [[Замак Гогенцолерн|Гогенцолерн]]]] У 1765 годзе Фрыдрых Вільгельм II ажаніўся з [[Лізавета Крысціна Ульрыка Браўншвайг-Вольфенбютэльская|Лізаветай Крысцінай Браўншвайг-Люнебургскай]] і развёўся з ёй у 1769 годзе. У іх была адна дачка: * [[Фрыдэрыка Пруская|Фрыдэрыка Шарлота]] (1767—1820), якая выйшла замуж за герцага Ёркскага [[Фрэдэрык, герцаг Ёркскі|Фрыдэрыка]]. У 1769 годзе Фрыдрых Вільгельм II ажаніўся з [[Фрыдэрыка Луіза Гесэн-Дармштацкая|Фрыдэрыкай Луізай Гесэн-Дармштацкай]]. Дзеці: * [[Фрыдрых Вільгельм III|Фрыдрых Вільгельм]] (1770—1840), будучы кароль Прусіі Фрыдрых Вільгельм III * Крысціна (1772—1773) * [[Фрыдрых Людвіг Карл Прускі|Людвіг]] (1773—1796), у 1793 годзе ажаніўся з [[Фрыдэрыка Мекленбург-Стрэліцкая|Фрыдэрыкай Мекленбург-Стрэліцкай]] * [[Вільгельміна Пруская, 1774—1837|Вільгельміна]] (1774—1837), у 1791 годзе выйшла замуж за караля Нідэрландаў [[Вілем I|Вілема I]] * [[Аўгуста Пруская|Аўгуста]] (1780—1841), выйшла замуж за [[курфюрст]]а Гесэн-Касельскага [[Вільгельм II, курфюрст Гесэн-Каселя|Вільгельма II]] * [[Генрых Прускі, 1781–1846|Генрых Карл]] (1781—1846), гросмайстар прускага ордэна іаанітаў * [[Вільгельм Прускі, 1783—1851|Вільгельм]] (1783—1851), з 1804 года ў шлюбе з [[Марыя Ганна Амалія Гесэн-Гомбургская|Марыяй Ганнай Гесэн-Гомбургскай]] Фрыдрых Вільгельм меў пазашлюбную сувязь з [[Вільгельміна фон Ліхтэнау|Вільгельмінай фон Ліхтэнау]], якая нарадзіла яму яго любімага сына, графа Аляксандра фон дэр Марка (1779—1787), акрамя якога ў іх нарадзіліся: * Ульрыка Сафія Вільгельміна фон Беркхольц (1774—1774) * Крысціна Сафія Фрыдэрыка фон Лютценберг (1777—1777) * Марыяна Дыдэрыка Фрыдэрыка Вільгельміна 1780—1814). {{зноскі}} == Літаратура == * David E. Barclay: ''Friedrich Wilhelm II. (1786—1797)''. In: Frank-Lothar Kroll (Hrsg.): ''Preußens Herrscher. Von den ersten Hohenzollern bis Wilhelm II.'' Beck, München 2006, S. 179—196. * Wilhelm Moritz Freiherr von Bissing: ''Friedrich Wilhelm II., König von Preußen''. Berlin 1967. * Karin Feuerstein-Prasser: ''Die preußischen Königinnen''. Verlag Friedrich Pustet, Regensburg 2000. * Friedrich Wilhelm II. — Wilhelmine Horster, ''… Ich küße dir in Gedanken …'', Briefwechsel, herausgegeben von Sonja Schnitzler, Berlin 2008, ISBN 978-3-928589-22-2 * Brigitte Meier: ''Friedrich Wilhelm II. — König von Preußen (1744—1797). Ein Leben zwischen Rokoko und Revolution.'' Verlag Friedrich Pustet, Regensburg 2007. * Hans-Joachim Neumann: ''Friedrich Wilhelm II. Preußen unter den Rosenkreuzern'', Berlin 1997 * Ernst von Salomon, ''Die schöne Wilhelmine. Ein Roman aus Preußens galanter Zeit'', Rowohlt Verlag 1951 == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{ВТ-ЭСБЕ|Фридрих-Вильгельм II, прусский король}} {{start box}} {{succession box |before = [[Фрыдрых II Вялікі]] |after = [[Фрыдрых Вільгельм&nbsp;III]] |years = [[1786]]—[[1797]] |title = [[Файл:Coat of arms of Prussia.svg|35px]] <br />[[Кароль Прусіі]]}} {{end box}} {{Кіраўнікі Прусіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Каралі прускія]] [[Катэгорыя:Ганаровыя члены Санкт-Пецярбургскай акадэміі навук]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Сямігадовай вайны]] [[Катэгорыя:Ганаровыя аматары Імператарскай Акадэміі мастацтваў]] 39vh0x29wjddudhe354qf8jzpvvs499 10 350689 4183991 3443671 2022-08-12T07:58:37Z MasterRus21thCentury 87659 замена wikitext text/x-wiki [[Online Computer Library Center|OCLC]] [http://www.worldcat.org/oclc/{{urlencode:{{{1}}}}} {{{1}}}]<!-- -->{{#if:{{{3|}}}|, [http://www.worldcat.org/oclc/{{urlencode:{{{2}}}}} {{{2}}}] і [http://www.worldcat.org/oclc/{{urlencode:{{{3}}}}} {{{3}}}]<!-- -->|{{#if:{{{2|}}}|&#32;и [http://www.worldcat.org/oclc/{{urlencode:{{{2}}}}} {{{2}}}]|}} }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Вонкавыя спасылкі:Літаратура]] </noinclude> 27dddwh1suaq7xgr21nzdvpm2rsmgp0 0 350722 4183308 3948025 2022-08-11T12:49:52Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Алексанян}} {{Спартсмен |імя = Артур Алексанян |выява = |апісанне выявы= |поўнае імя = Артур Геворкавіч Алексанян |мянушкі = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Арменія}} |клуб = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |медалі = {{АГ-спорт|[[Грэка-рымская барацьба]]}} {{турнір|[[Летнія Алімпійскія гульні|Алімпійскія гульні]]}} {{медаль|Бронза|[[Летнія Алімпійскія гульні 2012|Лондан 2012]]|[[Барацьба на летніх Алімпійскіх гульнях 2012|да 96 кг]]}} {{медаль|Золата|[[Летнія Алімпійскія гульні 2016|Рыа-дэ-Жанэйра 2016]]|[[Барацьба на летніх Алімпійскіх гульнях 2016|да 98 кг]]}} {{медаль|Срэбра|[[Летнія Алімпійскія гульні 2020|Токіа 2020]]|[[Барацьба на летніх Алімпійскіх гульнях 2020|да 97 кг]]}} {{турнір|[[Чэмпіянат свету па барацьбе|Чэмпіянаты свету]]}} {{медаль|Срэбра|[[Чэмпіянат свету па барацьбе 2013|Будапешт 2013]]|да 96 кг}} {{медаль|Золата|[[Чэмпіянат свету па барацьбе 2014|Ташкент 2014]]|да 98 кг}} {{медаль|Золата|[[Чэмпіянат свету па барацьбе 2015|Лас-Вегас 2015]]|да 98 кг}} {{турнір|[[Чэмпіянат Еўропы па барацьбе|Чэмпіянаты Еўропы]]}} {{медаль|Срэбра|[[Чэмпіянат Еўропы па барацьбе 2011|Дортмунд 2011]]|да 96 кг}} {{медаль|Золата|[[Чэмпіянат Еўропы па барацьбе 2012|Белград 2012]]|да 96 кг}} {{медаль|Золата|[[Чэмпіянат Еўропы па барацьбе 2013|Тбілісі 2013]]|да 96 кг}} {{медаль|Золата|[[Чэмпіянат Еўропы па барацьбе 2014|Ванта 2014]]|да 98 кг}} {{медаль|Срэбра|[[Чэмпіянат Еўропы па барацьбе 2016|Рыга 2016]]|да 98 кг}} {{турнір|[[Універсіяда]]}} {{медаль|Срэбра|[[Летняя Універсіяда 2013|Казань 2013]]|да 96 кг}} }} '''Артур Геворкавіч Алексанян''' ({{lang-hy|Արթուր Ալեքսանյան}}; нар. [[21 кастрычніка]] [[1991]] года, [[Горад Гюмры|Ленінакан]], [[Арменія]]) — армянскі [[Грэка-рымская барацьба|барэц грэка-рымскага стылю]], алімпійскі чэмпіён 2016 года, бронзавы прызёр Алімпійскіх гульняў 2012 года, двухразовы чэмпіён свету (2014 і 2015), трохразовы чэмпіён Еўропы (2012, 2013, 2014), шматразовы чэмпіён Арменіі. Адзін з самых тытулаваных армянскіх спартсменаў XXI стагоддзя, першы прадстаўнік Арменіі, які выйграў алімпійскае золата ў XXI стагоддзі (адзін з двух алімпійскіх чэмпіёнаў ад Арменіі пасля 1992 года). {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://sport.news.am/rus/news/7098/london-2012-armyanskie-olimpiiyciy-artur-aleksanyan.html Лондон-2012. Армянские олимпийцы. Артур Алексанян] * [https://unitedworldwrestling.org/DataBase База данных ФИЛА] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны па барацьбе]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны ад Арменіі]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 2016 года]] [[Катэгорыя:Барцы на летніх Алімпійскіх гульнях 2016 года]] [[Катэгорыя:Бронзавыя прызёры летніх Алімпійскіх гульняў 2012 года]] [[Катэгорыя:Барцы на летніх Алімпійскіх гульнях 2012 года]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны свету па грэка-рымскай барацьбе]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны Еўропы па грэка-рымскай барацьбе]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Ерэвана]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Гюмры]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя медалём Маўсеса Харэнацы]] [[Катэгорыя:Барцы на летніх Алімпійскіх гульнях 2020 года]] [[Катэгорыя:Сярэбраныя прызёры летніх Алімпійскіх гульняў 2020 года]] eot7oiwhmdkikd7fzj415uwos6h8fqj 10 358359 4183267 4155351 2022-08-11T12:12:55Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца з блокамі |імя = Гісторыя Арменіі |загаловак = [[Гісторыя Арменіі]] |стыль_цела = width:500px; float:right; |стыль_загалоўкаў = |стыль_блокаў = margin:0; |стыль_спісаў = text-align:center; |уверсе = [[Файл:{{{image|Zvartnots img 6965.jpg}}}|260px|]] |адкрыты_блок = {{{адкрыты_блок|{{{1|}}}}}} |state = {{{state|uncollapsed}}} |клас_спісаў = hlist |блок1 = [[Першабытнае грамадства|Дагістарычны перыяд]] на тэрыторыі Арменіі |імя_блока1 = Prehistory |спіс1 = * [[Шулаверы-шаму|Шулаверы-шамуцепінская культура]] * [[Кура-аракская культура]] * [[Трыялецкая культура]] * [[Хаджалы-кедабекская культура]] * [[Зарац-Карэр]] * [[Пячора Арэні]] * [[Петрогліфы Арменіі|Петрогліфы]] |блок2 = Дзяржавы і ўтварэнні |імя_блока2 = states |спіс2 = * '''Перадгісторыя, фарміраванне армян (2 тысячагоддзе да н. э. — VI стагоддзе да н. э.)''' <br>[[Хаты]] * [[Арманум]] * [[Хецкае царства]] * [[Хаяса]] * [[Шубрыя]] * [[Мялід]] * [[Алзі]] * [[Наіры (народ)|Наіры]] * [[Урарту]] * [[Мідыя]] '''Пасля завяршэння фарміравання армянскага народа. Антычнасць (VI стагоддзе да н. э. — V стагоддзе н. э.)''' <br>[[Ервандыдская Арменія]] * [[Вялікая Арменія]] * [[Малая Арменія]] * [[Сафенскае царства|Сафена]] * [[Камагенскае царства|Камагена]] '''Сярэдневякоўе (V—XV стагоддзі)''' <br>[[Марзпан|Марзпанская Арменія]] * [[Аран (вобласць у Закаўказзі)|Аран]] * [[Армянскі эмірат]] * [[Анійскае царства]] * [[Сюнік (гістарычная мясцовасць)|Сюнік]] * [[Васпуракан]] * [[Ташыр-Дзарагецкае царства|Ташыр-Дзарагет]] * [[Арцах (гістарычная мясцовасць)|Арцах]] * [[Хачэнскае княства|Хачэн]] * [[Карскае царства|Карс]] * [[Дзяржава Філарэта Варажнуні|Царства Варажнуні]] * [[Кесунскае княства|Ефратэс]] * [[Эдэскае княство|Эдеса]] * [[Княства Мелітэны|Мелітэна]] * [[Пір, княства|Пір]] * [[Кілікійскае царства|Кілікія]] * [[Шах-Арменіды|Шах-Армен]] '''Новы Час (XV—XX)''' <br>[[Хамс]] * [[Кашатагскае мелікства|Кашатаг]] * [[Чухур-Саад]] * [[Карабахскае беглербегства|Карабах (беглербегства)]] * [[Эрыванскае ханства|Эрывань]] * [[Карабахскае ханства|Карабах (ханства)]] * [[Нахічэванскае ханства|Нахічэвань]] <br>[[Усходняя Арменія ў складзе Расійскай імперыі|У складзе Расійскай імперыі]]: <br>[[Армянская вобласць]] * [[Карская вобласць]] * [[Эрыванская губерня]] * [[Елізаветпальская губерня]] '''Найноўшы Час (XX стагоддзе — сучаснасць)''' <br>[[Закаўказская Дэмакратычная Федэратыўная Рэспубліка|ЗДФР]] * [[Рэспубліка Арменіі|Першая Рэспубліка]] * [[Рэспубліка Горная Арменія]] * [[Вільсанаўская Арменія]] * [[Закаўказская Сацыялістычная Федэратыўная Савецкая Рэспубліка|ЗСФСР]] * [[Армянская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Армянская ССР]] * [[Арменія|Рэспубліка Арменія]] * [[Нагорна-Карабахская Рэспубліка|НКР]] |блок3 = Войны і бітвы |імя_блока3 = wars |спіс3 = * '''Серыя канфліктаў:''' [[Армяна-парфянскія войны|Парфія]] * [[Армяна-рымскія войны|Рым]] * [[Армяна-персідскія войны|Персія]] * [[Армяна-арабскія войны|Халіфат]] * [[Армяна-візантыйскія войны|Візантыя]] <br>'''Войны:''' [[Армяна-турэцкая вайна|Турцыя]] * [[Армяна-грузінская вайна|Грузія]] * [[Армяна-азербайджанская вайна (1918—1920)|Азербайджан]] (1) * [[Карабахская вайна|Азербайджан]] (2) <br>'''Бітвы:''' [[Бітва пры Тыгранакерце|Тыгранакерт]] * [[Бітва пры Артаксаце|Арташат]] * [[Бітва пры Рандэі|Рандэя]] * [[Аварайрская бітва|Аварайр]] * [[Бітва пры Нерсехапаце|Нерсехапат]] * [[Бітва пры Варнакерце|Варнакерт]] * [[Севанская бітва|Севан]] * [[Бітва пад Манцыкертам (1071)|Манцыкерт]] * [[Бітва пры Гарні|Гарні]] * [[Ашаканская бітва|Ашакан]] * [[Ванская бітва|Ван]] * [[Бітліская бітва|Бітліс]] * [[Сардарапацкая бітва|Сардарапат]] * [[Баш-Апаранская бітва|Апаран]] * [[Каракіліская бітва|Каракіліс]] |блок4 = '''[[Рэлігія ў Арменіі|Рэлігіі]]''' |імя_блока4 = religion |спіс4 = * [[Армянская міфалогія|Паганства]] * [[Мітра (бажаство)|Мітраізм]] * [[Армянская Апостальская Царква]] * [[Паўлікяне]] * [[Тандракійцы]] * [[Армянская Каталіцкая Царква|Каталіцтва]] * [[Армянская евангелісцкая царква|Eвангелізм]] |блок5 = '''[[Ашхарацуйц|Геаграфія]]''' |імя_блока5 = geography |спіс5 = * [[Арменія (гістарычны рэгіён)|Арменія]]&nbsp;([[Заходняя Арменія|Заходняя]] * [[Усходняя Арменія|Усходняя]]) * [[Армянскае нагор’е]] * [[Кілікія]] |блок6 = '''[[Армянскія царскія дынастыі|Царскія дынастыі]]''' |імя_блока6 = dynasty |спіс6 = * [[Айкіды]] * [[Ервандыды]] * [[Арташэсіды]] * [[Аршакуні]] * [[Багратыды]] * [[Арцруніды]] * [[Сюні (дынастыя)|Сюні]] * [[Кюрыкіды]] * [[Рубеніды]] * [[Хетуміды]] * [[Лузіньяны]] |блок7 = '''[[Армянскі нацыянальна-вызваленчы рух|Нацыянальна-вызваленчы рух]]''' |імя_блока7 = movement |спіс7 = * [[Армянскае пытанне]] * [[Арменакан]] * [[Сацыял-дэмакратычная партыя Гнчакян|Гнчак]] * [[Дашнакцуцюн]] * [[Армянскія фідаі|Фідаі]] * [[Цегакранізм|Цегакрон]] * [[Армянская сакрэтная армія вызвалення Арменіі|АСАЛА]] * [[Міяцум]] |блок8 = '''Тэматычныя артыкулы''' |імя_блока8 = articles |спіс8 = * [[Армяне]] * [[Этнагенез армян|Этнагенез]] * [[Культура Арменіі|Культура]] * [[Армянская мова|Мова]] * [[Армянскае пытанне]] * {{гэта КВА}}[[Генацыд армян|Генацыд]] * [[Армянафобія]] * [[Армяне ў Візантыі]] * [[Амшэнцы]] * [[Армянская дыяспара|Дыяспара]] * [[Армянскі алфавіт|Алфавіт]] * [[Спіс сталіц армянскіх дзяржаў|Сталіцы]] * [[Матэнадаран]] * [[Армяністыка]] * [[Армянскае дваранства|Дваранства]] * [[Храналогія армянскай дзяржаўнасці]] }}{{Катэгорыя толькі ў артыкулах|Гісторыя Арменіі}}<noinclude> [[Катэгорыя:Вертыкальныя навігацыйныя шаблоны]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Арменія]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Гісторыя краін|Арменія]] </noinclude> 66so6z8yvkatv7nijm8jc7y2edhh8sv 0 420194 4183261 2665962 2022-08-11T12:08:56Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Лузіньянаў]] у [[Лузіньяны]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Гісторыя Арменіі|dynasty}} '''Лузінья́ны''' ({{lang-fr|de Lusignan}}, {{lang-hy|Լուսինյան}}) — феадальны род у сярэднявечнай [[Францыя|Францыі]], у [[Іерусалімскае каралеўства|Іерусалімскім]] і [[Кіпрскае каралеўства|Кіпрскім каралеўствах]], а таксама ў [[Кілікійская Арменія|Кілікійскай Арменіі]]. == Гісторыя == Прозвішча ''Лузіньян'' была адным з дваранскіх родаў Заходняй Францыі, атрымалым сваё імя па [[Лузіньянскі замак|замку Лузіньян]], які Лузіньян трымалі як васалы графаў [[Пуату]] і герцагаў [[Аквітанія, герцагства|Аквітаніі]]. У сувязі з неаднаразовым удзелам Лузіньянаў у [[Крыжовыя паходы|крыжовых паходах]], у прадстаўнікоў гэтага роду завязаліся цесныя сувязі ў дзяржавах крыжакоў на [[Блізкі Усход|Блізкім Усходзе]]. Мабыць, таму [[Аморы II Іерусалімскі|Аморы Лузіньян]], прымалы ўдзел у мяцяжы супраць [[Англія|англійскага]] караля [[Генрых II Плантагенет|Генрыха II]], бяжыць ад пераследаў у [[Іерусалімскае каралеўства]]. Тут ён спрыяе жаніцьбе свайго брата [[Гі дэ Лузіньян|Гі]] са спадчынніцай іерусалімскага прастола [[Сібіла Іерусалімская|Сібілай]]. Пасля смерці яе брата [[Болдуін IV Іерусалімскі|Болдуіна IV]] і малалетняга сына [[Болдуін V|Болдуіна V]] каралём Іерусалімскім робіцца Гі дэ Лузіньян (у [[1186]] годзе). Зрэшты, на наступны год Гі быў разгромлены ўшчэнт [[іслам|мусульманамі]] пад правадырствам [[Салах-ад-Дзін]]а ў [[Бітва пры Хаціне|бітве пры Хаціне]]. Гі дэ Лузіньян апынуўся ў палоне і страціў [[Іерусалім]]. Пасля вызвалення, аднак, у вяртанні ў Святую Зямлю яму адмовіў [[Конрад, маркграф Манферацкі|Конрад Манферацкі]], былы кароткі час іерусалімскім каралём (1192). У выніку Гі купляе ў [[Рычард I Ільвінае Сэрца|Рычарда I Ільвінае Сэрца]] права на заваяваны англічанамі [[Кіпр]]. Пасля смерці праўнука Гі, [[Гуга III, кароль Кіпра|Гуга III]], Кіпр аказаўся для роду Лузіньян страчаным, бо спадчыннік і стрыечнік Гуга, быўшы таксама праўнукам Аморы, хоць і насіў прозвішча ''Лузіньян'', але па паходжанні свайму ўжо быў сямейнікам графаў Пуату. У Францыі [[Гуга VI дэ Лузіньян]] па мянушцы «Д'ябал», які паходзіў па маці з роду [[графства Ла Марш|графаў дэ Ла Марш]], пасля стрымання ў 1090-я гады гэтай дынастыі ў мужчынскім калене падаў правы на графства, але ў выніку яно дасталася яго стрыечцы Альмадызе дэ Ла Марш і яе мужу Роджэру Мантгомеры. Нягледзячы на гэта Гуга VI Лузіньян прысвоіў сабе тытул графа дэ Ла Марш. У 1178 годзе Ла Марш быў прададзены англійскаму каралю, а ў 1199 годзе [[Гуга IX Лузіньян]] выкраў англійскую каралеву Аліенору Аквітанскую і прымусіў яе і яе сына Іаана Беззямельнага прызнаць яго правы на графства. У той час, як Аморы і Гы Лузіньяны, малодшыя прадстаўнікі роду, бралі ўдзел у крыжовых паходах і замацоўвалі за сабой землі на Усходзе, астатнія ў Францыі члены роду імкнуліся ўзмацніць і павялічыць валоданні, якія дасталіся ім на радзіме. [[Рауль Лузіньян]], малодшы брат Гуга IX, у 1194 годзе, узяўшы шлюб, набывае [[Э, графства|графства Э]] ў [[Нармандыя|Нармандыі]], а яго пляменнік [[Гуга Х Лузіньян]] у 1220 годзе, жаніўшыся з удавой англійскага караля [[Іаан Беззямельны|Іаана Беззямельнага]] [[Ізабела Ангулемская|Ізабелай Ангулемскай]], робіцца [[Спіс графаў і герцагаў Ангулемскіх|графам Ангулемскім]]. Тым часам як графства Э было Лузіньянамі праз пакаленне згублена, графствамі Марш і Ангулем яны валодалі аж да [[1309]] года, калі, пасля смерці апошняга графа Лузіньян, яго сёстры перадалі гэтыя ўладанні французскай кароне. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Клод Мутафян |загаловак = Последнее королевство Армении |арыгінал = Le Royaume Arménien de Cilicie, XIIe-XIVe siècl |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = «Mediacart» |год = 209 |старонкі = |старонак = 161 |isbn = 978-5-9901129-5-7 |тыраж = |ref = К. Мутафян }} * {{артыкул|аўтар=Painter Sidney.|загаловак=The Lords of Lusignan in the Eleventh and Twelfth Centuries|спасылка=http://www.jstor.org/discover/10.2307/2849244?uid=2&uid=4&sid=21102320401281|выданне=Speculum|год=Jan., 1957|том=32|нумар=1|pages=27—47}} == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/AQUITAINE%20NOBILITY.htm#_Toc352070818 |title=Sires de Lusignan |accessdate=2013-06-15}} * {{Genealogie Mittelalter|url=http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/_kreuzzuege/l/lusignan.html |title=Lusignan |url_ml=|accessdate=2013-06-15|archiveurl =|archivedate=}} {{Армянскія царскія дынастыі}} [[Катэгорыя:Каралеўскія дынастыі]] [[Катэгорыя:Каралі іерусалімскія]] [[Катэгорыя:Дынастыі сярэдневяковай Еўропы]] [[Катэгорыя:Французская арыстакратыя|Лузіньяны]] i9wnvl7uhdxgptjp4796isfr018g011 4 446232 4184069 3982929 2022-08-12T09:31:35Z Maksim L. 13 /* Машынны пераклад */ стыль wikitext text/x-wiki {{Правіла}} {{Сцісла|Смела перакладайце артыкулы ў беларускі раздзел Вікіпедыі з тых моў, якія добра ведаеце, [[Шаблон:Пераклад|спасылаючыся]] на арыгінальны артыкул і яго версію на старонцы размоў новастворанага артыкула, ці даючы спасылку на яго ў апісанні праўкі. Глядзіце, каб артыкул быў пацверджаны крыніцамі. Калі карыстаецеся праграмамі або службамі аўтаматычнага перакладу, абавязкова старанна правярайце атрыманы такім чынам пераклад.}} Пераклад артыкулаў з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі&#x20;— цалкам прымальная і патрэбная дзейнасць. Калі вы ведаеце некалькі моў, то пераклад артыкулаў можа быць для вас добрай магчымасцю далучыцца да развіцця Вікіпедыі. Разам з тым, пры перакладзе трэба прытрымлівацца шэрагу правіл. У Вікіпедыі да ўсіх артыкулаў прымяняюцца адзіныя правілы і крытэрыі якасці, незалежна ад таго, перакладзены артыкул, ці арыгінальны. Акрамя таго, перакладны артыкул можа развівацца карыстальнікамі без сувязі з тым, якім чынам рэдагуюць артыкул, з якога першапачаткова ўзялі тэкст для перакладу. Іншымі словамі, для наведвальнікаў Вікіпедыі ўсе артыкулы адлюстроўваюцца аднолькава, незалежна ад таго, арыгінальныя яны або перакладныя. Менавіта таму, перакладаючы артыкул, стаўцеся да тэксту з той жа пільнасцю і ўважлівасцю, з якой вы б пісалі ўласны тэкст&#x20;— бо чытачы Вікіпедыі не бачаць, ці артыкул перакладзены, ці арыгінальны. Заўсёды старайцеся, каб перакладзены тэкст успрымаўся гэтак жа натуральна, як і тэкст арыгінальнага артыкула. == Захаванне аўтарскага права == Перакладаць артыкулы можна толькі з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі, або з тых крыніц, якія відавочна паказваюць, што іх тэкст распаўсюджваецца на ўмовах адной са свабодных ліцэнзій, сумяшчальных з Вікіпедыяй. Больш падрабязную інфармацыю аб выкарыстанні тэкстаў з іншых крыніц можна знайсці на старонцы [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы|Вікіпедыя:Аўтарскае права]]. Калі перакладаецца змест артыкула з іншага моўнага раздзела Вікіпедыі, то падчас захавання перакладзенага тэксту ў полі '''«Апісанне змен»''' (пад акном рэдагавання) трэба абавязкова пазначыць, што гэта пераклад, і даць спасылку на арыгінальны артыкул. Поле «Апісанне змен» можа выглядаць такім чынам: {{цытата|Перекладзена з англійскай Вікіпедыі: <nowiki>https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Shakespeare&oldid=537886201</nowiki>}} Замест поля «Апісанне змен» можна скарыстацца '''шаблонам &#x7B;{[[Шаблон:Пераклад|Пераклад]]<nowiki>}}</nowiki>''', які варта дадаць на старонку абмеркавання, правільна яго запоўніўшы. Які б спосаб вы не абралі, важна адзначыць, што артыкул перакладзены, і па якім менавіта артыкуле. Для палягчэння пабудовы спісу пераліку аўтараў артыкула Вы можаце адзначыць поле «версія» з нумарам версіі артыкула, з якой вы перакладалі. Атрымаць спасылку на канкрэтную версію арыгінальнага артыкула лягчэй за ўсё, скарыстаўшыся інструментам «Нязменная спасылка» у групе кнопак «Панэль інструментаў» злева (на англійскай&#x20;— «Permanent link», рускай&#x20;— «Постоянная ссылка»). * [[Шаблон:Пераклад|Як карыстацца шаблонам «Перакладзены артыкул»]] === Пераклад зместу === Калі Вы пераклалі і апублікавалі артыкул, выкарыстоўваючы інструмент [[mediawikiwiki:Content Translation|Пераклад зместу]], дадаваць шаблон на старонку размоў або дадатковае апісанне рэдагавання неабавязкова. Пры публікацыі гэты інструмент самастойна паказвае ў апісанні праўкі, што гэта&#x20;— пераклад іншамоўнага артыкула, а таксама дае спасылкі на пастаянную версію артыкула ў іншамоўным раздзеле Вікіпедыі. Такім чынам правіла захавання аўтарскага права выконваецца аўтаматычна. == Выбар артыкула для перакладу == Вікіпедыю пішуць розныя карыстальнікі, таму артыкулы ў іншамоўных вікіпедыях могуць быць вельмі рознай якасці. Самымі якаснымі з’яўляюцца артыкулы, пазначаныя як [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў выдатныя артыкулы|«выдатныя»]] і [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы|«добрыя»]]. Гэтыя артыкулы звычайна ацэньваюць і абмяркоўваюць шмат карыстальнікаў, яны належным чынам аформленыя і маюць добрую [[Вікіпедыя:Правяраемасць|правяраемасць]]. У той жа час, далёка не ўсе артыкулы праходзяць праверку іншымі карыстальнікамі і перад перакладам артыкула Вам трэба ажыццявіць павярхоўную праверку асноўных тэзісаў на адпаведнасць крыніц. Вось некалькі пунктаў, якія Вам у гэтым дапамогуць: * Перш за ўсё, пераканайцеся, што вы маеце хаця б базавыя веды ў галіне, да якой адносіцца тэма артыкула, і знаёмыя з галіновай тэрміналогіяй на абодвух мовах. Не бярыцеся перакладаць артыкул, калі ў вас няма такіх ведаў. * Пераканайцеся, што артыкул адпавядае крытэрам значнасці, а таксама прытрымліваецца [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. * Далей праглядзіце артыкул і высветліце, ці ёсць у ім [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|спасылкі на крыніцы]]. Калі іх няма, артыкул перакладаць не варта. * Калі крыніцы ёсць, перачытайце артыкул і паспрабуйце супаставіць важныя сцвярджэнні, а таксама наяўныя ў ім лічбы, даты і таму падобнае, з даступнымі крыніцамі. Інфармацыя ў артыкуле павінна адпавядаць прыведзеным крыніцам. Калі гэта не атрымоўваецца зрабіць адносна некаторых пунктаў, падчас перакладу артыкула ў адпаведных месцах дадайце шаблон &#x7B;{[[Шаблон:Крыніца?|крыніца?]]<nowiki>}}. Магчыма хтосьці з пазнейшых аўтараў будзе мець адпаведныя крыніцы, каб пацвердзіць інфармацыю.</nowiki> Калі артыкул адказвае пералічаным патрабаванням, яго варта перакладаць. == Машынны пераклад == Ужыванне машыннага перакладу непажадана ў Вікіпедыі. Машынны пераклад дае вельмі нізкую якасць тэксту і мае шэраг іншых недахопаў: * неадэкватны пераклад асобных словаў, якія маюць некалькі значэнняў у мове-арыгінале, а таксама прафесійнай тэрміналогіі; * няўзгодненасць [[Склон|склонаў]] або [[Граматычны род|родаў]]; * граматычныя канструкцыі, неўласцівыя беларускай мове — машынны пераклад не ўлічвае глыбінных законаў мовы, якія могуць вымагаць адрознай ад арыгінала будовы сказу, перадачы думкі іншымі лексічнымі канструкцыямі; * скажэнне тэхнічных элементаў, ужыванне неадаптаваных для беларускага раздзела Вікіпедыі [[Вікіпедыя:Шаблоны|шаблонаў]] або [[Вікіпедыя:Катэгарызацыя|катэгорый]], спасылак на файлы; Калі Вы ўсё ж вырашылі карыстацца машынным перакладам, то павінны старанна апрацаваць атрыманы праз яго чарнавы тэкст артыкула. Дзеля меншай колькасці памылак за аснову лепей браць бачны тэкст, а не вікікод. Калі Вы ўжо захавалі тэкст, але яшчэ працуеце над ім, калі ласка, дадайце ў артыкул шаблон {{tl|пішу}}. Артыкулы, у якіх быў выкарыстаны машынны пераклад і ён яшчэ не дастаткова вычытаны, трэба пазначаць шаблонам {{tl|арфаграфія}}. Гэта можа падахвоціць іншых удзельнікаў дапамагчы вычытаць пераклад. Калі артыкул з машынным перакладам працяглы час не вычытаны і няма ўдзельнікаў, зацікаўленых у яго паляпшэнні, яго могуць прапанаваць на выдаленне. Пры перакладзе з рускай старайцеся пазбягаць распаўсюджаных памылак. == [[Вікіпедыя:Правяраемасць|Правяраемасць]] == Калі ласка, '''не перакладайце артыкулаў, якія зусім не ўтрымліваюць крыніц.''' Памятайце, што абавязак пацверджання інфармацыі крыніцамі ляжыць на Вас незалежна ад таго, ці пішаце Вы артыкул самастойна, ці перакладаеце яго. Дапоўніце артыкул матэрыяламі з беларускамоўных крыніц, калі такія маюцца. Калі якія-небудзь незвычайныя высновы, якія змяшчаюцца ў артыкулах, не маюць спасылак на крыніцы, паспрабуйце самастойна адшукаць [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|надзейныя крыніцы]], каб пацвердзіць іх, або напішыце запыт на старонцы абмеркавання арыгінальнага артыкула. Праглядзіце старонку абмеркавання арыгінальнага артыкула&#x20;— магчыма, там будзе карысная дадатковая інфармацыя або нават абвяржэнні якіх-небудзь сцвярджэнняў з адпаведнымі крыніцамі. Магчыма таксама, што аўтар меў карысную пацверджаную інфармацыю, але не ведаў, як правільна адрэдагаваць артыкул, таму вырашыў напісаць на старонку абмеркавання. Пажадана дадаць у артыкул спасылкі на літаратуру па тэме, перш за ўсё беларускую. Калі яна непасрэдна не выкарыстоўвалася падчас напісання або перакладу артыкула, дадавайце такія спасылкі ў раздзелы «Дадатковая літаратура» ці «Спасылкі», а не ў раздзел «Крыніцы» (гл. [[Вікіпедыя:Афармленне артыкулаў]]). == Культурныя супярэчнасці == У розных культурах бываюць істотна выдатныя погляды на адны і тыя ж паняцці, факты, працэсы. Часам гэта можа тычыцца непасрэдна прадмета артыкула, але можа зачапіць і адносна нязначную праблему, якую закранае артыкул. Падчас перакладу пажадана, па магчымасці, узгадняць супярэчлівыя паняцці з разнастайнымі крыніцамі, такім чынам прытрымліваючыся правіла [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. Акрамя таго, у розных мовах аднолькавыя паняцці часам маюць розныя фармулёўкі, таму падчас перакладу неабходна звяртаць увагу на тэрміналагічныя асаблівасці і паказваць тыя абазначэння прадметаў, падзей, з’яў і да таго падобнае, якія існуюць у беларускай мове, каб пазбегнуць непажаданых памылак. == Гл. таксама == * [[Вікіпедыя:Запыты па пераклад]] * [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы]] {{Правілы Вікіпедыі}} 0wf42ivjud0ulv9bvjvukh83egltxtx 4184091 4184069 2022-08-12T09:43:28Z Artsiom91 31770 /* Машынны пераклад */ wikitext text/x-wiki {{Правіла}} {{Сцісла|Смела перакладайце артыкулы ў беларускі раздзел Вікіпедыі з тых моў, якія добра ведаеце, [[Шаблон:Пераклад|спасылаючыся]] на арыгінальны артыкул і яго версію на старонцы размоў новастворанага артыкула, ці даючы спасылку на яго ў апісанні праўкі. Глядзіце, каб артыкул быў пацверджаны крыніцамі. Калі карыстаецеся праграмамі або службамі аўтаматычнага перакладу, абавязкова старанна правярайце атрыманы такім чынам пераклад.}} Пераклад артыкулаў з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі&#x20;— цалкам прымальная і патрэбная дзейнасць. Калі вы ведаеце некалькі моў, то пераклад артыкулаў можа быць для вас добрай магчымасцю далучыцца да развіцця Вікіпедыі. Разам з тым, пры перакладзе трэба прытрымлівацца шэрагу правіл. У Вікіпедыі да ўсіх артыкулаў прымяняюцца адзіныя правілы і крытэрыі якасці, незалежна ад таго, перакладзены артыкул, ці арыгінальны. Акрамя таго, перакладны артыкул можа развівацца карыстальнікамі без сувязі з тым, якім чынам рэдагуюць артыкул, з якога першапачаткова ўзялі тэкст для перакладу. Іншымі словамі, для наведвальнікаў Вікіпедыі ўсе артыкулы адлюстроўваюцца аднолькава, незалежна ад таго, арыгінальныя яны або перакладныя. Менавіта таму, перакладаючы артыкул, стаўцеся да тэксту з той жа пільнасцю і ўважлівасцю, з якой вы б пісалі ўласны тэкст&#x20;— бо чытачы Вікіпедыі не бачаць, ці артыкул перакладзены, ці арыгінальны. Заўсёды старайцеся, каб перакладзены тэкст успрымаўся гэтак жа натуральна, як і тэкст арыгінальнага артыкула. == Захаванне аўтарскага права == Перакладаць артыкулы можна толькі з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі, або з тых крыніц, якія відавочна паказваюць, што іх тэкст распаўсюджваецца на ўмовах адной са свабодных ліцэнзій, сумяшчальных з Вікіпедыяй. Больш падрабязную інфармацыю аб выкарыстанні тэкстаў з іншых крыніц можна знайсці на старонцы [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы|Вікіпедыя:Аўтарскае права]]. Калі перакладаецца змест артыкула з іншага моўнага раздзела Вікіпедыі, то падчас захавання перакладзенага тэксту ў полі '''«Апісанне змен»''' (пад акном рэдагавання) трэба абавязкова пазначыць, што гэта пераклад, і даць спасылку на арыгінальны артыкул. Поле «Апісанне змен» можа выглядаць такім чынам: {{цытата|Перекладзена з англійскай Вікіпедыі: <nowiki>https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Shakespeare&oldid=537886201</nowiki>}} Замест поля «Апісанне змен» можна скарыстацца '''шаблонам &#x7B;{[[Шаблон:Пераклад|Пераклад]]<nowiki>}}</nowiki>''', які варта дадаць на старонку абмеркавання, правільна яго запоўніўшы. Які б спосаб вы не абралі, важна адзначыць, што артыкул перакладзены, і па якім менавіта артыкуле. Для палягчэння пабудовы спісу пераліку аўтараў артыкула Вы можаце адзначыць поле «версія» з нумарам версіі артыкула, з якой вы перакладалі. Атрымаць спасылку на канкрэтную версію арыгінальнага артыкула лягчэй за ўсё, скарыстаўшыся інструментам «Нязменная спасылка» у групе кнопак «Панэль інструментаў» злева (на англійскай&#x20;— «Permanent link», рускай&#x20;— «Постоянная ссылка»). * [[Шаблон:Пераклад|Як карыстацца шаблонам «Перакладзены артыкул»]] === Пераклад зместу === Калі Вы пераклалі і апублікавалі артыкул, выкарыстоўваючы інструмент [[mediawikiwiki:Content Translation|Пераклад зместу]], дадаваць шаблон на старонку размоў або дадатковае апісанне рэдагавання неабавязкова. Пры публікацыі гэты інструмент самастойна паказвае ў апісанні праўкі, што гэта&#x20;— пераклад іншамоўнага артыкула, а таксама дае спасылкі на пастаянную версію артыкула ў іншамоўным раздзеле Вікіпедыі. Такім чынам правіла захавання аўтарскага права выконваецца аўтаматычна. == Выбар артыкула для перакладу == Вікіпедыю пішуць розныя карыстальнікі, таму артыкулы ў іншамоўных вікіпедыях могуць быць вельмі рознай якасці. Самымі якаснымі з’яўляюцца артыкулы, пазначаныя як [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў выдатныя артыкулы|«выдатныя»]] і [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы|«добрыя»]]. Гэтыя артыкулы звычайна ацэньваюць і абмяркоўваюць шмат карыстальнікаў, яны належным чынам аформленыя і маюць добрую [[Вікіпедыя:Правяраемасць|правяраемасць]]. У той жа час, далёка не ўсе артыкулы праходзяць праверку іншымі карыстальнікамі і перад перакладам артыкула Вам трэба ажыццявіць павярхоўную праверку асноўных тэзісаў на адпаведнасць крыніц. Вось некалькі пунктаў, якія Вам у гэтым дапамогуць: * Перш за ўсё, пераканайцеся, што вы маеце хаця б базавыя веды ў галіне, да якой адносіцца тэма артыкула, і знаёмыя з галіновай тэрміналогіяй на абодвух мовах. Не бярыцеся перакладаць артыкул, калі ў вас няма такіх ведаў. * Пераканайцеся, што артыкул адпавядае крытэрам значнасці, а таксама прытрымліваецца [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. * Далей праглядзіце артыкул і высветліце, ці ёсць у ім [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|спасылкі на крыніцы]]. Калі іх няма, артыкул перакладаць не варта. * Калі крыніцы ёсць, перачытайце артыкул і паспрабуйце супаставіць важныя сцвярджэнні, а таксама наяўныя ў ім лічбы, даты і таму падобнае, з даступнымі крыніцамі. Інфармацыя ў артыкуле павінна адпавядаць прыведзеным крыніцам. Калі гэта не атрымоўваецца зрабіць адносна некаторых пунктаў, падчас перакладу артыкула ў адпаведных месцах дадайце шаблон &#x7B;{[[Шаблон:Крыніца?|крыніца?]]<nowiki>}}. Магчыма хтосьці з пазнейшых аўтараў будзе мець адпаведныя крыніцы, каб пацвердзіць інфармацыю.</nowiki> Калі артыкул адказвае пералічаным патрабаванням, яго варта перакладаць. == Машынны пераклад == Ужыванне машыннага перакладу непажадана ў Вікіпедыі. Машынны пераклад дае вельмі нізкую якасць тэксту і мае шэраг іншых недахопаў: * неадэкватны пераклад асобных словаў, якія маюць некалькі значэнняў у мове-арыгінале, а таксама прафесійнай тэрміналогіі; * няўзгодненасць [[Склон|склонаў]] або [[Граматычны род|родаў]]; * граматычныя канструкцыі, неўласцівыя беларускай мове — машынны пераклад не ўлічвае глыбінных законаў мовы, якія могуць вымагаць адрознай ад арыгінала будовы сказу, перадачы думкі іншымі лексічнымі канструкцыямі; * скажэнне тэхнічных элементаў, ужыванне неадаптаваных для беларускага раздзела Вікіпедыі [[Вікіпедыя:Шаблоны|шаблонаў]] або [[Вікіпедыя:Катэгарызацыя|катэгорый]], спасылак на файлы; Калі Вы ўсё ж вырашылі карыстацца машынным перакладам, то павінны старанна апрацаваць атрыманы праз яго чарнавы тэкст артыкула. Дзеля меншай колькасці памылак за аснову лепей браць бачны тэкст, а не вікікод. Калі Вы ўжо захавалі тэкст, але яшчэ працуеце над ім, калі ласка, дадайце ў артыкул шаблон {{tl|пішу}}. Артыкулы, у якіх быў выкарыстаны машынны пераклад і ён яшчэ не дастаткова вычытаны, трэба пазначаць шаблонам {{tl|машынны пераклад}} або {{tl|арфаграфія}}. Гэта можа падахвоціць іншых удзельнікаў дапамагчы вычытаць пераклад. Калі артыкул з машынным перакладам працяглы час не вычытаны і няма ўдзельнікаў, зацікаўленых у яго паляпшэнні, яго могуць прапанаваць на выдаленне. Пры перакладзе з рускай старайцеся пазбягаць распаўсюджаных памылак. == [[Вікіпедыя:Правяраемасць|Правяраемасць]] == Калі ласка, '''не перакладайце артыкулаў, якія зусім не ўтрымліваюць крыніц.''' Памятайце, што абавязак пацверджання інфармацыі крыніцамі ляжыць на Вас незалежна ад таго, ці пішаце Вы артыкул самастойна, ці перакладаеце яго. Дапоўніце артыкул матэрыяламі з беларускамоўных крыніц, калі такія маюцца. Калі якія-небудзь незвычайныя высновы, якія змяшчаюцца ў артыкулах, не маюць спасылак на крыніцы, паспрабуйце самастойна адшукаць [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|надзейныя крыніцы]], каб пацвердзіць іх, або напішыце запыт на старонцы абмеркавання арыгінальнага артыкула. Праглядзіце старонку абмеркавання арыгінальнага артыкула&#x20;— магчыма, там будзе карысная дадатковая інфармацыя або нават абвяржэнні якіх-небудзь сцвярджэнняў з адпаведнымі крыніцамі. Магчыма таксама, што аўтар меў карысную пацверджаную інфармацыю, але не ведаў, як правільна адрэдагаваць артыкул, таму вырашыў напісаць на старонку абмеркавання. Пажадана дадаць у артыкул спасылкі на літаратуру па тэме, перш за ўсё беларускую. Калі яна непасрэдна не выкарыстоўвалася падчас напісання або перакладу артыкула, дадавайце такія спасылкі ў раздзелы «Дадатковая літаратура» ці «Спасылкі», а не ў раздзел «Крыніцы» (гл. [[Вікіпедыя:Афармленне артыкулаў]]). == Культурныя супярэчнасці == У розных культурах бываюць істотна выдатныя погляды на адны і тыя ж паняцці, факты, працэсы. Часам гэта можа тычыцца непасрэдна прадмета артыкула, але можа зачапіць і адносна нязначную праблему, якую закранае артыкул. Падчас перакладу пажадана, па магчымасці, узгадняць супярэчлівыя паняцці з разнастайнымі крыніцамі, такім чынам прытрымліваючыся правіла [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. Акрамя таго, у розных мовах аднолькавыя паняцці часам маюць розныя фармулёўкі, таму падчас перакладу неабходна звяртаць увагу на тэрміналагічныя асаблівасці і паказваць тыя абазначэння прадметаў, падзей, з’яў і да таго падобнае, якія існуюць у беларускай мове, каб пазбегнуць непажаданых памылак. == Гл. таксама == * [[Вікіпедыя:Запыты па пераклад]] * [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы]] {{Правілы Вікіпедыі}} c9mylmagcquvarshmh14zoqf1ebyczv 4184099 4184091 2022-08-12T09:54:14Z Maksim L. 13 /* Машынны пераклад */ стыль wikitext text/x-wiki {{Правіла}} {{Сцісла|Смела перакладайце артыкулы ў беларускі раздзел Вікіпедыі з тых моў, якія добра ведаеце, [[Шаблон:Пераклад|спасылаючыся]] на арыгінальны артыкул і яго версію на старонцы размоў новастворанага артыкула, ці даючы спасылку на яго ў апісанні праўкі. Глядзіце, каб артыкул быў пацверджаны крыніцамі. Калі карыстаецеся праграмамі або службамі аўтаматычнага перакладу, абавязкова старанна правярайце атрыманы такім чынам пераклад.}} Пераклад артыкулаў з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі&#x20;— цалкам прымальная і патрэбная дзейнасць. Калі вы ведаеце некалькі моў, то пераклад артыкулаў можа быць для вас добрай магчымасцю далучыцца да развіцця Вікіпедыі. Разам з тым, пры перакладзе трэба прытрымлівацца шэрагу правіл. У Вікіпедыі да ўсіх артыкулаў прымяняюцца адзіныя правілы і крытэрыі якасці, незалежна ад таго, перакладзены артыкул, ці арыгінальны. Акрамя таго, перакладны артыкул можа развівацца карыстальнікамі без сувязі з тым, якім чынам рэдагуюць артыкул, з якога першапачаткова ўзялі тэкст для перакладу. Іншымі словамі, для наведвальнікаў Вікіпедыі ўсе артыкулы адлюстроўваюцца аднолькава, незалежна ад таго, арыгінальныя яны або перакладныя. Менавіта таму, перакладаючы артыкул, стаўцеся да тэксту з той жа пільнасцю і ўважлівасцю, з якой вы б пісалі ўласны тэкст&#x20;— бо чытачы Вікіпедыі не бачаць, ці артыкул перакладзены, ці арыгінальны. Заўсёды старайцеся, каб перакладзены тэкст успрымаўся гэтак жа натуральна, як і тэкст арыгінальнага артыкула. == Захаванне аўтарскага права == Перакладаць артыкулы можна толькі з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі, або з тых крыніц, якія відавочна паказваюць, што іх тэкст распаўсюджваецца на ўмовах адной са свабодных ліцэнзій, сумяшчальных з Вікіпедыяй. Больш падрабязную інфармацыю аб выкарыстанні тэкстаў з іншых крыніц можна знайсці на старонцы [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы|Вікіпедыя:Аўтарскае права]]. Калі перакладаецца змест артыкула з іншага моўнага раздзела Вікіпедыі, то падчас захавання перакладзенага тэксту ў полі '''«Апісанне змен»''' (пад акном рэдагавання) трэба абавязкова пазначыць, што гэта пераклад, і даць спасылку на арыгінальны артыкул. Поле «Апісанне змен» можа выглядаць такім чынам: {{цытата|Перекладзена з англійскай Вікіпедыі: <nowiki>https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Shakespeare&oldid=537886201</nowiki>}} Замест поля «Апісанне змен» можна скарыстацца '''шаблонам &#x7B;{[[Шаблон:Пераклад|Пераклад]]<nowiki>}}</nowiki>''', які варта дадаць на старонку абмеркавання, правільна яго запоўніўшы. Які б спосаб вы не абралі, важна адзначыць, што артыкул перакладзены, і па якім менавіта артыкуле. Для палягчэння пабудовы спісу пераліку аўтараў артыкула Вы можаце адзначыць поле «версія» з нумарам версіі артыкула, з якой вы перакладалі. Атрымаць спасылку на канкрэтную версію арыгінальнага артыкула лягчэй за ўсё, скарыстаўшыся інструментам «Нязменная спасылка» у групе кнопак «Панэль інструментаў» злева (на англійскай&#x20;— «Permanent link», рускай&#x20;— «Постоянная ссылка»). * [[Шаблон:Пераклад|Як карыстацца шаблонам «Перакладзены артыкул»]] === Пераклад зместу === Калі Вы пераклалі і апублікавалі артыкул, выкарыстоўваючы інструмент [[mediawikiwiki:Content Translation|Пераклад зместу]], дадаваць шаблон на старонку размоў або дадатковае апісанне рэдагавання неабавязкова. Пры публікацыі гэты інструмент самастойна паказвае ў апісанні праўкі, што гэта&#x20;— пераклад іншамоўнага артыкула, а таксама дае спасылкі на пастаянную версію артыкула ў іншамоўным раздзеле Вікіпедыі. Такім чынам правіла захавання аўтарскага права выконваецца аўтаматычна. == Выбар артыкула для перакладу == Вікіпедыю пішуць розныя карыстальнікі, таму артыкулы ў іншамоўных вікіпедыях могуць быць вельмі рознай якасці. Самымі якаснымі з’яўляюцца артыкулы, пазначаныя як [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў выдатныя артыкулы|«выдатныя»]] і [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы|«добрыя»]]. Гэтыя артыкулы звычайна ацэньваюць і абмяркоўваюць шмат карыстальнікаў, яны належным чынам аформленыя і маюць добрую [[Вікіпедыя:Правяраемасць|правяраемасць]]. У той жа час, далёка не ўсе артыкулы праходзяць праверку іншымі карыстальнікамі і перад перакладам артыкула Вам трэба ажыццявіць павярхоўную праверку асноўных тэзісаў на адпаведнасць крыніц. Вось некалькі пунктаў, якія Вам у гэтым дапамогуць: * Перш за ўсё, пераканайцеся, што вы маеце хаця б базавыя веды ў галіне, да якой адносіцца тэма артыкула, і знаёмыя з галіновай тэрміналогіяй на абодвух мовах. Не бярыцеся перакладаць артыкул, калі ў вас няма такіх ведаў. * Пераканайцеся, што артыкул адпавядае крытэрам значнасці, а таксама прытрымліваецца [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. * Далей праглядзіце артыкул і высветліце, ці ёсць у ім [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|спасылкі на крыніцы]]. Калі іх няма, артыкул перакладаць не варта. * Калі крыніцы ёсць, перачытайце артыкул і паспрабуйце супаставіць важныя сцвярджэнні, а таксама наяўныя ў ім лічбы, даты і таму падобнае, з даступнымі крыніцамі. Інфармацыя ў артыкуле павінна адпавядаць прыведзеным крыніцам. Калі гэта не атрымоўваецца зрабіць адносна некаторых пунктаў, падчас перакладу артыкула ў адпаведных месцах дадайце шаблон &#x7B;{[[Шаблон:Крыніца?|крыніца?]]<nowiki>}}. Магчыма хтосьці з пазнейшых аўтараў будзе мець адпаведныя крыніцы, каб пацвердзіць інфармацыю.</nowiki> Калі артыкул адказвае пералічаным патрабаванням, яго варта перакладаць. == Машынны пераклад == Ужыванне машыннага перакладу непажадана ў Вікіпедыі. Машынны пераклад дае вельмі нізкую якасць тэксту і мае шэраг недахопаў: * неадэкватны пераклад асобных словаў, якія маюць некалькі значэнняў у мове-арыгінале, а таксама прафесійнай тэрміналогіі; * няўзгодненасць [[Склон|склонаў]] або [[Граматычны род|родаў]]; * граматычныя канструкцыі, неўласцівыя беларускай мове — машынны пераклад не ўлічвае глыбінных законаў мовы, якія могуць вымагаць адрознай ад арыгінала будовы сказу, перадачы думкі іншымі лексічнымі канструкцыямі; * скажэнне тэхнічных элементаў, ужыванне неадаптаваных для беларускага раздзела Вікіпедыі [[Вікіпедыя:Шаблоны|шаблонаў]] або [[Вікіпедыя:Катэгарызацыя|катэгорый]], спасылак на файлы; Калі Вы ўсё ж вырашылі карыстацца машынным перакладам, то павінны старанна апрацаваць атрыманы праз яго чарнавы тэкст артыкула. Дзеля меншай колькасці памылак за аснову лепей браць бачны тэкст, а не вікікод. Калі Вы ўжо захавалі тэкст, але яшчэ працуеце над ім, калі ласка, дадайце ў артыкул шаблон {{tl|пішу}}. Артыкулы, дзе быў выкарыстаны машынны пераклад і яны яшчэ не дастаткова вычытаны, трэба пазначаць шаблонам {{tl|машынны пераклад}} або {{tl|арфаграфія}}. Гэта можа заахвоціць іншых удзельнікаў дапамагчы з вычыткай. Калі артыкул з машынным перакладам працяглы час не вычытаны і няма ўдзельнікаў, зацікаўленых у яго паляпшэнні, яго могуць прапанаваць на выдаленне. Пры перакладзе з рускай старайцеся пазбягаць распаўсюджаных памылак. == [[Вікіпедыя:Правяраемасць|Правяраемасць]] == Калі ласка, '''не перакладайце артыкулаў, якія зусім не ўтрымліваюць крыніц.''' Памятайце, што абавязак пацверджання інфармацыі крыніцамі ляжыць на Вас незалежна ад таго, ці пішаце Вы артыкул самастойна, ці перакладаеце яго. Дапоўніце артыкул матэрыяламі з беларускамоўных крыніц, калі такія маюцца. Калі якія-небудзь незвычайныя высновы, якія змяшчаюцца ў артыкулах, не маюць спасылак на крыніцы, паспрабуйце самастойна адшукаць [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|надзейныя крыніцы]], каб пацвердзіць іх, або напішыце запыт на старонцы абмеркавання арыгінальнага артыкула. Праглядзіце старонку абмеркавання арыгінальнага артыкула&#x20;— магчыма, там будзе карысная дадатковая інфармацыя або нават абвяржэнні якіх-небудзь сцвярджэнняў з адпаведнымі крыніцамі. Магчыма таксама, што аўтар меў карысную пацверджаную інфармацыю, але не ведаў, як правільна адрэдагаваць артыкул, таму вырашыў напісаць на старонку абмеркавання. Пажадана дадаць у артыкул спасылкі на літаратуру па тэме, перш за ўсё беларускую. Калі яна непасрэдна не выкарыстоўвалася падчас напісання або перакладу артыкула, дадавайце такія спасылкі ў раздзелы «Дадатковая літаратура» ці «Спасылкі», а не ў раздзел «Крыніцы» (гл. [[Вікіпедыя:Афармленне артыкулаў]]). == Культурныя супярэчнасці == У розных культурах бываюць істотна выдатныя погляды на адны і тыя ж паняцці, факты, працэсы. Часам гэта можа тычыцца непасрэдна прадмета артыкула, але можа зачапіць і адносна нязначную праблему, якую закранае артыкул. Падчас перакладу пажадана, па магчымасці, узгадняць супярэчлівыя паняцці з разнастайнымі крыніцамі, такім чынам прытрымліваючыся правіла [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. Акрамя таго, у розных мовах аднолькавыя паняцці часам маюць розныя фармулёўкі, таму падчас перакладу неабходна звяртаць увагу на тэрміналагічныя асаблівасці і паказваць тыя абазначэння прадметаў, падзей, з’яў і да таго падобнае, якія існуюць у беларускай мове, каб пазбегнуць непажаданых памылак. == Гл. таксама == * [[Вікіпедыя:Запыты па пераклад]] * [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы]] {{Правілы Вікіпедыі}} 2pkiz2h3nuc2xuld2uof1xplgxkmj8m 4184104 4184099 2022-08-12T10:04:01Z Maksim L. 13 /* Правяраемасць */ стыль wikitext text/x-wiki {{Правіла}} {{Сцісла|Смела перакладайце артыкулы ў беларускі раздзел Вікіпедыі з тых моў, якія добра ведаеце, [[Шаблон:Пераклад|спасылаючыся]] на арыгінальны артыкул і яго версію на старонцы размоў новастворанага артыкула, ці даючы спасылку на яго ў апісанні праўкі. Глядзіце, каб артыкул быў пацверджаны крыніцамі. Калі карыстаецеся праграмамі або службамі аўтаматычнага перакладу, абавязкова старанна правярайце атрыманы такім чынам пераклад.}} Пераклад артыкулаў з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі&#x20;— цалкам прымальная і патрэбная дзейнасць. Калі вы ведаеце некалькі моў, то пераклад артыкулаў можа быць для вас добрай магчымасцю далучыцца да развіцця Вікіпедыі. Разам з тым, пры перакладзе трэба прытрымлівацца шэрагу правіл. У Вікіпедыі да ўсіх артыкулаў прымяняюцца адзіныя правілы і крытэрыі якасці, незалежна ад таго, перакладзены артыкул, ці арыгінальны. Акрамя таго, перакладны артыкул можа развівацца карыстальнікамі без сувязі з тым, якім чынам рэдагуюць артыкул, з якога першапачаткова ўзялі тэкст для перакладу. Іншымі словамі, для наведвальнікаў Вікіпедыі ўсе артыкулы адлюстроўваюцца аднолькава, незалежна ад таго, арыгінальныя яны або перакладныя. Менавіта таму, перакладаючы артыкул, стаўцеся да тэксту з той жа пільнасцю і ўважлівасцю, з якой вы б пісалі ўласны тэкст&#x20;— бо чытачы Вікіпедыі не бачаць, ці артыкул перакладзены, ці арыгінальны. Заўсёды старайцеся, каб перакладзены тэкст успрымаўся гэтак жа натуральна, як і тэкст арыгінальнага артыкула. == Захаванне аўтарскага права == Перакладаць артыкулы можна толькі з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі, або з тых крыніц, якія відавочна паказваюць, што іх тэкст распаўсюджваецца на ўмовах адной са свабодных ліцэнзій, сумяшчальных з Вікіпедыяй. Больш падрабязную інфармацыю аб выкарыстанні тэкстаў з іншых крыніц можна знайсці на старонцы [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы|Вікіпедыя:Аўтарскае права]]. Калі перакладаецца змест артыкула з іншага моўнага раздзела Вікіпедыі, то падчас захавання перакладзенага тэксту ў полі '''«Апісанне змен»''' (пад акном рэдагавання) трэба абавязкова пазначыць, што гэта пераклад, і даць спасылку на арыгінальны артыкул. Поле «Апісанне змен» можа выглядаць такім чынам: {{цытата|Перекладзена з англійскай Вікіпедыі: <nowiki>https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Shakespeare&oldid=537886201</nowiki>}} Замест поля «Апісанне змен» можна скарыстацца '''шаблонам &#x7B;{[[Шаблон:Пераклад|Пераклад]]<nowiki>}}</nowiki>''', які варта дадаць на старонку абмеркавання, правільна яго запоўніўшы. Які б спосаб вы не абралі, важна адзначыць, што артыкул перакладзены, і па якім менавіта артыкуле. Для палягчэння пабудовы спісу пераліку аўтараў артыкула Вы можаце адзначыць поле «версія» з нумарам версіі артыкула, з якой вы перакладалі. Атрымаць спасылку на канкрэтную версію арыгінальнага артыкула лягчэй за ўсё, скарыстаўшыся інструментам «Нязменная спасылка» у групе кнопак «Панэль інструментаў» злева (на англійскай&#x20;— «Permanent link», рускай&#x20;— «Постоянная ссылка»). * [[Шаблон:Пераклад|Як карыстацца шаблонам «Перакладзены артыкул»]] === Пераклад зместу === Калі Вы пераклалі і апублікавалі артыкул, выкарыстоўваючы інструмент [[mediawikiwiki:Content Translation|Пераклад зместу]], дадаваць шаблон на старонку размоў або дадатковае апісанне рэдагавання неабавязкова. Пры публікацыі гэты інструмент самастойна паказвае ў апісанні праўкі, што гэта&#x20;— пераклад іншамоўнага артыкула, а таксама дае спасылкі на пастаянную версію артыкула ў іншамоўным раздзеле Вікіпедыі. Такім чынам правіла захавання аўтарскага права выконваецца аўтаматычна. == Выбар артыкула для перакладу == Вікіпедыю пішуць розныя карыстальнікі, таму артыкулы ў іншамоўных вікіпедыях могуць быць вельмі рознай якасці. Самымі якаснымі з’яўляюцца артыкулы, пазначаныя як [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў выдатныя артыкулы|«выдатныя»]] і [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы|«добрыя»]]. Гэтыя артыкулы звычайна ацэньваюць і абмяркоўваюць шмат карыстальнікаў, яны належным чынам аформленыя і маюць добрую [[Вікіпедыя:Правяраемасць|правяраемасць]]. У той жа час, далёка не ўсе артыкулы праходзяць праверку іншымі карыстальнікамі і перад перакладам артыкула Вам трэба ажыццявіць павярхоўную праверку асноўных тэзісаў на адпаведнасць крыніц. Вось некалькі пунктаў, якія Вам у гэтым дапамогуць: * Перш за ўсё, пераканайцеся, што вы маеце хаця б базавыя веды ў галіне, да якой адносіцца тэма артыкула, і знаёмыя з галіновай тэрміналогіяй на абодвух мовах. Не бярыцеся перакладаць артыкул, калі ў вас няма такіх ведаў. * Пераканайцеся, што артыкул адпавядае крытэрам значнасці, а таксама прытрымліваецца [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. * Далей праглядзіце артыкул і высветліце, ці ёсць у ім [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|спасылкі на крыніцы]]. Калі іх няма, артыкул перакладаць не варта. * Калі крыніцы ёсць, перачытайце артыкул і паспрабуйце супаставіць важныя сцвярджэнні, а таксама наяўныя ў ім лічбы, даты і таму падобнае, з даступнымі крыніцамі. Інфармацыя ў артыкуле павінна адпавядаць прыведзеным крыніцам. Калі гэта не атрымоўваецца зрабіць адносна некаторых пунктаў, падчас перакладу артыкула ў адпаведных месцах дадайце шаблон &#x7B;{[[Шаблон:Крыніца?|крыніца?]]<nowiki>}}. Магчыма хтосьці з пазнейшых аўтараў будзе мець адпаведныя крыніцы, каб пацвердзіць інфармацыю.</nowiki> Калі артыкул адказвае пералічаным патрабаванням, яго варта перакладаць. == Машынны пераклад == Ужыванне машыннага перакладу непажадана ў Вікіпедыі. Машынны пераклад дае вельмі нізкую якасць тэксту і мае шэраг недахопаў: * неадэкватны пераклад асобных словаў, якія маюць некалькі значэнняў у мове-арыгінале, а таксама прафесійнай тэрміналогіі; * няўзгодненасць [[Склон|склонаў]] або [[Граматычны род|родаў]]; * граматычныя канструкцыі, неўласцівыя беларускай мове — машынны пераклад не ўлічвае глыбінных законаў мовы, якія могуць вымагаць адрознай ад арыгінала будовы сказу, перадачы думкі іншымі лексічнымі канструкцыямі; * скажэнне тэхнічных элементаў, ужыванне неадаптаваных для беларускага раздзела Вікіпедыі [[Вікіпедыя:Шаблоны|шаблонаў]] або [[Вікіпедыя:Катэгарызацыя|катэгорый]], спасылак на файлы; Калі Вы ўсё ж вырашылі карыстацца машынным перакладам, то павінны старанна апрацаваць атрыманы праз яго чарнавы тэкст артыкула. Дзеля меншай колькасці памылак за аснову лепей браць бачны тэкст, а не вікікод. Калі Вы ўжо захавалі тэкст, але яшчэ працуеце над ім, калі ласка, дадайце ў артыкул шаблон {{tl|пішу}}. Артыкулы, дзе быў выкарыстаны машынны пераклад і яны яшчэ не дастаткова вычытаны, трэба пазначаць шаблонам {{tl|машынны пераклад}} або {{tl|арфаграфія}}. Гэта можа заахвоціць іншых удзельнікаў дапамагчы з вычыткай. Калі артыкул з машынным перакладам працяглы час не вычытаны і няма ўдзельнікаў, зацікаўленых у яго паляпшэнні, яго могуць прапанаваць на выдаленне. Пры перакладзе з рускай старайцеся пазбягаць распаўсюджаных памылак. == [[Вікіпедыя:Правяраемасць|Правяраемасць]] == Калі ласка, '''не перакладайце артыкулы, дзе зусім няма крыніц.''' Памятайце, абавязак пацвярджэння інфармацыі крыніцамі ляжыць на Вас незалежна ці пішаце Вы артыкул самастойна, ці перакладаеце яго. Дапоўніце артыкул матэрыяламі з беларускамоўных крыніц, калі такія ёсць. Калі якія-небудзь незвычайныя высновы, змешчаныя ў артыкулах, не маюць спасылак на крыніцы, паспрабуйце самастойна знайсці [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|надзейныя крыніцы]], каб пацвердзіць іх, або напішыце запыт на старонцы размоў арыгінальнага артыкула. Паглядзіце старонку размоў арыгінальнага артыкула — магчыма, там ёсць карысная дадатковая інфармацыя або нават абвяржэнні якіх-небудзь сцвярджэнняў з адпаведнымі крыніцамі. Магчыма таксама, што аўтар меў карысную пацверджаную інфармацыю, але не ведаў, як паставіць іх у артыкул, таму папісаў пра гэта на яго старонцы размоў. Пажадана дадаць у артыкул спасылкі на літаратуру па тэме, найперш беларускую. Калі яна непасрэдна не выкарыстана пры напісанні або перакладзе артыкула, дадавайце такія спасылкі ў раздзелы «Дадатковая літаратура» або «Спасылкі», а не ў раздзел «Літаратура» або «Крыніцы» (гл. [[Вікіпедыя:Афармленне артыкулаў]]). == Культурныя супярэчнасці == У розных культурах бываюць істотна выдатныя погляды на адны і тыя ж паняцці, факты, працэсы. Часам гэта можа тычыцца непасрэдна прадмета артыкула, але можа зачапіць і адносна нязначную праблему, якую закранае артыкул. Падчас перакладу пажадана, па магчымасці, узгадняць супярэчлівыя паняцці з разнастайнымі крыніцамі, такім чынам прытрымліваючыся правіла [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. Акрамя таго, у розных мовах аднолькавыя паняцці часам маюць розныя фармулёўкі, таму падчас перакладу неабходна звяртаць увагу на тэрміналагічныя асаблівасці і паказваць тыя абазначэння прадметаў, падзей, з’яў і да таго падобнае, якія існуюць у беларускай мове, каб пазбегнуць непажаданых памылак. == Гл. таксама == * [[Вікіпедыя:Запыты па пераклад]] * [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы]] {{Правілы Вікіпедыі}} i72c3x3mdoc684k94xgpetqsk03uxz0 4184105 4184104 2022-08-12T10:07:24Z Maksim L. 13 /* Культурныя супярэчнасці */ стыль wikitext text/x-wiki {{Правіла}} {{Сцісла|Смела перакладайце артыкулы ў беларускі раздзел Вікіпедыі з тых моў, якія добра ведаеце, [[Шаблон:Пераклад|спасылаючыся]] на арыгінальны артыкул і яго версію на старонцы размоў новастворанага артыкула, ці даючы спасылку на яго ў апісанні праўкі. Глядзіце, каб артыкул быў пацверджаны крыніцамі. Калі карыстаецеся праграмамі або службамі аўтаматычнага перакладу, абавязкова старанна правярайце атрыманы такім чынам пераклад.}} Пераклад артыкулаў з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі&#x20;— цалкам прымальная і патрэбная дзейнасць. Калі вы ведаеце некалькі моў, то пераклад артыкулаў можа быць для вас добрай магчымасцю далучыцца да развіцця Вікіпедыі. Разам з тым, пры перакладзе трэба прытрымлівацца шэрагу правіл. У Вікіпедыі да ўсіх артыкулаў прымяняюцца адзіныя правілы і крытэрыі якасці, незалежна ад таго, перакладзены артыкул, ці арыгінальны. Акрамя таго, перакладны артыкул можа развівацца карыстальнікамі без сувязі з тым, якім чынам рэдагуюць артыкул, з якога першапачаткова ўзялі тэкст для перакладу. Іншымі словамі, для наведвальнікаў Вікіпедыі ўсе артыкулы адлюстроўваюцца аднолькава, незалежна ад таго, арыгінальныя яны або перакладныя. Менавіта таму, перакладаючы артыкул, стаўцеся да тэксту з той жа пільнасцю і ўважлівасцю, з якой вы б пісалі ўласны тэкст&#x20;— бо чытачы Вікіпедыі не бачаць, ці артыкул перакладзены, ці арыгінальны. Заўсёды старайцеся, каб перакладзены тэкст успрымаўся гэтак жа натуральна, як і тэкст арыгінальнага артыкула. == Захаванне аўтарскага права == Перакладаць артыкулы можна толькі з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі, або з тых крыніц, якія відавочна паказваюць, што іх тэкст распаўсюджваецца на ўмовах адной са свабодных ліцэнзій, сумяшчальных з Вікіпедыяй. Больш падрабязную інфармацыю аб выкарыстанні тэкстаў з іншых крыніц можна знайсці на старонцы [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы|Вікіпедыя:Аўтарскае права]]. Калі перакладаецца змест артыкула з іншага моўнага раздзела Вікіпедыі, то падчас захавання перакладзенага тэксту ў полі '''«Апісанне змен»''' (пад акном рэдагавання) трэба абавязкова пазначыць, што гэта пераклад, і даць спасылку на арыгінальны артыкул. Поле «Апісанне змен» можа выглядаць такім чынам: {{цытата|Перекладзена з англійскай Вікіпедыі: <nowiki>https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Shakespeare&oldid=537886201</nowiki>}} Замест поля «Апісанне змен» можна скарыстацца '''шаблонам &#x7B;{[[Шаблон:Пераклад|Пераклад]]<nowiki>}}</nowiki>''', які варта дадаць на старонку абмеркавання, правільна яго запоўніўшы. Які б спосаб вы не абралі, важна адзначыць, што артыкул перакладзены, і па якім менавіта артыкуле. Для палягчэння пабудовы спісу пераліку аўтараў артыкула Вы можаце адзначыць поле «версія» з нумарам версіі артыкула, з якой вы перакладалі. Атрымаць спасылку на канкрэтную версію арыгінальнага артыкула лягчэй за ўсё, скарыстаўшыся інструментам «Нязменная спасылка» у групе кнопак «Панэль інструментаў» злева (на англійскай&#x20;— «Permanent link», рускай&#x20;— «Постоянная ссылка»). * [[Шаблон:Пераклад|Як карыстацца шаблонам «Перакладзены артыкул»]] === Пераклад зместу === Калі Вы пераклалі і апублікавалі артыкул, выкарыстоўваючы інструмент [[mediawikiwiki:Content Translation|Пераклад зместу]], дадаваць шаблон на старонку размоў або дадатковае апісанне рэдагавання неабавязкова. Пры публікацыі гэты інструмент самастойна паказвае ў апісанні праўкі, што гэта&#x20;— пераклад іншамоўнага артыкула, а таксама дае спасылкі на пастаянную версію артыкула ў іншамоўным раздзеле Вікіпедыі. Такім чынам правіла захавання аўтарскага права выконваецца аўтаматычна. == Выбар артыкула для перакладу == Вікіпедыю пішуць розныя карыстальнікі, таму артыкулы ў іншамоўных вікіпедыях могуць быць вельмі рознай якасці. Самымі якаснымі з’яўляюцца артыкулы, пазначаныя як [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў выдатныя артыкулы|«выдатныя»]] і [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы|«добрыя»]]. Гэтыя артыкулы звычайна ацэньваюць і абмяркоўваюць шмат карыстальнікаў, яны належным чынам аформленыя і маюць добрую [[Вікіпедыя:Правяраемасць|правяраемасць]]. У той жа час, далёка не ўсе артыкулы праходзяць праверку іншымі карыстальнікамі і перад перакладам артыкула Вам трэба ажыццявіць павярхоўную праверку асноўных тэзісаў на адпаведнасць крыніц. Вось некалькі пунктаў, якія Вам у гэтым дапамогуць: * Перш за ўсё, пераканайцеся, што вы маеце хаця б базавыя веды ў галіне, да якой адносіцца тэма артыкула, і знаёмыя з галіновай тэрміналогіяй на абодвух мовах. Не бярыцеся перакладаць артыкул, калі ў вас няма такіх ведаў. * Пераканайцеся, што артыкул адпавядае крытэрам значнасці, а таксама прытрымліваецца [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. * Далей праглядзіце артыкул і высветліце, ці ёсць у ім [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|спасылкі на крыніцы]]. Калі іх няма, артыкул перакладаць не варта. * Калі крыніцы ёсць, перачытайце артыкул і паспрабуйце супаставіць важныя сцвярджэнні, а таксама наяўныя ў ім лічбы, даты і таму падобнае, з даступнымі крыніцамі. Інфармацыя ў артыкуле павінна адпавядаць прыведзеным крыніцам. Калі гэта не атрымоўваецца зрабіць адносна некаторых пунктаў, падчас перакладу артыкула ў адпаведных месцах дадайце шаблон &#x7B;{[[Шаблон:Крыніца?|крыніца?]]<nowiki>}}. Магчыма хтосьці з пазнейшых аўтараў будзе мець адпаведныя крыніцы, каб пацвердзіць інфармацыю.</nowiki> Калі артыкул адказвае пералічаным патрабаванням, яго варта перакладаць. == Машынны пераклад == Ужыванне машыннага перакладу непажадана ў Вікіпедыі. Машынны пераклад дае вельмі нізкую якасць тэксту і мае шэраг недахопаў: * неадэкватны пераклад асобных словаў, якія маюць некалькі значэнняў у мове-арыгінале, а таксама прафесійнай тэрміналогіі; * няўзгодненасць [[Склон|склонаў]] або [[Граматычны род|родаў]]; * граматычныя канструкцыі, неўласцівыя беларускай мове — машынны пераклад не ўлічвае глыбінных законаў мовы, якія могуць вымагаць адрознай ад арыгінала будовы сказу, перадачы думкі іншымі лексічнымі канструкцыямі; * скажэнне тэхнічных элементаў, ужыванне неадаптаваных для беларускага раздзела Вікіпедыі [[Вікіпедыя:Шаблоны|шаблонаў]] або [[Вікіпедыя:Катэгарызацыя|катэгорый]], спасылак на файлы; Калі Вы ўсё ж вырашылі карыстацца машынным перакладам, то павінны старанна апрацаваць атрыманы праз яго чарнавы тэкст артыкула. Дзеля меншай колькасці памылак за аснову лепей браць бачны тэкст, а не вікікод. Калі Вы ўжо захавалі тэкст, але яшчэ працуеце над ім, калі ласка, дадайце ў артыкул шаблон {{tl|пішу}}. Артыкулы, дзе быў выкарыстаны машынны пераклад і яны яшчэ не дастаткова вычытаны, трэба пазначаць шаблонам {{tl|машынны пераклад}} або {{tl|арфаграфія}}. Гэта можа заахвоціць іншых удзельнікаў дапамагчы з вычыткай. Калі артыкул з машынным перакладам працяглы час не вычытаны і няма ўдзельнікаў, зацікаўленых у яго паляпшэнні, яго могуць прапанаваць на выдаленне. Пры перакладзе з рускай старайцеся пазбягаць распаўсюджаных памылак. == [[Вікіпедыя:Правяраемасць|Правяраемасць]] == Калі ласка, '''не перакладайце артыкулы, дзе зусім няма крыніц.''' Памятайце, абавязак пацвярджэння інфармацыі крыніцамі ляжыць на Вас незалежна ці пішаце Вы артыкул самастойна, ці перакладаеце яго. Дапоўніце артыкул матэрыяламі з беларускамоўных крыніц, калі такія ёсць. Калі якія-небудзь незвычайныя высновы, змешчаныя ў артыкулах, не маюць спасылак на крыніцы, паспрабуйце самастойна знайсці [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|надзейныя крыніцы]], каб пацвердзіць іх, або напішыце запыт на старонцы размоў арыгінальнага артыкула. Паглядзіце старонку размоў арыгінальнага артыкула — магчыма, там ёсць карысная дадатковая інфармацыя або нават абвяржэнні якіх-небудзь сцвярджэнняў з адпаведнымі крыніцамі. Магчыма таксама, што аўтар меў карысную пацверджаную інфармацыю, але не ведаў, як паставіць іх у артыкул, таму папісаў пра гэта на яго старонцы размоў. Пажадана дадаць у артыкул спасылкі на літаратуру па тэме, найперш беларускую. Калі яна непасрэдна не выкарыстана пры напісанні або перакладзе артыкула, дадавайце такія спасылкі ў раздзелы «Дадатковая літаратура» або «Спасылкі», а не ў раздзел «Літаратура» або «Крыніцы» (гл. [[Вікіпедыя:Афармленне артыкулаў]]). == Культурныя супярэчнасці == У розных культурах бываюць значна адрозныя погляды на адны і тыя ж паняцці, факты, працэсы. Часам гэта можа тычыцца непасрэдна прадмета артыкула, але можа зачапіць і адносна нязначную праблему, якую закранае артыкул. Пры перакладзе пажадана, па магчымасці, узгадняць супярэчлівыя паняцці з рознымі крыніцамі, такім чынам трымацца правіла [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. Акрамя таго, у розных мовах адны паняцці часам маюць розныя фармулёўкі, таму пры перакладзе трэба звяртаць увагу на тэрміналагічныя асаблівасці і паказваць тыя азначэнні прадметаў, падзей, з’яў і іншага, якія ёсць у беларускай мове, каб пазбегнуць непажаданых памылак. == Гл. таксама == * [[Вікіпедыя:Запыты па пераклад]] * [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы]] {{Правілы Вікіпедыі}} og1mflio239sp6s07hm7vsxmlgunwqn 4184106 4184105 2022-08-12T10:08:22Z Maksim L. 13 /* Правяраемасць */ wikitext text/x-wiki {{Правіла}} {{Сцісла|Смела перакладайце артыкулы ў беларускі раздзел Вікіпедыі з тых моў, якія добра ведаеце, [[Шаблон:Пераклад|спасылаючыся]] на арыгінальны артыкул і яго версію на старонцы размоў новастворанага артыкула, ці даючы спасылку на яго ў апісанні праўкі. Глядзіце, каб артыкул быў пацверджаны крыніцамі. Калі карыстаецеся праграмамі або службамі аўтаматычнага перакладу, абавязкова старанна правярайце атрыманы такім чынам пераклад.}} Пераклад артыкулаў з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі&#x20;— цалкам прымальная і патрэбная дзейнасць. Калі вы ведаеце некалькі моў, то пераклад артыкулаў можа быць для вас добрай магчымасцю далучыцца да развіцця Вікіпедыі. Разам з тым, пры перакладзе трэба прытрымлівацца шэрагу правіл. У Вікіпедыі да ўсіх артыкулаў прымяняюцца адзіныя правілы і крытэрыі якасці, незалежна ад таго, перакладзены артыкул, ці арыгінальны. Акрамя таго, перакладны артыкул можа развівацца карыстальнікамі без сувязі з тым, якім чынам рэдагуюць артыкул, з якога першапачаткова ўзялі тэкст для перакладу. Іншымі словамі, для наведвальнікаў Вікіпедыі ўсе артыкулы адлюстроўваюцца аднолькава, незалежна ад таго, арыгінальныя яны або перакладныя. Менавіта таму, перакладаючы артыкул, стаўцеся да тэксту з той жа пільнасцю і ўважлівасцю, з якой вы б пісалі ўласны тэкст&#x20;— бо чытачы Вікіпедыі не бачаць, ці артыкул перакладзены, ці арыгінальны. Заўсёды старайцеся, каб перакладзены тэкст успрымаўся гэтак жа натуральна, як і тэкст арыгінальнага артыкула. == Захаванне аўтарскага права == Перакладаць артыкулы можна толькі з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі, або з тых крыніц, якія відавочна паказваюць, што іх тэкст распаўсюджваецца на ўмовах адной са свабодных ліцэнзій, сумяшчальных з Вікіпедыяй. Больш падрабязную інфармацыю аб выкарыстанні тэкстаў з іншых крыніц можна знайсці на старонцы [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы|Вікіпедыя:Аўтарскае права]]. Калі перакладаецца змест артыкула з іншага моўнага раздзела Вікіпедыі, то падчас захавання перакладзенага тэксту ў полі '''«Апісанне змен»''' (пад акном рэдагавання) трэба абавязкова пазначыць, што гэта пераклад, і даць спасылку на арыгінальны артыкул. Поле «Апісанне змен» можа выглядаць такім чынам: {{цытата|Перекладзена з англійскай Вікіпедыі: <nowiki>https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Shakespeare&oldid=537886201</nowiki>}} Замест поля «Апісанне змен» можна скарыстацца '''шаблонам &#x7B;{[[Шаблон:Пераклад|Пераклад]]<nowiki>}}</nowiki>''', які варта дадаць на старонку абмеркавання, правільна яго запоўніўшы. Які б спосаб вы не абралі, важна адзначыць, што артыкул перакладзены, і па якім менавіта артыкуле. Для палягчэння пабудовы спісу пераліку аўтараў артыкула Вы можаце адзначыць поле «версія» з нумарам версіі артыкула, з якой вы перакладалі. Атрымаць спасылку на канкрэтную версію арыгінальнага артыкула лягчэй за ўсё, скарыстаўшыся інструментам «Нязменная спасылка» у групе кнопак «Панэль інструментаў» злева (на англійскай&#x20;— «Permanent link», рускай&#x20;— «Постоянная ссылка»). * [[Шаблон:Пераклад|Як карыстацца шаблонам «Перакладзены артыкул»]] === Пераклад зместу === Калі Вы пераклалі і апублікавалі артыкул, выкарыстоўваючы інструмент [[mediawikiwiki:Content Translation|Пераклад зместу]], дадаваць шаблон на старонку размоў або дадатковае апісанне рэдагавання неабавязкова. Пры публікацыі гэты інструмент самастойна паказвае ў апісанні праўкі, што гэта&#x20;— пераклад іншамоўнага артыкула, а таксама дае спасылкі на пастаянную версію артыкула ў іншамоўным раздзеле Вікіпедыі. Такім чынам правіла захавання аўтарскага права выконваецца аўтаматычна. == Выбар артыкула для перакладу == Вікіпедыю пішуць розныя карыстальнікі, таму артыкулы ў іншамоўных вікіпедыях могуць быць вельмі рознай якасці. Самымі якаснымі з’яўляюцца артыкулы, пазначаныя як [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў выдатныя артыкулы|«выдатныя»]] і [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы|«добрыя»]]. Гэтыя артыкулы звычайна ацэньваюць і абмяркоўваюць шмат карыстальнікаў, яны належным чынам аформленыя і маюць добрую [[Вікіпедыя:Правяраемасць|правяраемасць]]. У той жа час, далёка не ўсе артыкулы праходзяць праверку іншымі карыстальнікамі і перад перакладам артыкула Вам трэба ажыццявіць павярхоўную праверку асноўных тэзісаў на адпаведнасць крыніц. Вось некалькі пунктаў, якія Вам у гэтым дапамогуць: * Перш за ўсё, пераканайцеся, што вы маеце хаця б базавыя веды ў галіне, да якой адносіцца тэма артыкула, і знаёмыя з галіновай тэрміналогіяй на абодвух мовах. Не бярыцеся перакладаць артыкул, калі ў вас няма такіх ведаў. * Пераканайцеся, што артыкул адпавядае крытэрам значнасці, а таксама прытрымліваецца [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. * Далей праглядзіце артыкул і высветліце, ці ёсць у ім [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|спасылкі на крыніцы]]. Калі іх няма, артыкул перакладаць не варта. * Калі крыніцы ёсць, перачытайце артыкул і паспрабуйце супаставіць важныя сцвярджэнні, а таксама наяўныя ў ім лічбы, даты і таму падобнае, з даступнымі крыніцамі. Інфармацыя ў артыкуле павінна адпавядаць прыведзеным крыніцам. Калі гэта не атрымоўваецца зрабіць адносна некаторых пунктаў, падчас перакладу артыкула ў адпаведных месцах дадайце шаблон &#x7B;{[[Шаблон:Крыніца?|крыніца?]]<nowiki>}}. Магчыма хтосьці з пазнейшых аўтараў будзе мець адпаведныя крыніцы, каб пацвердзіць інфармацыю.</nowiki> Калі артыкул адказвае пералічаным патрабаванням, яго варта перакладаць. == Машынны пераклад == Ужыванне машыннага перакладу непажадана ў Вікіпедыі. Машынны пераклад дае вельмі нізкую якасць тэксту і мае шэраг недахопаў: * неадэкватны пераклад асобных словаў, якія маюць некалькі значэнняў у мове-арыгінале, а таксама прафесійнай тэрміналогіі; * няўзгодненасць [[Склон|склонаў]] або [[Граматычны род|родаў]]; * граматычныя канструкцыі, неўласцівыя беларускай мове — машынны пераклад не ўлічвае глыбінных законаў мовы, якія могуць вымагаць адрознай ад арыгінала будовы сказу, перадачы думкі іншымі лексічнымі канструкцыямі; * скажэнне тэхнічных элементаў, ужыванне неадаптаваных для беларускага раздзела Вікіпедыі [[Вікіпедыя:Шаблоны|шаблонаў]] або [[Вікіпедыя:Катэгарызацыя|катэгорый]], спасылак на файлы; Калі Вы ўсё ж вырашылі карыстацца машынным перакладам, то павінны старанна апрацаваць атрыманы праз яго чарнавы тэкст артыкула. Дзеля меншай колькасці памылак за аснову лепей браць бачны тэкст, а не вікікод. Калі Вы ўжо захавалі тэкст, але яшчэ працуеце над ім, калі ласка, дадайце ў артыкул шаблон {{tl|пішу}}. Артыкулы, дзе быў выкарыстаны машынны пераклад і яны яшчэ не дастаткова вычытаны, трэба пазначаць шаблонам {{tl|машынны пераклад}} або {{tl|арфаграфія}}. Гэта можа заахвоціць іншых удзельнікаў дапамагчы з вычыткай. Калі артыкул з машынным перакладам працяглы час не вычытаны і няма ўдзельнікаў, зацікаўленых у яго паляпшэнні, яго могуць прапанаваць на выдаленне. Пры перакладзе з рускай старайцеся пазбягаць распаўсюджаных памылак. == [[Вікіпедыя:Правяральнасць|Правяральнасць]] == Калі ласка, '''не перакладайце артыкулы, дзе зусім няма крыніц.''' Памятайце, абавязак пацвярджэння інфармацыі крыніцамі ляжыць на Вас незалежна ці пішаце Вы артыкул самастойна, ці перакладаеце яго. Дапоўніце артыкул матэрыяламі з беларускамоўных крыніц, калі такія ёсць. Калі якія-небудзь незвычайныя высновы, змешчаныя ў артыкулах, не маюць спасылак на крыніцы, паспрабуйце самастойна знайсці [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|надзейныя крыніцы]], каб пацвердзіць іх, або напішыце запыт на старонцы размоў арыгінальнага артыкула. Паглядзіце старонку размоў арыгінальнага артыкула — магчыма, там ёсць карысная дадатковая інфармацыя або нават абвяржэнні якіх-небудзь сцвярджэнняў з адпаведнымі крыніцамі. Магчыма таксама, што аўтар меў карысную пацверджаную інфармацыю, але не ведаў, як паставіць іх у артыкул, таму папісаў пра гэта на яго старонцы размоў. Пажадана дадаць у артыкул спасылкі на літаратуру па тэме, найперш беларускую. Калі яна непасрэдна не выкарыстана пры напісанні або перакладзе артыкула, дадавайце такія спасылкі ў раздзелы «Дадатковая літаратура» або «Спасылкі», а не ў раздзел «Літаратура» або «Крыніцы» (гл. [[Вікіпедыя:Афармленне артыкулаў]]). == Культурныя супярэчнасці == У розных культурах бываюць значна адрозныя погляды на адны і тыя ж паняцці, факты, працэсы. Часам гэта можа тычыцца непасрэдна прадмета артыкула, але можа зачапіць і адносна нязначную праблему, якую закранае артыкул. Пры перакладзе пажадана, па магчымасці, узгадняць супярэчлівыя паняцці з рознымі крыніцамі, такім чынам трымацца правіла [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. Акрамя таго, у розных мовах адны паняцці часам маюць розныя фармулёўкі, таму пры перакладзе трэба звяртаць увагу на тэрміналагічныя асаблівасці і паказваць тыя азначэнні прадметаў, падзей, з’яў і іншага, якія ёсць у беларускай мове, каб пазбегнуць непажаданых памылак. == Гл. таксама == * [[Вікіпедыя:Запыты па пераклад]] * [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы]] {{Правілы Вікіпедыі}} orlnpc0v2o07366eqt3jlkcjtbicsqg 4184136 4184106 2022-08-12T11:48:34Z Maksim L. 13 стыль wikitext text/x-wiki {{Правіла}} {{Сцісла|Смела перакладайце артыкулы ў беларускі раздзел Вікіпедыі з тых моў, якія добра ведаеце, [[Шаблон:Пераклад|спасылайцеся]] на арыгінальны артыкул і яго версію на старонцы размоў новастворанага артыкула, або давайце спасылку на яго ў апісанні праўкі. Глядзіце, каб артыкул быў пацверджаны крыніцамі. Калі карыстаецеся праграмамі або службамі машыннага перакладу, абавязкова старанна правярайце атрыманы такім чынам пераклад.}} Пераклад артыкулаў з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі — патрэбная дзейнасць. Калі вы ведаеце некалькі моў, пераклад артыкулаў можа быць добрай магчымасцю далучыцца да развіцця Вікіпедыі. Разам з тым, пры перакладзе трэба трымацца пэўных правілаў. У Вікіпедыі да ўсіх артыкулаў прымяняюць адзіныя правілы і крытэрыі якасці, незалежна перакладзены артыкул або арыгінальны. Акрамя таго, перакладны артыкул можа развівацца ўдзельнікамі без сувязі з пазнейшымі праўкамі арыгінальнага артыкула. Для чытачоў Вікіпедыі ўсе артыкулы паказваюцца аднолькава, незалежна арыгінальныя яны або перакладныя. Таму, перакладаючы артыкул, стаўцеся да тэксту з такой самай пільнасцю і ўважлівасцю, як і да ўласнага арыгінальнага тэксту. Імкніцеся, каб перакладзены тэкст успрымаўся так сама натуральна, як арыгінальны беларускі тэкст артыкула. == Захаванне аўтарскага права == Перакладаць артыкулы можна толькі з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі, або з тых крыніц, якія відавочна паказваюць, што іх тэкст распаўсюджваецца на ўмовах адной са свабодных ліцэнзій, сумяшчальных з Вікіпедыяй. Больш падрабязную інфармацыю пра выкарыстанне тэкстаў з іншых крыніц можна знайсці на старонцы [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы]]. Калі перакладаеце артыкул з іншага моўнага раздзела Вікіпедыі, падчас захавання перакладзенага тэксту ў полі '''«Тлумачэнне»''' (пад акном рэдагавання) абавязкова пазначце, што гэта пераклад і дайце спасылку на арыгінальны артыкул. Поле «Апісанне змен» можа выглядаць такім чынам: {{цытата|Перакладзена з англійскай Вікіпедыі: <nowiki>https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Shakespeare&oldid=537886201</nowiki>}} Замест запісу ў полі «Тлумачэнне» можна ўжываць шаблон {{tl|пераклад}}, які трэба дадаць на старонку размоў артыкула і слушна яго запоўніць. Які б спосаб вы ні абралі, важна адзначыць, што артыкул перакладзены і з якога менавіта артыкула. Для палягчэння стварэння пераліку аўтараў артыкула вы можаце запоўніць у шаблоне {{tl|пераклад}} поле «версія» з нумарам версіі артыкула, з якой перакладалі. Атрымаць спасылку на пэўную версію арыгінальнага артыкула лягчэй за ўсё праз інструмент «Нязменная спасылка» у групе меню «Прылады» злева (на англійскай&#x20;— «Permanent link», на рускай&#x20;— «Постоянная ссылка»). * [[Шаблон:Пераклад|Як карыстацца шаблонам «Пераклад»]] === Пераклад зместу === Калі Вы пераклалі і апублікавалі артыкул, выкарыстоўваючы інструмент [[mediawikiwiki:Content Translation|Пераклад зместу]], дадаваць шаблон на старонку размоў або дадатковае апісанне рэдагавання неабавязкова. Пры публікацыі гэты інструмент самастойна паказвае ў апісанні праўкі, што гэта&#x20;— пераклад іншамоўнага артыкула, а таксама дае спасылкі на пастаянную версію артыкула ў іншамоўным раздзеле Вікіпедыі. Такім чынам правіла захавання аўтарскага права выконваецца аўтаматычна. == Выбар артыкула для перакладу == Вікіпедыю пішуць розныя карыстальнікі, таму артыкулы ў іншамоўных вікіпедыях могуць быць вельмі рознай якасці. Самымі якаснымі з’яўляюцца артыкулы, пазначаныя як [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў выдатныя артыкулы|«выдатныя»]] і [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы|«добрыя»]]. Гэтыя артыкулы звычайна ацэньваюць і абмяркоўваюць шмат карыстальнікаў, яны належным чынам аформленыя і маюць добрую [[Вікіпедыя:Правяраемасць|правяраемасць]]. У той жа час, далёка не ўсе артыкулы праходзяць праверку іншымі карыстальнікамі і перад перакладам артыкула Вам трэба ажыццявіць павярхоўную праверку асноўных тэзісаў на адпаведнасць крыніц. Вось некалькі пунктаў, якія Вам у гэтым дапамогуць: * Перш за ўсё, пераканайцеся, што вы маеце хаця б базавыя веды ў галіне, да якой адносіцца тэма артыкула, і знаёмыя з галіновай тэрміналогіяй на абодвух мовах. Не бярыцеся перакладаць артыкул, калі ў вас няма такіх ведаў. * Пераканайцеся, што артыкул адпавядае крытэрам значнасці, а таксама прытрымліваецца [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. * Далей праглядзіце артыкул і высветліце, ці ёсць у ім [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|спасылкі на крыніцы]]. Калі іх няма, артыкул перакладаць не варта. * Калі крыніцы ёсць, перачытайце артыкул і паспрабуйце супаставіць важныя сцвярджэнні, а таксама наяўныя ў ім лічбы, даты і таму падобнае, з даступнымі крыніцамі. Інфармацыя ў артыкуле павінна адпавядаць прыведзеным крыніцам. Калі гэта не атрымоўваецца зрабіць адносна некаторых пунктаў, падчас перакладу артыкула ў адпаведных месцах дадайце шаблон &#x7B;{[[Шаблон:Крыніца?|крыніца?]]<nowiki>}}. Магчыма хтосьці з пазнейшых аўтараў будзе мець адпаведныя крыніцы, каб пацвердзіць інфармацыю.</nowiki> Калі артыкул адказвае пералічаным патрабаванням, яго варта перакладаць. == Машынны пераклад == Ужыванне машыннага перакладу непажадана ў Вікіпедыі. Машынны пераклад дае вельмі нізкую якасць тэксту і мае шэраг недахопаў: * неадэкватны пераклад асобных словаў, якія маюць некалькі значэнняў у мове-арыгінале, а таксама прафесійнай тэрміналогіі; * няўзгодненасць [[Склон|склонаў]] або [[Граматычны род|родаў]]; * граматычныя канструкцыі, неўласцівыя беларускай мове — машынны пераклад не ўлічвае глыбінных законаў мовы, якія могуць вымагаць адрознай ад арыгінала будовы сказу, перадачы думкі іншымі лексічнымі канструкцыямі; * скажэнне тэхнічных элементаў, ужыванне неадаптаваных для беларускага раздзела Вікіпедыі [[Вікіпедыя:Шаблоны|шаблонаў]] або [[Вікіпедыя:Катэгарызацыя|катэгорый]], спасылак на файлы; Калі Вы ўсё ж вырашылі карыстацца машынным перакладам, то павінны старанна апрацаваць атрыманы праз яго чарнавы тэкст артыкула. Дзеля меншай колькасці памылак за аснову лепей браць бачны тэкст, а не вікікод. Калі Вы ўжо захавалі тэкст, але яшчэ працуеце над ім, калі ласка, дадайце ў артыкул шаблон {{tl|пішу}}. Артыкулы, дзе быў выкарыстаны машынны пераклад і яны яшчэ не дастаткова вычытаны, трэба пазначаць шаблонам {{tl|машынны пераклад}} або {{tl|арфаграфія}}. Гэта можа заахвоціць іншых удзельнікаў дапамагчы з вычыткай. Калі артыкул з машынным перакладам працяглы час не вычытаны і няма ўдзельнікаў, зацікаўленых у яго паляпшэнні, яго могуць прапанаваць на выдаленне. Пры перакладзе з рускай старайцеся пазбягаць распаўсюджаных памылак. == [[Вікіпедыя:Правяральнасць|Правяральнасць]] == Калі ласка, '''не перакладайце артыкулы, дзе зусім няма крыніц.''' Памятайце, абавязак пацвярджэння інфармацыі крыніцамі ляжыць на Вас незалежна ці пішаце Вы артыкул самастойна, ці перакладаеце яго. Дапоўніце артыкул матэрыяламі з беларускамоўных крыніц, калі такія ёсць. Калі якія-небудзь незвычайныя высновы, змешчаныя ў артыкулах, не маюць спасылак на крыніцы, паспрабуйце самастойна знайсці [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|надзейныя крыніцы]], каб пацвердзіць іх, або напішыце запыт на старонцы размоў арыгінальнага артыкула. Паглядзіце старонку размоў арыгінальнага артыкула — магчыма, там ёсць карысная дадатковая інфармацыя або нават абвяржэнні якіх-небудзь сцвярджэнняў з адпаведнымі крыніцамі. Магчыма таксама, што аўтар меў карысную пацверджаную інфармацыю, але не ведаў, як паставіць іх у артыкул, таму папісаў пра гэта на яго старонцы размоў. Пажадана дадаць у артыкул спасылкі на літаратуру па тэме, найперш беларускую. Калі яна непасрэдна не выкарыстана пры напісанні або перакладзе артыкула, дадавайце такія спасылкі ў раздзелы «Дадатковая літаратура» або «Спасылкі», а не ў раздзел «Літаратура» або «Крыніцы» (гл. [[Вікіпедыя:Афармленне артыкулаў]]). == Культурныя супярэчнасці == У розных культурах бываюць значна адрозныя погляды на адны і тыя ж паняцці, факты, працэсы. Часам гэта можа тычыцца непасрэдна прадмета артыкула, але можа зачапіць і адносна нязначную праблему, якую закранае артыкул. Пры перакладзе пажадана, па магчымасці, узгадняць супярэчлівыя паняцці з рознымі крыніцамі, такім чынам трымацца правіла [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. Акрамя таго, у розных мовах адны паняцці часам маюць розныя фармулёўкі, таму пры перакладзе трэба звяртаць увагу на тэрміналагічныя асаблівасці і паказваць тыя азначэнні прадметаў, падзей, з’яў і іншага, якія ёсць у беларускай мове, каб пазбегнуць непажаданых памылак. == Гл. таксама == * [[Вікіпедыя:Запыты па пераклад]] * [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы]] {{Правілы Вікіпедыі}} kq9aenwew2u9niteb4lv6beh475srzb 4184140 4184136 2022-08-12T11:53:37Z Maksim L. 13 /* Пераклад зместу */ wikitext text/x-wiki {{Правіла}} {{Сцісла|Смела перакладайце артыкулы ў беларускі раздзел Вікіпедыі з тых моў, якія добра ведаеце, [[Шаблон:Пераклад|спасылайцеся]] на арыгінальны артыкул і яго версію на старонцы размоў новастворанага артыкула, або давайце спасылку на яго ў апісанні праўкі. Глядзіце, каб артыкул быў пацверджаны крыніцамі. Калі карыстаецеся праграмамі або службамі машыннага перакладу, абавязкова старанна правярайце атрыманы такім чынам пераклад.}} Пераклад артыкулаў з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі — патрэбная дзейнасць. Калі вы ведаеце некалькі моў, пераклад артыкулаў можа быць добрай магчымасцю далучыцца да развіцця Вікіпедыі. Разам з тым, пры перакладзе трэба трымацца пэўных правілаў. У Вікіпедыі да ўсіх артыкулаў прымяняюць адзіныя правілы і крытэрыі якасці, незалежна перакладзены артыкул або арыгінальны. Акрамя таго, перакладны артыкул можа развівацца ўдзельнікамі без сувязі з пазнейшымі праўкамі арыгінальнага артыкула. Для чытачоў Вікіпедыі ўсе артыкулы паказваюцца аднолькава, незалежна арыгінальныя яны або перакладныя. Таму, перакладаючы артыкул, стаўцеся да тэксту з такой самай пільнасцю і ўважлівасцю, як і да ўласнага арыгінальнага тэксту. Імкніцеся, каб перакладзены тэкст успрымаўся так сама натуральна, як арыгінальны беларускі тэкст артыкула. == Захаванне аўтарскага права == Перакладаць артыкулы можна толькі з іншых моўных раздзелаў Вікіпедыі, або з тых крыніц, якія відавочна паказваюць, што іх тэкст распаўсюджваецца на ўмовах адной са свабодных ліцэнзій, сумяшчальных з Вікіпедыяй. Больш падрабязную інфармацыю пра выкарыстанне тэкстаў з іншых крыніц можна знайсці на старонцы [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы]]. Калі перакладаеце артыкул з іншага моўнага раздзела Вікіпедыі, падчас захавання перакладзенага тэксту ў полі '''«Тлумачэнне»''' (пад акном рэдагавання) абавязкова пазначце, што гэта пераклад і дайце спасылку на арыгінальны артыкул. Поле «Апісанне змен» можа выглядаць такім чынам: {{цытата|Перакладзена з англійскай Вікіпедыі: <nowiki>https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Shakespeare&oldid=537886201</nowiki>}} Замест запісу ў полі «Тлумачэнне» можна ўжываць шаблон {{tl|пераклад}}, які трэба дадаць на старонку размоў артыкула і слушна яго запоўніць. Які б спосаб вы ні абралі, важна адзначыць, што артыкул перакладзены і з якога менавіта артыкула. Для палягчэння стварэння пераліку аўтараў артыкула вы можаце запоўніць у шаблоне {{tl|пераклад}} поле «версія» з нумарам версіі артыкула, з якой перакладалі. Атрымаць спасылку на пэўную версію арыгінальнага артыкула лягчэй за ўсё праз інструмент «Нязменная спасылка» у групе меню «Прылады» злева (на англійскай&#x20;— «Permanent link», на рускай&#x20;— «Постоянная ссылка»). * [[Шаблон:Пераклад|Як карыстацца шаблонам «Пераклад»]] === Прылада «Пераклады» === Калі вы пераклалі і апублікавалі артыкул праз прыладу [[mediawikiwiki:Content Translation|Пераклады]], дадаваць шаблон на старонку размоў або дадатковае апісанне праўкі неабавязкова. Прылада «Пераклады» сама паказвае ў апісанні праўкі, што гэта пераклад іншамоўнага артыкула і дадае спасылку на пэўную версію артыкула ў іншамоўным раздзеле Вікіпедыі. Такім чынам правіла захавання аўтарскага права выконваецца аўтаматычна. == Выбар артыкула для перакладу == Вікіпедыю пішуць розныя карыстальнікі, таму артыкулы ў іншамоўных вікіпедыях могуць быць вельмі рознай якасці. Самымі якаснымі з’яўляюцца артыкулы, пазначаныя як [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў выдатныя артыкулы|«выдатныя»]] і [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы|«добрыя»]]. Гэтыя артыкулы звычайна ацэньваюць і абмяркоўваюць шмат карыстальнікаў, яны належным чынам аформленыя і маюць добрую [[Вікіпедыя:Правяраемасць|правяраемасць]]. У той жа час, далёка не ўсе артыкулы праходзяць праверку іншымі карыстальнікамі і перад перакладам артыкула Вам трэба ажыццявіць павярхоўную праверку асноўных тэзісаў на адпаведнасць крыніц. Вось некалькі пунктаў, якія Вам у гэтым дапамогуць: * Перш за ўсё, пераканайцеся, што вы маеце хаця б базавыя веды ў галіне, да якой адносіцца тэма артыкула, і знаёмыя з галіновай тэрміналогіяй на абодвух мовах. Не бярыцеся перакладаць артыкул, калі ў вас няма такіх ведаў. * Пераканайцеся, што артыкул адпавядае крытэрам значнасці, а таксама прытрымліваецца [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. * Далей праглядзіце артыкул і высветліце, ці ёсць у ім [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|спасылкі на крыніцы]]. Калі іх няма, артыкул перакладаць не варта. * Калі крыніцы ёсць, перачытайце артыкул і паспрабуйце супаставіць важныя сцвярджэнні, а таксама наяўныя ў ім лічбы, даты і таму падобнае, з даступнымі крыніцамі. Інфармацыя ў артыкуле павінна адпавядаць прыведзеным крыніцам. Калі гэта не атрымоўваецца зрабіць адносна некаторых пунктаў, падчас перакладу артыкула ў адпаведных месцах дадайце шаблон &#x7B;{[[Шаблон:Крыніца?|крыніца?]]<nowiki>}}. Магчыма хтосьці з пазнейшых аўтараў будзе мець адпаведныя крыніцы, каб пацвердзіць інфармацыю.</nowiki> Калі артыкул адказвае пералічаным патрабаванням, яго варта перакладаць. == Машынны пераклад == Ужыванне машыннага перакладу непажадана ў Вікіпедыі. Машынны пераклад дае вельмі нізкую якасць тэксту і мае шэраг недахопаў: * неадэкватны пераклад асобных словаў, якія маюць некалькі значэнняў у мове-арыгінале, а таксама прафесійнай тэрміналогіі; * няўзгодненасць [[Склон|склонаў]] або [[Граматычны род|родаў]]; * граматычныя канструкцыі, неўласцівыя беларускай мове — машынны пераклад не ўлічвае глыбінных законаў мовы, якія могуць вымагаць адрознай ад арыгінала будовы сказу, перадачы думкі іншымі лексічнымі канструкцыямі; * скажэнне тэхнічных элементаў, ужыванне неадаптаваных для беларускага раздзела Вікіпедыі [[Вікіпедыя:Шаблоны|шаблонаў]] або [[Вікіпедыя:Катэгарызацыя|катэгорый]], спасылак на файлы; Калі Вы ўсё ж вырашылі карыстацца машынным перакладам, то павінны старанна апрацаваць атрыманы праз яго чарнавы тэкст артыкула. Дзеля меншай колькасці памылак за аснову лепей браць бачны тэкст, а не вікікод. Калі Вы ўжо захавалі тэкст, але яшчэ працуеце над ім, калі ласка, дадайце ў артыкул шаблон {{tl|пішу}}. Артыкулы, дзе быў выкарыстаны машынны пераклад і яны яшчэ не дастаткова вычытаны, трэба пазначаць шаблонам {{tl|машынны пераклад}} або {{tl|арфаграфія}}. Гэта можа заахвоціць іншых удзельнікаў дапамагчы з вычыткай. Калі артыкул з машынным перакладам працяглы час не вычытаны і няма ўдзельнікаў, зацікаўленых у яго паляпшэнні, яго могуць прапанаваць на выдаленне. Пры перакладзе з рускай старайцеся пазбягаць распаўсюджаных памылак. == [[Вікіпедыя:Правяральнасць|Правяральнасць]] == Калі ласка, '''не перакладайце артыкулы, дзе зусім няма крыніц.''' Памятайце, абавязак пацвярджэння інфармацыі крыніцамі ляжыць на Вас незалежна ці пішаце Вы артыкул самастойна, ці перакладаеце яго. Дапоўніце артыкул матэрыяламі з беларускамоўных крыніц, калі такія ёсць. Калі якія-небудзь незвычайныя высновы, змешчаныя ў артыкулах, не маюць спасылак на крыніцы, паспрабуйце самастойна знайсці [[Вікіпедыя:Аўтарытэтныя крыніцы|надзейныя крыніцы]], каб пацвердзіць іх, або напішыце запыт на старонцы размоў арыгінальнага артыкула. Паглядзіце старонку размоў арыгінальнага артыкула — магчыма, там ёсць карысная дадатковая інфармацыя або нават абвяржэнні якіх-небудзь сцвярджэнняў з адпаведнымі крыніцамі. Магчыма таксама, што аўтар меў карысную пацверджаную інфармацыю, але не ведаў, як паставіць іх у артыкул, таму папісаў пра гэта на яго старонцы размоў. Пажадана дадаць у артыкул спасылкі на літаратуру па тэме, найперш беларускую. Калі яна непасрэдна не выкарыстана пры напісанні або перакладзе артыкула, дадавайце такія спасылкі ў раздзелы «Дадатковая літаратура» або «Спасылкі», а не ў раздзел «Літаратура» або «Крыніцы» (гл. [[Вікіпедыя:Афармленне артыкулаў]]). == Культурныя супярэчнасці == У розных культурах бываюць значна адрозныя погляды на адны і тыя ж паняцці, факты, працэсы. Часам гэта можа тычыцца непасрэдна прадмета артыкула, але можа зачапіць і адносна нязначную праблему, якую закранае артыкул. Пры перакладзе пажадана, па магчымасці, узгадняць супярэчлівыя паняцці з рознымі крыніцамі, такім чынам трымацца правіла [[Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання|нейтральнага пункту гледжання]]. Акрамя таго, у розных мовах адны паняцці часам маюць розныя фармулёўкі, таму пры перакладзе трэба звяртаць увагу на тэрміналагічныя асаблівасці і паказваць тыя азначэнні прадметаў, падзей, з’яў і іншага, якія ёсць у беларускай мове, каб пазбегнуць непажаданых памылак. == Гл. таксама == * [[Вікіпедыя:Запыты па пераклад]] * [[Вікіпедыя:Аўтарскія правы]] {{Правілы Вікіпедыі}} 2doeir7oyh25sjvw1nhnhuxuxntrgw1 0 467463 4183623 4027552 2022-08-11T20:20:24Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Тэадорых}} {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = [[Франкская дзяржава|кароль франкаў]] | імя = Тэадорых I | арыгінал імя = {{lang-la|Theudoricus}} | выява = Portrait Roi de france Thierri Ier.jpg | апісанне выявы = Выява Тэадорыха I з бронзавага медаля працы Жана Дасье. Каля 1720 года. | шырыня = 200 | перыядпачатак = [[27 лістапада]] [[511]] | перыядканец = [[533]]/[[534]] | каранацыя = | папярэднік = [[Хлодвіг I]] | пераемнік = [[Тэадэберт I]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | у шлюбе = | бацька = | маці = | дзеці = }} '''Тэадорых I''' (каля [[485]] — [[533]]/[[534]]) — кароль [[франкі|франкаў]] з [[Меравінгі|дынастыі Меравінгаў]] у [[511]]—[[533]]/[[534]] гадах. Кіраваў у [[Рэймс]]е і [[Мец]]ы (будучая [[Аўстразія]]). Старэйшы сын караля [[Хлодвіг I|Хлодвіга I]]. == Біяграфія == === Гістарычныя крыніцы === Галоўным біёграфам Тэадорыха I з'яўляецца [[Грыгорый Турскі]], біскуп горада [[горад Тур|Тура]]. І летапісец [[Фрэдэгар]], які запісаў сваю «Хроніку» ў [[VII]] стагоддзі, і ананімны аўтар «[[Кніга гісторыі франкаў|Кнігі гісторыі франкаў]]», які жыў у [[VIII]] стагоддзі, галоўным чынам паўтараюць Грыгорыя Турскага, не робячы значных адступленняў ад яго тэксту. Таксама некаторыя звесткі пра Тэадорыха можна знайсці ў [[Відукінд Карвейскі|Відукінда Карвейскага]] ў яго працы «Дзеянні саксаў», у прыватнасці, там распавядаецца пра ўзаемаадносіны Тэадорыха з [[Гісторыя Цюрынгіі|цюрынгамі]] і [[Саксы|саксамі]]. Пра тое ж, але ў больш сціснутай форме, апавядаюць і [[Кведлінбургскія аналы]]. Імя Тэадорых складаецца з дзвюх частак — каранёў ''theut'' (гэта значыць «народ», «людзі») і ''ric'' (што перакладаецца як «правадыр», «кароль»); гэта значыць «Тэадорых» на [[Франкская мова|франкскай мове]] азначае ''«Кароль народа»''. === Паходжанне Тэадорыха === Маці Тэадорыха, нідзе не названую па імені, [[Грыгорый Турскі]]<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|2|28}}</ref> і іншыя летапісцы<ref>{{Кніга:Відукінд Карвейскі: Дзеянні саксаў|1|9}}, Кведлінбургскія аналы</ref> лічаць наложніцай, хоць больш верагодна, што яна была дачкой каго-або з франкскіх каралёў, найбольш верагодна караля [[рыпуарскія франкі|рыпуарскіх франкаў]] з рэзідэнцыяй у [[Кёльн]]е [[Сігіберт Кульгавы|Сігіберта Кульгавага]]. У вачах хрысціянскіх святароў і манахаў, якія ў тыя часы пісалі свае хронікі, шлюб, не асвячоны царквой, быў несапраўдным, і таму яны называюць яе наложніцай, а яе сына Тэадорыха прызнаюць незаконнанароджаным. Аднак, мяркуючы па тым, што Тэадорых, як старэйшы сын, атрымаў долю ў бацькаўскай спадчыне ледзь не большую за сваіх адзінакроўных братоў, гаворыць пра тое, што ў вачах франкаў ён быў цалкам законным сынам. Мяркуючы па тым, што менавіта Тэадорыху дасталіся землі рыпуарскіх франкаў, яго маці павінна была адносіцца да кіруючага дому каралёў менавіта гэтых [[рыпуарскія франкі|рэйнскіх франкаў]]. === Каралеўства Тэадорыха === [[Выява:Division of Gaul - 511.jpg|thumb|350px|Падзел дзяржавы Хлодвіга I паміж яго сынамі ў 511 г. Уладанні Тэадорыха I пазначаны зялёным колерам]] Тэадорых, адзіны з сыноў Хлодвіга, пры жыцці бацькі ўжо дасягнуў паўналецця і нават камандаваў войскамі ў [[507]] — [[508]] гадах у [[Вестгота-франкская вайна, 507—509|вайне з вестготамі]]. Пад яго кіраўніцтвам франкі занялі [[Авернь]], а таксама захапілі гарады [[Альбі]] і [[Радэз]]<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|2|37}}</ref>. Пасля смерці Хлодвіга I у [[511]] годзе [[Франкскае каралеўства]] было падзелена на чатыры часткі паміж яго сынамі: Тэадорыхам, [[Хладамір]]ам, [[Хільдэберт I|Хільдэбертам I]] і [[Хлотар I|Хлотарам I]]<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|1}}</ref>. Тэадорых атрымаў каля траціны каралеўства, а астатнія землі былі падзелены прыкладна на роўныя часткі паміж яго братамі. У склад каралеўства Тэадорыха ўваходзілі наступныя землі: старыя [[рыпуарскія франкі|рыпуарскія]] вобласці на ўсход ад [[Рэйн]]а, землі па [[Рэйн]]е і [[Мозель|Мозелі]], вобласці па верхнім цячэнні [[Маас]]а з гарадамі [[Туль]] і [[Вердэн, Мёз|Вердэн]], а таксама акруга [[Базель]], [[Шалон-ан-Шампань|Шалон]] і [[Рэймс]]. Межы ўладанняў братоў у [[Каралеўства Аквітанія|Аквітаніі]] не могуць быць дакладна ўсталяваны. Вядома толькі, што [[Авернь]] належала Тэадорыху. Таксама ён, верагодна, захаваў за сабой горада [[Альбі]] і [[Радэз]], захоплены ім у час вайны з вестготамі. Яго сталіцай быў спачатку [[Рэймс]], а затым [[Мец]]. === Адбіццё нападу данаў === [[Выява:bataille entre Francs et Danois en 515.jpg|thumb|250px|злева|Бітва франкаў і данаў. Армія Тэадорыха, ўзначаленая яго сынам Тэадэбертам I, адбівае захопнікаў данаў і прымушае іх уцякаць. На гарызонце бачныя два судны, якія ўжо адчалілі. Мініяцюра [[Жан Фуке|Жана Фуке]] з [[Вялікія французскія хронікі|Вялікіх французскіх хронік]]. Каля [[1455]]—[[1460]]. Дэпартамент Манускрыптаў. Парыж]] У часы кіравання Тэадорыха на яго дзяржаву напаў народ паўночных мараплаўцаў [[даны|данаў]]. Іх кароль [[Хігелак|Хахілайх]] праплыў са сваімі воінамі ўверх па [[Рэйн]]е і разарыў акругу [[хатуарыі|хатуарыяў]]. Сын Тэадорыха [[Тэадэберт I|Тэадэберт]] выйшаў з войскам насустрач прышэльцам і пасля паспяховай бітвы адабраў у іх захопленую здабычу і палонных. Хахілайх паў у бітве<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|3}}</ref>. Гэты Хахілайх, пра якога распавядае Грыгорый Турскі, несумнеўна тоесны каралю [[гёты|гаўтаў]] Хігелаку, які згадваецца ў [[англасаксы|англасаксонскім]] [[эпас]]е пра [[Беавульф]]а. Там распавядаецца пра гібель Хігелака, які напаў са сваёй дружынай на франкаў і пацярпеў ад іх паражэнне. Разам з Хігелакам у баі загінуў і яго сын Хердрэд. Нажаль, у «Беавульфе» няма падрабязнасцей пра франкаў, Тэадорыха і яго сына Тэадэберта, які перамог данаў. Грыгорый Турскі, распавядаючы пра гэты набег данаў, па сваім звычаі, не прыводзіць ніякіх дат. Большасць гісторыкаў датуюць гэту падзею [[515]] годам. Аднак, існуе і датаванне [[521]] годам, што здаецца больш абгрунтаваным, таму што сын караля Тэадэберт, які нарадзіўся каля [[503]] года, наўрад ці мог кіраваць адбіццём уварвання ў такім юным узросце. === Вайна ў Бургундыі === {{Асноўны|Бургунда-франкская вайна, 523—524}} У [[524]] годзе Тэадорых разам з адзінакроўным братам [[Хладамір]]ам вёў вайну з каралём [[бургунды|бургундаў]] [[Гадамар II|Гадамарам II]], нягледзячы на тое, што быў жанаты на пляменніцы Гадамара. Пасля таго як [[Хладамір]] паў, [[Бітва пры Везеронсе|змагаючыся]] з бургундамі каля [[Везеронс-Кюртэн|Везеронса]], яго родныя браты [[Хільдэберт I]] і [[Хлотар I]] забілі дзвюх з трох яго малалетніх сыноў і падзялілі яго каралеўства. Тэадорых спачатку застаўся ўбаку ад учыненай братамі разні, але трохі пазней запатрабаваў сваю долю ў спадчыне забітага брата і атрымаў вобласці [[Труа]], [[Санс]], [[Аксер]] і [[Лімож]]. === Вайна ў Цюрынгіі === З пачатку [[VI]] стагоддзя экспансіянісцкія памкненні франкаў былі накіраваны ў першую чаргу на дзяржаву [[цюрынгі|цюрынгаў]], чые ўладанні цягнуліся ад [[Рака Эльба|Эльбы]] да [[Дунай|Дуная]]. Аднак пры жыцці [[остготы|остгоцкага]] караля [[Тэадорых Вялікі|Тэадорыха Вялікага]], на пляменніцы якога [[Амалаберга|Амалаберзе]] быў жанаты кароль цюрынгаў [[Герменефрэд]], Тэадорых I Франкскі не смеў адкрыта напасці на цюрынгаў, якія былі ў саюзе з [[остготы|остготамі]]<ref>{{Кніга:Пракопій Кесарыйскі: Вайна з готамі|1_1|12||1}}</ref>. Цюрынгія ў той час была падзелена паміж братамі Герменефрэдам, [[Бадэрых]]ам і [[Бертахар]]ам. Пра тое, якой часткай каралеўства цюрынгаў валодаў кожны з братоў, і ў якой залежнасці быў адзін да іншага — нічога не вядома. Тым часам Герменефрэд у [[525]] годзе забіў свайго брата Бертахара і захапіў яго ўладанні. Затым у [[529]] годзе кароль цюрынгаў заключыў саюз з Тэадорыхам I супраць іншага свайго брата, Бадэрыха, абяцаўшы каралю франкаў палову каралеўства брата: ''«Калі ты заб'еш яго, мы пароўну падзелім яго каралеўства»''. Тэадорых выступіў у паход, Бадэрых, які пацярпеў паражэнне, быў забіты і Тэадорых вярнуўся ў сваё каралеўства. Аднак Герменефрэд не аддаў яму абяцанага, чым выклікаў адкрытую варожасць Тэадорыха<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|4}}</ref>. === Заваяванне Цюрынгіі === [[Выява:Theodoric (487-534) en Thuringe.jpg|thumb|злева|200px|Тэадорых I у Цюрынгіі. Пергамент. «Хроніка каралёў Францыі», [[XV стагоддзе]]. [[Музей Кандэ]], [[горад Шанціі|Шанціі]], [[Францыя]]]] У [[531]] годзе Тэадорых I, памятаючы пра вераломства караля [[цюрынгі|цюрынгаў]] [[Герменефрэд]]а, заклікаў на дапамогу свайго брата [[Хлотар I|Хлотара I]], і разам яны выступілі супраць караля цюрынгаў. У бітве, якая адбылася каля ракі [[Унструт]], цюрынгам спачатку ўдалося завабіць франкаў у засаду. На раўніне, дзе павінна была адбыцца бітва, яны вырылі равы, прыхаваўшы іх дзёрнам з густой травой, ствараючы бачнасць роўнага поля. Калі пачалася бітва, у гэтыя равы патрапіла шмат франкскіх вершнікаў. Аднак франкі, карыстаючыся колькаснай перавагай, усё ж перамаглі, і цюрынгі кінуліся на ўцёкі да ракі Унструт. Там адбылася такая разня ўцекачоў, што рэчышча ракі загаціла груда трупаў. Франкі па трупах перабраліся, як па мосце, на іншы бераг<ref name=autogenerated1>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|7}}</ref>. Паэт [[Венанцый Фартунат]] прысвяціў гэтай разні цюрынгаў паэму пад назвай «De excidio Thoringiae» («Пра гібель Цюрынгіі»). Герменефрэд бег у крэпасць Скітынг (суч. [[Бургшайдунген]])<ref>{{Кніга:Відукінд Карвейскі: Дзеянні саксаў|1|9}}</ref>. Аднак затым каралі франкаў перасварыліся з-за таго, што Тэадорых I задумаў забіць свайго брата [[Хлотар I|Хлотара I]]. Патаемна падрыхтаваўшы ўзброеных людзей, ён запрасіў брата да сябе нібы для тайных перамоў. Узброеныя людзі хаваліся за заслонай, але Хлотар заўважыў іх ногі. Такім чынам змова правалілася. Жадаючы замяць справу, Тэадорых падарыў Хлотару вялікае сярэбранае блюда, але потым яго загрызла прагнасць і ён паслаў свайго сына [[Тэадэберт I|Тэадэберта]], які суправаджаў бацьку ў паходзе, забраць блюда назад. Хлотар вярнуў блюда, адмовіўся ад працягу вайны і вярнуўся дамоў<ref name=autogenerated1 />. Тады Тэадорых заклікаў на дапамогу [[саксы|саксаў]], і тыя паслалі яму 9-тысячнае войска. Разам з імі ён аблажыў [[Бургшайдунген|Скітынг]], дзе з рэшткамі сваёй дружыны хаваўся [[Герменефрэд]]. Першы штурм не прынёс перамогі ніводнаму з бакоў. Тэадорых тайна ад саксаў уступіў у перамовы з Герменефрэдам і дасягнуў з ім пагаднення аб тым, што цюрынгі прызнаюць над сабой вярхоўную ўладу каралёў франкаў, і што абодва каралі нападуць на саксаў, небяспечных для іх абодвух. Аднак, калі саксы даведаліся пра перамовы, яны ў ноч на 1 кастрычніка [[531]] года раптам напалі на крэпасць, захапілі яе і перабілі большасць [[цюрынгі|цюрынгаў]], што знаходзіліся там<ref>{{Кніга:Відукінд Карвейскі: Дзеянні саксаў|1|9—12}}</ref>. [[Герменефрэд]] бег у аддаленыя вобласці [[Цюрынгія|Цюрынгіі]], але затым вярнуўся, паверыўшы абяцанням Тэадорыха. Франкскі кароль асыпаў яго падарункамі, але аднойчы, калі яны гутарылі на крапасной сцяне горада Тальбіяка ([[Цюльпіх]]а), хтосьці скінуў Герменефрэда са сцяны, той зваліўся і разбіўся насмерць. Відавочна, тут не абыйшлося без вераломства Тэадорыха<ref>Грыгорый Турскі не называе імёнаў забойцаў (III, 8); Фрэдэгар у сваёй «Хроніцы» (III. 32) паведамляе, што Герменефрэда забіў Тэадэберт I, сын Тэадорыха. У Відукінда Карвейскага (I, 10 — 13) апісанне канца жыцця Герменефрэда (Ірмінфрыда), караля цюрынгаў, і Тэадорыха (Тыядрыка), караля [[франкі|франкаў]], носіць ужо паўлегендарны характар, як, зрэшты, і ўсё апавяданне пра ўварванне і замацаванне [[саксы|саксаў]] у вобласці [[цюрынгі|цюрынгаў]]. Выкарыстоўваючы народныя паданні і сагі, Відукінд паведамляе, што Ірмінфрыд пасля перамогі саксаў, саюзнікаў франкаў, над цюрынгамі бег, але Тыядрык вырашыў хітрасцю выклікаць яго да сябе. Ірынгу, збраяносцу Ірмінфрыда, які знаходзіўся тады пры Тыядрыку, ён загадаў забіць Ірмінфрыда, паабяцаўшы яму багатыя дары і ўладу ў дзяржаве, што той і зрабіў. Пасля гэтага Тыядрык загадаў Ірынгу ісці прэч. Разгневаны Ірынг працяў мячом самога Тыядрыка. Такім чынам, эпізод пра гібель Ірмінфрыда (Герменефрэда) у вусновай народнай традыцыі трансфармаваўся, набыўшы казачны характар.</ref>. Франкі авалодалі ўсёй [[Цюрынгія, дзяржава|Цюрынгіяй]], за выключэннем часткі каралеўства, якая ляжала на поўнач ад ракі [[Унструт]], якую падпарадкавалі [[саксы]]. Гэта было канцом [[Цюрынгія, дзяржава|Каралеўства Цюрынгія]]<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|7, 8}}</ref><ref>{{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка|3|32}}</ref><ref>{{Кніга:Кніга гісторыі франкаў|22}}</ref><ref>{{Кніга:Відукінд Карвейскі: Дзеянні саксаў|1|9-13}}</ref>. === Барацьба за Авернь === У [[531]] годзе, калі кароль Тэадорых быў заняты па той бок [[Рэйн]]а вайной з [[Цюрынгія, дзяржава|цюрынгамі]], і нават распаўсюдзілася чутка пра яго смерць на гэтай вайне, адбылося паўстанне [[Гала-рымляне|гала-рымскага насельніцтва]] [[Авернь|Аверні]] супраць Тэадорыха. На чале паўсталых стаяў Аркадзій, унук паэта і пісьменніка позняй [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]] [[Сідоній Апалінарый|Сідонія Апалінарыя]]. Аркадзій хацеў, каб Авернь адышла да [[Хільдэберт I|Хільдэберта I]]. Быць можа, ён і яго паплечнікі спадзяваліся на тое, што Авернь зможа падчас барацьбы абодвух братоў здабыць большую палітычную самастойнасць. Як б там ні было, Аркадзій паспяшаўся ў [[Парыж]], сталіцу Хільдэберта, веснікаў з прапановай авалодаць краінай. Хільдэберт сабраў армію і неадкладна адправіўся ў дарогу. Ён падышоў да падножжа гары, на якой стаяў горад авернцаў, цяпер [[Клермон-Феран|Клермон]], але брама была зачынена. Здавалася, жыхары баяліся памыліцца, калі чутка пра смерць Тэадорыха апынецца лжывай, а можа быць, яны шукалі выпадку цалкам вызваліцца ад улады франкаў. Але Аркадзій, пры дапамозе сваіх прыхільнікаў зламаў запоры брамы і ўпусціў франкаў<ref>{{Кніга:Рыгор Турскі: Гісторыя франкаў|3|9}}</ref>. Пасля ўзяцця сталіцы астатняя краіна хутка падпарадкавалася Хільдэберту, але падпарадкаванне гэтае было вельмі хісткім, і складалася з клятвы быць вернымі і ў выдачы некалькіх закладнікаў. Пакуль усё гэта адбывалася, прыйшла вестка, што Тэадорых вяртаецца пераможцам з вайны супраць цюрынгаў. Пасля гэтай навіны Хільдэберт, пакінуўшы слабы гарнізон у сталіцы Аверні, паспяшаўся ў Парыж, асцерагаючыся нападу на ўласныя ўладанні. Але прайшло два гады, а кароль Тэадорых не зрабіў ніякіх спроб да вяртання гарадоў, якія перасталі прызнаваць яго ўладу над сабой. Краіна заставалася фармальна падпарадкаванай каралю Хільдэберту, але кіравалася гала-рымлянамі ад яго імя, а менавіта партыяй Аркадзія, які, верагодна, дасягнуў тады ўсіх ушанаванняў, што былі мэтай яго інтрыг. === Вайна з вестготамі === У пачатку 530-х гадоў паміж франкамі і [[вестготы|вестготамі]] пачаліся ваенныя дзеянні. Вестготам удалося пасля смерці [[Хлодвіг I|Хлодвіга I]] паступова зноў пашырыць сваю тэрыторыю на поўнач ад [[Пірэнеі|Пірэнеяў]]. Каб вярнуць страчаныя тэрыторыі, франкскія каралі Тэадорых і [[Хлотар I|Хлотар]] у [[532]] годзе паслалі сваіх старэйшых сыноў [[Тэадэберт I|Тэадэберта]] і Гунтара. Гунтар дайшоў да [[Радэз]]а і, невядома чаму, павярнуў назад. Тэадэберт жа прасунуўся да [[Без'е]], захапіў крэпасць Дыё і разрабаваў яе. Затым ён накіраваў паслоў у іншую крэпасць, названую Кабрыер (лац. Capraria, літар. «Казіны») сказаць жыхарам, што калі яны не здадуцца, то ўся гэта мясцовасць будзе выпалена і ўсіх хто там застанецца ўвядуць у палон. А ў той час там жыла адна матрона па імі [[Дэатэрыя]], вельмі талковая і разумная жанчына, муж якой сышоў і сканаў у горадзе Без'е. Яна накіравала да караля паслоў з прызнаннем улады франкаў. Тады Тэадэберт падышоў да крэпасці і з мірам увайшоў у яе, і калі ён убачыў, што народ яму скарыўся, ён не прычыніў там ніякага зла. А Дэатэрыя выйшла да яго насустрач, а ён, убачыўшы, што яна прыгожая, закахаўся ў яе і стаў з ёй жыць<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|21—22}}</ref>. === Узяцце Клермона === Тым часам, [[Хлотар I|Хлотар]] і [[Хільдэберт I|Хільдэберт]], пасля свайго вяртання з [[Іспанія|Іспаніі]], сабраліся напасці на [[Каралеўства бургундаў|Бургундыю]] ([[532]]). Яны запрасілі і Тэадорыха, але той адмовіўся. Аднак франкі, якія падпарадкоўваліся яму, абвясцілі: ''«Калі ты адмовішся ісці на Бургундыю з братамі, то мы цябе пакінем і пойдзем за імі»''. Тэадорых жа, памятаючы нявернасць жыхароў [[Авернь|Аверні]], адказваў ім: ''«Хадзем у [[Клермон-Феран|Клермон]], і я прывяду вас у краіну, дзе вы знойдзеце золата і срэбра колькі захочаце, забераце статкі, рабоў і адзенняў у дастатку»''. І ў той час, калі яго браты ваявалі ў Бургундыі, Тэадорых выступіў са сваёй сталіцы [[Мец]]а ў паход на Авернь<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|11}}</ref>. Як толькі салдаты караля Тэадорыха ступілі на багатыя раўніны Ніжняй [[Авернь|Аверні]], яны пачалі рабаваць і руйнаваць, не абыходзячы ні цэркваў, ні іншых святых месцаў. Пладаносныя дрэвы былі ссечаны і дамы знішчаны дашчэнту. Франкі аблажылі, нарэшце, і [[Клермон-Феран|Клермон]], жыхары якога, бачачы з вышыні сцен рабаванні і пажары ў наваколлях, вырашылі пад камандваннем свайго біскупа Квінцыяна замагацца да апошняга. Але, нягледзячы на ўсе высілкі, жыхары Клермона не маглі доўга выстаяць супраць шматлікай арміі, якая прагнула здабычы: горад быў узяты і разрабаваны. Кароль у сваім гневе жадаў зраўняць і сцены з зямлёй, але ў наступную ноч пасля аддання гэтага загаду Тэадорых зведаў падчас сну прыпадак [[самнамбулізм]]у; ён устаў з ложку і, пабегшы, сам не ведаючы куды, быў спынены сваёй вартай, якая пераконвала яго перахрысціцца. Гэтай акалічнасці было дастаткова, каб звярнуць караля да міласэрнасці: ён памілаваў горад і забараніў рабаванне на 8 міль (12,8 км) у акружнасці;<ref>''Грыгорый Турскі'' [http://remacle.org/bloodwolf/historiens/gregoire/miracles3.htm#II «Жыціі святых айцоў», IV]</ref> праўда, калі выйшла такая забарона, ужо больш няма чаго было рабаваць. === Спусташэнне Аверні === Авалодаўшы сталіцай [[Авернь|Аверні]], Тэадорых пачаў нападаць па чарзе на ўсе ўмацаваныя месцы, дзе жыхары схаваліся з усім, што яны мелі каштоўнага. Ён спаліў замак Тыгерн (цяпер {{нп3|Тыерн||fr|Thiers (Puy-de-Dôme)}}), дзе знаходзілася драўляная царква, якая згарэла ад пажару. У непрыступнай крэпасці Лавалотры (цяпер [[Валор]]), куды [[франкі]] пракраліся з-за здрады раба, яны рассеклі на кавалкі, ля падножжа самога алтара, святара Прокула, саму крэпасць разбурылі, а жыхароў адвялі ў палон. Горад Брыват ([[Брыуд]]) быў разрабаваны, а царква [[Іўліян Брыудскі|Святога Іўліяна]] спустошана, нягледзячы на шматлікія цуды, чуткі пра якія, зрэшты, вымусіў Тэадорыха вярнуць частку здабычы і пакараць тых салдатаў, якія парушылі павагу да святыні. У Іцыядоры знакаміты манастыр быў ператвораны, паводле сучаснікаў, у пустэчу. Замак Марлак (Мерліяк) доўга аказваў супраціў; гэта месца было ўмацавана самой прыродай: яго атачалі стромыя скалы, і ўнутры яго сцен білі з зямлі крыніцы. Франкі ўжо страцілі надзею авалодаць гэтым месцам, як нечаканы выпадак перадаў у іх рукі 50 чалавек гарнізона, якія выйшлі на фуражоўку. Яны падвялі звязаных палонных да ўмацаванняў горада і сказалі, што яны заб'юць іх на месцы, калі не будзе здадзены замак. Любоў да землякоў і сваякоў падштурхнула абаронцаў Мерліяка адчыніць браму і заплаціць выкуп па адным [[Трэміс|трыенсе]] (залатая манета, якая важыла 1,52 г) за кожнага схопленага<ref name=autogenerated3>{{Кніга:Рыгор Турскі: Гісторыя франкаў|3|13}}</ref>. Пасля таго, як усе ўмацаванні былі зрыты і здабыча падзелена, доўгія шэрагі вазоў і палонных, акружаныя франкскімі салдатамі, пацягнуліся з [[Авернь|Аверні]] на поўнач [[Галія|Галіі]]. Людзей усіх станаў, духоўных і свецкіх, сярод якіх асабліва шмат было дзяцей, юнакоў і дзяўчын, [[франкі]] прадавалі ва ўсіх месцах, праз якія яны праходзілі. Што да Аркадзія, вераломства якога прычыніла краіне такое спусташэнне, то ён пры першай чутцы пра ўварванне франкаў, пусціўшы на волю лёсу ў [[Клермон-Феран|Клермоне]] сваю маці Плацыдзіну і сястру бацькі Алцыму, бег з горада і схаваўся ў [[Бурж]]ы, на зямлі свайго заступніка [[Хільдэберт I|Хільдэберта]]. Абедзве ж жанчыны, паслся заваявання краіны франкамі, былі схоплены ў наваколлях горада [[Каор]]а, пазбаўлены сваёй маёмасці і асуджаны на выгнанне<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|12}}</ref>. Тэадорых спрабаваў усталяваць з Хільдэбертам мірныя адносіны і заключыў з ім дагавор аб ненападзе, падмацаваны абодвума бакамі перадачай шматлікіх закладнікаў з сенатарскіх дамоў. Аднак, нягледзячы на гэта, пазбегнуць канфліктаў не ўдалося, і закладнікі сталі прыгоннымі<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|15}}</ref>. Пакідаючы Клермон, Тэадорых пакінуў у ім для аховы свайго сваяка Сігівальда<ref name=autogenerated3 />. Аднак гэты Сігівальд здзяйсняў там шмат злачынстваў: ён і сам адбіраў маёмасць у розных асоб, і слугі яго ўвесь час здзяйснялі крадзяжы, забойствы, набегі і рознага роду злачынствы; і ніхто ў іх прысутнасці не смеў і пікнуць<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|16}}</ref>. Раздражнёны гэтым Тэадорых у [[533]] годзе забіў мячом Сігівальда і тайна паслаў сыну [[Тэадэберт I|Тэадэберту]] ліст, прапануючы яму забіць Сігівальда, сына Сігівальда, які тады знаходзіўся ў Тэадэберта. Але Тэадэберт не захацеў яго забіваць, таму што даводзіўся апошняму хросным бацькам. Ліст жа, дасланы яму бацькам, ён даў прачытаў самому Сігівальду, і прапанаваў таму бегчы, што Сігівальд і зрабіў, схаваўшыся ў [[Італія|Італіі]]<ref name=autogenerated2>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|23}}</ref>. === Прыгнечанне паўстання Мундэрыха === [[Выява:Monnaie de bronze de Thierry Ier.jpeg|thumb|300px|Бронзавая манета Тэадорыха I]] Тым часам нейкі [[Мундэрых, правадыр франкаў|Мундэрых]], які выдаваў сябе за каралеўскага сваяка, сабраў вакол сябе натоўп прыхільнікаў і абвясціў сябе каралём. Паводле «Жыція Святога Гундульфа» ([[XII стагоддзе]]), гэты Мундэрых быў сынам [[Хладэрых, кароль франкаў|Хладэрыха]], які забіў, падгавораны [[Хлодвіг I|Хлодвігам I]], свайго бацьку, караля [[Рыпуарскія франкі|рыпуарскіх франкаў]] [[Сігіберт Кульгавы|Сігіберта Кульгавага]]. Пасля чаго Хлодвіг паслаў забойцаў, якія забілі самога Хладэрыха, а яго каралеўства прысвоіў сабе. Мундэрых, мабыць, у той час знаходзіўся ў юным узросце і не мог перашкодзіць гэтаму. Дасягнуўшы сталасці, ён, верагодна, вырашыў адваяваць сваё каралеўства ў сына Хлодвіга Тэадорыха. Тэадорых паслаў войска, каб сілай захапіць Мундэрыха і пакараць яго. Даведаўшыся пра гэта, Мундэрых, не маючы сіл для абароны, схаваўся з усёй сваёй маёмасцю ў сценах крэпасці [[Вітры]] і паспрабаваў там умацавацца з усімі тымі, каго ён угаварыў далучыцца да яго. Войска Тэадорыха, атачыўшы крэпасць, трымала яе аблогу на працягу сямі дзён, аднак, яна не мела ніякага поспеху. Тады кароль паслаў аднаго са сваіх людзей па імі Арэгізіл да Мундэрыха з абяцаннем памілаваць апошняга, калі ён добраахвотна здасца. Арэгізіл, паклаўшы рукі на свяшчэнны алтар, пакляўся ў тым, што Мундэрых, калі выйдзе з крэпасці, застанецца цэлым. Паверыўшы яму, Мундэрых са сваімі людзьмі выйшаў за браму, але тут жа быў атакаваны воінамі Арэгізіла. Перад тым, як пасці ў няроўнай бітве, Мундэрых і яго людзі забілі як самога Арэгізіла, так і многіх з яго салдат. Маёмасць Мундэрыха адышла казне<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|14}}</ref>. З мэтай наладжвання добрасуседскіх адносін, азначыўся шлюб паміж сынам Тэадорыха [[Тэадэберт I|Тэадэбертам]] і дачкой караля [[лангабарды|лангабардаў]] [[Вахо]] [[Візігарда]]й<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|20}}</ref><ref>{{Кніга:Павел Дыякан: Гісторыя лангабардаў|1|21}}</ref>. Памёр Тэадорых пасля цяжкай хваробы ў канцы [[533]] ці пачатку [[534]] года, на 23-м годзе свайго кіравання<ref name=autogenerated2 />. З усіх сыноў Хлодвіга Тэадорых быў самым дзейным і энергічным. Гісторыя гэтага перыяду паказала нам Тэадорыха і яго сына [[Тэадэберт I|Тэадэберта]] больш выразна акрэсленымі, чым сыноў [[Хлодвіг I|Хлодвіга]] ад [[Клацільда Бургундская|Клацільды]]. І не выпадкова Тэадорых, акрамя «Гісторыі» [[Грыгорый Турскі|Грыгорыя Турскага]], трапляе таксама і ў «Хроніку» [[Фрэдэгар]]а і ў «Гісторыю саксаў» [[Відукінд Карвейскі|Відукінда]]. === Жонкі і дзеці === * меркавана, з [[502]] года<ref>Гэта прыкладная дата, існуе роскід датаванняў у розных даследчыкаў</ref> — меркавана, '''Эстэр Вестгоцкая''', дачка [[Аларых II|Аларыха II]], караля [[вестготы|вестготаў]]. Яна згадваецца толькі ў позніх [[генеалогія]]х (пачынаючы з [[XVII]] стагоддзя), якія ў якасці пацверджання яе існавання спасылаюцца выключна на меркаванне гісторыка пачатку гэтага стагоддзя Абера ле Міра. Да таго ж, ужо ў [[XVIII]] стагоддзі гэта меркаванне падвяргалася сумневу як не пацверджанае якімі-небудзь пэўнымі крыніцамі. Аднак трэба ўлічыць той факт, што сын Тэадорыха Тэадэберт падчас кіравання бацькі быў ужо сталым мужчынам і ніяк не мог быць народжаным бургундскай прынцэсай, з якой Тэадорых ажаніўся ўжо ў сярэдзіне свайго кіравання (прыблізна ў 522 годзе). Значыць, можна выказаць здагадку, што да шлюбу з Суавеготай Бургундскай у Тэадорыха ўжо была першая жонка (ці хоць бы наложніца), якая і нарадзіла яму спадчынніка прастола Тэадэберта. Вядома таксама, што дзесьці каля 502 года Хлодвіг I і Аларых II заключылі дагаворы аб прызнанні граніц<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|2|35}}</ref>, і нават вельмі верагодна, што гэты дагавор быў змацаваны шлюбам паміж старэйшым сынам Хлодвіга і дачкой вестгоцкага караля. Але да гэтага меркавання трэба адносіцца асцярожна, таму што яно не пацвярджаецца звесткамі першакрыніц. ** '''[[Тэадэберт I]]''' (каля [[503]]—[[548]]) — кароль [[Аўстразія|Аўстразіі]] * меркавана, з [[522]] года<ref>Гэта прыкладная дата, таксама як і папярэдняя</ref> — меркавана, '''Суавегота Бургундская'''. Грыгорый Турскі ў сваёй «[[Гісторыя франкаў, Грыгорый Турскі|Гісторыі франкаў]]» апавядае, што Тэадорых узяў у жонкі дачку караля [[Каралеўства бургундаў|Бургундыі]] [[Сігізмунд, кароль бургундаў|Сігізмунда]], аднак не называе яе па імі<ref>{{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў|3|5}}</ref>. Усёабдымны даведнік па генеалогіі, так званы Europaische Stammtafeln сцвярджае, што жонку Тэадорыха клікалі Суавегота (пам. 566). Верагодна, гэта меркаванне грунтуецца на згадцы Суавеготы франкскім гісторыкам і храністам [[X]] стагоддзя [[Фладаард]]ам у «[[Гісторыя Рэймскай царквы|Гісторыі Рэймскай царквы]]». Гэтая крыніца паведамляе, што ''«каралева Суавегота»'' завяшчала адну траціну ''«ville Virisiaci»'' (суч. [[Верзі]]) царкве [[Рэймс]]а ў часы біскупа [[Мапін]]а, з правам прысваення даходаў ад яго (так званы [[узуфрукт]]) на карысць ''«вышэйзгаданай каралевы дачкі, Тэадэхільды»'', дадаючы, што апошняя пазней пацвердзіла ахвяраванне ў часы біскупа [[Эгідзій, біскуп рэймскі|Эгідзія]]. Ідэнтыфікацыя каралевы Суавеготы як жонкі караля Тэадорыха залежыць ад ідэнтыфікацыі Тэадэхільды як іх дочкі, што да канца не вызначана. Таму не можа быць канчаткова ўсталявана сувязь паміж Суавеготай, якая згадваецца Фладаардам, і дачкой караля Бургундыі Сігізмунда, якая згадваецца Грыгорыем Турскім. Тым не менш, храналогія адпавядае такой сувязі; біскупства Мапіна датуецца прыкладна 536—560 гадамі, а Эгідзія — каля 560—590. Яшчэ адзін факт, які спрыяе такому атаясненню, такі: як вядома, першай жонкай Жыгімонта была дачка караля [[остготы|остготаў]] [[Тэадорых Вялікі|Тэадорыха Вялікага]] Астрагота<ref>[http://www.vostlit.info/Texts/rus/Iordan/text2.phtml?id=577 Іардан. Пра паходжанне і дзеянні гетаў]</ref>. Наяўнасць у імёнах Суавеготы і Астраготы аднаго кораня ''«гота»'', які паказвае на іх [[Готы|гоцкае]] паходжанне, гэта можа пацвярджаць, што Суавегота была дачкой Сігізмунда і Астраготы. ** меркавана, дачка '''Тэадэхільда'''. Пракопій Кесарыйскі піша, што ''«нейкі муж, па імі Гермегіскл, кіраваў [[Варны, племя|варнамі]]»'' і ''«ён узяў сабе ў законныя жонкі сястру франкскага караля Тэадэберта, таму што нядаўна ў яго памерла яго ранейшая жонка»''. Сын Гермегіскла ад першага шлюбу Радыгіс пазней, пасля смерці свайго бацькі, ажаніўся са сваёй уласнай мачахай. Пасля ''«ён адпусціў ад сябе сястру Тэадэберта і ажаніўся з [[Брыты|брыційкай]]»''<ref>{{Кніга:Пракопій Кесарыйскі: Вайна з готамі|4_2|20||1}}</ref>. Паведамленне Пракопія служыць відавочным доказам, што ў Тэадэберта была сястра, а ў Тэадорыха, адпаведна, дачка. Магчыма, гэтая яго дачка насіла імя Тэадэхільда. Апроч «Гісторыі Рэймскай Царквы» Фладаарда, дзе Тэадэхільда, як ужо гаварылася вышэй, названа дачкой каралевы Суавеготы, імя Тэадэхільды згадваецца таксама яшчэ ў дзвюх крыніцах. [[Венанцый Фартунат]] у канцы [[VI]] стагоддзя напісаў [[Эпітафія|эпітафію]] для ''«каралевы Тэадэхільды»'', паведамляючы, што ''«брат, бацька, муж, дзед і продкі»'' апошняй былі ''«каралеўскага паходжання»''. Грыгорый Турскі, у адной са сваіх малавядомых прац, адзначае вяртанне [[трыбун]]а Нуніна з [[Авернь|Аверні]] і прыбыццё ў [[Асер]] ''«у часы … каралевы Тэадэхільды»'' пасля таго, як ён аддаў даніну, якую сабраў з франкаў, той жа самай каралеве. (Указанне на Асер можа казаць пра тое, што Тэадэхільда, пасля таго як яна пабыла замужам за двума каралямі варнаў, пераехала жыць у [[Франкскае каралеўства Бургундыя|Бургундыю]], дзе ў той час кіраваў кароль [[Гунтрамн]].) <br />Верагодна, што ўсе гэтыя тры крыніцы гавораць пра адну і тую ж асопу; адзіная згадка персоны з такім жа імем для другой паловы VI стагоддзя адносіцца да [[канкубіна|канкубіны]] караля [[Харыберт I|Харыберта I]], якая была дачкой пастуха і наўрад ці магла называцца сваімі сучаснікамі каралевай. Нямногія асобы былі названы ў сучасных ім крыніцах каралевамі, што значна абмяжоўвае магчымасць выпадковых супадзенняў. Тым не менш, ніводная з гэтых крыніц прама не гаворыць, што Тэадэхільда была дачкой караля Тэадорыха. Аднак, агульны корань ''«Тэадэ-»'' у першай частцы абодвух імёнаў можа служыць довадам на карысць блізкага сваяцтва. Застаецца яшчэ адна магчымая нітачка, каб адсачыць далейшае. Крысціян Сетыпані адзначае, што яе пляменнік, кароль Тэадэбальд, атрымаў у спадчыну прастол у [[547]] годзе ''«пры рэгенцтве сваёй цёткі Тэадэхільды»''. Тым не менш, гэты аўтар не прыводзіць спасылак на крыніцы, на якія ён абапіраўся. Такім чынам, у наш час немагчыма праверыць, ці маецца ў гэтых першакрыніцах вырашальная сувязь паміж фразай ''«яго цётка»'' і імем ''«Тэадэхільда»''. {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | colspan=3 align="center" style="background:PowderBlue;"|'''[[Меравінгі|Дынастыя Меравінгаў]]''' |- | align="center" width="30%"|<small>Папярэднік:</small><br />'''[[Хлодвіг I]]''' | align="center" style="background:Wheat;" width="40%"| '''[[Франкская дзяржава|кароль<br /> Аўстразіі]] <br />[[511]] — [[533]]/[[534]]''' | align="center" width="30%"|<small>Пераемнік:</small><br />'''[[Тэадэберт I]]''' |- |} == Зноскі == {{заўвагі|2}} == Літаратура == * {{Кніга:Грыгорый Турскі: Гісторыя франкаў}} * {{Кніга:Фрэдэгар: Хроніка}} * {{Кніга:Пракопій Кесарыйскі: Вайна з готамі}} * {{Кніга:Відукінд Карвейскі: Дзеянні саксаў|1}} * {{Кніга:Лебек С.: Паходжанне франкаў}} * {{cite web|url=http://www.vostlit.info/Texts/rus17/Ann_Quedlinb/frametext1.htm|title=Кведлинбургские анналы (до 909 года)|archiveurl=https://www.webcitation.org/61CksLbVi?url=http://www.vostlit.info/Texts/rus17/Ann_Quedlinb/frametext1.htm|archivedate=25 жніўня 2011|accessdate=14 мая 2017|deadurl=no}} * {{кніга|аўтар=Арзаканян М. Ц., Ревякин А. В., Уваров П. Ю.|загаловак=История Франции|спасылка= |выданне=1-е изд|месца={{М.}}|выдавецтва=Дрофа|год=2005|том=|старонкі=|старонак=474 |isbn=5-7107-6229-6|тыраж=}} * {{кніга|аўтар=|загаловак=Всемирная история. Энциклопедия|спасылка=http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000032/|выданне=|месца={{М.}}|выдавецтва=Государственное издательство политической литературы.|год=1957|том=|старонкі=|старонак=|isbn=|тыраж=}} (Средние века: Т.3) * {{кніга|аўтар=|загаловак=История средних веков|спасылка= |выданне=4-е изд|месца={{М.}} |выдавецтва=Издательство Московского университета «Высшая школа»|год=2003|том=|старонкі= |старонак=640|isbn=5-211-04818-0|тыраж=}} * {{кніга|аўтар=|загаловак=История Франции|спасылка= |выданне=|месца={{М.}} |выдавецтва= |год=1972-1973|том=|старонкі= |старонак=|isbn=|тыраж=}} * {{кніга|аўтар=Ле Гофф Ж.|загаловак=Цивилизация средневекового Запада|спасылка= http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/Goff/index.php|выданне=|месца= Екатеринбург |выдавецтва=У-Фактория|год=2005|том=|старонкі=|старонак=560|isbn=5-94799-388-0|тыраж=}} * {{кніга|аўтар=Chédeville А.|загаловак=La France au Moyen Age|спасылка=http://www.franklang.ru/592/|выданне=|месца=|выдавецтва=|год=|том=|старонкі=|старонак=|isbn=|тыраж=}} * {{кніга|аўтар=Lot F.|загаловак=La France. Des origines à la guerre de cent ans|спасылка= http://classiques.uqac.ca/classiques/lot_ferdinand/la_france_origines/la_france.html |выданне= |месца=Paris|выдавецтва=Librairie Gallimard|год=1941|том=|старонкі=|старонак=278|isbn=|тыраж=}} * {{кніга|аўтар=Lot F.|загаловак=Naissance de la France|спасылка=http://classiques.uqac.ca/classiques/lot_ferdinand/Naissance_de_la_france/Naissance_france.html|выданне=|месца=Paris |выдавецтва=Librairie Arthème Fayard|год=1948|том=|старонкі=|старонак=864 |isbn=|тыраж=}} * {{Кніга:Эрліхман В.В.: Кіраўнікі свету|5|2}} == Спасылкі == * {{FGM|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/MEROVINGIANS.htm#_Toc184188200|title=CLOVIS I 481/82—511, THEODERICH I 511—533, CHLODOMER 511—524, CHILDEBERT I 511—558, THEODEBERT I 533—547, THEODEBALD I 547—555 |accessdate=2012-02-08}} * {{cite web |url = http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/theuderich_1_frankenkoenig_534.html |title = Theuderich I von Frankenkoenig |publisher = Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer |accessdate = 2012-02-08 |lang = de |archiveurl = https://www.webcitation.org/65CfbKQwg?url=http://www.manfred-hiebl.de/mittelalter-genealogie/merowinger/theuderich_1_frankenkoenig_534.html |archivedate = 4 лютага 2012 |deadurl = no }} * [http://www.hrono.ru/geneal/geanl_fr_01.html Генеалагічнае дрэва Меравінгаў на «Хронасе»] === Гістарычныя карты === * [http://lesson-history.narod.ru/map/frankgos.gif Франкскае каралеўства] * [http://jhist.org/maps/barbary01.htm Варвары] * [http://history.rin.ru/cgi-bin/history.pl?num=2078 Франкская дзяржава ў VI стагоддзі] * [http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000033/map03.shtml Дзяржава Меравінгаў] * [http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000032/map02.shtml Франкская дзяржава ў канцы V — першай палове IX ст.] * [http://www.vostlit.info/Texts/rus/Greg_Tour/map1.JPG Меравінгская Галія. VI ст.] * [http://www.vostlit.info/Texts/rus/Greg_Tour/map2.JPG Франкская дзяржава ў V — першай палове VI ст.] {{Меравінгі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 480-я]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 530-я]] [[Катэгорыя:Каралі франкаў]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы VI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Аўстразія]] [[Катэгорыя:Меравінгі]] jhv5dahy0l2gk7epgtfhas5bgvpzach 0 484542 4183727 4167514 2022-08-11T20:30:08Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Ганна Клеўская | арыгінал імя = {{lang-en|Anne of Cleves}} | выява = Anne of Cleves, by Hans Holbein the Younger.jpg | шырыня = | апісанне выявы = Партрэт працы [[Ганс Гольбейн Малодшы|Ганса Гольбейна Малодшага]], [[1539]] г. | герб = Coat of Arms of Anne of Cleves.svg | пасада = Каралева-кансорт [[Каралеўства Англія|Англіі]] | сцяг = | перыядпачатак = [[6 студзеня]] [[1540]] | перыядканец = [[9 ліпеня]] [[1540]] | каранацыя = | папярэднік = [[Джэйн Сеймур]] | пераемнік = [[Кацярына Говард]] | дата нараджэння = 22.09.1515 | месца нараджэння = | дата смерці = 17.07.1557 | месца смерці = | пахавана = | род = [[Дом Ламарк|Ламаркі]] (па факце нараджэння) <br />[[Цюдары]] (у замужжы) | бацька = [[Ёган III (герцаг Клеўскі)|Ёган III, герцаг Клеўскі]] | маці = [[Марыя Юліх-Бергская]] | муж = [[Генрых VIII]], [[кароль Англіі]] | дзеці = | веравызнанне = [[Лютэранства]] | аўтограф = Anne of Cleves Signature.svg }} '''Ганна Клеўская''' ({{lang-de|Anna von Jülich-Kleve-Berg}}, {{lang-en|Anne of Cleves}}; {{ДН|22|9|1515}} — {{ДС|17|7|1557}}) — чацвёртая жонка [[Кароль Англіі|англійскага караля]] [[Генрых VIII|Генрыха VIII]]. Пасля анулявання шлюбу Ганна засталася ў [[Англія|Англіі]], ёй было падараванае шчодрае ўтрыманне і неафіцыйнае званне «любімай сястры караля» ({{lang-en|the King's Beloved Sister}}). == Прынцэса Клеўская == Прынцэса Ганна нарадзілася [[22 верасня]] [[1515]] года ў [[Дзюсельдорф]]е і была другім дзіцем [[герцаг]]а [[Юліх-Клевэ-Берг|Клеўскага]] [[Ёган III (герцаг Клеўскі)|Ёгана III]] і Марыі фон Юліх-Берг<ref>{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.thepeerage.com/p10150.htm#i101498|title=Anne von Kleve|lang=en|publisher=thepeerage.com|accessdate=2010-04-24|archiveurl=https://www.webcitation.org/65RXHpEQz?url=http://www.thepeerage.com/p10150.htm#i101498|archivedate=14 лютага 2012|deadurl=no}}</ref>. Па бацькаўскай лініі яна належала да старажытнага роду [[Ламаркі|Ламаркаў]]. Пра дзяцінства і юнацтва прынцэсы захавалася даволі мала звестак. Апроч яе ў сям'і было яшчэ дзве дачкі, [[Сібіла Клеўская|Сібіла]] і Амелія, і сын, [[Вільгельм (герцаг Юліх-Клевэ-Бергскі)|Вільгельм]]. Вядома, што Ганна была вельмі блізкая з маці, [[Марыя фон Юліх-Берг|герцагіняй Марыяй]]<ref name="Letter"/>. Ганну, як і яе сясцёр, выхоўвала маці, і яе адукацыя была зведзена да неабходнага мінімуму. Яна магла чытаць і пісаць на роднай мове, але яе не навучалі ні [[Латынь|латыні]], ні [[Французская мова|французскай мове]], яна не ўмела ні спяваць, ні танцаваць, ні іграць на музычных інструментах, «бо ў Германіі дакараюць дам за легкадумнасць, калі яны ведаюць музыку» ({{lang-en|...for they take it heere yn Germanye for... an occasion of lightenesse that great Ladyes... have enye knowledge of musike}})<ref name="Letter">[http://books.google.com/books?id=FiMsAAAAMAAJ&pg=PA121&dq=Sybille+of+Cleves&as_brr=3&cd=2#v=onepage&q=Sybille%20of%20Cleves&f=false З ліста Нікаласа Уотана да Генрыха VIII] ''Sir Henry Ellis''. Original letters, illustrative of English history. Vol. II. Асаблівасці арфаграфіі цытат, прыведзеных на мове арыгінала, захаваны.</ref>. Сярод яе добрых якасцей можна было адзначыць толькі рахманасць і ўменне рукадзельнічаць. У [[1527]] годзе ва ўзросце 12 гадоў Ганна была заручана з [[Франсуа I (герцаг Латарынгіі)|Франсуа I]], [[Герцаг Латарынгіі|герцагам Латарынгскім]], сынам і спадчыннікам [[Антуан II (герцаг Латарынгіі)|Антуана Добрага]]. Хлопчыку ў той час было толькі 10 гадоў, і [[заручыны]] насілі неафіцыйны характар і былі адменены ў [[1535]] годзе{{sfn|Strickland, Agnes|1853|p=246}}. Што да рэлігійнай пазіцыі сям'і, то яе наўрад ці можна было назваць адзінай. Вільгельм, брат Ганны, быў прыхільнікам [[лютэранства]], у той час як герцагіню Марыю характарызавалі «заўзятай каталічкай»{{sfn|Fraser, Antonia|1993|p=298}}. Бацька Ганны сімпатызаваў [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]] і быў адным з прыхільнікаў [[Шмалькальдэнскі саюз|Шмалькальдэнскай лігі]], узначаленай [[Ёган-Фрыдрых Вялікадушны|Ёганам Вялікадушным]], мужам [[Сібіла Клеўская|Сібілы]], яна выступала супраць [[Карл V (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|імператара Карла V]] і яго рэлігійнай палітыкі. == Сватаўство == === Пошукі нявесты === Амаль адразу пасля смерці [[Джэйн Сеймур]] Генрых VIII паклапаціўся аб пошуку новай жонкі. Нягледзячы на наяўнасць спадчыннага [[Эдуард VI|прынца Эдуарда]], лёс дынастыі па-ранейшаму быў цьмяным, і для забеспячэння пераемнасці яму абавязкова быў патрэбен яшчэ адзін сын. Не жадаючы зноў звязваць сябе сувяззю сваяцтва з іспанскімі манархамі, ён вырашыў знайсці сабе жонку-францужанку{{sfn|Weir, Alison|1991|p=381}}. У караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска]] была дачка на выданне — [[Маргарыта Французская, герцагіня Берыйская|Маргарыта]], а таксама ў [[Клод дэ Гіз|герцага дэ Гіза]] — Рэнэ, Луіза і [[Марыя дэ Гіз (каралева Шатландыі)|Мары]]. Праз Касціёна, пасла [[Францыя|Францыі]] пры англійскім двары, Генрых апавясціў Францыска пра жаданне сустрэцца з высакароднымі дзяўчынамі ў [[Кале]], каб выбраць самую годную з іх{{sfn|Эрыксан, Кэралі|2008|с=256}}. Францыск адхіліў прапанову, заўважыўшы пры гэтым, што францужанак не прынята выстаўляць «нібы рысістых скакуноў на кірмашы»{{sfn|Ліндсі, Карэн|1996|с=205}}. Пацярпеўшы няўдачу з французскімі нявестамі, [[Генрых VIII|Генрых]] звярнуў увагу на нядаўна аўдавелую герцагіню [[Крысціна Дацкая|Крысціну Міланскую]]. У сакавіку 1538 года ён адправіў у [[Брусель]] прыдворнага мастака [[Ганс Гольбейн Малодшы|Ганса Гольбейна]] з даручэннем напісаць партрэт герцагіні, атрымаўшы які, Генрых прыйшоў у захапленне. Але [[Пасол|пасланцам]] караля Крысціна адказала, што яна зусім не прагне выходзіць замуж за Генрыха, бо «яго Вялікасць так хутка пазбавіўся ад ранейшых каралеў, … што яе саветнікі лічаць, быццам яе [[Кацярына Арагонская|стрыечная бабуля]] была атручаная, а [[Ганна Балейн|другая жонка]] бязвінна пакарана смерцю, а [[Джэйн Сеймур|трэцяя]] страціла жыццё з-за няправільнага догляду за ёй пасля родаў», і дадала, што будзь у яе дзве галовы, то «адну б яна падала яго Міласці»{{sfn|Пярфільеў, Алег|1999|с=322-323}}. З-за скандальнага асабістага жыцця Генрых набыў настолькі злавесную рэпутацыю на кантыненце, што ніводны еўрапейскі манарх не жадаў выдаваць за яго дачку ці сястру, а адна з патэнцыйных нявест, [[Марыя дэ Гіз|Мары дэ Гіз]], быццам бы заявіла ў адказ на прапанову Генрыха, што хоць яна і высокага росту, ды толькі шыя ў яе кароткая{{sfn|Ліндсі, Карэн|1996|с=205}}. === Саюз з пратэстантамі === [[Выява:Wilhelm V von Jülich-Kleve.jpg|thumb|left|Вільгельм, герцаг Юліх-Клевэ-Бергскі, брат Ганны. Гравюра працы [[Генрых Альдэгрэвер|Генрыха Альдэгрэвера]], каля 1540 г.]] Да [[1538]] годзе адносіны англійскага каралеўства з каталіцкімі еўрапейскімі дзяржавамі значна пагоршыліся, асабліва пасля расправы над сваякамі [[кардынал]]а [[Рэджынальд Поўл|Рэджынальда Поўла]], западозранымі ў змове супраць караля{{#tag:ref|Кардынал Рэджынальд Поўл (1500—1558) — перакананы каталік, адзін з нашчадкаў [[Плантагенеты|Плантагенетаў]]. Генрых абвясціў яго здраднікам і дзяржаўным злачынцам, пасля таго, як Поўл раскрытыкаваў яго рэлігійную палітыку, а таксама рэзка выказаўся наконт разводу караля з Кацярынай Арагонскай. Паколькі сам кардынал знаходзіўся па-за межамі Англіі, кароль спагнаў свой гнеў на яго сваяках, загадаўшы арыштаваць амаль усю сям'ю Поўла. У [[1539]] годзе быў пакараны смерцю яго старэйшы брат — Генры, а ў [[1541]] годзе яго маці — лэдзі [[Маргарэт Поўл]]{{sfn|Weir, Alison|1991|pp=380-381}}.|group="к"}}. Усе яны выступалі за аднаўленне [[каталіцтва]] ў Англіі. [[Папства|Папа]] ў чарговы раз абвясціў пра адлучэнне Генрыха ад царквы, а яго прыхільнікі планавалі ўварванне ў Англію{{sfn|Weir, Alison|1991|p=386}}. Паддаўшыся настойлівым рэкамендацыям [[Томас Кромвель|Томаса Кромвеля]], кароль намерыўся пасродкам шлюбу заручыцца падтрымкай якой-небудзь пратэстанцкай дзяржавы. Яшчэ раней Джон Хатан, англійскі пасол у Бруселі, паведамляў, што ў герцага Клеўскага ёсць дачка, але ён «не чуў асаблівай хвалы ні нораву яе, ні прыгажосці». Неўзабаве высвятлілася, што ў герцага дзве незамужнія дачкі: Ганна і Амелія{{sfn|Ліндсі, Карэн|1996|с=208}}. У студзені [[1539]] года [[Карл V Габсбург|Карл V]] і [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыск I]] падпісалі дагавор аб саюзніцтве ў [[Таледа]], што вымусіла Генрыха паспяшацца са сватаўством і адправіць Нікаласа Уотана і Роберта Барнса — перакананых пратэстантаў — да двара [[Ёган III (герцаг Клеўскі)|герцага Ёгана]] для пачатку перамоў аб заручынах з Ганнай ці Амеліяй{{sfn|Weir, Alison|1991|p=386}}. Да моманту прыезду пасланцаў Генрыха [[Спіс графаў і герцагаў Клевэ|герцагам Клеўскім]] стаў [[Вільгельм (герцаг Юліх-Клевэ-Бергскі)|Вільгельм]], сын Ёгана, які нядаўна сканаў. Новы герцаг меў вельмі строгія паняцці пра жаночую сціпласць, і калі прынцэс афіцыйна прадставілі Уотану і Барнсу, на іх былі настолькі грувасткія сукенкі і шчыльныя галаўныя ўборы, што тым не ўдалося разглядзець знешнасць дзяўчын. На заўвагу Уотана Вільгельм адказаў: «Хіба вы жадаеце бачыць іх аголенымі?»{{sfn|Weir, Alison|1991|p=386}}. Калі пра гэта даклалі [[Томас Кромвель|Кромвелю]], той неадкладна адправіў [[Ганс Малодшы Гольбейн|Ганса Гольбейна]] на кантынент напісаць партрэты сясцёр, а каралю паведаміў: {{пачатак цытаты}}Усе ўсхваляюць прыгажосць лэдзі Ганны, таму што і твар і фігура яе цудоўныя. Яна значна пераўзыходзіць герцагіню Саксонскую, як залатое сонца пераўзыходзіць сярэбраны месяц. Усе ўсхваляюць яе дабрадзейнасць і сумленнасць, разам са сціпласцю, якая ясна бачная ў яе выглядзе{{#tag:ref|Кромвель працытаваў каралю радка з дакладу аднаго са сваіх агентаў, Крыстафера Монта{{sfn|Strickland, Agnes|1853|pp=238—239}}.|group="к"}}. {{oq|en|Every man praiseth the beauty of the lady Anne, as well for her face as for her person, above other ladies exellent. One among others said to them of late that she as far exellenth the duchess of Saxony, as the golden sun exellenth the silver moon. Every man praiseth the good virtues and honesty with shamefacedness, which plainly appeareth in the gravity of her countenance.}}{{канец цытаты}} Вільгельм Клеўскі, які спачатку паставіўся без усякага энтузіязму да гэтай задумы, неўзабаве змяніў сваё меркаванне, калі яму сказалі, што [[Генрых VIII|Генрых]] гатовы ажаніцца з адной з яго сясцёр, не патрабуючы пасагу, пры ўмове, што яму спадабаецца партрэт. Убачыўшы вынік працы Гольбейна, кароль загадаў працягнуць перамовы, хоць і некалькі засумаваў, даведаўшыся з дакладу Уотана, што Ганна не валодае ні замежнымі мовамі, ні свецкімі талентамі. Тым не менш Уотан адзначаў, што прынцэса разумная і здольная, і запэўніў караля, што яна цалкам у стане хутка вывучыць [[англійская мова|англійскую мову]]{{sfn|Weir, Alison|1991|pp=386-389}}. Незадоўга да завяршэння перамоў Вільгельм паведаміў пра тое, што Ганна некалі была заручана з [[Латарынгія|герцагам Латарынгскім]], і гэта больш ранняя дамоўленасць магла перашкодзіць новаму шлюбу{{sfn|Пярфільеў, Алег|1999|с=327}}. Аднак сведчанняў, якія пацвярджалі б існаванне шлюбнага кантракту знойдзена не было, і неўзабаве герцаг заявіў, што «лэдзі Ганна не звязана ніякімі абавязацельствамі… і дагэтуль вольная браць шлюб па жаданні» ({{lang-en|...my lady Anne is not bownden; but ever hathe ben and yet is at her free libertye to marye where ever she wille.}})<ref name="Letter"/>. Даведаўшыся пра падрыхтоўку да шлюбнага саюза, паслядоўнікі [[пратэстанцтва]] ў [[Каралеўства Англія|Англіі]] і за яе межамі лічылі, што пад уплывам новай жонкі Генрых умацуе становішча гэтай рэлігіі ў каралеўстве. Генрых зусім не збіраўся якім-небудзь чынам патураць пратэстантам і разлічваў на тое, што ў замужжы Ганна цалкам здаволіцца богаслужэннем па каталіцкім абрадзе. Пасля Ганна не прымала ніякага ўдзелу ў пратэстанцкіх рухах, а акрамя таго, з прычыны сяброўства з [[Марыя I (каралева Англіі)|лэдзі Марыяй]] пачала схіляцца да каталіцтва{{sfn|Weir, Alison|1991|pp=388-390}}. [[Выява:Bruyn Anne of Cleves.jpg|thumb|right|200px|Ганна Клеўская. Партрэт пэндзля [[Барталамеус Брэйн Старэйшы|Барталамеуса Брэйна Старэйшага]], пачатак 1540-х гг.]] == Жыццё ў Англіі == === Сустрэча і вяселле === [[4 верасня]] [[1539]] года быў падпісаны [[шлюбны кантракт|шлюбны дагавор]], і ўжо [[11 снежня]] Ганна і яе суправаджальнікі прыбылі ў [[Кале]], дзе іх вітала каралеўская дэлегацыя на чале з [[Чарльз Брэндан, 1-ы герцаг Сафалк|герцагам Сафалкам]]{{sfn|Weir, Alison|1991|p=391}}. Адзін з вяльможаў, што сустракалі яе, [[адмірал]] Саўтгемптан, напісаў Генрыху, што прынцэса вельмі мілая, і што кароль зрабіў годны выбар. Лэдзі Лайл у лісце да дачкі Ганны Басет паведаміла, што будучая каралева «вельмі высакародная і добрая, прыслугоўваць ёй будзе вельмі прыемна»{{sfn|Пярфільеў, Алег|1999|с=328-329}}. Знаёмства жаніха і нявесты адбылося ў [[Рочэстэр (Кент)|Рочэстэры]], куды Генрых прыбыў як прыватная асоба, у нецярпенні даведацца, як выглядае яго будучая жонка, і «выпесціць каханне ў сваім сэрцы»{{sfn|Strickland, Agnes|1853|p=244}}. Амаль на працягу ўсёй сустрэчы кароль і прынцэса заставаліся сам-насам, і, пакідаючы Ганну, Генрых сказаў: {{пачатак цытаты}}Я не бачу нічога з таго, што было прадстаўлена мне на карцінах і ў данясеннях. Мне сорамна, што людзі яе так усхвалялі, — і я яе зусім не кахаю!{{sfn|Ліндсі, Карэн|1996|с=210-211}}{{канец цытаты}} Вярнуўшыся ў [[Грынвіч]], кароль абрынуў гнеў на Кромвеля, непахвальна адгукнуўшыся пра нявесту, як пра «здаравенную фламандскую кабылу» ({{lang-en|"a great Flanders mare"}}). Той, у сваю чаргу, паспрабаваў ускласці ўсю віну на Саўтгемптана: {{пачатак цытаты}}Калі адмірал пабачыў, што прынцэса адрозніваецца ад карціны і апісанняў, зробленых пра яе, яму варта было затрымаць яе ў Кале, пакуль кароль не быў бы апавешчаны, што яна не так прыгожая, як лічылася{{sfn|Strickland, Agnes|1853|p=245}}. {{oq|en|When admiral found the princess so different from the pictures and reports that had been made of her, he should have stayed her at Calais, till he had given the king notice that she was not so handsome as had been represented.}}{{канец цытаты}} На працягу некалькіх дзён, што заставаліся да шлюбу, юрысты караля шукалі спосаб скасаваць заручыны. Тым не менш, [[6 студзеня]] [[1540]] года вяселле было згулянае. Кромвель пераканаў Генрыха, што шлюб ужо практычна заключаны, і было б вельмі неабачліва адправіць прынцэсу назад. Гэты крок пагражаў непрыемнасцямі з братам Ганны, а акрамя таго, пакідаў Англію без саюзнікаў у выпадку магчымага нападу французаў ці іспанцаў{{sfn|Пярфільеў, Алег|1999|с=332}}. === Няўдалы шлюб === Раніцой пасля шлюбнай ночы кароль публічна заявіў: {{пачатак цытаты}}Яна зусім не мілая і ад яе блага пахне. Я пакінуў яе такой жа, якой яна была да таго, як я лёг з ёю{{sfn|Пярфільеў, Алег|1999|с=338}}.{{канец цытаты}} У асабістых размовах з [[Томас Кромвель|Кромвелем]] Генрых няспынна жаліўся на тое, што Ганна зусім яму не пасце як жонка. Тым часам, сама Ганна трымалася з годнасцю, паступова асвойвала [[англійская мова|англійскую мову]] і вытанчаныя манеры і выклікала сімпатыю ў многіх, за выключэннем уласнага мужа. Яна стала добрай мачахай для [[Эдуард VI|прынца Эдуарда]] і [[Лізавета I|лэдзі Лізаветы]], і нават [[Марыя I (каралева Англіі)|лэдзі Марыя]], якая спачатку ставілася з пагардай да пратэстанткі, неўзабаве пасябравала з новай жонкай бацькі. Каралеве прыйшлося даспадобы жыццё пры англійскім двары: яна палюбіла музыку і танцы, завяла ручнога [[Папугай|папугая]] і праводзіла дні, гуляючы ў карты са сваімі фрэйлінамі і прымяраючы раскошныя ўборы. І ўсё ж яна не магла не заўважыць абыякавасць караля да яе і, памятаючы пра лёс яго папярэдніх жонак, стала сур'езна асцерагацца, што яе можа спасцігнуць доля [[Ганна Балейн|Ганны Балейн]]. === Развод === [[Выява:King Henry VIII from NPG.jpg|thumb|left|230px|Генрых VIII. Партрэт працы невядомага мастака, пачатак XVII ст.<ref>Лічыцца, што гэты партрэт — копія са страчанага арыгінала пэндзля [[Ганс Гольбейн Малодшы|Ганса Гольбейна Малодшага]]. {{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.npg.org.uk/collections/search/portrait.php?LinkID=mp02145&page=1&rNo=8&role=sit|title=Партрэт на сайце Нацыянальнай партрэтнай галерэі|lang=en|publisher=npg.org.uk|accessdate=2010-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090415074525/http://www.npg.org.uk/collections/search/portrait.php?LinkID=mp02145&page=1&rNo=8&role=sit|archivedate=15 красавіка 2009|deadurl=yes}}</ref>]] Да вясны [[1540]] года альянс з герцагам Клеўскім ужо страціў актуальнасць. Франка-іспанскі саюз даў расколіну, і Генрых збіраўся паспрабаваць ізноў заваяваць давер [[Карл V Габсбург|імператара Карла]]. У сакавіку на пасяджэнні [[Тайны савет|Тайнага савета]] [[Генрых VIII|Генрых]] заявіў пра свае сумненні наконт законнасці шлюбу з Ганнай з прычыны яе больш ранніх заручын з герцагам Латарынгскім, і пра тое, што гэта перашкода замінае яму [[Кансумацыя|кансумаваць свой шлюб]]. Міністры абнадзеілі караля, сказаўшы, што невыкананне шлюбных абавязкаў — важкі довад для анулявання шлюбу{{sfn|Пярфільеў, Алег|1999|с=340-341}}. Некаторыя прыдворныя, якія з'яўляліся прыхільнікамі [[каталіцтва]], сярод якіх быў і [[Томас Говард, 3-і герцаг Норфалк|Томас Говард]], [[Герцаг Норфалк|3-і герцаг Норфалк]], імкнуліся пазбавіцца ад Ганны Клеўскай, якая ўспрымалася англійскімі рэфармістамі як сімвал падтрымкі пратэстанцтва{{#tag:ref|Прыдворная групоўка, узначаленая [[Томас Говард, 3-і герцаг Норфалк|Томасам Говардам]], [[Герцаг Норфалк|3-м герцагам Норфалкам]], і [[біскуп]]ам [[Стэфан Гардынер|Стывенам Гардынерам]], у царкоўнай палітыцы прытрымлівалася прынцыпу «каталіцтва без папы». Яны віталі цэнтралізацыю ўлады і абвяшчэнне караля вярхоўным главой царквы, але пры гэтым не жадалі поўнага адыходу ад дактрын каталіцтва{{sfn|Пярфільеў, Алег|1999|с=341—342}}.|group="к"}}. Кромвель і яго акружэнне былі ў апазіцыі да кансерватыўна-каталіцкай партыі Норфалка. Норфалк, скарыстаўшыся агідай караля да Ганны, спрыяў апале Кромвеля, як галоўнага віноўніка няўдалага каралеўскага шлюбу. На месца каралевы герцаг прадказваў сваю юную пляменніцу, [[Кацярына Говард|лэдзі Кэтрын Говард]], якая служыла фрэйлінай у Ганны і карысталася добразычлівасцю Генрыха. У чэрвені [[1540]] года [[Томас Кромвель]] быў арыштаваны па абвінавачванні ў [[Дзяржаўная здрада|дзяржаўнай здрадзе]] і адпраўлены ў [[Таўэр]], а Ганну адправілі ў Рычманд, нібы з-за набліжэння эпідэміі [[Чума|чумы]]. У [[Парламент Вялікабрытаніі|Парламенце]] спешна вырашалі пытанне аб скасаванні шлюбу. Фармальнай нагодай для разводу паслужылі дакументы, якія датычыліся першых заручын Ганны з герцагам Латарынгскім, заява караля, што «яго ажанілі супраць волі», і адсутнасць перспектывы з'яўлення спадчыннікаў з-за няздольнасці Генрыха ўступаць з жонкай у інтымныя зносіны. Ніякіх прэтэнзій да самой Ганны выказана не было, у намеры караля ўваходзіла толькі жаданне развесціся з ёй, каб ажаніцца з Кэтрын Говард{{sfn|Пярфільеў, Алег|1999|с=348}}. Калі 6 ліпеня [[1540]] года [[Чарльз Брэндан, 1-ы герцаг Сафалк|Чарльз Брэндан]] і [[Стывен Гардынер]] прыбылі да Ганны, каб пераканаць яе пагадзіцца на ануляванне шлюбу, яна безумоўна саступіла ўсім патрабаванням. У падзяку кароль «з радасцю прызнаў яе сваёй любімай сястрой», прызначыў ёй вялікі штогадовы даход у чатыры тысячы [[Фунт стэрлінгаў|фунтаў]] і перадаў у дар некалькі багатых маёнткаў, у тым ліку замак Хівер ({{lang-en|Hever Castle}}), які некалі належаў сям'і [[Ганна Балейн|Ганны Балейн]], пры ўмове, што яна застанецца ў Англіі{{sfn|Пярфільеў, Алег|1999|с=349-350}}. [[9 ліпеня]] [[1540]] года шлюб Генрыха VIII і Ганны Клеўскай быў абвешчаны несапраўдным. === Любімая сястра караля === Пасля разводу кароль пакінуў Ганну ў сваёй сям'і. Цяпер яна як яго «любімая сястра» была адной з першых дам пры двары пасля [[Кацярына Говард|каралевы Кэтрын]] і дочак [[Генрых VIII|Генрыха]]. Апроч гэтага «любячы брат» дазволіў ёй паўторна ўзяць шлюб, калі яна пажадае. Ганна ў адказ дазволіла яму кантраляваць яе перапіску з роднымі. Па яго просьбе яна адправіла ліст [[Вільгельм (герцаг Юліх-Клевэ-Бергскі)|герцагу Вільгельму]], паведаміўшы, што цалкам шчаслівая і задаволена сваім статусам «сваячкі караля»{{sfn|Ліндсі, Карэн|1996|с=230}}. Новы [[1541]] год Ганна адзначала з нованабытым сямействам у [[Хэмптан-Корт|Хэмптан-корце]]. Генрых, які яшчэ нядаўна не вынасіў Ганну ў якасці жонкі, зараз цяпло вітаў яе як «сястру». Прыдворныя палюбілі яе за лагоднасць, і пасля пакарання смерцю Кэтрын Говард многія спадзяваліся, што кароль ізноў ажэніцца з Ганнай. Пасланцам жа герцага Клеўскага, якія звярнуліся да караля з прашэннем «узяць яе назад», [[архібіскуп]] [[Томас Кранмер]] адказаў, што пра гэта не можа быць гаворкі{{sfn|Ліндсі, Карэн|1996|с=265-266}}. Нягледзячы на каралеўскі дазвол на шлюб з кім б там ні было, Ганна не скарысталася гэтым прывілеем. Яна была цалкам здаволена сваім становішчам у грамадстве і тым, што не залежыць ні ад каго, акрамя Генрыха, з якім у яе склаліся сяброўскія адносіны. Для жанчыны той эпохі яна карысталася небывалай свабодай і відавочна не збіралася ад яе адмаўляцца. [[12 ліпеня]] [[1543]] года Ганна была запрошана на вяселле Генрыха і [[Кацярына Пар|Катарыны Пар]] як адна са сведак, а ў [[1553]] годзе разам з [[Лізавета I|лэдзі Лізаветай]] прысутнічала на ўрачыстай [[Каранацыя|каранацыі]] [[Марыя I (каралева Англіі)|каралевы Марыі]]{{sfn|Эрыксан, Кэралі|2008|с=410}}. Ганна перажыла і былога мужа [[Генрых VIII|Генрыха VIII]], і яго сына [[Эдуард VI|Эдуарда VI]]. Незадоўга да смерці яна з дазволу Марыі пераехала ў маёнтак у [[лондан]]скім [[Чэлсі]], якое некалі належала Катарыне Пар. Там яна і сканала [[17 ліпеня]] [[1557]] года. У завяшчанні яна згадала пра падарункі для ўсіх слуг і сяброў, удакладніўшы пры гэтым, што «лепшая каштоўнасць» прызначана каралеве. Лізавета таксама атрымала частку ўпрыгажэнняў і просьбу ўзяць да сябе ў слугі «бедную дзяўчыну Дораці Кёрзан»{{sfn|Ліндсі, Карэн|1996|с=304}}. Ганну Клеўскую пахавалі ў [[Вэстмінстэрскае абацтва|Вэстмінстэрскім абацтве]]<ref>{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=1967|title=Anne of Cleves|lang=en|publisher=[[Find a Grave]]|accessdate=2010-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110706155947/http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr|archivedate=6 ліпеня 2011|deadurl=yes}}</ref>. == Выява ў культуры == * «[[Прыватнае жыццё Генрыха VIII]]», Вялікабрытанія, [[1933]] год. Рэжысёр — [[Аляксандр Корда]], у ролі Ганны — [[Эльза Ланчэстэр]], у ролі Генрыха — [[Чарльз Лоўтан]]. * «Шэсць жонак Генрыха VIII» ({{lang-en|The Six Wives of Henry VIII}}), тэлесерыял вытворчасці ''[[Бі-бі-сі|BBC]]'', [[Вялікабрытанія]], [[1970]] год. У ролі Ганны — Элві Хейл ({{lang-en|Elvi Hale}}), у ролі Генрыха — [[Кіт Мічэл]]. * «Генрых VIII і яго шэсць жонак» ({{lang-en|Henry VIII and His Six Wives}}), Вялікабрытанія, [[1972]] год. [[Рэжысёр]] — Уорыс Хусейн, у ролі Ганны — Джэні Бос ({{lang-en|Jenny Bos}}), у ролі Генрыха — [[Кіт Мічэл]]. * [[Генрых VIII (тэлесерыял)|«Генрых VIII»]], міні-серыял, Вялікабрытанія, [[2003]] год. Рэжысёр — Піт Трэвіс, у ролі Ганны — Пія Джырард ({{lang-en|Pia Girard}}), у ролі Генрыха — [[Рэй Уінстан]]. * [[Цюдары (тэлесерыял)|«Цюдары»]], тэлесерыял канала ''[[Showtime]]'', [[Ірландыя]]-[[Канада]]-[[Вялікабрытанія]]-[[ЗША]], [[2007]]—[[2010]] гг. У ролі Ганны — [[Джос Стоўн]], у ролі Генрыха — [[Джонатан Рыс-Маерс]]. Персанаж Ганны паяўляецца ў трох апошніх эпізодах трэцяга сезона [[тэлесерыял]]а і ў заключным чацвёртым сезоне<ref>{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.tvsquad.com/2009/05/12/joss-stone-agrees-to-return-for-the-tudors-final-season/|title=«Joss Stone agrees to return for The Tudors final season»|lang=en|publisher=tvsquad.com|accessdate=2010-04-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120606140900/http://www.aoltv.com/2009/05/12/joss-stone-agrees-to-return-for-the-tudors-final-season/|archivedate=6 чэрвеня 2012|deadurl=yes}}</ref><ref>{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.hollywoodlife.com/2010/04/08/tudors-jonathan-rhys-meyers-season-4/|title=FINALLY! Henry VIII Returns This Sunday, April 11, For The Season Premiere Of ‘The Tudors!’|lang=en|publisher=hollywoodlife.com|accessdate=2010-04-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/65RXL2Wrt?url=http://www.hollywoodlife.com/2010/04/08/tudors-jonathan-rhys-meyers-season-4/|archivedate=14 лютага 2012|deadurl=yes}}</ref>. Ганна Клеўская з'яўляецца гераіняй шэрагу гістарычных раманаў, якія апавядаюць пра эпоху Генрыха VIII: * [[Маргарэт Кэмпбел Барнс|Маргарэт Барнс]], «Мая лэдзі з Клевэ» ({{lang-en|My Lady of Cleves}}, 1946 год). * Дж. Гамільтан, «Ганна Клеўская» (1972 год). * [[Філіпа Грэгары]], «Спадчына роду Балейн» ({{lang-en|The Boleyn Inheritance}}, 2006 год). * Джудзіт О'Браен, «Пунсовая ружа Цюдараў» (1996 год). Захавалася некалькі партрэтаў і гравюр з выявай Ганны Клеўскай. == Генеалогія == {{Ahnentafel top|width=100%|Ганны Клеўскай}} {{Ahnentafel-compact5 |style=font-size: 90%; line-height: 110%; |border=1 |boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0; |boxstyle_1=background-color: #fcc; |boxstyle_2=background-color: #fb9; |boxstyle_3=background-color: #ffc; |boxstyle_4=background-color: #bfc; |boxstyle_5=background-color: #9fe; |1= 1. '''Ганна Клеўская''' (1515—1557) |2= 2. [[Ёган III (герцаг Клеўскі)|Ёган III, герцаг Клеўскі]] (1490—1539) |3= 3. [[Марыя Юліх-Бергская]] (1491—1543) |4= 4. [[Ёган II (герцаг Клеўскі)|Ёган II, герцаг Клеўскі]] (1458—1521) |5= 5. [[Мацільда Гесэнская]] (1473—1505) |6= 6. [[Вільгельм (герцаг Юліх-Бергскі)|Вільгельм, герцаг Юліх-Бергскі]] (1455—1511) |7= 7. [[Сібіла Брандэнбургская]] (1467—1524) |8= 8. [[Ёган I (герцаг Клеўскі)|Ёган I, герцаг Клеўскі]] (1419—1481) |9= 9. [[Лізавета Неверская]] (пасля 1439—1483) |10= 10. [[Генрых III (ландграф Гесэн-Марбурга)|Генрых III, ландграф Гесэн-Марбургскі]] (1440—1483) |11= 11. Ганна Катцэнельнбогенская<br /> (1443—1494) |12= 12. [[Герхард II (герцаг Юліха і Берга)|Герхард, герцаг Юліх-Бергскі]] <br />(каля 1416/1417—1475) |13= 13. [[Сафія Саксен-Лаўэнбургская]] <br />(да 1444—1473) |14= 14. [[Альбрэхт III (курфюрст Брандэнбурга)|Альбрэхт III, курфюрст Брандэнбургскі]] (1414—1486) |15= 15. [[Ганна Саксонская (1437—1512)|Ганна Саксонская]] (1437—1512) |16= 16. [[Адольф I (герцаг Клеўскі)|Адольф I, герцаг Клеўскі]] (1373—1448) |17= 17. [[Марыя Бургундская (1400—1466)|Марыя Бургундская]] (1400—1466) |18= 18. [[Жан II (граф Невера)|Жан II, граф Неверскі]] (1418—1491) |19= 19. Жаклін д'Аілі (1419—1470) |20= 20. [[Людвіг I (ландграф Гесэна)|Людвіг I, ландграф Гесэнскі]] (1402—1458) |21= 21. [[Ганна Саксонская (1420—1462)|Ганна Саксонская]] (1420—1462) |22= 22. [[Філіп I (граф Катцэнельнбогена)|Філіп I, граф Катцэнельнбогенскі]]<br /> (1402—1479) |23= 23. Ганна Вюртэмбергская<br /> (1408—1471) |24= 24. [[Вільгельм II (граф Равенсберга)|Вільгельм II, граф Равенсбергскі]] <br />(каля 1380—1428) |25= 25. Адэльгейда Тэкленбургская |26= 26. [[Бернард II (герцаг Саксен-Лаўэнбурга)|Бернард II, герцаг Саксен-Лаўэнбургскі]] (каля 1385/1392—1463) |27= 27. Адэльгейда Памеранская <br />(1410—пасля 1445) |28= 28. [[Фрыдрых I (курфюрст Брандэнбурга)|Фрыдрых I, курфюрст Брандэнбургскі]] (1371—1440) |29= 29. [[Лізавета Баварская (1383—1442)|Лізавета Баварская]] (1383—1442) |30= 30. [[Фрыдрых II (курфюрст Саксоніі)|Фрыдрых II, курфюрст Саксонскі]] (1412—1464) |31= 31. [[Маргарыта Аўстрыйская (1416—1486)|Маргарыта Аўстрыйская]]<br /> (1416—1486) }} {{Ahnentafel bottom}} == Каментарыі == {{заўвагі|group="к"}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Линдсей, Карен. |частка = |загаловак = Разведённые. Обезглавленные. Уцелевшие. Жёны короля Генриха VIII |арыгінал = |спасылка = |адказны = Пер. с англ. Т. Азаркович |выданне = |месца = {{М}} |выдавецтва = КРОН-ПРЕСС |год = 1996 |старонкі = |старонак = 336 |серыя = |isbn = 5-232-00389-5 |тыраж = 10&nbsp;000 |ref = Ліндсі, Карэн }} * {{кніга |аўтар = Лоудз, Дэвид. |частка = |загаловак = Генрих VIII и его королевы |арыгінал = |спасылка = |адказны = Пер. с англ. Ю.И. Губатова |выданне = |месца = Ростов-на-Дону |выдавецтва = Феникс |год = 1997 |старонкі = |старонак = 320 |серыя = |isbn = 5-85880-544-2 |тыраж = 10&nbsp;000 |ref = Лоўдз, Дэвід }} * {{кніга |аўтар = Перфильев, Олег. |частка = |загаловак = Жёны Синей Бороды. В спальне Генриха VIII |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = {{М}} |выдавецтва = ОЛМА-ПРЕСС |год = 1999 |старонкі = |старонак = 415 |серыя = |isbn = 5-224-00599-X |тыраж = 7&nbsp;000 |ref = Пярфільеў, Алег }} * {{кніга |аўтар = Эриксон, Кэролли. |частка = |загаловак = Мария Кровавая |арыгінал = |спасылка = |адказны = Пер. с англ. Л.Г. Мордуховича |выданне = |месца = {{М}} |выдавецтва = АСТ |год = 2008 |старонкі = |старонак = 637 |серыя = Историческая библиотека |isbn = 5-17-004357-6 |тыраж = 2&nbsp;000 |ref = Эрыксан, Кэралі }} * {{кніга |аўтар = Fraser, Antonia. |частка = |загаловак = The Six Wives of Henry VIII |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = London |выдавецтва = Phoenix |год = 1993 |старонкі = |старонак = 589 |серыя = |isbn = 978-1-8421-2633-2 |тыраж = |ref = Fraser, Antonia }} * {{кніга |аўтар = Starkey, David. |частка = |загаловак = Six Wives: The Queens of Henry VIII |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = New York |выдавецтва = HarperPerennial |год = 2004 |старонкі = |старонак = 880 |серыя = |isbn = 0-06-0005505 |тыраж = |ref = Starkey, David }} * {{кніга |аўтар = Strickland, Agnes. |частка = |загаловак = Memoirs of the queens of Henry VIII.: and of his mother, Elizabeth of York |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Philadelphia |выдавецтва = Blanchard and Lea |год = 1853 |том = |старонкі = |старонак = 420 |серыя = |isbn = |тыраж = |ref = Strickland, Agnes }} * {{кніга |аўтар = Weir, Alison. |частка = |загаловак = The Six Wives of Henry VIII |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = New York |выдавецтва = Grove Press |год = 1991 |старонкі = |старонак = 656 |серыя = |isbn = 0-8021-3683-4 |тыраж = |ref = Weir, Alison }} == Спасылкі == {{Commonscat|}} * {{cite web |url = http://www.tudorplace.com.ar/aboutAnneofCleves.htm |title = Anne of Cleves: TudorPlace.com |accessdate = |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/65RXMPR6c?url=http://www.tudorplace.com.ar/aboutAnneofCleves.htm |archivedate = 14 лютага 2012 |deadurl = no }} * {{cite web |url = http://englishhistory.net/tudor/monarchs/cleves.html |title = Anne of Cleves: EnglishHistory.net |accessdate = |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/65RXN6n7T?url=http://englishhistory.net/tudor/monarchs/cleves.html |archivedate = 14 лютага 2012 |deadurl = no }} * {{cite web |url = http://www.luminarium.org/encyclopedia/anneofcleves.htm |title = Anne of Cleves: Luminarium Encyclopedia Project |accessdate = |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/65RXNajQq?url=http://www.luminarium.org/encyclopedia/anneofcleves.htm |archivedate = 14 лютага 2012 |deadurl = no }} {{Жонкі Генрыха VIII}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Англіі]] [[Катэгорыя:Цюдары]] [[Катэгорыя:Дом Ламарк]] hg9agnb2rkuwn1orwx9cxx8zkg8a41p 14 535358 4183777 3098175 2022-08-11T20:35:31Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Commonscat}} [[Катэгорыя:Графы Францыі|Валуа]] [[Катэгорыя:Графы Сярэдневякоўя|Валуа]] [[Катэгорыя:Валуа]] lpg9aly7kpa8x3mexalxlfpg9e58j3u 10 535453 4184066 2960464 2022-08-12T09:28:58Z MasterRus21thCentury 87659 замена категории wikitext text/x-wiki [http://www.nndb.com/people/{{{1}}} {{{2|{{{title|{{PAGENAME}}}}}}}}]{{ref-en}} на сайце [[Notable Names Database]]<noinclude>{{doc}}[[Катэгорыя:Шаблоны:Вонкавыя спасылкі:Кінематограф]]</noinclude> 4f5ili5xab35vsjlls3pw88xpsyu48y 0 539264 4183569 4134248 2022-08-11T20:12:55Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Марыя Фёдараўна''' (пры нараджэнні Марыя Сафія Фрэдэрыка Дагмар (Дагмара), {{lang-da|Marie Sophie Frederikke Dagmar}}; 14 (26) лістапада 1847, [[Капенгаген]], [[Данія]] — 13 кастрычніка 1928, замак Відзёрэ пад Клампенборгам, Данія) — расійская імператрыца, жонка [[Аляксандр III|Аляксандра III]] (з 28 кастрычніка 1866), маці імператара [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалая II]]. Дачка Крысціяна, прынца Глюксбургскага, пасля [[Крысціян IX|Крысціяна IX]], [[Спіс каралёў Даніі|караля Даніі]]. Яе родная сястра — [[Аляксандра Дацкая]], жонка [[Спіс брытанскіх манархаў|брытанскага караля]] [[Эдуард VII|Эдуарда VII]], сын якіх [[Георг V]] меў партрэтнае падабенства з Мікалаем II. {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Ганаровыя члены Імператарскага праваслаўнага палесцінскага таварыства]] [[Катэгорыя:Вялікія княгіні Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Рускія імператрыцы-жонкі]] [[Катэгорыя:Нямецкія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Дацкія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Глюксбургі]] 1p469ijczyy851ptz2x5tjxlox7od9m 0 539576 4183438 3328069 2022-08-11T15:54:42Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Разьба}} '''Маста́цкая разьба́''' — спосаб [[мастацкая апрацоўка|мастацкай апрацоўкі]] [[драўніна|дрэва]], [[косць|косці]], [[Прыродны камень|каменю]] і іншых цвёрдых матэрыялаў шляхам выразання [[арнамент]]альных ці [[сюжэтная кампазіцыя|сюжэтных кампазіцый]]; від [[дэкаратыўна-прыкладное мастацтва|дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва]]. Мастацкая разьба аздабляюць прадметы побыту — [[Мэбля|мэблю]], [[хатняе начынне]], [[прылады працы]]; [[будынак|будынкі]] (гл. [[архітэктурная разьба]]); яе тэхніку выкарыстоўваюць у стварэнні [[скульптура|скульптуры]]. Самастойны від мастацкай разьбы — [[гліптыка]]. Узнікла ў глыбокай [[старажытнасць|старажытнасці]] з паяўленнем [[Рэзальны інструмент|рэзальных інструментаў]] з каменю і косці, пазней — [[метал]]ічных; вядома ўсім народам свету. Шырока вядома мастацкая [[разьба па лаку]] ў [[Кітай|Кітаі]] і [[Японія|Японіі]], па камені і косці ў [[Індыя|Індыі]], [[разьба па ганчу|па ганчу]] ва [[Узбекістан]]е, [[бурацкая каменная пластыка]], [[якуцкая разьба|якуцкая]] і [[халмагорская разьба]] па косці ў [[Расія|Расіі]]. == Беларусь == [[Файл:Разная плітка з Ваўкавыска.gif|thumb| [[Плітка з Ваўкавыска|Каменная пліта з выявай ільва]]. [[Ваўкавыск]], [[12 ст.]]]] На [[Беларусь|Беларусі]] пашырана некалькі відаў мастацкай разьбы: * ''Контурная разьба'' выконваецца заглыбленымі [[лінія]]мі на гладкім фоне, блізкая да [[гравіраванне|гравіравання]]; * ''Выемчатая разьба'' (пераважна трохгранна-выемчатая) утварае [[узор|ўзор]], заглыблены ў гладкі фон; * ''Рэльефная разьба'' мае заглыблены фон і ўзнятыя над ім выявы або ўзор — нізкарэльефныя ([[барэльеф]]) ці высокарэльефная ([[гарэльеф]]); * ''Скразная разьба'' не мае фону і ўяўляе сабой ажурную кампазіцыю (у залежнасці ад размяшчэння ўзору ў адной ці некалькіх плоскасцях адрозніваюць плоскаажурную і аб’ёмна-ажурную мастацкую разьбу); * ''Аб’ёмная разьба'' стварае трохмерную выяву, звычайна скульптуру малых форм. Найбольш старадаўняя на Беларусі контурная і аб’ёмная [[Разьба па дрэве ў Беларусі|разьба па дрэве]] і [[Разьба па косці|косці]]. 3 часоў [[Каменны век на Беларусі|каменнага веку]] вядомы касцяныя вырабы, [[арнамент]]аваныя контурнай разьбой [[геаметрычны арнамент|геаметрычнага характару]], касцяныя і драўляныя [[фігурка|фігуркі]] [[жывёла|жывёл]] і [[чалавек]]а, выразаныя вельмі схематычна і ўмоўна. Высокага ўзроўню дасягнула разьба па косці і камені ў [[IX]]—[[XIII]] стст. (Ш[[клоўскі ідал]], [[Каменныя абразкі|абразкі з каменю і шыферу]], ліцейныя формы). [[Інтэр’ер]]ы [[храм]]аў, [[сядзіба|сядзіб]], [[палац]]аў, мэблю аздаблялі нізкарэльефнай разьбой па дрэве, якая ў [[XVII]]—[[XVIII]] стст. развілася ў аб’ёмна-ажурную (гл. [[Беларуская рэзь]]). 3 [[XVII ст.]] вядома [[мастацкае шкло|разьба па шкле]]. Фоны абразоў упрыгожвалі разьбой па [[ляўкас]]у. Разьбой па дрэве і [[стука]] аздаблялі [[іканастас]]ы, [[алтар]]ы, [[амбон]]ы, [[арган]]ы, [[сцяна|сцены]] [[храм]]аў і [[палац]]аў (гл. [[Манументальна-дэкаратыўная скульптура]]). 3 канца [[19 ст.]] мастацкая разьба пашыралася ў [[Народнае дойлідства Беларусі|народным дойлідстве]], аздабленні [[мэбля|мэблі]]; разьбой геаметрычнага характару аздаблялі хатняе начынне, прадметы побыту, [[посуд]], [[прылады працы]] (гл. Берасцяныя вырабы, Камянецкія прасніцы). У наш час Р.м. займаюцца многія [[народны майстар|народныя майстры]], прафесійныя і самадзейныя [[мастак]]і. Бытавыя рэчы, посуд, вырабы [[сувенір]]нага і мастацкага прызначэння з дрэва, [[рог]]у, [[бярост]]ы выпускаюць [[вытворчасць мастацкіх вырабаў|прадпрыемствы мастацкай прамысловасці]]. == Літаратура == * {{крыніцы/БЭ|13|Разьба мастацкая}} * Пластыка Беларусі XII—XVIII стст.: [Альбом]. Мн., 1983; * [[Я. М. Сахута|Сахута Е. М.]], [[Віктар Говар|Говор В. А.]] Художественные ремесла и промыслы Белоруссии. Мн., 1988. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Мастацкая разьба]] ck4tpge3xt2oh2m21a6ckrtwllczfbw 14 540239 4183604 3052268 2022-08-11T20:18:12Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] qq4f03mhff2nj35joaf9fojjyfav96d 4183809 4183604 2022-08-11T20:40:46Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Катэгорыя:Род Гогенцолернаў-Зігмарынгенаў]] у [[Катэгорыя:Гогенцолерны-Зігмарынгены]] не пакінуўшы перасылкі wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] qq4f03mhff2nj35joaf9fojjyfav96d 0 544932 4183354 4013049 2022-08-11T13:10:40Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Шпангаймаў]] у [[Шпангаймы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Шпангаймы''' ('''Шпонгаймы''') ({{lang-de|Spanheimer, Sponheimer}}) — нямецкая дынастыя, прадстаўнікі якой кіравалі ў [[Карынтыя (герцагства)|Карынтыі]] ў 1122—1269 гадах, а таксама, некаторы час, у [[Крайна|Вельмі]] (1248—1269) і [[Істрыя|Істрыі]] (1103—1173). У час кіравання Шпангаймаў Карынтыя канчаткова склалася як суверэнная дзяржава. == Паходжанне == Шпангаймы, відаць, паходзілі з [[Франконія|Франконіі]]. У XI стагоддзі нейкі [[Зігфрыд I фон Шпангайм|Зігфрыд Шпангайм]] перасяліўся ў паўднёва-ўсходнюю [[Германія|Германію]], дзе набыў уладанні ў [[Паўднёвы Ціроль|Паўднёвым Ціролі]] і [[Штырыя (зямля)|Штырыі]] і ажаніўся з Рыхардай Лаванцкай, дачкой аднаго з карынтыйскіх дваран. У 1045 годзе Зігфрыд Шпангайм стаў маркграфам [[Венгерская марка|Венгерскай маркі]] — невялікага напаўнезалежнага ўтварэння на граніцы [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] з [[Венгрыя|Венгрыяй]] (на тэрыторыі сучаснага [[Бургенланд]]а). Старэйшы сын Зігфрыда [[Энгельберт I (маркграф Істрыі)|Энгельберт I]] стаў графам Пустэрталя (Паўднёвы Ціроль) і Крайхгау (Заходняя Франконія), а таксама вікарыем архібіскупа [[Зальцбург]]скага ў шэрагу царкоўных уладанняў у Карынтыйскім герцагстве. У 1090 годзе Энгельберт дзякуючы сваёй блізкасці да царкоўных колаў атрымаў у кіраванне [[Істрыя|Істрыю]], якая знаходзілася ў той час пад [[сюзерэнітэт]]ам [[патрыярх Аквілея|патрыярха Аквілеі]]. Ён ажаніўся з Хедвіга Эпенштайн, сястрой і спадчынніцай апошняга герцага Карынтыі з дынастыі [[Эпенштайны|Эпенштайнаў]] [[Генрых III (герцаг Карынтыі)|Генрыха III]]. == Герцагі Карынтыі == Адзін з сыноў Энгельберта, [[Генрых IV (герцаг Карынтыі)|Генрых IV]], атрымаў у спадчыну ў [[1122]] годзе карынтыйскі прастол пасля смерці апошняга Эпенштайна і заснаваў дынастыю Шпангаймаў у Карынтыі. Іншы, [[Энгельберт (герцаг Карынтыі)|Энгельберт II]], стаў у [[1103]] годзе маркграфам Істрыі, а ў [[1123]] годзе пасля смерці брата атрымаў і карону Карынтыі. Шпангаймы сталі герцагамі Карынтыі ў перыяд вострага крызісу дзяржавы, якая страціла большую частку сваёй тэрыторыі і аўтарытэт на міжнароднай арэне. Энгельберту II і яго спадчыннікам — [[Ульрых I (герцаг Карынтыі)|Ульрыху I]] (1134—1144) і [[Генрых V (герцаг Карынтыі)|Генрыху V]] (1144—1161) — удалося сфарміраваць з рэштак карынтыйскіх зямель досыць трывалае княства і, арыентуючыся на імператара, узмацніць свой уплыў у рэгіёне. На працягу ўсяго [[XII]] стагоддзя Шпангаймы вялі барацьбу з царкоўнымі феадаламі, якія валодалі значнымі тэрыторыямі ў Карынтыі і Істрыі, у тым ліку такімі важнымі гандлёвымі цэнтрамі як [[Філах]] і [[Фрызах]], аднак, нягледзячы на пэўныя поспехі, цалкам вярнуць гэтыя землі пад уладу герцага так і не ўдалося. З пачатку кіравання [[Герман (герцаг Карынтыі)|Германа Шпангайма]] (1161—1181) у Карынтыі пачаўся эканамічны і палітычны ўздым. Былі заснаваны [[Санкт-Файт-ан-дэр-Глан|Санкт-Файт]] і [[Клагенфурт]], якія неўзабаве сталі буйнымі гандлёвымі гарадамі і сталіцамі дзяржавы, развівалася здабыча каштоўных металаў. Двор герцага стаў цэнтрам сярэдневяковага мастацтва [[мінезінгер]]аў. Праўда, у канцы [[XII]] стагоддзя пазіцыі Шпангаймаў трохі аслаблі з прычыны страты Істрыі, якая перайшла пад уладу [[Андэкская дынастыя|Андэкскай дынастыі]], і канчатковага адпадзення [[Штырыя (герцагства)|Штырыі]], але ў першай палове XIII стагоддзя герцагу [[Бернард (герцаг Карынтыі)|Бернарду]] (1201—1256) удаўся аднавіць уплыў Карынтыі дзякуючы трываламу саюзу з [[Гогенштаўфены|Гогенштаўфенамі]] і каралямі [[Чэхія|Чэхіі]]. Бернард разгарнуў барацьбу з [[Аўстрыя|Аўстрыяй]] за ўладу над Крайнай і ў канцы-канцоў атрымаў перамогу: у 1248 годзе яго сын і спадчыннік [[Ульрых III (герцаг Карынтыі)|Ульрых III]] быў абвешчаны герцагам Крайны. Незадоўга да сваёй смерці Ульрых III (1256—1269), верны карынтыйска-чэшскаму саюзу, завяшчаў свае ўладанні [[Пржэмысл Отакар II|Пржэмыслу Отакару II]], каралю [[Чэхія|Чэхіі]]. Ульрых III стаў апошнім кіраўніком незалежнай Карынтыі і з яго смерцю згасла карынтыйская лінія Шпангаймаў. Карынтыя і Крайна ў 1269 годзе перайшлі пад уладу Чэхіі, а праз паўстагоддзя, у 1335 годзе былі далучаны да ўладанняў [[Габсбургі|Габсбургаў]]. Радавая пахавальня герцагаў Карынтыі з роду Шпангаймаў знаходзіцца ў манастыры [[Санкт-Паўль]] у [[Лавант|Лаванц]]кай даліне Карынтыі, заснаваным у [[1091]] годзе Энгельбертам I. == Графы Ортэнбурга == [[Выява:Coat of arms of Bavaria.svg|thumb|200px|Герб Баварыі з «сіняй пантэрай» Ортэнбургаў у трэцяй чвэрці]] Адзін з сыноў Энгельберта II Шпангайма, [[Рапота I (Ортэнбург)|Рапота I]] (пам. у 1186 годзе), набыў зямельныя ўладанні ў паўднёва-ўсходняй [[Баварыя|Баварыі]] ([[Ортэнбург (Баварыя)|Ортэнбург]] на поўдзень ад [[Пасау]]) і шэраг тэрыторый на [[Драва|Драве]]. Рапота I стаў заснавальнікам лініі графаў Ортэнбургскіх, якія сталі досыць буйнымі землеўладальнікамі ў Штырыі, Крайне і Баварыі. [[Ортэнбург (графства)|Ортэнбургскае графства]] было фармальна незалежным і праіснавала да [[Напалеонаўскія войны|Напалеонаўскіх войнаў]] (хоць большая частка ўладанняў графаў была анексавана Баварыяй і Аўстрыяй у сярэдзіне [[XVI]] стагоддзя). У 1806 годзе Ортэнбург быў [[медыятызацыя|медыятызаваны]] Баварыяй, аднак графы Ортэнбургскія былі прызнаны роўнымі па нараджэнні каралеўскім дамам Еўропы. Ад графаў Ортэнбургскіх у герб Баварыі патрапіла «сіняя пантэра», якая паходзіць да «чорнай пантэры» на пячатках герцагаў Карынтыі. == Графы Шпонгайм-Зайн == У заснавальніка дынастыі Шпангаймаў Зігфрыда быў стрыечны брат па імі Стэфан (пам. у 1080 годзе). Стэфан не перасяляўся ў паўднёва-ўсходнюю Германію, захаваўшы ўладанні ў даліне [[Рэйн]]а. Яго нашчадкі шляхам дынастычных шлюбаў атрымалі ў спадчыну буйную сеньярыю [[Зайн]] на поўначы сучаснай федэральнай зямлі [[Рэйнланд-Пфальц]], а затым яшчэ шэраг зямель па абодва берагі Рэйна. Было сфарміравана некалькі тэрытарыяльных княстваў ([[Шпонгайм (графства)|Шпонгайм]], [[Зайн-Вітгенштайн]], [[Гайнсберг]]), якія адыгрывалі важную ролю ў гісторыі прырэйнскай Германіі. Для гэтай лініі больш прынята напісанне Сп'''о'''нгайм. Найбольш вядомым прадстаўніком рэйнландскай галіны Шпонгаймаў быў рускі фельдмаршал [[Пётр Хрысціянавіч Вітгенштэйн|Пётр Вітгенштэйн]] (1768—1843). == Спасылкі == * [http://www.genealogy.euweb.cz/sponheim/sponh1.html Поўнае радаслоўе дому Шпангаймаў] * [http://www.carantha.net/the_dynasty_of_carantania.htm Дынастыя Шпангаймаў (англ.)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20101120130612/http://carantha.net/the_dynasty_of_carantania.htm |date=20 лістапада 2010 }} [[Катэгорыя:Дынастыя Шпангаймаў| ]] 3fx7wdsvmans12nsx5n9twfdl1zrf13 0 544977 4183677 3748282 2022-08-11T20:25:14Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Юдзіта Чэшская | арыгінал імя = Judita Česká | выява = | шырыня = | апісанне выявы = | пасада = герцагіня [[Карынтыя (герцагства)|Карынтыі]] | сцяг = | перыядпачатак = [[1213]] | перыядканец = [[1230]] | папярэднік = [[Агнеса Бабенберг]] | пераемнік = [[Агнеса Меранская]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | муж = | дзеці = |вікісховішча = | аўтограф = }} {{не блытаць|Юдзіта Чэшская (княгіня Польшчы)}} '''Юдзіта Пржэмыслаўна''', або '''Юдзіта Чэшская''', ({{lang-cs|Judita Česká, Judita Přemyslovna}}), (каля [[1202]] — [[2 чэрвеня]] [[1230]] года) — чэшская прынцэса з роду [[Пржэмыславічы|Пржэмыславічаў]], дачка караля [[Чэхія (гістарычная вобласць)|Чэхіі]] [[Пржэмысл Отакар I|Пржэмысла Отакара I]] і [[Канстанцыя Венгерская|Канстанцыі Венгерскай]], жонка герцага [[Карынтыя (герцагства)|Карынтыі]] [[Бернард (герцаг Карынтыі)|Бернарда]]. == Паходжанне == Юдзіта была старэйшай дачкой караля [[Чэхія (гістарычная вобласць)|Чэхіі]] [[Пржэмысл Отакар I|Пржэмысла Отакара I]] і яго другой жонкі [[Канстанцыя Венгерская|Канстанцыі Венгерскай]]. Па бацькаўскай лініі яна даводзілася ўнучкай [[Чэхія (гістарычная вобласць)|чэшскаму]] князю [[Уладзіслаў II Багемскі|Уладзіславу II]], удзельніку [[Другі крыжовы паход|Другога крыжовага паходу]], які атрымаў у [[1158]] годзе спадчынны каралеўскі тытул ад [[Фрыдрых I Барбароса|Фрыдрыха Барбаросы]] за ўдзел у яго паходах, і [[Юта Цюрынгская (каралева Чэхіі)|Юдзіце Цюрынгскай]]. Па матчынай лініі была ўнучкай караля [[Каралеўства Венгрыя|Венгрыі]] [[Бела III|Белы III]] і [[Антыяхійскае княства|антыяхійскай]] князёўны [[Агнеса Антыяхійская|Агнесы]]. == Шлюб і дзеці == [[Выява:Bernhard von Spanheim Brunnen Klgft.jpg|thumb|Бернард Карынтыйскі — муж Юдзіты]] У [[1213]] годзе Юдзіта выйшла замуж за герцага [[Карынтыя (герцагства)|карынтыйскага]] [[Бернард (герцаг Карынтыі)|Бернарда]]. Сярэдневяковы храніст [[Іаан з Віктрынга]], які быў [[капелан]]ам і сакратаром у [[Генрых (кароль Чэхіі)|Генрыха Харутанскага]], звязваў іх шлюб з рамантычнай гісторыяй пра каханне з першага позірку. За гады шлюбу ў Юдзіты і Бернарда нарадзілася чацвёра дзяцей: * [[Ульрых III (герцаг Карынтыі)]] * Філіп * Маргарыта * Бернард Верагодна, Юдзіта памерла пры родах сына Бернарда ў [[1230]] годзе. {{зноскі}} == Літаратура == * Žemlička J., Počátky Čech královských 1198—1253, Praha 2002. {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Дынастыя Шпангаймаў]] [[Катэгорыя:Чэшскія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Карынтыі]] [[Катэгорыя:Жанчыны Сярэдневякоўя]] [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Памерлі пры родах]] sd7cw6mdlm9n3qpas6alvfvmtcgp5to 0 544980 4183678 4170813 2022-08-11T20:25:18Z Artsiom91Bot 51617 /* Шлюб */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя =Юдзіта Чэшская | шырыня=150px | апісанне выявы=Рамантызаваны партрэт 1851 года | гады кіравання = 1080–1086 | coronation = | іншыя тытулы = | поўнае імя = | predecessor = | successor = | род = | royal anthem = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = |}} {{не блытаць|Юдзіта Чэшская (каралева Венгрыі)}} '''Юдзіта Чэшская''' (1056/1058 год — {{Дата смерці|25|12|1086}}) — [[Гісторыя Чэхіі|чэшская князёўна]] з дынастыі [[Пржэмыславічы|Пржэмыславічаў]], у замужжы [[княгіня польская]]. == Біяграфія == === Сям’я === Юдзіта была другой з чатырох дзяцей чэшскага князя [[Ураціслаў II|Ураціслава II]] ад яго другой жонкі [[Адэлаіда Венгерская|Адэлаіды Венгерскай]], дачкі караля Венгрыі [[Андраш I|Андраша I]]<ref>{{cite web|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/BOHEMIA.htm#Judithdied1086|title=Bohemia|accessdate=2012-06-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120614040133/http://fmg.ac/Projects/MedLands/BOHEMIA.htm#Judithdied1086|archivedate=14 чэрвеня 2012|deadurl=yes}}</ref><ref>{{cite web|url=http://genealogy.euweb.cz/bohemia/bohemia1.html#JWr2|title=Complete Genealogy of the Premyslid dynasty|lang=en|accessdate=2012-06-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120812225437/http://genealogy.euweb.cz/bohemia/bohemia1.html#JWr2|archivedate=12 жніўня 2012|deadurl=yes}}</ref>. Яна была названа ў гонар бабулі па бацькавай лініі [[Юдыт фон Швейнфурт]], якая памерла неўзабаве пасля яе нараджэння. Іншымі дзецьмі былі [[Бржэціслаў II Малодшы|Бржэціслаў II]], Людміла (пазней манашка) і Ураціслаў, які загінуў у баі ў маладым узросце. Дзядзька Юдзіты, князь [[Спытыгнеў II]], памёр у 1061 годзе, і яго спадчыннікам стаў яго брат Ураціслаў II. У 1062 годзе — праз год — герцагіня Адэлаіда памерла. Герцаг Ураціслаў II паўторна ажаніўся ў 1063 годзе са [[Святаслава Польская|Святаславай]], дачкой князя [[Казімір I|Казіміра I Польскага]]. Ад гэтага шлюбу ў Юдзіты было пяць зводных братоў і сясцёр: [[Баляслаў (князь оламаўцкі)|Баляслаў Оламаўцкі]], які памёр незадоўга да свайго бацькі, [[Баржывой II]], [[Уладзіслаў I (князь чэшскі)|Уладзіслаў I]], [[Сабеслаў I|Сабеслаў I Ольдржых]] і Юдзіта, у будучым жонка графа [[Вірпехт II фон Гройч|Вірпехта II]] з [[Гройч]]а, [[бургграф]]а [[Магдэбург]]а. === Шлюб === У 1080 годзе Юдзіта выйшла замуж за польскага князя [[Уладзіслаў I Герман|Уладзіслава I Германа]] (пляменніка сваёй мачахі), каб умацаваць нядаўна створаны чэшска-польскі саюз. Паводле звестак тагачасных гісторыкаў, княгіня Юдзіта займалася дабрачыннасцю, дапамагала бедным, паляпшала ўмовы ўтрымання зняволеных. Пасля амаль пяці гадоў бяздзетнага шлюбу ўзрасла неабходнасць у спадчынніку: {{пачатак цытаты}}Паколькі яна была бясплодная — яна са слязьмі малілася Богу кожны дзень, прыносіла ахвяры, дапамагала ўдовам і сіротам, таксама шчодра адорвала золатам і срэбрам кляштары, загадвала святарам маліцца святым і ласцы Божай паслаць ёй дзіця.{{канец цытаты|крыніца=}} 10 чэрвеня 1085 года Юдзіта з мужам прысутнічала на каранацыі свайго бацькі, князя Ураціслава II, каралеўскай каронай. Праз год, [[20 жніўня]] [[1086]] года, яна нарадзіла доўгачаканага сына і спадчынніка, будучага [[Баляслаў III Крывавусты|Баляслава III Крывавустага]]. Аднак герцагіня не адышла ад наступстваў родаў і праз чатыры месяцы, 25 снежня, памерла. Праз тры гады, у 1089 годзе, яе муж другі раз ажаніўся з удавой дзядзькі Юдзіты, караля [[Шаламан|Шаламана Венгерскага]], [[Юдыт Нямецкая|Юдыт Нямецкай]], якая стала вядомая як Сафія Польская, каб адрозніваць яе ад першай жонкі Уладзіслава. {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1050-я гады]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Княгіні і каралевы польскія]] [[Катэгорыя:Памерлі пры родах]] l2edwtgr142of8z61ccg5dpqyo2spfi 0 544997 4184074 3074986 2022-08-12T09:33:31Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Луітпольдзінгаў]] у [[Луітпольдзінгі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki '''Луітпольдзінгі''' ({{lang-de|Luitpoldinger}}) — нямецкая дынастыя эпохі [[Ранняе Сярэднявечча|ранняга Сярэднявечча]], прадстаўнікі якой кіравалі ў [[Баварыя|Баварыі]] ў [[895]]—[[947]] і [[983]]—[[985]] гадах і стаялі ля вытокаў фарміравання аўтаномнага [[Баварскае герцагства|Баварскага герцагства]] ў складзе [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]]. == Паходжанне і маркграф Луітпольд == Паводле традыцыі, Луітпольдзінгі выводзілі свой радавод ад [[Каралінгі|Каралінгаў]] і аднаго з найстаражытных баварскіх родаў [[Гуасі]]. Сцвярджалася, што іх прамаці была жонка караля [[Германія|Германіі]] [[Карламан (кароль Баварыі)|Карламана]] нейкая Ліўтсвінда. Тым не менш, дакументальных пацверджанняў сваяцтва Луітпольдзінгаў з германскімі Каралінгамі не існуе. Вядома толькі, што ў [[893]] годзе імператар [[Арнульф Карынтыйскі]], сын Ліўтсвінды, перадаў землі [[Карынтыя (герцагства)|Карынтыі]] і Верхняй [[Панонія|Паноніі]] (сучасная [[Аўстрыя]] і заходняя [[Венгрыя]]) графу [[Луітпольд (маркграф Баварыі)|Луітпольду]]. У [[895]] годзе Луітпольд атрымаў таксама тэрыторыі ў даліне [[Дунай|Дуная]] і [[Нордгау]] (сучасны [[Верхні Пфальц]]) з [[Рэгенсбург]]ом. Так была сфарміравана тэрытарыяльная аснова новага дзяржаўнага ўтварэння ў складзе [[Германія|Германіі]] — '''маркграфства Баварыі'''. Як і кіраўнікі іншых памежных [[марка (адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка)|марак]] імперыі, Луітпольд увесь час ваяваў з суседнімі плямёнамі [[славяне|славян]] і [[венгры|венграў]] і загінуў у [[бітва пры Прэсбургу|бітве пры Прэсбургу]] ў [[907]] годзе. == Пераемнікі Луітпольда == Пры пераемніках Луітпольда — [[Арнульф (герцаг Баварыі)|Арнульфе]], [[Эберхард (герцаг Баварыі)|Эберхардзе]] і [[Бертольд (герцаг Баварыі)|Бертольдзе]] — Баварыя была ператворана ў [[герцагства]] і стала адным з пяці найбуйнейшых княстваў імперыі, так званых «'''[[племянныя герцагствы|племянных герцагстваў]]'''», якія сфарміраваліся на аснове таго ці іншага племя [[германцы|германцаў]]. Арнульф, які атрымаў мянушку Злы, стаў фактычна незалежным ад караля Германіі кіраўніком, які самастойна прызначаў графаў і біскупаў на падуладных яму землях і вёў уласную знешнюю палітыку: у адрозненне ад германскіх каралёў, якія ўвесь час змагаліся з венгерскімі набегамі, Арнульф заключыў мір з венграмі, засцярогшы ад небяспекі свае ўладанні на шкоду інтарэсам імперыі. Аднак прыход да ўлады ў Германіі [[Саксонская дынастыя|Саксонскай дынастыі]] на чале з моцнымі каралямі [[Генрых I Птушкалоў|Генрыхам Птушкаловам]] і [[Атон I Вялікі|Атонам Вялікім]] прывёў да паслаблення самастойнасці Баварыі і паступовага яе падпарадкавання цэнтральнай уладзе. У [[947]] годзе сын і спадчыннік герцага Бертольда [[Генрых I (герцаг Карынтыі)|Генрых Малодшы]] быў пазбаўлены прастола, які быў перададзены брату Атона I [[Генрых I (герцаг Баварыі)|Генрыху I]]. == Барацьба Луітпольдзінгаў і Людальфінгаў == Перадача Баварыі прадстаўнікам Саксонскай дынастыі пацягнула за сабой працяглы канфлікт паміж Луітпольдзінгамі і Людальфінгамі (другая назва Саксонскай дынастыі). Верагодна, што страціўшы Баварыю, Генрых Малодшы ўсё ж утрымаў частку сваіх уладанняў у Карынтыі, што дазволіла яму захаваць свае пазіцыі ў імперыі. Канфлікт баварскай лініі Людальфінгаў з імператарамі Свяшчэннай Рымскай імперыі прывёў у [[976]] годзе да падзелу Баварыі: ад герцагства былі аддзелены ўсе ўсходнія і паўднёвыя маркі ад [[Верона|Вероны]] да [[Чэхія|Чэхіі]], з якіх былі сфарміраваны два новыя дзяржаўныя ўтварэнні: [[Усходняя марка]] (будучая Аўстрыя) на поўначы, і герцагства [[Карынтыя (герцагства)|Вялікая Карантанія]] на астатніх прыгранічных землях. Кіраўніком Вялікай Карантаніі стаў Генрых Малодшы. Неўзабаве, аднак, Генрых Малодшы ўмяшаўся ў барацьбу былога баварскага герцага [[Генрых II (герцаг Баварыі)|Генрыха Сварлівага]] супраць імператара [[Атон II (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Атона II]] (так званая [[Вайна трох Генрыхаў (977)|Вайна трох Генрыхаў]] 977—978 гадоў), пацярпеў паражэнне і страціў Карынтыю. Але ўжо ў [[983]] годзе яму ўдалося вярнуцца на прастол Баварыі. Вяртанне ў [[985]] годзе ў Баварыю Генрыха Сварлівага зноў прывяло да падзелу Баварскага і Карынтыйскага герцагстваў, гэтым разам канчатковага. Генрых Малодшы заставаўся герцагам Карынтыі да сваёй смерці ў [[989]] годзе, заклаўшы такім чынам асновы карынтыйскай дзяржаўнасці. == Спадчыннікі Луітпольдзінгаў == Са смерцю Генрыха Малодшага Луітпольдзінгі страцілі свае пазіцыі ў імперыі. Баварыя перайшла пад кантроль Саксонскай дынастыі, у Карынтыі ўсталявалася кіраванне [[Салічная дынастыя|Салічнай дынастыі]], а пазней — [[Эпенштайн]]аў. Нейкі час прадстаўнікі бакавых галін Луітпольдзінгаў валодалі землям у Баварыі. Аўтарытэт нашчадкаў Луітпольда, заснавальніка Баварскага герцагства, досыць доўга захоўваўся ў Германіі на даволі высокім узроўні. Пра гэта сведчыць той факт, што некалькі найважнейшых дынастый паўднёва-ўсходняй Германіі выводзілі свае радаводы ад Луітпольдзінгаў. Гэта, перш за ўсё, [[Андэкская дынастыя|Андэкскі дом]], які дамінаваў у Баварыі, Франконіі і ўсходніх марках у [[XII стагоддзе|XII]]—першай палове [[XIII]] стагоддзя, графы [[графы Дысен|Дысен]], [[графы Боген|Боген]] і [[графы Швайнфурт|Швайнфурт]], а таксама [[Вітэльсбахі]], якія кіравалі ў Баварыі да [[1918]] года. Хоць не існуе доказаў таго, што родапачынальнік Вітэльсбахаў [[Ота I Шаерн|Ота, граф Шаерн]] (пам. 1072), паходзіў з дому Луітпольдзінгаў, няма і дакументаў, якія б аспрэчвалі гэта сцвярджэнне. Больш сумніўным уяўляецца паходжанне аўстрыйскіх [[Бабенбергі|Бабенбергаў]] ад Арнульфа Злога. == Спасылкі == * [http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/luitpoldinger/familie_der_luitpoldinger.html Генеалогія Луітпольдзінгаў (ням. яз.)] * [http://genealogy.euweb.cz/german/luitpold1.html Генеалогія Луітпольдзінгаў (англ.яз.)] [[Катэгорыя:дынастыя Луітпольдзінгаў|*]] twge9z3cqn5xbbrkkdw13b1wi7o7s4l 4184096 4184074 2022-08-12T09:49:47Z Artsiom91 31770 −[[Катэгорыя:Дынастыя Луітпольдзінгаў]]; + 4 катэгорыі з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Луітпольдзінгі''' ({{lang-de|Luitpoldinger}}) — нямецкая дынастыя эпохі [[Ранняе Сярэднявечча|ранняга Сярэднявечча]], прадстаўнікі якой кіравалі ў [[Баварыя|Баварыі]] ў [[895]]—[[947]] і [[983]]—[[985]] гадах і стаялі ля вытокаў фарміравання аўтаномнага [[Баварскае герцагства|Баварскага герцагства]] ў складзе [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]]. == Паходжанне і маркграф Луітпольд == Паводле традыцыі, Луітпольдзінгі выводзілі свой радавод ад [[Каралінгі|Каралінгаў]] і аднаго з найстаражытных баварскіх родаў [[Гуасі]]. Сцвярджалася, што іх прамаці была жонка караля [[Германія|Германіі]] [[Карламан (кароль Баварыі)|Карламана]] нейкая Ліўтсвінда. Тым не менш, дакументальных пацверджанняў сваяцтва Луітпольдзінгаў з германскімі Каралінгамі не існуе. Вядома толькі, што ў [[893]] годзе імператар [[Арнульф Карынтыйскі]], сын Ліўтсвінды, перадаў землі [[Карынтыя (герцагства)|Карынтыі]] і Верхняй [[Панонія|Паноніі]] (сучасная [[Аўстрыя]] і заходняя [[Венгрыя]]) графу [[Луітпольд (маркграф Баварыі)|Луітпольду]]. У [[895]] годзе Луітпольд атрымаў таксама тэрыторыі ў даліне [[Дунай|Дуная]] і [[Нордгау]] (сучасны [[Верхні Пфальц]]) з [[Рэгенсбург]]ом. Так была сфарміравана тэрытарыяльная аснова новага дзяржаўнага ўтварэння ў складзе [[Германія|Германіі]] — '''маркграфства Баварыі'''. Як і кіраўнікі іншых памежных [[марка (адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка)|марак]] імперыі, Луітпольд увесь час ваяваў з суседнімі плямёнамі [[славяне|славян]] і [[венгры|венграў]] і загінуў у [[бітва пры Прэсбургу|бітве пры Прэсбургу]] ў [[907]] годзе. == Пераемнікі Луітпольда == Пры пераемніках Луітпольда — [[Арнульф (герцаг Баварыі)|Арнульфе]], [[Эберхард (герцаг Баварыі)|Эберхардзе]] і [[Бертольд (герцаг Баварыі)|Бертольдзе]] — Баварыя была ператворана ў [[герцагства]] і стала адным з пяці найбуйнейшых княстваў імперыі, так званых «'''[[племянныя герцагствы|племянных герцагстваў]]'''», якія сфарміраваліся на аснове таго ці іншага племя [[германцы|германцаў]]. Арнульф, які атрымаў мянушку Злы, стаў фактычна незалежным ад караля Германіі кіраўніком, які самастойна прызначаў графаў і біскупаў на падуладных яму землях і вёў уласную знешнюю палітыку: у адрозненне ад германскіх каралёў, якія ўвесь час змагаліся з венгерскімі набегамі, Арнульф заключыў мір з венграмі, засцярогшы ад небяспекі свае ўладанні на шкоду інтарэсам імперыі. Аднак прыход да ўлады ў Германіі [[Саксонская дынастыя|Саксонскай дынастыі]] на чале з моцнымі каралямі [[Генрых I Птушкалоў|Генрыхам Птушкаловам]] і [[Атон I Вялікі|Атонам Вялікім]] прывёў да паслаблення самастойнасці Баварыі і паступовага яе падпарадкавання цэнтральнай уладзе. У [[947]] годзе сын і спадчыннік герцага Бертольда [[Генрых I (герцаг Карынтыі)|Генрых Малодшы]] быў пазбаўлены прастола, які быў перададзены брату Атона I [[Генрых I (герцаг Баварыі)|Генрыху I]]. == Барацьба Луітпольдзінгаў і Людальфінгаў == Перадача Баварыі прадстаўнікам Саксонскай дынастыі пацягнула за сабой працяглы канфлікт паміж Луітпольдзінгамі і Людальфінгамі (другая назва Саксонскай дынастыі). Верагодна, што страціўшы Баварыю, Генрых Малодшы ўсё ж утрымаў частку сваіх уладанняў у Карынтыі, што дазволіла яму захаваць свае пазіцыі ў імперыі. Канфлікт баварскай лініі Людальфінгаў з імператарамі Свяшчэннай Рымскай імперыі прывёў у [[976]] годзе да падзелу Баварыі: ад герцагства былі аддзелены ўсе ўсходнія і паўднёвыя маркі ад [[Верона|Вероны]] да [[Чэхія|Чэхіі]], з якіх былі сфарміраваны два новыя дзяржаўныя ўтварэнні: [[Усходняя марка]] (будучая Аўстрыя) на поўначы, і герцагства [[Карынтыя (герцагства)|Вялікая Карантанія]] на астатніх прыгранічных землях. Кіраўніком Вялікай Карантаніі стаў Генрых Малодшы. Неўзабаве, аднак, Генрых Малодшы ўмяшаўся ў барацьбу былога баварскага герцага [[Генрых II (герцаг Баварыі)|Генрыха Сварлівага]] супраць імператара [[Атон II (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Атона II]] (так званая [[Вайна трох Генрыхаў (977)|Вайна трох Генрыхаў]] 977—978 гадоў), пацярпеў паражэнне і страціў Карынтыю. Але ўжо ў [[983]] годзе яму ўдалося вярнуцца на прастол Баварыі. Вяртанне ў [[985]] годзе ў Баварыю Генрыха Сварлівага зноў прывяло да падзелу Баварскага і Карынтыйскага герцагстваў, гэтым разам канчатковага. Генрых Малодшы заставаўся герцагам Карынтыі да сваёй смерці ў [[989]] годзе, заклаўшы такім чынам асновы карынтыйскай дзяржаўнасці. == Спадчыннікі Луітпольдзінгаў == Са смерцю Генрыха Малодшага Луітпольдзінгі страцілі свае пазіцыі ў імперыі. Баварыя перайшла пад кантроль Саксонскай дынастыі, у Карынтыі ўсталявалася кіраванне [[Салічная дынастыя|Салічнай дынастыі]], а пазней — [[Эпенштайн]]аў. Нейкі час прадстаўнікі бакавых галін Луітпольдзінгаў валодалі землям у Баварыі. Аўтарытэт нашчадкаў Луітпольда, заснавальніка Баварскага герцагства, досыць доўга захоўваўся ў Германіі на даволі высокім узроўні. Пра гэта сведчыць той факт, што некалькі найважнейшых дынастый паўднёва-ўсходняй Германіі выводзілі свае радаводы ад Луітпольдзінгаў. Гэта, перш за ўсё, [[Андэкская дынастыя|Андэкскі дом]], які дамінаваў у Баварыі, Франконіі і ўсходніх марках у [[XII стагоддзе|XII]]—першай палове [[XIII]] стагоддзя, графы [[графы Дысен|Дысен]], [[графы Боген|Боген]] і [[графы Швайнфурт|Швайнфурт]], а таксама [[Вітэльсбахі]], якія кіравалі ў Баварыі да [[1918]] года. Хоць не існуе доказаў таго, што родапачынальнік Вітэльсбахаў [[Ота I Шаерн|Ота, граф Шаерн]] (пам. 1072), паходзіў з дому Луітпольдзінгаў, няма і дакументаў, якія б аспрэчвалі гэта сцвярджэнне. Больш сумніўным уяўляецца паходжанне аўстрыйскіх [[Бабенбергі|Бабенбергаў]] ад Арнульфа Злога. == Спасылкі == * [http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/luitpoldinger/familie_der_luitpoldinger.html Генеалогія Луітпольдзінгаў (ням. яз.)] * [http://genealogy.euweb.cz/german/luitpold1.html Генеалогія Луітпольдзінгаў (англ.яз.)] [[Катэгорыя:Дынастыі сярэдневяковай Еўропы]] [[Катэгорыя:Свяшчэннарымская арыстакратыя]] [[Катэгорыя:Гісторыя Баварыі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Карынтыі]] h9urzu9kb8pjvt19iz6kqdm1uj3sd10 0 545008 4184083 3075053 2022-08-12T09:39:40Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Эпенштайнаў]] у [[Эпенштайны]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki [[Файл:Österreich-Scheibler1ps.jpg|thumb|right|Герб [[Бабенбергі|Бабенбергаў]], атрыманы ў спадчыну ад Эпенштайнаў. [[Scheiblersches Wappenbuch]], 1450—1480]] '''Эпенштайны''' ({{lang-de|Eppensteiner}}) — нямецкая дынастыя эпохі [[Ранняе Сярэднявечча|ранняга Сярэднявечча]], прадстаўнікі якой кіравалі ў [[Карынтыя (герцагства)|Карынтыі]] ў [[1011]]—[[1035]] і [[1073]]—[[1122]] гг., лічыцца першай нацыянальнай карынтыйскай дынастыяй. Назва роду паходзіць ад замка [[Замак Эпенштайн|Эпенштайн]], размешчанага ў паўднёва-заходняй часткі сучаснай федэральнай землі [[Штырыя (зямля)|Штырыя]] непадалёк ад горада [[Обдах]]. Верагодна продкі Эпенштайнаў былі выхадцамі з [[Баварыя|Баварыі]], якія перасяліліся ў [[Карантанская марка|Карантанскую марку]] ў [[X]] стагоддзі. Каля [[930]] г. згадваецца нейкі Маркварт Эпенштайн, які валодае землям у даліне [[Мура (прыток Дравы)|Муры]] ў Штырыі. Ён стаў заснавальнікам новага арыстакратычнага роду, які неўзабаве набыў дамінуючы ўплыў у Карантанскай марцы. Яго сын [[Маркварт (маркграф Штырыі)|Маркварт II]] ажаніўся з Хадэмундай Санкт-Эберсберг, прадстаўніцай знатнага баварскага роду і спадчынніцы замка [[Солкан]] у [[Гарыцыя|Гарыцы]]. Гэты Маркварт II, відаць, атрымаў тытул маркграфа Карантанскай маркі. Сын Маркварта II, [[Адальбера (герцаг Карынтыі)|Адальбера]] зблізіўся з германскім імператарам [[Генрых II (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Генрыхам II]] і ажаніўся з дачкой герцага [[Швабія|Швабіі]]. Гэта рэзка ўзмацніла пазіцыі Эпенштайнаў і ў [[1011]] г. Адальбера атрымаў ад імператара карону герцагства Карынтыі, якая ўключала тады тэрыторыі ад [[Верона|Вероны]] да [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і ад [[Зальцбург]]а да [[Харватыя|Харватыі]]. Але ў [[1034]]—[[1035]] гг. Адальбера падняў паўстанне супраць імператара [[Конрад II (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Конрада II]], быў разбіты і скінуты з прастола. На працягу наступных сарака гадоў цэнтральная ўлада ў Карынтыі знаходзілася ў заняпадзе: імператары перадавалі герцагства сваім набліжаным, якія атрымлівалі адпор мясцовай знаці і не маглі ўмацавацца на прастоле. У гэты перыяд Эпенштайны на чале з [[Маркварт (герцаг Карынтыі)|Марквартам III]], сынам Адальбера і графам Гарыцкім, з'яўляліся галоўнай апазіцыйнай сілай імперскаму ўплыву ў дзяржаве. Толькі ў [[1076]] г. імператар [[Генрых IV (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Генрых IV]] зацвердзіў Маркварта III у якасці новага герцага Карынтыі. У наступным годзе яго спадчыннікам стаў яго старэйшы сын [[Луітпольд (герцаг Карынтыі)|Луітпольд]], а ў [[1090]] г. на прастол узышоў малодшы сын Маркварта [[Генрых III (герцаг Карынтыі)|Генрых III]]. Пры гэтых кіраўніках Карынтыя перажывала палітычны крызіс: ад яе імператарам былі адрынуты [[Верона]] ([[1076]]), [[Фрыўлі]] ([[1077]]—[[1093]]), [[Істрыя]] ([[1093]]), [[Крайна]] ([[1077]]), [[Гарыцыя|Гарыца]] (пачатак XII ст.). Карантанская марка (Штырыя) таксама выйшла з падпарадкавання (канчаткова ў [[1122]] г.). У выніку тэрыторыя дзяржавы паменшылася больш як у чатыры разы, а аўтарытэт герцагаў рэзка зваліўся. Генрых III пацярпеў паражэнне ў барацьбе з царкоўнымі феадаламі, спрабуючы ўсталяваць сваю ўладу над значнымі царкоўнымі ўладаннямі ў герцагстве. Адначасова ўзмацніліся пазіцыі суседніх з Карынтыяй дзяржаў — [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Штырыя (герцагства)|Штырыі]], графаў [[Андэкская дынастыя|Андэкскіх]]. Са смерцю Генрыха III у [[1122]] годзе дынастыя Эпенштайнаў згасла. Прастол Карынтыі атрымаў у спадчыну сын яго сястры [[Генрых IV (герцаг Карынтыі)|Генрых IV]] са штырыйскага роду [[Шпангайм]]аў, які заснаваў новую дынастыю на карынтыйскім прастоле. [[Гарыцыя|Гарыца]] ўжо ў канцы [[X стагоддзе]] была перададзена графам Пустэрталь-Лурна з [[Падраўская марка|Падраўскай маркі]], род якіх з тых часоў атрымаў назву [[Гарыцкая дынастыя|Гарыцкага]] (будучыя графы [[Ціроль (гістарычная вобласць)|Ціроля]] і герцагі [[Карынтыя (герцагства)|Карынтыі]]). Радавая пахавальня герцагаў Карынтыі з роду Эпенштайнаў знаходзіцца ў манастыры [[Санкт-Ламбрэхт]] у паўднёва-заходняй Штырыі, заснаваным Марквартам III у [[1076]] г. == Спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20101120130612/http://carantha.net/the_dynasty_of_carantania.htm Дынастыя Эпенштайнаў (англ.яз.)] [[Катэгорыя:Дынастыя Эпенштайнаў|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Аўстрыі]] bzshbam91nsifwtkpd518y2miu7k9by 4184095 4184083 2022-08-12T09:48:25Z Artsiom91 31770 −[[Катэгорыя:Дынастыя Эпенштайнаў]]; +[[Катэгорыя:Гісторыя Карынтыі]]; +[[Катэгорыя:Дынастыі сярэдневяковай Еўропы]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Österreich-Scheibler1ps.jpg|thumb|right|Герб [[Бабенбергі|Бабенбергаў]], атрыманы ў спадчыну ад Эпенштайнаў. [[Scheiblersches Wappenbuch]], 1450—1480]] '''Эпенштайны''' ({{lang-de|Eppensteiner}}) — нямецкая дынастыя эпохі [[Ранняе Сярэднявечча|ранняга Сярэднявечча]], прадстаўнікі якой кіравалі ў [[Карынтыя (герцагства)|Карынтыі]] ў [[1011]]—[[1035]] і [[1073]]—[[1122]] гг., лічыцца першай нацыянальнай карынтыйскай дынастыяй. Назва роду паходзіць ад замка [[Замак Эпенштайн|Эпенштайн]], размешчанага ў паўднёва-заходняй часткі сучаснай федэральнай землі [[Штырыя (зямля)|Штырыя]] непадалёк ад горада [[Обдах]]. Верагодна продкі Эпенштайнаў былі выхадцамі з [[Баварыя|Баварыі]], якія перасяліліся ў [[Карантанская марка|Карантанскую марку]] ў [[X]] стагоддзі. Каля [[930]] г. згадваецца нейкі Маркварт Эпенштайн, які валодае землям у даліне [[Мура (прыток Дравы)|Муры]] ў Штырыі. Ён стаў заснавальнікам новага арыстакратычнага роду, які неўзабаве набыў дамінуючы ўплыў у Карантанскай марцы. Яго сын [[Маркварт (маркграф Штырыі)|Маркварт II]] ажаніўся з Хадэмундай Санкт-Эберсберг, прадстаўніцай знатнага баварскага роду і спадчынніцы замка [[Солкан]] у [[Гарыцыя|Гарыцы]]. Гэты Маркварт II, відаць, атрымаў тытул маркграфа Карантанскай маркі. Сын Маркварта II, [[Адальбера (герцаг Карынтыі)|Адальбера]] зблізіўся з германскім імператарам [[Генрых II (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Генрыхам II]] і ажаніўся з дачкой герцага [[Швабія|Швабіі]]. Гэта рэзка ўзмацніла пазіцыі Эпенштайнаў і ў [[1011]] г. Адальбера атрымаў ад імператара карону герцагства Карынтыі, якая ўключала тады тэрыторыі ад [[Верона|Вероны]] да [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і ад [[Зальцбург]]а да [[Харватыя|Харватыі]]. Але ў [[1034]]—[[1035]] гг. Адальбера падняў паўстанне супраць імператара [[Конрад II (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Конрада II]], быў разбіты і скінуты з прастола. На працягу наступных сарака гадоў цэнтральная ўлада ў Карынтыі знаходзілася ў заняпадзе: імператары перадавалі герцагства сваім набліжаным, якія атрымлівалі адпор мясцовай знаці і не маглі ўмацавацца на прастоле. У гэты перыяд Эпенштайны на чале з [[Маркварт (герцаг Карынтыі)|Марквартам III]], сынам Адальбера і графам Гарыцкім, з'яўляліся галоўнай апазіцыйнай сілай імперскаму ўплыву ў дзяржаве. Толькі ў [[1076]] г. імператар [[Генрых IV (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Генрых IV]] зацвердзіў Маркварта III у якасці новага герцага Карынтыі. У наступным годзе яго спадчыннікам стаў яго старэйшы сын [[Луітпольд (герцаг Карынтыі)|Луітпольд]], а ў [[1090]] г. на прастол узышоў малодшы сын Маркварта [[Генрых III (герцаг Карынтыі)|Генрых III]]. Пры гэтых кіраўніках Карынтыя перажывала палітычны крызіс: ад яе імператарам былі адрынуты [[Верона]] ([[1076]]), [[Фрыўлі]] ([[1077]]—[[1093]]), [[Істрыя]] ([[1093]]), [[Крайна]] ([[1077]]), [[Гарыцыя|Гарыца]] (пачатак XII ст.). Карантанская марка (Штырыя) таксама выйшла з падпарадкавання (канчаткова ў [[1122]] г.). У выніку тэрыторыя дзяржавы паменшылася больш як у чатыры разы, а аўтарытэт герцагаў рэзка зваліўся. Генрых III пацярпеў паражэнне ў барацьбе з царкоўнымі феадаламі, спрабуючы ўсталяваць сваю ўладу над значнымі царкоўнымі ўладаннямі ў герцагстве. Адначасова ўзмацніліся пазіцыі суседніх з Карынтыяй дзяржаў — [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Штырыя (герцагства)|Штырыі]], графаў [[Андэкская дынастыя|Андэкскіх]]. Са смерцю Генрыха III у [[1122]] годзе дынастыя Эпенштайнаў згасла. Прастол Карынтыі атрымаў у спадчыну сын яго сястры [[Генрых IV (герцаг Карынтыі)|Генрых IV]] са штырыйскага роду [[Шпангайм]]аў, які заснаваў новую дынастыю на карынтыйскім прастоле. [[Гарыцыя|Гарыца]] ўжо ў канцы [[X стагоддзе]] была перададзена графам Пустэрталь-Лурна з [[Падраўская марка|Падраўскай маркі]], род якіх з тых часоў атрымаў назву [[Гарыцкая дынастыя|Гарыцкага]] (будучыя графы [[Ціроль (гістарычная вобласць)|Ціроля]] і герцагі [[Карынтыя (герцагства)|Карынтыі]]). Радавая пахавальня герцагаў Карынтыі з роду Эпенштайнаў знаходзіцца ў манастыры [[Санкт-Ламбрэхт]] у паўднёва-заходняй Штырыі, заснаваным Марквартам III у [[1076]] г. == Спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20101120130612/http://carantha.net/the_dynasty_of_carantania.htm Дынастыя Эпенштайнаў (англ.яз.)] [[Катэгорыя:Гісторыя Аўстрыі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Карынтыі]] [[Катэгорыя:Дынастыі сярэдневяковай Еўропы]] hxxzan4lo7eaaitdm2v1e5f8pdcveq5 0 554631 4183841 4024375 2022-08-11T21:04:08Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Сакы |арыгінальная назва = {{lang-ru|Саки}}, {{lang-uk|Саки}}, {{lang-crh|Сакъ}} |падначаленне = Горад рэспубліканскага падпарадкавання |краіна = Украіна |герб = COA Saky, Crimea, Ukraine.svg |сцяг = FLA Saky, Crimea, Ukraine.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = СакиКримОзеро.JPG |памер = <!--300px--> |подпіс = <!-- выявы --> |lat=|long=|lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |Яндэкскарта = |карта = <!--альтэрнатыўная--> |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |рэгіён = Крым |рэгіён у табліцы = |від рэгіёна = |раён = Гарадская акруга Сакі |раён у табліцы = |від раёна = |абшчына = |від абшчыны = |карта краіны = <!-- альтэрнатыўная --> |карта рэгіёна = <!-- альтэрнатыўная --> |карта раёна = <!-- альтэрнатыўная --> |унутранае дзяленне = |від кіраўніка = Кіраўнік адміністрацыі |кіраўнік = Андрэй Іўкін |заснаваны = 1952 |першае згадванне = |згадванне ref = |ранейшыя імёны = Сак |статус з = |статус дата = |плошча = 29 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 10±1 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 24797 |год перапісу = 2018 |шчыльнасць = 862,92 |агламерацыя = |нацыянальны склад = [[рускія]] — 69,01 %<br>[[украінцы]] — 16,64 %<br>[[крымскія татары]] — 5,27 % |канфесійны склад = |часавы пояс = +3 |DST = |тэлефонны код = +7-36563 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 296500-296509 |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = [https://saki.rk.gov.ru/ saki.rk.gov.ru] |мова сайта = ru |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |nosort = }} {{значэнні|Спасылка=Сакі}} '''Са́кі''' ці '''Са́кы'''<ref name="ТКП">{{ТКП-Украіна}}</ref> ({{lang-ru|Саки}}, {{lang-uk|Саки}}, {{lang-crh|Сакъ}}) — [[горад]] у [[Крым]]е{{У Крыме}}. Цэнтр аднайменнага муніцыпалітэта. Насельніцтва 24 797 чал. (2018 год). 9 жніўня 2022 на аэрадроме «Сакі» адбылася серыя выбухаў такой магутнасці, што за сотні метраў былі знішчаныя аўтамабілі, пашкоджаныя больш за 60 дамоў і каля 20 камерцыйных аб’ектаў, з'явіліся загінулыя і пацярпелыя. Была абвешчаная эвакуацыя насельніцтва з тэрыторыі вакол расійскай вайсковай часткі. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|14|Сакі||88}} == Спасылкі == * [http://crimea.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/crimea/ru/census_and_researching/census/crimea_census_2014/score_2010/ Итоги переписи населения в Крымском федеральном округе 2014 года на сайте Крымстата] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150925112945/http://crimea.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/crimea/ru/census_and_researching/census/crimea_census_2014/score_2010/ |date=25 верасня 2015 }}{{ref-ru}} {{Населеныя пункты Сакскага раёна}} {{Аўтаномная Рэспубліка Крым}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Крыма]] 7irs14etbvwgxcmzmwvl9h5xecmlq32 4183927 4183841 2022-08-12T06:19:16Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Сакі}} {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Сакы |арыгінальная назва = {{lang-ru|Саки}}, {{lang-uk|Саки}}, {{lang-crh|Сакъ}} |падначаленне = Горад рэспубліканскага падпарадкавання |краіна = Украіна |герб = COA Saky, Crimea, Ukraine.svg |сцяг = FLA Saky, Crimea, Ukraine.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = СакиКримОзеро.JPG |памер = <!--300px--> |подпіс = <!-- выявы --> |lat=|long=|lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |Яндэкскарта = |карта = <!--альтэрнатыўная--> |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |рэгіён = Крым |рэгіён у табліцы = |від рэгіёна = |раён = Гарадская акруга Сакі |раён у табліцы = |від раёна = |абшчына = |від абшчыны = |карта краіны = <!-- альтэрнатыўная --> |карта рэгіёна = <!-- альтэрнатыўная --> |карта раёна = <!-- альтэрнатыўная --> |унутранае дзяленне = |від кіраўніка = Кіраўнік адміністрацыі |кіраўнік = Андрэй Іўкін |заснаваны = 1952 |першае згадванне = |згадванне ref = |ранейшыя імёны = Сак |статус з = |статус дата = |плошча = 29 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 10±1 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 24797 |год перапісу = 2018 |шчыльнасць = 862,92 |агламерацыя = |нацыянальны склад = [[рускія]] — 69,01 %<br>[[украінцы]] — 16,64 %<br>[[крымскія татары]] — 5,27 % |канфесійны склад = |часавы пояс = +3 |DST = |тэлефонны код = +7-36563 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 296500-296509 |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = [https://saki.rk.gov.ru/ saki.rk.gov.ru] |мова сайта = ru |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |nosort = }} '''Са́кі''' ці '''Са́кы'''<ref name="ТКП">{{ТКП-Украіна}}</ref> ({{lang-ru|Саки}}, {{lang-uk|Саки}}, {{lang-crh|Сакъ}}) — [[горад]] у [[Крым]]е{{У Крыме}}. Цэнтр аднайменнага муніцыпалітэта. Насельніцтва 24 797 чал. (2018 год). 9 жніўня 2022 года на аэрадроме «Сакі» адбылася серыя выбухаў такой магутнасці, што за сотні метраў былі знішчаныя аўтамабілі, пашкоджаныя больш за 60 дамоў і каля 20 камерцыйных аб’ектаў, з’явіліся загінулыя і пацярпелыя. Была абвешчаная эвакуацыя насельніцтва з тэрыторыі вакол расійскай воінскай часці. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|14|Сакі||88}} == Спасылкі == * [http://crimea.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/crimea/ru/census_and_researching/census/crimea_census_2014/score_2010/ Итоги переписи населения в Крымском федеральном округе 2014 года на сайте Крымстата] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150925112945/http://crimea.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/crimea/ru/census_and_researching/census/crimea_census_2014/score_2010/ |date=25 верасня 2015 }}{{ref-ru}} {{Населеныя пункты Сакскага раёна}} {{Аўтаномная Рэспубліка Крым}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Крыма]] 40o07qn9cjm4pn52gmhqvxekq8yzy85 0 554763 4183463 4173215 2022-08-11T18:10:35Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Аніке́й Гарнаста́й''' (? — перад 1567) — дзяржаўны дзеяч [[ВКЛ]]. Сын [[Астафій Гарнастай|Астафія Гарнастая]]. Дваранін гаспадарскі ў 1529, [[дзяржаўца дубіцкі]] і [[дзяржаўца каняўскі|каняўскі]], [[ключнік віленскі]] ў 1533, [[пісар ВКЛ]] у 1539, [[староста чаркаскі]] і [[староста канеўскі|канеўскі]] да 1547, [[дзяржаўца любашанскі]] ў 1546—55, [[староста гомельскі]] з 1547 і [[староста рэчыцкі|рэчыцкі]] з 1555, пасля брата [[Іван Гарнастай|Івана]] з 1551 [[маршалак гаспадарскі]]. Першай яго жонкай была Настасся, дачка [[Р. Грамыка|Р. Грамыкі]], другой — Багдана [[Род Храптовічаў|Храбтовіч]], якая прынесла яму ў пасаг частку маёнткаў [[Горы (Горацкі раён)|Горы]] і [[Дудаковічы]] ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] (па сваёй маці, князёўне [[Друцкія-Горскія|Друцкай-Горскай]]). Меў адзінага сына Фрыдэрыка, які памёр маладым без нашчадкаў, пасля чаго яго маёнткі перайшлі да стрыечных братоў. ---- {{Род Гарнастаяў}} == Літаратура == * ''[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]]'' Гарнастаі // {{Крыніцы/ЭГБ|2}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Гарнастай Анікей}} [[Катэгорыя:Гарнастаі|Анікей]] [[Катэгорыя:Маршалкі надворныя літоўскія]] [[Катэгорыя:Пісары вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Старосты гомельскія]] [[Катэгорыя:Старосты канеўскія]] [[Катэгорыя:Старосты рэчыцкія]] [[Катэгорыя:Старосты чаркаскія]] [[Катэгорыя:Старосты каняўскія]] [[Катэгорыя:Старосты дубіцкія]] [[Катэгорыя:Старосты любашанскія]] [[Катэгорыя:Маршалкі гаспадарскія]] [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] cz6h0fpjgwasoblyflcvesn1refc0gm 10 555142 4183585 4159016 2022-08-11T20:16:33Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki '''[[16 жніўня]]''' * [[965]]: [[Візантыя]] пад кіраўніцтвам [[Нікіфар II Фока|Нікіфара II Фокі]] адваявала [[Тарсус]]. * [[1284]]: [[Філіп IV Прыгожы]] ажаніўся з [[Іаана I Наварская|Іаанай I Наварскай]]. * [[1634]]: [[Мсціслаў|Мсціславу]] нададзена [[магдэбургскае права]] і [[герб Мсціслава|герб]]. * [[1930]]: Створаны першы гукавы каляровы [[мультфільм]]. * [[1935]]: Першае дакументальна зацверджанае ўзыходжанне на гару [[Гунб’ёрн]]. * [[1941]]: У [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] апублікаваны загад, паводле яго чырвонаармейцы, якія здаліся ў палон, абвяшчаліся здраднікамі, а іх сем’і пазбаўляліся дзяржаўнай падтрымкі. * [[1945]]: СССР падпісаў дагавор пра межы [[Польшча|Польшчы]]. * [[1960]]: Абвешчана незалежнасць [[Кіпр|Рэспублікі Кіпр]]. * [[2020]]: Самы масавы пратэст у гісторыі [[Беларусь|Беларусі]], «[[Марш за свабоду]]» на якім было каля 300&nbsp;000 чалавек. <noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Падзеі паводле дат|816]] </noinclude> b1cnj2hhlr1ieb0lwjx9vpt3qhh6kx8 10 555145 4183555 4159005 2022-08-11T20:11:49Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki '''[[11 жніўня]]''' {{Сцяг Чада}} [[Чад]]: Дзень незалежнасці (1960) * [[480 да н.э.]]: [[Фермапільская бітва]] паміж персідскай арміяй [[Ксеркс I|Ксеркса]] і саюзным войскам грэчаскіх [[Поліс (антычнасць)|полісаў]] пад кіраўніцтвам [[спарта]]нскага цара [[Леанід I|Леаніда]]. * [[490]]: У бітве пры рацэ [[Ада (рака)|Ада]] армія [[Тэадорых Вялікі|Тэадорыха Вялікага]] разбіла войска [[Адаакр]]а. * [[843]]: Падпісаны [[Вердэнскі дагавор]] дагавор аб падзеле імперыі [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]] паміж трыма сынамі [[Людовік Набожны|Людовіка I Набожнага]]. * [[1127]]: Першае ўпамінанне пра [[Гродна|Горадзен (Гродна)]] у пісьмовых крыніцах ([[Лаўрэнцьеўскі летапіс]]). * [[1471]]: Падпісаны Корастынскі мір паміж [[Наўгародская дзяржава|Ноўгарадам]] і [[Вялікае Княства Маскоўскае|Масквой]], паводле якога Ноўгарад прызнаваў уладу Масквы і выплочваў кантрыбуцыю. * [[1492]]: Пачатак [[пантыфікат]]у Папы Рымскага [[Аляксандр VI|Аляксандра VI]], адной з самых змрочных постацяў у гісторыі папства. * [[1794]]: Другая атака расійскіх войскаў на [[Вільнюс|Вільню]], наступным днём горад капітуляваў. <noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Падзеі паводле дат|811]] </noinclude> 21yb7n9ogfyx1821l4k6kjnt1qdj9f0 0 555370 4183668 3468887 2022-08-11T20:24:39Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Ольдржых |арыгінал імя = {{lang-cs|Oldřich}} |парадак = |выява = Oldrzych.jpg |шырыня = 120 |апісанне выявы = Ольдржых на фрэсцы ў Зноемскай ратондзе | пасада = [[Князь чэшскі]] | герб = Erb Přemyslovců.png | шырыня герба = 90px |перыядпачатак = [[1012]] |перыядканец = [[1034]] |папярэднік = [[Ярамір (князь чэшскі)|Ярамір I]] |пераемнік = [[Бржэціслаў I]] |дэвіз = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |у шлюбе = 2-я жонка: Божэна Кршэсінава |дзеці = |род = |веравызнанне = |бацька = |маці = |пахаваны = }} [[Файл:Ženíšek.Oldřich.a.Božena.jpg|thumb|[[Францішак Жэнішак]]. ''Ольдржых і Бажэна'']] '''Ольдржых''' ({{lang-cs|Oldřich}}; памёр {{ДС|9|11|1034}}) — князь [[Княства Чэхія|Чэхіі]] з [[1012]] па [[1034]] год з дынастыі [[Пржэмыславічы|Пржэмыславічаў]]. За час яго кіравання ў Чэхіі завяршыўся перыяд заняпаду і пачалася кансалідацыя краіны; была вернутая [[Маравія]], раней захопленая [[Каралеўства Польскае|Польшчай]]. == Біяграфія == Ольдржых быў трэцім сынам князя [[Баляслаў II Набожны|Баляслава II]] і яго сужэнцы, [[Эма Чэшская|Эмы Чэшскай]]. Пасля канфлікту са сваім старэйшым братам [[Баляслаў III Руды|Баляславам III]], Ольдржых разам з маці і з братам [[Ярамір (князь чэшскі)|Ярамірам]] у [[1001]] годзе бег з Чэхіі ў [[Рэгенсбург]]. У [[1004]] годзе ён разам з Ярамірам вярнуўся на радзіму. [[Выява:Dalimil-Oldrich.jpg|thumb|злева|Ольдржых і Бажэна ў [[Далімілава хроніка|Далімілавай хроніцы]]]] [[12 мая]] [[1012]] года Ольдржых пры падтрымцы імператара [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]] [[Генрых II Святы|Генрыха II]] скінуў брата і абвясціў сябе князем чэшскім, пры гэтым прызнаўшы вярхоўную ўладу Свяшчэннай Рымскай імперыі. Зрэшты, за гады свайго кіравання Ольдржых неаднаразова спрабаваў вызваліцца ад гэтай залежнасці. Чэхія, якая перажыла да гэтага шэраг неспакойных гадоў, была без вялікіх намагання аб’яднана і замірана новым князем. У [[1014]] годзе Ольдржых перамог апазіцыю сярод часткі арыстакратыі. Пакараны смерцю былі пераважна прадстаўнікі роду [[Вршоўцы|Вршоўцаў]], галоўных канкурэнтаў Пржэмыславічаў ва ўладанні княжацкім прастолам. [[Файл:Josef Mathauser - Kníže Oldřich se setkává s poustevníkem Prokopem.jpg|thumb|[[Ёсеф Матхаўсер]]. ''Князь Ольдржых сустракаецца з пустэльнікам [[Пракоп Сазаўскі|Пракопам]]'']] У [[1019]] годзе была адваявана захопленая Польшчай [[Маравія]]. Кіраванне вернутымі абласцямі было даручана сыну Ольдржыха, [[Бржэціслаў I|Бржэціславу I]]. Дзед Ольдржыха, [[Баляслаў I Грозны|Баляслаў I]], які праводзіў заваявальную палітыку, далучыў да Чэхіі значныя тэрыторыі на поўначы і ўсходзе, затым страчаныя. Аднак падобны ваяўнічы курс для Чэхіі пачатку XI стагоддзя, з прычыны з’яўлення на яе граніцах моцных суседзяў — Польшчы і [[Венгрыя|Венгрыі]] — быў немагчымым, і Ольдржых адправіў воінаў і чыноўнікаў, якія апынуліся «лішнімі», у зноў набытую Маравію. Пачынаючы з гэтага часу, Чэхія і Маравія непарыўна звязаны адна з адной і складаюць асноўную частку [[Чэхія|Чэшскай дзяржавы]]. Ольдржых быў жанаты, аднак імя яго жонкі застаецца невядомым. Дзяцей у гэтым шлюбе не было. Для працягу дынастыі Ольдржых узяў сабе другую жонку, Бажэну, якая стала маці Бржэціслава I. Паводле «[[Чэшская хроніка|Чэшскай хронікі]]» [[Казьма Пражскі|Казьмы Пражскага]], Бажэна была сялянскай дачкой, якую князь убачыў, вяртаючыся з палявання, калі тая сцірала бялізну. Узяўшы Бажэну, Ольдржых не развёўся і са сваёй першай жонкай. У [[1033]] годзе Ольдржых быў прызваны ў [[Мерзебург]] на імператарскі сход, аднак туды не паехаў. У адказ на гэта сын імператара [[Конрад II (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Конрада II]] Генрых (будучы імператар [[Генрых III (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Генрых III]]), загадаў схапіць Ольдржыха, і скінуць яго з чэшскага прастола, зацвердзіўшы новым князем Яраміра. Аднак неўзабаве Ольдржых быў памілаваны, вярнуўся ў Чэхію, захапіў Яраміра ў палон і асляпіў. Ольдржых таксама выгнаў з Маравіі свайго сына Бржэціслава I, якому гэту краіну дараваў у лен імператар. Неўзабаве, аднак, Ольдржых памёр. == Адлюстраванне ў культуры == Гісторыя рамантычнага кахання чэшскага князя Ольдржыха і простай дзяўчыны Бажэны была яшчэ з часоў Сярэднявечча ўпадабанай тэмай у літаратуры, жывапісе і музыцы. Найбольш значнымі сярод гэтых помнікаў з’яўляюцца: * [[Далімілава хроніка]], XIV стагоддзе * ''Ольдржых і Бажэна'' — вядомы верш чэшскага паэта [[Ёсеф Юнгман|Ёсефа Юнгмана]], 1806 * ''Ольдржых і Бажэна'' — Опера чэшскага кампазітара [[Францішак Шкроўп|Францішка Шкраўпа]], упершыню пастаўлена ў 1828. * ''Ольдржых і Бажэна'' — Увертура [[Бедржых Сметана|Бедржыха Сметаны]], 1863. * ''Ольдржых і Бажэна'' — Манументальная карціна [[Францішак Жэнішак|Францішка Жэнішка]], 1884, (выдавалася таксама як каляровая рэпрадукцыя) * ''Ольдржых і Бажэна'' — Кінастужка [[Отакар Ваўра|Отакара Ваўры]], 1984. {{зноскі}} == Літаратура == * Josef Žemlička: ''Společnost v područí státu''. In: Sommer, Petr; Třeštík, Dušan; Žemlička, Josef, et al: Přemyslovci. Budování českého státu. Praha: Nakladatelství Lidové noviny, 2009. 779 S. ISBN 978-80-7106-352-0, S. 165—171 * Krzemieńska, Barbara: ''Knežna Božena''. In: Peruc v mýtech a dějinách. Peruc 2004, S. 24-33. * Krzemieńska, Barbara: ''Politický vzestup českého státu za knížete Oldřicha''. In: Československý časopis historický 25, 1977, S. 246—272. {{Князі і каралі Чэхіі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Князі чэшскія]] [[Катэгорыя:Пржэмысловічы]] [[Катэгорыя:Князі мараўскія]] cmauiq7qdeanmtyh608v6iz97jkpf9h 0 563430 4184027 4153107 2022-08-12T08:49:26Z Slavazai1973 60865 wikitext text/x-wiki {{Баскетбольны клуб |назва = Алімпія |арыгінальная назва = |колер1 = |колер2 = |колер3 = |колер4 = |лагатып = |канферэнцыя = |дывізіён = |год заснавання = |арэна = |горад = [[Гродна]] |колеры клуба = |спонсар = |прэзідэнт = |менеджар = |трэнер = Юрый Чарняк |уладальнікі = |дліга = |тытулы = |канферэнцыі = |дывізіёны = |нумары = | д_майка =FF0000 | д_выява_майка =_whitesides | д_трусы =FF0000 | д_выява_трусы = | г_майка = FFFFFF | г_выява_майка =_redsides_2 | г_трусы =FFFFFF | г_выява_трусы =_sides_on_white |сайт = https://team-olimpia.by/ }} '''«Алімпія»''' — беларускі жаночы баскетбольны клуб з горада [[Гродна]]. Адзін з самых тытулаваных клубаў Беларусі. Васьміразовы чэмпіён краіны (апошні тытул заваяваны 17 красавіка 2013 года). Сяміразовы пераможца Кубка Беларусі. З 2001 года «Алімпія» прымае ўдзел у Балтыйскай жаночай баскетбольнай лізе, дзе ў 2013 годзе стала пераможцам лігі. Удзельніца 1/8 фіналу Кубка ФІБА сярод жаночых каманд сезона 2012/13. == Дасягненні == '''[[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын|Чэмпіён Беларусі па баскетболе]]''' * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] '''Чэмпіён (8)''': [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2000/2001|2000/2001]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2002/2003|2002/2003]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2003/2004|2003/2004]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2004/2005|2004/2005]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2005/2006|2005/2006]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2006/2007|2006/2007]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2008/2009|2008/2009]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2012/2013|2012/2013]]. * [[Файл:Silver medal icon.svg|15px]] '''Сярэбраны прызёр (7)''': [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1993/1994|1993/1994]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1998/1999|1998/1999]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1999/2000|1999/2000]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2007/2008|2007/2008]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2011/2012|2011/2012]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2018/2019|2018/2019]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2021/2022|2021/2022]]. * [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] '''Бронзавы прызёр (12)''': [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1992/1993|1992/1993]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1996/1997|1996/1997]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2001/2002|2001/2002]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2009/2010|2009/2010]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2010/2011|2010/2011]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2013/2014|2013/2014]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2014/2015|2014/2015]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2015/2016|2015/2016]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2016/2017|2016/2017]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2017/2018|2017/2018]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2019/2020|2019/2020]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2020/2021|2020/2021]]. '''[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын]]''' * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] '''Чэмпіён (9)''': [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1997|1997]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1999|1999]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2000|2000]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2004|2004]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2005|2005]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2006|2006]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2007|2007]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2009|2009]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2014|2014]]. * [[Файл:Silver medal icon.svg|15px]] '''Сярэбраны прызёр (6)''': [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2001|2001]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2003|2003]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2008|2008]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2012|2012]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2018|2018]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2019|2019]]. * [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] '''Бронзавы прызёр (8)''': [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1998|1998]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2002|2002]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2011|2011]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2013|2013]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2015|2015]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2016|2016]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2020|2020]], [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2021|2021]]. '''[[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга]]''' * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] '''Чэмпіён (1)''': [[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга 2012/2013|2012/2013]]. * [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] '''Бронзавы прызёр (4)''': [[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга 2011/2012|2011/2012]], [[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга 2013/2014|2013/2014]], [[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга 2014/2015|2014/2015]], [[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга 2017/2018|2017/2018]]. == Статыстыка выступленняў == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! Сезон !! Ліга !! [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын|Чэмпіянат Беларусі]] !! [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын|Кубак]] !! Заўвагі |- |1992-93|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1992/1993|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || || |- |1993-94|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1993/1994|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=Silver|2 || || |- |1994-95|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1994/1995|Вышэйшая ліга]] || 6 || || |- |1995-96|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1995/1996|Вышэйшая ліга]] || 4 || || |- |1996-97|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1996/1997|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || bgcolor=gold|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1997|Уладальнік]] || |- |1997-98|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1997/1998|Вышэйшая ліга]] || 4 || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1998|3]] || |- |1998-99|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1998/1999|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=Silver|2 || || |- |1999-00|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1999/2000|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=Silver|2 || bgcolor=gold|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 1999|Уладальнік]] || |- |2000-01|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2000/2001|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=gold|1 || bgcolor=gold|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2000|Уладальнік]] || |- |2001-02|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2001/2002|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || bgcolor=Silver|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2001|Фіналіст]] || |- |2002-03|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2002/2003|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=gold|1 || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2002|3]] || |- |2003-04|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2003/2004|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=gold|1 || bgcolor=Silver|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2003|Фіналіст]] || |- |2004-05|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2004/2005|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=gold|1 || bgcolor=gold|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2004|Уладальнік]] || |- |2005-06|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2005/2006|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=gold|1 || bgcolor=gold|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2005|Уладальнік]] || |- |2006-07|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2006/2007|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=gold|1 || bgcolor=gold|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2006|Уладальнік]] || |- |2007-08|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2007/2008|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=Silver|2 || bgcolor=gold|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2007|Уладальнік]] || |- |2008-09|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2008/2009|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=gold|1 || bgcolor=Silver|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2008|Фіналіст]] || |- |2009-10|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2009/2010|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || bgcolor=gold|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2009|Уладальнік]] || |- |2010-11|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2010/2011|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2010|4]] || |- |2011-12|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2011/2012|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=Silver|2 || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2011|3]] || style="background:#cc9966"|[[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга]] [[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга 2011/2012|2011/2012]] — 3-е месца |- |2012-13|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2012/2013|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=gold|1 || bgcolor=Silver|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2012|Фіналіст]] || bgcolor=gold|[[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга]] [[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга 2012/2013|2012/2013]] — 1-е месца |- |2013-14|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2013/2014|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2013|3]] || style="background:#cc9966"|[[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга]] [[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга 2013/2014|2013/2014]] — 3-е месца |- |2014-15|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2014/2015|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || bgcolor=gold|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2014|Уладальнік]] || style="background:#cc9966"|[[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга]] [[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга 2014/2015|2014/2015]] — 3-е месца |- |2015-16|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2015/2016|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2015|3]] || |- |2016-17|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2016/2017|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2016|3]] || |- |2017-18|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2017/2018|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || [[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2017|4]] || style="background:#cc9966"|[[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга]] [[Балтыйская жаночая баскетбольная ліга 2017/2018|2017/2018]] — 3-е месца |- |2018-19|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2018/2019|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=Silver|2 || bgcolor=Silver|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2018|Фіналіст]] || |- |2019-20|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2019/2020|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || bgcolor=Silver|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2019|Фіналіст]] || |- |2020-21|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2020/2021|Вышэйшая ліга]] || style="background:#cc9966"|3 || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2020|3]] || |- |2021-22|| [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2021/2022|Вышэйшая ліга]] || bgcolor=Silver|2 || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па баскетболе сярод жанчын 2021|3]] || |} == Трэнеры == * [[Яўген Мікалаевіч Елісееў]] (1992—2000) * [[Аляксандр Станіслававіч Шымкавяк]] (2000—2002) * [[Яўген Мікалаевіч Елісееў]] (2002)<ref>[https://www.pressball.by/articles/basketball/belarus/3603 CИТУАЦИЯ. "Олимпия": смена власти]</ref> * [[Валянціна Пятроўна Навойчык]] (2002—2003)<ref>[https://www.pressball.by/articles/basketball/belarus/3632 ЛАУРЕАТЫ СЕЗОНА. Валентина Навойчик: мы — единое целое]</ref> * [[Яўген Мікалаевіч Елісееў]] (2003—2004) * [[Аляксандр Станіслававіч Шымкавяк]] (2004—2018)<ref>[https://www.pressball.by/articles/basketball/belarus/3670 Александр Шимковяк: пока сильнее мы не стали]</ref><ref>[https://www.pressball.by/articles/basketball/others/100974 Скорбим. Прощай, Мастер]</ref> * [[Вікторыя Уладзіміраўна Дацун]] (2018) * [[Дзмітрый Аляксандравіч Кузьмін]] (2018—2019)<ref>[https://www.pressball.by/news/basketball/302666 Новости. Кузьмин возглавил “Олимпию”]</ref> * [[Юрый Мікалаевіч Чарняк]] (з 2019) {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://basketball.eurobasket.com/team/Belarus/SBK-Olimpia-Grodno/8355?Women=1 Профіль клуба на eurobasket.com] * [http://team-olimpia.by Афіцыйны сайт клуба] {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Баскетбольныя клубы паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Алімпія Гродна]] bglh5292q4qtb46ir7ce7su2wbxf4d7 0 568482 4183557 3716754 2022-08-11T20:12:03Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Алена Грэчаская і Дацкая''' ({{lang-el|Πριγκίπισσα Ελένη της Ελλάδας και Δανίας}}, {{lang-ro|Elena a Elenilor şi de Danemarca}}; [[2 мая]] [[1896]], [[Афіны]], [[Каралеўства Грэцыя]] — [[28 красавіка]] [[1982]], [[Лазана]], [[Швейцарыя]]) — дачка караля Грэцыі [[Канстанцін I (кароль Грэцыі)|Канстанціна I]] і [[Сафія Пруская|Сафіі Прускай]], жонка румынскага наследнага прынца [[Караль II|Караля]], маці караля [[Міхай I|Міхая I]]. За намаганні па выратаванні румынскіх яўрэяў ад нацыстаў была ўдастоена ў [[1993]] годзе звання Праведнік народаў свету. {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Глюксбургі]] e1rtep4ng8fovc9g7v008pzmokvj0j8 10 572464 4184101 4097306 2022-08-12T09:56:41Z Maksim L. 13 стыль wikitext text/x-wiki {{Ombox |image = [[Файл:OOjs UI icon check-constructive.svg|40px|alt=✔]] |text = '''Старонка з’яўляецца часткай [[Вікіпедыя:Правілы#Прызначэнне|правілаў]] Вікіпедыі.'''</br> <small>Пададзеным тут нормам павінны падпарадкоўвацца ўсе ўдзельнікі. Перад рэдагаваннем упэўніцеся, што змены адпавядаюць пагадненню. Калі ёсць сумневы, спачатку абмяркуйце іх на [[{{TALKPAGENAME}}|старонцы размоў]].</small> }}<includeonly>[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Правілы|{{PAGENAME}}]]</includeonly><noinclude> {{Дакументацыя}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Правілы і рэкамендацыі Вікіпедыі|Правіла]] </noinclude> 5rdy9wzd7hr9q3h0d4dhj7mo8g2lo2n 4184125 4184101 2022-08-12T11:26:28Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Ombox |image = [[Файл:OOjs UI icon check-constructive.svg|40px|alt=✔]] |text = '''Старонка з’яўляецца часткай [[Вікіпедыя:Правілы#Прызначэнне|правілаў]] Вікіпедыі.'''</br> <small>Пададзеных тут нормаў павінны трымацца ўсе ўдзельнікі. Перад праўкай упэўніцеся, што змены адпавядаюць пагадненню. Калі ёсць сумневы, спачатку абмяркуйце змены на [[{{TALKPAGENAME}}|старонцы размоў]].</small> }}<includeonly>[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Правілы|{{PAGENAME}}]]</includeonly><noinclude> {{Дакументацыя}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Правілы і рэкамендацыі Вікіпедыі|Правіла]] </noinclude> sqajr7endqrv4oalsjpq94rinr9tpue 0 575349 4183518 3737676 2022-08-11T20:07:58Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Клацільда Савойская''' ({{lang-it|Maria Clotilde di Savoia}}, {{lang-fr|Marie-Clothilde de Savoie}}; [[2 сакавіка]] [[1843]] — [[25 чэрвеня]] [[1911]]) — дачка караля [[Віктор Эмануіл II|Віктора Эмануіла II Сардзінскага]], пасля першага караля адзінай Італіі. У 1859 выйшла замуж за Напалеона Жозэфа (вядомага як «Прынц Напалеон» або «Плон-Плон»), сына [[Жэром Банапарт|Жэрома Банапарта]], паводле жадання яе бацькі і Напалеона III. У іх было два сыны і дачка: * Напалеон Віктар Жэром Фрэдэрык Банапарт (1862—1926) — пасля кіраўнік дома Банапарта. * Луі Напалеон Жозэф Жэром Банапарт (1864—1932) — рускі генерал. * Марыя Летыцыя Банапарт (1866—1926) — замужам за сваім дзядзькам, каралём Іспаніі, [[Амадэй I (кароль Іспаніі)|Амадэеем I]]. Пры двары палаца Цюільры Клатыльдай трымалася ў баку і самотна, а не спачуваючы пануючым там звычаяў. Калі яе муж ў 1872 быў выгнаны з Францыі, Клатыльдай адправілася за ім, але не вярнулася ў Францыю, калі ён атрымаў дазвол пасяліцца на радзіме, а засталася ў замку Монкалиери, каля Турына. {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Банапарты]] [[Катэгорыя:Савойская дынастыя]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Італіі]] t6jznwb9qpxzplqqwjdkg5b91ypwy2t 0 576780 4183808 3501024 2022-08-11T20:40:43Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Джаана Уэльская | арыгінальнае імя = {{lang-en|Joan, Lady of Wales}}<br /> {{lang-cy|Y Dywysoges Siwan}} }} '''Джаана Уэльская''' ({{lang-en|Joan, Lady of Wales}}, {{lang-cy|Y Dywysoges Siwan}}; каля 1191–{{ДС|2|2|1237}}) — незаконная дачка караля [[Англія|Англіі]] [[Іаан Беззямельны|Джона Беззямельнага]], жонка [[Ліўэлін Вялікі|Ліўэліна Вялікага]], князя [[Гвінед]]а, маці [[Давід ап Ліўэлін|Давіда ап Ліўэліна]]. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Плантагенеты]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Англіі]] [[Катэгорыя:Бастарды]] 9ymsl45pgcpdwfpgpqkrjtgeccakaya 0 578141 4183866 3866047 2022-08-12T03:08:55Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ DEFAULTSORT wikitext text/x-wiki {{Асоба |імя = Казімір Мацелякоўскі |арыгінал імя = {{lang-pl|Kazimierz Matelakowski}} |партрэт = |шырыня = |подпіс = |апісанне = |імя пры нараджэнні = |род дзейнасці = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = |падданства = |дата смерці = |месца смерці = |бацька = |маці = |муж = |жонка = |дзеці = |узнагароды і прэміі = |сайт = |Commons = |Rodovid = }} {{цёзкі2|Мацелякоўскі}} '''Казімір Мацелякоўскі''' ({{lang-pl|Kazimierz Matelakowski}}; [[8 сакавіка]] [[1671]], Клагендорф [[Вармія]] — [[3 чэрвеня]] [[1740]], [[Нясвіж]]) — святар, педагог. == Біяграфія == Уступіў у [[Таварыства Ісуса]] [[22 жніўня]] [[1689]] г. у [[Вільнюс|Вільні]]. Прафесар рыторыкі ў [[Кражэй|Крожах]] (1697—1699), місіянер (1705—1708). Віцэ-рэктар [[Полацкі езуіцкі калегіум|Полацкага езуіцкага калегіума]] (1708—1709) і віцэ-рэктар калегіума ў [[Жодзішкі|Жодзішках]] (1719—1722). Пракуратар Літоўскай правінцыі Таварыства Ісуса і суперыёр рэзідэнцыі ў [[Ілукстэ]] (1725—1729). Кіраваў будаўніцтвам калегіумаў і касцёлаў<ref>[https://www.jezuici.krakow.pl/cgi-bin/rjbo?b=enc&n=4103&q=0 Grzebień, L. (Ed.), ''Encyklopedia Wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy'', 1996.]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564—1995 / оprac. {{нп3|Людвік Гжэбень|L. Grzebień|pl|Ludwik Grzebień}}. — Kraków : Wyd-wo WAM, 1996. — 882 s. * {{нп3|Ян Марэк Гіжыцкі|Giżycki, J.M.|ru|Гижицкий, Ян Марек}} Materyały do dziejów Akademii Połockiej i szkół odniej zależnych / J.M. Giżycki. — Kraków: Druk. W. Anczyca i spółki, 1905. — 288 s. {{Рэктары Полацкага езуіцкага калегіума}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Езуіты Беларусі]] [[Катэгорыя:Рэктары Полацкага езуіцкага калегіума]] [[Катэгорыя:Архітэктары Беларусі]] [[Катэгорыя:Архітэктары XVIII стагоддзя]] {{DEFAULTSORT:Мацелякоўскі Казімір}} 128uko4mf631ta0jc23suukgo40n3u2 0 579794 4183986 4133730 2022-08-12T07:48:51Z DobryBrat 5701 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Барыс Валянцінавіч Валынаў''' (нар. [[18 снежня]] [[1934]], [[Іркуцк]]) — лётчык-касманаўт СССР, двойчы [[Герой Савецкага Саюза]], кандыдат тэхнічных навук (1980). Адзіны касманаўт, які цяпер жыве, з першага атрада касманаўтаў СССР. == Публікацыі == * ''М. Н. Марков, Б. В. Волынов, В. М. Жолобов''. Инфракрасная спектроскопия Солнца с орбитальной станции «Салют-5». М.: Физический институт им. П. Н. Лебедева АН СССР, 1978. — 15 с. * ''Г. Т. Береговой, П. Р. Попович, Б. В. Волынов''. Деятельность космонавта в полёте и повышение её эффективности. М.: Машиностроение, 1981. — 264 с. == Узнагароды == * [[ордэн Чырвонай Зоркі]] (17 чэрвеня 1961) * [[Герой Савецкага Саюза]] (22 студзеня 1969) * [[Медаль «Залатая Зорка» (СССР)|медаль «Залатая Зорка»]] (22 студзеня 1969) * [[ордэн Леніна]] (22 студзеня 1969) * ордэн Сцяга Венгерскай Народнай Рэспублікі (1973) * [[Герой Савецкага Саюза]] (1 верасня 1976) * [[Медаль «Залатая Зорка» (СССР)|медаль «Залатая Зорка»]] (1 верасня 1976) * [[ордэн Леніна]] (1 верасня 1976) * [[медаль «За адзнаку ў ахове дзяржаўнай мяжы СССР»]] (1977) * ордэн «За службу Радзіме ва Узброеных Сілах СССР» III ступені (22 лютага 1990) * медаль «Братэрства па зброі» (Польская Народная Рэспубліка) * медаль «За ўмацаванне братэрства па зброі» (Народная Рэспубліка Балгарыя) * [[медаль «За асваенне цалінных зямель»]] * медаль «У памяць 850-годдзя Масквы» * [[ордэн «За заслугі перад Айчынай»]] IV ступені (2 сакавіка 2000) * ордэн Дружбы (12 красавіка 2011) * медаль «Ветэран Узброеных Сіл СССР» * заслужаны майстар спорту СССР * медаль «За бездакорную службу» III ступені * медаль «За бездакорную службу» II ступені {{зноскі}} == Літаратура == * И. А. Маринин, С. Х. Шамсутдинов, А. В. Глушко (составители). Советские и российские космонавты. 1960—2000 / Под редакцией Ю. М. Батурина. — М.: ООО Информационно-издательский дом «Новости космонавтики», 2001. — ISBN 5-93345-003-0. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{warheroes|id=813}} {{Лётчыкі-касманаўты СССР}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Валынаў Барыс Валянцінавіч}} [[Катэгорыя:Палкоўнікі СССР]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Калугі]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Байканура]] [[Катэгорыя:Двойчы Героі Савецкага Саюза]] [[Катэгорыя:Асобы на марках]] gr3digz8rw30mjrmkgmtsm9g0ourz1r 0 589294 4183425 3997109 2022-08-11T14:13:04Z Artsiom91 31770 завяршыў кар’еру wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Эліс Бакай | поўнае імя = Эліс Фламур Бакай | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Албанія}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = ''завяршыў кар’еру'' | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |1996| {{Сцяг|Албанія||20px}} Крысталі| |1996—2002| {{Сцяг|Албанія||20px}} [[ФК Партызані Тырана|Партызані (Тырана)]]| }} | клубы = {{футбольная кар’ера |2002—2009| {{Сцяг|Албанія||20px}} [[ФК Партызані Тырана|Партызані (Тырана)]]|136 (23) |2009—2011| {{Сцяг|Албанія||20px}} [[ФК Дынама Тырана|Дынама (Тырана)]]|58 (30) |2011—2012| {{Сцяг|Румынія||20px}} [[ФК Дынама Бухарэст|Дынама (Бухарэст)]]|27 (5) |2012|{{Арэнда}} {{Сцяг|Украіна||20px}} [[ФК Чарнаморац Адэса|Чарнаморац (Адэса)]]|10 (3) |2012—2014| {{Сцяг|Украіна||20px}} [[ФК Чарнаморац Адэса|Чарнаморац (Адэса)]]|24 (6) |2014—2015| {{Сцяг|Албанія||20px}} [[ФК Тырана|Тырана]]|27 (13) |2015| {{Сцяг|Ізраіль||20px}} [[ФК Хапаэль Раанана|Хапаэль (Раанана)]]|1 (0) |2015—2016| {{Сцяг|Албанія||20px}} [[ФК Тырана|Тырана]]|27 (14) |2016| {{Сцяг|Харватыя||20px}} [[ФК Спліт|Спліт]]|10 (1) |2017| {{Сцяг|Албанія||20px}} [[ФК Влазнія Шкодэр|Влазнія (Шкодэр)]]|14 (6) |2017—2018| {{Сцяг|Албанія||20px}} [[ФК Кукесі|Кукесі]]|20 (12) |2018—2019| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр (Салігорск)]]|49 (19) |2020| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Брэст|Дынама (Брэст)]]|4 (0) |2021| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Рух Брэст|Рух Брэст]]|15 (2) }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2005| {{Сцяг|Албанія||20px}} [[Юніёрская зборная Албаніі па футболе|Албанія (да 19)]]|3 (0) |2005—2007| {{Сцяг|Албанія||20px}} [[Моладзевая зборная Албаніі па футболе|Албанія (да 21)]]|8 (2) |2007—2013| {{Сцяг|Албанія||20px}} [[Зборная Албаніі па футболе|Албанія]]|27 (1) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 4 студзеня 2022 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = 19 лютага 2019 }} '''Эліс Бакай''' ({{lang-sq|Elis Bakaj}}; нар. {{ДН|25|6|1987}}, [[Тырана]], [[Албанія]]) — албанскі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]]. Ігрок [[Зборная Албаніі па футболе|нацыянальнай зборнай Албаніі]] (2007—2013). == Клубная кар’ера == Пачаў займацца футболам у клубе «Крысталі», аднак хутка перабраўся ў [[ФК Партызані Тырана|«Партызані»]]. У студзені 2002 года далучыўся да асноўнай каманды «Партызані», падпісаўшы сямігадовы кантракт, а на наступны год дэбютаваў за каманду ў Кубку Інтэртота. У канцы 2003 года гуляў за фарм-клуб «Нацыяналі» ў трэцім дывізіёне Албаніі. Пасля вяртання стаў часцей трапляць у склад. У студзені 2009 года за 100 тысяч еўра перайшоў у тыранскае [[ФК Дынама Тырана|«Дынама»]], стаўшы найдаражэйшым іграком у гісторыі клуба. Дзякуючы добрым выступленням за клуб двойчы прызнаваўся іграком года ў Албаніі. У студзені 2011 года перайшоў у бухарэсцкае [[ФК Дынама Бухарэст|«Дынама»]], а ў лютым 2012 года стаў іграком адэскага [[ФК Чарнаморац Адэса|«Чарнаморца»]]. Трывала выступаў у складзе ўкраінскага клуба, гуляў у групавым раўндзе Лігі Еўропы, аднак у сакавіку 2014 года ў сувязі з пачаткам хваляванняў ва Украіне разам з іншымі легіянерамі пакінуў адэскі клуб. Вярнуўшыся на радзіму, не замацаваўся ў клубах [[ФК Кукесі|«Кукесі»]] і [[ФК Скендэрбэў Корча|«Скендэрбэў»]], пасля чаго ў ліпені 2014 года перайшоў у [[ФК Тырана|«Тырану»]], дзе паспяхова правёў два гады, за выключэннем жніўня 2015 года, калі кораткачасова быў іграком [[ФК Хапаэль Раанана|«Хапаэля»]] з [[Раанана|Раананы]]. У ліпені 2016 года падпісаў двухгадовы кантракт з харвацкім клубам [[ФК Спліт|«Спліт»]], аднак ужо ў лістападзе таго ж года пакінуў яго з-за фінансавых праблем. Вярнуўшыся ў Албанію, зноў стаў трэніравацца з «Тыранай», аднак з-за санкцый УЕФА, якая забараніла клубу рэгістраваць трансферы, так і не стаў іграком сталічнага клуба і пазней папоўніў склад шкодэрскай [[ФК Влазнія Шкодэр|«Влазніі»]]. У жніўні 2017 года ў якасці свабоднага агента перайшоў у склад дзеючага чэмпіёна Албаніі [[ФК Кукесі|«Кукесі»]], дзе стаў адным з асноўных ігракоў, з 12 галамі ішоў найлепшым бамбардзірам чэмпіянату. У сакавіку 2018 года перайшоў у беларускі клуб [[ФК Шахцёр Салігорск|«Шахцёр»]] з [[Салігорск]]а<ref>[http://football.by/news/110663.html "Шахтер" сообщил о подписании контракта с албанским полузащитником Бакаем]</ref>. У салігорскай камандзе стаў адным з лідараў. У снежні 2018 года падоўжыў кантракт з «Шахцёрам»<ref>[https://football.by/news/119951.html Бакай, Бурко и еще два игрока продлили контракты с "Шахтером"]</ref>. У сезоне 2019 заставаўся адным з вядучых ігракоў каманды, толькі з кастрычніка з-за траўмы амаль не з’яўляўся на полі. У снежні 2019 года па заканчэнні кантракта пакінуў «Шахцёр»<ref>[http://football.by/news/135152.html Януш, Бакай, Рыбак и Ковалев официально покинули "Шахтер"]</ref>. У студзені 2020 года падпісаў двухгадовы кантракт з брэсцкім [[ФК Дынама Брэст|«Дынама»]]<ref>[http://football.by/news/135279.html Официально: Бакай - игрок брестского "Динамо"]</ref>. З-за траўмы прапусціў большую частку сезона 2020. У снежні 2020 года перайшоў у іншы брэсцкі клуб — [[ФК Рух Брэст|«Рух»]]<ref>[https://football.by/news/147000.html Элис Бакай перешел в "Рух"]</ref>, дзе пераважна выхадзіў на замену. У студзені 2022 года па заканчэнні кантракта пакінуў «Рух»<ref>[https://football.by/news/159930.html Рахманов и Бакай покинули "Рух"]</ref>, пасля чаго завяршыў прафесійную кар’еру<ref>[https://football.by/news/166662.html Элис Бакай приехал проведать "Шахтер". Он повесил бутсы на гвоздь]</ref>. == Міжнародная кар’ера == Выступаў за юніёрскую і моладзевую зборныя Албаніі. 21 лістапада 2007 года дэбютаваў у [[Зборная Албаніі па футболе|нацыянальнай зборнай Албаніі]] ў адборачным матчы чэмпіянату Еўропы 2008 супраць [[Зборная Румыніі па футболе|Румыніі]] (1:6), выйшаўшы на замену ў другім тайме. == Дасягненні == * {{Сцяг|Албанія||20px}} {{Зл}} [[Чэмпіянат Албаніі па футболе|Чэмпіён Албаніі]]: 2009/10 * {{Сцяг|Албанія||20px}} {{Ср}} Срэбраны прызёр [[Чэмпіянат Албаніі па футболе|чэмпіянату Албаніі]]: 2007/08 * {{Сцяг|Албанія||20px}} {{Бр}} Бронзавы прызёр [[Чэмпіянат Албаніі па футболе|чэмпіянату Албаніі]]: 2008/09 * {{Сцяг|Албанія||20px}} Уладальнік [[Кубак Албаніі па футболе|Кубка Албаніі]]: 2004 * {{Сцяг|Албанія||20px}} Футбаліст года ў Албаніі (2): 2009, 2010 * {{Сцяг|Беларусь||20px}} {{Ср}} Срэбраны прызёр [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|чэмпіянату Беларусі]]: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|2018]] * {{Сцяг|Беларусь||20px}} {{Бр}} Бронзавы прызёр [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|чэмпіянату Беларусі]]: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|2019]] * {{Сцяг|Беларусь||20px}} Уладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]]: [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|2019]] * {{Сцяг|Беларусь||20px}} Уладальнік [[Суперкубак Беларусі па футболе|Суперкубка Беларусі]]: [[Суперкубак Беларусі па футболе 2020|2020]] * {{Сцяг|Беларусь||20px}} У спісе 22 найлепшых футбалістаў чэмпіянату Беларусі: 2019 {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Бакай Эліс}} [[Катэгорыя:Футбалісты Албаніі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Албаніі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Партызані Тырана]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Тырана]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Бухарэст]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Чарнаморац Адэса]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тырана]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Хапаэль Раанана]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Спліт]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Влазнія Шкодэр]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Кукесі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шахцёр Салігорск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Брэст]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Рух Брэст]] ksnygrwzqf029fzipafu3y0y6knppwl 0 589480 4183465 4176986 2022-08-11T18:11:00Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | манарх = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Януш (Янухна) Багданавіч Сапега''' (каля [[1490]] — паміж [[1528]]—[[1531]]) — [[дваранін гаспадарскі]] (з 1515). З чарэйска-ружанскай лініі [[Сапегі|Сапегаў]], сын [[Багдан Сямёнавіч Сапега|Багдана Сапегі]] і кн. Фядоры Бабіч-Друцкай-Сакалінскай. Значнай кар’еры не зрабіў, у адрозненне ад старэйшага брата [[Іван Багданавіч Сапега|Івана]], ваяводы віцебскага і падляшскага. Затое рознымі спосабамі — абменам, купляй, дарэннем — значна павялічыў свае ўладанні, якія знаходзіліся ў [[Віцебскае ваяводства|Віцебскім ваяводстве]], [[Трокі|Троках]], [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскім]] і [[Мерацкі павет|Мерацкім паветах]].{{sfn|Семянчук|2014|с=375}} 8 ліпеня 1513 года Януш ажаніўся з князёўнай Ганнай Крошынскай, дачкой князя [[Канстанцін Крошынскі|Канстанціна Крошынскага]] і Ганны (дачкі [[Іван Кошка|Івана Кошкі]]), у пасаг за жонкай атрымаў новазбудаваны на пусташах [[Дубна (Мастоўскі раён)|Дубенскіх]] «двор» [[Чарлёна|Лунна-Чарлёная]] на рацэ Луннай з 60 службамі, 40 пустаўшчызнамі і землямі ў Чарлёне, межы якіх ахоплівалі абодва бакі [[Нёман]]а, перавоз на Нёмане каля Карповічаў (Карпаў перавоз), два ставы на рацэ Луннай і старыцу Нёмана каля Чарлёны. Пры гэтым жончыны бацькі пакінулі за сабой права «до живота» сумесна з зяцем і дачкой валодаць падараваным дваром Лунна-Чарлёная, але забаранілі іншым дачкам i будучым зяцям i ix нашчадкам хоць калі прэтэндаваць на гэты маёнтак. Наданне свайму двараніну, яго жонцы і дзецям пацвердзіў кар. [[Жыгімонт Стары]] 3 лютага 1515 года.{{sfn|Семянчук|2014|с=374}} У 1523 годзе кар. Жыгімонт Стары зноў пацвердзіў пану Янушу гэтыя ўладанні з прычыны страты ранейшага дакумента{{sfn|Семянчук|2014|с=375}}. На [[Попіс 1528 года]] разам з цёшчай кн. Крошынскай з маёнтка Дубна ставіў 26 «коней» і яшчэ 3 «коней» са свайго асобнага маёнтка ў Мерацкім павеце, што сведчыць пра значнае багацце.{{sfn|Семянчук|2014|с=376}} Памёр да мая 1531 года.{{sfn|Семянчук|2014|с=376}} У шлюбе з Ганнай Крошынскай меў чатырох сыноў — [[Глеб Янушавіч Сапега|Глеба]], [[Дзмітр Янушавіч Сапега|Дзмітра]], [[Сцяпан Янушавіч Сапега|Сцяпана]] і [[Міхаіл Янушавіч Сапега|Міхаіла]]; і дзвюх дачок — Тацяну (жонку Ждана Словіка) і Настассю (жонку [[Гаўрыла Тышковіч|Гаўрылы Тышковіча]]).{{sfn|Семянчук|2014|с=376}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Кніга|аўтар=Семянчук Г. М.|выданне=Магнацкі двор і сацыяльнае ўзаемадзеянне (XV—XVIII стст.) : зборнік навуковых прац|адказны=Установа "Музей «Замкавы комплекс „Мір“»"; пад рэд. А. М. Янушкевіча|месца=Мн.|выдавецтва=Медысонт|год=2014|ref=Семянчук|старонкі=372—394|загаловак=Чарлёна — двор Сапегаў над Нёманам у XVI—XVII стст.}} {{Wikidata/Ancestors}} {{DEFAULTSORT:Сапега Януш Багданавіч}} [[Катэгорыя:Сапегі|Януш Багданавіч]] [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] ili6aiyrffm0v4rkqouyan58abixocf 0 594927 4183374 4092152 2022-08-11T13:26:41Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Палеалогаў]] у [[Палеалогі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом |прозвішча = Палеалогі |герб = Byzantine Palaiologos Eagle.svg |шырыня герба = 270пкс |подпіс = Эмблема Палеалогаў, якая часта памылкова ўспрымаецца як герб [[Візантыйская імперыя|Візантыйскай імперыі]] |краіна = [[Візантыйская імперыя]] |родапачынальны дом = Сама дынастыя не з'яўляецца адгалінаваннем якога-небудзь царскага дому, але сярод продкаў імператараў прысутнічаюць [[Камніны]] і [[Ангелы (дынастыя)|Ангелы]]<ref name="Г">[https://web.archive.org/web/20050427153448/http://hronos.km.ru/biograf/bio_m/mihail8pale.html Міхаіл VIII Палеалог].</ref> |тытулы = [[Спіс візантыйскіх імператараў|Імператар Візантыі]], <br> [[Марэйскі дэспатат|Дэспат Марэі]], <br> [[Маркграфства Манферат|Маркіз Манферацкі]] |заснавальнік = Першы вядомы прадстаўнік — [[Нікіфар Палеалог]], <br> Першы імператар — [[Міхаіл VIII Палеалог]] |апошні кіраўнік = [[Канстанцін XI Драгаш]] |цяперашні глава = |год заснавання = [[XI стагоддзе]] |спыненне роду = Старэйшая лінія згасла ў [[1502]] годзе, прадстаўнікі іншых ліній жывуць дагэтуль<ref>Gegai, з. 161–162.</ref> |зрушэнне = [[1453]] |нацыянальнасць = [[Грэкі]] |малодшыя лініі = [[Маркграфства Манферат#Палеалогі|Маркграфы Манферат (Палеалогі)]] |Rodovid = }} {{гэты артыкул|пра род|Палеалог (значэнні)|пра носьбітаў прозвішча}} '''Палеало́гі''' ({{lang-el|Παλαιολόγοι}}) — апошняя і найбольш даўгавечная [[дынастыя]] імператараў [[Візантыя|Візантыі]], якая кіравала на працягу двух стагоддзяў — з часу выгнання [[Міхаіл VIII Палеалог|Міхаілам VIII]] з [[Канстанцінопаль|Канстанцінопаля]] [[крыжакі|крыжакоў]] у 1261 годзе да [[падзенне Канстанцінопаля|ўзяцця Канстанцінопаля туркамі]] ў 1453 годзе. Род вядомы з [[XI стагоддзе|XI стагоддзя]]. Заснавальнік дынастыі — [[Міхаіл VIII Палеалог]], былы імператар [[Нікейская імперыя|Нікейскай імперыі]] ([[1258]]—[[1261]]), які ў [[1261]] аднавіў [[Аблога Канстанцінопаля (1204)|заваяваную ў 1204]] [[крыжакі|крыжакамі]] Візантыю. Асобныя Палеалогі дзялілі паўнату ўлады з прадстаўнікамі роду [[Кантакузіны|Кантакузінаў]]. Маскоўскі князь [[Іван III Васілевіч|Іван III]] ажаніўся з пляменніцай апошняга імператара Візантыі [[Канстанцін XI Палеалог|Канстанціна XI Драгаша]] — [[Соф'я Палеалог|Зояй (Соф’яй) Палеалог]]. Гэтым ён, на думку часткі гісторыкаў, спрабаваў абгрунтаваць свае прэтэнзіі на духоўную і рэлігійную спадчыну Візантыі. Сведчаннем гэтаму з'яўляецца пачатак выкарыстання [[Двухгаловы арол|двухгаловага арла]] Палеалогаў у якасці [[Герб Расіі|герба]] [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскага княства]], а затым і [[Расія|Расіі]]. Палеалогі па старэйшай мужчынскай лініі згаслі ў [[1502]] годзе пасля смерці [[Андрэй Палеалог|Андрэя Палеалога]], які аддаў (прадаў) свае правы на трон Візантыі [[Карл VIII (кароль Францыі)|Карлу VIII]] і [[Фердынанд II Арагонскай|Фердынанду II Арагонскаму]]. Прадстаўнікі іншых ліній жывуць дагэтуль<ref>Gegai, з. 161—162.</ref> Кіраванне Палеалогаў — перыяд палітычнага і гаспадарчага заняпаду імперыі, захопу (з пачатку [[14 ст.]]) яе тэрыторыі туркамі-асманамі, якія [[Падзенне Канстанцінопаля (1453)|ў маі 1453 узялі Канстанцінопаль]], забілі [[Канстанцін XI Палеалог|Канстанціна XI]] і спынілі існаванне Візантыі<ref name="БЭ">{{крыніцы/БЭ|11|Палеалогі}}</ref>. У той жа час з кіраваннем Палеалогаў звязаны апошні ўздым візантыйскага мастацтва, вядомы як [[палеалогаўскае адраджэнне]]. == Паходжанне і этымалогія == [[Выява:Palaeologoi eagle.jpg|thumb|left|150px|[[Двухгаловы арол]] — эмблема дынастыі Палеалогаў (а не ўсёй [[Візантыйская імперыя|Візантыйскай імперыі]], як прынята лічыць)]] Дакладнае паходжанне сямейства Палеалогаў (чыё імя азначае «гандляр старызной»<ref name="bibliotekar.ru" />; пасля пераасэнсоўвалася як «старажытны родам»<ref name="bibliotekar.ru" />; або «які гаворыць аб старым» ад {{lang-grc|παλαιóς}} «старажытны» + {{lang-grc2|[[Логас|λόγος]]}} «слова»<ref>Дашков С. Б. Императоры Византии. С. 282.</ref>) — невядомае: ёсць здагадкі, што гэта была грэчаская паводле паходжання дынастыя<ref name="bibliotekar.ru">[http://www.bibliotekar.ru/bep/30.htm БРОКГАУЗ И ЕФРОН. Палеолог. Палеологи Византийская династия].</ref>. Акрамя таго, ёсць здагадкі, што Палеалогі паходзілі з [[Малая Азія|Малой Азіі]]. Цікава, што [[двухгаловы арол]], герб Палеалогаў, упершыню з’яўляецца менавіта ў гэтым рэгіёне ў якасці сімвала [[Хецкае царства|Хецкага царства]]<ref>[http://gallery.hd.org/_c/places-and-sights/_more2003/_more08/Turkey-Alaja-Huyuk-Hittite-temple-carving-of-two-headed-eagle-with-two-rabbits-in-its-claws-SEW.jpg.html Earth Views: Turkey-Alaja-Huyuk-Hittite-temple-carving- —.tr, Türkei, Turquía, Turquie, Turq].</ref>. Таксама існуе легенда, якая прыпісвае Палеалогам рымскае паходжанне і сцвярджае, што яны прыехалі ў Візантый (Канстанцінопаль) разам з [[Канстанцін Вялікі|Канстанцінам Вялікім]]. Неверагоднасць гэтых ідэй была даказана [[Шарль Дзюканж|Шарлем Дзюканжам]], але яны працягваюць праскакваць, хоць і ў розных формах, у сучасных даследаваннях. Акрамя таго, існуе вусновая традыцыя сумніўнай дакладнасці, якая сцвярджае, што роднае месца Палеалогаў — [[Італія|італьянскі]] горад [[Вітэрба]]<ref>[http://www.newchrono.ru/frame1/PSS/Tabov/14.html Глава 14: Палеологи. Закат старой Европы. Иордан Табов. // newchrono.ru] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110903203241/http://www.newchrono.ru/frame1/PSS/Tabov/14.html |date=3 верасня 2011 }}.</ref>. == Сімволіка == <gallery class="center"> Выява:Flag of Palaeologus Dynasty.svg|<small>Сцяг Палеалогаў. Чатыры ''B'' ці ''pyrekvola'' сімвалізуюць ініцыялы сямейнага дэвізу<ref name="Ottfried Neubecker">Ottfried Neubecker, ''Heraldry - Sources, Symbols and Meaning'', pp.106, Tiger Books International (Twickenham), 1997.</ref>.</small> </gallery> [[Файл:Metropolis of Mystras, inside, imperial eagle.JPG|thumb|220px|Эмблема Палеалогаў у музеі [[Містра|Містры]].]] [[Выява:Seal of Ivan III (reverse).gif|thumb|left|150px|[[Двухгаловы арол]] на друку [[Іван III|Івана III]].]] Праз цесныя адносіны з [[Еўропа|еўрапейскімі]] краінамі і частыя дынастычныя шлюбаы паміж членамі дынастыі Палеалогаў з прадстаўнікамі каралеўскіх дамоў Еўропы, Палеалогі сталі першай візантыйскай імператарскай дынастыяй, якая стала выкарыстоўваць уласную дынастычную сімволіку. Адным з сімвалаў дынастыі Палеалогаў, вядомым з крыніц [[XIV стагоддзе|XIV]] і [[XV]] стагоддзяў, з’яўляўся [[золата (геральдыка)|залаты]] [[Геральдычныя крыжы|прамы крыж]] у [[чырвоны колер|чырвоным]] полі, які падзяляе поле на чатыры роўныя часткі, у якіх размешчана па залатым завітку, якія выглядаюць як стылізаваныя літары «В» ({{lang-el|πυρέκβολα}}) і інтэрпрэтуюцца як ініцыялы дэвізу Палеалогаў (Βασιλεὺς Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντων, Валадар валадароў, які валадарыць над валадарамі)<ref>http://www.heraldica.org/topics/national/byzantin.htm.</ref>. Іншым сімвалам Палеалогаў быў [[двухгаловы арол]]. Ён часта маляваўся з [[Манаграма|манаграмай]] Палеалогаў на грудзі. Пасля шлюбу [[Соф'я Палеалог|Соф’і Палеалог]] і [[Іван III|Івана III]] двухгаловы арол стаў гербам Расійскай дзяржавы. == Візантыйскія імператары == * [[Міхаіл VIII Палеалог|Міхаіл VIII]] (1259—1282) * [[Андронік II Палеалог|Андронік II]] (1282—1328) * [[Міхаіл IX Палеалог|Міхаіл IX]] (1294—1320) * [[Андронік III Палеалог|Андронік III]] (1328—1341) * [[Іаан V Палеалог|Іаан V]] (1341—1391) * [[Іаан VI Кантакузін|Іаан VI]] (1347—1354) * [[Андронік IV Палеалог|Андронік IV]] (1376—1379) * [[Іаан VII Палеалог|Іаан VII]] (1390) * [[Мануіл II Палеалог|Мануіл II]] (1391—1425) * [[Іаан VIII Палеалог|Іаан VIII]] (1425—1448) * [[Канстанцін XI Палеалог|Канстанцін XI]] (1449—1453) {{зноскі}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Палеологи|С. Я.}} * {{крыніцы/БЭ|11|Палеалогі}} == Спасылкі == {{Commonscat|}} * {{З ВСЭ|загаловак=Палеологи|выданне=3-е}} * [http://nobles.narod.ru/paleolog.htm Пакаленны роспіс Палеалогаў] {{Імператары Візантыі|nocat=1}} [[Катэгорыя:Дынастыя Палеалогаў|*]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1261 годзе]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1453 годзе]] hz3sl158270wasuw4mzu5x6eje9omls 0 595351 4183492 3983874 2022-08-11T20:05:22Z Artsiom91Bot 51617 /* Крыніцы */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі|Альмаш}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Альмаш | арыгінал імя = {{lang-hr|Álmos}} | выява = Chronicon Pictum P105 Kálmán és Álmos kibékülése Dömösön.JPG | шырыня = | апісанне выявы = Кароль Кальман і Альмаш у кляштары Домаша. Мініяцюра з Chronicon Pictum (XIV стагоддзе) | аўтограф = | шырыня аўтографа = | пасада = [[Кароль Харватыі]] | сцяг = Coa_Croatia_Country_History_(Fojnica_Armorial).svg | сцяг2 = | парадак = | пачатак паўнамоцтваў = [[1091]] | заканчэнне паўнамоцтваў = [[1093]] | каранацыя = | папярэднік = [[Алена (каралева Харватыі)|Алена]] | пераемнік = [[Петар Свачыч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | у шлюбе = | дзеці = }} '''А́льмаш''' ({{lang-hu|Álmos}}, {{lang-hr|Almoš}}) — [[Венгрыя|венгерскі]] прынц, сын караля [[Геза I|Гезы I]], брат [[Кальман Кніжнік|Кальмана Кніжніка]] і бацька будучага караля [[Бела II|Белы II]]. У перыяд з [[1091]] па [[1093]] год быў каралём [[Харватыя|Харватыі]]. З [[1096]] па [[1108]] год — [[Нітранскае княства|нітранскі князь]]. == Біяграфія == Альмаш быў малодшым сынам караля [[Геза I|Гезы I]], ён выхоўваўся пры двары свайго бацькі, а пасля яго смерці ў [[1077]] годзе — пры двары [[Ласла I Святы|Ласла I Святога]], які ўзыйшоў на трон дзядзькі. Пасля згасання ў [[1091]] годзе са смерцю [[Сцяпан II|Сцяпана II]] дынастыі [[Трпіміравічы|Трпіміравічаў]] у суседняй Харватыі, кароль Ласла прад’явіў прэтэнзіі на харвацкі трон па праве свайго сваяцтва з харвацкім каралеўскім домам (ён быў братам [[Алена (каралева Харватыі)|каралевы Алены]] і, адпаведна, шваграм [[Дзмітар Звонімір|Дзмітара Звоніміра]]). Венгерскія войскі без асаблівых цяжкасцей захапілі большую частку краіны. Кароль Ласла паставіў на харвацкі трон Альмаша. Гэты крок, верагодна, быў выкліканы тым, што Ласла разглядаў Альмаша, як свайго пераемніка, і меркаваў, што ў Харватыі ён набярэцца вопыту дзяржаўнага кіравання. Харвацкая знаць, тым не менш, не збіралася мірыцца з фактычнай стратай незалежнасці. У [[1093]] годзе дваранства краіны выбрала каралём [[Петар Свачыч|Петара Свачыча]], які пачаў барацьбу з венгерскімі сіламі і дамогся пэўнага поспеху, выгнаўшы Альмаша і венграў з большай часткі краіны. У [[1095]] годзе Ласла I памёр. Кароль не меў сваіх сыноў, прэтэндэнтамі на ягоны прастола былі два яго пляменнікі — [[Кальман Кніжнік|Кальман]] і Альмаш. Перад смерцю Ласла абвясціў пераемнікам малодшага Альмаша, магчымай прычынай былі фізічныя дэфекты Кальмана. Той, аднак, не пагадзіўся з пазбаўленнем сваіх правоў і, скарыстаўшыся падтрымкай Польшчы, узышоў на венгерскі трон. Брата Альмаша ён прызначыў кіраўніком т.з. ''Tercia pars Regni'', ''Трэцяй часткі каралеўства'', аснову якой складала [[Нітранскае княства]]. У [[1097]] годзе кароль Кальман разграміў Петара Свачыча ў [[бітва на гары Гвозд|бітве на гары Гвозд]], падпарадкаваў сабе Харватыю і абвясціў сябе яе каралём. Альмаш, які па-ранейшаму прэтэндаваў на харвацкую карону, паўстаў супраць брата. У барацьбе Альмаш абапіраўся, галоўным чынам, на чэшскую і нямецкую дапамогу, паколькі прэтэнзіі Альмаша не атрымалі шырокай падтрымкі ў венгерскай знаці, якая не жадала міжусобіц. Паўстанне правалілася, аднак Альмаш не спыняў плесці інтрыгі. У [[1104]] годзе ён заручыўся падтрымкай [[Кіеўская Русь|Кіева]], ажаніўшыся ([[21 жніўня]]) з [[Прадслава Святаполкаўна|Прадславай]], дачкой [[Святаполк II Ізяславіч|Святаполка II Ізяславіча]]. У [[1106]] годзе ваенную дапамогу Альмашу аказаў і польскі кароль [[Баляслаў III Крывавусты]]. Кальман, аднак, з дапамогай дыпламатычных перамоў з суседнімі дзяржавамі ўладзіў канфлікт, прымусіўшы малодшага брата прызнаць яго каралём. Аўтаномія Нітранскага княства была ліквідавана, а яго тэрыторыя была цалкам інтэгравана ў Венгрыю. У 1107/1108 гг. Альмаш здзейсніў паломніцтва ў Святую Зямлю. Па вяртанні адтуль Альмаш бег у Германію. У верасні 1108 войска германскага караля Генрыха V у мэтах падтрымкі Альмаша ўварвалася ў Верхнюю Венгрыю (Славакія) і аблажыла Пожань (цяпер [[Браціслава]]). Неўзабаве Генрых V вымушаны быў зняць аблогу Пожані і заключыць мір з Кальманам. Такім чынам Альмаш пацярпеў чарговае паражэнне ў барацьбе за прастол. Аднак Альмаш працягнуў барацьбу, і ў [[1115]] годзе пры дапамозе буйных феадалаў ізноў паспрабаваў зрынуць Кальмана. Цярпенне караля скончылася, выкрыўшы змову, ён загадаў асляпіць Альмаша і яго сына [[Бела II|Белу]] ([[1117]]). Аслепленыя Альмаш і Бела былі адпраўленыя ў кляштар у [[Домаш]]ы (каля [[Эстэргам]]а). Ужо пасля смерці Кальмана Альмаш здолеў бегчы ў [[Візантыя|Візантыю]], дзе ў [[1127]] годзе памёр. У [[1137]] годзе яго цела было перавезена ў Венгрыю і там пахавана. Яго сын [[Бела II|Бела]], нягледзячы на слепату, стаў каралём Венгрыі ([[1131]]) пасля сына Кальмана — [[Іштван II|Іштвана II]]. У Альмаша былі таксама дзве дочкі: старэйшая Адэлаіда выйшла замуж за [[Сабеслаў I|Сабеслава I]], князя чэшскага, а малодшая, Хедвіга, стала жонкай аўстрыйскага графа Адальберта. {{зноскі}} == Крыніцы == * История Венгрии. Том 1. Издательство: Наука, 1971 г. * ''Л. Контлер''. История Венгрии. Тысячелетие в центре Европы. [[Весь мир (выдавецтва)|Весь Мир]], 2002 г. {{Паслядоўнасць людзей | папярэднік = [[Сцяпан II]] | пераемнік = [[Петар Свачыч]] | спіс = [[Спіс каралёў Харватыі|Кароль Харватыі]] | гады = [[1091]]—[[1093]] }} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Арпады]] [[Катэгорыя:Каралі харвацкія]] [[Катэгорыя:Сілком аслепленыя]] b68lz0so4dih0ykjh0ph1efho0s7x37 0 597044 4183855 3811635 2022-08-11T23:46:12Z Spadar Mihail 97151 wikitext text/x-wiki {{Картка кампаніі | назва = ААТ «Гомельскі хімічны завод» | лагатып = Гомельскі хімічны завод (лога).png | тып = [[Адкрытае акцыянернае таварыства]] | дэвіз = | заснавана = 1965 | размяшчэнне = {{сцяг Беларусі|30px}} [[Рэспубліка Беларусь]], [[Гомельская вобласць]], г. [[Гомель]] | ключавыя фігуры = | галіна = [[Хімічная прамысловасць]] | прадукцыя = [[угнаенні]] | абарот = | аперацыйны прыбытак = | чысты прыбытак = |матчына кампанія = [[Белнафтахім]] | колькасць супрацоўнікаў = | сайт=http://belfert.by }} '''ААТ «Гомельскі хімічны завод»''' — прадпрыемства [[Нафтахімія|нафтахімічнай галіны]] ў горадзе [[Гомель]], [[Рэспубліка Беларусь]], якое выпускае фосфаразмяшчальныя мінеральныя [[Угнаенні|ўгнаенні]]. == Гісторыя == [[File:Gomel chemical factory.jpg|thumb|left|Завод у 2018 годзе]] У [[1960]] годзе Дзяржаўным камітэтам па хіміі пры [[Савет Міністраў СССР|Савеце Міністраў СССР]] было зацверджана будаўніцтва завода фосфарных мінеральных угнаенняў і фасфатаў у [[Гомель|Гомелі]]. Узводзіць прадпрыемства пачалі ў [[1963]] годзе. [[27 снежня]] [[1965]] года была пушчана першая чарга завода, якая складалась з цэха па вытворчасці [[Серная кіслата|сернай кіслаты]], цэнтральнай заводскай лабараторыі і дапаможных падраздзяленняў. [[7 ліпеня]] [[2000]] года на падставе загаду канцэрна «[[Белнафтахім]]» Гомельскі хімічны завод быў перайменаваны ў Рэспубліканскае ўнітарнае прадпрыемства «Гомельскі хімічны завод». У [[2003]] годзе РУП «Гомельскі хімічны завод» перайменаваны ў адкрытае акцыянернае таварыства «Гомельскі хімічны завод»<ref>[http://belfert.by/history.html Гісторыя Гомельскага хімічнага завода]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://belfert.by Сайт ААТ «Гомельскі хімічны завод»] [[Катэгорыя:Прадпрыемствы Гомеля]] [[Катэгорыя:Хімічныя і нафтахімічныя кампаніі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хімічныя і нафтахімічныя прадпрыемствы]] [[Катэгорыя:Белнафтахім]] [[Катэгорыя:Вытворцы мінеральных угнаенняў]] dqj1jf883iixq9qgvw6lnvr17piyq02 0 602060 4183614 3615983 2022-08-11T20:19:02Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Альбрэхт}} {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Альбрэхт Брандэнбург-Ансбахскі | арыгінал імя = Albrecht von Brandenburg-Ansbach | выява = Albrecht von Hohenzollern.jpg | апісанне выявы = | шырыня = 200px | пасада = [[герцаг Прусіі]] | парадак =1 | сцяг = Wappen Preußen.png | герб = Wappenhochmeisterbrandenburg.jpg | перыядпачатак = [[10 красавіка]] [[1525]] | перыядканец = [[20 сакавіка]] [[1568]] | папярэднік = ''новы тытул'' | пераемнік = [[Альбрэхт Фрыдрых (герцаг Прусіі)|Альбрэхт Фрыдрых]] | каранацыя = <!-- дата каранацыі --> | пасада_2 = [[Вялікія магістры тэўтонскія|вялікі магістр Тэўтонскага&nbsp;ордэна]] | парадак_2 = 37 | сцяг_2 = Coat of arms of Teutonic Order.svg | перыядпачатак_2 = 1511 | перыядканец_2 = 1525 | папярэднік_2 = [[Фрыдрых Саксонскі (вялікі магістр Тэўтонскага ордэна)|Фрыдрых Саксонскі]] | пераемнік_2 = [[Вальтэр фон Кронберг]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = }} '''А́льбрэхт Брандэнбу́рг-Ансбахскі''' ({{lang-de|Albrecht von Brandenburg-Ansbach}}; {{Дата нараджэння|17|5|1490}}, [[Ансбах]] — {{Дата смерці|20|3|1568}}, [[Гвардзейск|Тапіяу]]) — апошні [[Вялікія магістры тэўтонскія|вялікі магістр]] [[тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]] і першы [[герцаг]] [[Прусія|Прусіі]]. == Біяграфія == Альбрэхт нарадзіўся [[17 мая]] [[1490]] года ў [[Ансбах]]у. Трэці сын [[Фрыдрых I (маркграф Брандэнбург-Ансбаха)|Фрыдрыха I Гогенцолерна]], [[маркграф]] [[Брандэнбург-Ансбах]]а. Яго маці [[Соф'я Ягелонка (1464—1512)|Соф’я Ягелонка]] была дачкой [[Вялікі князь літоўскі|вялікага князя літоўскага]] і [[кароль Польшчы|караля польскага]] [[Казімір IV|Казіміра IV Ягелончыка]], малодшага сына [[Ягайла|Ягайлы]] і [[Соф’я Гальшанская|Соф’і Гальшанскай]]. Альбрэхт атрымаў выхаванне пры двары [[кёльнскі архібіскуп|кёльнскага архібіскупа]] [[Генрых IV (архібіскуп кёльнскі)|Генрыха IV]], які зрабіў яго [[канонік]]ам. У [[1511]] годзе [[рыцар]]ы [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]] выбралі Альбрэхта сваім [[Вялікія магістры тэўтонскія|вялікім магістрам]]. Імкнуўся вызваліць Тэўтонскі ордэн ад васальнай залежнасці ад польскага караля і вялікага князя літоўскага [[Жыгімонт I|Жыгімонта I]] (свайго дзядзькі)<ref name="БЭ">{{крыніцы/БЭ|1|Альбрэхт Брандэнбургскі}}</ref>, якая існавала паводле [[Таруньскі мір 1466 года|Тарунскага міру 1466 года]]{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. У снежні [[1519]] года пачалася [[Польска-тэўтонская вайна (1519—1521)|вайна Тэўтонскага ордэна з Польшчай]]. Альбрэхт звяртаўся па дапамогу да Германіі, але імператар [[Карл V (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)|Карл V]] адмовіў яму. У лютым [[1517]] года ў [[Масква|Маскву]] прыбыў першы пасланец [[Тэўтонскі ордэн|Ордэна]] Дытрых Шонберг, які вёў актыўныя перамовы з прадстаўнікамі [[вялікі князь Маскоўскі|вялікага князя]] [[Васіль III|Васіля III]]. Яны прывялі жа заключэння першага міжнароднага дагавора паміж [[Маскоўскае княства|Маскоўскім княствам]] і [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскім ордэнам]]. Саюзны трактат быў падпісаны [[10 сакавіка]] [[1517]] года. Пасланцы Масквы неаднаразова з’яўляліся на землях Ордэна і не толькі з граматамі, але і з бочачкамі срэбра для наймання войска і працягу ваенных дзеянняў. Некаторыя аўтары лічаць<ref>[http://www.museum.ru/N22324 Альбрэхт Прускі — дыпламат і рэфарматар<!-- Загаловак дададзены ботам -->]</ref>, што ў памяць пра гэты саюз самая вялікая зала [[замак Кёнігсберг|замка Кёнігсберг]] атрымала назву Маскоўскай залы (Залы маскалёў). Большая частка [[Прусія|Прусіі]] была спустошана вайной, і Альбрэхт быў вымушаны ў [[1521]] годзе заключыць з Польшчай 4-гадовае перамір’е ў [[Торунь|Торне]]. Безвынікова прасіў дапамогі ў імператара і князёў. Пазнаёміўшыся з [[Марцін Лютэр|Марцінам Лютэрам]] і [[Філіп Меланхтан|Меланхтанам]], [[Вялікія магістры тэўтонскія|гросмайстар]] [[каталіцтва|каталіцкага]] ордэна Альбрэхт, стаў прыхільнікам іх ідэй і вырашыў правесці [[Рэфармацыя|Рэфармацыю]] на землях ордэна{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. [[28 лютага]] [[1523]] года рэфарматар звярнуўся з адкрытым лістом «Да рыцараў Нямецкага ордэна», пераконваючы іх у тым, што [[Тэўтонскі ордэн|Ордэн]] даўно зжыў сябе і як [[Клерыкалізм|клерыкальная]], і як свецкая арганізацыя, што яго існаванне абсурдна, што замест распуснага ладу жыцця, у якім загразлі многія браты насуперак зароку бясшлюбнасці, варта перайсці да сапраўднай — шлюбнай — цноты. Гэты ліст падзейнічаў, і ўжо ўвесну [[1523]] года на [[Рэйхстаг (Свяшчэнная Рымская імперыя)|рэйхстагу]] ў [[Нюрнберг]]у Альбрэхт публічна станоўча выказаўся пра [[рэфармацыя|рэфармацыйны рух]]. Эвалюцыя поглядаў вялікага магістра паслужыла сігналам для пэўных колаў у Польшчы, і вельмі хутка адбылася важная падзея, якая дала Альбрэхту шанец на мірнае ўрэгуляванне пруска-польскага канфлікту. Каб правесці Рэфармацыю на землях ордэна, заручыўся падтрымкай польскага караля, [[8 красавіка]] [[1525]] года быў падпісаны [[Кракаўскі мір]], паводле якога [[Прусія (герцагства)|Прусія]], якая была раней [[ордэн]]скай царкоўнай дзяржавай, ператваралася ў васальнае адносна да [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Польшчы]]<ref name="БЭ"/> герцагства на чале з Альбрэхтам{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. Абвясціў таксама секулярызацыю Тэўтонскага ордэна і ўвядзенне ў Прусіі [[лютэранства]]<ref name="БЭ"/>{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. [[10 красавіка]] на гарадской плошчы Кракава Альбрэхт прылюдна прынёс прысягу польскаму каралю як [[герцаг Прусіі]]. [[Файл:Lucas Cranach d.Ä. - Bildnis des Markgrafen Albrecht von Brandenburg-Ansbach (Herzog Anton Ulrich-Museum).jpg|thumb|[[Лукас Кранах Старэйшы]]. Партрэт Альбрэхта Брандэнбург-Ансбахскага, герцага Прусіі. 1533]] Касаваліся ордэнскія службы, але карэнных змен у сістэму кіравання Альбрэхт не стаў уносіць — ордэнскія [[намеснік]]і сталі [[оберрат]]амі (вярхоўнымі саветнікамі), [[комтур]]ы — главамі ўпраў. Важнай падзеяй стала прыцягненне ў краіну замежных [[купец|купцоў]] і перасяленцаў, якія беглі ад рэлігійных ганенняў. Гэты крок у пэўнай ступені змог выправіць цяжкае становішча ў эканоміцы. У [[1529]] годзе Альбрэхт заклаў аснову [[Замок Кёнігсберг|замкавага]] кніжнага збору, які ператварыўся ў так званую «[[Сярэбраная бібліятэка|Сярэбраную бібліятэку]]». Бібліятэка папаўнялася за кошт пакупак і дароў. Акрамя таго, кнігагандлярам было прадпісана бязвыплатна перадаваць у яе фонды па адным асобніку кожнага выдання, што было ў продажы. Да канца жыцця Альбрэхта замкавая бібліятэка налічвала ўжо каля дзевяці тысяч тытулаў. Альбрэхт усяляк садзейнічаў развіццю кнігадрукавання ва ўласным краі. Каб выдаваць кнігі на [[Нямецкая мова|нямецкай]] і [[Літоўская мова|літоўска]]й мовах, заснаваў друкарню{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. У сувязі са сваімі выдавецкімі планамі ў [[1530]] (?) запрасіў у Каралевец «выдатнага і многавучонага мужа» [[Францыск Скарына|Францыска Скарыну]]<ref name="БЭ"/>{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. Такім чынам ён паклаў пачатак не толькі прафесійнай [[друкарня|друкарскай]] справе ў Прусіі, але і зародкам [[журналістыка|журналістыкі]]. Клапаціўся пра асвету падданых у [[лютэранства|лютэранскім]] духу, адкрыцці ў гарадах лацінскіх школ, у [[1540]] годзе заснаваў [[гімназія|гімназію]] ў Караляўцы, у [[1544]] — [[Кёнігсбергскі ўніверсітэт|універсітэт]] ({{lang-la|Collegium Albertinum}}), куды запрасіў выкладаць некаторых [[ліцвін]]аў і [[палякі|палякаў]] ([[Абрагам Кульва]], [[С. Рафаловіч]]) і дзе атрымалі адукацыю многія беларускія і літоўскія пратэстанты{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}<ref name="БЭ"/>. Нягледзячы на расходы, герцаг запрашаў у краіну адукаваных людзей. Надрукаваў на свае асабістыя сродкі [[падручнік]]і. У [[1545]] годзе Альбрэхт прыслаў у [[Вялікае Княства Літоўскае]] пратэстанцкіх прапаведнікаў і заснаваў для яго грамадзян ва універсітэце спецыяльныя [[стыпендыя|стыпенды]]і. Час праўлення Альбрэхта характарызаваўся няўстойлівай палітычнай сітуацыяй у Прусіі<ref name="БЭ"/>: наяўнасць апазіцыі з боку [[Шляхта|шляхты]] і [[мяшчане|мяшчан]], [[сялянскае паўстанне|сялянскія паўстанні]], барацьба паміж 2 групоўкамі лютэранскіх багасловаў{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. Ачагом хваляванняў, выкліканых самымі дробязнымі і гнюснымі жаданнямі, стаў новы ўніверсітэт; галоўнай прычынай таго, што варожасць стала непрымірымай, быў асабісты характар [[Андрэас Озіяндэр|Озіяндэра]], якому Альбрэхт быў абавязаны сваім далучэннем да Рэфармацыі і якога ён запрасіў у Прусію ў [[1549]] годзе. Зрэшты, погляды Озіяндэра прапаведаваліся і пасля яго смерці (у 1552 годзе), на чале яго паслядоўнікаў стаў пастар [[Ёган Функ]]. Да багаслоўскіх звад ад пачатку дадліся нязгоды палітычныя: апазіцыя чыноў супраць прыдворнай партыі, якая імкнулася да цэнтралізацыі ўлады, сустрэла падтрымку ў старалютэранскай партыі, прадстаўнікам якой удалося ўзвесці саветнікаў Альбрэхта, у тым ліку і пастара Функа, на эшафот. [[Файл:Timediver®- Herzog Albrecht I.jpg|thumb|злева|Помнік герцагу Альбрэхту каля [[Кёнігсбергскі сабор|кафедральнага сабора Кёнігсберга]]]] Пераймаючы прыклад еўрапейскіх княжацкіх двароў, Альбрэхт завёў свой хор і інструментальную [[Капэла (калектыў)|капэлу]], на чале якіх стаялі запрошаныя музыканты, прымаў асабісты ўдзел у складанні зборнікаў песень Прусіі і быў нават аўтарам [[харал]]а ''«Усё будзе так, як хоча Бог»''. Герцаг Альбрэхт памёр [[20 сакавіка]] [[1568]] года на 78-м годзе жыцця ў замку [[Тапіяу]] і быў пахаваны ў [[Кёнігсбергскі сабор|Кёнігсбергскім кафедральным саборы]], каля ўсходняй сцяны ганаровай пахавальні, дзе галандцам Карнеліусам Флорэсам створана [[эпітафія]]. У той жа дзень у [[Гур'еўск (Калінінградская вобласць)|Нойгаўзене]] памерла другая жонка герцага Ганна Марыя ва ўзросце 36 гадоў. Альбрэхт Брандэнбургскі ўвайшоў у гісторыю як адзін з найвялікшых нямецкіх дзеячаў эпохі [[Адраджэнне|Адраджэння]]. Менавіта у часы яго кіравання былі закладзены асновы эканамічнага, палітычнага і культурнага развіцця ў Прусіі. Пасля смерці Альбрэхта I на прастол узышоў яго сын [[Альбрэхт Фрыдрых (герцаг Прусіі)|Альбрэхт Фрыдрых]] (1553—1618). Аднак быўшы чалавекам псіхічна хворым, ён не змог кіраваць герцагствам самастойна. Польскі кароль прызначыў рэгента — [[Георг Фрыдрых (маркграф Брандэнбург-Ансбаха)|Георга Фрыдрыха]], [[маркграф Брандэнбург-Ансбаха|маркграфа Брандэнбург-Ансбахскага]]. У [[1618]] годзе герцаг Альбрэхт Фрыдрых памёр, тым самым абарваўшы мужчынскую лінію ўспадкоўвання. Паводле ўмоў Кракаўскага дагавора, які падпісаў Альбрэхт I у абмен на згоду польскай кароны на пераўтварэнне ордэнскай дзяржавы ў свецкую, герцагства мусіла перайсці ў поўнае валоданне [[Карона Польская|Польшчы]]. Аднак, па-майстэрску скарыстаўшыся цяжкім унутраным становішчам Польшчы, [[брандэнбургскі курфюрст|брандэнбургскія курфюрсты]] змаглі дамагчыся прызнання права пераходу да іх прастола. У гістарычных крыніцах з’явілася Брандэнбургска-Пруская дзяржава, у склад якой уваходзілі [[Брандэнбургскае курфюрства]] і [[Прускае герцагства]]. У [[Кёнігсберг]]у каля замка быў пастаўлены [[Помнік герцагу Альбрэхту|помнік Альбрэхту]], адліты [[Фрыдрых Ройш|Ёганам Фрыдрыхам Ройшам]]. Страчаны пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]], ён быў адноўлены да 750-годдзя горада і пастаўлены на ранейшым [[Пастамент|пастаменце]], але каля [[Кафедральны сабор Кёнігсберга|Кафедральнага сабора]]. Да юбілею адноўлена і скульптурная выява герцага працы [[Вільгельм Шцюрмер|Вільгельма Людвіга Шцюрмера]] на [[Каралеўская брама (Калінінград)|Каралеўскай браме]]. [[Кірха памяці Герцага Альбрэхта]] разабраная ў 1970-х гадах. == Сям’я == Першай жонкай герцага была [[Даратэя Дацкая (1504—1547)|Даратэя]], прынцэса дацкая (1526—1547); ад другой жонкі [[Ганна Марыя Браўншвайг-Каленберг-Гётынгенская|Ганны Марыі]], герцагіні [[Браўншвайг (герцагства)|Браўншвайгскай]] ([[1550]]), у яго нарадзіўся яго псіхічнахворы спадчыннік [[Альбрэхт Фрыдрых (герцаг Прусіі)|Альбрэхт Фрыдрых]] ([[29 красавіка]] [[1553]]). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=|артыкул=Альбрэхт Гогенцолерн|аўтар=}} * {{крыніцы/БЭ|1|Альбрэхт Брандэнбургскі}} * {{ВТ-ЭСБЕ+|Альбрехт, магистр Тевтонского ордена}} * Г. В. Кретинин, В. Н. Брюшинкин, В. И. Гальцов и др. «Очерки истории Восточной Пруссии» — [[Калининград]]: Янтарный сказ, [[2002]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{^}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Кіраўнікі Прусіі}} {{Вялікія магістры тэўтонскія}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Постаці Рэфармацыі]] [[Катэгорыя:Герцагі прускія]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Постаці Кёнігсберга]] jzainh0fm5wxs3urza26y71v9d465x8 0 602439 4183907 3656618 2022-08-12T06:02:28Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Творчасць */ wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Уладзімір Ільіч Дадзіёмаў''' ({{ДН|8|1|1924}}, мяст. [[Новая Беліца (Гомель)|Навабеліца]], цяпер у межах [[Гомель|Гомеля]] — {{ДС|25|11|1983}}) — беларускі пісьменнік. == Біяграфічныя звесткі == Нарадзіўся ў сям’і рабочага. Да вайны скончыў першы курс Камуністычнага інстытута журналістыкі ў Мінску. Удзельнік [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] — радавы пяхоты, карэкціроўшчык батарэі, з 1943 года супрацоўнік вайсковай газеты «''Гвардейский натиск''». Прымаў удзел у баях на Доне, Курскай дузе, у фарсіраванні Дняпра, у вызваленні Польшчы, Румыніі, Венгрыі, Балгарыі, Аўстрыі, Югаславіі. Пад [[Балатон]]ам (Венгрыя) быў паранены. Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі і медалямі. Пасля вайны завочна скончыў чатыры курсы [[Гродзенскі педагагічны інстытут|Гродзенскага педагагічнага інстытута]], а ў 1958 годзе — Вышэйшыя літаратурныя курсы ў Маскве. Быў карэспандэнтам газеты «[[Чырвоная змена]]», Беларускага радыё, літсупрацоўнікам часопіса «Калгаснік Беларусі». У 1959—1964 гадах — уласны карэспандэнт «''Литературной газеты''».<ref>[https://www.facebook.com/filmstankevich/posts/2326812604282173 Асабісты лісток па ўліку кадраў]</ref> == Творчасць == Друкавацца пачаў у 1940 года, з апавяданнямі выступіў у франтавым друку ў 1943. Аўтар дакументальнай кнігі «Жлобінскія маладагвардзейцы» (1950). Стварыў раман пра жыццё рабочых-тэкстыльшчыкаў «Над Нёманам» (1955, новая рэд. 1957), дакументальную аповесць пра будаўнікоў [[Бярозаўская ДРЭС|Бярозаўскай ДРЭС]] «Белазерскі дзённік» (1963). Аўтар нарысаў «Людзі вялікай будоўлі» (1960), «Даярка [[Лідзія Іванаўна Асіюк|Лідзія Асіюк]]» (1961). == Сям’я == Дачка, [[Вольга Уладзіміраўна Дадзіёмава]] (нар. 1955) — гісторык музыкі. Сын, Iгар Уладзiмiравiч Дадзiёмаў (нар. 1949) — джазавы музыкант-мультыінструменталіст, кампазітар.<ref>[https://www.israelcomposers.org/Members.aspx?lang=English&letter=D&id=141 Igor Dadyomov]</ref> Сын, [[Уладзімір Уладзіміравіч Станкевіч]] (нар. 1965) — артыст кiно, паэт, музычны прадзюсар. {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БЭ|6}} * Беларускія пісьменнікі: 1917—1990. / Укладальнік: А. Гардзіцкі. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. ISBN 5-340-00709-X {{DEFAULTSORT:Дадзіёмаў Уладзімір Ільіч}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Гомелі]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Пехацінцы Вялікай Айчыннай вайны]] 3vdhs05twpq66dhmnfsk9kek1eg4n97 0 602713 4183312 3707957 2022-08-11T12:51:55Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Боткіных]] у [[Боткіны]] wikitext text/x-wiki '''Боткіны''' — род рускіх купцоў. == Радавод == {{Tree list}} * <u>'''Конан Апанасавіч Боткін'''</u> ** '''Дзмітрый Конанавіч Боткін''' (1760—1827) *** '''Мікалай Дзмітрыевіч Боткін''' (1793—1860) ** '''Пётр Конанавіч Боткін''' (1781—1853) — маскоўскі купец першай гільдыі, «піянер чайнай справы ў Расіі», [[Ганаровыя грамадзяне|патомны ганаровы грамадзянін]] Масквы. *** '''{{нп5|Васіль Пятровіч Боткін||ru|Боткин, Василий Петрович}}''' (1812—1869) — публіцыст і літаратурны крытык, сябраваў з [[Вісарыён Рыгоравіч Бялінскі|В. Р. Бялінскім]] і [[Аляксандр Іванавіч Герцэн|А. І. Герцэнам]]. Аўтар «''Лістоў пра Іспанію''» (1847—1849). *** '''Мікалай Пятровіч Боткін''' (1813—1869) — падарожнік і літаратар. *** '''Кацярына Пятроўна Шчукіна''' (1824—1904) — жонка Івана Васільевіча Шчукіна (1817—1890), маці калекцыянераў {{нп5|Пётр Іванавіч Шчукін|Пятра|ru|Щукин, Пётр Иванович}}, {{нп5|Сяргей Іванавіч Шчукін|Сяргея|ru|Щукин, Сергей Иванович}}, {{нп5|Дзмітрый Іванавіч Шчукін|Дзмітрыя|ru|Щукин, Дмитрий Иванович}} і {{нп5|Іван Іванавіч Шчукін|Івана|ru|Щукин, Иван Иванович}} Шчукіных. *** '''Марыя Пятроўна Шэншына''' (1828—1894) — жонка паэта [[Апанас Апанасавіч Фет|А. А. Фета]]. *** '''{{нп5|Дзмітрый Пятровіч Боткін||ru|Боткин, Дмитрий Петрович}}''' (1829—1889) — прадпрымальнік, калекцыянер, патомны ганаровы грамадзянін. Саўладальнік гандлёвай фірмы «''Пятра Боткіна сыны''». **** '''{{нп5|Сяргей Дзмітрыевіч Боткін||ru|Боткин, Сергей Дмитриевич}}''' (1869—1945) — рускі дыпламат, грамадскі дзеяч. **** '''Пётр Дзмітрыевіч Боткін'''. *** '''Пётр Пятровіч''' (1831—1907) — глава сямейнай фірмы пасля смерці бацькі. **** '''Ганна Пятроўна Андрэева''' (пам. пасля 1918) — пакутавала на псіхічнае захворванне, доўгі час лячылася ў псіхіятрычнай лякарні ў Парыжы. **** '''Надзея Пятроўна Астраухава''' (1858—1935) — жонка {{нп5|Ілля Сямёнавіч Астраухаў|І. С. Астраухава|ru|Остроухов, Илья Семёнович}}. **** '''Вера Пятроўна Гучкова''' (1862—1916) — жонка {{нп5|Мікалай Іванавіч Гучкоў|М. І. Гучкова|ru|Гучков, Николай Иванович}}. *** '''[[Сяргей Пятровіч Боткін]]''' (1832—1889) — урач-тэрапеўт, лейб-медык [[Аляксандр II (імператар расійскі)|Аляксандра II]] і [[Аляксандр III (імператар расійскі)|Аляксандра III]], грамадскі дзеяч. Выказаў меркаванне пра інфекцыйную прыроду катаральнай жаўтухі (гепатыта), якая пазней атрымала яго імя — «''[[Гепатыт А|хвароба Боткіна]]''». **** '''{{нп5|Сяргей Сяргеевіч Боткін||ru|Боткин, Сергей Сергеевич}}''' (1859—1910) — урач, калекцыянер жывапісу. Быў жанаты з дачкой [[Павел Міхайлавіч Траццякоў|П. М. Траццякова]], Аляксандрай (1867—1959). ***** '''{{нп5|Аляксандра Сяргееўна Хахлова||ru|Хохлова, Александра Сергеевна}}''' (1897—1985) — кінаактрыса, [[Заслужаны артыст РСФСР|заслужаная артыстка РСФСР]]. **** '''[[Яўген Сяргеевіч Боткін]]''' (1865—1918) — урач, лейб-медык царскай сям’і, [[святы]] [[Руская праваслаўная царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. [[Расстрэл імператарскай сям’і Раманавых|Расстраляны]] разам з царскай сям’ёй. ***** Сыны: Дзмітрый (1894—1914), Юрый (1896—1941), {{нп5|Глеб||en|Gleb Botkin}} (1900—1969). ***** '''{{нп5|Таццяна Яўгеньеўна Мельнік-Боткіна||ru|Боткина, Татьяна Евгеньевна}}''' (1898—1986) — аўтар успамінаў пра царскую сям’ю. ****** {{нп5|Канстанцін Канстанцінавіч Мельнік||ru|Мельник, Константин Константинович}} (1927—2014) — французскі палітолаг і пісьменнік. **** '''{{нп5|Пётр Сяргеевіч Боткін||ru|Боткин, Пётр Сергеевич}}''' (к. 1865—1937) — рускі дыпламат. **** '''{{нп5|Аляксандр Сяргеевіч Боткін||ru|Боткин, Александр Сергеевич}}''' (1866—1936) — марскі афіцэр, вынаходнік. Быў жанаты з дачкой [[Павел Міхайлавіч Траццякоў|П. М. Траццякова]], Марыяй (1875—1952). *** '''Уладзімір Пятровіч Боткін''' (1837—1869) — быў жанаты з Аннай Яфімаўнай Гучковай. **** '''{{нп5|Фёдар Уладзіміравіч Боткін||ru|Боткин, Фёдор Владимирович}}''' (1861—1905) — мастак, прадстаўнік рускага сімвалізма. *** '''{{нп5|Міхаіл Пятровіч Боткін||ru|Боткин, Михаил Петрович}}''' (1839—1914) — жывапісец, аўтар карцін рэлігійнага зместу, гравёр. Напісаў кнігу пра мастака {{нп5|Аляксандр Андрэевіч Іваноў|А. А. Іванова|ru|Иванов, Александр Андреевич}}. {{Tree list/end}} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Гавлин М. Л.|частка=|загаловак=Из истории российского предпринимательства: Династия Боткиных: Научно-аналитический обзор|арыгінал=|спасылка=https://books.google.by/books?id=w3wnAAAAMAAJ|адказны=|выданне=|месца=[[Масква|М.]]|выдавецтва=РАН ИНИОН|год=1999|том=|старонкі=|старонак=83|серыя=Отечественная история|isbn=|тыраж=|ref=}} * {{кніга|аўтар=Егоров Б. Ф.|частка=|загаловак=Боткины|арыгінал=|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=[[Санкт-Пецярбург|СПб.]]|выдавецтва=Наука-СПб.|год=2004|том=|старонкі=|старонак=320|серыя=Преданья русского семейства|isbn=5-02-026860-7|тыраж=|ref=}} == Спасылкі == * {{cite web|url=https://proza.ru/2016/04/12/2126|title=Родословная генеалогия рода Боткиных|author=Евгений Пажитнов.|date=|publisher=Сайт «''[[Проза.ру]]''»|lang=ru|accessdate=2020-10-08}} {{^}}{{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Боткіны}} [[Катэгорыя:Купецкія дынастыі]] [[Катэгорыя:Род Боткіных| ]] eg4ar5i4r9g59imkwlxeq8uyn34w70s 0 602824 4183320 3923932 2022-08-11T12:53:35Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Гірэяў]] у [[Гірэі]] wikitext text/x-wiki {{Каралеўскі дом |прозвішча = Гірэі |стан = |герб = Crimean Tatar tamga icon (blue and gold).png |краіна = [[Крымскае ханства]] |родапачынальны дом = [[Чынгізіды]] |тытулы = <nowiki></nowiki> * [[Крымскае ханства|крымскі хан]] * [[Касімаўскае ханства|касімаўскі хан]] * [[Казанскае ханства|казанскі хан]] * [[Астраханскае ханства|астраханскі хан]] * [[Буджацкая арда|хан Буджацкай арды]] |заснавальнік = [[Хаджы-Гірэй]] |апошні кіраўнік = [[Шахін-Гірэй]] |цяперашні глава = |год заснавання = |спыненне роду = |зрушэнне = |нацыянальнасць = |малодшыя лініі = |Commons = |Rodovid = }} '''Гірэі''', '''Гераі''' — татарская дынастыя, якая панавала ў [[Крымскае ханства|Крымскім ханстве]] з сярэдзіны [[XV]] ст. да [[1783]] г. Першы хан [[Хаджы-Гірэй]] захапіў уладу пры падтрымцы [[Вялікія князі літоўскія|вялікага князя літоўскага]] [[Казімір IV Ягелончык|Казіміра IV]] і татарскіх крымскіх князёў з роду Шырын у [[1443]] г. Паводле польскіх крыніц, Хаджы-Гірэй нарадзіўся ў ВКЛ, у г. [[Трокі]]. Яго дзейнасць была накіравана на ўмацаванне ўлады дынастыі ў Крыме і на абарону сваіх уладанняў ад іншых прэтэндэнтаў на трон. Ен меў сяброўскія адносіны з Казімірам IV, даволі мірныя адносіны з [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскай княствам]], імкнуўся забяспечыць сваю незалежнасць ад [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]. Пасля смерці Хаджы-Гірэя ў выніку працяглай барацьбы ханам стаў яго малодшы сын [[Менглі-Гірэй I|Менглі-Гірэй]]. 3 [[1475]] г. Крымскае ханства трапіла ў [[Васалітэт|васальную залежнасць]] ад Асманскай імперыі, [[Асманскія султаны|асманскія султаны]] прызначалі ханаў выключна з нашчадкаў Гірэяў. Спачатку адносіны Гірэяў з паўночнымі суседзямі былі прыязныя, але пасля таго, як Казімір IV заключыў саюз з ханам [[Вялікая Арда|Залатой (Вялікай) Арды]] [[Ахмет (хан Вялікай Арды)|Ахметам]] (саюз фактычна не быў накіраваны супраць Крыма), адносіны сапсаваліся і Менглі-Гірэй заключыў ваенна-палітычны саюз з Маскоўскім княствам. Асобныя татарскія орды не падпарадкоўваліся Гірэям. 3 цягам часу Гірэі зразумелі памылку арыентацыі на Маскоўскае княства, асабліва пасля таго, калі яна заваявала [[Казанскае ханства|Казанскае]], [[Астраханскае ханства|Астраханскае]] і [[Сібірскае ханства|Сібірскае ханствы]]. У [[1657]] г. крымскія татары разбілі венгерскія войскі прэтэндэнта на польскі трон сяміградскага князя [[Дзьёрдзь II Ракацы]] У час [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны 1648—1651 гг.]] крымскі хан [[Іслам-Гірэй III]] спачатку падтрымліваў [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Б. Хмяльніцкага]] ([[1648]]—[[1649]] гг.) і быў пасрэднікам пры заключэнні [[Збораўскі дагавор 1649|Збораўскага міру 1649 г.]], пасля адышоў ад яго і ў [[1653]] г. уступіў у саюз з Рэччу Паспалітай. Апошні крымскі хан з дынастыі Гірэяў [[Шахін-Гірэй]] пад прымусам расійскага ўрада ў лютым [[1783]] г. адмовіўся ад трона, а Крымскае ханства было далучана да Расійскай імперыі. == Літаратура == * Podhorodecki, L. Chanat Krymski i jego stosunki z Polską w XV-XVIII w. / Leszek Podhorodecki. — Warszawa: «Książka i Wiedza», 1987. — 316, [4] s., [40] s. tabl.: faks., fot., 1 mapa, portr. * Греков, И. Б. Восточная Европа и упадок Золотой Орды (на рубеже XIV—XV вв.) / И. Б. Греков; АН СССР, Ин-т славяноведения и балканистики. — М.: Наука, 1975. — 519 с. * Канапацкі, І. Гірэі / Ібрагім Канапцкі {{Крыніцы/ЭГБ|1|}} — С. 6—7. * Сафаргалиев, М. Г. Распад Золотой орды / М. Г. Сафаргалиев; / Министерство высшего и среднего специального образования, Мордовский государственный университет. — Саранск: [б. и.], 1960. — (Ученые записки; Вып. 11). * Смирнов, В. Д. Крымское ханство под верховенством Отоманской порты до начала XVIII века / В. Д. Смирнов. — СПб.: Университетская тип., 1887. — XXXV, 772 с. {{DEFAULTSORT:Гірэі}} [[Катэгорыя:Крымскае ханства]] [[Катэгорыя:Дынастыя Чынгізідаў]] [[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] rz9kzl27xqqdf1fists86brwpx3l7i1 0 610273 4183833 3874400 2022-08-11T20:43:32Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Дзмітар Звонімір | арыгінал імя = Dmitar Zvonimir | выява = Demetrius Sunimirio crop.jpg | шырыня = | апісанне выявы = | аўтограф = | шырыня аўтографа = | пасада = [[Кароль Харватыі]] | сцяг = Coa_Croatia_Country_History_(Fojnica_Armorial).svg | сцяг2 = | парадак = | пачатак паўнамоцтваў = [[1076]] | заканчэнне паўнамоцтваў = [[1089]] | каранацыя = | папярэднік = [[Петар Крэшымір IV]] | пераемнік = [[Сцепан II]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | у шлюбе = | дзеці = }} '''Дзмі́тар Зво́німір''' (''Дзмітрый Звонімір''; {{lang-hr|Dmitar Zvonimir}}; памёр {{Дата смерці|20|4|1089}}) — кароль [[Харватыя|Харватыі]] з дынастыі [[Трпіміравічы|Трпіміравічаў]], які кіраваў у [[1076]]—[[1089]] гадах. У часы яго кіравання харвацкае каралеўства знаходзілася ў зеніце сваёй магутнасці, пасля яго смерці пачаўся хуткі заняпад. == Біяграфія == Дзмітар Звонімір быў прадстаўніком старэйшай галіны Трпіміравічаў, Святаславічаў. Кароль [[Светаслаў Суранья]] быў адхілены ад улады ў [[1000]] годзе братамі [[Гаіслаў|Гаіславам]] і [[Крэшымір III|Крэшымірам]], і з таго часу Харватыяй кіравалі спадчыннікі апошняга, Крэшыміравічы. Святаславічы з [[1027]] года ўсталявалі сваю ўладу над [[Славонія]]й. Дзмітар Звонімір стаў банам Славоніі ў сярэдзіне 1070-х гадоў. Кароль [[Петар Крэшымір IV]] у абмен на рэінтэграцыю Славоніі ў Харвацкае каралеўства зрабіў Звоніміра сваім саветнікам, банам Харватыі і сваім фактычным спадчыннікам (у Петара Крэшыміра не было сыноў). У [[1075]] годзе нарманы ўварваліся ў Харватыю і аблажылі [[Раб (востраў)|Раб]]. У гэты ж перыяд памёр кароль Петар Крэшымір, паводле некаторых крыніц, у нарманскім палоне. Пасля смерці караля ў краіне ўспыхнула міжусобіца: частка харвацкай знаці, настроеная супраць Звоніміра, выбрала каралём бана [[Славац]]а. [[Файл:Krunidba kralja Zvonimira,1897.jpg|thumb|left|200px|Каранацыя Дзмітара Звоніміра]] Гэтыя выбары супраць волі [[Папства|Папы Рымскага]] і жадання багатых [[Далмацыя|далмацінскіх]] гарадоў прывялі да таго, што супраць Славаца былі прызваныя нарманскія сілы. Паводле паведамлення старой харвацкай хронікі, Славац быў разбіты на Рабе і кінуты ў вязніцу<ref name="sl">[http://hrcak.srce.hr/file/81806 Kralj Slavac:Povijesni pregled i historiografske teze]</ref>. Сучасныя даследчыкі лічаць, што ў гэтым паведамленні ідзе гаворка пра паражэнне на Рабе Петара Крэшыміра, а Славаца згадаюць памылкова. Славац згаданы як кароль усяго ў некалькіх дакументах і фактычна не кіраваў<ref name="sl" />. Перыяд міжцарства 1074—1075 гадоў завяршыўся зацвярджэннем на троне Дзмітара Звоніміра пры падтрымцы Папы [[Рыгор VII (папа рымскі)|Рыгора VII]]. Звонімір быў каранаваны ў [[Спліт (горад)|Салоне]] [[8 кастрычніка]] [[1076]] года пасланцам папы, пры гэтым выкарыстоўваліся [[Карона Звоніміра|адмыслова створаная карона]]. [[Файл:Zaruke hrvatskog kralja Zvonimira Celestin Medović.JPG|thumb|left|200px|Заручыны Дзмітара Звоніміра і Алены]] Звонімір працягнуў паспяховую ўнутраную і знешнюю палітыку свайго папярэдніка Петара Крэшыміра. Унутраныя рэформы прывялі да эканамічнага ўздыму, у прыватнасці, было цалкам адменена [[рабства]]. Кароль зрабіў сваёй сталіцай горад [[Кнін]], які атрымаў мянушку «Звоніміраў горад». Знакамітая [[Башчанская пліта]], найстаражытны помнік харвацкага [[глаголіца|глагалічнага пісьменства]], змяшчае згадку пра караля Звоніміра і створана неўзабаве пасля яго смерці. У знешняй палітыцы Дзмітар Звонімір працягнуў курс на збліжэнне з [[папства|папскім прастолам]] і ў той жа час заняў больш варожую пазіцыю ў дачыненні да [[Візантыя|Візантыі]], чым Петар Крэшымір IV. Звонімір усталяваў саюзніцкія адносіны з нядаўнім ворагам, [[нарманы|нарманамі]], і калі нарманскі граф [[Роберт Гвіскар]] у пачатку 1080-х гадоў уварваўся ў балканскія правінцыі Візантыі, Дзмітар Звонімір паслаў яму на дапамогу войска. [[Выява:Hrvatski kralj Dmitar Zvonimir Knin 04082011 3.jpg|thumb|200px|Помнік Дзмітару Звоніміру ў [[Кнін]]е]] Дзмітар Звонімір быў у шлюбе з [[Алена (каралева Харватыі)|Аленай]], сястрой караля [[Каралеўства Венгрыя|Венгрыі]] [[Ласла Святы|Ласла Святога]] і дачкой [[Бела I|Белы I]]. Праз гэты шлюб ён парадніўся не толькі з кіруючым домам Венгрыі, але таксама і з каралеўскімі сем’ямі Польшчы, Даніі, Балгарыі і Візантыі. У гэтым шлюбе нарадзілася двое дзяцей: сын Радаван, які памёр раней, чым сам Звонімір і дачка Клаўдзія. У сувязі з адсутнасцю спадчыннікаў у караля, харвацкі трон перайшоў пасля яго смерці да апошняга прадстаўніка дынастыі Трпіміравічаў [[Сцепан II|Сцепана II]], унука [[Сцепан I|Сцепана I]] і пляменніка [[Петар Крэшымір IV|Петара Крэшыміра IV]]. Існуе некалькі версій смерці Дзмітара Звоніміра ў [[1089]] годзе<ref>[http://www.vostlit.info/Texts/rus6/Dukljanin/primtext.phtml#220 Каментарыі да Летапісу папа Дукляніна]</ref>. Паводле некаторых крыніц, ён памёр натуральнай смерцю, аднак у «[[Летапіс папа Дукляніна|Летапісе папа Дукляніна]]» паведамляецца, што ён быў забіты ўласнымі салдатамі з прычыны закліку да харватаў ісці вызваляць [[Гроб Гасподні]]; гэта ідэя была непапулярнай сярод знаці і ў арміі. Пазнейшая прыпіска да «Летапісу папа Дукляніна» выкладае легенду пра праклён, які нібыта прамовіў паміраючы кароль, прадказаўшы, што харваты страцяць сваю дзяржаву і на шмат стагоддзяў апынуцца пад чужым кіраваннем. == Гл. таксама == * [[Карона Звоніміра]] == Зноскі == {{заўвагі|2}} == Літаратура == * ''Фрейдзон В. И.'' История Хорватии. Краткий очерк с древнейших времён до образования республики (1991 г.) — {{СПб.}}: Алетейя, 2001. * [http://www.vostlit.info/Texts/rus6/Dukljanin/frametext.htm Летапіс папа Дукляніна] {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дзмітар Звонімір}} <!-- не прозвішча, а двайное імя --> [[Катэгорыя:Каралі харвацкія]] [[Катэгорыя:Трпіміравічы]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XI стагоддзя]] dnwltbgxqhogepib6rzu0lodauxnilp 0 614993 4183452 3871749 2022-08-11T17:41:58Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|БССР}} |Колер2 = |Беларуская назва = Лявонпальскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[БССР]] |Статус = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Мёрскі раён]] |Уключае = |Сталіца = [[Лявонпаль]] |Датаўтварэння = [[12 кастрычніка]] [[1940]] |Скасаванне = [[9 ліпеня]] [[1965]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Заўвагі = }} '''Ляво́нпальскі сельсавет''' — былая [[сельсавет|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Мёрскі раён|Мёрскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — вёска [[Лявонпаль]]. Паўночная мяжа сельсавета праходзіла па [[Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіне]], на ўсходзе сельсавет межаваў з [[Валькоўскі сельсавет|Валькоўскім сельсаветам]] (да 1954 года), на поўдні — з [[Барсукоўскі сельсавет (Мёрскі раён)|Барсукоўскім сельсаветам]] (у 1954 годзе перайменаваны ва [[Узменскі сельсавет]]), на захадзе — з [[Аляксандраўскі сельсавет (Мёрскі раён)|Аляксандраўскім сельсаветам]] (да 1960 года). Па тэрыторыі сельсавета працякалі рэчкі [[Волта]] і [[Каменка (прыток Заходняй Дзвіны)|Камёнка]]. == Гісторыя == Утвораны 12 кастрычніка 1940 года ў складзе Мёрскага раёна [[Вілейская вобласць|Вілейскай вобласці]] [[БССР]]. З 20 верасня 1944 года ў складзе [[Полацкая вобласць|Полацкай вобласці]], з 8 студзеня 1954 года — [[Маладзечанская вобласць|Маладзечанскай вобласці]]. 16 ліпеня 1954 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Валькоўскі сельсавет|Валькоўскага сельсавета]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Молодечненской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. 12 чэрвеня 1958 года ў склад [[Узменскі сельсавет|Узменскага сельсавета]] пералічаны населеныя пункты [[Ліпава (Мёрскі раён)|Ліпава]] і [[Ясева (Мёрскі раён)|Ясева]]<ref>Рашэнне выканкома Маладзечанскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 12 чэрвеня 1958 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1958, № 6.</ref>. З 20 студзеня 1960 года ў складзе Віцебскай вобласці. 16 верасня 1960 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Аляксандраўскі сельсавет (Мёрскі раён)|Аляксандраўскага сельсавета]] (24 населеныя пункты: [[Александрына (Мёрскі раён)|Александрына]], [[Аніські (Мёрскі раён)|Аніські]], [[Багданава (Мёрскі раён)|Багданава]], [[Бакшы]], [[Белева (Мёрскі раён)|Белева]], [[Бліжняе (Мёрскі раён)|Бліжняе]], [[Букава (Павяцкі сельсавет)|Букава]], [[Вята (вёска)|Вята]], [[Грузды (Мёрскі раён)|Грузды]], [[Дарожкі (Павяцкі сельсавет)|Дарожкі]], [[Дземскія]], [[Навіна (Мёрскі раён)|Навіна]], [[Навінкі (Мёрскі раён)|Навінкі]], [[Надмірэчча]], [[Надрэчча (Мёрскі раён)|Надрэчча]], [[Паташня-I]], [[Паташня-II]], [[Рыбакі (Мёрскі раён)|Рыбакі]], [[Тараракі]], [[Чамяры (Мёрскі раён)|Чамяры]], [[Чурылава (Мёрскі раён)|Чурылава]], [[Чурылава Дальняе]], [[Янопаль (Мёрскі раён)|Янопаль]] і [[Ясцьянава]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. 14 красавіка 1962 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Мальцаўскі сельсавет|Мальцаўскага сельсавета]] (17 населеных пунктаў: [[Амбросенкі (Мёрскі сельсавет)|Амбросенкі]], [[Гараўцы (Мёрскі сельсавет)|Гараўцы]], [[Даўгінава (Мёрскі раён)|Даўгінава]], [[Дубавое (Мёрскі раён)|Дубавое]], [[Зайцава (Мёрскі раён)|Зайцава]], [[Званкі (хутар)|Званкі]], [[Ільмовікі]], [[Кавалькі (Мёрскі раён)|Кавалькі]], [[Костачына]], [[Кульвока]], [[Мальцы (Мёрскі раён)|Мальцы]], [[Міхасенкі]], [[Палякі (Мёрскі раён)|Палякі]], [[Погары (Мёрскі раён)|Погары]], [[Пятрэлева]], [[Рабечына]] і [[Ясева (Мёрскі раён)|Ясева]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 14 красавіка 1962 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1962, № 19 (978).</ref>. 9 ліпеня 1965 года адміністрацыйны цэнтр сельсавета быў перанесены з Лявонпаля ў вёску [[Даўгінава (Мёрскі раён)|Даўгінава]], сельсавет быў перайменаваны ў [[Даўгінаўскі сельсавет (Мёрскі раён)|Даўгінаўскі]]. == Населеныя пункты == На 1 студзеня 1947 года ў склад сельсавета уваходзілі 24 населеныя пункты<ref>{{Крыніцы/БССР. Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел на 1.1.1947}} {{ref-ru}} С. 234</ref>. На момант перайменавання ў склад сельсавета ўваходзілі наступныя населеныя пункты: * [[Брыжалюбкі]], хутар * [[Брэдзева]], вёска * [[Гвардзейская]], вёска * [[Даўгінава (Мёрскі раён)|Даўгінава]], вёска * [[Дварчаны (Мёрскі раён)|Дварчаны]], вёска * [[Зайцава (Мёрскі раён)|Зайцава]], вёска * [[Званкі (хутар)|Званкі]] хутар * [[Ільмовікі]], вёска * [[Кавалькі (Мёрскі раён)|Кавалькі]], хутар * [[Кіслякі (Мёрскі раён)|Кіслякі]], вёска * [[Латышы (Мёрскі раён)|Латышы]], вёска * [[Лысагорка]], хутар * [[Лявонпаль]], вёска * [[Мальцы (Мёрскі раён)|Мальцы]], вёска * [[Пуцінава]], вёска * [[Скакуны]], вёска * [[Слабада (Мёрскі раён)|Слабада]], вёска * [[Старое Грудзінава]], вёска На працягу 1944—1965 гадоў быў ліквідаваны цэлы шэраг населеных пунктаў Лявонпальскага сельсавета, напрыклад, Барсукі 1-ыя, Баўтрукі, Валькі, Грудзінава Новае, Замошша, Каменцы, Коськаўцы, Кукішы, Місьнічкі, Парышнікі, Прудзінкі, Сардыкі, Стаўпы, Страчкі, Урубле, а таксама фальваркі Казлы, Сардыкі, Шчабёры, Янчына. == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|5}} С. 130 * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. {{Зноскі}} {{Мёрскі раён}} [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Мёрскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1940 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 1965 годзе]] ho8liyjiugmagxkl3sd2e39l2qevi00 0 619916 4183440 4104434 2022-08-11T16:04:08Z VladimirZhV 9113 /* Біяграфія */ вікіфікацыя, катэгорыі, спасылка wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Валерый Паўлавіч Рыбараў''' (нар. {{ДН|26|6|1939}} года, {{МН|Саратаў||}}, [[РСФСР]], [[СССР]]) — беларускі кінарэжысёр і [[сцэнарыст]], аўтар гульнявых і дакументальных фільмаў. [[Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларускай ССР]] (1990), лаўрэат [[Прэмія імя Ю. Тарыча|Прэміі імя Ю. Тарыча]] (1987), [[Прэмія ЛКСМБ|Прэміі ЛКСМБ]] (1990). == Біяграфія == Нарадзіўся 26 чэрвеня 1939 года ў [[Саратаў|Саратаве]]. З 1959 года на кінастудыі «Беларусьфільм», спачатку асістэнт рэжысёра, затым рэжысёр. У 1976 годзе скончыў рэжысёрскае аддзяленне [[Расійскі дзяржаўны інстытут сцэнічных мастацтваў|ЛДІТМіК]] (майстэрня В. Карпава). Своеасаблівым этапным фільмам у творчым лёсе кінематаграфіста стаў дакументальны фільм «[[Тонежскія бабы]]» (1977). Фільм прысвечаны лёсу трох жыхарак вёскі і ўнікальнаму абраду сустрэчы вясны ў вёсцы [[Тонеж]] Лельчыцкага раёна Гомельскай вобласці. Мастацкія фільмы «Жывы зрэз» (1978), «[[чужая бацькаўшчына (фільм)|Чужая бацькаўшчына]]» (1982) і «Сведка» (1985) сталі класікай не толькі беларускага кінематографа, але і на роўных з фільмамі [[Аляксей Юр’евіч Герман|Аляксея Германа]] і Альгімантаса Пуйпы пазначылі цэлы кірунак у савецкім кінамастацтве. Гэты напрамак называлі звышрэалізм або гіперрэалізм — асаблівая ўвага да рэалій часу, узвядзенне ў ранг мастацкай значнасці самых, здавалася б, менш важных дэталяў. Ніводная беларуская карціна не мела такой шматаблічнай аўдыторыі, як у фільма «[[Мяне завуць Арлекіна]]» (1988). Гэты фільм увайшоў у гісторыю беларускага кіно як самы касавы. Гэта моладзевая сацыяльна-псіхалагічная драма паводле п’есы Юрыя Шчыкачыхіна «Пастка № 46, рост другі». Аўтары фільма аднымі з першых у савецкім кіно дакрануліся да праблем моладзі сярэдзіны 80-х гадоў. За першыя 15 месяцаў дэманстрацыі стужкі ў кінатэатрах СССР яе паглядзела 41,9 мільёна чалавек. У 1992 годзе арганізаваў студыю «АРД фільм» пры [[Беларускі саюз кінематаграфістаў|Саюзе кінематаграфістаў Рэспублікі Беларусь]]. У 1990-я гады спрабаваў здымаць кіно. Ніводная з задумак гэтага дзесяцігоддзя не была ажыццёўлена. Планаваліся фільмы: «Апазнанне», «Сувязны», «Вясёлы салдат», «Нячысты». Галоўнай стратай лічыцца фільм «Голас крыві брата твайго», па аднайменным рамане [[Вячаслаў Адамчык|Вячаслава Адамчыка]], які ўжо быў запушчаны ў вытворчасць, фільм павінен быў стаць працягам «Чужая бацькаўшчына». Кінастудыя «Беларусьфільм» не выканала свае абавязацельствы і сарвала здымкі. У 2002 годзе выйшаў сумесны беларуска-расійскі фільм Валерыя Рыбарава «Прыкаваны». Псіхалагічная драма пра лёс былога афіцэра-афганца, які страціў самога сябе ў чужых яму «перабудоўных» рэаліях. == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|138060|Рыбараў Валерый Паўлавіч}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{DEFAULTSORT:Рыбанаў Валерый Паўлавіч}} [[Катэгорыя:Сцэнарысты СССР]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры СССР]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Беларусі]] [[Катэгорыя:Постаці Беларусьфільма]] 5jojn3tzo7yte1g8dnl6xa866z4h3n7 4183441 4183440 2022-08-11T16:05:27Z VladimirZhV 9113 wikitext text/x-wiki {{Кінематаграфіст}} '''Валерый Паўлавіч Рыбараў''' (нар. {{ДН|26|6|1939}} года, {{МН|Саратаў||}}, [[РСФСР]], [[СССР]]) — беларускі кіна[[рэжысёр]] і [[сцэнарыст]], аўтар гульнявых і дакументальных фільмаў. [[Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларускай ССР]] (1990), лаўрэат [[Прэмія імя Ю. Тарыча|Прэміі імя Ю. Тарыча]] (1987), [[Прэмія ЛКСМБ|Прэміі ЛКСМБ]] (1990). == Біяграфія == Нарадзіўся 26 чэрвеня 1939 года ў [[Саратаў|Саратаве]]. З 1959 года на кінастудыі «Беларусьфільм», спачатку асістэнт рэжысёра, затым рэжысёр. У 1976 годзе скончыў рэжысёрскае аддзяленне [[Расійскі дзяржаўны інстытут сцэнічных мастацтваў|ЛДІТМіК]] (майстэрня В. Карпава). Своеасаблівым этапным фільмам у творчым лёсе кінематаграфіста стаў дакументальны фільм «[[Тонежскія бабы]]» (1977). Фільм прысвечаны лёсу трох жыхарак вёскі і ўнікальнаму абраду сустрэчы вясны ў вёсцы [[Тонеж]] Лельчыцкага раёна Гомельскай вобласці. Мастацкія фільмы «Жывы зрэз» (1978), «[[чужая бацькаўшчына (фільм)|Чужая бацькаўшчына]]» (1982) і «Сведка» (1985) сталі класікай не толькі беларускага кінематографа, але і на роўных з фільмамі [[Аляксей Юр’евіч Герман|Аляксея Германа]] і Альгімантаса Пуйпы пазначылі цэлы кірунак у савецкім кінамастацтве. Гэты напрамак называлі звышрэалізм або гіперрэалізм — асаблівая ўвага да рэалій часу, узвядзенне ў ранг мастацкай значнасці самых, здавалася б, менш важных дэталяў. Ніводная беларуская карціна не мела такой шматаблічнай аўдыторыі, як у фільма «[[Мяне завуць Арлекіна]]» (1988). Гэты фільм увайшоў у гісторыю беларускага кіно як самы касавы. Гэта моладзевая сацыяльна-псіхалагічная драма паводле п’есы Юрыя Шчыкачыхіна «Пастка № 46, рост другі». Аўтары фільма аднымі з першых у савецкім кіно дакрануліся да праблем моладзі сярэдзіны 80-х гадоў. За першыя 15 месяцаў дэманстрацыі стужкі ў кінатэатрах СССР яе паглядзела 41,9 мільёна чалавек. У 1992 годзе арганізаваў студыю «АРД фільм» пры [[Беларускі саюз кінематаграфістаў|Саюзе кінематаграфістаў Рэспублікі Беларусь]]. У 1990-я гады спрабаваў здымаць кіно. Ніводная з задумак гэтага дзесяцігоддзя не была ажыццёўлена. Планаваліся фільмы: «Апазнанне», «Сувязны», «Вясёлы салдат», «Нячысты». Галоўнай стратай лічыцца фільм «Голас крыві брата твайго», па аднайменным рамане [[Вячаслаў Адамчык|Вячаслава Адамчыка]], які ўжо быў запушчаны ў вытворчасць, фільм павінен быў стаць працягам «Чужая бацькаўшчына». Кінастудыя «Беларусьфільм» не выканала свае абавязацельствы і сарвала здымкі. У 2002 годзе выйшаў сумесны беларуска-расійскі фільм Валерыя Рыбарава «Прыкаваны». Псіхалагічная драма пра лёс былога афіцэра-афганца, які страціў самога сябе ў чужых яму «перабудоўных» рэаліях. == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|138060|Рыбараў Валерый Паўлавіч}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{DEFAULTSORT:Рыбанаў Валерый Паўлавіч}} [[Катэгорыя:Сцэнарысты СССР]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры СССР]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Беларусі]] [[Катэгорыя:Постаці Беларусьфільма]] 4igl9t8i9yaxqoa4izvtcux58fb484n 828 634872 4183856 4182941 2022-08-12T00:00:55Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563418, edits = 1109097201, files = 896480, pages = 56706097, users = 44278174, depth = 1141.55 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125878, edits = 34882190, files = 0, pages = 11232206, users = 93243, depth = 2.157841 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714662, edits = 223757494, files = 128624, pages = 7496473, users = 3974563, depth = 92.61342 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552356, edits = 50962345, files = 0, pages = 6119271, users = 831150, depth = 16.26495 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444495, edits = 195579232, files = 69071, pages = 12143069, users = 4441263, depth = 253.5314 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097790, edits = 62435729, files = 20, pages = 4465396, users = 1223668, depth = 17.81017 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844302, edits = 124445798, files = 237510, pages = 7437660, users = 3229190, depth = 153.8952 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794660, edits = 144854374, files = 0, pages = 7707351, users = 6612704, depth = 204.0011 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766628, edits = 128483898, files = 139374, pages = 7489824, users = 2281788, depth = 180.038 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596607, edits = 7291928, files = 1474, pages = 2009306, users = 188299, depth = 0.242475 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531965, edits = 67606749, files = 261, pages = 3556101, users = 1185698, depth = 33.18926 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337248, edits = 90731194, files = 30928, pages = 3951957, users = 1966074, depth = 87.77428 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296197, edits = 72860361, files = 60654, pages = 7115075, users = 3250654, depth = 206.3708 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275049, edits = 68919220, files = 24495, pages = 19374564, users = 876325, depth = 716.7844 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265923, edits = 6286726, files = 42, pages = 2881766, users = 52880, depth = 3.554263 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186217, edits = 36746285, files = 110516, pages = 4117757, users = 638412, depth = 54.50246 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181861, edits = 58866301, files = 49798, pages = 7802171, users = 2288430, depth = 236.7419 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094140, edits = 64003293, files = 58363, pages = 5399409, users = 2790605, depth = 183.5316 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922928, edits = 35265791, files = 81759, pages = 5337887, users = 1141324, depth = 151.1827 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706583, edits = 30485405, files = 15544, pages = 1762989, users = 425756, depth = 38.65251 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661406, edits = 25119784, files = 36318, pages = 3984286, users = 310329, depth = 159.1323 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626227, edits = 21486124, files = 47510, pages = 3291498, users = 1345095, depth = 118.2453 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599145, edits = 33062503, files = 12712, pages = 2727609, users = 748123, depth = 152.9757 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595474, edits = 22824896, files = 4, pages = 1697839, users = 558651, depth = 46.07205 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535510, edits = 20648948, files = 69914, pages = 1407903, users = 520151, depth = 38.92372 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509774, edits = 25112246, files = 8426, pages = 1448141, users = 510010, depth = 58.75771 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508122, edits = 21540827, files = 1, pages = 1401521, users = 585802, depth = 47.51358 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507190, edits = 28225811, files = 37496, pages = 2379122, users = 1418463, depth = 161.6101 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480763, edits = 8672479, files = 315, pages = 907472, users = 30691, depth = 7.528553 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456850, edits = 41241165, files = 10240, pages = 4644213, users = 176189, depth = 746.024 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432645, edits = 15002645, files = 116444, pages = 2620221, users = 591406, depth = 146.3837 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431609, edits = 3131767, files = 362, pages = 1063010, users = 53894, depth = 6.304949 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417527, edits = 3526020, files = 6087, pages = 564667, users = 43087, depth = 0.7755052 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397140, edits = 8995358, files = 0, pages = 824901, users = 138544, depth = 12.6512 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359763, edits = 5626824, files = 19611, pages = 1041466, users = 298286, depth = 19.39884 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322854, edits = 7662940, files = 11055, pages = 713088, users = 199338, depth = 15.69966 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320351, edits = 34402979, files = 73803, pages = 1339557, users = 995411, depth = 259.9601 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 293005, edits = 8477703, files = 11340, pages = 988013, users = 123795, depth = 48.27753 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283502, edits = 11463578, files = 549, pages = 631662, users = 311335, depth = 27.37039 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283286, edits = 11194818, files = 0, pages = 907426, users = 435257, depth = 59.88522 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242145, edits = 1522756, files = 246, pages = 571398, users = 37911, depth = 4.927199 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241589, edits = 7398859, files = 0, pages = 548968, users = 221511, depth = 21.81784 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231965, edits = 3056013, files = 10539, pages = 587848, users = 120850, depth = 12.23657 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229455, edits = 6168276, files = 756, pages = 541982, users = 168141, depth = 21.11344 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225564, edits = 2443993, files = 177, pages = 385295, users = 16116, depth = 3.180866 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220944, edits = 4175494, files = 3244, pages = 646312, users = 120694, depth = 23.94588 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216524, edits = 8366092, files = 36, pages = 701842, users = 1223265, depth = 59.88581 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212954, edits = 6427050, files = 20950, pages = 445230, users = 277754, depth = 17.17372 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212420, edits = 9597590, files = 18510, pages = 630017, users = 368926, depth = 58.8754 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203820, edits = 6647870, files = 23835, pages = 500020, users = 166384, depth = 28.07835 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187965, edits = 6148972, files = 352, pages = 471709, users = 128228, depth = 29.70488 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 185999, edits = 6558464, files = 23753, pages = 510602, users = 251621, depth = 39.12042 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177318, edits = 5718298, files = 8314, pages = 439351, users = 213578, depth = 28.42245 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174668, edits = 5040832, files = 12514, pages = 993290, users = 149432, depth = 111.4721 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165417, edits = 2769164, files = 2075, pages = 685289, users = 76795, depth = 39.91237 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389186, files = 16, pages = 372377, users = 121730, depth = 15.14052 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162218, edits = 4394405, files = 14838, pages = 459643, users = 143050, depth = 32.13929 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152248, edits = 5600986, files = 3590, pages = 1189433, users = 708886, depth = 218.5414 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149434, edits = 10223810, files = 27281, pages = 973095, users = 429496, depth = 319.1947 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147789, edits = 3482551, files = 7719, pages = 465429, users = 207585, depth = 34.56449 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137125, edits = 3687997, files = 0, pages = 275753, users = 158036, depth = 13.66907 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134998, edits = 11096907, files = 11271, pages = 275005, users = 73671, depth = 43.40165 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701171, files = 0, pages = 228537, users = 106693, depth = 9.318486 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129828, edits = 4789040, files = 8677, pages = 524139, users = 103273, depth = 84.28359 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126358, edits = 1858774, files = 2629, pages = 284501, users = 243562, depth = 10.23381 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126289, edits = 6030361, files = 15315, pages = 989597, users = 384158, depth = 284.7642 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114976, edits = 3661574, files = 25523, pages = 467152, users = 107917, depth = 73.5385 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107719, edits = 1308775, files = 485, pages = 262792, users = 36111, depth = 10.32145 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2513991, files = 9615, pages = 372779, users = 152061, depth = 44.67574 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103642, edits = 753897, files = 2979, pages = 216642, users = 102982, depth = 4.136707 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94877, edits = 1045773, files = 3, pages = 245126, users = 28825, depth = 10.69915 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90332, edits = 3415021, files = 5461, pages = 367683, users = 144483, depth = 87.55805 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89777, edits = 2315345, files = 924, pages = 159281, users = 48376, depth = 8.712467 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86088, edits = 2463776, files = 4730, pages = 263261, users = 143765, depth = 39.63916 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85703, edits = 2140424, files = 19140, pages = 284782, users = 145717, depth = 40.55516 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989981, files = 0, pages = 162270, users = 48975, depth = 5.329144 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81561, edits = 423779, files = 2688, pages = 111293, users = 33155, depth = 0.5060049 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78969, edits = 3704151, files = 6963, pages = 488226, users = 163146, depth = 203.773 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78781, edits = 2325011, files = 1891, pages = 226412, users = 76184, depth = 36.061 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77819, edits = 3603621, files = 12533, pages = 305474, users = 114423, depth = 100.9597 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74468, edits = 1238503, files = 2270, pages = 149887, users = 55072, depth = 8.475304 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72357, edits = 2002562, files = 5405, pages = 141799, users = 70114, depth = 13.00757 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25041, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70070, edits = 1593088, files = 5430, pages = 178009, users = 53932, depth = 21.23686 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100237, files = 724, pages = 140349, users = 32072, depth = 8.394567 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67867, edits = 803348, files = 0, pages = 82061, users = 28509, depth = 0.4282124 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25303, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606246, files = 225, pages = 113783, users = 32448, depth = 2.835151 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28371, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61007, edits = 2391009, files = 2371, pages = 131455, users = 55141, depth = 24.25393 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60343, edits = 1148683, files = 1455, pages = 169884, users = 35433, depth = 22.28165 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2230, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57340, edits = 1069263, files = 1122, pages = 96001, users = 52532, depth = 5.063369 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347611, files = 0, pages = 69135, users = 21775, depth = 0.2844935 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54713, edits = 1759738, files = 3218, pages = 141503, users = 86719, depth = 31.29253 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54565, edits = 1125427, files = 4437, pages = 123486, users = 37732, depth = 14.54034 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53865, edits = 1093319, files = 565, pages = 109138, users = 51808, depth = 10.54833 }, ['vo'] = { pos = 98, activeusers = 35, admins = 2, articles = 51426, edits = 3312021, files = 0, pages = 181975, users = 32354, depth = 117.2905 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749461, files = 537, pages = 97780, users = 31207, depth = 7.218581 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49271, edits = 1086120, files = 7586, pages = 150332, users = 43458, depth = 30.39561 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43017, edits = 1956032, files = 1897, pages = 233895, users = 123461, depth = 164.6594 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294393, files = 135, pages = 55371, users = 78705, depth = 0.4825179 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42387, edits = 968945, files = 1616, pages = 184869, users = 51319, depth = 59.2229 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42188, edits = 1838152, files = 1499, pages = 128478, users = 68352, depth = 59.85435 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862230, files = 690, pages = 146763, users = 95273, depth = 40.27951 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487215, files = 209, pages = 60555, users = 24954, depth = 2.074753 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38422, edits = 609281, files = 1576, pages = 134325, users = 42314, depth = 28.25955 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553129, files = 168, pages = 59176, users = 24928, depth = 4.931497 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33388, edits = 992546, files = 0, pages = 49128, users = 33651, depth = 4.49004 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32342, edits = 1068036, files = 1258, pages = 103664, users = 58683, depth = 50.10387 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29951, edits = 825249, files = 0, pages = 117643, users = 69069, depth = 60.13346 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29018, edits = 1014429, files = 571, pages = 69717, users = 92498, depth = 28.62302 }, ['bar'] = { pos = 113, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29000, edits = 833516, files = 1320, pages = 113763, users = 63491, depth = 62.59354 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28450, edits = 1108279, files = 2594, pages = 130323, users = 76148, depth = 109.039 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732790, files = 1407, pages = 55698, users = 41356, depth = 16.64596 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25086, edits = 886468, files = 45, pages = 62807, users = 23515, depth = 31.91233 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23930, edits = 113844, files = 0, pages = 29040, users = 3082, depth = 0.1787598 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23774, edits = 641826, files = 4, pages = 37730, users = 44744, depth = 5.862029 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650071, files = 0, pages = 55979, users = 27209, depth = 23.64079 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21354, edits = 706752, files = 1475, pages = 97919, users = 77973, depth = 92.79021 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295912, files = 709, pages = 34661, users = 15139, depth = 4.067013 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19715, edits = 177393, files = 0, pages = 39623, users = 17860, depth = 4.565105 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19612, edits = 185886, files = 0, pages = 36503, users = 17098, depth = 3.777331 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18022, edits = 509852, files = 3123, pages = 79844, users = 58367, depth = 75.14187 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17583, edits = 165466, files = 0, pages = 31101, users = 18426, depth = 3.144658 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355480, files = 109, pages = 29092, users = 24173, depth = 6.038471 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523739, files = 164, pages = 60105, users = 22606, depth = 64.70023 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16111, edits = 231386, files = 1323, pages = 41262, users = 18002, depth = 13.66634 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566954, files = 347, pages = 32208, users = 25615, depth = 18.47652 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15886, edits = 461620, files = 125, pages = 71761, users = 31108, depth = 79.57967 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89517, files = 0, pages = 31362, users = 18976, depth = 2.947546 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15411, edits = 200650, files = 0, pages = 19621, users = 12278, depth = 0.7631688 }, ['ps'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15392, edits = 283748, files = 1732, pages = 54358, users = 27839, depth = 33.45422 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15392, edits = 579092, files = 1062, pages = 44208, users = 45464, depth = 45.91176 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15782, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371587, files = 1765, pages = 45918, users = 39264, depth = 34.10313 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14975, edits = 121873, files = 112, pages = 30388, users = 5377, depth = 4.248602 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27731, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14265, edits = 381589, files = 1765, pages = 47674, users = 22208, depth = 43.90335 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377340, files = 133, pages = 35374, users = 23073, depth = 25.92859 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26920, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213197, files = 462, pages = 30206, users = 14943, depth = 10.10683 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229515, files = 115, pages = 39293, users = 11775, depth = 20.28413 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454242, files = 623, pages = 65525, users = 26532, depth = 99.75266 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165785, files = 263, pages = 30426, users = 30202, depth = 8.694028 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4041, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152241, files = 2739, pages = 35048, users = 23378, depth = 12.46097 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137256, files = 0, pages = 26471, users = 24145, depth = 6.385709 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12265, edits = 233351, files = 865, pages = 32905, users = 19708, depth = 20.08316 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11776, edits = 469424, files = 445, pages = 70161, users = 35397, depth = 164.4661 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3282, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11554, edits = 388480, files = 622, pages = 27259, users = 22263, depth = 26.33115 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11417, edits = 379962, files = 0, pages = 96880, users = 94540, depth = 219.7649 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150998, files = 0, pages = 14858, users = 16908, depth = 1.202669 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11020, edits = 231778, files = 7, pages = 26615, users = 14499, depth = 17.44027 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10608, edits = 330093, files = 1713, pages = 73077, users = 34569, depth = 156.6454 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96683, files = 0, pages = 23976, users = 17557, depth = 6.469135 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100499, files = 0, pages = 18650, users = 9957, depth = 3.352846 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184851, files = 0, pages = 27210, users = 13114, depth = 17.67685 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272205, files = 192, pages = 42195, users = 29583, depth = 62.33846 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195152, files = 0, pages = 21579, users = 7333, depth = 11.02322 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2200, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9519, edits = 281990, files = 1101, pages = 33416, users = 36281, depth = 53.18429 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30400, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140140, files = 288, pages = 17645, users = 10814, depth = 6.37738 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8878, edits = 86656, files = 0, pages = 15311, users = 13838, depth = 2.971611 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295747, files = 403, pages = 21421, users = 19407, depth = 27.8999 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49730, files = 0, pages = 10768, users = 5841, depth = 0.320068 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8446, edits = 97322, files = 0, pages = 16740, users = 15482, depth = 5.606367 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239427, files = 0, pages = 25724, users = 32200, depth = 39.04734 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130958, files = 87, pages = 17641, users = 25383, depth = 9.045851 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723267, files = 53, pages = 69045, users = 29685, depth = 608.3898 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300657, files = 0, pages = 20860, users = 26301, depth = 40.37369 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139654, files = 0, pages = 26173, users = 11802, depth = 30.60944 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7637, edits = 308835, files = 480, pages = 21222, users = 24653, depth = 46.04833 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320766, files = 571, pages = 20404, users = 25877, depth = 44.6957 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153278, files = 0, pages = 13449, users = 16647, depth = 7.51085 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7401, edits = 96765, files = 0, pages = 16935, users = 5458, depth = 9.482058 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21938, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7191, edits = 501013, files = 170, pages = 19383, users = 20724, depth = 74.3018 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151413, files = 0, pages = 31075, users = 14470, depth = 64.56358 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38614, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105938, files = 0, pages = 15904, users = 12047, depth = 14.4155 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62082, files = 807, pages = 13815, users = 14289, depth = 5.938161 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6332, edits = 230115, files = 319, pages = 15729, users = 24779, depth = 32.22111 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6228, edits = 176684, files = 198, pages = 12071, users = 13208, depth = 12.88334 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379542, files = 0, pages = 14796, users = 19881, depth = 49.2268 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26475, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118149, files = 9, pages = 20330, users = 17739, depth = 33.35448 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5714, edits = 184780, files = 41, pages = 43524, users = 6328, depth = 185.8913 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5691, edits = 309101, files = 185, pages = 20746, users = 18065, depth = 104.2678 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214797, files = 0, pages = 15460, users = 14721, depth = 42.99985 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139770, files = 0, pages = 16700, users = 13237, depth = 35.08505 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185972, files = 0, pages = 8725, users = 15450, depth = 7.825685 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5348, edits = 153827, files = 282, pages = 14947, users = 19805, depth = 33.1549 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120798, files = 9, pages = 17145, users = 13814, depth = 37.61217 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119300, files = 1, pages = 9659, users = 12063, depth = 10.2201 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5027, edits = 95578, files = 0, pages = 8629, users = 15344, depth = 5.686789 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4892, edits = 121056, files = 0, pages = 11314, users = 16459, depth = 18.43902 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4833, edits = 219248, files = 0, pages = 10372, users = 12358, depth = 27.7653 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4733, edits = 278129, files = 1146, pages = 19111, users = 20194, depth = 134.3033 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4613, edits = 77152, files = 1, pages = 22451, users = 12806, depth = 51.38506 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4512, edits = 66408, files = 0, pages = 14200, users = 2302, depth = 21.56066 }, ['tum'] = { pos = 208, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4483, edits = 30383, files = 0, pages = 6477, users = 7188, depth = 0.9280462 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9808, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38001, files = 0, pages = 6669, users = 9215, depth = 2.030757 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12540, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15426, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12221, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32112, files = 0, pages = 10634, users = 6019, depth = 9.179934 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13221, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18546, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117794, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19656, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59734, files = 0, pages = 10991, users = 7892, depth = 26.14216 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115944, files = 0, pages = 7552, users = 16047, depth = 23.59195 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43443, files = 0, pages = 11203, users = 8089, depth = 21.05692 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17230, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11151, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237411, files = 3, pages = 19198, users = 5507, depth = 285.5479 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11807, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13521, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3115, edits = 83169, files = 0, pages = 14693, users = 13343, depth = 78.19913 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23354, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606841, files = 0, pages = 10541, users = 21367, depth = 1043.296 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12679, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13829, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90069, files = 0, pages = 5993, users = 13371, depth = 23.43707 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15059, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1909, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13903, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54555, files = 37, pages = 11705, users = 3293, depth = 99.10472 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9671, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85039, files = 0, pages = 11857, users = 9272, depth = 164.9144 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9743, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42166, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71492 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1942, edits = 45851, files = 3, pages = 5098, users = 10237, depth = 23.75333 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30364, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1907, edits = 41565, files = 12, pages = 5327, users = 9228, depth = 25.0955 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1894, edits = 64277, files = 0, pages = 11641, users = 8524, depth = 146.2336 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18781, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102804, files = 1, pages = 8974, users = 4929, depth = 197.7258 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7227, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11478, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13934, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9137, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17519, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200221 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7960, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66583, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74315 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7154, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41809, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55583 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12365, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14996, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1298, edits = 9976, files = 0, pages = 2616, users = 2863, depth = 3.931879 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205271, files = 0, pages = 4295, users = 12993, depth = 257.6255 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50226, files = 0, pages = 14654, users = 7796, depth = 384.6267 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1238, edits = 33870, files = 0, pages = 3820, users = 11708, depth = 38.56764 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33851, files = 0, pages = 4516, users = 2664, depth = 53.61832 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53068, files = 0, pages = 3012, users = 6857, depth = 38.32883 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1174, edits = 62209, files = 9, pages = 7796, users = 9353, depth = 253.8771 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1466, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85563, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.2765 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38032, files = 0, pages = 3739, users = 9457, depth = 59.45802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9619, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2180, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35838, files = 0, pages = 3650, users = 1635, depth = 61.17849 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21797, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6685, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1005, edits = 28890, files = 0, pages = 1752, users = 485, depth = 9.110086 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37782, files = 0, pages = 4000, users = 9362, depth = 108.2904 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44148, files = 0, pages = 3326, users = 10476, depth = 99.74619 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17698, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1561, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9429, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 920, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15250, files = 0, pages = 3364, users = 200, depth = 45.96018 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28100, files = 0, pages = 3670, users = 9233, depth = 106.4912 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7185, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16385, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10592, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8958, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16979, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28893, files = 0, pages = 2440, users = 12451, depth = 116.4239 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7622, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14393, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24839, files = 0, pages = 2457, users = 7873, depth = 148.8076 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9453, depth = 180.7254 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 452, edits = 15752, files = 0, pages = 1879, users = 411, depth = 83.55646 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12053, files = 0, pages = 3093, users = 5981, depth = 133.7297 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13240, depth = 558.8643 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7932, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5677, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5974, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 836, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29387, files = 0, pages = 2282, users = 9195, depth = 1055.386 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16716, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59253200, edits = 3212382008, files = 2760771, pages = 244975936, users = 103621671, depth = 128.828, date = '@1660262447' }, } return info nzkpla61v08mgu5c6x2m5ctd85gtcns 828 637010 4183255 4183086 2022-08-11T12:00:55Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563157, edits = 1109006702, files = 896500, pages = 56703516, users = 44275637, depth = 1141.494 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125876, edits = 34882153, files = 0, pages = 11232200, users = 93224, depth = 2.157837 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714532, edits = 223743882, files = 128624, pages = 7496129, users = 3974228, depth = 92.61261 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552336, edits = 50957765, files = 0, pages = 6119163, users = 831095, depth = 16.26323 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444429, edits = 195563170, files = 69056, pages = 12142258, users = 4440856, depth = 253.5022 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097732, edits = 62432012, files = 20, pages = 4465262, users = 1223557, depth = 17.80949 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844129, edits = 124433461, files = 237495, pages = 7436877, users = 3228917, depth = 153.8915 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794525, edits = 144843699, files = 0, pages = 7706977, users = 6612239, depth = 204.0102 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766504, edits = 128473197, files = 139361, pages = 7489334, users = 2281577, depth = 180.037 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596523, edits = 7291727, files = 1474, pages = 2009214, users = 188256, depth = 0.2424956 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531880, edits = 67603011, files = 261, pages = 3555823, users = 1185592, depth = 33.18738 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337186, edits = 90724319, files = 30929, pages = 3951774, users = 1965945, depth = 87.7717 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8728, admins = 66, articles = 1296073, edits = 72854581, files = 60652, pages = 7114735, users = 3250538, depth = 206.3885 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275030, edits = 68917584, files = 24492, pages = 19374500, users = 876266, depth = 716.7875 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265923, edits = 6286651, files = 42, pages = 2881766, users = 52878, depth = 3.55422 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186077, edits = 36740440, files = 110508, pages = 4117353, users = 638329, depth = 54.50219 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181718, edits = 58859313, files = 49785, pages = 7801473, users = 2288182, depth = 236.7526 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094093, edits = 63999894, files = 58360, pages = 5399061, users = 2790340, depth = 183.5238 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922859, edits = 35261434, files = 81753, pages = 5337619, users = 1141195, depth = 151.1805 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706549, edits = 30482449, files = 15538, pages = 1762903, users = 425714, depth = 38.65056 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661376, edits = 25118894, files = 36278, pages = 3984188, users = 310300, depth = 159.1385 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626208, edits = 21484619, files = 47478, pages = 3291397, users = 1345015, depth = 118.2405 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599116, edits = 33060380, files = 12708, pages = 2727527, users = 748068, depth = 152.9776 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595447, edits = 22823783, files = 4, pages = 1697766, users = 558607, depth = 46.07212 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535483, edits = 20647740, files = 69875, pages = 1407807, users = 520099, depth = 38.92187 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509727, edits = 25111010, files = 8422, pages = 1448065, users = 509971, depth = 58.76509 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508083, edits = 21539320, files = 1, pages = 1401316, users = 585746, depth = 47.50684 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507017, edits = 28218126, files = 37491, pages = 2378825, users = 1418309, depth = 161.6751 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480619, edits = 8672052, files = 315, pages = 907328, users = 30686, depth = 7.533891 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456850, edits = 41241096, files = 10240, pages = 4644212, users = 176173, depth = 746.0224 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 18, articles = 432619, edits = 15001957, files = 116442, pages = 2620103, users = 591357, depth = 146.3889 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 90, admins = 6, articles = 431609, edits = 3131751, files = 362, pages = 1063010, users = 53888, depth = 6.304917 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417526, edits = 3526003, files = 6087, pages = 564663, users = 43083, depth = 0.775479 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397091, edits = 8994795, files = 0, pages = 824816, users = 138532, depth = 12.65271 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359755, edits = 5626487, files = 19611, pages = 1041441, users = 298260, depth = 19.39804 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322836, edits = 7662562, files = 11055, pages = 712996, users = 199324, depth = 15.6967 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320327, edits = 34399936, files = 73790, pages = 1339435, users = 995267, depth = 259.9497 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 292995, edits = 8477412, files = 11341, pages = 987989, users = 123776, depth = 48.2784 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283482, edits = 11463026, files = 549, pages = 631640, users = 311308, depth = 27.37357 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283277, edits = 11194528, files = 0, pages = 907413, users = 435214, depth = 59.88755 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242131, edits = 1522705, files = 246, pages = 571375, users = 37906, depth = 4.927533 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241578, edits = 7398589, files = 0, pages = 548938, users = 221477, depth = 21.81753 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231964, edits = 3055975, files = 10539, pages = 587835, users = 120840, depth = 12.23597 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229426, edits = 6168001, files = 756, pages = 541932, users = 168124, depth = 21.11695 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225562, edits = 2443973, files = 177, pages = 385291, users = 16112, depth = 3.18085 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220935, edits = 4174860, files = 3244, pages = 646283, users = 120678, depth = 23.94302 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216507, edits = 8365474, files = 36, pages = 701784, users = 1223150, depth = 59.88563 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212942, edits = 6426585, files = 20946, pages = 445192, users = 277731, depth = 17.17203 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212407, edits = 9596952, files = 18510, pages = 629989, users = 368873, depth = 58.87708 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203816, edits = 6647375, files = 23834, pages = 500008, users = 166364, depth = 28.07652 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187958, edits = 6148354, files = 352, pages = 471669, users = 128219, depth = 29.69971 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 186030, edits = 6557399, files = 23761, pages = 510604, users = 251597, depth = 39.09389 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177309, edits = 5718059, files = 8314, pages = 439329, users = 213573, depth = 28.42275 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174630, edits = 5040113, files = 12512, pages = 993201, users = 149402, depth = 111.5008 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 19, articles = 165204, edits = 2767461, files = 2075, pages = 684709, users = 76774, depth = 39.96813 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389089, files = 16, pages = 372374, users = 121721, depth = 15.13977 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162210, edits = 4394081, files = 14836, pages = 459622, users = 143038, depth = 32.13875 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152239, edits = 5599992, files = 3590, pages = 1189349, users = 708809, depth = 218.5123 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149431, edits = 10223241, files = 27281, pages = 973029, users = 429469, depth = 319.1626 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147778, edits = 3481092, files = 7719, pages = 465393, users = 207571, depth = 34.55239 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137136, edits = 3687874, files = 0, pages = 275761, users = 158015, depth = 13.66543 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134998, edits = 11096836, files = 11271, pages = 274966, users = 73663, depth = 43.38335 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701162, files = 0, pages = 228536, users = 106685, depth = 9.318316 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129820, edits = 4788883, files = 8677, pages = 524126, users = 103267, depth = 84.29118 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 302, admins = 12, articles = 126308, edits = 1858449, files = 2628, pages = 284425, users = 243543, depth = 10.23949 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126272, edits = 6029197, files = 15313, pages = 989433, users = 384108, depth = 284.7361 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114962, edits = 3661385, files = 25522, pages = 467104, users = 107893, depth = 73.54597 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107717, edits = 1308717, files = 485, pages = 262779, users = 36109, depth = 10.32042 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104307, edits = 2513958, files = 9615, pages = 372777, users = 152030, depth = 44.67592 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103640, edits = 753839, files = 2979, pages = 216618, users = 102964, depth = 4.135395 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94877, edits = 1045772, files = 3, pages = 245126, users = 28819, depth = 10.69914 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90330, edits = 3414977, files = 5461, pages = 367680, users = 144471, depth = 87.56088 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89772, edits = 2315289, files = 924, pages = 159275, users = 48372, depth = 8.713305 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86089, edits = 2463699, files = 4730, pages = 263260, users = 143748, depth = 39.63627 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85674, edits = 2140317, files = 19140, pages = 284746, users = 145709, depth = 40.58287 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989978, files = 0, pages = 162267, users = 48972, depth = 5.328818 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81562, edits = 423704, files = 2688, pages = 111286, users = 33153, depth = 0.5056626 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78967, edits = 3704073, files = 6963, pages = 488216, users = 163139, depth = 203.7753 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78779, edits = 2324970, files = 1891, pages = 226407, users = 76176, depth = 36.06152 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77818, edits = 3603466, files = 12533, pages = 305470, users = 114416, depth = 100.9566 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74447, edits = 1238419, files = 2270, pages = 149860, users = 55063, depth = 8.47969 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72356, edits = 2002484, files = 5405, pages = 141787, users = 70100, depth = 13.0044 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25040, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70070, edits = 1593082, files = 5430, pages = 178009, users = 53925, depth = 21.23679 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100211, files = 724, pages = 140349, users = 32069, depth = 8.394369 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67861, edits = 803290, files = 0, pages = 82055, users = 28507, depth = 0.4282885 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25299, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606242, files = 225, pages = 113782, users = 32441, depth = 2.835039 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629199, files = 545, pages = 97394, users = 28369, depth = 2.244712 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61006, edits = 2390980, files = 2370, pages = 131450, users = 55137, depth = 24.2526 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60335, edits = 1148622, files = 1455, pages = 169868, users = 35430, depth = 22.28522 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94145, files = 0, pages = 63202, users = 2229, depth = 0.004950708 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57323, edits = 1069014, files = 1122, pages = 95992, users = 52530, depth = 5.067764 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347610, files = 0, pages = 69135, users = 21771, depth = 0.2844927 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54701, edits = 1759668, files = 3218, pages = 141490, users = 86705, depth = 31.30717 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54561, edits = 1124768, files = 4437, pages = 123482, users = 37731, depth = 14.53442 }, ['vo'] = { pos = 97, activeusers = 35, admins = 2, articles = 54333, edits = 3309081, files = 0, pages = 184883, users = 32352, depth = 103.3325 }, ['ku'] = { pos = 98, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53865, edits = 1093303, files = 565, pages = 109133, users = 51800, depth = 10.54675 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749458, files = 537, pages = 97778, users = 31206, depth = 7.218101 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49264, edits = 1085987, files = 7586, pages = 150314, users = 43458, depth = 30.39754 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43012, edits = 1955943, files = 1897, pages = 233888, users = 123453, depth = 164.6917 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294393, files = 135, pages = 55371, users = 78701, depth = 0.4825179 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42376, edits = 968294, files = 1616, pages = 184810, users = 51312, depth = 59.19285 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42189, edits = 1838146, files = 1499, pages = 128479, users = 68343, depth = 59.85085 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862205, files = 690, pages = 146761, users = 95260, depth = 40.27738 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487213, files = 209, pages = 60555, users = 24952, depth = 2.074745 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38421, edits = 609271, files = 1576, pages = 134321, users = 42312, depth = 28.25963 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 66, admins = 3, articles = 34278, edits = 553037, files = 168, pages = 59175, users = 24925, depth = 4.930365 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33384, edits = 992515, files = 0, pages = 49115, users = 33649, depth = 4.487029 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32332, edits = 1067940, files = 1258, pages = 103637, users = 58678, depth = 50.11951 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29951, edits = 825225, files = 0, pages = 117635, users = 69062, depth = 60.12483 }, ['bar'] = { pos = 112, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29400, edits = 833116, files = 1320, pages = 114163, users = 63488, depth = 60.6594 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29016, edits = 1014416, files = 571, pages = 69711, users = 92485, depth = 28.62344 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28446, edits = 1108248, files = 2594, pages = 130316, users = 76140, depth = 109.066 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732788, files = 1407, pages = 55698, users = 41353, depth = 16.64591 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25085, edits = 886458, files = 45, pages = 62804, users = 23510, depth = 31.91266 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23929, edits = 113839, files = 0, pages = 29039, users = 3080, depth = 0.1787731 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23772, edits = 641815, files = 4, pages = 37729, users = 44739, depth = 5.863909 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650070, files = 0, pages = 55979, users = 27207, depth = 23.64075 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21353, edits = 706709, files = 1475, pages = 97916, users = 77962, depth = 92.79124 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295910, files = 709, pages = 34662, users = 15138, depth = 4.067443 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19713, edits = 177381, files = 0, pages = 39619, users = 17855, depth = 4.565267 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 26, admins = 3, articles = 19610, edits = 185861, files = 0, pages = 36501, users = 17097, depth = 3.777801 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18020, edits = 509832, files = 3123, pages = 79841, users = 58360, depth = 75.15599 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17582, edits = 165424, files = 0, pages = 31089, users = 18421, depth = 3.140314 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355479, files = 109, pages = 29092, users = 24171, depth = 6.038455 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16135, edits = 523718, files = 164, pages = 60100, users = 22603, depth = 64.69925 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16103, edits = 231363, files = 1323, pages = 41248, users = 18001, depth = 13.67668 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566954, files = 347, pages = 32208, users = 25614, depth = 18.47652 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15885, edits = 461603, files = 125, pages = 71758, users = 31106, depth = 79.58439 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89510, files = 0, pages = 31362, users = 18974, depth = 2.947315 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15410, edits = 200631, files = 0, pages = 19618, users = 12277, depth = 0.7625872 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 54, admins = 3, articles = 15393, edits = 579081, files = 1062, pages = 44210, users = 45461, depth = 45.90604 }, ['ps'] = { pos = 134, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15391, edits = 283737, files = 1732, pages = 54350, users = 27833, depth = 33.45017 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16192, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15780, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371585, files = 1765, pages = 45918, users = 39262, depth = 34.10295 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14966, edits = 121827, files = 112, pages = 30371, users = 5375, depth = 4.250073 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27728, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14261, edits = 381562, files = 1765, pages = 47668, users = 22206, depth = 43.92514 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377335, files = 133, pages = 35374, users = 23073, depth = 25.92825 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26917, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213196, files = 462, pages = 30206, users = 14941, depth = 10.10678 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229513, files = 115, pages = 39291, users = 11773, depth = 20.28182 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454234, files = 623, pages = 65525, users = 26531, depth = 99.75091 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165784, files = 263, pages = 30425, users = 30197, depth = 8.693237 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4040, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152238, files = 2739, pages = 35048, users = 23374, depth = 12.46073 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137253, files = 0, pages = 26470, users = 24145, depth = 6.384894 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12264, edits = 233331, files = 865, pages = 32895, users = 19707, depth = 20.0733 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11775, edits = 469415, files = 445, pages = 70154, users = 35392, depth = 164.4735 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3281, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11553, edits = 388460, files = 622, pages = 27257, users = 22261, depth = 26.33294 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11416, edits = 379953, files = 0, pages = 96873, users = 94534, depth = 219.7832 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150989, files = 0, pages = 14858, users = 16907, depth = 1.202597 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11019, edits = 231766, files = 7, pages = 26610, users = 14497, depth = 17.43687 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10607, edits = 330060, files = 1713, pages = 73073, users = 34561, depth = 156.6528 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10578, edits = 96682, files = 0, pages = 23976, users = 17548, depth = 6.469069 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100497, files = 0, pages = 18648, users = 9955, depth = 3.351508 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184849, files = 0, pages = 27208, users = 13113, depth = 17.67375 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272205, files = 192, pages = 42195, users = 29583, depth = 62.33846 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195143, files = 0, pages = 21578, users = 7328, depth = 11.02128 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2194, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9515, edits = 281975, files = 1101, pages = 33413, users = 36274, depth = 53.23541 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30398, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140140, files = 288, pages = 17645, users = 10812, depth = 6.37738 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8877, edits = 86652, files = 0, pages = 15310, users = 13836, depth = 2.972337 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295745, files = 403, pages = 21420, users = 19406, depth = 27.89658 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49730, files = 0, pages = 10768, users = 5841, depth = 0.320068 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239414, files = 0, pages = 25724, users = 32196, depth = 39.04522 }, ['sn'] = { pos = 171, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8431, edits = 97263, files = 0, pages = 16722, users = 15480, depth = 5.624904 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130954, files = 87, pages = 17641, users = 25380, depth = 9.045575 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723256, files = 53, pages = 69041, users = 29681, depth = 608.3361 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300656, files = 0, pages = 20860, users = 26297, depth = 40.37355 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139642, files = 0, pages = 26170, users = 11801, depth = 30.60037 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7636, edits = 308830, files = 480, pages = 21220, users = 24653, depth = 46.05721 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320766, files = 571, pages = 20404, users = 25870, depth = 44.6957 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153275, files = 0, pages = 13450, users = 16644, depth = 7.51264 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7402, edits = 96714, files = 0, pages = 16934, users = 5458, depth = 9.471084 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21936, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7186, edits = 500890, files = 170, pages = 19375, users = 20720, depth = 74.38107 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151395, files = 0, pages = 31070, users = 14469, depth = 64.53981 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38610, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105937, files = 0, pages = 15904, users = 12046, depth = 14.41537 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62081, files = 807, pages = 13815, users = 14288, depth = 5.938065 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6332, edits = 230093, files = 319, pages = 15728, users = 24775, depth = 32.21322 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6220, edits = 176636, files = 198, pages = 12063, users = 13208, depth = 12.92156 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6202, edits = 379536, files = 0, pages = 14795, users = 19880, depth = 49.24522 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26475, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118149, files = 9, pages = 20330, users = 17737, depth = 33.35448 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5713, edits = 184775, files = 41, pages = 43523, users = 6326, depth = 185.9556 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5681, edits = 309078, files = 185, pages = 20736, users = 18063, depth = 104.6779 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214793, files = 0, pages = 15460, users = 14720, depth = 42.99905 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139768, files = 0, pages = 16698, users = 13237, depth = 35.07624 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185962, files = 0, pages = 8725, users = 15448, depth = 7.825264 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15814, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5347, edits = 153823, files = 282, pages = 14945, users = 19802, depth = 33.16397 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120796, files = 9, pages = 17144, users = 13814, depth = 37.60746 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119148, files = 1, pages = 9635, users = 12063, depth = 10.12603 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5026, edits = 95567, files = 0, pages = 8628, users = 15341, depth = 5.689057 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4892, edits = 121046, files = 0, pages = 11313, users = 16457, depth = 18.43339 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4832, edits = 219246, files = 0, pages = 10372, users = 12355, depth = 27.78657 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4732, edits = 278128, files = 1146, pages = 19110, users = 20193, depth = 134.3666 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4613, edits = 77152, files = 1, pages = 22451, users = 12805, depth = 51.38506 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4511, edits = 66367, files = 0, pages = 14190, users = 2302, depth = 21.53204 }, ['tum'] = { pos = 208, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4477, edits = 30333, files = 0, pages = 6460, users = 7187, depth = 0.9212003 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9807, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38001, files = 0, pages = 6669, users = 9213, depth = 2.030757 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12538, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15426, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12220, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32110, files = 0, pages = 10632, users = 6017, depth = 9.175655 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13219, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18545, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117788, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19652, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59732, files = 0, pages = 10989, users = 7892, depth = 26.13219 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115935, files = 0, pages = 7550, users = 16042, depth = 23.57379 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43440, files = 0, pages = 11201, users = 8089, depth = 21.04848 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17229, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11148, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237409, files = 3, pages = 19196, users = 5505, depth = 285.5034 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11806, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13520, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3105, edits = 83158, files = 0, pages = 14683, users = 13342, depth = 78.74683 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23353, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606840, files = 0, pages = 10541, users = 21366, depth = 1043.295 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12677, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69878, files = 9, pages = 11045, users = 13828, depth = 56.35265 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10762, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90027, files = 0, pages = 5994, users = 13370, depth = 23.43631 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15058, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1908, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93395, files = 0, pages = 5066, users = 13901, depth = 35.7739 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54547, files = 37, pages = 11702, users = 3292, depth = 99.05377 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9670, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85031, files = 0, pages = 11856, users = 9270, depth = 164.8792 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9742, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42161, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71317 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1941, edits = 45843, files = 3, pages = 5094, users = 10235, depth = 23.74712 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30358, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1907, edits = 41565, files = 12, pages = 5327, users = 9228, depth = 25.0955 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1892, edits = 64264, files = 0, pages = 11637, users = 8524, depth = 146.5036 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18780, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102789, files = 1, pages = 8971, users = 4927, depth = 197.599 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7225, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11477, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13933, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9135, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17519, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200221 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7958, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66582, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74249 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7153, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41806, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55414 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12362, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14993, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1295, edits = 9966, files = 0, pages = 2613, users = 2863, depth = 3.950688 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205268, files = 0, pages = 4295, users = 12992, depth = 257.6217 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50224, files = 0, pages = 14652, users = 7795, depth = 384.549 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 30, admins = 1, articles = 1237, edits = 33867, files = 0, pages = 3819, users = 11708, depth = 38.63671 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33839, files = 0, pages = 4516, users = 2663, depth = 53.59932 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53068, files = 0, pages = 3012, users = 6856, depth = 38.32883 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1174, edits = 62207, files = 9, pages = 7795, users = 9333, depth = 253.8248 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33349, files = 0, pages = 3836, users = 1466, depth = 47.19156 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85556, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.27403 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38031, files = 0, pages = 3739, users = 9456, depth = 59.45646 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9618, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2180, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35834, files = 0, pages = 3650, users = 1634, depth = 61.17166 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21794, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6684, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1004, edits = 28837, files = 0, pages = 1751, users = 484, depth = 9.1167 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37781, files = 0, pages = 4000, users = 9358, depth = 108.2875 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44140, files = 0, pages = 3326, users = 10473, depth = 99.72811 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17697, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1560, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9427, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 919, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15232, files = 0, pages = 3354, users = 196, depth = 45.68379 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 780, edits = 28085, files = 0, pages = 3672, users = 9232, depth = 105.1427 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7183, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16384, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10592, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8957, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16977, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28893, files = 0, pages = 2440, users = 12448, depth = 116.4239 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7621, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14392, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24834, files = 0, pages = 2456, users = 7872, depth = 148.6856 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9452, depth = 180.7254 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12052, files = 0, pages = 3092, users = 5980, depth = 133.6606 }, ['ee'] = { pos = 308, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13239, depth = 558.8643 }, ['kcg'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 1, articles = 451, edits = 15673, files = 0, pages = 1837, users = 411, depth = 80.57797 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7931, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5677, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5974, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 835, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29387, files = 0, pages = 2282, users = 9195, depth = 1055.386 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16715, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281713, admins = 3747, articles = 59253304, edits = 3212132393, files = 2760564, pages = 244966899, users = 103613824, depth = 128.8096, date = '@1660219249' }, } return info r807iqsky039wrow0dfxi8whiajmom7 4183414 4183255 2022-08-11T14:00:39Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563204, edits = 1109027698, files = 896478, pages = 56703897, users = 44276091, depth = 1141.506 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125876, edits = 34882156, files = 0, pages = 11232200, users = 93228, depth = 2.157838 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714564, edits = 223746773, files = 128624, pages = 7496215, users = 3974303, depth = 92.61266 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552342, edits = 50958232, files = 0, pages = 6119188, users = 831106, depth = 16.26341 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444422, edits = 195566012, files = 69056, pages = 12142435, users = 4440940, depth = 253.5133 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097739, edits = 62432682, files = 20, pages = 4465280, users = 1223582, depth = 17.80965 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844172, edits = 124435811, files = 237497, pages = 7437006, users = 3228977, depth = 153.8892 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794540, edits = 144844868, files = 0, pages = 7707030, users = 6612293, depth = 204.0096 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766554, edits = 128475031, files = 139362, pages = 7489428, users = 2281620, depth = 180.0299 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596524, edits = 7291747, files = 1474, pages = 2009216, users = 188261, depth = 0.2424969 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531897, edits = 67603573, files = 261, pages = 3555882, users = 1185619, depth = 33.18775 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337201, edits = 90726251, files = 30929, pages = 3951817, users = 1965978, depth = 87.77252 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296121, edits = 72856002, files = 60652, pages = 7114859, users = 3250568, depth = 206.379 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275039, edits = 68917979, files = 24493, pages = 19374522, users = 876280, depth = 716.7817 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265923, edits = 6286653, files = 42, pages = 2881766, users = 52878, depth = 3.554221 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186107, edits = 36742523, files = 110508, pages = 4117448, users = 638341, depth = 54.50367 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181766, edits = 58860023, files = 49786, pages = 7801656, users = 2288232, depth = 236.7403 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094099, edits = 64000380, files = 58361, pages = 5399114, users = 2790382, depth = 183.5254 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922868, edits = 35261997, files = 81753, pages = 5337661, users = 1141218, depth = 151.1811 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706555, edits = 30482629, files = 15538, pages = 1762921, users = 425721, depth = 38.65062 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661380, edits = 25119104, files = 36312, pages = 3984237, users = 310307, depth = 159.1403 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626213, edits = 21485130, files = 47485, pages = 3291342, users = 1345041, depth = 118.2381 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599124, edits = 33060817, files = 12710, pages = 2727551, users = 748076, depth = 152.9765 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595451, edits = 22823980, files = 4, pages = 1697776, users = 558614, depth = 46.07212 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535492, edits = 20648048, files = 69895, pages = 1407839, users = 520107, depth = 38.92231 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509733, edits = 25111313, files = 8426, pages = 1448083, users = 509977, depth = 58.76519 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508099, edits = 21539656, files = 1, pages = 1401387, users = 585759, depth = 47.50803 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507027, edits = 28218508, files = 37494, pages = 2378845, users = 1418338, depth = 161.6713 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480631, edits = 8672092, files = 315, pages = 907340, users = 30686, depth = 7.533449 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456849, edits = 41241120, files = 10240, pages = 4644211, users = 176177, depth = 746.0264 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432622, edits = 15002108, files = 116444, pages = 2620136, users = 591368, depth = 146.3905 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431609, edits = 3131752, files = 362, pages = 1063010, users = 53890, depth = 6.304919 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417526, edits = 3526004, files = 6087, pages = 564663, users = 43083, depth = 0.7754793 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397094, edits = 8994869, files = 0, pages = 824822, users = 138534, depth = 12.6527 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359757, edits = 5626645, files = 19611, pages = 1041460, users = 298266, depth = 19.39898 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322839, edits = 7662646, files = 11055, pages = 713002, users = 199327, depth = 15.69669 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320335, edits = 34400633, files = 73791, pages = 1339484, users = 995298, depth = 259.9534 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 292996, edits = 8477466, files = 11341, pages = 987993, users = 123778, depth = 48.2786 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283486, edits = 11463125, files = 549, pages = 631647, users = 311315, depth = 27.3732 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283281, edits = 11194593, files = 0, pages = 907419, users = 435218, depth = 59.88621 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242131, edits = 1522707, files = 246, pages = 571375, users = 37907, depth = 4.927539 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241579, edits = 7398674, files = 0, pages = 548949, users = 221481, depth = 21.81858 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231964, edits = 3055979, files = 10539, pages = 587836, users = 120841, depth = 12.23603 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229431, edits = 6168050, files = 756, pages = 541938, users = 168126, depth = 21.11609 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225563, edits = 2443977, files = 177, pages = 385293, users = 16112, depth = 3.180851 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220940, edits = 4175052, files = 3244, pages = 646303, users = 120678, depth = 23.94399 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216512, edits = 8365629, files = 36, pages = 701800, users = 1223170, depth = 59.88531 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212943, edits = 6426707, files = 20946, pages = 445202, users = 277737, depth = 17.17314 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212410, edits = 9597070, files = 18510, pages = 629992, users = 368879, depth = 58.87585 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203823, edits = 6647522, files = 23835, pages = 500019, users = 166369, depth = 28.07536 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187962, edits = 6148410, files = 352, pages = 471678, users = 128220, depth = 29.6992 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 186034, edits = 6557639, files = 23761, pages = 510624, users = 251601, depth = 39.09596 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177309, edits = 5718087, files = 8314, pages = 439330, users = 213574, depth = 28.42304 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174645, edits = 5040387, files = 12514, pages = 993256, users = 149406, depth = 111.4925 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165232, edits = 2767738, files = 2075, pages = 684810, users = 76777, depth = 39.96392 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389096, files = 16, pages = 372374, users = 121724, depth = 15.1398 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162210, edits = 4394119, files = 14836, pages = 459619, users = 143040, depth = 32.13859 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152245, edits = 5600117, files = 3590, pages = 1189373, users = 708827, depth = 218.5031 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149432, edits = 10223414, files = 27281, pages = 973047, users = 429476, depth = 319.171 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147783, edits = 3481153, files = 7719, pages = 465401, users = 207573, depth = 34.55072 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137135, edits = 3687899, files = 0, pages = 275760, users = 158018, depth = 13.66577 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134998, edits = 11096838, files = 11271, pages = 274966, users = 73665, depth = 43.38335 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701162, files = 0, pages = 228536, users = 106686, depth = 9.318316 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129820, edits = 4788899, files = 8677, pages = 524127, users = 103267, depth = 84.29172 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126338, edits = 1858559, files = 2628, pages = 284466, users = 243548, depth = 10.23518 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126278, edits = 6029377, files = 15313, pages = 989452, users = 384118, depth = 284.7207 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114968, edits = 3661427, files = 25522, pages = 467115, users = 107896, depth = 73.53949 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107718, edits = 1308726, files = 485, pages = 262780, users = 36109, depth = 10.32026 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2513964, files = 9615, pages = 372779, users = 152033, depth = 44.67526 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103642, edits = 753854, files = 2979, pages = 216626, users = 102968, depth = 4.135604 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94877, edits = 1045772, files = 3, pages = 245126, users = 28819, depth = 10.69914 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90331, edits = 3414981, files = 5461, pages = 367681, users = 144474, depth = 87.55879 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89772, edits = 2315293, files = 924, pages = 159275, users = 48373, depth = 8.71332 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86086, edits = 2463726, files = 4730, pages = 263253, users = 143754, depth = 39.63873 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85673, edits = 2140341, files = 19140, pages = 284747, users = 145710, depth = 40.58495 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989978, files = 0, pages = 162267, users = 48972, depth = 5.328818 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81561, edits = 423707, files = 2688, pages = 111286, users = 33153, depth = 0.5057126 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78967, edits = 3704089, files = 6963, pages = 488218, users = 163140, depth = 203.7773 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78779, edits = 2324973, files = 1891, pages = 226407, users = 76176, depth = 36.06157 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77819, edits = 3603500, files = 12533, pages = 305473, users = 114416, depth = 100.9557 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74447, edits = 1238425, files = 2270, pages = 149860, users = 55063, depth = 8.47973 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72356, edits = 2002496, files = 5405, pages = 141789, users = 70105, depth = 13.00504 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25040, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70070, edits = 1593084, files = 5430, pages = 178009, users = 53925, depth = 21.23681 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100220, files = 724, pages = 140349, users = 32069, depth = 8.394438 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67861, edits = 803290, files = 0, pages = 82055, users = 28508, depth = 0.4282885 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25299, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606243, files = 225, pages = 113782, users = 32443, depth = 2.835044 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28369, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61006, edits = 2390984, files = 2370, pages = 131450, users = 55137, depth = 24.25264 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60335, edits = 1148622, files = 1455, pages = 169868, users = 35430, depth = 22.28522 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2229, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57335, edits = 1069041, files = 1122, pages = 95993, users = 52530, depth = 5.062837 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347610, files = 0, pages = 69135, users = 21772, depth = 0.2844927 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54704, edits = 1759681, files = 3218, pages = 141493, users = 86710, depth = 31.3033 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54562, edits = 1124774, files = 4437, pages = 123483, users = 37731, depth = 14.53385 }, ['vo'] = { pos = 97, activeusers = 35, admins = 2, articles = 54333, edits = 3309081, files = 0, pages = 184883, users = 32353, depth = 103.3325 }, ['ku'] = { pos = 98, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53865, edits = 1093303, files = 565, pages = 109133, users = 51801, depth = 10.54675 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749458, files = 537, pages = 97778, users = 31206, depth = 7.218101 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49267, edits = 1086007, files = 7586, pages = 150320, users = 43458, depth = 30.39499 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43012, edits = 1955944, files = 1897, pages = 233888, users = 123454, depth = 164.6918 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294393, files = 135, pages = 55371, users = 78701, depth = 0.4825179 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42376, edits = 968326, files = 1616, pages = 184811, users = 51312, depth = 59.19531 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42189, edits = 1838149, files = 1499, pages = 128479, users = 68344, depth = 59.85094 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862205, files = 690, pages = 146761, users = 95262, depth = 40.27738 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487213, files = 209, pages = 60555, users = 24952, depth = 2.074745 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38421, edits = 609274, files = 1576, pages = 134321, users = 42312, depth = 28.25977 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553050, files = 168, pages = 59175, users = 24925, depth = 4.93048 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33385, edits = 992535, files = 0, pages = 49123, users = 33649, depth = 4.490113 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32334, edits = 1067950, files = 1258, pages = 103643, users = 58680, depth = 50.11651 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29951, edits = 825235, files = 0, pages = 117638, users = 69064, depth = 60.12814 }, ['bar'] = { pos = 112, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29400, edits = 833116, files = 1320, pages = 114163, users = 63488, depth = 60.6594 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29016, edits = 1014416, files = 571, pages = 69711, users = 92487, depth = 28.62344 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28447, edits = 1108255, files = 2594, pages = 130318, users = 76140, depth = 109.0595 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732788, files = 1407, pages = 55698, users = 41353, depth = 16.64591 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25085, edits = 886458, files = 45, pages = 62804, users = 23510, depth = 31.91266 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23929, edits = 113839, files = 0, pages = 29039, users = 3081, depth = 0.1787731 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23772, edits = 641815, files = 4, pages = 37729, users = 44741, depth = 5.863909 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650070, files = 0, pages = 55979, users = 27207, depth = 23.64075 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21354, edits = 706725, files = 1475, pages = 97919, users = 77963, depth = 92.78667 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295910, files = 709, pages = 34662, users = 15138, depth = 4.067443 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19713, edits = 177382, files = 0, pages = 39619, users = 17855, depth = 4.565293 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19611, edits = 185874, files = 0, pages = 36502, users = 17097, depth = 3.777576 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18021, edits = 509834, files = 3123, pages = 79842, users = 58360, depth = 75.147 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17582, edits = 165429, files = 0, pages = 31089, users = 18421, depth = 3.140409 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355479, files = 109, pages = 29092, users = 24171, depth = 6.038455 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523735, files = 164, pages = 60102, users = 22604, depth = 64.69412 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16104, edits = 231369, files = 1323, pages = 41250, users = 18001, depth = 13.67576 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566954, files = 347, pages = 32208, users = 25614, depth = 18.47652 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15885, edits = 461603, files = 125, pages = 71758, users = 31106, depth = 79.58439 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89510, files = 0, pages = 31362, users = 18974, depth = 2.947315 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15410, edits = 200632, files = 0, pages = 19618, users = 12277, depth = 0.762591 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15393, edits = 579081, files = 1062, pages = 44210, users = 45461, depth = 45.90604 }, ['ps'] = { pos = 134, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15391, edits = 283741, files = 1732, pages = 54353, users = 27835, depth = 33.45395 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15781, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371585, files = 1765, pages = 45918, users = 39262, depth = 34.10295 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14966, edits = 121830, files = 112, pages = 30372, users = 5375, depth = 4.250589 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27728, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14261, edits = 381564, files = 1765, pages = 47668, users = 22207, depth = 43.92537 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377335, files = 133, pages = 35374, users = 23073, depth = 25.92825 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26919, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213196, files = 462, pages = 30206, users = 14942, depth = 10.10678 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229513, files = 115, pages = 39291, users = 11773, depth = 20.28182 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454234, files = 623, pages = 65525, users = 26531, depth = 99.75091 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165784, files = 263, pages = 30425, users = 30198, depth = 8.693237 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4040, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152238, files = 2739, pages = 35048, users = 23374, depth = 12.46073 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137253, files = 0, pages = 26470, users = 24145, depth = 6.384894 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12264, edits = 233349, files = 865, pages = 32904, users = 19707, depth = 20.08687 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11775, edits = 469416, files = 445, pages = 70155, users = 35393, depth = 164.4772 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3281, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11553, edits = 388468, files = 622, pages = 27258, users = 22261, depth = 26.33587 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11416, edits = 379956, files = 0, pages = 96876, users = 94537, depth = 219.7936 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150992, files = 0, pages = 14858, users = 16907, depth = 1.202621 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11019, edits = 231774, files = 7, pages = 26613, users = 14497, depth = 17.44221 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10607, edits = 330063, files = 1713, pages = 73073, users = 34563, depth = 156.6542 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96682, files = 0, pages = 23976, users = 17548, depth = 6.469069 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100497, files = 0, pages = 18648, users = 9955, depth = 3.351508 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184849, files = 0, pages = 27208, users = 13113, depth = 17.67375 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272205, files = 192, pages = 42195, users = 29583, depth = 62.33846 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195143, files = 0, pages = 21578, users = 7328, depth = 11.02128 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2196, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9515, edits = 281985, files = 1101, pages = 33413, users = 36276, depth = 53.2373 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30398, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140140, files = 288, pages = 17645, users = 10812, depth = 6.37738 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8877, edits = 86652, files = 0, pages = 15310, users = 13836, depth = 2.972337 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295745, files = 403, pages = 21420, users = 19406, depth = 27.89658 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49730, files = 0, pages = 10768, users = 5841, depth = 0.320068 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239418, files = 0, pages = 25724, users = 32198, depth = 39.04587 }, ['sn'] = { pos = 171, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8436, edits = 97289, files = 0, pages = 16728, users = 15480, depth = 5.61908 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130955, files = 87, pages = 17641, users = 25381, depth = 9.045644 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723257, files = 53, pages = 69042, users = 29682, depth = 608.3481 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300656, files = 0, pages = 20860, users = 26297, depth = 40.37355 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139644, files = 0, pages = 26170, users = 11801, depth = 30.60081 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7636, edits = 308830, files = 480, pages = 21220, users = 24653, depth = 46.05721 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320766, files = 571, pages = 20404, users = 25871, depth = 44.6957 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153275, files = 0, pages = 13450, users = 16644, depth = 7.51264 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7401, edits = 96764, files = 0, pages = 16935, users = 5458, depth = 9.481959 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21936, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7186, edits = 500890, files = 170, pages = 19375, users = 20720, depth = 74.38107 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151403, files = 0, pages = 31071, users = 14469, depth = 64.54644 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38611, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105937, files = 0, pages = 15904, users = 12046, depth = 14.41537 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62081, files = 807, pages = 13815, users = 14288, depth = 5.938065 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6332, edits = 230095, files = 319, pages = 15727, users = 24776, depth = 32.20869 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6222, edits = 176654, files = 198, pages = 12065, users = 13208, depth = 12.91243 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379538, files = 0, pages = 14796, users = 19880, depth = 49.22627 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26475, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118149, files = 9, pages = 20330, users = 17738, depth = 33.35448 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5713, edits = 184775, files = 41, pages = 43523, users = 6326, depth = 185.9556 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5681, edits = 309078, files = 185, pages = 20736, users = 18064, depth = 104.6779 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214795, files = 0, pages = 15460, users = 14720, depth = 42.99945 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139768, files = 0, pages = 16698, users = 13237, depth = 35.07624 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185962, files = 0, pages = 8725, users = 15449, depth = 7.825264 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5347, edits = 153823, files = 282, pages = 14945, users = 19802, depth = 33.16397 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120796, files = 9, pages = 17144, users = 13814, depth = 37.60746 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119178, files = 1, pages = 9635, users = 12063, depth = 10.12858 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5026, edits = 95567, files = 0, pages = 8628, users = 15341, depth = 5.689057 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4892, edits = 121052, files = 0, pages = 11314, users = 16457, depth = 18.43841 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4832, edits = 219246, files = 0, pages = 10372, users = 12356, depth = 27.78657 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4732, edits = 278128, files = 1146, pages = 19110, users = 20194, depth = 134.3666 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4613, edits = 77152, files = 1, pages = 22451, users = 12805, depth = 51.38506 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4511, edits = 66371, files = 0, pages = 14190, users = 2302, depth = 21.53333 }, ['tum'] = { pos = 208, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4477, edits = 30333, files = 0, pages = 6460, users = 7187, depth = 0.9212003 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9807, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38001, files = 0, pages = 6669, users = 9214, depth = 2.030757 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12538, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15426, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12220, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32110, files = 0, pages = 10632, users = 6018, depth = 9.175655 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13219, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18545, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117790, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19652, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59732, files = 0, pages = 10989, users = 7892, depth = 26.13219 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115935, files = 0, pages = 7550, users = 16043, depth = 23.57379 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43440, files = 0, pages = 11201, users = 8089, depth = 21.04848 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17229, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11149, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237409, files = 3, pages = 19196, users = 5505, depth = 285.5034 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11806, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13520, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3105, edits = 83158, files = 0, pages = 14683, users = 13342, depth = 78.74683 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23353, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606840, files = 0, pages = 10541, users = 21366, depth = 1043.295 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12678, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13828, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90027, files = 0, pages = 5994, users = 13370, depth = 23.43631 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15058, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1908, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13901, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54548, files = 37, pages = 11702, users = 3292, depth = 99.0556 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9670, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85033, files = 0, pages = 11856, users = 9270, depth = 164.8831 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9742, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42162, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71352 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1941, edits = 45843, files = 3, pages = 5094, users = 10235, depth = 23.74712 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30358, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1907, edits = 41565, files = 12, pages = 5327, users = 9228, depth = 25.0955 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1892, edits = 64264, files = 0, pages = 11637, users = 8524, depth = 146.5036 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18780, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102790, files = 1, pages = 8972, users = 4928, depth = 197.6336 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7225, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11477, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13933, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9135, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17519, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200221 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7959, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66582, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74249 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7153, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41806, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55414 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12362, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14993, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1295, edits = 9966, files = 0, pages = 2613, users = 2863, depth = 3.950688 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205268, files = 0, pages = 4295, users = 12992, depth = 257.6217 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50224, files = 0, pages = 14652, users = 7795, depth = 384.549 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1237, edits = 33867, files = 0, pages = 3819, users = 11708, depth = 38.63671 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33841, files = 0, pages = 4516, users = 2663, depth = 53.60248 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53068, files = 0, pages = 3012, users = 6857, depth = 38.32883 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1174, edits = 62207, files = 9, pages = 7795, users = 9333, depth = 253.8248 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1466, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85563, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.2765 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38031, files = 0, pages = 3739, users = 9456, depth = 59.45646 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9618, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2180, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35834, files = 0, pages = 3650, users = 1634, depth = 61.17166 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21794, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6684, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1004, edits = 28837, files = 0, pages = 1751, users = 485, depth = 9.1167 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37781, files = 0, pages = 4000, users = 9358, depth = 108.2875 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44140, files = 0, pages = 3326, users = 10474, depth = 99.72811 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17697, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1561, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9427, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 919, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15239, files = 0, pages = 3354, users = 198, depth = 45.70478 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 780, edits = 28085, files = 0, pages = 3672, users = 9232, depth = 105.1427 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7184, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16384, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10592, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8957, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16977, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28893, files = 0, pages = 2440, users = 12448, depth = 116.4239 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7621, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14392, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24836, files = 0, pages = 2456, users = 7872, depth = 148.6976 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9452, depth = 180.7254 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12052, files = 0, pages = 3092, users = 5980, depth = 133.6606 }, ['ee'] = { pos = 308, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13239, depth = 558.8643 }, ['kcg'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 1, articles = 451, edits = 15673, files = 0, pages = 1837, users = 411, depth = 80.57797 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7931, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5677, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5974, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 835, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29387, files = 0, pages = 2282, users = 9195, depth = 1055.386 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16715, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59253955, edits = 3212181305, files = 2760624, pages = 244969292, users = 103615268, depth = 128.8099, date = '@1660226433' }, } return info r3j9peecposv93qk494hxphd390qwm0 4183439 4183414 2022-08-11T16:00:40Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563256, edits = 1109041405, files = 896483, pages = 56704462, users = 44276574, depth = 1141.515 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125876, edits = 34882159, files = 0, pages = 11232200, users = 93232, depth = 2.157838 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714595, edits = 223749083, files = 128626, pages = 7496299, users = 3974365, depth = 92.61251 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552350, edits = 50958507, files = 0, pages = 6119199, users = 831118, depth = 16.26339 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444408, edits = 195569297, files = 69064, pages = 12142611, users = 4441005, depth = 253.5267 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097751, edits = 62433502, files = 20, pages = 4465309, users = 1223604, depth = 17.80982 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844225, edits = 124438478, files = 237500, pages = 7437238, users = 3229033, depth = 153.8887 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794574, edits = 144846624, files = 0, pages = 7707117, users = 6612370, depth = 204.0057 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766579, edits = 128477070, files = 139365, pages = 7489534, users = 2281665, depth = 180.0302 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596524, edits = 7291753, files = 1474, pages = 2009216, users = 188267, depth = 0.2424971 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531915, edits = 67604198, files = 261, pages = 3555924, users = 1185640, depth = 33.18767 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337217, edits = 90727802, files = 30928, pages = 3951853, users = 1965999, depth = 87.77247 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296142, edits = 72857322, files = 60652, pages = 7114935, users = 3250590, depth = 206.3777 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275044, edits = 68918808, files = 24493, pages = 19374548, users = 876300, depth = 716.7855 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265923, edits = 6286659, files = 42, pages = 2881766, users = 52879, depth = 3.554225 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186132, edits = 36743638, files = 110508, pages = 4117539, users = 638359, depth = 54.50428 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181791, edits = 58860728, files = 49787, pages = 7801771, users = 2288274, depth = 236.7361 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094118, edits = 64001087, files = 58361, pages = 5399216, users = 2790429, depth = 183.5247 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922887, edits = 35262982, files = 81755, pages = 5337737, users = 1141240, depth = 151.1808 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706563, edits = 30482959, files = 15538, pages = 1762944, users = 425728, depth = 38.65076 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661390, edits = 25119312, files = 36315, pages = 3984254, users = 310312, depth = 159.1368 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626212, edits = 21485449, files = 47488, pages = 3291357, users = 1345054, depth = 118.2411 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599136, edits = 33061518, files = 12712, pages = 2727578, users = 748093, depth = 152.9743 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595455, edits = 22824125, files = 4, pages = 1697783, users = 558620, depth = 46.07186 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535495, edits = 20648337, files = 69908, pages = 1407866, users = 520117, depth = 38.92381 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509741, edits = 25111523, files = 8426, pages = 1448097, users = 509987, depth = 58.76403 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508106, edits = 21539979, files = 1, pages = 1401440, users = 585766, depth = 47.51053 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507021, edits = 28219968, files = 37494, pages = 2378853, users = 1418367, depth = 161.6854 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480648, edits = 8672136, files = 315, pages = 907357, users = 30687, depth = 7.532814 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456848, edits = 41241138, files = 10240, pages = 4644211, users = 176181, depth = 746.0302 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432633, edits = 15002225, files = 116444, pages = 2620170, users = 591380, depth = 146.3854 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431609, edits = 3131759, files = 362, pages = 1063010, users = 53890, depth = 6.304934 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417527, edits = 3526010, files = 6087, pages = 564665, users = 43083, depth = 0.7754847 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397110, edits = 8994982, files = 0, pages = 824845, users = 138536, depth = 12.6519 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359758, edits = 5626733, files = 19611, pages = 1041461, users = 298269, depth = 19.39915 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322841, edits = 7662676, files = 11055, pages = 713007, users = 199328, depth = 15.69669 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320337, edits = 34401131, files = 73794, pages = 1339498, users = 995323, depth = 259.9573 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 293001, edits = 8477547, files = 11341, pages = 988002, users = 123779, depth = 48.27753 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283493, edits = 11463260, files = 549, pages = 631654, users = 311320, depth = 27.37187 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283283, edits = 11194653, files = 0, pages = 907423, users = 435225, depth = 59.8858 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242132, edits = 1522709, files = 246, pages = 571377, users = 37907, depth = 4.927517 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241583, edits = 7398723, files = 0, pages = 548955, users = 221489, depth = 21.81805 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231964, edits = 3055984, files = 10539, pages = 587836, users = 120841, depth = 12.23605 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229436, edits = 6168112, files = 756, pages = 541949, users = 168128, depth = 21.11577 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225562, edits = 2443980, files = 177, pages = 385293, users = 16113, depth = 3.180922 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220942, edits = 4175077, files = 3244, pages = 646307, users = 120681, depth = 23.94377 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216517, edits = 8365753, files = 36, pages = 701822, users = 1223188, depth = 59.88577 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212946, edits = 6426774, files = 20946, pages = 445207, users = 277740, depth = 17.17294 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212415, edits = 9597210, files = 18510, pages = 629998, users = 368892, depth = 58.87366 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203822, edits = 6647612, files = 23835, pages = 500018, users = 166370, depth = 28.07607 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187963, edits = 6148495, files = 352, pages = 471691, users = 128222, depth = 29.70099 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 186035, edits = 6557822, files = 23761, pages = 510628, users = 251605, depth = 39.09705 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177311, edits = 5718111, files = 8314, pages = 439339, users = 213576, depth = 28.42346 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174655, edits = 5040499, files = 12514, pages = 993267, users = 149412, depth = 111.4812 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165278, edits = 2767995, files = 2075, pages = 684896, users = 76780, depth = 39.94652 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389149, files = 16, pages = 372377, users = 121724, depth = 15.14035 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162213, edits = 4394159, files = 14836, pages = 459627, users = 143043, depth = 32.13821 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152243, edits = 5600279, files = 3590, pages = 1189382, users = 708844, depth = 218.5182 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149434, edits = 10223531, files = 27281, pages = 973058, users = 429482, depth = 319.1695 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147787, edits = 3481268, files = 7719, pages = 465422, users = 207576, depth = 34.55212 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137133, edits = 3687925, files = 0, pages = 275760, users = 158020, depth = 13.66666 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134998, edits = 11096852, files = 11271, pages = 274966, users = 73665, depth = 43.38341 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701162, files = 0, pages = 228536, users = 106688, depth = 9.318316 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129820, edits = 4788908, files = 8677, pages = 524128, users = 103268, depth = 84.29214 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126341, edits = 1858659, files = 2629, pages = 284478, users = 243554, depth = 10.23598 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126281, edits = 6029643, files = 15313, pages = 989486, users = 384131, depth = 284.7304 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114974, edits = 3661493, files = 25523, pages = 467134, users = 107905, depth = 73.53558 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107718, edits = 1308741, files = 485, pages = 262784, users = 36110, depth = 10.32075 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2513973, files = 9615, pages = 372779, users = 152043, depth = 44.67543 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103642, edits = 753870, files = 2979, pages = 216634, users = 102974, depth = 4.136125 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94877, edits = 1045772, files = 3, pages = 245126, users = 28821, depth = 10.69914 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90331, edits = 3414990, files = 5461, pages = 367681, users = 144474, depth = 87.55903 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89773, edits = 2315296, files = 924, pages = 159276, users = 48374, depth = 8.713082 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86086, edits = 2463728, files = 4730, pages = 263253, users = 143755, depth = 39.63876 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85703, edits = 2140386, files = 19140, pages = 284777, users = 145711, depth = 40.55312 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989978, files = 0, pages = 162267, users = 48972, depth = 5.328818 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81562, edits = 423741, files = 2688, pages = 111288, users = 33154, depth = 0.5057657 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78966, edits = 3704105, files = 6963, pages = 488219, users = 163141, depth = 203.7849 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78780, edits = 2324980, files = 1891, pages = 226409, users = 76179, depth = 36.06093 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77820, edits = 3603582, files = 12533, pages = 305475, users = 114419, depth = 100.9557 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74448, edits = 1238434, files = 2270, pages = 149863, users = 55067, depth = 8.479843 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72356, edits = 2002522, files = 5405, pages = 141798, users = 70106, depth = 13.00776 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25041, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70070, edits = 1593084, files = 5430, pages = 178009, users = 53928, depth = 21.23681 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100222, files = 724, pages = 140349, users = 32070, depth = 8.394453 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67861, edits = 803290, files = 0, pages = 82055, users = 28508, depth = 0.4282885 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25299, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606244, files = 225, pages = 113782, users = 32444, depth = 2.835049 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28371, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61006, edits = 2390991, files = 2370, pages = 131453, users = 55140, depth = 24.25422 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60337, edits = 1148650, files = 1455, pages = 169873, users = 35430, depth = 22.28485 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2229, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57337, edits = 1069059, files = 1122, pages = 95994, users = 52531, depth = 5.062253 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347610, files = 0, pages = 69135, users = 21773, depth = 0.2844927 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54705, edits = 1759694, files = 3218, pages = 141494, users = 86713, depth = 31.30217 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54562, edits = 1124781, files = 4437, pages = 123483, users = 37732, depth = 14.53394 }, ['vo'] = { pos = 97, activeusers = 35, admins = 2, articles = 54333, edits = 3309082, files = 0, pages = 184883, users = 32354, depth = 103.3325 }, ['ku'] = { pos = 98, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53865, edits = 1093303, files = 565, pages = 109133, users = 51803, depth = 10.54675 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749458, files = 537, pages = 97778, users = 31206, depth = 7.218101 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49267, edits = 1086027, files = 7586, pages = 150320, users = 43458, depth = 30.39555 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43017, edits = 1955965, files = 1897, pages = 233894, users = 123458, depth = 164.6527 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294393, files = 135, pages = 55371, users = 78702, depth = 0.4825179 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42378, edits = 968375, files = 1616, pages = 184820, users = 51312, depth = 59.19565 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42189, edits = 1838149, files = 1499, pages = 128479, users = 68344, depth = 59.85094 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862205, files = 690, pages = 146761, users = 95266, depth = 40.27738 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487213, files = 209, pages = 60555, users = 24952, depth = 2.074745 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38422, edits = 609277, files = 1576, pages = 134324, users = 42313, depth = 28.25899 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553069, files = 168, pages = 59176, users = 24926, depth = 4.930962 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33388, edits = 992544, files = 0, pages = 49128, users = 33649, depth = 4.490031 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32338, edits = 1067972, files = 1258, pages = 103659, users = 58683, depth = 50.11427 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29951, edits = 825242, files = 0, pages = 117641, users = 69067, depth = 60.13123 }, ['bar'] = { pos = 112, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29400, edits = 833116, files = 1320, pages = 114163, users = 63488, depth = 60.6594 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29016, edits = 1014416, files = 571, pages = 69711, users = 92490, depth = 28.62344 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28450, edits = 1108267, files = 2594, pages = 130322, users = 76143, depth = 109.0365 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732788, files = 1407, pages = 55698, users = 41354, depth = 16.64591 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25085, edits = 886458, files = 45, pages = 62804, users = 23511, depth = 31.91266 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23929, edits = 113839, files = 0, pages = 29039, users = 3081, depth = 0.1787731 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23772, edits = 641815, files = 4, pages = 37729, users = 44742, depth = 5.863909 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650070, files = 0, pages = 55979, users = 27208, depth = 23.64075 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21354, edits = 706736, files = 1475, pages = 97919, users = 77966, depth = 92.78812 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295911, files = 709, pages = 34662, users = 15139, depth = 4.067457 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19713, edits = 177385, files = 0, pages = 39619, users = 17855, depth = 4.56537 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19612, edits = 185886, files = 0, pages = 36503, users = 17098, depth = 3.777331 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18021, edits = 509838, files = 3123, pages = 79843, users = 58364, depth = 75.14909 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17582, edits = 165437, files = 0, pages = 31089, users = 18422, depth = 3.14056 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355479, files = 109, pages = 29092, users = 24171, depth = 6.038455 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523736, files = 164, pages = 60102, users = 22605, depth = 64.69424 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16109, edits = 231374, files = 1323, pages = 41255, users = 18001, depth = 13.66591 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566954, files = 347, pages = 32208, users = 25614, depth = 18.47652 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15885, edits = 461604, files = 125, pages = 71759, users = 31106, depth = 79.5863 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89516, files = 0, pages = 31362, users = 18974, depth = 2.947513 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15410, edits = 200632, files = 0, pages = 19618, users = 12277, depth = 0.762591 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15393, edits = 579081, files = 1062, pages = 44210, users = 45461, depth = 45.90604 }, ['ps'] = { pos = 134, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15391, edits = 283742, files = 1732, pages = 54354, users = 27837, depth = 33.45517 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15781, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371586, files = 1765, pages = 45918, users = 39263, depth = 34.10305 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14972, edits = 121845, files = 112, pages = 30384, users = 5375, depth = 4.249337 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27728, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14261, edits = 381566, files = 1765, pages = 47668, users = 22207, depth = 43.9256 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377339, files = 133, pages = 35374, users = 23073, depth = 25.92852 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26919, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213196, files = 462, pages = 30206, users = 14942, depth = 10.10678 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229513, files = 115, pages = 39291, users = 11773, depth = 20.28182 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454234, files = 623, pages = 65525, users = 26531, depth = 99.75091 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165784, files = 263, pages = 30425, users = 30199, depth = 8.693237 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4040, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152238, files = 2739, pages = 35048, users = 23377, depth = 12.46073 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137253, files = 0, pages = 26470, users = 24145, depth = 6.384894 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12265, edits = 233351, files = 865, pages = 32905, users = 19707, depth = 20.08316 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11775, edits = 469417, files = 445, pages = 70156, users = 35394, depth = 164.4808 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3281, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11553, edits = 388468, files = 622, pages = 27258, users = 22261, depth = 26.33587 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11416, edits = 379957, files = 0, pages = 96877, users = 94538, depth = 219.797 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150997, files = 0, pages = 14858, users = 16907, depth = 1.202661 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11020, edits = 231776, files = 7, pages = 26614, users = 14497, depth = 17.43854 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10608, edits = 330071, files = 1713, pages = 73074, users = 34565, depth = 156.6263 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96682, files = 0, pages = 23976, users = 17551, depth = 6.469069 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100497, files = 0, pages = 18648, users = 9956, depth = 3.351508 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184849, files = 0, pages = 27208, users = 13113, depth = 17.67375 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272205, files = 192, pages = 42195, users = 29583, depth = 62.33846 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195146, files = 0, pages = 21578, users = 7329, depth = 11.02145 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2197, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9515, edits = 281986, files = 1101, pages = 33413, users = 36279, depth = 53.23749 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30398, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140140, files = 288, pages = 17645, users = 10812, depth = 6.37738 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8877, edits = 86652, files = 0, pages = 15310, users = 13837, depth = 2.972337 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295745, files = 403, pages = 21420, users = 19406, depth = 27.89658 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49730, files = 0, pages = 10768, users = 5841, depth = 0.320068 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239419, files = 0, pages = 25724, users = 32198, depth = 39.04603 }, ['sn'] = { pos = 171, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8438, edits = 97300, files = 0, pages = 16731, users = 15480, depth = 5.617399 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130956, files = 87, pages = 17641, users = 25383, depth = 9.045712 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723263, files = 53, pages = 69043, users = 29684, depth = 608.3642 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300656, files = 0, pages = 20860, users = 26298, depth = 40.37355 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139647, files = 0, pages = 26170, users = 11801, depth = 30.60147 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7636, edits = 308830, files = 480, pages = 21220, users = 24653, depth = 46.05721 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320766, files = 571, pages = 20404, users = 25874, depth = 44.6957 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153275, files = 0, pages = 13450, users = 16645, depth = 7.51264 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7401, edits = 96765, files = 0, pages = 16935, users = 5458, depth = 9.482058 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21937, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7186, edits = 500891, files = 170, pages = 19375, users = 20721, depth = 74.38122 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151404, files = 0, pages = 31071, users = 14470, depth = 64.54687 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38611, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105937, files = 0, pages = 15904, users = 12047, depth = 14.41537 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62081, files = 807, pages = 13815, users = 14289, depth = 5.938065 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6332, edits = 230099, files = 319, pages = 15727, users = 24778, depth = 32.20925 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6227, edits = 176674, files = 198, pages = 12070, users = 13208, depth = 12.88782 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379541, files = 0, pages = 14796, users = 19880, depth = 49.22667 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26475, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118149, files = 9, pages = 20330, users = 17738, depth = 33.35448 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5713, edits = 184775, files = 41, pages = 43523, users = 6326, depth = 185.9556 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5681, edits = 309079, files = 185, pages = 20736, users = 18064, depth = 104.6783 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214795, files = 0, pages = 15460, users = 14720, depth = 42.99945 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139768, files = 0, pages = 16698, users = 13237, depth = 35.07624 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185962, files = 0, pages = 8725, users = 15449, depth = 7.825264 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5348, edits = 153827, files = 282, pages = 14947, users = 19802, depth = 33.1549 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120796, files = 9, pages = 17144, users = 13814, depth = 37.60746 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119208, files = 1, pages = 9635, users = 12063, depth = 10.13113 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5026, edits = 95567, files = 0, pages = 8628, users = 15342, depth = 5.689057 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4892, edits = 121053, files = 0, pages = 11314, users = 16457, depth = 18.43856 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4832, edits = 219246, files = 0, pages = 10372, users = 12357, depth = 27.78657 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4732, edits = 278128, files = 1146, pages = 19110, users = 20194, depth = 134.3666 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4613, edits = 77152, files = 1, pages = 22451, users = 12805, depth = 51.38506 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4511, edits = 66371, files = 0, pages = 14190, users = 2302, depth = 21.53333 }, ['tum'] = { pos = 208, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4477, edits = 30334, files = 0, pages = 6460, users = 7187, depth = 0.9212307 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9807, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38001, files = 0, pages = 6669, users = 9215, depth = 2.030757 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12539, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15426, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12220, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32110, files = 0, pages = 10632, users = 6018, depth = 9.175655 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13219, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18545, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117792, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19652, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59732, files = 0, pages = 10989, users = 7892, depth = 26.13219 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115938, files = 0, pages = 7551, users = 16044, depth = 23.58256 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43441, files = 0, pages = 11201, users = 8089, depth = 21.04897 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17229, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11149, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237409, files = 3, pages = 19196, users = 5505, depth = 285.5034 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11806, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13520, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3113, edits = 83167, files = 0, pages = 14691, users = 13342, depth = 78.30843 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23353, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606841, files = 0, pages = 10541, users = 21366, depth = 1043.296 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12678, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13828, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90027, files = 0, pages = 5994, users = 13370, depth = 23.43631 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15058, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1908, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13902, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54548, files = 37, pages = 11702, users = 3292, depth = 99.0556 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9670, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85033, files = 0, pages = 11856, users = 9270, depth = 164.8831 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9742, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42163, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71387 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1942, edits = 45851, files = 3, pages = 5098, users = 10236, depth = 23.75333 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30360, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1907, edits = 41565, files = 12, pages = 5327, users = 9228, depth = 25.0955 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1892, edits = 64266, files = 0, pages = 11637, users = 8524, depth = 146.5081 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18780, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102796, files = 1, pages = 8972, users = 4928, depth = 197.6452 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7225, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11477, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13933, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9135, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17519, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200221 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7959, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66582, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74249 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7153, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41806, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55414 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12363, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14995, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1295, edits = 9966, files = 0, pages = 2613, users = 2863, depth = 3.950688 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205268, files = 0, pages = 4295, users = 12992, depth = 257.6217 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50224, files = 0, pages = 14652, users = 7795, depth = 384.549 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1237, edits = 33867, files = 0, pages = 3819, users = 11708, depth = 38.63671 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33844, files = 0, pages = 4516, users = 2663, depth = 53.60723 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53068, files = 0, pages = 3012, users = 6857, depth = 38.32883 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1174, edits = 62209, files = 9, pages = 7796, users = 9339, depth = 253.8771 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1466, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85563, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.2765 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38031, files = 0, pages = 3739, users = 9457, depth = 59.45646 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9618, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2180, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35836, files = 0, pages = 3650, users = 1634, depth = 61.17507 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21794, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6684, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1004, edits = 28850, files = 0, pages = 1751, users = 485, depth = 9.120811 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37781, files = 0, pages = 4000, users = 9358, depth = 108.2875 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44147, files = 0, pages = 3326, users = 10474, depth = 99.74392 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17697, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1561, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9427, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 919, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15240, files = 0, pages = 3355, users = 200, depth = 45.73001 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 779, edits = 28087, files = 0, pages = 3672, users = 9232, depth = 105.4932 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7184, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16385, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10592, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8957, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16977, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28893, files = 0, pages = 2440, users = 12448, depth = 116.4239 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7621, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14392, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24836, files = 0, pages = 2456, users = 7872, depth = 148.6976 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9452, depth = 180.7254 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12052, files = 0, pages = 3092, users = 5980, depth = 133.6606 }, ['ee'] = { pos = 308, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13239, depth = 558.8643 }, ['kcg'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 1, articles = 451, edits = 15674, files = 0, pages = 1837, users = 411, depth = 80.58311 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7931, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5677, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5974, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 835, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29387, files = 0, pages = 2282, users = 9195, depth = 1055.386 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16715, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59254600, edits = 3212224155, files = 2760673, pages = 244971920, users = 103616761, depth = 128.8102, date = '@1660233634' }, } return info 53i01egesp0s03db6ncxrti9g4sv2yo 4183459 4183439 2022-08-11T18:00:55Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563307, edits = 1109056863, files = 896491, pages = 56704887, users = 44277039, depth = 1141.521 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125878, edits = 34882170, files = 0, pages = 11232202, users = 93237, depth = 2.157837 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714611, edits = 223752052, files = 128628, pages = 7496317, users = 3974416, depth = 92.6125 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552351, edits = 50958712, files = 0, pages = 6119207, users = 831127, depth = 16.26348 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444434, edits = 195571845, files = 69064, pages = 12142746, users = 4441073, depth = 253.5275 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097761, edits = 62434131, files = 20, pages = 4465335, users = 1223615, depth = 17.80997 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844265, edits = 124440863, files = 237502, pages = 7437405, users = 3229087, depth = 153.8885 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794608, edits = 144848485, files = 0, pages = 7707205, users = 6612457, depth = 204.002 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766597, edits = 128479740, files = 139367, pages = 7489639, users = 2281706, depth = 180.0332 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596524, edits = 7291757, files = 1474, pages = 2009216, users = 188274, depth = 0.2424972 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531936, edits = 67604836, files = 261, pages = 3555992, users = 1185657, depth = 33.18798 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337228, edits = 90728792, files = 30928, pages = 3951885, users = 1966020, depth = 87.77268 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296165, edits = 72858330, files = 60652, pages = 7114992, users = 3250606, depth = 206.3741 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275048, edits = 68918998, files = 24494, pages = 19374560, users = 876315, depth = 716.7831 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265923, edits = 6286659, files = 42, pages = 2881766, users = 52879, depth = 3.554225 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186168, edits = 36744522, files = 110514, pages = 4117621, users = 638374, depth = 54.50291 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181820, edits = 58861728, files = 49789, pages = 7801932, users = 2288316, depth = 236.733 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094114, edits = 64001651, files = 58360, pages = 5399241, users = 2790469, depth = 183.5292 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922904, edits = 35263927, files = 81757, pages = 5337793, users = 1141270, depth = 151.1804 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706569, edits = 30483246, files = 15538, pages = 1762956, users = 425736, depth = 38.65064 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661396, edits = 25119466, files = 36316, pages = 3984254, users = 310316, depth = 159.1343 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626213, edits = 21485692, files = 47490, pages = 3291407, users = 1345065, depth = 118.2446 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599138, edits = 33061879, files = 12712, pages = 2727588, users = 748104, depth = 152.9755 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595457, edits = 22824354, files = 4, pages = 1697786, users = 558630, depth = 46.07201 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535498, edits = 20648539, files = 69914, pages = 1407881, users = 520127, depth = 38.92442 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509745, edits = 25111737, files = 8426, pages = 1448103, users = 509996, depth = 58.76361 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508120, edits = 21540277, files = 1, pages = 1401475, users = 585776, depth = 47.50961 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507022, edits = 28222087, files = 37495, pages = 2378879, users = 1418389, depth = 161.6994 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480665, edits = 8672195, files = 315, pages = 907374, users = 30687, depth = 7.532191 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456849, edits = 41241144, files = 10240, pages = 4644212, users = 176183, depth = 746.027 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432638, edits = 15002384, files = 116444, pages = 2620186, users = 591386, depth = 146.3841 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431609, edits = 3131759, files = 362, pages = 1063010, users = 53891, depth = 6.304934 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417527, edits = 3526011, files = 6087, pages = 564665, users = 43083, depth = 0.7754849 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397117, edits = 8995096, files = 0, pages = 824855, users = 138537, depth = 12.65164 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359760, edits = 5626786, files = 19611, pages = 1041463, users = 298275, depth = 19.39908 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322846, edits = 7662843, files = 11055, pages = 713074, users = 199328, depth = 15.70006 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320338, edits = 34401500, files = 73796, pages = 1339507, users = 995348, depth = 259.9608 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 293003, edits = 8477616, files = 11342, pages = 988010, users = 123785, depth = 48.27771 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283498, edits = 11463332, files = 549, pages = 631659, users = 311325, depth = 27.37086 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283284, edits = 11194700, files = 0, pages = 907424, users = 435235, depth = 59.88556 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242132, edits = 1522713, files = 246, pages = 571377, users = 37908, depth = 4.92753 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241586, edits = 7398778, files = 0, pages = 548963, users = 221494, depth = 21.81806 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231965, edits = 3055998, files = 10539, pages = 587840, users = 120843, depth = 12.23613 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229448, edits = 6168179, files = 756, pages = 541966, users = 168131, depth = 21.1138 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225565, edits = 2443987, files = 177, pages = 385296, users = 16114, depth = 3.180822 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220942, edits = 4175097, files = 3244, pages = 646308, users = 120682, depth = 23.94396 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216523, edits = 8365901, files = 36, pages = 701836, users = 1223214, depth = 59.88428 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212949, edits = 6426868, files = 20950, pages = 445216, users = 277744, depth = 17.17325 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212416, edits = 9597325, files = 18510, pages = 630001, users = 368901, depth = 58.8741 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203822, edits = 6647673, files = 23835, pages = 500019, users = 166374, depth = 28.07646 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187964, edits = 6148769, files = 352, pages = 471695, users = 128224, depth = 29.70237 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 186035, edits = 6557912, files = 23761, pages = 510630, users = 251613, depth = 39.09792 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177316, edits = 5718174, files = 8314, pages = 439346, users = 213577, depth = 28.42214 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174663, edits = 5040666, files = 12514, pages = 993280, users = 149420, depth = 111.4746 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165327, edits = 2768377, files = 2075, pages = 685007, users = 76786, depth = 39.93142 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389161, files = 16, pages = 372377, users = 121724, depth = 15.14041 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162214, edits = 4394218, files = 14838, pages = 459636, users = 143046, depth = 32.13935 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152245, edits = 5600863, files = 3590, pages = 1189404, users = 708862, depth = 218.5396 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149434, edits = 10223590, files = 27281, pages = 973069, users = 429485, depth = 319.1762 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147791, edits = 3482523, files = 7719, pages = 465431, users = 207581, depth = 34.56313 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137125, edits = 3687976, files = 0, pages = 275752, users = 158026, depth = 13.66885 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134998, edits = 11096860, files = 11271, pages = 274969, users = 73665, depth = 43.38482 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701164, files = 0, pages = 228536, users = 106688, depth = 9.318321 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129820, edits = 4788920, files = 8677, pages = 524129, users = 103271, depth = 84.29262 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126341, edits = 1858695, files = 2629, pages = 284478, users = 243556, depth = 10.23618 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126285, edits = 6029889, files = 15313, pages = 989507, users = 384138, depth = 284.7291 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114974, edits = 3661514, files = 25523, pages = 467139, users = 107910, depth = 73.5373 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107719, edits = 1308766, files = 485, pages = 262792, users = 36111, depth = 10.32138 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2513976, files = 9615, pages = 372779, users = 152050, depth = 44.67548 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103642, edits = 753874, files = 2979, pages = 216637, users = 102977, depth = 4.136309 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94877, edits = 1045773, files = 3, pages = 245126, users = 28823, depth = 10.69915 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90331, edits = 3414997, files = 5461, pages = 367682, users = 144478, depth = 87.55962 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89775, edits = 2315314, files = 924, pages = 159278, users = 48376, depth = 8.712652 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86086, edits = 2463733, files = 4730, pages = 263254, users = 143759, depth = 39.63913 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85703, edits = 2140405, files = 19140, pages = 284780, users = 145713, depth = 40.55427 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989978, files = 0, pages = 162267, users = 48972, depth = 5.328818 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81562, edits = 423746, files = 2688, pages = 111290, users = 33155, depth = 0.5058306 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78967, edits = 3704137, files = 6963, pages = 488221, users = 163142, depth = 203.7817 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78780, edits = 2324982, files = 1891, pages = 226409, users = 76179, depth = 36.06096 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77819, edits = 3603605, files = 12533, pages = 305474, users = 114421, depth = 100.9592 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74453, edits = 1238439, files = 2270, pages = 149868, users = 55069, depth = 8.478455 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72357, edits = 2002533, files = 5405, pages = 141799, users = 70106, depth = 13.00738 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25041, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70070, edits = 1593084, files = 5430, pages = 178009, users = 53929, depth = 21.23681 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100226, files = 724, pages = 140349, users = 32071, depth = 8.394484 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67861, edits = 803290, files = 0, pages = 82055, users = 28509, depth = 0.4282885 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25299, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606244, files = 225, pages = 113782, users = 32444, depth = 2.835049 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28371, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61006, edits = 2390995, files = 2370, pages = 131453, users = 55140, depth = 24.25426 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60341, edits = 1148672, files = 1455, pages = 169880, users = 35432, depth = 22.28263 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2229, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57338, edits = 1069083, files = 1122, pages = 95995, users = 52531, depth = 5.062138 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347610, files = 0, pages = 69135, users = 21773, depth = 0.2844927 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54705, edits = 1759702, files = 3218, pages = 141494, users = 86715, depth = 31.30231 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54563, edits = 1124941, files = 4437, pages = 123484, users = 37732, depth = 14.53536 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53865, edits = 1093303, files = 565, pages = 109133, users = 51804, depth = 10.54675 }, ['vo'] = { pos = 98, activeusers = 35, admins = 2, articles = 53647, edits = 3309777, files = 0, pages = 184197, users = 32354, depth = 106.4092 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749459, files = 537, pages = 97778, users = 31206, depth = 7.21811 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49267, edits = 1086040, files = 7586, pages = 150320, users = 43458, depth = 30.39592 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43017, edits = 1955969, files = 1897, pages = 233895, users = 123461, depth = 164.6541 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294393, files = 135, pages = 55371, users = 78703, depth = 0.4825179 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42379, edits = 968396, files = 1616, pages = 184828, users = 51314, depth = 59.1974 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42188, edits = 1838152, files = 1499, pages = 128478, users = 68346, depth = 59.85435 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862206, files = 690, pages = 146761, users = 95266, depth = 40.27742 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487213, files = 209, pages = 60555, users = 24952, depth = 2.074745 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38422, edits = 609278, files = 1576, pages = 134325, users = 42314, depth = 28.25941 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553069, files = 168, pages = 59176, users = 24928, depth = 4.930962 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33388, edits = 992545, files = 0, pages = 49128, users = 33649, depth = 4.490036 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32339, edits = 1067980, files = 1258, pages = 103660, users = 58683, depth = 50.11106 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29951, edits = 825248, files = 0, pages = 117643, users = 69069, depth = 60.13339 }, ['bar'] = { pos = 112, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29400, edits = 833116, files = 1320, pages = 114163, users = 63489, depth = 60.6594 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29016, edits = 1014416, files = 571, pages = 69711, users = 92494, depth = 28.62344 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28450, edits = 1108274, files = 2594, pages = 130323, users = 76144, depth = 109.0385 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732789, files = 1407, pages = 55698, users = 41354, depth = 16.64593 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25086, edits = 886464, files = 45, pages = 62805, users = 23513, depth = 31.90982 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23930, edits = 113842, files = 0, pages = 29040, users = 3081, depth = 0.1787567 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23772, edits = 641815, files = 4, pages = 37729, users = 44742, depth = 5.863909 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650070, files = 0, pages = 55979, users = 27208, depth = 23.64075 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21354, edits = 706742, files = 1475, pages = 97919, users = 77970, depth = 92.7889 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295912, files = 709, pages = 34661, users = 15139, depth = 4.067013 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19713, edits = 177385, files = 0, pages = 39619, users = 17856, depth = 4.56537 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19612, edits = 185886, files = 0, pages = 36503, users = 17098, depth = 3.777331 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18021, edits = 509840, files = 3123, pages = 79843, users = 58365, depth = 75.14937 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17583, edits = 165449, files = 0, pages = 31091, users = 18423, depth = 3.140694 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355479, files = 109, pages = 29092, users = 24172, depth = 6.038455 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523736, files = 164, pages = 60102, users = 22605, depth = 64.69424 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16109, edits = 231376, files = 1323, pages = 41255, users = 18001, depth = 13.66603 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566954, files = 347, pages = 32208, users = 25614, depth = 18.47652 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15886, edits = 461614, files = 125, pages = 71761, users = 31108, depth = 79.57863 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89517, files = 0, pages = 31362, users = 18974, depth = 2.947546 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15410, edits = 200632, files = 0, pages = 19618, users = 12277, depth = 0.762591 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15393, edits = 579081, files = 1062, pages = 44210, users = 45462, depth = 45.90604 }, ['ps'] = { pos = 134, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15391, edits = 283743, files = 1732, pages = 54355, users = 27837, depth = 33.45638 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15782, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371587, files = 1765, pages = 45918, users = 39263, depth = 34.10313 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14972, edits = 121845, files = 112, pages = 30384, users = 5376, depth = 4.249337 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27730, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14261, edits = 381573, files = 1765, pages = 47669, users = 22207, depth = 43.92812 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377339, files = 133, pages = 35374, users = 23073, depth = 25.92852 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26919, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213196, files = 462, pages = 30206, users = 14942, depth = 10.10678 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229515, files = 115, pages = 39293, users = 11775, depth = 20.28413 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454234, files = 623, pages = 65525, users = 26531, depth = 99.75091 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165785, files = 263, pages = 30426, users = 30200, depth = 8.694028 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4041, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152239, files = 2739, pages = 35048, users = 23377, depth = 12.46081 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137256, files = 0, pages = 26471, users = 24145, depth = 6.385709 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12265, edits = 233351, files = 865, pages = 32905, users = 19707, depth = 20.08316 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11775, edits = 469422, files = 445, pages = 70159, users = 35396, depth = 164.4924 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3282, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11554, edits = 388476, files = 622, pages = 27259, users = 22262, depth = 26.33088 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11416, edits = 379959, files = 0, pages = 96879, users = 94540, depth = 219.8039 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150998, files = 0, pages = 14858, users = 16907, depth = 1.202669 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11020, edits = 231776, files = 7, pages = 26614, users = 14497, depth = 17.43854 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10608, edits = 330076, files = 1713, pages = 73074, users = 34565, depth = 156.6287 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96682, files = 0, pages = 23976, users = 17553, depth = 6.469069 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100497, files = 0, pages = 18648, users = 9956, depth = 3.351508 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184849, files = 0, pages = 27208, users = 13113, depth = 17.67375 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272205, files = 192, pages = 42195, users = 29583, depth = 62.33846 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195152, files = 0, pages = 21579, users = 7329, depth = 11.02322 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2198, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9516, edits = 281987, files = 1101, pages = 33413, users = 36279, depth = 53.22204 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30399, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140140, files = 288, pages = 17645, users = 10813, depth = 6.37738 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8878, edits = 86654, files = 0, pages = 15311, users = 13837, depth = 2.971542 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295745, files = 403, pages = 21420, users = 19406, depth = 27.89658 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49730, files = 0, pages = 10768, users = 5841, depth = 0.320068 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8442, edits = 97315, files = 0, pages = 16735, users = 15482, depth = 5.6116 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239419, files = 0, pages = 25724, users = 32198, depth = 39.04603 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130956, files = 87, pages = 17641, users = 25383, depth = 9.045712 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723263, files = 53, pages = 69043, users = 29684, depth = 608.3642 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300656, files = 0, pages = 20860, users = 26300, depth = 40.37355 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139647, files = 0, pages = 26170, users = 11801, depth = 30.60147 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7636, edits = 308831, files = 480, pages = 21220, users = 24653, depth = 46.05736 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320766, files = 571, pages = 20404, users = 25875, depth = 44.6957 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153276, files = 0, pages = 13451, users = 16645, depth = 7.514622 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7401, edits = 96765, files = 0, pages = 16935, users = 5458, depth = 9.482058 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21937, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7191, edits = 501006, files = 170, pages = 19383, users = 20723, depth = 74.30077 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151412, files = 0, pages = 31075, users = 14470, depth = 64.56315 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38611, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105937, files = 0, pages = 15904, users = 12047, depth = 14.41537 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62081, files = 807, pages = 13815, users = 14289, depth = 5.938065 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6332, edits = 230108, files = 319, pages = 15728, users = 24778, depth = 32.21532 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6228, edits = 176676, files = 198, pages = 12071, users = 13208, depth = 12.88276 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379542, files = 0, pages = 14796, users = 19880, depth = 49.2268 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26475, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118149, files = 9, pages = 20330, users = 17738, depth = 33.35448 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5713, edits = 184775, files = 41, pages = 43523, users = 6327, depth = 185.9556 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5681, edits = 309080, files = 185, pages = 20736, users = 18064, depth = 104.6786 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214795, files = 0, pages = 15460, users = 14720, depth = 42.99945 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139768, files = 0, pages = 16698, users = 13237, depth = 35.07624 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185962, files = 0, pages = 8725, users = 15449, depth = 7.825264 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5348, edits = 153827, files = 282, pages = 14947, users = 19804, depth = 33.1549 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120797, files = 9, pages = 17144, users = 13814, depth = 37.60777 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119251, files = 1, pages = 9647, users = 12063, depth = 10.17532 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5026, edits = 95567, files = 0, pages = 8628, users = 15342, depth = 5.689057 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4892, edits = 121053, files = 0, pages = 11314, users = 16458, depth = 18.43856 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4832, edits = 219246, files = 0, pages = 10372, users = 12357, depth = 27.78657 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4732, edits = 278128, files = 1146, pages = 19110, users = 20194, depth = 134.3666 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4613, edits = 77152, files = 1, pages = 22451, users = 12805, depth = 51.38506 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4512, edits = 66389, files = 0, pages = 14200, users = 2302, depth = 21.55449 }, ['tum'] = { pos = 208, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4477, edits = 30334, files = 0, pages = 6460, users = 7187, depth = 0.9212307 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9807, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38001, files = 0, pages = 6669, users = 9215, depth = 2.030757 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12539, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15426, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12220, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32110, files = 0, pages = 10632, users = 6019, depth = 9.175655 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13219, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18545, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117793, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19653, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59732, files = 0, pages = 10989, users = 7892, depth = 26.13219 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115938, files = 0, pages = 7551, users = 16044, depth = 23.58256 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43441, files = 0, pages = 11201, users = 8089, depth = 21.04897 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17229, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11150, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237410, files = 3, pages = 19197, users = 5506, depth = 285.5256 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11807, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13521, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3115, edits = 83169, files = 0, pages = 14693, users = 13342, depth = 78.19913 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23353, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606841, files = 0, pages = 10541, users = 21366, depth = 1043.296 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12678, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13828, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90027, files = 0, pages = 5994, users = 13370, depth = 23.43631 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15058, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1909, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13902, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54548, files = 37, pages = 11702, users = 3292, depth = 99.0556 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9670, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85033, files = 0, pages = 11856, users = 9270, depth = 164.8831 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9742, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42163, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71387 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1942, edits = 45851, files = 3, pages = 5098, users = 10237, depth = 23.75333 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30362, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1907, edits = 41565, files = 12, pages = 5327, users = 9228, depth = 25.0955 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1893, edits = 64268, files = 0, pages = 11638, users = 8524, depth = 146.3453 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18780, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102803, files = 1, pages = 8973, users = 4928, depth = 197.6912 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7226, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11477, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13933, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9135, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17519, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200221 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7959, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66582, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74249 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7153, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41806, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55414 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12364, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14995, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1295, edits = 9966, files = 0, pages = 2613, users = 2863, depth = 3.950688 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205268, files = 0, pages = 4295, users = 12993, depth = 257.6217 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50224, files = 0, pages = 14652, users = 7795, depth = 384.549 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1237, edits = 33867, files = 0, pages = 3819, users = 11708, depth = 38.63671 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33844, files = 0, pages = 4516, users = 2663, depth = 53.60723 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53068, files = 0, pages = 3012, users = 6857, depth = 38.32883 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1174, edits = 62209, files = 9, pages = 7796, users = 9340, depth = 253.8771 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1466, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85563, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.2765 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38031, files = 0, pages = 3739, users = 9457, depth = 59.45646 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9618, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2180, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35838, files = 0, pages = 3650, users = 1634, depth = 61.17849 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21795, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6684, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1004, edits = 28854, files = 0, pages = 1751, users = 485, depth = 9.122076 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37781, files = 0, pages = 4000, users = 9360, depth = 108.2875 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44147, files = 0, pages = 3326, users = 10474, depth = 99.74392 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17698, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1561, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9428, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 919, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15244, files = 0, pages = 3358, users = 200, depth = 45.8087 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 779, edits = 28087, files = 0, pages = 3672, users = 9232, depth = 105.4932 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7184, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16385, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10592, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8958, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16977, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28893, files = 0, pages = 2440, users = 12449, depth = 116.4239 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7621, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14393, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24836, files = 0, pages = 2456, users = 7872, depth = 148.6976 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9452, depth = 180.7254 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12052, files = 0, pages = 3092, users = 5980, depth = 133.6606 }, ['ee'] = { pos = 308, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13239, depth = 558.8643 }, ['kcg'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 1, articles = 451, edits = 15678, files = 0, pages = 1838, users = 411, depth = 80.67611 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7931, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5677, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5974, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 835, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29387, files = 0, pages = 2282, users = 9195, depth = 1055.386 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16715, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59254466, edits = 3212269717, files = 2760716, pages = 244973382, users = 103618169, depth = 128.814, date = '@1660240849' }, } return info olq43wtabrfkx6vs9j7l2kx8m0j45do 4183489 4183459 2022-08-11T20:00:55Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563335, edits = 1109071461, files = 896501, pages = 56705344, users = 44277482, depth = 1141.536 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125878, edits = 34882181, files = 0, pages = 11232204, users = 93238, depth = 2.157839 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714633, edits = 223754033, files = 128629, pages = 7496385, users = 3974473, depth = 92.61275 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552356, edits = 50960515, files = 0, pages = 6119238, users = 831136, depth = 16.26415 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444452, edits = 195574243, files = 69065, pages = 12142847, users = 4441140, depth = 253.5291 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097777, edits = 62434767, files = 20, pages = 4465365, users = 1223636, depth = 17.80997 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844285, edits = 124443256, files = 237505, pages = 7437542, users = 3229137, depth = 153.8918 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794628, edits = 144850489, files = 0, pages = 7707256, users = 6612559, depth = 204.0011 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766609, edits = 128481690, files = 139369, pages = 7489706, users = 2281729, depth = 180.0354 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596525, edits = 7291764, files = 1474, pages = 2009219, users = 188285, depth = 0.2424992 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531947, edits = 67605668, files = 261, pages = 3556035, users = 1185668, depth = 33.18856 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337230, edits = 90729354, files = 30928, pages = 3951907, users = 1966047, depth = 87.77381 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296185, edits = 72858960, files = 60654, pages = 7115029, users = 3250624, depth = 206.3696 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275049, edits = 68919078, files = 24494, pages = 19374561, users = 876318, depth = 716.7828 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265923, edits = 6286661, files = 42, pages = 2881766, users = 52880, depth = 3.554226 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186185, edits = 36745394, files = 110516, pages = 4117702, users = 638394, depth = 54.50395 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181841, edits = 58863544, files = 49792, pages = 7802021, users = 2288360, depth = 236.7341 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094116, edits = 64002361, files = 58360, pages = 5399316, users = 2790530, depth = 183.5343 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922908, edits = 35264732, files = 81757, pages = 5337838, users = 1141297, depth = 151.1841 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706573, edits = 30483638, files = 15539, pages = 1762967, users = 425743, depth = 38.65097 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661403, edits = 25119631, files = 36317, pages = 3984268, users = 310318, depth = 159.1321 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626219, edits = 21485866, files = 47506, pages = 3291431, users = 1345079, depth = 118.244 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599144, edits = 33062132, files = 12712, pages = 2727600, users = 748112, depth = 152.9738 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595462, edits = 22824516, files = 4, pages = 1697815, users = 558638, depth = 46.07279 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535503, edits = 20648701, files = 69914, pages = 1407891, users = 520137, depth = 38.92416 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509750, edits = 25111973, files = 8426, pages = 1448115, users = 510000, depth = 58.7634 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508122, edits = 21540536, files = 1, pages = 1401497, users = 585787, depth = 47.51119 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507030, edits = 28224328, files = 37495, pages = 2378924, users = 1418426, depth = 161.7105 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480699, edits = 8672315, files = 315, pages = 907408, users = 30689, depth = 7.530947 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456850, edits = 41241156, files = 10240, pages = 4644213, users = 176186, depth = 746.0238 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432645, edits = 15002477, files = 116444, pages = 2620205, users = 591396, depth = 146.3809 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431609, edits = 3131759, files = 362, pages = 1063010, users = 53894, depth = 6.304934 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417527, edits = 3526015, files = 6087, pages = 564667, users = 43084, depth = 0.7755042 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397127, edits = 8995174, files = 0, pages = 824873, users = 138539, depth = 12.65131 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359763, edits = 5626811, files = 19611, pages = 1041467, users = 298279, depth = 19.39883 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322847, edits = 7662890, files = 11055, pages = 713078, users = 199335, depth = 15.70021 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320339, edits = 34402121, files = 73798, pages = 1339516, users = 995366, depth = 259.9662 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 293004, edits = 8477688, files = 11340, pages = 988012, users = 123790, depth = 48.27783 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283500, edits = 11463420, files = 549, pages = 631658, users = 311330, depth = 27.37025 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283285, edits = 11194747, files = 0, pages = 907425, users = 435244, depth = 59.88533 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242144, edits = 1522737, files = 246, pages = 571397, users = 37908, depth = 4.927187 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241587, edits = 7398817, files = 0, pages = 548964, users = 221501, depth = 21.81796 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231965, edits = 3056007, files = 10539, pages = 587845, users = 120848, depth = 12.2364 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229455, edits = 6168238, files = 756, pages = 541982, users = 168135, depth = 21.11331 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225564, edits = 2443993, files = 177, pages = 385295, users = 16114, depth = 3.180866 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220943, edits = 4175127, files = 3244, pages = 646310, users = 120686, depth = 23.94395 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216521, edits = 8365976, files = 36, pages = 701831, users = 1223236, depth = 59.88562 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212952, edits = 6426933, files = 20950, pages = 445221, users = 277747, depth = 17.17304 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212417, edits = 9597394, files = 18510, pages = 630007, users = 368912, depth = 58.87482 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203816, edits = 6647722, files = 23835, pages = 500016, users = 166377, depth = 28.07906 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187964, edits = 6148837, files = 352, pages = 471696, users = 128224, depth = 29.70285 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 186035, edits = 6558061, files = 23761, pages = 510635, users = 251616, depth = 39.09963 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177317, edits = 5718250, files = 8314, pages = 439348, users = 213578, depth = 28.42229 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174666, edits = 5040715, files = 12514, pages = 993285, users = 149425, depth = 111.4718 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165393, edits = 2768803, files = 2075, pages = 685140, users = 76790, depth = 39.90823 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389172, files = 16, pages = 372377, users = 121727, depth = 15.14045 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162218, edits = 4394262, files = 14838, pages = 459643, users = 143047, depth = 32.13824 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152248, edits = 5600962, files = 3590, pages = 1189422, users = 708875, depth = 218.5379 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149433, edits = 10223681, files = 27281, pages = 973073, users = 429489, depth = 319.1859 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147791, edits = 3482536, files = 7719, pages = 465433, users = 207583, depth = 34.56355 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137125, edits = 3687994, files = 0, pages = 275753, users = 158029, depth = 13.66906 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134998, edits = 11096861, files = 11271, pages = 274969, users = 73667, depth = 43.38482 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701165, files = 0, pages = 228537, users = 106688, depth = 9.318471 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129822, edits = 4788958, files = 8677, pages = 524132, users = 103271, depth = 84.29065 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126341, edits = 1858708, files = 2629, pages = 284478, users = 243559, depth = 10.23625 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126288, edits = 6030121, files = 15314, pages = 989544, users = 384150, depth = 284.7383 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114976, edits = 3661543, files = 25523, pages = 467146, users = 107912, depth = 73.53631 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107719, edits = 1308775, files = 485, pages = 262792, users = 36111, depth = 10.32145 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2513979, files = 9615, pages = 372779, users = 152054, depth = 44.67553 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103642, edits = 753888, files = 2979, pages = 216639, users = 102979, depth = 4.136495 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94877, edits = 1045773, files = 3, pages = 245126, users = 28824, depth = 10.69915 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90332, edits = 3415001, files = 5461, pages = 367683, users = 144479, depth = 87.55753 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89776, edits = 2315334, files = 924, pages = 159280, users = 48376, depth = 8.712675 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86086, edits = 2463738, files = 4730, pages = 263254, users = 143760, depth = 39.63921 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85703, edits = 2140421, files = 19140, pages = 284781, users = 145714, depth = 40.55484 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989980, files = 0, pages = 162269, users = 48974, depth = 5.329035 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81562, edits = 423773, files = 2688, pages = 111293, users = 33155, depth = 0.5059513 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78969, edits = 3704148, files = 6963, pages = 488226, users = 163146, depth = 203.7729 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78780, edits = 2324991, files = 1891, pages = 226410, users = 76182, depth = 36.06143 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77819, edits = 3603621, files = 12533, pages = 305474, users = 114423, depth = 100.9597 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74457, edits = 1238462, files = 2270, pages = 149875, users = 55070, depth = 8.477981 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72357, edits = 2002555, files = 5405, pages = 141799, users = 70108, depth = 13.00752 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25041, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70070, edits = 1593084, files = 5430, pages = 178009, users = 53929, depth = 21.23681 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100226, files = 724, pages = 140349, users = 32071, depth = 8.394484 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67862, edits = 803298, files = 0, pages = 82056, users = 28509, depth = 0.4282749 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25302, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606244, files = 225, pages = 113782, users = 32445, depth = 2.835049 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28371, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61006, edits = 2390999, files = 2371, pages = 131454, users = 55140, depth = 24.25481 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60343, edits = 1148682, files = 1455, pages = 169884, users = 35432, depth = 22.28163 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2230, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57338, edits = 1069207, files = 1122, pages = 95996, users = 52532, depth = 5.062935 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347610, files = 0, pages = 69135, users = 21774, depth = 0.2844927 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54708, edits = 1759713, files = 3218, pages = 141497, users = 86715, depth = 31.29841 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54564, edits = 1125421, files = 4437, pages = 123485, users = 37732, depth = 14.54091 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53865, edits = 1093306, files = 565, pages = 109133, users = 51807, depth = 10.54678 }, ['vo'] = { pos = 98, activeusers = 35, admins = 2, articles = 52687, edits = 3310751, files = 0, pages = 183236, users = 32354, depth = 110.9317 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749461, files = 537, pages = 97780, users = 31207, depth = 7.218581 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49270, edits = 1086059, files = 7586, pages = 150325, users = 43458, depth = 30.39293 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43017, edits = 1956027, files = 1897, pages = 233895, users = 123461, depth = 164.659 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294393, files = 135, pages = 55371, users = 78705, depth = 0.4825179 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42379, edits = 968420, files = 1616, pages = 184833, users = 51316, depth = 59.20142 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42188, edits = 1838152, files = 1499, pages = 128478, users = 68350, depth = 59.85435 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862219, files = 690, pages = 146762, users = 95269, depth = 40.27851 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487213, files = 209, pages = 60555, users = 24953, depth = 2.074745 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38422, edits = 609281, files = 1576, pages = 134325, users = 42314, depth = 28.25955 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553109, files = 168, pages = 59176, users = 24928, depth = 4.931318 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33388, edits = 992545, files = 0, pages = 49128, users = 33650, depth = 4.490036 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32342, edits = 1068010, files = 1258, pages = 103664, users = 58683, depth = 50.10265 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29951, edits = 825249, files = 0, pages = 117643, users = 69069, depth = 60.13346 }, ['bar'] = { pos = 112, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29400, edits = 833116, files = 1320, pages = 114163, users = 63489, depth = 60.6594 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29017, edits = 1014424, files = 571, pages = 69715, users = 92494, depth = 28.62427 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28450, edits = 1108279, files = 2594, pages = 130323, users = 76146, depth = 109.039 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732790, files = 1407, pages = 55698, users = 41356, depth = 16.64596 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25086, edits = 886468, files = 45, pages = 62807, users = 23515, depth = 31.91233 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23930, edits = 113842, files = 0, pages = 29040, users = 3082, depth = 0.1787567 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23772, edits = 641815, files = 4, pages = 37729, users = 44743, depth = 5.863909 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650070, files = 0, pages = 55979, users = 27209, depth = 23.64075 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21354, edits = 706748, files = 1475, pages = 97919, users = 77970, depth = 92.78969 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295912, files = 709, pages = 34661, users = 15139, depth = 4.067013 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19713, edits = 177387, files = 0, pages = 39621, users = 17858, depth = 4.566108 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19612, edits = 185886, files = 0, pages = 36503, users = 17098, depth = 3.777331 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18022, edits = 509842, files = 3123, pages = 79844, users = 58366, depth = 75.1404 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17583, edits = 165449, files = 0, pages = 31091, users = 18425, depth = 3.140694 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355479, files = 109, pages = 29092, users = 24173, depth = 6.038455 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523739, files = 164, pages = 60105, users = 22605, depth = 64.70023 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16110, edits = 231383, files = 1323, pages = 41260, users = 18002, depth = 13.66744 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566954, files = 347, pages = 32208, users = 25615, depth = 18.47652 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15886, edits = 461618, files = 125, pages = 71761, users = 31108, depth = 79.57932 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89517, files = 0, pages = 31362, users = 18975, depth = 2.947546 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15410, edits = 200649, files = 0, pages = 19620, users = 12278, depth = 0.7633029 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15392, edits = 579090, files = 1062, pages = 44208, users = 45464, depth = 45.91161 }, ['ps'] = { pos = 134, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15391, edits = 283743, files = 1732, pages = 54355, users = 27837, depth = 33.45638 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15782, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371587, files = 1765, pages = 45918, users = 39263, depth = 34.10313 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14975, edits = 121872, files = 112, pages = 30388, users = 5376, depth = 4.248567 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27731, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14262, edits = 381581, files = 1765, pages = 47671, users = 22208, depth = 43.92366 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377340, files = 133, pages = 35374, users = 23073, depth = 25.92859 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26919, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213197, files = 462, pages = 30206, users = 14943, depth = 10.10683 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229515, files = 115, pages = 39293, users = 11775, depth = 20.28413 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454235, files = 623, pages = 65525, users = 26531, depth = 99.75112 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165785, files = 263, pages = 30426, users = 30201, depth = 8.694028 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4041, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152239, files = 2739, pages = 35048, users = 23377, depth = 12.46081 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137256, files = 0, pages = 26471, users = 24145, depth = 6.385709 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12265, edits = 233351, files = 865, pages = 32905, users = 19708, depth = 20.08316 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11776, edits = 469424, files = 445, pages = 70161, users = 35397, depth = 164.4661 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3282, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11554, edits = 388477, files = 622, pages = 27259, users = 22262, depth = 26.33095 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11416, edits = 379959, files = 0, pages = 96879, users = 94540, depth = 219.8039 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150998, files = 0, pages = 14858, users = 16907, depth = 1.202669 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11020, edits = 231776, files = 7, pages = 26614, users = 14497, depth = 17.43854 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10608, edits = 330093, files = 1713, pages = 73077, users = 34567, depth = 156.6454 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96682, files = 0, pages = 23976, users = 17554, depth = 6.469069 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100499, files = 0, pages = 18650, users = 9956, depth = 3.352846 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184851, files = 0, pages = 27210, users = 13113, depth = 17.67685 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272205, files = 192, pages = 42195, users = 29583, depth = 62.33846 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195152, files = 0, pages = 21579, users = 7332, depth = 11.02322 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2199, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9518, edits = 281989, files = 1101, pages = 33415, users = 36280, depth = 53.19686 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30400, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140140, files = 288, pages = 17645, users = 10814, depth = 6.37738 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8878, edits = 86654, files = 0, pages = 15311, users = 13838, depth = 2.971542 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295745, files = 403, pages = 21420, users = 19406, depth = 27.89658 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49730, files = 0, pages = 10768, users = 5841, depth = 0.320068 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8443, edits = 97316, files = 0, pages = 16736, users = 15482, depth = 5.609993 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239425, files = 0, pages = 25724, users = 32199, depth = 39.04701 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130958, files = 87, pages = 17641, users = 25383, depth = 9.045851 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723266, files = 53, pages = 69045, users = 29685, depth = 608.389 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300657, files = 0, pages = 20860, users = 26301, depth = 40.37369 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139650, files = 0, pages = 26172, users = 11802, depth = 30.60641 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7637, edits = 308835, files = 480, pages = 21222, users = 24653, depth = 46.04833 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320766, files = 571, pages = 20404, users = 25875, depth = 44.6957 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153278, files = 0, pages = 13449, users = 16646, depth = 7.51085 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7401, edits = 96765, files = 0, pages = 16935, users = 5458, depth = 9.482058 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21938, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7191, edits = 501013, files = 170, pages = 19383, users = 20724, depth = 74.3018 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151413, files = 0, pages = 31075, users = 14470, depth = 64.56358 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38614, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105938, files = 0, pages = 15904, users = 12047, depth = 14.4155 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62081, files = 807, pages = 13815, users = 14289, depth = 5.938065 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6332, edits = 230113, files = 319, pages = 15729, users = 24778, depth = 32.22083 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6228, edits = 176684, files = 198, pages = 12071, users = 13208, depth = 12.88334 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379542, files = 0, pages = 14796, users = 19880, depth = 49.2268 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26475, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118149, files = 9, pages = 20330, users = 17739, depth = 33.35448 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5713, edits = 184775, files = 41, pages = 43523, users = 6327, depth = 185.9556 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5689, edits = 309091, files = 185, pages = 20744, users = 18065, depth = 104.3479 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214797, files = 0, pages = 15460, users = 14721, depth = 42.99985 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139770, files = 0, pages = 16700, users = 13237, depth = 35.08505 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185962, files = 0, pages = 8725, users = 15449, depth = 7.825264 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5348, edits = 153827, files = 282, pages = 14947, users = 19805, depth = 33.1549 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120798, files = 9, pages = 17145, users = 13814, depth = 37.61217 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119283, files = 1, pages = 9655, users = 12063, depth = 10.20511 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5026, edits = 95567, files = 0, pages = 8628, users = 15344, depth = 5.689057 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4892, edits = 121053, files = 0, pages = 11314, users = 16458, depth = 18.43856 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4832, edits = 219246, files = 0, pages = 10372, users = 12358, depth = 27.78657 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4733, edits = 278129, files = 1146, pages = 19111, users = 20194, depth = 134.3033 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4613, edits = 77152, files = 1, pages = 22451, users = 12806, depth = 51.38506 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4512, edits = 66389, files = 0, pages = 14200, users = 2302, depth = 21.55449 }, ['tum'] = { pos = 208, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4477, edits = 30341, files = 0, pages = 6467, users = 7187, depth = 0.9269556 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9808, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38001, files = 0, pages = 6669, users = 9215, depth = 2.030757 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12540, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15426, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12221, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32112, files = 0, pages = 10634, users = 6019, depth = 9.179934 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13221, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18545, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117793, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19655, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59734, files = 0, pages = 10991, users = 7892, depth = 26.14216 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115938, files = 0, pages = 7551, users = 16045, depth = 23.58256 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43442, files = 0, pages = 11202, users = 8089, depth = 21.05294 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17230, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11150, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237410, files = 3, pages = 19197, users = 5506, depth = 285.5256 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11807, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13521, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3115, edits = 83169, files = 0, pages = 14693, users = 13342, depth = 78.19913 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23354, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606841, files = 0, pages = 10541, users = 21367, depth = 1043.296 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12679, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13829, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90027, files = 0, pages = 5994, users = 13371, depth = 23.43631 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15059, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1909, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13902, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54555, files = 37, pages = 11705, users = 3292, depth = 99.10472 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9671, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85034, files = 0, pages = 11857, users = 9271, depth = 164.9047 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9742, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42166, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71492 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1942, edits = 45851, files = 3, pages = 5098, users = 10237, depth = 23.75333 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30363, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1907, edits = 41565, files = 12, pages = 5327, users = 9228, depth = 25.0955 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1894, edits = 64277, files = 0, pages = 11641, users = 8524, depth = 146.2336 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18781, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102804, files = 1, pages = 8974, users = 4929, depth = 197.7258 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7227, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11478, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13933, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9137, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17519, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200221 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7960, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66583, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74315 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7154, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41809, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55583 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12365, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14996, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1297, edits = 9973, files = 0, pages = 2615, users = 2863, depth = 3.938266 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205271, files = 0, pages = 4295, users = 12993, depth = 257.6255 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50226, files = 0, pages = 14654, users = 7796, depth = 384.6267 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1237, edits = 33867, files = 0, pages = 3819, users = 11708, depth = 38.63671 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33844, files = 0, pages = 4516, users = 2664, depth = 53.60723 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53068, files = 0, pages = 3012, users = 6857, depth = 38.32883 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1174, edits = 62209, files = 9, pages = 7796, users = 9343, depth = 253.8771 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1466, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85563, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.2765 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38031, files = 0, pages = 3739, users = 9457, depth = 59.45646 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9619, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2180, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35838, files = 0, pages = 3650, users = 1635, depth = 61.17849 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21796, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6685, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1004, edits = 28868, files = 0, pages = 1752, users = 485, depth = 9.145729 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37781, files = 0, pages = 4000, users = 9361, depth = 108.2875 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44148, files = 0, pages = 3326, users = 10476, depth = 99.74619 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17698, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1561, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9429, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 919, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15250, files = 0, pages = 3364, users = 200, depth = 45.96018 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 779, edits = 28093, files = 0, pages = 3672, users = 9233, depth = 105.5158 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7185, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16385, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10592, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8958, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16979, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28893, files = 0, pages = 2440, users = 12450, depth = 116.4239 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7622, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14393, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24838, files = 0, pages = 2457, users = 7872, depth = 148.8017 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9453, depth = 180.7254 }, ['ady'] = { pos = 307, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12053, files = 0, pages = 3093, users = 5980, depth = 133.7297 }, ['ee'] = { pos = 308, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13240, depth = 558.8643 }, ['kcg'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 1, articles = 451, edits = 15678, files = 0, pages = 1838, users = 411, depth = 80.67611 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7931, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5677, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5974, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 836, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29387, files = 0, pages = 2282, users = 9195, depth = 1055.386 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16716, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59253978, edits = 3212313130, files = 2760760, pages = 244974450, users = 103619607, depth = 128.8195, date = '@1660248048' }, } return info gjphlyy2vzypkuqcot029dim13tffd6 4183851 4183489 2022-08-11T22:00:39Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563373, edits = 1109085100, files = 896522, pages = 56705758, users = 44277863, depth = 1141.546 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125878, edits = 34882181, files = 0, pages = 11232204, users = 93241, depth = 2.157839 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714650, edits = 223756421, files = 128629, pages = 7496434, users = 3974527, depth = 92.61323 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552355, edits = 50962197, files = 0, pages = 6119261, users = 831145, depth = 16.26486 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444484, edits = 195577146, files = 69069, pages = 12143010, users = 4441204, depth = 253.5297 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097786, edits = 62435411, files = 20, pages = 4465385, users = 1223651, depth = 17.81009 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844303, edits = 124445071, files = 237508, pages = 7437625, users = 3229171, depth = 153.8929 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794644, edits = 144852396, files = 0, pages = 7707310, users = 6612633, depth = 204.0013 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766623, edits = 128483091, files = 139373, pages = 7489776, users = 2281758, depth = 180.0363 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596553, edits = 7291825, files = 1474, pages = 2009251, users = 188297, depth = 0.2424935 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531958, edits = 67606520, files = 261, pages = 3556076, users = 1185687, depth = 33.1891 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337233, edits = 90730093, files = 30928, pages = 3951924, users = 1966059, depth = 87.7747 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296191, edits = 72859824, files = 60654, pages = 7115059, users = 3250640, depth = 206.371 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275049, edits = 68919144, files = 24494, pages = 19374562, users = 876322, depth = 716.7834 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265923, edits = 6286719, files = 42, pages = 2881766, users = 52880, depth = 3.554259 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186216, edits = 36746024, files = 110516, pages = 4117766, users = 638409, depth = 54.50242 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181850, edits = 58864523, files = 49796, pages = 7802100, users = 2288396, depth = 236.737 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094139, edits = 64002830, files = 58362, pages = 5399374, users = 2790562, depth = 183.5289 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922916, edits = 35265516, files = 81758, pages = 5337862, users = 1141310, depth = 151.1852 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706578, edits = 30484512, files = 15540, pages = 1762977, users = 425753, depth = 38.65168 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661403, edits = 25119720, files = 36317, pages = 3984275, users = 310325, depth = 159.1331 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626226, edits = 21485982, files = 47509, pages = 3291444, users = 1345085, depth = 118.2421 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599144, edits = 33062248, files = 12712, pages = 2727606, users = 748119, depth = 152.9749 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595473, edits = 22824736, files = 4, pages = 1697833, users = 558645, depth = 46.07162 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535506, edits = 20648827, files = 69914, pages = 1407899, users = 520144, depth = 38.92419 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509772, edits = 25112189, files = 8426, pages = 1448139, users = 510005, depth = 58.75811 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508126, edits = 21540750, files = 1, pages = 1401518, users = 585797, depth = 47.51201 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507112, edits = 28225454, files = 37496, pages = 2379035, users = 1418449, depth = 161.6621 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480730, edits = 8672360, files = 315, pages = 907439, users = 30691, depth = 7.529757 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456850, edits = 41241164, files = 10240, pages = 4644213, users = 176188, depth = 746.024 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432645, edits = 15002592, files = 116444, pages = 2620211, users = 591401, depth = 146.3824 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431609, edits = 3131765, files = 362, pages = 1063010, users = 53894, depth = 6.304945 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417527, edits = 3526020, files = 6087, pages = 564667, users = 43087, depth = 0.7755052 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397133, edits = 8995279, files = 0, pages = 824883, users = 138541, depth = 12.65116 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359763, edits = 5626818, files = 19611, pages = 1041467, users = 298283, depth = 19.39885 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322851, edits = 7662910, files = 11055, pages = 713084, users = 199335, depth = 15.69989 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320346, edits = 34402679, files = 73803, pages = 1339541, users = 995392, depth = 259.9634 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 293005, edits = 8477698, files = 11340, pages = 988013, users = 123793, depth = 48.2775 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283501, edits = 11463516, files = 549, pages = 631660, users = 311333, depth = 27.37036 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283286, edits = 11194787, files = 0, pages = 907426, users = 435251, depth = 59.88505 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242145, edits = 1522755, files = 246, pages = 571398, users = 37910, depth = 4.927196 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241588, edits = 7398842, files = 0, pages = 548966, users = 221508, depth = 21.81791 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231965, edits = 3056012, files = 10539, pages = 587847, users = 120849, depth = 12.23652 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229455, edits = 6168259, files = 756, pages = 541982, users = 168140, depth = 21.11338 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225564, edits = 2443993, files = 177, pages = 385295, users = 16115, depth = 3.180866 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220944, edits = 4175489, files = 3244, pages = 646311, users = 120691, depth = 23.94578 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216523, edits = 8366022, files = 36, pages = 701833, users = 1223247, depth = 59.88467 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212953, edits = 6426988, files = 20950, pages = 445226, users = 277752, depth = 17.17342 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212419, edits = 9597476, files = 18510, pages = 630010, users = 368921, depth = 58.87421 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203818, edits = 6647790, files = 23835, pages = 500018, users = 166382, depth = 28.07868 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187965, edits = 6148911, files = 352, pages = 471697, users = 128227, depth = 29.70283 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 185999, edits = 6558365, files = 23753, pages = 510601, users = 251619, depth = 39.11966 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177318, edits = 5718281, files = 8314, pages = 439351, users = 213578, depth = 28.42236 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174669, edits = 5040800, files = 12514, pages = 993289, users = 149429, depth = 111.4697 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165414, edits = 2769118, files = 2075, pages = 685270, users = 76793, depth = 39.9118 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389184, files = 16, pages = 372377, users = 121729, depth = 15.14051 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162218, edits = 4394379, files = 14838, pages = 459643, users = 143049, depth = 32.1391 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152248, edits = 5600971, files = 3590, pages = 1189426, users = 708879, depth = 218.5392 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149434, edits = 10223739, files = 27281, pages = 973086, users = 429493, depth = 319.1885 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147789, edits = 3482547, files = 7719, pages = 465427, users = 207583, depth = 34.56417 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137125, edits = 3687997, files = 0, pages = 275753, users = 158032, depth = 13.66907 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134998, edits = 11096895, files = 11271, pages = 274999, users = 73670, depth = 43.39882 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701168, files = 0, pages = 228537, users = 106691, depth = 9.318479 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129824, edits = 4789016, files = 8677, pages = 524135, users = 103272, depth = 84.28902 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126346, edits = 1858729, files = 2629, pages = 284486, users = 243560, depth = 10.23566 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126289, edits = 6030242, files = 15315, pages = 989569, users = 384153, depth = 284.7482 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114976, edits = 3661570, files = 25523, pages = 467152, users = 107917, depth = 73.53841 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107719, edits = 1308775, files = 485, pages = 262792, users = 36111, depth = 10.32145 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2513983, files = 9615, pages = 372779, users = 152059, depth = 44.6756 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103642, edits = 753897, files = 2979, pages = 216642, users = 102982, depth = 4.136707 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94877, edits = 1045773, files = 3, pages = 245126, users = 28824, depth = 10.69915 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90332, edits = 3415010, files = 5461, pages = 367683, users = 144482, depth = 87.55776 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89777, edits = 2315342, files = 924, pages = 159281, users = 48376, depth = 8.712457 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86087, edits = 2463756, files = 4730, pages = 263258, users = 143762, depth = 39.63932 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85703, edits = 2140424, files = 19140, pages = 284782, users = 145717, depth = 40.55516 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989981, files = 0, pages = 162270, users = 48975, depth = 5.329144 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81562, edits = 423776, files = 2688, pages = 111293, users = 33155, depth = 0.5059549 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78969, edits = 3704150, files = 6963, pages = 488226, users = 163146, depth = 203.773 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78779, edits = 2325000, files = 1891, pages = 226410, users = 76183, depth = 36.06297 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77819, edits = 3603621, files = 12533, pages = 305474, users = 114423, depth = 100.9597 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74464, edits = 1238489, files = 2270, pages = 149883, users = 55072, depth = 8.476344 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72357, edits = 2002562, files = 5405, pages = 141799, users = 70114, depth = 13.00757 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25041, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70070, edits = 1593086, files = 5430, pages = 178009, users = 53931, depth = 21.23684 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100237, files = 724, pages = 140349, users = 32071, depth = 8.394567 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67865, edits = 803319, files = 0, pages = 82060, users = 28509, depth = 0.4282877 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25302, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606244, files = 225, pages = 113782, users = 32447, depth = 2.835049 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28371, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61007, edits = 2391009, files = 2371, pages = 131455, users = 55141, depth = 24.25393 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60343, edits = 1148683, files = 1455, pages = 169884, users = 35433, depth = 22.28165 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2230, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57339, edits = 1069243, files = 1122, pages = 95997, users = 52532, depth = 5.062876 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347611, files = 0, pages = 69135, users = 21774, depth = 0.2844935 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54712, edits = 1759729, files = 3218, pages = 141502, users = 86716, depth = 31.29374 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54565, edits = 1125427, files = 4437, pages = 123486, users = 37732, depth = 14.54034 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53865, edits = 1093319, files = 565, pages = 109138, users = 51808, depth = 10.54833 }, ['vo'] = { pos = 98, activeusers = 35, admins = 2, articles = 51665, edits = 3311779, files = 0, pages = 182214, users = 32354, depth = 116.047 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749461, files = 537, pages = 97780, users = 31207, depth = 7.218581 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49270, edits = 1086119, files = 7586, pages = 150331, users = 43458, depth = 30.39701 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43017, edits = 1956029, files = 1897, pages = 233895, users = 123461, depth = 164.6592 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294393, files = 135, pages = 55371, users = 78705, depth = 0.4825179 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42386, edits = 968903, files = 1616, pages = 184857, users = 51317, depth = 59.21783 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42188, edits = 1838152, files = 1499, pages = 128478, users = 68351, depth = 59.85435 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862228, files = 690, pages = 146763, users = 95273, depth = 40.27942 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487215, files = 209, pages = 60555, users = 24953, depth = 2.074753 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38422, edits = 609281, files = 1576, pages = 134325, users = 42314, depth = 28.25955 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553128, files = 168, pages = 59176, users = 24928, depth = 4.931488 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33388, edits = 992546, files = 0, pages = 49128, users = 33650, depth = 4.49004 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32342, edits = 1068036, files = 1258, pages = 103664, users = 58683, depth = 50.10387 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29951, edits = 825249, files = 0, pages = 117643, users = 69069, depth = 60.13346 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29018, edits = 1014429, files = 571, pages = 69717, users = 92497, depth = 28.62302 }, ['bar'] = { pos = 113, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29000, edits = 833516, files = 1320, pages = 113763, users = 63491, depth = 62.59354 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28450, edits = 1108279, files = 2594, pages = 130323, users = 76147, depth = 109.039 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732790, files = 1407, pages = 55698, users = 41356, depth = 16.64596 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25086, edits = 886468, files = 45, pages = 62807, users = 23515, depth = 31.91233 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23930, edits = 113842, files = 0, pages = 29040, users = 3082, depth = 0.1787567 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23774, edits = 641826, files = 4, pages = 37730, users = 44743, depth = 5.862029 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650070, files = 0, pages = 55979, users = 27209, depth = 23.64075 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21354, edits = 706752, files = 1475, pages = 97919, users = 77971, depth = 92.79021 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295912, files = 709, pages = 34661, users = 15139, depth = 4.067013 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19715, edits = 177393, files = 0, pages = 39623, users = 17858, depth = 4.565105 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19612, edits = 185886, files = 0, pages = 36503, users = 17098, depth = 3.777331 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18022, edits = 509844, files = 3123, pages = 79844, users = 58366, depth = 75.14069 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17583, edits = 165461, files = 0, pages = 31099, users = 18426, depth = 3.143834 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355479, files = 109, pages = 29092, users = 24173, depth = 6.038455 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523739, files = 164, pages = 60105, users = 22605, depth = 64.70023 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16111, edits = 231386, files = 1323, pages = 41262, users = 18002, depth = 13.66634 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566954, files = 347, pages = 32208, users = 25615, depth = 18.47652 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15886, edits = 461618, files = 125, pages = 71761, users = 31108, depth = 79.57932 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89517, files = 0, pages = 31362, users = 18975, depth = 2.947546 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15411, edits = 200650, files = 0, pages = 19621, users = 12278, depth = 0.7631688 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15392, edits = 579092, files = 1062, pages = 44208, users = 45464, depth = 45.91176 }, ['ps'] = { pos = 134, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15391, edits = 283744, files = 1732, pages = 54356, users = 27838, depth = 33.45761 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15782, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371587, files = 1765, pages = 45918, users = 39264, depth = 34.10313 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14975, edits = 121873, files = 112, pages = 30388, users = 5377, depth = 4.248602 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27731, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14263, edits = 381583, files = 1765, pages = 47672, users = 22208, depth = 43.91681 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377340, files = 133, pages = 35374, users = 23073, depth = 25.92859 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26919, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213197, files = 462, pages = 30206, users = 14943, depth = 10.10683 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229515, files = 115, pages = 39293, users = 11775, depth = 20.28413 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454241, files = 623, pages = 65525, users = 26532, depth = 99.75245 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165785, files = 263, pages = 30426, users = 30202, depth = 8.694028 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4041, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152241, files = 2739, pages = 35048, users = 23377, depth = 12.46097 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137256, files = 0, pages = 26471, users = 24145, depth = 6.385709 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12265, edits = 233351, files = 865, pages = 32905, users = 19708, depth = 20.08316 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11776, edits = 469424, files = 445, pages = 70161, users = 35397, depth = 164.4661 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3282, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11554, edits = 388480, files = 622, pages = 27259, users = 22262, depth = 26.33115 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11417, edits = 379961, files = 0, pages = 96880, users = 94540, depth = 219.7643 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150998, files = 0, pages = 14858, users = 16907, depth = 1.202669 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11020, edits = 231776, files = 7, pages = 26614, users = 14497, depth = 17.43854 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10608, edits = 330093, files = 1713, pages = 73077, users = 34569, depth = 156.6454 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96682, files = 0, pages = 23976, users = 17556, depth = 6.469069 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100499, files = 0, pages = 18650, users = 9956, depth = 3.352846 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184851, files = 0, pages = 27210, users = 13114, depth = 17.67685 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272205, files = 192, pages = 42195, users = 29583, depth = 62.33846 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195152, files = 0, pages = 21579, users = 7333, depth = 11.02322 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2199, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9519, edits = 281990, files = 1101, pages = 33416, users = 36281, depth = 53.18429 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30400, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140140, files = 288, pages = 17645, users = 10814, depth = 6.37738 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8878, edits = 86655, files = 0, pages = 15311, users = 13838, depth = 2.971576 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295745, files = 403, pages = 21420, users = 19407, depth = 27.89658 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49730, files = 0, pages = 10768, users = 5841, depth = 0.320068 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8445, edits = 97320, files = 0, pages = 16738, users = 15482, depth = 5.606897 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239426, files = 0, pages = 25724, users = 32200, depth = 39.04718 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130958, files = 87, pages = 17641, users = 25383, depth = 9.045851 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723267, files = 53, pages = 69045, users = 29685, depth = 608.3898 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300657, files = 0, pages = 20860, users = 26301, depth = 40.37369 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139654, files = 0, pages = 26173, users = 11802, depth = 30.60944 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7637, edits = 308835, files = 480, pages = 21222, users = 24653, depth = 46.04833 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320766, files = 571, pages = 20404, users = 25877, depth = 44.6957 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153278, files = 0, pages = 13449, users = 16647, depth = 7.51085 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7401, edits = 96765, files = 0, pages = 16935, users = 5458, depth = 9.482058 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21938, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7191, edits = 501013, files = 170, pages = 19383, users = 20724, depth = 74.3018 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151413, files = 0, pages = 31075, users = 14470, depth = 64.56358 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38614, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105938, files = 0, pages = 15904, users = 12047, depth = 14.4155 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62082, files = 807, pages = 13815, users = 14289, depth = 5.938161 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6332, edits = 230113, files = 319, pages = 15729, users = 24779, depth = 32.22083 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6228, edits = 176684, files = 198, pages = 12071, users = 13208, depth = 12.88334 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379542, files = 0, pages = 14796, users = 19881, depth = 49.2268 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26475, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118149, files = 9, pages = 20330, users = 17739, depth = 33.35448 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5713, edits = 184776, files = 41, pages = 43523, users = 6328, depth = 185.9566 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5691, edits = 309101, files = 185, pages = 20746, users = 18065, depth = 104.2678 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214797, files = 0, pages = 15460, users = 14721, depth = 42.99985 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139770, files = 0, pages = 16700, users = 13237, depth = 35.08505 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185972, files = 0, pages = 8725, users = 15449, depth = 7.825685 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5348, edits = 153827, files = 282, pages = 14947, users = 19805, depth = 33.1549 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120798, files = 9, pages = 17145, users = 13814, depth = 37.61217 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119300, files = 1, pages = 9659, users = 12063, depth = 10.2201 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5026, edits = 95567, files = 0, pages = 8628, users = 15344, depth = 5.689057 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4892, edits = 121053, files = 0, pages = 11314, users = 16458, depth = 18.43856 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4832, edits = 219246, files = 0, pages = 10372, users = 12358, depth = 27.78657 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4733, edits = 278129, files = 1146, pages = 19111, users = 20194, depth = 134.3033 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4613, edits = 77152, files = 1, pages = 22451, users = 12806, depth = 51.38506 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4512, edits = 66390, files = 0, pages = 14200, users = 2302, depth = 21.55482 }, ['tum'] = { pos = 208, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4478, edits = 30356, files = 0, pages = 6468, users = 7188, depth = 0.9268566 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9808, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38001, files = 0, pages = 6669, users = 9215, depth = 2.030757 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12540, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15426, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12221, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32112, files = 0, pages = 10634, users = 6019, depth = 9.179934 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13221, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18545, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117793, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19656, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59734, files = 0, pages = 10991, users = 7892, depth = 26.14216 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115944, files = 0, pages = 7552, users = 16047, depth = 23.59195 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43443, files = 0, pages = 11203, users = 8089, depth = 21.05692 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17230, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11150, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237411, files = 3, pages = 19198, users = 5507, depth = 285.5479 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11807, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13521, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3115, edits = 83169, files = 0, pages = 14693, users = 13343, depth = 78.19913 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23354, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606841, files = 0, pages = 10541, users = 21367, depth = 1043.296 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12679, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13829, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90069, files = 0, pages = 5993, users = 13371, depth = 23.43707 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15059, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1909, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13902, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54555, files = 37, pages = 11705, users = 3292, depth = 99.10472 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9671, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85039, files = 0, pages = 11857, users = 9272, depth = 164.9144 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9743, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42166, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71492 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1942, edits = 45851, files = 3, pages = 5098, users = 10237, depth = 23.75333 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30363, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1907, edits = 41565, files = 12, pages = 5327, users = 9228, depth = 25.0955 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1894, edits = 64277, files = 0, pages = 11641, users = 8524, depth = 146.2336 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18781, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102804, files = 1, pages = 8974, users = 4929, depth = 197.7258 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7227, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11478, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13934, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9137, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17519, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200221 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7960, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66583, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74315 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7154, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41809, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55583 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12365, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14996, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1297, edits = 9973, files = 0, pages = 2615, users = 2863, depth = 3.938266 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205271, files = 0, pages = 4295, users = 12993, depth = 257.6255 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50226, files = 0, pages = 14654, users = 7796, depth = 384.6267 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1238, edits = 33870, files = 0, pages = 3820, users = 11708, depth = 38.56764 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33844, files = 0, pages = 4516, users = 2664, depth = 53.60723 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53068, files = 0, pages = 3012, users = 6857, depth = 38.32883 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1174, edits = 62209, files = 9, pages = 7796, users = 9352, depth = 253.8771 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1466, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85563, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.2765 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38032, files = 0, pages = 3739, users = 9457, depth = 59.45802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9619, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2180, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35838, files = 0, pages = 3650, users = 1635, depth = 61.17849 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21796, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6685, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1005, edits = 28890, files = 0, pages = 1752, users = 485, depth = 9.110086 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37781, files = 0, pages = 4000, users = 9361, depth = 108.2875 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44148, files = 0, pages = 3326, users = 10476, depth = 99.74619 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17698, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1561, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9429, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 919, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15250, files = 0, pages = 3364, users = 200, depth = 45.96018 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28100, files = 0, pages = 3670, users = 9233, depth = 106.4912 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7185, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16385, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10592, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8958, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16979, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28893, files = 0, pages = 2440, users = 12451, depth = 116.4239 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7622, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14393, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24839, files = 0, pages = 2457, users = 7873, depth = 148.8076 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9453, depth = 180.7254 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 452, edits = 15686, files = 0, pages = 1839, users = 411, depth = 80.31682 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12053, files = 0, pages = 3093, users = 5981, depth = 133.7297 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13240, depth = 558.8643 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7931, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5677, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5974, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 836, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29387, files = 0, pages = 2282, users = 9195, depth = 1055.386 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16716, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59253050, edits = 3212353562, files = 2760802, pages = 244974853, users = 103620752, depth = 128.8268, date = '@1660255233' }, } return info crh93ryzt80eycybdjluawnvvmolst3 4183857 4183851 2022-08-12T00:00:55Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563418, edits = 1109097201, files = 896480, pages = 56706097, users = 44278174, depth = 1141.55 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125878, edits = 34882190, files = 0, pages = 11232206, users = 93243, depth = 2.157841 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714662, edits = 223757494, files = 128624, pages = 7496473, users = 3974563, depth = 92.61342 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552356, edits = 50962345, files = 0, pages = 6119271, users = 831150, depth = 16.26495 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444495, edits = 195579232, files = 69071, pages = 12143069, users = 4441263, depth = 253.5314 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097790, edits = 62435729, files = 20, pages = 4465396, users = 1223668, depth = 17.81017 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844302, edits = 124445798, files = 237510, pages = 7437660, users = 3229190, depth = 153.8952 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794660, edits = 144854374, files = 0, pages = 7707351, users = 6612704, depth = 204.0011 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766628, edits = 128483898, files = 139374, pages = 7489824, users = 2281788, depth = 180.038 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596607, edits = 7291928, files = 1474, pages = 2009306, users = 188299, depth = 0.242475 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531965, edits = 67606749, files = 261, pages = 3556101, users = 1185698, depth = 33.18926 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337248, edits = 90731194, files = 30928, pages = 3951957, users = 1966074, depth = 87.77428 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296197, edits = 72860361, files = 60654, pages = 7115075, users = 3250654, depth = 206.3708 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275049, edits = 68919220, files = 24495, pages = 19374564, users = 876325, depth = 716.7844 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265923, edits = 6286726, files = 42, pages = 2881766, users = 52880, depth = 3.554263 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186217, edits = 36746285, files = 110516, pages = 4117757, users = 638412, depth = 54.50246 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181861, edits = 58866301, files = 49798, pages = 7802171, users = 2288430, depth = 236.7419 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094140, edits = 64003293, files = 58363, pages = 5399409, users = 2790605, depth = 183.5316 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922928, edits = 35265791, files = 81759, pages = 5337887, users = 1141324, depth = 151.1827 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706583, edits = 30485405, files = 15544, pages = 1762989, users = 425756, depth = 38.65251 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661406, edits = 25119784, files = 36318, pages = 3984286, users = 310329, depth = 159.1323 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626227, edits = 21486124, files = 47510, pages = 3291498, users = 1345095, depth = 118.2453 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599145, edits = 33062503, files = 12712, pages = 2727609, users = 748123, depth = 152.9757 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595474, edits = 22824896, files = 4, pages = 1697839, users = 558651, depth = 46.07205 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535510, edits = 20648948, files = 69914, pages = 1407903, users = 520151, depth = 38.92372 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509774, edits = 25112246, files = 8426, pages = 1448141, users = 510010, depth = 58.75771 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508122, edits = 21540827, files = 1, pages = 1401521, users = 585802, depth = 47.51358 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507190, edits = 28225811, files = 37496, pages = 2379122, users = 1418463, depth = 161.6101 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480763, edits = 8672479, files = 315, pages = 907472, users = 30691, depth = 7.528553 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456850, edits = 41241165, files = 10240, pages = 4644213, users = 176189, depth = 746.024 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432645, edits = 15002645, files = 116444, pages = 2620221, users = 591406, depth = 146.3837 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431609, edits = 3131767, files = 362, pages = 1063010, users = 53894, depth = 6.304949 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417527, edits = 3526020, files = 6087, pages = 564667, users = 43087, depth = 0.7755052 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397140, edits = 8995358, files = 0, pages = 824901, users = 138544, depth = 12.6512 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359763, edits = 5626824, files = 19611, pages = 1041466, users = 298286, depth = 19.39884 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322854, edits = 7662940, files = 11055, pages = 713088, users = 199338, depth = 15.69966 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320351, edits = 34402979, files = 73803, pages = 1339557, users = 995411, depth = 259.9601 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 293005, edits = 8477703, files = 11340, pages = 988013, users = 123795, depth = 48.27753 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283502, edits = 11463578, files = 549, pages = 631662, users = 311335, depth = 27.37039 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283286, edits = 11194818, files = 0, pages = 907426, users = 435257, depth = 59.88522 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242145, edits = 1522756, files = 246, pages = 571398, users = 37911, depth = 4.927199 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241589, edits = 7398859, files = 0, pages = 548968, users = 221511, depth = 21.81784 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231965, edits = 3056013, files = 10539, pages = 587848, users = 120850, depth = 12.23657 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229455, edits = 6168276, files = 756, pages = 541982, users = 168141, depth = 21.11344 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225564, edits = 2443993, files = 177, pages = 385295, users = 16116, depth = 3.180866 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220944, edits = 4175494, files = 3244, pages = 646312, users = 120694, depth = 23.94588 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216524, edits = 8366092, files = 36, pages = 701842, users = 1223265, depth = 59.88581 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212954, edits = 6427050, files = 20950, pages = 445230, users = 277754, depth = 17.17372 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212420, edits = 9597590, files = 18510, pages = 630017, users = 368926, depth = 58.8754 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203820, edits = 6647870, files = 23835, pages = 500020, users = 166384, depth = 28.07835 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187965, edits = 6148972, files = 352, pages = 471709, users = 128228, depth = 29.70488 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 185999, edits = 6558464, files = 23753, pages = 510602, users = 251621, depth = 39.12042 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177318, edits = 5718298, files = 8314, pages = 439351, users = 213578, depth = 28.42245 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174668, edits = 5040832, files = 12514, pages = 993290, users = 149432, depth = 111.4721 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165417, edits = 2769164, files = 2075, pages = 685289, users = 76795, depth = 39.91237 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389186, files = 16, pages = 372377, users = 121730, depth = 15.14052 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162218, edits = 4394405, files = 14838, pages = 459643, users = 143050, depth = 32.13929 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152248, edits = 5600986, files = 3590, pages = 1189433, users = 708886, depth = 218.5414 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149434, edits = 10223810, files = 27281, pages = 973095, users = 429496, depth = 319.1947 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147789, edits = 3482551, files = 7719, pages = 465429, users = 207585, depth = 34.56449 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137125, edits = 3687997, files = 0, pages = 275753, users = 158036, depth = 13.66907 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134998, edits = 11096907, files = 11271, pages = 275005, users = 73671, depth = 43.40165 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701171, files = 0, pages = 228537, users = 106693, depth = 9.318486 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129828, edits = 4789040, files = 8677, pages = 524139, users = 103273, depth = 84.28359 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126358, edits = 1858774, files = 2629, pages = 284501, users = 243562, depth = 10.23381 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126289, edits = 6030361, files = 15315, pages = 989597, users = 384158, depth = 284.7642 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114976, edits = 3661574, files = 25523, pages = 467152, users = 107917, depth = 73.5385 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107719, edits = 1308775, files = 485, pages = 262792, users = 36111, depth = 10.32145 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2513991, files = 9615, pages = 372779, users = 152061, depth = 44.67574 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103642, edits = 753897, files = 2979, pages = 216642, users = 102982, depth = 4.136707 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94877, edits = 1045773, files = 3, pages = 245126, users = 28825, depth = 10.69915 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90332, edits = 3415021, files = 5461, pages = 367683, users = 144483, depth = 87.55805 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89777, edits = 2315345, files = 924, pages = 159281, users = 48376, depth = 8.712467 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86088, edits = 2463776, files = 4730, pages = 263261, users = 143765, depth = 39.63916 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85703, edits = 2140424, files = 19140, pages = 284782, users = 145717, depth = 40.55516 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989981, files = 0, pages = 162270, users = 48975, depth = 5.329144 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81561, edits = 423779, files = 2688, pages = 111293, users = 33155, depth = 0.5060049 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78969, edits = 3704151, files = 6963, pages = 488226, users = 163146, depth = 203.773 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78781, edits = 2325011, files = 1891, pages = 226412, users = 76184, depth = 36.061 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77819, edits = 3603621, files = 12533, pages = 305474, users = 114423, depth = 100.9597 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74468, edits = 1238503, files = 2270, pages = 149887, users = 55072, depth = 8.475304 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72357, edits = 2002562, files = 5405, pages = 141799, users = 70114, depth = 13.00757 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25041, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70070, edits = 1593088, files = 5430, pages = 178009, users = 53932, depth = 21.23686 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100237, files = 724, pages = 140349, users = 32072, depth = 8.394567 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67867, edits = 803348, files = 0, pages = 82061, users = 28509, depth = 0.4282124 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25303, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606246, files = 225, pages = 113783, users = 32448, depth = 2.835151 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28371, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61007, edits = 2391009, files = 2371, pages = 131455, users = 55141, depth = 24.25393 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60343, edits = 1148683, files = 1455, pages = 169884, users = 35433, depth = 22.28165 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2230, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57340, edits = 1069263, files = 1122, pages = 96001, users = 52532, depth = 5.063369 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347611, files = 0, pages = 69135, users = 21775, depth = 0.2844935 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54713, edits = 1759738, files = 3218, pages = 141503, users = 86719, depth = 31.29253 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54565, edits = 1125427, files = 4437, pages = 123486, users = 37732, depth = 14.54034 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53865, edits = 1093319, files = 565, pages = 109138, users = 51808, depth = 10.54833 }, ['vo'] = { pos = 98, activeusers = 35, admins = 2, articles = 51426, edits = 3312021, files = 0, pages = 181975, users = 32354, depth = 117.2905 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749461, files = 537, pages = 97780, users = 31207, depth = 7.218581 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49271, edits = 1086120, files = 7586, pages = 150332, users = 43458, depth = 30.39561 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43017, edits = 1956032, files = 1897, pages = 233895, users = 123461, depth = 164.6594 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294393, files = 135, pages = 55371, users = 78705, depth = 0.4825179 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42387, edits = 968945, files = 1616, pages = 184869, users = 51319, depth = 59.2229 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42188, edits = 1838152, files = 1499, pages = 128478, users = 68352, depth = 59.85435 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862230, files = 690, pages = 146763, users = 95273, depth = 40.27951 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487215, files = 209, pages = 60555, users = 24954, depth = 2.074753 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38422, edits = 609281, files = 1576, pages = 134325, users = 42314, depth = 28.25955 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553129, files = 168, pages = 59176, users = 24928, depth = 4.931497 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33388, edits = 992546, files = 0, pages = 49128, users = 33651, depth = 4.49004 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32342, edits = 1068036, files = 1258, pages = 103664, users = 58683, depth = 50.10387 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29951, edits = 825249, files = 0, pages = 117643, users = 69069, depth = 60.13346 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29018, edits = 1014429, files = 571, pages = 69717, users = 92498, depth = 28.62302 }, ['bar'] = { pos = 113, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29000, edits = 833516, files = 1320, pages = 113763, users = 63491, depth = 62.59354 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28450, edits = 1108279, files = 2594, pages = 130323, users = 76148, depth = 109.039 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732790, files = 1407, pages = 55698, users = 41356, depth = 16.64596 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25086, edits = 886468, files = 45, pages = 62807, users = 23515, depth = 31.91233 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23930, edits = 113844, files = 0, pages = 29040, users = 3082, depth = 0.1787598 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23774, edits = 641826, files = 4, pages = 37730, users = 44744, depth = 5.862029 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650071, files = 0, pages = 55979, users = 27209, depth = 23.64079 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21354, edits = 706752, files = 1475, pages = 97919, users = 77973, depth = 92.79021 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295912, files = 709, pages = 34661, users = 15139, depth = 4.067013 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19715, edits = 177393, files = 0, pages = 39623, users = 17860, depth = 4.565105 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19612, edits = 185886, files = 0, pages = 36503, users = 17098, depth = 3.777331 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18022, edits = 509852, files = 3123, pages = 79844, users = 58367, depth = 75.14187 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17583, edits = 165466, files = 0, pages = 31101, users = 18426, depth = 3.144658 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355480, files = 109, pages = 29092, users = 24173, depth = 6.038471 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523739, files = 164, pages = 60105, users = 22606, depth = 64.70023 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16111, edits = 231386, files = 1323, pages = 41262, users = 18002, depth = 13.66634 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566954, files = 347, pages = 32208, users = 25615, depth = 18.47652 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15886, edits = 461620, files = 125, pages = 71761, users = 31108, depth = 79.57967 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89517, files = 0, pages = 31362, users = 18976, depth = 2.947546 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15411, edits = 200650, files = 0, pages = 19621, users = 12278, depth = 0.7631688 }, ['ps'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15392, edits = 283748, files = 1732, pages = 54358, users = 27839, depth = 33.45422 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15392, edits = 579092, files = 1062, pages = 44208, users = 45464, depth = 45.91176 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15782, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371587, files = 1765, pages = 45918, users = 39264, depth = 34.10313 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14975, edits = 121873, files = 112, pages = 30388, users = 5377, depth = 4.248602 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27731, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14265, edits = 381589, files = 1765, pages = 47674, users = 22208, depth = 43.90335 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377340, files = 133, pages = 35374, users = 23073, depth = 25.92859 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26920, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213197, files = 462, pages = 30206, users = 14943, depth = 10.10683 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229515, files = 115, pages = 39293, users = 11775, depth = 20.28413 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454242, files = 623, pages = 65525, users = 26532, depth = 99.75266 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165785, files = 263, pages = 30426, users = 30202, depth = 8.694028 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4041, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152241, files = 2739, pages = 35048, users = 23378, depth = 12.46097 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137256, files = 0, pages = 26471, users = 24145, depth = 6.385709 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12265, edits = 233351, files = 865, pages = 32905, users = 19708, depth = 20.08316 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11776, edits = 469424, files = 445, pages = 70161, users = 35397, depth = 164.4661 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3282, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11554, edits = 388480, files = 622, pages = 27259, users = 22263, depth = 26.33115 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11417, edits = 379962, files = 0, pages = 96880, users = 94540, depth = 219.7649 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150998, files = 0, pages = 14858, users = 16908, depth = 1.202669 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11020, edits = 231778, files = 7, pages = 26615, users = 14499, depth = 17.44027 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10608, edits = 330093, files = 1713, pages = 73077, users = 34569, depth = 156.6454 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96683, files = 0, pages = 23976, users = 17557, depth = 6.469135 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100499, files = 0, pages = 18650, users = 9957, depth = 3.352846 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184851, files = 0, pages = 27210, users = 13114, depth = 17.67685 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272205, files = 192, pages = 42195, users = 29583, depth = 62.33846 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195152, files = 0, pages = 21579, users = 7333, depth = 11.02322 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2200, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9519, edits = 281990, files = 1101, pages = 33416, users = 36281, depth = 53.18429 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30400, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140140, files = 288, pages = 17645, users = 10814, depth = 6.37738 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8878, edits = 86656, files = 0, pages = 15311, users = 13838, depth = 2.971611 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295747, files = 403, pages = 21421, users = 19407, depth = 27.8999 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49730, files = 0, pages = 10768, users = 5841, depth = 0.320068 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8446, edits = 97322, files = 0, pages = 16740, users = 15482, depth = 5.606367 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239427, files = 0, pages = 25724, users = 32200, depth = 39.04734 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130958, files = 87, pages = 17641, users = 25383, depth = 9.045851 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723267, files = 53, pages = 69045, users = 29685, depth = 608.3898 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300657, files = 0, pages = 20860, users = 26301, depth = 40.37369 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139654, files = 0, pages = 26173, users = 11802, depth = 30.60944 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7637, edits = 308835, files = 480, pages = 21222, users = 24653, depth = 46.04833 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320766, files = 571, pages = 20404, users = 25877, depth = 44.6957 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153278, files = 0, pages = 13449, users = 16647, depth = 7.51085 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7401, edits = 96765, files = 0, pages = 16935, users = 5458, depth = 9.482058 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21938, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7191, edits = 501013, files = 170, pages = 19383, users = 20724, depth = 74.3018 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151413, files = 0, pages = 31075, users = 14470, depth = 64.56358 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38614, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105938, files = 0, pages = 15904, users = 12047, depth = 14.4155 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62082, files = 807, pages = 13815, users = 14289, depth = 5.938161 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6332, edits = 230115, files = 319, pages = 15729, users = 24779, depth = 32.22111 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6228, edits = 176684, files = 198, pages = 12071, users = 13208, depth = 12.88334 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379542, files = 0, pages = 14796, users = 19881, depth = 49.2268 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26475, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118149, files = 9, pages = 20330, users = 17739, depth = 33.35448 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5714, edits = 184780, files = 41, pages = 43524, users = 6328, depth = 185.8913 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5691, edits = 309101, files = 185, pages = 20746, users = 18065, depth = 104.2678 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214797, files = 0, pages = 15460, users = 14721, depth = 42.99985 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139770, files = 0, pages = 16700, users = 13237, depth = 35.08505 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185972, files = 0, pages = 8725, users = 15450, depth = 7.825685 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5348, edits = 153827, files = 282, pages = 14947, users = 19805, depth = 33.1549 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120798, files = 9, pages = 17145, users = 13814, depth = 37.61217 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119300, files = 1, pages = 9659, users = 12063, depth = 10.2201 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5027, edits = 95578, files = 0, pages = 8629, users = 15344, depth = 5.686789 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4892, edits = 121056, files = 0, pages = 11314, users = 16459, depth = 18.43902 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4833, edits = 219248, files = 0, pages = 10372, users = 12358, depth = 27.7653 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4733, edits = 278129, files = 1146, pages = 19111, users = 20194, depth = 134.3033 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4613, edits = 77152, files = 1, pages = 22451, users = 12806, depth = 51.38506 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4512, edits = 66408, files = 0, pages = 14200, users = 2302, depth = 21.56066 }, ['tum'] = { pos = 208, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4483, edits = 30383, files = 0, pages = 6477, users = 7188, depth = 0.9280462 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9808, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38001, files = 0, pages = 6669, users = 9215, depth = 2.030757 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12540, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15426, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12221, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32112, files = 0, pages = 10634, users = 6019, depth = 9.179934 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13221, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18546, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117794, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19656, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59734, files = 0, pages = 10991, users = 7892, depth = 26.14216 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115944, files = 0, pages = 7552, users = 16047, depth = 23.59195 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43443, files = 0, pages = 11203, users = 8089, depth = 21.05692 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17230, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11151, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237411, files = 3, pages = 19198, users = 5507, depth = 285.5479 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11807, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13521, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3115, edits = 83169, files = 0, pages = 14693, users = 13343, depth = 78.19913 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23354, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606841, files = 0, pages = 10541, users = 21367, depth = 1043.296 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12679, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13829, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90069, files = 0, pages = 5993, users = 13371, depth = 23.43707 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15059, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1909, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13903, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54555, files = 37, pages = 11705, users = 3293, depth = 99.10472 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9671, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85039, files = 0, pages = 11857, users = 9272, depth = 164.9144 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9743, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42166, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71492 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1942, edits = 45851, files = 3, pages = 5098, users = 10237, depth = 23.75333 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30364, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1907, edits = 41565, files = 12, pages = 5327, users = 9228, depth = 25.0955 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1894, edits = 64277, files = 0, pages = 11641, users = 8524, depth = 146.2336 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18781, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102804, files = 1, pages = 8974, users = 4929, depth = 197.7258 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7227, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11478, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13934, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9137, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17519, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200221 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7960, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66583, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74315 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7154, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41809, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55583 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12365, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14996, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1298, edits = 9976, files = 0, pages = 2616, users = 2863, depth = 3.931879 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205271, files = 0, pages = 4295, users = 12993, depth = 257.6255 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50226, files = 0, pages = 14654, users = 7796, depth = 384.6267 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1238, edits = 33870, files = 0, pages = 3820, users = 11708, depth = 38.56764 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33851, files = 0, pages = 4516, users = 2664, depth = 53.61832 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53068, files = 0, pages = 3012, users = 6857, depth = 38.32883 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1174, edits = 62209, files = 9, pages = 7796, users = 9353, depth = 253.8771 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1466, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85563, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.2765 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38032, files = 0, pages = 3739, users = 9457, depth = 59.45802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9619, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2180, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35838, files = 0, pages = 3650, users = 1635, depth = 61.17849 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21797, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6685, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1005, edits = 28890, files = 0, pages = 1752, users = 485, depth = 9.110086 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37782, files = 0, pages = 4000, users = 9362, depth = 108.2904 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44148, files = 0, pages = 3326, users = 10476, depth = 99.74619 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17698, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1561, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9429, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 920, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15250, files = 0, pages = 3364, users = 200, depth = 45.96018 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28100, files = 0, pages = 3670, users = 9233, depth = 106.4912 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7185, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16385, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10592, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8958, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16979, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28893, files = 0, pages = 2440, users = 12451, depth = 116.4239 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7622, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14393, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24839, files = 0, pages = 2457, users = 7873, depth = 148.8076 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9453, depth = 180.7254 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 452, edits = 15752, files = 0, pages = 1879, users = 411, depth = 83.55646 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12053, files = 0, pages = 3093, users = 5981, depth = 133.7297 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13240, depth = 558.8643 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7932, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5677, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5974, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 836, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29387, files = 0, pages = 2282, users = 9195, depth = 1055.386 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16716, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59253200, edits = 3212382008, files = 2760771, pages = 244975936, users = 103621671, depth = 128.828, date = '@1660262447' }, } return info nzkpla61v08mgu5c6x2m5ctd85gtcns 4183860 4183857 2022-08-12T02:00:39Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563437, edits = 1109116867, files = 896457, pages = 56706280, users = 44278449, depth = 1141.567 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125879, edits = 34882194, files = 0, pages = 11232207, users = 93244, depth = 2.15784 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714673, edits = 223757995, files = 128624, pages = 7496483, users = 3974593, depth = 92.61271 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552356, edits = 50962400, files = 0, pages = 6119271, users = 831154, depth = 16.26497 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444498, edits = 195580745, files = 69071, pages = 12143114, users = 4441291, depth = 253.534 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097792, edits = 62435828, files = 20, pages = 4465400, users = 1223679, depth = 17.81018 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844307, edits = 124446421, files = 237510, pages = 7437690, users = 3229208, depth = 153.8959 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794672, edits = 144855981, files = 0, pages = 7707407, users = 6612778, depth = 204.0022 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766632, edits = 128484273, files = 139378, pages = 7489857, users = 2281807, depth = 180.0387 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596633, edits = 7291961, files = 1474, pages = 2009332, users = 188302, depth = 0.2424651 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531971, edits = 67606913, files = 261, pages = 3556115, users = 1185702, depth = 33.18922 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337286, edits = 90732471, files = 30928, pages = 3952019, users = 1966098, depth = 87.77074 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296223, edits = 72861119, files = 60654, pages = 7115140, users = 3250680, depth = 206.3656 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275050, edits = 68919372, files = 24495, pages = 19374569, users = 876336, depth = 716.7852 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265923, edits = 6286726, files = 42, pages = 2881766, users = 52880, depth = 3.554263 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186218, edits = 36746368, files = 110517, pages = 4117766, users = 638417, depth = 54.50266 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181871, edits = 58867732, files = 49798, pages = 7802221, users = 2288449, depth = 236.745 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094142, edits = 64003841, files = 58363, pages = 5399448, users = 2790635, depth = 183.5343 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922925, edits = 35266149, files = 81759, pages = 5337922, users = 1141327, depth = 151.1868 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706586, edits = 30486219, files = 15544, pages = 1762998, users = 425761, depth = 38.65346 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661406, edits = 25119795, files = 36318, pages = 3984287, users = 310329, depth = 159.1325 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626229, edits = 21486451, files = 47514, pages = 3291591, users = 1345108, depth = 118.251 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599152, edits = 33063960, files = 12712, pages = 2728570, users = 748131, depth = 153.0621 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595476, edits = 22824994, files = 4, pages = 1697845, users = 558653, depth = 46.07211 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535510, edits = 20649002, files = 69915, pages = 1407907, users = 520153, depth = 38.92407 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509776, edits = 25112333, files = 8426, pages = 1448146, users = 510011, depth = 58.75761 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508123, edits = 21540876, files = 1, pages = 1401523, users = 585803, depth = 47.51353 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507186, edits = 28226047, files = 37495, pages = 2379116, users = 1418472, depth = 161.6141 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480777, edits = 8672561, files = 315, pages = 907486, users = 30692, depth = 7.52807 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456854, edits = 41241176, files = 10240, pages = 4644218, users = 176189, depth = 746.0106 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432646, edits = 15002685, files = 116444, pages = 2620238, users = 591410, depth = 146.3846 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431609, edits = 3131782, files = 362, pages = 1063010, users = 53895, depth = 6.304979 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417527, edits = 3526020, files = 6087, pages = 564667, users = 43087, depth = 0.7755052 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397141, edits = 8995372, files = 0, pages = 824904, users = 138545, depth = 12.65123 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359763, edits = 5626925, files = 19611, pages = 1041469, users = 298286, depth = 19.3993 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322855, edits = 7662960, files = 11056, pages = 713091, users = 199340, depth = 15.6997 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320353, edits = 34403152, files = 73803, pages = 1339565, users = 995424, depth = 259.9596 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 293005, edits = 8477730, files = 11340, pages = 988013, users = 123795, depth = 48.27769 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283502, edits = 11463662, files = 549, pages = 631662, users = 311337, depth = 27.37059 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283287, edits = 11194825, files = 0, pages = 907427, users = 435257, depth = 59.88476 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242145, edits = 1522756, files = 246, pages = 571398, users = 37911, depth = 4.927199 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241592, edits = 7398868, files = 0, pages = 548971, users = 221511, depth = 21.81721 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231965, edits = 3056018, files = 10539, pages = 587850, users = 120852, depth = 12.23669 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229455, edits = 6168276, files = 756, pages = 541982, users = 168141, depth = 21.11344 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225564, edits = 2443993, files = 177, pages = 385295, users = 16116, depth = 3.180866 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220944, edits = 4175498, files = 3244, pages = 646312, users = 120695, depth = 23.9459 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216527, edits = 8366153, files = 36, pages = 701847, users = 1223280, depth = 59.88467 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212954, edits = 6427053, files = 20950, pages = 445230, users = 277755, depth = 17.17373 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212422, edits = 9597730, files = 18510, pages = 630022, users = 368929, depth = 58.87552 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203820, edits = 6647873, files = 23835, pages = 500020, users = 166384, depth = 28.07837 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187965, edits = 6149042, files = 352, pages = 471721, users = 128229, depth = 29.70697 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 185999, edits = 6558470, files = 23753, pages = 510602, users = 251622, depth = 39.12045 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177318, edits = 5718302, files = 8314, pages = 439352, users = 213581, depth = 28.42262 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174668, edits = 5040869, files = 12514, pages = 993291, users = 149437, depth = 111.4731 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165418, edits = 2769171, files = 2075, pages = 685291, users = 76797, depth = 39.91202 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389186, files = 16, pages = 372377, users = 121730, depth = 15.14052 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162218, edits = 4394405, files = 14838, pages = 459643, users = 143050, depth = 32.13929 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152248, edits = 5601006, files = 3590, pages = 1189436, users = 708889, depth = 218.5429 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149434, edits = 10223851, files = 27281, pages = 973101, users = 429499, depth = 319.1986 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147793, edits = 3482588, files = 7719, pages = 465438, users = 207586, depth = 34.5634 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137125, edits = 3687999, files = 0, pages = 275753, users = 158037, depth = 13.66908 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134999, edits = 11096911, files = 11271, pages = 275006, users = 73672, depth = 43.40087 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701228, files = 0, pages = 228537, users = 106694, depth = 9.31863 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129828, edits = 4789041, files = 8677, pages = 524139, users = 103273, depth = 84.28361 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126358, edits = 1858790, files = 2629, pages = 284501, users = 243563, depth = 10.2339 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126287, edits = 6030437, files = 15313, pages = 989610, users = 384162, depth = 284.783 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114976, edits = 3661581, files = 25523, pages = 467152, users = 107917, depth = 73.53864 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107719, edits = 1308779, files = 485, pages = 262792, users = 36111, depth = 10.32148 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2513993, files = 9615, pages = 372779, users = 152062, depth = 44.67578 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103642, edits = 753901, files = 2979, pages = 216643, users = 102983, depth = 4.136783 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94878, edits = 1045774, files = 3, pages = 245127, users = 28825, depth = 10.69889 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90332, edits = 3415025, files = 5461, pages = 367683, users = 144484, depth = 87.55815 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89777, edits = 2315345, files = 924, pages = 159281, users = 48377, depth = 8.712467 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86089, edits = 2463789, files = 4730, pages = 263262, users = 143765, depth = 39.6383 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85703, edits = 2140434, files = 19140, pages = 284783, users = 145717, depth = 40.55561 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989981, files = 0, pages = 162270, users = 48975, depth = 5.329144 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81562, edits = 423786, files = 2688, pages = 111294, users = 33157, depth = 0.5059963 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78969, edits = 3704155, files = 6963, pages = 488227, users = 163147, depth = 203.7738 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78781, edits = 2325017, files = 1891, pages = 226412, users = 76184, depth = 36.06109 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77819, edits = 3603653, files = 12518, pages = 305466, users = 114423, depth = 100.9561 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74468, edits = 1238503, files = 2270, pages = 149887, users = 55074, depth = 8.475304 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72357, edits = 2002562, files = 5405, pages = 141799, users = 70115, depth = 13.00757 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25041, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70074, edits = 1593093, files = 5430, pages = 178014, users = 53932, depth = 21.2343 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100237, files = 724, pages = 140349, users = 32072, depth = 8.394567 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67869, edits = 803374, files = 0, pages = 82062, users = 28509, depth = 0.4281355 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25303, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606246, files = 225, pages = 113783, users = 32448, depth = 2.835151 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28372, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61007, edits = 2391009, files = 2371, pages = 131455, users = 55141, depth = 24.25393 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60343, edits = 1148683, files = 1455, pages = 169884, users = 35433, depth = 22.28165 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2230, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57340, edits = 1069276, files = 1122, pages = 96001, users = 52533, depth = 5.063431 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347612, files = 0, pages = 69135, users = 21775, depth = 0.2844943 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54717, edits = 1759753, files = 3218, pages = 141507, users = 86720, depth = 31.28734 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54565, edits = 1125427, files = 4437, pages = 123486, users = 37732, depth = 14.54034 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53866, edits = 1093333, files = 565, pages = 109139, users = 51808, depth = 10.54798 }, ['vo'] = { pos = 98, activeusers = 35, admins = 2, articles = 51426, edits = 3312021, files = 0, pages = 181975, users = 32354, depth = 117.2905 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749461, files = 537, pages = 97780, users = 31207, depth = 7.218581 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49271, edits = 1086120, files = 7586, pages = 150332, users = 43458, depth = 30.39561 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43020, edits = 1956079, files = 1897, pages = 233905, users = 123463, depth = 164.6454 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294394, files = 135, pages = 55371, users = 78707, depth = 0.4825195 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42387, edits = 968949, files = 1616, pages = 184869, users = 51319, depth = 59.22314 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42188, edits = 1838152, files = 1499, pages = 128478, users = 68352, depth = 59.85435 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862235, files = 690, pages = 146763, users = 95275, depth = 40.27975 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487215, files = 209, pages = 60555, users = 24956, depth = 2.074753 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38422, edits = 609282, files = 1576, pages = 134326, users = 42315, depth = 28.25997 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553130, files = 168, pages = 59176, users = 24928, depth = 4.931506 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33388, edits = 992551, files = 0, pages = 49128, users = 33652, depth = 4.490063 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32342, edits = 1068036, files = 1258, pages = 103664, users = 58684, depth = 50.10387 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29951, edits = 825250, files = 0, pages = 117644, users = 69070, depth = 60.13439 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29018, edits = 1014429, files = 571, pages = 69717, users = 92498, depth = 28.62302 }, ['bar'] = { pos = 113, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29000, edits = 833516, files = 1320, pages = 113763, users = 63492, depth = 62.59354 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28452, edits = 1108287, files = 2594, pages = 130325, users = 76148, depth = 109.0227 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732790, files = 1407, pages = 55698, users = 41356, depth = 16.64596 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25086, edits = 886468, files = 45, pages = 62807, users = 23515, depth = 31.91233 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23930, edits = 113848, files = 0, pages = 29040, users = 3082, depth = 0.1787661 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23774, edits = 641826, files = 4, pages = 37730, users = 44745, depth = 5.862029 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650071, files = 0, pages = 55979, users = 27209, depth = 23.64079 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21354, edits = 706760, files = 1475, pages = 97924, users = 77975, depth = 92.79865 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295912, files = 709, pages = 34661, users = 15139, depth = 4.067013 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19715, edits = 177393, files = 0, pages = 39623, users = 17860, depth = 4.565105 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19612, edits = 185886, files = 0, pages = 36503, users = 17099, depth = 3.777331 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18022, edits = 509853, files = 3123, pages = 79844, users = 58367, depth = 75.14202 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17586, edits = 165471, files = 0, pages = 31102, users = 18426, depth = 3.142648 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355480, files = 109, pages = 29092, users = 24173, depth = 6.038471 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523739, files = 164, pages = 60105, users = 22606, depth = 64.70023 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16111, edits = 231386, files = 1323, pages = 41262, users = 18002, depth = 13.66634 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566954, files = 347, pages = 32208, users = 25615, depth = 18.47652 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15886, edits = 461620, files = 125, pages = 71761, users = 31108, depth = 79.57967 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89517, files = 0, pages = 31362, users = 18976, depth = 2.947546 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15411, edits = 200650, files = 0, pages = 19621, users = 12278, depth = 0.7631688 }, ['ps'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15393, edits = 283761, files = 1732, pages = 54359, users = 27839, depth = 33.45079 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15392, edits = 579092, files = 1062, pages = 44208, users = 45464, depth = 45.91176 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15782, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371587, files = 1765, pages = 45918, users = 39265, depth = 34.10313 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14981, edits = 121891, files = 112, pages = 30399, users = 5377, depth = 4.247045 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27731, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14265, edits = 381589, files = 1765, pages = 47674, users = 22208, depth = 43.90335 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377340, files = 133, pages = 35374, users = 23073, depth = 25.92859 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26920, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213197, files = 462, pages = 30206, users = 14943, depth = 10.10683 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229515, files = 115, pages = 39293, users = 11775, depth = 20.28413 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454242, files = 623, pages = 65525, users = 26532, depth = 99.75266 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165785, files = 263, pages = 30426, users = 30202, depth = 8.694028 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4041, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152241, files = 2739, pages = 35048, users = 23379, depth = 12.46097 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137256, files = 0, pages = 26471, users = 24145, depth = 6.385709 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12265, edits = 233351, files = 865, pages = 32905, users = 19709, depth = 20.08316 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11776, edits = 469424, files = 445, pages = 70161, users = 35397, depth = 164.4661 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3282, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11554, edits = 388480, files = 622, pages = 27259, users = 22264, depth = 26.33115 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11417, edits = 379962, files = 0, pages = 96880, users = 94540, depth = 219.7649 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150998, files = 0, pages = 14858, users = 16910, depth = 1.202669 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11020, edits = 231778, files = 7, pages = 26615, users = 14499, depth = 17.44027 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10608, edits = 330099, files = 1713, pages = 73077, users = 34569, depth = 156.6483 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96683, files = 0, pages = 23976, users = 17557, depth = 6.469135 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100499, files = 0, pages = 18650, users = 9957, depth = 3.352846 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184851, files = 0, pages = 27210, users = 13114, depth = 17.67685 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272205, files = 192, pages = 42195, users = 29583, depth = 62.33846 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195152, files = 0, pages = 21579, users = 7334, depth = 11.02322 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2200, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9519, edits = 281990, files = 1101, pages = 33416, users = 36281, depth = 53.18429 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30400, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140140, files = 288, pages = 17645, users = 10814, depth = 6.37738 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8878, edits = 86657, files = 0, pages = 15311, users = 13838, depth = 2.971645 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295747, files = 403, pages = 21421, users = 19407, depth = 27.8999 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49730, files = 0, pages = 10768, users = 5841, depth = 0.320068 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8448, edits = 97326, files = 0, pages = 16742, users = 15482, depth = 5.603273 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239427, files = 0, pages = 25724, users = 32200, depth = 39.04734 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130958, files = 87, pages = 17641, users = 25383, depth = 9.045851 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723267, files = 53, pages = 69045, users = 29685, depth = 608.3898 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300657, files = 0, pages = 20860, users = 26301, depth = 40.37369 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139654, files = 0, pages = 26173, users = 11802, depth = 30.60944 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7637, edits = 308835, files = 480, pages = 21222, users = 24653, depth = 46.04833 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320766, files = 571, pages = 20404, users = 25877, depth = 44.6957 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153278, files = 0, pages = 13449, users = 16648, depth = 7.51085 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7402, edits = 96791, files = 0, pages = 16936, users = 5458, depth = 9.481483 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21938, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7191, edits = 501013, files = 170, pages = 19383, users = 20724, depth = 74.3018 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151413, files = 0, pages = 31075, users = 14470, depth = 64.56358 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38614, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105938, files = 0, pages = 15904, users = 12047, depth = 14.4155 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62082, files = 807, pages = 13815, users = 14289, depth = 5.938161 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6332, edits = 230120, files = 319, pages = 15729, users = 24779, depth = 32.22181 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6228, edits = 176684, files = 198, pages = 12071, users = 13208, depth = 12.88334 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379542, files = 0, pages = 14796, users = 19881, depth = 49.2268 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26475, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118149, files = 9, pages = 20330, users = 17739, depth = 33.35448 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5714, edits = 184780, files = 41, pages = 43524, users = 6329, depth = 185.8913 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5691, edits = 309101, files = 185, pages = 20746, users = 18066, depth = 104.2678 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214797, files = 0, pages = 15460, users = 14721, depth = 42.99985 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139770, files = 0, pages = 16700, users = 13237, depth = 35.08505 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185972, files = 0, pages = 8725, users = 15450, depth = 7.825685 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5348, edits = 153827, files = 282, pages = 14947, users = 19805, depth = 33.1549 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120798, files = 9, pages = 17145, users = 13814, depth = 37.61217 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119300, files = 1, pages = 9659, users = 12063, depth = 10.2201 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5027, edits = 95578, files = 0, pages = 8629, users = 15344, depth = 5.686789 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4893, edits = 121060, files = 0, pages = 11317, users = 16459, depth = 18.43869 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4833, edits = 219248, files = 0, pages = 10372, users = 12358, depth = 27.7653 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4733, edits = 278129, files = 1146, pages = 19111, users = 20194, depth = 134.3033 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4613, edits = 77152, files = 1, pages = 22451, users = 12806, depth = 51.38506 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4512, edits = 66408, files = 0, pages = 14200, users = 2302, depth = 21.56066 }, ['tum'] = { pos = 208, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4486, edits = 30393, files = 0, pages = 6480, users = 7188, depth = 0.9266812 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9808, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38001, files = 0, pages = 6669, users = 9215, depth = 2.030757 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12540, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15426, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12221, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32112, files = 0, pages = 10634, users = 6019, depth = 9.179934 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13221, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18546, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117794, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19656, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59734, files = 0, pages = 10991, users = 7893, depth = 26.14216 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115950, files = 0, pages = 7554, users = 16048, depth = 23.60949 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43443, files = 0, pages = 11203, users = 8090, depth = 21.05692 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17230, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11151, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237411, files = 3, pages = 19198, users = 5507, depth = 285.5479 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11807, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13521, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3115, edits = 83169, files = 0, pages = 14693, users = 13343, depth = 78.19913 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23355, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606841, files = 0, pages = 10541, users = 21367, depth = 1043.296 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12679, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13829, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90069, files = 0, pages = 5993, users = 13371, depth = 23.43707 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15059, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1909, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13903, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54555, files = 37, pages = 11705, users = 3293, depth = 99.10472 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9671, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85039, files = 0, pages = 11857, users = 9272, depth = 164.9144 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9743, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42166, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71492 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1942, edits = 45851, files = 3, pages = 5098, users = 10237, depth = 23.75333 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30364, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1907, edits = 41565, files = 12, pages = 5327, users = 9228, depth = 25.0955 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1894, edits = 64277, files = 0, pages = 11641, users = 8524, depth = 146.2336 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18781, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102804, files = 1, pages = 8974, users = 4929, depth = 197.7258 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7227, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11478, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13934, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9137, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17519, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200221 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7960, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66583, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74315 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7154, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41809, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55583 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12366, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14996, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1298, edits = 9976, files = 0, pages = 2616, users = 2863, depth = 3.931879 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205271, files = 0, pages = 4295, users = 12993, depth = 257.6255 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50226, files = 0, pages = 14654, users = 7796, depth = 384.6267 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1238, edits = 33870, files = 0, pages = 3820, users = 11708, depth = 38.56764 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33851, files = 0, pages = 4516, users = 2664, depth = 53.61832 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53068, files = 0, pages = 3012, users = 6857, depth = 38.32883 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1174, edits = 62209, files = 9, pages = 7796, users = 9354, depth = 253.8771 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1467, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85572, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.27969 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38032, files = 0, pages = 3739, users = 9457, depth = 59.45802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9619, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2181, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35838, files = 0, pages = 3650, users = 1635, depth = 61.17849 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21797, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6685, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1005, edits = 28890, files = 0, pages = 1752, users = 485, depth = 9.110086 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37782, files = 0, pages = 4000, users = 9362, depth = 108.2904 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44148, files = 0, pages = 3326, users = 10476, depth = 99.74619 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17698, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1561, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9429, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 920, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15252, files = 0, pages = 3365, users = 200, depth = 45.98845 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28100, files = 0, pages = 3670, users = 9233, depth = 106.4912 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7185, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16385, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10592, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8958, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16979, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28893, files = 0, pages = 2440, users = 12451, depth = 116.4239 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7622, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14393, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24839, files = 0, pages = 2457, users = 7873, depth = 148.8076 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9453, depth = 180.7254 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 452, edits = 15752, files = 0, pages = 1879, users = 411, depth = 83.55646 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12053, files = 0, pages = 3093, users = 5981, depth = 133.7297 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13240, depth = 558.8643 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7932, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5678, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5975, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 836, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29387, files = 0, pages = 2282, users = 9195, depth = 1055.386 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16716, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59253449, edits = 3212415928, files = 2760741, pages = 244977848, users = 103622420, depth = 128.8296, date = '@1660269632' }, } return info bbn1hpk3styic83e38cm4lbnfnim8jp 4183871 4183860 2022-08-12T04:00:40Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563465, edits = 1109134809, files = 896442, pages = 56706839, users = 44278737, depth = 1141.589 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125879, edits = 34882194, files = 0, pages = 11232207, users = 93246, depth = 2.15784 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714676, edits = 223758629, files = 128624, pages = 7496494, users = 3974614, depth = 92.61294 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552360, edits = 50962433, files = 0, pages = 6119275, users = 831155, depth = 16.26492 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444501, edits = 195581436, files = 69071, pages = 12143111, users = 4441315, depth = 253.534 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097793, edits = 62435901, files = 20, pages = 4465403, users = 1223686, depth = 17.8102 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844313, edits = 124446924, files = 237513, pages = 7437710, users = 3229228, depth = 153.8959 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794675, edits = 144857343, files = 0, pages = 7707434, users = 6612840, depth = 204.0043 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766634, edits = 128484572, files = 139378, pages = 7489884, users = 2281828, depth = 180.0397 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596633, edits = 7291964, files = 1474, pages = 2009332, users = 188307, depth = 0.2424652 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531971, edits = 67607082, files = 261, pages = 3556108, users = 1185706, depth = 33.18914 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337298, edits = 90733838, files = 30928, pages = 3952046, users = 1966140, depth = 87.7709 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296248, edits = 72862520, files = 60654, pages = 7115223, users = 3250705, depth = 206.3633 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275050, edits = 68919628, files = 24495, pages = 19374575, users = 876356, depth = 716.7878 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265923, edits = 6286727, files = 42, pages = 2881766, users = 52880, depth = 3.554263 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186221, edits = 36746473, files = 110518, pages = 4117777, users = 638422, depth = 54.50269 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181877, edits = 58868233, files = 49798, pages = 7802289, users = 2288468, depth = 236.747 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094152, edits = 64004134, files = 58363, pages = 5399491, users = 2790665, depth = 183.5332 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922930, edits = 35266283, files = 81759, pages = 5337930, users = 1141333, depth = 151.1857 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706586, edits = 30486984, files = 15544, pages = 1763002, users = 425766, depth = 38.65463 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661406, edits = 25119862, files = 36318, pages = 3984295, users = 310330, depth = 159.1333 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626240, edits = 21486808, files = 47517, pages = 3291655, users = 1345131, depth = 118.2512 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599155, edits = 33064274, files = 12712, pages = 2728582, users = 748141, depth = 153.0626 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595483, edits = 22825013, files = 4, pages = 1697852, users = 558655, depth = 46.07087 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535511, edits = 20649060, files = 69916, pages = 1407908, users = 520157, depth = 38.92401 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509776, edits = 25112381, files = 8426, pages = 1448146, users = 510014, depth = 58.75772 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508124, edits = 21540987, files = 1, pages = 1401529, users = 585805, depth = 47.51392 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507186, edits = 28226115, files = 37495, pages = 2379116, users = 1418479, depth = 161.6145 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480777, edits = 8672561, files = 315, pages = 907486, users = 30692, depth = 7.52807 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456854, edits = 41241176, files = 10240, pages = 4644218, users = 176190, depth = 746.0106 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432646, edits = 15002689, files = 116444, pages = 2620238, users = 591410, depth = 146.3847 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431609, edits = 3131786, files = 362, pages = 1063010, users = 53896, depth = 6.304987 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417527, edits = 3526021, files = 6087, pages = 564667, users = 43088, depth = 0.7755054 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397141, edits = 8995379, files = 0, pages = 824905, users = 138546, depth = 12.65128 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359769, edits = 5627036, files = 19611, pages = 1041480, users = 298290, depth = 19.39911 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322855, edits = 7662981, files = 11056, pages = 713093, users = 199343, depth = 15.69986 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320353, edits = 34403290, files = 73804, pages = 1339567, users = 995439, depth = 259.9613 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 293005, edits = 8477738, files = 11340, pages = 988013, users = 123796, depth = 48.27773 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283501, edits = 11463682, files = 549, pages = 631661, users = 311339, depth = 27.37087 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283294, edits = 11194845, files = 0, pages = 907434, users = 435258, depth = 59.88145 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242145, edits = 1522756, files = 246, pages = 571398, users = 37911, depth = 4.927199 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241592, edits = 7398869, files = 0, pages = 548971, users = 221512, depth = 21.81721 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231965, edits = 3056018, files = 10539, pages = 587850, users = 120852, depth = 12.23669 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229455, edits = 6168277, files = 756, pages = 541982, users = 168142, depth = 21.11344 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225566, edits = 2443998, files = 177, pages = 385297, users = 16117, depth = 3.1808 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220944, edits = 4175509, files = 3244, pages = 646312, users = 120695, depth = 23.94597 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216528, edits = 8366207, files = 36, pages = 701850, users = 1223305, depth = 59.88473 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212954, edits = 6427056, files = 20950, pages = 445230, users = 277756, depth = 17.17373 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212423, edits = 9597771, files = 18510, pages = 630023, users = 368935, depth = 58.87513 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203820, edits = 6647878, files = 23835, pages = 500020, users = 166385, depth = 28.07839 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187965, edits = 6149046, files = 352, pages = 471721, users = 128232, depth = 29.70699 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 185999, edits = 6558480, files = 23753, pages = 510601, users = 251622, depth = 39.12035 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177318, edits = 5718304, files = 8314, pages = 439352, users = 213583, depth = 28.42263 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174669, edits = 5040921, files = 12514, pages = 993293, users = 149438, depth = 111.473 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165436, edits = 2769326, files = 2076, pages = 685319, users = 76803, depth = 39.90548 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389196, files = 16, pages = 372377, users = 121730, depth = 15.14056 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162218, edits = 4394410, files = 14838, pages = 459643, users = 143050, depth = 32.13933 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152247, edits = 5601042, files = 3590, pages = 1189442, users = 708895, depth = 218.5491 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149434, edits = 10223952, files = 27281, pages = 973110, users = 429504, depth = 319.2059 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147795, edits = 3482631, files = 7719, pages = 465444, users = 207591, depth = 34.56333 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137126, edits = 3688010, files = 0, pages = 275754, users = 158040, depth = 13.66887 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134999, edits = 11096911, files = 11271, pages = 275006, users = 73673, depth = 43.40087 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701230, files = 0, pages = 228537, users = 106696, depth = 9.318635 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129828, edits = 4789042, files = 8677, pages = 524139, users = 103273, depth = 84.28362 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126363, edits = 1858825, files = 2629, pages = 284507, users = 243566, depth = 10.23319 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126291, edits = 6030580, files = 15313, pages = 989622, users = 384173, depth = 284.7735 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114976, edits = 3661589, files = 25523, pages = 467154, users = 107919, depth = 73.53932 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107719, edits = 1308783, files = 485, pages = 262792, users = 36114, depth = 10.32151 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2513994, files = 9615, pages = 372779, users = 152064, depth = 44.6758 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103642, edits = 753913, files = 2979, pages = 216649, users = 102989, depth = 4.137173 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94878, edits = 1045774, files = 3, pages = 245127, users = 28825, depth = 10.69889 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90332, edits = 3415027, files = 5461, pages = 367683, users = 144485, depth = 87.5582 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89777, edits = 2315348, files = 924, pages = 159281, users = 48377, depth = 8.71248 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86089, edits = 2463792, files = 4730, pages = 263262, users = 143766, depth = 39.63836 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85704, edits = 2140480, files = 19140, pages = 284788, users = 145719, depth = 40.55645 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989981, files = 0, pages = 162270, users = 48975, depth = 5.329144 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81562, edits = 423794, files = 2688, pages = 111295, users = 33157, depth = 0.5060353 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78969, edits = 3704166, files = 6963, pages = 488231, users = 163151, depth = 203.7767 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78781, edits = 2325018, files = 1891, pages = 226412, users = 76185, depth = 36.0611 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77820, edits = 3603706, files = 12497, pages = 305445, users = 114423, depth = 100.9424 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74469, edits = 1238505, files = 2270, pages = 149888, users = 55075, depth = 8.475032 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72357, edits = 2002565, files = 5405, pages = 141799, users = 70115, depth = 13.00759 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25043, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70076, edits = 1593096, files = 5430, pages = 178016, users = 53932, depth = 21.23289 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100237, files = 724, pages = 140349, users = 32072, depth = 8.394567 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67869, edits = 803376, files = 0, pages = 82062, users = 28509, depth = 0.4281365 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25303, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606246, files = 225, pages = 113783, users = 32448, depth = 2.835151 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28373, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61007, edits = 2391009, files = 2371, pages = 131455, users = 55142, depth = 24.25393 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60343, edits = 1148684, files = 1455, pages = 169885, users = 35433, depth = 22.28194 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2230, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57340, edits = 1069280, files = 1122, pages = 96001, users = 52533, depth = 5.063449 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347613, files = 0, pages = 69135, users = 21775, depth = 0.2844951 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54717, edits = 1759753, files = 3218, pages = 141507, users = 86720, depth = 31.28734 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54565, edits = 1125427, files = 4437, pages = 123486, users = 37732, depth = 14.54034 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53866, edits = 1093334, files = 565, pages = 109139, users = 51808, depth = 10.54799 }, ['vo'] = { pos = 98, activeusers = 35, admins = 2, articles = 51426, edits = 3312021, files = 0, pages = 181975, users = 32354, depth = 117.2905 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749461, files = 537, pages = 97780, users = 31207, depth = 7.218581 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49271, edits = 1086123, files = 7586, pages = 150332, users = 43458, depth = 30.39569 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43022, edits = 1956098, files = 1897, pages = 233909, users = 123465, depth = 164.6324 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294395, files = 135, pages = 55371, users = 78708, depth = 0.4825212 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42387, edits = 968949, files = 1616, pages = 184869, users = 51320, depth = 59.22314 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42188, edits = 1838152, files = 1499, pages = 128478, users = 68352, depth = 59.85435 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862236, files = 690, pages = 146763, users = 95279, depth = 40.2798 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487215, files = 209, pages = 60555, users = 24956, depth = 2.074753 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38423, edits = 609286, files = 1576, pages = 134327, users = 42315, depth = 28.25848 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553131, files = 168, pages = 59176, users = 24928, depth = 4.931515 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33388, edits = 992562, files = 0, pages = 49128, users = 33652, depth = 4.490112 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32343, edits = 1068054, files = 1258, pages = 103666, users = 58686, depth = 50.10204 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29951, edits = 825252, files = 0, pages = 117645, users = 69071, depth = 60.1354 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29018, edits = 1014430, files = 571, pages = 69717, users = 92500, depth = 28.62305 }, ['bar'] = { pos = 113, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29000, edits = 833516, files = 1320, pages = 113763, users = 63492, depth = 62.59354 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28452, edits = 1108291, files = 2594, pages = 130325, users = 76149, depth = 109.0231 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732790, files = 1407, pages = 55698, users = 41357, depth = 16.64596 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25086, edits = 886468, files = 45, pages = 62807, users = 23516, depth = 31.91233 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23930, edits = 113848, files = 0, pages = 29040, users = 3082, depth = 0.1787661 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23774, edits = 641826, files = 4, pages = 37730, users = 44745, depth = 5.862029 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650074, files = 0, pages = 55979, users = 27209, depth = 23.6409 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21354, edits = 706766, files = 1475, pages = 97924, users = 77976, depth = 92.79943 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295912, files = 709, pages = 34661, users = 15139, depth = 4.067013 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19715, edits = 177393, files = 0, pages = 39623, users = 17860, depth = 4.565105 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19612, edits = 185886, files = 0, pages = 36503, users = 17100, depth = 3.777331 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18022, edits = 509855, files = 3123, pages = 79844, users = 58368, depth = 75.14231 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17586, edits = 165471, files = 0, pages = 31102, users = 18426, depth = 3.142648 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355480, files = 109, pages = 29092, users = 24173, depth = 6.038471 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523739, files = 164, pages = 60105, users = 22606, depth = 64.70023 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16111, edits = 231386, files = 1323, pages = 41262, users = 18002, depth = 13.66634 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566955, files = 347, pages = 32208, users = 25615, depth = 18.47655 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15886, edits = 461620, files = 125, pages = 71761, users = 31108, depth = 79.57967 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89517, files = 0, pages = 31362, users = 18976, depth = 2.947546 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15411, edits = 200659, files = 0, pages = 19622, users = 12278, depth = 0.7635266 }, ['ps'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15393, edits = 283766, files = 1732, pages = 54360, users = 27840, depth = 33.45248 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15392, edits = 579092, files = 1062, pages = 44208, users = 45465, depth = 45.91176 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15782, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371587, files = 1765, pages = 45918, users = 39265, depth = 34.10313 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14981, edits = 121894, files = 112, pages = 30402, users = 5378, depth = 4.248383 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27731, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14265, edits = 381589, files = 1765, pages = 47674, users = 22208, depth = 43.90335 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377340, files = 133, pages = 35374, users = 23074, depth = 25.92859 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26920, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213197, files = 462, pages = 30206, users = 14943, depth = 10.10683 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229515, files = 115, pages = 39293, users = 11775, depth = 20.28413 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454243, files = 623, pages = 65525, users = 26532, depth = 99.75288 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165785, files = 263, pages = 30426, users = 30202, depth = 8.694028 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4041, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152241, files = 2739, pages = 35048, users = 23379, depth = 12.46097 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137256, files = 0, pages = 26471, users = 24146, depth = 6.385709 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12266, edits = 233353, files = 865, pages = 32906, users = 19710, depth = 20.07945 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11776, edits = 469424, files = 445, pages = 70161, users = 35397, depth = 164.4661 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3282, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11554, edits = 388480, files = 622, pages = 27259, users = 22264, depth = 26.33115 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11417, edits = 379962, files = 0, pages = 96880, users = 94540, depth = 219.7649 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150998, files = 0, pages = 14858, users = 16910, depth = 1.202669 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11020, edits = 231778, files = 7, pages = 26615, users = 14499, depth = 17.44027 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10608, edits = 330103, files = 1713, pages = 73077, users = 34569, depth = 156.6502 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96683, files = 0, pages = 23976, users = 17557, depth = 6.469135 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100499, files = 0, pages = 18650, users = 9957, depth = 3.352846 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184851, files = 0, pages = 27210, users = 13114, depth = 17.67685 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272205, files = 192, pages = 42195, users = 29583, depth = 62.33846 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195152, files = 0, pages = 21579, users = 7334, depth = 11.02322 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2201, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9519, edits = 281996, files = 1101, pages = 33417, users = 36282, depth = 53.18829 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30400, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140140, files = 288, pages = 17645, users = 10814, depth = 6.37738 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8878, edits = 86657, files = 0, pages = 15311, users = 13838, depth = 2.971645 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295747, files = 403, pages = 21421, users = 19407, depth = 27.8999 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49730, files = 0, pages = 10768, users = 5842, depth = 0.320068 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8449, edits = 97331, files = 0, pages = 16743, users = 15482, depth = 5.6019 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239427, files = 0, pages = 25724, users = 32201, depth = 39.04734 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130958, files = 87, pages = 17641, users = 25383, depth = 9.045851 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723267, files = 53, pages = 69045, users = 29685, depth = 608.3898 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300657, files = 0, pages = 20860, users = 26301, depth = 40.37369 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139654, files = 0, pages = 26173, users = 11802, depth = 30.60944 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7637, edits = 308835, files = 480, pages = 21222, users = 24653, depth = 46.04833 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320766, files = 571, pages = 20404, users = 25877, depth = 44.6957 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153278, files = 0, pages = 13449, users = 16649, depth = 7.51085 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7402, edits = 96794, files = 0, pages = 16936, users = 5458, depth = 9.481777 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21938, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7191, edits = 501013, files = 170, pages = 19383, users = 20724, depth = 74.3018 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151413, files = 0, pages = 31075, users = 14470, depth = 64.56358 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38614, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105938, files = 0, pages = 15904, users = 12048, depth = 14.4155 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62082, files = 807, pages = 13815, users = 14289, depth = 5.938161 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6332, edits = 230120, files = 319, pages = 15729, users = 24779, depth = 32.22181 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6228, edits = 176684, files = 198, pages = 12071, users = 13208, depth = 12.88334 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379542, files = 0, pages = 14796, users = 19882, depth = 49.2268 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26475, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118149, files = 9, pages = 20330, users = 17739, depth = 33.35448 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5714, edits = 184780, files = 41, pages = 43524, users = 6331, depth = 185.8913 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5691, edits = 309101, files = 185, pages = 20746, users = 18066, depth = 104.2678 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214797, files = 0, pages = 15460, users = 14721, depth = 42.99985 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139770, files = 0, pages = 16700, users = 13237, depth = 35.08505 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185972, files = 0, pages = 8725, users = 15450, depth = 7.825685 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5348, edits = 153828, files = 282, pages = 14948, users = 19805, depth = 33.15981 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120798, files = 9, pages = 17145, users = 13814, depth = 37.61217 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119300, files = 1, pages = 9659, users = 12063, depth = 10.2201 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5027, edits = 95578, files = 0, pages = 8629, users = 15344, depth = 5.686789 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4893, edits = 121060, files = 0, pages = 11317, users = 16459, depth = 18.43869 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4833, edits = 219248, files = 0, pages = 10372, users = 12358, depth = 27.7653 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4733, edits = 278129, files = 1146, pages = 19111, users = 20194, depth = 134.3033 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4614, edits = 77155, files = 1, pages = 22454, users = 12806, depth = 51.36944 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4512, edits = 66408, files = 0, pages = 14200, users = 2302, depth = 21.56066 }, ['tum'] = { pos = 208, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4486, edits = 30395, files = 0, pages = 6480, users = 7188, depth = 0.9267422 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9808, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38002, files = 0, pages = 6669, users = 9216, depth = 2.03081 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12540, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15427, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12221, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32112, files = 0, pages = 10634, users = 6019, depth = 9.179934 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13221, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18546, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117795, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19656, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59734, files = 0, pages = 10991, users = 7893, depth = 26.14216 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115950, files = 0, pages = 7554, users = 16048, depth = 23.60949 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43443, files = 0, pages = 11203, users = 8090, depth = 21.05692 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17230, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11151, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237411, files = 3, pages = 19198, users = 5507, depth = 285.5479 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11807, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13521, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3115, edits = 83169, files = 0, pages = 14693, users = 13343, depth = 78.19913 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23355, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606841, files = 0, pages = 10541, users = 21367, depth = 1043.296 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12679, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13829, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90069, files = 0, pages = 5993, users = 13371, depth = 23.43707 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15060, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1909, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13903, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54555, files = 37, pages = 11705, users = 3293, depth = 99.10472 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9671, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85039, files = 0, pages = 11857, users = 9272, depth = 164.9144 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9743, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42166, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71492 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1942, edits = 45851, files = 3, pages = 5098, users = 10237, depth = 23.75333 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30364, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1907, edits = 41565, files = 12, pages = 5327, users = 9228, depth = 25.0955 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1894, edits = 64277, files = 0, pages = 11641, users = 8524, depth = 146.2336 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18781, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102804, files = 1, pages = 8974, users = 4929, depth = 197.7258 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7227, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11478, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13934, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9137, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17519, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200221 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7960, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66583, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74315 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7154, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41809, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55583 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12366, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14996, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1298, edits = 9976, files = 0, pages = 2616, users = 2863, depth = 3.931879 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205271, files = 0, pages = 4295, users = 12993, depth = 257.6255 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50226, files = 0, pages = 14654, users = 7796, depth = 384.6267 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1238, edits = 33870, files = 0, pages = 3820, users = 11708, depth = 38.56764 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33851, files = 0, pages = 4516, users = 2664, depth = 53.61832 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53068, files = 0, pages = 3012, users = 6857, depth = 38.32883 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1174, edits = 62209, files = 9, pages = 7796, users = 9354, depth = 253.8771 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1467, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85572, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.27969 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38032, files = 0, pages = 3739, users = 9457, depth = 59.45802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9619, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2181, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35838, files = 0, pages = 3650, users = 1635, depth = 61.17849 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21797, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6685, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1005, edits = 28890, files = 0, pages = 1752, users = 485, depth = 9.110086 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37783, files = 0, pages = 4000, users = 9362, depth = 108.2932 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44148, files = 0, pages = 3326, users = 10476, depth = 99.74619 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17699, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1561, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9429, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 920, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15257, files = 0, pages = 3368, users = 200, depth = 46.0703 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28100, files = 0, pages = 3670, users = 9233, depth = 106.4912 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7185, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16386, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10592, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8958, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16980, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28893, files = 0, pages = 2440, users = 12451, depth = 116.4239 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7622, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14393, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24840, files = 0, pages = 2457, users = 7873, depth = 148.8136 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9453, depth = 180.7254 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 452, edits = 15752, files = 0, pages = 1879, users = 411, depth = 83.55646 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12053, files = 0, pages = 3093, users = 5981, depth = 133.7297 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13240, depth = 558.8643 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7932, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5678, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5975, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 836, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29387, files = 0, pages = 2282, users = 9195, depth = 1055.386 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16716, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59253641, edits = 3212444865, files = 2760715, pages = 244978958, users = 103623261, depth = 128.8306, date = '@1660276834' }, } return info i0af3usvu7q0iw3tfmcw11925s59vzf 4183905 4183871 2022-08-12T06:00:39Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563509, edits = 1109146903, files = 896454, pages = 56707233, users = 44279030, depth = 1141.594 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125880, edits = 34882198, files = 0, pages = 11232209, users = 93247, depth = 2.15784 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714683, edits = 223759870, files = 128624, pages = 7496509, users = 3974633, depth = 92.61311 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552360, edits = 50962490, files = 0, pages = 6119281, users = 831160, depth = 16.26497 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444509, edits = 195582648, files = 69071, pages = 12143235, users = 4441343, depth = 253.5374 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097797, edits = 62436003, files = 20, pages = 4465414, users = 1223694, depth = 17.81022 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844326, edits = 124447974, files = 237513, pages = 7437786, users = 3229254, depth = 153.8969 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794677, edits = 144858341, files = 0, pages = 7707449, users = 6612874, depth = 204.0058 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766634, edits = 128485016, files = 139374, pages = 7489891, users = 2281838, depth = 180.0405 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596633, edits = 7291966, files = 1474, pages = 2009332, users = 188309, depth = 0.2424653 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531974, edits = 67607385, files = 261, pages = 3556115, users = 1185712, depth = 33.18922 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337316, edits = 90735177, files = 30928, pages = 3952106, users = 1966175, depth = 87.77133 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296271, edits = 72863855, files = 60654, pages = 7115292, users = 3250737, depth = 206.361 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275057, edits = 68920068, files = 24496, pages = 19374610, users = 876368, depth = 716.7854 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265924, edits = 6286734, files = 42, pages = 2881767, users = 52880, depth = 3.554261 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186231, edits = 36746798, files = 110519, pages = 4117819, users = 638431, depth = 54.5029 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181877, edits = 58868786, files = 49798, pages = 7802387, users = 2288488, depth = 236.7532 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094155, edits = 64004384, files = 58363, pages = 5399512, users = 2790679, depth = 183.5337 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922938, edits = 35266527, files = 81761, pages = 5337952, users = 1141342, depth = 151.1845 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706589, edits = 30487696, files = 15544, pages = 1763004, users = 425769, depth = 38.65509 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661407, edits = 25119913, files = 36318, pages = 3984298, users = 310331, depth = 159.1332 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626248, edits = 21487145, files = 47521, pages = 3291672, users = 1345163, depth = 118.2503 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599162, edits = 33064767, files = 12712, pages = 2728747, users = 748152, depth = 153.0748 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595501, edits = 22825061, files = 4, pages = 1697870, users = 558657, depth = 46.0677 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535512, edits = 20649134, files = 69916, pages = 1407911, users = 520159, depth = 38.9241 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509776, edits = 25112432, files = 8426, pages = 1448146, users = 510022, depth = 58.75784 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508129, edits = 21541052, files = 1, pages = 1401535, users = 585808, depth = 47.51303 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507187, edits = 28226288, files = 37495, pages = 2379118, users = 1418485, depth = 161.6148 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480777, edits = 8672565, files = 315, pages = 907489, users = 30692, depth = 7.528154 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456854, edits = 41241179, files = 10240, pages = 4644218, users = 176192, depth = 746.0107 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432647, edits = 15002737, files = 116444, pages = 2620245, users = 591413, depth = 146.3849 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431609, edits = 3131786, files = 362, pages = 1063010, users = 53897, depth = 6.304987 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417527, edits = 3526022, files = 6087, pages = 564667, users = 43089, depth = 0.7755057 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397142, edits = 8995407, files = 0, pages = 824906, users = 138546, depth = 12.65124 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359771, edits = 5627134, files = 19611, pages = 1041486, users = 298291, depth = 19.39935 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322858, edits = 7663043, files = 11056, pages = 713101, users = 199345, depth = 15.69991 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320353, edits = 34403511, files = 73803, pages = 1339569, users = 995449, depth = 259.9636 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 293005, edits = 8477750, files = 11340, pages = 988014, users = 123798, depth = 48.27789 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283503, edits = 11463738, files = 549, pages = 631663, users = 311340, depth = 27.37053 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283297, edits = 11194869, files = 0, pages = 907439, users = 435259, depth = 59.88037 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242145, edits = 1522757, files = 246, pages = 571398, users = 37913, depth = 4.927202 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241592, edits = 7398871, files = 0, pages = 548971, users = 221513, depth = 21.81722 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231967, edits = 3056028, files = 10539, pages = 587854, users = 120854, depth = 12.23657 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229455, edits = 6168291, files = 756, pages = 541983, users = 168144, depth = 21.11359 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225567, edits = 2444001, files = 177, pages = 385298, users = 16118, depth = 3.180768 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220952, edits = 4175543, files = 3244, pages = 646321, users = 120695, depth = 23.94421 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216532, edits = 8366329, files = 36, pages = 701856, users = 1223320, depth = 59.88338 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212954, edits = 6427065, files = 20950, pages = 445230, users = 277756, depth = 17.17376 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212429, edits = 9597829, files = 18510, pages = 630033, users = 368939, depth = 58.87236 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203820, edits = 6647920, files = 23835, pages = 500022, users = 166385, depth = 28.07883 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187965, edits = 6149047, files = 352, pages = 471721, users = 128232, depth = 29.707 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 185999, edits = 6558526, files = 23753, pages = 510602, users = 251625, depth = 39.12079 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177318, edits = 5718310, files = 8314, pages = 439353, users = 213583, depth = 28.42282 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174681, edits = 5041103, files = 12514, pages = 993308, users = 149445, depth = 111.4609 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165469, edits = 2769627, files = 2076, pages = 685394, users = 76805, depth = 39.89598 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389197, files = 16, pages = 372377, users = 121731, depth = 15.14057 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162218, edits = 4394412, files = 14838, pages = 459643, users = 143050, depth = 32.13935 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152250, edits = 5601118, files = 3590, pages = 1189458, users = 708907, depth = 218.5459 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149434, edits = 10224070, files = 27281, pages = 973117, users = 429509, depth = 319.2126 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147800, edits = 3482671, files = 7719, pages = 465457, users = 207598, depth = 34.56216 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137126, edits = 3688011, files = 0, pages = 275754, users = 158042, depth = 13.66887 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134999, edits = 11096911, files = 11271, pages = 275006, users = 73674, depth = 43.40087 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701231, files = 0, pages = 228537, users = 106698, depth = 9.318638 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129828, edits = 4789061, files = 8677, pages = 524139, users = 103273, depth = 84.28396 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126363, edits = 1858854, files = 2629, pages = 284508, users = 243571, depth = 10.23344 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126295, edits = 6030882, files = 15313, pages = 989649, users = 384186, depth = 284.7772 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114977, edits = 3661598, files = 25523, pages = 467155, users = 107919, depth = 73.53806 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107719, edits = 1308785, files = 485, pages = 262792, users = 36115, depth = 10.32153 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2513996, files = 9615, pages = 372779, users = 152064, depth = 44.67583 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103643, edits = 753923, files = 2979, pages = 216653, users = 102993, depth = 4.137291 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94878, edits = 1045775, files = 3, pages = 245127, users = 28825, depth = 10.6989 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90332, edits = 3415037, files = 5461, pages = 367684, users = 144485, depth = 87.55885 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89777, edits = 2315350, files = 924, pages = 159281, users = 48378, depth = 8.712486 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86089, edits = 2463793, files = 4730, pages = 263262, users = 143767, depth = 39.63837 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85703, edits = 2140551, files = 19140, pages = 284794, users = 145721, depth = 40.56075 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989981, files = 0, pages = 162270, users = 48975, depth = 5.329144 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81562, edits = 423794, files = 2688, pages = 111295, users = 33157, depth = 0.5060353 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78971, edits = 3704188, files = 6963, pages = 488236, users = 163153, depth = 203.7686 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78781, edits = 2325020, files = 1891, pages = 226412, users = 76185, depth = 36.06113 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77821, edits = 3603777, files = 12495, pages = 305445, users = 114424, depth = 100.941 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74469, edits = 1238515, files = 2270, pages = 149888, users = 55076, depth = 8.475101 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72357, edits = 2002567, files = 5405, pages = 141799, users = 70117, depth = 13.0076 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25043, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70091, edits = 1593119, files = 5430, pages = 178036, users = 53932, depth = 21.22369 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100237, files = 724, pages = 140349, users = 32072, depth = 8.394567 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67869, edits = 803376, files = 0, pages = 82062, users = 28509, depth = 0.4281365 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25303, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606246, files = 225, pages = 113783, users = 32449, depth = 2.835151 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28373, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61007, edits = 2391009, files = 2371, pages = 131455, users = 55142, depth = 24.25393 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60343, edits = 1148692, files = 1455, pages = 169884, users = 35434, depth = 22.28182 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2230, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57340, edits = 1069291, files = 1122, pages = 96001, users = 52533, depth = 5.063502 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347613, files = 0, pages = 69135, users = 21775, depth = 0.2844951 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54717, edits = 1759754, files = 3218, pages = 141507, users = 86722, depth = 31.28735 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54565, edits = 1125428, files = 4437, pages = 123486, users = 37732, depth = 14.54035 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53866, edits = 1093334, files = 565, pages = 109139, users = 51809, depth = 10.54799 }, ['vo'] = { pos = 98, activeusers = 35, admins = 2, articles = 51426, edits = 3312021, files = 0, pages = 181975, users = 32354, depth = 117.2905 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749461, files = 537, pages = 97780, users = 31207, depth = 7.218581 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49272, edits = 1086129, files = 7586, pages = 150333, users = 43459, depth = 30.39442 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43023, edits = 1956116, files = 1897, pages = 233914, users = 123467, depth = 164.6296 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294395, files = 135, pages = 55371, users = 78710, depth = 0.4825212 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42391, edits = 968964, files = 1616, pages = 184873, users = 51322, depth = 59.21161 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42188, edits = 1838157, files = 1499, pages = 128478, users = 68352, depth = 59.85452 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862238, files = 690, pages = 146763, users = 95280, depth = 40.27989 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487215, files = 209, pages = 60555, users = 24956, depth = 2.074753 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38423, edits = 609286, files = 1576, pages = 134327, users = 42315, depth = 28.25848 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553131, files = 168, pages = 59176, users = 24928, depth = 4.931515 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33388, edits = 992562, files = 0, pages = 49128, users = 33652, depth = 4.490112 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32339, edits = 1068069, files = 1258, pages = 103662, users = 58687, depth = 50.11708 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29952, edits = 825259, files = 0, pages = 117648, users = 69073, depth = 60.13311 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29018, edits = 1014430, files = 571, pages = 69717, users = 92501, depth = 28.62305 }, ['bar'] = { pos = 113, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29000, edits = 833516, files = 1320, pages = 113763, users = 63493, depth = 62.59354 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28452, edits = 1108308, files = 2594, pages = 130326, users = 76151, depth = 109.0261 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732790, files = 1407, pages = 55698, users = 41357, depth = 16.64596 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25086, edits = 886468, files = 45, pages = 62807, users = 23516, depth = 31.91233 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23930, edits = 113848, files = 0, pages = 29040, users = 3082, depth = 0.1787661 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23774, edits = 641826, files = 4, pages = 37730, users = 44745, depth = 5.862029 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650074, files = 0, pages = 55979, users = 27209, depth = 23.6409 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21354, edits = 706790, files = 1475, pages = 97930, users = 77978, depth = 92.81144 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295912, files = 709, pages = 34661, users = 15139, depth = 4.067013 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19715, edits = 177393, files = 0, pages = 39623, users = 17860, depth = 4.565105 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19612, edits = 185886, files = 0, pages = 36503, users = 17100, depth = 3.777331 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18022, edits = 509864, files = 3123, pages = 79844, users = 58370, depth = 75.14363 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17586, edits = 165471, files = 0, pages = 31102, users = 18426, depth = 3.142648 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355480, files = 109, pages = 29092, users = 24173, depth = 6.038471 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523741, files = 164, pages = 60105, users = 22606, depth = 64.70047 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16111, edits = 231386, files = 1323, pages = 41262, users = 18002, depth = 13.66634 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566955, files = 347, pages = 32208, users = 25615, depth = 18.47655 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15886, edits = 461620, files = 125, pages = 71761, users = 31109, depth = 79.57967 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89517, files = 0, pages = 31362, users = 18976, depth = 2.947546 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15411, edits = 200669, files = 0, pages = 19622, users = 12278, depth = 0.7635647 }, ['ps'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15393, edits = 283766, files = 1732, pages = 54360, users = 27840, depth = 33.45248 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15392, edits = 579092, files = 1062, pages = 44208, users = 45465, depth = 45.91176 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15782, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371587, files = 1765, pages = 45918, users = 39266, depth = 34.10313 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14981, edits = 121898, files = 112, pages = 30404, users = 5378, depth = 4.249345 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27731, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14265, edits = 381589, files = 1765, pages = 47674, users = 22208, depth = 43.90335 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377340, files = 133, pages = 35374, users = 23074, depth = 25.92859 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26920, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213197, files = 462, pages = 30206, users = 14944, depth = 10.10683 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229515, files = 115, pages = 39293, users = 11775, depth = 20.28413 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454244, files = 623, pages = 65525, users = 26532, depth = 99.75311 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165785, files = 263, pages = 30426, users = 30202, depth = 8.694028 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4041, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152242, files = 2739, pages = 35048, users = 23379, depth = 12.46106 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137256, files = 0, pages = 26471, users = 24146, depth = 6.385709 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12266, edits = 233353, files = 865, pages = 32906, users = 19711, depth = 20.07945 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11776, edits = 469425, files = 445, pages = 70162, users = 35398, depth = 164.4698 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3282, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11554, edits = 388480, files = 622, pages = 27259, users = 22264, depth = 26.33115 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11417, edits = 379963, files = 0, pages = 96881, users = 94541, depth = 219.7683 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150998, files = 0, pages = 14858, users = 16910, depth = 1.202669 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11020, edits = 231778, files = 7, pages = 26615, users = 14499, depth = 17.44027 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10608, edits = 330113, files = 1713, pages = 73077, users = 34570, depth = 156.6549 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96683, files = 0, pages = 23976, users = 17557, depth = 6.469135 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100499, files = 0, pages = 18650, users = 9957, depth = 3.352846 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184851, files = 0, pages = 27210, users = 13114, depth = 17.67685 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272206, files = 192, pages = 42196, users = 29584, depth = 62.34111 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195156, files = 0, pages = 21579, users = 7334, depth = 11.02345 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2201, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9519, edits = 281996, files = 1101, pages = 33417, users = 36282, depth = 53.18829 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30402, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140140, files = 288, pages = 17645, users = 10814, depth = 6.37738 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8878, edits = 86657, files = 0, pages = 15311, users = 13838, depth = 2.971645 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295747, files = 403, pages = 21421, users = 19407, depth = 27.8999 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49730, files = 0, pages = 10768, users = 5842, depth = 0.320068 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8452, edits = 97347, files = 0, pages = 16747, users = 15482, depth = 5.598857 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239427, files = 0, pages = 25724, users = 32202, depth = 39.04734 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130958, files = 87, pages = 17641, users = 25383, depth = 9.045851 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723267, files = 53, pages = 69045, users = 29685, depth = 608.3898 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300657, files = 0, pages = 20860, users = 26301, depth = 40.37369 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139654, files = 0, pages = 26173, users = 11802, depth = 30.60944 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7637, edits = 308836, files = 480, pages = 21222, users = 24654, depth = 46.04848 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320766, files = 571, pages = 20404, users = 25877, depth = 44.6957 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153278, files = 0, pages = 13449, users = 16649, depth = 7.51085 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7402, edits = 96794, files = 0, pages = 16936, users = 5458, depth = 9.481777 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21938, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7191, edits = 501013, files = 170, pages = 19383, users = 20724, depth = 74.3018 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151413, files = 0, pages = 31075, users = 14470, depth = 64.56358 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38615, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105938, files = 0, pages = 15904, users = 12048, depth = 14.4155 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62082, files = 807, pages = 13815, users = 14289, depth = 5.938161 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6337, edits = 230141, files = 319, pages = 15733, users = 24779, depth = 32.15889 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6228, edits = 176684, files = 198, pages = 12071, users = 13208, depth = 12.88334 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379542, files = 0, pages = 14796, users = 19882, depth = 49.2268 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26476, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118151, files = 9, pages = 20330, users = 17740, depth = 33.35504 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5714, edits = 184786, files = 41, pages = 43524, users = 6331, depth = 185.8973 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5691, edits = 309101, files = 185, pages = 20746, users = 18066, depth = 104.2678 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214797, files = 0, pages = 15460, users = 14721, depth = 42.99985 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139770, files = 0, pages = 16700, users = 13237, depth = 35.08505 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185972, files = 0, pages = 8725, users = 15450, depth = 7.825685 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5348, edits = 153828, files = 282, pages = 14948, users = 19805, depth = 33.15981 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120798, files = 9, pages = 17145, users = 13814, depth = 37.61217 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119305, files = 1, pages = 9659, users = 12063, depth = 10.22053 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5027, edits = 95578, files = 0, pages = 8629, users = 15344, depth = 5.686789 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4894, edits = 121063, files = 0, pages = 11319, users = 16459, depth = 18.43409 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4833, edits = 219248, files = 0, pages = 10372, users = 12358, depth = 27.7653 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4733, edits = 278129, files = 1146, pages = 19111, users = 20194, depth = 134.3033 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4614, edits = 77155, files = 1, pages = 22454, users = 12806, depth = 51.36944 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4512, edits = 66408, files = 0, pages = 14200, users = 2302, depth = 21.56066 }, ['tum'] = { pos = 208, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4489, edits = 30401, files = 0, pages = 6483, users = 7188, depth = 0.9252583 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9808, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38002, files = 0, pages = 6669, users = 9216, depth = 2.03081 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12540, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15428, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12221, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32112, files = 0, pages = 10634, users = 6019, depth = 9.179934 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13221, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18546, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117796, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19656, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59734, files = 0, pages = 10991, users = 7893, depth = 26.14216 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115950, files = 0, pages = 7554, users = 16048, depth = 23.60949 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43443, files = 0, pages = 11203, users = 8091, depth = 21.05692 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17230, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11151, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237412, files = 3, pages = 19199, users = 5508, depth = 285.5701 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11808, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13521, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3115, edits = 83169, files = 0, pages = 14693, users = 13344, depth = 78.19913 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23355, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606841, files = 0, pages = 10541, users = 21367, depth = 1043.296 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12679, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13829, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90069, files = 0, pages = 5993, users = 13371, depth = 23.43707 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15060, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1909, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13903, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54555, files = 37, pages = 11705, users = 3293, depth = 99.10472 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9671, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85039, files = 0, pages = 11857, users = 9272, depth = 164.9144 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9743, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42167, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71526 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1942, edits = 45851, files = 3, pages = 5098, users = 10237, depth = 23.75333 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30364, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1908, edits = 41566, files = 12, pages = 5328, users = 9228, depth = 25.0651 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1895, edits = 64278, files = 0, pages = 11642, users = 8524, depth = 146.0691 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18781, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102806, files = 1, pages = 8975, users = 4929, depth = 197.7623 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7227, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11478, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13934, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9137, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17519, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200221 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7960, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66583, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74315 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7155, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41809, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55583 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12366, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14997, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1298, edits = 9976, files = 0, pages = 2616, users = 2864, depth = 3.931879 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205271, files = 0, pages = 4295, users = 12993, depth = 257.6255 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50226, files = 0, pages = 14654, users = 7796, depth = 384.6267 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1238, edits = 33870, files = 0, pages = 3820, users = 11708, depth = 38.56764 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33851, files = 0, pages = 4516, users = 2664, depth = 53.61832 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53068, files = 0, pages = 3012, users = 6857, depth = 38.32883 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1175, edits = 62211, files = 9, pages = 7797, users = 9354, depth = 253.4208 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1467, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85572, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.27969 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38032, files = 0, pages = 3739, users = 9457, depth = 59.45802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9619, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2181, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35838, files = 0, pages = 3650, users = 1635, depth = 61.17849 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21797, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6685, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1005, edits = 28895, files = 0, pages = 1752, users = 485, depth = 9.111664 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37783, files = 0, pages = 4000, users = 9362, depth = 108.2932 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44148, files = 0, pages = 3326, users = 10476, depth = 99.74619 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17699, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1562, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9429, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 920, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15261, files = 0, pages = 3369, users = 200, depth = 46.10464 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28100, files = 0, pages = 3670, users = 9233, depth = 106.4912 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7185, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16387, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10592, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8958, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16980, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28893, files = 0, pages = 2440, users = 12451, depth = 116.4239 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7622, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14393, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24840, files = 0, pages = 2457, users = 7873, depth = 148.8136 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9454, depth = 180.7254 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 452, edits = 15752, files = 0, pages = 1879, users = 411, depth = 83.55646 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12053, files = 0, pages = 3093, users = 5981, depth = 133.7297 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13240, depth = 558.8643 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7932, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5678, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5975, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 836, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29388, files = 0, pages = 2282, users = 9196, depth = 1055.422 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16716, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59253964, edits = 3212471336, files = 2760728, pages = 244980479, users = 103624070, depth = 128.8311, date = '@1660284034' }, } return info aqk2cbiuvqjxwdhv0icd962tlym2nai 4183992 4183905 2022-08-12T08:00:38Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563555, edits = 1109156827, files = 896468, pages = 56707587, users = 44279383, depth = 1141.595 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125879, edits = 34882203, files = 0, pages = 11232209, users = 93248, depth = 2.157842 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714694, edits = 223761886, files = 128623, pages = 7496552, users = 3974663, depth = 92.6139 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552364, edits = 50962768, files = 0, pages = 6119305, users = 831168, depth = 16.26513 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444520, edits = 195584288, files = 69073, pages = 12143292, users = 4441393, depth = 253.5384 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097801, edits = 62436430, files = 20, pages = 4465429, users = 1223710, depth = 17.81038 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844348, edits = 124449504, files = 237513, pages = 7437868, users = 3229281, depth = 153.8967 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794682, edits = 144859130, files = 0, pages = 7707441, users = 6612924, depth = 204.0051 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766639, edits = 128485887, files = 139374, pages = 7489941, users = 2281866, depth = 180.0424 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596633, edits = 7291968, files = 1474, pages = 2009332, users = 188312, depth = 0.2424653 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531971, edits = 67607749, files = 261, pages = 3556123, users = 1185721, depth = 33.18982 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337331, edits = 90736589, files = 30831, pages = 3952040, users = 1966207, depth = 87.76675 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296295, edits = 72865369, files = 60657, pages = 7115397, users = 3250775, depth = 206.3604 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275059, edits = 68920438, files = 24496, pages = 19374648, users = 876381, depth = 716.7885 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265924, edits = 6286738, files = 42, pages = 2881767, users = 52880, depth = 3.554263 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186242, edits = 36747414, files = 110525, pages = 4117843, users = 638442, depth = 54.50296 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181883, edits = 58869116, files = 49798, pages = 7802440, users = 2288519, depth = 236.7539 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094159, edits = 64004531, files = 58363, pages = 5399528, users = 2790693, depth = 183.5333 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922944, edits = 35267058, files = 81763, pages = 5337999, users = 1141366, depth = 151.1862 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706589, edits = 30488678, files = 15544, pages = 1763011, users = 425772, depth = 38.65669 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661409, edits = 25119944, files = 36318, pages = 3984300, users = 310337, depth = 159.1324 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626252, edits = 21487516, files = 47527, pages = 3291704, users = 1345182, depth = 118.2521 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599175, edits = 33066514, files = 12712, pages = 2729991, users = 748162, depth = 153.1834 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595508, edits = 22825152, files = 4, pages = 1697882, users = 558663, depth = 46.06689 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535516, edits = 20649254, files = 69916, pages = 1407920, users = 520164, depth = 38.92394 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509777, edits = 25112597, files = 8426, pages = 1448151, users = 510027, depth = 58.7583 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508147, edits = 21541285, files = 1, pages = 1401584, users = 585822, depth = 47.51181 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507196, edits = 28226574, files = 37495, pages = 2379137, users = 1418504, depth = 161.6112 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480792, edits = 8672590, files = 315, pages = 907504, users = 30692, depth = 7.527583 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456854, edits = 41241180, files = 10240, pages = 4644218, users = 176195, depth = 746.0107 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432648, edits = 15002808, files = 116444, pages = 2620255, users = 591417, depth = 146.3855 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431611, edits = 3131832, files = 362, pages = 1063018, users = 53897, depth = 6.305095 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417527, edits = 3526024, files = 6087, pages = 564667, users = 43091, depth = 0.7755062 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397143, edits = 8995445, files = 0, pages = 824911, users = 138547, depth = 12.65139 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359773, edits = 5627232, files = 19611, pages = 1041486, users = 298300, depth = 19.39936 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322863, edits = 7663119, files = 11056, pages = 713111, users = 199345, depth = 15.69977 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320359, edits = 34403910, files = 73803, pages = 1339578, users = 995470, depth = 259.9567 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 293005, edits = 8477767, files = 11340, pages = 988015, users = 123803, depth = 48.27808 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283505, edits = 11463795, files = 549, pages = 631663, users = 311340, depth = 27.36997 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283296, edits = 11194915, files = 0, pages = 907439, users = 435264, depth = 59.88122 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242145, edits = 1522757, files = 246, pages = 571398, users = 37914, depth = 4.927202 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241593, edits = 7398895, files = 0, pages = 548973, users = 221519, depth = 21.81717 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231968, edits = 3056055, files = 10539, pages = 587855, users = 120854, depth = 12.23655 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229455, edits = 6168314, files = 756, pages = 541983, users = 168150, depth = 21.11366 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225568, edits = 2444004, files = 177, pages = 385299, users = 16119, depth = 3.180735 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220964, edits = 4175630, files = 3244, pages = 646339, users = 120697, depth = 23.94212 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216536, edits = 8366408, files = 36, pages = 701861, users = 1223334, depth = 59.88155 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212955, edits = 6427078, files = 20950, pages = 445231, users = 277762, depth = 17.17359 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212430, edits = 9597882, files = 18510, pages = 630033, users = 368945, depth = 58.87185 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203823, edits = 6647967, files = 23836, pages = 500029, users = 166390, depth = 28.07857 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187965, edits = 6149055, files = 352, pages = 471721, users = 128232, depth = 29.70704 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 185999, edits = 6558699, files = 23753, pages = 510604, users = 251629, depth = 39.12215 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177320, edits = 5718419, files = 8314, pages = 439355, users = 213586, depth = 28.42259 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174699, edits = 5041341, files = 12514, pages = 993331, users = 149449, depth = 111.4419 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165509, edits = 2769832, files = 2076, pages = 685462, users = 76809, depth = 39.87998 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389213, files = 16, pages = 372378, users = 121731, depth = 15.14074 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162220, edits = 4394423, files = 14838, pages = 459644, users = 143051, depth = 32.13834 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152254, edits = 5601202, files = 3590, pages = 1189485, users = 708928, depth = 218.5425 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149435, edits = 10224214, files = 27281, pages = 973126, users = 429517, depth = 319.2162 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147806, edits = 3482751, files = 7719, pages = 465466, users = 207604, depth = 34.56013 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137126, edits = 3688016, files = 0, pages = 275754, users = 158043, depth = 13.66889 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134999, edits = 11096916, files = 11271, pages = 275006, users = 73675, depth = 43.40088 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701231, files = 0, pages = 228537, users = 106700, depth = 9.318638 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129829, edits = 4789089, files = 8677, pages = 524140, users = 103273, depth = 84.283 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126363, edits = 1858889, files = 2629, pages = 284511, users = 243573, depth = 10.23392 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126300, edits = 6031059, files = 15313, pages = 989684, users = 384198, depth = 284.7727 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114979, edits = 3661639, files = 25523, pages = 467161, users = 107920, depth = 73.53705 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107721, edits = 1308801, files = 485, pages = 262795, users = 36115, depth = 10.32128 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2514002, files = 9615, pages = 372779, users = 152066, depth = 44.67594 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103643, edits = 753946, files = 2980, pages = 216666, users = 103003, depth = 4.138121 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94878, edits = 1045776, files = 3, pages = 245127, users = 28825, depth = 10.69891 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90332, edits = 3415040, files = 5461, pages = 367684, users = 144485, depth = 87.55891 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89777, edits = 2315350, files = 924, pages = 159281, users = 48378, depth = 8.712486 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86089, edits = 2463798, files = 4730, pages = 263263, users = 143768, depth = 39.63875 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85704, edits = 2140759, files = 19140, pages = 284836, users = 145721, depth = 40.57447 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989981, files = 0, pages = 162270, users = 48975, depth = 5.329144 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81563, edits = 423799, files = 2688, pages = 111296, users = 33158, depth = 0.5060244 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78973, edits = 3704219, files = 6963, pages = 488244, users = 163154, depth = 203.7626 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78781, edits = 2325022, files = 1891, pages = 226412, users = 76187, depth = 36.06117 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77825, edits = 3603907, files = 12495, pages = 305450, users = 114425, depth = 100.9334 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74471, edits = 1238519, files = 2270, pages = 149891, users = 55076, depth = 8.47473 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72357, edits = 2002574, files = 5405, pages = 141800, users = 70118, depth = 13.00793 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25043, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70104, edits = 1593153, files = 5430, pages = 178058, users = 53932, depth = 21.21719 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100243, files = 724, pages = 140349, users = 32072, depth = 8.394613 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67869, edits = 803376, files = 0, pages = 82062, users = 28509, depth = 0.4281365 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855391, files = 2069, pages = 101498, users = 25303, depth = 2.359833 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606246, files = 225, pages = 113783, users = 32450, depth = 2.835151 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28373, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61007, edits = 2391010, files = 2371, pages = 131455, users = 55142, depth = 24.25394 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60343, edits = 1148698, files = 1455, pages = 169884, users = 35434, depth = 22.28194 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2230, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57340, edits = 1069293, files = 1122, pages = 96001, users = 52533, depth = 5.063511 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347613, files = 0, pages = 69135, users = 21775, depth = 0.2844951 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54717, edits = 1759755, files = 3218, pages = 141507, users = 86723, depth = 31.28737 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54565, edits = 1125429, files = 4437, pages = 123486, users = 37734, depth = 14.54036 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53866, edits = 1093334, files = 565, pages = 109139, users = 51809, depth = 10.54799 }, ['vo'] = { pos = 98, activeusers = 35, admins = 2, articles = 51427, edits = 3312027, files = 0, pages = 181977, users = 32354, depth = 117.2867 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749461, files = 537, pages = 97780, users = 31207, depth = 7.218581 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49271, edits = 1086144, files = 7586, pages = 150334, users = 43460, depth = 30.39708 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43027, edits = 1956213, files = 1897, pages = 233935, users = 123467, depth = 164.6217 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294395, files = 135, pages = 55371, users = 78710, depth = 0.4825212 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42393, edits = 968989, files = 1616, pages = 184879, users = 51325, depth = 59.20895 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42188, edits = 1838157, files = 1499, pages = 128478, users = 68352, depth = 59.85452 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862239, files = 690, pages = 146763, users = 95283, depth = 40.27994 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487215, files = 209, pages = 60555, users = 24958, depth = 2.074753 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38423, edits = 609289, files = 1576, pages = 134330, users = 42318, depth = 28.25975 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553131, files = 168, pages = 59176, users = 24928, depth = 4.931515 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33390, edits = 992567, files = 0, pages = 49130, users = 33652, depth = 4.489414 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32339, edits = 1068070, files = 1258, pages = 103662, users = 58687, depth = 50.11712 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29952, edits = 825261, files = 0, pages = 117648, users = 69073, depth = 60.13325 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29018, edits = 1014430, files = 571, pages = 69717, users = 92502, depth = 28.62305 }, ['bar'] = { pos = 113, activeusers = 56, admins = 3, articles = 29000, edits = 833516, files = 1320, pages = 113763, users = 63494, depth = 62.59354 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28453, edits = 1108312, files = 2594, pages = 130326, users = 76152, depth = 109.0167 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732790, files = 1407, pages = 55698, users = 41358, depth = 16.64596 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25086, edits = 886468, files = 45, pages = 62807, users = 23516, depth = 31.91233 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23930, edits = 113883, files = 0, pages = 29040, users = 3082, depth = 0.1788211 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23774, edits = 641826, files = 4, pages = 37730, users = 44746, depth = 5.862029 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650074, files = 0, pages = 55979, users = 27209, depth = 23.6409 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21355, edits = 706811, files = 1475, pages = 97930, users = 77978, depth = 92.80309 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295912, files = 709, pages = 34661, users = 15139, depth = 4.067013 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19715, edits = 177393, files = 0, pages = 39623, users = 17860, depth = 4.565105 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19612, edits = 185902, files = 0, pages = 36503, users = 17100, depth = 3.777656 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18022, edits = 509870, files = 3123, pages = 79844, users = 58371, depth = 75.14452 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17586, edits = 165479, files = 0, pages = 31102, users = 18427, depth = 3.1428 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355480, files = 109, pages = 29092, users = 24174, depth = 6.038471 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523741, files = 164, pages = 60105, users = 22606, depth = 64.70047 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16111, edits = 231386, files = 1323, pages = 41262, users = 18002, depth = 13.66634 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566955, files = 347, pages = 32208, users = 25616, depth = 18.47655 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15886, edits = 461620, files = 125, pages = 71761, users = 31109, depth = 79.57967 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89518, files = 0, pages = 31362, users = 18976, depth = 2.947579 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15411, edits = 200678, files = 0, pages = 19624, users = 12278, depth = 0.7642466 }, ['ps'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15393, edits = 283768, files = 1732, pages = 54362, users = 27842, depth = 33.45492 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15393, edits = 579093, files = 1062, pages = 44209, users = 45467, depth = 45.90484 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15782, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371587, files = 1765, pages = 45918, users = 39266, depth = 34.10313 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14992, edits = 121912, files = 112, pages = 30416, users = 5378, depth = 4.242475 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27731, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14265, edits = 381590, files = 1765, pages = 47674, users = 22208, depth = 43.90347 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377340, files = 133, pages = 35374, users = 23074, depth = 25.92859 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26920, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213197, files = 462, pages = 30206, users = 14944, depth = 10.10683 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229515, files = 115, pages = 39293, users = 11775, depth = 20.28413 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454244, files = 623, pages = 65525, users = 26532, depth = 99.75311 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165785, files = 263, pages = 30426, users = 30202, depth = 8.694028 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4041, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152242, files = 2739, pages = 35048, users = 23379, depth = 12.46106 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137256, files = 0, pages = 26471, users = 24146, depth = 6.385709 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12266, edits = 233358, files = 865, pages = 32908, users = 19711, depth = 20.08255 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11776, edits = 469429, files = 445, pages = 70164, users = 35399, depth = 164.4778 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54862, files = 60, pages = 27129, users = 3282, depth = 3.60458 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11554, edits = 388480, files = 622, pages = 27259, users = 22264, depth = 26.33115 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11417, edits = 379966, files = 0, pages = 96884, users = 94544, depth = 219.7787 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150999, files = 0, pages = 14858, users = 16910, depth = 1.202677 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11020, edits = 231780, files = 7, pages = 26616, users = 14500, depth = 17.44201 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10609, edits = 330114, files = 1713, pages = 73078, users = 34572, depth = 156.6237 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96683, files = 0, pages = 23976, users = 17557, depth = 6.469135 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100499, files = 0, pages = 18650, users = 9957, depth = 3.352846 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184851, files = 0, pages = 27210, users = 13114, depth = 17.67685 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272207, files = 192, pages = 42197, users = 29585, depth = 62.34377 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195162, files = 0, pages = 21580, users = 7334, depth = 11.02523 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2201, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9519, edits = 282002, files = 1101, pages = 33418, users = 36282, depth = 53.19227 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30402, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140141, files = 288, pages = 17645, users = 10814, depth = 6.377426 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8878, edits = 86659, files = 0, pages = 15311, users = 13839, depth = 2.971714 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295747, files = 403, pages = 21421, users = 19407, depth = 27.8999 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49733, files = 0, pages = 10768, users = 5842, depth = 0.3200873 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8452, edits = 97347, files = 0, pages = 16747, users = 15482, depth = 5.598857 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8439, edits = 239429, files = 0, pages = 25724, users = 32202, depth = 39.04766 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130958, files = 87, pages = 17641, users = 25383, depth = 9.045851 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723267, files = 53, pages = 69045, users = 29685, depth = 608.3898 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300658, files = 0, pages = 20860, users = 26301, depth = 40.37383 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139654, files = 0, pages = 26173, users = 11802, depth = 30.60944 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7637, edits = 308836, files = 480, pages = 21222, users = 24654, depth = 46.04848 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320781, files = 571, pages = 20404, users = 25878, depth = 44.69779 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153279, files = 0, pages = 13449, users = 16650, depth = 7.5109 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7402, edits = 96798, files = 0, pages = 16937, users = 5458, depth = 9.483598 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21938, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7191, edits = 501013, files = 170, pages = 19383, users = 20724, depth = 74.3018 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151413, files = 0, pages = 31075, users = 14471, depth = 64.56358 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38617, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105938, files = 0, pages = 15904, users = 12048, depth = 14.4155 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62082, files = 807, pages = 13815, users = 14290, depth = 5.938161 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6337, edits = 230142, files = 319, pages = 15733, users = 24779, depth = 32.15903 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6230, edits = 176689, files = 198, pages = 12074, users = 13208, depth = 12.87664 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379542, files = 0, pages = 14796, users = 19882, depth = 49.2268 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26476, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118152, files = 9, pages = 20330, users = 17740, depth = 33.35533 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5714, edits = 184792, files = 41, pages = 43526, users = 6332, depth = 185.9145 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5691, edits = 309101, files = 185, pages = 20746, users = 18066, depth = 104.2678 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214797, files = 0, pages = 15460, users = 14721, depth = 42.99985 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139770, files = 0, pages = 16700, users = 13237, depth = 35.08505 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185972, files = 0, pages = 8725, users = 15450, depth = 7.825685 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5348, edits = 153831, files = 282, pages = 14948, users = 19805, depth = 33.16045 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1304, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120798, files = 9, pages = 17145, users = 13814, depth = 37.61217 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119321, files = 1, pages = 9659, users = 12063, depth = 10.2219 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5027, edits = 95578, files = 0, pages = 8629, users = 15344, depth = 5.686789 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4894, edits = 121063, files = 0, pages = 11319, users = 16459, depth = 18.43409 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4833, edits = 219248, files = 0, pages = 10372, users = 12358, depth = 27.7653 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4733, edits = 278130, files = 1146, pages = 19111, users = 20194, depth = 134.3038 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4614, edits = 77155, files = 1, pages = 22454, users = 12806, depth = 51.36944 }, ['tum'] = { pos = 207, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4515, edits = 30453, files = 0, pages = 6518, users = 7188, depth = 0.9195219 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4512, edits = 66408, files = 0, pages = 14200, users = 2302, depth = 21.56066 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9809, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38002, files = 0, pages = 6669, users = 9216, depth = 2.03081 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12540, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15428, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12221, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3876, edits = 32112, files = 0, pages = 10634, users = 6019, depth = 9.179934 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13221, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18546, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117797, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19656, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59734, files = 0, pages = 10991, users = 7893, depth = 26.14216 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115950, files = 0, pages = 7554, users = 16048, depth = 23.60949 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43443, files = 0, pages = 11203, users = 8091, depth = 21.05692 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17231, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11151, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237412, files = 3, pages = 19199, users = 5508, depth = 285.5701 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11808, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13521, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3115, edits = 83169, files = 0, pages = 14693, users = 13344, depth = 78.19913 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129994, files = 932, pages = 11202, users = 23355, depth = 85.25633 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606841, files = 0, pages = 10541, users = 21367, depth = 1043.296 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12679, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13831, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90069, files = 0, pages = 5993, users = 13371, depth = 23.43707 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15060, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1909, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1102, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13903, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54555, files = 37, pages = 11705, users = 3293, depth = 99.10472 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9671, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85039, files = 0, pages = 11857, users = 9272, depth = 164.9144 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9743, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42167, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71526 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1942, edits = 45851, files = 3, pages = 5098, users = 10238, depth = 23.75333 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30364, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1908, edits = 41566, files = 12, pages = 5328, users = 9228, depth = 25.0651 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1896, edits = 64299, files = 0, pages = 11644, users = 8524, depth = 145.9676 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18781, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102808, files = 1, pages = 8975, users = 4929, depth = 197.7661 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7227, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11478, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13934, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9137, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17520, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200747 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7960, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66583, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74315 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7156, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41809, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55583 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12366, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14997, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1299, edits = 9977, files = 0, pages = 2617, users = 2864, depth = 3.924721 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205271, files = 0, pages = 4295, users = 12993, depth = 257.6255 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50226, files = 0, pages = 14654, users = 7796, depth = 384.6267 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1238, edits = 33870, files = 0, pages = 3820, users = 11708, depth = 38.56764 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33853, files = 0, pages = 4516, users = 2664, depth = 53.62149 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53087, files = 0, pages = 2993, users = 6857, depth = 37.77342 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1175, edits = 62221, files = 9, pages = 7798, users = 9354, depth = 253.5056 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23035, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1467, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39151, files = 0, pages = 2729, users = 7028, depth = 30.33541 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85583, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.28358 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38032, files = 0, pages = 3739, users = 9457, depth = 59.45802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9619, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2181, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35838, files = 0, pages = 3650, users = 1635, depth = 61.17849 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21797, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6685, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1004, edits = 28913, files = 0, pages = 1753, users = 485, depth = 9.179256 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37783, files = 0, pages = 4000, users = 9363, depth = 108.2932 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44148, files = 0, pages = 3326, users = 10476, depth = 99.74619 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17699, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1562, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9429, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 920, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 804, edits = 15265, files = 0, pages = 3369, users = 200, depth = 46.11673 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28100, files = 0, pages = 3670, users = 9233, depth = 106.4912 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7186, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16387, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10593, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8958, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16980, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28894, files = 0, pages = 2441, users = 12451, depth = 116.5061 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7623, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14393, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24840, files = 0, pages = 2457, users = 7873, depth = 148.8136 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9454, depth = 180.7254 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 452, edits = 15771, files = 0, pages = 1897, users = 411, depth = 84.96709 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12053, files = 0, pages = 3093, users = 5981, depth = 133.7297 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13240, depth = 558.8643 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7932, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5679, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5975, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 836, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29388, files = 0, pages = 2282, users = 9196, depth = 1055.422 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16717, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59254409, edits = 3212501740, files = 2760665, pages = 244983189, users = 103625139, depth = 128.8321, date = '@1660291232' }, } return info kfkznfpcmloct05gbi21kf3a1u178o9 4184103 4183992 2022-08-12T10:00:55Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115027, admins = 1030, articles = 6563578, edits = 1109166098, files = 896479, pages = 56708048, users = 44279789, depth = 1141.607 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 194, admins = 6, articles = 6125879, edits = 34882205, files = 0, pages = 11232209, users = 93251, depth = 2.157842 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16968, admins = 191, articles = 2714727, edits = 223764795, files = 128623, pages = 7496643, users = 3974724, depth = 92.61397 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1884, admins = 66, articles = 2552369, edits = 50963077, files = 0, pages = 6119325, users = 831174, depth = 16.26525 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16473, admins = 158, articles = 2444548, edits = 195587292, files = 68981, pages = 12143319, users = 4441460, depth = 253.5359 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3458, admins = 36, articles = 2097798, edits = 62436895, files = 20, pages = 4465440, users = 1223725, depth = 17.81073 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10569, admins = 77, articles = 1844387, edits = 124451523, files = 237519, pages = 7438037, users = 3229343, depth = 153.8963 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13217, admins = 63, articles = 1794696, edits = 144860155, files = 0, pages = 7707431, users = 6612960, depth = 204.002 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7438, admins = 122, articles = 1766655, edits = 128487402, files = 139376, pages = 7490030, users = 2281900, depth = 180.0437 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1596633, edits = 7291976, files = 1474, pages = 2009332, users = 188316, depth = 0.2424656 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4024, admins = 101, articles = 1531981, edits = 67608252, files = 261, pages = 3556161, users = 1185743, depth = 33.1902 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14971, admins = 40, articles = 1337344, edits = 90738182, files = 30831, pages = 3952071, users = 1966257, depth = 87.7671 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8709, admins = 66, articles = 1296323, edits = 72866700, files = 60657, pages = 7115476, users = 3250802, depth = 206.3566 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2122, admins = 20, articles = 1275068, edits = 68920858, files = 24497, pages = 19374701, users = 876394, depth = 716.7843 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 90, admins = 3, articles = 1265924, edits = 6286739, files = 42, pages = 2881767, users = 52881, depth = 3.554264 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3141, admins = 46, articles = 1186263, edits = 36748270, files = 110529, pages = 4117944, users = 638460, depth = 54.50394 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4864, admins = 26, articles = 1181890, edits = 58869609, files = 49799, pages = 7802512, users = 2288556, depth = 236.7555 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8601, admins = 56, articles = 1094160, edits = 64004708, files = 58363, pages = 5399550, users = 2790710, depth = 183.5345 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5187, admins = 34, articles = 922956, edits = 35267604, files = 81763, pages = 5338078, users = 1141406, depth = 151.187 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1001, admins = 30, articles = 706606, edits = 30489420, files = 15544, pages = 1763035, users = 425787, depth = 38.65577 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 731, admins = 18, articles = 661410, edits = 25120036, files = 36318, pages = 3984308, users = 310341, depth = 159.1329 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3205, admins = 41, articles = 626257, edits = 21487959, files = 47527, pages = 3291742, users = 1345208, depth = 118.2542 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1566, admins = 27, articles = 599182, edits = 33066900, files = 12712, pages = 2730014, users = 748181, depth = 153.1826 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 997, admins = 40, articles = 595522, edits = 22825367, files = 4, pages = 1697911, users = 558674, depth = 46.06563 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1571, admins = 30, articles = 535531, edits = 20649517, files = 69919, pages = 1407948, users = 520176, depth = 38.92264 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1526, admins = 24, articles = 509789, edits = 25112860, files = 8426, pages = 1448173, users = 510034, depth = 58.75652 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2063, admins = 32, articles = 508154, edits = 21541668, files = 1, pages = 1401627, users = 585829, depth = 47.51372 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2989, admins = 23, articles = 507212, edits = 28226951, files = 37497, pages = 2379185, users = 1418531, depth = 161.6054 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 57, admins = 3, articles = 480817, edits = 8672641, files = 315, pages = 907529, users = 30693, depth = 7.526638 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 163, admins = 12, articles = 456854, edits = 41241182, files = 10240, pages = 4644218, users = 176197, depth = 746.0107 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 867, admins = 17, articles = 432651, edits = 15002883, files = 116449, pages = 2620273, users = 591427, depth = 146.3853 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 89, admins = 6, articles = 431613, edits = 3131884, files = 362, pages = 1063025, users = 53900, depth = 6.305199 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 79, admins = 5, articles = 417528, edits = 3526039, files = 6087, pages = 564670, users = 43094, depth = 0.7755226 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 247, admins = 12, articles = 397147, edits = 8995494, files = 0, pages = 824923, users = 138551, depth = 12.6515 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 359775, edits = 5627384, files = 19611, pages = 1041491, users = 298306, depth = 19.39975 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 311, admins = 16, articles = 322864, edits = 7663343, files = 11056, pages = 713255, users = 199350, depth = 15.70847 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 320359, edits = 34404556, files = 73803, pages = 1339590, users = 995491, depth = 259.9653 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 426, admins = 11, articles = 293007, edits = 8477816, files = 11340, pages = 988026, users = 123809, depth = 48.27842 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 735, admins = 25, articles = 283510, edits = 11463907, files = 549, pages = 631670, users = 311348, depth = 27.36928 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 721, admins = 25, articles = 283301, edits = 11194953, files = 0, pages = 907447, users = 435273, depth = 59.87937 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 123, admins = 5, articles = 242145, edits = 1522760, files = 246, pages = 571398, users = 37915, depth = 4.927212 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 542, admins = 10, articles = 241592, edits = 7398952, files = 0, pages = 548981, users = 221523, depth = 21.81848 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 196, admins = 16, articles = 231969, edits = 3056066, files = 10539, pages = 587857, users = 120855, depth = 12.23652 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 422, admins = 33, articles = 229455, edits = 6168342, files = 756, pages = 541988, users = 168155, depth = 21.11424 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225569, edits = 2444007, files = 177, pages = 385301, users = 16119, depth = 3.180734 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 271, admins = 11, articles = 220973, edits = 4175757, files = 3244, pages = 646357, users = 120698, depth = 23.94124 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 952, admins = 17, articles = 216559, edits = 8366543, files = 36, pages = 701898, users = 1223349, depth = 59.8701 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 472, admins = 11, articles = 212958, edits = 6427132, files = 20950, pages = 445238, users = 277772, depth = 17.17358 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1032, admins = 22, articles = 212430, edits = 9597933, files = 18510, pages = 630033, users = 368950, depth = 58.87216 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 329, admins = 10, articles = 203825, edits = 6648104, files = 23836, pages = 500035, users = 166392, depth = 28.07902 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 187966, edits = 6149075, files = 352, pages = 471729, users = 128234, depth = 29.70778 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 647, admins = 17, articles = 185998, edits = 6558849, files = 23753, pages = 510611, users = 251632, depth = 39.12486 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 326, admins = 22, articles = 177322, edits = 5719205, files = 8314, pages = 439360, users = 213586, depth = 28.42618 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 174716, edits = 5041660, files = 12515, pages = 993417, users = 149454, depth = 111.4364 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 766, admins = 20, articles = 165572, edits = 2770110, files = 2076, pages = 685567, users = 76812, depth = 39.85398 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 131, admins = 14, articles = 162626, edits = 3389254, files = 16, pages = 372378, users = 121732, depth = 15.14092 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 238, admins = 6, articles = 162228, edits = 4394454, files = 14839, pages = 459655, users = 143051, depth = 32.13528 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1248, admins = 6, articles = 152256, edits = 5601291, files = 3590, pages = 1189501, users = 708939, depth = 218.5432 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 986, admins = 15, articles = 149437, edits = 10224483, files = 27281, pages = 973145, users = 429526, depth = 319.2229 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 338, admins = 31, articles = 147811, edits = 3482807, files = 7719, pages = 465466, users = 207604, depth = 34.55726 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137125, edits = 3688027, files = 0, pages = 275753, users = 158046, depth = 13.66918 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 121, admins = 16, articles = 134999, edits = 11096916, files = 11271, pages = 275006, users = 73677, depth = 43.40088 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 112, admins = 11, articles = 129958, edits = 3701231, files = 0, pages = 228537, users = 106704, depth = 9.318638 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 211, admins = 12, articles = 129829, edits = 4789112, files = 8677, pages = 524140, users = 103273, depth = 84.28341 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 306, admins = 12, articles = 126363, edits = 1858895, files = 2629, pages = 284511, users = 243575, depth = 10.23395 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1114, admins = 14, articles = 126309, edits = 6031352, files = 15313, pages = 989706, users = 384218, depth = 284.7482 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 295, admins = 13, articles = 114979, edits = 3661671, files = 25517, pages = 467158, users = 107923, depth = 73.53691 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 72, admins = 6, articles = 107722, edits = 1308813, files = 485, pages = 262797, users = 36115, depth = 10.32124 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 188, admins = 16, articles = 104308, edits = 2514008, files = 9615, pages = 372779, users = 152070, depth = 44.67605 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 141, admins = 4, articles = 103643, edits = 753957, files = 2980, pages = 216668, users = 103006, depth = 4.13829 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 48, admins = 3, articles = 94878, edits = 1045776, files = 3, pages = 245127, users = 28825, depth = 10.69891 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 178, admins = 9, articles = 90332, edits = 3415049, files = 5461, pages = 367686, users = 144488, depth = 87.55994 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 103, admins = 4, articles = 89777, edits = 2315355, files = 924, pages = 159281, users = 48378, depth = 8.712505 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 236, admins = 11, articles = 86089, edits = 2463808, files = 4730, pages = 263265, users = 143770, depth = 39.6395 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 173, admins = 12, articles = 85704, edits = 2140922, files = 19140, pages = 284835, users = 145725, depth = 40.5773 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 51, admins = 4, articles = 83877, edits = 989982, files = 0, pages = 162271, users = 48976, depth = 5.329252 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 82, admins = 2, articles = 81563, edits = 423805, files = 2688, pages = 111296, users = 33159, depth = 0.5060316 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 271, admins = 15, articles = 78976, edits = 3704243, files = 6963, pages = 488254, users = 163158, depth = 203.7512 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 131, admins = 4, articles = 78781, edits = 2325039, files = 1891, pages = 226413, users = 76189, depth = 36.06176 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 204, admins = 13, articles = 77827, edits = 3603974, files = 12495, pages = 305457, users = 114429, depth = 100.9323 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 214, admins = 14, articles = 74473, edits = 1238544, files = 2270, pages = 149902, users = 55079, depth = 8.475843 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 85, admins = 6, articles = 72357, edits = 2002575, files = 5405, pages = 141800, users = 70118, depth = 13.00794 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 25, admins = 2, articles = 72352, edits = 848785, files = 0, pages = 196959, users = 25043, depth = 12.7822 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 105, admins = 4, articles = 70113, edits = 1593167, files = 5430, pages = 178070, users = 53933, depth = 21.21168 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 44, admins = 5, articles = 68974, edits = 1100245, files = 724, pages = 140349, users = 32072, depth = 8.394629 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 48, admins = 3, articles = 67869, edits = 803376, files = 0, pages = 82062, users = 28509, depth = 0.4281365 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 42, admins = 4, articles = 66375, edits = 855392, files = 2069, pages = 101498, users = 25303, depth = 2.359836 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 58, admins = 2, articles = 65791, edits = 606246, files = 225, pages = 113783, users = 32450, depth = 2.835151 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61275, edits = 629201, files = 545, pages = 97394, users = 28373, depth = 2.244719 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 77, admins = 5, articles = 61008, edits = 2391017, files = 2371, pages = 131456, users = 55143, depth = 24.25303 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 81, admins = 7, articles = 60343, edits = 1148701, files = 1455, pages = 169884, users = 35435, depth = 22.282 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 16, admins = 2, articles = 59757, edits = 94164, files = 0, pages = 63209, users = 2230, depth = 0.0049713 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 94, admins = 7, articles = 57341, edits = 1069298, files = 1122, pages = 96002, users = 52533, depth = 5.063305 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 51, admins = 3, articles = 55850, edits = 347613, files = 0, pages = 69135, users = 21775, depth = 0.2844951 }, ['is'] = { pos = 95, activeusers = 125, admins = 19, articles = 54717, edits = 1759755, files = 3218, pages = 141507, users = 86724, depth = 31.28737 }, ['lmo'] = { pos = 96, activeusers = 44, admins = 5, articles = 54565, edits = 1125431, files = 4437, pages = 123486, users = 37734, depth = 14.54039 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 94, admins = 3, articles = 53865, edits = 1093338, files = 565, pages = 109136, users = 51810, depth = 10.54794 }, ['vo'] = { pos = 98, activeusers = 35, admins = 2, articles = 51427, edits = 3312031, files = 0, pages = 181977, users = 32354, depth = 117.2868 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 59, admins = 2, articles = 49623, edits = 749461, files = 537, pages = 97780, users = 31208, depth = 7.218581 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 73, admins = 8, articles = 49272, edits = 1086209, files = 7586, pages = 150335, users = 43461, depth = 30.39746 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43027, edits = 1956226, files = 1897, pages = 233935, users = 123467, depth = 164.6228 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294396, files = 135, pages = 55371, users = 78712, depth = 0.4825228 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 158, admins = 7, articles = 42395, edits = 969015, files = 1616, pages = 184883, users = 51327, depth = 59.20533 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 71, admins = 6, articles = 42188, edits = 1838180, files = 1499, pages = 128478, users = 68352, depth = 59.85526 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 101, admins = 4, articles = 40560, edits = 862240, files = 690, pages = 146763, users = 95284, depth = 40.27998 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40161, edits = 487217, files = 209, pages = 60555, users = 24958, depth = 2.074762 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 108, admins = 9, articles = 38424, edits = 609299, files = 1576, pages = 134334, users = 42319, depth = 28.25967 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 65, admins = 3, articles = 34278, edits = 553131, files = 168, pages = 59176, users = 24931, depth = 4.931515 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33391, edits = 992569, files = 0, pages = 49131, users = 33652, depth = 4.489063 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 110, admins = 5, articles = 32339, edits = 1068072, files = 1258, pages = 103663, users = 58688, depth = 50.11814 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 67, admins = 3, articles = 29952, edits = 825262, files = 0, pages = 117649, users = 69074, depth = 60.13418 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 74, admins = 9, articles = 29018, edits = 1014435, files = 571, pages = 69718, users = 92502, depth = 28.62419 }, ['bar'] = { pos = 113, activeusers = 56, admins = 3, articles = 28754, edits = 833762, files = 1320, pages = 113517, users = 63494, depth = 63.82595 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 167, admins = 3, articles = 28457, edits = 1108333, files = 2594, pages = 130331, users = 76153, depth = 108.9861 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 40, admins = 5, articles = 26213, edits = 732790, files = 1407, pages = 55698, users = 41358, depth = 16.64596 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 18, admins = 3, articles = 25086, edits = 886468, files = 45, pages = 62807, users = 23516, depth = 31.91233 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 30, admins = 6, articles = 23930, edits = 113885, files = 0, pages = 29040, users = 3082, depth = 0.1788242 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 40, admins = 6, articles = 23774, edits = 641826, files = 4, pages = 37730, users = 44746, depth = 5.862029 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 41, admins = 2, articles = 23067, edits = 650074, files = 0, pages = 55979, users = 27209, depth = 23.6409 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 99, admins = 3, articles = 21355, edits = 706811, files = 1475, pages = 97930, users = 77978, depth = 92.80309 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20507, edits = 295912, files = 709, pages = 34661, users = 15139, depth = 4.067013 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 2, articles = 19715, edits = 177393, files = 0, pages = 39623, users = 17861, depth = 4.565105 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 27, admins = 3, articles = 19613, edits = 185924, files = 0, pages = 36504, users = 17100, depth = 3.777615 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 79, admins = 3, articles = 18022, edits = 509870, files = 3123, pages = 79844, users = 58371, depth = 75.14452 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 116, admins = 3, articles = 17587, edits = 165516, files = 0, pages = 31102, users = 18428, depth = 3.142681 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 25, admins = 5, articles = 17083, edits = 355480, files = 109, pages = 29092, users = 24174, depth = 6.038471 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 39, admins = 3, articles = 16136, edits = 523741, files = 164, pages = 60105, users = 22608, depth = 64.70047 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16111, edits = 231386, files = 1323, pages = 41262, users = 18002, depth = 13.66634 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 40, admins = 6, articles = 15909, edits = 566955, files = 347, pages = 32208, users = 25616, depth = 18.47655 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 47, admins = 5, articles = 15886, edits = 461620, files = 125, pages = 71761, users = 31109, depth = 79.57967 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 19, admins = 4, articles = 15555, edits = 89518, files = 0, pages = 31362, users = 18976, depth = 2.947579 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15411, edits = 200678, files = 0, pages = 19624, users = 12278, depth = 0.7642466 }, ['ps'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15393, edits = 283769, files = 1732, pages = 54363, users = 27843, depth = 33.45614 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15393, edits = 579093, files = 1062, pages = 44209, users = 45467, depth = 45.90484 }, ['ilo'] = { pos = 135, activeusers = 28, admins = 2, articles = 15362, edits = 391848, files = 0, pages = 70153, users = 16193, depth = 71.05495 }, ['sd'] = { pos = 136, activeusers = 32, admins = 4, articles = 15238, edits = 240143, files = 145, pages = 56233, users = 15782, depth = 30.90897 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 42, admins = 2, articles = 15041, edits = 371587, files = 1765, pages = 45918, users = 39267, depth = 34.10313 }, ['ban'] = { pos = 138, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14993, edits = 121926, files = 112, pages = 30419, users = 5378, depth = 4.243078 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14730, edits = 664678, files = 281, pages = 23709, users = 27732, depth = 10.41714 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 32, admins = 3, articles = 14265, edits = 381590, files = 1765, pages = 47674, users = 22208, depth = 43.90347 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 40, admins = 4, articles = 13823, edits = 377340, files = 133, pages = 35374, users = 23074, depth = 25.92859 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13773, edits = 368727, files = 0, pages = 40256, users = 26921, depth = 33.86504 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 21, admins = 1, articles = 13751, edits = 213198, files = 462, pages = 30206, users = 14944, depth = 10.10688 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 27, admins = 5, articles = 13722, edits = 229515, files = 115, pages = 39293, users = 11775, depth = 20.28413 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 33, admins = 7, articles = 13670, edits = 454245, files = 623, pages = 65525, users = 26533, depth = 99.75332 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 38, admins = 3, articles = 13444, edits = 165787, files = 263, pages = 30426, users = 30204, depth = 8.694133 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 16, admins = 2, articles = 13236, edits = 50665, files = 0, pages = 20741, users = 4041, depth = 0.7853554 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13011, edits = 152244, files = 2739, pages = 35048, users = 23381, depth = 12.46122 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 30, admins = 3, articles = 12547, edits = 137257, files = 0, pages = 26471, users = 24146, depth = 6.385756 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 36, admins = 3, articles = 12266, edits = 233358, files = 865, pages = 32908, users = 19711, depth = 20.08255 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 57, admins = 4, articles = 11776, edits = 469432, files = 445, pages = 70166, users = 35400, depth = 164.4854 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 11, admins = 2, articles = 11618, edits = 54864, files = 60, pages = 27130, users = 3282, depth = 3.605044 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 33, admins = 4, articles = 11554, edits = 388480, files = 622, pages = 27259, users = 22264, depth = 26.33115 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 50, admins = 6, articles = 11417, edits = 379968, files = 0, pages = 96884, users = 94544, depth = 219.7798 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 28, admins = 3, articles = 11055, edits = 150999, files = 0, pages = 14858, users = 16911, depth = 1.202677 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 31, admins = 8, articles = 11020, edits = 231780, files = 7, pages = 26616, users = 14500, depth = 17.44201 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 102, admins = 4, articles = 10609, edits = 330114, files = 1713, pages = 73078, users = 34573, depth = 156.6237 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 48, admins = 1, articles = 10578, edits = 96683, files = 0, pages = 23976, users = 17557, depth = 6.469135 }, ['mrj'] = { pos = 159, activeusers = 12, admins = 1, articles = 10426, edits = 100499, files = 0, pages = 18650, users = 9957, depth = 3.352846 }, ['mhr'] = { pos = 160, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10413, edits = 184851, files = 0, pages = 27210, users = 13115, depth = 17.67685 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 30, admins = 2, articles = 10270, edits = 272207, files = 192, pages = 42197, users = 29585, depth = 62.34377 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195162, files = 0, pages = 21580, users = 7334, depth = 11.02523 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 20, admins = 1, articles = 10100, edits = 48615, files = 0, pages = 16211, users = 2201, depth = 1.097848 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 47, admins = 6, articles = 9519, edits = 282007, files = 1101, pages = 33418, users = 36284, depth = 53.19321 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 33, admins = 1, articles = 9445, edits = 122373, files = 0, pages = 18264, users = 30402, depth = 5.841501 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 13, admins = 2, articles = 9306, edits = 140141, files = 288, pages = 17645, users = 10814, depth = 6.377426 }, ['ig'] = { pos = 167, activeusers = 96, admins = 5, articles = 8878, edits = 86662, files = 0, pages = 15312, users = 13839, depth = 2.972546 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 22, admins = 2, articles = 8846, edits = 295747, files = 403, pages = 21421, users = 19408, depth = 27.8999 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8524, edits = 49735, files = 0, pages = 10768, users = 5842, depth = 0.3201002 }, ['sn'] = { pos = 170, activeusers = 27, admins = 1, articles = 8452, edits = 97347, files = 0, pages = 16747, users = 15482, depth = 5.598857 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 64, admins = 1, articles = 8440, edits = 239451, files = 0, pages = 25729, users = 32202, depth = 39.05248 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8385, edits = 130958, files = 87, pages = 17641, users = 25383, depth = 9.045851 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 35, admins = 2, articles = 8009, edits = 723267, files = 53, pages = 69045, users = 29685, depth = 608.3898 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 19, admins = 6, articles = 7802, edits = 300658, files = 0, pages = 20860, users = 26301, depth = 40.37383 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 25, admins = 4, articles = 7709, edits = 139654, files = 0, pages = 26173, users = 11802, depth = 30.60944 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7637, edits = 308836, files = 480, pages = 21222, users = 24654, depth = 46.04848 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 15, admins = 6, articles = 7596, edits = 320781, files = 571, pages = 20404, users = 25878, depth = 44.69779 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 23, admins = 2, articles = 7423, edits = 153279, files = 0, pages = 13449, users = 16650, depth = 7.5109 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 43, admins = 3, articles = 7403, edits = 96823, files = 0, pages = 16938, users = 5458, depth = 9.482925 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 23, admins = 4, articles = 7329, edits = 177294, files = 150, pages = 16372, users = 21938, depth = 16.48648 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 28, admins = 3, articles = 7191, edits = 501013, files = 170, pages = 19383, users = 20724, depth = 74.3018 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 28, admins = 1, articles = 6697, edits = 151413, files = 0, pages = 31075, users = 14471, depth = 64.56358 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 19, admins = 1, articles = 6490, edits = 394774, files = 146, pages = 33577, users = 38618, depth = 204.8043 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 19, admins = 2, articles = 6436, edits = 105938, files = 0, pages = 15904, users = 12048, depth = 14.4155 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6427, edits = 62082, files = 807, pages = 13815, users = 14290, depth = 5.938161 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 40, admins = 2, articles = 6337, edits = 230157, files = 319, pages = 15733, users = 24779, depth = 32.16113 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 30, admins = 4, articles = 6231, edits = 176701, files = 196, pages = 12076, users = 13208, depth = 12.87566 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 29, admins = 2, articles = 6203, edits = 379542, files = 0, pages = 14796, users = 19882, depth = 49.2268 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 17, admins = 1, articles = 6012, edits = 139833, files = 0, pages = 17555, users = 26477, depth = 29.36353 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5987, edits = 118152, files = 9, pages = 20330, users = 17740, depth = 33.35533 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5714, edits = 184793, files = 41, pages = 43526, users = 6332, depth = 185.9155 }, ['gv'] = { pos = 192, activeusers = 22, admins = 3, articles = 5691, edits = 309101, files = 185, pages = 20746, users = 18066, depth = 104.2678 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5603, edits = 214797, files = 0, pages = 15460, users = 14722, depth = 42.99985 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 25, admins = 2, articles = 5518, edits = 199493, files = 6, pages = 11763, users = 13724, depth = 21.72256 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 21, admins = 1, articles = 5480, edits = 139770, files = 0, pages = 16700, users = 13237, depth = 35.08505 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5433, edits = 185972, files = 0, pages = 8725, users = 15450, depth = 7.825685 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 24, admins = 3, articles = 5409, edits = 68781, files = 49, pages = 10539, users = 15817, depth = 5.870429 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 33, admins = 1, articles = 5348, edits = 153831, files = 282, pages = 14948, users = 19805, depth = 33.16045 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 8, admins = 1, articles = 5234, edits = 26907, files = 0, pages = 5771, users = 1305, depth = 0.04907896 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5179, edits = 120798, files = 9, pages = 17145, users = 13815, depth = 37.61217 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5058, edits = 119322, files = 1, pages = 9659, users = 12063, depth = 10.22198 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5027, edits = 95578, files = 0, pages = 8629, users = 15344, depth = 5.686789 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4894, edits = 121063, files = 0, pages = 11319, users = 16459, depth = 18.43409 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 18, admins = 2, articles = 4833, edits = 219249, files = 0, pages = 10372, users = 12358, depth = 27.76542 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4734, edits = 278137, files = 1146, pages = 19112, users = 20195, depth = 134.2434 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 28, admins = 2, articles = 4614, edits = 77155, files = 1, pages = 22454, users = 12806, depth = 51.36944 }, ['tum'] = { pos = 207, activeusers = 23, admins = 2, articles = 4565, edits = 30509, files = 0, pages = 6569, users = 7188, depth = 0.8950402 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4512, edits = 66408, files = 0, pages = 14200, users = 2302, depth = 21.56066 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 19, admins = 3, articles = 4306, edits = 86671, files = 10, pages = 13030, users = 9809, depth = 27.30314 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 24, admins = 1, articles = 4176, edits = 38002, files = 0, pages = 6669, users = 9216, depth = 2.03081 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 25, admins = 5, articles = 4066, edits = 121167, files = 429, pages = 10692, users = 12540, depth = 30.09494 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4060, edits = 94888, files = 0, pages = 12335, users = 15429, depth = 31.95627 }, ['mwl'] = { pos = 213, activeusers = 21, admins = 1, articles = 3881, edits = 98679, files = 0, pages = 10212, users = 12221, depth = 25.71409 }, ['olo'] = { pos = 214, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3878, edits = 32117, files = 0, pages = 10636, users = 6019, depth = 9.170171 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 2, articles = 3759, edits = 170354, files = 318, pages = 8586, users = 13221, depth = 32.71685 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 163008, files = 51, pages = 9596, users = 18547, depth = 41.13895 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 41, admins = 2, articles = 3682, edits = 205670, files = 300, pages = 16559, users = 117798, depth = 151.9143 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 30, admins = 5, articles = 3603, edits = 208867, files = 23, pages = 12942, users = 19656, depth = 108.4278 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 14, admins = 4, articles = 3549, edits = 206371, files = 0, pages = 9039, users = 8639, depth = 54.63374 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59734, files = 0, pages = 10991, users = 7893, depth = 26.14216 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 17, admins = 1, articles = 3372, edits = 115950, files = 0, pages = 7554, users = 16048, depth = 23.60949 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3364, edits = 43443, files = 0, pages = 11203, users = 8091, depth = 21.05692 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 23, admins = 1, articles = 3325, edits = 142772, files = 0, pages = 11200, users = 17232, depth = 71.50607 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 28, admins = 1, articles = 3309, edits = 85784, files = 0, pages = 9337, users = 11151, depth = 30.48961 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 12, admins = 3, articles = 3307, edits = 237412, files = 3, pages = 19199, users = 5508, depth = 285.5701 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 28, admins = 4, articles = 3271, edits = 121775, files = 32, pages = 8566, users = 11808, depth = 37.25212 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 19, admins = 2, articles = 3127, edits = 110077, files = 0, pages = 8232, users = 13521, depth = 35.63912 }, ['av'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3115, edits = 83169, files = 0, pages = 14693, users = 13344, depth = 78.19913 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 22, admins = 3, articles = 3019, edits = 129995, files = 932, pages = 11202, users = 23355, depth = 85.25699 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2915, edits = 1606841, files = 0, pages = 10541, users = 21367, depth = 1043.296 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2794, edits = 67760, files = 0, pages = 6579, users = 12679, depth = 18.90133 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 22, admins = 1, articles = 2772, edits = 69879, files = 9, pages = 11045, users = 13831, depth = 56.35346 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 19, admins = 4, articles = 2740, edits = 89861, files = 0, pages = 6916, users = 10763, depth = 30.18117 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 17, admins = 5, articles = 2665, edits = 90071, files = 0, pages = 5993, users = 13371, depth = 23.43759 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2579, edits = 73072, files = 0, pages = 8817, users = 7577, depth = 48.48621 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2547, edits = 101636, files = 0, pages = 4637, users = 6640, depth = 14.7586 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2455, edits = 96451, files = 0, pages = 5522, users = 15061, depth = 27.26056 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2436, edits = 24111, files = 0, pages = 5350, users = 1909, depth = 6.448905 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 11, admins = 0, articles = 2420, edits = 54104, files = 0, pages = 2824, users = 1103, depth = 0.5339452 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 50, admins = 2, articles = 2117, edits = 93396, files = 0, pages = 5066, users = 13903, depth = 35.77428 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 13, admins = 2, articles = 2086, edits = 54555, files = 37, pages = 11705, users = 3293, depth = 99.10472 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 15, admins = 2, articles = 2057, edits = 106201, files = 0, pages = 14327, users = 9671, depth = 263.7509 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2046, edits = 85039, files = 0, pages = 11857, users = 9272, depth = 164.9144 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2030, edits = 128401, files = 0, pages = 5360, users = 2316, depth = 64.46144 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 14, admins = 1, articles = 2010, edits = 39345, files = 0, pages = 4143, users = 9743, depth = 10.69459 }, ['dag'] = { pos = 246, activeusers = 45, admins = 4, articles = 1966, edits = 42167, files = 0, pages = 4403, users = 1798, depth = 14.71526 }, ['kaa'] = { pos = 247, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1942, edits = 45854, files = 3, pages = 5099, users = 10238, depth = 23.76528 }, ['pdc'] = { pos = 248, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1932, edits = 105123, files = 0, pages = 5834, users = 30364, depth = 73.50072 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 8, admins = 5, articles = 1909, edits = 14694, files = 0, pages = 3017, users = 3690, depth = 1.640712 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1908, edits = 41566, files = 12, pages = 5328, users = 9228, depth = 25.0651 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1896, edits = 64299, files = 0, pages = 11644, users = 8524, depth = 145.9676 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1851, edits = 95317, files = 0, pages = 6421, users = 18781, depth = 90.48722 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 42, admins = 2, articles = 1741, edits = 102808, files = 1, pages = 8975, users = 4929, depth = 197.7661 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1698, edits = 16060, files = 0, pages = 3375, users = 3839, depth = 4.641545 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1685, edits = 20759, files = 0, pages = 3024, users = 7227, depth = 4.334969 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1661, edits = 89531, files = 4, pages = 4883, users = 11478, depth = 68.99196 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 19, admins = 3, articles = 1651, edits = 104429, files = 0, pages = 5367, users = 13934, depth = 98.57047 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1595, edits = 43685, files = 0, pages = 6742, users = 9137, depth = 67.47308 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1517, edits = 17520, files = 0, pages = 3604, users = 1209, depth = 9.200747 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177708, files = 0, pages = 4408, users = 10831, depth = 146.7113 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20624, files = 0, pages = 3075, users = 7961, depth = 7.317867 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1502, edits = 66583, files = 0, pages = 3909, users = 8919, depth = 43.74315 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1419, edits = 26742, files = 0, pages = 4810, users = 7156, depth = 31.7497 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41809, files = 0, pages = 3296, users = 12146, depth = 23.55583 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1350, edits = 86608, files = 0, pages = 5679, users = 12367, depth = 156.8172 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1305, edits = 111655, files = 0, pages = 5716, users = 14997, depth = 223.1717 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1300, edits = 9980, files = 0, pages = 2618, users = 2864, depth = 3.918366 }, ['roa-rup'] = { pos = 268, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1293, edits = 205271, files = 0, pages = 4295, users = 12994, depth = 257.6255 }, ['fj'] = { pos = 269, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1273, edits = 35392, files = 0, pages = 3629, users = 8352, depth = 33.40503 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1264, edits = 50226, files = 0, pages = 14654, users = 7796, depth = 384.6267 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1254, edits = 43788, files = 0, pages = 2904, users = 9970, depth = 26.10546 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 32, admins = 1, articles = 1239, edits = 33876, files = 0, pages = 3822, users = 11712, depth = 38.52189 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1229, edits = 33853, files = 0, pages = 4516, users = 2664, depth = 53.62149 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1217, edits = 53087, files = 0, pages = 2993, users = 6857, depth = 37.77342 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1175, edits = 62230, files = 9, pages = 7802, users = 9355, depth = 253.7185 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 27, admins = 2, articles = 1165, edits = 82595, files = 0, pages = 5564, users = 23036, depth = 211.6522 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1152, edits = 33351, files = 0, pages = 3837, users = 1467, depth = 47.21725 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7029, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 17, admins = 0, articles = 1110, edits = 85583, files = 0, pages = 2057, users = 1187, depth = 30.28358 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1094, edits = 38032, files = 0, pages = 3739, users = 9458, depth = 59.45802 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42632, files = 0, pages = 3295, users = 9619, depth = 56.72712 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1049, edits = 16483, files = 0, pages = 2556, users = 2181, depth = 13.30917 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1044, edits = 35838, files = 0, pages = 3650, users = 1635, depth = 61.17849 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46150, files = 0, pages = 3904, users = 21798, depth = 93.01409 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1014, edits = 35314, files = 0, pages = 3223, users = 6685, depth = 51.99986 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1004, edits = 28926, files = 0, pages = 1754, users = 485, depth = 9.202671 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 1, articles = 912, edits = 37783, files = 0, pages = 4000, users = 9363, depth = 108.2932 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 889, edits = 44148, files = 0, pages = 3326, users = 10476, depth = 99.74619 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 14, admins = 1, articles = 866, edits = 46128, files = 0, pages = 3805, users = 17699, depth = 139.6283 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 21, admins = 0, articles = 860, edits = 8862, files = 0, pages = 1628, users = 1563, depth = 4.341131 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 25, admins = 1, articles = 842, edits = 28376, files = 0, pages = 4251, users = 9429, depth = 109.4183 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 22, admins = 0, articles = 836, edits = 32145, files = 0, pages = 1656, users = 921, depth = 18.67533 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 29, admins = 0, articles = 803, edits = 15276, files = 0, pages = 3370, users = 201, depth = 46.32339 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 12, admins = 2, articles = 783, edits = 40185, files = 0, pages = 3145, users = 9863, depth = 116.2732 }, ['tn'] = { pos = 295, activeusers = 22, admins = 2, articles = 776, edits = 28100, files = 0, pages = 3670, users = 9233, depth = 106.4912 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 18, admins = 1, articles = 748, edits = 19283, files = 0, pages = 2235, users = 7186, depth = 34.09697 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 18, admins = 1, articles = 730, edits = 50222, files = 0, pages = 2701, users = 16387, depth = 135.5492 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 14, admins = 2, articles = 717, edits = 36631, files = 0, pages = 3760, users = 8817, depth = 175.4796 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10593, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 13, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8958, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 19, admins = 2, articles = 593, edits = 44498, files = 0, pages = 3183, users = 16980, depth = 266.6822 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 19, admins = 1, articles = 590, edits = 28894, files = 0, pages = 2441, users = 12452, depth = 116.5061 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 574, edits = 38069, files = 0, pages = 2410, users = 7623, depth = 161.6129 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 543, edits = 22837, files = 0, pages = 2501, users = 14394, depth = 118.7274 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 51, admins = 0, articles = 508, edits = 24841, files = 0, pages = 2457, users = 7873, depth = 148.8196 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 481, edits = 35123, files = 0, pages = 2039, users = 9454, depth = 180.7254 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 452, edits = 15841, files = 0, pages = 1949, users = 411, depth = 89.15331 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12053, files = 0, pages = 3093, users = 5981, depth = 133.7297 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 20, admins = 2, articles = 451, edits = 49937, files = 0, pages = 3113, users = 13241, depth = 558.8643 }, ['ik'] = { pos = 310, activeusers = 14, admins = 2, articles = 439, edits = 37930, files = 0, pages = 2611, users = 7932, depth = 355.6039 }, ['din'] = { pos = 311, activeusers = 22, admins = 1, articles = 317, edits = 8049, files = 0, pages = 1086, users = 5679, depth = 43.61604 }, ['sg'] = { pos = 312, activeusers = 14, admins = 2, articles = 300, edits = 20583, files = 0, pages = 1983, users = 5975, depth = 326.6718 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 14, admins = 0, articles = 278, edits = 10971, files = 0, pages = 430, users = 836, depth = 7.627379 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 19, admins = 2, articles = 242, edits = 74457, files = 0, pages = 2261, users = 12283, depth = 2292.17 }, ['ti'] = { pos = 315, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23834, files = 0, pages = 2731, users = 8457, depth = 993.7579 }, ['dz'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29388, files = 0, pages = 2282, users = 9196, depth = 1055.422 }, ['cr'] = { pos = 317, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 37355, files = 0, pages = 2160, users = 16717, depth = 2776.572 }, ['ng'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 319, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 324, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 325, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281702, admins = 3747, articles = 59254795, edits = 3212537009, files = 2760602, pages = 244985350, users = 103626476, depth = 128.8332, date = '@1660298449' }, } return info 2kfh29ltqe555rozritgt5owmbedkdl 0 639496 4183969 4174033 2022-08-12T07:07:34Z DobryBrat 5701 шаблон, афармленне wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Спасылка=Гарадзец}} {{НП-Расія}} '''Гарадзец'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Городе́ц}}) — вёска ў [[Веліжскі раён|Веліжскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Крутоўскае сельскае паселішча (Смаленская вобласць)|Крутоўскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з кастрычніка 1941 года па сакавік 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны / Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. {{зноскі}} {{Веліжскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Веліжскага раёна]] 1ld164e6sxy1cejkqfpw2rd02ciiqw7 0 640147 4184081 3610850 2022-08-12T09:38:48Z Maksim L. 13 +1 wikitext text/x-wiki '''Міне́йка''' — прозвішча літоўскага паходжання<ref>[http://pages.interlog.com/~mineykok/popolsku.html Genealogia Mineyków, szukanie swojej przeszłości]</ref>. == Вядомыя асобы == * {{нп3|Род Мінейкаў|Мінейкі|be-x-old|Мінейкі}} — вялікалітоўскі шляхецкі род гербу [[Газдава (герб)|«Гадзава»]]. * [[Браніслаў Мінейка|Браніслаў Станіслаў Мінейка]] (1846—1887) — удзельнік паўстання 1863—1864 гадоў, землеўласнік. * [[Зыгмунт Мінейка]] (1840—1925) — кіраўнік паўстання 1863—1864 гадоў у Ашмянскім павеце. * [[Тамаш Мінейка (суддзя земскі ковенскі)|Тамаш Мінейка]] (1730—1834) — палітычны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага, удзельнік Чатырохгадовага Сойма. * [[Тамаш Мінейка (віленскі губернскі маршалак)|Тамаш Мінейка]] (1806—1855) — віленскі губернскі і павятовы маршалак шляхты. {{зноскі}} {{спіс цёзак2}} i2kzuv0sz1t99efd8qsbsqcboxs17ay 4184082 4184081 2022-08-12T09:39:20Z Maksim L. 13 /* Вядомыя асобы */ wikitext text/x-wiki '''Міне́йка''' — прозвішча літоўскага паходжання<ref>[http://pages.interlog.com/~mineykok/popolsku.html Genealogia Mineyków, szukanie swojej przeszłości]</ref>. == Вядомыя асобы == * {{нп5|Мінейкі|Мінейкі|be-x-old|Мінейкі}} — вялікалітоўскі шляхецкі род гербу [[Газдава (герб)|«Гадзава»]]. * [[Браніслаў Мінейка|Браніслаў Станіслаў Мінейка]] (1846—1887) — удзельнік паўстання 1863—1864 гадоў, землеўласнік. * [[Зыгмунт Мінейка]] (1840—1925) — кіраўнік паўстання 1863—1864 гадоў у Ашмянскім павеце. * [[Тамаш Мінейка (суддзя земскі ковенскі)|Тамаш Мінейка]] (1730—1834) — палітычны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага, удзельнік Чатырохгадовага Сойма. * [[Тамаш Мінейка (віленскі губернскі маршалак)|Тамаш Мінейка]] (1806—1855) — віленскі губернскі і павятовы маршалак шляхты. {{зноскі}} {{спіс цёзак2}} 71tqix4kip7qif2yce6v8p5f45zlwao 4184090 4184082 2022-08-12T09:40:38Z Maksim L. 13 /* Вядомыя асобы */ wikitext text/x-wiki '''Міне́йка''' — прозвішча літоўскага паходжання<ref>[http://pages.interlog.com/~mineykok/popolsku.html Genealogia Mineyków, szukanie swojej przeszłości]</ref>. == Вядомыя асобы == * {{нп5|Мінейкі|Мінейкі|be-tarask|Мінейкі}} — вялікалітоўскі шляхецкі род гербу [[Газдава (герб)|«Гадзава»]]. * [[Браніслаў Мінейка|Браніслаў Станіслаў Мінейка]] (1846—1887) — удзельнік паўстання 1863—1864 гадоў, землеўласнік. * [[Зыгмунт Мінейка]] (1840—1925) — кіраўнік паўстання 1863—1864 гадоў у Ашмянскім павеце. * [[Тамаш Мінейка (суддзя земскі ковенскі)|Тамаш Мінейка]] (1730—1834) — палітычны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага, удзельнік Чатырохгадовага Сойма. * [[Тамаш Мінейка (віленскі губернскі маршалак)|Тамаш Мінейка]] (1806—1855) — віленскі губернскі і павятовы маршалак шляхты. {{зноскі}} {{спіс цёзак2}} japy4vtk2tad2olpjw51maeoghh4bcg 0 640336 4183473 4175755 2022-08-11T18:19:33Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | імя = Андрэй Якубовіч Неміровіч | арыгінал імя = Andrzej Niemirowicz | герб = Jastrzębiec herb.svg | шырыня = 180px | подпіс герба = [[Герб «Ястрабец»]] | пасада = [[Кіеўскі ваявода]] | сцяг = COA of Kiev Voivodship XVII.svg | перыядпачатак = [[1514]] | перыядканец = [[1541]] | папярэднік = [[Юрый Геркулес Радзівіл]] | пераемнік = [[Януш Юр’евіч Гальшанскі]] | парадак = 9 | пасада_2 = [[Гетман польны літоўскі]] | сцяг_2 = | перыядпачатак_2 = [[1536]] | перыядканец_2 = [[1541]] | парадак_2 = 2 | папярэднік_2 = [[Юрый Геркулес Радзівіл]] | пераемнік_2 = [[Рыгор Аляксандравіч Хадкевіч]] | дата нараджэння = каля [[1462]] | месца нараджэння = | дата смерці = 1541 | месца смерці = | маці = Святохна (удава Андрэя Даўгірдавіча) | жонка = 1) Ганна Лукомская (удава князя Лукомскага) 2) Мілохна Дашкевіч (удава Барыса Тышкевіча) | дзеці = дачка Багдана (жонка Алізара Ваўчковіча) |вікісховішча = }} {{цёзкі2|Неміровіч}} '''Андрэ́й Неміро́віч''' герба [[Герб «Ястрабец»|«Ястрабец»]]<ref>[http://akromer.republika.pl/herby_hetmani.html#pl Mały herbarz A. Kromera i przyjaciół: Herby hetmanów Rzeczypospolitiej] {{Архівавана|url=https://archive.today/20130113171136/http://akromer.republika.pl/herby_hetmani.html#pl |date=13 студзеня 2013 }}</ref> (1462—1541) — [[гетман польны літоўскі]] з 1535 года, [[ваявода кіеўскі]] з 1514 года. == Біяграфія == Сын Якуба Неміровіча і Святаславы (удава Андрэя Даўгерда, сына [[Ваяводы віленскія|віленскага ваяводы]] [[Ян Даўгерд|Яна Даўгерда]]). Унук Андрэя (Андрушкі) Неміровіча, праўнук [[Ян Няміра|Яна Няміры]] з [[Уселюб]]а. У 1508—1509 гадах быў прыдворным. У 1509 годзе ўзгадваецца ў дакументах як [[мазыр]]скі намеснік і займаў гэту пасаду прынамсі да 1511 года. У 1511 годзе ён змяніў Цімафея Капусту на пасадзе намесніка ў [[Чаркасы|Чаркасах]] (прабыў прынамсі да 1512 года), з 1514 года прызначаны пасля [[Юрый Радзівіл «Геркулес»|Юрыя Радзівіла]] на кіеўскага ваяводу. Як кіеўскі ваявода, ён засяродзіў сваю дзейнасць на адносінах з [[Крымскае ханства|Крымскім ханствам]] і абароне Кіеўскага ваяводства ад татараў. У 1522 годзе займаў пасаду намесніка свіслацкага, заставаўся ім прынамсі да 1529 года<ref>T. Jaszczołt, ''Ród Niemiry z Wsielubia — Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku'', [w:] ''Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich'', S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 213—218</ref>. Разам з [[Гетман вялікі літоўскі|гетманам вялікім літоўскім]] [[Канстанцін Астрожскі|Канстанцінам Астрожскім]] і старостам [[Чаркасы|чаркаскім]] [[Яўстах Дашкевіч|Яўстахам Дашкевічам]] 27 студзеня 1527 года здабыў вялікую перамогу над [[Татары|татарамі]] ў [[Альшаніцкая бітва|бітве пад Альшаніцай]], дзе палегла каля 24 тысяч татараў і было вызвалена 80 тысяч [[ясыр]]а. Падчас [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|маскоўска-літоўскай вайны 1534—1537 гадоў]] ён камандаваў двацаццітысячным войскам, спрабуючы вызваліць [[Ноўгарад-Северскі]]. Пад яго камандаваннем войска спрабавала захапіць крэпасць. Аднак з-за памылкі войскі трапілі пад агонь уласнай артылерыі. [[Контратака]] абаронцаў крэпасці прывяла да знішчэння большасці літоўскіх сіл. Сам Неміровіч сышоў з паражэннем. Вясной 1535 года быў прызначаны літоўскім польным гетманам. У 1537 годзе ў замку ў [[Кіеў|Кіеве]] Андрэй Неміровіч прыняў [[Станіслаў Станіслававіч Давойна|Станіслава Станіслававіча Давойну]], пазнейшага [[ваявода полацкі|ваяводу полацкага]], якога ён зрабіў сваім спадчыннікам. У час [[Лівонская вайна|маскоўска-літоўскай вайны 1558—1570]] пасля [[Аблога Полацка (1563)|захопу крэпасці]] ў [[Полацк]]у ў 1563 годзе Станіслаў Давойна трапіў разам з сваяком Андрэя Неміровіча — [[Мікалай Шчыт-Неміровічам|Мікалаем Неміровічам-Шчытом]] на шмат гадоў у палон да [[Іван Грозны|Івана Грознага]]. == Сям’я == Андрэй Неміровіч быў двойчы жанаты: * з Ганнай (памерла да 1528 г.), удавой князя Лукомскага (бабуля [[Ваяводы полацкія|полацкага ваяводы]] [[Мікалай Дарагастайскі|Мікалая Дарагастайскага]])<ref>T. Jaszczołt, ''Ród Niemiry z Wsielubia — Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku'', [w:] ''Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich'', S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 214</ref>. * з Мілохнай Дашкевіч, сястрой Яўстахія Дашкевіча. == Блытаніна == У літаратуры Андрэю Неміровічу часам прыпісваюць [[герб «Газдава»]] замест «Ястрабца», блытаюць [[Ліцвіны|літоўскі]] род [[Неміровічы|Неміровічаў]] (а таксама яго галіну: Неміровічаў-Шчытаў) з гербам «Ястрабец» з родам Няміраў герба «Газдава» з [[Падляшша]]. Таксама няправільна адзначана, што ён быў сынам Якуба Янавіча Неміровіча, берасцейскага старосты, замест Якуба Андрэевіча Неміровіча<ref>T. Jaszczołt, ''Ród Niemiry z Wsielubia — Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku'', [w:] ''Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich'', S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 181 i 215</ref>. {{Зноскі}} {{Гетманы польныя літоўскія}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Неміровіч Андрэй}} [[Катэгорыя:Неміровічы|Андрэй]] [[Катэгорыя:Гетманы польныя літоўскія]] [[Катэгорыя:Ваяводы кіеўскія (Вялікае Княства Літоўскае)]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1462 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1541 годзе]] [[Катэгорыя:Старосты оўруцкія]] [[Катэгорыя:Старосты мазырскія]] [[Катэгорыя:Старосты чаркаскія]] [[Катэгорыя:Дзяржаўцы свіслацкія]] [[Катэгорыя:Удзельнікі вайны Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім 1512—1522 гадоў]] [[Катэгорыя:Удзельнікі вайны Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім 1534—1537 гадоў]] [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] dsaeo0ftqjqwj2txj6ifbk8znpsnpp9 0 640552 4183453 4078078 2022-08-11T17:48:41Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Туркоўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статус = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Мёрскі раён]] |Уключае = 35 населеных пунктаў |Сталіца = [[Туркова]] |Датаўтварэння = [[16 ліпеня]] [[1954]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 919 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = http://miory.vitebsk-region.gov.by/ru/turkovski/ |Заўвагі = }} {{значэнні|Спасылка=Туркоўскі сельсавет (значэнні)}} '''Турко́ўскі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Мёрскі раён|Мёрскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Цэнтр — аграгарадок (да 2008 г. вёска) [[Туркова]]. Утвораны 16 ліпеня 1954 года ў складзе [[Дзісенскі раён|Дзісенскага раёна]] [[Маладзечанская вобласць|Маладзечанскай вобласці]] [[БССР]] шляхам аб’яднання скасаваных [[Дворышчанскі сельсавет (Дзісенскі раён)|Дворышчанскага]] і [[Ліпацінскі сельсавет|Ліпацінскага]] сельсаветаў<ref>Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Молодечненской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. З 3 кастрычніка 1959 года ў складзе Мёрскага раёна. З 20 студзеня 1960 года ў складзе Віцебскай вобласці. 16 верасня 1960 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Сцефанполлеўскі сельсавет|Сцефанполлеўскага сельсавета]], у склад [[Узменскі сельсавет|Узменскага сельсавета]] перададзены 21 населены пункт ([[Алешчанцы]], [[Барашкі]], [[Бедзенка]], [[Верашчакі (Мёрскі раён)|Верашчакі]], [[Гагаліншчына]], [[Геленава]], [[Дрыгучы]], [[Заборцы (Мёрскі раён)|Заборцы]], [[Калеснікі (Туркоўскі сельсавет)|Калеснікі]], [[Краты (Мёрскі раён)|Краты]], [[Краўчанкі]], [[Ліпаціна (Туркоўскі сельсавет)|Ліпаціна]], [[Масцішча (Мёрскі раён)|Масцішча]], [[Навіцкія (Мёрскі раён)|Навіцкія]], [[Розаны]], [[Скрыдлеўшчына]], [[Таранды]], [[Траскуны]], [[Шарагі (Туркоўскі сельсавет)|Шарагі]], [[Шарашонкі]] і [[Шуты (Мёрскі раён)|Шуты]]), адначасова ў склад сельсавета з [[Мікалаёўскі сельсавет|Мікалаёўскага сельсавета]] перададзены 30 населеных пунктаў ([[Беразова]], [[Бушава]], [[Бычыншчына]], [[Бяшэрава]], [[Вульшчына]], [[Гаравыя (Мёрскі раён)|Гаравыя]], [[Горкі 1 (Мёрскі раён)|Горкі-I]], [[Горкі 2 (Мёрскі раён)|Горкі-II]], [[Грэчана]], [[Дарошкавічы (Мёрскі раён)|Дарошкавічы]], [[Дуброва (Туркоўскі сельсавет)|Дуброва]], [[Зязюліна]], [[Касабукі-I]], [[Касабукі-II]], [[Кульвокі]], [[Ліпанцы]], [[Малашкі (Мёрскі раён)|Малашкі]], [[Мыслі (Мёрскі раён)|Мыслі]], [[Павянужка]], [[Палужанчыкова]], [[Пякоціна]], [[Рэдзькі (Мёрскі раён)|Рэдзькі]], [[Сільманова]], [[Старынкі (Мёрскі раён)|Старынка]], [[Сутокі (Мёрскі раён)|Сутокі]], [[Федарцы]], [[Фралова (Мёрскі раён)|Фралова]], [[Хоцькава (Мёрскі раён)|Хоцькава]], [[Шарагі (Мікалаёўскі сельсавет)|Шарагі]] і [[Янова (Мікалаёўскі сельсавет)|Янова]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. 26 сакавіка 1973 года ў склад сельсавета з Узменскага сельсавета вернуты 20 населеных пунктаў (вёскі Алешчанцы, Барашкі, Верашчакі, Геленава, Заборцы, Масцішча, хутары Бедзенка, Гагаліншчына, Дрыгучы, Калеснікі, Краты, Краўчанкі, Ліпаціна, Розаны, [[Саўчанкі (Туркоўскі сельсавет)|Саўчанкі]], Таранды, Траскуны, Шарагі, Шуты, [[Шэра-Шашкі]])<ref>Рашэнне выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 26 сакавіка 1973 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1973, № 12 (1386).</ref>. 8 красавіка 2004 года ў склад [[Мікалаёўскі сельсавет|Мікалаёўскага сельсавета]] перададзены 10 населеных пунктаў ([[Бушава]], [[Бычыншчына]], [[Вульшчына]], [[Горкі 1 (Мёрскі раён)|Горкі 1]], [[Горкі 2 (Мёрскі раён)|Горкі 2]], [[Дарожкавічы (Мёрскі раён)|Дарожкавічы]], [[Касабукі]], [[Федарцы]], [[Шарагі (Мікалаёўскі сельсавет)|Шарагі]] і [[Янова (Мікалаёўскі сельсавет)|Янова]])<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1 |date=5 кастрычніка 2021 }}</ref>. Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 919 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]</ref>, з іх 97,0 % — [[беларусы]], 1,2 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 1,2 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / С.Д. Гриневич и др. — Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Т. 2: (1944―1980 гг.). — Минск: «Беларусь», 1987. — 283 с. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. {{Туркоўскі сельсавет}} {{Мёрскі раён}} [[Катэгорыя:Туркоўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Дзісенскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1954 годзе]] jhw7fxp99ofxko26q6gbfcv37j3vdm0 0 641795 4184122 4169671 2022-08-12T11:18:26Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{шляхціч}} {{цёзкі2|Александровіч}} '''Стэфан Яўстахій Александровіч''' (? — {{ДС|||1700}}) — [[Вялікае Княства Літоўскае|вялікалітоўскі]] дзяржаўны дзеяч. Гарадзенскі падкаморы і маршалак, [[кашталян новагародскі]] (з 1698). == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага [[род Александровічаў|роду Александровічаў]] герба [[герб «Александровіч»|«Александровіч»]], сын [[Канстанцін Казімір Александровіч|Канстанціна Казіміра Александровіча]]. Пасля бацькі стаў войтам і суддзёй земскі гарадзенскім, пазней гарадзенскі [[падкаморы]] і маршалак, адыгрываў важную ролю ў палітычным жыцці [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскага павета]]<ref>Piwarski K. Aleksandrowicz Stefan Eustachy.// PSB. Kraków, 1935. T.1. S.71</ref>. Змовіўся з гарадзенскім лоўчым [[Якуб Эйсмант|Якубам Эйсмантам]], які быў на той час прызнаны банітам, і незаконна набыў у [[Ян Пшаздзецкі|Яна Пшаздзецкага]] і яго жонкі Ганны Карэцкай фальварак [[Ласосна (вёска)|Ласосна]], які належаў упіцкаму падчашаму [[Андрэй Грушчынскі|Андрэю Грушчынскаму]]. Ян Пшаздзецкі быў хворы на розум, недзеяздольны і не меў права распараджацца маёмасцю. Ён падпісаў дакумент і паставіў пячатку, сам не ведаючы пад якім дакументам. Пасля Якуб Эйсмант прадаў яго Стэфану Александровічу. Набыўшы адну частку маёнтка, Стэфан Александровіч стаў шкодзіць Андрэю Грушчынскаму праз сваіх падданых на другой частцы, нават напаў на яго сына Станіслава. У судзе справа была не вырашана з-за адсутнасці гарадзенскага маршалка, які знаходзіўся на сойме ў 1693 годзе. Але Стэфан Аляксандровіч быў уведзены ў валоданне фальваркам у 1694 годзе. У 1699 годзе па прывілею [[Аўгуст ІІ|Аўгуста ІІ Саса]] Аляксандровіч і яго жонка атрымалі ад гарадзенскага вайтоўства грунты і вёскі [[Тарусы]], [[Галавічы (Гродзенскі раён)|Галавічы]], [[Пышкі]], [[Мёлы]] з перавозам на рацэ [[Нёман]], якія былі аднятыя ад гарадской [[юрыдыка|юрыдыкі]] і перададзены да [[Гарадзенская эканомія|Гарадзенскай эканоміі]] неправавым чынам, стаў на рацэ [[Ласосна (рака)|Ласосна]], які раней належаў Яну Шульцу, [[млын]]ы. У дакуменце адзначалася, што спадчынным грунтам Аляксандровіча, што ў фальварку [[Чэхаўшчына (Гродзенскі раён)|Чэхаўшчына]], ад става на рацэ Ласосна на гарадскіх грунтах каля вёскі Тарусы залівала прыналежную тэрыторыю, чым наносіліся шкоды маршалку. Камісія гэта зафіксавала, і млын ад Ласосны Пшаздзечыны быў адняты. А два млыны на рацэ Ласосна Касцікоўскі і Сіканоўскі ў межах грунтоў Галавічоў былі пакінуты пад гарадской юрыдыкай. [[Файл:Гродна. Роспіс лавы касцёла Св. Францыска Ксаверыя (11).jpg|thumb|Роспіс лавы касцёла Св. Францыска Ксаверыя]] Згаданы ў «Зборы цудаў» [[Абраз Маці Божай Студэнцкай|абраза Маці Божай Студэнцкай]]: калі пад ім закульгавіў конь і ён паламаў нагу, ён звярнуўся да абраза і хутка ачуняў. Выява з гэтым цудам змешчана на сталі (лаве) ў [[Кафедральны касцёл Святога Францішка Ксаверыя|гарадзенскім Фарным касцёле]]. == Сям’я == У шлюбе з Тэкляй з [[род Кірдзеяў|роду Кірдзеяў]]. У іх сям’і нарадзіліся: * Ян * Канстанцыя * Соф’я * Алена * імя чацвертай дачкі не вядома. Жонка Тэкля была пахавана ў [[Гродзенскі бернардзінскі касцёл|бернардзінскім касцёле]] ў Горадні, аб чым сведчыць умураваная ў сцяну [[шыльда]]<ref>Niesіecki K. Herbarz Polski. Lipsk, 1839. T.ІІ. S.23; Lipsk, 1840. T.V. S.80. Piwarski K. Aleksandrowicz Stefan Eustachy. S.71. Амелька С. Геральдычныя, генеалагічныя і эпіграфічныя крыніцы Беларусі: Горадня (працяг).// Герольд Litherland. 2001. № 3-4. С.120-121.</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://pdf.kamunikat.org/download.php?item=41613-1.pdf Цудатворны абраз Маці Божай Студэнцкай і гарадзенская шляхта: ідэнтыфікацыя, радаводы, сувязі.] «Герольд Litherland» № 18. 2011. {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Александровіч Стэфан Яўстахій}} [[Катэгорыя:Александровічы|Стэфан Яўстахій]] [[Катэгорыя:Сенатары Рэчы Паспалітай]] [[Катэгорыя:Падкаморыя гарадзенскія]] [[Катэгорыя:Маршалкі земскія гарадзенскія]] [[Катэгорыя:Кашталяны новагародскія]] [[Катэгорыя:Суддзі земскія гарадзенскія]] [[Катэгорыя:Войты гарадзенскія]] 1mb414km68splftsmw8vg2mmlc3llln 0 644419 4183896 4163018 2022-08-12T05:48:30Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Ражава]] у [[Ражава (ручай)]] wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Ражава |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 20 |Плошча басейна = 99 |Басейн = Жалонь/Прыпяць/Дняпро/Чорнае мора |Басейн рэк = |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 51.456111|s_lat_min = |s_lat_sec = |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 29.695833|s_lon_min = |s_lon_sec = |Вусце = Жалонь |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 51.548762|m_lat_min = |m_lat_sec = |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 29.834088|m_lon_min = |m_lon_sec = |Ухіл ракі = 1,4 |Краіна = Украіна/Беларусь |Рэгіён = Кіеўская вобласць/Гомельская вобласць |Раён = Палескі раён/Нараўлянскі раён |Пазіцыйная карта = Украіна Кіеўская вобласць |Пазіцыйная карта 1 = Беларусь Гомельская вобласць |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Ража́ва'''{{sfn|ЭПБ|1985}}{{sfn|БелЭн|2001}}, '''Ржавец''' ({{lang-uk|Рожава, Ржавець}}) — [[ручай]] у [[Палескі раён|Палескім раёне]] [[Кіеўская вобласць|Кіеўскай вобласці]] [[Украіна|Украіны]] і [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], правы [[прыток]] ракі [[Жалонь]] (басейн [[Прыпяць|Прыпяці]]). Даўжыня ручая складае 20 км, з іх 17,5 км па тэрыторыі Нараўлянскага раёна<ref name="СПР">[http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD1/Gomel/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Гомельской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{ref-ru}}</ref>. Плошча [[вадазбор]]у 99 км². Выток ручая знаходзіцца за 1 км у напрамку на на паўночны ўсход ад былой вёскі [[Дэнысавычы]] Палескага раёна{{sfn|БелЭн|2001}}. Упадае ў Жалонь за 1 км на паўночны ўсход ад былой вёскі Ражава Нараўлянскага раёна{{sfn|БелЭн|2001}}. Вадазбор нізінны. Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 1,4 м/км. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|4|Ражава||345}} * {{Крыніцы/БелЭн|13|Ражава||248}} == Спасылкі == * [http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD1/Gomel/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Гомельской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»]{{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рэкі Кіеўскай вобласці]] [[Катэгорыя:Рэкі Нараўлянскага раёна]] [[Катэгорыя:Басейн Жалоні]] rsgsuzbimol9vdlxowu2023dgr6n6fv 4183898 4183896 2022-08-12T05:48:56Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Ражава |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 20 |Плошча басейна = 99 |Басейн = Жалонь/Прыпяць/Дняпро/Чорнае мора |Басейн рэк = |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 51.456111|s_lat_min = |s_lat_sec = |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 29.695833|s_lon_min = |s_lon_sec = |Вусце = Жалонь |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 51.548762|m_lat_min = |m_lat_sec = |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 29.834088|m_lon_min = |m_lon_sec = |Ухіл ракі = 1,4 |Краіна = Украіна/Беларусь |Рэгіён = Кіеўская вобласць/Гомельская вобласць |Раён = Палескі раён/Нараўлянскі раён |Пазіцыйная карта = Украіна Кіеўская вобласць |Пазіцыйная карта 1 = Беларусь Гомельская вобласць |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} {{значэнні|Ражава (значэнні)}} {{значэнні|Ржавец (значэнні)}} '''Ража́ва'''{{sfn|ЭПБ|1985}}{{sfn|БелЭн|2001}}, '''Ржавец''' ({{lang-uk|Рожава, Ржавець}}) — [[ручай]] у [[Палескі раён|Палескім раёне]] [[Кіеўская вобласць|Кіеўскай вобласці]] [[Украіна|Украіны]] і [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], правы [[прыток]] ракі [[Жалонь]] (басейн [[Прыпяць|Прыпяці]]). Даўжыня ручая складае 20 км, з іх 17,5 км па тэрыторыі Нараўлянскага раёна<ref name="СПР">[http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD1/Gomel/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Гомельской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{ref-ru}}</ref>. Плошча [[вадазбор]]у 99 км². Выток ручая знаходзіцца за 1 км у напрамку на на паўночны ўсход ад былой вёскі [[Дэнысавычы]] Палескага раёна{{sfn|БелЭн|2001}}. Упадае ў Жалонь за 1 км на паўночны ўсход ад былой вёскі Ражава Нараўлянскага раёна{{sfn|БелЭн|2001}}. Вадазбор нізінны. Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 1,4 м/км. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|4|Ражава||345}} * {{Крыніцы/БелЭн|13|Ражава||248}} == Спасылкі == * [http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD1/Gomel/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Гомельской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»]{{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рэкі Кіеўскай вобласці]] [[Катэгорыя:Рэкі Нараўлянскага раёна]] [[Катэгорыя:Басейн Жалоні]] fjlguchsrx8ltnu1xgv3jm4fntak2sb 0 648582 4183863 3656595 2022-08-12T02:46:01Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Горад |беларуская назва = Прусіцы |арыгінальная назва = Prusice |падначаленне = |выява = Prusice Ratusz bp.jpg |подпіс = |герб = POL Prusice COA alt.svg |сцяг = POL Prusice flag.svg |дэвіз = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |ваяводства = Ніжнесілезскае |павет = Тшэбніцкі |гміна = Прусіцы (гміна) |гміна_назва = Прусіцы |унутраны падзел = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1295 |ранейшыя імёны = |статус з = 2000 |плошча = 10,94 |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |насельніцтва = 2 200 |год перапісу = 2019 |шчыльнасць = 203,5 |агламерацыя = |назва агламерацыі = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |тэлефонны код = 71 |паштовы індэкс = 55-110 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = DTR |TERC = 0220024 |SIMC = 0879914 |катэгорыя ў Commons = |сайт = http://prusice.pl/ |мова сайта 2 = |add3n = |add3 = }} '''Прусіцы'''<ref>{{ТКП-Польшча}}</ref> ({{lang-pl|Prusice}}, {{lang-de|Prausnitz}}) — [[горад]] на паўднёвым захадзе [[Польшча|Польшчы]], размешчаны за 350 км на паўднёвы захад ад [[Варшава|Варшавы]] і за 35 км на поўнач ад [[Уроцлаў|Уроцлава]]. Уваходзіць у склад [[Тшэбніцкі павет|Тшэбніцкага павета]] [[Ніжнесілезскае ваяводства|Ніжнесілезскага ваяводства]], сядзіба [[Вяскова-гарадская гміна|вяскова-гарадской]] [[Прусіцы (гміна)|гміны Прусіцы]]. Займае плошчу 10,94 км². Насельніцтва 2,2 тыс. чалавек. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Тшэбніцкі павет}} {{Ніжнесілезскае ваяводства}} {{Бібліяінфармацыя}} 5kk5izb32k162ngbl768mmvhiq9afgy 0 656665 4183588 3829395 2022-08-11T20:17:06Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Ёган}} {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Ёган Сігізмунд Брандэнбургскі |арыгінал імя = {{lang-de|Johann Sigismund von Brandenburg }} | выява = Johann Sigismund Grunewald.jpg | пасада = [[Спіс кіраўнікоў Брандэнбурга|курфюрст Брандэнбургскі]] |сцяг = Armoiries électeur Brandebourg.svg |перыядпачатак = [[18 ліпеня]] [[1608]] |перыядканец = [[23 снежня]] [[1619]] |папярэднік = [[Іаахім III Фрыдрых (курфюрст Брандэнбурга)|Іаахім Фрыдрых]] |пераемнік = [[Георг Вільгельм (курфюрст Брандэнбурга)|Георг Вільгельм]] |пасада_2 = [[Спіс кіраўнікоў Прусіі|герцаг Прусіі]] |сцяг_2 = POL Prusy książęce COA.svg | перыядпачатак_2 = [[18 ліпеня]] [[1608]] | перыядканец_2 = [[23 снежня]] [[1619]] | папярэднік_2 = [[Альбрэхт Фрыдрых (герцаг Прусіі)|Альбрэхт Фрыдрых]] | пераемнік_2 = [[Георг Вільгельм (курфюрст Брандэнбурга)|Георг Вільгельм]] | дата смерці = 23.12.1619 | месца смерці = {{Месца смерці|Берлін}},&nbsp;[[Свяшчэнная&nbsp;Рымская&nbsp;імперыя]] | пахаваны = {{Месца пахавання|Берлінскі кафедральны сабор|у Берлінскім кафедральным саборы}} | веравызнанне = [[Лютэране|лютэранін]] | род = [[Выява:Hohenzollern Haus Wappen.svg|30px|]] [[Гогенцолерны]] | бацька = [[Іаахім III Фрыдрых (курфюрст Брандэнбурга)|Іаахім Фрыдрых]] | маці = [[Кацярына Кюстрынская]] | жонка= [[Ганна Пруская (1576—1625)|Ганна Пруская]] | дзеці='''сын:''' [[Георг Вільгельм (курфюрст Брандэнбурга)|Георг Вільгельм]] <br>'''дочкі:''' [[Ганна Сафія Брандэнбургская|Ганна Сафія]], [[Марыя Элеанора Брандэнбургская|Марыя Элеанора]], [[Кацярына Брандэнбургская|Кацярына]] }} '''Ёган Сігізмунд''' ці '''Ёган Зігмунд''' (таксама Ёган Сігізмунд, {{lang-de|Johann Sigismund}}; {{Дата нараджэння|8|11|1572}}, [[Гале (Саксонія-Анхальт)|Гале]] — {{Дата смерці|23|12|1619}}, [[Берлін]]) — [[курфюрст]] [[Брандэнбург (маркграфства)|Брандэнбурга]] з [[1608]] года, [[рэгент]] [[Прусія (герцагства)|Прусіі]] з [[1608]] года, [[Спіс кіраўнікоў Прусіі|герцаг Прусіі]] з [[1618]] года, прадстаўнік дынастыі [[Гогенцолерны|Гогенцолернаў]]. Сын курфюрста [[Іаахім III Фрыдрых (курфюрст Брандэнбурга)|Іаахіма Фрыдрыха]], спадчыннікам якога стаў у [[1608]] годзе, і [[Кацярына Кюстрынская|Кацярыны Брандэнбург-Кюстрынскай]]. == Біяграфія == Ёган Сігізмунд у [[1594]] годзе ажаніўся з [[Ганна Пруская (1576—1625)|Ганнай]], старэйшай дачкой [[герцаг]]а [[Прусія (герцагства)|Прусіі]] [[Альбрэхт Фрыдрых (герцаг Прусіі)|Альбрэхта Фрыдрыха]]. Пасля смерці ў жніўні [[1618]] года герцага, які не меў сыноў, правы на валоданне Прусіяй перайшлі да Ёгана Сігізмунда, што быў да таго часу [[рэгент]]ам псіхічнахворага герцага. У [[1609]] годзе, калі памёр [[Ёган Вільгельм (герцаг Юліха-Клевэ-Берга)|апошні нашчадак]] [[Юліх-Клевэ-Берг|юліх-клеўскіх]] герцагаў, Ёган, адначасова з [[Пфальц-Нойбург]]ам, заявіў аб правах на спадчыну. Паводле [[дортмунд]]скага дагавора краіна была аддадзена ў сумеснае кіраванне абодвух прэтэндэнтаў. Паводле [[Ксантэнскі мір|Ксантэнскага пагаднення]] [[1614]] года з наступнымі дадаткамі адбыўся другі падзел, пасля якога [[Герцагства Клеўскае|Клевэ]], [[Марк (графства)|Марк]] і [[Равенсбург]] адышлі да [[Брандэнбург]]а, а [[Юліх-Берг]] — да Пфальц-Нойбурга. Ёган Сігізмунд Гогенцолерн у [[1609]] годзе абавязаўся ўносіць у польскую каралеўскую казну штогод па 30 000 [[гульдэн]]аў, паабяцаў увесці ў Прусіі [[Грыгарыянскі каляндар]] і пабудаваць у [[Кёнігсберг]]у [[каталіцтва|каталіцкі]] храм. У выніку ў [[1611]] годзе Ёган Сігізмунд атрымаў грамату на права кіравання і на спадчынную ўладу ў прускім герцагстве. У [[1613]] годзе Ёган перайшоў з [[лютэранства]] ў [[кальвінізм|рэфармацтва]], але адмысловым дакументам ад [[1615]] года дазволіў падданым заставацца пры строгім [[лютэранства|лютэранстве]] ці [[Формула згоды|формуле канкордыі]]. Як [[кальвінізм|кальвіністу]], яму давялося затым змагацца з апазіцыяй саслоўяў у Прусіі і Брандэнбургу, прычым на бок яго праціўнікаў стала і яго жонка Ганна, дбайная лютэранка. Жыхары Прусіі сустракалі ў штыкі кальвінісцкія новаўвядзенні. Але да адкрытых выступленняў справа не дайшла, з прычыны змены сітуацыі. У [[1619]] годзе курфюрст памёр. Да сваёй смерці ён паспеў стварыць (фактычна) [[Брандэнбург-Прусія|Брандэнбургска-прускую дзяржаву]] са сталіцай у [[Берлін]]е. Праблемы з [[Расія]]й, [[Швецыя]]й, [[Турцыя]]й адцягнулі Польшчу ад Прусіі, у якой законным герцагам у 1619 годзе стаў сын Ёгана Сігізмунда і Ганны Прускай — [[Георг Вільгельм (курфюрст Брандэнбурга)|Георг Вільгельм]]. == Нашчадкі == * [[Георг Вільгельм (курфюрст Брандэнбурга)|Георг Вільгельм]] (1595—1640), з 1619 года — [[курфюрст]] [[Брандэнбург]]а і [[герцаг]] [[Усходняя Прусія|Прусіі]] * [[Ганна Сафія Брандэнбургская|Ганна Сафія]] (1598—1659), жонка [[Фрыдрых Ульрых Браўншвайг-Вольфенбютэльскі|Фрыдрыха Ульрыха]], герцага [[Браўншвайг-Люнебург]]скага * [[Марыя Элеанора Брандэнбургская|Марыя Элеанора]] (1599—1655), жонка [[Густаў II Адольф|Густава II Адольфа]], караля [[Швецыя|Швецыі]], маці [[Крысціна (каралева Швецыі)|Крысціны]] * [[Кацярына Брандэнбургская|Кацярына]] (1602—1644), жонка спачатку [[Габар Бетлен|Габара Бетлена]], прынца [[Трансільванія|Трансільваніі]], затым — [[Франц Карл Саксен-Лаўэнбургскі|Франца Карла Саксен-Лаўэнбургскага]] * [[Іаахім Сігізмунд Брандэнбургскі|Іаахім Сігізмунд]] (1603—1625). * Агнэса (1606—1607). * Ёган Фрыдрых (1607—1608). * Альбрэхт Крысціян (7 сакавіка — 14 сакавіка 1609). {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.klgd.ru/city/history/gubin/smutnoe.php?print=Y Ёган Сігізмунд на сайце адміністрацыі Калінінграда ] * [https://web.archive.org/web/20070304203627/http://topclass.narod.ru/genealogy/data/3/564.html Радавод Ёгана Сігізмунда] * [[s:de:ADB:Johann Sigismund|Ёган III Сігізмунд]] у [[Allgemeine Deutsche Biographie]] {{start box}} {{succession box|title=Курфюрст Брандэнбурга<br>Ёган Сігізмунд|before=[[Іаахім III Фрыдрых (курфюрст Брандэнбурга)|Іаахім Фрыдрых]]|after=[[Георг Вільгельм (курфюрст Брандэнбурга)|Георг Вільгельм]]|years=1608–1619}} {{succession box|title=[[Спіс кіраўнікоў Прусіі|Герцаг Прусіі<br> Ёган Сігізмунд]]|before=[[Альбрэхт Фрыдрых (герцаг Прусіі)|Альбрэхт Фрыдрых]]|after=[[Георг Вільгельм (курфюрст Брандэнбурга)|Георг Вільгельм]]|years=1618–1619}} {{end box}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Кіраўнікі Прусіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Курфюрсты брандэнбургскія]] [[Катэгорыя:Герцагі прускія]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] evasfaswg3kmp5ctpn6tylsopp9bgsf 100 658977 4183436 4180964 2022-08-11T15:50:41Z NirvanaBot 40832 +1 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Страта і любоў|2022-08-10T21:33:55Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Фарух Садулаевіч Рузіматаў|2022-08-09T09:47:28Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Алтынай Абдуахімаўна Асылмуратава|2022-08-08T11:57:03Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Брэд Фідэль|2022-08-06T19:57:01Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Павел Уладзіміравіч Іваноў|2022-08-05T09:24:40Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Джон Малкавіч|2022-08-04T12:38:25Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Эмілі Блант|2022-08-04T10:31:32Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Уілем Дэфо|2022-08-04T09:22:16Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса 1975|2022-08-03T13:51:51Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса 1976|2022-08-03T13:45:18Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса 2021|2022-08-03T12:41:50Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса 2020|2022-08-03T12:33:38Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса 2019|2022-08-03T12:24:08Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса 2018|2022-08-03T11:50:22Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса 2017|2022-08-03T11:40:22Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Сандра Хюлер|2022-08-03T06:50:51Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Міхаіл Якаўлевіч Каплан|2022-08-02T12:52:08Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Людміла Пятроўна Сенчына|2022-08-02T08:57:41Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Ігар Уладзіміравіч Талькоў|2022-08-02T07:10:29Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Максіміліян Гардэль|2022-08-01T09:48:55Z|Ellis Novak}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 1j2h79wliyv0qgakwc083s9ek4ihn7s 0 664546 4183501 4115152 2022-08-11T20:05:56Z Artsiom91Bot 51617 /* Біяграфія */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Святы}} '''Лізавета Венгерская''' ({{ДН|||1292}}, [[Будапешт]] — {{ДС|6|5|1338}}, [[Швейцарыя]]) — каталіцкая святая. == Біяграфія == Нарадзілася у сучасным Будапешце і была дачкою венгерскага караля [[Андраш III|Андраша II]]I. Бацькі жадалі, каб Лізавета выйшла замуж за Вацлава Чэшскага, аднак яна не пажадала заключыць гэтага дынастычнага шлюбу, уцякла з каралеўскага двара і каля 1310 года уступіла ў кляштар [[Дамініканцы|дамініканак]] у [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Лізавета гераічна пераносіла шматлікія цярпенні і таму яшчэ пры жыцці здабыла сабе славу святой. Памерла яна 6 мая 1338 года і была пахаваная каля галоўнага алтара касцёла ў сваім кляштары. Са смерцю Лізавета скончылася дынастыя святога Стэфана І Венгерскага<ref>[https://catholic.by/3/liturgy/saints/4384-svyataya-alzhbeta-vengerskaya-zakonnitsa Святая Альжбета Венгерская, законніца]</ref>. {{зноскі}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Венгерская Лізавета}} [[Катэгорыя:Арпады]] fj10cyajru9dairgopo8vf2u55bunn6 0 665796 4183794 4179319 2022-08-11T20:37:41Z JerzyKundrat 174 /* Жнівень */ wikitext text/x-wiki {{бягучыя падзеі}} {{Навігацыя для года}} {{Год паводле тэм}} '''2022''' — [[невысакосны год]], пачынаецца ў [[субота|суботу]]. Па рашэнні [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый|ААН]] 2022 год быў абвешчаны Міжнародным годам саматужнага рыбалоўства і аквакультуры.<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/ru/sections/observances/international-years/|title=Международные годы|date=2015-01-06|publisher=www.un.org|lang=ru|accessdate=2020-01-13}}</ref> == Падзеі == === Студзень === [[Файл:2022_Kazakhstan_protests_—_Aqtobe,_January_4_(01).jpg|thumb|Пратэсты ў [[Актабэ]], 4 студзеня.]] [[Файл:Начны зімовы Мінск. Дэмантаж пуцеправода на Нямізе. 2022 (07-1).jpg|thumb|Дэмантаж [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] ў [[Мінск]]у, 11 студзеня.]] [[Файл:Roberta Metsola elected new President of the European Parliament (51828380418) (cropped).jpg|150px|thumb|Раберта Мецола ў Еўрапарламенце, 18 студзеня.]] * [[1 студзеня]] — у [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]] стартавала [[ралі «Дакар-2022»]]. * [[2 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ўспыхнулі [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|пратэсты]]. * [[3 студзеня]] — пяць [[Ядзерны клуб|ядзерных дзяржаў]] падпісалі [[Сумесная заява лідараў пяці дзяржаў аб прадухіленні ядзернай вайны і недапушчэнні гонкі ўзбраенняў|сумесную заяву]] аб прадухіленні [[Ядзерная вайна|ядзернай вайны]] і недапушчэнні [[Гонка ўзбраенняў|гонкі ўзбраенняў]]. * [[4 студзеня]] — на паўночным захадзе [[Нігерыя|Нігерыі]] пачалася [[Масавыя забойствы ў Замфары (2022)|хваля масавых забойстваў]]. * [[5 студзеня]] — [[Прэзідэнт Казахстана]] [[Касым-Жамарт Кемелевіч Такаеў|Касым-Жамарт Такаеў]] змяніў [[Нурсултан Абішавіч Назарбаеў|Нурсултана Назарбаева]] на пасадзе старшыні Савета бяспекі краіны. * [[6 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ў сувязі з [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|масавымі пратэстамі]] былі разгорнутыя [[Аперацыя АДКБ у Казахстане|міратворчыя сілы АДКБ]]. * [[8 студзеня]] — абрынулася частка [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] па [[праспект Пераможцаў (Мінск)|праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 студзеня]]: ** Ралі-рэйд [[ралі «Дакар-2022»|«Дакар-2022»]] фінішавала ў [[Джыда|Джыдзе]] ([[Саудаўская Аравія]]). ** Здзейснена [[Кібератака на ўкраінскія дзяржаўныя сайты (2022)|кібератака]] на сайты дзяржаўных устаноў [[Украіна|Украіны]]. * [[17 студзеня]] — польскі нападнік [[Роберт Левандоўскі]] прызнаны найлепшым футбалістам свету паводле версіі [[ФІФА]]. * [[18 студзеня]] — мальтыйскі палітык [[Раберта Мецола]] была абрана [[Старшыня Еўрапейскага парламента|старшынёй Еўрапарламента]]. * [[20 студзеня]] — бельгійка [[Зара Рутэрфорд]] стала самай маладой жанчынай-пілотам, якая здзейсніла адзіночны кругасветны пералёт. * [[22 студзеня]] — у [[Канада|Канадзе]] ўспыхнулі [[Пратэсты ў Канадзе (2022)|пратэсты кіроўцаў грузавікоў]]. * [[24 студзеня]] — падчас [[Ваенны пераварот у Буркіна-Фасо (2022)|ваеннага перавароту]] ў [[Буркіна-Фасо]] быў скінуты прэзідэнт [[Рок Кабарэ]]. * [[29 студзеня]] — [[Серджа Матарэла]] пераабраны на пасаду [[Прэзідэнт Італіі|Прэзідэнта Італіі]]. * [[30 студзеня]] — іспанец [[Рафаэль Надаль]] выйграў [[Адкрыты чэмпіянат Аўстраліі па тэнісе]], атрымаўшы дваццаць першы тытул на турнірах [[турніры Вялікага шлема|Вялікага шлема]]. * [[31 студзеня]] — галоўным трэнерам [[зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы па футболе]] прызначаны [[Чэслаў Міхневіч]]. === Люты === [[Файл:Putin_attended_the_opening_ceremony_of_2022_Beijing_Winter_Olympics_(2).jpg|міні|Цырымонія адкрыцця XXIV зімовых Алімпійскіх гульняў, [[Пекін]], 4 лютага.]] [[Файл:Putin_-_DNR,_LNR_(2022-02-21)_02.jpg|міні|[[Уладзімір Пуцін]] падпісвае ўказы аб прызнанні [[ДНР]] і [[ЛНР]] і дагаворы з імі, 21 лютага.]] [[File:Житловий будинок на вул. Лобановського, 6-А після обстрілу.jpg|thumb|Дом у [[Кіеў|Кіеве]] пасля абстрэлу, 26 лютага.]] * [[3 лютага]] — падчас аперацыі [[Інтэрвенцыя ЗША і іх саюзнікаў у Сірыі|амерыканскіх вайскоўцаў]] на паўночным захадзе [[Сірыя|Сірыі]] забіты лідар [[Ісламская дзяржава|ІД]] [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[4 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста адкрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[4 лютага]] — створаны [[Рэспубліканскі савет па гістарычнай палітыцы]] пры [[Адміністрацыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]]. * [[6 лютага]] — зборная [[Зборная Сенегала па футболе|Сенегала]] ў фінале {{нп3|Кубак афрыканскіх нацый|Кубка афрыканскіх нацый|en|2021 Africa Cup of Nations}} па [[футбол]]е ў [[Яундэ]] ([[Камерун]]) перамагла зборную [[зборная Егіпта па футболе|Егіпта]] і ўпершыню выйграла трафей. * [[10 лютага]] — адкрыты для руху [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправод па праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 лютага]] — лаўрэатам [[Прэмія імя Міхася Стральцова|літаратурнай прэміі імя Міхася Стральцова]] названа беларуская паэтэса [[Антаніна Яўгенаўна Хатэнка|Антаніна Хатэнка]]. * [[20 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста закрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[20 лютага]] — Мітрапаліт Мінска-Магілёўскі арцыбіскуп [[Юзаф Станеўскі]] благаславіў мемарыяльную дошку ў памяць пра айца [[Казімір Жыліс|Казіміра Жыліса]], усталяваную на сцяне [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (Індура)|касцёла Найсвяцейшай Тройцы]] ў [[Індура|Індуры]]. * [[21 лютага]] — [[Прэзідэнт Расіі]] [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]] падпісаў указы аб прызнанні самаабвешчаных на ўсходзе [[Украіна|Украіны]] [[Данецкая Народная Рэспубліка|ДНР]] і [[Луганская Народная Рэспубліка|ЛНР]] і дагаворы з імі. * [[24 лютага]] — [[Расія]] пачала [[Расійска-ўкраінскі канфлікт (2022)|ваеннае ўварванне]] ва [[Украіна|Украіну]]. * [[25 лютага]] — адбылася [[Сезар (прэмія, 2022)|47-я цырымонія]] прысуджэння кінапрэміі «[[Сезар]]». * [[27 лютага]] — асноўны дзень галасавання на [[Рэферэндум у Беларусі (2022)|рэферэндуме]] ў [[Беларусь|Беларусі]], антываенныя пратэсты. === Сакавік === [[Файл:1915 Çanakkale Bridge 20220327.jpg|міні|right|[[Мост Чанакале 1915 года|Мост Дарданэлы]].]] * [[1 сакавіка]] — [[Еўрапарламент]] падтрымаў рэзалюцыю аб прадастаўленні [[Украіна|Украіне]] статуса [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краіны-кандыдата]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]]. * [[4 сакавіка]] — двое баевікоў «[[ІДІЛ|Ісламскай дзяржавы]]» здзейснілі [[Тэракт у Пешавары (2022)|тэракт]] у [[Шыіты|шыіцк]]ай [[Мячэць|мячэці]] [[Пешавар|Пешавара]] ([[Хайбер-Пахтунхва]], [[Пакістан]]). * [[5 сакавіка]] — адбыўся матч за [[Суперкубак Беларусі па футболе 2022]], перамогу атрымаў [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] з [[Барысаў|Барысава]]. * [[10 сакавіка]] — [[Абу аль-Хасан аль-Хашымі аль-Курашы]] стаў трэцім халіфам «[[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]]», заняўшы месца загінулага [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы|Абу Ібрагіма аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[11 сакавіка]] — [[Габрыэль Борыч]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Чылі]] і стаў самым маладым кіраўніком у гісторыі краіны. * [[12 сакавіка]] — [[Прэзідэнцкія выбары ў Туркменістане (2022)|прэзідэнцкія выбары]] ў [[Туркменістан]]е. * [[13 сакавіка]] — [[Корпус Вартавых Ісламскай рэвалюцыі|КВІР]] [[Іран]]а здзейсніў [[Ракетны абстрэл Эрбіля (13 сакавіка 2022)|ракетны абстрэл]] горада [[Эрбіль]] у [[Іракскі Курдыстан|Іракскім Курдыстане]]. * [[15 сакавіка]] — пачаліся [[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэсты]] на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]], выкліканыя эканамічным крызісам у краіне. * [[16 сакавіка]] — камітэт міністраў [[Савет Еўропы|Савета Еўропы]] прыняў рашэнне аб спыненні паўнамоцтваў [[Расія|Расіі]] ў арганізацыі. * [[18 сакавіка]]: ** Стартаваў сезон [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Вышэйшай лігі]] чэмпіянату Беларусі па [[футбол]]е. ** Адкрыты [[Мост Чанакале 1915 года|мост Дарданэлы]] ў [[Турцыя|Турцыі]], які стаў самым доўгім вісячым мостам у свеце. * [[19 сакавіка]] — [[Сердар Бердымухамедаў]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Туркменістан]]а, змяніўшы [[Гурбангулы Бердымухамедаў|свайго бацьку]]. * [[20 сакавіка]] — шведскі лёгкаатлет [[Арман Дзюпланціс]] усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 20 см. * [[22 сакавіка]] — на з’ездзе [[Саюз пісьменнікаў Беларусі (2005)|Саюза пісьменнікаў Беларусі]] старшынёй арганізацыі абраны [[Аляксандр Карлюкевіч]]. * [[27 сакавіка]] — адбылася [[Оскар (кінапрэмія, 2022)|94-я цырымонія]] ўручэння ўзнагарод прэміі «[[Оскар]]». === Красавік === * [[3 красавіка]] — дзеючы кіраўнік дзяржавы [[Аляксандр Вучыч]] атрымаў перамогу на прэзідэнцкіх выбарах у [[Сербія|Сербіі]]. * [[7 красавіка]] — [[Генеральная Асамблея ААН]] прыняла рэзалюцыю аб прыпыненні членства [[Расія|Расіі]] ў [[Савет па правах чалавека ААН|Савеце па правах чалавека]]. * [[8 красавіка]] — ракетны ўдар нанесены па чыгуначным вакзале ў [[Краматорск]]у, загінулі дзясяткі людзей. * [[10 красавіка]] — прэм’ер-міністр [[Пакістан]]а [[Імран Хан]] адхілены ад пасады. * [[14 красавіка]] — флагманскі карабель [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту Расіі]] ракетны крэйсер [[Масква (ракетны крэйсер)|«Масква»]] затануў. * [[15 красавіка]] — [[Штурм мячэці Аль-Акса|штурм мячэці Аль-Акса]] праведзены сіламі ізраільскай паліцыі. * [[17 красавіка]] — пачалася [[Ваенная аперацыя Турцыі ў Іраку|ваенная аперацыя]] [[Турцыя|Турцыі]] ў [[Ірак]]у. * [[23 красавіка]] — футбольны клуб «[[Баварыя Мюнхен]]» стаў чэмпіёнам нямецкай [[Бундэсліга|Бундэслігі]] ў дзясяты раз запар. * [[24 красавіка]] — на [[Прэзідэнцкія выбары ў Францыі (2022)|прэзідэнцкіх выбарах]] у [[Францыя|Францыі]] перамогу атрымаў дзеючы кіраўнік краіны [[Эмануэль Макрон]]. * [[25 красавіка]] — найбагацейшы чалавек свету [[Ілан Маск]] заключыў пагадненне аб пакупцы сацыяльнай сеткі і платформы мікраблогінгу [[Twitter]]. * [[30 красавіка]] — [[Сонечнае зацьменне 30 красавіка 2022 года|сонечнае зацьменне]] ў [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], на частцы акваторыі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Атлантычны акіян|Атлантычнага]] акіянаў і ўзбярэжжы [[Антарктыда|Антарктыды]]. === Май === [[Файл:President Joe Biden Ukraine Democracy Defense Lend-Lease Act of 2022.jpg|міні|Прэзідэнт ЗША [[Джо Байдэн]] падпісвае закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]].]] [[Файл:Anti-government_protest_in_Sri_Lanka_2022.jpg|міні|Пратэсты на Шры-Ланцы перад Прэзідэнцкім палацам, 13 красавіка.]] * [[2 мая]] — [[Роні О’Саліван]] атрымаў перамогу ў [[Спіс фіналаў чэмпіянатаў свету па снукеры|фінале]] [[Чэмпіянат свету па снукеры|Чэмпіянату свету па снукеры]] і выйграў сёмы найвышэйшы тытул у кар’еры. * [[9 мая]] — [[Прэзідэнт ЗША]] [[Джо Байдэн]] падпісаў закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]]. * [[10 мая]] — [[Каталін Новак]] прыступіла да абавязкаў [[Спіс прэзідэнтаў Венгрыі|Прэзідэнта Венгрыі]], стаўшы першай [[жанчына]]й на гэтай пасадзе. * [[14 мая]]: ** Фінал [[Конкурс песні Еўрабачанне 2022|конкурса песні Еўрабачанне]], перамогу атрымаў прадстаўнік [[Украіна на конкурсе песні Еўрабачанне|Украіны]] гурт [[Kalush Orchestra]] з песняй {{нп3|Стэфанія (песня)|«Стэфанія»|uk|Стефанія (пісня)}}. ** [[Масавае забойства ў Буфала (2022)|Масавае забойства ў Буфала]]. * [[18 мая]] — [[Фінляндыя]] і [[Швецыя]] падалі афіцыйныя заяўкі на далучэнне да [[НАТА]]. * [[21 мая]] — футбольны клуб [[ФК Гомель|«Гомель»]] атрымаў перамогу ў фінале [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Кубка Беларусі]]. * [[24 мая]] — [[масавае забойства ў пачатковай школе «Роб»]]. * [[27 мая]] — [[Украінская Праваслаўная Царква Маскоўскага патрыярхата|Украінская Праваслаўная Царква]] прыняла рашэнне аб сваёй поўнай самастойнасці і незалежнасці. * [[28 мая]]: ** Футбольны клуб [[ФК Рэал Мадрыд|«Рэал Мадрыд»]] у чатырнаццаты раз перамог у фінале [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Лігі чэмпіёнаў УЕФА]]; ** Завяршыўся [[Канскі кінафестываль 2022|75-ы Канскі міжнародны кінафестываль]]. * [[29 мая]]: ** Улады [[Нарвегія|Нарвегіі]] афіцыйную назву [[Беларусь|Беларусі]] змянілі з ''Hviterussland'' на ''Belarus''; ** Зборная [[зборная Фінляндыі па хакеі з шайбай|Фінляндыі]] выйграла [[Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай 2022|Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай]]. ** [[Катастрофа DHC-6 у Мустангу]]. === Чэрвень === [[Файл:Pesniary_at_Grodno.jpg|міні|Ансамбль «[[Беларускі дзяржаўны ансамбль «Песняры»|Песняры]]» на галоўнай сцэне [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур|фестываля нацыянальных культур]] у [[Гродна|Гродне]], 4 чэрвеня.]] [[Файл:Shopping_center_in_Kremenchuk_after_Russian_shelling,_2022-06-27_(1)_frame_0126.jpg|міні|Пажар у гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у, 27 чэрвеня.]] * [[3 чэрвеня]] — у [[Гродна|Гродне]] распачаўся [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур]]. * [[4 чэрвеня]] — польская [[тэніс]]істка [[Іга Свёнтак]] выйграла фінал [[Адкрыты чэмпіянат Францыі па тэнісе|Адкрытага чэмпіянату Францыі]], атрымаўшы перамогу ў 35-й гульні запар. * [[5 чэрвеня]] — здзейснены [[Тэракт у касцёле Ова (2022)|тэракт у касцёле Ова]] ў [[Нігерыя|Нігерыі]]. * [[11 чэрвеня]] — [[Жанін Аньес]], якая раней выконвала абавязкі прэзідэнта [[Балівія|Балівіі]], прысуджана да 10 гадоў зняволення па абвінавачанні ў дзяржаўным перавароце. * [[14 чэрвеня]] — [[Данія]] і [[Канада]] падпісалі пагадненне аб падзеле спрэчнага [[Востраў Ганса|вострава Ганса]], паклаўшы канец [[Вайна віскі|38-гадоваму тэрытарыяльнаму канфлікту]]. * [[18 чэрвеня]] — [[Літва]] [[Абмежаванне транзітных зносін з Калінінградскай вобласцю|абмежавала транзітныя грузаперавозкі]] паміж расійскай [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласцю]] і астатняй тэрыторыяй Расіі. * [[21 чэрвеня]] — стартавала [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2022/2023]]. * [[22 чэрвеня]] — каля паўтары тысячы чалавек загінулі ў выніку [[Землетрасенне ў Афганістане (2022)|землятрасення]] на мяжы [[Афганістан]]а і [[Пакістан]]а. * [[23 чэрвеня]] — [[Еўрапейскі савет]] ухваліў статус [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краін-кандыдатаў]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]] для [[Украіна|Украіны]] і [[Малдова|Малдовы]]. * [[27 чэрвеня]]: ** У выніку расійскага ракетнага ўдара ў гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у загінула не менш за 19 чалавек, раненні атрымалі больш за 50 чалавек. ** У [[Акаба (горад)|Акабе]] ([[Іарданія]]) здарылася [[Масавае атручэнне хлорам у Акабе|масавае атручэнне]] [[хлор]]ам пасля аварыі ў порце. === Ліпень === [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|thumb|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]].]] [[Файл:1500 meter men's final 2022 World Athletics Championship (cropped).jpg|thumb|Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы, [[Юджын (Арэгон)]], мужчынскі фінал у бегу на 1500 м, 19 ліпеня.]] * [[2 ліпеня]] — успыхнулі [[Пратэсты ў Паўночнай Македоніі (2022)|пратэсты]] ў [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніі]]. * [[4 ліпеня]] — падчас парада ў гонар [[Дзень незалежнасці ЗША|Дня незалежнасці ЗША]] ў [[Хайленд-Парк (Ілінойс)|Хайленд-Парку]], прыгарадзе [[Чыкага]], адбылася [[Стральба ў Хайленд-Парку|стральба]], у выніку якой загінулі сем чалавек. * [[8 ліпеня]] — былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля [[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]. * [[9 ліпеня]] — падчас [[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў на Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. * [[11 ліпеня]] — апублікавана першая выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. * [[16 ліпеня]] — украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], [[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]] ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. * [[17 ліпеня]] — у [[Бірмінгем (Алабама)|Бірмінгеме]] (ЗША) завяршыліся {{нп5|Сусветныя гульні 2022|Сусветныя гульні 2022|en|2022 World Games}}. * [[19 ліпеня]] — [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць асацыяцыі «[[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]]». * [[20 ліпеня]] — [[Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі]] апублікавала справаздачу аб [[Інцыдэнт з рэйсам Ryanair 4978|інцыдэнце з рэйсам Ryanair 4978]], які адбыўся 23 мая 2021 года ў Беларусі. * [[23 ліпеня]] — [[Сусветная арганізацыя аховы здароўя]] абвясціла [[Успышка воспы малпаў (2022)|ўспышку воспы малпаў]] надзвычайнай падзеяй міжнароднага значэння. * [[24 ліпеня]] — у [[Юджын (Арэгон)|Юджыне]] (ЗША) завяршыўся {{нп5|Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы 2022|Чэмпіянат свету па лёгкай атлетыцы|en|2022 World Athletics Championships}}, шведскі лёгкаатлет [[Арман Дзюпланціс]] усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 21 см. * [[31 ліпеня]] — у выніку ўдару амерыканскага беспілотніка ў [[Кабул]]е забіты лідар тэрарыстычнай групоўкі «[[Аль-Каіда]]» [[Айман аз-Завахіры]]. ===Жнівень=== [[Файл:Nancy Pelosi at Taipei Songshan Airport.jpg|міні|Дэлегацыя ЗША на чале з [[Нэнсі Пэлосі]] ў аэрапорце [[Тайбэй|Тайбэя]], 2&nbsp;жніўня.]] * [[1 жніўня]] — пачаліся [[Сутыкненні ў Нагорным Карабаху (2022)|ўзброеныя сутыкненні]] ў [[Нагорны Карабах|Нагорным Карабаху]]. * [[2 жніўня]] — на фоне [[Кітайска-тайваньскі крызіс (2022)|кітайска-тайваньскага крызісу]] дэлегацыя на чале са спікерам [[Палата прадстаўнікоў ЗША|Палаты прадстаўнікоў ЗША]] [[Нэнсі Пэлосі]] прыбыла ў [[Тайбэй]]. * [[7 жніўня]] — у сувязі з абвяшчэннем перамір’я [[Ізраіль]] прыпыніў [[Аперацыя «Світанак» (2022)|ваенную аперацыю]] ў [[Дзяржава Палесціна|Палесціне]]. == Чаканыя падзеі == * [[Прэзідэнцкія выбары ў Лівіі (2022)|прэзідэнцкія]] і [[Парламенцкія выбары ў Лівіі (2022)|парламенцкія]] выбары ў [[Лівія|Лівіі]]. == Памерлi == {{Main|Спіс памерлых у 2022 годзе}} * [[3 студзеня]]: [[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|Адам Мальдзіс]], беларускі літаратуразнавец, пісьменнік і публіцыст, доктар філалагічных навук. * [[8 лютага]]: [[Люк Мантанье]], французскі вірусолаг, лаўрэат Нобелеўскай прэміі ў галіне медыцыны і фізіялогіі. * [[16 лютага]]: [[Крысціна Кальдэрон]], апошні прадстаўнік [[індзейцы|індзейскага]] народа [[яганы|яганаў]]. * [[23 сакавіка]]: [[Мадлен Олбрайт]], першая жанчына на пасадзе дзяржаўнага сакратара ЗША. * [[21 красавіка]]: [[Анатоль Вярцінскі]], беларускі паэт, драматург, публіцыст, дзяржаўны дзеяч. * [[3 мая]]: [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]], беларускі фізік, дзяржаўны дзеяч, першы кіраўнік незалежнай [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. * [[10 мая]]: [[Леанід Макаравіч Краўчук|Леанід Краўчук]], украінскі дзяржаўны дзеяч, першы [[Прэзідэнт Украіны]]. * [[8 ліпеня]]: [[Сіндза Абэ]], японскі дзяржаўны дзеяч, [[прэм'ер-міністр Японіі]]. * [[31 ліпеня]]: [[Біл Расел]], амерыканскі баскетбаліст {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:2022| ]] g14z25qs04066x4ylwcxzcz3ebjbjki 0 672250 4183552 3817247 2022-08-11T20:11:30Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |беларускае імя=Прынцэса Эстэль |арыгінальнае імя=Prinsessan Estelle |выява=Nationaldagen EM1B2126 (48018060506).jpg |подпіс=Прынцэса Эстэль 6 чэрвеня 2019 г. |тытул=Прынцэса Швецыі |тытул_2=Герцагіня Эстэргётланд |папярэднік_2=Карл Бернадот |перыядпачатак=23 лютага 2012 г. |перыядпачатак_2=24 лютага 2012 г. |сцяг=Great_coat_of_arms_of_Sweden.svg |сцяг_2=Östergötland_landskapsvapen_-_Riksarkivet_Sverige.png |маці= |бацька= |месца нараджэння= }} '''''Эстэль'' Сільвія Ева Мэры''', нарадзілася [[23 лютага]] [[2012|2012 года]] ў [[Сольна (камуна)|Сольне]] ў [[Стакгольм (лен)|лене Стакгольм]], — [[Шведы|шведская]] спадчынніца-прынцэса і герцагіня [[Эстэргётланд (лен)|Эстэрётланд]] . Яна з’яўляецца дачкой [[Вікторыя (кронпрынцэса Швецыі)|кронпрынцэсы Вікторыі]] і [[Олаф Даніэль Вестлінг|прынца Даніэля]] і ў адпаведнасці з парадкам спадчыннасці займае 2-ое месца ў пераемнасці шведскага прастола, пасля маці і да брата [[Прынц Оскар|прынца Оскара]] Яе тытул — ''Яе Каралеўскае Высокасць Эстэль, прынцэса Швецыі, герцагіня Эстэргётланд''. == Біяграфія == [[Файл:Skeppsholmen_2012-02-23a.jpg|міні|Каралеўскі салют прынцэсе з 42 гарматных стрэлаў са Шэппсхольмен 23 лютага 2012 г., 12:00.|злева|259x259пкс]] === Нараджэнне === У жніўні 2011 года Каралеўскі суд Швецыі абвясціў, што [[Вікторыя (кронпрынцэса Швецыі)|Кронпрынцэса Вікторыя]] і [[Олаф Даніэль Вестлінг|Прынц Даніэль]] чакаюць свайго першага дзіцяці <ref>{{Cite news|url=https://www.kungahuset.se/kungafamiljen/aktuellahandelser/2011/2011/kronprinsessparetvantarbarnthecrownprincesscoupleisexpectingachild.5.70e7de59130bc8da54e80002321.html|title=Kronprinsessparet väntar barn|publisher=kungahuset.se}}</ref>. 23 лютага 2012 г. у 04:26 прынцэса Эстэль нарадзілася у бальніцы Каралінскага ўніверсітэта ў Сольне. Рост прынцэсы быў 51 сантыметр, а вага — 3280 грам <ref>{{Cite news|url=https://archive.is/20120804030906/http://www.karolinska.se/OM/press-nyheter/pressrum/Pressmeddelanden1/Kronprinsessan-Victoria/|title=Kronprinsessan Victoria har fött en dotter|publisher=karolinska.se}}</ref>. Нараджэнне атрымала шмат увагі СМІ — на працягу дня было апублікавана 2300 газетных артыкулаў у Швецыі, і яшчэ 3300 за мяжой <ref>{{Cite news|url=http://www.dn.se/ekonomi/mycket-omskriven-prinsessa|title=Mycket omskriven prinsessa|publisher=Dagens Nyheter}}</ref>. 24 лютага 2012 г. у замку Хага адбылося традыцыйнае пацверджанне сведкаў. Сведкамі былі спікер [[Рыксдаг]]а Пэр Вэстарберг, [[Прэм’ер-міністр Швецыі|прэм’ер-міністр]] [[Ён Фрэдрык Рэйнфельт|Фрэдрык Рэйнфельт]], маршал Свантэ Ліндквіст і старшыня Аліса Троль-Вахтмайстэр <ref>{{Cite news|url=http://www.svd.se/nyheter/inrikes/prinsessan-heter-estelle_6877407.svd|title=Prinsessan heter Estelle|publisher=Svenska Dagbladet}}</ref>. У 11:15 [[Урад Швецыі|урад]] сабраўся ў [[Стакгольмскі каралеўскі палац|Стакгольмскім замку]] <ref>{{Cite news|title=Prinsessans fullspäckade premiärdag|publisher=Svenska Dagbladet|url=https://www.svd.se/prinsessans-fullspackade-premiardag}}</ref>, дзе кароль [[Карл XVI Густаў]] абвясціў імя прынцэсы і дараваў ёй герцагства Эстэрётланд. Пасля адбылася служба ў Замкавай царкве <ref>{{Cite news|title=Pressinformation inför konselj och Te Deum fredagen den 24 februari 2012|publisher=kungahuset.se|url=https://www.kungahuset.se/pressrum/pressmeddelanden/2012pressmeddelanden/pressinformationinforkonseljochtedeumfredagenden24februari2012.5.70e7de59130bc8da54e800020641.html}}</ref>. 30 красавіка 2012 года прынцэса Эстэль упершыню з’явілася на публіцы. Гэта адбылося ў [[Стакгольмскі каралеўскі палац|Стакгольмскім замку]] ў сувязі з 66-годдзем з дня нараджэння [[Карл XVI Густаў|Карла XVI Густава]]. === Хрышчэнне === Прынцэса Эстель была ахрышчана 22 мая ў царкве [[Стакгольмскі каралеўскі палац|Стакгольмскага замку]]. Пад час цэрэмоніі выкарыстоўвалася купель Карла XI. Затым было абвешчана, што яе хроснымі з’яўляюцца [[Вілем-Аляксандр|кронпрынц Вілем-Аляксандр]] з [[Нідэрланды|Нідэрландаў]] (цяпер [[Вілем-Аляксандр|кароль Вілем-Аляксандр]]), кронпрынц Хокан Магнус з [[Нарвегія|Нарвегіі]], кронпрынцэса Мэры з [[Данія|Даніі]], дзядзька прынц Карл Філіп і цётка Ганна Вэстлінг Сёдэрстрэм. Пры хрышчэнні прынцэса была ўзнагароджана [[Ордэн Серафімаў|ордэнам Серафімаў]] <ref>{{Cite news|title=Faddrar|url=https://www.kungahuset.se/specialwebbsidor/temasidor/prinsessanestellesdop/dopceremoni/faddrar.4.44b9de9714527ae8f1d1668c.html|publisher=kungahuset.se}}</ref>. === Імёны === Імя Эстэль з’явілася ў сям’і дзякуючы Эстэль Бернадот, жонцы хроснага бацькі [[Карл XVI Густаў|караля Карла XVI Густава]] Фолькі Бернадота. Эстэль — гэта таксама імя першай унучкі прынцэсы Дэзірэ, сястры караля [[Карл XVI Густаў|Карла XVI Густава]]. Прынцэсу назвалі Сільвіяй і Евай у гонар бабуль [[Сільвія Рэната Зомерлат|каралевы Сільвіі]] і бабулі Евы Вэстлінг адпаведна. Мэры — імя хроснай маці, кронпрынцэсы Даніі Мэры <ref>{{Cite news|title=Hon döps efter Folkes mamma|url=https://www.aftonbladet.se/nyheter/a/wEK9RA/hon-dops-efter-folkes-mamma|publisher=Aftonbladet}}</ref>. == Узнагароды == === Узнагароды Швецыі === * [[File:Order_of_the_Seraphim_-_Ribbon_bar.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Order_of_the_Seraphim_-_Ribbon_bar.svg|70x70пкс]] Каралеўскі ордэн Серафімаў (LoK av KMO) (23 лютага 2012) * [[File:Commemorative_Ruby_Jubilee_Medal_of_His_Majesty_The_King_(15092013).png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Commemorative_Ruby_Jubilee_Medal_of_His_Majesty_The_King_(15092013).png|70x70пкс]] Юбілейны медаль 40-й гадавіны узыходжання караля Карла XVI Густава (CXVIG:sJmtII) (15 верасня 2013) * [[File:SWE_King_Carl_XVI_Gustaf_Jubilee_Medal_III.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:SWE_King_Carl_XVI_Gustaf_Jubilee_Medal_III.png|70x70пкс]] Юбілейны медаль да 70-годдзя караля Швецыі Карла XVI Густава (CXVIG:sJmtIII) (30 красавіка 2016) == Родавод == Сярод продкаў прынцэсы заснавальніца [[Іспанія|Іспаніі]] [[Ізабела I|Ізабела I Кастыльская]], шатландская каралева [[Марыя Сцюарт]], дзве расійскія імператрыцы [[Кацярына I (імператрыца расійская)|Кацярына I]] і [[Кацярына II]], каралева Вялікабрытаніі [[Вікторыя (каралева брытанская)|Вікторыя]]. {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Эстэль}} [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Серафімаў]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Біяграфіі сучаснікаў]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Швецыі]] m3v2n7jno1dcbphwidwndjpvx1pkqon 0 672636 4183611 3816091 2022-08-11T20:18:47Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = Антычны храм у парку [[Сан-Сусі]] |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Антычны храм''' ({{lang-de|Antikentempel)}} — невялікага памеру [[маноптар]] у заходняй частцы парку [[Сан-Сусі]] ў [[Патсдам]]е. Пабудаваны пры [[Фрыдрых II (кароль Прусіі)|Фрыдрыху Вялікім]] па праекце [[Карл фон Гонтард|Карла фон Гонтарда]] для захоўвання каралеўскай калекцыі твораў антычнага мастацтва, манет і [[гема|гем]]. Будынак быў пабудаваны ў [[1768]]—[[1769]] гадах каля [[Новы палац (Патсдам)|Новага палаца]], на поўнач ад галоўнай алеі парку як [[пандан]] да [[Храм дружбы (Сан-Сусі)|Храма дружбы]]. З [[1921]] года Антычны храм выконвае функцыю маўзалея для членаў дому [[Гогенцолерны|Гогенцолернаў]] і закрыты для доступу публікі. == Музей == Як і [[карцінная галерэя Сан-Сусі]], Антычны храм першапачаткова праектаваўся як музей, і ў часы Фрыдрыха Вялікага яго можна было агледзець па папярэдняй дамоўленасці з [[кашталян]]ам Новага палаца. У экспазіцыі апроч дзясяткаў прадметаў антычнага мастацтва малых формаў (мармуровыя урны, бронзавыя статуэткі, інструменты, гіркі, кераміка), на мармуровых пастаментах былі пастаўлены дзесяць мармуровых статуй у чалавечы рост, так званая ''«сям’я Лікамеда»''. Іх Фрыдрых Вялікі набыў у французскага [[кардынал]]а [[Мельхіёр дэ Паліньяк|Мельхіёра дэ Паліньяка]]. На пяцідзесяці пазалочаных [[Кансоль (архітэктура)|кансолях]] размяшчаліся мармуровыя, [[базальт]]авыя і бронзавыя [[Бюст (скульптура)|бюсты]], 31 з якіх таксама былі набыты ў Паліньяка. Астатнія прыбылі ў Патсдам з [[Байрэйт]]а, з фондаў любімай сястры Фрыдрыха і прыхільніцы антычнасці [[Вільгельміна Пруская|Вільгельміны Прускай]]. Бакавы кабінет, увайсці ў які можна толькі праз дзверы з асноўнай круглай залы, прызначаўся для экспазіцыі калекцыі манет і гем, набытай у барона Філіпа фон Штоша. У чатырох шафах з кедравага дрэва знаходзілася больш 9200 залатых, сярэбраных і бронзавых манет, 4370 гем і [[камея|камей]], 48 мармуровых, [[тэракота]]вых і бронзавых [[Рэльеф (скульптура)|рэльефаў]], а таксама кнігі па [[Археалогія|археалогіі]] з бібліятэкі Фрыдрыха Вялікага. == Мемарыял == Фрыдрых Вільгельм II, які ўзышоў на прускі трон у [[1797]] годзе, ва ўказе свайму кабінету ад 1 верасня 1798 года распарадзіўся ''«… у мэтах спрыяння вывучэнню старажытнасцей і мастацтва … аб’яднаць збор медалёў і антычнасці з Антычнага храма ў Патсдаме з падобнымі калекцыямі ў Берліне і даручыць Акадэміі навук…»''. У тым жа годзе збор манет і гем пераехаў у антычны кабінет [[Гарадскі палац (Берлін)|Гарадскога палаца]]. Скульптуры, якія заставаліся ў храме пасля паражэння Прусіі ў [[Бітва пры Іене і Аўэрштэце|бітве пры Іене і Аўэрштэце]] ў [[1806]] годзе, пры французскай акупацыі па загадзе [[Напалеон]]а былі вывезены ў якасці трафеяў у Францыю. У Прусію яны вярнуліся ў [[1815]] годзе і пасля рэстаўрацыі ў майстэрні скульптара [[Крысціян Даніэль Раўх|Крысціяна Даніэля Раўха]] размясціліся ў [[Стары музей|Старым музеі]] ў Берліне, які адкрыўся ў [[1830]] годзе. У спусцелым Антычным храме па загадзе [[Фрыдрых Вільгельм III|Фрыдрыха Вільгельма III]] у чэрвені [[1828]] года была выстаўлена другая версія створанага Крысціянам Даніэлем Раўхам саркафага памерлай [[19 ліпеня]] [[1810]] года каралевы [[Луіза (каралева Прусіі)|Луізы Мекленбург-Стрэліцкай]] (арыгінал — у [[Маўзалей Шарлотэнбургскага палаца|маўзалеі палацавага парку]] [[Палац Шарлотэнбург|Шарлотэнбург]] у Берліне). У [[1877]] годзе саркафаг быў перанесены з Антычнага храма ў адкрыты для доступу публікі музей Гогенцолернаў у берлінскім [[Палац Манбіжу|палацы Манбіжу]], разбураным у [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]]. == Планы рэканструкцыі == [[Выява:auguste_victoria_axb02.jpg|thumb|Антычны храм на паштоўцы з партрэтам імператрыцы Аўгусты Вікторыі. Пасля 1921 года]] Пры [[Вільгельм II (германскі імператар)|Вільгельме II]] Антычны храм планавалася выкарыстоўваць у якасці прыдворнай капліцы. Архітэктар [[Эрнст фон Інэ|Эрнст Эберхард фон Інэ]] падрыхтаваў некалькі праектаў. Першы з іх прадугледжваў афармленне ў стылі італьянскага рэнесансу, другі — у [[Класіцызм|класіцыстычным стылі]]. Праекты не былі рэалізаваны праз пачатак [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]]. Не было выканана і ўказанне ператварыць будынак у пахавальню імператарскай сям’і. Тым не менш, імператрыца [[Аўгуста Вікторыя]] ў адпаведнасці з яе пажаданнем была пахавана [[19 красавіка]] [[1921]] года ў Антычным храме, які аж да 1940-х гадоў быў месцам пахавання некалькіх Гогенцолернаў. == Маўзалей == [[Выява:Bundesarchiv Bild 170-520, Potsdam, Sanssouci, Antikentempel.jpg|thumb|Інтэр’ер Антычнага храма, меркавана 1940]] год У Антычным храме пахаваны пяць членаў дому Гогенцолернаў: * імператрыца [[Аўгуста Вікторыя]] * [[Іаахім (прынц Прускі)|Іаахім Прускі]] * [[Вільгельм Прускі (1906–1940)|Вільгельм Прускі]], старэйшы сын кронпрынца [[Вільгельм (кронпрынц Прускі)|Вільгельма]] * [[Эйтэль Фрыдрых Прускі]], другі сын імператара Вільгельма II * [[Герміна Рэйс-Грэйцкая]], другая жонка кайзера Вільгельма II == Гл. таксама == * [[Маўзалей Шарлотэнбургскага палаца]] * [[Маўзалей Вельфаў]] {{зноскі}} == Літаратура == * Generaldirektion der Stiftung Schlösser und Gärten Potsdam-Sanssouci (Hrsg.): ''Potsdamer Schlösser und Gärten. Bau- und Gartenkunst vom 17. bis 20. Jahrhundert''. UNZE VG mbH, Potsdam 1993 ISBN 3-910196-14-4 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Antikentempel|Антычны храм у Сан-Сусі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Ратонды]] [[Катэгорыя:Сан-Сусі]] [[Катэгорыя:Маўзалеі Германіі]] [[Катэгорыя:Пахавальні]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Патсдама]] [[Катэгорыя:Архітэктура класіцызму]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1769 годзе]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:1769 год у Еўропе]] [[Катэгорыя:XVIII стагоддзе ў Германіі]] 646fwda6pxw0oikmq08fx4rrur25j5r 0 672713 4183551 3833569 2022-08-11T20:11:25Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Прынцэса Сібіла Саксен-Кобург-Гоцкая''' ({{lang-de|Sibylla von Sachsen-Coburg und Gotha}}) ({{lang-sv|Sibylla Calma Marie Alice Bathildis Feodora}}) (1908—1972) — прынцэса [[Швецыя|Швецыі]], маці цяперашняга [[Каралі Швецыі|караля Швецыі]] [[Карл XVI Густаў|Карла XVI Густава]]. == Біяграфія == [[File:Bundesarchiv Bild 183-R14328, Kinder des Herzogs v. Sachsen-Coburg-Gotha.jpg|thumb|upright|left|Сібіла і брат Губертус 1917]] Прынцэса Сібіла нарадзілася ў [[Саксен-Кобург-Гота|Саксоніі-Кобург-Гоце]] ў якасці дачкі [[герцаг]]а [[Карл Эдуард (герцаг Саксен-Кобург-Гоцкі)|Карла Эдварда Саксоній-Кобург-Гоцкага]] (які быў стрыечным братам [[Маргарыта Канаўцкая|кронпрынцэсы Маргарэт]] Швецыі) і прынцэсы [[Вікторыя Адэлаіда Шлезвіг-Гальштэйнская|Вікторыя Адэлаіда]] [[Род Глюксбургаў|Шлезвіг-Гальштэйн-Зондэрбург-Глюксбург]]. Праз маці Сібіла была нашчадкам шведскага двараніна [[Габрыэль Бенгстон Оксеншерна|Габрыэля Бенгтсана Оксенстыерны]]. Прынцэса Сібіла атрымала першае навучанне дома, перш чым прайсці адукацыю ў Александрыненскай школе ў [[Кобург]]у, пасля чаго вучылася ў школе мастацтва ў [[Веймар]]ы. Па просьбе бабулі, брытанскай [[Вікторыя (каралева брытанская)|каралевы Вікторыі]], у 1900 годзе бацька атрымаў у спадчыну тытул прынца Саксоніі-Кобург-Готы. Ён быў зрынуты разам з іншымі нямецкімі князямі ў 1918 годзе падчас [[Лістападаўская рэвалюцыя|Нямецкай лістападаўскай рэвалюцыі]], якая таксама паўплывала на становішча прынцэсы Сібілы. Пасля прыходу да ўлады [[Адольф Гітлер|Гітлера]] ў 1933 г. Карл Эдвард стаў членам [[НСДАП]], а ў перыяд з 1934 па 1945 г. ён быў старшынёй [[Нямецкі Чырвоны Крыж|Нямецкага Чырвонага Крыжа]]. Пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] бацька быў прыцягнуты да адказнасці па падазрэнні ў [[Злачынствы супраць чалавецтва|злачынствах супраць чалавечнасці]].<ref>{{Cite book |efternamn=Thorsell |first=Staffan |titel=Mein lieber Reichskanzler!: Sveriges kontakter med Hitlers rikskansli |url=2006 |publisher=Bonnier fakta |location=Stockholm |language=swe |isbn=91-85015-94-6 |libris=10136404 }}</ref><ref name="Aktuellt1973">{{Cite book|title=Aktuellt 1973|url=1973|publisher=K G Bertmarks förlag | id = {{ISSN|0343-6993}}}}</ref> === Прынцэса ў Швецыі === {{Асноўны артыкул|Вяселле паміж наследным прынцам Густавам Адольфам і Сібілай Саксен-Кобург-Гоцкай}} [[File:Bundesarchiv Bild 183-2007-1022-505, Coburger Fürstenhochzeit.jpg|thumb|right|Сібіла і Густаў Адольф на вяселлі ў [[Кобург]]у ў 1932 годзе. Жаніха і нявесту атачаюць, сярод іншага, бацька Сібілы (крайні злева) і шведская пара наследных прынцаў Густаў Адольф і Луіза]] Падчас візіту ў [[Лондан]] у лістападзе 1931 г., дзе Сібіла, як і [[Інгрыд Шведская]], была нявестай на вяселлі паміж лэдзі Мэй Кембрыдж (пляменніца [[Марыя Тэкская|каралевы Марыі]]) і Генры Абелем Смітам, яна сустрэла свайго жаніха, наследнага прынца Швецыі [[Густаў Адольф (герцаг Вестэрботэнскі)|Густава Адольфа]]. Яны ўступілі ў шлюб 16 чэрвеня 1932 г. у замку [[Каленберг (замак)|Каленберг]] каля Байерсдорфа ў [[Кобург]]у. Пара ўступіла ў грамадзянскі шлюб 19 кастрычніка, у царкоўны 20 кастрычніка 1932 г. у царкве Морыц у [[Кобург]]у. Вяселле адзначалася шматлікімі публічнымі ўрачыстасцямі, напрыклад, публічнай працэсіяй, бо сам прэзідэнт [[Паўль фон Гіндэнбург|Гіндэнбург]] загадаў правесці ваенныя ўшанаванні, але, паколькі горад [[Кобург]] быў палітычна моцна нацыянал-сацыялістычным, грамадскія ўшанаванні азначалі, што ўрачыстасць атрымала рысу гэтай партыі, які зрабіў дрэннае ўражанне ў Швецыі. Пара адправілася ў мядовы месяц у [[Каралеўства Італія (1861—1946)|Італію]] да прыбыцця ў Стакгольм 25 лістапада 1932 г. На [[Цэнтральны вакзал Стакгольма|чыгуначным вакзале]] іх прынялі прэм’ер-міністр [[Пер Альбін Хансан]] і каралеўская сям’я. Прынц і прынцэса пасяліліся ў палацу [[Хага (палац)|Хага]] і на працягу 1934—1943 гадоў мелі чатырох дачок — так званых прынцэс Хага — і ў 1946 г. сына і спадчынніка трона ў будучыні [[Карл XVI Густаў|Карла XVI Густава]]. Ужо пасля некалькіх дзён знаходжання ў Швецыі Сібіла пачала выступаць у якасці прызёра ў спаборніцтвах па фехтаванні пры дапамозе прынцэсы [[Інгрыд Шведская|Інгрыд]]. Сібіла падзяліла зацікаўленасць Густава Адольфа скаўцкім рухам і жыццём на свежым паветры, і ў пары была каюта на [[Інгаро|Інгары]] і адна ў Шторліенф’ялене. Сібіла пакутавала ад недаверу да новай радзімы. Яны з мужам часта з’яўляліся ў розных нямецкамоўных асацыяцыях Швецыі, але ў гэты час усё нямецкае было лёгка западозрыць у нацысцкім, што азначала, што пара хутка стала падазронай у вачах прэсы і шырокай грамадскасці. Нямецкая нянавісць стала скіравана і на яе. Яўная сувязь сваякоў з нацызмам таксама зрабіла яе асабістай мэтай для антынацысцкай крытыкі. Сібіла таксама мела цяжкасці са [[Шведская мова|шведскай мовай]], што таксама дапамагло стварыць дыстанцыю ад грамадскасці. Яна, якую раней называлі адкрытай і жывой, станавілася ўсё больш ціхай і стрыманай. Ні яна, ні яе муж прынц Густаў Адольф не мелі добрых адносін з прэсай і шырокай грамадскасцю, нягледзячы на ​​тое, што хаця б прынцэса спрабавала пераадолець прабелы. У студзені 1947 года прынц Густаў Адольф загінуў у авіякатастрофе ў [[Каструп (аэрапорт)|Каструпе]] ў [[Капенгаген]]е, і Сібіла раптам стала ўдавой з пяццю дзецьмі. Яна адразу ж стала старшынёй «Мемарыяльнага фонду прынца Густава Адольфа». Сярод іншых яе даручэнняў — старшыня Таварыства па доглядзе за дзецьмі (1948) і старшыня [[Нацыянальная асацыяцыя інвалідаў па слыху (Швецыя)|Нацыянальнай асацыяцыі інвалідаў па слыху]] (1935), Савет скаўтаў шведскіх дзяўчат (1939), Жаночы саюз аўтамабіляў (1939), Фонд Солстыкан (1941) і каралеўскі Фонд Вілагема Вілагема на Эландыі (1951). У 1938 годзе яна заснавала Фонд Святога Марціна прынцэсы Сібілы, які прадастаўляе гранты малазабяспечаным асобам у Сольне.<ref>[http://www.sanktmartin.se/om-stmarin/ Om S:t Martin]. S:t Martins Förening. Läst 2017-04-30.</ref> === Першая лэдзі каралеўства === Пасля смерці каралевы [[Луіза Маўтбэтэн|Луізы]] ў 1965 г. Сібіла заняла неафіцыйную пасаду [[Першая лэдзі|першай лэдзі]] каралеўства, бо яна была маці наследнага прынца, а [[Швецыя]] была без каралевы<ref>[http://www.royalcourt.se/kungafamiljen/aktuellahandelser/2008/2008aktuellt/prinsessansibylla100ar.5.5298e0c41166846a79480003942.html Hovets text]</ref>. Яна з’явілася побач з каралём і аказала яму моцную падтрымку. У многіх была магчымасць перагледзець стэрэатып стрыманай прынцэсы, і яна з’явілася жанчынай як з самаіроніяй, так і з гумарам. З 1950 года яна мела ўласны паверх ў [[Стакгольмскі каралеўскі палац|Стакгольмскім замку]], [[паверх прынцэсы Сібілы]]. Яна праводзіла лета ў [[Салідэн]]е, дзе прысвяціла сябе ахове прыроды. Яна таксама працягнула так званыя абеды для дэмакратычных дам, якія праводзіла Луіза. Апошняе яе публічнае выступленне адбылося на оперным вечары з нагоды 90-годдзя Густава VI Адольфа. Сібіла памерла амаль праз 3 тыдні ад [[Злаякасная пухліна|раку]] кішачніка і менш чым за год да таго, як яе сын стаў каралём Швецыі. 7 снежня яна была адпета ля [[Замкавай царкве (Швецыя)|Замкавай царкве]]. Прынцэса Сібіла была крэміравана па ўласным жаданні, а потым урна з яе прахам была пахавана на [[Каралеўскія могілкі (Швецыя)|каралеўскіх могілках]] у [[Хагапаркен]]е. {{зноскі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Саксен-Кобург-Гоцкая дынастыя]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Швецыі]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Вялікабрытаніі]] 0ls13spqx827sewxlidfbgf73n7uep1 0 672732 4183541 3950363 2022-08-11T20:10:39Z Artsiom91Bot 51617 /* Шлюб */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Прынцэса Крысціна, місіс Магнусан''' ({{lang-sv|Prinsessan Christina, fru Magnuson}}) — шведская прынцэса, сястра караля [[Карл XVI Густаў|Карла XVI Густава]]. Яна з’яўляецца малодшай дачкой шведскага наследнага прынца [[Густаў Адольф|Густава Адольфа]] і прынцэсы [[Сібіла Саксен-Кобург-Гоцкая|Сібілы]]. == Біяграфія == [[Выява:Hagasessorna 1945.jpg|thumb|left|Прынцэса Крысціна (спераду) гуляе са сваімі сёстрамі ў 1945 годзе.]] Нарадзілася ў 1943 годзе, яна была чацвёртай дзіцяці наследнага прынца [[Густаў Адольф|Густава Адольфа]] і прынцэсы [[Сібіла Саксен-Кобург-Гоцкая|Сібілы]]. Бацька загінуў у авіякатастрофе ў 1947 г. у [[Каструп (аэрапорт)|Каструпе]] за [[Капенгаген]]ам. Затым прынцэса Крысціна жыла разам з маці, братамі і сёстрамі ў [[Хага (палац)|палацы Хага]]. У 1950 годзе маці, прынцэса Крысціна і яе браты і сёстры пераехалі ў [[Стакгольмскі каралеўскі палац|Каралеўскі палацы]]. Прынцэса Крысціна была адзінай сярод сваіх братоў і сясцёр, якая атрымала вышэйшую адукацыю. Разам з сябрам яна вучылася ў [[Рэдкліфскі каледж|каледжы Рэдкліфа]] ў ЗША (частка [[Гарвардскі ўніверсітэт|Гарвардскага ўніверсітэта]]) пасля заканчэння школы ў Швецыі з добрымі адзнакамі. Яна была першай прынцэсай Швецыі, якая вывучалася ў [[Французская школа (Стакгольм)|французскай школе]] ў Стакгольме 13 мая 1963 г.<ref>''Händelser man minns — en krönika i ord och bild'', 1939—1978, museiintendent Nils Olsson & fil dr Harald Schiller, Samverkande bokförlags försäljningsorganisation, Malmö 1979 s. 1963/5</ref> Пасля гэтага яна таксама вучылася ў [[Стакгольмскі ўніверсітэт|Стакгольмскім універсітэце]]. [[Выява:Christina & Tord Magnuson 2016.jpg|thumb|left|Прынцэса Крысціна з мужам (2016)]] Прынцэса Крысціна — адна з каралеўскіх сясцёр, якая найбольш часта выконвае афіцыйныя місіі, асабліва пасля смерці сваёй маці, прынцэсы [[Сібіла Саксен-Кобург-Гоцкая|Сібілы]]. Сярод іншага, яна працавала ў [[Шведскі Чырвоны Крыж|Шведскім Чырвоным Крыжы]], а ў 1993—2002 гг. Была яго старшынёй. Яна таксама мела заданні і была членам міжнароднага Чырвонага Крыжа. === Шлюб === У 1974 годзе яна выйшла замуж за дырэктара, цяпер генеральнага консула [[Торд Магнусан (генеральны консул)|Торда Магнусана]]. У пары ёсць тры сыны: Густаў, Оскар і Віктар. Шлюб з мужчынам некаралеўскага роду адмаўляе нашчадкам права на атрыманне каралеўскіх тытулаў. Сама прынцэса Крысціна часта выкарыстоўвае імя Крысціна Магнусан у сваіх розных відах дзейнасці. Яна займае 314 месца ў спадчыну брытанскага прастола па стане на 1 студзеня 2011 года. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Прынцэсы Швецыі]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] fyj78xayiebcypj3ovibsn7g664j1mo 0 674748 4183533 3824296 2022-08-11T20:10:02Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД |герб=Greater coat of arms of Queen Victoria (Sweden).svg|род=[[Церингены]]<br />[[Бернадоты]] (по мужу) | пасада = [[Спіс сужэнцаў манархаў Швецыі|Каралева-кансорт Швецыі]] | сцяг = Greater coat of arms of Queen Victoria (Sweden).svg | перыядпачатак = [[1907]] | перыядканец = [[1930]] | папярэднік = [[Сафія Насаўская]] | пераемнік = [[Луіза Маўнтбатэн]] }} '''Вікторыя Бадэнская''' ({{Lang-sv|Victoria av Baden}}, {{Lang-de|Viktoria von Baden}}), пры нараджэнні '''Сафія Марыя Вікторыя Бадэнская''' ({{Lang-de|Sophie Marie Viktoria von Baden}}, [[7 жніўня]] [[1862]], {{Месца нараджэння|Карлсруэ}}, Вялікае герцагства Бадэн — [[4 красавіка]] [[1930]], [[Рым]], [[Італія]]) — дачка вялікага герцага Бадэнскага Фрыдрыха I і Луізы Прускай, жонка караля Швецыі [[Густаў V|Густава V]], каралева Швецыі ў 1907—1930 гадах, маці караля Швецыі [[Густаў VI Адольф|Густава VI Адольфа]]. == Сям’я і ранняе жыццё == [[Файл:Victoria_of_Baden_in_the_1880s.png|злева|міні|338x338пкс|Фатаграфія прынцэсы Вікторыі Бадэнскай ў юнацтве.]] Прынцэса Сафія Марыя Вікторыя нарадзілася [[7 жніўня]] [[1862|1862 года]] ў замку [[Карлсруэ]]. Яна была адзінай дачкой Фрыдрыха I Бадэнскага — чацвёртага дзіцяці вялікага герцага Бадэнскага Леапольда I і вялікай герцагіні Бадэнскай Сафіі Вільгельміны, дачкі караля Швецыі [[Густаў IV Адольф|Густава IV Адольфа]]. Маці Вікторыі — Луіза Пруская, дачка [[Вільгельм I Гогенцолерн|імператара Германіі Вільгельма I]] і імператрыцы Аўгусты. Расла прынцэса ў замку [[Карлсруэ]] разам з братамі Фрыдрыхам і Людвігам. Лета сям’я праводзіла на востраве Майнау, дзе ў іх быў свой палац. Сям’я рэгулярна наведвала імператара і імператрыцу Германіі ў [[Берлін]]е. Часам яны здзяйснялі паездкі на поўдзень Францыі, у Швейцарыю або на які-небудзь англійскі прыморскі курорт. Вялікая герцагіня Луіза, маці Вікторыі, была строгая са сваімі дзецьмі. Яны спалі ў халодных пакоях на жорсткіх ложках. Магчыма, менавіта тое, што прынцэса спала ў халоднай пакоі стала адной з прычын яе наступных праблем са здароўем{{Sfn|Fjellman|1980|p=16}}. Школьную адукацыю Вікторыя пачала атрымліваць у 1871 годзе ў сваім замку разам з 15 іншымі дзяўчатамі пад кіраўніцтвам маці. Вікторыя выдатна валодала нямецкай мовай, размаўляла на англійскай і французскай, добра малявала, любіла фатаграфаваць, вывучала гісторыю. Прынцэса была таленавітай піяністкай, ўмела папросту згуляць [[Фрыдэрык Шапен|Шапена]], [[Людвіг ван Бетховен|Бетховена]], ці ж яе любімага кампазітара [[Вільгельм Рыхард Вагнер|Вагнера]]. Вікторыя ведала на памяць многія вершы [[Фрыдрых Шылер|Фрыдрыха Шылера]] і [[Людвіг Уланд|Людвіга Уланда]]{{Sfn|Minnesalbum|1930}}. Вікторыя была закахана ў расійскага вялікага князя [[Мікалай Міхайлавіч|Мікалая Міхайлавіча]], ўнука імператара [[Мікалай I (імператар расійскі)|Мікалая I]] і стрыечнага дзядзькі [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалая II]]. Але шлюб паміж імі быў немагчымы, бо яны прыпадалі адзін аднаму стрыечнымі братам і сястрой. Вялікая герцагіня Луіза лічыла прыдатнай партыяй для сваёй дачкі кронпрынца Прускага і Германскага [[Вільгельм II Гогенцолерн|Вільгельма]]. Вікторыя і Вільгельм таксама былі стрыечным братам. Але шлюб так і не адбыўся з-за ўплыву [[Ота фон Бісмарк|Бісмарка]]{{Sfn|Jansson|1963|p=40—41}}. Пытанне аб шлюбе наследнага прынца Швецыі і Нарвегіі [[Густаў V|Густава]] моцна турбавала караля і каралеву. Кароль [[Оскар II|Оскар]] палічыў разумным абставіць больш цесныя сувязі з Германіяй, ажаніўшы свайго сына на адной з нямецкіх прынцэс. Адной з кандыдатак была прынцэса Шарлота Пруская, дачка імператара [[Фрыдрых III Гогенцолерн|Фрыдрыха III]]. У шведскай прэсе публікавалі інфармацыю аб магчымым шлюбе спадчынніка і прынцэсы Вікторыі Гесэн-Дармштадцкай, унучкі каралевы [[Вікторыя (каралева брытанская)|Вікторыі]]. Каралева [[Сафія Насаўская|Сафія]] разглядала варыянт ажаніць свайго старэйшага сына на малодшай дачкі каралевы Вікторыі, прынцэсе Беатрысе, але ў Вялікабрытаніі каралева Вікторыя не падтрымала такі саюз{{Sfn|Jansson|1963|p=42—44}}. Восенню 1879 года кронпрынц Густаў быў накіраваны ў [[Страсбур]]г, дзе праходзіў службу. Падчас наведвання Лондана ён атрымаў запрашэнне ад прынца Фрыдрыха, брата Вікторыі, наведаць іх сям’ю ў Бадэне. Пасля заканчэння службы, Густаў наведаў сям’ю Вялікага герцага, але ніякіх рамантычных пачуццяў паміж Вікторыяй і кронпрынцам тады не ўзнікла{{Sfn|Fjellman|1980|p=27—28}}. == Шлюб == [[Файл:Bröllopet_1881.jpg|справа|міні|288x288пкс|Вясельная фатаграфія Вікторыі і Густава, 1881 год.]] У лютым 1881 года кронпрынц Густаў быў адпраўлены бацькамі ў Германію на вяселле прынца Вільгельма Прускага і Аўгусты Шлезвіг-Гальштэйнскай. Там Густаў бліжэй пазнаёміўся з Вікторыяй. У лісце да маці, кронпрынц пісаў: ''«Усе вакол нас заўважылі, што мы палюбілі адзін аднаго, але гэта мяне ані не бянтэжыць. Бо я выбраў сабе нявесту і адчуваю сябе вельмі радасна». '' Праз два тыдні пасля сустрэчы, 12 сакавіка, было абвешчана аб заручынах наследнага прынца Швецыі і Нарвегіі Густава і бадэнскай прынцэсы Вікторыі. Пасля заручын кронпрынц Густаў быў вымушаны вярнуцца ў Стакгольм з-за бацькі, які моцна хварэў на пнеўманію. Калі бацька паправіўся, жаніх вярнуўся да нявесты і яны адсвяткавалі ў Карлсруэ Вялікдзень. У маі кароль Оскар II ездзіў на курорт [[Бад-Эмс]], дзе змог асабіста пазнаёміцца з будучай нявесткай. Разам з каралевай Сафіяй, кароль адправіўся ў горад Бруль, дзе сустрэўся з імператрыцай Германіі Аўгустай і абмеркаваў усе дэталі маючага адбыцца вяселля. [[Файл:Kronprins_Gustavs_och_Viktorias_av_Baden_förmälning_1881_-_Nordiska_Museet_-_NMA.0051136.jpg|злева|міні|200x200пкс|Малюнак вяселля Вікторыі, апублікаваны ў французскім часопісе [[Le Monde]].]] Да канца лета Вікторыя і Густаў разам з каралём і каралевай знаходзіліся ў [[Санкт-Морыц]]е. Вікторыя пачала вывучаць шведскую мову, гісторыю і культуру краіны. Гісторыю і культуру Вікторыі выкладаў вядомы шведскі гісторык Оскар Алін, а курс гісторыі шведскай Канстытуцыі ёй асабіста выкладаў кароль Оскар II. 20 верасня 1881 года адбылося вяселле ў Карлсруэ. Вікторыю да алтара вялі яе бацька і дзед, імператар Вільгельм I. Нявеста была апранутая ў сукенку з мірта, жаніх — у мундзіры драгунскага палка. У гонар вяселля было дадзена тры гарматных залпа па 12 стрэлаў. Пасля трох дзён вясельных урачыстасцяў, маладыя адправіліся ў Швецыю. Вяртанне на новую радзіму прайшло праз Данію, а затым на фрэгаце Ванадый пара прыбыла ў Стакгольм. У сталіцы на два тыдні былі ўладкаваныя пышныя ўрачыстасці, Вікторыя афіцыйна атрымала тытул Кронпрынцэсы Шведскай і Нарвежскай. 1 кастрычніка 1881 года кароль Оскар II даў ўрачысты зарок ў гонар нявесткі, а на наступны дзень адбылося ўрачыстае набажэнства ў [[Стакгольмскі каралеўскі палац|стакгольмскім каралеўскім палацы]]. 3 кастрычніка ў Каралеўскім палацы адбыўся баль на 2000 гасцей. 4 кастрычніка ўрачыстасці завяршыліся сямейным паходам у Каралеўскую оперу, дзе выступала вядомая оперная спявачка Крысціна Нільсан{{Sfn|Jansson|1963|p=56}}. == Жыццё у Швецыі == Муж і жонка пасля вяселля сталі пражываць у [[Стакгольмскі каралеўскі палац|Каралеўскім палацы Стакгольма]] на паверсе, які пазней будзе называцца паверх прынцэсы Сібілы, у гонар маці цяпер кіруючага караля Швецыі. Пасля вясельных урачыстасцяў, маладая пара адправілася назад у Германію, дзе яны наведалі бацькоў Вікторыі, затым сустракаліся са сваякамі ў [[Нойвід]]зе і [[Берлін]]е. Далей яны адправіліся ў Данію, дзе сустрэліся з кронпрынцэсай Дацкай [[Лавіса Шведская|Лавісай]], стрыечнай сястрой Густава. У лютым-сакавіку 1882 года муж і жонка наведалі [[Осла]] — сталіцу Нарвегіі. Вікторыя прымала актыўны ўдзел у жыцці грамадства, уладкоўваючы ў Стакгольме розныя мастацкія выставы, удзельнічала ў дабрачыннасці. Кронпрынцэса спрабавала ўвесці ў шведскі каралеўскі двор нямецкія парадкі і традыцыі, але кароль быў супраць гэтага. [[Файл:Victoria_of_Sweden_(1881)_c_1910_by_Otto_Propheter.jpg|справа|міні|355x355пкс|Каралева Вікторыя Шведская ў 1910 годзе.]] Летам 1882 года стала вядома, што Вікторыя чакае нараджэння першынца. У лістападзе 1882 года яна нарадзіла сына Густава Адольфа. Кароль Оскар забараніў сыну і нявестцы назваць дзіцяці нямецкімі імёнамі Фрыдрых або Вільгельм, аднак Вікторыя дала дзіцяці гэтыя імёны ў якасці трэцяга і чацвёртага. Пасля родаў Вікторыя была слабая, яна захварэла на бранхіт. У 1884 годзе нарадзіўся яе другі сын Вільгельм, у 1889 годзе яна нарадзіла трэцяга сына Эрыка, які пакутаваў эпілепсіяй, пасля ён памёр ва ўзросце 29 гадоў ад іспанкі. Пасля нараджэння трэцяга дзіцяці Вікторыя захварэла на плеўрыт, якім пакутавала на працягу ўсяго астатняга жыцця. Лета сям’я звычайна праводзіла ў палацы Тульгард. 8 снежня 1907 года кароль [[Оскар II]] памёр, Густаў ўзышоў на шведскі трон, а Вікторыя стала каралевай Швецыі. У наступным годзе мужа і жонку наведала шмат каралеўскіх асоб, сярод якіх кароль Вялікабрытаніі [[Эдуард VII]], каралева [[Аляксандра Дацкая|Аляксандра]] і іх дачка прынцэса Вікторыя. Разам з мужам яны здзейснілі афіцыйныя паездкі ў Лондан, Парыж, Берлін і Вену. У 1913 годзе ездзілі ў Італію па запрашэнні караля [[Віктар Эмануіл III|Віктара Эмануіла III]] і каралевы Алены. Каралева Вікторыя ўдзельнічала ў неафіцыйных сходах з прадстаўнікамі шведскіх палітычных партый. Падчас Першай сусветнай вайны Вікторыя чатыры разы ездзіла ў Германію, дзе жыла яе маці, Вялікая герцагіня Бадэнская. У 1918 годзе ад «іспанкі» памёр малодшы сын Вікторыі, прынц Эрык. Пасля яго смерці 20 верасня быў абвешчаны паўгадовая жалоба. Пасля вайны кароль і каралева, якая часта хварэла, ездзілі па Швецыі, у 1925 годзе пабывалі ў Фінляндыі. 4 красавіка 1930 года каралева Вікторыя памерла ад сардэчнага прыступу. 12 красавіка адбылося дзяржаўнае пахаванне ў [[Царква Рыдархольмена|царкве Рыдархольмена]]. На цырымоніі пахавання прысутнічалі прадстаўнікі [[Берлін]]а і [[Рым]]а. == Дзеці == Ад шлюбу з [[Густаў V|Густавам V]], каралём Шведскім нарадзілася трое сыноў: * '''[[Густаў VI Адольф]]''' (1882—1972) — Кароль Швецыі з 1950 года, быў жанаты двойчы: 1-ая жонка прынцэса ''Маргарыта Канауцкая'' (1882—1920), меў у шлюбе пецярых дзяцей; 2-ая жонка Лэдзі ''[[Луіза Маўнтбатэн]]'' (1889—1965), у шлюбе меў адну мёртванароджаную дачку; * прынц '''Вільгельм, герцаг Седерманландскі''' (1884—1965) — быў жанаты на Вялікай князёўне ''Марыі Паўлаўне'' (1890—1958), меў у шлюбе аднаго сына, у 1914 годзе муж і жонка развяліся; * прынц '''Эрык, герцаг Вестманландскі''' (1889—1918) — пакутаваў эпілепсіяй, памёр ад іспанкі, жанаты не быў, дзяцей не меў. == Тытулы == * ''Яе Вялікагерцагская Высокасць Прынцэса Вікторыя Баденская'' (1862—1881) * ''Яе Каралеўская Высокасць кронпрынцэса Швецыі і Нарвегіі'' (1881—1905) * ''Яе Каралеўская Высокасць кронпрынцэса Швецыі'' (1905—1907) * ''Яе Вялікасць Каралева Швецыі'' (1907—1930) == Герб і манаграма == {| class="wikitable" style="margin:1em auto; text-align:center;" |[[File:Coat of arms of Princesse Victoria1.svg|214x214пкс]]<br /> Шлюбны герб наследнага прынца Густава і кронпрынцэсы Вікторыі |[[File:Greater coat of arms of Queen Victoria (Sweden).svg|213x213пкс]]<br /> Герб Вікторыі як каралевы Швецыі |[[File:Royal Monogram of Queen Victoria (of Baden) of Sweden.svg|215x215пкс]]<br /> Каралеўская манаграма каралевы Вікторыі Шведскай |} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Victoria of Baden|Виктория Баденская}} * [https://web.archive.org/web/20090401193850/http://pages.prodigy.net/ptheroff/gotha/baden.html Grand-Ducal House of Baden] * [https://web.archive.org/web/20090326113636/http://pages.prodigy.net/ptheroff/gotha/sweden.html Royal House of Sweden and Royal House of Norway] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Прынцэсы Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] rrecjtjv0i5hrpaxad6e0bfbnay7xwe 0 674782 4183592 3860119 2022-08-11T20:17:18Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Луіза Даратэя Сафія Брадэнбургская''' ({{Lang-de|Luise Dorothea Sophie von Brandenburg}}; [[29 верасня]] [[1680]], [[Берлін]] — [[23 снежня]] [[1705]], [[Касель]]) — прынцэса [[Маркграфства Брандэнбург|Брадэнбургская]], у замужжы спадчынная прынцэса Гесэн-Касельская. == Біяграфія == Луіза — адзіная дачка будучага караля Прусіі [[Фрыдрых I Гогенцолерн|Фрыдрыха I Гогенцолерна]], якая нарадзілася ў яго першым шлюбе з Лізаветай Генрыэтай Гесэн-Касельскай, дачкой ландграфа Гесэн-Касельскаго Вільгельма VI. 31 мая 1700 года ў Берліне Луіза выйшла замуж за свайго стрыечнага брата, наследнага прынца Фрыдрыха Гесэн-Касельскага. Раскошныя вясельныя ўрачыстасці працягваліся на працягу некалькіх тыдняў у Берліне, [[Араніенбург]]<nowiki/>е, [[Патсдам]]е і Каселе. Усе пяць гадоў свайго замужжа Луіза пастаянна хварэла і памерла ва ўзросце 25 гадоў, не пакінуўшы нашчадкаў. Ранняя смерць жонкі дазволіла Фрыдрыху ўступіць у новы шлюб з [[Ульрыка Элеанора|Ульрыкай Элеанорай Шведскай]] і пасля ў 1720 годзе ўзыйшощ на шведскі трон.<ref>Jutta Nowosadtko, Matthias Rogg, Sascha Möbius: ''Mars und die Musen'', LIT Verlag Berlin-Hamburg-Münster, 2008, S. 187</ref> Пахавана ў касцёле Святога Марціна ў Каселе. {{Зноскі}} == Літаратура == * Werner Hahn: Friedrich, der erste König in Preussen: Im Jahre 1851 dem Einhundert und Fünfzigjährigen Königreich, Verlag der Deckerschen Geheimen Ober-Hofbuchdruckerei, 1851, Ss. 78, 217 * Carl Eduard Geppert: ''Chronik von Berlin von Entstehung der Stadt an bis heute'', Rubach, 1839, S. 188 ff. [[Катэгорыя:Прынцэсы Прусіі]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] o37ype5vldmodkvrycr3zlej6fb08ft 0 674810 4183594 3860120 2022-08-11T20:17:28Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД |герб=Wappen Hohenzollern.svg | пасада = [[Спіс сужэнцаў манархаў Швецыі|Каралева-кансорт Швецыі]] | перыядпачатак = [[1620]] | перыядканец = [[1632]] | папярэднік = [[Крысціна Шлезвіг-Гольштэйн-Готарпская]] | пераемнік = [[Гедвіга Элеанора Гольштэйн-Готарпская]] }} '''Марыя Элеанора Брандэнбургская''' ([[Нямецкая мова|ням]]. ''Maria Eleonora von Brandenburg''; [[11 лістапада]] [[1599]] — [[28 сакавіка]] [[1655]]) — [[Немцы|нямецкая]] прынцэса і каралева Швецыі як жонка караля [[Густаў II Адольф|Густава II Адольфа]]. Дачка [[Ёган III Сігізмунд (курфюрст Брандэнбурга)|Ёгана Сігізмунда, курфюрста Брандэнбургскага]] і Ганны, герцагіні Прускай, дачкі Альберта Фрыдрыха, герцага Прускага. У 1620 годзе Марыя Элеанора выйшла замуж за Густава Адольфа са згоды маці, але супраць волі брата Джорджа Уільяма, курфюрста Брандэнбурга, які толькі што змяніў свайго бацьку. У 1626 годзе яна нарадзіла мужу дачку [[Крысціна (каралева Швецыі)|Крысціну.]] == Заручыны == У 1616 годзе 22-гадовы [[Густаў II Адольф|Густаў Адольф Шведскі]] пачаў шукаць пратэстанцкую нявесту. З 1613 года ён спрабаваў атрымаць дазвол маці выйсці замуж за шляхцянку Эбу Браге, але гэта не дазвалялася, і яму прыйшлося адмовіцца ад жадання ажаніцца на ёй, хаця ён працягваў быць у яе закаханым. Ён атрымаў справаздачы з найбольш ліслівымі апісаннямі фізічных і псіхічных якасцей цудоўнай 17-гадовай прынцэсы Марыі Элеаноры. Курфюрст Ян Жыгімонт быў прыхільна настроены да шведскага караля, але пасля інсульту восенню 1617 года ён стаў вельмі слабым. Яго рашучая пруская жонка праявіла моцную непрыязнасць да гэтага шведскага залётніка, бо Прусія была польскім феадалам, а польскі кароль [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонт III Ваза]] ўсё яшчэ абураўся сваёй стратай Швецыі бацьку Густава Адольфа [[Карл IX (кароль Швецыі)|Карлу IX]]. У Марыі Элеаноры былі дадатковыя сваты: малады [[Вільгельм II Аранскі|Вільгельм Аранскі]], [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіслаў Ваза з Польшчы]], Адольфа Фрыдрых з Мекленбурга і нават будучы [[Карл I Сцюарт|англійскі кароль Карл I.]] Брат Марыі Элеаноры Джордж Уільям быў задобраны прапановай брытанскага наследнага прынца і прапанаваў іх малодшую сястру Кацярыну (1602—1644) у якасці больш прыдатнай жонкі для шведскага караля. Аднак, здаецца, Марыя Элеанора аддавала перавагу Густаву Адольфу. Для яго было справай гонару набыць руку Марыі Элеаноры і нікога іншага. Ён адрамантаваў пакоі свайго замка ў [[Стакгольм]]е і пачаў рыхтавацца да ад’езду ў [[Берлін]], каб асабіста апрануць яго пазоў, калі ад маці Марыі Элеаноры прыйшоў ліст да маці. Электрэс недвухсэнсоўна запатрабавала, каб каралева-ўдава прадухіліла паездку яе сына, бо «ўшчамляе інтарэсы Брандэнбурга з прычыны стану вайны, якая існуе паміж Швецыяй і Польшчай». Яе муж, паводле яе апісання, «быў так аслаблены воляй з-за хваробы, што яго можна было пераканаць пагадзіцца на што заўгодна, нават калі гэта мела тэндэнцыю да разбурэння краіны». Гэта быў адпор, на мяжы з абразай. == Шлюб і дзеці == [[Файл:Mary_Eleanor_of_Sweden_c_1630.jpg|міні|Сучасны партрэт Марыі Элеаноры, які паказвае падабенства з дачкой Крысцінай]] Курфюрст Ёган Жыгімонт, бацька Марыі Элеаноры, памёр 23 снежня 1619 года, і перспектыва шведскага шлюбу з ім, падобна, знікла. Вясной 1620 года, аднак, упарты Густаў Адольф прыбыў у Берлін. Удава Электрэс падтрымлівала рэзерв і нават адмовілася даць асабістую сустрэчу шведскаму каралю з Марыяй Элеанорай. Аднак усе, хто прысутнічаў, заўважылі цікавасць прынцэсы да маладога караля. Пасля Густаў Адольф наведаў шэраг іншых пратэстанцкіх германскіх двароў з дэклараваным намерам праверыць некалькі альтэрнатыў шлюбу. Па вяртанні ў Берлін, удава Электрэс, здаецца, цалкам захапіла чароўнага шведскага караля. Аддаўшы Марыі Элеаноры свой рытуал, Густаў Адольф паспяшаўся назад у Швецыю, каб дамовіцца пра прыём сваёй нявесты. [[Файл:German_or_Scandinavian_17th_Century,_Marie_Eleonora_of_Brandenburg,_1599-1655,_Queen_of_Sweden_1620_(reverse),_possibly_c._1620,_NGA_117630.jpg|міні| Марыя Элеанора з Брандэнбурга, партрэтны медаль, 1620 год, [[Нацыянальная галерэя мастацтва]]]] Новы курфюрст Джордж Уільям, які пражываў у Прусіі, быў уражаны, калі пачуў пра самастойныя дзеянні маці. Ён напісаў Густаву Адольфу адмовіць у згодзе на шлюб, пакуль Швецыя і Польшча не ўрэгулююць рознагалоссі. Аднак удава Электрэс, у адпаведнасці з сямейнымі звычаямі Гогенцолернаў, мела апошняе слова, аддаўшы руку дачкі замуж. Яна адправіла Марыю Элеанору на тэрыторыю, недаступную Джорджу Уільяму, і сама заключыла шлюбныя перамовы. Ганна Пруская прадаставіла сабе выбар каштоўных прадметаў з казны да таго, як паступіла да Марыі Элеаноры ў Брансвіку. Атрад шведскага флоту адвёз жанчын у [[Кальмар (Швецыя)|Кальмар]], дзе іх нецярпліва чакаў Густаў Адольф. Вяселле адбылося ў Стакгольме 25 лістапада 1620 года. Была паказана камедыя, заснаваная на гісторыі [[Олаф (кароль Швецыі)|Олофа Шатконунг]]. У Густава Адольфа, па яго ўласных словах, нарэшце «была брандэнбургская дама ў шлюбным ложку». Пруская Ганна на самай справе засталася з дачкой у Швецыі некалькі гадоў пасля шлюбу.<ref name="Matthis 2010">{{Cite book|last=Matthis|first=Moa|title=Maria Eleonora: drottningen som sa nej|year=2010|publisher=Bonnier|location=Stockholm|language=sv|isbn=978-91-0-011354-4|id={{LIBRIS|11653883}}}}</ref>  Густаў Адольф падзяляў цікавасць Марыі Элеаноры да архітэктуры і яе любоў да музыкі, у той час як яна была сентыментальна аддана мужу. Часта яна скардзілася, што ніколі не мела свайго героя для сябе. Замежныя паслы палічылі яе міласцівай і прыгожай, яна мела добры густ, хаця яе характар выяўляў некаторыя экстравагантныя рысы. Марыя Элеанора мела пэўную сімпатыю да забаў і салодкага мяса, і неўзабаве яна паддалася тагачаснаму моднаму захапленню скамарохам і карлікам. Яна размаўляла па-французску, прыдворнай мове эпохі, але ніколі не перашкаджала навучыцца правільна пісаць нямецкай ці шведскай мове. На працягу шасці месяцаў пасля шлюбу Густаў Адольф сышоў камандаваць аблогай [[Рыга|Рыгі]], пакінуўшы Марыю Элеанору на ранніх тэрмінах першай цяжарнасці. Яна жыла выключна ў кампаніі сваіх нямецкіх фрэйлін і з цяжкасцю адаптавалася да шведскага народа, сельскай мясцовасці і клімату. Ёй не падабаліся дрэнныя дарогі, змрочныя лясы і лясістыя хаты, пакрытыя дзёрнам. Яна таксама шкадавала мужа. Праз год пасля іх вяселля ў яе адбыўся выкідак і яна сур’ёзна захварэла. Яна была бурнай, залішняй, неўратычнай і раўнівай. Яна часта ўжывала рэзкія выразы, і яна не шкадавала мужа, нават калі прысутнічалі незнаёмыя людзі. У яе эмацыянальным жыцці не хапала раўнавагі, і за ўсім, што рабіла Марыя Элеанора па ўласнай ініцыятыве, трэба было ўважліва сачыць. Неўзабаве блізкія Густава Адольфа даведаліся, што яго сямейнае жыццё выклікае гора і трывогу. Восенню 1623 года ў Марыі Элеаноры нарадзілася дачка, але дзіця памерла на наступны год. У той час адзінымі спадчыннікамі мужчынскага полу, якія выжылі, былі ненавісны кароль Польшчы і яго сыны. Калі Густаў Адольф рызыкаваў жыццём у бітвах, нецярпліва чакалі спадчынніка трона. Увосень Марыя Элеанора была цяжарна трэці раз. У маі 1625 года яна была ў добрым настроі і настойвала на суправаджэнні мужа на каралеўскай яхце для агляду флоту. Здавалася, небяспекі няма, бо ваенныя караблі былі прышвартаваны проста насупраць замка, але раптоўная бура ледзь не перакуліла яхту. Каралеву паспяшылі вярнуць ў замак, але, трапіўшы туды, яе пачулі, як яна усклікнула: «Ісусе, я не адчуваю свайго дзіцяці!» Неўзабаве пасля гэтага жаданы сын нарадзіўся мёртвым. == Нараджэнне Крысціны == З аднаўленнем вайны з Польшчай Густаву Адольфу давялося зноў пакінуць жонку. Цалкам верагодна, што яна саступіла месца дэпрэсіі і гору, як вядома, у 1627 годзе менавіта па гэтай прычыне кароль дазволіў сваёй каралеве далучыцца да яго ў Лівоніі пасля паражэння палякаў у студзені 1626 годзе. Да красавіка Марыя Элеанора выявіла, што зноў цяжарная. На гэты раз рызыка не пайшла, і астролагі прадказалі нараджэнне сына і спадчынніка. Падчас зацішша ў вайне Густаў Адольф спяшаўся назад у Стакгольм, чакаючы прыбыцця дзіцяці. Нараджэнне было цяжкім. 7 снежня нарадзілася дзіця з поўсцю (лануга), якое ахінала яго ад галавы да каленяў, пакінуўшы свабоднымі толькі твар, рукі і ніжнюю частку ног. Больш за тое, ён меў вялікі нос і быў пакрыты поўсцю. Такім чынам, меркавалася, што дзіця было хлопчыкам, і так сказалі каралю. Пільнейшая праверка, аднак, вызначыла, што дзіця — дзяўчынка. Зводная сястра Густава Адольфа [[Катарына Шведская|Катарына]] паведаміла яму, што дзіця — дзяўчынка. Яна «несла дзіцяці на руках да караля ў стане, каб ён бачыў і ведаў і разумеў сам, што яна не адважылася сказаць яму». Густаў Адольф адзначыў: «Яна будзе разумнай, бо прыняла нас усіх». Яго расчараванне працягвалася нядоўга, і ён вырашыў, што яе назавуць Крысцінай у гонар яго маці. Ён загадаў абвясціць аб нараджэнні з усёй урачыстасцю, якая звычайна надаецца прыбыццю спадчынніка мужчынскага полу. Здаецца, гэта сведчыць пра тое, што Густаў Адольф ва ўзросце 33 гадоў не меў вялікай надзеі мець іншых дзяцей. Здароўе Марыі Элеаноры, відаць, з’яўляецца найбольш верагодным тлумачэннем гэтага. Пазнейшыя яе партрэты і дзеянні, аднак, не сведчаць пра тое, што яна была фізічна далікатнай. Неўзабаве пасля нараджэння Марыя Элеанора не мела магчымасці сказаць ёй праўду пра пол дзіцяці, і кароль і двор чакалі некалькі дзён, перш чым паведаміць ёй навіну. Яна закрычала: «Замест сына мне даюць дачку, цёмную і непрыгожую, з вялікім носам і чорнымі вачыма. Забярыце яе ў мяне, у мяне не будзе такой пачвары!» Магчыма, яна пакутавала ад постнатальнай дэпрэсіі. У сваім узбуджаным стане каралева спрабавала нашкодзіць дзіцяці. [[Файл:Gustav_II_Adolph_of_Sweden_&_Mary_Eleanor_of_Sweden_c_1632.jpg|міні|Густаў Адольф і Марыя Элеанора]] У раннім дзяцінстве Крысціны яна неаднаразова сустракалася з няшчаснымі выпадкамі. Аднойчы прамень загадкава ўпаў на калыску. Іншым разам яна ўпала з лесвіцы, відаць, выпадкова. Іншым разам няню вінавацілі ў тым, што яна ўпусціла дзіця на каменную падлогу і параніла плячо, якое пасля заставалася крыху крывым. У наступны год пасля нараджэння Крысціны Марыя Элеанора была ў стане істэрыі з-за прагулаў мужа. У 1632 годзе Густаў Адольф апісаў жонку як «вельмі хворую жанчыну». Ёй было нейкае апраўданне; яна страціла трох немаўлят і ўсё яшчэ адчувала сябе ізаляваным замежнікам на варожай зямлі, тым больш пасля 1627 года яе брат далучыўся да ворагаў Швецыі. Між тым, жыццё яе мужа пастаянна знаходзілася ў небяспецы, калі ён агітаваў. У 1627 годзе Густаў Адольф быў і хворы, і паранены. Праз два гады яму ўдалося збегчы ў [[Штум]]е. Густаў Адольф быў адданы сваёй дачцэ і спрабаваў выхаваць Крысціну, як хлопчыка. Ва ўзросце двух гадоў яна запляскала ў далоні і засмяялася ад радасці, калі вялікія гарматы [[Кальмарскі замак|замка Кальмар]] прагрымелі каралеўскім салютам. Пасля Густаў Адольф часта браў дачку з сабой на ваенныя агляды. Марыя Элеанора не вельмі любіла дачку і не мела ніякага ўплыву на выхаванне Крысціны. Прынцэса была аддадзена пад апеку зводнай сястры Густава Адольфа Катарыны і канцлера [[Аксель Оксеншэрна|Акселя Оксеншэрна]] . У 1630 годзе Густаў Адольф прыйшоў да высновы, што [[Род Габсбургаў|задумы Габсбургаў]] аб вяршэнстве Балтыі пагражаюць самому існаванню Швецыі, а таксама яе рэлігійнай свабодзе. Перад тым, як адправіцца на [[Трыццацігадовая вайна|трыццацігадовую вайну]], ён абмеркаваў з членамі ўрада магчымае рэгентства і прызнаўся ім, што яго жонка была «гаротнай жанчынай». Тым не менш Густаў Адольф не змог вылучыць сябе на пасаду рэгенцкага савета, у якім не было б яе імя. Акселю Аксенстыерна ён прызнаўся: «Калі са мной што-небудзь здарыцца, мая сям’я будзе заслугоўваць вашага жалю [..], маці не хапае здаровага сэнсу, дачка непаўналетняя — безнадзейна, калі яны кіруюць, і небяспечна, калі іншыя пачынаюць кіраваць імі». == Дзеці == {| class="wikitable sortable" !Імя ! Нарадзіўся ! Памерла ! Нататкі |- | Дачка | colspan="2" |<center> 24 ліпеня 1621 года, [[Стакгольм]]</center> | Мёртванароджаны, пахаваны ў [[Царква Рыдархольмена|Рыдархольмене]]. |- | Крысціна |<center> 16 кастрычніка 1623 года, [[Стакгольм]]</center> |<center> 21 верасня 1624 года, [[Стакгольм]]</center> | Меркаваная спадчынніца на прыстол [[Швецыя|Швецыі]]; пахаваны ў [[Царква Рыдархольмена|Рыдархольмене]]. |- | Сын | colspan="2" |<center> Май 1625 года, [[Грыпсхольм|Замак Грыпсхольм]]</center> | Мёртванароджаны, пахаваны ў [[Царква Рыдархольмена|Рыдархольмене]]. |- | [[Крысціна (каралева Швецыі)|Крысціна]] |<center> 8 снежня 1626 года, [[Стакгольм]]</center> |<center> 9 красавіка 1689 года, [[Рым]]</center> | [[Каралі шведскія|Каралева Швецыі]] (1632—1652), не замужам; пахаваны ў [[Сабор Святога Пятра|базыліцы Святога Пятра]] . |} == Удова == [[Файл:Dankaerts-Historis-9327.tif|міні|Гравюра Марыі Элеаноры]] [[Файл:Maria_Eleonora_Königin_von_Schweden.jpg|міні|Каралева Марыя Элеанора прыблізна ў 1650 годзе]] На працягу наступных двух гадоў Густаў Адольф прайшоў па спустошанай [[Германія|Германіі]], заваяваўшы [[Памеранія|Памеранію]] і [[Мекленбург]]. У пачатку лістапада 1632 года ён адправіўся ў [[Эрфурт]], каб развітацца з Марыяй Элеанорай, якая знаходзілася ў Германіі з мінулай зімы. У бітве пры Лютцэне 37-гадовы Густаў Адольф быў забіты стрэлам у спіну. Ён упаў, і яго на некаторую адлегласць пацягнуў конь. Яму ўдалося вызваліцца ад стрэмя, але, лежачы на зямлі, «Паўночны леў» быў забіты чарговым стрэлам у галаву. Да ночы абедзве арміі былі знясілены, але Бернард Сакс-Веймарскі і шведы захапілі ўсю імперскую артылерыю і валодалі ключавой пазіцыяй. Цела караля было знойдзена лежачым тварам у гразі, цалкам разрабаванае, акрамя кашулі. Марыя Элеанора не была ўключана ва ўрад рэгенцтва падчас сталення яе дачкі, бо савет дзяржавы не лічыў яе прыдатнай для рэгента. Кароль ніколі фактычна не пакідаў указанняў, што яе нельга ўключаць у справу непаўналетняга рэгенцтва, але яны падмацоўваюць свае падставы выключыць яе сцвярджэннем, што нябожчык кароль казаў ім, ніколі ёй не давяраць справы дзяржавы, хаця ён ніколі не пакідаў ніякіх папер, каб пацвердзіць гэта.<ref name="Matthis 2010"/>  Калі ёй паведамілі, што ўрад правінцыі быў сфарміраваны ў маі 1633 года і што яна была адхіленая ад яго, Марыя Элеанора была пакрыўджана і паказала, што яе мачыха, [[Крысціна Шлезвіг-Гольштэйн-Готарпская|Крысціна Гольштэйн-Готарпская]], служыла рэгентам падчас сталення Густава Адольфа. У адказ, аднак, прадстаўнік савета рэгенцтва Габрыэль Густафсан Аксенстыерна адказаў, што яе інфармацыя аб рэгенцтве каралевы-ўдавы Крысціны вельмі перабольшаная, і што Швецыя на самой справе не мае традыцыі ўключаць каралеўскіх удоў у непаўналетнія рэгенцтвы.<ref name="Matthis 2010"/> На самай справе гэта была хлусня: каралеўская ўдава Крысціна на самой справе была рэгентам, але [[Густаў I Ваза|шведскі кароль Густаў I]] абвясціў сваю каралеву Маргарэт Лейонхуфвуд рэгентам на выпадак непаўналетняга рэгенцтва ў 1544 годзе, а [[Юхан III]] прадугледзеў такое рэгенцтва як для сваёй першай каралевы [[Кацярына Ягелонка|Кацярыны Ягелон]], так і для другой Гюнілы Білке.<ref>{{Cite book|last=Tegenborg Falkdalen|first=Karin|title=Margareta Regina: vid Gustav Vasas sida : [en biografi över Margareta Leijonhufvud (1516-1551)]|year=2016|publisher=Setterblad|location=Stockholm|language=sv|isbn=978-91-981513-1-2|id={{LIBRIS|19356927}}}}</ref>  Марыя Элеанора, аднак, прыняла адказ і заявіла, што з задавальненнем даручае палітыку іншым і будзе кантраляваць апеку над сваёй дачкой.<ref>{{Cite encyclopedia|publisher=[[National Archives of Sweden]]|title=Maria Eleonora|first=Åke|last=Kromnow|year=1985–1987|language=sv}}</ref> У 1633 годзе Марыя Элеанора вярнулася ў Швецыю з забальзамаваным целам мужа. У [[Нючэпінг]]у 7-гадовая [[Крысціна (каралева Швецыі)|каралева Крысціна]] ўрачыстай працэсіяй прыйшла да карабля, каб прыняць маці. Пазней яна напісала: «Я абняла каралеву, маму, яна ўтапіла мяне слязьмі і практычна задушыла на руках». Больш за год Марыя Элеанора асуджала Крысціну за жалобную адасобленасць у пакоях, завешаных чорным колерам і асветленых свечкамі дзень і ноч, з якіх выключаўся кожны прамень святла. Яна прымусіла дачку спаць з ёй у ложку, над якім сэрца бацькі было падвешана ў залатой шкатулцы. Становішча пагоршылася нязменным плачам Марыі Элеаноры. Крысціна, якая была ў некаторай форме з адным плячом вышэй за другое, ненавідзела карлікаў і скамарохаў сваёй маці. Яна цяжка захварэла; на яе левай грудзі з’явілася язва, прычыняючы ёй жудасны боль і высокую тэмпературу, пакуль яна не лопнула. Летам 1634 года пахавальная працэсія канчаткова прайшла да Стакгольма. Пазней каралева Крысціна напісала пра сваю маці: «Яна выканала сваю ролю жалобы да дасканаласці». Марыя Элеанора пагрузілася ў працяглы перыяд эмацыянальнай дысрэгуляцыі з-за гора. Ёй было складаней, чым калі-небудзь, схаваць сваю непрыязнасць да шведскіх «скал і гор, замярзаючага паветра і ўсяго астатняга». На працягу ўсяго жыцця яна захоўвала памяць пра мужа, плакала гадзінамі і нават днямі запар. Калі рэгенцкі савет паспрабаваў аддзяліць Крысціну ад маці, Марыя Элеанора заплакала і пратэставала так горка, што нічога не было зроблена. == Адносіны з каралевай Крысцінай == У 1636 годзе Марыю Элеанору адвезлі ў замак Грыпсхолм і афіцыйна яна страціла бацькоўскія правы на дачку, бо часам яна зусім сыходзіла з глузду. У 1639 годзе быў перахоплены ліст, напісаны ёю і прызначаны для ворагаў Швецыі, караля [[Крысціян IV (кароль Даніі)|Даніі Крысціяна IV.]] Пасля позва Марыі Элеаноры з’явілася пры двары дачкі залітае слязьмі летам 1640 года. Транадцыцігадовая каралева Крысціна параілася з маці і адгаварыла яе пражываць у Нючэпінгу каля Даніі. Пасля Марыя Элеанора вярнулася ў Грыпсхолм. Каб зрабіць адзін з перыядычных пастоў, яна адышла ў адзіноце ў сваім пакоі ў суправаджэнні толькі адной са сваіх нявестак Ганны Сафіі фон Булаў. Марыя Элеанора рэгулярна пісала дачцэ Крысціне. Яна і яе нямецкі двор хацелі пакінуць выгнанне ў замку Грыпсхольм. Крысціна адказала тактоўна, ведаючы, што Савет не дазволіць маці-каралеве ніводнага водпуску. У рэшце рэшт яе маці папрасіла наогул пакінуць Швецыю. Крысціна запрасіла яе ў Стакгольм, спрабуючы пераканаць яе застацца ў краіне. Ноччу дзве дамы апусціліся з акна і на лодцы пераплылі на другі бок суседняга возера, дзе іх чакала карэта. Яны паехалі ў Ньючэпінг, дзе селі на дацкі карабель. Кароль Крысціян IV меў намер на караблі адвезці яе дадому ў Брандэнбург, але яна пераканала капітана прывезці яе ў Данію. Дацкі кароль яе добра прыняў, але Марыя Элеанора хацела паехаць дадому, у Брандэнбург. Абраны прынц запатрабаваў ад Швецыі фінансавай кампенсацыі, дзе Савет, наадварот, разлічваў зняць яе апарат і маёмасць. Нарэшце падлетку Крысціне ўдалося дамовіцца пра пэўныя аліменты на сваю маці, дадаўшы да іх з уласнага кашалька. [[Файл:Mary_Eleanor_of_Sweden_grave_2007.jpg|міні| Труна Марыі Элеаноры ў [[Царква Рыдархольмена|царкве Рыдархольмен]]]] У Даніі Марыя Элеанора стала госцем караля [[Крысціян IV (кароль Даніі)|Крысціяна IV]]. Курфюрст Джордж Уільям адмовіўся прыняць сваю сястру ў Брандэнбургу, таму Марыі Элеаноры давялося пачакаць да яго смерці ў снежні таго ж года, перш чым яе пляменнік даў ёй дазвол наведаць Брандэнбург. Тым не менш, новы курфюрст настойваў на тым, каб Швецыя ўтрымлівала цётку. Яна атрымлівала невялікую пенсію ў 30 000 экю ў год. Праз некаторы час Марыя Элеанора надзіва пачала сумаваць па Швецыі, а ў 1648 годзе вярнулася. Каралева Крысціна адправілася насустрач караблю сваёй маці. Яе зацягнула бура, і маладая каралева спала дзве ночы пад адкрытым небам і заразілася ліхаманкай, якая некалькі дзён трымала яе ў ложку. У кастрычніку 1650 года Марыя Элеанора прысутнічала на перанесенай цырымоніі каранацыі дачкі. Затым Крысціна набыла для яе нядаўна ўзведзены замак ''Makalös'' («Непераўзыдзены»), недалёка ад каралеўскага замка ў Стакгольме. Гэта было б надзвычай дорага, але Крысціна ніколі не плаціла. Замест гэтага яна перадала яго ў 1652 годзе. У чэрвені 1654 года Крысціна ўразіла ўсіх, калі вырашыла адрачыся ад трона на карысць свайго стрыечнага брата [[Карл X Густаў|Карла Густава]]. У Марыі Элеаноры былі сур’ёзныя сумневы ў адрачэнні дачкі і яе магчымым уздзеянні на яе ўласныя фінансы. Крысціна і Карл Густаў наведалі яе ў Нючэпінгу ў красавіку 1654 года і паабяцалі каралеве, што яна будзе забяспечана. Крысціна адраклася ад трона 5 чэрвеня 1654 года. Марыя Элеанора памерла ў сакавіку 1655 года. У той час былая каралева Крысціна жыла ў Бруселі; яна прыняла каталіцтва ў снежні 1655 года. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20090929005259/http://www.xs4all.nl/~monarchs/madmonarchs/mariaeleonore/mariaeleonore_bio.htm Біяграфія Марыі Элеаноры з Брандэнбурга] * [http://www.thepeerage.com/p11142.htm#i111415 Запіс ThePeerage пра Марыю Элеанору] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Рыдархольмскай царкве]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Швецыі]] [[Катэгорыя:Старонкі з недагледжанымі перакладамі]] an9jucx64k4l7r6g15j1mgac3l3zhbq 0 675194 4183547 3862370 2022-08-11T20:11:06Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Маргарыта Шведская''', пры нараджэнні '''Маргарыта Сафія Лавіса Інгеборга Шведская''' ([[Шведская мова|швед]]. ''Margaretha av Sverige, Margaretha Sofia Lovisa Ingeborg av Sverige''; [[25 чэрвеня]] [[1899]] — [[4 студзеня]] [[1977]]) — член Шведскай каралеўскай сям’і і Дацкай каралеўскай сям’і па шлюбе. Яна была старэйшай сястрой [[Марта Шведская|наследнай прынцэсы Нарвегіі Марты]] і бельгійскай каралевы [[Астрыд Шведская|Астрыд]]. == Ранні перыяд жыцця == Прынцэса Маргарыта нарадзілася 25 чэрвеня 1899 ў летняй рэзідэнцыі яе бацькоў, Віле Паркудзен'','' у [[Юргордэн]]е ў [[Стакгольм]]е. Яна была старэйшым дзіцёнкам і дачкой [[Карл Шведскі (герцаг Вестэргётландскі)|князя Карла, герцага Вестэргётландскага]], і [[Інгеборга Дацкая|прынцэсы Інгеборгі Дацкай]], яна нарадзілася прынцэсай Маргарытай [[Шведска-нарвежская унія|Шведскай і Нарвежскай]] (пазней проста «Шведскай», дзякуючы скасаванню саюза паміж Нарвегіяй і Швецыяй у 1905 годзе). У 1916 годзе памазанне Маргарыты выклікала захопленае асвятленне ў прэсе; Казалася, што падзея азначае пачатак новай эры для шведскага каралеўскага дома, якому так доўга не хапала прынцэс. == Шлюб і сям’я == [[File:PrincessMargarethaSweden.jpg|злева|міні| Маргарыта ў год шлюбу, 1919 год.]] 22 мая 1919 года ў [[Царква Святога Мікалая (Стакгольм)|Царкве Святога Мікалая]] ў Стакгольме, яна выйшла замуж за прынца Даніі Акселя, яе стрыечнага брата па маці. Шлюб быў супадзеннем кахання, маці адзначыла, што муж і жонка былі настолькі закаханыя, што не маглі застацца ў адзіноце ў мэбляваным пакоі.<ref>Staffan Skott: Alla dessa Bernadottar (All these Bernadottes) (1996) (in Swedish)</ref> Яе вяселле адсвяткавалі вялікай урачыстасцю ў Стакгольме. У іх нарадзіліся двое сыноў: * Прынц Джордж Вальдэмар Карл Аксель Данцкі (16 красавіка 1920 — 20 верасня 1986); ажаніўся з Эн Боўз-Ліён, пляменніцай [[Лізавета Боўз-Лаян|каралевы Вялікабрытаніі Лізаветы]], 16 верасня 1950 года. * Прынц Флемінг Вальдэмар Карл Аксель (3 сакавіка 1922 — 19 чэрвеня 2002); ажаніўся на Алісе Рут Нільсан, дачцэ Кая Нільсана і Эдыт Фішар, 24 мая 1949 года. У іх чацвёра дзяцей, дзесяць унукаў і чацвёра праўнукаў. Яна была цёткай па матчынай лініі караля [[Харальд V|Нарвегіі Гаральда V]] і каралёў Бельгіі [[Бадуэн I (кароль Бельгіі)|Бодуэна I]] і [[Альберт II (кароль Бельгіі)|Альберта II]]. == Дзейнасць == [[Файл:Prinsesse Margareta, Danmark, ankomst Østbanen - L0058 895Fo30141701060112.jpg|міні|справа|Маргарыта і кароль [[Улаф V]], Осла, Нарвегія, 1955 год.]] Маргарыта добра прыжылася ў Даніі, якую яна часта наведвала па сямейных святах падчас свайго выхавання. Яна вяла прыватнае жыццё, прысвечанае сваёй сям’і ў маёнтку Бернстарфшой ў Гентофце, і ў цэлым пазбягала агалоскі і падтрымлівала цесны кантакт са сваімі сваякамі за мяжой. Яна цікавілася сацыяльнымі праблемамі ў Швецыі, стала заступніцай некалькіх дабрачынных арганізацый у Даніі і была старшынёй Гентофт Бёрневенэр. Яна была вядучым госцем на вяселлі прынцэсы Лізаветы і [[Філіп (герцаг Эдынбургскі)|Філіпа, герцага Эдынбургскага]] ў 1947 годзе.<ref>{{Cite web|title=A Royal Wedding, 20 November 1947|work=Royal Collection|url=http://www.royalcollection.org.uk/microsites/royalwedding1947/object.asp?grouping=&exhibs=NONE&object=9000366&row=82&detail=magnify}}</ref> Пасля смерці сваёй сястры [[Астрыд Шведская|каралевы Бельгіі Астрыд]] у 1935 годзе яна стала вялікай падтрымкай для дзяцей сваёй сястры ў Бельгіі. Таксама пасля смерці сваёй другой сястры, нарвежскай [[Марта Шведская|прынцэсы Марты]] ў 1954 годзе, яна стала вялікай падтрымкай для дзяцей сваёй сястры ў Нарвегіі, яна была кумой прынцэсы Марты Луізы Нарвежскай. Яе муж памёр у 1964 годзе. Як удава, яна часта вярталася ў Швецыю, дзе прысутнічала на афіцыйных цырымоніях, дзе далучалася да іншых членаў шведскага каралеўскага дома, выконвыючы прадстаўнічыя абавязкі, асабліва на [[Нобелеўская прэмія|Нобелеўскай прэміі]]. У сям’і яна была ласкава вядомая як «Tante Ta» (Цётка Та). Яна памерла ў Конгстэдзе, недалёка ад Факсэ, [[Данія]], у 1977 годзе. == Тытулы і гербы == * 25 чэрвеня 1899 — 7 чэрвеня 1905: ''Яе Каралеўская Высокасць'' прынцэса Маргарыта Шведская і Нарвежская * 7 чэрвеня 1905 — 22 мая 1919: ''Яе Каралеўская Высокасць'' прынцэса Маргарыта Шведская * 22 мая 1919 — 4 студзеня 1977: ''Яе Каралеўская Высокасць'' прынцэса Аксель Дацкая <gallery class="center" widths="140" heights="240"> Файл:Armoiries_de_la_Princesse_Marguerite_du_Danemark.svg|Шлюбны герб прынцэсы Швецыі і Даніі Маргарыты Файл:Coat_of_Arms_of_the_Princess_Axel_of_Denmark_(Order_of_the_Seraphim).svg|Герб, які паказаны ў [[Царква Рыдархольмена|царкве Рыдархольмена]] у [[Стакгольм]]е </gallery>  {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{Cite web|title=Margaretha|work=Svenskt Biografiskt Lexikon|language=sv|url=http://sok.riksarkivet.se/sbl/Presentation.aspx?id=9103}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Дацкія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Швецыі]] [[Катэгорыя:Постаці Стакгольма]] r5o1b09i19otb6mrw079oe526yj9l6b 0 675313 4183554 3831546 2022-08-11T20:11:34Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Шарлота Яўгенія Аўгуста Амалія Шведская і Нарвежская''' ([[Шведская мова|швед]]. ''Charlotta Eugenia Augusta Amalia Albertina av Sverige och Norge''; [[24 красавіка]] [[1830]] — [[23 красавіка]] [[1889]]) — член каралеўскага [[Дынастыя Бернадотаў|Дома Бернадотаў]], мецэнат і мастак [[аматар]]. == Біяграфія == Яўгенія нарадзілася ў сям’і караля Швецыі [[Оскар I|Оскара I]] і [[Жазефіна Лейхтэнбергская|Жазефіны Лейхтэнбергскай]], была чацвёртым дзіцёнкам і адзінай дачкой. Яна была названа ў гонар дзеда па маці, Яўгена Лейхтэнбергскага. [[Файл:Eugénie,_1830-1889,_prinsessa_av_Sverige_och_Norge_(Nils_Blommér)_-_Nationalmuseum_-_39366.tif|злева|міні| Яўгенія Шведская і Нарвежская]] Пазней яна напісала пра сваё дзяцінства: «За гады майго дзяцінства ў мяне ніколі не было сяброўкі майго ўзросту альбо партнёра па гульнях. Таксама ў мяне ніколі не было лялькі, а я толькі гуляла хлопчыкавыя гульні са сваімі братамі.»<ref name="sbl">[https://sok.riksarkivet.se/sbl/Presentation.aspx?id=15535 Eugénie (C. Eugénie A. A. A.)], Svenskt biografiskt lexikon (art av Bengt Hildebrand.), hämtad 2016-06-18.</ref> Асабліва ёй спадабалася лета ў палацы Тулгарн. Яе самым блізкім сябрам быў князь Густаў, герцаг Упландскі, яе ўлюбёнец сярод братоў і сясцёр. Пазней яна сказала, што ў дзяцінстве ёй хацелася стаць хлопчыкам, як і яе браты. Прынцэса Яўгенія была пастаўлена пад нагляд сваёй старэйшай фрэйліны Карэн Анкер і выхоўвалася разам з братамі і сёстрамі каралеўскім прыдворным капеланам доктарам Лундбергам пад наглядам каралеўскай гувернанткі графіні Крысціны Ульрыкі Таўбэ.<ref>Gustaf Elgenstierna, Den introducerade svenska adelns ättartavlor. 1925-36.</ref> Анкер і Лундберг былі дамінуючымі асобамі, што, як лічыцца, сфармавала свядома пакорлівы характар Яўгеніі. У 1843 годзе яна суправаджала бацькоў падчас паездкі да бабулі па маці па Баварыі. Пазней Яўгенія была вядомая сваім далікатным целаскладам. Гэта тлумачыцца тым, што адзін з іх настаўнікаў калісьці хварэў на [[туберкулёз]], але яму дазволілі заставацца на працы, што магло паўплываць на здароўе некаторых дзяцей. У 1844 годзе яна захварэла на моцную прастуду. [[Файл:Princess_Eugénie_of_Sweden.jpg|міні|Прынцэса Яўгенія Шведская]] Прынцэса Яўгенія атрымала канфірмацыю ў каралеўскай капліцы ў стакгольмскім каралеўскім палацы 25 кастрычніка 1845 года, і, такім чынам, лічылася дарослай. У наступныя гады яна ўдзельнічала ў вышэйшым грамадстве і балах, і яе лічылі даволі сімпатычнай.<ref name="sbl"/> Яе апісваюць як дзяўчыну з звычайнымі рысамі твару, прыгожымі рукамі і вялікімя, зіхатлівымя цёмнымя вачыма: «уся яе істота свеціцца жыццём і дабром», а таксама тым, і што ў іспанскім касцюме на балі-маскарадзе «ёй вельмі пасавала быць у чырвоным і золатым». Яўгенія суправаджала свайго брата [[Карл XV|Карла XV]] ў [[Каралеўства Прусія|Прусію]] ў 1846 годзе з думкай, што яе могуць прадставіць там як будучую нявесту, і ёй былі дадзены прапановы ад імператара Францыі [[Напалеон III|Напалеона III]], а таксама ад князёў як у Даніі, так і ў Германіі, але ніводная з іх не ажыццяўлена. Прычына была, хутчэй за ўсё, у тым, што яна не жадала выходзіць замуж. Яна заявіла, что цэніць «мілае, незалежнае жыццё», якое даваў ёй незамужні статус: у адпаведнасці з Грамадзянскім кодэксам 1734 года ўсе незамужнія жанчыны знаходзіліся пад апекай найбліжэйшага сваяка-мужчыны, калі яна не хадайнічае аб легальнасці. Калі заканадаўчая рэформа ў 1858 годзе дазволіла незамужнім жанчынам аўтаматычна абвясціць легальнае паўналецце простым зваротам у бліжэйшы суд, Яўгенія належала да першых жанчын, якія скарысталіся гэтым правам.<ref>Österberg, Carin et al., ''Svenska kvinnor: föregångare, nyskapare''. Lund: Signum 1990. ({{ISBN|91-87896-03-6}})</ref> Яна вельмі рана пачала цікавіцца мастацтвам, актыўна выступала ў якасці кампазітара, жывапісца, скульптара і пісьменніка. 1852 год азначыў вялікі крызіс у яе жыцці. У гэтым годзе каралеўская сям’я захварэла падчас візіту ў [[Осла]]. Памёр яе любімы брат і самы блізкі сябар, прынц Густаў, герцаг Упландскі, што вельмі паўплывала на яе эмацыянальнае жыццё.<ref name="sbl"/> У яе самой была пнеўманія, і пасля гэтага яе здароўе ніколі не паляпшалася. На працягу ўсяго жыцця яна пакутавала ад праблем з грудной клеткай і мела праблемы з хадой, і ў 1861 годзе яе апісваюць як заўчасна пастарэлую ад пакут. У 1871 годзе Фрыц фон Дардэль пракаментаваў, што яна была жоўтай і хударлявай, хаця і менш сур’ёзнай, як раней. У 1860 гозе яе лекар Магнус Гус рэкамендаваў ёй стане лепш з кліматам [[Готланд (востраў)|Готланда]]. Яна пабывала на востраве летам таго ж года, і з 1861 года яна праводзіла кожнае лета на ўласнай віле Фрыдхем за межамі [[Вісбю|Вісбі]], дзе адчувала сябе лепей. Зімой яна па-ранейшаму пражывала ў сваіх пахоях у каралеўскім палацы ў Стакгольме, але была вымушана абмежавацца меншымі пакоямі палаца, якія маглі быць цалкам ацяплянымі ў халодную пару года: яна называла зімовы сезон сваім «зімовым зняволеннем». [[Файл:Villa Fridhem 1890s.jpg|міні|злева|Віла Фрыдхем]] Крызіс разбуранага здароўя і смерць брата выклікалі ў Яўгеніі вялікую цікавасць да рэлігіі. Як дачка пратэстанта і каталічкі, яна была талерантнай і пераважна экуменічнай хрысціянкай, якая засяроджвалася на хрысціянстве ў цэлым і не жадала прыхільнасці да пэўнай галіны хрысціянства і не любіла падзелу і разладу паміж рознымі хрысціянскімі галінамі.<ref name="sbl"/> Яна была натхнёная вучэннем Томаса Кемпіса і падтрымала рух адраджэння Карла Улофа Расэнія, якіх ёй рэкамендавала яе фрэйліна Жазефіна Гамільтан. Зімой 1878-79 гадоў прапаведнік Гранвіль Вальдэграў, трэці барон Радстокскі быў запрошаны прапаведаваць для яе. Паралельна пасля крызісу ў прынцэсы Яўгеніі павялічылася цікавасць да дабрачыннасці, якая ўзрастала з гадамі, калі здароўе прымушала адмовіцца ад інтарэсаў у галіне мастацтва. Яна атрымала ў спадчыну багацце пасля смерці маці ў 1876 годзе. Аднак яна патраціла на сябе мала грошай: граф Левенгаўпт, напрыклад, адзначыў, што падчас знаходжання ў яго маёнтку на начлег яна нічога не ела, акрамя варанай морквы і кіпячонай вады.<ref name="sbl"/> Яна свабодна аддавала свае грошы да такой ступені, што яе брат кароль даваў указанні губернатарам у гарадах, якія наведвала яго сястра, «абараніць» яго сястру ад «нахабных жабракоў». Большая частка яе грошай была выдаткавана на дабрачынныя праекты, так шмат, што брат Оскар II папрасіў яе выратаваць сям’ю ад спадчыны маці. Яна паважала яго жаданне ў сваім завяшчанні 1885 года, дзе дзве трэці свайго багацця яна пакінула сваім пляменнікам, а астатняе завяшчала на дабрачынныя мэты. Прынцэса Яўгенія памерла пасля доўгага перыяду хваробы. == Мастацтва == [[Файл:Kan-du-inte-tala.jpg|міні|Кан-дзю-інтэ-тала]] Прынцэса Яўгенія актыўна ўдзельнічала ў шматлікіх відах мастацтва. Спачатку яна складала музыку са сваім братам князем Густавам, герцагам Упландскім.<ref name="sbl"/> Склала некалькі песень і фартэпіянныя кампазіцыі. Як музыка, яна часта ладзіла канцэрты. Яна была добрай сяброўкай кампазітара Лотэна Эдгольма. Яе гімн ''O, at jeg kunde min Jesus prise'', прызначаны нарвежскай народнай мелодыяй і быў перакладзены як «Маё сэрца сумуе».<ref>translated by Peter Andrew Sveeggen, it is #198 in [[Association of Free Lutheran Congregations#Publications|Ambassador Hymnal: for Lutheran Worship]], #61 in [[Evangelical Lutheran Hymnary]], #326 in [[Lutheran Book of Worship]], and #364 in [[Christian Worship: A Lutheran Hymnal]], see also the [https://hymnary.org/text/my_heart_is_longing_to_praise_my_savior entry for the hymn on hymnary.org]</ref> Яна вучылася жывапісу і маляванню. Як жывапісец, яна вядома сваімі [[Акварэль|акварэльнымі карцінамі]], якія яна малявала пры каралеўскім двары.<ref name="sbl"/> Выявы ілюструюць як паўсядзённае жыццё ў двары, так і выхады, вандроўкі і балі, гумарыстычны тон і падобны стыль, як у Фрыца фон Дардэля. Лічыцца, што яна мела сапраўдны талент жывапісца, але яе сацыяльнае становішча і пол стваралі пэўныя цяжкасці ў спробах развіць талент, бо ёй не лічылася прыдатным вывучаць анатомію дарослых мужчын: яе маці адмовілася дазволіць ёй вывучаць аголеныя мадэлі. У далейшым у жыцці яна падтрымлівала намаганні пляменніка прынца Яўгена, які таксама стаў жывапісцам. Яна таксама актыўна працавала як скульптар і вучаніца Ёхана Пітэра Моліна. Некаторыя з яе дызайнаў былі зроблены з [[фарфор]]авых упрыгожванняў у Рорстрандзе і Густаўсбергу. Адмова маці дазволіць ёй вывучаць анатомію чалавека стварала цяжкасці і для развіцця гэтага таленту. Гэта было часткова вырашана пасля здарэння, апісанага Фрыцам фон Дардэлем. Наведаўшы прынцэсу, ён выявіў, што яна ляпіла з гліны невялікую статую салдата. У якасці мадэлі яна выкарыстала форму салдата, але гэтага было недастаткова, бо ногі салдат выглядалі не рэалістычна. Каб дапамагчы ёй, Фрыц фон Дардэль змадэляваў ёй ногі.<ref name="sbl"/> Іх перапыніла каралева, якая не ўхваліла мадэль мужчыны. Аднак статуя, на якой быў намаляваны нарвежскі трубач, атрымалася пасля таго, як Дардэль зрабіў яго па ўзоры, і з яго зрабілі фарфоравую статую ў Рэрстрандзе. Інцыдэнт мадэлявання Дардэль для Яўгеніі таксама аказаў карысць для яе развіцця як мастака: пасля гэтага маці дазволіла ёй вывучаць анатомію дзяцей, якім дазволілі быць мадэлямі для яе. Мабыць, найбольш вядомым творам мастацтва, які ёй прыпісваюць, з’яўляецца фарфоравая статуэтка сабакі і дзіцяці, якія сядзяць адзін насупраць аднаго, пад назвай ''«Kan du inte tala?»'' (Не ўмееш гаварыць?), якая была выраблена ў Густаўсбергу і стала папулярным упрыгожваннем. Яна таксама распрацавала алегорыю веры і апосталаў Пятра і Паўла для капліцы сваёй маці. Яе работы былі прадстаўлены на Стакгольмскай мастацкай выставе 1866 года. У лістападзе 1873 года яна была прынята на пасаду ганаровага члена [[Каралеўская акадэмія вольных мастацтваў (Швецыя)|Каралеўскай шведскай акадэміі мастацтваў]]. Як пісьменніца, Яўгенія апублікавала традыцыйную ''Svenska prinsesso'' (Шведскія прынцэсы) у 1864 годзе. Яна таксама пераклала з нямецкай мовы «Korsets skola» (Крыжовая школа) Магнуса Фрыдрыха Руса. Адной з яе сябровак была пісьменніца Ліна Сандэл. Яўгенія выкарыстала прыбытак ад свайго мастацтва на фінансаванне сваёй дабрачыннай арганізацыі. У рэшце рэшт яна спыніла сваю мастацкую вытворчасць па стане здароўя і цалкам звярнулася да дабрачыннасці. == Дабрачыннасць == [[Файл:Karolinska_Solna,_Eugeniahemmet_02.jpg|міні|Галоўны будынак (2017) установы Яўгеніі, якая адкрылася ў 1886 годзе пры старшынстве прынцэсы]] Прынцэса Яўгенія была ўшанавана філантропам з Карлам Давідам аф Вірсенам у вершы «De lidandes furstinna» (Прынцэса пакутлівых) у 1890 годзе.<ref name="sbl"/> Яе дабрачынная праца была сканцэнтравана на Готландзе і яе летняй віле Фрыдхем. У 1866 годзе яна заснавала дзіцячы дом для хлопчыкаў, а праз тры гады — дзіцячы дом для дзяўчынак, прыбудаваны да яе вілы і пад яе асабістым наглядам. Для яго аховы яна заснавала ў Вісбю таварыства аховы.<ref name="sbl"/> У 1869 годзе яна заснавала ''Gotlands sjukhem'' (Готландскі шпіталь) для невылечна хворых, фінансуючыся каштоўнасцямі яе бабулі [[Дэзірэ Клары|Дэзірэ Клэры]].<ref name="sbl"/> У 1875 годзе яна стварыла асацыяцыю для падтрымкі рыбакоў заходняга ўзбярэжжа Готланда. У 1879 годзе яна стала старшынёй таварыства дапамогі бедным, невылечна хворым, інвалідам і дзецям-інвалідам: праз гэта таварыства яна ў 1882 годзе адкрыла дом у Зундбібергу, дабудаваны ў Яўгеніяхмеце ў Сольне, названы ў яе гонар у 1886 годзе. У 1881 годзе яна і біскуп Анжу сталі сузаснавальнікамі ''Visby stadsmission'' (місія горада Вісбю).<ref name="sbl"/> У 1885 годзе яна разам са сваім сябрам Адэле Рудэншольдам заснавала асацыяцыю па абароне жывёл, з 1888 года перайменаваную ў ''Gotlands djurskyddsförening'' (Таварыства абароны жывёл Готланда). Яна таксама падтрымлівала сляпых і бедных студэнтаў. Яна спрыяла стварэнню ''Fjellstedtska skolan'' ва Упсале, а таксама ''Lapplandsmissionen'' (місія Лапландыі).<ref name="sbl"/> == Кампазіцыі == '''Кампазіцыі для фартэпіяна''' * ''Drottning Josephinas polonaise'', ([[паланэз]] [[Жазефіна Лейхтэнбергская|каралевы Жазефіны]]) (1854) * ''Louisa vals'' (Вальс Луізы) (1858?) * ''La Priere'' (1844) * ''Sorgmarsch'', (Марш жалобы), да памяці [[Луіза Нідэрландская|каралевы Луізы]] (1871) * ''Tullgarns-galopp'' (Тульгарнскі галоп) (1853) '''Песні''' * ''Novemberkvällen'' (лістападаўскі вечар) * ''Fiskaren'' (рыбак) (1850) * ''Romans vid piano'' (Раманс за фартэпіяна) (1859) * ''Sång Orden af Tibell'' (Песенны заказ Тыбела) (1863) * ''Augusta-dagen'' (Дзень Аўгусты) (1865) == Герб і манаграма == <gallery class="center" widths="140" heights="240"> Файл:Armoiries de la Princesse Eugenie de Suède.svg|Герб прынцэсы Яўгеніі Файл:Royal Monogram of Princess Eugenie of Sweden.svg|Каралеўская манаграма прынцэсы Яўгеніі </gallery> {{Зноскі}}  == Літаратура == * Österberg, Carin et al., ''Svenska kvinnor: föregångare, nyskapare''. Lund: Signum 1990. ({{ISBN|91-87896-03-6}})  * Lars Elgklou (1978). Bernadotte. Historien — eller historier — om en familj.. Stockholm: Askild & Kärnekull Förlag AB * Eugénie (C. Eugénie A. A. A.), urn:sbl:15535, Svenskt biografiskt lexikon (art av Bengt Hildebrand.), hämtad 2016-06-18. * Princess Eugénie of Sweden at Svenskt kvinnobiografiskt lexikon {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кампазітары XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Жанчыны-кампазітары]] [[Катэгорыя:Кампазітары Швецыі]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Рыдархольмскай царкве]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Нарвегіі]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Швецыі]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] sc9ajz6ultxw8ot7o1j42j4gpngoqyz 0 678201 4183445 3972737 2022-08-11T16:42:27Z НСНУ 11765 /* Завяршэнне дзейнасці */ арфаграфія wikitext text/x-wiki {{Асоба | імя = Іван Юргевіч | партрэт = JurgevichIvan.jpg | род дзейнасці = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = }} {{цёзкі2|Юргевіч}} '''Іван Вацлававіч Юрге́віч''' ({{ДН|15|5|1943}}, [[Вёска Целяшы, Докшыцкі раён|вёска Целяшы]], {{МН|Докшыцкі раён|у Докшыцкім раёне|}}, [[Віцебская вобласць]] — {{ДС|17|12|2002}}, г. [[Наваполацк]]) — лідар шахцёрскага руху ў Беларусі напрыканцы 1980-х – пачатку 1990-х гадоў, першы старшыня [[Беларускі Незалежны прафсаюз|Беларускага Незалежнага прафсаюза гарнякоў хімікаў, нафтаперапрацоўшчыкаў, энергетыкаў, транспартнікаў, будаўнікоў і іншых работнікаў]], БНП. Заснавальнік газеты «[[Салідарнасць (газета)|Салідарнасць]]», лідар Міжпрафесійнага саюза рабочых г. [[Салігорск]]а, старшыня Салігорскага страйкама ў красавіку-траўні [[1991]] года, член грамадскага аб’яднання [[Беларускі народны фронт «Адраджэнне»|Беларускага Народнага Фронту «Адраджэнне»]]<ref>http://npg.by/history</ref><ref>https://belnp.org/storage/app/media/Files/Doc_tu/Novic_prava_ludzmi.pdf</ref>. == Раннія гады == Нарадзіўся 15 мая 1943, у вёсцы Целяшы, Докшыцкага раёна, [[Вілейская вобласць|Вілейскай вобласці]], [[БССР]]. Па нацыянальнасці [[Беларусы|беларус]], па веравызнанню [[Каталіцтва|каталік]]. Скончыў 7 класаў агульнаадукацыйнай школы ў [[1957]] годзе. У 17 гадоў паехаў працаваць на лесагаспадарку ў [[Комі|Пячорскі раён, Комі АССР]]. Пазней паступае ў Варкуцінскае Горнае прафесійна-тэхнічнае вучылішча № 3<ref>«Он жил свободно, как свободный гражданин» https://belnp.org/ru/news/open/zhil-svobodno</ref>. З 1963 годзе ўладкоўваецца на [[Варкута|Варкуцінскія]] шахты электраслесарам. З 1964 па 1967 год служыць у [[Савецкая Армія|Савецкім войску]]. Пасля звальнення з войска вяртаецца на Варкуцінскія шахты. У [[1973]] годдзе пераязджае ў [[Нарыльск]] дзе працуе тры гады рабочым на мясцовым металургічным камбінаце. У [[1976]] вяртаецца на радзіму. Уладкоўваецца на Вытворчым аб’яднанні «[[Беларуськалій|Беларуськалій»]] машыністам горных вымальных машын. == Прафсаюзная і грамадская дзейнасць == Пасля падзей у Польшчы пачатка 80-хх гг., звязаных з працоўным рухам [[Салідарнасць (прафсаюз)|«Салідарнасць»]], пачынае актыўна праяўляць сваю пазіцыю. Публікуецца ў «Калійшчык Салігорска», а пазней яго абіраюць сябрам Рады працоўнага калектыву аб’яднання. Разам з паплечнікамі 18 жніўня 1990 года на Устаноўчай канферэнцыі Міжпрафесійнага саюза рабочых Салігорска быў абраны старшынёй<ref name=":0">https://belnp.org/storage/app/media/Files/Doc_tu/SbornikNPGB.pdf</ref>. Пад час [[Красавіцкія забастоўкі ў Беларусі (1991)|красавіцкіх падзей]] 1991 года, разам з [[Міхаілам Собалем]], [[Генадзь Быкаў|Генадзем Быкавым]], Георгіем Мухіным і [[Сяргей Антонавіч Антончык|Сяргеем Антончыкам]] быў адным з лідараў палітычнага страйку ў [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]<ref>https://www.svaboda.org/a/31184331.html</ref>. Салігорскім страйкавым камітэтам быў абраны яго старшынёй разам з Васілём Юркіным. У красавіку 1991 годзе заснаваў першае незалежнае салігорскае выданне — газету [[Салідарнасць (газета)|«Салідарнасць»]]<ref>https://www.youtube.com/watch?v=-KiGU9lWG0s</ref>. Назва газеты была абрана па прынцыпу польскай [[Салідарнасць (прафсаюз)|«Салідарнасці»]], якой захапляліся ў той час амаль усе лідары працоўнага руху. Пад час Устаноўчага з’езду [[Беларускі Незалежны прафсаюз|Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі]] 6 кастрычніка 1991 года не ўзнікла пытанне, каго абраць старшынёй новага прафсаюза, паколькі [[Аляксандр Доўнар]] і [[Васіль Юркін]] знялі свае кандыдатуры на карысць свайго паплечніка. 64-мя галасамі з 85-ці ён быў абраны першым старшынёй НПГБ. Узначальваў Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі (з 1993 года перайменаваны ў БНП) на працягу чатырох гадоў да [[1995]] года. Удзельнік 44-дзённага страйку на ВА «Беларуськалій» і 18-дзённай галадоўкі ў сакавіку-красавіку [[1992]] года<ref>https://novychas.by/poviaz/kriz_s_1992_goda</ref>. У [[1993]] годзе ўдзельнічаў у стварэнні [[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў|Асацыяцыі прафсаюзаў Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў Беларусі]] (БКДП)<ref name=":0" />. == Завяршэнне дзейнасці == Пасля пагаршэння здароўя ў [[1995]] годзе ён пакінуў пост старшыні БНП. На пенсіі паступае на філасофскі факультэт [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт|БДУ]]. Нездаровы лад жыцця і надрыўны тэмп прафсаюзнай дзейнасці прывялі да чатырох сардэчных прыступаў. [[17 снежня]] [[2002]] года ва ўзросце 59-ці гадоў, яго не стала. Пахаваны Іван Вацлававіч быў бліз старажытнага беларускага горада [[Полацк]]у, куды па ініцыятыве НПГ 4РУ кожны год, на дзень яго нараджэння прыязджаюць актывісты [[Беларускі Незалежны прафсаюз|Беларускага Незалежнага прафсаюза]]. {{зноскі}} == Літаратура == * НПГБ: Сборник материалов по истории Независимого профсоюза горняков Беларуси. Мн., «Зималето» 2011 * НПГ- право «людзьмі звацца».Николай Новик: воспоминания, документы, стать. Мн., 2013 {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Юргевіч Іван Вацлававіч}} [[Катэгорыя:Прафсаюзныя дзеячы Беларусі]] jmblk9pto2lsyf66dwol5m586tawuc4 0 678893 4183359 3852156 2022-08-11T13:15:25Z 源義信 115704 wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч |поўнае імя = Х’юн Ван Чаа |арыгінал імя = |дата нараджэння = [[26 верасня]] [[1927]] |месца нараджэння = [[Хюэ]], [[Французскі Індакітай]] |дата смерці = [[26 лютага]] [[2013]] |месца смерці = [[Штат Вірджынія|Вірджынія]], [[ЗША]] |Перыяд жыцця = |выява = |подпіс = |герб = |подпіс герба = |мянушка = |псеўданім = |прыналежнасць = {{Сцяг Паўднёвага В'етнама}} [[Паўднёвы В’етнам]] |гады службы = [[1949]]—[[1975]] |званне = [[File:B ARVN-OF-7.svg|22px]] [[генерал-маёр]] |род войскаў = [[Узброеныя сілы Францыі]] (1949—1954),<br>[[Узброеныя сілы Рэспублікі В’етнам]] (1955—1975) |камандаваў = [[File:ARVN 7th Division SSI.svg|22px]] [[7-я пяхотная дывізія Рэспублікі В’етнам|7-я пяхотная дывізія]],<br>[[File:Insignia of ARVN IV Corps.svg|22px]] [[IV корпус (Паўднёвы В’етнам)|IV корпус]] |частка = |бітвы = [[Індакітайская вайна]],<br>[[Вайна ў В’етнаме]]: *• [[Бой за Апбак]] *• [[Аперацыя «Нгуен Хюэ»]] *• [[Вясновае наступленне (1975)|Вясновае наступленне]] |узнагароды = |Commons = |Rodovid = |сувязі = |у адстаўцы = |роспіс = |image=副總統兼行政院長嚴家淦接見越南國會議員黃文高和阮輝昭等人_(cropped).jpg}} '''Х’юн Ван Чаа''' ({{lang-vi|Huỳnh Văn Cao}}; нар. [[26 верасня]] [[1927]] — [[26 лютага]] [[2013]]) — паўднёванёвав’етнамскі ваенны дзеяч, удзельнік [[Індакітайская вайна|Індакітайскай]] і [[Вайна ў В’етнаме|В’етнамскай]] войн, [[генерал-маёр]]. == Біяграфія == Нарадзіўся [[26 студзеня]] [[1927]] года, ў каталіцкай сям’і ў старажытнай в’етнамскай сталіцы [[Хюэ]]. У [[1945]] годзе скончыў школу інжынернай практыкі, атрымаў дыплом аб заканчэнні па спецыяльнасці арыгінальны жывапіс, эквівалентны ступені [[бакалаўр]]а. Пасля прызначаны дзяржаўным служачым у Дэпартаменце грамадскіх работ Дананга. [[9 студзеня]] [[1949]] Х’юн уступіў у войска [[Французскі Саюз|Французскага Саюза]]. У [[1955]] перайшоў ва [[Узброеныя сілы Рэспублікі В’етнам]], дзе першы час займаў пасаду начальніка спецыяльнага штаба пры прэзідэнце . [[26 студзеня]] [[1957]] года прызначаны камандзірам 13-й дывізіі. У [[1958]] годзе быў адпраўлены на вучобу ў [[ЗША|Злучаныя Штаты]]. [[3 студзеня]] [[1959]] года павышаны да звання [[палкоўнік]]а і прызначаны камандзірам 7-й пяхотнай дывізіі. [[12 верасня]] [[1962]] года ён быў павышаны да [[генерал-маёр]]а [[1 студзеня]] [[1963]] года прызначаны галоўнакамандуючым IV корпуса. Пасля падзення паўднёвав’етнамскага рэжыму перабраўся ў ЗША. Памёр [[26 лютага]] [[2013]] ва ўзросце 86 гадоў. == Літаратура == *Trần Ngọc Thống, Hồ Đắc Huân, Lê Đình Thụy (2011). ''Lược sử Quân lực Việt Nam Cộng hòa.'' *Neil Sheehan, A Bright Shining Lie: John Paul Vann and America in Vietnam. Random House, New York. 1988 *David Halberstam, "Vietcong downs five U.S. copters, hits nine others." The New York Times. Jan. 3, 1963 *Hoành Linh Đỗ Mậu, ''Việt Nam Máu lửa quê hương tôi'', Nhà xuất bản Hương Quê, 1986. [[Катэгорыя:Удзельнікі вайны ў В’етнаме]] [[Катэгорыя:Генералы Узброеных сіл Рэспублікі В’етнам]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 26 верасня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1927 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі 26 лютага]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Генерал-маёры]] liw0hm66nlo12u4pugcbf5wyf05q1rw 0 682508 4183430 3879436 2022-08-11T15:27:46Z Balachon77 65750 wikitext text/x-wiki {{Вуліца Гомеля |назва = Юнацкая |арыгінальная назва = |ранейшыя назвы = Камсамольская |статус = |на карце = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |фота = |памер фота = |подпіс = |раён = [[Чыгуначны раён (Гомель)|Чыгуначны раён]] |раён1 = |раён2 = |гістарычны раён = [[Прудок (Гомель)|Прудок]] |электрычка = |трамвай = |тралейбус = |аўтобус = |метро = |індэкс = 246015 |тэлефоны = |шырыня = |працягласць = ≈775 м. |пакрыццё = асфальт |рух = |класіфікатар = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = |sort = }} '''Юнацкая вуліца''' — вуліца ў [[Чыгуначны раён (Гомель)|Чыгуначным раёне]] горада [[Гомель|Гомеля]]. Адносіцца да жылога масіву [[Прудок (Гомель)|Прудок]]. Праходзіць ад [[Вуліца Каменшчыкава (Гомель)|вуліцы Каменшчыкава]] да [[Вуліца Свірыдава (Гомель)|вуліцы Свірыдава]]. Двойчы мае выхад на [[Ніжняя вуліца (Гомель)|вуліцу Ніжнюю]]. Дае пачатак безыменнаму правулку ў кірунку да [[Вуліца Агарэнкі (Гомель)|вуліцы Агарэнкі]]<ref>Гомель. Атлас туриста. / Справоч. изд. Ред. Ю. М. Нестеровская. — Минск : РУП «Белкартография», 2019. — С. 15.</ref>. Складаецца з індывідуальнай забудовы пераважна сядзібнага тыпу. == З гісторыі == Пачала фарміравацца з канца [[1920-я|1920]]-х гадоў. Будавалася на землях, што ўводзіліся ў зварот у выніку [[Асушэнне|асушэння]] [[Бязоднае балота|Бязоднага балота]] і прылеглага азярца. Тут знаходзіліся драўляная школа і млын. Зафіксаваная на нямецкіх авіяфотаздымках [[1941]] года<ref>[[:Файл:German aerial photography of Gomel, 1941 1.jpg|Нямецкія аэрафотаздымкі Гомеля, 1941 год]].</ref>. Да [[1957]] года вуліца называлася Камсамольскай. Цяперашнюю назву атрымала тады ж у сувязі з уніфікацыяй вулічных назваў пасля ўваходжання Прудка ў гарадскія межы Гомеля<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 187.</ref>. Верагодна, што назва «Юнацкая» прымеркаваная да [[VI Сусветны фестываль моладзі і студэнтаў|VI Сусветнага фестывалю моладзі і студэнтаў]], які адбываўся ў [[Масква|Маскве]] з 28 ліпеня па 11 жніўня 1957 года. У канцы [[1950-я|1950-х]] гадоў частка прысядзібных участкаў жыхароў вуліцы Юнацкай зведала ўразанне, у выніку якога сфарміравалася [[Вуліца 40 год БССР (Гомель)|вуліца 40 год БССР]]<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 188.</ref>. == Сучаснасць == На вуліцы знаходзяцца: * міні-гатэль з харчовай крамай і аўтастаянкай; * дзіцяча-юнацкая школа №5. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Вуліцы Гомеля]] p9m4jvheinvheqm79t2hzlrzmrx404e 0 682585 4183429 3879117 2022-08-11T15:26:25Z Balachon77 65750 wikitext text/x-wiki {{Вуліца Гомеля |назва=Ніжняя |шырыня= |трамвай= |тралейбус= |аўтобус= |метро= |індэкс=246015 |тэлефоны= |сукупная працягласць=≈819 м |гістарычны раён=[[Прудок (Гомель)|Прудок]], Балота ([[Бязоднае балота]]) |пакрыццё= |рух= |класіфікатар= |на карце openstreetmap= |на карце яндэкс= |на карце гугл= |Commons= |электрычка= |раён2= |арыгінальная назва= |ранейшыя назвы= |статус= |на карце= |lat_dir=N|lat_deg=|lat_min=|lat_sec= |lon_dir=E|lon_deg=|lon_min=|lon_sec= |раён1= |фота= |памер фота= |подпіс= |раён=[[Чыгуначны раён (Гомель)|Чыгуначны раён]] |sort= }} '''Ніжняя вуліца''' — вуліца ў [[Чыгуначны раён (Гомель)|Чыгуначным раёне]] горада [[Гомель|Гомеля]]. Адносіцца да жылога масіву [[Прудок (Гомель)|Прудок]]. Мае спецыфічную канфігурацыю: пачынаецца ад [[Юнацкая вуліца (Гомель)|вуліцы Юнацкай]], ідучы непрацяглым адрэзкам на паўночны-захад, потым збочвае на поўнач і амаль паралельна вуліцы Юнацкай выходзіць на [[Круты завулак (Гомель)|Круты завулак]] і [[2-і завулак Крупскай (Гомель)|2-і завулак Крупскай]], адкуль збочвае на ўсход і раздвойваецца — адной галіной ідзе да вуліцы Юнацкай, другой галіной скіроўваецца да [[Вуліца Свірыдава (Гомель)|вуліцы Свірыдава]]<ref>Гомель. Атлас туриста. / Справоч. изд. Ред. Ю. М. Нестеровская. — Минск : РУП «Белкартография», 2019. — С. 15.</ref>. Складаецца з індывідуальнай забудовы пераважна сядзібнага тыпу. == З гісторыі == Пачала фарміравацца ў даваенную пару ў мясцовасці, якую ў народзе называлі Балотам або [[Бязоднае балота|Бязодным балотам]]. Па ўспамінах старажылаў, там нярэдка грузлі і патаналі, як свойскія жывёлы (каровы), так і людзі. Фарміраванне вуліцы адбывалася разам з асушэннем гэтага балота<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 187-188.</ref>. Рэшткі дрэнажнай сістэмы дагэтуль заўважаюцца на ўчастку вуліцы, паралельным 2-му завулку Крупскай. Назва, верагодна, узнікла на аснове ландшафтных асаблівасцей — вуліца будавалася ніжэй адносна і ўзгоркавай часткі Прудка (на захадзе), і прылеглага калгаснага поля (на ўсходзе). {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Вуліцы Гомеля]] 8qm0sbh1mfzhhtk0vds7v9msjxis382 0 687468 4183282 4181235 2022-08-11T12:23:54Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны): */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 11-га склікання. Выбары прайшлі 24 лютага 1985 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Міхаіл Міхайлавіч Анікееў]] # [[Веніямін Георгіевіч Балуеў]] # [[Генадзь Георгіевіч Барташэвіч]] # [[Віктар Лявонцьевіч Більдзюкевіч]] # [[Аляксандр Мікалаевіч Булавіцкі]] # [[Генадзь Бураўкін]] # [[Васіль Быкаў]] # [[Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля]] # [[Іосіф Робертавіч Варановіч]] # [[Уладзімір Лукіч Верхавец]] # [[Уладзімір Іванавіч Ганчарык]] # [[Ніл Гілевіч]] # [[Іван Міхайлавіч Грыцук]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Мікалай Уладзіміравіч Даменікан]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзямчук]] # [[Анатоль Міхайлавіч Жук]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Мікалай Трафімавіч Каўко]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Уладзімір Панцялеевіч Кулакоў]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Ніна Мікалаеўна Мазай]] # [[Мікалай Аляксандравіч Макаед]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Іван Мікалаевіч Нікітчанка]] # [[Анатоль Мікалаевіч Новікаў]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Віктар Аляксеевіч Піскароў]] # [[Расціслаў Пятровіч Платонаў]] # [[Эдуард Аляксандравіч Пятровіч]] # [[Яўген Іванавіч Радзецкі]] # [[Уладзімір Антонавіч Ралько]] # [[Мікалай Iванавіч Рош]] # [[Міхаіл Андрэевіч Савіцкі]] # [[Аляксей Сцяпанавіч Скакун]] # [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Георгій Сцяпанавіч Тарнаўскі]] # [[Аркадзь Апанасавіч Тоўсцік]] # [[Альфонс Ільіч Тышкевіч]] # [[Уладзімір Мікалаевіч Нічыпаровіч]] # [[Уладзімір Сяргеевіч Улашчык]] # [[Леанід Сямёнавіч Фірысанаў]] # [[Уладзімір Паўлавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Расціслаў Іванавіч Янкоўскі]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|11]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання| ]] iz71mnuvk0mhf9wjw5blzhpyrfdfl33 4183329 4183282 2022-08-11T12:56:47Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны): */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 11-га склікання. Выбары прайшлі 24 лютага 1985 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Міхаіл Міхайлавіч Анікееў]] # [[Веніямін Георгіевіч Балуеў]] # [[Генадзь Георгіевіч Барташэвіч]] # [[Віктар Лявонцьевіч Більдзюкевіч]] # [[Аляксандр Мікалаевіч Булавіцкі]] # [[Генадзь Бураўкін]] # [[Васіль Быкаў]] # [[Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля]] # [[Іосіф Робертавіч Варановіч]] # [[Уладзімір Лукіч Верхавец]] # [[Уладзімір Іванавіч Ганчарык]] # [[Ніл Гілевіч]] # [[Іван Міхайлавіч Грыцук]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Мікалай Уладзіміравіч Даменікан]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзямчук]] # [[Анатоль Міхайлавіч Жук]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Мікалай Трафімавіч Каўко]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Уладзімір Панцялеевіч Кулакоў]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Ніна Мікалаеўна Мазай]] # [[Мікалай Аляксандравіч Макаед]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Іван Мікалаевіч Нікітчанка]] # [[Анатоль Мікалаевіч Новікаў]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] # [[Віктар Аляксеевіч Піскароў]] # [[Расціслаў Пятровіч Платонаў]] # [[Эдуард Аляксандравіч Пятровіч]] # [[Яўген Іванавіч Радзецкі]] # [[Уладзімір Антонавіч Ралько]] # [[Мікалай Iванавіч Рош]] # [[Міхаіл Андрэевіч Савіцкі]] # [[Аляксей Сцяпанавіч Скакун]] # [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Георгій Сцяпанавіч Тарнаўскі]] # [[Аркадзь Апанасавіч Тоўсцік]] # [[Альфонс Ільіч Тышкевіч]] # [[Уладзімір Мікалаевіч Нічыпаровіч]] # [[Уладзімір Сяргеевіч Улашчык]] # [[Леанід Сямёнавіч Фірысанаў]] # [[Уладзімір Паўлавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Расціслаў Іванавіч Янкоўскі]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|11]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання| ]] 14tal0tiq2kbbyarischlb5l8c7e2ye 4184034 4183329 2022-08-12T08:56:25Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны): */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 11-га склікання. Выбары прайшлі 24 лютага 1985 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Міхаіл Міхайлавіч Анікееў]] # [[Веніямін Георгіевіч Балуеў]] # [[Генадзь Георгіевіч Барташэвіч]] # [[Віктар Лявонцьевіч Більдзюкевіч]] # [[Аляксандр Мікалаевіч Булавіцкі]] # [[Генадзь Бураўкін]] # [[Васіль Быкаў]] # [[Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля]] # [[Іосіф Робертавіч Варановіч]] # [[Уладзімір Лукіч Верхавец]] # [[Уладзімір Іванавіч Ганчарык]] # [[Ніл Гілевіч]] # [[Іван Міхайлавіч Грыцук]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Мікалай Уладзіміравіч Даменікан]] # [[Міхаіл Дзмітрыевіч Дзеруноў]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзямчук]] # [[Анатоль Міхайлавіч Жук]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Мікалай Трафімавіч Каўко]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Уладзімір Панцялеевіч Кулакоў]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Ніна Мікалаеўна Мазай]] # [[Мікалай Аляксандравіч Макаед]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Іван Мікалаевіч Нікітчанка]] # [[Анатоль Мікалаевіч Новікаў]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] # [[Віктар Аляксеевіч Піскароў]] # [[Расціслаў Пятровіч Платонаў]] # [[Эдуард Аляксандравіч Пятровіч]] # [[Яўген Іванавіч Радзецкі]] # [[Уладзімір Антонавіч Ралько]] # [[Мікалай Iванавіч Рош]] # [[Міхаіл Андрэевіч Савіцкі]] # [[Аляксей Сцяпанавіч Скакун]] # [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Георгій Сцяпанавіч Тарнаўскі]] # [[Аркадзь Апанасавіч Тоўсцік]] # [[Альфонс Ільіч Тышкевіч]] # [[Уладзімір Мікалаевіч Нічыпаровіч]] # [[Уладзімір Сяргеевіч Улашчык]] # [[Леанід Сямёнавіч Фірысанаў]] # [[Уладзімір Паўлавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Расціслаў Іванавіч Янкоўскі]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|11]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання| ]] q3pwil5tuwym9gdf06uimty290ckoec 0 688338 4183274 4167506 2022-08-11T12:23:01Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны) */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 5-га склікання. Выбары прайшлі 1 сакавіка 1959 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны) == # [[Пётр Андрэевіч Абрасімаў]] # [[Заір Ісакавіч Азгур]] # [[Аляксандр Нічыпаравіч Аксёнаў]] # [[Ларыса Пампееўна Александроўская]] # [[Міхаіл Трафімавіч Анішчык]] # [[Канстанцін Акімавіч Антонаў]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Пётр Венядзіктавіч Бандарэнка]] # [[Дзмітрый Іванавіч Барашкін]] # [[Павел Фёдаравіч Барысаў]] # [[Віталь Іванавіч Баўрын]] # [[Адам Андрэевіч Бірукоў]] # [[Аляксей Сямёнавіч Бурдзейны]] # [[Леанід Ігнатавіч Бяда]] # [[Мікалай Дзмітрыевіч Ворвулеў]] # [[Іван Дзмітрыевіч Вятроў]] # [[Аляксандр Васілевіч Гарачкін]] # [[Цімафей Сазонавіч Гарбуноў]] # [[Іван Федасеевіч Гаркуша]] # [[Пятро Глебка]] # [[Віктар Іосіфавіч Давідкаў]] # [[Міхаіл Васілевіч Дарашэвіч]] # [[Канстанцін Навумавіч Длугашэўскі]] # [[Таццяна Іосіфаўна Жыгалка]] # [[Іван Мацвеевіч Жыжаль]] # [[Якім Аляксандравіч Жылянін]] # [[Аляксей Ільіч Золаў]] # [[Марыя Якаўлеўна Ігнатава]] # [[Аляксандр Канстанцінавіч Ільінскі]] # [[Іван Макаравіч Ільюшын]] # [[Іван Анісімавіч Інсараў]] # [[Васіль Іванавіч Казлоў]] # [[Віктар Аляксеевіч Казлоў]] # [[Іван Кузьміч Казлоў]] # [[Аляксандр Дзмітрыевіч Кажамякін]] # [[Пётр Захаравіч Калінін]] # [[Уладзімір Георгіевіч Каменскі]] # [[Іпаліт Сільвестравіч Канановіч]] # [[Кузьма Венедыктавіч Кісялёў]] # [[Рыгор Якаўлевіч Кісялёў]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Ілья Паўлавіч Кожар]] # [[Піліп Лаўрэнцьевіч Коханаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Ульяна Феакцістаўна Крышталевіч]] # [[Мірон Емяльянавіч Крыштафовіч]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Васіль Іванавіч Лузгін]] # [[Канстанцін Ігнатавіч Лукашоў]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Іван Сцяпанавіч Лупіновіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Міхась Лынькоў]] # [[Сяргей Акімавіч Мазур]] # [[Кірыл Трафімавіч Мазураў]] # [[Іван Мікалаевіч Макараў]] # [[Канстанцін Іванавіч Марусічэнка]] # [[Анатоль Васілевіч Маслакоў]] # [[Міхаіл Яфрэмавіч Мацапура]] # [[Варвара Феафілаўна Мацюшка]] # [[Георгій Мікалаевіч Машкоў]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Уладзімір Андрэевіч Мікуліч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Марыя Барысаўна Осіпава]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Уладзімір Мікалаевіч Перцаў]] # [[Станіслаў Антонавіч Пілатовіч]] # [[Барыс Віктаравіч Платонаў]] # [[Раіса Нічыпараўна Пятроўская]] # [[Уладзімір Антонавіч Ралько]] # [[Фёдар Дзмітрыевіч Рома]] # [[Аркадзь Дзянісавіч Рудак]] # [[Мікола Садковіч]] # [[Уладзімір Паўлавіч Самсонаў]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Аляксей Аляксеевіч Смірноў]] # [[Дзмітрый Мікалаевіч Смоліч]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Васіль Якаўлевіч Сядых]] # [[Георгій Васільевіч Сямёнаў]] # [[Максім Танк]] # [[Дзмітрый Фаміч Філімонаў]] # [[Яўген Карлавіч Цікоцкі]] # [[Дзмітрый Васілевіч Цябут]] # [[Рыгор Іванавіч Шавякоў]] # [[Андрэй Трафімавіч Шакура]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Аляксей Сямёнавіч Шаўроў]] # [[Мінай Піліпавіч Шмыроў]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Аляксандр Васільевіч Якушаў]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|5]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 5-га склікання| ]] 95sqos8k6vaj4t9mmjj6vsx9s43fevp 0 688340 4183275 4183128 2022-08-11T12:23:09Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны) */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 6-га склікання. [[Парламенцкія выбары ў Беларусі (1963)|Выбары]] прайшлі 3 сакавіка 1963 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны) == # [[Пётр Андрэевіч Абрасімаў]] # [[Заір Ісакавіч Азгур]] # [[Аляксандр Нічыпаравіч Аксёнаў]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Васіль Мікалаевіч Асяненка]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Пётр Лук’янавіч Бабак]] # [[Яніна Вікенцьеўна Бандак]] # [[Дзмітрый Іванавіч Барашкін]] # [[Уладзімір Аляксандравіч Баум]] # [[Таццяна Васільеўна Бірыч]] # [[Леакадыя Іванаўна Богдан]] # [[Аляксей Георгіевіч Бондар]] # [[Янка Брыль]] # [[Аляксей Сямёнавіч Бурдзейны]] # [[Уладзімір Ігнатавіч Быкоўскі]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Валянціна Сямёнаўна Вачынская]] # [[Аляксандр Васілевіч Гарачкін]] # [[Цімафей Сазонавіч Гарбуноў]] # [[Іван Федасеевіч Гаркуша]] # [[Пятро Глебка]] # [[Аркадзь Уласавіч Гусакоў]] # [[Піліп Пятровіч Дайнека]] # [[Пётр Іосіфавіч Дзеншчыкоў]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзялец]] # [[Генадзь Мікалаевіч Жабіцкі]] # [[Таццяна Іосіфаўна Жыгалка]] # [[Іван Мацвеевіч Жыжаль]] # [[Аляксей Ільіч Золаў]] # [[Фёдар Міхайлавіч Іваноў]] # [[Іван Анісімавіч Інсараў]] # [[Васіль Іванавіч Казлоў]] # [[Іван Кузьміч Казлоў]] # [[Мікалай Фёдаравіч Капіч]] # [[Ганна Данілаўна Каліва]] # [[Аляксандр Якаўлевіч Калітка]] # [[Уладзімір Георгіевіч Каменскі]] # [[Павел Ігнатавіч Канопліч]] # [[Марыя Іванаўна Касяк]] # [[Кузьма Венедыктавіч Кісялёў]] # [[Рыгор Якаўлевіч Кісялёў]] # [[Сяргей Міхайлавіч Кішкін]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Піліп Лаўрэнцьевіч Коханаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Ульяна Феакцістаўна Крышталевіч]] # [[Антон Сцяпанавіч Крэмень]] # [[Алег Аляксандравіч Ктатараў]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Канстанцін Ігнатавіч Лукашоў]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Міхась Лынькоў]] # [[Іван Іванавіч Магілёўцаў]] # [[Кірыл Трафімавіч Мазураў]] # [[Іван Мікалаевіч Макараў]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Міхаіл Герасімавіч Маршын]] # [[Ілля Іванавіч Мусатаў]] # [[Міхаіл Яфрэмавіч Мацапура]] # [[Георгій Мікалаевіч Машкоў]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Леў Паўлавіч Мятліцкі]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Соф’я Купрыянаўна Наркевіч]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Станіслаў Антонавіч Пілатовіч]] # [[Барыс Віктаравіч Платонаў]] # [[Мікалай Нічыпаравіч Полазаў]] # [[Рыгор Нікіфаравіч Ракаед]] # [[Фёдар Дзмітрыевіч Рома]] # [[Аркадзь Дзянісавіч Рудак]] # [[Марыя Сцяпанаўна Рудко]] # [[Цімафей Емяльянавіч Салтановіч]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Аляксандр Іванавіч Слабада]] # [[Аляксей Аляксеевіч Смірноў]] # [[Ніна Лявонаўна Сняжкова]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Васіль Якаўлевіч Сядых]] # [[Максім Танк]] # [[Міхаіл Пятровіч Тарасаў]] # [[Дзмітрый Фаміч Філімонаў]] # [[Генрых Аляксеевіч Філіпаў]] # [[Дзмітрый Васілевіч Цябут]] # [[Настасся Кузьмінічна Чадовіч]] # [[Андрэй Трафімавіч Шакура]] # [[Іван Шамякін]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Аляксей Сямёнавіч Шаўроў]] # [[Васіль Паўлавіч Шыманскі]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Уладзімір Кірылавіч Якавенка]] # [[Пётр Рыгоравіч Якаўлевіч]] # [[Арсеній Ільіч Ярэй]] # [[Пётр Іванавіч Яшчарыцын]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|6]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 6-га склікання| ]] 843o7t2ojmayl7yxatdys9h3txm5k2t 0 688346 4183257 4183251 2022-08-11T12:03:18Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны) */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 7-га склікання. Выбары прайшлі 12 сакавіка 1967 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны) == # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Міхаіл Васілевіч Арцёменка]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Васіль Іванавіч Барысік]] # [[Віталь Іванавіч Баўрын]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Аляксей Георгіевіч Бондар]] # [[Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Галіна Канстанцінаўна Васіленка]] # [[Валянціна Сямёнаўна Вачынская]] # [[Аляксандр Васілевіч Гарачкін]] # [[Віктар Аляксандравіч Гвоздзеў]] # [[Піліп Сямёнавіч Горбач]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Піліп Пятровіч Дайнека]] # [[Іван Міхайлавіч Дзёмін]] # [[Сяргей Мікалаевіч Дзікун]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзялец]] # [[Яніна Канстанцінаўна Дзямідчык]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Ельяшэвіч]] # [[Генадзь Мікалаевіч Жабіцкі]] # [[Іван Мацвеевіч Жыжаль]] # [[Аляксей Ільіч Золаў]] # [[Фёдар Міхайлавіч Іваноў]] # [[Іван Анісімавіч Інсараў]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Іван Кузьміч Казлоў]] # [[Уладзімір Георгіевіч Каменскі]] # [[Мікалай Фёдаравіч Капіч]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Мікалай Васілевіч Кашчэеў]] # [[Рыгор Якаўлевіч Кісялёў]] # [[Сяргей Міхайлавіч Кішкін]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Максім Аляксандравіч Клімянок]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Ілья Паўлавіч Кожар]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Антон Сцяпанавіч Крэмень]] # [[Раіса Уладзіміраўна Кубліцкая]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Міхась Лынькоў]] # [[Ганна Васільеўна Мазала]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Уладзімір Васілевіч Мацвееў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Георгій Мікалаевіч Машкоў]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Мікалай Дзмітрыевіч Мухін]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Валянціна Пятроўна Мыслівец]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Леў Мікалаевіч Нагібовіч]] # [[Аляксандра Фёдараўна Нічыпар]] # [[Павел Іванавіч Папоў]] # [[Мікалай Нічыпаравіч Полазаў]] # [[Фёдар Дзмітрыевіч Рома]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Аркадзь Дзянісавіч Рудак]] # [[Цімафей Емяльянавіч Салтановіч]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Аляксей Аляксеевіч Смірноў]] # [[Здзіслаў Францавіч Стома]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Фёдар Пятровіч Сянько]] # [[Максім Танк]] # [[Міхаіл Пятровіч Тарасаў]] # [[Алімпіяда Адамаўна Трыгубовіч]] # [[Дзмітрый Фаміч Філімонаў]] # [[Дзмітрый Васілевіч Цябут]] # [[Іван Шамякін]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Аляксей Сямёнавіч Шаўроў]] # [[Іван Арцёмавіч Шыбека]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Уладзімір Кірылавіч Якавенка]] # [[Пётр Рыгоравіч Якаўлевіч]] # [[Арсеній Ільіч Ярэй]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|7]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання| ]] bw5tdu6vura219e3cj6xok5l6j1izch 4183276 4183257 2022-08-11T12:23:19Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны) */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 7-га склікання. Выбары прайшлі 12 сакавіка 1967 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны) == # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Міхаіл Васілевіч Арцёменка]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Васіль Іванавіч Барысік]] # [[Віталь Іванавіч Баўрын]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Аляксей Георгіевіч Бондар]] # [[Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Галіна Канстанцінаўна Васіленка]] # [[Валянціна Сямёнаўна Вачынская]] # [[Аляксандр Васілевіч Гарачкін]] # [[Віктар Аляксандравіч Гвоздзеў]] # [[Піліп Сямёнавіч Горбач]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Піліп Пятровіч Дайнека]] # [[Іван Міхайлавіч Дзёмін]] # [[Сяргей Мікалаевіч Дзікун]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзялец]] # [[Яніна Канстанцінаўна Дзямідчык]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Ельяшэвіч]] # [[Генадзь Мікалаевіч Жабіцкі]] # [[Іван Мацвеевіч Жыжаль]] # [[Аляксей Ільіч Золаў]] # [[Фёдар Міхайлавіч Іваноў]] # [[Іван Анісімавіч Інсараў]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Іван Кузьміч Казлоў]] # [[Уладзімір Георгіевіч Каменскі]] # [[Мікалай Фёдаравіч Капіч]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Мікалай Васілевіч Кашчэеў]] # [[Рыгор Якаўлевіч Кісялёў]] # [[Сяргей Міхайлавіч Кішкін]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Максім Аляксандравіч Клімянок]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Ілья Паўлавіч Кожар]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Антон Сцяпанавіч Крэмень]] # [[Раіса Уладзіміраўна Кубліцкая]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Міхась Лынькоў]] # [[Ганна Васільеўна Мазала]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Уладзімір Васілевіч Мацвееў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Георгій Мікалаевіч Машкоў]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Мікалай Дзмітрыевіч Мухін]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Валянціна Пятроўна Мыслівец]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Леў Мікалаевіч Нагібовіч]] # [[Аляксандра Фёдараўна Нічыпар]] # [[Павел Іванавіч Папоў]] # [[Мікалай Нічыпаравіч Полазаў]] # [[Фёдар Дзмітрыевіч Рома]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Аркадзь Дзянісавіч Рудак]] # [[Цімафей Емяльянавіч Салтановіч]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Аляксей Аляксеевіч Смірноў]] # [[Здзіслаў Францавіч Стома]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Фёдар Пятровіч Сянько]] # [[Максім Танк]] # [[Міхаіл Пятровіч Тарасаў]] # [[Алімпіяда Адамаўна Трыгубовіч]] # [[Дзмітрый Фаміч Філімонаў]] # [[Дзмітрый Васілевіч Цябут]] # [[Іван Шамякін]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Аляксей Сямёнавіч Шаўроў]] # [[Іван Арцёмавіч Шыбека]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Уладзімір Кірылавіч Якавенка]] # [[Пётр Рыгоравіч Якаўлевіч]] # [[Арсеній Ільіч Ярэй]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|7]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання| ]] iu35d95auu6wsmdb9re38rwdov87v6c 4183914 4183276 2022-08-12T06:08:23Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны) */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 7-га склікання. Выбары прайшлі 12 сакавіка 1967 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны) == # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Міхаіл Васілевіч Арцёменка]] # [[Лідзія Іванаўна Асіюк]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Васіль Іванавіч Барысік]] # [[Віталь Іванавіч Баўрын]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Аляксей Георгіевіч Бондар]] # [[Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Галіна Канстанцінаўна Васіленка]] # [[Валянціна Сямёнаўна Вачынская]] # [[Аляксандр Васілевіч Гарачкін]] # [[Віктар Аляксандравіч Гвоздзеў]] # [[Піліп Сямёнавіч Горбач]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Піліп Пятровіч Дайнека]] # [[Іван Міхайлавіч Дзёмін]] # [[Сяргей Мікалаевіч Дзікун]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзялец]] # [[Яніна Канстанцінаўна Дзямідчык]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Ельяшэвіч]] # [[Генадзь Мікалаевіч Жабіцкі]] # [[Іван Мацвеевіч Жыжаль]] # [[Аляксей Ільіч Золаў]] # [[Фёдар Міхайлавіч Іваноў]] # [[Іван Анісімавіч Інсараў]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Іван Кузьміч Казлоў]] # [[Уладзімір Георгіевіч Каменскі]] # [[Мікалай Фёдаравіч Капіч]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Мікалай Васілевіч Кашчэеў]] # [[Рыгор Якаўлевіч Кісялёў]] # [[Сяргей Міхайлавіч Кішкін]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Максім Аляксандравіч Клімянок]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Ілья Паўлавіч Кожар]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Антон Сцяпанавіч Крэмень]] # [[Раіса Уладзіміраўна Кубліцкая]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Міхась Лынькоў]] # [[Ганна Васільеўна Мазала]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Уладзімір Васілевіч Мацвееў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Георгій Мікалаевіч Машкоў]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Мікалай Дзмітрыевіч Мухін]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Валянціна Пятроўна Мыслівец]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Леў Мікалаевіч Нагібовіч]] # [[Аляксандра Фёдараўна Нічыпар]] # [[Павел Іванавіч Папоў]] # [[Мікалай Нічыпаравіч Полазаў]] # [[Фёдар Дзмітрыевіч Рома]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Аркадзь Дзянісавіч Рудак]] # [[Цімафей Емяльянавіч Салтановіч]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Аляксей Аляксеевіч Смірноў]] # [[Здзіслаў Францавіч Стома]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Фёдар Пятровіч Сянько]] # [[Максім Танк]] # [[Міхаіл Пятровіч Тарасаў]] # [[Алімпіяда Адамаўна Трыгубовіч]] # [[Дзмітрый Фаміч Філімонаў]] # [[Дзмітрый Васілевіч Цябут]] # [[Іван Шамякін]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Аляксей Сямёнавіч Шаўроў]] # [[Іван Арцёмавіч Шыбека]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Уладзімір Кірылавіч Якавенка]] # [[Пётр Рыгоравіч Якаўлевіч]] # [[Арсеній Ільіч Ярэй]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|7]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання| ]] jul9k3dmjlsdn8nc3pe4k0qprrwxhyt 4183967 4183914 2022-08-12T07:06:01Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны) */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 7-га склікання. Выбары прайшлі 12 сакавіка 1967 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны) == # [[Хачык Мінасавіч Амбаран]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Міхаіл Васілевіч Арцёменка]] # [[Лідзія Іванаўна Асіюк]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Васіль Іванавіч Барысік]] # [[Віталь Іванавіч Баўрын]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Аляксей Георгіевіч Бондар]] # [[Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Галіна Канстанцінаўна Васіленка]] # [[Валянціна Сямёнаўна Вачынская]] # [[Аляксандр Васілевіч Гарачкін]] # [[Віктар Аляксандравіч Гвоздзеў]] # [[Піліп Сямёнавіч Горбач]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Піліп Пятровіч Дайнека]] # [[Іван Міхайлавіч Дзёмін]] # [[Сяргей Мікалаевіч Дзікун]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзялец]] # [[Яніна Канстанцінаўна Дзямідчык]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Ельяшэвіч]] # [[Генадзь Мікалаевіч Жабіцкі]] # [[Іван Мацвеевіч Жыжаль]] # [[Аляксей Ільіч Золаў]] # [[Фёдар Міхайлавіч Іваноў]] # [[Іван Анісімавіч Інсараў]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Іван Кузьміч Казлоў]] # [[Уладзімір Георгіевіч Каменскі]] # [[Мікалай Фёдаравіч Капіч]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Мікалай Васілевіч Кашчэеў]] # [[Рыгор Якаўлевіч Кісялёў]] # [[Сяргей Міхайлавіч Кішкін]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Максім Аляксандравіч Клімянок]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Ілья Паўлавіч Кожар]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Антон Сцяпанавіч Крэмень]] # [[Раіса Уладзіміраўна Кубліцкая]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Міхась Лынькоў]] # [[Ганна Васільеўна Мазала]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Уладзімір Васілевіч Мацвееў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Георгій Мікалаевіч Машкоў]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Мікалай Дзмітрыевіч Мухін]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Валянціна Пятроўна Мыслівец]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Леў Мікалаевіч Нагібовіч]] # [[Аляксандра Фёдараўна Нічыпар]] # [[Павел Іванавіч Папоў]] # [[Мікалай Нічыпаравіч Полазаў]] # [[Фёдар Дзмітрыевіч Рома]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Аркадзь Дзянісавіч Рудак]] # [[Цімафей Емяльянавіч Салтановіч]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Аляксей Аляксеевіч Смірноў]] # [[Здзіслаў Францавіч Стома]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Фёдар Пятровіч Сянько]] # [[Максім Танк]] # [[Міхаіл Пятровіч Тарасаў]] # [[Алімпіяда Адамаўна Трыгубовіч]] # [[Дзмітрый Фаміч Філімонаў]] # [[Дзмітрый Васілевіч Цябут]] # [[Іван Шамякін]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Аляксей Сямёнавіч Шаўроў]] # [[Іван Арцёмавіч Шыбека]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Уладзімір Кірылавіч Якавенка]] # [[Пётр Рыгоравіч Якаўлевіч]] # [[Арсеній Ільіч Ярэй]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|7]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання| ]] fm6vbjodienjrf376qres1b5qb3sql7 4183972 4183967 2022-08-12T07:08:48Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 7-га склікання. Выбары прайшлі 12 сакавіка 1967 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны) == # [[Хачык Мінасавіч Амбаран]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Міхаіл Васілевіч Арцёменка]] # [[Лідзія Іванаўна Асіюк]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Васіль Іванавіч Барысік]] # [[Віталь Іванавіч Баўрын]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Аляксей Георгіевіч Бондар]] # [[Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Галіна Канстанцінаўна Васіленка]] # [[Валянціна Сямёнаўна Вачынская]] # [[Аляксандр Васілевіч Гарачкін]] # [[Віктар Аляксандравіч Гвоздзеў]] # [[Піліп Сямёнавіч Горбач]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Піліп Пятровіч Дайнека]] # [[Іван Міхайлавіч Дзёмін]] # [[Сяргей Мікалаевіч Дзікун]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзялец]] # [[Яніна Канстанцінаўна Дзямідчык]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Ельяшэвіч]] # [[Генадзь Мікалаевіч Жабіцкі]] # [[Іван Мацвеевіч Жыжаль]] # [[Сяргей Якаўлевіч Жукоўскі]] # [[Аляксей Ільіч Золаў]] # [[Фёдар Міхайлавіч Іваноў]] # [[Іван Анісімавіч Інсараў]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Іван Кузьміч Казлоў]] # [[Уладзімір Георгіевіч Каменскі]] # [[Мікалай Фёдаравіч Капіч]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Мікалай Васілевіч Кашчэеў]] # [[Рыгор Якаўлевіч Кісялёў]] # [[Сяргей Міхайлавіч Кішкін]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Максім Аляксандравіч Клімянок]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Ілья Паўлавіч Кожар]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Антон Сцяпанавіч Крэмень]] # [[Раіса Уладзіміраўна Кубліцкая]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Міхась Лынькоў]] # [[Ганна Васільеўна Мазала]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Уладзімір Васілевіч Мацвееў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Георгій Мікалаевіч Машкоў]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Мікалай Дзмітрыевіч Мухін]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Валянціна Пятроўна Мыслівец]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Леў Мікалаевіч Нагібовіч]] # [[Аляксандра Фёдараўна Нічыпар]] # [[Павел Іванавіч Папоў]] # [[Мікалай Нічыпаравіч Полазаў]] # [[Фёдар Дзмітрыевіч Рома]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Аркадзь Дзянісавіч Рудак]] # [[Цімафей Емяльянавіч Салтановіч]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Аляксей Аляксеевіч Смірноў]] # [[Здзіслаў Францавіч Стома]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Фёдар Пятровіч Сянько]] # [[Максім Танк]] # [[Міхаіл Пятровіч Тарасаў]] # [[Алімпіяда Адамаўна Трыгубовіч]] # [[Дзмітрый Фаміч Філімонаў]] # [[Дзмітрый Васілевіч Цябут]] # [[Іван Шамякін]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Аляксей Сямёнавіч Шаўроў]] # [[Іван Арцёмавіч Шыбека]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Уладзімір Кірылавіч Якавенка]] # [[Пётр Рыгоравіч Якаўлевіч]] # [[Арсеній Ільіч Ярэй]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|7]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання| ]] rzorjxxt245cs0dc3dtnc0z7mko0lxf 4183999 4183972 2022-08-12T08:16:35Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны) */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 7-га склікання. Выбары прайшлі 12 сакавіка 1967 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны) == # [[Хачык Мінасавіч Амбаран]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Міхаіл Васілевіч Арцёменка]] # [[Лідзія Іванаўна Асіюк]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Васіль Іванавіч Барысік]] # [[Віталь Іванавіч Баўрын]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Аляксей Георгіевіч Бондар]] # [[Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Галіна Канстанцінаўна Васіленка]] # [[Валянціна Сямёнаўна Вачынская]] # [[Аляксандр Васілевіч Гарачкін]] # [[Віктар Аляксандравіч Гвоздзеў]] # [[Піліп Сямёнавіч Горбач]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Піліп Пятровіч Дайнека]] # [[Іван Міхайлавіч Дзёмін]] # [[Сяргей Мікалаевіч Дзікун]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзялец]] # [[Яніна Канстанцінаўна Дзямідчык]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Ельяшэвіч]] # [[Генадзь Мікалаевіч Жабіцкі]] # [[Іван Мацвеевіч Жыжаль]] # [[Сяргей Якаўлевіч Жукоўскі]] # [[Аляксей Ільіч Золаў]] # [[Фёдар Міхайлавіч Іваноў]] # [[Іван Анісімавіч Інсараў]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Іван Кузьміч Казлоў]] # [[Уладзімір Георгіевіч Каменскі]] # [[Мікалай Фёдаравіч Капіч]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Кацярына Пятроўна Кармызава]] # [[Мікалай Васілевіч Кашчэеў]] # [[Рыгор Якаўлевіч Кісялёў]] # [[Сяргей Міхайлавіч Кішкін]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Максім Аляксандравіч Клімянок]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Ілья Паўлавіч Кожар]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Антон Сцяпанавіч Крэмень]] # [[Раіса Уладзіміраўна Кубліцкая]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Міхась Лынькоў]] # [[Ганна Васільеўна Мазала]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Уладзімір Васілевіч Мацвееў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Георгій Мікалаевіч Машкоў]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Мікалай Дзмітрыевіч Мухін]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Валянціна Пятроўна Мыслівец]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Леў Мікалаевіч Нагібовіч]] # [[Аляксандра Фёдараўна Нічыпар]] # [[Павел Іванавіч Папоў]] # [[Мікалай Нічыпаравіч Полазаў]] # [[Фёдар Дзмітрыевіч Рома]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Аркадзь Дзянісавіч Рудак]] # [[Цімафей Емяльянавіч Салтановіч]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Аляксей Аляксеевіч Смірноў]] # [[Здзіслаў Францавіч Стома]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Фёдар Пятровіч Сянько]] # [[Максім Танк]] # [[Міхаіл Пятровіч Тарасаў]] # [[Алімпіяда Адамаўна Трыгубовіч]] # [[Дзмітрый Фаміч Філімонаў]] # [[Дзмітрый Васілевіч Цябут]] # [[Іван Шамякін]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Аляксей Сямёнавіч Шаўроў]] # [[Іван Арцёмавіч Шыбека]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Уладзімір Кірылавіч Якавенка]] # [[Пётр Рыгоравіч Якаўлевіч]] # [[Арсеній Ільіч Ярэй]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|7]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання| ]] p25tm4paplei41ctr5t69997hx64k7i 4184098 4183999 2022-08-12T09:52:56Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны) */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 7-га склікання. Выбары прайшлі 12 сакавіка 1967 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны) == # [[Хачык Мінасавіч Амбаран]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Міхаіл Васілевіч Арцёменка]] # [[Лідзія Іванаўна Асіюк]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Васіль Іванавіч Барысік]] # [[Віталь Іванавіч Баўрын]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Аляксей Георгіевіч Бондар]] # [[Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Галіна Канстанцінаўна Васіленка]] # [[Валянціна Сямёнаўна Вачынская]] # [[Аляксандр Васілевіч Гарачкін]] # [[Віктар Аляксандравіч Гвоздзеў]] # [[Піліп Сямёнавіч Горбач]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Піліп Пятровіч Дайнека]] # [[Іван Міхайлавіч Дзёмін]] # [[Сяргей Мікалаевіч Дзікун]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзялец]] # [[Яніна Канстанцінаўна Дзямідчык]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Ельяшэвіч]] # [[Генадзь Мікалаевіч Жабіцкі]] # [[Іван Мацвеевіч Жыжаль]] # [[Сяргей Якаўлевіч Жукоўскі]] # [[Аляксей Ільіч Золаў]] # [[Фёдар Міхайлавіч Іваноў]] # [[Іван Анісімавіч Інсараў]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Іван Кузьміч Казлоў]] # [[Уладзімір Георгіевіч Каменскі]] # [[Мікалай Фёдаравіч Капіч]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Кацярына Пятроўна Кармызава]] # [[Мікалай Васілевіч Кашчэеў]] # [[Рыгор Якаўлевіч Кісялёў]] # [[Сяргей Міхайлавіч Кішкін]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Максім Аляксандравіч Клімянок]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Ілья Паўлавіч Кожар]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Антон Сцяпанавіч Крэмень]] # [[Раіса Уладзіміраўна Кубліцкая]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Міхась Лынькоў]] # [[Ганна Васільеўна Мазала]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Уладзімір Васілевіч Мацвееў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Георгій Мікалаевіч Машкоў]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Мікалай Дзмітрыевіч Мухін]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Валянціна Пятроўна Мыслівец]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Леў Мікалаевіч Нагібовіч]] # [[Аляксандра Фёдараўна Нічыпар]] # [[Павел Іванавіч Папоў]] # [[Соф’я Несцераўна Пацукевіч]] # [[Мікалай Нічыпаравіч Полазаў]] # [[Фёдар Дзмітрыевіч Рома]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Аркадзь Дзянісавіч Рудак]] # [[Цімафей Емяльянавіч Салтановіч]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Аляксей Аляксеевіч Смірноў]] # [[Здзіслаў Францавіч Стома]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Фёдар Пятровіч Сянько]] # [[Максім Танк]] # [[Міхаіл Пятровіч Тарасаў]] # [[Алімпіяда Адамаўна Трыгубовіч]] # [[Дзмітрый Фаміч Філімонаў]] # [[Дзмітрый Васілевіч Цябут]] # [[Іван Шамякін]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Аляксей Сямёнавіч Шаўроў]] # [[Іван Арцёмавіч Шыбека]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Уладзімір Кірылавіч Якавенка]] # [[Пётр Рыгоравіч Якаўлевіч]] # [[Арсеній Ільіч Ярэй]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|7]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання| ]] lrscqwwf4wbom9zvcyonb26tpgwdbgv 0 688347 4183277 4183224 2022-08-11T12:23:26Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны): */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 8-га склікання. Выбары прайшлі 13 чэрвеня 1971 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Заір Ісакавіч Азгур]] # [[Аляксандр Нічыпаравіч Аксёнаў]] # [[Станіслаў Феліксавіч Акуліч]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Іосіф Аркадзьевіч Антановіч]] # [[Аляксей Антонавіч Апрышчанка]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Галіна Вікенцьеўна Багдановіч]] # [[Ніна Мітрафанаўна Баранава]] # [[Антаніна Іванаўна Белякова]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Міхаіл Паўлавіч Бяганскі]] # [[Іван Ціханавіч Вараб’ёў]] # [[Андрэй Максімавіч Варанецкі]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Марыя Барысаўна Вератнёва]] # [[Алена Яфімаўна Вяргейчык]] # [[Аляксандр Іванавіч Ганжа]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Уладзімір Гаўрылавіч Еўтух]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Леакадзія Баляславаўна Зімнік]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Віктар Аляксеевіч Казлоў]] # [[Аляксандр Якаўлевіч Калітка]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Іван Міхайлавіч Мазаляка]] # [[Андрэй Макаёнак]] # [[Іван Мікалаевіч Макараў]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Іван Фёдаравіч Мікуловіч]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Піліп Сямёнавіч Пестрак]] # [[Віталь Віктаравіч Прышчэпчык]] # [[Казімір Іванавіч Радзевіч]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Міхаіл Максімавіч Севярнёў]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] # [[Ніна Лявонаўна Сняжкова]] # [[Аляксандр Паўлавіч Старавойтаў]] # [[Іна Арсеньеўна Стаўроўская]] # [[Мікалай Аляксеевіч Сташанкоў]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Мікалай Андрэевіч Сухій]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Марыя Мікалаеўна Худая]] # [[Андрэй Трафімавіч Шакура]] # [[Іван Шамякін]] # [[Барыс Міронавіч Шапіра]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Фрол Парфіравіч Шмыгаў]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Яўген Паўлавіч Юшкевіч]] # [[Пётр Іванавіч Яшчарыцын]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|8]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання| ]] 5b2lbbzgvywheac74j7p3s5703xpabn 4183326 4183277 2022-08-11T12:56:19Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны): */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 8-га склікання. Выбары прайшлі 13 чэрвеня 1971 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Заір Ісакавіч Азгур]] # [[Аляксандр Нічыпаравіч Аксёнаў]] # [[Станіслаў Феліксавіч Акуліч]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Іосіф Аркадзьевіч Антановіч]] # [[Аляксей Антонавіч Апрышчанка]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Галіна Вікенцьеўна Багдановіч]] # [[Ніна Мітрафанаўна Баранава]] # [[Антаніна Іванаўна Белякова]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Міхаіл Паўлавіч Бяганскі]] # [[Іван Ціханавіч Вараб’ёў]] # [[Андрэй Максімавіч Варанецкі]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Марыя Барысаўна Вератнёва]] # [[Алена Яфімаўна Вяргейчык]] # [[Аляксандр Іванавіч Ганжа]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Уладзімір Гаўрылавіч Еўтух]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Леакадзія Баляславаўна Зімнік]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Віктар Аляксеевіч Казлоў]] # [[Аляксандр Якаўлевіч Калітка]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Іван Міхайлавіч Мазаляка]] # [[Андрэй Макаёнак]] # [[Іван Мікалаевіч Макараў]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Іван Фёдаравіч Мікуловіч]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] # [[Піліп Сямёнавіч Пестрак]] # [[Віталь Віктаравіч Прышчэпчык]] # [[Казімір Іванавіч Радзевіч]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Міхаіл Максімавіч Севярнёў]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] # [[Ніна Лявонаўна Сняжкова]] # [[Аляксандр Паўлавіч Старавойтаў]] # [[Іна Арсеньеўна Стаўроўская]] # [[Мікалай Аляксеевіч Сташанкоў]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Мікалай Андрэевіч Сухій]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Марыя Мікалаеўна Худая]] # [[Андрэй Трафімавіч Шакура]] # [[Іван Шамякін]] # [[Барыс Міронавіч Шапіра]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Фрол Парфіравіч Шмыгаў]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Яўген Паўлавіч Юшкевіч]] # [[Пётр Іванавіч Яшчарыцын]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|8]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання| ]] 8nslbkul52dulog9z8mwo2mqu0uqxoy 4183911 4183326 2022-08-12T06:08:10Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны): */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 8-га склікання. Выбары прайшлі 13 чэрвеня 1971 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Заір Ісакавіч Азгур]] # [[Аляксандр Нічыпаравіч Аксёнаў]] # [[Станіслаў Феліксавіч Акуліч]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Іосіф Аркадзьевіч Антановіч]] # [[Аляксей Антонавіч Апрышчанка]] # [[Лідзія Іванаўна Асіюк]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Галіна Вікенцьеўна Багдановіч]] # [[Ніна Мітрафанаўна Баранава]] # [[Антаніна Іванаўна Белякова]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Міхаіл Паўлавіч Бяганскі]] # [[Іван Ціханавіч Вараб’ёў]] # [[Андрэй Максімавіч Варанецкі]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Марыя Барысаўна Вератнёва]] # [[Алена Яфімаўна Вяргейчык]] # [[Аляксандр Іванавіч Ганжа]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Уладзімір Гаўрылавіч Еўтух]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Леакадзія Баляславаўна Зімнік]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Віктар Аляксеевіч Казлоў]] # [[Аляксандр Якаўлевіч Калітка]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Іван Міхайлавіч Мазаляка]] # [[Андрэй Макаёнак]] # [[Іван Мікалаевіч Макараў]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Іван Фёдаравіч Мікуловіч]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] # [[Піліп Сямёнавіч Пестрак]] # [[Віталь Віктаравіч Прышчэпчык]] # [[Казімір Іванавіч Радзевіч]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Міхаіл Максімавіч Севярнёў]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] # [[Ніна Лявонаўна Сняжкова]] # [[Аляксандр Паўлавіч Старавойтаў]] # [[Іна Арсеньеўна Стаўроўская]] # [[Мікалай Аляксеевіч Сташанкоў]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Мікалай Андрэевіч Сухій]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Марыя Мікалаеўна Худая]] # [[Андрэй Трафімавіч Шакура]] # [[Іван Шамякін]] # [[Барыс Міронавіч Шапіра]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Фрол Парфіравіч Шмыгаў]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Яўген Паўлавіч Юшкевіч]] # [[Пётр Іванавіч Яшчарыцын]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|8]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання| ]] d2rsfpgodk3w4ewpjraf0v4jq75nnoi 4183968 4183911 2022-08-12T07:06:08Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны): */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 8-га склікання. Выбары прайшлі 13 чэрвеня 1971 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Хачык Мінасавіч Амбаран]] # [[Заір Ісакавіч Азгур]] # [[Аляксандр Нічыпаравіч Аксёнаў]] # [[Станіслаў Феліксавіч Акуліч]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Іосіф Аркадзьевіч Антановіч]] # [[Аляксей Антонавіч Апрышчанка]] # [[Лідзія Іванаўна Асіюк]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Галіна Вікенцьеўна Багдановіч]] # [[Ніна Мітрафанаўна Баранава]] # [[Антаніна Іванаўна Белякова]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Міхаіл Паўлавіч Бяганскі]] # [[Іван Ціханавіч Вараб’ёў]] # [[Андрэй Максімавіч Варанецкі]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Марыя Барысаўна Вератнёва]] # [[Алена Яфімаўна Вяргейчык]] # [[Аляксандр Іванавіч Ганжа]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Уладзімір Гаўрылавіч Еўтух]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Леакадзія Баляславаўна Зімнік]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Віктар Аляксеевіч Казлоў]] # [[Аляксандр Якаўлевіч Калітка]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Іван Міхайлавіч Мазаляка]] # [[Андрэй Макаёнак]] # [[Іван Мікалаевіч Макараў]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Іван Фёдаравіч Мікуловіч]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] # [[Піліп Сямёнавіч Пестрак]] # [[Віталь Віктаравіч Прышчэпчык]] # [[Казімір Іванавіч Радзевіч]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Міхаіл Максімавіч Севярнёў]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] # [[Ніна Лявонаўна Сняжкова]] # [[Аляксандр Паўлавіч Старавойтаў]] # [[Іна Арсеньеўна Стаўроўская]] # [[Мікалай Аляксеевіч Сташанкоў]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Мікалай Андрэевіч Сухій]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Марыя Мікалаеўна Худая]] # [[Андрэй Трафімавіч Шакура]] # [[Іван Шамякін]] # [[Барыс Міронавіч Шапіра]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Фрол Парфіравіч Шмыгаў]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Яўген Паўлавіч Юшкевіч]] # [[Пётр Іванавіч Яшчарыцын]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|8]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання| ]] sth4udkw655m1dw7ssgpbluj28147e7 4183971 4183968 2022-08-12T07:08:37Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 8-га склікання. Выбары прайшлі 13 чэрвеня 1971 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Хачык Мінасавіч Амбаран]] # [[Заір Ісакавіч Азгур]] # [[Аляксандр Нічыпаравіч Аксёнаў]] # [[Станіслаў Феліксавіч Акуліч]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Іосіф Аркадзьевіч Антановіч]] # [[Аляксей Антонавіч Апрышчанка]] # [[Лідзія Іванаўна Асіюк]] # [[Мікалай Яфрэмавіч Аўхімовіч]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Галіна Вікенцьеўна Багдановіч]] # [[Ніна Мітрафанаўна Баранава]] # [[Антаніна Іванаўна Белякова]] # [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель]] # [[Міхаіл Паўлавіч Бяганскі]] # [[Іван Ціханавіч Вараб’ёў]] # [[Андрэй Максімавіч Варанецкі]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Марыя Барысаўна Вератнёва]] # [[Алена Яфімаўна Вяргейчык]] # [[Аляксандр Іванавіч Ганжа]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Уладзімір Гаўрылавіч Еўтух]] # [[Сяргей Якаўлевіч Жукоўскі]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Леакадзія Баляславаўна Зімнік]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Віктар Аляксеевіч Казлоў]] # [[Аляксандр Якаўлевіч Калітка]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Леанід Герасімавіч Кляцкоў]] # [[Юрый Барысавіч Колакалаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Максім Лужанін]] # [[Давід Андрэевіч Лукашэвіч]] # [[Васіль Канстанцінавіч Луцкін]] # [[Іван Міхайлавіч Мазаляка]] # [[Андрэй Макаёнак]] # [[Іван Мікалаевіч Макараў]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Іван Мележ]] # [[Іван Фёдаравіч Мікуловіч]] # [[Міхаіл Гаўрылавіч Мінкевіч]] # [[Міхаіл Аляксандравіч Мінковіч]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] # [[Піліп Сямёнавіч Пестрак]] # [[Віталь Віктаравіч Прышчэпчык]] # [[Казімір Іванавіч Радзевіч]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Кацярына Захараўна Рубіцель]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Міхаіл Максімавіч Севярнёў]] # [[Георгій Усеваладавіч Семяніхін]] # [[Антон Нічыпаравіч Сеўчанка]] # [[Сцяпан Гардзеевіч Скарапанаў]] # [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] # [[Ніна Лявонаўна Сняжкова]] # [[Аляксандр Паўлавіч Старавойтаў]] # [[Іна Арсеньеўна Стаўроўская]] # [[Мікалай Аляксеевіч Сташанкоў]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Мікалай Андрэевіч Сухій]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Марыя Мікалаеўна Худая]] # [[Андрэй Трафімавіч Шакура]] # [[Іван Шамякін]] # [[Барыс Міронавіч Шапіра]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Фрол Парфіравіч Шмыгаў]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Яўген Паўлавіч Юшкевіч]] # [[Пётр Іванавіч Яшчарыцын]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|8]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання| ]] to3w2mj3ww28artev091doyh88w5ojf 0 688348 4183278 4183225 2022-08-11T12:23:35Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны): */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 9-га склікання. Выбары прайшлі 15 чэрвеня 1975 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Заір Ісакавіч Азгур]] # [[Аляксандр Нічыпаравіч Аксёнаў]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Іосіф Аркадзьевіч Антановіч]] # [[Уладзімір Цімафеевіч Астрэйка]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Яўген Міхайлавіч Багданчук]] # [[Зінаіда Васілеўна Бандарэнка]] # [[Генадзь Георгіевіч Барташэвіч]] # [[Уладзімір Аляксеевіч Белы]] # [[Барыс Васільевіч Бокуць]] # [[Васіль Быкаў]] # [[Зінаіда Міхайлаўна Бычкоўская]] # [[Леанід Ігнатавіч Бяда]] # [[Артур Іосіфавіч Бязлюдаў]] # [[Андрэй Іосіфавіч Бялко]] # [[Раман Леапольдавіч Ваньковіч]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Ілья Міхайлавіч Глазкоў]] # [[Піліп Сямёнавіч Горбач]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Мікалай Уладзіміравіч Даменікан]] # [[Іван Міхайлавіч Дзёмін]] # [[Людміла Мікалаеўна Журбіла]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Іларыён Мяфодзьевіч Ігнаценка]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Віктар Аляксеевіч Казлоў]] # [[Аляксандр Якаўлевіч Калітка]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Георгій Макаравіч Катляроў]] # [[Яўген Іванавіч Кімстач]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Васіль Іванавіч Лузгін]] # [[Максім Лужанін]] # [[Андрэй Макаёнак]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Анатоль Васілевіч Маслакоў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Мікалай Дзмітрыевіч Мухін]] # [[Іван Фёдаравіч Мікуловіч]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Уладзімір Іосіфавіч Паўлючук]] # [[Станіслаў Антонавіч Пілатовіч]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Леў Васільевіч Русакоў]] # [[Міхаіл Андрэевіч Савіцкі]] # [[Яфрэм Яўсеевіч Сакалоў]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Іван Савельевіч Самуйлаў]] # [[Станіслава Станіславаўна Сарока]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Міхаіл Максімавіч Севярнёў]] # [[Усевалад Міхайлавіч Сікорскі]] # [[Ніна Лявонаўна Сняжкова]] # [[Іна Арсеньеўна Стаўроўская]] # [[Мікалай Аляксеевіч Сташанкоў]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Мікалай Андрэевіч Сухій]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Аркадзь Апанасавіч Тоўсцік]] # [[Альфонс Ільіч Тышкевіч]] # [[Анатоль Міхайлавіч Фоміч]] # [[Анастасія Канстанцінаўна Цагельнік]] # [[Іван Шамякін]] # [[Уладзімір Паўлавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Іван Арцёмавіч Шыбека]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Яўген Паўлавіч Юшкевіч]] # [[Мікалай Стэфанавіч Якушаў]] # [[Іван Дзмітрыевіч Янкоўскі]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|9]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання| ]] 15m4p5st4cygh1b3likujf9vfj0favn 4183327 4183278 2022-08-11T12:56:34Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны): */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 9-га склікання. Выбары прайшлі 15 чэрвеня 1975 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Заір Ісакавіч Азгур]] # [[Аляксандр Нічыпаравіч Аксёнаў]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Іосіф Аркадзьевіч Антановіч]] # [[Уладзімір Цімафеевіч Астрэйка]] # [[Павел Васільевіч Афанасьеў]] # [[Яўген Міхайлавіч Багданчук]] # [[Зінаіда Васілеўна Бандарэнка]] # [[Генадзь Георгіевіч Барташэвіч]] # [[Уладзімір Аляксеевіч Белы]] # [[Барыс Васільевіч Бокуць]] # [[Васіль Быкаў]] # [[Зінаіда Міхайлаўна Бычкоўская]] # [[Леанід Ігнатавіч Бяда]] # [[Артур Іосіфавіч Бязлюдаў]] # [[Андрэй Іосіфавіч Бялко]] # [[Раман Леапольдавіч Ваньковіч]] # [[Аляксей Іванавіч Варанцоў]] # [[Ілья Міхайлавіч Глазкоў]] # [[Піліп Сямёнавіч Горбач]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Мікалай Уладзіміравіч Даменікан]] # [[Іван Міхайлавіч Дзёмін]] # [[Людміла Мікалаеўна Журбіла]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Іларыён Мяфодзьевіч Ігнаценка]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Віктар Аляксеевіч Казлоў]] # [[Аляксандр Якаўлевіч Калітка]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Георгій Макаравіч Катляроў]] # [[Яўген Іванавіч Кімстач]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Аляксандр Трыфанавіч Кузьмін]] # [[Аркадзь Куляшоў]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Васіль Іванавіч Лузгін]] # [[Максім Лужанін]] # [[Андрэй Макаёнак]] # [[Мікалай Пятровіч Малочка]] # [[Станіслаў Віктаравіч Марцэлеў]] # [[Анатоль Васілевіч Маслакоў]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Пётр Міронавіч Машэраў]] # [[Мікалай Дзмітрыевіч Мухін]] # [[Іван Фёдаравіч Мікуловіч]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Уладзімір Іосіфавіч Паўлючук]] # [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] # [[Станіслаў Антонавіч Пілатовіч]] # [[Пётр Яфімавіч Рубіс]] # [[Леў Васільевіч Русакоў]] # [[Міхаіл Андрэевіч Савіцкі]] # [[Яфрэм Яўсеевіч Сакалоў]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Іван Савельевіч Самуйлаў]] # [[Станіслава Станіславаўна Сарока]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Міхаіл Максімавіч Севярнёў]] # [[Усевалад Міхайлавіч Сікорскі]] # [[Ніна Лявонаўна Сняжкова]] # [[Іна Арсеньеўна Стаўроўская]] # [[Мікалай Аляксеевіч Сташанкоў]] # [[Фёдар Анісімавіч Сурганаў]] # [[Мікалай Андрэевіч Сухій]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Аркадзь Апанасавіч Тоўсцік]] # [[Альфонс Ільіч Тышкевіч]] # [[Анатоль Міхайлавіч Фоміч]] # [[Анастасія Канстанцінаўна Цагельнік]] # [[Іван Шамякін]] # [[Уладзімір Паўлавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Іван Арцёмавіч Шыбека]] # [[Рыгор Раманавіч Шырма]] # [[Яўген Паўлавіч Юшкевіч]] # [[Мікалай Стэфанавіч Якушаў]] # [[Іван Дзмітрыевіч Янкоўскі]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|9]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання| ]] op3cfew42y4tm7499bulp9luotg96zn 0 688349 4183279 4183226 2022-08-11T12:23:44Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны): */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 10-га склікання. Выбары прайшлі 24 лютага 1980 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Аляксандр Нічыпаравіч Аксёнаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Марыя Васільеўна Анібраева]] # [[Іван Іванавіч Антановіч]] # [[Іосіф Аркадзьевіч Антановіч]] # [[Аляксей Гаўрылавіч Антонаў]] # [[Вольга Сысоеўна Аўраменка]] # [[Веніямін Георгіевіч Балуеў]] # [[Уладзімір Аляксеевіч Белы]] # [[Антаніна Іванаўна Белякова]] # [[Віктар Лявонцьевіч Більдзюкевіч]] # [[Лідзія Дзмітрыеўна Брызга]] # [[Янка Брыль]] # [[Валянціна Паўлаўна Булава]] # [[Генадзь Бураўкін]] # [[Васіль Быкаў]] # [[Леанід Парфілавіч Варганаў]] # [[Уладзімір Лукіч Верхавец]] # [[Мікалай Міхайлавіч Гвай]] # [[Віктар Аляксандравіч Гвоздзеў]] # [[Ілья Міхайлавіч Глазкоў]] # [[Яўген Аляксандравіч Глебаў]] # [[Ала Лаўрэнцьеўна Грыб]] # [[Іван Міхайлавіч Грыцук]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Мікалай Уладзіміравіч Даменікан]] # [[Андрэй Сяргеевіч Дзмітрыеў]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзялец]] # [[Людміла Мікалаеўна Журбіла]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Анатоль Міхайлавіч Зінкевіч]] # [[Іларыён Мяфодзьевіч Ігнаценка]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Віктар Аляксеевіч Казлоў]] # [[Міхаіл Іванавіч Капцераў]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Кастусь Кірэенка]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Васіль Іванавіч Лузгін]] # [[Максім Лужанін]] # [[Іван Міхайлавіч Мазаляка]] # [[Андрэй Макаёнак]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Іван Фёдаравіч Мікуловіч]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Леў Мікалаевіч Нагібовіч]] # [[Васіль Барысавіч Несцярэнка]] # [[Уладзімір Мікалаевіч Нічыпаровіч]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Іван Якаўлевіч Парфёненка]] # [[Станіслаў Антонавіч Пілатовіч]] # [[Расціслаў Пятровіч Платонаў]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Пятроў]] # [[Яўген Іванавіч Радзецкі]] # [[Мікалай Iванавіч Рош]] # [[Леў Васільевіч Русакоў]] # [[Галіна Фёдараўна Савіцкая]] # [[Міхаіл Андрэевіч Савіцкі]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Лідзія Емяльянаўна Сіроткіна]] # [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] # [[Юрый Пятровіч Смірноў]] # [[Ніна Лявонаўна Сняжкова]] # [[Аляксандр Паўлавіч Старавойтаў]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Георгій Станіслававіч Таразевіч]] # [[Валянцін Дзмітрыевіч Ткачоў]] # [[Аркадзь Апанасавіч Тоўсцік]] # [[Леанід Сямёнавіч Фірысанаў]] # [[Анатоль Міхайлавіч Фоміч]] # [[Андрэй Трафімавіч Шакура]] # [[Іван Шамякін]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Уладзімір Паўлавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Іван Арцёмавіч Шыбека]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|10]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання| ]] 96zwdlqcvh1zbcrcbiniyeq88m4y8t2 4183330 4183279 2022-08-11T12:57:00Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спіс дэпутатаў (няпоўны): */ wikitext text/x-wiki Спіс дэпутатаў [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 10-га склікання. Выбары прайшлі 24 лютага 1980 года. == Спіс дэпутатаў (няпоўны): == # [[Аляксандр Нічыпаравіч Аксёнаў]] # [[Анатоль Яўгенавіч Андрэеў]] # [[Марыя Васільеўна Анібраева]] # [[Іван Іванавіч Антановіч]] # [[Іосіф Аркадзьевіч Антановіч]] # [[Аляксей Гаўрылавіч Антонаў]] # [[Вольга Сысоеўна Аўраменка]] # [[Веніямін Георгіевіч Балуеў]] # [[Уладзімір Аляксеевіч Белы]] # [[Антаніна Іванаўна Белякова]] # [[Віктар Лявонцьевіч Більдзюкевіч]] # [[Лідзія Дзмітрыеўна Брызга]] # [[Янка Брыль]] # [[Валянціна Паўлаўна Булава]] # [[Генадзь Бураўкін]] # [[Васіль Быкаў]] # [[Леанід Парфілавіч Варганаў]] # [[Уладзімір Лукіч Верхавец]] # [[Мікалай Міхайлавіч Гвай]] # [[Віктар Аляксандравіч Гвоздзеў]] # [[Ілья Міхайлавіч Глазкоў]] # [[Яўген Аляксандравіч Глебаў]] # [[Ала Лаўрэнцьеўна Грыб]] # [[Іван Міхайлавіч Грыцук]] # [[Анатоль Емяльянавіч Гурыновіч]] # [[Мікалай Уладзіміравіч Даменікан]] # [[Андрэй Сяргеевіч Дзмітрыеў]] # [[Міхаіл Іванавіч Дзялец]] # [[Людміла Мікалаеўна Журбіла]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Здановіч]] # [[Анатоль Міхайлавіч Зінкевіч]] # [[Іларыён Мяфодзьевіч Ігнаценка]] # [[Міхаіл Васілевіч Кавалёў]] # [[Віктар Аляксеевіч Казлоў]] # [[Міхаіл Іванавіч Капцераў]] # [[Аляксандр Цімафеевіч Караткевіч]] # [[Кастусь Кірэенка]] # [[Іван Фролавіч Клімаў]] # [[Кандрат Крапіва]] # [[Уладзімір Елісеевіч Лабанок]] # [[Міхаіл Іванавіч Лагір]] # [[Віктар Ільіч Лівенцаў]] # [[Васіль Іванавіч Лузгін]] # [[Максім Лужанін]] # [[Іван Міхайлавіч Мазаляка]] # [[Андрэй Макаёнак]] # [[Канстанцін Вікенцьевіч Мацюшэўскі]] # [[Іван Фёдаравіч Мікуловіч]] # [[Юрый Міхайлавіч Міхневіч]] # [[Мікалай Максімавіч Мяшкоў]] # [[Леў Мікалаевіч Нагібовіч]] # [[Васіль Барысавіч Несцярэнка]] # [[Уладзімір Мікалаевіч Нічыпаровіч]] # [[Пімен Панчанка]] # [[Іван Якаўлевіч Парфёненка]] # [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] # [[Станіслаў Антонавіч Пілатовіч]] # [[Расціслаў Пятровіч Платонаў]] # [[Аляксандр Аляксандравіч Пятроў]] # [[Яўген Іванавіч Радзецкі]] # [[Мікалай Iванавіч Рош]] # [[Леў Васільевіч Русакоў]] # [[Галіна Фёдараўна Савіцкая]] # [[Міхаіл Андрэевіч Савіцкі]] # [[Уладзімір Пятровіч Самовіч]] # [[Мікалай Яўсеевіч Саўчанка]] # [[Лідзія Емяльянаўна Сіроткіна]] # [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] # [[Юрый Пятровіч Смірноў]] # [[Ніна Лявонаўна Сняжкова]] # [[Аляксандр Паўлавіч Старавойтаў]] # [[Барыс Іванавіч Сцяпанаў]] # [[Георгій Станіслававіч Таразевіч]] # [[Валянцін Дзмітрыевіч Ткачоў]] # [[Аркадзь Апанасавіч Тоўсцік]] # [[Леанід Сямёнавіч Фірысанаў]] # [[Анатоль Міхайлавіч Фоміч]] # [[Андрэй Трафімавіч Шакура]] # [[Іван Шамякін]] # [[Кузьма Іванавіч Шаплыка]] # [[Уладзімір Паўлавіч Шаплыка]] # [[Васіль Іванавіч Шарапаў]] # [[Іван Арцёмавіч Шыбека]] {{Дэпутаты БССР}} [[Катэгорыя:Спісы дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР|10]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання| ]] d0ae4zt300ij3wg1tq2lfpkwy85vq9k 0 691355 4183443 3953349 2022-08-11T16:13:07Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Бяляеў}} {{Асоба}} '''Мітрафан Пятровіч Бяляеў''' (10 (22) лютага 1836 г., {{МН|Санкт-Пецярбург||}} — 28 снежня 1903 (10 студзеня 1904), там жа) — рускі лесапрамысловец, музычны выдавец і мецэнат, заснавальнік Бяляеўскага гуртка, які аб’яднаў многіх выбітных музыкантаў. Заснаваў «Глінкінскія прэміі» (1884), ладзіў конкурсы (з прэміямі) на лепшае сачыненне камернага жанру (з 1892). У 1885 годзе арганізаваў «Агульнадаступныя рускія сімфанічныя канцэрты», у 1891 годзе — «Рускія квартэтныя вечары» (з 1898 старшыня таварыства камернай музыкі). У 1885 годзе заснаваў нотавыдавецтва «М. П. Бяляеў у Лейпцыгу», якое друкавала выключна сачыненні рускіх кампазітараў. {{зноскі}} == Літаратура == * Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др. — М.: научное издательство «Большая Российская Энциклопедия». 1992. — 687 с.; ил. — ISBN 5-85270-037-1.{{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Бяляеў Мітрафан Пятровіч}} tms3bpgw0cje2qvn5d9w0rj8dh4eqqe 4183444 4183443 2022-08-11T16:18:02Z VladimirZhV 9113 +[[Катэгорыя:Прадпрымальнікі Расійскай імперыі]]; +[[Катэгорыя:Мецэнаты Расійскай імперыі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Бяляеў}} {{Асоба}} '''Мітрафан Пятровіч Бяляеў''' (10 (22) лютага 1836 г., {{МН|Санкт-Пецярбург||}} — 28 снежня 1903 (10 студзеня 1904), там жа) — рускі лесапрамысловец, музычны выдавец і мецэнат, заснавальнік Бяляеўскага гуртка, які аб’яднаў многіх выбітных музыкантаў. Заснаваў «Глінкінскія прэміі» (1884), ладзіў конкурсы (з прэміямі) на лепшае сачыненне камернага жанру (з 1892). У 1885 годзе арганізаваў «Агульнадаступныя рускія сімфанічныя канцэрты», у 1891 годзе — «Рускія квартэтныя вечары» (з 1898 старшыня таварыства камернай музыкі). У 1885 годзе заснаваў нотавыдавецтва «М. П. Бяляеў у Лейпцыгу», якое друкавала выключна сачыненні рускіх кампазітараў. {{зноскі}} == Літаратура == * Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др. — М.: научное издательство «Большая Российская Энциклопедия». 1992. — 687 с.; ил. — ISBN 5-85270-037-1.{{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Бяляеў Мітрафан Пятровіч}} [[Катэгорыя:Прадпрымальнікі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Мецэнаты Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Выдаўцы Расійскай імперыі]] hn1s1mddew04dksiezim9671pbrogmt 0 694538 4183433 3974567 2022-08-11T15:41:56Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч}} '''Канстанцін Браніслававіч Каліноўскі''' ({{ДН|13|10|1897|1}}, [[Смаленск]] — [[12 ліпеня]] [[1931]], [[Маскоўская вобласць]]) — савецкі ваенны дзеяч. == Біяграфія == Нарадзіўся ў шляхецкай сям’і афіцэра Рускай імператарскай арміі, выхоўваўся ў сваякоў у Маскве. Скончыў [[2-я Маскоўская гімназія|2-ю Маскоўскую гімназію]]. Падчас Першай сусветнай вайны служыў дабраахвотнікам як вольнавызначаны ў 4-м артылерыйскім дывізіёне. У чэрвені 1918 года ў складзе дывізіёна перайшоў на бок бальшавікоў. У студзені 1919 года вызначыўся ў {{нп5|Шэнкурская аперацыя|баях пад Шэнкурскам|ru|Шенкурская операция}}. Летам 1919 года адкамандзіраваны ў [[Ленінградская вышэйшая афіцэрская бранятанкавая школа|Вышэйшую аўтабраневую школу]] ў Маскву, скончыў яе 17.11.1919 года, прызначаны камандзірам [[Бронецягнік|бронецягніка]] № 8. Член РКП(б) з 1920 года. Удзельнічаў ў баях на Паўднёвым фронце. Вызначыўся ў [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайне]] — баях пад Зябкамі, Гайнаўкай, адступлення ад Варшавы. Пэўны час служыў на Паўночным Каўказе, з зімы 1921 да 1922 года — інспектар Упраўлення бронечасцей Каўказскай арміі. У 1925 годзе скончыў [[Ваенная акадэмія Генеральнага штаба Узброеных Сіл Расійскай Федэрацыі|Ваенную акадэмію РСЧА]]. У 1926—1927 гадах, пад псеўданімам ''Кардэ'', ваенны саветнік Калганскай групы па бронецягніках у [[Кітай|Кітаі]]. З 1929 года інспектар бронесіл і намеснік начальніка [[Галоўнае аўтабранетанкавае ўпраўленне Міністэрства абароны|Упраўлення механізацыі і матарызацыі РСЧА]], з 2-й паловы 1929 да мая 1930 — камандзір [[Зводны вопытны механізаваны полк|зводнага вопытнага механізаванага палка]] (вылучаны з [[3-і асобны танкавы полк|3-га атп]]) [[Маскоўская ваенная акруга|Маскоўскай ваеннай акругі]], з мая 1930 — камандзір вопытнай асобнай механізаванай брыгады, з лютага 1931 — начальнік Упраўлення механізацыі і матарызацыі. Ведаў тры еўрапейскія мовы, сачыў за сусветнымі ваенна-тэхнічнымі дасягненнямі. Аўтар кнігі «Танкі» (1924) і шэрагу артыкулаў, якімі заклаў асновы тэорыі арганізацыі і баявога прымянення савецкіх бранятанкавых войскаў. Член рэдкалегіі часопіса «[[Тэхніка і забеспячэнне Чырвонай Арміі (часопіс)|Тэхніка і забеспячэнне Чырвонай Арміі]]». Разам з намеснікам начальніка Штаба РСЧА [[Уладзімір Трыандафілаў|Уладзімірам Трыандафілавым]] распрацаваў {{нп5|Тэорыя глыбокай аперацыі|тэорыю наступлення сучасных армій у сучаснай вайне|ru|Теория глубокой операции}}. Апошняя праца К. Б. Каліноўскага — Інструкцыя па баявым прымяненні танкаў, на аснове якой планавалася распрацаваць Статуты бранятанкавых войскаў РСЧА, засталася няскончанай. Загінуў у {{нп5|Катастрофа АНТ-9 пад Нара-Фамінскам|авіяцыйнай катастрофе пад Нара-Фамінскам|ru|Катастрофа АНТ-9 под Наро-Фоминском}} 12 ліпеня 1931 года. У маі 1932 года на аснове вопытнай асобнай механізаванай брыгады сфарміравана 1-я механізаваная брыгада імя таварыша Каліноўскага, звернутая ў маі 1934 года на фарміраване 5-га механізаванага корпуса імя К. Б. Каліноўскага, які існаваў да ператварэнняў структуры мехкарпусоў РСЧА ў жніўні 1938 года. == Узнагароды == * [[Ордэн Чырвонага Сцяга]] (1920) за баі пад Шэнкурскам у студзені 1919 года * [[Ордэн Чырвонага Сцяга]] (1921) за баі польска-савецкай вайны 1919—1921 гадоў {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 268, 275. * {{Крыніцы/БелЭн|7|||470}} * История танковых войск Советской Армии / Под. ред. О. А. Лосика. В 3-х томах. — М.: ВАБТВ, 1975.{{ref-ru}} * {{Артыкул|ref=Миронов|год=1963|аўтар=Миронов Г.|выданне=Герои гражданской войны|загаловак=Константин Калиновский (очерк)|старонкі=480-502|серыя=Жизнь замечательных людей (ЖЗЛ)|старонак=544|тыраж=100000|адказны=Составитель: Т. К. Гладков|месца=М.|выдавецтва=Молодая гвардия}}{{ref-ru}} * ''Свирин М.'' Танковая мощь СССР. В 3-х томах. — М.: Эксмо, Яуза, 2008. — ISBN 978-5-699-31700-4.{{ref-ru}} * ''Третьяк С.'' Станция Зябки, год 1920-й: первый бой советских танкистов // Армия № 2, 2008. — С. 50—52.{{ref-ru}} * {{Крыніцы/БелЭн|4|||31}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Каліноўскі Канстанцін Браніслававіч}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Ваеннай акадэміі імя М. В. Фрунзэ]] [[Катэгорыя:Ваенныя СССР]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Чырвонага Сцяга]] ib32bta9oa15xgdyicrgdrthpmkydeu 0 695590 4183596 3982955 2022-08-11T20:17:35Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{твор мастацтва |тып = карціна |выява = Партрэт_Генрыха_Гогенцоллерна._XVIII_ст.png |памер = 250 px |назва = Партрэт Генрыха Гогенцолерна |арыгінал = |аўтар = |год = [[XVIII стагоддзе]] |матэрыял = Палатно, алей |тэхніка = |вышыня = 78 |шырыня = 64 |месцазнаходжанне= невядома |музей = }} '''«Партрэт Генрыха Гогенцолерна»''' — карціна са збораў [[Нясвіжскі замак|Нясвіжскага замка]], напісаная ў [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]]. Месцазнаходжанне невядома. Памер карціны — {{num|78 × 64|см}}<ref name="Нясвіж"/>. Захаваўся фотаздымак у [[Інстытут мастацтва Польскай акадэміі навук|Інстытуце мастацтва Польскай акадэміі навук]]. На карціне [[Прускае каралеўства|прускі]] прынц і выдатны палкаводзец [[Фрыдрых Генрых Людвіг Прускі]], сын караля [[Фрыдрых Вільгельм I|Фрыдрыха Вільгельма I]], намаляваны з [[Ордэн Чорнага арла|ордэнам Чорнага Арла]]<ref name="Нясвіж"/>. Партрэты Гогенцолернаў апынуліся ў Нясвіжы дзякуючы {{нп5|Луіза Пруская (1770—1836)|Луізе Прускай|ru|Луиза Прусская (1770—1836)}}, жонцы князя [[Антоній Генрых Радзівіл|Антонія ІІІ Генрыха Радзівіла]], 12-га [[ардынат нясвіжскі|ардыната Нясвіжскага]]<ref name="Нясвіж"/>. Паводле вопісу карцін і партрэтаў Нясвіжскага замка 1939 г. партрэт Генрыха Прускага знаходзіўся ў калідоры да службовых пакояў на першым паверсе. Пасля 1939 г. партрэт трапіў у [[Мінск]], адкуль, верагодна, вывезены ў [[Германія|Германію]] ў 1944 г<ref name="Нясвіж">[https://www.academia.edu/45662736/%D0%9B%D0%81%D0%A1_%D0%A4%D0%90%D0%9C%D0%86%D0%9B%D0%AC%D0%9D%D0%AB%D0%A5_%D0%A1%D0%9A%D0%90%D0%A0%D0%91%D0%90%D0%8E_%D0%9C%D0%90%D0%93%D0%9D%D0%90%D0%A6%D0%9A%D0%86%D0%A5_%D0%A0%D0%9E%D0%94%D0%90%D0%8E_%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%90%D0%A0%D0%A3%D0%A1%D0%86_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8B_%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BF%D1%82%D0%B0_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D0%B7%D1%91%D1%9E_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D1%83_%D0%9D%D1%8F%D1%81%D0%B2%D1%96%D0%B6%D1%8B_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B%D0%B2%D1%8B_%D0%B2%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D0%9D%D1%8F%D1%81%D0%B2%D1%96%D0%B6_4_%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0_2019_%D0%B3?email_work_card=title Лёс фамільных скарбаў магнацкіх родаў Беларусі] : зборнік матэрыялаў Міжнароднай навуковай канферэнцыі «Лёс фамільных скарбаў магнацкіх родаў Беларусі» (Нясвіж, 10 лістапада 2020 г.) і Міжнароднага навуковага семінара «Крыпта князёў Радзівілаў у Нясвіжы: гісторыя, сучасны стан, даследаванні, перспектывы выкарыстання» (Нясвіж, 4 кастрычніка 2019 г.)/ уклад. У. У. Караленак, С. М. Клімаў. — Нясвіж : [[Нацыянальны гісторыка-культурны музей-запаведнік «Нясвіж»]], 2020. 380 с. [16] л. іл.: іл. ISBN 978-985-904-826-5.</ref>. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2021-12-13}} [[Катэгорыя:Карціны XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Нясвіжскі палацава-паркавы комплекс]] [[Катэгорыя:Партрэты]] [[Катэгорыя:Страчаныя творы]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] cjbknsdvkk3eozxnqcso3y305zwjbqo 0 695595 4183597 3982953 2022-08-11T20:17:38Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{твор мастацтва |тып = карціна |выява = Партрэт Людвіка Фердынанда Гогенцоллерна. Апошн. чвэр. XVIII ст.png |памер = 250 px |назва = Партрэт Людвіка Фердынанда Гогенцолерна |арыгінал = |аўтар = |год = Апошняя чвэрць [[XVIII ст.]] |матэрыял = Палатно, алей |тэхніка = |вышыня = |шырыня = |месцазнаходжанне= невядома |музей = }} '''«Партрэт Людвіка Фердынанда Гогенцолерна»''' — карціна са збораў [[Нясвіжскі замак|Нясвіжскага замка]], напісаная ў апошняй чвэрці [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]]. Месцазнаходжанне невядома<ref name="Нясвіж"/>. Імя асобы на партрэце ў анатацыі да здымка ў [[Інстытут мастацтва Польскай акадэміі навук|Інстытуце мастацтва Польскай акадэміі навук]] стаіць са знакам пытання. Параўнанне з партрэтам Людвіка Фердынанда, датаваным 1799 г., аўтарства {{нп5|Жан-Ларан Менье|Жана-Ларана Менье|ru|Монье, Жан-Лоран}}, дазваляе зняць пытанне. Безумоўна, на партрэце з Нясвіжа сапраўды адлюстраваны {{нп5|Людвіг Фрыдрых Прускі|Людвік Фердынанд Гогенцолерн|ru|Людвиг Фридрих Прусский}}, сын прынца {{нп5|Жнівень Фердынанд Прускі|Аўгуста Фердынанда|ru|Август Фердинанд Прусский}} і {{нп5|Ганна Лізавета Луіза Брандэнбург-Швецкая|Луізы Брандэнбург-Швецкай|ru|Анна Елизавета Луиза Бранденбург-Шведтская}}. Узнагароджаны [[Ордэн Чорнага арла|ордэнам Чорнага Арла]], які добра бачны з левага боку<ref name="Нясвіж"/>. Партрэты Гогенцолернаў апынуліся ў Нясвіжы дзякуючы {{нп5|Луіза Пруская (1770—1836)|Луізе Прускай|ru|Луиза Прусская (1770—1836)}}, жонцы князя [[Антоній Генрых Радзівіл|Антонія ІІІ Генрыха Радзівіла]], 12-га [[ардынат нясвіжскі|ардыната Нясвіжскага]]. Наяўнасць партрэта Людвіка падцвярджаецца вопісам 1939 г. Знаходзіўся ў пакоях старой княгіні<ref name="Нясвіж"/>. Пасля 1939 г. партрэт трапіў у [[Мінск]], адкуль, верагодна, вывезены ў [[Германія|Германію]] ў 1944 г. Сучаснае месцазнаходжанне невядома<ref name="Нясвіж">[https://www.academia.edu/45662736/%D0%9B%D0%81%D0%A1_%D0%A4%D0%90%D0%9C%D0%86%D0%9B%D0%AC%D0%9D%D0%AB%D0%A5_%D0%A1%D0%9A%D0%90%D0%A0%D0%91%D0%90%D0%8E_%D0%9C%D0%90%D0%93%D0%9D%D0%90%D0%A6%D0%9A%D0%86%D0%A5_%D0%A0%D0%9E%D0%94%D0%90%D0%8E_%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%90%D0%A0%D0%A3%D0%A1%D0%86_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8B_%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BF%D1%82%D0%B0_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D0%B7%D1%91%D1%9E_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D1%83_%D0%9D%D1%8F%D1%81%D0%B2%D1%96%D0%B6%D1%8B_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B%D0%B2%D1%8B_%D0%B2%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D0%9D%D1%8F%D1%81%D0%B2%D1%96%D0%B6_4_%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0_2019_%D0%B3?email_work_card=title Лёс фамільных скарбаў магнацкіх родаў Беларусі] : зборнік матэрыялаў Міжнароднай навуковай канферэнцыі «Лёс фамільных скарбаў магнацкіх родаў Беларусі» (Нясвіж, 10 лістапада 2020 г.) і Міжнароднага навуковага семінара «Крыпта князёў Радзівілаў у Нясвіжы: гісторыя, сучасны стан, даследаванні, перспектывы выкарыстання» (Нясвіж, 4 кастрычніка 2019 г.)/ уклад. У. У. Караленак, С. М. Клімаў. — Нясвіж : [[Нацыянальны гісторыка-культурны музей-запаведнік «Нясвіж»]], 2020. 380 с. [16] л. іл.: іл. ISBN 978-985-904-826-5.</ref>. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2021-12-13}} [[Катэгорыя:Карціны XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Нясвіжскі палацава-паркавы комплекс]] [[Катэгорыя:Партрэты]] [[Катэгорыя:Страчаныя творы]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] kk13uq9upeet51zx1jk7za7ne0qr4rg 0 695638 4183595 3982948 2022-08-11T20:17:32Z Artsiom91Bot 51617 /* top */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{твор мастацтва |тып = карціна |выява = Партрэт Аўгуста Фердынанда Прускага. 1790-я гг.png |памер = 250 px |назва = Партрэт Аўгуста Фердынанда Прускага |арыгінал = |аўтар = |год = 1790-я |матэрыял = Палатно, алей |тэхніка = |вышыня = |шырыня = |месцазнаходжанне= невядома |музей = }} '''«Партрэт Аўгуста Фердынанда Прускага»''' — карціна са збораў [[Нясвіжскі замак|Нясвіжскага замка]], напісаная ў [[1790-я]] гг. Месцазнаходжанне невядома<ref name="Нясвіж"/>. Намаляваны {{нп5|Аўгуст Фердынанд Прускі||ru|Август Фердинанд Прусский}}, малодшы сын прускага караля [[Фрыдрых Вільгельм I|Фрыдрыха Вільгельма І]] і [[Сафія Даратэя Гановерская|Сафіі Даратэі Прускай]], бацька {{нп5|Луіза Пруская (1770—1836)|Луізы|ru|Луиза Прусская (1770—1836)}}, жонкі [[Антоні Генрык Радзівіл|Антонія ІІІ Генрыха Радзівіла]]. На партрэце бачны ўзнагароды — [[Ордэн Чорнага арла|ордэн Чорнага Арла]] і [[ордэн Ганаровага легіёна]]. Партрэты Гогенцолернаў апынуліся ў Нясвіжы дзякуючы Луізе Прускай. Паходжанне партрэта на фота ў [[Архіў галоўных старажытных актаў у Варшаве|Архіве галоўных старажытных актаў у Варшаве]] з нясвіжскіх збораў падцвярджаецца як вопісамі, так і прымацаванай на раме таблічкай з імем і гадамі жыцця партрэтаванага. Аналагічныя таблічкі з імёнамі і датамі былі на іншых партрэтах у Нясвіжы<ref name="Нясвіж"/>. Пасля 1939 г. партрэт трапіў у [[Мінск]], адкуль, верагодна, вывезены ў [[Германія|Германію]] ў 1944 г. Сучаснае месцазнаходжанне невядома. Амаль ідэнтычны вобраз князя, створаны [[Іаган Генрых Шрэдэр|Іаганам Генрыхам Шрэдэрам]], знаходзіцца ў [[Палац Шарлотэнбург|палацы Шарлотэнбург]] ([[Берлінскія дзяржаўныя музеі]])<ref name="Нясвіж">[https://www.academia.edu/45662736/%D0%9B%D0%81%D0%A1_%D0%A4%D0%90%D0%9C%D0%86%D0%9B%D0%AC%D0%9D%D0%AB%D0%A5_%D0%A1%D0%9A%D0%90%D0%A0%D0%91%D0%90%D0%8E_%D0%9C%D0%90%D0%93%D0%9D%D0%90%D0%A6%D0%9A%D0%86%D0%A5_%D0%A0%D0%9E%D0%94%D0%90%D0%8E_%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%90%D0%A0%D0%A3%D0%A1%D0%86_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8B_%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BF%D1%82%D0%B0_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D0%B7%D1%91%D1%9E_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D1%83_%D0%9D%D1%8F%D1%81%D0%B2%D1%96%D0%B6%D1%8B_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B%D0%B2%D1%8B_%D0%B2%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D0%9D%D1%8F%D1%81%D0%B2%D1%96%D0%B6_4_%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0_2019_%D0%B3?email_work_card=title Лёс фамільных скарбаў магнацкіх родаў Беларусі] : зборнік матэрыялаў Міжнароднай навуковай канферэнцыі «Лёс фамільных скарбаў магнацкіх родаў Беларусі» (Нясвіж, 10 лістапада 2020 г.) і Міжнароднага навуковага семінара «Крыпта князёў Радзівілаў у Нясвіжы: гісторыя, сучасны стан, даследаванні, перспектывы выкарыстання» (Нясвіж, 4 кастрычніка 2019 г.)/ уклад. У. У. Караленак, С. М. Клімаў. — Нясвіж : [[Нацыянальны гісторыка-культурны музей-запаведнік «Нясвіж»]], 2020. 380 с. [16] л. іл.: іл. ISBN 978-985-904-826-5.</ref>. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2021-12-13}} [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Нясвіжскі палацава-паркавы комплекс]] [[Катэгорыя:Партрэты]] [[Катэгорыя:Страчаныя творы]] qh63skijkm9zqz38wufn9er7iwx020t 0 698284 4183437 4009146 2022-08-11T15:53:51Z VladimirZhV 9113 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Вакарчук}} {{Вучоны}} '''Іван Аляксандравіч Вакарчук''' ({{lang-uk|Іван Олександрович Вакарчук}}; {{ДН|6|3|1947}}, сяло Братушаны, Едзінецкі раён, [[Малдаўская ССР]] — {{ДС|4|4|2020}}, {{МС|Львоў||}}, [[Украіна]]) — украінскі вучоны-[[фізік]], рэктар [[Львоўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Івана Франко|Львоўскага нацыянальнага універсітэта імя Івана Франко]] ў 1990—2007 і ў 2010—2013 гадах, міністр адукацыі і навукі Украіны (2007—2010). [[Герой Украіны]] (2007). Доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар, загадчык кафедры тэарэтычнай фізікі, член Савета па пытаннях навукі і навукова-тэхнічнай палітыкі пры Прэзідэнце Украіны, член прэзідыума Нацыянальнага савета Кангрэса ўкраінскай інтэлігенцыі. Прыхільнік балонскай сістэмы адукацыі і сістэмы тэсціравання ведаў абітурыентаў замест традыцыйных уступных экзаменаў. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Вакарчук Іван Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Фізікі СССР]] [[Катэгорыя:Фізікі Украіны]] [[Катэгорыя:Фізікі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Фізікі XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Рэктары Львоўскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Міністры адукацыі і навукі Украіны]] [[Катэгорыя:Члены Вярхоўнага Савета СССР (1989—1991)]] 99jo44fjo2t9oiaqag7q12otfd8ls2j 0 702191 4183386 4075127 2022-08-11T13:37:14Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Ся]] у [[Ся (дынастыя)]] wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва = Ся |саманазва = 夏 |статус = |гімн = |сцяг = |апісанне_сцяга = |герб = |апісанне_герба = |карта = Xia dynasty.svg |апісанне = |p1 = |flag_p1 = |p2 = |flag_p2 = |p3 = |flag_p3 = |p4 = |flag_p4 = |утворана = канец [[3 тысячагоддзе да н.э.|3]] тысячагоддзя да н. э. |ліквідавана = сярэдзіна [[2 тысячагоддзе да н.э.|2]] тысячагоддзя да н. э. |утворана2 = |ліквідавана2 = |s1 = |flag_s1 = |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 = |дэвіз = |сталіца = |гарады = |мовы = |валюта = |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча = |насельніцтва = |форма_кіравання = [[манархія]] |дынастыя = Ся |тытул_кіраўнікоў = ван |кіраўнік1 = |год_кіраўніка1 = |тытул_кіраўнікоў2 = |кіраўнік2 = |год_кіраўніка2 = |тытул_кіраўнікоў3 = |кіраўнік3 = |год_кіраўніка3 = |тытул_кіраўнікоў4 = |кіраўнік4 = |год_кіраўніка4 = |тытул_кіраўнікоў5 = |кіраўнік5 = |год_кіраўніка5 = |тытул_кіраўнікоў6 = |кіраўнік6 = |год_кіраўніка6 = |рэлігія = |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = |Дата1 = |Год1 = |Этап2 = |Дата2 = |Год2 = |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |дадатковы_параметр2 = |змесціва_параметру2 = |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |заўв = }} '''Дынастыя Ся''' ({{lang-zh|夏朝}}) — легендарная старажытная [[дзяржава]] на тэрыторыі паўночнага [[Кітай|Кітая]], якая магла існаваць у канцы [[3 тысячагоддзе да н.э.|3]] тысячагоддзя да н. э. — сярэдзіна [[2 тысячагоддзе да н.э.|2]] тысячагоддзя да н. э. == Крыніцы == Звесткі пра дынастыю Ся дайшлі дзякуючы [[кітай]]скай [[літаратура|літаратуры]] [[3 стагоддзе да н.э.|III]] — [[1 стагоддзе да н.э.|I]] стст. да н. э., у тым ліку дзякуючы рукапісам [[Сыма Цянь|Сымы Цаня]]. Згодна традыцыйнай кітайскай [[храналогія|храналогіі]], 17 [[манарх]]аў-ванаў, прадстаўнікоў дынастыі, кіравалі прыкладна 400 гадоў дзесьці ў прамежку [[3 тысячагоддзе да н.э.|3]] тысячагоддзя да н. э. — сярэдзіна [[2 тысячагоддзе да н.э.|2]] тысячагоддзя да н. э. Сучасныя даследчыкі атаесамляюць дзяржаву дынастыі Ся з [[Эрлітоу (культура)|археалагічнай культурай Эрлітоу]]. == Падзеі == Фарміраванне дзяржавы дынастыі Ся звязваюць з [[племя|племем]] хуася ({{lang-zh|華夏}}, літаральна «прыгожыя вялікія людзі» або «вялікія людзі ў каляровай вопратцы»), якія насялялі рэчышча [[Хуанхэ]] і традыцыйна разглядаюцца як прамыя продкі сучасных [[кітайцы|кітайцаў]]. [[Вялікі Юй]], прадстаўнік хуася, утаймаваў [[сусветны патоп]] і кіраваў апошнія гады свайго жыцця як [[імператар]]. Заснавальнікам дынастыі Ся лічыцца яго сын Цы. Першыя ваны вялі актыўную ваенную палітыку ў дачыненні да суседзей. Аднак гэта прывяло да збяднення насельніцтва і згубы даверу ў дачыненні да нашчадкаў Вялікага Юя. Пяты ван Сян быў забіты па загаду свайго вайскавода Хань Чжо. Яго цяжарная ўдава здолела выратавацца і нарадзіла сына Шаа Кана. Калі Хань Чжо даведаўся пра яго існаванне, Шаа Кан быў вымушаны збегчы ў паўночнае племя, дзе ўзяў [[шлюб]] з дачкой мясцовага валадара і, галоўнае, атрымаў у падарунак вялікі надзел зямлі з падданымі. Тут ён вучыўся кіраванню гаспадаркай і людзьмі. Дзякуючы падтрымцы іншых уцекачоў ён сфарміраваў сваё войска. Супраць яго выступілі сыны Хань Чжо, але былі разбіты. Сам узурпатар скончыў жыццё самагубствам. Шаа Кан узнавіў дынастыю Ся. Яму прыпісваюць стварэнне прыдворнага [[культ продкаў|культу продкаў]] і справядлівае кіраванне. Цзэ, апошні ван дынастыі Ся, праславіўся жорстасцю, пераследам незадаволеных і рознымі дзівацтвамі, накшталт стварэння [[возера]] з [[віно|віна]], катаннямі на шыях прыдворных, [[секс]]уальнымі і [[алкаголь|алкагольнымі]] злоўжываннямі. Яго кіраванне было саслаблена прыроднымі катастрофамі. У выніку Цзэ быў зрынуты намеснікам Танам, што заснаваў новую [[Дынастыя Шан|дынастыю Шан]]. == Спасылкі == * [https://www.worldhistory.org/Xia_Dynasty Xia Dynasty - World History Encyclopedia] * [https://www.chinahighlights.com/travelguide/china-history/the-xia-dynasty.htm The Xia Dynasty (2070–1600 BC) - China Highlights] * [https://www.nationalgeographic.org/article/imperial-chinas-dynasties/12th-grade/ Imperial China's Dynasties - National Geographic Society] [[Катэгорыя:Кітайскія дынастыі]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Кітая]] [[Катэгорыя:Выдуманыя дзяржавы]] qkczlq81nciyxm47zy0am4pn36a8h2g 0 702526 4183700 4078118 2022-08-11T20:28:01Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД | пасада = [[Спіс сужэнцаў манархаў Швецыі|Каралева-кансорт Швецыі]] | перыядпачатак = [[1000]] | перыядканец = [[1022]] | папярэднік = [[Эстрыд Абадрыцкая]] | пераемнік = [[Інгамодэр]] }} '''Гунхільда Свейнсдоцір''' ({{Lang-sv|Gunnhildr Sveinsdóttir}}) — традыцыйна лічыцца жонкай караля Швецыі [[Анунд Якаб|Анунда Якаба]] і караля Даніі [[Свен II Эстрыдсен|Свена II]]. Тым не менш улічваючы вельмі расплывістыя дадзеныя аб гэтай гістарычнай асобе, некаторыя сучасныя гісторыкі прытрымліваюцца думкі, што існавалі дзве розныя аднайменныя каралевы<ref>[https://sok.riksarkivet.se/Sbl/Presentation.aspx?id=13305 Hans Gillingstam, «Gunhild», ''Svenskt biografiskt lexikon'']</ref>. Часам яе называюць ''Гудай'' або ''Гірыд'', аднак гэта адбываецца з-за блытаніны з яе дачкой Гідай, якая таксама вядомая пад імем маці-Гунхільда<ref>Sven Axelson (1955), ''Sverige i utländsk annalistik 900—1400''. Stockholm: Appelbergs, p. 34, 55.</ref>. == Біяграфія == [[Файл:Chess_queen_of_walrus_tusk_13th_century.jpg|справа|міні|Выява каралевы ў выглядзе [[Шахматныя фігуры|шахматнай фігуры]], XI стагоддзе.]] Згодна «[[Кола Зямное|Колу Зямному]]» (каля 1230 года) [[Сноры Стурлусан]]а і «[[Сага пра нашчадкаў Кнута|Сазе пра нашчадкаў Кнута]]» (1250-я гады), яна была дачкой нарвежскага ярла [[Свейн (сын Хокана Магутнага)|Свейна Хокансана]] і Гольмфрыды, дачкі (або сястры) караля [[Олаф (кароль Швецыі)|Олафа Шатконунга]] і сястры (або пляменніцы) караля [[Эймунд Стары|Эмунда Старога]]. Сястра Гунхільды Сігрыд была замужам за ўплывовым бондам Аслакам Эрлінгсанам<ref>Snorre Sturluson (1993), ''Nordiska kungasagor. III. Magnus den gode till Magnus Erlingsson''. Stockholm: Fabel, p. 100 (Harald Sigurdssons saga, Chapter 41); Knýtlinga saga, Chapter 23 .</ref>. === Каралева Швецыі === [[Свейн (сын Хокана Магутнага)|Свейн Хокансан]] як феадал правілаў часткай нарвежскай тэрыторыі ў якасці сюзерэна Олафа Шатконунга. У 1015 годзе ён быў разбіты прэтэндэнтам [[Олаф II Святы|Олафам Харальдсанам (Олафам Святым)]] і быў вымушаны са сваёй сям’ёй бегчы ў Швецыю. З хронікі [[Адам Брэменскі|Адама Брэменскага]] (практычна яго сучасніка) вядома, што Гунхільда ў невядомую дату выйшла замуж за сына Олафа Шетконунга і яго спадчынніка, караля [[Анунд Якаб|Анунда Якаба]] (1022 — каля 1050). Інфармацыя знойдзена ў схаліі, у якой гаворыцца: «Гунхільда, удава Анунда, не той жа чалавек, што і Гіда, якую забіла Тора»<ref>Adam av Bremen (1984), ''Historien om Hamburgstiftet och dess biskopar''. Stockholm: Proprius, p. 189 (Book III, Scholion 66).</ref>. Схолія ставіцца да ўрыўку з асноўнага тэксту Адама, які апісвае Гунхільду, што яна пражывае ў Швецыі ў каля 1056 годзе, пасля таго, як яе шлюб з каралём Даніі Свенам II скончыўся<ref name="автоссылка1">Adam av Bremen (1984), p. 140 (Book III, Chapter 15).</ref>. Такім чынам, у старажытнай пісьменнасці было прынята атаясамліваць шведскую і дацкую каралёў-цёзак Гунхільд адну з адной. Гэта было аспрэчана гісторыкам XX стагоддзя Стурэ Балінам, які, уважліва вывучыўшы тэкст Адама заключыў, што гэта два розныя чалавекі, прычым Дацкая каралева была дачкой Свейна Хокансана<ref>Sture Bolin (1932), «Kring Mäster Adams text», ''Scandia'' 4, p. 230-8.</ref>. Два пазнейшыя даследчыкі, Торы Ніберг і Карл Халенкройц, выказалі здагадку, што Гунхільда, магчыма, была жонкай і Анунда Якаба і Свена II<ref>Adam av Bremen (1984), p. 189.</ref>. У крыніцах той эпохі не згадваюцца дзеці Гунхільды і Анунда Якаба. Аднак больш позні дацкі летапісец [[Саксон Граматык]] і ісландскія летапісы кажуць, што ў «шведскага караля», верагодна Анунда Якаба, была дачка, якую звалі Гід, часам таксама званая Гудай або Гунхільдай<ref>Saxo Grammaticus, ''Gesta danorum'' ; Sven Axelson (1955), p. 34, 55-6.</ref>. Магчыма гіда была дачкой Анунда ад іншай жанчыны, а Гунхільда была яе мачахай. Тым не менш, Саксан і ісландскія летапісы з’яўляюцца познімі крыніцамі, і інфармацыя аб паходжанні Гіды можа ў канчатковым выніку прывесці да няправільнага тлумачэння тэксту Адама Брэменскага. Па словах Адама Гіда была замужам за каралём Даніі [[Свен II Эстрыдсен|Свенам II]], які правёў некаторы час пры шведскім двары падчас свайго палітычнага выгнання з Даніі прыкладна ў 1047 годзе. Аднак яна памерла ўсяго праз пару гадоў, у 1048 або 1049 годзе; меркавана яе атруціла наложніца Свена, Тора<ref>Adam av Bremen (1984), p. 192 (Book III, Scholion 72).</ref>. === Каралева Даніі === Кароль Анунд Якаб памёр прыкладна ў 1050 годзе. Калі дзве Гунхільды былі сапраўды адным і тым жа чалавекам, ўдава каралева адправілася ў Данію і выйшла замуж за ўдаўца сваёй дачкі (або падчарыцы), свайго былога зяця караля Даніі Свена Эстрыдсена. Згодна ''Annales Lundensis'' шлюб быў заключаны ў 1052 годзе<ref>Sven Axelson (1955), p. 55.</ref>. Адам Брэменскі піша: «Калі справы ў яго пайшлі добра, ён неўзабаве забыў цара Нябеснага і прывёз сваю сваячку са Швецыі, зрабіўшы сваёй жонкай. Арцыбіскуп [Гамбург-Брэмена] быў гэтым вельмі незадаволены»<ref name="автоссылка2">Adam av Bremen (1984), p. 137 (Book III, Chapter 12).</ref>. У мужа і жонкі быў сын па імі Свейн<ref>Knýtlinga saga, Chapter 23</ref>, але шлюб доўжыўся нядоўга; царква палічыла шлюб незаконным, таму што яны былі звязаны занадта цесным крэўным сваяцтвам — яны альбо былі кузенамі, альбо Свен быў жанаты на яе дачцэ — і ім пагражалі адлучэннем ад царквы, калі яны не развядуцца. Спачатку Свен быў у лютасьці і пагражаў спустошыць арцыбіскупства Гамбурга, але арцыбіскуп настойваў на сваім патрабаванні. Нарэшце, калі тата [[Леў IX (Папа Рымскі)|Леў IX]] адправіў ліст з прашэннем, Свену прыйшлося саступіць і развесціся з каралевай<ref name="автоссылка2" />. Пасля гэтага Гунхільда была вымушана вярнуцца ў Швецыю ў 1051 або 1052 годзе. Шлюб Гунхільды і яе дачкі са Свенам былі пераблытаны адзін з адным у больш позняй гістарыяграфіяй<ref>Sven Axelson (1955), p. 55-6.</ref>. === Далейшае жыццё === Пасля свайго вымушанага разводу Гунхільда вярнулася ў свае маёнткі ў Швецыі, магчыма, у [[Вестэргётланд]]зе. Адам Брэменскі называе яе ''Sanctissima'' і апісвае яе гасціннасць ў адносінах да місіянерскага біскупа Адальварду, якога кароль Эмунд Стары прагнаў з [[тынг]]а. Адам піша, што Адальварда па гарыстай мясцовасці (магчыма з даліны Меларэн у Вестэргётландзе) у рэзідэнцыю каралевы суправаджалі сваяк караля [[Стэнкіль]]. Яна надала ўсё свой час «гасціннаму дачыненню да яго і іншай набожнай працы»<ref name="автоссылка1"/>. З крыніц таго часу пра Гунхільду больш нічога не вядома. Згодна з ненадзейнаму летапісу XVI стагоддзя [[Іаан Магнус|Іаана Магнуса]] яна правяла адпушчаныя ёй дні ў набожным пакаянні за свае грахі і займаючыся царкоўнай дзейнасцю. Хроніка паведамляе, што яна заснавала майстэрню па вырабе тэкстылю і адзення для царкоўнікаў. Яе самай вядомай працай было адзенне [[Хор|харыстаў]], якое яна зрабіла для сабора [[Роскіле]]. Па словах Яна Магнуса яна заснавала манастыр Гудхем ў сярэдзіне XI стагоддзя<ref>Johannes Magnus (1620), ''Swea och Götha Crönika''. Stockholm: Ignatium Meurer, p. 515.</ref>. У рэчаіснасці ж гэты манастыр быў заснаваны роўна праз сто гадоў, у 1152 годзе<ref>Markus Hagberg (ed.) (2009), ''Gudhems kloster''. Skara stiftshistoriska sällskaps skriftserie, 44. Skara: Skara stiftshistoriska sällskap.</ref>. Легенда пра манастыр можа ўзнікнуць з-за таго, што яна і яе жанчыны жылі ізаляваным рэлігійным жыццём, робячы царкоўныя адзенні ў сваіх маёнтках, адным з якіх мог быць Гудхем. Традыцыйна лічыцца, што яна памерла ў Гудхеме, дзе «явіла вялікае мноства цнотаў»; яна была пахавана пад магільным каменем, на якім быў выразаны яе малюнак. Гады яе нараджэння і смерці невядомыя, але яна перажыла свайго першага мужа (памёр каля 1050 года) і жыла падчас праўлення караля Швецыі [[Эймунд Стары|Эймунда Старога]] (правіў прыкладна у 1050—1060 гадах). Такім чынам, яна памерла каля 1060 года ці пазней. == Продкі == {{Wikidata/Ancestors|compact=1}}{{Зноскі}} == Літаратура == * Adam av Bremen (1984), ''Historien om Hamburgstiftet och dess biskopar''. Stockholm: Proprius. Libris 7604979. {{ISBN|91-7118-447-3}} * Blomberg, Assar (1916), ''Några anteckningar om Gudhems Församling i Västergötland'' (Some notes of the congregation of Gudhem in Västergötland). A J Lindgrens Boktryckeri. * Gillingstam, Hans, «Gunhild», ''Svenskt biografiskt lexikon'' [https://sok.riksarkivet.se/Sbl/Presentation.aspx?id=13305] Accessed 27 November 2012. * Henrikson, Alf (1989), ''Dansk historia'' (Danish history). Stockholm: Bonnier. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жанчыны XI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] [[Катэгорыя:Дынастыя Мунсё]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Швецыі]] [[Катэгорыя:Жанчыны Сярэдневякоўя]] fc8k25nu1cf3cln6xl3hgbcf08hraiv 0 702549 4183707 4079400 2022-08-11T20:28:30Z Artsiom91Bot 51617 /* Літаратура */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{не блытаць|Крысціна Дацкая}} {{ДД | пасада = [[Спіс сужэнцаў манархаў Швецыі|Каралева-кансорт Швецыі]] | перыядпачатак = [[1079]] | перыядканец = [[1160]] | папярэднік = [[Рыкса Баляславаўна]] | пераемнік = [[Брыгіда Харальдсдоцір]] }} '''Крысціна Б’ёрнсдоцір Дацкая''' ({{Lang-da|Kirstine Björnsdatter}}, {{Lang-sv|Kristina Björnsdotter}}) — каралева-кансорт Швецыі, жонка [[Эрык IX Святы|Эрыка IX Святога]] і маці караля [[Кнут I Эрыксан|Кнута I Эрыксана]]. == Біяграфія == Згодна «[[Сага пра нашчадкаў Кнута|Сазе пра нашчадкаў Кнута]]» Крысціна была дачкой Б’ёрна Харальдсена Жалезнабокага і яго жонкі, шведскай прынцэсы [[Кацярына Інгесдотэр Шведская|Кацярыны Інгесдотэр]], дачкі караля Швецыі [[Інгэ I Старэйшы|Інгэ I]]. Яна засталася сіратой ў 1134 годзе, калі яе бацька прынц Б’ёрн быў забіты па загадзе свайго дзядзькі, караля Даніі [[Эрык II Памятлівы|Эрыка II]]<ref>[http://runeberg.org/dbl/12/0428.html Hans Olrik, «Oluf (Haraldsen)», ''Dansk Biografisk Leksikon'', pp. 426-7]</ref>. У 1149 або 1150 годзе Крысціна выйшла замуж за свайго стрыечнага брата [[Эрык IX Святы|Эрыка IX]], у той час прэтэндэнта на трон ад Упланда. Праз шэсць гадоў яе муж стаў каралём Швецыі; яна была каралевай Швецыі на працягу чатырох гадоў, з 1156 па 1160 год<ref>[https://books.google.nl/books?id=279AAAAAIAAJ&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false A.M. Strinnholm, ''Svenska folkrts historia'', Vol. IV. Stockholm: Hörbergska Boktryckeriet, 1852, p. 120]</ref>. Іх дзецьмі былі: * [[Кнут I Эрыксан|Кнут Эрыксан]], кароль Швецыі (1167—1196) * Філіп Эрыксан * Катарына Эрыксдотэр, жонка Нільса Блэйка * Маргарыта Эрыксдотэр, жонка нарвежскага караля Сверыра Сігурдсана Каралева Крысціна засталася ў гісторыі дзякуючы яе канфлікту з Варнхемскім манастыром. У яе была спрэчка з манахамі па пытанні ўласнасці на зямлю, на якой стаяў манастыр, паколькі яна лічыла яе сваёй спадчынай ад сваёй сваячкі лэдзі Сігрыд. Сцвярджаецца, што яна пераследвала манахаў: сага абвінавачвае яе ў тым, што яна адправіла ў манастыр жанчын, каб тыя танцавалі аголенымі перад манахамі<ref>Christer Öhman (Swedish): Helgon, bönder och krigare. Berättelser ur den svenska historien (Saints, farmers and warriors. Stories from the history of Sweden)</ref>. Гэта вымусіла манахаў пакінуць краіну і шукаць прытулку ў Даніі, дзе ў 1158 годзе яны заснавалі абацтва Уіцкло. З-за гэтага канфлікту Папа Рымскім разглядаў магчымасць адлучэння яе ад царквы. Каралева Крысціна заўдавела пасля забойства караля каля сабора ва Упсале ў 1160 годзе. Паводле легенды, яна бегла са сваім сынам і паслядоўнікамі, забраўшы каранаваную галаву свайго мужа. Лічыцца, што наступныя гады яна правяла ў Даніі. У 1167 годзе яе сын быў прызначаны каралём [[Кнут I Эрыксан|Кнутам I]]. Як мяркуецца ўдава каралева Крысціна памерла ў пачатку яго праўлення прыкладна ў 1170 годзе, аднак ні дата яе нараджэння, ні смерці дакладна не вызначаны. == Продкі == {{Wikidata/Ancestors|compact=1}} {{Зноскі}} == Літаратура == * Hagerman, Maja, ''Spåren av kungens män'' (Traces after the King’s men). Rabén Prisma (1996). {{ISBN|91-518-2927-4}} * ''Nationalencyklopedin'', Bokförlaget Bra Böcker AB, Höganäs (1992) * Nordisk familjebok * Åke Ohlmarks: ''Alla Sveriges drottningar'' (All the queens of Sweden). Stockholm: Gebers (1973). * Christer Öhman: «Helgon, bönder och krigare. Berättelser ur den svenska historien» (Saints, peasants and warriors. Stories from the Swedish history) (1994). {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Дацкія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] qnzbc6re3snigygm2euqnvkdbtwnzd1 0 702678 4183442 4080176 2022-08-11T16:11:38Z VladimirZhV 9113 wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Чарлз Эфраім Берчфілд''' ({{lang-en|Charles Ephraim Burchfield}}; {{ДН|9|4|1893}} — {{ДС|10|1|1967}}) — амерыканскі [[жывапіс]]ец, вядомы сваімі [[Акварэль|акварэлямі]] і гарадскімі [[пейзаж]]амі. Найбольшая калекцыя карцін Берчфілда, архівы і часопісы знаходзяцца ў калекцыі Burchfield Penney Art Center у [[Бафала]]. Яго карціны знаходзяцца ў калекцыях больш чым 109 музеяў ЗША і былі прадметам выставак у Музеі Метраполітэн, Музеі амерыканскага мастацтва Уітні, Музеі Хамера і Музеі сучаснага мастацтва. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-03-12}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Мастакі ЗША]] [[Катэгорыя:Мастакі ЗША XX стагоддзя]] pymm703zu5ql3r95jrtsnldvydz899s 0 702967 4183715 4080974 2022-08-11T20:28:57Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | пасада = [[Спіс сужэнцаў манархаў Швецыі|Каралева-кансорт Швецыі]] | перыядпачатак = [[1210]] | перыядканец = [[10 красавіка]] [[1216]] | папярэднік = [[Інгегерд Біргерсдотэр]] | пераемнік = [[Хелена Петэрсдатэр Странгэ]] }} '''Рыхеза Дацкая''' ({{Lang-da|Richeza af Danmark}}, {{Lang-sv|Rikissa av Danmark}}; [[1182]], [[Рынгстэд (камуна)|Рынгстэд]], [[Зеландыя (графства)|Зеландыя]] — [[8 мая]] [[1220]], Рынгстэд, Зеландыя) — дацкая прынцэса з дынастыі [[Дынастыя Эстрыдсенаў|Эстрыдсенаў]], дачка [[Вальдэмар I Вялікі|Вальдэмара I Вялікага]], караля Даніі; жонка караля Швецыі [[Эрык X Кнутсан|Эрыка X]]. == Біяграфія == Рыхеза Дацкая нарадзілася ў 1190 годзе. Яна была дачкой караля Вальдэмара I Дацкага і князёўны [[Сафія Валадараўна|Сафіі Менскай]]. Рыхеза атрымала імя ў гонар бабулі па матчынай лініі, каралевы [[Рыкса Баляславаўна|Рыхезы Польскай]]. У 1210 годзе кароль [[Эрык X Кнутсан|Эрык X Шведскі]], які зрынуў свайго папярэдніка караля [[Сверкер Карлсан|Сверкера II Шведскага]], жадаючы добрасуседскіх адносін з Даніяй, ў якой традыцыйна падтрымлівалі дынастыю Сверкераў супраць дынастыі Эрыксанаў, ажаніўся на Рыхезе Дацкай, сястры караля [[Вальдэмар II Пераможца|Вальдэмара II Дацкага]]. Пры жыцці мужа, каралева нарадзіла выключна дачок, і толькі пасля яго смерці ў 1216 годзе, былая ў той час цяжарнай, ўдава каралева нарадзіла адзінага сына, будучага караля [[Эрык XI, кароль шведскі|Эрыка XI Шведскага]]. Новы кароль [[Юхан I|Юхан I Шведскі]] з дынастыі Сверкераў выгнаў са Швецыі членаў дынастыі Эрыксанаў. Разам з дзецьмі, Рыхеза Дацкая вярнулася на радзіму, дзе памерла ў 1220 годзе, не дажыўшы ні да ўсшэсця яе сына на пасад Швецыі ў 1222 годзе, ні да вяселляў сваіх дачок. == Сям’я == У сям’і Рыхезы дацкай і Эрыка X шведскага нарадзіліся чатыры дачкі і адзін сын. * Сафія Эрыксдотэр Шведская (пам. 1241), выйшла замуж за Генрыха III Борвіна Растокскага. * Марта Эрыксдоттер Шведская, выйшла замуж за Нільса Сікстенссона Шпаре. * [[Інгеборг Эрыксдоцір]] (пам. 1254), выйшла замуж за [[Біргер Ярль|Біргера Ярла]], рэгента Швецыі. * Мар’яна, выйшла замуж за [[Барнім I Добры|герцага Памераніі]]. * [[Эрык Шапялявы|Эрык XI Шведскі]] (1216—1250), кароль Швецыі. == Продкі == {{Wikidata/Ancestors|compact=1}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://runeberg.org/dbl/14/0095.html Рыхеза Дацкая] на сайце дацкага біяграфічнага лексікону. * Åke Ohlmarks. ''Alla Sveriges drottningar'' (''Усе каралевы Швецыі''){{Ref-sv}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XIII стагоддзя]] mn74034lmnqg0whcubxbp6nimzax5d3 0 703079 4183716 4081910 2022-08-11T20:29:02Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД | пасада = [[Спіс сужэнцаў манархаў Швецыі|Каралева-кансорт Швецыі]] | перыядпачатак = [[1260]] | перыядканец = [[22 ліпеня]] [[1275]] | папярэднік = [[Катарына Сунесдотэр]] | пераемнік = [[Хельвіг Гольштэйнская]] }} '''Сафія Дацкая''' (''Сафія Эрыксдотэр''; {{Lang-sv|Sofia Eriksdotter av Danmark}}; [[1241]]—[[1286]], [[Данія]]) — каралева-кансорт [[Швецыя|Швецыі]] як жонка [[Вальдэмар I Біргерсан|Вальдэмара Біргерсана]]. == Біяграфія == Сафія была старэйшай дачкой караля Даніі [[Эрык IV Плужны Грош|Эрыка IV]] і Юты Саксонскай. Яе бацька быў забіты ў 1250 годзе, калі яна і яе малодшыя сёстры [[Агнэса Дацкая|Агнэса]] і [[Юта Дацкая|Юта]] былі зусім маленькімі. Паколькі ён не пакінуў спадчынніка, браты Эрыка IV, [[Абель (кароль Даніі)|Абель]], а затым [[Крыстафер I (кароль Даніі)|Крыстафер I]] займалі Дацкі пасад. Сафія выйшла замуж за караля Швецыі [[Вальдэмар I Біргерсан|Вальдэмара I]] у 1261 годзе. Шлюб быў заключаны ў рамках мірнай палітыкі ярла [[Біргер Ярль|Біргера]] паміж скандынаўскімі каралеўствамі. Калі ёй паведамілі пра шлюб па дамоўленасці, яна выйшла з пакоя, адправілася ў свае пакоі і папрасіла Госпада: «Дай мне шчасце з ім, а ён са мной»<ref name="автоссылка1">Christer Öhman (Swedish): Helgon, bönder och krigare. Berättelser ur den svenska historien (Saints, farmers and warriors. Stories from the history of Sweden)</ref>. Сафія была дасціпнай прыгажуняй, зацікаўленай у палітыцы. Яна таксама была вядомая сваім захапленнем шахматамі. У 1269 годзе Сафія наведала магілу свайго бацькі ў Даніі, а таксама наведала сваіх сясцёр Агнэсу і Юту, якія жылі ў манастыры Агнэсклострэт у [[Роскіле]]. У 1272 годзе сястра Сафіі Юта наведала Швецыю і стала палюбоўніцай Вальдэмара. Гэта прывяло да нараджэння пазашлюбнага дзіцяці ў 1273 годзе. У наступным годзе Юту зноў адправілі ў манастыр, а Вальдэмар быў вымушаны здзейсніць паломніцтва ў Рым, каб папрасіць у [[Папа Рымскі|папы]] адпушчэнне грахоў. Паводле легенды, каралева Сафія сказала: «Я ніколі не апраўлюся ад гэтага смутку. Пракляніце дзень, калі мая сястра ўбачыла каралеўства Швецыя»<ref name="автоссылка1"/>. У 1275 годзе Вальдэмар быў скінуты з пасады сваім малодшым братам [[Магнус I Ладулас|Магнусам]] у выніку бітвы пры Хове. Калі гэтая навіна дасягнула каралевы, яна гуляла ў шахматы<ref name="автоссылка1"/>. Шмат гісторый звязана з яе вострым языком. Яна скардзілася на братоў свайго мужа, называючы іх «Магнусам Казытуном» і «Эрыкам Усё і Ўся». У 1277 годзе Сафія рассталася са сваім мужам і вярнулася ў Данію. Яе муж адкрыта жыў з палюбоўніцамі ў сваёй ўтульнай турме да самай сваёй смерці ў 1302 годзе. У 1283 годзе былая каралева аддала свой даход ад рыбалкі ў [[Норчэпінг]]е абацтву Сен-Мартэн у Сканінге. Гэта першы дакумент, у якім згадваецца горад Норчэпінг. Яна памерла ў 1286 годзе. == Дзеці == У Сафіі было шасцёра дзяцей: # Інгеборга Вальдэмарсдотэр (1263—1292), графіня Гольдштэйна, замужам за Герхардам II, графам Гальштэйн-Плёна. # Эрык Вальдэмарсан (1272—1330), рыксрод, прэтэндэнт на трон Даніі ў 1328—1329 гадах. # Марына Вальдэмарсдотэр, з 1285 года замужам за Рудольфам, графам Дзіпхольца. # [[Рыкса Шведская|Рыкса Вальдэмарсдотэр]] (пам. каля 1292), каралева Польшчы, з 1285 года замужам за [[Пшэмысл II (кароль Польшчы)|Пшэмыслам II]]. # Катарына Вальдэмарсдотэр (пам. 1283) # Маргарыта Вальдэмарсдотэр (пам. пасля 1288), [[Манах|манашка]] у манастыры Шэнінгу з 1288 года. == Продкі == {{Wikidata/Ancestors|compact=1}} {{Зноскі}} == Літаратура == * Christer Öhman (па-шведску): ''Helgon, bönder och krigare. Berättelser ur den svenska historien'' [Saints, farmers and warriors. Stories from the history of Sweden] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Род Фолькунгаў]] [[Катэгорыя:Дацкія прынцэсы]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] i2m129mx485qk94i8xbwrutncmxny9n 0 703081 4183867 4082330 2022-08-12T03:16:06Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Арацыа Барджані''' ({{lang-it|Orazio Borgianni}}; [[1578]], {{МН|Рым||}} — {{ДС|||1616}}, Рым) — італьянскі [[жывапіс]]ец. == Біяграфія == Нарадзіўся ў Рыме ў сям’і цесляра. Верагодна, там, дзе ён вучыўся жывапісу, на фарміраванне яго ранняга стылю істотны ўплыў аказала жывапіс [[Тынтарэта]]. З 1598 па 1606 год мастак працаваў у [[Іспанія|Іспаніі]]. У гэтыя гады яго стыль схіляўся да эстэтыкі [[Эль Грэка]], але каларыт карцін больш стрыманы і змрочны. Вярнуўшыся ў Рым, мастак актыўна працаваў для царквы, робячы [[Фрэска|фрэскі]] ў гарадскіх храмах. На рымскі перыяд творчасці Барджані прыкметны ўплыў [[Караваджа]]: мастака вельмі ўразіў брутальны натуралізм яго карцін. У асноўным пісаў карціны на евангельскія тэмы, гісторыі з жыцця святых, выявы Мадонны. У апошнія гады жыцця аддаў даніну жанру партрэта, стварыўшы шэраг вобразаў сучаснікаў. Яго пэндзлю належыць «Аўтапартрэт» (1615), напісаны ў лепшых традыцыях еўрапейскага жывапісу. Памёр мастак у Рыме ў 1616 годзе. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-03-15}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Барджані Арацыа}} [[Катэгорыя:Мастакі Італіі]] [[Катэгорыя:Мастакі барока]] [[Катэгорыя:Мастакі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі XVII стагоддзя]] q12ph95sh2kq02bxrc059t5mv6nvn5o 0 703098 4183870 4082327 2022-08-12T03:34:40Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Луіс Бараса''' ({{lang-es|Lluís Borrassà}}; каля 1360, {{МН|Жырона||}} — {{ДС|||1425}}, {{МС|Барселона||}}) — каталанскі [[мастак]]. Ствараў у [[Готыка|гатычным]] стылі. Працаваў у 1380—1425 гадах у [[Барселона|Барселоне]] і навакольных гарадах. Яго першай задакументаванай працай былі [[вітраж]]ы, зробленыя для сабора ў Жыроне ў 1380 годзе. Падчас візіту ў [[Авіньён]] пазнаёміўся з французскім і італьянскім жывапісам (пераважна з творамі [[Сіенская школа жывапісу|сіенскай школы]]). У сваёй творчасці ён таксама пераняў стыль візантыйскага мастацтва. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-03-15}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Бараса Луіс}} [[Катэгорыя:Мастакі Каталоніі]] [[Катэгорыя:Мастакі готыкі]] [[Катэгорыя:Мастакі XIV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі XV стагоддзя]] 6rmfugd6a6znurh2unvarh6qgdtunm0 0 703190 4183712 4082696 2022-08-11T20:28:46Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД | пасада = [[Спіс сужэнцаў манархаў Швецыі|Каралева-кансорт Швецыі]] | перыядпачатак = лістапад 1298 | перыядканец = сакавік або красавік 1318 | папярэднік = [[Хельвіг Гольштэйнская]] | пераемнік = [[Бланка Намюрская]] }} '''Марта Дацкая''' ({{lang-sv|Märta av Danmark}}; [[1277]], Данія — [[2 сакавіка]] [[1341]] ці [[3 кастрычніка]] 1341, [[Зеландыя (графства)|Зеландыя]]) — каралева-кансорт [[Швецыя|Швецыі]] як жонка [[Біргер Магнусан (кароль Швецыі)|Біргера Магнусана]]. Ад нараджэння яе звалі '''Маргарыта (Маргрэтэ) Эрыксдотэр''', але ў Швецыі яна была вядомая як Марта; у гісторыі яна засталася пад імем Марта Дацкая. Яна мела значны ўплыў на палітыку і была важнай дзеючай асобай у канфлікце Біргера са сваімі братамі. == Біяграфія == Марта была дачкой караля Даніі [[Эрык V Кліпінг|Эрыка V]] і Агнесы Брандэнбургскай. Яе бацька быў забіты ў 1286 годзе, а маці, якая стала рэгентам, уступіла ў паўторны шлюб у 1293 годзе. Марта выйшла замуж за спадчынніка трона Швецыі [[Біргер Магнусан (кароль Швецыі)|Біргера]] у 1298 годзе<ref name="автоссылка1">Märta, urn:sbl:8651, Svenskt biografiskt lexikon (art av Hans Gillingstam), hämtad 2016-09-06.</ref>. За два гады да гэтага яе брат, кароль Эрык VI, ажаніўся на сястры яе мужа, прынцэсе Інгеборге Шведскай<ref name="автоссылка1" />. Шлюб быў арганізаваны калі яна была яшчэ дзіцем; неабходны дазвол ад таты быў атрыманы ў 1284 годзе<ref name="автоссылка1" />. Яна ў асноўным выхоўвалася пры каралеўскім двары Швецыі сваёй будучай свякрухай, каралевай-удавой [[Хельвіг Гольштэйнская|Хельвіг Гальштэйнскай]]<ref name="автоссылка1" />. Як мінімум з 1295 года яна пражывала ў Швецыі пастаянна<ref name="автоссылка1" />. === Каралева === 25 лістапада 1298 года яна пажаніліся на пышнай цырымоніі<ref name="автоссылка1"/>. Марта і Біргер выраслі разам, і іх шлюб апісваецца як шчаслівы<ref name="Öhman">Christer Öhman (Swedish): Helgon, bönder och krigare. Berättelser ur den svenska historien (Saints, farmers and warriors. Stories from the history of Sweden)</ref>. Яна мела вялікі ўплыў на мужа і дзяржаўныя справы. У 1299 годзе яна нарадзіла сына, які быў абвешчаны спадчыннікам пасаду ў 1304 годзе. Марта была каранаваная ў 1302 годзе, аднак ужо ў 1306 годзе браты караля адабралі сапраўдную ўладу ў мужа і жонкі<ref name="автоссылка1" />. Марта адправіла свайго сына і спадчынніка да брата і нявестцы, сястры яе мужа, каралю і каралеве Даніі. У шведскай «Хроніцы Эрыка» Марта апісваецца як крыважэрная каралева. Падчас другога канфлікту мужа з яго братамі-герцагамі, каралеўская пара запрасіла іх на вялікія святы ў Нючэпінге, падчас якіх герцагі былі схоплены<ref name="автоссылка2">Christer Öhman: ''Helgon, bönder och krigare. Berättelser ur den svenska historien'' [Saints, peasants and warriors. Stories from the Swedish history], 1994</ref>, заключаны і замараны голадам<ref name="автоссылка1"/>. Марта, заяўляла, што любіць іх як родных, аднак на свяце выглядала як ніколі шчаслівай, пры гэтым ведаючы, што ім прыгатавана<ref name="автоссылка2" />. Яе весялосць была ўспрынятая як радасць ад маючай адбыцца помсты герцагам<ref name="автоссылка2" />. Мяркуецца, што каралева Марта прыдумала гэты план разам з міністрам Іаганам Брунковым<ref name="автоссылка2" />. === Выгнаньне === У 1318 годзе яе муж быў скінуты, а [[Нючэпінгскі замак]] захоплены<ref name="автоссылка1"/>. Марта бегла да свайго брата ў Данію, дзе правяла большую частку астатняга жыцця. Неўзабаве да яе далучыўся яе муж. Яна аўдавела ў 1321 годзе<ref name="автоссылка1" />, перажыла смерць брата ў 1319 годзе і забойства сына ў 1320 годзе. У 1326—1329 гадах у Германіі яна вяла перамовы аб шлюбе сваіх дачок. Апошнія гады жыцця Марта правяла манашкай у манастыры Святога Пятра ў Нестведзе. Яна была пахавана ў царкве Святога Бента ў Рынгстэдзе. == Дзеці == * Магнус Біргерсан (1300—1320), пакараны ў Швецыі * Эрык Біргерсан (пам. 1319), архідыякан ва [[Упсала|Упсале]], памёр у выгнанні * Агнеса Біргерсдотэр (пам. пасля 1344), манашка ў манастыры Слангерупа ў Даніі * Катарына Біргерсдотэр (пам. пасля 1320) == Продкі == {{Wikidata/Ancestors}}{{Зноскі}} == Літаратура == * Svensk Uppslagsbok, 1947 års utgåva. [Swedish dictionary, 1947 edition] 1947 (Swedish) * Wilhelmina stålberg (Swedish): ''[http://runeberg.org/sqvinnor/0306.html Anteqningar om svenska qvinnor]'' [Notes on Swedish women] * Dick Harrison (Swedish): ''Jarlens sekel'' [The century of the jarl] * Christer Öhman: ''Helgon, bönder och krigare. Berättelser ur den svenska historien'' [Saints, peasants and warriors. Stories from the Swedish history], 1994 {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XIV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Эстрыдсены]] 2q4rtd5fu43t6nsarjg0a5yqf48mq5n 0 703811 4183587 4182544 2022-08-11T20:17:01Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |герб=Armoiries de Dorothée de Brandebourg.svg |сайт=[http://www.preussen.de/de/today.html династия Гогенцоллернов] }} '''Даратэя Брандэнбургская''' ({{Lang-de|Dorothea von Brandenburg}}, {{Lang-da|Dorothea af Brandenburg}}, {{Lang-no|Dorothea av Brandenburg}}, {{Lang-sv|Dorotea av Brandenburg}}, {{Lang-la|Dorothea Brandenburgensis}}; [[1430]], [[Маркграфства Брандэнбург]] — [[10 лістапада]] [[1495]], [[Калунбарг (камуна)|Калунбарг]], [[Зеландыя (графства)|Зеландыя]]) — нямецкая прынцэса з роду Гогенцалернаў, малодшая дачка наследнага курфюрста Брандэнбурга Іагана Алхіміка і пляменніца імператара [[Сігізмунд I Люксембургскі|Сігізмунда]], у замужжы — каралева Даніі, Нарвегіі і [[Спіс сужэнцаў манархаў Швецыі|Швецыі]]. Прамаці каралеўскай галіны Ольдэнбургскага дома. == Біяграфія == Даратэя фон Гогенцолерн нарадзілася 31 снежня 1430 года. Яна была малодшай дачкой Іагана Алхіміка, сына Фрыдрыха I, маркграфа Брандэнбургскага ад Лізаветы Баварскай і Барбары Саксен-Вітэнбергскай, дачкі курфюрста Саксоніі Рудольфа III Саксен-Вітэнбергскага ад Ганны Мейсенскай<ref name="hohenzollern">{{Cite web|url=http://genealogy.euweb.cz/hohz/hohenz2.html|title=Hohenzollern|author=|date=|work=|publisher=Genealogy|accessdate=|lang=en}}</ref>. === Каралева Даніі, Нарвегіі і Швецыі (1445—1448) === У красавіку 1445 года Іаган Алхімік, ад імя малодшай дачкі, заключыў шлюбную дамову з Крыстаферам III, каралём Даніі, Нарвегіі і Швецыі. 12 верасня 1445 года ў [[Капенгаген]]е адбылася цырымонія шлюбу. На вяселле былі запрошаныя прадстаўнікі дваранскага саслоўя з усіх краін [[Кальмарская унія|Кальмарскай уніі]]. 14 верасня таго ж года Даратэя Брандэнбургская была каранавана ў [[Кафедральны сабор Лунда|Лундскім саборы]] і стала каралевай Даніі, Нарвегіі і Швецыі. Яна атрымала феадальныя ўладанні ў трох каралеўствах і [[Верхні Пфальц|Верхнім Пфальцы]], якія забяспечвалі ёй ўтрыманне ў памеры 45 000 і 15 000 рэйнскіх [[гульдэн]]аў адпаведна{{Sfn|Jorgensen, Skovgaard|1910}}{{Sfn|Lund, Kjær, Hundahl|2014}}. Шлюб апынуўся бяздзетным і працягнуўся нядоўга. 5 студзеня 1448 года Крыстафер III раптам памёр у [[Хельсінгбарг|Хельсінгбарзе]]. Даратэя Брандэнбургская вырашыла перадаць уладу рыксроду, якому трэба было выбраць новага караля. Але ёй не дазволілі. Па-першае, частка дваранскага саслоўя не жадала абрання манарха з мясцовай эліты. Па-другое, ўдаве караля належыла «прыданае каралевы» — феадальныя ўладанні ў трох каралеўствах, і, у выпадку яе адмовы ад улады, салідная грашовая кампенсацыя<ref name="sdb">{{Cite web|url=http://schweden-geschichte.blogspot.ru/2012/10/dorothea-von-brandenburg-wird-konigin.html|title=Dorothea von Brandenburg wird Königin in Schweden|author=Herbert Kårlin|date=30 октября 2012|work=|publisher=Schweden geschichte|accessdate=|lang=sv}}</ref><ref name="ddb">{{Cite web|url=http://www.kvinfo.dk/side/597/bio/498/origin/170/|title=Dorothea|author=|date=|work=Dansk Kvindebiografisk Leksikon|publisher=Dansk kvindehistorie|accessdate=|lang=da}}</ref>{{Sfn|Jorgensen, Skovgaard|1910}}. Дзяржаўны савет прыняў рашэнне выдаць Даратэю Брандэнбургскую замуж за наступнага манарха. Іаган Алхімік пачаў перамовы аб замужжы дачкі з каралём [[Казімір IV Ягелончык|Казімірам IV Польскім]] і эрцгерцагам Альбрэхтам VI Аўстрыйскім, братам імператара [[Фрыдрых III Габсбург|Фрыдрыха III]]. Але летам 1448 года рыксрод абраў новым каралём маладога графа [[Крысціян I|Крысціяна Ольдэнбургскага]], які меў роднасныя сувязі з згаслымі дынастыямі [[Дынастыя Эстрыдсенаў|Эстрыдсенаў]] і Хорфагераў<ref name="ddb">{{Cite web|url=http://www.kvinfo.dk/side/597/bio/498/origin/170/|title=Dorothea|author=|date=|work=Dansk Kvindebiografisk Leksikon|publisher=Dansk kvindehistorie|accessdate=|lang=da}}</ref>{{Sfn|Lund, Kjær, Hundahl|2014}}<ref name="bricka">{{Cite web|url=http://runeberg.org/dbl/3/0479.html|title=Christian (Christiern) I, 1426-81, Konge|author=Carl Frederik Bricka|date=1889|work=Dansk Kvindebiografisk Leksikon|publisher=Dansk biografisk Lexikon|accessdate=|lang=da}}</ref>. === Каралева Даніі (1449—1481) і Нарвегіі (1450—1481) === 28 верасня 1448 года Крысціян Ольдэнбургскі быў абвешчаны каралём Даніі пад імем Крысціяна I і 28 кастрычніка 1449 года ажаніўся на ўдаве свайго папярэдніка, пасля чаго абодва былі каранаваныя ў [[Кафедральны сабор Дзевы Марыі (Капенгаген)|царкве Дзевы Марыі]]. 13 мая 1450 года пад тым жа імем ён быў прызнаны каралём Нарвегіі і каранаваны ў [[Нідараскі сабор|Нідараскім саборы]]<ref name="bricka">{{Cite web|url=http://runeberg.org/dbl/3/0479.html|title=Christian (Christiern) I, 1426-81, Konge|author=Carl Frederik Bricka|date=1889|work=Dansk Kvindebiografisk Leksikon|publisher=Dansk biografisk Lexikon|accessdate=|lang=da}}</ref>. Выйшаўшы замуж, Даратэя Брандэнбургская адмовілася ад ранейшых феадальных уладанняў у Даніі і Нарвегіі, атрымаўшы ўзамен замак Калунборг і востраў Самсе у Даніі і вобласць Румерыке у Нарвегіі. За ўладанні ў Швецыі ёй давялося весці працяглую барацьбу, якая завяршылася прызнаннем яе правоў<ref name="ddb">{{Cite web|url=http://www.kvinfo.dk/side/597/bio/498/origin/170/|title=Dorothea|author=|date=|work=Dansk Kvindebiografisk Leksikon|publisher=Dansk kvindehistorie|accessdate=|lang=da}}</ref><ref name="ndb">{{Cite web|url=https://nbl.snl.no/Dorothea_Av_Brandenburg|title=Dorothea Av Brandenburg|author=|date=|work=Norsk Biografisk Leksikon|publisher=Store norske leksikon|accessdate=|lang=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://soren-kretzschmer.beboer2650.dk/ny_kongeslaegt_og_renaessancen.html|title=Ny kongeslægt og Renæssancen: 1448 – 1648|author=|date=|work=|publisher=Soren Kretzschmer|accessdate=|lang=da}}</ref>{{Sfn|Jorgensen, Skovgaard|1910}}. У 1460 годзе Крысціян I атрымаў у спадчыну герцагства [[Шлезвіг]] і графства [[Гольштэйн]], якое ў 1474 годзе таксама было пераўтворана ў герцагства, і каралева стала першай герцагіняй і Шлезвіга, і Гольштэйна. Даратэя Брандэнбургская неаднаразова, але дарэмна прэтэндавала на феоды нябожчыка бацькі ў [[Маркграфства Брандэнбург|Брандэнбурзе]], які пасля смерці не пакінуў нічога, акрамя даўгоў<ref name="ddb">{{Cite web|url=http://www.kvinfo.dk/side/597/bio/498/origin/170/|title=Dorothea|author=|date=|work=Dansk Kvindebiografisk Leksikon|publisher=Dansk kvindehistorie|accessdate=|lang=da}}</ref>{{Sfn|Duggan|2002}}{{Sfn|Jorgensen, Skovgaard|1910}}. Па сведчаннях сучаснікаў, яна мела цвярозы практычны розум і цвёрды характар, які дапамагаў ёй адстойваць свае інтарэсы. Каралева аказвала вялікі ўплыў на мужа і кіравала каралеўствамі ад яго імя, калі ён знаходзіўся ў ад’ездзе. Яе ўменне весці гаспадарку дапамагло пагасіць усе даўгі мужа і выкупіць закладзеныя ім замкі. У якасці падзякі ў 1479 годзе Крысціян I перадаў ёй у [[Феод|леннае валоданне]] герцагства Гольштэйн, а ў наступным годзе і герцагства Шлезвіг<ref name="ddb">{{Cite web|url=http://www.kvinfo.dk/side/597/bio/498/origin/170/|title=Dorothea|author=|date=|work=Dansk Kvindebiografisk Leksikon|publisher=Dansk kvindehistorie|accessdate=|lang=da}}</ref><ref name="ndb">{{Cite web|url=https://nbl.snl.no/Dorothea_Av_Brandenburg|title=Dorothea Av Brandenburg|author=|date=|work=Norsk Biografisk Leksikon|publisher=Store norske leksikon|accessdate=|lang=no}}</ref>{{Sfn|Duggan|2002}}{{Sfn|Jorgensen, Skovgaard|1910}}. Даратэя Брадэнбургская заступалася за цэрквы. Яна падтрымлівала [[Францысканцы|францысканцаў-абсервантаў]], для якіх пабудавала манастыр у Кёге і курыравала будаўніцтва [[Капліца|капліцы]] Святой Тройцы ў [[Роскільскі сабор|Роскільскім саборы]]. У 1474—1475 гадах кароль і каралева здзейснілі паломніцтва ў [[Рым]], дзе іх прыняў [[Папа Рымскі|рымскі папа]] [[Сікст IV]]. На зваротным шляху яны наведалі [[Мантуанскае герцагства|Мантуанскае маркграфства]], кіраўнік якога быў сваяк Крысціяна I, Лудовіка III Ганзага, і Даратэя Брадэнбургскіх сустрэлася з сястрой-маркграфіняй. Яна наведала яе яшчэ раз, ужо ўдавой, падчас паломніцтва ў Рым у 1488 годзе<ref name="ddb">{{Cite web|url=http://www.kvinfo.dk/side/597/bio/498/origin/170/|title=Dorothea|author=|date=|work=Dansk Kvindebiografisk Leksikon|publisher=Dansk kvindehistorie|accessdate=|lang=da}}</ref><ref name="ndb">{{Cite web|url=https://nbl.snl.no/Dorothea_Av_Brandenburg|title=Dorothea Av Brandenburg|author=|date=|work=Norsk Biografisk Leksikon|publisher=Store norske leksikon|accessdate=|lang=no}}</ref>{{Sfn|Jorgensen, Skovgaard|1910}}. === Каралева Швецыі (1457—1464) === Пасля смерці Крыстафера Баварскага дваранскае саслоўе Швецыі адмовілася прызнаць сваім каралём Крысціяна Ольдэнбургскага і абрала новага манарха з мясцовай эліты. Ім стаў [[Карл VIII Кнутсан Бундэ|Карл Кнутсан Бундэ]], які 20 чэрвеня 1448 года ўзышоў на пасад Швецыі пад імем Карла VIII. 20 лістапада 1449 года ён таксама стаў каралём Нарвегіі пад імем Карла I, але, не маючы роднасных сувязяў з згаслай дынастыяй Хорфагероф, неўзабаве быў скінуты<ref name="sdb">{{Cite web|url=http://schweden-geschichte.blogspot.ru/2012/10/dorothea-von-brandenburg-wird-konigin.html|title=Dorothea von Brandenburg wird Königin in Schweden|author=Herbert Kårlin|date=30 октября 2012|work=|publisher=Schweden geschichte|accessdate=|lang=sv}}</ref><ref name="ndb">{{Cite web|url=https://nbl.snl.no/Dorothea_Av_Brandenburg|title=Dorothea Av Brandenburg|author=|date=|work=Norsk Biografisk Leksikon|publisher=Store norske leksikon|accessdate=|lang=no}}</ref>. Карл VIII пазбавіў Даратэю Брандэнбургскую феадальных уладанняў на тэрыторыі Швецыі. Яна паспрабавала вырашыць гэтую праблему мірным шляхам на сустрэчы прадстаўнікоў трох Каралеўстваў ў [[Хальмстад]]зе у 1450 годзе. Праз год, паміж Даніяй і Нарвегіяй з аднаго боку і Швецыяй з другога, пачалася вайна. У 1455 годзе Даратэя Брандэнбургская звярнулася да рымскага папы з просьбай прызнаць яе права на феоды ў Швецыі. Вайна завяршылася выгнаннем Карла Кнутсана Бонда. 23 чэрвеня 1457 года ва [[Кафедральны сабор Упсалы|Упсальскім саборы]] Крысціян I і яго жонка былі каранаваныя. Даратэя Брадэнбургская атрымала ў валоданне правінцыі Нерка і Вермланда, а таксама салідную грашовую кампенсацыю<ref name="sdb">{{Cite web|url=http://schweden-geschichte.blogspot.ru/2012/10/dorothea-von-brandenburg-wird-konigin.html|title=Dorothea von Brandenburg wird Königin in Schweden|author=Herbert Kårlin|date=30 октября 2012|work=|publisher=Schweden geschichte|accessdate=|lang=sv}}</ref><ref name="ndb">{{Cite web|url=https://nbl.snl.no/Dorothea_Av_Brandenburg|title=Dorothea Av Brandenburg|author=|date=|work=Norsk Biografisk Leksikon|publisher=Store norske leksikon|accessdate=|lang=no}}</ref>{{Sfn|Duggan|2002}}. 23 чэрвеня 1464 года, калі дваранскае саслоўе Швецыі зноў прызнала каралём Карла VIII, Даратэя Брандэнбургская зноў пазбавілася сваіх уладанняў, і зноў пачаліся перамовы, якія завяршыліся вайной. У 1471 годзе, пасля паразы ў вайне па выніках бітвы пры Брункеберзе, яна зноў апелявала да [[Святы Прастол|Святога Прастолу]]. Яе інтарэсы ў Рыме прадстаўляў кардынал-пляменнік{{Sfn|Duggan|2002}}. У 1475 годзе рымскі папа Сікст IV выдаў [[Була|булу]], у якой запатрабаваў ад [[рэгент]]а [[Стэн Стурэ Старэйшы|Стэна Стурэ Старэйшага]] задаволіць усе патрабаванні былой каралевы. Да самай смерці Даратэі Брандэнбургскай рэгенту пагражала адлучэнне ад царквы<ref name="sdb">{{Cite web|url=http://schweden-geschichte.blogspot.ru/2012/10/dorothea-von-brandenburg-wird-konigin.html|title=Dorothea von Brandenburg wird Königin in Schweden|author=Herbert Kårlin|date=30 октября 2012|work=|publisher=Schweden geschichte|accessdate=|lang=sv}}</ref><ref name="ddb">{{Cite web|url=http://www.kvinfo.dk/side/597/bio/498/origin/170/|title=Dorothea|author=|date=|work=Dansk Kvindebiografisk Leksikon|publisher=Dansk kvindehistorie|accessdate=|lang=da}}</ref><ref name="ndb">{{Cite web|url=https://nbl.snl.no/Dorothea_Av_Brandenburg|title=Dorothea Av Brandenburg|author=|date=|work=Norsk Biografisk Leksikon|publisher=Store norske leksikon|accessdate=|lang=no}}</ref>. === Рэгент Шлезвіг-Гольштэйна (1481—1494) === 21 мая 1481 года Даратэя Брандэнбургская аўдавела ў другі раз. Рэзідэнцыяй каралевы-удавы стаў замак Калунборг. Ёй па-ранейшаму належалі герцагства Шлезвіг і Гольштэйн, якімі яна кіравала ад імя непаўналетняга малодшага сына Фрэдэрыка. Мяркуецца, што яна нават спрабавала атруціць старэйшага сына Ганса I, караля Даніі і Нарвегіі, каб малодшы мог заняць яго месца. Яна спрабавала пакінуць Шлезвіг і Гольштэйн малодшаму сыну, але, нягледзячы на прыкладзеныя ёю намаганні, у 1490 годзе герцагства прыйшлося падзяліць паміж абодвума сынамі. Канчаткова падзел быў замацаваны ў 1494 годзе на сейме ў Калунборге, незадоўга да смерці каралевы-удавы. Даратэя Брандэнбургская памерла ў сваім замку 25 лістапада 1495 года і пахавана ў Роскільскім саборы побач з другім мужам<ref name="ddb">{{Cite web|url=http://www.kvinfo.dk/side/597/bio/498/origin/170/|title=Dorothea|author=|date=|work=Dansk Kvindebiografisk Leksikon|publisher=Dansk kvindehistorie|accessdate=|lang=da}}</ref><ref name="ndb">{{Cite web|url=https://nbl.snl.no/Dorothea_Av_Brandenburg|title=Dorothea Av Brandenburg|author=|date=|work=Norsk Biografisk Leksikon|publisher=Store norske leksikon|accessdate=|lang=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.royaltyguide.nl/countries/denmark/roskilde/dom.htm|title=Roskilde domkirke|author=|date=|work=|publisher=Royalty Guide|accessdate=|lang=en}}</ref>{{Sfn|Jorgensen, Skovgaard|1910}}. == Шлюбы і нашчадкі == 12 верасня 1445 года ў [[Капенгаген]]е быў заключаны шлюб паміж прынцэсай Даратэяй Брандэнбургскай і Крыстаферам III (26 лютага 1416 — 5 студзеня 1448), каралём Даніі, Нарвегіі і Швецыі, пфальцграфам Нойбурга і Ноймаркта, сынам Іагана Баварскага, пфальцграфа Ноймаркта і прынцэсы Кацярыны Памеранскай. 5 студзеня 1448 года яна аўдавела. Шлюб быў бяздзетным<ref name="hohenzollern">{{Cite web|url=http://genealogy.euweb.cz/hohz/hohenz2.html|title=Hohenzollern|author=|date=|work=|publisher=Genealogy|accessdate=|lang=en}}</ref>. 28 кастрычніка 1449 года ў Капенгагене быў заключаны шлюб паміж каралевай-удавой Даратэяй і [[Крысціян I|Крысціянам I]] (1416 — 21 мая 1481), каралём Даніі, пазней каралём Нарвегіі і каралём Швецыі, герцагам Шлезвіг-Гольштэйна, графам Ольдэнбурга, сынам Дзітрыха Шчаслівага, графа Ольденбурга і Гельвігі Гольштэйнскай, герцагіні Гольштэйна і графіні Шлезвіга<ref name="genealogy">{{Cite web|url=http://genealogy.euweb.cz/oldenburg/oldenburg2.html#C1|title=Oldenburg|author=|date=|work=|publisher=Genealogy|accessdate=|lang=en}}</ref>. У гэтым шлюбе нарадзіліся пяцёра дзяцей, двое з якіх памерлі ў маленстве: * прынц Олаф Дацкі (1450—1451), памёр у маленстве; * прынц Кнуд Дацкі (1451—1455), памёр у маленстве; * прынц Ганс Дацкі (1 лютага 1455 — 20 лютага 1513), кароль Даніі з 21 мая 1481 года і кароль Нарвегіі з 21 мая 1481 года пад імем Іагана I, кароль Швецыі з 18 кастрычніка 1497 па 29 ліпеня 1501 года пад імем Юхана II, герцаг Шлезвіг-Гольштэйна, ажаніўся на прынцэсе Крысціне Саксонскай (25 снежня 1461 — 8 снежня 1521); * прынцэса [[Маргарыта Дацкая (каралева Шатландыі)|Маргрыта Дацкая]] (23 чэрвеня 1456 — 14 ліпеня 1486), у замужжы каралева Шатландыі, жонка [[Якаў III (кароль Шатландыі)|Якава III]] (10 ліпеня 1451 — 11 чэрвеня 1488), караля Шатландыі; * прынц Фрэдэрык Дацкі (7 кастрычніка 1471 — 10 красавіка 1533), кароль Даніі з 26 сакавіка 1523 года і кароль Нарвегіі з 23 жніўня 1524 года пад імем Фрэдэрыка I, герцаг Шлезвіг-Гольштэйн-Готарпа, ажаніўся першым шлюбам на прынцэсе Ганне Брандэнбургскай (27 жніўня 1487 — 3 мая 1514), другім шлюбам на прынцэсе [[Сафія Памеранская|Сафіі Памеранскай]] (1498 — 13 мая 1568)<ref name="genealogy">{{Cite web|url=http://genealogy.euweb.cz/oldenburg/oldenburg2.html#C1|title=Oldenburg|author=|date=|work=|publisher=Genealogy|accessdate=|lang=en}}</ref>. == Продкі == {{Wikidata/Ancestors}} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Anne J. Duggan.|загаловак=Queens and queenship in medieval Europe: proceedings of a conference held at King's College London, April 1995|спасылка=https://books.google.ru/books?id=8uJVS6cBOrgC&dq=Dorothea+Av+Brandenburg&hl=ru&source=gbs_navlinks_s|мова=en|место=Woodbridge|выдавецтва=Boydell Press|год=2002|pages=54, 56–57, 61, 63–64, 68–69|allpages=357|серыя=|isbn=978-0-851-15881-5|ref=Duggan}} * {{кніга|аўтар=Niels Lund, Lars Kjær, Kerstin Hundahl.|загаловак=Denmark and Europe in the Middle Ages, c. 1000 — 1525|спасылка=https://books.google.ru/books?id=tTPjBAAAQBAJ&dq=Niels+Lund,+Lars+Kj%C3%A6r,+Kerstin+Hundahl.+Denmark+and+Europe+in+the+Middle+Ages,+c.+1000+%E2%80%94+1525&hl=ru&source=gbs_navlinks_s|мова=en|место=Farnham|выдавецтва=Ashgate Publishing, Ltd|год=2014|pages=139–153, 225|allpages=306|серыя=|isbn=978-1-472-41752-7|ref=Lund, Kjær, Hundahl}} * {{кніга|аўтар=Ellen Jorgensen, Johanne Skovgaard.|загаловак=Danske dronninger|спасылка=https://archive.org/stream/danskedronnigerf00jorg#page/n7/mode/2up|мова=da|место=Kobenhavn|выдавецтва=H. Hagerups Forlag|год=1910|pages=67–76|allpages=345|серыя=|isbn=|ref=Jorgensen, Skovgaard}} == Спасылкі == * Dorothea (неопр.). Den store danske. — Дороте́я Бранденбу́ргская в «Dansk Biografisk Leksikon».{{Ref-da}} * Women in power 1400—1450 / Dorothea of Brandenburg (неопр.). Women Leaders. — Дороте́я Бранденбу́ргская в «Women in power 1400—1450».{{Ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Дынастыя Ольдэнбургаў]] [[Катэгорыя:Вітэльсбахі]] [[Катэгорыя:Гогенцолерны]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Роскільскім саборы]] [[Катэгорыя:Старонкі з недагледжанымі перакладамі]] ay44efdpt9z54dgm6jcv9saje2g2n2o 0 705447 4183544 4099819 2022-08-11T20:10:52Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |герб=Princesse Lilian de Suède.svg |род=[[Бернадоты]] }} Прынцэса '''Ліліян, герцагіня Халландская''' ({{Lang-sv|Lilian}}; [[30 жніўня]] [[1915]], [[Суонсі]], [[Вялікабрытанія]] — [[10 сакавіка]] [[2013]], [[Стакгольм]], [[Швецыя]]) — член шведскага каралеўскага дома, жонка прынца [[Бертыль (герцаг Халандскі)|Бертыля, герцага Халандского]] (1912—1997), цётка караля [[Карл XVI Густаў|Карла XVI Густава]], англійская мадэль. == Біяграфія == Ліліян нарадзілася ў [[Суонсі]] — другім па велічыні горадзе Уэльса і была дачкой Уільяма Дэвіса і Гледзіс Мэры Курэн. У юнацтве стала працаваць мадэллю і з’явілася на вокладцы часопіса «[[Vogue]]». Яе бацькі рассталіся, калі ёй было пяць гадоў. Афіцыйна развод быў зарэгістраваны ў 1939 годзе. У 1940—1945 гадах яна была замужам за англійскім акцёрам Іванам Крэйгам. У 1943 годзе яна ўпершыню сустрэла ў [[Лондан]]е прынца Бертыля Шведскага — сына караля [[Густаў VI Адольф|Густава VI Адольфа]] і [[Маргарыта Конаўцкая|Маргарыты Конаўцкай]]. Неўзабаве пасля гэтага яны сталі палюбоўнікамі, хоць Ліліян была замужам за Іванам. У 1945 годзе яны развяліся. Пасля таго як старэйшы брат прынц Бертыля [[Густаў Адольф]] загінуў у 1947 годзе, пакінуўшы падгадаванага сына, у Бертыля з’явіўся шанец стаць рэгентам шведскага Каралеўства. Па гэтай прычыне, ён вырашыў не жаніцца на Ліліян, бо гэта пазбавіла б яго пасаду. Некалькі гадоў яны жылі разам, хаваючы свае адносіны. Пражывалі ў Сент-Максіме на поўдні Францыі. Бацька прынца, кароль Густаў VI, пражыў доўгае жыццё, і за гэты час пляменнік Бертыля дасягнуў паўналецця. [[Файл:Villa_Solbacken_2009.jpg|злева|міні|200x200пкс|Віла Сульбакен.]] Пасля смерці караля Густава VI Адольфа (у 1973), Ліліян і Бертыль заключылі шлюб. Вянчанне адбылося 7 снежня 1976 года. Тым не менш, Бертыль працягваў выступаць у якасці намесніка караля ў яго адсутнасці. Яго жонка стала называцца ''прынцэса Ліліян, герцагіня Халандская''. Пражываць муж і жонка сталі на ўласнай ''віле Сульбакен''. Бертыля не стала 30 жніўня 1997 года. Ён памёр на 82-і дзень нараджэння яго жонкі. У 1997—2010 гадах прынцэса Ліліян працягвала прадстаўляць Швецыю на афіцыйных мерапрыемствах і святах. У 2000 годзе яна выпусціла аўтабіяграфічную кнігу пра жыццё пры каралеўскім двары, а таксама пра сямейнае жыццё з Бертылем. У жніўні 2008 года прынцэса ўпала і зламала рабро ў сваім доме. Падобны выпадак паўтарыўся ў лютым 2009 года. 3 чэрвеня 2010 года было абвешчана, што прынцэса Ліліян хворая на [[Хвароба Альцгеймера|хваробу Альцгеймера]] і больш не можа выконваць грамадскія абавязкі. Прынцэса Ліліян памерла 10 сакавіка 2013 года ў Стакгольме. На момант смерці яна з’яўлялася самым пажылым членам шведскага каралеўскага дома і любой каралеўскай сям’і Еўропы. У гонар прынцэсы Ліліян было дадзенае другое імя дачцэ прынцэсы [[Мадлен (герцагіня Хэлсінгландская і Гэстрыкландская)|Мадлен]], якая нарадзілася 20 лютага 2014: яе поўнае імя [[Леанор (герцагіня Готландская)|Леанор Ліліян Марыя]]<ref>{{Cite web|url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=1328339|title=Новорожденной шведской принцессе дали имя Леонор и титул герцогини|publisher=[[Вести.ру]]|date=2014-02-27|accessdate=2014-02-28|archiveurl=https://www.webcitation.org/6NjB9FsZL?url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=1328339|archivedate=2014-02-28|deadlink=no}}</ref>. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20100724021715/http://www.royalcourt.se/royalcourt/royalfamily/hrhprincesslilian.4.396160511584257f2180001074.html The Royal Court of Sweden: Princess Lilian, Duchess of Halland] {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Швецыі]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Крыжа зямлі Марыі 1 класа]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Ізабелы Каталічкі]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа партугальскага ордэна Хрыста]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Ацтэкскага арла]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Адольфа Насау]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай»]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Данеброга]] [[Катэгорыя:Кавалер Вялікага крыжа ордэна Святога Олафа]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага Крыжа I ступені Ганаровага знака за Заслугі перад Аўстрыйскай Рэспублікай]] [[Катэгорыя:Гранд-афіцэры ордэна Трох Зорак]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Сокала]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Слана]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага крыжа ордэна Вялікага князя Літоўскага Гядзімінаса]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага Крыжа ордэна За заслугі перад ФРГ]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Зоркі Іарданіі]] [[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага Крыжа французскага Ордэна «За заслугі»]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Серафімаў]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Швецыі]] ktykbnbymgtwwkxsnbqf2l2ossz4qpz 0 705474 4183546 4100256 2022-08-11T20:11:01Z Artsiom91Bot 51617 катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |герб=Blason de la Princesse Margaret de Suède.svg }} '''Прынцэса Маргарыта Вікторыя Шарлота Аўгуста Нора Конаўцкая''' ({{Lang-en|Margaret Victoria Charlotte Augusta Norah}}; [[15 студзеня]] [[1882]] — [[1 мая]] [[1920]]) — [[кронпрынц]]эса Швецыі, герцагіня [[Сконэ (правінцыя)|Сконская]], жонка герцага Сконскага [[Густаў VI Адольф|Густава Адольфа]]. Прынцэса Вялікабрытаніі і Ірландыі, дзе яе называлі '''''Дэйзі (Стакротка)'''''. == Біяграфія == [[Файл:Princess_Margaret_of_Connaught_(1882-1920),_Carl_Rudolph_Sohn,_1885.jpg|злева|міні|200x200пкс|Прынцэса Маргарыта ў 1886 годзе праца Карла Зона. Каралеўская калекцыя.]] Маргарыта нарадзілася 15 студзеня 1882 года і была першым дзіцем і старэйшай дачкой у сям’і прынца Артура, герцага Конаўцкага, трэцяга сына [[Вікторыя (каралева брытанская)|каралевы Вікторыі]], і яго жонкі [[Луіза Маргарыта Пруская|Луізы Маргарыты Прускай]]. Была ахрышчаная 11 сакавіка ў капліцы [[Віндзорскі замак|Віндзорскага замка]] [[Арчыбальд Тэйт|Арчыбальдам Кэмпбелам Тэйтам]], [[Архібіскуп Кентэрберыйскі|арцыбіскупам Кентэрберыйскім]]. Хроснымі прынцэсы былі яе бабуля, каралева Вікторыя; праўнучаты дзядзька, германскі імператар [[Вільгельм I Гогенцолерн|Вільгельм I]]; дзядзька [[Эдуард VII|Эдуард, прынц Уэльскі]]; цётка [[Вікторыя Саксен-Кобург-Гоцкая]]; дзядуля, прынц прускі [[Фрыдрых Карл Мікалай Прускі|Фрыдрых Карл]] і бабуля [[Марыя Ганна Ангальт-Дэсаўская]]. Маргарыта прыходзілася сваячкай многім вядомым людзям свету. Яе стрыечнымі братамі і сёстрамі былі германскі імператар [[Вільгельм II Гогенцолерн|Вільгельм II]], кароль Англіі [[Георг V]], каралева-кансорт Нарвегіі [[Мод Вялікабрытанская|Мод]], расійская імператрыца [[Аляксандра Фёдараўна (жонка Мікалая II)|Аляксандра Фёдараўна]], каралева-кансорт Румыніі [[Марыя Эдынбургская]] і каралева-кансорт Іспаніі [[Вікторыя Яўгенія Батэнбергская]]. Маргарыта і яе малодшая сястра [[Патрыцыя Конаўцкая|Патрыцыя]] лічыліся аднымі з самых прыгожых прынцэс ў Еўропе. Іх дзядзька, кароль Брытаніі [[Эдуард VII]] хацеў зладзіць выгадныя шлюбы сваім пляменніцам, выдаць іх замуж за еўрапейскіх каралёў або наследных прынцаў. Таму ў студзені 1905 года Маргарыта і Патрыцыя адправіліся ў Партугалію, дзе некаторы час жылі пры двары караля Партугаліі [[Карлуш I|Карлуша I]] і яго жонкі [[Амелія Арлеанская|Амеліі Арлеанскай]]. Абмяркоўвалася перспектыва шлюбу сясцёр з сынамі кіруючай пары, меркавалася, што Маргарыта выйдзе замуж за старэйшага брата, інфанта [[Луіш Філіпэ (герцаг Браганса)|Луіша Філіпэ]], а Патрыцыя за малодшага [[Мануэл II|Мануэла]]. Але перамовы скончыліся нічым, і прынцэсы адправіліся ў падарожжа па [[Егіпет|Егіпту]] і [[Судан]]у. У [[Каір]]ы Маргарыта пазнаёмілася са сваім чатырох’юрадным братам [[Густаў VI Адольф|Густавам Адольфам]], герцагам Сконскім, які знаходзіўся ў гэты час у вучэбнай паездцы. Ініцыятарам гэтай сустрэчы была бабуля Густава Адольфа па бацькавай лініі, каралева Швецыі і Нарвегіі [[Сафія Насаўская]], якая хацела жаніць свайго ўнука на адной з унучак каралевы Вікторыі. Першапачаткова жонкай Густава Адольфа павінна была стаць Патрыцыя Конаўцкая, але герцаг спыніў свой выбар на яе старэйшай сястры Маргарыце. Маладыя людзі палюбілі адзін аднаго з першага погляду, і нягледзячы на тое, што прынц быў блізарукі і амаль на дзесяць месяцаў маладзейшы за сваю нявесту, але затое ў яго быў талент да музыкі, танцаў і палявання, бацькі дзяўчыны далі згоду на шлюб. Вянчанне Густава Адольфа і Маргарыты адбылося 15 чэрвеня 1905 года ў капліцы Святога Георгія ў [[Віндзорскі замак|Віндзорскім замку]]. Мядовы месяц маладыя правялі ў [[Ірландыя|Ірландыі]]. Іх шлюб, складзены па каханні, апынуўся шчаслівым, у ім нарадзілася чацвёра сыноў і адна дачка. На вяселлі [[хедзіў]] Егіпта [[Абас II Хільмі]] падарыў нявесце вясельную тыяру, выкананую з алмазаў і плаціны ювелірнай фірмай «Cartier». Тыяру пасля апраналі на свае вяселлі дачка, унучкі і праўнучкі Маргарыты. Дзед жаніха, кароль Швецыі [[Оскар II]] у падарунак маладым паднёс палац Сафіеру, размешчаны за 5 км ад шведскага горада [[Хельсінгбарг|Хельсінбарг]]. Густаў і Маргарыта адрэстаўравалі палац, распланавалі тэрыторыю і ўладкавалі сад у англійскім стылі. Працуючы ў садзе прынцэса нават выпусціла кнігі «Наш сад у Сафіеру», «У квітнеючым садзе», якія праілюстравала ўласнымі малюнкамі і фотаздымкамі. Палац стаў неафіцыйнай рэзідэнцыяй пары. У 1907 годзе памёр дзед Густава [[Оскар II]] і на пасад узышоў [[Густаў V]]. Густаў Адольф стаў спадчыннікам шведскага пасаду, а Маргарыта атрымала тытул кронпрынцэсы Швецыі. Маргарыта Конаўцкая цалкам апраўдвала свой тытул. Яна выдатна размаўляла на шведскай мове, пасля двух гадоў яго вывучэння, ведала гісторыю і палітыку Швецыі. Пражыўшы амаль пятнаццаць гадоў у гэтай краіне, яна тым не менш не забывала і пра сваіх сваякоў, якім рэгулярна адпраўляла лісты. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Маргарыта стварыла швейнае таварыства ў Швецыі, каб падтрымаць [[Міжнародны рух Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца|Чырвоны Крыж]]. Калі пастаўкі парафіна для Узброеных Сіл Швецыі вычарпаліся, яна арганізавала збор свечак. Кронпрынцэса таксама выступала ў якасці пасярэдніка для сваякоў, разлучаных вайной, з яе дапамогай былі перададзеныя прыватныя лісты і запыты, якія дапамаглі знайсці зніклых без вестак падчас вайны мужчын. У лістападзе 1919 года ў Маргарыты, якая ў гэты час была цяжарная ў шосты раз, выявілі сярэдні атыт, у выніку чаго ў снежні ёй была зробленая аперацыя. У сакавіку 1920 года кронпрынцэса захварэла злаякаснай [[Ветраная воспа|ветранай воспай]], якая прывяла да з’яўлення мастоідзіта. 1 мая, знаходзячыся на восьмым месяцы цяжарнасці Маргарыта памерла разам з дзіцем падчас аперацыі ў выніку [[Сепсіс|заражэння крыві]]. Яе пахавалі ў [[Царква Святога Мікалая (Стакгольм)|царкве Святога Мікалая]] у Стакгольме, а ў 1922 годзе перапахавалі на Каралеўскіх могілках Хага, як завяшчала яна сама. У 1923 годзе Густаў Адольф зноў ажаніўся, на стрыечнай пляменніцы Маргарыты [[Луіза Маўнтбетэн|Луізе Маўнтбетэн]], а праз трыццаць гадоў пасля смерці першай жонкі ўступіў на Шведскі трон, як густаў VI Адольф. == Дзеці == {| class="wikitable sortable" ! width="16%" |Імя ! width="14%" |Нарадзіўся ! width="14%" |Памёр ! width="64%" |Заўвага |- |Густаў Адольф, герцаг Вестэрботэнскі |[[22 красавіка]] [[1906]] |[[26 студзеня]] [[1947]] |Бацька будучага караля Швецыі Карла XVI Густава. |- |Прынц Сігвард, Герцаг Апланда |[[7 чэрвеня]] [[1907]] |[[4 лютага]] [[2002]] |Граф Сігвард Бернадот і фон Вісборг. Быў тройчы жанаты марганатычным шлюбам. |- |Прынцэса [[Інгрыд Шведская|Інгрыд]] |[[28 сакавіка]] [[1910]] |[[7 лістапада]] [[2000]] |Каралева [[Данія|Даніі]]; маці будучай каралевы [[Маргрэтэ II|Маргарэты II дацкай]] і экс-каралевы Грэцыі Ганны-Марыі. |- |Бертыль, герцаг Халандскі |[[28 лютага]] [[1912]] |[[5 студзеня]] [[1997]] |Быў жанаты на [[Ліліян (герцагіня Халандская)|Ліліян Дэвіс]], нашчадкаў не пакінуў. |- |Прынц Карл Юхан |[[31 кастрычніка]] [[1916]] |[[5 мая]] [[2012]] |Граф Карл Юхан, граф фон Вісборг. |} == Памяць == У гонар Маргарыты, якая была вядомая як дасведчаны садоўнік і дэкаратар, у 1999 годзе быў названы сорт англійскай ружы пяшчотна-абрыкосавага колеру — «Кронпрынцэса Маргарыта». {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20090326125321/http://pages.prodigy.net/ptheroff/gotha/greatbritain.html Royal House of Great-Britain and Ireland] * [https://web.archive.org/web/20090326113636/http://pages.prodigy.net/ptheroff/gotha/sweden.html Royal House of Sweden and Royal House of Norway] {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Памерлі ад сепсісу]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі манархаў Швецыі]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Швецыі]] [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Віндзорская дынастыя]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Святой Кацярыны 1 ступені]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Стакгольме]] [[Катэгорыя:Старонкі з недагледжанымі перакладамі]] brj08g3rkrv9vl1qfcs4r0fhte99s60 0 705535 4183543 4151007 2022-08-11T20:10:47Z Artsiom91Bot 51617 /* Спасылкі */катэгорыя з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Леанор Ліліян Марыя''', прынцэса Швецыі, герцагіня Готландская ({{Lang-sv|Prinsessan Leonore Lilian Maria, Hertiginna av Gotland}}; нар. [[20 лютага]] [[2014]], [[Нью-Ёрк]]) — першае дзіця шведскай прынцэсы [[Мадлен (герцагіня Хэлсінгландская і Гэстрыкландская)|Мадлен]], герцагіні Хэлсінгландскай і Гэстрыкландскаяй, і яе мужа, [[Крыстафер О’Ніл|Крыстафера О’Ніла]]; унучка кіруючага караля Швецыі [[Карл XVI Густаў|Карла XVI Густава]] і яго жонкі каралевы [[Сільвія Рэната Зомерлат|Сільвіі]]. == Біяграфія == Бацькі Леанор, шведская Прынцэса Мадлен і Крыстафер О’ніл, амерыканскі фінансіст брытанскага паходжання, пазнаёміліся ў Нью-Ёрку. 25 кастрычніка 2012 года адбыліся заручыны, 8 чэрвеня 2013 года яны пажаніліся. У верасні 2013 года было афіцыйна абвешчана аб цяжарнасці прынцэсы. Пасля вяселля пара працягнула жыць у Нью-Ёрку, дзе Мадлен працавала ў {{Не перакладзена 5|Сусветны фонд дзяцінства|Сусветным фондзе дзяцінства|en|World Childhood Foundation}} — дабрачыннай арганізацыі, створанай у 1999 годзе пры ўдзеле яе маці каралевы [[Сільвія Рэната Зомерлат|Сільвіі]] (фонд займаецца паляпшэннем ўмовы жыцця дзяцей ва ўсім свеце, асабліва ў небяспечных рэгіёнах). Прынцэса Леанор, дачка прынцэсы Мадлен і Крыстафера О’ніла, нарадзілася ў Нью-Ёрку 20 лютага 2014 у 22:41 па мясцовым часе ў Прэсвітарыянскім шпіталі пры Медычным коледжы Вайл-Карнел. 26 лютага 2014 года ў [[Стакгольмскі каралеўскі палац|Каралеўскім палацы ў Стакгольме]] адбылося ўрачыстае пасяджэнне [[Урад Швецыі|Савета Міністраў Швецыі]], на якім прысутнічалі кароль [[Карл XVI Густаў]], кронпрынцэса [[Вікторыя (кронпрынцэса Швецыі)|Вікторыя]] спікер шведзкага парламэнту Пер Вестэрберг і прэм’ер-міністр [[Ён Фрэдрык Рэйнфельт|Ён Рэйнфельт]]. На пасяджэнні было абвешчана аб нарачэнні нованароджанай імем Леанор Ліліян Марыя і аб наданні ёй тытула прынцэсы, герцагіні [[Готланд (востраў)|Готландскай]]. Імя Леанор для Швецыі з’яўляецца рэдкім: па статыстыцы, у лютым 2014 года толькі ў 128 жанчын у гэтай краіне яно ўваходзіла ў склад імя, пры гэтым толькі ў 35 яно выкарыстоўвалася ў якасці першага. Імя Ліліян было дадзена нованароджанай у гонар шведскай прынцэсы [[Ліліян (герцагіня Халандская)|Ліліян, герцагіні Халандскай]] (1915—2013), жонкі прынца [[Бертыль (герцаг Халандскі)|Бертыля, герцага Халандскага]] (1912—1997), роднага дзядзькі кіруючага караля Карла XVI Густава. Прынцэса Мадлен прысутнічала на яе пахаванні ў сакавіку 2013 года. У сілу закона аб [[Прымагенітура|абсалютнай прымагенітуре]], дзеючага ў Швецыі з 1980 года, з’яўляецца дзявятай у парадку атрымання ў спадчыну шведскага пасаду (пасля кронпрынцэсы [[Вікторыя (кронпрынцэса Швецыі)|Вікторыі]], прынцэсы [[Прынцэса Эстэль|Эстэль]], прынца [[Прынц Оскар|Оскара]], прынца [[Карл Філіп (прынц Швецыі)|Карла Філіпа]], прынца Аляксандра, прынца Габрыэля, прынца Юльяна і сваёй маці, прынцэсы [[Мадлен (герцагіня Хэлсінгландская і Гэстрыкландская)|Мадлен]])<ref name="leo">{{Cite web|url=http://www.kungahuset.se/royalcourt/royalfamily/hrhprincessleonore/biography.4.44b9de9714527ae8f1d1f210.html|website=www.kungahuset.se|publisher=Swedish Royal Court|title=H.R.H. Princess Leonore - Biography|accessdate=13 June 2014|quote=In accordance with the 1979 Act of Succession, which entered into force on 1 January 1980, Princess Leonore is sixth in the line of succession, following Princess Madeleine.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714122343/http://www.kungahuset.se/royalcourt/royalfamily/hrhprincessleonore/biography.4.44b9de9714527ae8f1d1f210.html|archivedate=2014-07-14|deadlink=yes}}</ref><ref name="автоссылка1">{{Cite web|url=https://www.kungahuset.se/royalcourt/latestnews/latestnews/communiqueonchangestotheroyalhouse.5.18cc416116d61fe304a87a9.html|title=Communiqué on changes to The Royal House|accessdate=08-10-2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.kungahuset.se/kungafamiljen/aktuellahandelser/aktuellt/forandringarinomdetkunglhuset.5.18cc416116d61fe304a869f.html|title=Förändringar inom Det Kungl. Huset|accessdate=2021-07-25}}</ref>. [[Файл:Madeleine_of_Sweden_&_Christopher_O'Neill-9.jpg|злева|міні|Прынцэса Леанор з бацькамі. Стакгольм, 6 чэрвеня 2014 года.]] 2 сакавіка 2014 года ў [[Стакгольмскі каралеўскі палац|Каралеўскім палацы ў Стакгольме]] адбыўся ўрачысты малебен ''Te Deum'', прысвечаны нараджэнню прынцэсы. Хрышчэнне прынцэсы Леанор адбылося ў [[Стакгольм]]е ў царкве [[Дротнінгхольм|палаца Дротнінгхольм]] 8 чэрвеня 2014 года — у гадавіну вяселля яе бацькоў<ref>{{Cite web|url=http://www.kungahuset.se/royalcourt/royalfamily/latestnews/latestnews/princessleonoreschristening.5.44b9de9714527ae8f1d2038c.html|title=Princess Leonore's christening|publisher=[[Шведский Королевский Двор|Kungliga Hovstaterna]]|lang=en|date=2014-06-08|accessdate=2014-06-23|archiveurl=https://www.webcitation.org/6QXwRqH20?url=http://www.kungahuset.se/royalcourt/royalfamily/latestnews/latestnews/princessleonoreschristening.5.44b9de9714527ae8f1d2038c.html|archivedate=2014-06-23|deadlink=yes}}</ref>. Многія сродкі масавай інфармацыі вялі прамую трансляцыю гэтай падзеі. Хроснымі прынцэсы Леанор сталі<ref>{{Cite web|url=http://www.kungahuset.se/royalcourt/mediacentre/pressreleases/pressreleases/ashortsummaryaboutprincessleonoreschristeningceremony.5.44b9de9714527ae8f1d201e2.html|title=A short summary about Princess Leonore's christening ceremony|author=|work=|date=|publisher=|accessdate=8 красавіка 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150626164414/http://www.kungahuset.se/royalcourt/mediacentre/pressreleases/pressreleases/ashortsummaryaboutprincessleonoreschristeningceremony.5.44b9de9714527ae8f1d201e2.html|archivedate=26 чэрвеня 2015|deadurl=yes}}</ref>: спадчынная прынцэса Швецыі [[Вікторыя (кронпрынцэса Швецыі)|Вікторыя]], Луіза Готліб (блізкая сяброўка прынцэсы Мадлен), Патрык Зомерлат (стрыечны брат прынцэсы Мадлен па матчынай лініі), Таццяна д’Або (сястра Крыстафера О’ніла), граф Эрнст Абенсперг унд Траўн (муж сястры Крыстафера О’ніла Наташы), Аліса Бэмфорд (сяброўка дзяцінства Крыстафера О’ніла). 27 красавіка 2015 года Леанор здзейсніла свой першы замежны візіт. Разам з бацькамі і бабуляй — каралевай [[Сільвія Рэната Зомерлат|Сільвіяй]] — яна пабывала на аўдыенцыі ў [[Папа Рымскі|Папы Рымскага]] ў [[Рым]]е. Зараз прынцэса разам з бацькамі і малодшым братам Нікаласам пражывае ў [[Лондан]]е. 3 чэрвеня 2016 года прынцэса Леанор здзейсніла свой першы афіцыйны візіт у «сваё» герцагства [[Готланд (востраў)|Готланд]]. == Узнагароды == Кавалер [[Ордэн Серафімаў|Ордэна Серафімаў]] (вышэйшы ордэн Швецыі) з нараджэння. == Тытул == * Яе Каралеўскае Высокасць, прынцэса Леанор Шведская, герцагіня Готландская (да 7 кастрычніка 2019). * З 7 кастрычніка 2019 згодна з камюніке аб зменах у шведскім каралеўскім доме прынцэса Леонор пазбаўленая звання Яе Каралеўскага Высокасці; тытулы прынцэсы і герцагіні Готландской, падараваныя каралём, за ёй захоўваюцца. У далейшым ад яе таксама не будзе чакацца выкананне каралеўскіх абавязкаў<ref name="автоссылка1"/>. {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{Cite web|url=http://ria.ru/world/20140226/997176115.html|title=Новорождённую дочь шведской принцессы Мадлен назвали Леонор|publisher=[[РИА Новости]]|date=2014-02-26|accessdate=2014-02-27|archiveurl=https://www.webcitation.org/6NhKZFoiy?url=http://ria.ru/world/20140226/997176115.html|archivedate=2014-02-27|deadlink=no}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Бернадоты]] [[Катэгорыя:Прынцэсы Швецыі]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Серафімаў]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Манхэтэне]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Біяграфіі сучаснікаў]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 20 лютага]] 46jqvsytmojtx6wlkhc3bbvhe1ke0gx 0 706256 4183958 4105566 2022-08-12T06:52:45Z Rymchonak 22863 /* Прозвішча */ wikitext text/x-wiki '''Скаку́н''' — шматзначны тэрмін. == Прозвішча == * [[Аляксей Сцяпанавіч Скакун]] (нар. 1946) — беларускі вучоны-эканаміст. * [[Віталь Уладзіміравіч Скакун]] (1996—2022) — украінскі ваенны, [[Герой Украіны]] (2022). * [[Галіна Фёдараўна Скакун]] — [[Герой Сацыялістычнай Працы]]. == Гл. таксама == * [[Скакуны (значэнні)]] {{неадназначнасць}} ixs0mwna6n3rl2o2z1rifdxl56ub2kz 0 710446 4183865 4139316 2022-08-12T03:06:50Z VladimirZhV 9113 wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Рудольф Крэмлічка''' ({{lang-cs|Rudolf Kremlička}}; {{ДН|19|6|1886}}, {{МН|Колін||}}, [[Цыслейтанія]] — {{ДС|3|6|1932}}, Падолі) — чэшскі [[жывапіс]]ец і [[Графіка (мастацтва)|графік]]. == Жыццё і творчасць == Рудольф Крэмлічка атрымаў мастацкую адукацыю ў 1907—1912 гадах у [[Акадэмія выяўленчых мастацтваў у Празе|пражскай Акадэміі прыгожых мастацтваў]], пад кіраўніцтвам прафесараў [[Улах Букавац|Улаха Букаваца]] і [[Багумір Роўбалік|Багуміра Роўбаліка]]. Аднак стылістычна Крэмлічка як мастак аказаўся бліжэй да творчасці [[Максіміліян Пірнер|Максіміліяна Пірнера]] і [[Гануш Швайгер|Гануша Швайгера]]; гэтак жа, як і апошні, Крамлічка вывучае стары галандскі жывапіс і пераймае яго. Раннія палотны Р. Крэмлічкі («Дзяўчынка ў белым трыко» (1915), серыя «Танцоўшчыцы» (1916—1918)) напісаны ў імпрэсіянісцкім стылі. У канцы 1910-х гадоў абазначыўся пералом у творчасці мастака, усё больш пазначаецца яго ўласны, індывідуальны творчы стыль, які імкнецца да [[неакласіцызм]]у. Палотны цыкла «Прачкі» (1919—1923) нясуць у сабе сацыяльна-палітычны падтэкст, тыповы для еўрапейскага левага мастацтва ў перыяд паміж дзвюма сусветнымі войнамі. У перыяд з сярэдзіны 1920-х і да пачатку 1930-х гадоў Р. Крэмлічка стварае свае вялікія творы — пераважна гэта палотны ню: «Жанчыны на беразе» (1925), «Купальшчыцы» (1931). Акрамя гэтага, ён малюе пейзажы: «гавань Дуіна каля Трыеста» (1927), «Паруснікі ў порце» (1928), «Скалы і мора» (1930), віды гарадоў (цыкл карцін «Фларэнцыя»). Адной з найбольш значных заказаў мастака ў гэты перыяд была [[мазаіка]] для палаца Фелікс на Вацлаўскай плошчы ў Празе. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Крэмлічка Рудольф}} [[Катэгорыя:Мастакі Чэхіі]] [[Катэгорыя:Графікі Чэхіі]] [[Катэгорыя:Мастакі XX стагоддзя]] 98onusy02d99spyxat6cqse8lww13we 0 710904 4183434 4143225 2022-08-11T15:45:15Z VladimirZhV 9113 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Маргерс Скуеніекс''' ({{lang-lv|Marģers Skujenieks}}; {{ДН|22|6|1886}}, [[Рыга]] — {{ДС|12|7|1941}}, [[Масква]]) — [[Латвія|латвійскі]] палітычны і дзяржаўны дзеяч, [[прэм’ер-міністр]] [[Латвія|Латвіі]] ў [[1926]]—[[1928]] і [[1931]]—[[1933]] гадах. У [[1905]] годзе зацікавіўся [[Левыя (палітыка)|«левымі» поглядамі]], будучы яшчэ вучнем гімназіі ў [[Рыга|Рызе]]. Вучыўся ў [[Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя М. В. Ламаносава|Маскоўскім універсітэце]]. Заняўся навуковай працай у галіне статыстыкі, вынікам чаго стала яго прызначэнне [[1 верасня]] [[1919]] года старшынёй Дзяржаўнага статыстычнага ўпраўлення Латвійскай Рэспублікі. У [[1918]] годзе быў членам Латвійскай народнай рады, якая [[18 лістапада]] абвясціла незалежнасць краіны. У першай палове [[1919]] года удзельнічаў у [[Версальскі дагавор|Версальскай канферэнцыі]] як афіцыйны дэлегат [[Латвія|Латвіі]]. У красавіку [[1920]] года абраны дэпутатам Канстытуцыйнага сходу. Заставаўся парламентарыем у першым, другім, трэцім і чацвёртым скліканнях [[Сейм Латвіі|Сейма]] (да [[1934]] года) ад Латвійскай сацыял-дэмакратычнай партыі. [[19 снежня]] [[1926]] года ён змяніў [[Артурс Альберынгс|Артурса Альберынгса]] на пасадзе кіраўніка ўрада. Ён быў першым прэм’ер-міністрам Латвіі, які прадстаўляў «левых». Адначасова быў міністрам унутраных спраў (да [[23 студзеня]] [[1928]] года). Падчас яго знаходжання на пасадзе ў [[1927]] годзе была падпісана савецка-латвійская гандлёвая дамова. Пасля парламенцкіх выбараў восенню [[1931]] года зноў абраны прэм’ер-міністрам. [[6 снежня]] ён змяніў [[Карліс Улманіс|Карліса Улманіса]] на пасадзе кіраўніка ўрада (быў ім да [[23 сакавіка]] [[1933]] года). Важнымі падзеямі гэтага перыяду было падпісанне [[5 лютага]] [[1932]] года ў [[Рыга|Рызе]] дагавора аб ненападзе з [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]. Пасля перавароту [[Карліс Улманіс|Улманіса]] ў [[1934]] годзе Скуеніекс падтрымаў новы рэжым, стаўшы віцэ-прэм’ерам урада Латвіі (да [[1938]] года), таксама актыўна займаўся спортам — быў кіраўніком Спартыўнай асацыяцыі і Нацыянальнага алімпійскага камітэта. Пасля [[1936]] года ён усё далей і далей адыходзіў ад палітычнай лініі ўрада Улманіса. Пасля [[Савецкая акупацыя Латвіі|акупацыі Латвіі]] [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Савецкім Саюзам]] у чэрвені [[1940]] года быў арыштаваны і вывезены ў [[Масква|Маскву]], дзе і быў расстраляны. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Прэм’ер-міністры Латвіі}} [[Катэгорыя:Прэм’ер-міністры Латвіі]] [[Катэгорыя:Расстраляныя ў РСФСР]] [[Катэгорыя:Пакараныя смерцю палітыкі]] {{DEFAULTSORT:Скуеніекс Маргерс}} o68b2btz0fdvo3pab3fj4jrcjtsdcbo 0 711432 4183467 4176257 2022-08-11T18:11:25Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Рыгор Яцкавіч Падбярэзскі''', або '''Рыгор Яцкавіч Сенькавіч''' (каля 1513 — пасля 1585) — дваранін гаспадарскі, падкаморы аршанскі (1569—1585), маршалак земскі аршанскі (з 1585). З роду полацкіх баяр [[Род Радковічаў|Радковічаў]], сын баярына Яцкі Сенькавіча Радковіча і княжны [[Ульяна Фёдараўна Ямантавіч-Падбярэзская|Ульяны з Ямантавічаў-Падбярэзскіх]]. Шлюб з Яцкам быў для Ульяны другім і адбыўся каля 1513 года, у першым шлюбе яна была з родным братам Яцкі — Міхаілам, які памёр неўзабаве па вяселлі ў 1511—1512 гадах. Такім чынам, шлюб Ульяны з Яцкам зыходна быў некананічным, але асвечаным, магчыма, праз няведанне сужэнцаў і святара. Праблемы з законнасцю шлюбу выявіліся калі ў ім ужо нарадзілася трое сыноў, у 1518 годзе мітрапаліт [[Іосіф Солтан]] прызнаў шлюб незаконным, але дзяцей у ім законнымі дзецьмі і спадкаемцамі Яцкі. Прызналі іх і бліжэйшыя родзічы Яцкі, але некаторыя іншыя сваякі — не, што прычынілася працягламу працэсу Ульяны за правы і спадчыну сыноў, урэшце скончанаму на іх карысць. Пасля безпатомнай смерці брата — князя Сямёна Ямантавіча-Падбярэзскага, Ульяна атрымала спадчыну па ім і перадала яе сынам. Перад 1541 годам Рыгор служыў віцебскаму ваяводзе [[Мацей Клочка|Мацею Клочку]], сам дакументамі Метрыкі называны «панам»{{sfn|Чарняўскі|2013|с=95}}. Пэўны час дзядзькаў маёнтак [[Падбярэззе (Талачынскі раён)|Падбярэззе]] быў асноўным для братоў Рыгора і [[Іван Яцкавіч Стрэжаўскі|Івана Яцкавічаў]], абодва яны зваліся па ім Падбярэзскімі (у дакуменце ад 5 мая 1542 года){{sfn|Воронин|2017|с=98}}. Па падзеле спадчыны (9 ліпеня 1542 года) з братам, Рыгор атрымаў дзядзькава Падбярэззе ў аднаасобнае ўладанне і толькі ён стаў звацца Падбярэзскім, а брат Іван ад свайго маёнтка пазней зваўся Стрэжаўскім{{sfn|Воронин|2017|с=100}}. Паводле падзелу Рыгор атрымаў «двор» Падбярэззе з вёскамі Станкіна, Хомкава, [[Курапава]], Жаміева, [[Астрашапкі]], [[Сіманава (Талачынскі раён)|Сіманава]], [[Башарова]], Палюдава, [[Замосце (Талачынскі раён)|Замосце]], Біклачы, даннікаў у Ельнянах і на Грушцы ў Забчыжыне, на Лагах у Жарэмцах, Белічанах і Чарневічах, а таксама другі «двор» за Дняпром — [[Басея|Басею]] з вёскамі Пагост, Навасёлкі, Безерава, Гарадзішча, Кішчыцы, Казловічы, Хамінічы, таксама ў Полацкім павеце «двор» [[Бачэйкава]] з вёскамі і да гэтага матчыны фальварак Сяльцо «ў замку Полацкім» (так дае Ю. Вольф), сёлы Дохнары і Обаль. Іван Яцкавіч за падзелам атрымаў Стрэжава з сёламі Давідовічы, Пятыверск, Саўрасеўск, палову Чалнышкавічаў і Плясканава, таксама 800 коп грошаў брат мусіў яму выплаціць. Абодва ад маці атрымалі па двары ў Полацку.{{sfn|Wolff|1895|s=152-153}} Неўзабаве паміж братамі здарыўся канфлікт, на пачатку 1540-х гадоў Рыгор не паведаміў брату і прадаў каралю Жыгімонту Старому частку маёнтка Басеі і некаторых іншых, якія мусілі належаць Івану{{sfn|Чарняўскі|2013|с=95}}. У 1547 годзе Іван Яцкавіч спрабаваў адсудзіць у брата сваю долю—Басею і Казечыцы, але яна засталася за гаспадаром. У 1548 і 1549 гадах Рыгор Яцкавічаў меў справу ў гаспадарскім судзе з князямі [[Род Друцкіх|Друцкімі]] за права трымаць па гадах [[Друцкі замак]], паводле парадку вызначанага паміж галінамі княжацкага роду. Аднак князі Друцкія не лічылі Рыгора родзічам і такім чынам ён не мог удзельнічаць у чаргаванні трымання замка. Рыгор Яцкавіч абгрунтоўваў свае правы тым, што частка Друцка дасталася яму «правомъ прироженымъ по дядьку его», але і яго дзядзька князь Сямён Ямантавіч-Падбярэзскі не быў родзічам князёў Друцкіх, а толькі трымаў частку Друцка як спадчыну па сваёй першай жонцы княжне Дамнідзе Сямёнаўне з Друцкіх-Сакалінскіх, а не права чаргі на гадавое трыманне Друцкага замка. Большая частка ўладанняў Рыгора Падбярэзскага была ў Аршанскім старостве, а з маёнткаў у Полацкай зямлі, паводле рэвізіі 1552 года, ставіў толькі двух «коней»{{sfn|Воронин|2017|с=100}}, але адзін з яго двароў там быў застаўлены брату Івану. У 1561 годзе Рыгор (памылкова названы не Сенькавічам, а Сеньчуковічам) суправаджаў польскія войскі, якія накіроўваліся з каронных земляў праз Княства ў [[Інфлянты]]{{sfn|Чарняўскі|2013|с=95}}. Пасля ўтварэння [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскага павета]], на першым павятовым сойміку шляхта абрала Рыгора Падбярэзскага адным з чатырох электаў (кандыдатаў) на ўрад падкаморыя аршанскага. Спачатку кароль абраў Габрыэля Богушавіча Войну, аднак, Рыгор звярнуўся да караля і паведаміў, што Война не адпавядае нормам Статута 1566 года, бо не мае аселасці ў Аршанскім павеце, і прасіў надаць урад сабе. У выніку прывілей Войне быў скасаваны, а падкаморства атрымаў Рыгор Падбярэзскі.{{sfn|Чарняўскі|2013|с=95}} У 1585 годзе Рыгора Яцкавіча прызначылі маршалкам Аршанскага павета. Напэўна, гэтаму спрыяла яго служба пры двары каралевы [[Бона Сфорца|Боны]]{{sfn|Чарняўскі|2013|с=95}}. Ад Рыгора Яцкавіча пачынаецца шляхецкі [[род Падбярэзскіх]].{{sfn|Воронин|2017|с=100}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Wolff-1895}} * {{Артыкул|аўтар=[[Васіль Аляксеевіч Варонін|Воронин В. А.]]|ref=Воронин|год=2017|загаловак=Ульяна Подберезская: история жизни|выданне=Studia Historica Europae Orientalis = Исследования по истории Восточной Европы : науч. сб.|выпуск=10|выдавецтва=РИВШ|месца=Минск|старонкі=87-104}} * {{h|Чарняўскі|2013|}}''Чарняўскі Ф.'' Нататкі да генеалогіі князёў Адзінцэвічаў і Падбярэзкіх // Герольд Litherland № 19, 2013. — С. 67—102. {{DEFAULTSORT:Падбярэзскі Рыгор Яцкавіч}} [[Катэгорыя:Падбярэскія|Рыгор Яцкавіч]] [[Катэгорыя:Падкаморыя аршанскія]] [[Катэгорыя:Маршалкі земскія аршанскія]] [[Катэгорыя:Дваране гаспадарскія]] 85vy5p72zu36re37njzsg8wv2kal4ju 0 711536 4183869 4148427 2022-08-12T03:29:04Z CommonsDelinker 151 Replacing Flag_of_the_Somali_Region_(1994-2008).svg with [[File:Flag_of_the_Somali_Region_(1994-2008,_2018-).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Абдулахі Махамед Саадзі | арыгінальнае імя = | выява = | шырыня = | апісанне выявы = | герб = | подпіс герба = | пасада = Прэзідэнт Эфіопскага Самалі | парадак = 1 | парадак-жан = | сцяг = Flag of the Somali Region (1994-2008, 2018-).svg | сцяг2 =Somali Region emblem.png | перыядпачатак = [[23 студзеня]] | перыядканец = [[ліпень]] [[1993]] | папярэднік = ''пасада заснавана'' | пераемнік = [[Хасан Джыра Калінле]] | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = [[1934]] | месца нараджэння = [[Агадэн]] | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Абдулахі Махамед Саадзі'''— першы прэзідэнт [[Самалі (рэгіён)|Самалійскага рэгіёну Эфіопіі]] (студзень—ліпень [[1993]])<ref name=ShekoshReport/><ref>[http://www.somalistate.com/newspage.php?articleid=2707 SomaliState.com] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140202145726/http://www.somalistate.com/newspage.php?articleid=2707 |date=February 2, 2014 }}</ref>. == Біяграфія == Саадзі нарадзіўся ў [[1934]] годзе ў Фіке, горадзе ў Нагорскім раён [[Агадэн]]а, [[Эфіопія]]. Ва ўзросце 14 гадоў ён з сям’ёй пераехаў у Герар, дзе наведваў пачатковую школу. Затым скончыў сярэднюю школу ў [[Адыс-Абеба]]<ref name=ShekoshReport>[http://shekosh.com/biography/ Shekosh Report] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20140202104036/http://shekosh.com/biography/ |date=February 2, 2014 }}</ref>. У пачатку [[1956]] года Саадзі адправіўся ў [[Самалі]], дзе пачаў сваю палітычную кар’еру. У снежні [[1964]]-га ён выступіў на [[Генеральная Асамблея ААН|Генеральнай Асамблеі ААН]] з нагоды вайны ў Агадэне. У 1964 годзе эміграваў у [[Кенія|Кенію]], дзе пачаў свой бізнес. У пачатку [[1976]]-га вярнуўся ў Самалі, каб працягнуць сваю палітычную барацьбу, удзельнічаўшы ў [[Вайна за Агадэе|самалійска-эфіопскай вайне]]<ref name=ShekoshReport/>. У [[1977]] годзе Саадзі быў прызначаны прадстаўніком [[Фронт вызвалення Заходняга Самалі|ФВЗС]] у [[Кувейт|Кувейце]]. Пазней уступіў у ізноў адукаваны [[Фронт нацыянальнага вызвалення Агадэна]]. Хутка самалійскі ўрад запатрабаваў яго вяртання, але, баючыся судовага пераследу, той звярнуўся за палітычным сховішчам у шведскае пасольства ў Кувейце, а затым пераехаў у [[Швецыя|Швецыю]]<ref name=ShekoshReport/>. Саадзі быў сярод 45 членаў Цэнтральнага Камітэта Вызваленчага Фронту, створанага ў [[1992]] годзе. [[23 студзеня]] [[1993]] года ён быў абраны прэзідэнтам зноў створанага [[Адміністрацыйны падзел Эфіопіі|эфіопскага штата]] [[Самалі (рэгіён)|Самалі]], але ў ліпені адхілены ад пасады. Гэты пост заняў [[Хасан Джыра Калінле]]<ref name=ShekoshReport/>. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/13839/chapter%20six.pdf?sequence=9 "Federalism and Autonomy Conflicts in the Somali Region, " Leyden University, Netherlands]{{ref-en}} * [https://www.jstor.org/discover/10.2307/4006349?uid=3738032&uid=2&uid=4&sid=21103328006261 John Markakis, "The Somali in Ethiopia, " ''Review of African Political Economy,'' Volume 23, Number 70, December 1996]{{ref-en}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1934 годзе]] [[Катэгорыя:Палітыкі Эфіопіі]] 38g6npcscs7cy2heetd1qznxg0n9q04 0 713204 4183480 4162815 2022-08-11T19:20:08Z Zsych 120595 wikitext text/x-wiki {{Музыкант | Псеўданімы = {{flatlist| *AFX *Blue Calx *Bradley Strider *Caustic Window *GAK *Phonic Boy on Dope *Polygon Window *Power-Pill *Q-Chastic *Smojphace *Soit-P.P. *The Dice Man *The Tuss *user18081971 }} }} {{DEFAULTSORT:Aphex_Twin}} '''Рычард Дэвід Джэймс''' (нарадзіўся 18 жніўня 1971 году) больш вядомы як Aphex Twin, і значна меней як AFX ― гэта брытанскі музыка, кампазітар і дзіджэй ірландскага паходжання. Ён знакаміты сваімі сваеасаблівымі працамі ў такіх электронных стылях, як джангл, тэхна і эмбіент. Музыкальныя журналісты такіх выданняў, як [[Mixmag]], [[The New York Times]], [[New Musical Express|NME]], [[Fact]], [[Clash]] і [[The Guardian]] называлі Джэймса адным з найболей уплывовых і важкіх артыстаў сучаснай электроннай музыкі. Вырослы ў [[Корнуал|Корнуолле]], Джэймс пачаў дзіджэіць на бясплатных вечарынах і клубах свайго рэгіёну ў ранніх 80-х, а пазней - на пляцоўках па ўсёй Вэст-Кантры. Яго дэбютны EP, [[Analogue Bubblebath]], быў выпушчаны ў 1991 годзе на лэйбле [[Mighty Force Records]]. Дадзены рэліз прынёс аўтару прызнанне і культ паслядоўнікаў; ён пачаў выступаць у тэхна-клюбах і рэйвах па ўсёй Велікабрытаніі і кантынентальнай Еўропе. У тым жа годзе Джэймс стаў сузаснавальнікам лэйбла [[Rephlex Records]]. Ягоны дэбютны альбом [[Selected Ambient Works 85–92]] 1992 году, які выйшаў на бельгійскім лэйбле [[Apollo]], атрымаў значна шырэйшае прызнанне ад крытыкаў. У гэтым годзе ён таксама з'явіўся на ўплывовай кампіляцыі [[Warp Records]] [[Artifical Intelligence]]. У наступным годзе ён падпісаўся на Warp і ў далейшым выпусціў такія трапіўшыя ў чарты альбомы, як ...I Care Because You Do (1995) і Richard D. James Album (1996), а таксама і такія сінглы з топ-40, як On (1993), Come to Daddy (1997), і Windowlicker (1999). Музыкальныя жа кліпы на песні Come to Daddy(1997) і Windowlicker (1999), знятыя Крысам Каннінгэмам, прыцягнулі да музыкі шырокую міжнародную ўвагу. Пасля выпуску Drukqs у 2001, Джэймс cтраціў некалькі год на музыкальныя рэлізы на ягоным уласным лэйбле Rephlex label, уключая серыю з 11 міні-альбомаў Analord і пару рэлізаў 2007 году пад займеннем the Tuss. У 2014 годзе ён зрабіў даступным раней невыпушчаны лонг-плэй 1994 году Caustic Window пад аналагічным псеўданімам. Болей чым праз год ён вярнуўся з альбомам Syro, атрымаўшым Грэммі ў катэгорыі "лепшы электронны/танцавальны альбом". З таго часу ён выпусціў некалькі EP, трапіўшых у чарты, уключая Cheetah (2017), і Collapse (2018). == Раннія гады == Джэймс нарадзіўся 18 жніўня 1971, у ірландскім Лімерыку ад валійскіх бацькоў. Ён казаў, што мае няжывога ад роду брата Рычарда, ад якога ён і атрымаў у спадчыну сваё імя.У інтэрв'ю Alternative Press 1997 году ён заявіў што гэтая смерць адбылася падчас перасоўвання ягонай сям'і ў Канаду ў 1968 для шахцёрскай працы; гэта падзея заахвоціла ягоную маці перавыкарыстаць імя, бо "яна не жадала мірыцца з смерцю дзіця". Джэймс узрос у Корнуэлле, дзе ён жыў у Ланнэре, падчас вучобы ў школе Рэдрут у Рэдруце. Джэймс заяўляў, што яму падабалася расці тутака, "адрэзаным ад горалу і астатняга свету". Ён зацікавіўся ствараннем гукаў да напісання музыкі, граў з струнамі ўнутры сямейнага піяніна і разабраным магнітафонным абсталяваннем. Па славах Джэймса, у ўзросце 11 год ён змог выцягнуць гук з хатняга камп'ютару Sinclair ZX81, у якога фізічна не было гукавай карткі: "Я пагуляў з машынным кодам і знайшоў некалькі кадоў, якія дазвалялі прымаць ТВ-сігналы, якія і ўтваралі гэты жудасны шум, калі вы павышалі громкасць". Таксама ён казаў, што купіў свой першы сінтэзатар у ўзросце 12 год і пасля з'явы зацікаўленнасці ў электроніке змог мадыфіцыраваць аналагавыя сінтэзатары "і іншае барахло" для стварэння шуму. Джэймс пачаў ствараць музыку ў 14, такім чынам часткова хаваясь ад "страшэнна жудасных" альбомаў Jesus and Mary Chain, якія слухала ягоная сястра. У Корнуолле было ўсяго некалькі музыкальных крам, але гэта кампенсавалася начным жыццём з папулярным тамака кіслотным хаусам. Джэймс сцвярджаў, што пісаў музыку з падабенствамі да кіслотнага хауса і тэхна гадамі да таго як услыхаць гэтыя жанры, што ўпасьледстве прывяло да таго, што ён выкупаў абсалютна ўсе запісы такой стылістыкі, якія мог знайсці. У пазнейшым падлёткавым узросце Джэймс пачаў дзіджэіць у клубах і на рэйвах, уключая трэкі ўласнай вытворчасці на сваіх сэтах. Ён вучыўся ў Корнульскім каледжы з 1988 да 1990 і скончыў яго з нацыянальным дыпломам інжынера. З слоў аднаго з рэктараў, ён часта апранаў навушнікі падчас практычных заняткаў; у яго была "свайго роду містыка... Я думаю, што некаторыя студэнты млелі перад ім". == Кар'ера == === 1988-1991: Бясплатныя корнуэлльскія вечарынкі, Rephlex Records і першыя рэлізы === У позніх 80-х, Джэймс быў уцягнуты ў кам'юніці корнуэльскіх свабодных вечарынак, устройвая рэйвы на "сакрэтных бухтах уздоўж узбярэжжа і за пясчанымі выдмамі". Упершыню ён дзіджэіў на свяце 1988 году ў амбары. Таксама вядома, што вечарынкі ўстройваліся ў кар'еры Гвеннап. Яны ў асноўным прыцягвалі лакальную моладзь і вандроўнікаў, з уваходнымі ахвяраваннямі, прымаемымі ў канабісе. Цесна звязанае кам'юніці таксама ўстройвало вечары ў маленькіх клюбах у гарадах па ўсяму вокругу, уключая Сэнт-Айвс, Порттован ды Сэнт-Остэл. Джэймс пазней назаве гэтую сцэну "лепшай з тых, у якіх ён удзельнічаў". Ён атрымаў пастаянны дзіджэйскі пульт у 1989, грая па чаргуючыхся тыднях у начным клюбе Боўгі ў Крантоке. Тутака ён сустрэў Тома Мідльтона і Грант Уілсан-Кларыдж. Знаходзячыся пад уплывам музыкі Джэймса, Мідльтон прайграў касету, дадзеную яму Джэймсам, арганізатару бясплатных вечарынак у Эксетары, які ў канцы канцоў упэўніў Джэймса выпусціць запіс на на ягоным новым гуказапісваючым лэйблы Mighty Force Records. Спачатку ён працівіўся, аднак пасля ЛСД-трыпу за кулісамі дзіджэйскага канцэрту, Дарбі ды Мідльтон угаварылі яго выпусціць касету. Пазней Дарбі заяўляў "Я думаю, што без гэтага начнога трыпу аніякага Aphex Twin'у б не існавала". Джэймс казаў аналагічна "...яны прымусілі мяне падпісаць кантракт тады, калі я быў пад кайфам. Я трыппіў, а яны махалі гэтымі грошамі і ручкай каля мяне. Гэта крыху клішыравана, аднак іменна такім чынам яны атрымалі мой подпіс на кантракце". Таксама натхнёны музыкай Джэймса, Уілсан-Клэрыдж прапанаваў выкарыстаць крыху грошаў, якія ён застаўляў для стварэння лэйбла, для выпуску альбому. Ён і Джэймс заснавалі Rephlex Records у 1991 годзе. Першым рэлізам Джэймса стаў міні-альбом на 12 абаротаў Analogue Bubblebath, рэлізнуты на Mighty Force ў верасні 1991 году. Дадзены альбом трапіў у плэйліст Kiss FM, уплывовай лонданскай радыё-станцыі, прыдавая яму шырокую вядомасць на танцавальнай музычнай сцэне. У 2015 The Guardian назваў рэліз адным з ключавых момантаў у гісторыі танцавальнай музыкі. Дадзеная касета прыцягнула ўвагу Ренаата Вандепапельера, кіраўніка R&S Records, аднаго з лідыруючых рэйв-лэйблаў Еўропы таго часу. Джэймс наведаў яго ў Бельгіі, прыняся з сабою каробку поўную касет з ягонай музыкай. З гэтых запісаў яны выбралі трэкі яшчэ на два альбомы, уключая першы альбом Джэймса Selected Ambient Works 85-92. У 1992, па меры таго, як распаўсюджвалася інфармацыя аб ягоных EP, Джэймс пачынае выступаць на лонданскіх тэхна-мерапрыемствах, такіх як фарміруючы клюб Knowledge, які прахадзіў у SW1 у лонданскай Вікторыі і ўплывовы начны клюб Lost. У 1991 і 1992, Джэй выпусіў тры EP Analogue Bubblebath, два міні-альбомы як Caustic Window, EP Red, як удзельнік калектыву Universal Indicator,разам з міні-альбомамі Digeridoo і Xylem Tube на лэйбле R&S. Хоць ён і пераехаў у Лондан для навучання электроніке ў Кігстанскім палітэхнічным універсітэце, ён прызнаваўся Дэвіду Тупу, што ягоная вучоба выслізгвалася ад яго па меры працягу займання электроннай музыкай. === 1992-1994: Selected Ambient Works і першы поспех === Першы паўнавартасны альбом Aphex Twin, Selected Ambient Works 85-92 уключыў матэрыял, які адносіцца да падлёткавых год Джэймса. Ён быў рэлізнуты ў лістападзе 1992 на Apollo Records, даччынай кампаніі R&S. Джон Буш з Allmusic пазней назаве гэты альбом пераломным момантам у эмбіент музыцы. У рэцэнзіі 2002 году журнала Rolling Stone на альбом Пэт Блэшыл адзначыў, што Aphex Twin "выйшаў за мяжы эмбіент-музыкі Брайана Эно, злучая пышныя гукавыя ландшафты з акіянічнымі рытмамі ды басавымі лініямі", дэманструя, што "тэхна можа быць чымсьці большым, чым наркатычная танцавальная музыка". Пісаўшы для Pitchfork у 2002, Дэвід Перакара назваў яго "самай цікавай музыкай, створанай калі-небудзь пры дапамозе клавіятуры ды камп'ютара". Бэн Мёрфі з DJ Magazine назваў рэліз "эпахальным запісам у каноне IDM, эмбіента і эксперыментальнай музыкі". Акрамя гэтага, у 1992 Джэймс выпусціў міні-альбом Digeridoo і Xylem Tube EP як Aphex Twin, міні-альбом Pac-Man (альбом рэміксаў на пакманаўскую музыку) пад займеннем Power-Pill. два з чатырох EP Joyrex (Joyrex J4 EP ды Joyrex J5 EP) як Caustic Window, і Analogue Bubblebath 3. "Digeridoo" дасягнуў 55 пазіцыі ў чарце брытанскіх сінглаў, і пазней апісваўся Rolling Stone як "прадвеснік драм-энд-бэйса". У гэтым жа годзе ён пад займеннем Dice Man таксама апынуўся на кампіляцыі лэйбла Warp Records "Artifical Intelligence" з трэкам Polygon Window. Менавіта гэтая кампіляцыя дапамагла ўзнікнуць такому жанру, як "інтэлектуальная танцавальная музыка" і запусціць кар'еру не толькі самога Джэймса, але і Autechre разам з Richie Hawtin. У 1993 паследавалі ягоныя рэлізы на Warp: Surfing on Sine Waves (другі запіс у серыі Artifical Intelligence), ды міні-альбом Quoth, пад псеўданімам Polygon Window, а пазней і EP "On", які трапіў у топ-40 брытанскіх чартаў. Таксама Rephlex выпусціў міні-альбом Джэймса пад займеннем Bradley Strider, а таксама яшчэ два запіса Caustic Window. Джэймс удзельнічаў у некаторых турах 93-га року. Ён падтрымліваў гурт the Orb і далучыўся да туру "Midi Circus", які праходзіў на пляцоўках па ўсёй Велікабрытаніі, будучы хэдлайнерам разам з Orbital, the Orb, ды Drum Club. На прыканцы году ён прымаў удзел у туры NASA "See the Light" разам з Orbital, Moby ды Vapourspace на пляцоўках па ўсёй ЗША. Warp выпусціў другі альбом Aphex Twin, Selected Ambience Works Volume II у 1994, які даследваў значна болей эмбіентнае гучанне, натхнённае ўразуметымі снамі і вопытам Джэймса ў вобласці сінэстэзіі. Ён дасягнуў адзінаццатай строчкі брытанскага чарта, але быў не асабліва добра прыняты крытыкамі. Пазней крытык Сайман Рэйхолдс {{зноскі}} {{ВС}} sgnwyuzou0c6cdhp5bqfife94s9uli6 0 714912 4184012 4172780 2022-08-12T08:37:04Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Бажымоўскіх]] у [[Бажымоўскія]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki [[Файл:POL COA Belina.svg|thumb|Герб «Бяліна»]] '''Бажымоўскія''' — [[шляхта|шляхецкі]] род герба «[[Бяліна (герб)|Бяліна]]», дзеячы [[кальвінізм|кальвінісцкай царквы]] ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]]. == Вядомыя прадстаўнікі == * [[Даніэль Бажымоўскі]] (1674 — ?), канрэктар і рэктар Кейданскай гімназіі, пасля прапаведнік віленскі. * [[Казімір Бажымоўскі]] (1682—1750), кансеньёр падляшскі, сеньёр падляшскі, новагародскі, беларускі. * [[Мікалай Бажымоўскі]] (1675 — ?), прапаведнік і выкладчык. * [[Самуэль Бажымоўскі]] (1678 — ?), прапаведнік і выкладчык. Рэктар Кейданскай гімназіі. * [[Ян Бажымоўскі]] (1610—1673), сеньёр жамойцкі, віленскі. Актыўна ўдзельнічаў у сінодах 1650—1672 гадоў. Перакладаў на літоўскую мову Біблію. * [[Ян Бажымоўскі (нар. да 1674)|Ян Бажымоўскі]] (да 1674 — ?), рэктар Слуцкай гімназіі. * [[Ян Бажымоўскі (пам. 1687)|Ян Бажымоўскі]] (? — 1687), рэктар Слуцкай гімназіі і прапаведнік. Кансеньёр віленскі. Перакладаў на літоўскую мову Біблію. == Літаратура == * {{крыніцы/ЭВКЛ|1|Бажымоўскія|аўтар=[[Валерый Пазднякоў]]}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Бажымоўскія| ]] 1ikqeivqon5m82g5rykabjmd4yez28k 0 714953 4184092 4175689 2022-08-12T09:44:42Z Maksim L. 13 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Мінейка}} {{Шляхціч}} '''Браніслаў Станіслаў Мінейка''' ({{ДН|1|4|1846}} — {{ДС|27|10|1887}}) — удзельнік [[паўстанне 1863-1864 гадоў|паўстання 1863—1864 гадоў]], землеўласнік. == Біяграфія == З шляхецкага роду [[Мінейкі|Мінейкаў]] герба «[[Герб «Газдава»|Газдава]]», сын [[Тамаш Мінейка (1806—1855)|Тамаша]] і Эміліі з [[Ваўжэцкія|Ваўжэцкіх]]. Скончыў [[Шляхецкі інстытут]] у [[Вільня|Вільні]] і [[Тэхналагічны інстытут (Санкт-Пецярбург)|Тэхналагічны інстытут]] у [[Санкт-Пецярбург]]у. Падчас паўстання належыў да «[[Чырвоныя (паўстанне 1863—1864 гадоў)|чырвоных]]» левай арыентацыі, у аддзеле Выслалуха змагаўся ў раёне [[Свянцяны|Свянцянаў]] і [[Трокі|Трокаў]]. Пасля задушэння паўстання займаўся сельскай гаспадаркай, гадоўляй коней. [[Файл:Dubniki, Minejka. Дубнікі, Мінэйка (1919-39).jpg|міні|злева|Палац Мінейкаў у Дубніках. Пачатак XX ст.]] У 1878 годзе Браніслаў Мінейка пабудаваў у эклектычных формах [[Сядзіба Мінейкаў (Дубнікі)|новы палац]] у маёнтку [[Дубнікі (Варнянскі сельсавет)|Дубнікі]] па праекце інжынера Вайніцкага з Пецярбурга<ref>[http://gudogay.www.by/Siadziba Сядзібы ў вёсках Задворнікі і Дубнікі — маёмасць знакамітых і пародненых шляхецкіх радоў.]</ref><ref>{{крыніцы/Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej|4|Dubniki}}</ref>. == Сям’я == Быў жанаты з графіняй Ганнай [[Марыконі]] (1854—1937), дачкой Людвіка Марыконі і Людвікі з [[Ледахоўскія|Ледахоўскіх]]. Меў дзяцей: Уладзіслава (1876—1952), Юзафа (1879—1970), Людвіка (1883—1920), Станіслава (1887—1889), Ганну, Ядвігу, Марыну, Тамаша. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://pages.interlog.com/~mineykok/popolsku.html Genealogia Mineyków, szukanie swojej przeszłości] {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мінейка Браніслаў}} [[Катэгорыя:Мінейкі|Браніслаў]] [[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў]] 1rpzq5ehsxzqg01wwhbqlvsgggu5rhj 2 715201 4183432 4182119 2022-08-11T15:29:34Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = Дубровіцы,<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (Галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = Барыс Галіцын<br/>пры ўдзеле [[Пётр I (імператар расійскі)|цара Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|«Знаменне»]]. Размешчаны ў пасёлку Дубровіцы ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў Марозавых, Галіцыных і Дзмітрыевых-Мамонавых. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі барока, незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам цар [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Princepotemkin.jpg |Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін, гаспадар сядзібы |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 год |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў князь Барыс Аляксеевіч Галіцын (1641—1714), выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (4 жнів.) 1690 года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы Б. А. Галіцына. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі [[барока]]. [[Асвячэнне]] царквы здзейсніў 11 лютага (22 лют.) 1704 года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі Стэфан (Яварскі). На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч Аляксей, духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына Сяргею Аляксеевічу ў 1750–1753 гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781 годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]] (1739–1791). Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву (1758–1803). Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. Граф Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў (1790–1863) быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку 1820-х гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных рыцарскіх замкаў. Па замове Мацвея вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны курган і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, ляпніна ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая рэстаўрацыя царквы. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у Маскве, адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр (1808–1868). Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "старарускім" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на царкоўнаславянскія тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8 вер.) 1850 года мітрапаліт Маскоўскі і [[Каломна|Каломенскі]] Філарэт (Драздоў). У 1863 годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь Сяргей Міхайлавіч Галіцын (1843–1915). У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля рэвалюцыі 1917 года царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія скульптуры святых і статуі анёлаў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі вернікам. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен алтара з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій благаславіў адкрыццё царквы. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць праваслаўны маладзёжны клуб і тэатральная студыя. У 2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне інтэр'ераў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі купальны крыж, старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі гарэльефныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі іканастас і хоры. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні Дзяржаўнага Гістарычнага музея і ў майстэрні Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7 кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца хрысцільны храм. == Архітэктура і ўбранне царквы == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850 г.) |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-002.jpg |Подпіс 2 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-003.jpg |Подпіс 3 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-004.jpg |Подпіс 4 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-005.jpg |Подпіс 5 }} |} тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст == Гл. таксама == * [[Благавешчанне, народнае свята]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |автор = Серафим Слободский. |загаловак = Закон Божий для семьи и школы |месца = М. |выдавецтва = Даръ |год = 2006 }} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] 5n1upcltsmkuggunn2giigh4wzbeo1e 4183476 4183432 2022-08-11T18:28:33Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = Дубровіцы,<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (Галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = Барыс Галіцын<br/>пры ўдзеле [[Пётр I (імператар расійскі)|цара Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|«Знаменне»]]. Размешчаны ў пасёлку Дубровіцы ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў Марозавых, Галіцыных і Дзмітрыевых-Мамонавых. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі барока, незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам цар [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 год |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў князь Барыс Аляксеевіч Галіцын (1641—1714), выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (4 жнів.) 1690 года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы Б. А. Галіцына. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі [[барока]]. [[Асвячэнне]] царквы здзейсніў 11 лютага (22 лют.) 1704 года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі Стэфан (Яварскі). На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч Аляксей, духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына Сяргею Аляксеевічу ў 1750–1753 гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781 годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]] (1739–1791). Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву (1758–1803). Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. Граф Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў (1790–1863) быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку 1820-х гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных рыцарскіх замкаў. Па замове Мацвея вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны курган і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, ляпніна ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая рэстаўрацыя царквы. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у Маскве, адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр (1808–1868). Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "старарускім" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на царкоўнаславянскія тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8 вер.) 1850 года мітрапаліт Маскоўскі і [[Каломна|Каломенскі]] Філарэт (Драздоў). У 1863 годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь Сяргей Міхайлавіч Галіцын (1843–1915). У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля рэвалюцыі 1917 года царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія скульптуры святых і статуі анёлаў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі вернікам. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен алтара з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій благаславіў адкрыццё царквы. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць праваслаўны маладзёжны клуб і тэатральная студыя. У 2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне інтэр'ераў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі купальны крыж, старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі гарэльефныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі іканастас і хоры. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні Дзяржаўнага Гістарычнага музея і ў майстэрні Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7 кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца хрысцільны храм. == Архітэктура і ўбранне царквы == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850 г.) |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-002.jpg |Подпіс 2 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-003.jpg |Подпіс 3 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-004.jpg |Подпіс 4 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-005.jpg |Подпіс 5 }} |} тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст == Гл. таксама == * [[Благавешчанне, народнае свята]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |автор = Серафим Слободский. |загаловак = Закон Божий для семьи и школы |месца = М. |выдавецтва = Даръ |год = 2006 }} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] ieftkqmo7bohvv4k1r73ntmf5wmt1aq 4184053 4183476 2022-08-12T09:07:14Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = Дубровіцы,<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (Галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = Барыс Галіцын<br/>пры ўдзеле [[Пётр I (імператар расійскі)|цара Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|«Знаменне»]]. Размешчаны ў пасёлку Дубровіцы ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў Марозавых, Галіцыных і Дзмітрыевых-Мамонавых. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі барока, незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам цар [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 год |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў князь Барыс Аляксеевіч Галіцын (1641—1714), выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (4 жнів.) 1690 года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы Б. А. Галіцына. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі [[барока]]. [[Асвячэнне]] царквы здзейсніў 11 лютага (22 лют.) 1704 года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі Стэфан (Яварскі). На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч Аляксей, духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына Сяргею Аляксеевічу ў 1750–1753 гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781 годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]] (1739–1791). Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву (1758–1803). Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. Граф Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў (1790–1863) быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку 1820-х гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных рыцарскіх замкаў. Па замове Мацвея вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, ляпніна ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая рэстаўрацыя царквы. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у Маскве, адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр (1808–1868). Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "старарускім" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на царкоўнаславянскія тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8 вер.) 1850 года мітрапаліт Маскоўскі і [[Каломна|Каломенскі]] Філарэт (Драздоў). У 1863 годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь Сяргей Міхайлавіч Галіцын (1843–1915). У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія скульптуры [[святы]]х і статуі [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Усесаюзны]] інстытут жывёлагадоўлі. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій благаславіў адкрыццё царквы. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя. У 2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]. [[Ікона|Іконы]] рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7 кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне царквы == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850 г.) |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-002.jpg |Подпіс 2 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-003.jpg |Подпіс 3 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-004.jpg |Подпіс 4 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-005.jpg |Подпіс 5 }} |} тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст == Гл. таксама == * [[Благавешчанне, народнае свята]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |автор = Серафим Слободский. |загаловак = Закон Божий для семьи и школы |месца = М. |выдавецтва = Даръ |год = 2006 }} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] 9oqryw54soi7lvou0zx97rc0t8xxvzi 4184080 4184053 2022-08-12T09:37:38Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = Дубровіцы,<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (Галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = Барыс Галіцын<br/>пры ўдзеле [[Пётр I (імператар расійскі)|цара Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|«Знаменне»]]. Размешчаны ў пасёлку Дубровіцы ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў Марозавых, Галіцыных і Дзмітрыевых-Мамонавых. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі барока, незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам цар [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 год |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў князь Барыс Аляксеевіч Галіцын (1641—1714), выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (4 жнів.) 1690 года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы Б. А. Галіцына. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі.<br/> У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі [[барока]]. [[Асвячэнне]] царквы здзейсніў 11 лютага (22 лют.) 1704 года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі Стэфан (Яварскі). На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч Аляксей, духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына Сяргею Аляксеевічу ў<br/> 1750–1753 гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781 годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]] (1739–1791). Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву (1758–1803). Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. Граф Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў (1790–1863) быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку 1820-х гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных рыцарскіх замкаў. Па замове Мацвея вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, ляпніна ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая рэстаўрацыя царквы. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у Маскве, адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр (1808–1868). Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "старарускім" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на царкоўнаславянскія тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8 вер.) 1850 года мітрапаліт Маскоўскі і [[Каломна|Каломенскі]] Філарэт (Драздоў). У 1863 годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь Сяргей Міхайлавіч Галіцын (1843–1915). У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія скульптуры [[святы]]х і статуі [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Усесаюзны]] інстытут жывёлагадоўлі. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій благаславіў адкрыццё царквы. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя.<br/> У 2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]. [[Ікона|Іконы]] рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. <br/>7 кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне царквы == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850 г.) |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-002.jpg |Подпіс 2 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-003.jpg |Подпіс 3 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-004.jpg |Подпіс 4 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-005.jpg |Подпіс 5 }} |} тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст == Гл. таксама == * [[Благавешчанне, народнае свята]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |автор = Серафим Слободский. |загаловак = Закон Божий для семьи и школы |месца = М. |выдавецтва = Даръ |год = 2006 }} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] ovtygoq2kycop0wgwsffiqymd3qw6bo 4184089 4184080 2022-08-12T09:40:19Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = Дубровіцы,<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (Галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = Барыс Галіцын<br/>пры ўдзеле [[Пётр I (імператар расійскі)|цара Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|«Знаменне»]]. Размешчаны ў пасёлку Дубровіцы ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў Марозавых, Галіцыных і Дзмітрыевых-Мамонавых. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі барока, незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам цар [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 год |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў князь Барыс Аляксеевіч Галіцын<br/> (1641—1714), выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (4 жнів.) 1690 года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы Б. А. Галіцына. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі.<br/> У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі [[барока]]. [[Асвячэнне]] царквы здзейсніў 11 лютага (22 лют.) 1704 года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі Стэфан (Яварскі). На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч Аляксей, духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына Сяргею Аляксеевічу ў<br/> 1750–1753 гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781 годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]] (1739–1791). Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву (1758–1803). Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. Граф Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў (1790–1863) быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку 1820-х гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных рыцарскіх замкаў. Па замове Мацвея вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, ляпніна ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая рэстаўрацыя царквы. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у Маскве, адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр (1808–1868). Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "старарускім" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на царкоўнаславянскія тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8 вер.) 1850 года мітрапаліт Маскоўскі і [[Каломна|Каломенскі]] Філарэт (Драздоў). У 1863 годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь Сяргей Міхайлавіч Галіцын (1843–1915). У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія скульптуры [[святы]]х і статуі [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Усесаюзны]] інстытут жывёлагадоўлі. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій благаславіў адкрыццё царквы. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя.<br/> У 2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]. [[Ікона|Іконы]] рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. <br/>7 кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне царквы == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850 г.) |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-002.jpg |Подпіс 2 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-003.jpg |Подпіс 3 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-004.jpg |Подпіс 4 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-005.jpg |Подпіс 5 }} |} тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст == Гл. таксама == * [[Благавешчанне, народнае свята]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |автор = Серафим Слободский. |загаловак = Закон Божий для семьи и школы |месца = М. |выдавецтва = Даръ |год = 2006 }} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] abt4t92hhw919zewlja3jlftx6ev8y8 4184110 4184089 2022-08-12T10:30:05Z Waren1 111894 дапаўненне: Літаратура wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = Дубровіцы,<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (Галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = Барыс Галіцын<br/>пры ўдзеле [[Пётр I (імператар расійскі)|цара Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|«Знаменне»]]. Размешчаны ў пасёлку Дубровіцы ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў Марозавых, Галіцыных і Дзмітрыевых-Мамонавых. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі барока, незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам цар [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 год |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў князь Барыс Аляксеевіч Галіцын<br/> (1641—1714), выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (4 жнів.) 1690 года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы Б. А. Галіцына. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі.<br/> У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі [[барока]]. [[Асвячэнне]] царквы здзейсніў 11 лютага (22 лют.) 1704 года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі Стэфан (Яварскі). На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч Аляксей, духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына Сяргею Аляксеевічу ў<br/> 1750–1753 гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781 годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]] (1739–1791). Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву (1758–1803). Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. Граф Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў (1790–1863) быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку 1820-х гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных рыцарскіх замкаў. Па замове Мацвея вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, ляпніна ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая рэстаўрацыя царквы. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у Маскве, адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр (1808–1868). Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "старарускім" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на царкоўнаславянскія тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8 вер.) 1850 года мітрапаліт Маскоўскі і [[Каломна|Каломенскі]] Філарэт (Драздоў). У 1863 годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь Сяргей Міхайлавіч Галіцын (1843–1915). У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія скульптуры [[святы]]х і статуі [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Усесаюзны]] інстытут жывёлагадоўлі. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій благаславіў адкрыццё царквы. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя.<br/> У 2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]. [[Ікона|Іконы]] рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. <br/>7 кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне царквы == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850 г.) |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-002.jpg |Подпіс 2 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-003.jpg |Подпіс 3 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-004.jpg |Подпіс 4 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-005.jpg |Подпіс 5 }} |} тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст == Гл. таксама == * [[Благавешчанне, народнае свята]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |частка = |загаловак = Дубровицы |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |том = |старонкі = |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = ref_1 }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] tuxfhz8mwkj85j8ezqz65ipv18lhi25 4184116 4184110 2022-08-12T11:03:01Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = Дубровіцы,<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (Галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = Барыс Галіцын<br/>пры ўдзеле [[Пётр I (імператар расійскі)|цара Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|«Знаменне»]]. Размешчаны ў пасёлку Дубровіцы ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў Марозавых, Галіцыных і Дзмітрыевых-Мамонавых. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі барока, незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам цар [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 год |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў князь Барыс Аляксеевіч Галіцын<br/> (1641—1714), выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (4 жнів.) 1690 года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы Б. А. Галіцына. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі [[барока]]. [[Асвячэнне]] царквы здзейсніў 11 лютага (22) 1704 года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі Стэфан (Яварскі). На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч Аляксей, духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына Сяргею Аляксеевічу ў 1750–1753 гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781 годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]] (1739–1791). Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву (1758–1803). Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. Граф Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў (1790–1863) быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку 1820-х гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных рыцарскіх замкаў. Па замове Мацвея вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, ляпніна ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая рэстаўрацыя царквы. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у Маскве, адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр (1808–1868). Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "старарускім" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на царкоўнаславянскія тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8 вер.) 1850 года мітрапаліт Маскоўскі і [[Каломна|Каломенскі]] Філарэт (Драздоў). У 1863 годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь Сяргей Міхайлавіч Галіцын (1843–1915). У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія скульптуры [[святы]]х і статуі [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Усесаюзны]] інстытут жывёлагадоўлі. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій благаславіў адкрыццё царквы. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя. У 2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]. [[Ікона|Іконы]] рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7 кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне царквы == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850 г.) |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-002.jpg |Подпіс 2 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-003.jpg |Подпіс 3 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-004.jpg |Подпіс 4 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-005.jpg |Подпіс 5 }} |} тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст == Гл. таксама == * [[Благавешчанне, народнае свята]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |частка = |загаловак = Дубровицы |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |том = |старонкі = |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] n4acw5xp6eimuof3x5spbtrv7q5056e 4184137 4184116 2022-08-12T11:50:12Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{Загатоўка раздзела}} {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = Дубровіцы,<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (Галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = Барыс Галіцын<br/>пры ўдзеле [[Пётр I (імператар расійскі)|цара Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах ({{lang-ru|Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|«Знаменне»]]. Размешчаны ў пасёлку Дубровіцы ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў Марозавых, Галіцыных і Дзмітрыевых-Мамонавых. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі барока, незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам цар [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца, 1931 год |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў князь Барыс Аляксеевіч Галіцын<br/> (1641—1714), выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (4 жнів.) 1690 года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Лемешево|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы Б. А. Галіцына. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі [[барока]]. [[Асвячэнне]] царквы здзейсніў 11 лютага (22) 1704 года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі Стэфан (Яварскі). На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч Аляксей, духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына Сяргею Аляксеевічу ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781 годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]] (1739–1791). Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву (1758–1803). Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. Граф Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў (1790–1863) быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку 1820-х гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных рыцарскіх замкаў. Па замове Мацвея вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, ляпніна ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая рэстаўрацыя царквы. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у Маскве, адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр (1808–1868). Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "старарускім" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на царкоўнаславянскія тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8 вер.) 1850 года мітрапаліт Маскоўскі і [[Каломна|Каломенскі]] Філарэт (Драздоў). У 1863 годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь Сяргей Міхайлавіч Галіцын (1843–1915). У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія скульптуры [[святы]]х і статуі [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Усесаюзны]] інстытут жывёлагадоўлі. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій благаславіў адкрыццё царквы. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]. [[Ікона|Іконы]] рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне царквы == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850 г.) |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-002.jpg |Подпіс 2 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-003.jpg |Подпіс 3 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-004.jpg |Подпіс 4 |Файл:Craniopharyngioma-t1axkm-005.jpg |Подпіс 5 }} |} тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст тэкст == Гл. таксама == * [[Благавешчанне, народнае свята]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |частка = |загаловак = Дубровицы |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |том = |старонкі = |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] sofftv64d1dtius6hvv3rxn3ylszcw3 0 715253 4183891 4171521 2022-08-12T05:42:34Z APTEM 12446 +[[Катэгорыя:Жывапісныя школы]]; +[[Катэгорыя:Жывапіс Адраджэння]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Кёльнская школа жывапісу''' ({{lang-de|Kölner Malerschule}}) — адна з самых уплывовых нямецкіх жывапісных школ у XV стагоддзі, якая сфармавалася ў [[Кёльн]]е. == Гісторыя == Кёльнская школа жывапісу — жывапіс на драўляных дошках, росквіт якой адносіцца да XIV—XV стст. Школа адыграла галоўную ролю ў развіцці іншых нямецкіх школ жывапісу. Найбуйнейшы прадстаўнік кёльнскай школы: Штэфан Лохнер, празваны майстрам Штэфанам Кёльнскім, які працаваў у Кёльне больш за 20 гадоў) з пачатку 1430-х гадоў. Самы выбітны яго твор — выява Кёльнскага сабора, якая захоўваецца ў кёльнскім [[музей Вальрафа-Рыхарца|музеі Вальрафа-Рыхарца]]. Да гэтай школы адносяць ананімнага мастака, празванага Майстар жыцця Марыі, па самым буйным яго творы — серыі сцэн з жыцця панны Марыі. Майстар жыцця Марыі працаваў у Кёльне ў перыяд позняй готыкі каля 1463—1490 гг. Творы школы прадстаўлены ў многіх музеях свету, але найбольшая іх колькасць знаходзіцца ў Кёльне. [[Катэгорыя:Жывапісныя школы]] [[Катэгорыя:Жывапіс Адраджэння]] t899y9gglo7x9ippb9svi84t4hiylqe 0 715359 4183885 4171919 2022-08-12T05:35:48Z APTEM 12446 дададзена [[Катэгорыя:Жывёлагадоўля]]; выдалены шаблон {{Няма катэгорый}} з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Заатэхнія''' — [[навука]] пра развядзенне, кармленне, утрыманне, догляд і гаспадарчае выкарыстанне [[сельскагаспадарчыя жывёлы|сельскагаспадарчых жывёл]]; тэарэтычныя асновы [[жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]]. Тэрмін «заатэхнія» прапанаваў французскі вучоны Ж.Бадэман (1848). Падзяляюць на агульную (вывучае агульныя прынцыпы заатэхніі) і прыватную (распрацоўвае сістэму вядзення галін малочнай і мясцовай жывёлагадоўлі, свінагадоўлі, [[авечкагадоўля|авечкагадоўлі]], [[конегадоўля|конегадоўлі]], [[птушкагадоўля|птушкагадоўлі]], [[пчалярства]], зверагадоўлі і інш., пытанні тэхналогіі вытворчасці асобных відаў прадукцыі: [[малако|малака]], [[ялавічына|ялавічыны]], [[свініна|свініны]], прадуктаў птушка- і авечкагадоўлі. Рэкамендацыі па доглядзе жывёл сустракаюцца ў антычных вучоных. Навукова абгрунтаваныя формы кармлення сельскагаспадарчых жывёл пачалі распрацоўваць у 17 стагоддзі, з канца 18 стагоддзя ствараюцца розныя пароды сельскагаспадарчых жывёл. У [[Беларусь|Беларусі]] даследванні па заатэхніі вядуцца з 1919 года (І. І. Калугін, [[Мікалай Міхайлавіч Кулагін|М. М. Кулагін]], [[Мікалай Васілевіч Найдзёнаў|М. В. Найдзёнаў]] і інш.). Яе развіццю спрыялі працы [[Віталь Сцяпанавіч Антанюк|В. С. Антанюка]], [[Канстанцін Фёдаравіч Барысавец|К. Ф. Барысаўца]], [[Андрэй Андрэевіч Гайко|А. А. Гайко]], [[Залман Давідавіч Гільман|З. Д. Гільмана]], [[Вячаслаў Цімафеевіч Горын |В. Ц. Горына]], М. П. Грыня, [[Вольга Аляксееўна Іванова|В. А. Івановай]], У. П. Лемешава, [[Іван Мікалаевіч Нікітчанка|І. М. Нікітчанкі]], [[Сяргей Іванавіч Пляшчанка|С. І. Пляшчанкі]], [[Канстанцін Міхайлавіч Сонцаў|К. М. Сонцава]], [[Уладзімір Іосіфавіч Шляхтуноў|У. І. Шляхтунова]], М. А. Яцко і інш. Навукова-даследчая работа вядзецца ў [[Навукова-практычны цэнтр НАН Беларусі па жывёлагадоўлі|Навукова-практычным цэнтры НАН Беларусі па жывёлагадоўлі]], [[Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія|БСГА]], [[Віцебская дзяржаўная акадэмія ветэрынарнай медыцыны|Віцебскай акадэміі ветэрынарнай медыцыны]]. Вырашаюцца праблемы павышэння ўстойлівасці жывёлы да хвароб і стрэсаў, прафілактыкі распаўсюджвання спадчынных анамалій, працягласці гаспадарчага выкарыстання і інш. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|6}} [[Катэгорыя:Жывёлагадоўля]] scwph4nd1zilylw5u9h79o6xnfvlwjc 0 715657 4183622 4175366 2022-08-11T20:20:23Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Сутыкненні ў Нагорным Карабаху |частка = [[Карабахскі канфлікт]] |выява = |загаловак = |дата = [[1 жніўня|1]]—[[3 жніўня]] [[2022]] |месца = Нагорны Карабах |вынік = |статус = |праціўнік1 = {{Сцягафікацыя|Азербайджан}} |праціўнік2 = {{Сцяг|Нагорна-Карабахская Рэспубліка}} [[Нагорна-Карабахская Рэспубліка|Нагорны Карабах]] |камандзір1 = {{Сцяг|Азербайджан}} [[Ільхам Аліеў]] |камандзір2 = {{Сцяг|Нагорна-Карабахская Рэспубліка}} [[Араік Уладзіміравіч Аруцюнян|Араік Аруцюнян]] |сілы1 = ''невядома'' |сілы2 = ''невядома'' |страты1 = 1 забіты<ref>[https://eadaily.com/ru/news/2022/08/03/azerbaydzhan-otchitalsya-ob-itogah-operacii-vozmezdie-v-karabahe-vzyaty-vysoty Азербайджан отчитался об итогах операции «Возмездие» в Карабахе: взяты высоты]</ref> (станам на 04.08) |страты2 = 2 забітыхх<ref>[https://rus.azatutyun.am/a/31972559.html Число раненых армянских солдат в Карабахе достигло 19, состояние одного оценивается как крайне тяжелое]</ref> (станам на 04.08) |агульныя страты = }} '''Узброеныя сутыкненні ў Нагорным Карабаху''' — узброеныя сутыкненні паміж [[Узброеныя сілы Азербайджана|узброенымі сіламі]] [[Азербайджан]]а з аднаго боку і [[Армія абароны Нагорна-Карабахскай Рэспублікі|арміяй абароны]] [[непрызнаныя дзяржавы|непрызнанай]] [[Нагорна-Карабахская Рэспубліка|Нагорна-Карабахскай Рэспублікі]] з другога боку, якія доўжыліся з 1 па 3 жніўня 2022 года. Азербайджан ускладаў віну за пачатак баявых дзеянняў на армянскі бок. У сваю чаргу, [[Арменія]] і непрызнаная Нагорна-Карабахская Рэспубліка абвінавачвалі азербайджанскі бок. Расійскі міратворчы кантынгент таксама ўсе тры дні называў Азербайджан вінаватым у парушэнні рэжыму спынення агню. 3 жніўня Азербайджанам пачата '''аперацыя “Адплата”''' ({{lang-az|«Qisas» əməliyyatı}}). Як заяўляе Міністэрства абароны Азербайджанскай Рэспублікі, ваенная кампанія запушчана ў адказ на гібель азербайджанскага вайскоўца ў выніку «тэрарыстычна-дыверсійнай аперацыі супраць падраздзяленняў азербайджанскай арміі» , і з мэтай прадухілення «спробы захопу вышыні Кырхкыз»<ref>[https://mod.gov.az/ru/news/azerbajdzhanskaya-armiya-osushestvila-operaciyu-vozmezdie-video-41225.html Азербайджанская Армия осуществила операцию «Возмездие»] // Официальный сайт Министерства обороны Азербайджанской Республики. 3.08.2022.</ref>. У Арменіі і ў Нагорным Карабаху сутыкненні ахарактарызавалі як чарговую праяву «армянаненавісніцтва», спробу «запалохвання армян Нагорнага Карабаха», а таксама этнічную чыстку і «паўзучую акупацыю Нагорнага Карабаха»<ref name="ар">{{cite web|url=http://www.nkr.am/ru/news/2022-08-03/Statement|title=Заявление Министерства иностранных дел Республики Арцах|publisher=Министерство иностранных дел Республика Арцах|work=|date=2022-08-03|author=|accessdate=2022-08-05|archiveurl=|archivedate=}}</ref><ref name="МИДАз4авг"/>. [[Міністэрства замежных спраў Азербайджана|МЗС Азербайджана]], у сваю чаргу, заявіў, што Азербайджан забяспечвае бяспеку і цэласнасць сваіх тэрыторый на законных падставах, а абвінавачанні ў свой адрас назваў «крывадушнасцю»<ref name="МИДАз4авг">[https://az.sputniknews.ru/20220804/baku-otvetil-erevanu-azerbaydzhan-vse-delaet-zakonno-444684519.html Баку ответил Еревану: Азербайджан все делает законно]</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Карабахскі канфлікт]] [[Катэгорыя:Жнівень 2022 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2022 года]] mgsr2xz1phnrafdji9stetdzk6kbi47 4183633 4183622 2022-08-11T20:21:10Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Сутыкненні ў Нагорным Карабаху |частка = [[Карабахскі канфлікт]] |выява = |загаловак = |дата = [[1 жніўня|1]]—[[3 жніўня]] [[2022]] |месца = Нагорны Карабах |вынік = аспрэчваецца |статус = |праціўнік1 = {{Сцягафікацыя|Азербайджан}} |праціўнік2 = {{Сцяг|Нагорна-Карабахская Рэспубліка}} [[Нагорна-Карабахская Рэспубліка|Нагорны Карабах]] |камандзір1 = {{Сцяг|Азербайджан}} [[Ільхам Аліеў]] |камандзір2 = {{Сцяг|Нагорна-Карабахская Рэспубліка}} [[Араік Уладзіміравіч Аруцюнян|Араік Аруцюнян]] |сілы1 = ''невядома'' |сілы2 = ''невядома'' |страты1 = 1 забіты<ref>[https://eadaily.com/ru/news/2022/08/03/azerbaydzhan-otchitalsya-ob-itogah-operacii-vozmezdie-v-karabahe-vzyaty-vysoty Азербайджан отчитался об итогах операции «Возмездие» в Карабахе: взяты высоты]</ref> (станам на 04.08) |страты2 = 2 забітыхх<ref>[https://rus.azatutyun.am/a/31972559.html Число раненых армянских солдат в Карабахе достигло 19, состояние одного оценивается как крайне тяжелое]</ref> (станам на 04.08) |агульныя страты = }} '''Узброеныя сутыкненні ў Нагорным Карабаху''' — узброеныя сутыкненні паміж [[Узброеныя сілы Азербайджана|узброенымі сіламі]] [[Азербайджан]]а з аднаго боку і [[Армія абароны Нагорна-Карабахскай Рэспублікі|арміяй абароны]] [[непрызнаныя дзяржавы|непрызнанай]] [[Нагорна-Карабахская Рэспубліка|Нагорна-Карабахскай Рэспублікі]] з другога боку, якія доўжыліся з 1 па 3 жніўня 2022 года. Азербайджан ускладаў віну за пачатак баявых дзеянняў на армянскі бок. У сваю чаргу, [[Арменія]] і непрызнаная Нагорна-Карабахская Рэспубліка абвінавачвалі азербайджанскі бок. Расійскі міратворчы кантынгент таксама ўсе тры дні называў Азербайджан вінаватым у парушэнні рэжыму спынення агню. 3 жніўня Азербайджанам пачата '''аперацыя “Адплата”''' ({{lang-az|«Qisas» əməliyyatı}}). Як заяўляе Міністэрства абароны Азербайджанскай Рэспублікі, ваенная кампанія запушчана ў адказ на гібель азербайджанскага вайскоўца ў выніку «тэрарыстычна-дыверсійнай аперацыі супраць падраздзяленняў азербайджанскай арміі» , і з мэтай прадухілення «спробы захопу вышыні Кырхкыз»<ref>[https://mod.gov.az/ru/news/azerbajdzhanskaya-armiya-osushestvila-operaciyu-vozmezdie-video-41225.html Азербайджанская Армия осуществила операцию «Возмездие»] // Официальный сайт Министерства обороны Азербайджанской Республики. 3.08.2022.</ref>. У Арменіі і ў Нагорным Карабаху сутыкненні ахарактарызавалі як чарговую праяву «армянаненавісніцтва», спробу «запалохвання армян Нагорнага Карабаха», а таксама этнічную чыстку і «паўзучую акупацыю Нагорнага Карабаха»<ref name="ар">{{cite web|url=http://www.nkr.am/ru/news/2022-08-03/Statement|title=Заявление Министерства иностранных дел Республики Арцах|publisher=Министерство иностранных дел Республика Арцах|work=|date=2022-08-03|author=|accessdate=2022-08-05|archiveurl=|archivedate=}}</ref><ref name="МИДАз4авг"/>. [[Міністэрства замежных спраў Азербайджана|МЗС Азербайджана]], у сваю чаргу, заявіў, што Азербайджан забяспечвае бяспеку і цэласнасць сваіх тэрыторый на законных падставах, а абвінавачанні ў свой адрас назваў «крывадушнасцю»<ref name="МИДАз4авг">[https://az.sputniknews.ru/20220804/baku-otvetil-erevanu-azerbaydzhan-vse-delaet-zakonno-444684519.html Баку ответил Еревану: Азербайджан все делает законно]</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Карабахскі канфлікт]] [[Катэгорыя:Жнівень 2022 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2022 года]] fl2edxp1q059utndpo5fh7gtzb30z1p 4183650 4183633 2022-08-11T20:23:25Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Сутыкненні ў Нагорным Карабаху |частка = [[Карабахскі канфлікт]] |выява = |загаловак = |дата = [[1 жніўня|1]]—[[3 жніўня]] [[2022]] |месца = Нагорны Карабах |вынік = аспрэчваюцца |статус = |праціўнік1 = {{Сцягафікацыя|Азербайджан}} |праціўнік2 = {{Сцяг|Нагорна-Карабахская Рэспубліка}} [[Нагорна-Карабахская Рэспубліка|Нагорны Карабах]] |камандзір1 = {{Сцяг|Азербайджан}} [[Ільхам Аліеў]] |камандзір2 = {{Сцяг|Нагорна-Карабахская Рэспубліка}} [[Араік Уладзіміравіч Аруцюнян|Араік Аруцюнян]] |сілы1 = ''невядома'' |сілы2 = ''невядома'' |страты1 = 1 забіты<ref>[https://eadaily.com/ru/news/2022/08/03/azerbaydzhan-otchitalsya-ob-itogah-operacii-vozmezdie-v-karabahe-vzyaty-vysoty Азербайджан отчитался об итогах операции «Возмездие» в Карабахе: взяты высоты]</ref> (станам на 04.08) |страты2 = 2 забітыхх <ref>[https://rus.azatutyun.am/a/31972559.html Число раненых армянских солдат в Карабахе достигло 19, состояние одного оценивается как крайне тяжелое]</ref> (станам на 04.08) |агульныя страты = }} '''Узброеныя сутыкненні ў Нагорным Карабаху''' — узброеныя сутыкненні паміж [[Узброеныя сілы Азербайджана|узброенымі сіламі]] [[Азербайджан]]а з аднаго боку і [[Армія абароны Нагорна-Карабахскай Рэспублікі|арміяй абароны]] [[непрызнаныя дзяржавы|непрызнанай]] [[Нагорна-Карабахская Рэспубліка|Нагорна-Карабахскай Рэспублікі]] з другога боку, якія доўжыліся з 1 па 3 жніўня 2022 года. Азербайджан ускладаў віну за пачатак баявых дзеянняў на армянскі бок. У сваю чаргу, [[Арменія]] і непрызнаная Нагорна-Карабахская Рэспубліка абвінавачвалі азербайджанскі бок. Расійскі міратворчы кантынгент таксама ўсе тры дні называў Азербайджан вінаватым у парушэнні рэжыму спынення агню. 3 жніўня Азербайджанам пачата '''аперацыя “Адплата”''' ({{lang-az|«Qisas» əməliyyatı}}). Як заяўляе Міністэрства абароны Азербайджанскай Рэспублікі, ваенная кампанія запушчана ў адказ на гібель азербайджанскага вайскоўца ў выніку «тэрарыстычна-дыверсійнай аперацыі супраць падраздзяленняў азербайджанскай арміі» , і з мэтай прадухілення «спробы захопу вышыні Кырхкыз»<ref>[https://mod.gov.az/ru/news/azerbajdzhanskaya-armiya-osushestvila-operaciyu-vozmezdie-video-41225.html Азербайджанская Армия осуществила операцию «Возмездие»] // Официальный сайт Министерства обороны Азербайджанской Республики. 3.08.2022.</ref>. У Арменіі і ў Нагорным Карабаху сутыкненні ахарактарызавалі як чарговую праяву «армянаненавісніцтва», спробу «запалохвання армян Нагорнага Карабаха», а таксама этнічную чыстку і «паўзучую акупацыю Нагорнага Карабаха»<ref name="ар">{{cite web|url=http://www.nkr.am/ru/news/2022-08-03/Statement|title=Заявление Министерства иностранных дел Республики Арцах|publisher=Министерство иностранных дел Республика Арцах|work=|date=2022-08-03|author=|accessdate=2022-08-05|archiveurl=|archivedate=}}</ref><ref name="МИДАз4авг"/>. [[Міністэрства замежных спраў Азербайджана|МЗС Азербайджана]], у сваю чаргу, заявіў, што Азербайджан забяспечвае бяспеку і цэласнасць сваіх тэрыторый на законных падставах, а абвінавачанні ў свой адрас назваў «крывадушнасцю»<ref name="МИДАз4авг">[https://az.sputniknews.ru/20220804/baku-otvetil-erevanu-azerbaydzhan-vse-delaet-zakonno-444684519.html Баку ответил Еревану: Азербайджан все делает законно]</ref>. Па выніку сутыкненняў армія Азербайджана заявіла аб узяцці вышынь Кырхкыз, Сарыбаба і некаторых іншых. Аднак прадстаўнікі расійскага міратворчага кантынгенту адмаўлялі парушэнне лініі судакранання. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Карабахскі канфлікт]] [[Катэгорыя:Жнівень 2022 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2022 года]] syl2g2w1k0ex7kqe43ty0l0rztrwi7n 4183793 4183650 2022-08-11T20:37:31Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Сутыкненні ў Нагорным Карабаху |частка = [[Карабахскі канфлікт]] |выява = |загаловак = |дата = [[1 жніўня|1]]—[[3 жніўня]] [[2022]] |месца = Нагорны Карабах |вынік = аспрэчваюцца |статус = |праціўнік1 = {{Сцягафікацыя|Азербайджан}} |праціўнік2 = {{Сцяг|Нагорна-Карабахская Рэспубліка}} [[Нагорна-Карабахская Рэспубліка|Нагорны Карабах]] |камандзір1 = {{Сцяг|Азербайджан}} [[Ільхам Аліеў]] |камандзір2 = {{Сцяг|Нагорна-Карабахская Рэспубліка}} [[Араік Уладзіміравіч Аруцюнян|Араік Аруцюнян]] |сілы1 = ''невядома'' |сілы2 = ''невядома'' |страты1 = 1 забіты<ref>[https://eadaily.com/ru/news/2022/08/03/azerbaydzhan-otchitalsya-ob-itogah-operacii-vozmezdie-v-karabahe-vzyaty-vysoty Азербайджан отчитался об итогах операции «Возмездие» в Карабахе: взяты высоты]</ref> (станам на 04.08) |страты2 = 2 забітых <ref>[https://rus.azatutyun.am/a/31972559.html Число раненых армянских солдат в Карабахе достигло 19, состояние одного оценивается как крайне тяжелое]</ref> (станам на 04.08) |агульныя страты = }} '''Узброеныя сутыкненні ў Нагорным Карабаху''' — узброеныя сутыкненні паміж [[Узброеныя сілы Азербайджана|узброенымі сіламі]] [[Азербайджан]]а з аднаго боку і [[Армія абароны Нагорна-Карабахскай Рэспублікі|арміяй абароны]] [[непрызнаныя дзяржавы|непрызнанай]] [[Нагорна-Карабахская Рэспубліка|Нагорна-Карабахскай Рэспублікі]] з другога боку, якія доўжыліся з 1 па 3 жніўня 2022 года. Азербайджан ускладаў віну за пачатак баявых дзеянняў на армянскі бок. У сваю чаргу, [[Арменія]] і непрызнаная Нагорна-Карабахская Рэспубліка абвінавачвалі азербайджанскі бок. Расійскі міратворчы кантынгент таксама ўсе тры дні называў Азербайджан вінаватым у парушэнні рэжыму спынення агню. 3 жніўня Азербайджанам пачата '''аперацыя “Адплата”''' ({{lang-az|«Qisas» əməliyyatı}}). Як заяўляе Міністэрства абароны Азербайджанскай Рэспублікі, ваенная кампанія запушчана ў адказ на гібель азербайджанскага вайскоўца ў выніку «тэрарыстычна-дыверсійнай аперацыі супраць падраздзяленняў азербайджанскай арміі» , і з мэтай прадухілення «спробы захопу вышыні Кырхкыз»<ref>[https://mod.gov.az/ru/news/azerbajdzhanskaya-armiya-osushestvila-operaciyu-vozmezdie-video-41225.html Азербайджанская Армия осуществила операцию «Возмездие»] // Официальный сайт Министерства обороны Азербайджанской Республики. 3.08.2022.</ref>. У Арменіі і ў Нагорным Карабаху сутыкненні ахарактарызавалі як чарговую праяву «армянаненавісніцтва», спробу «запалохвання армян Нагорнага Карабаха», а таксама этнічную чыстку і «паўзучую акупацыю Нагорнага Карабаха»<ref name="ар">{{cite web|url=http://www.nkr.am/ru/news/2022-08-03/Statement|title=Заявление Министерства иностранных дел Республики Арцах|publisher=Министерство иностранных дел Республика Арцах|work=|date=2022-08-03|author=|accessdate=2022-08-05|archiveurl=|archivedate=}}</ref><ref name="МИДАз4авг"/>. [[Міністэрства замежных спраў Азербайджана|МЗС Азербайджана]], у сваю чаргу, заявіў, што Азербайджан забяспечвае бяспеку і цэласнасць сваіх тэрыторый на законных падставах, а абвінавачанні ў свой адрас назваў «крывадушнасцю»<ref name="МИДАз4авг">[https://az.sputniknews.ru/20220804/baku-otvetil-erevanu-azerbaydzhan-vse-delaet-zakonno-444684519.html Баку ответил Еревану: Азербайджан все делает законно]</ref>. Па выніку сутыкненняў армія Азербайджана заявіла аб узяцці вышынь Кырхкыз, Сарыбаба і некаторых іншых. Аднак прадстаўнікі расійскага міратворчага кантынгенту адмаўлялі парушэнне лініі судакранання. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Карабахскі канфлікт]] [[Катэгорыя:Жнівень 2022 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2022 года]] hd7yltlgijsjl1w6bjbh2f6ir50lm51 0 715911 4183940 4180404 2022-08-12T06:28:53Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 дададзена [[Катэгорыя:Ганаровыя работнiкі сувязi Беларусi]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Баркун (значэнні)}} {{ДД}} '''Міхаіл Аляксеевіч Баркун''' (нар. {{ДН|20|03|1948}}, г. [[Мінск]]) — беларускі вучоны ў галіне электрасувязі. [[Кандыдат тэхнічных навук]], [[прафесар]]. == Біяграфія == Скончыў [[Мінскі дзяржаўны машынабудаўнічы каледж|Мінскі машынабудаўнічы тэхнікум]], [[Мінскі радыётэхнічны інстытут]] дзе пазнее застаўся працаваць Пры непасрэдным яго ўдзеле ў 1993 годзе быў створаны [[Беларуская дзяржаўная акадэмія сувязі|Вышэйшы каледж сувязі]]. На працягу 16 гадоў з’яўляўся яго рэктарам. == Узнагароды == «Выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь» (2008), нагрудны знак «Ганаровы працаўнік сувязі Беларусі» (2014). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|2|||310}} == Спасылкі == * [http://bsac.by/employees/barkun-mihail-alekseevic БАРКУН МИХАИЛ АЛЕКСЕЕВИЧ] * [http://bsac.by/sites/default/files/content/landing/2018/70/files/07-09/7-2018.pdf ПРОБЛЕМЫ ИНФОКОММУНИКАЦИЙ] {{DEFAULTSORT:Баркун Міхаіл Аляксеевіч}} [[Катэгорыя:Рэктары БДАС]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДАС]] [[Катэгорыя:Ганаровыя работнiкі сувязi Беларусi]] dtdtd0j0ct8algtvavodogf0tk2odkc 0 715927 4183936 4180353 2022-08-12T06:27:28Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} {{цёзкі2|Тарасевіч}} '''Лідзія Кузьмінічна Тарасевіч''' (нар. {{ДН|1|5|1929}}, в. [[Ракоўшчына (Мсціслаўскі раён)|Ракоўшчына]], [[Мсціслаўскі раён]]) — [[Заслужаны настаўнік БССР]] (1974). Скончыла [[Аршанскі настаўніцкі інстытут]], [[Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка|Мінскі педагагічны інстытут]] (1972). Працавала завучам Недальской 8-гадовай школы [[Бягомльскі раён|Бягомльскага раёна]] (1950), выкладчыцай біялогіі ў СШ № 7 (1952), завучам школы № 96 г. [[Мінск]]а (1964). Званне [[Герой Сацыялістычнай Працы |Героя Сацыялістычнай Працы]] прысвоена ў 1978 годзе за высокія паказчыкі ў навучальна-выхаваўчай і грамадскай рабоце. == Літаратура == * Тарасевич Лидия Кузьминична // Твои герои, Беларусь! Герои Социалистического Труда: биографический справочник / составители: И. Н. Кулан и др. — Минск, 2014. — С. 215: фото. * Тарасевіч Лідзія Кузьмінічна: Героі Сацыялістычнай Працы // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Мсціслаўскага раёна / галоўны рэдактар У. Л. Гасянкоў. — Мінск, 1999. — С. 499: фота. {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Тарасевіч Лідзія Кузьмінічна}} oharszlo8zwe0ikgvxj93crkgdhi2y2 0 716043 4183481 4181928 2022-08-11T19:40:02Z Kiryienka 26582 wikitext text/x-wiki [[Файл:Aerial_view_Loos-Hulluch_trench_system_July_1917.jpg|250px|міні|Аэрафотаздымка, якая фіксуе брытанскія (злева зверху) і нямецкія (справа і знізу) сістэмы траншэй, і нічыйную зямлю паміж імі ў раёне г.&nbsp;{{нп3|Лос-ан-Гаэль|Лос|ru|Лос-ан-Гоэль}} і г.&nbsp;{{нп3|Юлюш||ru|Юллюш}} ([[Артуа]]) падчас Першай сусветнай вайны. Вертыкальная лінія&nbsp;— даваенная дарога. Ліпень&nbsp;1917.]] '''Нічыйная зямля'''&nbsp;— тэрыторыя, якая з’яўляецца незанятай ні адным з бакоў [[Канфлікт|супрацьстаяння]] праз патэнцыйную небяспеку. У нашы дні тэрмін звычайна асацыюецца з [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайной]] для абазначэння прасторы паміж [[Пазіцыйная вайна|сістэмамі траншэй]] варагуючых бакоў. Гэтую прастору не адважваецца пераадолець ні адзін з бакоў з-за боязі быць атакаваным ворагам. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Метафары]] [[Катэгорыя:Ваенная тэрміналогія]] [[Катэгорыя:Пазіцыйная вайна]] [[Катэгорыя:Сухапутная вайна]] 1gu53417td56yiadnt5k9o8oidmi28t 0 716092 4183307 4182925 2022-08-11T12:49:46Z ニャー 88396 Выпраўлены правапіс wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт|image=Slaget vid Novgorod 1611 (Johan Hammer) - Nationalmuseum - 35876.tif|commander1={{plainlist| * {{flagicon image|Flag of Russia.svg|22px}} [[Міхаіл Васільевіч Скапін-Шуйскі]] }}|канфлікт=Іжорская вайна|загаловак=Бітва пад Ноўгарадам|дата=1610–1617|месца=[[Расія]]|вынік=[[Сталбоўскі мір]]|змены=Швецыя вяртае [[Ноўгарад]] і [[Гдоў]] Расія саступае Іжору і Кексгольмскі лен|праціўнік1=[[Расійскае царства]] Паплечнік: [[Данія-Нарвегія]]|праціўнік2=[[Шведская імперыя]]|камандзір2={{plainlist| * {{flagicon image|Flag of Sweden.svg}} [[Якаб Понтусан Дэлагардзі]] * {{flagicon image|Flag of Sweden.svg}} [[Эвэрт Горн]] }}}} '''Інгерманландская вайна''' ці '''Шведская інтэрвенцыя, Іжорская вайна''' ({{Lang-sv|Ingermanländska kriget}}) паміж [[Шведская імперыя|Шведскай імперыяй]] і [[Руская дзяржава|Расійскім царствам]] доўжылася паміж 1610 і 1617 гг. Яе можна разглядаць як частку [[Смутны час|Смутнага]] часу Расіі якая асноўным запомнілася спробай пасадзіць на расійскі трон шведскага герцага. Вайна скончылася тэрытарыяльным узмацненнем Швецыі, што паслужыла пачаткам для эпохі яё велічы, і вяртаннем старажытных рускіх гарадоў да Расіі ([[Сталбоўскі мір]]). <ref>{{Cite web|url=https://historiesajten.se/krigsinfo.asp?id=10|title=Ingermanländska kriget|publisher=historiesajten.se|author=Nina Ringbom}}</ref> == Перадумовы == Падчас [[Смутны час|Смутнага]] [[Васіль Шуйскі|часу Русі Васіль IV]] быў абложаны ў [[Масква|Маскве]] прыхільнікамі Лжэдзмітрыя II. Даведзены да адчаю [[Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў|працягваючайся польскай інтэрвенцыяй]], ён заключыў саюз са [[Карл IX (кароль Швецыі)|шведскім каралём Карлам IX]], які таксама вёў вайну супраць [[Рэч Паспалітая|Польшчы]]. Цар абяцаў саступіць крэпасць Карэла Швецыі ў якасці кампенсацыі за ваенную падтрымку супраць Лжэдзмітрыя II і палякаў. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|last=Željko.|first=Fajfrić|date=2008|publisher=Tabernakl|isbn=9788685269172|edition=1. izd|location=Sremska Mitrovica|oclc=620935678}}</ref> Шведскі палкаводзец [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Якаб Дэлагардзі]] злучыўся з расійскім палкаводцам Міхаілам Скопіным-Шуйскім і рушыў з Ноўгарада ў бок [[Масква|Масквы]], каб даць дапамогу цару. Умяшанне Швецыі ў расійскія справы дало польскаму каралю [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонту III Вазе]] падставу аб'явіць вайну Расіі. Палякі ўступілі ў бой з аб'яднанымі руска-шведскімі войскамі ў бітве пад Клушыной і знішчылі большую частку расійскіх сіл. Шведскія найміты, якія ўдзельнічалі ў паходзе Дэлагардзі (ліпень 1610 г.), здаліся. Бітва мела сур'ёзныя наступствы для Расіі, бо цар быў скінуты [[Баяры|баярамі]], а палякі занялі [[маскоўскі Крэмль]] . == Вайна == У ліпені 1611 г. шведскі экспедыцыйны сілы пад камандаваннем [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Якаба Дэлагардзі]] захапіў [[Вялікі Ноўгарад|Ноўгарад]] . Наўгародцы прасілі шведскага караля паставіць ім манархам аднаго з яго сыноў ( Карла Філіпа або [[Густаў II Адольф|Густава Адольфа]] ). Тым часам на шведскі прастол заняў [[Густаў II Адольф|Густаў Адольф]]. Яшчэ пасля таго, як у 1612 г. у выніку патрыятычнага паўстання палякі былі выгнаны з Масквы і новым царом быў абраны [[Міхаіл Фёдаравіч (цар і вялікі князь усяе Русі)|Міхаіл Раманаў]], малады цар вырашыў дамагацца свайго брата на расійскі трон. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|author=Željko.|publisher=Tabernakl}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŽeljko.2008">Željko., Fajfrić (2008). ''Ruski carevi'' (1. izd&nbsp;ed.). Sremska Mitrovica: Tabernakl. [[Міжнародны стандартны кніжны нумар|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788685269172|<bdi>9788685269172</bdi>]]. [[OCLC (ідэнтыфікатар)|OCLC]]&nbsp;[//www.worldcat.org/oclc/620935678 620935678].</cite></ref> Ён быў першым царом з [[Раманавы|дому Раманавых]]. У той час як шведскія дзяржаўныя дзеячы меркавалі стварэнне трансбалтыйскага валадарства, якое працягвалася б на поўнач да [[Архангельск|Архангельска]] і на ўсход да [[Волагда|Волагды]], [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Дэлагардзі]] і іншыя шведскія салдаты, якія ўсё яшчэ ўтрымлівалі Ноўгарад і [[Інгерманландыя|Інгрыю]], разглядалі вайну як рэакцыю на тое, што іх сілы не атрымлівалі аплаты за свае дапамогу падчас кампаніі [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Дэлагардзі]] . У 1613 г. шведскія войскі рушылі да [[Ціхвін|Ціхвіна]] і аблажылі горад, але былі адбіты. Аднак вярнуць Ноўгарад у выніку контрнаступлення рускіх не атрымалася. Рускі цар адмовіўся пусціць свае войскі ў бой, і вайна працягвалася да 1614 г., калі шведы захапілі [[Гдоў]]. У наступным годзе яны аблажылі [[Пскоў]], але расійскія генералы Марозаў і Бутурлін трымаліся да 27 лютага 1617 года <ref>{{Cite book|title=Velikai︠a︡ russkai︠a︡ smuta : prichiny vozniknovenii︠a︡ i vykhod iz gosudarstvennogo krizisa v XVI–XVII vv.|date=2007|publisher=Dar|others=Strizhova, I. M., Стрижова, И. М.|isbn=9785485001230|location=Moskva|oclc=230750976}}</ref>, калі [[Сталбоўскі мір|Стаўбоўскі дагавор]] пазбавіў Расію выхаду да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] і перадаў Швецыі правінцыю Інгрыю з мястэчкамі [[Івангорад|Івангарад]], [[Кінгісеп|Яма]], Капор'е, [[Шлісельбург|Нотэбург]]. Ноўгарад і Гдоў павінны былі быць вернуты Расіі. У выніку вайны Расія не мела доступу да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] прыкладна на стагоддзе, нягледзячы на яе настойлівыя намаганні пераламаць сітуацыю. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|date=2008|publisher=Tabernakl|isbn=9788685269172|location=Sremska Mitrovica|oclc=620935678}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŽeljko.2008">Željko., Fajfrić (2008). ''Ruski carevi'' (1. izd&nbsp;ed.). Sremska Mitrovica: Tabernakl. [[Міжнародны стандартны кніжны нумар|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788685269172|<bdi>9788685269172</bdi>]]. [[OCLC (ідэнтыфікатар)|OCLC]]&nbsp;[//www.worldcat.org/oclc/620935678 620935678].</cite></ref> Гэта прывяло да ўзмацнення значэння [[Архангельск|Архангельска]] ў яго гандлёвых сувязях з Заходняй Еўропай. == Спасылкі == === Цытаванне === {{Reflist}} === Крыніцы === {{Refbegin}} * {{ЭСБЕ}} {{Refend}} [[Катэгорыя:Смутны час]] [[Катэгорыя:Войны Швецыі]] [[Катэгорыя:Войны Расіі]] [[Катэгорыя:Інгерманландыя]] [[Катэгорыя:Матэрыялы ЭСБЕ]] s7i2kavmaf7ic5sfuhptqdg5osgt7py 4183361 4183307 2022-08-11T13:16:47Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт|image=Slaget vid Novgorod 1611 (Johan Hammer) - Nationalmuseum - 35876.tif|commander1={{plainlist| * {{flagicon image|Flag of Russia.svg|22px}} [[Міхаіл Васільевіч Скапін-Шуйскі]] }}|канфлікт=Іжорская вайна|загаловак=Бітва пад Ноўгарадам|дата=1610–1617|месца=[[Расія]]|вынік=[[Сталбоўскі мір]]|змены=Швецыя вяртае [[Ноўгарад]] і [[Гдоў]] Расія саступае Іжору і Кексгольмскі лен|праціўнік1=[[Расійскае царства]] Паплечнік: [[Данія-Нарвегія]]|праціўнік2=[[Шведская імперыя]]|камандзір2={{plainlist| * {{flagicon image|Flag of Sweden.svg}} [[Якаб Понтусан Дэлагардзі]] * {{flagicon image|Flag of Sweden.svg}} [[Эвэрт Горн]] }}}} '''Інгерманландская вайна''' ці '''Шведская інтэрвенцыя, Іжорская вайна''' ({{Lang-sv|Ingermanländska kriget}}) паміж [[Шведская імперыя|Шведскай імперыяй]] і [[Руская дзяржава|Расійскім царствам]] доўжылася паміж 1610 і 1617 гг. Яе можна разглядаць як частку [[Смутны час|Смутнага]] часу Расіі якая асноўным запомнілася спробай пасадзіць на расійскі трон шведскага герцага. Вайна скончылася тэрытарыяльным узмацненнем Швецыі, што паслужыла пачаткам для эпохі яе велічы, і вяртаннем старажытных рускіх гарадоў да Расіі ([[Сталбоўскі мір]]). <ref>{{Cite web|url=https://historiesajten.se/krigsinfo.asp?id=10|title=Ingermanländska kriget|publisher=historiesajten.se|author=Nina Ringbom}}</ref> == Перадумовы == Падчас [[Смутны час|Смутнага]] [[Васіль Шуйскі|часу Русі Васіль IV]] быў абложаны ў [[Масква|Маскве]] прыхільнікамі Лжэдзмітрыя II. Даведзены да адчаю [[Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў|польскай інтэрвенцыяй]], ён заключыў саюз са [[Карл IX (кароль Швецыі)|шведскім каралём Карлам IX]], які таксама вёў вайну супраць [[Рэч Паспалітая|Польшчы]]. Цар абяцаў саступіць крэпасць Карэла Швецыі ў якасці кампенсацыі за ваенную падтрымку супраць Лжэдзмітрыя II і палякаў. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|last=Željko.|first=Fajfrić|date=2008|publisher=Tabernakl|isbn=9788685269172|edition=1. izd|location=Sremska Mitrovica|oclc=620935678}}</ref> Шведскі палкаводзец [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Якаб Дэлагардзі]] злучыўся з расійскім палкаводцам Міхаілам Скопіным-Шуйскім і рушыў з Ноўгарада ў бок [[Масква|Масквы]], каб даць дапамогу цару. Умяшанне Швецыі ў расійскія справы дало польскаму каралю [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонту III Вазе]] падставу аб'явіць вайну Расіі. Палякі ўступілі ў бой з аб'яднанымі руска-шведскімі войскамі ў бітве пад Клушыной і знішчылі большую частку расійскіх сіл. Шведскія найміты, якія ўдзельнічалі ў паходзе Дэлагардзі (ліпень 1610 г.), здаліся. Бітва мела сур'ёзныя наступствы для Расіі, бо цар быў скінуты [[Баяры|баярамі]], а палякі занялі [[маскоўскі Крэмль]] . == Вайна == У ліпені 1611 г. шведскі экспедыцыйны сілы пад камандаваннем [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Якаба Дэлагардзі]] захапіў [[Вялікі Ноўгарад|Ноўгарад]]. Наўгародцы прасілі шведскага караля паставіць ім манархам аднаго з яго сыноў (Карла Філіпа або [[Густаў II Адольф|Густава Адольфа]]). Тым часам на шведскі прастол заняў [[Густаў II Адольф|Густаў Адольф]]. Яшчэ пасля таго, як у 1612 г. у выніку патрыятычнага паўстання палякі былі выгнаны з Масквы і новым царом быў абраны [[Міхаіл Фёдаравіч (цар і вялікі князь усяе Русі)|Міхаіл Раманаў]], малады цар вырашыў дамагацца свайго брата на расійскі трон. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|author=Željko.|publisher=Tabernakl}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŽeljko.2008">Željko., Fajfrić (2008). ''Ruski carevi'' (1. izd&nbsp;ed.). Sremska Mitrovica: Tabernakl. [[Міжнародны стандартны кніжны нумар|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788685269172|<bdi>9788685269172</bdi>]]. [[OCLC (ідэнтыфікатар)|OCLC]]&nbsp;[//www.worldcat.org/oclc/620935678 620935678].</cite></ref> Ён быў першым царом з [[Раманавы|дому Раманавых]]. У той час як шведскія дзяржаўныя дзеячы меркавалі стварэнне трансбалтыйскага валадарства, якое працягвалася б на поўнач да [[Архангельск|Архангельска]] і на ўсход да [[Волагда|Волагды]], [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Дэлагардзі]] і іншыя шведскія салдаты, якія ўсё яшчэ ўтрымлівалі Ноўгарад і [[Інгерманландыя|Інгрыю]], разглядалі вайну як рэакцыю на тое, што іх сілы не атрымлівалі аплаты за свае дапамогу падчас кампаніі [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Дэлагардзі]] . У 1613 г. шведскія войскі рушылі да [[Ціхвін|Ціхвіна]] і аблажылі горад, але былі адбіты. Аднак вярнуць Ноўгарад у выніку контрнаступлення рускіх не атрымалася. Рускі цар адмовіўся пусціць свае войскі ў бой, і вайна працягвалася да 1614 г., калі шведы захапілі [[Гдоў]]. У наступным годзе яны аблажылі [[Пскоў]], але расійскія генералы Марозаў і Бутурлін трымаліся да 27 лютага 1617 года <ref>{{Cite book|title=Velikai︠a︡ russkai︠a︡ smuta : prichiny vozniknovenii︠a︡ i vykhod iz gosudarstvennogo krizisa v XVI–XVII vv.|date=2007|publisher=Dar|others=Strizhova, I. M., Стрижова, И. М.|isbn=9785485001230|location=Moskva|oclc=230750976}}</ref>, калі [[Сталбоўскі мір|Стаўбоўскі дагавор]] пазбавіў Расію выхаду да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] і перадаў Швецыі правінцыю Інгрыю з мястэчкамі [[Івангорад|Івангарад]], [[Кінгісеп|Яма]], Капор'е, [[Шлісельбург|Нотэбург]]. Ноўгарад і Гдоў павінны былі быць вернуты Расіі. У выніку вайны Расія не мела доступу да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] прыкладна на стагоддзе, нягледзячы на яе настойлівыя намаганні пераламаць сітуацыю. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|date=2008|publisher=Tabernakl|isbn=9788685269172|location=Sremska Mitrovica|oclc=620935678}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŽeljko.2008">Željko., Fajfrić (2008). ''Ruski carevi'' (1. izd&nbsp;ed.). Sremska Mitrovica: Tabernakl. [[Міжнародны стандартны кніжны нумар|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788685269172|<bdi>9788685269172</bdi>]]. [[OCLC (ідэнтыфікатар)|OCLC]]&nbsp;[//www.worldcat.org/oclc/620935678 620935678].</cite></ref> Гэта прывяло да ўзмацнення значэння [[Архангельск|Архангельска]] ў яго гандлёвых сувязях з Заходняй Еўропай. == Спасылкі == === Цытаванне === {{Reflist}} === Крыніцы === {{Refbegin}} * {{ЭСБЕ}} {{Refend}} [[Катэгорыя:Смутны час]] [[Катэгорыя:Войны Швецыі]] [[Катэгорыя:Войны Расіі]] [[Катэгорыя:Інгерманландыя]] [[Катэгорыя:Матэрыялы ЭСБЕ]] 1c272eha0q6fyjpg1r941wnyopxc9k1 4184112 4183361 2022-08-12T10:51:43Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт|image=Slaget vid Novgorod 1611 (Johan Hammer) - Nationalmuseum - 35876.tif|commander1={{plainlist| * {{flagicon image|Flag of Russia.svg|22px}} [[Міхаіл Васільевіч Скапін-Шуйскі]] }}|канфлікт=Іжорская вайна|загаловак=Бітва пад Ноўгарадам|дата=1610–1617|месца=[[Расія]]|вынік=[[Сталбоўскі мір]]|змены=Швецыя вяртае [[Ноўгарад]] і [[Гдоў]] Расія саступае Іжору і Кексгольмскі лен|праціўнік1=[[Расійскае царства]] Паплечнік: [[Данія-Нарвегія]]|праціўнік2=[[Шведская імперыя]]|камандзір2={{plainlist| * {{flagicon image|Flag of Sweden.svg}} [[Якаб Понтусан Дэлагардзі]] * {{flagicon image|Flag of Sweden.svg}} [[Эвэрт Горн]] }}}} '''Інгерманландская вайна''' ці '''Шведская інтэрвенцыя, Іжорская вайна''' ({{Lang-sv|Ingermanländska kriget}}) паміж [[Шведская імперыя|Шведскай імперыяй]] і [[Руская дзяржава|Расійскім царствам]] доўжылася паміж 1610 і 1617 гг. Яе можна разглядаць як частку [[Смутны час|Смутнага]] часу Расіі якая асноўным запомнілася спробай пасадзіць на расійскі трон шведскага герцага. Вайна скончылася тэрытарыяльным узмацненнем Швецыі, што паслужыла пачаткам для эпохі яе велічы, і вяртаннем старажытных рускіх гарадоў да Расіі ([[Сталбоўскі мір]]). <ref>{{Cite web|url=https://historiesajten.se/krigsinfo.asp?id=10|title=Ingermanländska kriget|publisher=historiesajten.se|author=Nina Ringbom}}</ref> == Перадумовы == Падчас [[Смутны час|Смутнага]] [[Васіль Шуйскі|часу Русі Васіль IV]] быў абложаны ў [[Масква|Маскве]] прыхільнікамі Лжэдзмітрыя II. Даведзены да адчаю [[Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў|польскай інтэрвенцыяй]], ён заключыў саюз са [[Карл IX (кароль Швецыі)|шведскім каралём Карлам IX]], які таксама вёў вайну супраць [[Рэч Паспалітая|Польшчы]]. Цар абяцаў саступіць крэпасць Карэла Швецыі ў якасці кампенсацыі за ваенную падтрымку супраць Лжэдзмітрыя II і палякаў. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|last=Željko.|first=Fajfrić|date=2008|publisher=Tabernakl|isbn=9788685269172|edition=1. izd|location=Sremska Mitrovica|oclc=620935678}}</ref> Шведскі палкаводзец [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Якаб Дэлагардзі]] злучыўся з расійскім палкаводцам Міхаілам Скопіным-Шуйскім і рушыў з Ноўгарада ў бок [[Масква|Масквы]], каб даць дапамогу цару. Умяшанне Швецыі ў расійскія справы дало польскаму каралю [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонту III Вазе]] падставу аб'явіць вайну Расіі. Палякі ўступілі ў бой з аб'яднанымі руска-шведскімі войскамі ў бітве пад Клушыной і знішчылі большую частку расійскіх сіл. Шведскія найміты, якія ўдзельнічалі ў паходзе Дэлагардзі (ліпень 1610 г.), здаліся. Бітва мела сур'ёзныя наступствы для Расіі, бо цар быў скінуты [[Баяры|баярамі]], а палякі занялі [[маскоўскі Крэмль]] . == Вайна == У ліпені 1611 г. шведскі экспедыцыйны сілы пад камандаваннем [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Якаба Дэлагардзі]] захапілі [[Вялікі Ноўгарад|Ноўгарад]]. Наўгародцы прасілі шведскага караля паставіць ім манархам аднаго з яго сыноў (Карла Філіпа або [[Густаў II Адольф|Густава Адольфа]]). Тым часам шведскі прастол заняў [[Густаў II Адольф|Густаў Адольф]]. Яшчэ пасля таго, як у 1612 г. у выніку патрыятычнага паўстання палякі былі выгнаны з Масквы і новым царом быў абраны [[Міхаіл Фёдаравіч (цар і вялікі князь усяе Русі)|Міхаіл Раманаў]], малады цар вырашыў падтрымаць прэтэнзіі свайго брата на расійскі трон. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|author=Željko.|publisher=Tabernakl}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŽeljko.2008">Željko., Fajfrić (2008). ''Ruski carevi'' (1. izd&nbsp;ed.). Sremska Mitrovica: Tabernakl. [[Міжнародны стандартны кніжны нумар|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788685269172|<bdi>9788685269172</bdi>]]. [[OCLC (ідэнтыфікатар)|OCLC]]&nbsp;[//www.worldcat.org/oclc/620935678 620935678].</cite></ref> Ён быў першым царом з [[Раманавы|дому Раманавых]]. У той час як шведскія дзяржаўныя дзеячы меркавалі стварэнне трансбалтыйскага валадарства, якое працягвалася б на поўнач да [[Архангельск|Архангельска]] і на ўсход да [[Волагда|Волагды]], [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Дэлагардзі]] і іншыя шведскія салдаты, якія ўсё яшчэ ўтрымлівалі Ноўгарад і [[Інгерманландыя|Інгрыю]], разглядалі вайну як рэакцыю на тое, што іх сілы не атрымлівалі аплаты за свае дапамогу падчас кампаніі [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Дэлагардзі]] . У 1613 г. шведскія войскі рушылі да [[Ціхвін|Ціхвіна]] і аблажылі горад, але былі адбіты. Аднак вярнуць Ноўгарад у выніку контрнаступлення рускіх не атрымалася. Рускі цар адмовіўся пусціць свае войскі ў бой, і вайна працягвалася да 1614 г., калі шведы захапілі [[Гдоў]]. У наступным годзе яны аблажылі [[Пскоў]], але расійскія генералы Марозаў і Бутурлін трымаліся да 27 лютага 1617 года <ref>{{Cite book|title=Velikai︠a︡ russkai︠a︡ smuta : prichiny vozniknovenii︠a︡ i vykhod iz gosudarstvennogo krizisa v XVI–XVII vv.|date=2007|publisher=Dar|others=Strizhova, I. M., Стрижова, И. М.|isbn=9785485001230|location=Moskva|oclc=230750976}}</ref>, калі [[Сталбоўскі мір|Стаўбоўскі дагавор]] пазбавіў Расію выхаду да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] і перадаў Швецыі правінцыю Інгрыю з мястэчкамі [[Івангорад|Івангарад]], [[Кінгісеп|Яма]], Капор'е, [[Шлісельбург|Нотэбург]]. Ноўгарад і Гдоў павінны былі быць вернуты Расіі. У выніку вайны Расія не мела доступу да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] прыкладна на стагоддзе, нягледзячы на яе настойлівыя намаганні пераламаць сітуацыю. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|date=2008|publisher=Tabernakl|isbn=9788685269172|location=Sremska Mitrovica|oclc=620935678}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŽeljko.2008">Željko., Fajfrić (2008). ''Ruski carevi'' (1. izd&nbsp;ed.). Sremska Mitrovica: Tabernakl. [[Міжнародны стандартны кніжны нумар|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788685269172|<bdi>9788685269172</bdi>]]. [[OCLC (ідэнтыфікатар)|OCLC]]&nbsp;[//www.worldcat.org/oclc/620935678 620935678].</cite></ref> Гэта прывяло да ўзмацнення значэння [[Архангельск|Архангельска]] ў яго гандлёвых сувязях з Заходняй Еўропай. == Спасылкі == === Цытаванне === {{Reflist}} === Крыніцы === {{Refbegin}} * {{ЭСБЕ}} {{Refend}} [[Катэгорыя:Смутны час]] [[Катэгорыя:Войны Швецыі]] [[Катэгорыя:Войны Расіі]] [[Катэгорыя:Інгерманландыя]] [[Катэгорыя:Матэрыялы ЭСБЕ]] f1x3lfc9z6gxmjuq1hjkvrxxctsqhl5 4184127 4184112 2022-08-12T11:34:46Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт|image=Slaget vid Novgorod 1611 (Johan Hammer) - Nationalmuseum - 35876.tif|commander1={{plainlist| * {{flagicon image|Flag of Russia.svg|22px}} [[Міхаіл Васільевіч Скапін-Шуйскі]] }}|канфлікт=Іжорская вайна|загаловак=Бітва пад Ноўгарадам|дата=1610–1617|месца=[[Расія]]|вынік=[[Сталбоўскі мір]]|змены=Швецыя вяртае [[Ноўгарад]] і [[Гдоў]] Расія саступае Іжору і Кексгольмскі лен|праціўнік1=[[Расійскае царства]] Паплечнік: [[Данія-Нарвегія]]|праціўнік2=[[Шведская імперыя]]|камандзір2={{plainlist| * {{flagicon image|Flag of Sweden.svg}} [[Якаб Понтусан Дэлагардзі]] * {{flagicon image|Flag of Sweden.svg}} [[Эвэрт Горн]] }}}} '''Інгерманландская вайна''' ці '''Шведская інтэрвенцыя, Іжорская вайна''' ({{Lang-sv|Ingermanländska kriget}}) паміж [[Шведская імперыя|Шведскай імперыяй]] і [[Руская дзяржава|Расійскім царствам]] доўжылася паміж 1610 і 1617 гг. Яе можна разглядаць як частку [[Смутны час|Смутнага]] часу Расіі якая асноўным запомнілася спробай пасадзіць на расійскі трон шведскага герцага. Вайна скончылася тэрытарыяльным узмацненнем Швецыі, што паслужыла пачаткам для эпохі яе велічы, і вяртаннем старажытных рускіх гарадоў да Расіі ([[Сталбоўскі мір]]). <ref>{{Cite web|url=https://historiesajten.se/krigsinfo.asp?id=10|title=Ingermanländska kriget|publisher=historiesajten.se|author=Nina Ringbom}}</ref> == Перадумовы == Падчас [[Смутны час|Смуты]] [[Васіль Шуйскі|Васіль IV]] быў абложаны ў [[Масква|Маскве]] прыхільнікамі Лжэдзмітрыя II. Даведзены да адчаю [[Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў|польскай інтэрвенцыяй]], ён заключыў саюз са [[Карл IX (кароль Швецыі)|шведскім каралём Карлам IX]], які таксама вёў вайну супраць [[Рэч Паспалітая|Польшчы]]. Цар абяцаў саступіць крэпасць Карэла Швецыі ў якасці кампенсацыі за ваенную падтрымку супраць Лжэдзмітрыя II і палякаў. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|last=Željko.|first=Fajfrić|date=2008|publisher=Tabernakl|isbn=9788685269172|edition=1. izd|location=Sremska Mitrovica|oclc=620935678}}</ref> Шведскі палкаводзец [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Якаб Дэлагардзі]] злучыўся з расійскім палкаводцам Міхаілам Скопіным-Шуйскім і рушыў з Ноўгарада ў бок [[Масква|Масквы]], каб даць дапамогу цару. Умяшанне Швецыі ў расійскія справы дало польскаму каралю [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонту III Вазе]] падставу аб'явіць вайну Расіі. Палякі ўступілі ў бой з аб'яднанымі руска-шведскімі войскамі ў бітве пад Клушыной і знішчылі большую частку расійскіх сіл. Шведскія найміты, якія ўдзельнічалі ў паходзе Дэлагардзі (ліпень 1610 г.), здаліся. Бітва мела сур'ёзныя наступствы для Расіі, бо цар быў скінуты [[Баяры|баярамі]], а палякі занялі [[маскоўскі Крэмль]] . == Вайна == У ліпені 1611 г. шведскі экспедыцыйны сілы пад камандаваннем [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Якаба Дэлагардзі]] захапілі [[Вялікі Ноўгарад|Ноўгарад]]. Наўгародцы прасілі шведскага караля паставіць ім манархам аднаго з яго сыноў (Карла Філіпа або [[Густаў II Адольф|Густава Адольфа]]). Тым часам шведскі прастол заняў [[Густаў II Адольф|Густаў Адольф]]. Яшчэ пасля таго, як у 1612 г. у выніку патрыятычнага паўстання палякі былі выгнаны з Масквы і новым царом быў абраны [[Міхаіл Фёдаравіч (цар і вялікі князь усяе Русі)|Міхаіл Раманаў]], малады цар вырашыў падтрымаць прэтэнзіі свайго брата на расійскі трон. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|author=Željko.|publisher=Tabernakl}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŽeljko.2008">Željko., Fajfrić (2008). ''Ruski carevi'' (1. izd&nbsp;ed.). Sremska Mitrovica: Tabernakl. [[Міжнародны стандартны кніжны нумар|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788685269172|<bdi>9788685269172</bdi>]]. [[OCLC (ідэнтыфікатар)|OCLC]]&nbsp;[//www.worldcat.org/oclc/620935678 620935678].</cite></ref> Ён быў першым царом з [[Раманавы|дому Раманавых]]. У той час як шведскія дзяржаўныя дзеячы меркавалі стварэнне трансбалтыйскага валадарства, якое працягвалася б на поўнач да [[Архангельск|Архангельска]] і на ўсход да [[Волагда|Волагды]], [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Дэлагардзі]] і іншыя шведскія салдаты, якія ўсё яшчэ ўтрымлівалі Ноўгарад і [[Інгерманландыя|Інгрыю]], разглядалі вайну як рэакцыю на тое, што іх сілы не атрымлівалі аплаты за свае дапамогу падчас кампаніі [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Дэлагардзі]] . У 1613 г. шведскія войскі рушылі да [[Ціхвін|Ціхвіна]] і аблажылі горад, але былі адбіты. Аднак вярнуць Ноўгарад у выніку контрнаступлення рускіх не атрымалася. Рускі цар адмовіўся пусціць свае войскі ў бой, і вайна працягвалася да 1614 г., калі шведы захапілі [[Гдоў]]. У наступным годзе яны аблажылі [[Пскоў]], але расійскія генералы Марозаў і Бутурлін трымаліся да 27 лютага 1617 года <ref>{{Cite book|title=Velikai︠a︡ russkai︠a︡ smuta : prichiny vozniknovenii︠a︡ i vykhod iz gosudarstvennogo krizisa v XVI–XVII vv.|date=2007|publisher=Dar|others=Strizhova, I. M., Стрижова, И. М.|isbn=9785485001230|location=Moskva|oclc=230750976}}</ref>, калі [[Сталбоўскі мір|Стаўбоўскі дагавор]] пазбавіў Расію выхаду да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] і перадаў Швецыі правінцыю Інгрыю з мястэчкамі [[Івангорад|Івангарад]], [[Кінгісеп|Яма]], Капор'е, [[Шлісельбург|Нотэбург]]. Ноўгарад і Гдоў павінны былі быць вернуты Расіі. У выніку вайны Расія не мела доступу да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] прыкладна на стагоддзе, нягледзячы на яе настойлівыя намаганні пераламаць сітуацыю. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|date=2008|publisher=Tabernakl|isbn=9788685269172|location=Sremska Mitrovica|oclc=620935678}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŽeljko.2008">Željko., Fajfrić (2008). ''Ruski carevi'' (1. izd&nbsp;ed.). Sremska Mitrovica: Tabernakl. [[Міжнародны стандартны кніжны нумар|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788685269172|<bdi>9788685269172</bdi>]]. [[OCLC (ідэнтыфікатар)|OCLC]]&nbsp;[//www.worldcat.org/oclc/620935678 620935678].</cite></ref> Гэта прывяло да ўзмацнення значэння [[Архангельск|Архангельска]] ў яго гандлёвых сувязях з Заходняй Еўропай. == Спасылкі == === Цытаванне === {{Reflist}} === Крыніцы === {{Refbegin}} * {{ЭСБЕ}} {{Refend}} [[Катэгорыя:Смутны час]] [[Катэгорыя:Войны Швецыі]] [[Катэгорыя:Войны Расіі]] [[Катэгорыя:Інгерманландыя]] [[Катэгорыя:Матэрыялы ЭСБЕ]] r6yui9l6n0jfnmcy7d0r1em2bj0f7nm 4184135 4184127 2022-08-12T11:46:14Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт|image=Slaget vid Novgorod 1611 (Johan Hammer) - Nationalmuseum - 35876.tif|commander1={{plainlist| * {{flagicon image|Flag of Russia.svg|22px}} [[Міхаіл Васільевіч Скапін-Шуйскі]] }}|канфлікт=Іжорская вайна|загаловак=Бітва пад Ноўгарадам|дата=1610–1617|месца=[[Расія]]|вынік=[[Сталбоўскі мір]]|змены=Швецыя вяртае [[Ноўгарад]] і [[Гдоў]] Расія саступае Іжору і Кексгольмскі лен|праціўнік1=[[Расійскае царства]] Паплечнік: [[Данія-Нарвегія]]|праціўнік2=[[Шведская імперыя]]|камандзір2={{plainlist| * {{flagicon image|Flag of Sweden.svg}} [[Якаб Понтусан Дэлагардзі]] * {{flagicon image|Flag of Sweden.svg}} [[Эвэрт Горн]] }}}} '''Інгерманландская вайна''' ці '''Шведская інтэрвенцыя, Іжорская вайна''' ({{Lang-sv|Ingermanländska kriget}}) паміж [[Шведская імперыя|Шведскай імперыяй]] і [[Руская дзяржава|Расійскім царствам]] доўжылася паміж 1610 і 1617 гг. Яе можна разглядаць як частку [[Смутны час|Смутнага]] часу Расіі якая асноўным запомнілася спробай пасадзіць на расійскі трон шведскага герцага. Вайна скончылася тэрытарыяльным узмацненнем Швецыі, што паслужыла пачаткам для эпохі яе велічы, і вяртаннем старажытных рускіх гарадоў да Расіі ([[Сталбоўскі мір]]). <ref>{{Cite web|url=https://historiesajten.se/krigsinfo.asp?id=10|title=Ingermanländska kriget|publisher=historiesajten.se|author=Nina Ringbom}}</ref> == Перадумовы == Падчас [[Смутны час|Смуты]] [[Васіль Шуйскі|Васіль IV]] быў абложаны ў [[Масква|Маскве]] прыхільнікамі Лжэдзмітрыя II. Даведзены да адчаю [[Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў|польскай інтэрвенцыяй]], ён заключыў саюз са [[Карл IX (кароль Швецыі)|шведскім каралём Карлам IX]], які таксама вёў вайну супраць [[Рэч Паспалітая|Польшчы]]. Цар абяцаў саступіць крэпасць Карэла Швецыі ў якасці кампенсацыі за ваенную падтрымку супраць Лжэдзмітрыя II і палякаў. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|last=Željko.|first=Fajfrić|date=2008|publisher=Tabernakl|isbn=9788685269172|edition=1. izd|location=Sremska Mitrovica|oclc=620935678}}</ref> Шведскі палкаводзец [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Якаб Дэлагардзі]] злучыўся з расійскім палкаводцам Міхаілам Скопіным-Шуйскім і рушыў з Ноўгарада ў бок [[Масква|Масквы]], каб даць дапамогу цару. Умяшанне Швецыі ў расійскія справы дало польскаму каралю [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонту III Вазе]] падставу аб'явіць вайну Расіі. Палякі ўступілі ў бой з аб'яднанымі руска-шведскімі войскамі ў бітве пад Клушыной і знішчылі большую частку расійскіх сіл. Шведскія найміты, якія ўдзельнічалі ў паходзе Дэлагардзі (ліпень 1610 г.), здаліся. Бітва мела сур'ёзныя наступствы для Расіі, бо цар быў скінуты [[Баяры|баярамі]], а палякі занялі [[маскоўскі Крэмль]] . == Вайна == У ліпені 1611 г. шведскі экспедыцыйны сілы пад камандаваннем [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Якаба Дэлагардзі]] захапілі [[Вялікі Ноўгарад|Ноўгарад]]. Наўгародцы прасілі шведскага караля паставіць ім манархам аднаго з яго сыноў (Карла Філіпа або [[Густаў II Адольф|Густава Адольфа]]). Тым часам шведскі прастол заняў [[Густаў II Адольф|Густаў Адольф]]. Пасля таго, як у 1612 г. у выніку патрыятычнага паўстання палякі былі выгнаны з Масквы, малады [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|кароль Швецыі]] вырашыў падтрымаць прэтэнзіі свайго брата Міхаіла на расійскі трон. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|author=Željko.|publisher=Tabernakl}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŽeljko.2008">Željko., Fajfrić (2008). ''Ruski carevi'' (1. izd&nbsp;ed.). Sremska Mitrovica: Tabernakl. [[Міжнародны стандартны кніжны нумар|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788685269172|<bdi>9788685269172</bdi>]]. [[OCLC (ідэнтыфікатар)|OCLC]]&nbsp;[//www.worldcat.org/oclc/620935678 620935678].</cite></ref> Ён стаў першым царом з [[Раманавы|дому Раманавых]]. У той час як шведскія дзяржаўныя дзеячы меркавалі стварэнне трансбалтыйскага валадарства, якое працягвалася б на поўнач да [[Архангельск|Архангельска]] і на ўсход да [[Волагда|Волагды]], [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Дэлагардзі]] і іншыя шведскія салдаты, якія ўсё яшчэ ўтрымлівалі Ноўгарад і [[Інгерманландыя|Інгрыю]], разглядалі вайну як рэакцыю на тое, што іх сілы не атрымлівалі аплаты за свае дапамогу падчас кампаніі [[Якаб Понтусан Дэлагардзі|Дэлагардзі]] . У 1613 г. шведскія войскі рушылі да [[Ціхвін|Ціхвіна]] і аблажылі горад, але былі адбіты. Аднак вярнуць Ноўгарад у выніку контрнаступлення рускіх не атрымалася. Рускі цар адмовіўся пусціць свае войскі ў бой, і вайна працягвалася да 1614 г., калі шведы захапілі [[Гдоў]]. У наступным годзе яны аблажылі [[Пскоў]], але расійскія генералы Марозаў і Бутурлін трымаліся да 27 лютага 1617 года <ref>{{Cite book|title=Velikai︠a︡ russkai︠a︡ smuta : prichiny vozniknovenii︠a︡ i vykhod iz gosudarstvennogo krizisa v XVI–XVII vv.|date=2007|publisher=Dar|others=Strizhova, I. M., Стрижова, И. М.|isbn=9785485001230|location=Moskva|oclc=230750976}}</ref>, калі [[Сталбоўскі мір|Стаўбоўскі дагавор]] пазбавіў Расію выхаду да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] і перадаў Швецыі правінцыю Інгрыю з мястэчкамі [[Івангорад|Івангарад]], [[Кінгісеп|Яма]], Капор'е, [[Шлісельбург|Нотэбург]]. Ноўгарад і Гдоў павінны былі быць вернуты Расіі. У выніку вайны Расія не мела доступу да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] прыкладна на стагоддзе, нягледзячы на яе настойлівыя намаганні пераламаць сітуацыю. <ref name=":1">{{Cite book|title=Ruski carevi|date=2008|publisher=Tabernakl|isbn=9788685269172|location=Sremska Mitrovica|oclc=620935678}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFŽeljko.2008">Željko., Fajfrić (2008). ''Ruski carevi'' (1. izd&nbsp;ed.). Sremska Mitrovica: Tabernakl. [[Міжнародны стандартны кніжны нумар|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9788685269172|<bdi>9788685269172</bdi>]]. [[OCLC (ідэнтыфікатар)|OCLC]]&nbsp;[//www.worldcat.org/oclc/620935678 620935678].</cite></ref> Гэта прывяло да ўзмацнення значэння [[Архангельск|Архангельска]] ў яго гандлёвых сувязях з Заходняй Еўропай. == Спасылкі == === Цытаванне === {{Reflist}} === Крыніцы === {{Refbegin}} * {{ЭСБЕ}} {{Refend}} [[Катэгорыя:Смутны час]] [[Катэгорыя:Войны Швецыі]] [[Катэгорыя:Войны Расіі]] [[Катэгорыя:Інгерманландыя]] [[Катэгорыя:Матэрыялы ЭСБЕ]] jcl4l8p67xx8w4amvno8ergb485hmw5 0 716097 4183328 4183031 2022-08-11T12:56:46Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki {{да выдалення|арыгінальнае даследванне}} '''Маскоўская трамвайная сетка''', якая падзелена на дзве падсеткі, з'яўляецца ключавым элементам сістэмы [[Грамадскі транспарт|грамадскага транспарту]] [[Масква|Масквы]], [[Сталіца|сталіцы]] [[Расія|Расіі]] . Адкрыты ў 1872 годзе, з 1958 года да 2021 года эксплуатуецца [[Дзяржаўная ўласнасць|дзяржаўнай]] кампаніяй « Мосгортранс ». <ref>{{Cite news|url=http://www.railjournal.com/index.php/light-rail/fokstrot-lrvs-enter-service-in-moscow.html?channel=542|title=Fokstrot LRVs enter service in Moscow|last=Barrow|first=Keith|date=3 June 2014|work=International Railway Journal}}</ref> == Агляд == Агульная даўжыня рэйка трамвая склала 181 кіламетр, што робіць яго чацвёртай па велічыні ў свеце пасля сетак у Мельбурне, [[Санкт-Пецярбургскі трамвай|Санкт-Пецярбургу]] і [[Берлінскі трамвай|Берліне]] . [[Файл:The_evolution_of_trams_in_Moscow.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/The_evolution_of_trams_in_Moscow.jpg/220px-The_evolution_of_trams_in_Moscow.jpg|міні|Эвалюцыя трамваяў]] == Спіс маршрутаў == [[Файл:Moscow_tram_map_2022-04.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Moscow_tram_map_2022-04.svg/220px-Moscow_tram_map_2022-04.svg.png|міні| Карта маскоўскага трамвая (2022-04)]] * Спіс гарадскіх трамвайных сетак Расіі * [[Маскоўскі метрапалітэн]] * [[Маскоўская манарэйка]] * Транспарт у Маскве == Знешнія спасылкі == {{Commonscat-inline|Tram transport in Moscow}} * [http://www.mosgortrans.ru/ Мосгортранс – афіцыйны сайт] * Moscow database / photo gallery і * Moscow database / photo gallery * [http://www.urbanrail.net/eu/ru/mos/tram/moscow-tram.htm Масква (трамваі) на ''UrbanRail.net''] * [http://none.ru/files/mostram_map.pdf карта маршруту] [[Катэгорыя:Трамвайныя сістэмы Расіі]] [[Катэгорыя:Транспарт Масквы]] r2kqu97r78wqjc46q7bw065l9b2c8qk 4183780 4183328 2022-08-11T20:36:35Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki {{да выдалення|арыгінальнае даследванне}} '''Маскоўская трамвайная сетка''', якая падзелена на дзве падсеткі, з'яўляецца ключавым элементам сістэмы [[Грамадскі транспарт|грамадскага транспарту]] [[Масква|Масквы]], [[Сталіца|сталіцы]] [[Расія|Расіі]] . Адкрыты ў 1872 годзе, з 1958 года да 2021 года эксплуатуецца [[Дзяржаўная ўласнасць|дзяржаўнай]] кампаніяй « Мосгортранс ». <ref>{{Cite news|url=http://www.railjournal.com/index.php/light-rail/fokstrot-lrvs-enter-service-in-moscow.html?channel=542|title=Fokstrot LRVs enter service in Moscow|last=Barrow|first=Keith|date=3 June 2014|work=International Railway Journal}}</ref> == Агляд == Агульная даўжыня рэйка трамвая склала 181 кіламетр, што робіць яго чацвёртай па велічыні ў свеце пасля сетак у Мельбурне, [[Санкт-Пецярбургскі трамвай|Санкт-Пецярбургу]] і [[Берлінскі трамвай|Берліне]].<ref>[[:en:Trams_in_Moscow|''Иванов М. Д.Кирсанов А. И.Розалиев В. В.'' История Московского трамвая (1899-2009). — Москва: ЗАО "Медиа Бюро", 2009. — С. 256. — 300 с. — ]][[Служебная:Источники книг/9785990179714|ISBN 978-5-9901797-1-4]].</ref> [[Файл:The_evolution_of_trams_in_Moscow.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/The_evolution_of_trams_in_Moscow.jpg/220px-The_evolution_of_trams_in_Moscow.jpg|міні|Эвалюцыя трамваяў]] == Спіс маршрутаў == [[Файл:Moscow_tram_map_2022-04.svg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Moscow_tram_map_2022-04.svg/220px-Moscow_tram_map_2022-04.svg.png|міні| Карта маскоўскага трамвая (2022-04)]] * Спіс гарадскіх трамвайных сетак Расіі * [[Маскоўскі метрапалітэн]] * [[Маскоўская манарэйка]] * Транспарт у Маскве == Знешнія спасылкі == {{Commonscat-inline|Tram transport in Moscow}} * [http://www.mosgortrans.ru/ Мосгортранс – афіцыйны сайт] * Moscow database / photo gallery і * Moscow database / photo gallery * [http://www.urbanrail.net/eu/ru/mos/tram/moscow-tram.htm Масква (трамваі) на ''UrbanRail.net''] * [http://none.ru/files/mostram_map.pdf карта маршруту] == Спасылкі == [[Катэгорыя:Трамвайныя сістэмы Расіі]] [[Катэгорыя:Транспарт Масквы]] <references /> gps1jd3i2iduzhmoc0hrojcrsst44ik 0 716099 4183376 4182940 2022-08-11T13:32:25Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki [[Файл:Znak_Paje_corps.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Znak_Paje_corps.jpg/220px-Znak_Paje_corps.jpg|міні| Шыльда Пажскага корпуса]] '''Пажскі''' '''корпус''' ( {{Lang-ru|Пажеский корпус}} ; {{Lang-fr|Corps des Pages}} ) — ваенная акадэмія ў [[Расійская імперыя|імператарскай Расіі]], якая рыхтавала да ваеннай службы сыноў шляхты (дваранства) і вышэйшага афіцэрскага саслоўя. Таксама як жа Імператарская школа юрыспрудэнцыі рыхтавала хлопчыкаў да [[Дзяржаўная служба|дзяржаўнай службы]]. Сучасным эквівалентам Пажскага корпуса і іншых імператарскіх ваенных акадэмій можна назваць сувораўскія ваенныя вучылішчы, хоць ні адно з іх не было створана да 1943 года. == Гісторыя == [[Файл:Charlemagne_J_Imperial_Corps_of_Pages_Building_1858.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Charlemagne_J_Imperial_Corps_of_Pages_Building_1858.jpg/300px-Charlemagne_J_Imperial_Corps_of_Pages_Building_1858.jpg|міні|300x300пкс| З 1810 па 1917 гады Пажскі корпус размяшчаўся ў [[Варанцоўскі палац (Санкт-Пецярбург)|Варанцоўскім палацы]], які быў спраектаваны [[Барталамеа Франчэска Растрэлі|Растрэлі]] каля 1749 года (паказаны тут у 1858 годзе)]] Пажскі корпус быў заснаваны ў 1759 годзе ў [[Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]] як вучэбна-выхаваўчая школа пажаў і камерных пажаў. У сувязі з патрэбай у належным чынам падрыхтаваных [[Афіцэр|афіцэрах]] для гвардзейскіх частак Паскі корпус у 1802 годзе быў рэарганізаваны ў навучальную ўстанову, падобную да кадэцкіх школ. У яго прымаліся сыны патомнага дваранства [[Расійская імперыя|Расіі]], а таксама сыны як мінімум генерал-лейтэнантаў/віцэ-адміралаў або ўнукі поўных генералаў/адміралаў.<ref name="perret">Daniel E. A. Perret [http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm The Sovereign Order of Saint John of Jerusalem Knights of Malta and the «Corps des Pages», Russia's Dream of Chivalry] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071224143501/http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm|date=2007-12-24}}</ref> У 1802 годзе навучальны план Пажскага корпуса таксама быў зменены, пасля чаго заснаваны на ідэалах [[Гаспітальеры|Ордэна Святога Яна]] . У 1810 годзе вучылішча было перанесена ў палац Суверэннага ордэна святога Іаана Іерусалімскага<ref name="Chebotarev-History">{{Cite web|last=Chebotarev|first=Tanya and Marvin Lyons|title=The History|url=http://www.columbia.edu/cu/lweb/eresources/exhibitions/pages/html/The.html|work=The Russian Imperial Corps of Pages, An Online Exhibition Catalog|publisher=Columbia University Libraries|date=1 December 2002|quote=In the very heart of St. Petersburg stands a magnificently proportioned, medium-sized palace, designed in the mid-eighteenth century by the Italian architect Bartolomeo Rastrelli. The fine old palace was given by the Emperor Paul to the exiled Order of the Hospitalers of Saint John of Jerusalem (the Knights of Malta) in 1796. In 1810, Alexander I gave this palace to the Corps of Pages as the headquarters. It was a gift with great symbolic meaning. The Knights left the Palace with a Catholic chapel in the garden and Maltese Crosses everywhere. The crosses and the chapel remained and the young Pages took very seriously the thought that they were the heirs of the Order, adopting many of its traditions as their own and the white Maltese Cross as their insignia.}}</ref>, таксама вядомы як [[Варанцоўскі палац (Санкт-Пецярбург)|Варанцоўскі палац]]. Ён працягваўся ў гэтым месцы ў Санкт-Пецярбургу больш за сто гадоў, да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|бальшавицкага перевороту]] ў 1917 годзе<ref name="perret">Daniel E. A. Perret [http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm The Sovereign Order of Saint John of Jerusalem Knights of Malta and the «Corps des Pages», Russia's Dream of Chivalry] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071224143501/http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm|date=2007-12-24}}</ref>. У [[Дзмітрый Аляксеевіч Мілюцін|перыяд рэформ ваеннага вучылішча]] ў 1860-х гадах Пажскі корпус быў ператвораны ў сямікласную ўстанову, прычым першыя пяць класаў былі падобныя на ваенныя [[Гімназія|гімназіі]], а два іншыя - на ўзор ваенных вучэльняў. Пачынаючы з 1885 года Пажскі корпус меў сем агульных класаў, дзе вучні вывучалі тыя ж навукі, што і ў кадэцкіх школах, і два спецыяльныя класы, дзе выкладаліся [[Ваенная навука|ваенная справа]] і [[Юрыспрудэнцыя|правазнаўства]]. Да 1880-х гадоў існавалі асобныя аддзелы пяхоты, кавалерыі і артылерыі. ''Пажскі корпус'', як яго звычайна называлі ў [[Расійская імперыя|дарэвалюцыйнай Расіі]], быў адзінай ваеннай акадэміяй (з каля дваццаці), якая рыхтавала будучых афіцэраў для ўсіх відаў зброі. Астатнія былі прысвечаны спецыяльнай падрыхтоўцы кавалерыі, пяхоты, артылерыі, інжынераў, казакоў, тапаграфічным даследаванням і г. д. У той час як большасць выпускнікоў паступілі ў Расійскую імператарскую армію ў якасці афіцэраў, меншасць выбрала дыпламатычную або дзяржаўную кар'еру. == Жыццё ў Пажскім корпусе == [[Файл:1914_Page_of_Russian_Pages_His_Imperial_Majesty_Corps.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/1914_Page_of_Russian_Pages_His_Imperial_Majesty_Corps.png/80px-1914_Page_of_Russian_Pages_His_Imperial_Majesty_Corps.png|міні|198x198пкс| <small>'''Пажэски пагон''' (Пажскі корпус Яго Імператарскай Вялікасці, 1914)</small> .]] Пажскі корпус, як і іншыя расійскія ваенныя навучальныя ўстановы, усталяваў жорсткі рэжым для сваіх кадэтаў. Цялесныя пакаранні прадугледжвалі біццё бяростай нават за дробныя правіны, здзекі над малодшымі вучнямі з боку старэйшых былі звычайнай з'явай. <ref>Robert H.G. Thomas, page 13 "The Russian Army of the Crimean War", {{ISBN|978-1-85532-161-8}}</ref> У мемуарах [[Пётр Аляксеевіч Крапоткін|Пятра Крапоткіна]] падрабязна апавядаецца пра дзедаўшчыну і іншыя злоўжыванні старонкамі, якімі Корпус стаў сумна вядомы. <ref>{{Cite book|last=Kropotkin|first=Peter|title=Memoirs of a Revolutionist|year=1899|publisher=Smith, Elder & Co.|location=London|pages=[https://archive.org/details/memoirsofrevolut01kropuoft/page/63 63]|url=https://archive.org/details/memoirsofrevolut01kropuoft|quote=peter kropotkin memoirs revolutionist.}}</ref> Тым не менш, адукацыя была адносна высокага ўзроўню з курсамі матэматыкі, моў, прыродазнаўчых навук і ваенных прадметаў. == Прыдворная роля і прывілеі == Студэнты служылі на ратацыйнай аснове ў якасці пажаў пры двары і аказвалі паслугі на цырымоніях, у тым ліку наведвалі асобных членаў імператарскай сям'і. Выпускнікі Пажскага корпуса мелі ўнікальны прывілей паступаць у полк па ўласным жаданні, незалежна ад наяўных вакансій (аднак, паводле этыкету, папярэдне патрабавалася згода камандзіра часткі). Як служачыя афіцэры, яны насілі на левым баку кіцеля знак Пажскага корпуса па ўзоры крыжа ордэна Святога Яна. <ref name="perret">Daniel E. A. Perret [http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm The Sovereign Order of Saint John of Jerusalem Knights of Malta and the «Corps des Pages», Russia's Dream of Chivalry] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071224143501/http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm|date=2007-12-24}}</ref> Па заканчэнні вучобы кадэты атрымлівалі званне подпоручнікаў ( ''[[Паручнік|харунжы]]'' ў [[Кавалерыя|кавалерыі]] ). Тым, хто аддаў перавагу працы дыпламатам або дзяржаўным чыноўнікам, а не ваеннай службе, прысвойваліся дзяржаўныя чыны 10, 12 і 14 класаў. == Уніформа == [[Файл:282_Changes_in_uniforms_and_armament_of_troops_of_the_Russian_Imperial_army.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/282_Changes_in_uniforms_and_armament_of_troops_of_the_Russian_Imperial_army.jpg/220px-282_Changes_in_uniforms_and_armament_of_troops_of_the_Russian_Imperial_army.jpg|міні| Уніформа 19 стагодзя]] Пажскі корпус меў шэраг уніформы для розных мэт. Самай эфектнай з іх была ўрачыстая уніформа, якую насілі на прыдворных мерапрыемствах. Гэта ўключала шыпаваты [[шлем]] з белым шлейфам, цёмна-зялёную туніку з залатой тасьмой, якая пакрывала спераду, белыя брыджы і высокія боты. == Расфармаванне == З моманту заснавання і да 1917 г. Пажскі корпус выпусціў 4505 афіцэраў. Яшчэ 200 не змаглі скончыць курсы з-за рэвалюцыі 1917 года. Школа фактычна спыніла сваю дзейнасць пасля звяржэння [[Мікалай II (імператар расійскі)|цара Мікалая II]] у лютым 1917 года і была канчаткова закрыта ў чэрвені таго ж года па загадзе [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Аляксандра Керанскага]], ваеннага міністра [[Часовы ўрад Расіі|Часовага ўрада]]. == Спасылкі == {{Reflist}} [[Катэгорыя:XVIII стагоддзе ў Санкт-Пецярбургу]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Санкт-Пецярбургу]] [[Катэгорыя:Гісторыя Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Расіі]] [[Катэгорыя:Узброеныя сілы Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Старонкі з недагледжанымі перакладамі]] t91g0rjmf85ckkqjwja5x7j0p9i1h0n 4183381 4183376 2022-08-11T13:33:13Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki [[Файл:Znak_Paje_corps.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Znak_Paje_corps.jpg/220px-Znak_Paje_corps.jpg|міні| Шыльда Пажскага корпуса]] '''Пажскі''' '''корпус''' ( {{Lang-ru|Пажеский корпус}} ; {{Lang-fr|Corps des Pages}} ) — ваенная акадэмія ў [[Расійская імперыя|імператарскай Расіі]], якая рыхтавала да ваеннай службы сыноў шляхты (дваранства) і вышэйшага афіцэрскага саслоўя. Таксама як жа Імператарская школа юрыспрудэнцыі рыхтавала хлопчыкаў да [[Дзяржаўная служба|дзяржаўнай службы]]. Сучасным эквівалентам Пажскага корпуса і іншых імператарскіх ваенных акадэмій можна назваць сувораўскія ваенныя вучылішчы, хоць ні адно з іх не было створана да 1943 года. == Гісторыя == [[Файл:Charlemagne_J_Imperial_Corps_of_Pages_Building_1858.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Charlemagne_J_Imperial_Corps_of_Pages_Building_1858.jpg/300px-Charlemagne_J_Imperial_Corps_of_Pages_Building_1858.jpg|міні|300x300пкс| З 1810 па 1917 гады Пажскі корпус размяшчаўся ў [[Варанцоўскі палац (Санкт-Пецярбург)|Варанцоўскім палацы]], які быў спраектаваны [[Барталамеа Франчэска Растрэлі|Растрэлі]] каля 1749 года (паказаны тут у 1858 годзе)]] Пажскі корпус быў заснаваны ў 1759 годзе ў [[Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]] як вучэбна-выхаваўчая школа пажаў і камерных пажаў. У сувязі з патрэбай у належным чынам падрыхтаваных [[Афіцэр|афіцэрах]] для гвардзейскіх частак Паскі корпус у 1802 годзе быў рэарганізаваны ў навучальную ўстанову, падобную да кадэцкіх школ. У яго прымаліся сыны патомнага дваранства [[Расійская імперыя|Расіі]], а таксама сыны як мінімум генерал-лейтэнантаў/віцэ-адміралаў або ўнукі поўных генералаў/адміралаў.<ref name="perret">Daniel E. A. Perret [http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm The Sovereign Order of Saint John of Jerusalem Knights of Malta and the «Corps des Pages», Russia's Dream of Chivalry] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071224143501/http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm|date=2007-12-24}}</ref> У 1802 годзе навучальны план Пажскага корпуса таксама быў зменены, пасля чаго заснаваны на ідэалах [[Гаспітальеры|Ордэна Святога Яна]] . У 1810 годзе вучылішча было перанесена ў палац Суверэннага ордэна святога Іаана Іерусалімскага<ref name="Chebotarev-History">{{Cite web|last=Chebotarev|first=Tanya and Marvin Lyons|title=The History|url=http://www.columbia.edu/cu/lweb/eresources/exhibitions/pages/html/The.html|work=The Russian Imperial Corps of Pages, An Online Exhibition Catalog|publisher=Columbia University Libraries|date=1 December 2002|quote=In the very heart of St. Petersburg stands a magnificently proportioned, medium-sized palace, designed in the mid-eighteenth century by the Italian architect Bartolomeo Rastrelli. The fine old palace was given by the Emperor Paul to the exiled Order of the Hospitalers of Saint John of Jerusalem (the Knights of Malta) in 1796. In 1810, Alexander I gave this palace to the Corps of Pages as the headquarters. It was a gift with great symbolic meaning. The Knights left the Palace with a Catholic chapel in the garden and Maltese Crosses everywhere. The crosses and the chapel remained and the young Pages took very seriously the thought that they were the heirs of the Order, adopting many of its traditions as their own and the white Maltese Cross as their insignia.}}</ref>, таксама вядомы як [[Варанцоўскі палац (Санкт-Пецярбург)|Варанцоўскі палац]]. Ён працягваўся ў гэтым месцы ў Санкт-Пецярбургу больш за сто гадоў, да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|бальшавицкага перевороту]] ў 1917 годзе<ref name="perret">Daniel E. A. Perret [http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm The Sovereign Order of Saint John of Jerusalem Knights of Malta and the «Corps des Pages», Russia's Dream of Chivalry] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071224143501/http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm|date=2007-12-24}}</ref>. У [[Дзмітрый Аляксеевіч Мілюцін|перыяд рэформ ваеннага вучылішча]] ў 1860-х гадах Пажскі корпус быў ператвораны ў сямікласную ўстанову, прычым першыя пяць класаў былі падобныя на ваенныя [[Гімназія|гімназіі]], а два іншыя - на ўзор ваенных вучэльняў. Пачынаючы з 1885 года Пажскі корпус меў сем агульных класаў, дзе вучні вывучалі тыя ж навукі, што і ў кадэцкіх школах, і два спецыяльныя класы, дзе выкладаліся [[Ваенная навука|ваенная справа]] і [[Юрыспрудэнцыя|правазнаўства]]. Да 1880-х гадоў існавалі асобныя аддзелы пяхоты, кавалерыі і артылерыі. ''Пажскі корпус'', як яго звычайна называлі ў [[Расійская імперыя|дарэвалюцыйнай Расіі]], быў адзінай ваеннай акадэміяй (з каля дваццаці), якая рыхтавала будучых афіцэраў для ўсіх відаў зброі. Астатнія былі прысвечаны спецыяльнай падрыхтоўцы кавалерыі, пяхоты, артылерыі, інжынераў, казакоў, тапаграфічным даследаванням і г. д. У той час як большасць выпускнікоў паступілі ў Расійскую імператарскую армію ў якасці афіцэраў, меншасць выбрала дыпламатычную або дзяржаўную кар'еру. == Жыццё ў Пажскім корпусе == [[Файл:1914_Page_of_Russian_Pages_His_Imperial_Majesty_Corps.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/1914_Page_of_Russian_Pages_His_Imperial_Majesty_Corps.png/80px-1914_Page_of_Russian_Pages_His_Imperial_Majesty_Corps.png|міні|198x198пкс| <small>'''Пажэски пагон''' (Пажскі корпус Яго Імператарскай Вялікасці, 1914)</small> .]] Пажскі корпус, як і іншыя расійскія ваенныя навучальныя ўстановы, усталяваў жорсткі рэжым для сваіх кадэтаў. Цялесныя пакаранні прадугледжвалі біццё бяростай нават за дробныя правіны, здзекі над малодшымі вучнямі з боку старэйшых былі звычайнай з'явай. <ref>Robert H.G. Thomas, page 13 "The Russian Army of the Crimean War", {{ISBN|978-1-85532-161-8}}</ref> У мемуарах [[Пётр Аляксеевіч Крапоткін|Пятра Крапоткіна]] падрабязна апавядаецца пра дзедаўшчыну і іншыя злоўжыванні старонкамі, якімі Корпус стаў сумна вядомы. <ref>{{Cite book|last=Kropotkin|first=Peter|title=Memoirs of a Revolutionist|year=1899|publisher=Smith, Elder & Co.|location=London|pages=[https://archive.org/details/memoirsofrevolut01kropuoft/page/63 63]|url=https://archive.org/details/memoirsofrevolut01kropuoft|quote=peter kropotkin memoirs revolutionist.}}</ref> Тым не менш, адукацыя была адносна высокага ўзроўню з курсамі матэматыкі, моў, прыродазнаўчых навук і ваенных прадметаў. == Прыдворная роля і прывілеі == Студэнты служылі на ратацыйнай аснове ў якасці пажаў пры двары і аказвалі паслугі на цырымоніях, у тым ліку наведвалі асобных членаў імператарскай сям'і. Выпускнікі Пажскага корпуса мелі ўнікальны прывілей паступаць у полк па ўласным жаданні, незалежна ад наяўных вакансій (аднак, паводле этыкету, папярэдне патрабавалася згода камандзіра часткі). Як служачыя афіцэры, яны насілі на левым баку кіцеля знак Пажскага корпуса па ўзоры крыжа ордэна Святога Яна. <ref name="perret">Daniel E. A. Perret [http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm The Sovereign Order of Saint John of Jerusalem Knights of Malta and the «Corps des Pages», Russia's Dream of Chivalry] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071224143501/http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm|date=2007-12-24}}</ref> Па заканчэнні вучобы кадэты атрымлівалі званне подпоручнікаў (''[[Паручнік|харунжы]]'' ў [[Кавалерыя|кавалерыі]]). Тым, хто аддаў перавагу працы дыпламатам або дзяржаўным чыноўнікам, а не ваеннай службе, прысвойваліся дзяржаўныя чыны 10, 12 і 14 класаў. == Уніформа == [[Файл:282_Changes_in_uniforms_and_armament_of_troops_of_the_Russian_Imperial_army.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/282_Changes_in_uniforms_and_armament_of_troops_of_the_Russian_Imperial_army.jpg/220px-282_Changes_in_uniforms_and_armament_of_troops_of_the_Russian_Imperial_army.jpg|міні| Уніформа 19 стагодзя]] Пажскі корпус меў шэраг уніформы для розных мэт. Самай эфектнай з іх была ўрачыстая уніформа, якую насілі на прыдворных мерапрыемствах. Гэта ўключала шыпаваты [[шлем]] з белым шлейфам, цёмна-зялёную туніку з залатой тасьмой, якая пакрывала спераду, белыя брыджы і высокія боты. == Расфармаванне == З моманту заснавання і да 1917 г. Пажскі корпус выпусціў 4505 афіцэраў. Яшчэ 200 не змаглі скончыць курсы з-за рэвалюцыі 1917 года. Школа фактычна спыніла сваю дзейнасць пасля звяржэння [[Мікалай II (імператар расійскі)|цара Мікалая II]] у лютым 1917 года і была канчаткова закрыта ў чэрвені таго ж года па загадзе [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Аляксандра Керанскага]], ваеннага міністра [[Часовы ўрад Расіі|Часовага ўрада]]. == Спасылкі == {{Reflist}} [[Катэгорыя:XVIII стагоддзе ў Санкт-Пецярбургу]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Санкт-Пецярбургу]] [[Катэгорыя:Гісторыя Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Расіі]] [[Катэгорыя:Узброеныя сілы Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Старонкі з недагледжанымі перакладамі]] bpa0tgq4ux47gcfc8owxlmyvyzt9bru 4184000 4183381 2022-08-12T08:16:51Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Машынны пераклад}}[[Файл:Znak_Paje_corps.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Znak_Paje_corps.jpg/220px-Znak_Paje_corps.jpg|міні| Шыльда Пажскага корпуса]] '''Пажскі''' '''корпус''' ( {{Lang-ru|Пажеский корпус}} ; {{Lang-fr|Corps des Pages}} ) — ваенная акадэмія ў [[Расійская імперыя|імператарскай Расіі]], якая рыхтавала да ваеннай службы сыноў шляхты (дваранства) і вышэйшага афіцэрскага саслоўя. Таксама як жа Імператарская школа юрыспрудэнцыі рыхтавала хлопчыкаў да [[Дзяржаўная служба|дзяржаўнай службы]]. Сучасным эквівалентам Пажскага корпуса і іншых імператарскіх ваенных акадэмій можна назваць сувораўскія ваенныя вучылішчы, хоць ні адно з іх не было створана да 1943 года. == Гісторыя == [[Файл:Charlemagne_J_Imperial_Corps_of_Pages_Building_1858.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Charlemagne_J_Imperial_Corps_of_Pages_Building_1858.jpg/300px-Charlemagne_J_Imperial_Corps_of_Pages_Building_1858.jpg|міні|300x300пкс| З 1810 па 1917 гады Пажскі корпус размяшчаўся ў [[Варанцоўскі палац (Санкт-Пецярбург)|Варанцоўскім палацы]], які быў спраектаваны [[Барталамеа Франчэска Растрэлі|Растрэлі]] каля 1749 года (паказаны тут у 1858 годзе)]] Пажскі корпус быў заснаваны ў 1759 годзе ў [[Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]] як вучэбна-выхаваўчая школа пажаў і камерных пажаў. У сувязі з патрэбай у належным чынам падрыхтаваных [[Афіцэр|афіцэрах]] для гвардзейскіх частак Паскі корпус у 1802 годзе быў рэарганізаваны ў навучальную ўстанову, падобную да кадэцкіх школ. У яго прымаліся сыны патомнага дваранства [[Расійская імперыя|Расіі]], а таксама сыны як мінімум генерал-лейтэнантаў/віцэ-адміралаў або ўнукі поўных генералаў/адміралаў.<ref name="perret">Daniel E. A. Perret [http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm The Sovereign Order of Saint John of Jerusalem Knights of Malta and the «Corps des Pages», Russia's Dream of Chivalry] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071224143501/http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm|date=2007-12-24}}</ref> У 1802 годзе навучальны план Пажскага корпуса таксама быў зменены, пасля чаго заснаваны на ідэалах [[Гаспітальеры|Ордэна Святога Яна]] . У 1810 годзе вучылішча было перанесена ў палац Суверэннага ордэна святога Іаана Іерусалімскага<ref name="Chebotarev-History">{{Cite web|last=Chebotarev|first=Tanya and Marvin Lyons|title=The History|url=http://www.columbia.edu/cu/lweb/eresources/exhibitions/pages/html/The.html|work=The Russian Imperial Corps of Pages, An Online Exhibition Catalog|publisher=Columbia University Libraries|date=1 December 2002|quote=In the very heart of St. Petersburg stands a magnificently proportioned, medium-sized palace, designed in the mid-eighteenth century by the Italian architect Bartolomeo Rastrelli. The fine old palace was given by the Emperor Paul to the exiled Order of the Hospitalers of Saint John of Jerusalem (the Knights of Malta) in 1796. In 1810, Alexander I gave this palace to the Corps of Pages as the headquarters. It was a gift with great symbolic meaning. The Knights left the Palace with a Catholic chapel in the garden and Maltese Crosses everywhere. The crosses and the chapel remained and the young Pages took very seriously the thought that they were the heirs of the Order, adopting many of its traditions as their own and the white Maltese Cross as their insignia.}}</ref>, таксама вядомы як [[Варанцоўскі палац (Санкт-Пецярбург)|Варанцоўскі палац]]. Ён працягваўся ў гэтым месцы ў Санкт-Пецярбургу больш за сто гадоў, да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|бальшавицкага перевороту]] ў 1917 годзе<ref name="perret">Daniel E. A. Perret [http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm The Sovereign Order of Saint John of Jerusalem Knights of Malta and the «Corps des Pages», Russia's Dream of Chivalry] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071224143501/http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm|date=2007-12-24}}</ref>. У [[Дзмітрый Аляксеевіч Мілюцін|перыяд рэформ ваеннага вучылішча]] ў 1860-х гадах Пажскі корпус быў ператвораны ў сямікласную ўстанову, прычым першыя пяць класаў былі падобныя на ваенныя [[Гімназія|гімназіі]], а два іншыя - на ўзор ваенных вучэльняў. Пачынаючы з 1885 года Пажскі корпус меў сем агульных класаў, дзе вучні вывучалі тыя ж навукі, што і ў кадэцкіх школах, і два спецыяльныя класы, дзе выкладаліся [[Ваенная навука|ваенная справа]] і [[Юрыспрудэнцыя|правазнаўства]]. Да 1880-х гадоў існавалі асобныя аддзелы пяхоты, кавалерыі і артылерыі. ''Пажскі корпус'', як яго звычайна называлі ў [[Расійская імперыя|дарэвалюцыйнай Расіі]], быў адзінай ваеннай акадэміяй (з каля дваццаці), якая рыхтавала будучых афіцэраў для ўсіх відаў зброі. Астатнія былі прысвечаны спецыяльнай падрыхтоўцы кавалерыі, пяхоты, артылерыі, інжынераў, казакоў, тапаграфічным даследаванням і г. д. У той час як большасць выпускнікоў паступілі ў Расійскую імператарскую армію ў якасці афіцэраў, меншасць выбрала дыпламатычную або дзяржаўную кар'еру. == Жыццё ў Пажскім корпусе == [[Файл:1914_Page_of_Russian_Pages_His_Imperial_Majesty_Corps.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/1914_Page_of_Russian_Pages_His_Imperial_Majesty_Corps.png/80px-1914_Page_of_Russian_Pages_His_Imperial_Majesty_Corps.png|міні|198x198пкс| <small>'''Пажэски пагон''' (Пажскі корпус Яго Імператарскай Вялікасці, 1914)</small> .]] Пажскі корпус, як і іншыя расійскія ваенныя навучальныя ўстановы, усталяваў жорсткі рэжым для сваіх кадэтаў. Цялесныя пакаранні прадугледжвалі біццё бяростай нават за дробныя правіны, здзекі над малодшымі вучнямі з боку старэйшых былі звычайнай з'явай. <ref>Robert H.G. Thomas, page 13 "The Russian Army of the Crimean War", {{ISBN|978-1-85532-161-8}}</ref> У мемуарах [[Пётр Аляксеевіч Крапоткін|Пятра Крапоткіна]] падрабязна апавядаецца пра дзедаўшчыну і іншыя злоўжыванні старонкамі, якімі Корпус стаў сумна вядомы. <ref>{{Cite book|last=Kropotkin|first=Peter|title=Memoirs of a Revolutionist|year=1899|publisher=Smith, Elder & Co.|location=London|pages=[https://archive.org/details/memoirsofrevolut01kropuoft/page/63 63]|url=https://archive.org/details/memoirsofrevolut01kropuoft|quote=peter kropotkin memoirs revolutionist.}}</ref> Тым не менш, адукацыя была адносна высокага ўзроўню з курсамі матэматыкі, моў, прыродазнаўчых навук і ваенных прадметаў. == Прыдворная роля і прывілеі == Студэнты служылі на ратацыйнай аснове ў якасці пажаў пры двары і аказвалі паслугі на цырымоніях, у тым ліку наведвалі асобных членаў імператарскай сям'і. Выпускнікі Пажскага корпуса мелі ўнікальны прывілей паступаць у полк па ўласным жаданні, незалежна ад наяўных вакансій (аднак, паводле этыкету, папярэдне патрабавалася згода камандзіра часткі). Як служачыя афіцэры, яны насілі на левым баку кіцеля знак Пажскага корпуса па ўзоры крыжа ордэна Святога Яна. <ref name="perret">Daniel E. A. Perret [http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm The Sovereign Order of Saint John of Jerusalem Knights of Malta and the «Corps des Pages», Russia's Dream of Chivalry] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071224143501/http://www2.prestel.co.uk/church/oosj/cpages.htm|date=2007-12-24}}</ref> Па заканчэнні вучобы кадэты атрымлівалі званне подпоручнікаў (''[[Паручнік|харунжы]]'' ў [[Кавалерыя|кавалерыі]]). Тым, хто аддаў перавагу працы дыпламатам або дзяржаўным чыноўнікам, а не ваеннай службе, прысвойваліся дзяржаўныя чыны 10, 12 і 14 класаў. == Уніформа == [[Файл:282_Changes_in_uniforms_and_armament_of_troops_of_the_Russian_Imperial_army.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/282_Changes_in_uniforms_and_armament_of_troops_of_the_Russian_Imperial_army.jpg/220px-282_Changes_in_uniforms_and_armament_of_troops_of_the_Russian_Imperial_army.jpg|міні| Уніформа 19 стагодзя]] Пажскі корпус меў шэраг уніформы для розных мэт. Самай эфектнай з іх была ўрачыстая уніформа, якую насілі на прыдворных мерапрыемствах. Гэта ўключала шыпаваты [[шлем]] з белым шлейфам, цёмна-зялёную туніку з залатой тасьмой, якая пакрывала спераду, белыя брыджы і высокія боты. == Расфармаванне == З моманту заснавання і да 1917 г. Пажскі корпус выпусціў 4505 афіцэраў. Яшчэ 200 не змаглі скончыць курсы з-за рэвалюцыі 1917 года. Школа фактычна спыніла сваю дзейнасць пасля звяржэння [[Мікалай II (імператар расійскі)|цара Мікалая II]] у лютым 1917 года і была канчаткова закрыта ў чэрвені таго ж года па загадзе [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Аляксандра Керанскага]], ваеннага міністра [[Часовы ўрад Расіі|Часовага ўрада]]. == Спасылкі == {{Reflist}} [[Катэгорыя:XVIII стагоддзе ў Санкт-Пецярбургу]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Санкт-Пецярбургу]] [[Катэгорыя:Гісторыя Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Расіі]] [[Катэгорыя:Узброеныя сілы Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Старонкі з недагледжанымі перакладамі]] 7hgkv0oojrbgaen1ril4vjm12haqzdg 0 716130 4183792 4183058 2022-08-11T20:37:30Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Джуста дэ Менабуоі''' ({{lang-it|Giusto de' Menabuoi}}; каля 1320—1391) — італьянскі [[мастак]] эпохі ранняга рэнесансу; вядомы таксама пад мянушкай Джуста з Падуі (іт. Giusto da Padova). Яго творчы стыль склаўся пад уплывам работ [[Джота]] і яго паслядоўнікаў, у прыватнасці, [[Маза дзі Банка]]. Найбольш вядомымі працамі Джуста дэ Менабуоі з’яўляюцца: * «Страшны Суд» (фрэска) у царкве Вібальдонскага абацтва (іт. Abbazia di Viboldone) каля Мілана (каля 1350) * Роспіс капэлы Св. Аўгусціна ў царкве Эрэмітані (іт. Chiesa degli Eremitani) (Падуя, каля 1370). * Роспіс [[базіліка Святога Антонія|Базілікі Святога Антонія]] (Падуя, каля 1375). * Буйнамаштабны фрэскавы ансамбль баптыстэрыя, размешчанага побач з [[сабор Падуі|саборам Падуі]] (каля 1376). {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-11}} gwsbfblm8tt4f215o0p3cw8wqlfxhi0 0 716142 4183791 4183250 2022-08-11T20:37:18Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Грэвен''' ({{lang-de|Greven}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[Адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — {{num|36044}} чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 140,15 км². Афіцыйны код — 05 5 66 012. Горад падзяляецца на тры раёны. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-11}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] ktm1vwsb37puhnnds46cabi7nfd92hc 0 716144 4183884 4183177 2022-08-12T05:35:18Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Узнагароды */ wikitext text/x-wiki {{Асоба}} {{цёзкі2|Шыманскі}} '''Васіль Паўлавіч Шыманскі''' ({{ДН|22|12|1919}}, в. [[Лошыца]], [[Мінскі павет]], [[Мінская губерня]] — {{ДС|1|8|1986}}) — беларускі работнік сельскай гаспадаркі (старшыня калгаса), [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966). == Біяграфія == Дзяцінства і юнацтва прайшлі ў суседняй вёсцы [[Калядзічы (Мінскі раён)|Калядзічы]]. Самастойную працоўную дзейнасць пачаў на чыгунцы суправаджальнікам паштовага вагона. Удзельнічаў у [[Савецка-фінляндская вайна (1939—1940)|савецка-фінляндскай вайне]] ў 1940 годзе. У час [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] да студзеня 1942 года быў камандзірам кулямётнага ўзвода 908-га стралковага палка 264-й стралковай дывізіі 29-й Арміі. Вызначыўся ў ходзе Калінінскай наступальнай аперацыі ў баях пад гарадамі Заходняя Дзвіна і Ржэў. Агнём з кулямёта расстраляў штабную аўтамашыну з чатырма нямецкімі афіцэрамі. У баі 11 студзеня 1942 года умела кіраваў кулямётнымі разлікамі пры адбіцці варожай контратакі і асабіста знішчыў 90 гітлераўцаў. У ходзе бою быў цяжка паранены і затым дэмабілізаваны. З 1942 года працаваў бухгалтарам у калгасе [[Куйбышаўская вобласць|Куйбышаўскай]] (цяпер Самарскай) вобласці. Пасля вызвалення Беларусі ўлетку 1944 года вярнуўся на радзіму. З 1944 года працаваў бухгалтарам калгаса «Чырвоны спецыяліст» у вёсцы Сеніца Мінскага раёна. У 1958 годзе за выдатныя поспехі, дасягнутыя ў справе развіцця гаспадаркі, старшыні калгаса [[Міхаіл Мікітавіч Валадзько|Міхаілу Мікітавічу Валадзько]] было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы. У канцы 1950-х гадах быў намеснікам старшыні калгаснага праўлення. Вясной 1961 года ўзначаліў гаспадарку і за кароткі тэрмін праявіў сябе як здольны арганізатар і паслядоўны рэфарматар сельскагаспадарчай вытворчасці, шмат зрабіў для ўздыму гаспадаркі, павышэння матэрыяльнага і культурнага ўзроўню жыцця хлебаробаў. У 1966 годзе за дасягнутыя поспехі ў развіцці жывёлагадоўлі, павелічэнні вытворчасці і нарыхтовак мяса, малака, яек, воўны і іншай прадукцыі было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». За поспехі ў развіцці сельскай гаспадаркі калгас імя Гастэлы ў 1967 годзе быў узнагароджаны ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга. У 1977 годзе выйшаў на заслужаны адпачынак. Быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР (1963—1967), дэпутатам мясцовых Саветаў дэпутатаў працоўных, членам рэспубліканскага Савета калгасаў. Яго Імем названа вуліца ў вёсцы [[Сеніца]] Мінскага раёна. == Узнагароды == Узнагароджаны [[ордэн Леніна|ордэнамі Леніна]] (1966, 1971), [[Ордэн Айчыннай вайны|ордэнамі Айчыннай вайны]] I-й ступені (1945), [[Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|Працоўнага Чырвонага Сцяга]] (1958), медалямі, [[Ганаровая грамата Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР|Ганаровай Граматай Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР]] (1960). {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 678. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 693. * Минская область : энциклопедия : [в 2 т.]. — Минск, 2007. — Т. 2. — С. 741. * Памяць : Мінскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.]. — Мінск, 1998. — С. 507. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2019. — Т. 5, кн. 3 : Минская область. — С. 348. * Твои герои, Беларусь! Герои Социалистического Труда : биографический справочник. — Минск, 2014. — С. 256. * Труд, талант, доблесть : [документально-художественные очерки] : в 2 ч. / [составители: Е. Э. * Павлюць, Б. И. Сушкевич, В. В. Шарпило]. — Минск : Беларусь, 1981. — Ч. 2. — С. 353—357. {{DEFAULTSORT:Шыманскі Васіль Паўлавіч}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 6-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIII з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Старшыні калгасаў]] [[Катэгорыя:Дэпутаты мясцовых саветаў Беларусі]] fum3ez1njrerkc6z37bqgjwaxbmwd07 0 716149 4183485 4183249 2022-08-11T19:45:31Z DBatura 73587 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{ваенны дзеяч}} '''Эміліа Мола Відаль''' ({{lang-es|Emilio Mola Vidal}}; [[9 ліпеня]] [[1887]] — [[3 чэрвеня]] [[1937]] — іспанскі ваенны дзеяч, генерал. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны 1936—1939]]. Таксама вядомы пад мянушкай '''Дырэктар'''. == Сям’я і адукацыя == Нарадзіўся на [[Куба|Кубе]], якая была тады іспанскай калоніяй. Бацька — капітан грамадзянскай гвардыі (жандармерыі), праходзіў службу на Кубе і ўступіў там у шлюб з мясцовай ураджэнкай. Пасля паражэння Іспаніі ў вайне з [[ЗША]] у [[1898]]-м, што пацягнула за сабой страту Кубы, сям’я пераехала ў Іспанію. У [[1904]]—[[1907]] Эміліа атрымаў адукацыю ў Таледскім пяхотным вучылішчы, пасля паспяховага заканчэння якога быў выраблены ў лейтэнанты. == Ваенная служба == Праходзіў ваенную службу ў пяхотным палку Байлена, удзельнічаў у каланіяльнай вайне ў [[Марока]] ў складзе пяхотнага палка [[Мелілья|Мелільі]], вызначыўся ў кампаніі [[1909]] года. З [[1 жніўня]] [[1911]] служыў у Мараканскіх стралковых частках («Las Fuerzas Regulares Indígenas»), у [[1912]]-м быў цяжка паранены. За ваенныя поспехі ў баявых дзеяннях выраблены ў капітаны. Пасля вяртання ў строй быў накіраваны ў пяхотны полк Серыньёлы, з якім удзельнічаў у баях у [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]] (у тым ліку ў раёне Тэтуана). Зноў вызначыўся і быў выраблены ў маёры. З [[1915]] года — камандзір дабравольніцкага батальёна «Альба дэ Тормес» у [[Барселона|Барселоне]], праз два з паловай гады быў пераведзены ў [[Мадрыд]], а адтуль зноў у Іспанскае Марока — у Сеуту, дзе зноў ваяваў у падраздзяленні «regulares». У [[1919]]—[[1920]] гадах удзельнічаў у шматлікіх баях супраць мараканцаў, у чэрвені 1921 яму было прысвоенае званне падпалкоўніка, і ён атрымаў прызначэнне ў пяхотны полк Андалузіі ў [[Сантандэр]]э. аднак ужо праз тры месяцы вярнуўся ў шэрагі «regulares» Мелільі, вызначыўся падчас аперацыі ў Дар-Акоба. Неўзабаве выраблены ў палкоўнікі (у гэтым чыне камандаваў пяхотным палком Мелільі), а ў [[1927]]-м — у брыгадныя генералы з прызначэннем камандуючым войскамі ў [[Ларачэ]] (на атлантычным узбярэжжы Марока). Паспяховая ваенная кар’ера Молы была абумоўлена яго адрозненнямі ў баявых дзеяннях у Паўночнай Афрыцы (ён не толькі атрымліваў за адвагу пазачарговыя павышэння па службе, але і адзначаўся ўзнагародамі). Іншым вядомым маладым «афрыканскім» генералам таго часу быў [[Франсіска Франка]]. У [[1930]] годзе кансерватыўна настроены генерал Мола стаў дырэктарам бяспекі. Яго дзейнасць на гэтай пасадзе негатыўна ўспрымалася левымі сіламі. (у 1930—[[1931]] гадах адным з лозунгаў рэвалюцыянераў быў «расстраляць Мола»). У гэты перыяд ён займаўся рэарганізацыяй паліцэйскіх часцей, у тым ліку стварэннем штурмавой гвардыі. У 1931 годзе, пасля звяржэння манархіі, ён быў заключаны ў турму, у [[1932]]-м, пасля ваеннага выступлення правага генерала [[Хасэ Санхурха]] быў звольнены ў адстаўку. Гэты перыяд ён займаўся публікацыяй артыкулаў, у тым ліку з мэтай заробку. У той жа час Мола атрымаў вядомасць як ваенны тэарэтык. У 1932 ён апублікаваў кнігу «Досведы», у якой выступіў прыхільнікам рэарганізацыі іспанскай арміі на прафесійнай аснове. У [[1933]] годзе Мола быў амніставаны і вернуты ў армію, служыў у Генеральным штабе пад кіраўніцтвам генерала Франка. У [[1935]] годзе правацэнтрысцкі ўрад, міністрам абароны ў якім быў лідар правай партыі [[Іспанская канфедэрацыя незалежных правых]] [[Хасэ Марыя Хіль-Раблес]], прызначыў яго камандуючым войскамі ў Мелільі, а затым галоўнакамандуючым іспанскімі ўзброенымі сіламі ў Марока. Пасля таго, як у лютым [[1936]] годзе на парламенцкіх выбарах у Іспаніі перамог левы Народны фронт, то генерал Мола быў прызначаны на перыферыйную пасаду камандуючага войскамі ў [[Памплона|Памплоне]] ([[Навара (аўтаномная супольнасць)|Навара]]). У гэты ж час Франка быў перамешчаны на аналагічную пасаду на [[Канарскія астравы]]. Так левы ўрад спрабаваў выдаліць з ключавых пастоў нелаяльных яму ваеначальнікаў. == Арганізатар змовы == Аднак дзеянні ўладаў не перашкодзілі Мола стаць адным з найбольш вядомых арганізатараў ваеннага змовы супраць урада Народнага Фронту. Больш за тое, прызначэнне Мола ў Навару дазволіла яму наладзіць адносіны з кансерватыўнай часткай манархічнага руху — [[карлісты|карлістамі]]. 5 чэрвеня 1936 Мола прадставіў іншым удзельнікам змовы план паўстання, у якім прадугледжвалася стварэнне «дырэкторыі» з прэзідэнта і чатырох членаў і прыпыненне дзеяння Канстытуцыі. План прадугледжваў таксама рашучае падаўленне ўсіх палітычных і ваенных сіл, якія маглі б перашкодзіць поспеху паўстання. Нягледзячы на канспірацыю, чуткі аб змове распаўсюджваліся па краіне. [[16 ліпеня]] 1936 верны Рэспубліцы начальнік Мола генерал [[Дамінга Батэт]] выклікаў яго ў свой штаб і прапанаваў пакінуць Памплон, матывуючы гэта магчымасцю замах з боку анархістаў. Акрамя таго, Батэт запатрабаваў ад Мола даць сумленнае слова, што не выступіць супраць Рэспублікі. На гэта ён даў слова, што не збіраецца ўвязвацца ў авантуры — гэтая фармулёўка дазволіла яму працягнуць удзел у змове, які ён не лічыў «авантурай». Нягледзячы на падазрэнні, Батэт дазволіў Мола вярнуцца ў Памплону. У той жа дзень той разаслаў удзельнікам змовы тэлеграму з кодавым сігналам да пачатку паўстання: «Семнаццатага ў семнаццаць. Дырэктар». == Удзел у грамадзянскай вайне ў Іспаніі == [[17 ліпеня]] ваеннае выступленне пачалося ў Марока. У ноч з 18 на 19 ліпеня новапрызначаны прэм’ер-міністр Рэспублікі [[Дыега Марцінес Баро]] патэлефанаваў Мола ў Памплону і прапанаваў яму заняць міністэрскую пасаду з тым, каб спыніць выступ. Мола адказаў адмовай. Падчас падаўлення паўстання ў Барселоне [[20 ліпеня]] быў забіты яго брат, капітан Рамон Мола, актыўны прыхільнік нацыяналістаў і ўдзельнік змовы. У той жа час генералу атрымалася ўсталяваць кантроль над значнай часткай поўначы краіны. Ён займаўся не толькі военным і арганізацыйнымі пытаннямі, але і прапагандай, асабіста выступаючы па радыё і рэзка крытыкуючы рэспубліканцаў. Асабліва моцным яго нападкам падвяргаўся прэзідэнт [[Мануэль Асанья]], якога ён абвінавачваў у дзеяннях, накіраваных на развал арміі (Асанья быў міністрам абароны, калі Мола быў звольнены з Узброеных Сіл), называў пачварай і патрабаваў заключыць у клетку. Ужо да [[22 ліпеня]] Паўночная армія Мола заняла Старую Кастылію, аднак спроба прарвацца да Мадрыда завяршылася няўдачай з-за недахопу сіл і адсутнасці рэзерваў. У жніўні яго войскі пачалі новае наступленне, якое насіла дэманстрацыйны характар — яно скаваў сілы рэспубліканцаў, не дазволіўшы ім паспяхова дзейнічаць на іншых участках фронту. У той жа час Мола атакаваў на поўначы супраць рэспубліканцаў, якія змагаліся на баку, фарміраванняў баскаў, дамагаючыся поспехаў з вялікімі стратамі. [[30 верасня]] Мола ўдзельнічаў у нарадзе васьмі вядучых ваенных лідараў нацыяналістаў, на якім Франсіска Франка быў абраны аднаасобным ваенна-палітычным правадыром. Мола быў у ліку двух генералаў, якія галасавалі супраць Франка. У кастрычніку—лістападзе ён кіраваў штурмам Мадрыда, абяцаючы ўзяць яго да 7 лістапада. Пры гэтым яму належыць знакамітае выслоўе аб «[[пятая калона|пятай калоне]]», якая падтрымае знутры наступленне чатырох ваенных калон нацыяналістаў. Аднак штурм Мадрыда завяршыўся няўдачай, і да канца лістапада бакі перайшлі да пазіцыйнай вайны — лінія фронту праходзіла па ўскраіне горада. Увесну 1937 года Мола ўзначаліў новае наступленне на поўначы краіны супраць баскаў. Падчас гэтага саюзная нацыяналістам нямецкая авіяцыя [[26 красавіка]] разбурыла старажытную басконскую сталіцу [[Герніка|Герніку]], якая на наступны дзень была занятая войскамі Молы. [[19 чэрвеня]] нацыяналісты ўзялі [[Більбаа]], што стала вырашальным поспехам нацыяналістаў на гэтым участку фронту. == Смерць == 3 чэрвеня 1937 года генерал Мола загінуў у авіякатастрофе, накіроўваючыся з Памплоны на Паўночны фронт. Складаныя адносіны паміж Франка і Молай сталі прычынай з’яўлення версіі аб датычнасці першага да гібелі «Дырэктара». На думку германскага пасла ў Іспаніі генерала [[Вільгельм Фаупель|Вільгельма Фаупеля]], Франка, «без сумневу, выпрабаваў палёгку пры вестцы пра смерць Молы». Акрамя таго, яшчэ ў ліпені 1936 года таксама ў авіякатастрофе загінуў яшчэ адзін магчымы супернік Франка, генерал Хасэ Санхурха. Аднак ніякіх доказаў гэтай версіі не існуе. Пасля заканчэння вайны Франка пасмяротна прысвоіў Моле тытул герцага. [[Адольф Гітлер]] пасля гібелі генерала заявіў: «Гібель Молы стала трагедыяй Іспаніі. Мола — гэта сапраўдны мозг, сапраўдны правадыр». Чылійскі паэт і актыўны прыхільнік іспанскіх рэспубліканцаў [[Пабла Неруда]] назваў адзін са сваіх самых рэзкіх вершаў «Мола ў пекле». == Падводная лодка == У памяць аб Моле была названа падводная лодка «Генерал Мола» («General Mola»), перададзеная іспанскім нацыяналістам іх італьянскімі саюзнікамі (у Італіі яна называлася «Тарычэлі»). Яна знаходзілася ў страі да пачатку 1950-х гадоў, калі была заменена падводнай лодкай, пабудаванай у Іспаніі. == Літаратура == * Томас Х. Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7. * Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8. == Спасылкі == * [http://dobrovoletz.narod.ru/Mola.htm Некролог] {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Загінулі ў авіякатастрофах]] [[Катэгорыя:Генералы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі грамадзянскай вайны ў Іспаніі (франкісты)]] 7p5pxy154dgkfljbxoyujr6gfgo8vs6 4183711 4183485 2022-08-11T20:28:44Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{ваенны дзеяч}} '''Эміліа Мола Відаль''' ({{lang-es|Emilio Mola Vidal}}; [[9 ліпеня]] [[1887]] — [[3 чэрвеня]] [[1937]] — іспанскі ваенны дзеяч, генерал. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны 1936—1939]]. Таксама вядомы пад мянушкай '''Дырэктар'''. == Сям’я і адукацыя == Нарадзіўся на [[Куба|Кубе]], якая была тады іспанскай калоніяй. Бацька — капітан грамадзянскай гвардыі (жандармерыі), праходзіў службу на Кубе і ўступіў там у шлюб з мясцовай ураджэнкай. Пасля паражэння Іспаніі ў вайне з [[ЗША]] у [[1898]]-м, што пацягнула за сабой страту Кубы, сям’я пераехала ў Іспанію. У [[1904]]—[[1907]] Эміліа атрымаў адукацыю ў Таледскім пяхотным вучылішчы, пасля паспяховага заканчэння якога быў выраблены ў лейтэнанты. == Ваенная служба == Праходзіў ваенную службу ў пяхотным палку Байлена, удзельнічаў у каланіяльнай вайне ў [[Марока]] ў складзе пяхотнага палка [[Мелілья|Мелільі]], вызначыўся ў кампаніі [[1909]] года. З [[1 жніўня]] [[1911]] служыў у Мараканскіх стралковых частках («Las Fuerzas Regulares Indígenas»), у [[1912]]-м быў цяжка паранены. За ваенныя поспехі ў баявых дзеяннях выраблены ў капітаны. Пасля вяртання ў строй быў накіраваны ў пяхотны полк Серыньёлы, з якім удзельнічаў у баях у [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]] (у тым ліку ў раёне Тэтуана). Зноў вызначыўся і быў выраблены ў маёры. З [[1915]] года — камандзір дабравольніцкага батальёна «Альба дэ Тормес» у [[Барселона|Барселоне]], праз два з паловай гады быў пераведзены ў [[Мадрыд]], а адтуль зноў у Іспанскае Марока — у Сеуту, дзе зноў ваяваў у падраздзяленні «regulares». У [[1919]]—[[1920]] гадах удзельнічаў у шматлікіх баях супраць мараканцаў, у чэрвені 1921 яму было прысвоенае званне падпалкоўніка, і ён атрымаў прызначэнне ў пяхотны полк Андалузіі ў [[Сантандэр]]э. аднак ужо праз тры месяцы вярнуўся ў шэрагі «regulares» Мелільі, вызначыўся падчас аперацыі ў Дар-Акоба. Неўзабаве выраблены ў палкоўнікі (у гэтым чыне камандаваў пяхотным палком Мелільі), а ў [[1927]]-м — у брыгадныя генералы з прызначэннем камандуючым войскамі ў [[Ларачэ]] (на атлантычным узбярэжжы Марока). Паспяховая ваенная кар’ера Молы была абумоўлена яго адрозненнямі ў баявых дзеяннях у Паўночнай Афрыцы (ён не толькі атрымліваў за адвагу пазачарговыя павышэння па службе, але і адзначаўся ўзнагародамі). Іншым вядомым маладым «афрыканскім» генералам таго часу быў [[Франсіска Франка]]. У [[1930]] годзе кансерватыўна настроены генерал Мола стаў дырэктарам бяспекі. Яго дзейнасць на гэтай пасадзе негатыўна ўспрымалася левымі сіламі. (у 1930—[[1931]] гадах адным з лозунгаў рэвалюцыянераў быў «расстраляць Мола»). У гэты перыяд ён займаўся рэарганізацыяй паліцэйскіх часцей, у тым ліку стварэннем штурмавой гвардыі. У 1931 годзе, пасля звяржэння манархіі, ён быў заключаны ў турму, у [[1932]]-м, пасля ваеннага выступлення правага генерала [[Хасэ Санхурха]] быў звольнены ў адстаўку. Гэты перыяд ён займаўся публікацыяй артыкулаў, у тым ліку з мэтай заробку. У той жа час Мола атрымаў вядомасць як ваенны тэарэтык. У 1932 ён апублікаваў кнігу «Досведы», у якой выступіў прыхільнікам рэарганізацыі іспанскай арміі на прафесійнай аснове. У [[1933]] годзе Мола быў амніставаны і вернуты ў армію, служыў у Генеральным штабе пад кіраўніцтвам генерала Франка. У [[1935]] годзе правацэнтрысцкі ўрад, міністрам абароны ў якім быў лідар правай партыі [[Іспанская канфедэрацыя незалежных правых]] [[Хасэ Марыя Хіль-Раблес]], прызначыў яго камандуючым войскамі ў Мелільі, а затым галоўнакамандуючым іспанскімі ўзброенымі сіламі ў Марока. Пасля таго, як у лютым [[1936]] годзе на парламенцкіх выбарах у Іспаніі перамог левы Народны фронт, то генерал Мола быў прызначаны на перыферыйную пасаду камандуючага войскамі ў [[Памплона|Памплоне]] ([[Навара (аўтаномная супольнасць)|Навара]]). У гэты ж час Франка быў перамешчаны на аналагічную пасаду на [[Канарскія астравы]]. Так левы ўрад спрабаваў выдаліць з ключавых пастоў нелаяльных яму ваеначальнікаў. == Арганізатар змовы == Аднак дзеянні ўладаў не перашкодзілі Мола стаць адным з найбольш вядомых арганізатараў ваеннага змовы супраць урада Народнага Фронту. Больш за тое, прызначэнне Мола ў Навару дазволіла яму наладзіць адносіны з кансерватыўнай часткай манархічнага руху — [[карлісты|карлістамі]]. 5 чэрвеня 1936 Мола прадставіў іншым удзельнікам змовы план паўстання, у якім прадугледжвалася стварэнне «дырэкторыі» з прэзідэнта і чатырох членаў і прыпыненне дзеяння Канстытуцыі. План прадугледжваў таксама рашучае падаўленне ўсіх палітычных і ваенных сіл, якія маглі б перашкодзіць поспеху паўстання. Нягледзячы на канспірацыю, чуткі аб змове распаўсюджваліся па краіне. [[16 ліпеня]] 1936 верны Рэспубліцы начальнік Мола генерал [[Дамінга Батэт]] выклікаў яго ў свой штаб і прапанаваў пакінуць Памплон, матывуючы гэта магчымасцю замах з боку анархістаў. Акрамя таго, Батэт запатрабаваў ад Мола даць сумленнае слова, што не выступіць супраць Рэспублікі. На гэта ён даў слова, што не збіраецца ўвязвацца ў авантуры — гэтая фармулёўка дазволіла яму працягнуць удзел у змове, які ён не лічыў «авантурай». Нягледзячы на падазрэнні, Батэт дазволіў Мола вярнуцца ў Памплону. У той жа дзень той разаслаў удзельнікам змовы тэлеграму з кодавым сігналам да пачатку паўстання: «Семнаццатага ў семнаццаць. Дырэктар». == Удзел у грамадзянскай вайне ў Іспаніі == [[17 ліпеня]] ваеннае выступленне пачалося ў Марока. У ноч з 18 на 19 ліпеня новапрызначаны прэм’ер-міністр Рэспублікі [[Дыега Марцінес Баро]] патэлефанаваў Мола ў Памплону і прапанаваў яму заняць міністэрскую пасаду з тым, каб спыніць выступ. Мола адказаў адмовай. Падчас падаўлення паўстання ў Барселоне [[20 ліпеня]] быў забіты яго брат, капітан Рамон Мола, актыўны прыхільнік нацыяналістаў і ўдзельнік змовы. У той жа час генералу атрымалася ўсталяваць кантроль над значнай часткай поўначы краіны. Ён займаўся не толькі военным і арганізацыйнымі пытаннямі, але і прапагандай, асабіста выступаючы па радыё і рэзка крытыкуючы рэспубліканцаў. Асабліва моцным яго нападкам падвяргаўся прэзідэнт [[Мануэль Асанья]], якога ён абвінавачваў у дзеяннях, накіраваных на развал арміі (Асанья быў міністрам абароны, калі Мола быў звольнены з Узброеных Сіл), называў пачварай і патрабаваў заключыць у клетку. Ужо да [[22 ліпеня]] Паўночная армія Мола заняла Старую Кастылію, аднак спроба прарвацца да Мадрыда завяршылася няўдачай з-за недахопу сіл і адсутнасці рэзерваў. У жніўні яго войскі пачалі новае наступленне, якое насіла дэманстрацыйны характар — яно скаваў сілы рэспубліканцаў, не дазволіўшы ім паспяхова дзейнічаць на іншых участках фронту. У той жа час Мола атакаваў на поўначы супраць рэспубліканцаў, якія змагаліся на баку, фарміраванняў баскаў, дамагаючыся поспехаў з вялікімі стратамі. [[30 верасня]] Мола ўдзельнічаў у нарадзе васьмі вядучых ваенных лідараў нацыяналістаў, на якім Франсіска Франка быў абраны аднаасобным ваенна-палітычным правадыром. Мола быў у ліку двух генералаў, якія галасавалі супраць Франка. У кастрычніку—лістападзе ён кіраваў штурмам Мадрыда, абяцаючы ўзяць яго да 7 лістапада. Пры гэтым яму належыць знакамітае выслоўе аб «[[пятая калона|пятай калоне]]», якая падтрымае знутры наступленне чатырох ваенных калон нацыяналістаў. Аднак штурм Мадрыда завяршыўся няўдачай, і да канца лістапада бакі перайшлі да пазіцыйнай вайны — лінія фронту праходзіла па ўскраіне горада. Увесну 1937 года Мола ўзначаліў новае наступленне на поўначы краіны супраць баскаў. Падчас гэтага саюзная нацыяналістам нямецкая авіяцыя [[26 красавіка]] разбурыла старажытную басконскую сталіцу [[Герніка|Герніку]], якая на наступны дзень была занятая войскамі Молы. [[19 чэрвеня]] нацыяналісты ўзялі [[Більбаа]], што стала вырашальным поспехам нацыяналістаў на гэтым участку фронту. == Смерць == 3 чэрвеня 1937 года генерал Мола загінуў у авіякатастрофе, накіроўваючыся з Памплоны на Паўночны фронт. Складаныя адносіны паміж Франка і Молай сталі прычынай з’яўлення версіі аб датычнасці першага да гібелі «Дырэктара». На думку германскага пасла ў Іспаніі генерала [[Вільгельм Фаупель|Вільгельма Фаупеля]], Франка, «без сумневу, выпрабаваў палёгку пры вестцы пра смерць Молы». Акрамя таго, яшчэ ў ліпені 1936 года таксама ў авіякатастрофе загінуў яшчэ адзін магчымы супернік Франка, генерал Хасэ Санхурха. Аднак ніякіх доказаў гэтай версіі не існуе. Пасля заканчэння вайны Франка пасмяротна прысвоіў Моле тытул герцага. [[Адольф Гітлер]] пасля гібелі генерала заявіў: «Гібель Молы стала трагедыяй Іспаніі. Мола — гэта сапраўдны мозг, сапраўдны правадыр». Чылійскі паэт і актыўны прыхільнік іспанскіх рэспубліканцаў [[Пабла Неруда]] назваў адзін са сваіх самых рэзкіх вершаў «Мола ў пекле». == Падводная лодка == У памяць аб Моле была названа падводная лодка «Генерал Мола» («General Mola»), перададзеная іспанскім нацыяналістам іх італьянскімі саюзнікамі (у Італіі яна называлася «Тарычэлі»). Яна знаходзілася ў страі да пачатку 1950-х гадоў, калі была заменена падводнай лодкай, пабудаванай у Іспаніі. {{Зноскі}} == Літаратура == * Томас Х. Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7. * Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8. == Спасылкі == * [http://dobrovoletz.narod.ru/Mola.htm Некролог] {{DEFAULTSORT:Мола Эміліа}} [[Катэгорыя:Загінулі ў авіякатастрофах]] [[Катэгорыя:Генералы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі грамадзянскай вайны ў Іспаніі (франкісты)]] 983mtj2rlstlroaaucbkngih5r4hfnd 4183861 4183711 2022-08-12T02:45:06Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{ваенны дзеяч}} '''Эміліа Мола Відаль''' ({{lang-es|Emilio Mola Vidal}}; [[9 ліпеня]] [[1887]] — [[3 чэрвеня]] [[1937]] — іспанскі ваенны дзеяч, генерал. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны 1936—1939]]. Таксама вядомы пад мянушкай '''Дырэктар'''. == Сям’я і адукацыя == Нарадзіўся на [[Куба|Кубе]], якая была тады іспанскай калоніяй. Бацька — капітан грамадзянскай гвардыі (жандармерыі), праходзіў службу на Кубе і ўступіў там у шлюб з мясцовай ураджэнкай. Пасля паражэння Іспаніі ў вайне з [[ЗША]] у [[1898]]-м, што пацягнула за сабой страту Кубы, сям’я пераехала ў Іспанію. У [[1904]]—[[1907]] Эміліа атрымаў адукацыю ў Таледскім пяхотным вучылішчы, пасля паспяховага заканчэння якога быў выраблены ў лейтэнанты. == Ваенная служба == Праходзіў ваенную службу ў пяхотным палку Байлена, удзельнічаў у каланіяльнай вайне ў [[Марока]] ў складзе пяхотнага палка [[Мелілья|Мелільі]], вызначыўся ў кампаніі [[1909]] года. З [[1 жніўня]] [[1911]] служыў у Мараканскіх стралковых частках («Las Fuerzas Regulares Indígenas»), у [[1912]]-м быў цяжка паранены. За ваенныя поспехі ў баявых дзеяннях выраблены ў капітаны. Пасля вяртання ў строй быў накіраваны ў пяхотны полк Серыньёлы, з якім удзельнічаў у баях у [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]] (у тым ліку ў раёне Тэтуана). Зноў вызначыўся і быў выраблены ў маёры. З [[1915]] года — камандзір дабравольніцкага батальёна «Альба дэ Тормес» у [[Барселона|Барселоне]], праз два з паловай гады быў пераведзены ў [[Мадрыд]], а адтуль зноў у Іспанскае Марока — у Сеуту, дзе зноў ваяваў у падраздзяленні «regulares». У [[1919]]—[[1920]] гадах удзельнічаў у шматлікіх баях супраць мараканцаў, у чэрвені 1921 яму было прысвоенае званне падпалкоўніка, і ён атрымаў прызначэнне ў пяхотны полк Андалузіі ў [[Сантандэр]]э. аднак ужо праз тры месяцы вярнуўся ў шэрагі «regulares» Мелільі, вызначыўся падчас аперацыі ў Дар-Акоба. Неўзабаве выраблены ў палкоўнікі (у гэтым чыне камандаваў пяхотным палком Мелільі), а ў [[1927]]-м — у брыгадныя генералы з прызначэннем камандуючым войскамі ў [[Ларачэ]] (на атлантычным узбярэжжы Марока). Паспяховая ваенная кар’ера Молы была абумоўлена яго адрозненнямі ў баявых дзеяннях у Паўночнай Афрыцы (ён не толькі атрымліваў за адвагу пазачарговыя павышэння па службе, але і адзначаўся ўзнагародамі). Іншым вядомым маладым «афрыканскім» генералам таго часу быў [[Франсіска Франка]]. У [[1930]] годзе кансерватыўна настроены генерал Мола стаў дырэктарам бяспекі. Яго дзейнасць на гэтай пасадзе негатыўна ўспрымалася левымі сіламі. (у 1930—[[1931]] гадах адным з лозунгаў рэвалюцыянераў быў «расстраляць Мола»). У гэты перыяд ён займаўся рэарганізацыяй паліцэйскіх часцей, у тым ліку стварэннем штурмавой гвардыі. У 1931 годзе, пасля звяржэння манархіі, ён быў заключаны ў турму, у [[1932]]-м, пасля ваеннага выступлення правага генерала [[Хасэ Санхурха]] быў звольнены ў адстаўку. Гэты перыяд ён займаўся публікацыяй артыкулаў, у тым ліку з мэтай заробку. У той жа час Мола атрымаў вядомасць як ваенны тэарэтык. У 1932 ён апублікаваў кнігу «Досведы», у якой выступіў прыхільнікам рэарганізацыі іспанскай арміі на прафесійнай аснове. У [[1933]] годзе Мола быў амніставаны і вернуты ў армію, служыў у Генеральным штабе пад кіраўніцтвам генерала Франка. У [[1935]] годзе правацэнтрысцкі ўрад, міністрам абароны ў якім быў лідар правай партыі [[Іспанская канфедэрацыя незалежных правых]] [[Хасэ Марыя Хіль-Раблес]], прызначыў яго камандуючым войскамі ў Мелільі, а затым галоўнакамандуючым іспанскімі ўзброенымі сіламі ў Марока. Пасля таго, як у лютым [[1936]] годзе на парламенцкіх выбарах у Іспаніі перамог левы Народны фронт, то генерал Мола быў прызначаны на перыферыйную пасаду камандуючага войскамі ў [[Памплона|Памплоне]] ([[Навара (аўтаномная супольнасць)|Навара]]). У гэты ж час Франка быў перамешчаны на аналагічную пасаду на [[Канарскія астравы]]. Так левы ўрад спрабаваў выдаліць з ключавых пастоў нелаяльных яму ваеначальнікаў. == Арганізатар змовы == Аднак дзеянні ўладаў не перашкодзілі Мола стаць адным з найбольш вядомых арганізатараў ваеннага змовы супраць урада Народнага Фронту. Больш за тое, прызначэнне Мола ў Навару дазволіла яму наладзіць адносіны з кансерватыўнай часткай манархічнага руху — [[карлісты|карлістамі]]. 5 чэрвеня 1936 Мола прадставіў іншым удзельнікам змовы план паўстання, у якім прадугледжвалася стварэнне «дырэкторыі» з прэзідэнта і чатырох членаў і прыпыненне дзеяння Канстытуцыі. План прадугледжваў таксама рашучае падаўленне ўсіх палітычных і ваенных сіл, якія маглі б перашкодзіць поспеху паўстання. Нягледзячы на канспірацыю, чуткі аб змове распаўсюджваліся па краіне. [[16 ліпеня]] 1936 верны Рэспубліцы начальнік Мола генерал [[Дамінга Батэт]] выклікаў яго ў свой штаб і прапанаваў пакінуць Памплон, матывуючы гэта магчымасцю замах з боку анархістаў. Акрамя таго, Батэт запатрабаваў ад Мола даць сумленнае слова, што не выступіць супраць Рэспублікі. На гэта ён даў слова, што не збіраецца ўвязвацца ў авантуры — гэтая фармулёўка дазволіла яму працягнуць удзел у змове, які ён не лічыў «авантурай». Нягледзячы на падазрэнні, Батэт дазволіў Мола вярнуцца ў Памплону. У той жа дзень той разаслаў удзельнікам змовы тэлеграму з кодавым сігналам да пачатку паўстання: «Семнаццатага ў семнаццаць. Дырэктар». == Удзел у грамадзянскай вайне ў Іспаніі == [[17 ліпеня]] ваеннае выступленне пачалося ў Марока. У ноч з 18 на 19 ліпеня новапрызначаны прэм’ер-міністр Рэспублікі [[Дыега Марцінес Баро]] патэлефанаваў Мола ў Памплону і прапанаваў яму заняць міністэрскую пасаду з тым, каб спыніць выступ. Мола адказаў адмовай. Падчас падаўлення паўстання ў Барселоне [[20 ліпеня]] быў забіты яго брат, капітан Рамон Мола, актыўны прыхільнік нацыяналістаў і ўдзельнік змовы. У той жа час генералу атрымалася ўсталяваць кантроль над значнай часткай поўначы краіны. Ён займаўся не толькі военным і арганізацыйнымі пытаннямі, але і прапагандай, асабіста выступаючы па радыё і рэзка крытыкуючы рэспубліканцаў. Асабліва моцным яго нападкам падвяргаўся прэзідэнт [[Мануэль Асанья]], якога ён абвінавачваў у дзеяннях, накіраваных на развал арміі (Асанья быў міністрам абароны, калі Мола быў звольнены з Узброеных Сіл), называў пачварай і патрабаваў заключыць у клетку. Ужо да [[22 ліпеня]] Паўночная армія Мола заняла Старую Кастылію, аднак спроба прарвацца да Мадрыда завяршылася няўдачай з-за недахопу сіл і адсутнасці рэзерваў. У жніўні яго войскі пачалі новае наступленне, якое насіла дэманстрацыйны характар — яно скаваў сілы рэспубліканцаў, не дазволіўшы ім паспяхова дзейнічаць на іншых участках фронту. У той жа час Мола атакаваў на поўначы супраць рэспубліканцаў, якія змагаліся на баку, фарміраванняў баскаў, дамагаючыся поспехаў з вялікімі стратамі. [[30 верасня]] Мола ўдзельнічаў у нарадзе васьмі вядучых ваенных лідараў нацыяналістаў, на якім Франсіска Франка быў абраны аднаасобным ваенна-палітычным правадыром. Мола быў у ліку двух генералаў, якія галасавалі супраць Франка. У кастрычніку—лістападзе ён кіраваў штурмам Мадрыда, абяцаючы ўзяць яго да 7 лістапада. Пры гэтым яму належыць знакамітае выслоўе аб «[[пятая калона|пятай калоне]]», якая падтрымае знутры наступленне чатырох ваенных калон нацыяналістаў. Аднак штурм Мадрыда завяршыўся няўдачай, і да канца лістапада бакі перайшлі да пазіцыйнай вайны — лінія фронту праходзіла па ўскраіне горада. Увесну 1937 года Мола ўзначаліў новае наступленне на поўначы краіны супраць баскаў. Падчас гэтага саюзная нацыяналістам нямецкая авіяцыя [[26 красавіка]] разбурыла старажытную басконскую сталіцу [[Герніка|Герніку]], якая на наступны дзень была занятая войскамі Молы. [[19 чэрвеня]] нацыяналісты ўзялі [[Більбаа]], што стала вырашальным поспехам нацыяналістаў на гэтым участку фронту. == Смерць == 3 чэрвеня 1937 года генерал Мола загінуў у авіякатастрофе, накіроўваючыся з Памплоны на Паўночны фронт. Складаныя адносіны паміж Франка і Молай сталі прычынай з’яўлення версіі аб датычнасці першага да гібелі «Дырэктара». На думку германскага пасла ў Іспаніі генерала [[Вільгельм Фаупель|Вільгельма Фаупеля]], Франка, «без сумневу, выпрабаваў палёгку пры вестцы пра смерць Молы». Акрамя таго, яшчэ ў ліпені 1936 года таксама ў авіякатастрофе загінуў яшчэ адзін магчымы супернік Франка, генерал Хасэ Санхурха. Аднак ніякіх доказаў гэтай версіі не існуе. Пасля заканчэння вайны Франка пасмяротна прысвоіў Моле тытул герцага. [[Адольф Гітлер]] пасля гібелі генерала заявіў: «Гібель Молы стала трагедыяй Іспаніі. Мола — гэта сапраўдны мозг, сапраўдны правадыр». Чылійскі паэт і актыўны прыхільнік іспанскіх рэспубліканцаў [[Пабла Неруда]] назваў адзін са сваіх самых рэзкіх вершаў «Мола ў пекле». == Падводная лодка == У памяць аб Моле была названа падводная лодка «Генерал Мола» («General Mola»), перададзеная іспанскім нацыяналістам іх італьянскімі саюзнікамі (у Італіі яна называлася «Тарычэлі»). Яна знаходзілася ў страі да пачатку 1950-х гадоў, калі была заменена падводнай лодкай, пабудаванай у Іспаніі. {{Зноскі}} == Літаратура == * ''Томас Х.'' Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7. * ''Данилов С. Ю.'' Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8. == Спасылкі == * [http://dobrovoletz.narod.ru/Mola.htm Некролог] {{DEFAULTSORT:Мола Эміліа}} [[Катэгорыя:Загінулі ў авіякатастрофах]] [[Катэгорыя:Генералы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі грамадзянскай вайны ў Іспаніі (франкісты)]] kx96scc50a7ec8mp9l46ma52m3loh35 4183862 4183861 2022-08-12T02:45:21Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{ваенны дзеяч}} '''Эміліа Мола Відаль''' ({{lang-es|Emilio Mola Vidal}}; [[9 ліпеня]] [[1887]] — [[3 чэрвеня]] [[1937]] — іспанскі ваенны дзеяч, генерал. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны 1936—1939]]. Таксама вядомы пад мянушкай '''Дырэктар'''. == Сям’я і адукацыя == Нарадзіўся на [[Куба|Кубе]], якая была тады іспанскай калоніяй. Бацька — капітан грамадзянскай гвардыі (жандармерыі), праходзіў службу на Кубе і ўступіў там у шлюб з мясцовай ураджэнкай. Пасля паражэння Іспаніі ў вайне з [[ЗША]] у [[1898]]-м, што пацягнула за сабой страту Кубы, сям’я пераехала ў Іспанію. У [[1904]]—[[1907]] Эміліа атрымаў адукацыю ў Таледскім пяхотным вучылішчы, пасля паспяховага заканчэння якога быў выраблены ў лейтэнанты. == Ваенная служба == Праходзіў ваенную службу ў пяхотным палку Байлена, удзельнічаў у каланіяльнай вайне ў [[Марока]] ў складзе пяхотнага палка [[Мелілья|Мелільі]], вызначыўся ў кампаніі [[1909]] года. З [[1 жніўня]] [[1911]] служыў у Мараканскіх стралковых частках («Las Fuerzas Regulares Indígenas»), у [[1912]]-м быў цяжка паранены. За ваенныя поспехі ў баявых дзеяннях выраблены ў капітаны. Пасля вяртання ў строй быў накіраваны ў пяхотны полк Серыньёлы, з якім удзельнічаў у баях у [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]] (у тым ліку ў раёне Тэтуана). Зноў вызначыўся і быў выраблены ў маёры. З [[1915]] года — камандзір дабравольніцкага батальёна «Альба дэ Тормес» у [[Барселона|Барселоне]], праз два з паловай гады быў пераведзены ў [[Мадрыд]], а адтуль зноў у Іспанскае Марока — у Сеуту, дзе зноў ваяваў у падраздзяленні «regulares». У [[1919]]—[[1920]] гадах удзельнічаў у шматлікіх баях супраць мараканцаў, у чэрвені 1921 яму было прысвоенае званне падпалкоўніка, і ён атрымаў прызначэнне ў пяхотны полк Андалузіі ў [[Сантандэр]]э. аднак ужо праз тры месяцы вярнуўся ў шэрагі «regulares» Мелільі, вызначыўся падчас аперацыі ў Дар-Акоба. Неўзабаве выраблены ў палкоўнікі (у гэтым чыне камандаваў пяхотным палком Мелільі), а ў [[1927]]-м — у брыгадныя генералы з прызначэннем камандуючым войскамі ў [[Ларачэ]] (на атлантычным узбярэжжы Марока). Паспяховая ваенная кар’ера Молы была абумоўлена яго адрозненнямі ў баявых дзеяннях у Паўночнай Афрыцы (ён не толькі атрымліваў за адвагу пазачарговыя павышэння па службе, але і адзначаўся ўзнагародамі). Іншым вядомым маладым «афрыканскім» генералам таго часу быў [[Франсіска Франка]]. У [[1930]] годзе кансерватыўна настроены генерал Мола стаў дырэктарам бяспекі. Яго дзейнасць на гэтай пасадзе негатыўна ўспрымалася левымі сіламі. (у 1930—[[1931]] гадах адным з лозунгаў рэвалюцыянераў быў «расстраляць Мола»). У гэты перыяд ён займаўся рэарганізацыяй паліцэйскіх часцей, у тым ліку стварэннем штурмавой гвардыі. У 1931 годзе, пасля звяржэння манархіі, ён быў заключаны ў турму, у [[1932]]-м, пасля ваеннага выступлення правага генерала [[Хасэ Санхурха]] быў звольнены ў адстаўку. Гэты перыяд ён займаўся публікацыяй артыкулаў, у тым ліку з мэтай заробку. У той жа час Мола атрымаў вядомасць як ваенны тэарэтык. У 1932 ён апублікаваў кнігу «Досведы», у якой выступіў прыхільнікам рэарганізацыі іспанскай арміі на прафесійнай аснове. У [[1933]] годзе Мола быў амніставаны і вернуты ў армію, служыў у Генеральным штабе пад кіраўніцтвам генерала Франка. У [[1935]] годзе правацэнтрысцкі ўрад, міністрам абароны ў якім быў лідар правай партыі [[Іспанская канфедэрацыя незалежных правых]] [[Хасэ Марыя Хіль-Раблес]], прызначыў яго камандуючым войскамі ў Мелільі, а затым галоўнакамандуючым іспанскімі ўзброенымі сіламі ў Марока. Пасля таго, як у лютым [[1936]] годзе на парламенцкіх выбарах у Іспаніі перамог левы Народны фронт, то генерал Мола быў прызначаны на перыферыйную пасаду камандуючага войскамі ў [[Памплона|Памплоне]] ([[Навара (аўтаномная супольнасць)|Навара]]). У гэты ж час Франка быў перамешчаны на аналагічную пасаду на [[Канарскія астравы]]. Так левы ўрад спрабаваў выдаліць з ключавых пастоў нелаяльных яму ваеначальнікаў. == Арганізатар змовы == Аднак дзеянні ўладаў не перашкодзілі Мола стаць адным з найбольш вядомых арганізатараў ваеннага змовы супраць урада Народнага Фронту. Больш за тое, прызначэнне Мола ў Навару дазволіла яму наладзіць адносіны з кансерватыўнай часткай манархічнага руху — [[карлісты|карлістамі]]. 5 чэрвеня 1936 Мола прадставіў іншым удзельнікам змовы план паўстання, у якім прадугледжвалася стварэнне «дырэкторыі» з прэзідэнта і чатырох членаў і прыпыненне дзеяння Канстытуцыі. План прадугледжваў таксама рашучае падаўленне ўсіх палітычных і ваенных сіл, якія маглі б перашкодзіць поспеху паўстання. Нягледзячы на канспірацыю, чуткі аб змове распаўсюджваліся па краіне. [[16 ліпеня]] 1936 верны Рэспубліцы начальнік Мола генерал [[Дамінга Батэт]] выклікаў яго ў свой штаб і прапанаваў пакінуць Памплон, матывуючы гэта магчымасцю замах з боку анархістаў. Акрамя таго, Батэт запатрабаваў ад Мола даць сумленнае слова, што не выступіць супраць Рэспублікі. На гэта ён даў слова, што не збіраецца ўвязвацца ў авантуры — гэтая фармулёўка дазволіла яму працягнуць удзел у змове, які ён не лічыў «авантурай». Нягледзячы на падазрэнні, Батэт дазволіў Мола вярнуцца ў Памплону. У той жа дзень той разаслаў удзельнікам змовы тэлеграму з кодавым сігналам да пачатку паўстання: «Семнаццатага ў семнаццаць. Дырэктар». == Удзел у грамадзянскай вайне ў Іспаніі == [[17 ліпеня]] ваеннае выступленне пачалося ў Марока. У ноч з 18 на 19 ліпеня новапрызначаны прэм’ер-міністр Рэспублікі [[Дыега Марцінес Баро]] патэлефанаваў Мола ў Памплону і прапанаваў яму заняць міністэрскую пасаду з тым, каб спыніць выступ. Мола адказаў адмовай. Падчас падаўлення паўстання ў Барселоне [[20 ліпеня]] быў забіты яго брат, капітан Рамон Мола, актыўны прыхільнік нацыяналістаў і ўдзельнік змовы. У той жа час генералу атрымалася ўсталяваць кантроль над значнай часткай поўначы краіны. Ён займаўся не толькі военным і арганізацыйнымі пытаннямі, але і прапагандай, асабіста выступаючы па радыё і рэзка крытыкуючы рэспубліканцаў. Асабліва моцным яго нападкам падвяргаўся прэзідэнт [[Мануэль Асанья]], якога ён абвінавачваў у дзеяннях, накіраваных на развал арміі (Асанья быў міністрам абароны, калі Мола быў звольнены з Узброеных Сіл), называў пачварай і патрабаваў заключыць у клетку. Ужо да [[22 ліпеня]] Паўночная армія Мола заняла Старую Кастылію, аднак спроба прарвацца да Мадрыда завяршылася няўдачай з-за недахопу сіл і адсутнасці рэзерваў. У жніўні яго войскі пачалі новае наступленне, якое насіла дэманстрацыйны характар — яно скаваў сілы рэспубліканцаў, не дазволіўшы ім паспяхова дзейнічаць на іншых участках фронту. У той жа час Мола атакаваў на поўначы супраць рэспубліканцаў, якія змагаліся на баку, фарміраванняў баскаў, дамагаючыся поспехаў з вялікімі стратамі. [[30 верасня]] Мола ўдзельнічаў у нарадзе васьмі вядучых ваенных лідараў нацыяналістаў, на якім Франсіска Франка быў абраны аднаасобным ваенна-палітычным правадыром. Мола быў у ліку двух генералаў, якія галасавалі супраць Франка. У кастрычніку—лістападзе ён кіраваў штурмам Мадрыда, абяцаючы ўзяць яго да 7 лістапада. Пры гэтым яму належыць знакамітае выслоўе аб «[[пятая калона|пятай калоне]]», якая падтрымае знутры наступленне чатырох ваенных калон нацыяналістаў. Аднак штурм Мадрыда завяршыўся няўдачай, і да канца лістапада бакі перайшлі да пазіцыйнай вайны — лінія фронту праходзіла па ўскраіне горада. Увесну 1937 года Мола ўзначаліў новае наступленне на поўначы краіны супраць баскаў. Падчас гэтага саюзная нацыяналістам нямецкая авіяцыя [[26 красавіка]] разбурыла старажытную басконскую сталіцу [[Герніка|Герніку]], якая на наступны дзень была занятая войскамі Молы. [[19 чэрвеня]] нацыяналісты ўзялі [[Більбаа]], што стала вырашальным поспехам нацыяналістаў на гэтым участку фронту. == Смерць == 3 чэрвеня 1937 года генерал Мола загінуў у авіякатастрофе, накіроўваючыся з Памплоны на Паўночны фронт. Складаныя адносіны паміж Франка і Молай сталі прычынай з’яўлення версіі аб датычнасці першага да гібелі «Дырэктара». На думку германскага пасла ў Іспаніі генерала [[Вільгельм Фаупель|Вільгельма Фаупеля]], Франка, «без сумневу, выпрабаваў палёгку пры вестцы пра смерць Молы». Акрамя таго, яшчэ ў ліпені 1936 года таксама ў авіякатастрофе загінуў яшчэ адзін магчымы супернік Франка, генерал Хасэ Санхурха. Аднак ніякіх доказаў гэтай версіі не існуе. Пасля заканчэння вайны Франка пасмяротна прысвоіў Моле тытул герцага. [[Адольф Гітлер]] пасля гібелі генерала заявіў: «Гібель Молы стала трагедыяй Іспаніі. Мола — гэта сапраўдны мозг, сапраўдны правадыр». Чылійскі паэт і актыўны прыхільнік іспанскіх рэспубліканцаў [[Пабла Неруда]] назваў адзін са сваіх самых рэзкіх вершаў «Мола ў пекле». == Падводная лодка == У памяць аб Моле была названа падводная лодка «Генерал Мола» («General Mola»), перададзеная іспанскім нацыяналістам іх італьянскімі саюзнікамі (у Італіі яна называлася «Тарычэлі»). Яна знаходзілася ў страі да пачатку 1950-х гадоў, калі была заменена падводнай лодкай, пабудаванай у Іспаніі. {{Зноскі}} == Літаратура == * ''Томас Х.'' Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7. * ''Данилов С. Ю.'' Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8. == Спасылкі == * [http://dobrovoletz.narod.ru/Mola.htm Некролог] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мола Эміліа}} [[Катэгорыя:Загінулі ў авіякатастрофах]] [[Катэгорыя:Генералы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі грамадзянскай вайны ў Іспаніі (франкісты)]] tap3hgszbdtgp8b4nbm97yw42lju6fl 0 716161 4183923 4183236 2022-08-12T06:17:21Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} {{цёзкі2|Трыгубовіч}} '''Алімпіяда Адамаўна Трыгубовіч''' ({{ДН|14|10|1913}}, в. [[Ленявічы]], злілася з в. [[Карзуны (Капыльскі раён)|Карзуны]], [[Капыльскі раён]], [[Мінская вобласць]] — {{ДС|13|4|1993}}, в. [[Астрэйкі]], [[Капыльскі раён]]) — беларускі работнік сельскай гаспадаркі (свінарка), [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966) == Біяграфія == Нарадзілася ў засценку Ленявічы (цяпер вёска Харытонаўка Капыльскага раёна Мінскай вобласці) у сям’і сялян. Пасля заканчэння пачатковай школы працавала ў калгасе «Чырвоны баец». Перажыла нямецка-фашысцкую акупацыю. Пасля вызвалення Капыльскага раёна прымала актыўны ўдзел у аднаўленні разбуранага калгаса. Працавала ў паляводстве, на жывёлагадоўчай ферме. У 1960 годзе перайшла на свінагадоўчую ферму. Спачатку даглядала групу ў 150 парсючкоў, затым яе група складалася з пяці соцень жывёл, а праз пэўны час дасягла тысячы. Набіралася вопыту і хутка стала прызнаным майстрам сваёй справы. У 1963 годзе яна выгадавала 965, у 1964 годзе — 1010, а ў 1965 годзе — 1095 парсючкоў. Указам [[Прэзідыум Вярхоўнага савета СССР|Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР]] ад 22 сакавіка 1966 года за дасягнутыя поспехі ў развіцці жывёлагадоўлі, павелічэнні вытворчасці і нарыхтовак мяса, малака, яек, воўны і іншай прадукцыі было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». Працавала жывёлаводам да выхаду на заслужаны адпачынак у 1971 годзе. Прымала актыўны ўдзел у грамадскім жыцці, выбіралася дэпутатам Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, мясцовых Саветаў дэпутатаў працоўных. == Узнагароды == Узнагароджана ордэнам Леніна, медалямі. Імя А. А. Трыгубовіч занесена ў Кнігу народнай славы Капыльскага раёна. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 604. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 633. * Памяць : Капыльскі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / укладальнік А. А. Марціновіч. — Мінск, 2001. — С. 506. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2019. — Т. 5, кн. 3 : Минская область. — С. 270. * Твои герои, Беларусь! Герои Социалистического Труда : биографический справочник. — Минск, 2014. — С. 220. * Труд, талант, доблесть : [документально-художественные очерки] : в 2 ч. / [составители: Е. Э. Павлюць, Б. И. Сушкевич, В. В. Шарпило]. — Минск : Беларусь, 1981. — Ч. 2. — С. 286—289. {{DEFAULTSORT:Трыгубовіч Алімпіяда Адамаўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты мясцовых саветаў Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] hn857ac4qdbdw0aj5hryfp93rwjt2p1 4183924 4183923 2022-08-12T06:17:30Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Асоба}} {{цёзкі2|Трыгубовіч}} '''Алімпіяда Адамаўна Трыгубовіч''' ({{ДН|14|10|1913}}, в. [[Ленявічы]], злілася з в. [[Карзуны (Капыльскі раён)|Карзуны]], [[Капыльскі раён]], [[Мінская вобласць]] — {{ДС|13|4|1993}}, в. [[Астрэйкі]], [[Капыльскі раён]]) — беларускі работнік сельскай гаспадаркі (свінарка), [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966) == Біяграфія == Нарадзілася ў засценку Ленявічы (цяпер вёска Карзуны Капыльскага раёна Мінскай вобласці) у сям’і сялян. Пасля заканчэння пачатковай школы працавала ў калгасе «Чырвоны баец». Перажыла нямецка-фашысцкую акупацыю. Пасля вызвалення Капыльскага раёна прымала актыўны ўдзел у аднаўленні разбуранага калгаса. Працавала ў паляводстве, на жывёлагадоўчай ферме. У 1960 годзе перайшла на свінагадоўчую ферму. Спачатку даглядала групу ў 150 парсючкоў, затым яе група складалася з пяці соцень жывёл, а праз пэўны час дасягла тысячы. Набіралася вопыту і хутка стала прызнаным майстрам сваёй справы. У 1963 годзе яна выгадавала 965, у 1964 годзе — 1010, а ў 1965 годзе — 1095 парсючкоў. Указам [[Прэзідыум Вярхоўнага савета СССР|Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР]] ад 22 сакавіка 1966 года за дасягнутыя поспехі ў развіцці жывёлагадоўлі, павелічэнні вытворчасці і нарыхтовак мяса, малака, яек, воўны і іншай прадукцыі было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». Працавала жывёлаводам да выхаду на заслужаны адпачынак у 1971 годзе. Прымала актыўны ўдзел у грамадскім жыцці, выбіралася дэпутатам Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, мясцовых Саветаў дэпутатаў працоўных. == Узнагароды == Узнагароджана ордэнам Леніна, медалямі. Імя А. А. Трыгубовіч занесена ў Кнігу народнай славы Капыльскага раёна. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 604. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 633. * Памяць : Капыльскі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / укладальнік А. А. Марціновіч. — Мінск, 2001. — С. 506. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2019. — Т. 5, кн. 3 : Минская область. — С. 270. * Твои герои, Беларусь! Герои Социалистического Труда : биографический справочник. — Минск, 2014. — С. 220. * Труд, талант, доблесть : [документально-художественные очерки] : в 2 ч. / [составители: Е. Э. Павлюць, Б. И. Сушкевич, В. В. Шарпило]. — Минск : Беларусь, 1981. — Ч. 2. — С. 286—289. {{DEFAULTSORT:Трыгубовіч Алімпіяда Адамаўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты мясцовых саветаў Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] sx3agrp4a9kw5pymi4xcd6wta8qwe77 0 716165 4183892 4183254 2022-08-12T05:43:28Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Дзямідчык-Скуратовіч у Пекалінскім сельсавеце паводле https://helper.archonline.by/ wikitext text/x-wiki {{Асоба}} {{цёзкі2|Дзямідчык}} {{цёзкі2|Скуратовіч}} '''Яніна Канстанцінаўна Дзямідчык''' у дзяв. Скуратовіч (нар. {{ДН|27|12|1930}}, в. [[Слабада (Пекалінскі сельсавет)|Слабада]], [[Смалявіцкі раён]], [[Мінская вобласць]]) — беларускі работнік сельскай гаспадаркі (кіраўнік ільнаводчага звяна), [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966). == Біяграфія == З пачаткам [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] засталася на часова акупіраванай тэрыторыі, працавала ў бацькоўскай гаспадарцы. Пасля вызвалення раёна працягнула вучобу і скончыла пяць класаў школы. У 1946 годзе пачала працаваць у мясцовым калгасе імя С. М. Будзёнага (з 1958 калгас «1 Мая»). Актыўна ўдзельнічала ў аднаўленні гаспадаркі, разбуранай у перыяд нямецкай акупацыі. Была занята на розных работах у паляводстве, затым перайшла ў адно з ільнаводчых звёнаў, якія былі створаны ў калгасе. Ініцыятыўная і адказная працаўніца, добры арганізатар, у 1960 годзе узначаліла льнаводчае звяно. Каб як мага лепш авалодаць прафесіяй мэтанакіравана занялася самаадукацыяй. Па вечарах наведвала заняткі ў агранамічным гуртку, знаёмілася з публікацыямі вядомых ільнаводаў, навукоўцаў-аграномаў. У кароткі тэрмін ільнаводы звяна на чале з Я. К. Скуратовіч здолелі дасканала авалодаць майстэрствам вырошчвання гэтай селькагаспадарчай культуры. Неаднаразова выходзілі прызёрамі альбо пераможцамі штогадовага сацыялістычнага раённага спаборніцтва. У завяршальным годзе сямігодкі імі было сабрана па 6 цэнтнераў валакна і 8 цэнтнераў насення льну з кожнага гектара. Указам [[Прэзідыум Вярхоўнага савета СССР|Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР]] ад 30 красавіка 1966 года за поспехі, дасягнутыя ў павелічэнні вытворчасці і нарыхтовак ільну, было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». Неаднаразова прымала ўдзел у працы Выставы дасягненняў народнай гаспадаркі СССР, была ўзнагароджана дыпломамі Галоўнага выставачнага камітэта. З 1978 года загадвала пунктам па водпуску кармоў на жывёлагадоўчай ферме. У 1994 годзе выйшла на заслужаны адпачынак. Выбіралася дэпутатам [[Вярхоўны Савет Беларускай ССР|Вярхоўнага Савета Беларускай ССР]] (1967—1971), [[Мінскі абласны Савет дэпутатаў|Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных]], была ўзнагароджана ордэнам Леніна, медалямі. У 2007 годзе стала Ганаровым грамадзянінам Смалявіцкага раёна. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 561. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 581—582. * Минская область : энциклопедия : [в 2 т.]. — Минск, 2007. — Т. 2. — С. 12. * Мінская праўда. — 1979. — 18 лістапада (№ 221). — С. 2. * Памяць : Смалявіцкі раён. Жодзіна : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [уклад.: Ю. Я. Гіндзін, Г. У. Разумаў; рэдкал.: Г. К. Кісялёў (гал. рэд.) і інш.]. — Мінск, 2000. — С. 574—575. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2016. — Т. 5. кн. 1 : Минская область. — С. 300. * Твои герои, Беларусь! Герои Социалистического Труда : биографический справочник. — Минск, 2014. — С. 202. * Труд, талант, доблесть : [документально-художественные очерки] : в 2 ч. / [составители: Е. Э. Павлюць, Б. И. Сушкевич, В. В. Шарпило]. — Минск : Беларусь, 1981. — Ч. 2. — С. 195—198. {{DEFAULTSORT:Дзямідчык Яніна Канстанцінаўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Мінскага абласнога Савета дэпутатаў]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Смалявіцкага раёна]] ck0xakbs8mrwnvxhr3esykwr96txt03 4183893 4183892 2022-08-12T05:43:53Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} {{цёзкі2|Дзямідчык}} {{цёзкі2|Скуратовіч}} '''Яніна Канстанцінаўна Дзямі́дчык''' (у дзявоцтве '''Скурато́віч'''; нар. {{ДН|27|12|1930}}, в. [[Слабада (Пекалінскі сельсавет)|Слабада]], [[Смалявіцкі раён]], [[Мінская вобласць]]) — беларускі работнік сельскай гаспадаркі (кіраўнік ільнаводчага звяна), [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966). == Біяграфія == З пачаткам [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] засталася на часова акупіраванай тэрыторыі, працавала ў бацькоўскай гаспадарцы. Пасля вызвалення раёна працягнула вучобу і скончыла пяць класаў школы. У 1946 годзе пачала працаваць у мясцовым калгасе імя С. М. Будзёнага (з 1958 калгас «1 Мая»). Актыўна ўдзельнічала ў аднаўленні гаспадаркі, разбуранай у перыяд нямецкай акупацыі. Была занята на розных работах у паляводстве, затым перайшла ў адно з ільнаводчых звёнаў, якія былі створаны ў калгасе. Ініцыятыўная і адказная працаўніца, добры арганізатар, у 1960 годзе узначаліла льнаводчае звяно. Каб як мага лепш авалодаць прафесіяй мэтанакіравана занялася самаадукацыяй. Па вечарах наведвала заняткі ў агранамічным гуртку, знаёмілася з публікацыямі вядомых ільнаводаў, навукоўцаў-аграномаў. У кароткі тэрмін ільнаводы звяна на чале з Я. К. Скуратовіч здолелі дасканала авалодаць майстэрствам вырошчвання гэтай селькагаспадарчай культуры. Неаднаразова выходзілі прызёрамі альбо пераможцамі штогадовага сацыялістычнага раённага спаборніцтва. У завяршальным годзе сямігодкі імі было сабрана па 6 цэнтнераў валакна і 8 цэнтнераў насення льну з кожнага гектара. Указам [[Прэзідыум Вярхоўнага савета СССР|Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР]] ад 30 красавіка 1966 года за поспехі, дасягнутыя ў павелічэнні вытворчасці і нарыхтовак ільну, было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат». Неаднаразова прымала ўдзел у працы Выставы дасягненняў народнай гаспадаркі СССР, была ўзнагароджана дыпломамі Галоўнага выставачнага камітэта. З 1978 года загадвала пунктам па водпуску кармоў на жывёлагадоўчай ферме. У 1994 годзе выйшла на заслужаны адпачынак. Выбіралася дэпутатам [[Вярхоўны Савет Беларускай ССР|Вярхоўнага Савета Беларускай ССР]] (1967—1971), [[Мінскі абласны Савет дэпутатаў|Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных]], была ўзнагароджана ордэнам Леніна, медалямі. У 2007 годзе стала Ганаровым грамадзянінам Смалявіцкага раёна. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 561. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 581—582. * Минская область : энциклопедия : [в 2 т.]. — Минск, 2007. — Т. 2. — С. 12. * Мінская праўда. — 1979. — 18 лістапада (№ 221). — С. 2. * Памяць : Смалявіцкі раён. Жодзіна : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [уклад.: Ю. Я. Гіндзін, Г. У. Разумаў; рэдкал.: Г. К. Кісялёў (гал. рэд.) і інш.]. — Мінск, 2000. — С. 574—575. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2016. — Т. 5. кн. 1 : Минская область. — С. 300. * Твои герои, Беларусь! Герои Социалистического Труда : биографический справочник. — Минск, 2014. — С. 202. * Труд, талант, доблесть : [документально-художественные очерки] : в 2 ч. / [составители: Е. Э. Павлюць, Б. И. Сушкевич, В. В. Шарпило]. — Минск : Беларусь, 1981. — Ч. 2. — С. 195—198. {{DEFAULTSORT:Дзямідчык Яніна Канстанцінаўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Мінскага абласнога Савета дэпутатаў]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Смалявіцкага раёна]] p5iuwdcmxeoeqm2nppk561pkshse0k9 14 716166 4183256 2022-08-11T12:01:07Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Постаці Смалявіцкага раёна]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне раёнаў Беларусі|Смалявіцкі раён]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Постаці Смалявіцкага раёна]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне раёнаў Беларусі|Смалявіцкі раён]] g91gjmdvd8pwrfz6in4259bwbxhhrjk 0 716167 4183260 2022-08-11T12:08:51Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Аршакуні]] у [[Аршакуні]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Аршакуні]] n9pgkdryxb4jwncy6iwojv4tv69uvdh 0 716168 4183262 2022-08-11T12:08:56Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Лузіньянаў]] у [[Лузіньяны]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Лузіньяны]] nzkurpvlnegfch71jdav7t9bfjp9db2 0 716169 4183263 2022-08-11T12:10:06Z ニャー 88396 Створана перакладам старонкі «[[:en:Special:Redirect/revision/1091641456|Per stirpes]]» wikitext text/x-wiki '''''Per stirpes ('''''[[Міжнародны фанетычны алфавіт|/pɜr ˈstɜr piz/]]; «па караням») <ref>{{Cite book|last=Division|first=New York (State) Supreme Court Appellate|url=https://books.google.com/books?id=785CAAAAYAAJ&dq=%22Per+stirpes%22+%22by+stocks%22&pg=PA292|title=Reports of Cases Heard and Determined in the Appellate Division of the Supreme Court of the State of New York|publisher=Banks & Bros.}}</ref> — юрыдычны тэрмін з [[Лацінская мова|лацінскай мовы]], які выкарыстоўваецца ў [[Спадчына (права)|спадчынным]] і маёнткавым праве. Маёнтак спадчынніка размяркоўваецца per stirpes'','' калі кожнае ''адгалінаванне'' сям'і павінна атрымаць роўную долю маёмасці . Калі [[Спадчына (права)|спадчыннік]] у першым пакаленні адгалівання памёр перад спадчыннікам, доля, якая была б дадзена спадчынніку, размяркоўвалася б паміж спадчыннікам роўнымі долямі. Гэты тэрмін таксама можа быць вядомы як '''the old English approach''' (стары ангільскі падход) <ref>{{Cite book|first=Peter|last=Wendel|title=Wills, Trusts, and Estates|edition=8th|publisher=Aspen}}</ref> і адрозніваецца ад размеркавання per capita (''на душу насельніцтва)'', паколькі члены аднаго пакалення могуць успадкоўваць розныя сумы. <ref>{{Cite web|title=Per stirpes|work=Black's Law Dictionary|url=http://thelawdictionary.org/per-stirpes/|publisher=West Publishing|first=Henry Campbell|last=Black|accessdate=10 December 2012}}</ref> У раздзеле 33 Закона аб завяшчаннях 1837 года ў [[Англія|Англіі]] і [[Уэльс|Уэльсе]] гэта называецца '''according to their stock''' (ў адпаведнасці з акцыямі/каранямі) . <ref>[https://www.legislation.gov.uk/ukpga/Will4and1Vict/7/26/section/33 Wills Act 1837 3(3) as amended]</ref> == Прыклады == [[Файл:Per_stirpes_example_A.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Per_stirpes_example_A.png/250px-Per_stirpes_example_A.png|міні|250x250пкс| Малюнак 1. Маёнтак ''А'' дзеліцца пароўну паміж кожнай з трох адгаляваняў. ''B'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць па адной траціне. Паколькі ''B'' памер раней чым ''A,'' двое дзяцей ''B'' - ''B1'' і ''B2'' атрымлівюць палову долі ''B,'' што эквівалентна адной шостай часткі маёнтка. Е памерла без нашчадкаў, якія маглі б атрымаць долю.]] '''Прыклад 1А:''' Завяшчальнік ''А'' вызначае ў сваім [[Завяшчанне|завяшчанні]], што яго маёмасць павінна быць падзелена паміж яго нашчадкамі роўнымі долямі ''per stirpes'' . ''У A'' трое дзяцей: ''B'', ''C'' і ''D.'' ''B'' ужо памёр, але пакінуў двух дзяцей (унукаў ''A'' ), ''B1'' і ''B2''. Калі завяшчанне ''А'' выконваецца, у адпаведнасці з размеркаваннем ''per stirpes'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць па адной траціне маёмасці, а ''B1'' і ''B2'' атрымліваюць па адной шостай. ''B1'' і ''B2'' складаюць адно "адгалінаванне" сям'і і ў сукупнасці атрымліваюць долю, роўную долі, атрыманай ''C'' і ''D'' у якасці адгалявання (малюнак 1). '''Прыклад 1B:''' Калі б унук ''B1'' памёр раней ''A'', пакінуўшы двух дзяцей ''B1a'' і ''B1b'', і ўнук ''B2'' таксама памёр, пакінуўшы трох дзяцей ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'', то размеркаванне ''per stirpes дало'' б па адной траціне кожнаму ''C'' і ''D''; па адной дванаццатай для ''B1a'' і ''B1b'', якія будуць складаць адгалінаванне; і па адной васемнаццатай для ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'' . Такім чынам, ''B'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць роўныя долі ўсёй маёмасці, адгалінаваня ''B1'' і ''B2'' атрымліваюць роўныя долі ад долі адгалінавання ''B'', ''B1a'' і ''B1b'' атрымліваюць роўныя долі ад долі адгалінавяння ''B1'', а ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'' атрымлівюць роўныя долі ад долі адгалінавання ''B2''. == На душу насельніцтва (Per Capita) ў кожным пакаленні == '''На душу насельніцтва ў кожным пакаленні''' - гэта альтэрнатыўны спосаб размеркавання, дзе спадчыннікі аднаго пакалення будуць атрымліваць аднолькавую суму. Маёнтак дзеліцца на роўныя долі паміж пакалення бліжэйшага да памерлага з ацалелымі спадчыннікамі. Колькасць доляў роўна колькасці першапачатковых членаў, якія засталіся ў жывых або з выжылымі нашчадкамі. Кожны спадчыннік гэтага пакалення, які выжыў атрымлівае долю. Астатняя частка затым такім жа чынам дзеліцца паміж нашчадкамі наступнага пакалення памерлых нашчадкаў. '''Прыклад 2A:''' У першым прыкладзе дзеці ''C'' і ''D'' выжываюць, таму маёмасць дзеліцца на іх пакаленне. Дзяцей было трое, таму кожнае ацалелае дзіця атрымлівае траціну. Затым, астатняя частка - доля ''B -'' дзеліцца такім жа чынам паміж жывымі нашчадкамі ''B.'' Вынік такі ж, як і пры ''per stirpes, таму'' што адна траціна ''B'' размяркоўваецца паміж ''B1'' і ''B2'' (па адной шостай кожнаму). [[File:Comparison_of_per_stirpes_and_per_capita_inheritance.PNG|справа|міні|500x500пкс| Малюнак 2. Параўнанне спадчыннасці на ''душу'' насельніцтва і ''per stirpes''. Злева кожная галіна атрымлівае траціну маёнтка. ''Справа'' адзіны выжыў дзіця А. ''С'' атрымлівае адну траціну маёмасці. Астатнія дзве траціны дзеляцца паміж нашчадкамі ў наступным пакаленні.]] [[Катэгорыя:Спадчыннае права]] ipl3nkcjfihght7pyi82g6f9gd6offb 4183270 4183263 2022-08-11T12:15:48Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki '''''Per stirpes ('''''[[Міжнародны фанетычны алфавіт|/pɜr ˈstɜr piz/]]; «па караням») <ref>{{Cite book|last=Division|first=New York (State) Supreme Court Appellate|url=https://books.google.com/books?id=785CAAAAYAAJ&dq=%22Per+stirpes%22+%22by+stocks%22&pg=PA292|title=Reports of Cases Heard and Determined in the Appellate Division of the Supreme Court of the State of New York|publisher=Banks & Bros.}}</ref> — юрыдычны тэрмін з [[Лацінская мова|лацінскай мовы]], які выкарыстоўваецца ў [[Спадчына (права)|спадчынным]] і маёнткавым праве. Маёнтак спадчынніка размяркоўваецца per stirpes'','' калі кожнае ''адгалінаванне'' сям'і павінна атрымаць роўную долю маёмасці . Калі [[Спадчына (права)|спадчыннік]] у першым пакаленні адгалівання памёр перад спадчыннікам, доля, якая была б дадзена спадчынніку, размяркоўвалася б паміж спадчыннікам роўнымі долямі. Гэты тэрмін таксама можа быць вядомы як '''the old English approach''' (стары ангільскі падход) <ref>{{Cite book|first=Peter|last=Wendel|title=Wills, Trusts, and Estates|edition=8th|publisher=Aspen}}</ref> і адрозніваецца ад размеркавання per capita (''на душу насельніцтва)'', паколькі члены аднаго пакалення могуць успадкоўваць розныя сумы. <ref>{{Cite web|title=Per stirpes|work=Black's Law Dictionary|url=http://thelawdictionary.org/per-stirpes/|publisher=West Publishing|first=Henry Campbell|last=Black|accessdate=10 December 2012}}</ref> У раздзеле 33 Закона аб завяшчаннях 1837 года ў [[Англія|Англіі]] і [[Уэльс|Уэльсе]] гэта называецца '''according to their stock''' (ў адпаведнасці з акцыямі/каранямі) . <ref>[https://www.legislation.gov.uk/ukpga/Will4and1Vict/7/26/section/33 Wills Act 1837 3(3) as amended]</ref> == Прыклады == [[Файл:Per_stirpes_example_A.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Per_stirpes_example_A.png/250px-Per_stirpes_example_A.png|міні|250x250пкс| Малюнак 1. Маёнтак ''А'' дзеліцца пароўну паміж кожнай з трох адгаляваняў. ''B'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць па адной траціне. Паколькі ''B'' памер раней чым ''A,'' двое дзяцей ''B'' - ''B1'' і ''B2'' атрымлівюць палову долі ''B,'' што эквівалентна адной шостай часткі маёнтка. Е памерла без нашчадкаў, якія маглі б атрымаць долю.]] '''Прыклад 1А:''' Завяшчальнік ''А'' вызначае ў сваім [[Завяшчанне|завяшчанні]], што яго маёмасць павінна быць падзелена паміж яго нашчадкамі роўнымі долямі ''per stirpes'' . ''У A'' трое дзяцей: ''B'', ''C'' і ''D.'' ''B'' ужо памёр, але пакінуў двух дзяцей (унукаў ''A'' ), ''B1'' і ''B2''. Калі завяшчанне ''А'' выконваецца, у адпаведнасці з размеркаваннем ''per stirpes'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць па адной траціне маёмасці, а ''B1'' і ''B2'' атрымліваюць па адной шостай. ''B1'' і ''B2'' складаюць адно "адгалінаванне" сям'і і ў сукупнасці атрымліваюць долю, роўную долі, атрыманай ''C'' і ''D'' у якасці адгалявання (малюнак 1). '''Прыклад 1B:''' Калі б унук ''B1'' памёр раней ''A'', пакінуўшы двух дзяцей ''B1a'' і ''B1b'', і ўнук ''B2'' таксама памёр, пакінуўшы трох дзяцей ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'', то размеркаванне ''per stirpes дало'' б па адной траціне кожнаму ''C'' і ''D''; па адной дванаццатай для ''B1a'' і ''B1b'', якія будуць складаць адгалінаванне; і па адной васемнаццатай для ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'' . Такім чынам, ''B'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць роўныя долі ўсёй маёмасці, адгалінаваня ''B1'' і ''B2'' атрымліваюць роўныя долі ад долі адгалінавання ''B'', ''B1a'' і ''B1b'' атрымліваюць роўныя долі ад долі адгалінавяння ''B1'', а ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'' атрымлівюць роўныя долі ад долі адгалінавання ''B2''. == На душу насельніцтва (Per Capita) ў кожным пакаленні == '''На душу насельніцтва ў кожным пакаленні''' - гэта альтэрнатыўны спосаб размеркавання, дзе спадчыннікі аднаго пакалення будуць атрымліваць аднолькавую суму. Маёнтак дзеліцца на роўныя долі паміж пакалення бліжэйшага да памерлага з ацалелымі спадчыннікамі. Колькасць доляў роўна колькасці першапачатковых членаў, якія засталіся ў жывых або з выжылымі нашчадкамі. Кожны спадчыннік гэтага пакалення, які выжыў атрымлівае долю. Астатняя частка затым такім жа чынам дзеліцца паміж нашчадкамі наступнага пакалення памерлых нашчадкаў. '''Прыклад 2A:''' У першым прыкладзе дзеці ''C'' і ''D'' выжываюць, таму маёмасць дзеліцца на іх пакаленне. Дзяцей было трое, таму кожнае ацалелае дзіця атрымлівае траціну. Затым, астатняя частка - доля ''B -'' дзеліцца такім жа чынам паміж жывымі нашчадкамі ''B.'' Вынік такі ж, як і пры ''per stirpes, таму'' што адна траціна ''B'' размяркоўваецца паміж ''B1'' і ''B2'' (па адной шостай кожнаму). [[File:Comparison_of_per_stirpes_and_per_capita_inheritance.PNG|міні|500x500пкс| Малюнак 2. Параўнанне спадчыннасці на ''душу'' насельніцтва і ''per stirpes''. Злева, кожнае адгаліванне атрымлівае траціну маёнтка. ''Справа,'' адзінае жывое дзіця А - ''С'' атрымлівае адну траціну маёмасці. Астатнія дзве траціны дзеляцца паміж нашчадкамі ў наступным пакаленні.]] [[Катэгорыя:Спадчыннае права]] 8pqpn2qdyv0zr2isxcjrc1c962yczpx 4183289 4183270 2022-08-11T12:30:50Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki '''''Per stirpes ('''''[[Міжнародны фанетычны алфавіт|/pɜr ˈstɜr piz/]]; «па караням») <ref>{{Cite book|last=Division|first=New York (State) Supreme Court Appellate|url=https://books.google.com/books?id=785CAAAAYAAJ&dq=%22Per+stirpes%22+%22by+stocks%22&pg=PA292|title=Reports of Cases Heard and Determined in the Appellate Division of the Supreme Court of the State of New York|publisher=Banks & Bros.}}</ref> — юрыдычны тэрмін з [[Лацінская мова|лацінскай мовы]], які выкарыстоўваецца звычайна ў [[Спадчына (права)|спадчынным]] і маёнткавым праве Англійскай юрыдычнай сістэмы. Маёнтак спадчынніка размяркоўваецца per stirpes'','' калі кожнае ''адгалінаванне'' сям'і павінна атрымаць роўную долю маёмасці . Калі [[Спадчына (права)|спадчыннік]] у першым пакаленні адгалівання памёр перад спадчыннікам, доля, якая была б дадзена спадчынніку, размяркоўвалася б паміж спадчыннікам роўнымі долямі. Гэты тэрмін таксама можа быць вядомы як '''the old English approach''' (стары ангільскі падход) <ref>{{Cite book|first=Peter|last=Wendel|title=Wills, Trusts, and Estates|edition=8th|publisher=Aspen}}</ref> і адрозніваецца ад размеркавання per capita (''на душу насельніцтва)'', паколькі члены аднаго пакалення могуць успадкоўваць розныя сумы. <ref>{{Cite web|title=Per stirpes|work=Black's Law Dictionary|url=http://thelawdictionary.org/per-stirpes/|publisher=West Publishing|first=Henry Campbell|last=Black|accessdate=10 December 2012}}</ref> У раздзеле 33 Закона аб завяшчаннях 1837 года ў [[Англія|Англіі]] і [[Уэльс|Уэльсе]] гэта называецца '''according to their stock''' (ў адпаведнасці з акцыямі/каранямі) . <ref>[https://www.legislation.gov.uk/ukpga/Will4and1Vict/7/26/section/33 Wills Act 1837 3(3) as amended]</ref> == Прыклады == [[Файл:Per_stirpes_example_A.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Per_stirpes_example_A.png/250px-Per_stirpes_example_A.png|міні|250x250пкс| Малюнак 1. Маёнтак ''А'' дзеліцца пароўну паміж кожнай з трох адгаляваняў. ''B'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць па адной траціне. Паколькі ''B'' памер раней чым ''A,'' двое дзяцей ''B'' - ''B1'' і ''B2'' атрымлівюць палову долі ''B,'' што эквівалентна адной шостай часткі маёнтка. Е памерла без нашчадкаў, якія маглі б атрымаць долю.]] '''Прыклад 1А:''' Завяшчальнік ''А'' вызначае ў сваім [[Завяшчанне|завяшчанні]], што яго маёмасць павінна быць падзелена паміж яго нашчадкамі роўнымі долямі ''per stirpes'' . ''У A'' трое дзяцей: ''B'', ''C'' і ''D.'' ''B'' ужо памёр, але пакінуў двух дзяцей (унукаў ''A'' ), ''B1'' і ''B2''. Калі завяшчанне ''А'' выконваецца, у адпаведнасці з размеркаваннем ''per stirpes'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць па адной траціне маёмасці, а ''B1'' і ''B2'' атрымліваюць па адной шостай. ''B1'' і ''B2'' складаюць адно "адгалінаванне" сям'і і ў сукупнасці атрымліваюць долю, роўную долі, атрыманай ''C'' і ''D'' у якасці адгалявання (малюнак 1). '''Прыклад 1B:''' Калі б унук ''B1'' памёр раней ''A'', пакінуўшы двух дзяцей ''B1a'' і ''B1b'', і ўнук ''B2'' таксама памёр, пакінуўшы трох дзяцей ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'', то размеркаванне ''per stirpes дало'' б па адной траціне кожнаму ''C'' і ''D''; па адной дванаццатай для ''B1a'' і ''B1b'', якія будуць складаць адгалінаванне; і па адной васемнаццатай для ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'' . Такім чынам, ''B'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць роўныя долі ўсёй маёмасці, адгалінаваня ''B1'' і ''B2'' атрымліваюць роўныя долі ад долі адгалінавання ''B'', ''B1a'' і ''B1b'' атрымліваюць роўныя долі ад долі адгалінавяння ''B1'', а ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'' атрымлівюць роўныя долі ад долі адгалінавання ''B2''. == На душу насельніцтва (Per Capita) ў кожным пакаленні == [[Файл:Comparison of per stirpes and per capita inheritance.png|міні|500x500пкс|Малюнак 2. Параўнанне спадчыннасці на ''душу'' насельніцтва і ''per stirpes''. Злева, кожнае адгаліванне атрымлівае траціну маёнтка. ''Справа,'' адзінае жывое дзіця А - ''С'' атрымлівае адну траціну маёмасці. Астатнія дзве траціны дзеляцца паміж нашчадкамі ў наступным пакаленні.]] '''На душу насельніцтва ў кожным пакаленні''' - гэта альтэрнатыўны спосаб размеркавання, дзе спадчыннікі аднаго пакалення будуць атрымліваць аднолькавую суму. Маёнтак дзеліцца на роўныя долі паміж пакалення бліжэйшага да памерлага з ацалелымі спадчыннікамі. Колькасць доляў роўна колькасці першапачатковых членаў, якія засталіся ў жывых або з выжылымі нашчадкамі. Кожны спадчыннік гэтага пакалення, які выжыў атрымлівае долю. Астатняя частка затым такім жа чынам дзеліцца паміж нашчадкамі наступнага пакалення памерлых нашчадкаў. '''Прыклад 2A:''' У першым прыкладзе дзеці ''C'' і ''D'' выжываюць, таму маёмасць дзеліцца на іх пакаленне. Дзяцей было трое, таму кожнае ацалелае дзіця атрымлівае траціну. Затым, астатняя частка - доля ''B -'' дзеліцца такім жа чынам паміж жывымі нашчадкамі ''B.'' Вынік такі ж, як і пры ''per stirpes, таму'' што адна траціна ''B'' размяркоўваецца паміж ''B1'' і ''B2'' (па адной шостай кожнаму). == Зноскі == [[Катэгорыя:Спадчыннае права]] <references /> [[Катэгорыя:Права]] [[Катэгорыя:Юрыспрудэнцыя]] id6mca8pl22m7goq7h8ecrpu3p2qkq1 4183786 4183289 2022-08-11T20:37:03Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki '''''Per stirpes ('''''[[Міжнародны фанетычны алфавіт|/pɜr ˈstɜr piz/]]; «па караням») <ref>{{Cite book|last=Division|first=New York (State) Supreme Court Appellate|url=https://books.google.com/books?id=785CAAAAYAAJ&dq=%22Per+stirpes%22+%22by+stocks%22&pg=PA292|title=Reports of Cases Heard and Determined in the Appellate Division of the Supreme Court of the State of New York|publisher=Banks & Bros.}}</ref> — юрыдычны тэрмін з [[Лацінская мова|лацінскай мовы]], які выкарыстоўваецца звычайна ў [[Спадчына (права)|спадчынным]] і маёнткавым праве Англійскай юрыдычнай сістэмы. Маёнтак спадчынніка размяркоўваецца per stirpes'','' калі кожнае ''адгалінаванне'' сям'і павінна атрымаць роўную долю маёмасці . Калі [[Спадчына (права)|спадчыннік]] у першым пакаленні адгалівання памёр перад спадчыннікам, доля, якая была б дадзена спадчынніку, размяркоўвалася б паміж спадчыннікам роўнымі долямі. Гэты тэрмін таксама можа быць вядомы як '''the old English approach''' (стары ангільскі падход) <ref>{{Cite book|first=Peter|last=Wendel|title=Wills, Trusts, and Estates|edition=8th|publisher=Aspen}}</ref> і адрозніваецца ад размеркавання per capita (''на душу насельніцтва)'', паколькі члены аднаго пакалення могуць успадкоўваць розныя сумы. <ref>{{Cite web|title=Per stirpes|work=Black's Law Dictionary|url=http://thelawdictionary.org/per-stirpes/|publisher=West Publishing|first=Henry Campbell|last=Black|accessdate=10 December 2012}}</ref> У раздзеле 33 Закона аб завяшчаннях 1837 года ў [[Англія|Англіі]] і [[Уэльс|Уэльсе]] гэта называецца '''according to their stock''' (ў адпаведнасці з акцыямі/каранямі) . <ref>[https://www.legislation.gov.uk/ukpga/Will4and1Vict/7/26/section/33 Wills Act 1837 3(3) as amended]</ref> == Прыклады == [[Файл:Per_stirpes_example_A.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Per_stirpes_example_A.png/250px-Per_stirpes_example_A.png|міні|250x250пкс| Малюнак 1. Маёнтак ''А'' дзеліцца пароўну паміж кожнай з трох адгаляваняў. ''B'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць па адной траціне. Паколькі ''B'' памер раней чым ''A,'' двое дзяцей ''B'' - ''B1'' і ''B2'' атрымлівюць палову долі ''B,'' што эквівалентна адной шостай часткі маёнтка. Е памерла без нашчадкаў, якія маглі б атрымаць долю.]] '''Прыклад 1А:''' Завяшчальнік ''А'' вызначае ў сваім [[Завяшчанне|завяшчанні]], што яго маёмасць павінна быць падзелена паміж яго нашчадкамі роўнымі долямі ''per stirpes'' . ''У A'' трое дзяцей: ''B'', ''C'' і ''D.'' ''B'' ужо памёр, але пакінуў двух дзяцей (унукаў ''A'' ), ''B1'' і ''B2''. Калі завяшчанне ''А'' выконваецца, у адпаведнасці з размеркаваннем ''per stirpes'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць па адной траціне маёмасці, а ''B1'' і ''B2'' атрымліваюць па адной шостай. ''B1'' і ''B2'' складаюць адно "адгалінаванне" сям'і і ў сукупнасці атрымліваюць долю, роўную долі, атрыманай ''C'' і ''D'' у якасці адгалявання (малюнак 1). '''Прыклад 1B:''' Калі б унук ''B1'' памёр раней ''A'', пакінуўшы двух дзяцей ''B1a'' і ''B1b'', і ўнук ''B2'' таксама памёр, пакінуўшы трох дзяцей ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'', то размеркаванне ''per stirpes дало'' б па адной траціне кожнаму ''C'' і ''D''; па адной дванаццатай для ''B1a'' і ''B1b'', якія будуць складаць адгалінаванне; і па адной васемнаццатай для ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'' . Такім чынам, ''B'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць роўныя долі ўсёй маёмасці, адгалінаваня ''B1'' і ''B2'' атрымліваюць роўныя долі ад долі адгалінавання ''B'', ''B1a'' і ''B1b'' атрымліваюць роўныя долі ад долі адгалінавяння ''B1'', а ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'' атрымлівюць роўныя долі ад долі адгалінавання ''B2''. == На душу насельніцтва (Per Capita) ў кожным пакаленні == [[Файл:Comparison of per stirpes and per capita inheritance.png|міні|500x500пкс|Малюнак 2. Параўнанне спадчыннасці на ''душу'' насельніцтва і ''per stirpes''. Злева, кожнае адгаліванне атрымлівае траціну маёнтка. ''Справа,'' адзінае жывое дзіця А - ''С'' атрымлівае адну траціну маёмасці. Астатнія дзве траціны дзеляцца паміж нашчадкамі ў наступным пакаленні.]] '''На душу насельніцтва ў кожным пакаленні''' - гэта альтэрнатыўны спосаб размеркавання, дзе спадчыннікі аднаго пакалення будуць атрымліваць аднолькавую суму. Маёнтак дзеліцца на роўныя долі паміж пакалення бліжэйшага да памерлага з ацалелымі спадчыннікамі. Колькасць доляў роўна колькасці першапачатковых членаў, якія засталіся ў жывых або з выжылымі нашчадкамі. Кожны спадчыннік гэтага пакалення, які выжыў атрымлівае долю. Астатняя частка затым такім жа чынам дзеліцца паміж нашчадкамі наступнага пакалення памерлых нашчадкаў. '''Прыклад 2A:''' У першым прыкладзе дзеці ''C'' і ''D'' выжываюць, таму маёмасць дзеліцца на іх пакаленне. Дзяцей было трое, таму кожнае ацалелае дзіця атрымлівае траціну. Затым, астатняя частка - доля ''B -'' дзеліцца такім жа чынам паміж жывымі нашчадкамі ''B.'' Вынік такі ж, як і пры ''per stirpes, таму'' што адна траціна ''B'' размяркоўваецца паміж ''B1'' і ''B2'' (па адной шостай кожнаму). == Зноскі == {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-11}} [[Катэгорыя:Спадчыннае права]] <references /> [[Катэгорыя:Права]] [[Катэгорыя:Юрыспрудэнцыя]] 53uy3rkrv8dmf6jcb4sjshwm4qltakf 4183998 4183786 2022-08-12T08:11:14Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Машынны пераклад}} '''''Per stirpes ('''''[[Міжнародны фанетычны алфавіт|/pɜr ˈstɜr piz/]]; «па караням») <ref>{{Cite book|last=Division|first=New York (State) Supreme Court Appellate|url=https://books.google.com/books?id=785CAAAAYAAJ&dq=%22Per+stirpes%22+%22by+stocks%22&pg=PA292|title=Reports of Cases Heard and Determined in the Appellate Division of the Supreme Court of the State of New York|publisher=Banks & Bros.}}</ref> — юрыдычны тэрмін з [[Лацінская мова|лацінскай мовы]], які выкарыстоўваецца звычайна ў [[Спадчына (права)|спадчынным]] і маёнткавым праве Англійскай юрыдычнай сістэмы. Маёнтак спадчынніка размяркоўваецца per stirpes'','' калі кожнае ''адгалінаванне'' сям'і павінна атрымаць роўную долю маёмасці . Калі [[Спадчына (права)|спадчыннік]] у першым пакаленні адгалівання памёр перад спадчыннікам, доля, якая была б дадзена спадчынніку, размяркоўвалася б паміж спадчыннікам роўнымі долямі. Гэты тэрмін таксама можа быць вядомы як '''the old English approach''' (стары ангільскі падход) <ref>{{Cite book|first=Peter|last=Wendel|title=Wills, Trusts, and Estates|edition=8th|publisher=Aspen}}</ref> і адрозніваецца ад размеркавання per capita (''на душу насельніцтва)'', паколькі члены аднаго пакалення могуць успадкоўваць розныя сумы. <ref>{{Cite web|title=Per stirpes|work=Black's Law Dictionary|url=http://thelawdictionary.org/per-stirpes/|publisher=West Publishing|first=Henry Campbell|last=Black|accessdate=10 December 2012}}</ref> У раздзеле 33 Закона аб завяшчаннях 1837 года ў [[Англія|Англіі]] і [[Уэльс|Уэльсе]] гэта называецца '''according to their stock''' (ў адпаведнасці з акцыямі/каранямі) . <ref>[https://www.legislation.gov.uk/ukpga/Will4and1Vict/7/26/section/33 Wills Act 1837 3(3) as amended]</ref> == Прыклады == [[Файл:Per_stirpes_example_A.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Per_stirpes_example_A.png/250px-Per_stirpes_example_A.png|міні|250x250пкс| Малюнак 1. Маёнтак ''А'' дзеліцца пароўну паміж кожнай з трох адгаляваняў. ''B'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць па адной траціне. Паколькі ''B'' памер раней чым ''A,'' двое дзяцей ''B'' - ''B1'' і ''B2'' атрымлівюць палову долі ''B,'' што эквівалентна адной шостай часткі маёнтка. Е памерла без нашчадкаў, якія маглі б атрымаць долю.]] '''Прыклад 1А:''' Завяшчальнік ''А'' вызначае ў сваім [[Завяшчанне|завяшчанні]], што яго маёмасць павінна быць падзелена паміж яго нашчадкамі роўнымі долямі ''per stirpes'' . ''У A'' трое дзяцей: ''B'', ''C'' і ''D.'' ''B'' ужо памёр, але пакінуў двух дзяцей (унукаў ''A'' ), ''B1'' і ''B2''. Калі завяшчанне ''А'' выконваецца, у адпаведнасці з размеркаваннем ''per stirpes'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць па адной траціне маёмасці, а ''B1'' і ''B2'' атрымліваюць па адной шостай. ''B1'' і ''B2'' складаюць адно "адгалінаванне" сям'і і ў сукупнасці атрымліваюць долю, роўную долі, атрыманай ''C'' і ''D'' у якасці адгалявання (малюнак 1). '''Прыклад 1B:''' Калі б унук ''B1'' памёр раней ''A'', пакінуўшы двух дзяцей ''B1a'' і ''B1b'', і ўнук ''B2'' таксама памёр, пакінуўшы трох дзяцей ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'', то размеркаванне ''per stirpes дало'' б па адной траціне кожнаму ''C'' і ''D''; па адной дванаццатай для ''B1a'' і ''B1b'', якія будуць складаць адгалінаванне; і па адной васемнаццатай для ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'' . Такім чынам, ''B'', ''C'' і ''D'' атрымліваюць роўныя долі ўсёй маёмасці, адгалінаваня ''B1'' і ''B2'' атрымліваюць роўныя долі ад долі адгалінавання ''B'', ''B1a'' і ''B1b'' атрымліваюць роўныя долі ад долі адгалінавяння ''B1'', а ''B2a'', ''B2b'' і ''B2c'' атрымлівюць роўныя долі ад долі адгалінавання ''B2''. == На душу насельніцтва (Per Capita) ў кожным пакаленні == [[Файл:Comparison of per stirpes and per capita inheritance.png|міні|500x500пкс|Малюнак 2. Параўнанне спадчыннасці на ''душу'' насельніцтва і ''per stirpes''. Злева, кожнае адгаліванне атрымлівае траціну маёнтка. ''Справа,'' адзінае жывое дзіця А - ''С'' атрымлівае адну траціну маёмасці. Астатнія дзве траціны дзеляцца паміж нашчадкамі ў наступным пакаленні.]] '''На душу насельніцтва ў кожным пакаленні''' - гэта альтэрнатыўны спосаб размеркавання, дзе спадчыннікі аднаго пакалення будуць атрымліваць аднолькавую суму. Маёнтак дзеліцца на роўныя долі паміж пакалення бліжэйшага да памерлага з ацалелымі спадчыннікамі. Колькасць доляў роўна колькасці першапачатковых членаў, якія засталіся ў жывых або з выжылымі нашчадкамі. Кожны спадчыннік гэтага пакалення, які выжыў атрымлівае долю. Астатняя частка затым такім жа чынам дзеліцца паміж нашчадкамі наступнага пакалення памерлых нашчадкаў. '''Прыклад 2A:''' У першым прыкладзе дзеці ''C'' і ''D'' выжываюць, таму маёмасць дзеліцца на іх пакаленне. Дзяцей было трое, таму кожнае ацалелае дзіця атрымлівае траціну. Затым, астатняя частка - доля ''B -'' дзеліцца такім жа чынам паміж жывымі нашчадкамі ''B.'' Вынік такі ж, як і пры ''per stirpes, таму'' што адна траціна ''B'' размяркоўваецца паміж ''B1'' і ''B2'' (па адной шостай кожнаму). == Зноскі == {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-11}} [[Катэгорыя:Спадчыннае права]] <references /> [[Катэгорыя:Права]] [[Катэгорыя:Юрыспрудэнцыя]] 2fnlb2mdo9vh0smw520udfxopfjj5ij 0 716170 4183264 2022-08-11T12:10:22Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Асоба}} '''Сяргей Мікалаевіч Дзікун''' ({{ДН|27|12|1930}}, в. [[Кнышэвічы]], [[Светлагорскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|7|11|1978}}, г. [[Шклоў]]) — партыйны дзеяч БССР, [[Герой Савецкага Саюза]] (1971). == Біяграфія == У 1940 годзе закончыў Парыцкую СШ і паступіў у Ленінгр...» wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Сяргей Мікалаевіч Дзікун''' ({{ДН|27|12|1930}}, в. [[Кнышэвічы]], [[Светлагорскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|7|11|1978}}, г. [[Шклоў]]) — партыйны дзеяч БССР, [[Герой Савецкага Саюза]] (1971). == Біяграфія == У 1940 годзе закончыў Парыцкую СШ і паступіў у Ленінградскае авіяцыйна-тэхнічнае вучылішча. Пасля яго заканчэння служыў у Чырвонай Арміі. Ветэран [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. удзельнік абароны Сталінграда, вызвалення Беларусі, штурму Берліна. Закончыў [[Рэспубліканская партыйная школа пры ЦК КПБ|Рэспубліканскую партыйную школу пры ЦК КПБ]]. Працаваў прапагандыстам Бабруйскага абкама партыі, загадчыкам парткабінета аддзела прапаганды і агітацыі, сакратаром, другім сакратаром Старобінскага і Кіраўскага РК КПБ. На пасадзе першага сакратара Шклоўскага РК КПБ з 1961 года. За ўмелае кіраўніцтва сельскагаспадарчай вытворчасцю раёна ў 1971 годзе прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы. У 1978 годзе зацверджаны старшынёй партыйнай камісіі пры [[Магілёўскі абласны камітэт КПБ|Магілёўскім абласным камітэце КПБ]]. Прымаў актыўны ўдзел у грамадска-палітычным жыцці, карыстаўся павагай і даверам працоўных. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 202. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 198. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2012. — Т. 3, кн. 1. — С. 214—215. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2020. — Т. 6, кн. 1 : Могилевская область. — С. 232. * Дикун Сергей Николаевич // Кто есть Кто в Республике Беларусь. 2005 / ответственный за выпуск И. В. Чекалов. — Минск, 2005. — Т. 1. — С. 164. * Дикун Сергей Николаевич // Гордость и слава Могилевщины : в 2 ч. / под редакцией А. Т. Глаза. — Могилев, 2005. — Ч. 2. — С.139. * Чалавек слаўны працай // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Шклоўскага раёна / галоўны рэдактар У. І. Лемяшонак. — Мінск, 1998. — С. 430. {{DEFAULTSORT:Дзікун Сяргей Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары райкамаў КПБ]] g98utamirg6us2cbnmdq2p7u9x7fhdy 4183265 4183264 2022-08-11T12:11:38Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Сяргей Мікалаевіч Дзікун''' ({{ДН|27|12|1930}}, в. [[Кнышэвічы]], [[Светлагорскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|7|11|1978}}, г. [[Шклоў]]) — партыйны дзеяч БССР, [[Героя Сацыялістычнай Працы]] (1971). == Біяграфія == У 1940 годзе закончыў Парыцкую СШ і паступіў у Ленінградскае авіяцыйна-тэхнічнае вучылішча. Пасля яго заканчэння служыў у Чырвонай Арміі. Ветэран [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. удзельнік абароны Сталінграда, вызвалення Беларусі, штурму Берліна. Закончыў [[Рэспубліканская партыйная школа пры ЦК КПБ|Рэспубліканскую партыйную школу пры ЦК КПБ]]. Працаваў прапагандыстам Бабруйскага абкама партыі, загадчыкам парткабінета аддзела прапаганды і агітацыі, сакратаром, другім сакратаром Старобінскага і Кіраўскага РК КПБ. На пасадзе першага сакратара Шклоўскага РК КПБ з 1961 года. За ўмелае кіраўніцтва сельскагаспадарчай вытворчасцю раёна ў 1971 годзе прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы. У 1978 годзе зацверджаны старшынёй партыйнай камісіі пры [[Магілёўскі абласны камітэт КПБ|Магілёўскім абласным камітэце КПБ]]. Прымаў актыўны ўдзел у грамадска-палітычным жыцці, карыстаўся павагай і даверам працоўных. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 202. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 198. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2012. — Т. 3, кн. 1. — С. 214—215. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2020. — Т. 6, кн. 1 : Могилевская область. — С. 232. * Дикун Сергей Николаевич // Кто есть Кто в Республике Беларусь. 2005 / ответственный за выпуск И. В. Чекалов. — Минск, 2005. — Т. 1. — С. 164. * Дикун Сергей Николаевич // Гордость и слава Могилевщины : в 2 ч. / под редакцией А. Т. Глаза. — Могилев, 2005. — Ч. 2. — С.139. * Чалавек слаўны працай // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Шклоўскага раёна / галоўны рэдактар У. І. Лемяшонак. — Мінск, 1998. — С. 430. {{DEFAULTSORT:Дзікун Сяргей Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары райкамаў КПБ]] 6mctgb902932puu80iceid28g5tbf57 4183268 4183265 2022-08-11T12:14:05Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Сяргей Мікалаевіч Дзікун''' ({{ДН|27|12|1930}}, в. [[Кнышэвічы]], [[Светлагорскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|7|11|1978}}, г. [[Шклоў]]) — партыйны дзеяч БССР, [[[[Герой Сацыялістычнай Працы]]]] (1971). == Біяграфія == У 1940 годзе закончыў Парыцкую СШ і паступіў у Ленінградскае авіяцыйна-тэхнічнае вучылішча. Пасля яго заканчэння служыў у Чырвонай Арміі. Ветэран [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. удзельнік абароны Сталінграда, вызвалення Беларусі, штурму Берліна. Закончыў [[Рэспубліканская партыйная школа пры ЦК КПБ|Рэспубліканскую партыйную школу пры ЦК КПБ]]. Працаваў прапагандыстам Бабруйскага абкама партыі, загадчыкам парткабінета аддзела прапаганды і агітацыі, сакратаром, другім сакратаром Старобінскага і Кіраўскага РК КПБ. На пасадзе першага сакратара Шклоўскага РК КПБ з 1961 года. За ўмелае кіраўніцтва сельскагаспадарчай вытворчасцю раёна ў 1971 годзе прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы. У 1978 годзе зацверджаны старшынёй партыйнай камісіі пры [[Магілёўскі абласны камітэт КПБ|Магілёўскім абласным камітэце КПБ]]. Прымаў актыўны ўдзел у грамадска-палітычным жыцці, карыстаўся павагай і даверам працоўных. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 202. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 198. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2012. — Т. 3, кн. 1. — С. 214—215. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2020. — Т. 6, кн. 1 : Могилевская область. — С. 232. * Дикун Сергей Николаевич // Кто есть Кто в Республике Беларусь. 2005 / ответственный за выпуск И. В. Чекалов. — Минск, 2005. — Т. 1. — С. 164. * Дикун Сергей Николаевич // Гордость и слава Могилевщины : в 2 ч. / под редакцией А. Т. Глаза. — Могилев, 2005. — Ч. 2. — С.139. * Чалавек слаўны працай // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Шклоўскага раёна / галоўны рэдактар У. І. Лемяшонак. — Мінск, 1998. — С. 430. {{DEFAULTSORT:Дзікун Сяргей Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары райкамаў КПБ]] 9ljly17444zzbprvwe0q31m01byg1g8 4183269 4183268 2022-08-11T12:14:15Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Сяргей Мікалаевіч Дзікун''' ({{ДН|27|12|1930}}, в. [[Кнышэвічы]], [[Светлагорскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|7|11|1978}}, г. [[Шклоў]]) — партыйны дзеяч БССР, [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1971). == Біяграфія == У 1940 годзе закончыў Парыцкую СШ і паступіў у Ленінградскае авіяцыйна-тэхнічнае вучылішча. Пасля яго заканчэння служыў у Чырвонай Арміі. Ветэран [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. удзельнік абароны Сталінграда, вызвалення Беларусі, штурму Берліна. Закончыў [[Рэспубліканская партыйная школа пры ЦК КПБ|Рэспубліканскую партыйную школу пры ЦК КПБ]]. Працаваў прапагандыстам Бабруйскага абкама партыі, загадчыкам парткабінета аддзела прапаганды і агітацыі, сакратаром, другім сакратаром Старобінскага і Кіраўскага РК КПБ. На пасадзе першага сакратара Шклоўскага РК КПБ з 1961 года. За ўмелае кіраўніцтва сельскагаспадарчай вытворчасцю раёна ў 1971 годзе прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы. У 1978 годзе зацверджаны старшынёй партыйнай камісіі пры [[Магілёўскі абласны камітэт КПБ|Магілёўскім абласным камітэце КПБ]]. Прымаў актыўны ўдзел у грамадска-палітычным жыцці, карыстаўся павагай і даверам працоўных. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 202. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 198. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2012. — Т. 3, кн. 1. — С. 214—215. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2020. — Т. 6, кн. 1 : Могилевская область. — С. 232. * Дикун Сергей Николаевич // Кто есть Кто в Республике Беларусь. 2005 / ответственный за выпуск И. В. Чекалов. — Минск, 2005. — Т. 1. — С. 164. * Дикун Сергей Николаевич // Гордость и слава Могилевщины : в 2 ч. / под редакцией А. Т. Глаза. — Могилев, 2005. — Ч. 2. — С.139. * Чалавек слаўны працай // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Шклоўскага раёна / галоўны рэдактар У. І. Лемяшонак. — Мінск, 1998. — С. 430. {{DEFAULTSORT:Дзікун Сяргей Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары райкамаў КПБ]] ogagv4mswxnj7l8xms5x9jf6rzdqi7d 4183285 4183269 2022-08-11T12:25:43Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Сяргей Мікалаевіч Дзікун''' ({{ДН|27|12|1930}}, в. [[Кнышэвічы]], [[Светлагорскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|7|11|1978}}, г. [[Шклоў]]) — партыйны дзеяч БССР, [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1971). == Біяграфія == У 1940 годзе закончыў Парыцкую СШ і паступіў у Ленінградскае авіяцыйна-тэхнічнае вучылішча. Пасля яго заканчэння служыў у Чырвонай Арміі. Ветэран [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. удзельнік абароны Сталінграда, вызвалення Беларусі, штурму Берліна. Закончыў [[Рэспубліканская партыйная школа пры ЦК КПБ|Рэспубліканскую партыйную школу пры ЦК КПБ]]. Працаваў прапагандыстам Бабруйскага абкама партыі, загадчыкам парткабінета аддзела прапаганды і агітацыі, сакратаром, другім сакратаром Старобінскага і Кіраўскага РК КПБ. На пасадзе першага сакратара Шклоўскага РК КПБ з 1961 года. За ўмелае кіраўніцтва сельскагаспадарчай вытворчасцю раёна ў 1971 годзе прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы. У 1978 годзе зацверджаны старшынёй партыйнай камісіі пры [[Магілёўскі абласны камітэт КПБ|Магілёўскім абласным камітэце КПБ]]. Прымаў актыўны ўдзел у грамадска-палітычным жыцці, карыстаўся павагай і даверам працоўных. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 202. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 198. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2012. — Т. 3, кн. 1. — С. 214—215. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2020. — Т. 6, кн. 1 : Могилевская область. — С. 232. * Дикун Сергей Николаевич // Кто есть Кто в Республике Беларусь. 2005 / ответственный за выпуск И. В. Чекалов. — Минск, 2005. — Т. 1. — С. 164. * Дикун Сергей Николаевич // Гордость и слава Могилевщины : в 2 ч. / под редакцией А. Т. Глаза. — Могилев, 2005. — Ч. 2. — С.139. * Чалавек слаўны працай // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Шклоўскага раёна / галоўны рэдактар У. І. Лемяшонак. — Мінск, 1998. — С. 430. {{DEFAULTSORT:Дзікун Сяргей Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары райкамаў КПБ]] 20evsbdiwylt08oh238c11wdu8xwpbj 4183912 4183285 2022-08-12T06:08:12Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Сяргей Мікалаевіч Дзікун''' ({{ДН|27|12|1930}}, в. [[Кнышэвічы]], [[Светлагорскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|7|11|1978}}, г. [[Шклоў]]) — партыйны дзеяч БССР, [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1971). == Біяграфія == У 1940 годзе закончыў Парыцкую СШ і паступіў у [[Ленінградскае авіяцыйна-тэхнічнае вучылішча]]. Пасля яго заканчэння служыў у Чырвонай Арміі. Ветэран [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. Удзельнік [[абарона Сталінграда|абароны Сталінграда]], вызвалення Беларусі, штурму Берліна. Закончыў [[Рэспубліканская партыйная школа пры ЦК КПБ|Рэспубліканскую партыйную школу пры ЦК КПБ]]. Працаваў прапагандыстам Бабруйскага абкама партыі, загадчыкам парткабінета аддзела прапаганды і агітацыі, сакратаром, другім сакратаром Старобінскага і Кіраўскага РК КПБ. На пасадзе першага сакратара Шклоўскага РК КПБ з 1961 года. За ўмелае кіраўніцтва сельскагаспадарчай вытворчасцю раёна ў 1971 годзе прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы. У 1978 годзе зацверджаны старшынёй партыйнай камісіі пры [[Магілёўскі абласны камітэт КПБ|Магілёўскім абласным камітэце КПБ]]. Прымаў актыўны ўдзел у грамадска-палітычным жыцці, карыстаўся павагай і даверам працоўных. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 202. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 198. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2012. — Т. 3, кн. 1. — С. 214—215. * Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2020. — Т. 6, кн. 1 : Могилевская область. — С. 232. * Дикун Сергей Николаевич // Кто есть Кто в Республике Беларусь. 2005 / ответственный за выпуск И. В. Чекалов. — Минск, 2005. — Т. 1. — С. 164. * Дикун Сергей Николаевич // Гордость и слава Могилевщины : в 2 ч. / под редакцией А. Т. Глаза. — Могилев, 2005. — Ч. 2. — С.139. * Чалавек слаўны працай // Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Шклоўскага раёна / галоўны рэдактар У. І. Лемяшонак. — Мінск, 1998. — С. 430. {{DEFAULTSORT:Дзікун Сяргей Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары райкамаў КПБ]] 2st1ws6034z8hp22y1qy4xgnyhl0k4k 0 716171 4183273 2022-08-11T12:21:39Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Хіменес]] у [[Хіменесы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Хіменесы]] t0w2uf72fo4fjdhhdj05ayl6anw6owz 0 716172 4183281 2022-08-11T12:23:49Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Трпіміравічаў]] у [[Трпіміравічы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Трпіміравічы]] lf49yarbsp92dp8o7p6cc8mbzutgog3 0 716173 4183284 2022-08-11T12:25:06Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Мак-Альпінаў]] у [[Мак-Альпіны]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Мак-Альпіны]] h7ipvxoh25d147izlgtjn03nimlgkci 14 716174 4183287 2022-08-11T12:30:29Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] [[Катэгорыя:Гісторыя Турцыі|Дынастыі]] [[Катэгорыя:Цюркскія дынастыі]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дынастыі ісламскіх кіраўнікоў]] [[Катэгорыя:Гісторыя Турцыі|Дынастыі]] [[Катэгорыя:Цюркскія дынастыі]] ikjl3rsfdmrs8d2ej066blzjuqhtup3 0 716175 4183290 2022-08-11T12:33:15Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{ДД}} '''Міхаіл Іванавіч Лагір''' ({{ДН|19|2|1921}}, в. Ражэва, [[Нараўлянскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|1|5|1999}}, г. [[Мінск]]) — партыйны і дзяржаўны дзеяч Беларусі. == Біяграфія == З 1939 года — на гаспадарчай, грамадскай і палітычнай працы. У 1939—1990 гадах — пед...» wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Міхаіл Іванавіч Лагір''' ({{ДН|19|2|1921}}, в. Ражэва, [[Нараўлянскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|1|5|1999}}, г. [[Мінск]]) — партыйны і дзяржаўны дзеяч Беларусі. == Біяграфія == З 1939 года — на гаспадарчай, грамадскай і палітычнай працы. У 1939—1990 гадах — педагагічны працаўнік у [[Хойніцкі раён|Хойніцкім раёне]], чырвонаармеец, удзельнік [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], 1-ы сакратар Палескага і 1-ы сакратар Мазырскага гаркама, сакратар Палескага і 1-ы сакратар Гомельскага абкамаў ЛКСМБ, інспектар ЦК КПБ, 1-ы сакратар Лагойскага РК КПБ, намеснік загадніка, загаднік аддзелам партыйных органаў ЦК КПБ, сакратар, 2-і сакратар Мінскага абкама КПБ, старшыня Камітэта народнага кантролю Беларускай ССР. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 351. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 354. * Рэспублiка. — 1999. — 4 мая (№ 97). {{DEFAULTSORT:Дзікун Сяргей Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Другія сакратары Мінскага абкама КП Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXVII з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXVI з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIII з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 5-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 6-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары райкамаў КПБ]] be3knw7bjmfx2t6kwyw4x1l2hyupkax 4183895 4183290 2022-08-12T05:48:17Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Міхаіл Іванавіч Лагір''' ({{ДН|19|2|1921}}, в. [[Ражава (вёска)|Ражава]], [[Нараўлянскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|1|5|1999}}, г. [[Мінск]]) — партыйны і дзяржаўны дзеяч Беларусі. == Біяграфія == З 1939 года — на гаспадарчай, грамадскай і палітычнай працы. У 1939—1990 гадах — педагагічны працаўнік у [[Хойніцкі раён|Хойніцкім раёне]], чырвонаармеец, удзельнік [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], 1-ы сакратар Палескага і 1-ы сакратар Мазырскага гаркама, сакратар Палескага і 1-ы сакратар Гомельскага абкамаў ЛКСМБ, інспектар ЦК КПБ, 1-ы сакратар Лагойскага РК КПБ, намеснік загадніка, загаднік аддзелам партыйных органаў ЦК КПБ, сакратар, 2-і сакратар Мінскага абкама КПБ, старшыня Камітэта народнага кантролю Беларускай ССР. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 351. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 354. * Рэспублiка. — 1999. — 4 мая (№ 97). {{DEFAULTSORT:Дзікун Сяргей Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Другія сакратары Мінскага абкама КП Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXVII з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXVI з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIII з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 5-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 6-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары райкамаў КПБ]] 4o5i47e6zbbavooevrjaoqbwch2kdnf 4183901 4183895 2022-08-12T05:54:01Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 дададзена [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нараўлянскім раёне]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Міхаіл Іванавіч Лагір''' ({{ДН|19|2|1921}}, в. [[Ражава (вёска)|Ражава]], [[Нараўлянскі раён]], [[Гомельская вобласць]] — {{ДС|1|5|1999}}, г. [[Мінск]]) — партыйны і дзяржаўны дзеяч Беларусі. == Біяграфія == З 1939 года — на гаспадарчай, грамадскай і палітычнай працы. У 1939—1990 гадах — педагагічны працаўнік у [[Хойніцкі раён|Хойніцкім раёне]], чырвонаармеец, удзельнік [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], 1-ы сакратар Палескага і 1-ы сакратар Мазырскага гаркама, сакратар Палескага і 1-ы сакратар Гомельскага абкамаў ЛКСМБ, інспектар ЦК КПБ, 1-ы сакратар Лагойскага РК КПБ, намеснік загадніка, загаднік аддзелам партыйных органаў ЦК КПБ, сакратар, 2-і сакратар Мінскага абкама КПБ, старшыня Камітэта народнага кантролю Беларускай ССР. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 351. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 354. * Рэспублiка. — 1999. — 4 мая (№ 97). {{DEFAULTSORT:Дзікун Сяргей Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Другія сакратары Мінскага абкама КП Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXVII з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXVI з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIV з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэлегаты XXIII з’езда КПСС]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 5-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 6-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары райкамаў КПБ]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нараўлянскім раёне]] 2e0zlm01qn810j13uxuexsr9909qrml 0 716176 4183292 2022-08-11T12:37:46Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Пірыдаў]] у [[Пірыды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Пірыды]] ahyc05yq8gvd0e683rion8rjw6e2vma 1 716177 4183293 2022-08-11T12:39:18Z Maksim L. 13 /* Вычытка? */ новы падраздзел wikitext text/x-wiki == Вычытка? == Вітаю, {{у|ニャー}}. Яё? І далей са скланеннямі проста бяда. А потым, палякі занялі Маскоўскі крэмль? Калі ласка, прынамсі пастаўце сабе беларускі [[Вікіпедыя:Спраўджванне правапісу|спелчэкер]] і вычытвайце створаныя Вамі артыкулы. Няма каму вычытваць кожны ўкід машыннага перакладу, гэта мусяць рабіць самі стваральнікі артыкулаў, калі не -- машынны пераклад не можа заставацца ў энцыклапедыі. Дзякуй. [[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] ([[Размовы з удзельнікам:Maksim L.|размовы]]) 15:39, 11 жніўня 2022 (+03) q5isdh0h8u7el6oplhechg3xi19gpsi 0 716178 4183295 2022-08-11T12:39:33Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Балтаў]] у [[Балты (дынастыя)]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Балты (дынастыя)]] aj0xovvtj83w9mm28tjojpyxyf0hvei 0 716179 4183297 2022-08-11T12:39:57Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Альмахадаў]] у [[Альмахады]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Альмахады]] 9ymhynp587bbvz57qes0oxw7eafi1sd 0 716180 4183299 2022-08-11T12:40:13Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Пталамеяў]] у [[Пталамеі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Пталамеі]] k3f6a8c5oy7agrv8439ahqqcd1um7gk 0 716181 4183303 2022-08-11T12:48:03Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «'''Алексанян''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Артур Геворкавіч Алексанян]] * [[Дзіран Алексанян]] {{неадназначнасць}}» wikitext text/x-wiki '''Алексанян''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Артур Геворкавіч Алексанян]] * [[Дзіран Алексанян]] {{неадназначнасць}} skjdmxzcq6w9t44m33p0ix3xk6o2g3r 4183305 4183303 2022-08-11T12:48:55Z Rymchonak 22863 /* Вядомыя носьбіты */ wikitext text/x-wiki '''Алексанян''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Артур Геворкавіч Алексанян]] — армянскі барэц грэка-рымскага стылю * [[Дзіран Алексанян]] {{неадназначнасць}} nkm3umrjcuk6ouv0bozhw0o78nj7lyu 4183306 4183305 2022-08-11T12:49:23Z Rymchonak 22863 /* Вядомыя носьбіты */ wikitext text/x-wiki '''Алексанян''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Артур Геворкавіч Алексанян]] — армянскі барэц грэка-рымскага стылю * [[Дзіран Алексанян]] — франка-амерыканскі віяланчэліст {{неадназначнасць}} p9m7fet6hvsea7frj4yaph9ds21ol1o 0 716182 4183311 2022-08-11T12:51:42Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Мермнадаў]] у [[Мермнады]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Мермнады]] 7aitkmd3x5srkvqppgwuu1e9y7nahk5 0 716183 4183313 2022-08-11T12:51:56Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Боткіных]] у [[Боткіны]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Боткіны]] 41nhctbqsj55gr9uicjvvj9lbub2kdi 14 716184 4183319 2022-08-11T12:53:31Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Рэктары ВНУ Беларусі|Мінская вышэйшая партыйная школа]] [[Катэгорыя:Мінская вышэйшая партыйная школа]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Рэктары ВНУ Беларусі|Мінская вышэйшая партыйная школа]] [[Катэгорыя:Мінская вышэйшая партыйная школа]] 0vx4srgno6ls7y6lnlhxnmtmtitdgxf 4183362 4183319 2022-08-11T13:16:56Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Рэктары ВНУ Беларусі|Мінская вышэйшая партыйная школа]] [[Катэгорыя:Мінская вышэйшая партыйная школа]] [[Катэгорыя:Постаці Мінска]] 2p3wxq3dwjzqwi8e7k9zamzzcmhlxv6 0 716185 4183321 2022-08-11T12:53:35Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Гірэяў]] у [[Гірэі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Гірэі]] h6x704gqngb38uyxjrlnvuh1svq8oo3 0 716186 4183323 2022-08-11T12:53:54Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Ск’ёльдунгаў]] у [[Ск’ёльдунгі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ск’ёльдунгі]] 0m1xt2vq81bhdbbb2jsnm5wvu3b29rw 0 716187 4183324 2022-08-11T12:53:56Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{ДД}} '''Мікалай Ільіч Пахомаў''' ({{ДН|17|4|1919}}, в. Вольшчына Мехаўскага, Гарадоцкі раён, Віцебская вобласць — {{ДС|29|3|1988}}, г. [[Мінск]]) — беларускі вучоны-гісторык, журналіст. Кандыдат гістарычных навук (1954), прафесар (1978). == Біяграфія == Працоўную дзейнасць пач...» wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Мікалай Ільіч Пахомаў''' ({{ДН|17|4|1919}}, в. Вольшчына Мехаўскага, Гарадоцкі раён, Віцебская вобласць — {{ДС|29|3|1988}}, г. [[Мінск]]) — беларускі вучоны-гісторык, журналіст. Кандыдат гістарычных навук (1954), прафесар (1978). == Біяграфія == Працоўную дзейнасць пачаў у 1935 годзе тэхнічным сакратаром рэдакцыі [[Мехаўская раённая газета|Мехаўскай раённай газеты]]. У 1938 годзе скончыў Усебеларускую газетную партыйную школу, у 1951 годзе — [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]], у 1954 годзе — Акадэмію грамадскіх навук пры ЦК КПСС. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. У жніўні 1942 — лістападзе 1943 гадах — радавы, палітрук разведкі партызанскага атрада ў [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім раёне]], рэдактар газеты «Зара камуны». 3 1948 года з’яўляўся рэдактарам газет «[[Гомельская праўда]]», «[[Віцебскі рабочы]]». 3 1956 года — сакратар [[Віцебскі абласны камітэт КПБ|Віцебскага абкама КПБ]], у 1968—1985 гадах — рэктар [[Мінская вышэйшая партыйная школа|Мінскай вышэйшай партыйнай школы]]. У 1971—1988 гадах — дэпутат [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]]. == Узнагароды == * [[ордэн Айчыннай вайны]] II ступені * [[ордэн Чырвонай Зоркі]] * [[Ордэн Дружбы народаў (СССР)|ордэн Дружбы Народаў]] * [[ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга]] — двойчы * [[ордэн «Знак Пашаны»]] — двойчы {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 475. * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 2001. — Т. 12. — С. 240. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 782. * Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. — Мінск, 1999. — С. 453. * Крупица, Н. Не ушли в небытие их имена… / Н. Крупица // Віцьбічы = Витьбичи. — 2018. — 5 мая. — С. 9. * Пахомаў Мікалай Ільіч // Памяць: Гарадоцкі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: Н. А. Бурунова [і інш.]; уклад. С. І. Садоўская; мастак Э. Э. Жакевіч. — Мінск : Беларусь, 2004. — С. 714. * Фалей, Е. С. Пахомов Николай Ильич / Е. С. Фалей // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. — Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2011. — Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. — Кн. 2. — С. 289. {{DEFAULTSORT:Пахомаў Мікалай Ільіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Мінскай вышэйшай партыйнай школы]] [[Катэгорыя:Другія сакратары Віцебскага абкама КП Беларусі]] 4wmg6fapidoq6ty85n0x6u4utzi3hei 4183325 4183324 2022-08-11T12:55:44Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Мікалай Ільіч Пахомаў''' ({{ДН|17|4|1919}}, в. Вольшчына Мехаўскага, Гарадоцкі раён, Віцебская вобласць — {{ДС|29|3|1988}}, г. [[Мінск]]) — беларускі вучоны-гісторык, журналіст. Кандыдат гістарычных навук (1954), прафесар (1978). == Біяграфія == Працоўную дзейнасць пачаў у 1935 годзе тэхнічным сакратаром рэдакцыі [[Мехаўская раённая газета|Мехаўскай раённай газеты]]. У 1938 годзе скончыў Усебеларускую газетную партыйную школу, у 1951 годзе — [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]], у 1954 годзе — Акадэмію грамадскіх навук пры ЦК КПСС. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. У жніўні 1942 — лістападзе 1943 гадах — радавы, палітрук разведкі партызанскага атрада ў [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім раёне]], рэдактар газеты «Зара камуны». 3 1948 года з’яўляўся рэдактарам газет «[[Гомельская праўда]]», «[[Віцебскі рабочы]]». 3 1956 года — сакратар [[Віцебскі абласны камітэт КПБ|Віцебскага абкама КПБ]], у 1968—1985 гадах — рэктар [[Мінская вышэйшая партыйная школа|Мінскай вышэйшай партыйнай школы]]. У 1971—1988 гадах — дэпутат [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]]. == Узнагароды == * [[ордэн Айчыннай вайны]] II ступені * [[ордэн Чырвонай Зоркі]] * [[Ордэн Дружбы народаў (СССР)|ордэн Дружбы Народаў]] * [[ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга]] — двойчы * [[ордэн «Знак Пашаны»]] — двойчы {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 475. * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 2001. — Т. 12. — С. 240. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 782. * Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. — Мінск, 1999. — С. 453. * Крупица, Н. Не ушли в небытие их имена… / Н. Крупица // Віцьбічы = Витьбичи. — 2018. — 5 мая. — С. 9. * Пахомаў Мікалай Ільіч // Памяць: Гарадоцкі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: Н. А. Бурунова [і інш.]; уклад. С. І. Садоўская; мастак Э. Э. Жакевіч. — Мінск : Беларусь, 2004. — С. 714. * Фалей, Е. С. Пахомов Николай Ильич / Е. С. Фалей // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. — Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2011. — Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. — Кн. 2. — С. 289. {{DEFAULTSORT:Пахомаў Мікалай Ільіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Мінскай вышэйшай партыйнай школы]] [[Катэгорыя:Другія сакратары Віцебскага абкама КП Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] h37ghdy2xm5992sair6az3nmoch3iek 4183349 4183325 2022-08-11T13:06:59Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Мікалай Ільіч Пахомаў''' ({{ДН|17|4|1919}}, в. Вольшчына Мехаўскага, [[Гарадоцкі раён]], [[Віцебская вобласць]] — {{ДС|29|3|1988}}) — беларускі вучоны-гісторык, журналіст. Кандыдат гістарычных навук (1954), прафесар (1978). == Біяграфія == Працоўную дзейнасць пачаў у 1935 годзе тэхнічным сакратаром рэдакцыі [[Мехаўская раённая газета|Мехаўскай раённай газеты]]. У 1938 годзе скончыў Усебеларускую газетную партыйную школу, у 1951 годзе — [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]], у 1954 годзе — Акадэмію грамадскіх навук пры ЦК КПСС. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. У жніўні 1942 — лістападзе 1943 гадах — радавы, палітрук разведкі партызанскага атрада ў [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім раёне]], рэдактар газеты «Зара камуны». 3 1948 года з’яўляўся рэдактарам газет «[[Гомельская праўда]]», «[[Віцебскі рабочы]]». 3 1956 года — сакратар [[Віцебскі абласны камітэт КПБ|Віцебскага абкама КПБ]], у 1968—1985 гадах — рэктар [[Мінская вышэйшая партыйная школа|Мінскай вышэйшай партыйнай школы]]. У 1971—1988 гадах — дэпутат [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]]. == Узнагароды == * [[ордэн Айчыннай вайны]] II ступені * [[ордэн Чырвонай Зоркі]] * [[Ордэн Дружбы народаў (СССР)|ордэн Дружбы Народаў]] * [[ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга]] — двойчы * [[ордэн «Знак Пашаны»]] — двойчы {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 475. * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 2001. — Т. 12. — С. 240. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 782. * Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. — Мінск, 1999. — С. 453. * Крупица, Н. Не ушли в небытие их имена… / Н. Крупица // Віцьбічы = Витьбичи. — 2018. — 5 мая. — С. 9. * Пахомаў Мікалай Ільіч // Памяць: Гарадоцкі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: Н. А. Бурунова [і інш.]; уклад. С. І. Садоўская; мастак Э. Э. Жакевіч. — Мінск : Беларусь, 2004. — С. 714. * Фалей, Е. С. Пахомов Николай Ильич / Е. С. Фалей // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. — Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2011. — Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. — Кн. 2. — С. 289. {{DEFAULTSORT:Пахомаў Мікалай Ільіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Мінскай вышэйшай партыйнай школы]] [[Катэгорыя:Другія сакратары Віцебскага абкама КП Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] bzt4my1ghz02h3r5j8d3ns32j1ajqo6 4183356 4183349 2022-08-11T13:11:45Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Мікалай Ільіч Пахомаў''' ({{ДН|17|4|1919}}, в. Вольшчына Мехаўскага, [[Гарадоцкі раён]], [[Віцебская вобласць]] — {{ДС|29|3|1988}}) — беларускі вучоны-гісторык, журналіст. [[Кандыдат гістарычных навук]] (1954), [[прафесар]] (1978). == Біяграфія == Працоўную дзейнасць пачаў у 1935 годзе тэхнічным сакратаром рэдакцыі [[Мехаўская раённая газета|Мехаўскай раённай газеты]]. У 1938 годзе скончыў Усебеларускую газетную партыйную школу, у 1951 годзе — [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]], у 1954 годзе — Акадэмію грамадскіх навук пры ЦК КПСС. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. У жніўні 1942 — лістападзе 1943 гадах — радавы, палітрук разведкі партызанскага атрада ў [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім раёне]], рэдактар газеты «Зара камуны». 3 1948 года з’яўляўся рэдактарам газет «[[Гомельская праўда]]», «[[Віцебскі рабочы]]». 3 1956 года — сакратар [[Віцебскі абласны камітэт КПБ|Віцебскага абкама КПБ]], у 1968—1985 гадах — рэктар [[Мінская вышэйшая партыйная школа|Мінскай вышэйшай партыйнай школы]]. У 1971—1988 гадах — дэпутат [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]]. == Узнагароды == * [[ордэн Айчыннай вайны]] II ступені * [[ордэн Чырвонай Зоркі]] * [[Ордэн Дружбы народаў (СССР)|ордэн Дружбы Народаў]] * [[ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга]] — двойчы * [[ордэн «Знак Пашаны»]] — двойчы {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 475. * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 2001. — Т. 12. — С. 240. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 782. * Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. — Мінск, 1999. — С. 453. * Крупица, Н. Не ушли в небытие их имена… / Н. Крупица // Віцьбічы = Витьбичи. — 2018. — 5 мая. — С. 9. * Пахомаў Мікалай Ільіч // Памяць: Гарадоцкі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: Н. А. Бурунова [і інш.]; уклад. С. І. Садоўская; мастак Э. Э. Жакевіч. — Мінск : Беларусь, 2004. — С. 714. * Фалей, Е. С. Пахомов Николай Ильич / Е. С. Фалей // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. — Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2011. — Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. — Кн. 2. — С. 289. {{DEFAULTSORT:Пахомаў Мікалай Ільіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Мінскай вышэйшай партыйнай школы]] [[Катэгорыя:Другія сакратары Віцебскага абкама КП Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] gs70hgt48x1m9x26y0r6n0x9kxs0rfd 4183357 4183356 2022-08-11T13:13:36Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Мікалай Ільіч Пахомаў''' ({{ДН|17|4|1919}}, в. Вольшчына Мехаўскага, [[Гарадоцкі раён]], [[Віцебская вобласць]] — {{ДС|29|3|1988}}) — беларускі вучоны-гісторык, журналіст. [[Кандыдат гістарычных навук]] (1954), [[прафесар]] (1978). == Біяграфія == Працоўную дзейнасць пачаў у 1935 годзе тэхнічным сакратаром рэдакцыі [[Мехаўская раённая газета|Мехаўскай раённай газеты]]. У 1938 годзе скончыў Усебеларускую газетную партыйную школу, у 1951 годзе — [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]], у 1954 годзе — Акадэмію грамадскіх навук пры ЦК КПСС. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. У жніўні 1942 — лістападзе 1943 гадах — радавы, палітрук разведкі партызанскага атрада ў [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім раёне]], рэдактар газеты «Зара камуны». Працаваў у газеце «Бальшавік Палесся» (Мазыр, з 1938), «Зара Камуны» (Рэчыца, 1943—1948) 3 1948 года з’яўляўся рэдактарам газет «[[Гомельская праўда]]», «[[Віцебскі рабочы]]». 3 1956 года — сакратар [[Віцебскі абласны камітэт КПБ|Віцебскага абкама КПБ]], у 1968—1985 гадах — рэктар [[Мінская вышэйшая партыйная школа|Мінскай вышэйшай партыйнай школы]]. У 1971—1988 гадах — дэпутат [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]]. == Узнагароды == * [[ордэн Айчыннай вайны]] II ступені * [[ордэн Чырвонай Зоркі]] * [[Ордэн Дружбы народаў (СССР)|ордэн Дружбы Народаў]] * [[ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга]] — двойчы * [[ордэн «Знак Пашаны»]] — двойчы {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 475. * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 2001. — Т. 12. — С. 240. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 782. * Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. — Мінск, 1999. — С. 453. * Крупица, Н. Не ушли в небытие их имена… / Н. Крупица // Віцьбічы = Витьбичи. — 2018. — 5 мая. — С. 9. * Пахомаў Мікалай Ільіч // Памяць: Гарадоцкі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: Н. А. Бурунова [і інш.]; уклад. С. І. Садоўская; мастак Э. Э. Жакевіч. — Мінск : Беларусь, 2004. — С. 714. * Фалей, Е. С. Пахомов Николай Ильич / Е. С. Фалей // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. — Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2011. — Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. — Кн. 2. — С. 289. {{DEFAULTSORT:Пахомаў Мікалай Ільіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Мінскай вышэйшай партыйнай школы]] [[Катэгорыя:Другія сакратары Віцебскага абкама КП Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] ssnxcx9fjt3vbfl05duwalmjkirpa5b 4183358 4183357 2022-08-11T13:14:40Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Мікалай Ільіч Пахомаў''' ({{ДН|17|4|1919}}, в. Вольшчына Мехаўскага, [[Гарадоцкі раён]], [[Віцебская вобласць]] — {{ДС|29|3|1988}}) — беларускі вучоны-гісторык, журналіст. [[Кандыдат гістарычных навук]] (1954), [[прафесар]] (1978). == Біяграфія == Працоўную дзейнасць пачаў у 1935 годзе тэхнічным сакратаром рэдакцыі [[Мехаўская раённая газета|Мехаўскай раённай газеты]]. У 1938 годзе скончыў Усебеларускую газетную партыйную школу, у 1951 годзе — [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]], у 1954 годзе — Акадэмію грамадскіх навук пры ЦК КПСС. Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. У жніўні 1942 — лістападзе 1943 гадах — радавы, палітрук разведкі партызанскага атрада ў [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім раёне]], рэдактар газеты «Зара камуны». Працаваў у газеце «[[Бальшавік Палесся]]» ([[Мазыр]], з 1938), «Зара Камуны» ([[Рэчыца]], 1943—1948) 3 1948 года з’яўляўся рэдактарам газет «[[Гомельская праўда]]», «[[Віцебскі рабочы]]». 3 1956 года — сакратар [[Віцебскі абласны камітэт КПБ|Віцебскага абкама КПБ]], у 1968—1985 гадах — рэктар [[Мінская вышэйшая партыйная школа|Мінскай вышэйшай партыйнай школы]]. У 1971—1988 гадах — дэпутат [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]]. == Узнагароды == * [[ордэн Айчыннай вайны]] II ступені * [[ордэн Чырвонай Зоркі]] * [[Ордэн Дружбы народаў (СССР)|ордэн Дружбы Народаў]] * [[ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга]] — двойчы * [[ордэн «Знак Пашаны»]] — двойчы {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 475. * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 2001. — Т. 12. — С. 240. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 782. * Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. — Мінск, 1999. — С. 453. * Крупица, Н. Не ушли в небытие их имена… / Н. Крупица // Віцьбічы = Витьбичи. — 2018. — 5 мая. — С. 9. * Пахомаў Мікалай Ільіч // Памяць: Гарадоцкі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: Н. А. Бурунова [і інш.]; уклад. С. І. Садоўская; мастак Э. Э. Жакевіч. — Мінск : Беларусь, 2004. — С. 714. * Фалей, Е. С. Пахомов Николай Ильич / Е. С. Фалей // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. — Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2011. — Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. — Кн. 2. — С. 289. {{DEFAULTSORT:Пахомаў Мікалай Ільіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Мінскай вышэйшай партыйнай школы]] [[Катэгорыя:Другія сакратары Віцебскага абкама КП Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] o56nzo3damu0rudkff5kprkxuv2ybln 4183904 4183358 2022-08-12T05:59:27Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД}} {{цёзкі2|Пахомаў}} '''Мікалай Ільіч Пахомаў''' ({{ДН|17|4|1919}}, в. [[Вольшчына]], [[Гарадоцкі раён]], [[Віцебская вобласць]] — {{ДС|29|3|1988}}) — беларускі вучоны-[[гісторык]], [[журналіст]]. [[Кандыдат гістарычных навук]] (1954), [[прафесар]] (1978). == Біяграфія == Працоўную дзейнасць пачаў у 1935 годзе тэхнічным сакратаром рэдакцыі [[Мехаўская раённая газета|Мехаўскай раённай газеты]]. У 1938 годзе скончыў [[Усебеларуская газетная партыйная школа|Усебеларускую газетную партыйную школ]]у, у 1951 годзе — [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]], у 1954 годзе — [[Акадэмія грамадскіх навук пры ЦК КПСС|Акадэмію грамадскіх навук пры ЦК КПСС]]. Удзельнік [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайн]]ы. У жніўні 1942 — лістападзе 1943 гадах — радавы, палітрук разведкі партызанскага атрада ў [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім раёне]], рэдактар газеты «[[Зара камуны]]». Працаваў у газеце «[[Бальшавік Палесся]]» ([[Мазыр]], з 1938), «[[Зара Камуны]]» ([[Рэчыца]], 1943—1948) 3 1948 года з’яўляўся рэдактарам газет «[[Гомельская праўда]]», «[[Віцебскі рабочы]]». 3 1956 года — сакратар [[Віцебскі абласны камітэт КПБ|Віцебскага абкама КПБ]], у 1968—1985 гадах — рэктар [[Мінская вышэйшая партыйная школа|Мінскай вышэйшай партыйнай школы]]. У 1971—1988 гадах — дэпутат [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]]. == Узнагароды == * [[ордэн Айчыннай вайны]] II ступені * [[ордэн Чырвонай Зоркі]] * [[Ордэн Дружбы народаў (СССР)|ордэн Дружбы Народаў]] * [[ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга]] — двойчы * [[ордэн «Знак Пашаны»]] — двойчы {{зноскі}} == Літаратура == * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. — Мінск, 1981. — Т. 5. — С. 475. * Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 2001. — Т. 12. — С. 240. * Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. — Минск, 1982. — Т. 5. — С. 782. * Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. — Мінск, 1999. — С. 453. * Крупица, Н. Не ушли в небытие их имена… / Н. Крупица // Віцьбічы = Витьбичи. — 2018. — 5 мая. — С. 9. * Пахомаў Мікалай Ільіч // Памяць: Гарадоцкі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэдкал.: Н. А. Бурунова [і інш.]; уклад. С. І. Садоўская; мастак Э. Э. Жакевіч. — Мінск : Беларусь, 2004. — С. 714. * Фалей, Е. С. Пахомов Николай Ильич / Е. С. Фалей // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. / редкол.: Т. В. Белова [и др.]. — Минск : БелЭн імя П. Броўкі, 2011. — Т. 2 : Витебская область : в 2 кн. — Кн. 2. — С. 289. {{DEFAULTSORT:Пахомаў Мікалай Ільіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Мінскай вышэйшай партыйнай школы]] [[Катэгорыя:Другія сакратары Віцебскага абкама КП Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 10-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] m9lffmksz9ph780bh80htelnw48z3ik 0 716188 4183332 2022-08-11T12:57:15Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Аглабідаў]] у [[Аглабіды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Аглабіды]] 13d53judgvyqascr3noqytmwuo9yyxu 0 716189 4183334 2022-08-11T12:58:51Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Страдзівары]] у [[Страдзівары]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Страдзівары]] lescuapmr7gjripnppclugv2fq7igzf 0 716190 4183336 2022-08-11T12:58:55Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Гварнеры]] у [[Гварнеры]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Гварнеры]] 7x7st34pwb5vq8do1aaj6fnd91del86 0 716191 4183338 2022-08-11T12:58:58Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Амаці]] у [[Амаці]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Амаці]] qk6zpr5pxh825bna8waseccwkrokt4d 0 716192 4183341 2022-08-11T13:00:12Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Фацімідаў]] у [[Фаціміды]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Фаціміды]] bcgwtz0chd0x4oge8m0cz3nr16amrbr 0 716193 4183343 2022-08-11T13:00:51Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Насрыдаў]] у [[Насрыды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Насрыды]] rg3qo5whc5czg6qqxrz9u5bu826hxc3 0 716194 4183346 2022-08-11T13:06:31Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Шышманавічаў]] у [[Шышманавічы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Шышманавічы]] o04l6em0n62bwt626hvpa8115j42xxj 0 716195 4183348 2022-08-11T13:06:41Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Асеняў]] у [[Асені]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Асені]] oa0b6xjoamtf4fd9bggwm4lri8nw9qc 0 716196 4183351 2022-08-11T13:07:48Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Бабенбергаў]] у [[Бабенбергі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Бабенбергі]] 42xyz3d8u15f9firep69oy8w0lmttxc 0 716198 4183355 2022-08-11T13:10:40Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Шпангаймаў]] у [[Шпангаймы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Шпангаймы]] 9ed69igzlpquw3k8luy46dxwulemcw4 0 716199 4183364 2022-08-11T13:19:49Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Фарнакідаў]] у [[Фарнакіды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Фарнакіды]] 48zok8uvce44h0b1gg2iy2w5u1lnvs0 0 716200 4183366 2022-08-11T13:20:07Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Батэнбергаў]] у [[Батэнбергі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Батэнбергі]] sx44y6u6ph9uscknwrk0pd1vdeop92p 0 716201 4183370 2022-08-11T13:25:22Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Манамахаў]] у [[Манамахі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Манамахі]] 2n2jntvjlqo05b0s5d6jdlh1kizcvrp 0 716202 4183372 2022-08-11T13:25:34Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Ангелаў]] у [[Ангелы (дынастыя)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ангелы (дынастыя)]] j0k2q2n3zeo0p33vxpobjapb4e8vzr7 0 716203 4183375 2022-08-11T13:26:42Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Палеалогаў]] у [[Палеалогі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Палеалогі]] c8drqjxn8m8n4thwogc3r6ce16a257x 0 716204 4183378 2022-08-11T13:33:01Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Антанінаў]] у [[Антаніны]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Антаніны]] d4qn52rfi7snbd9e7q89quxpptks392 0 716205 4183380 2022-08-11T13:33:11Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Севераў]] у [[Северы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Северы]] alnmilhnt2huopy66p3dci4m5csi7sy 0 716206 4183383 2022-08-11T13:33:19Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Флавіяў]] у [[Флавіі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Флавіі]] bjzrq0uh0udq5ahor8q2cq34ldjtd8y 0 716207 4183385 2022-08-11T13:37:02Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Суй]] у [[Суй]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Суй]] 4mwbkmkuf9efqt5g9462rhl14h0lc3o 0 716208 4183387 2022-08-11T13:37:15Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Ся]] у [[Ся (дынастыя)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ся (дынастыя)]] tt3q37e7svznn6ki7ssvw5tl6blcthx 0 716209 4183389 2022-08-11T13:38:00Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Антаніны]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Антаніны]] d4qn52rfi7snbd9e7q89quxpptks392 0 716210 4183392 2022-08-11T13:39:44Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Сун]] у [[Сун]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сун]] ma9dnrkh7jzypv19j0opqg9n7b6nykq 0 716211 4183396 2022-08-11T13:45:27Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Шан]] у [[Шан (дынастыя)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Шан (дынастыя)]] 4n25rvhdwtah3dn5rklsca8nrz3vg9a 0 716212 4183398 2022-08-11T13:45:36Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Чжоу]] у [[Чжоу]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Чжоу]] 5vvsvlwfsav1mgyp54cev1lsvpvolsl 0 716213 4183401 2022-08-11T13:49:05Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Цзінь (265—420)]] у [[Цзінь (265—420)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Цзінь (265—420)]] ih1dgw0hqg4gdvwry0ftloxx7nl4dow 0 716214 4183403 2022-08-11T13:49:11Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Цзінь (1115—1234)]] у [[Цзінь (1115—1234)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Цзінь (1115—1234)]] 5flwe02a1r6zbo7gxctn9dvh46nbafv 0 716215 4183405 2022-08-11T13:54:20Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Хань]] у [[Імперыя Хань]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Імперыя Хань]] 8ui14kv0pjiirsby6090fa9hg44nl0x 0 716217 4183409 2022-08-11T13:55:12Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Тан]] у [[Імперыя Тан]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Імперыя Тан]] sk3sap2pyubc2u9j4cbmjp34kgjr7ij 10 716219 4183419 2022-08-11T14:06:31Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Шаблон:Дынастыя Севераў]] у [[Шаблон:Дынастыя Северы]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Шаблон:Дынастыя Северы]] iib4n6gug1dxwwtr5lk87mng9odk1lg 4183422 4183419 2022-08-11T14:08:15Z Artsiom91 31770 Мэта перасылкі зменена з [[Шаблон:Дынастыя Северы]] на [[Шаблон:Северы]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Шаблон:Северы]] 7pvu3fxa8osizjs6gqymikbd48j2k7p 2 716220 4183424 2022-08-11T14:10:07Z (people of music) 121307 Новая старонка: «[[#аўтаматычна створаная старонка]]» wikitext text/x-wiki [[#аўтаматычна створаная старонка]] 7pn778z3ugvs2293q4jn8zbmux6mry1 0 716221 4183428 2022-08-11T15:25:11Z Balachon77 65750 Новая старонка wikitext text/x-wiki '''Бязоднае балота''' — балота, якое да сярэдзіны ХХ ст. існавала на паўночны ўсход ад былой вёскі [[Прудок (Гомель)|Прудок]] у [[Гомель|Гомелі]]. Пачало [[Меліярацыя|асушацца]] для пашырэння тэрыторыі пад жылую забудову, а таксама з мэтай ліквідаваць небяспеку, якая сыходзіла ад балота (там нярэдка танулі людзі і свойская жывёла). Было засыпана разам з невялікім азярцом. На вызваленым ад балота абшары паступова сфармавалася цяперашняя [[Юнацкая вуліца (Гомель)|вуліца Юнацкая]] і іншыя вуліцы Прудка<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 187.</ref>. Рэшткі дрэнажнай сістэмы дагэтуль прысутнічаюць на ўчастку [[Ніжняя вуліца (Гомель)|вуліцы Ніжняй]], паралельным [[2-і завулак Крупскай (Гомель)|2-му завулку Крупскай]]<ref>Гомель. Атлас туриста. / Справоч. изд. Ред. Ю. М. Нестеровская. — Минск : РУП «Белкартография», 2019. — С. 15.</ref>. Былое балота доўга давалася прудкоўцам у знакі, асабліва вёснамі і падчас моцных дажджоў. Здаралася, што не толькі на вуліцах, але і ў дамах стаяла вада. Па звестках старажылаў, найбольш адчувальнай была паводка [[1966]] г.<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 188.</ref> Фарманта «Бязоднае» ў [[Тапонім|тапоніме]] ўказвае на ўяўленні жыхароў аб назвычайнай глыбіні балота. Між тым, супаставіць азначаны тапонім з гістарычна вядомымі праблематычна. Балота ў раёне Прудка без указання назвы зафіксавана «Генеральным планам Беліцкага павета» [[1784]] г. У яго раёне тады працякала невялікая рачулка [[Камсіна (рака)|Камсіна]], утвараючы азярцо<ref>Генеральный план Белицкого уезда / Генеральное межевание Могилевской губернии 1784 г.</ref>. Апошняе, па ўсім відаць, мела сугачную назву. Прынамсі, у «Рэестры рэвізіі гаспадарскай Гомельскай воласці» [[1560]] г. згадваецца аб’ект Камсін (без тлумачэння яго спецыфікацыі), які разам з зямлёй Токарава поле трымаў святар [[Старая Валатава|валатаўской]] Мікольскай царквы<ref>Акты, издаваемые Комиссиею, высочайше учрежденною для разбора древних актов в Вильне : Акты Главного литовского трибунала. — Вильна : Тип. А. Г. Сыркина, 1886. — Т. 13 — С. 376.</ref>. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Геаграфія Гомеля]] thm06fnjzh4f6jlmmcnbx1gix3yvhzm 4183468 4183428 2022-08-11T18:15:30Z Balachon77 65750 паходжанне меркаванай гістарычнай назвы wikitext text/x-wiki '''Бязоднае балота''' — балота, якое да сярэдзіны ХХ ст. існавала на паўночны ўсход ад былой вёскі [[Прудок (Гомель)|Прудок]] у [[Гомель|Гомелі]]. Пачало [[Меліярацыя|асушацца]] для пашырэння тэрыторыі пад жылую забудову, а таксама з мэтай ліквідаваць небяспеку, якая сыходзіла ад балота (там нярэдка танулі людзі і свойская жывёла). Было засыпана разам з невялікім азярцом. На вызваленым ад балота абшары паступова сфармавалася цяперашняя [[Юнацкая вуліца (Гомель)|вуліца Юнацкая]] і іншыя вуліцы Прудка<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 187.</ref>. Рэшткі дрэнажнай сістэмы дагэтуль прысутнічаюць на ўчастку [[Ніжняя вуліца (Гомель)|вуліцы Ніжняй]], паралельным [[2-і завулак Крупскай (Гомель)|2-му завулку Крупскай]]<ref>Гомель. Атлас туриста. / Справоч. изд. Ред. Ю. М. Нестеровская. — Минск : РУП «Белкартография», 2019. — С. 15.</ref>. Былое балота доўга давалася прудкоўцам у знакі, асабліва вёснамі і падчас моцных дажджоў. Здаралася, што не толькі на вуліцах, але і ў дамах стаяла вада. Па звестках старажылаў, найбольш адчувальнай была паводка [[1966]] г.<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 188.</ref> Фарманта «Бязоднае» ў [[Тапонім|тапоніме]] ўказвае на ўяўленні жыхароў аб надзвычайнай глыбіні балота. Між тым, супаставіць азначаны тапонім з гістарычна вядомымі праблематычна. Балота ў раёне Прудка без указання назвы зафіксавана «Генеральным планам Беліцкага павета» [[1784]] г. У яго раёне тады працякала невялікая рачулка [[Камсіна (рака)|Камсіна]], утвараючы азярцо<ref>Генеральный план Белицкого уезда / Генеральное межевание Могилевской губернии 1784 г.</ref>. Апошняе, па ўсім відаць, мела сугачную назву. Прынамсі, у «Рэестры рэвізіі гаспадарскай Гомельскай воласці» [[1560]] г. згадваецца аб’ект Камсін (без тлумачэння яго спецыфікацыі), які разам з зямлёй Токарава поле трымаў святар [[Старая Валатава|валатаўской]] Мікольскай царквы<ref>Акты, издаваемые Комиссиею, высочайше учрежденною для разбора древних актов в Вильне : Акты Главного литовского трибунала. — Вильна : Тип. А. Г. Сыркина, 1886. — Т. 13 — С. 376.</ref>. Назва «Камсін» («Камсіна») можа разглядацца як рэлікт старажытнай [[Балты|балцкай]] [[Гідраніміка|гідраніміі]], бо знаходзіць апелятывы ў [[Літоўская мова|літоўскай]] і [[Латышская мова|латышскай]] мовах: «kamšà» ''(літ.)'', «kamsa» ''(лат.)''  — 1) суччам і галлём высланая дарога, гаць; 2) багністае месца; 3) запруда ў рацэ; «kamšỹnė» ''(літ.)'' — 1) гразкае балоцістае месца; 2) гаць<ref>Невская Л. Г. Словарь балтийских географических апеллятивов / Л. Г. Невская // Балто-славянский сборник [Текст] / [Отв. ред. В. Н. Топоров] ; АН СССР. Ин-т славяноведения и балканистики. — Москва : Наука, 1972. — С. 334.</ref>. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Геаграфія Гомеля]] 6y0fgh4wd0zltembl9ulsmjjb1lvrfg 4183840 4183468 2022-08-11T21:00:13Z Balachon77 65750 wikitext text/x-wiki '''Бязоднае балота''' — балота, якое да сярэдзіны ХХ ст. існавала на паўночны ўсход ад былой вёскі [[Прудок (Гомель)|Прудок]] у [[Гомель|Гомелі]]. Пачало [[Меліярацыя|асушацца]] для пашырэння тэрыторыі пад жылую забудову, а таксама з мэтай ліквідаваць небяспеку, якая сыходзіла ад балота (там нярэдка танулі людзі і свойская жывёла). Было засыпана разам з невялікім азярцом. На вызваленым ад балота абшары паступова сфармавалася цяперашняя [[Юнацкая вуліца (Гомель)|вуліца Юнацкая]] і іншыя вуліцы Прудка<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 187.</ref>. Рэшткі дрэнажнай сістэмы дагэтуль прысутнічаюць на ўчастку [[Ніжняя вуліца (Гомель)|вуліцы Ніжняй]], паралельным [[2-і завулак Крупскай (Гомель)|2-му завулку Крупскай]]<ref>Гомель. Атлас туриста. / Справоч. изд. Ред. Ю. М. Нестеровская. — Минск : РУП «Белкартография», 2019. — С. 15.</ref>. Былое балота доўга давалася прудкоўцам у знакі, асабліва вёснамі і падчас моцных дажджоў. Здаралася, што не толькі на вуліцах, але і ў дамах стаяла вада. Па звестках старажылаў, найбольш адчувальнай была паводка [[1966]] г.<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 188.</ref> Фарманта «Бязоднае» ў [[Тапонім|тапоніме]] ўказвае на ўяўленні жыхароў аб надзвычайнай глыбіні балота. Між тым, супаставіць азначаны тапонім з гістарычна вядомымі праблематычна. Балота ў раёне Прудка без указання назвы зафіксавана «Генеральным планам Беліцкага павета» [[1784]] г. У яго раёне тады працякала невялікая рачулка [[Камсіна (рака)|Камсіна]], утвараючы азярцо<ref>Генеральный план Белицкого уезда / Генеральное межевание Могилевской губернии 1784 г.</ref>. Апошняе, па ўсім відаць, мела сугучную назву. Прынамсі, у «Рэестры рэвізіі гаспадарскай Гомельскай воласці» [[1560]] г. згадваецца аб’ект Камсін (без тлумачэння яго спецыфікацыі), які разам з зямлёй Токарава поле трымаў святар [[Старая Валатава|валатаўской]] Мікольскай царквы<ref>Акты, издаваемые Комиссиею, высочайше учрежденною для разбора древних актов в Вильне : Акты Главного литовского трибунала. — Вильна : Тип. А. Г. Сыркина, 1886. — Т. 13 — С. 376.</ref>. Назва «Камсін» («Камсіна») можа разглядацца як рэлікт старажытнай [[Балты|балцкай]] [[Гідраніміка|гідраніміі]], бо знаходзіць апелятывы ў [[Літоўская мова|літоўскай]] і [[Латышская мова|латышскай]] мовах: «kamšà» ''(літ.)'', «kamsa» ''(лат.)''  — 1) суччам і галлём высланая дарога, гаць; 2) багністае месца; 3) запруда ў рацэ; «kamšỹnė» ''(літ.)'' — 1) гразкае балоцістае месца; 2) гаць<ref>Невская Л. Г. Словарь балтийских географических апеллятивов / Л. Г. Невская // Балто-славянский сборник [Текст] / [Отв. ред. В. Н. Топоров] ; АН СССР. Ин-т славяноведения и балканистики. — Москва : Наука, 1972. — С. 334.</ref>. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Геаграфія Гомеля]] rhjnoyoterts3o4od81677gs0f12hqa 0 716222 4183431 2022-08-11T15:28:43Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{ваенны дзеяч}} '''Гансала Кейпа дэ Льяна і Сьера''' ({{lang-es|Gonzalo Queipo de Llano y Sierra}}; [[5 лютага]] [[1875]] — [[9 сакавіка]] [[1951]]) — іспанскі генерал, адзін з кіраўнікоў [[Путч у Іспаніі (1936)|паўстання 1936 года]], удзельнік Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны...» wikitext text/x-wiki {{ваенны дзеяч}} '''Гансала Кейпа дэ Льяна і Сьера''' ({{lang-es|Gonzalo Queipo de Llano y Sierra}}; [[5 лютага]] [[1875]] — [[9 сакавіка]] [[1951]]) — іспанскі генерал, адзін з кіраўнікоў [[Путч у Іспаніі (1936)|паўстання 1936 года]], удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны ў Іспаніі]] на баку [[Франкізм|франкістаў]]. == Біяграфія == Вучыўся ў каталіцкай семінарыі, адкуль сышоў і завербаваўся ў армію ў якасці стралка. Пазней скончыў каралеўскае кавалерыйскае вучылішча ў [[Вальядалід]]зе, пасля гэтага ўдзельнічаў у якасці афіцэра кавалерыі ў іспана-амерыканскай вайне [[1898]] года ў [[Куба|Кубе]] і ў [[Рыфская вайна|Рыфскай вайне]] ў [[Марока]]. З [[1923]] года — брыгадны генерал. Крытычна ставіўся да сітуацыі ў іспанскай арміі, знаходзіўся ў апазіцыі да дзеючай улады, у сувязі з чым быў заключаны ў турму. Пасля вызвалення ў [[1926]] годзе працягваў заставацца ў апазіцыі, і ў [[1928]]-м быў звольнены з арміі. У гэты перыяд быў вымушаны зарабляць на жыццё вырабам мыла і гандлем ім. У [[1930]] годзе ўзначаліў Рэспубліканскую ваенную арганізацыю і супрацоўнічаў з рэспубліканскім рэвалюцыйным камітэтам, які ўзначаліў антыманархічную змову. Пасля няўдачы паўстання супраць караля [[Альфонса XIII]] эміграваў у [[Партугалія|Партугалію]] і вярнуўся ў Іспанію пасля звяржэння манархіі ў красавіку [[1931]] года. Пры новым рэжыме быў генеральным інспектарам карабінераў. Аднак з прыходам да ўлады левага [[Народны фронт (Іспанія)|Народнага Фронту]] зноў сышоў у апазіцыю, дзе далучыўся да [[нацыяналізм|нацыяналістаў]]. У ліпені [[1936]] года яны арганізавалі [[Путч у Іспаніі (1936)|бунт]]. Кейпа быў адказным за захоп [[Севілья|Севільі]], з чым ён выдатна справіўся. Мяцеж нацыяналістаў прывёў да пачатку [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны]]. У ходзе канфлікту Кейпа быў адным з кіруючых дзеячаў [[прапаганда|прапаганды]] паўстанцаў. У той жа час ён камандаваў арміяй Поўдня, якая дзейнічала ў [[Андалузія|Андалузіі]] і ў лютым [[1937]] года пры актыўнай падтрымцы [[Італьянскі экспедыцыйны корпус|італьянскіх войскаў]] узяла [[Малага|Малагу]] — стратэгічна важны порт. Пасля канца вайны ў [[1939]] годзе Кейпа адпраўлены кіраўніком ваеннай місіі ў [[Італія|Італіі]]. Пазней прызначаны генерал-капітанам другой ваеннай акругі. Памёр у сваім маёнтку пад Севільяй і быў пахаваны ў нацыянальнай каталіцкай базыліцы Макарэна. == Літаратура == * Томас Х. Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7. * Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8. [[Катэгорыя:Военачальнікі Іспаніі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі грамадзянскай вайны ў Іспаніі (франкісты)]] fhl78nm6fjd0oypifxdn1co9soht4cw 4183484 4183431 2022-08-11T19:44:59Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{ваенны дзеяч}} '''Гансала Кейпа дэ Льяна і Сьера''' ({{lang-es|Gonzalo Queipo de Llano y Sierra}}; [[5 лютага]] [[1875]] — [[9 сакавіка]] [[1951]]) — іспанскі генерал, адзін з кіраўнікоў [[Путч у Іспаніі (1936)|паўстання 1936 года]], удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны ў Іспаніі]] на баку [[Франкізм|франкістаў]]. == Біяграфія == Вучыўся ў каталіцкай семінарыі, адкуль сышоў і завербаваўся ў армію ў якасці стралка. Пазней скончыў каралеўскае кавалерыйскае вучылішча ў [[Вальядалід]]зе, пасля гэтага ўдзельнічаў у якасці афіцэра кавалерыі ў іспана-амерыканскай вайне [[1898]] года ў [[Куба|Кубе]] і ў [[Рыфская вайна|Рыфскай вайне]] ў [[Марока]]. З [[1923]] года — брыгадны генерал. Крытычна ставіўся да сітуацыі ў іспанскай арміі, знаходзіўся ў апазіцыі да дзеючай улады, у сувязі з чым быў заключаны ў турму. Пасля вызвалення ў [[1926]] годзе працягваў заставацца ў апазіцыі, і ў [[1928]]-м быў звольнены з арміі. У гэты перыяд быў вымушаны зарабляць на жыццё вырабам мыла і гандлем ім. У [[1930]] годзе ўзначаліў Рэспубліканскую ваенную арганізацыю і супрацоўнічаў з рэспубліканскім рэвалюцыйным камітэтам, які ўзначаліў антыманархічную змову. Пасля няўдачы паўстання супраць караля [[Альфонса XIII]] эміграваў у [[Партугалія|Партугалію]] і вярнуўся ў Іспанію пасля звяржэння манархіі ў красавіку [[1931]] года. Пры новым рэжыме быў генеральным інспектарам карабінераў. Аднак з прыходам да ўлады левага [[Народны фронт (Іспанія)|Народнага Фронту]] зноў сышоў у апазіцыю, дзе далучыўся да [[нацыяналізм|нацыяналістаў]]. У ліпені [[1936]] года яны арганізавалі [[Путч у Іспаніі (1936)|бунт]]. Кейпа быў адказным за захоп [[Севілья|Севільі]], з чым ён выдатна справіўся. Мяцеж нацыяналістаў прывёў да пачатку [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны]]. У ходзе канфлікту Кейпа быў адным з кіруючых дзеячаў [[прапаганда|прапаганды]] паўстанцаў. У той жа час ён камандаваў арміяй Поўдня, якая дзейнічала ў [[Андалузія|Андалузіі]] і ў лютым [[1937]] года пры актыўнай падтрымцы [[Італьянскі экспедыцыйны корпус|італьянскіх войскаў]] узяла [[Малага|Малагу]] — стратэгічна важны порт. Пасля канца вайны ў [[1939]] годзе Кейпа адпраўлены кіраўніком ваеннай місіі ў [[Італія|Італіі]]. Пазней прызначаны генерал-капітанам другой ваеннай акругі. Памёр у сваім маёнтку пад Севільяй і быў пахаваны ў нацыянальнай каталіцкай базыліцы Макарэна. == Літаратура == * Томас Х. Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7. * Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8. [[Катэгорыя:Генералы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі грамадзянскай вайны ў Іспаніі (франкісты)]] pgp7f2760a3xkanfi1p3sxfozmuay5x 14 716223 4183449 2022-08-11T17:00:18Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Ураднікі Вялікага Княства Літоўскага]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Ураднікі Вялікага Княства Літоўскага]] r1b2dzwz0pka3aelyufg0zd8op2sdza 0 716224 4183482 2022-08-11T19:42:44Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{Ваенны дзеяч}} '''Хуан Ягуэ Бланка''' ({{lang-es|Juan Yagüe Blanco}}; [[1892]] — [[29 кастрычніка]] [[1952]]) — іспанскі военачальнік, генерал. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны ў Іспаніі 1936—1939 гадоў]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям’і лекара. Сконч...» wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч}} '''Хуан Ягуэ Бланка''' ({{lang-es|Juan Yagüe Blanco}}; [[1892]] — [[29 кастрычніка]] [[1952]]) — іспанскі военачальнік, генерал. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны ў Іспаніі 1936—1939 гадоў]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям’і лекара. Скончыў пяхотнае вучылішча ў [[Таледа]] разам з будучым генералісімусам [[Франсіска Франка]], з якім затым служыў у [[Афрыка|Афрыцы]], удзельнічаў у [[Рыфская вайна|Рыфскай вайне]], быў некалькі разоў паранены і ўзнагароджаны. У [[1932]] годзе выраблены ў падпалкоўнікі. У [[1934]] годзе ўдзельнічаў у падаўленні паўстання рабочых у [[Астурыя|Астурыі]]. З прыходам да ўлады ў [[1936]] годзе [[Народны фронт (Іспанія)|Народнага Фронту]] далучыўся да апазіцыі і стаў адным з актыўных удзельнікаў змовы супраць левага ўрада. У ліпені паўстанцкія войскі пад яго кіраўніцтвам узялі горад [[Сеута]]. Пазней удзельнічаў у [[Наступленне у Эстрэмадура|Эстрэмадурскай аперацыі]], [[Бітва пры Бадахосе (1936)|бітве пры Бадахосе]] і [[Бітва на Эбра|баях на Эбра]]. Пасля вайны быў выраблены ў дывізіённыя генералы і прызначаны на зноў заснаваную пасаду міністра авіяцыі. У чэрвені [[1940]]-га быў звольнены і адпраўлены ў ссылку з-за крытыкі ў адрас кіраўніка дзяржавы [[Франсіска Франка]]. Увосень [[1942]]-га нечакана вернуты на службу і прызначаны камандуючым войскамі ў [[Мелілья|Мелільі]]. У [[1943]] годзе прызначаны камандуючым шостай ваеннай акругай са штабам у [[Бургас]]е. Памёр у [[1952]] годзе. Пасмяротна атрымаў тытул маркіза. == Літаратура == * Томас Х. Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7. * Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8. [[Катэгорыя:Генералы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі грамадзянскай вайны ў Іспаніі (франкісты)]] srxno5jeztnub39fmp9baz9mu5urw2i 4183487 4183482 2022-08-11T19:48:20Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч}} '''Хуан Ягуэ Бланка''' ({{lang-es|Juan Yagüe Blanco}}; [[1892]] — [[29 кастрычніка]] [[1952]]) — іспанскі военачальнік, генерал. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны ў Іспаніі 1936—1939 гадоў]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям’і лекара. Скончыў пяхотнае вучылішча ў [[Таледа]] разам з будучым генералісімусам [[Франсіска Франка]], з якім затым служыў у [[Афрыка|Афрыцы]], удзельнічаў у [[Рыфская вайна|Рыфскай вайне]], быў некалькі разоў паранены і ўзнагароджаны. У [[1932]] годзе выраблены ў падпалкоўнікі. У [[1934]] годзе ўдзельнічаў у падаўленні паўстання рабочых у [[Астурыя|Астурыі]]. З прыходам да ўлады ў [[1936]] годзе [[Народны фронт (Іспанія)|Народнага Фронту]] далучыўся да апазіцыі і стаў адным з актыўных удзельнікаў змовы супраць левага ўрада. У ліпені паўстанцкія войскі пад яго кіраўніцтвам узялі горад [[Сеута]]. Пазней удзельнічаў у [[Наступленне у Эстрэмадура|Эстрэмадурскай аперацыі]], [[Бітва пры Бадахосе (1936)|бітве пры Бадахосе]] і [[Бітва на Эбра|баях на Эбра]]. Пасля вайны быў выраблены ў дывізіённыя генералы і прызначаны на зноў заснаваную пасаду міністра авіяцыі. У чэрвені [[1940]]-га быў звольнены і адпраўлены ў ссылку з-за крытыкі ў адрас кіраўніка дзяржавы [[Франсіска Франка]]. Увосень [[1942]]-га нечакана вернуты на службу і прызначаны камандуючым войскамі ў [[Мелілья|Мелільі]]. У [[1943]] годзе прызначаны камандуючым шостай ваеннай акругай са штабам у [[Бургас]]е. Памёр у [[1952]] годзе. Пасмяротна атрымаў тытул маркіза. == Літаратура == * Томас Х. Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7. * Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Генералы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі грамадзянскай вайны ў Іспаніі (франкісты)]] 0egf1f748y5udtvbwfviej1t0u5jrxq 4183488 4183487 2022-08-11T19:48:51Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч}} '''Хуан Ягуэ Бланка''' ({{lang-es|Juan Yagüe Blanco}}; [[9 лістапада]] [[1891]] — [[29 кастрычніка]] [[1952]]) — іспанскі военачальнік, генерал. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны ў Іспаніі 1936—1939 гадоў]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям’і лекара. Скончыў пяхотнае вучылішча ў [[Таледа]] разам з будучым генералісімусам [[Франсіска Франка]], з якім затым служыў у [[Афрыка|Афрыцы]], удзельнічаў у [[Рыфская вайна|Рыфскай вайне]], быў некалькі разоў паранены і ўзнагароджаны. У [[1932]] годзе выраблены ў падпалкоўнікі. У [[1934]] годзе ўдзельнічаў у падаўленні паўстання рабочых у [[Астурыя|Астурыі]]. З прыходам да ўлады ў [[1936]] годзе [[Народны фронт (Іспанія)|Народнага Фронту]] далучыўся да апазіцыі і стаў адным з актыўных удзельнікаў змовы супраць левага ўрада. У ліпені паўстанцкія войскі пад яго кіраўніцтвам узялі горад [[Сеута]]. Пазней удзельнічаў у [[Наступленне у Эстрэмадура|Эстрэмадурскай аперацыі]], [[Бітва пры Бадахосе (1936)|бітве пры Бадахосе]] і [[Бітва на Эбра|баях на Эбра]]. Пасля вайны быў выраблены ў дывізіённыя генералы і прызначаны на зноў заснаваную пасаду міністра авіяцыі. У чэрвені [[1940]]-га быў звольнены і адпраўлены ў ссылку з-за крытыкі ў адрас кіраўніка дзяржавы [[Франсіска Франка]]. Увосень [[1942]]-га нечакана вернуты на службу і прызначаны камандуючым войскамі ў [[Мелілья|Мелільі]]. У [[1943]] годзе прызначаны камандуючым шостай ваеннай акругай са штабам у [[Бургас]]е. Памёр у [[1952]] годзе. Пасмяротна атрымаў тытул маркіза. == Літаратура == * Томас Х. Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7. * Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Генералы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі грамадзянскай вайны ў Іспаніі (франкісты)]] nvk7abesmeiohapf7hjmkk5fycrogdk 14 716225 4183483 2022-08-11T19:44:12Z DBatura 73587 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Военачальнікі Іспаніі]] [[Катэгорыя:Генералы паводле краін]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Военачальнікі Іспаніі]] [[Катэгорыя:Генералы паводле краін]] teg2r56iwmcs2kvep38qsnpi4k6us6j 4183717 4183483 2022-08-11T20:29:05Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Военачальнікі Іспаніі]] [[Катэгорыя:Генералы паводле краін|Іспанія]] h7iaajaxq4wpyjee69rszqxl7mzi36u 0 716226 4183494 2022-08-11T20:05:31Z ニャー 88396 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/124303297|Живой язык]]» wikitext text/x-wiki '''Жывая мова''' - гэта любая гутарковая [[мова]], якая належыць пэўнаму моўнаму калектыву, якая сістэматычна і пастаянна (без парываў у часе) выкарыстоўваецца ім у зносінах і змяняецца ў працэсе карыстання. Колькасць групы людзей, якія карыстаюцца мовай не мае значэння; важны толькі факт прымянення яе ў цяперашні час у якасці гутарковай мовы ў розных абласцях паўсядзённага жыцця. Гэты тэрмін выкарыстоўваецца ў [[Мовазнаўства|мовазнаўстве]], а таксама пры навучанні мовам у [[Адукацыя|адукацыйных установах]] для адрознення моў, на якіх кажуць людзі ў паўсядзённым жыцці, якімі можна карыстацца як [[лінгва франка]] (такія як [[руская мова]], [[англійская мова]], [[Іспанская мова|іспанскую мову]] і г. п.) ад моў, якія ўжываюцца выключна ў цырыманіяльны або [[Навука|навуковы]] мэтах (напр. [[Лацінская мова|лаціна]], [[Старажытнагрэчаская мова|старажытнагрэчаскі мова]], [[санскрыт]], [[царкоўнаславянская мова]] і інш.). == Навучанне жывым мовам == У сучасным грамадстве карысна веданне некалькіх жывых моў, таму яны актыўна вывучаюцца (гл. таксама артыкул «[[білінгвізм]]»). У многіх краінах, уключаючы Беларусь, аддаецца перавага вывучэнню англійскай мовы ў якасці другой або замежнай мова. === Расія === Дзяржаўнай мовай у [[Расія]] з'яўляцца [[руская мова]].<ref>Федеральный закон от 1 июня 2005 года № 53 [http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_148831/ «О государственном языке Российской Федерации»] {{Wayback|url=http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_148831/|date=20140205025332}}</ref> Руская мова абавязковы да выкладання ва ўсіх школах на тэрыторыі Расіі, кожны, хто жадае вывучаць рускую мову, павінен мець такую магчымасць. Таксама ўсё афіцыйнае справаводства і заканадаўства павінна складацца на рускай мове. З прычыны абавязковасці вывучэння рускай мовы, яе практычнай карыснасці, паўсюднай распаўсюджанасці (гэта значыць з'яўляецца [[лінгва франка]] на тэрыторыі былой [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]), прадстаўнікі нешматлікіх народаў часцяком адмаўляюцца ад вывучэння нацыянальных моў, аддаючы перавагу [[Руская мова|рускай мове]]. Таксама пад уплывам рускай мовы, нацыянальныя мовы выцясняюцца з паўсядзённага ўжывання нават сярод іх спрадвечных носьбітаў. З замежных моў самымі папулярнымі з'яўляюцца [[Англійская мова|англійская]], [[Нямецкая мова|нямецкая]] і [[Французская мова|французская]] мовы.<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/Языки_России</ref> === Еўрапейскі Саюз === У адпаведнасці з сістэмай адукацыі [[Еўрапейскі Саюз|Еўрапейскага Саюзу]], ва ўсіх школах абавязкова вывучэнне як мінімум адной замежнай мовы. Існуе тэндэнцыя пачынаць навучанне замежным мовам як мажна раней, часам нават у курсе пачатковай школы. Навучэнцы могуць выбраць дадатковыя замежныя мовы на добраахвотнай аснове. Пераважная колькасць навучэнцаў у якасці другой мовы выбіраюць [[Англійская мова|англійскую мову]] (найбольш папулярная мова сярод навучэнцаў 23 з 25 [[Еўрапейскі Саюз|краін ЕС]], дзе адукацыя вядзецца не на англійскай мове), менш папулярнымі мовамі з'яўляюцца [[Французская мова]] і [[Нямецкая мова]]. Каля 90% навучэнцаў вывучаюць ангельскую мову, так як гэта з'яўляецца абавязковым або выбар дыктуецца бацькамі. Навучанне вядзецца настаўнікамі пачатковых класаў, а таксама спецыялістамі сярэдняй і [[Вышэйшая адукацыя|вышэйшай]] школы.<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/Живой_язык</ref> ==== Вялікабрытанія ==== Усе навучэнцы абавязаны навучацца ангельскай мове. Ў [[Уэльс|Уэльсе]] ўсе навучэнцы да 16 гадоў абавязаны вывучаць [[Валійская мова|валійскаю мову]]. Далей, у залежнасці ад неабходнасці, навучэнец можа працягнуць вывучэнне валійскай як другой мовы або здавольвацца атрыманым сярэднім узроўнем<ref>[https://archive.is/20120530050454/www.bbc.co.uk/wales/schoolgate/aboutschool/content/inwelsh.shtml Education in Welsh] // [[BBC]], September 2003</ref>. Замежныя мовы ў Вялікабрытаніі - абавязковая частка адукацыйнай сістэмы. Для атрымання трэцяй базавай ступені ([[:en:Key Stage 3]], 11-14 гадоў) патрабуецца веданне адной замежнай мовы. Найбольш папулярнымі з'яўляюцца [[Іспанская мова|іспанская мову]], [[Французская мова]] і [[Нямецкая мова]]. Навучанне мовам у школах павінна весціся ў адпаведнасці з дзяржаўнымі адукацыйнымі праграмамі. Пачынаючы з [[2010]] для атрымання другой базавай ступені ([[:en:Key Stage 2]], 7-11 гадоў) будуць патрабавацца некаторыя веды замежных моў. Нягледзячы на гэта, мовы карэнных народаў [[Вялікабрытанія|Брытаніі]] працягваюць выміраць.<ref>https://www.independent.co.uk/travel/uk/linguistic-tourism-could-help-save-britain-s-ancient-languages-9849237.html</ref> === Дапаможныя мовы === [[Міжнародныя дапаможныя мовы|Міжнародны дапаможны мова]] па вызначэнні не звязаны з пэўнай тэрыторыяй або групай асоб. Найбольш вядомай з іх з'яўляецца [[эсперанта]]. Іншая набіраючая папулярнасць [[штучная мова]] — інтэрлінгва - вывучаюцца ў асноўным у [[Паўночная Еўропа|Паўночнай Еўропе]], [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]] і [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], а таксама мае прыкметнаю колькасць носьбітаў на [[Украіна|Украіне]], ў [[Расія|Расіі]], [[Японія|Японіі]], [[Цэнтральная Еўропа|Цэнтральнай Еўропе]]. Інтэрлінгва распрацавана як простая ў вывучэнні мова для вялікай колькасці носьбітаў натуральных моў. Іншымі дапаможнымі мовамі маглі б быць [[акцыдэнталь]] і [[Інтэрлінгва (лаціна-сінэ-флексіонэ)|лаціна-сіне-флексионе]]. == Гл. таксама == * [[Мёртвая мова|Мёртвы мова]] * [[Штучная мова|Штучны мову]] * Фармальная мова * [[Мовы свету]] * [[Сацыялінгвістыка]] * [[Параўнальна-гістарычнае мовазнаўства|ПАРАЎНАЛЬНА-ГІСТАРЫЧНАЕ мовазнаўства]] == Заўвага == {{Reflist}} [[Катэгорыя:Мовазнаўства]] [[Катэгорыя:Мовы]] ofb5l8o60a906q7rqc3lgtcmq4vyzjp 4183996 4183494 2022-08-12T08:10:12Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Машынны пераклад}} '''Жывая мова''' - гэта любая гутарковая [[мова]], якая належыць пэўнаму моўнаму калектыву, якая сістэматычна і пастаянна (без парываў у часе) выкарыстоўваецца ім у зносінах і змяняецца ў працэсе карыстання. Колькасць групы людзей, якія карыстаюцца мовай не мае значэння; важны толькі факт прымянення яе ў цяперашні час у якасці гутарковай мовы ў розных абласцях паўсядзённага жыцця. Гэты тэрмін выкарыстоўваецца ў [[Мовазнаўства|мовазнаўстве]], а таксама пры навучанні мовам у [[Адукацыя|адукацыйных установах]] для адрознення моў, на якіх кажуць людзі ў паўсядзённым жыцці, якімі можна карыстацца як [[лінгва франка]] (такія як [[руская мова]], [[англійская мова]], [[Іспанская мова|іспанскую мову]] і г. п.) ад моў, якія ўжываюцца выключна ў цырыманіяльны або [[Навука|навуковы]] мэтах (напр. [[Лацінская мова|лаціна]], [[Старажытнагрэчаская мова|старажытнагрэчаскі мова]], [[санскрыт]], [[царкоўнаславянская мова]] і інш.). == Навучанне жывым мовам == У сучасным грамадстве карысна веданне некалькіх жывых моў, таму яны актыўна вывучаюцца (гл. таксама артыкул «[[білінгвізм]]»). У многіх краінах, уключаючы Беларусь, аддаецца перавага вывучэнню англійскай мовы ў якасці другой або замежнай мова. === Расія === Дзяржаўнай мовай у [[Расія]] з'яўляцца [[руская мова]].<ref>Федеральный закон от 1 июня 2005 года № 53 [http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_148831/ «О государственном языке Российской Федерации»] {{Wayback|url=http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_148831/|date=20140205025332}}</ref> Руская мова абавязковы да выкладання ва ўсіх школах на тэрыторыі Расіі, кожны, хто жадае вывучаць рускую мову, павінен мець такую магчымасць. Таксама ўсё афіцыйнае справаводства і заканадаўства павінна складацца на рускай мове. З прычыны абавязковасці вывучэння рускай мовы, яе практычнай карыснасці, паўсюднай распаўсюджанасці (гэта значыць з'яўляецца [[лінгва франка]] на тэрыторыі былой [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]), прадстаўнікі нешматлікіх народаў часцяком адмаўляюцца ад вывучэння нацыянальных моў, аддаючы перавагу [[Руская мова|рускай мове]]. Таксама пад уплывам рускай мовы, нацыянальныя мовы выцясняюцца з паўсядзённага ўжывання нават сярод іх спрадвечных носьбітаў. З замежных моў самымі папулярнымі з'яўляюцца [[Англійская мова|англійская]], [[Нямецкая мова|нямецкая]] і [[Французская мова|французская]] мовы.<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/Языки_России</ref> === Еўрапейскі Саюз === У адпаведнасці з сістэмай адукацыі [[Еўрапейскі Саюз|Еўрапейскага Саюзу]], ва ўсіх школах абавязкова вывучэнне як мінімум адной замежнай мовы. Існуе тэндэнцыя пачынаць навучанне замежным мовам як мажна раней, часам нават у курсе пачатковай школы. Навучэнцы могуць выбраць дадатковыя замежныя мовы на добраахвотнай аснове. Пераважная колькасць навучэнцаў у якасці другой мовы выбіраюць [[Англійская мова|англійскую мову]] (найбольш папулярная мова сярод навучэнцаў 23 з 25 [[Еўрапейскі Саюз|краін ЕС]], дзе адукацыя вядзецца не на англійскай мове), менш папулярнымі мовамі з'яўляюцца [[Французская мова]] і [[Нямецкая мова]]. Каля 90% навучэнцаў вывучаюць ангельскую мову, так як гэта з'яўляецца абавязковым або выбар дыктуецца бацькамі. Навучанне вядзецца настаўнікамі пачатковых класаў, а таксама спецыялістамі сярэдняй і [[Вышэйшая адукацыя|вышэйшай]] школы.<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/Живой_язык</ref> ==== Вялікабрытанія ==== Усе навучэнцы абавязаны навучацца ангельскай мове. Ў [[Уэльс|Уэльсе]] ўсе навучэнцы да 16 гадоў абавязаны вывучаць [[Валійская мова|валійскаю мову]]. Далей, у залежнасці ад неабходнасці, навучэнец можа працягнуць вывучэнне валійскай як другой мовы або здавольвацца атрыманым сярэднім узроўнем<ref>[https://archive.is/20120530050454/www.bbc.co.uk/wales/schoolgate/aboutschool/content/inwelsh.shtml Education in Welsh] // [[BBC]], September 2003</ref>. Замежныя мовы ў Вялікабрытаніі - абавязковая частка адукацыйнай сістэмы. Для атрымання трэцяй базавай ступені ([[:en:Key Stage 3]], 11-14 гадоў) патрабуецца веданне адной замежнай мовы. Найбольш папулярнымі з'яўляюцца [[Іспанская мова|іспанская мову]], [[Французская мова]] і [[Нямецкая мова]]. Навучанне мовам у школах павінна весціся ў адпаведнасці з дзяржаўнымі адукацыйнымі праграмамі. Пачынаючы з [[2010]] для атрымання другой базавай ступені ([[:en:Key Stage 2]], 7-11 гадоў) будуць патрабавацца некаторыя веды замежных моў. Нягледзячы на гэта, мовы карэнных народаў [[Вялікабрытанія|Брытаніі]] працягваюць выміраць.<ref>https://www.independent.co.uk/travel/uk/linguistic-tourism-could-help-save-britain-s-ancient-languages-9849237.html</ref> === Дапаможныя мовы === [[Міжнародныя дапаможныя мовы|Міжнародны дапаможны мова]] па вызначэнні не звязаны з пэўнай тэрыторыяй або групай асоб. Найбольш вядомай з іх з'яўляецца [[эсперанта]]. Іншая набіраючая папулярнасць [[штучная мова]] — інтэрлінгва - вывучаюцца ў асноўным у [[Паўночная Еўропа|Паўночнай Еўропе]], [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]] і [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], а таксама мае прыкметнаю колькасць носьбітаў на [[Украіна|Украіне]], ў [[Расія|Расіі]], [[Японія|Японіі]], [[Цэнтральная Еўропа|Цэнтральнай Еўропе]]. Інтэрлінгва распрацавана як простая ў вывучэнні мова для вялікай колькасці носьбітаў натуральных моў. Іншымі дапаможнымі мовамі маглі б быць [[акцыдэнталь]] і [[Інтэрлінгва (лаціна-сінэ-флексіонэ)|лаціна-сіне-флексионе]]. == Гл. таксама == * [[Мёртвая мова|Мёртвы мова]] * [[Штучная мова|Штучны мову]] * Фармальная мова * [[Мовы свету]] * [[Сацыялінгвістыка]] * [[Параўнальна-гістарычнае мовазнаўства|ПАРАЎНАЛЬНА-ГІСТАРЫЧНАЕ мовазнаўства]] == Заўвага == {{Reflist}} [[Катэгорыя:Мовазнаўства]] [[Катэгорыя:Мовы]] jk74d8w2q159upib6nyid1zu4o939t9 4184052 4183996 2022-08-12T09:04:13Z ニャー 88396 wikitext text/x-wiki {{Машынны пераклад}} '''Жывая мова''' - гэта любая гутарковая [[мова]], якая належыць пэўнаму моўнаму калектыву, якая сістэматычна і пастаянна (без парываў у часе) выкарыстоўваецца ім у зносінах і змяняецца ў працэсе карыстання. Колькасць групы людзей, якія карыстаюцца мовай не мае значэння; важны толькі факт прымянення яе ў цяперашні час у якасці гутарковай мовы ў розных абласцях паўсядзённага жыцця. Гэты тэрмін выкарыстоўваецца ў [[Мовазнаўства|мовазнаўстве]], а таксама пры навучанні мовам у [[Адукацыя|адукацыйных установах]] для адрознення моў, на якіх кажуць людзі ў паўсядзённым жыцці, якімі можна карыстацца як [[лінгва франка]] (такія як [[руская мова]], [[англійская мова]], [[іспанская мова]] і г. п.) ад моў, якія ўжываюцца выключна ў цырыманіяльных або [[Навука|навуковых]] мэтах (напр. [[Лацінская мова|лаціна]], [[Старажытнагрэчаская мова|старажытнагрэчаскі мова]], [[санскрыт]], [[царкоўнаславянская мова]] і інш.). == Навучанне жывым мовам == У сучасным грамадстве карысна веданне некалькіх жывых моў, таму яны актыўна вывучаюцца (гл. таксама артыкул «[[білінгвізм]]»). У многіх краінах, уключаючы Беларусь, аддаецца перавага вывучэнню англійскай мовы ў якасці другой або замежнай мовы. === Расія === Дзяржаўнай мовай у [[Расія]] з'яўляцца [[руская мова]].<ref>Федеральный закон от 1 июня 2005 года № 53 [http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_148831/ «О государственном языке Российской Федерации»] {{Wayback|url=http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_148831/|date=20140205025332}}</ref> Руская мова абавязкова да выкладання ва ўсіх школах на тэрыторыі Расіі, кожны, хто жадае вывучаць рускую мову, павінен мець такую магчымасць. Таксама ўсё афіцыйные справаводства і заканадаўства павінны складацца на рускай мове. З прычыны абавязковасці вывучэння рускай мовы, яе практычнай карыснасці, паўсюднай распаўсюджанасці (гэта значыць з'яўляецца [[лінгва франка]] на тэрыторыі былой [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]), прадстаўнікі нешматлікіх народаў часцяком адмаўляюцца ад вывучэння нацыянальных моў, аддаючы перавагу [[Руская мова|рускай мове]]. Таксама пад уплывам рускай мовы, нацыянальныя мовы выцясняюцца з паўсядзённага ўжывання нават сярод іх спрадвечных носьбітаў. З замежных моў у Расіі самымі папулярнымі з'яўляюцца [[Англійская мова|англійская]], [[Нямецкая мова|нямецкая]] і [[Французская мова|французская]] мовы.<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/Языки_России</ref> === Еўрапейскі Саюз === У адпаведнасці з сістэмай адукацыі [[Еўрапейскі Саюз|Еўрапейскага Саюзу]], ва ўсіх школах абавязкова вывучэнне як мінімум адной замежнай мовы. Існуе тэндэнцыя пачынаць навучанне замежным мовам як можна раней, часам нават у курсе пачатковай школы. Навучэнцы могуць выбраць дадатковыя замежныя мовы на добраахвотнай аснове. Пераважная колькасць навучэнцаў у якасці другой мовы выбіраюць [[Англійская мова|англійскую]] (найбольш папулярная мова сярод навучэнцаў 23 з 25 [[Еўрапейскі Саюз|краін ЕС]], дзе адукацыя вядзецца не на англійскай мове), менш папулярнымі мовамі з'яўляюцца [[Французская мова|Французская]] і [[Нямецкая мова|Нямецкая]]. Каля 90% навучэнцаў вывучаюць англійскую мову, так як гэта з'яўляецца абавязковым або выбар дыктуецца бацькамі. Навучанне вядзецца настаўнікамі пачатковых класаў, а таксама спецыялістамі сярэдняй і [[Вышэйшая адукацыя|вышэйшай]] школы.<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/Живой_язык</ref> ==== Вялікабрытанія ==== Усе навучэнцы абавязаны навучацца ангельскай мове. Ў [[Уэльс|Уэльсе]] ўсе навучэнцы да 16 гадоў абавязаны вывучаць [[Валійская мова|валійскую мову]]. Далей, у залежнасці ад неабходнасці, навучэнец можа працягнуць вывучэнне валійскай як другой мовы або здавольвацца атрыманым сярэднім узроўнем<ref>[https://archive.is/20120530050454/www.bbc.co.uk/wales/schoolgate/aboutschool/content/inwelsh.shtml Education in Welsh] // [[BBC]], September 2003</ref>. Замежныя мовы ў Вялікабрытаніі - абавязковая частка адукацыйнай сістэмы. Для атрымання трэцяй базавай ступені ([[:en:Key Stage 3]], 11-14 гадоў) патрабуецца веданне адной замежнай мовы. Найбольш папулярнымі з'яўляюцца [[іспанская мова]], [[Французская мова]] і [[Нямецкая мова]]. Навучанне мовам у школах павінна весціся ў адпаведнасці з дзяржаўнымі адукацыйнымі праграмамі. Пачынаючы з [[2010]] для атрымання другой базавай ступені ([[:en:Key Stage 2]], 7-11 гадоў) будуць патрабавацца некаторыя веды замежных моў. Нягледзячы на гэта, мовы карэнных народаў [[Вялікабрытанія|Брытаніі]] працягваюць выміраць.<ref>https://www.independent.co.uk/travel/uk/linguistic-tourism-could-help-save-britain-s-ancient-languages-9849237.html</ref> === Дапаможныя мовы === [[Міжнародныя дапаможныя мовы|Міжнародны дапаможны мовы]] па вызначэнні не звязаны з пэўнай тэрыторыяй або групай асоб. Найбольш вядомай з іх з'яўляецца [[эсперанта]]. Іншая набіраючая папулярнасць [[штучная мова]] — інтэрлінгва - вывучаюцца ў асноўным у [[Паўночная Еўропа|Паўночнай Еўропе]], [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]] і [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], а таксама мае прыкметнаю колькасць носьбітаў на [[Украіна|Украіне]], ў [[Расія|Расіі]], [[Японія|Японіі]], [[Цэнтральная Еўропа|Цэнтральнай Еўропе]]. Інтэрлінгва распрацавана як простая ў вывучэнні мова для вялікай колькасці носьбітаў натуральных моў. Іншымі дапаможнымі мовамі маглі б быць [[акцыдэнталь]] і [[Інтэрлінгва (лаціна-сінэ-флексіонэ)|лаціна-сіне-флексионе]]. == Гл. таксама == * [[Мёртвая мова]] * [[Штучная мова|Штучная мову]] * Фармальная мова * [[Мовы свету]] * [[Сацыялінгвістыка]] * [[Параўнальна-гістарычнае мовазнаўства|ПАРАЎНАЛЬНА-ГІСТАРЫЧНАЕ мовазнаўства]] == Заўвага == {{Reflist}} [[Катэгорыя:Мовазнаўства]] [[Катэгорыя:Мовы]] os0rzrfxbdywp24x7finc2uv5ubi7jb 3 716227 4183852 2022-08-11T22:20:03Z JerzyKundrat 174 Прывітанне wikitext text/x-wiki {{вітаем}} --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 01:19, 12 жніўня 2022 (+03) 1z02c351irren50yc2chsl3mcezbsuf 0 716228 4183872 2022-08-12T05:01:57Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Эмсдэтэн''' (ням.: Emsdetten) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 3...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Эмсдэтэн''' (ням.: Emsdetten) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 35 523 чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 71,89 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 008. {{зноскі}} iwphhuyqbedt1hn0jtxtmnslw01fns3 4183943 4183872 2022-08-12T06:31:29Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Эмсдэтэн''' ({{lang-de|Emsdetten}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — {{num|35523}} чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 71,89 км². Афіцыйны код — 05 5 66 008. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] pyoe4rzpa3wfxtkgwafdwwfxdputud7 0 716229 4183873 2022-08-12T05:05:21Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Ленгерых''' (ням.: Lengerich) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 2...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Ленгерых''' (ням.: Lengerich) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 22 234 чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 90,71 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 040. Горад падзяляецца на 12 гарадскіх раёнаў. fegshqrgugdcwem6fiwy09trk3nixbr 4183874 4183873 2022-08-12T05:07:32Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Ленгерых''' (ням.: Lengerich) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 22 234 чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 90,71 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 040. Горад падзяляецца на 12 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} d20wm9edp731z5ip83old69he486grs 4183942 4183874 2022-08-12T06:30:22Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Ленгерых''' ({{lang-de|Lengerich}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — {{num|22234}} чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 90,71 км². Афіцыйны код — 05 5 66 040. Горад падзяляецца на 12 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] dxyt3j9fqvcdt37xqt63wretr9k25rl 0 716230 4183875 2022-08-12T05:10:46Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Хёрстэль''' (ням.: Hörstel) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 19...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Хёрстэль''' (ням.: Hörstel) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 19 883 чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 107,32 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 016. Горад падзяляецца на 4 гарадскія раёны. h8u3we8b3tmm3q9q1bcpneegyga0yoz 4183876 4183875 2022-08-12T05:11:43Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Хёрстэль''' (ням.: Hörstel) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 19 883 чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 107,32 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 016. Горад падзяляецца на 4 гарадскія раёны. {{зноскі}} 8j6toqjm578jlmuicuy2ggtmvhnx3s3 4183941 4183876 2022-08-12T06:29:12Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Хёрстэль''' ({{lang-de|Hörstel}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — {{num|19883}} чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 107,32 км². Афіцыйны код — 05 5 66 016. Горад падзяляецца на 4 гарадскія раёны. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] h7x80ln4drvcf3dcmpe9oyxb3f1h9z1 0 716231 4183877 2022-08-12T05:20:45Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Охтруп''' (ням.: Ochtrup) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 19 430...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Охтруп''' (ням.: Ochtrup) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 19 430 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 105,54 км². Афіцыйны код — 05 5 66 068. Горад падзяляецца на 3 гарадскія раёны. fp0t5ugwah8lizz21fe47bcrryvloeb 4183878 4183877 2022-08-12T05:21:40Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Охтруп''' (ням.: Ochtrup) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 19 430 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 105,54 км². Афіцыйны код — 05 5 66 068. Горад падзяляецца на 3 гарадскія раёны. {{зноскі}} anjmdzjtkxjlntf5a5o7f8ej0qlal1y 4183934 4183878 2022-08-12T06:25:26Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Охтруп''' ({{lang-de|Ochtrup}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — {{num|19430}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 105,54 км². Афіцыйны код — 05 5 66 068. Горад падзяляецца на 3 гарадскія раёны. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] cl2s6d810ouhpaz1nvu9sd0yhfaho84 0 716232 4183879 2022-08-12T05:27:43Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{значэнні2|Ноенкірхен}} {{НП}} '''Ноенкірхен''' (ням. Neuenkirchen) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад Штайнфурт (раён)|раё...» wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Ноенкірхен}} {{НП}} '''Ноенкірхен''' (ням. Neuenkirchen) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 13 774 чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 48 км². Афіцыйны код — 05 5 66 060. {{зноскі}} tfnqmt6e273cqdcistt9zt05rsi8mqn 4183933 4183879 2022-08-12T06:24:29Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Ноенкірхен}} {{НП}} '''Ноенкірхен''' ({{lang-de|Neuenkirchen}}) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — {{num|13774}} чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 48 км². Афіцыйны код — 05 5 66 060. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] c07vfav0rvmetiuxt7i3lokasq1tktf 0 716233 4183880 2022-08-12T05:29:46Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «'''Ноенкірхен''': * [[Ноенкірхен (Саар)]] * [[Ноенкірхен (Штайнфурт)]] {{неадназначнасць}}» wikitext text/x-wiki '''Ноенкірхен''': * [[Ноенкірхен (Саар)]] * [[Ноенкірхен (Штайнфурт)]] {{неадназначнасць}} efv0qrr42h7fx20ko1hveawwao8au97 4183881 4183880 2022-08-12T05:30:23Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki '''Ноенкірхен''': * [[Ноенкірхен (Оснабрук)]] * [[Ноенкірхен (Штайнфурт)]] {{неадназначнасць}} r7isrerafehfqy6d0d85mwvysekougw 4183882 4183881 2022-08-12T05:31:20Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki '''Ноенкірхен''': * [[Ноенкірхен (Анклам)]] * [[Ноенкірхен (Оснабрук)]] * [[Ноенкірхен (Штайнфурт)]] {{неадназначнасць}} naqqr5eu3mkryl3v6gk5swjtyoloq9b 4183883 4183882 2022-08-12T05:32:03Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki '''Ноенкірхен''': * [[Ноенкірхен (Анклам)]] * [[Ноенкірхен (Грэйфсвальд)]] * [[Ноенкірхен (Оснабрук)]] * [[Ноенкірхен (Штайнфурт)]] {{неадназначнасць}} kgbr9i1xb07sksw3uizvbgacirrtwgy 0 716234 4183886 2022-08-12T05:37:37Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{Мастак}} '''Адольф фон Менцэль''' (ням.: Adolph Friedrich Erdmann von Menzel; {{ДН|8|12|1815}}, Брэслаў — {{ДС|9|2|1905}}, {{МС|Берлін||}}) — нямецкі [[мастак]] і ілюстратар, адзін з лідараў рамантычнага гістарызму. == Біяграфія == Нарадзіўся ў горадзе Брэслаў ў сям’і прускага двараніна Ка...» wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Адольф фон Менцэль''' (ням.: Adolph Friedrich Erdmann von Menzel; {{ДН|8|12|1815}}, Брэслаў — {{ДС|9|2|1905}}, {{МС|Берлін||}}) — нямецкі [[мастак]] і ілюстратар, адзін з лідараў рамантычнага гістарызму. == Біяграфія == Нарадзіўся ў горадзе Брэслаў ў сям’і прускага двараніна Карла Эрдмана фон Менцэля, які валодаў у горадзе ўласнай літаграфічнай майстэрняй. У 1830 годзе Адольф фон Менцэль пераехаў з сям’ёй у Берлін. Першай мастацкай школай стала для Адольфа літаграфічная майстэрня бацькі. Стаўшы ў 1833 годзе карміцелем сям’і пасля смерці бацькі, ён браўся за любую працу: рабіў абедзенныя меню, запрашальныя квіткі і г. д. Адольф нядоўга (усяго 6 месяцаў) наведваў класы акадэміі майстэрстваў у Берліне і быў амаль самавукам. Упершыню зрабіўся вядомы ў 1833 годзе сшыткам малюнкаў, выкананых пяром і якія адлюстроўвалі «Жыццё мастака». За гэтай юнацкай працай Менцеля ішлі шэраг ім самім літаграфаваных «Выдатнасцяў Брандэнбургскай гісторыі» (1834—39, 12 аркушаў) і некалькі першых яго спробаў у жывапісе алейнымі фарбамі, якія, напрыклад, «Гульня ў шахматы» (1836), "Юрыдычная кансультацыя (1837), «Судовае паседжанне» (1837) і іншыя працы. Але неўзабаве яму прыйшлося адкласці ў бок палітру і пэндзлі, каб заняцца стварэннем ілюстрацый да «Гісторыі Фрыдрыха Вялікага» Франца Куглера (1839—42) і пасля ілюстраваннем раскошнага выдання твораў Куглера (1843—49). 1khw6u7nze8cvvnow5kcmvhotl43aue 4183887 4183886 2022-08-12T05:38:26Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Адольф фон Менцэль''' (ням.: Adolph Friedrich Erdmann von Menzel; {{ДН|8|12|1815}}, Брэслаў — {{ДС|9|2|1905}}, {{МС|Берлін||}}) — нямецкі [[мастак]] і ілюстратар, адзін з лідараў рамантычнага гістарызму. == Біяграфія == Нарадзіўся ў горадзе Брэслаў ў сям’і прускага двараніна Карла Эрдмана фон Менцэля, які валодаў у горадзе ўласнай літаграфічнай майстэрняй. У 1830 годзе Адольф фон Менцэль пераехаў з сям’ёй у Берлін. Першай мастацкай школай стала для Адольфа літаграфічная майстэрня бацькі. Стаўшы ў 1833 годзе карміцелем сям’і пасля смерці бацькі, ён браўся за любую працу: рабіў абедзенныя меню, запрашальныя квіткі і г. д. Адольф нядоўга (усяго 6 месяцаў) наведваў класы акадэміі майстэрстваў у Берліне і быў амаль самавукам. Упершыню зрабіўся вядомы ў 1833 годзе сшыткам малюнкаў, выкананых пяром і якія адлюстроўвалі «Жыццё мастака». За гэтай юнацкай працай Менцеля ішлі шэраг ім самім літаграфаваных «Выдатнасцяў Брандэнбургскай гісторыі» (1834—39, 12 аркушаў) і некалькі першых яго спробаў у жывапісе алейнымі фарбамі, якія, напрыклад, «Гульня ў шахматы» (1836), "Юрыдычная кансультацыя (1837), «Судовае паседжанне» (1837) і іншыя працы. Але неўзабаве яму прыйшлося адкласці ў бок палітру і пэндзлі, каб заняцца стварэннем ілюстрацый да «Гісторыі Фрыдрыха Вялікага» Франца Куглера (1839—42) і пасля ілюстраваннем раскошнага выдання твораў Куглера (1843—49). {{зноскі}} l7odw31zlqmkwiqysk4n13o0rbegzs7 0 716235 4183897 2022-08-12T05:48:31Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Ражава]] у [[Ражава (ручай)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ражава (ручай)]] antht2cvx4vsabwveqzbn0upnjkxult 0 716236 4183900 2022-08-12T05:53:23Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{Мастак}} '''Карлас Мерыда''' (ісп.: Carlos Mérida; {{ДН|2|12|1891}}, горад Гватэмала, [[Гватэмала]] — {{ДС|21|12|1984}}, {{МС|Мехіка||}}, [[Мексіка]]) — гватэмальска-мексіканскі жывапісец, літограф і скульптар. Вядомы прадстаўнік мексіканскага муралізму. == Біяграфія == Спачатку н...» wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Карлас Мерыда''' (ісп.: Carlos Mérida; {{ДН|2|12|1891}}, горад Гватэмала, [[Гватэмала]] — {{ДС|21|12|1984}}, {{МС|Мехіка||}}, [[Мексіка]]) — гватэмальска-мексіканскі жывапісец, літограф і скульптар. Вядомы прадстаўнік мексіканскага муралізму. == Біяграфія == Спачатку навучаўся ў Інстытуце мастацтваў Артэзіяніі, дзе сустрэў і з юнацтва пасябраваў з [[Хаймэ Сабартэс]]ам і Карласам Валенці Перылатам. У 1910 годзе разам з імі накіраваўся ў Еўропу. Вучыўся жывапісу ў [[Парыж]]ы (1910—1914). З 1912 года наведваў урокі ў Акадэміі Віці. У Парыжы сустрэўся і падтрымліваў сяброўскія адносіны з Пабла Пікасо, [[Кес ван Донген]]ам, [[Эрменехільда Англада Камараса|Эрменехільда ​​Англада Камарасай]]. Пасля пачатку Першай сусветнай вайны ў 1914 годзе вярнуўся ў Амерыку, дзе ў Гватэмале адбылася яго першая выстава. У 1919 годзе ён ажаніўся з Далілай Гальвесам супраць волі сваёй сям’і, што стала прычынай яго ад’езду ў Мексіку. З 1920 года жыў у [[Мехіка]]. У 1920-х гадах быў членам Сіндыката рэвалюцыйных жывапісцаў, скульптараў і гравёраў у Мексіцы, дзе працаваў памочнікам [[Дыега Рывера|Дыега Рыверы]]. У 1930—1933 гадах выкладаў у Нацыянальнай школе пластычных мастацтваў у Мехіка. Шмат працаваў у ЗША, Мексіцы, краінах Еўропы. У 1940 годзе прыняў удзел у міжнароднай выставе сюррэалістаў у Мексіцы. З 1942 года выкладаў у Паўночна-Тэхаскім дзяржаўным настаўніцкім каледжы ў [[Дэнтан]]е, пазней ва Універсітэце Паўночнага Тэхаса. buma5ht716zjqmbi2ihcuxdsr3i4td2 4183902 4183900 2022-08-12T05:54:07Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Карлас Мерыда''' (ісп.: Carlos Mérida; {{ДН|2|12|1891}}, горад Гватэмала, [[Гватэмала]] — {{ДС|21|12|1984}}, {{МС|Мехіка||}}, [[Мексіка]]) — гватэмальска-мексіканскі жывапісец, літограф і скульптар. Вядомы прадстаўнік мексіканскага муралізму. == Біяграфія == Спачатку навучаўся ў Інстытуце мастацтваў Артэзіяніі, дзе сустрэў і з юнацтва пасябраваў з [[Хаймэ Сабартэс]]ам і Карласам Валенці Перылатам. У 1910 годзе разам з імі накіраваўся ў Еўропу. Вучыўся жывапісу ў [[Парыж]]ы (1910—1914). З 1912 года наведваў урокі ў Акадэміі Віці. У Парыжы сустрэўся і падтрымліваў сяброўскія адносіны з Пабла Пікасо, [[Кес ван Донген]]ам, [[Эрменехільда Англада Камараса|Эрменехільда ​​Англада Камарасай]]. Пасля пачатку Першай сусветнай вайны ў 1914 годзе вярнуўся ў Амерыку, дзе ў Гватэмале адбылася яго першая выстава. У 1919 годзе ён ажаніўся з Далілай Гальвесам супраць волі сваёй сям’і, што стала прычынай яго ад’езду ў Мексіку. З 1920 года жыў у [[Мехіка]]. У 1920-х гадах быў членам Сіндыката рэвалюцыйных жывапісцаў, скульптараў і гравёраў у Мексіцы, дзе працаваў памочнікам [[Дыега Рывера|Дыега Рыверы]]. У 1930—1933 гадах выкладаў у Нацыянальнай школе пластычных мастацтваў у Мехіка. Шмат працаваў у ЗША, Мексіцы, краінах Еўропы. У 1940 годзе прыняў удзел у міжнароднай выставе сюррэалістаў у Мексіцы. З 1942 года выкладаў у Паўночна-Тэхаскім дзяржаўным настаўніцкім каледжы ў [[Дэнтан]]е, пазней ва Універсітэце Паўночнага Тэхаса. {{зноскі}} aicyyqzyr2npwu5lzixnhl9gf2aoott 0 716237 4183908 2022-08-12T06:05:57Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] 9bcd1oc2yz9chpn6wnkypma1pjwyyog 0 716238 4183909 2022-08-12T06:06:01Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] 9bcd1oc2yz9chpn6wnkypma1pjwyyog 0 716239 4183910 2022-08-12T06:06:06Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Мікалай Ільіч Пахомаў]] 9bcd1oc2yz9chpn6wnkypma1pjwyyog 0 716240 4183913 2022-08-12T06:08:13Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{Мастак}} '''Хендрык Вілем Месдаг''' (нідэрл.: Hendrik Willem Mesdag; {{ДН|23|2|1831}}, {{МН|Гронінген||}} — {{ДС|10|7|1915}}, {{МС|Гаага||}}) — нідэрландскі [[мастак]]-марыніст. == Жыццё і творчасць == Х. В. Месдаг нарадзіўся ў сям’і банкіра Класа Месдага. У дзяцінстве авалодваў жывапіс...» wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Хендрык Вілем Месдаг''' (нідэрл.: Hendrik Willem Mesdag; {{ДН|23|2|1831}}, {{МН|Гронінген||}} — {{ДС|10|7|1915}}, {{МС|Гаага||}}) — нідэрландскі [[мастак]]-марыніст. == Жыццё і творчасць == Х. В. Месдаг нарадзіўся ў сям’і банкіра Класа Месдага. У дзяцінстве авалодваў жывапісам пры дапамозе бацькі, мастака-самавучкі. Вывучаў маляванне ў Бруселі ў [[Вілем Рулафс|Вілема Рулафса]] і, з 1868 года — у [[гаага|Гаазе]]. Удзельнічаў у 1870 годзе ў Парыжскім салоне і заваяваў залаты медаль за сваё палатно «Хвалярэзы ў Паўночным моры». Член мастацкага таварыства Пульхры студыё (Pulchri Studio), у 1889 годзе абіраецца яго старшынёй. У 1903 годзе мастак перадаў Нідэрландскай дзяржаве прыналежны яму дом у Гаазе і калекцыю жывапісу. Цяпер у гэтым будынку знаходзіцца музей, які носіць назву Калекцыя Месдага (нідэрл. De Mesdag Collectie). Мастак пісаў пераважна марскія віды ў рэалістычным стылі і належаў да гаагскай школы. Яго найвядомае палатно — «Панарама Схевенінгена», у стварэнні якога прынялі ўдзел таксама і члены сям’і Месдага — брат, жонка. Карціна вышынёй 14 м і даўжынёй 120 м адлюстроўвае рыбацкую вёску Схевенінген канца XIX стагоддзя, на месцы якой цяпер размясціўся папулярны прыморскі курорт. У 1975 годзе карціна была рэстаўравана і зараз выстаўляецца ў Гаазе ў спецыяльна пабудаваным для яе будынку. a9gziwvbyqr82k4rcu1h13o33xrx3ee 4183916 4183913 2022-08-12T06:09:03Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Хендрык Вілем Месдаг''' (нідэрл.: Hendrik Willem Mesdag; {{ДН|23|2|1831}}, {{МН|Гронінген||}} — {{ДС|10|7|1915}}, {{МС|Гаага||}}) — нідэрландскі [[мастак]]-марыніст. == Жыццё і творчасць == Х. В. Месдаг нарадзіўся ў сям’і банкіра Класа Месдага. У дзяцінстве авалодваў жывапісам пры дапамозе бацькі, мастака-самавучкі. Вывучаў маляванне ў Бруселі ў [[Вілем Рулафс|Вілема Рулафса]] і, з 1868 года — у [[гаага|Гаазе]]. Удзельнічаў у 1870 годзе ў Парыжскім салоне і заваяваў залаты медаль за сваё палатно «Хвалярэзы ў Паўночным моры». Член мастацкага таварыства Пульхры студыё (Pulchri Studio), у 1889 годзе абіраецца яго старшынёй. У 1903 годзе мастак перадаў Нідэрландскай дзяржаве прыналежны яму дом у Гаазе і калекцыю жывапісу. Цяпер у гэтым будынку знаходзіцца музей, які носіць назву Калекцыя Месдага (нідэрл. De Mesdag Collectie). Мастак пісаў пераважна марскія віды ў рэалістычным стылі і належаў да гаагскай школы. Яго найвядомае палатно — «Панарама Схевенінгена», у стварэнні якога прынялі ўдзел таксама і члены сям’і Месдага — брат, жонка. Карціна вышынёй 14 м і даўжынёй 120 м адлюстроўвае рыбацкую вёску Схевенінген канца XIX стагоддзя, на месцы якой цяпер размясціўся папулярны прыморскі курорт. У 1975 годзе карціна была рэстаўравана і зараз выстаўляецца ў Гаазе ў спецыяльна пабудаваным для яе будынку. {{зноскі}} da3gzx21ktaac9tehyqh0a9m4fr8b4b 4183917 4183916 2022-08-12T06:09:39Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Хендрык Вілем Месдаг''' (нідэрл.: Hendrik Willem Mesdag; {{ДН|23|2|1831}}, [[Гронінген (горад)|Гронінген]] — {{ДС|10|7|1915}}, {{МС|Гаага||}}) — нідэрландскі [[мастак]]-марыніст. == Жыццё і творчасць == Х. В. Месдаг нарадзіўся ў сям’і банкіра Класа Месдага. У дзяцінстве авалодваў жывапісам пры дапамозе бацькі, мастака-самавучкі. Вывучаў маляванне ў Бруселі ў [[Вілем Рулафс|Вілема Рулафса]] і, з 1868 года — у [[гаага|Гаазе]]. Удзельнічаў у 1870 годзе ў Парыжскім салоне і заваяваў залаты медаль за сваё палатно «Хвалярэзы ў Паўночным моры». Член мастацкага таварыства Пульхры студыё (Pulchri Studio), у 1889 годзе абіраецца яго старшынёй. У 1903 годзе мастак перадаў Нідэрландскай дзяржаве прыналежны яму дом у Гаазе і калекцыю жывапісу. Цяпер у гэтым будынку знаходзіцца музей, які носіць назву Калекцыя Месдага (нідэрл. De Mesdag Collectie). Мастак пісаў пераважна марскія віды ў рэалістычным стылі і належаў да гаагскай школы. Яго найвядомае палатно — «Панарама Схевенінгена», у стварэнні якога прынялі ўдзел таксама і члены сям’і Месдага — брат, жонка. Карціна вышынёй 14 м і даўжынёй 120 м адлюстроўвае рыбацкую вёску Схевенінген канца XIX стагоддзя, на месцы якой цяпер размясціўся папулярны прыморскі курорт. У 1975 годзе карціна была рэстаўравана і зараз выстаўляецца ў Гаазе ў спецыяльна пабудаваным для яе будынку. {{зноскі}} qkrs98jw01csusr1bv3ds46lhtn5dcn 0 716241 4183915 2022-08-12T06:09:01Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{ДД}} '''Лідзія Іванаўна Асіюк''' ({{ДН|17|4|1919}}, в [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польская Рэспубліка]] — {{ДС|||1984}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]]) — беларускі Беларуская даярка. Герой Сацыя...» wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Лідзія Іванаўна Асіюк''' ({{ДН|17|4|1919}}, в [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польская Рэспубліка]] — {{ДС|||1984}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]]) — беларускі Беларуская даярка. Герой Сацыялістычнай Працы (1958). Дэпутат [[Вярхоўны Савет СССР|Вярхоўнага Савета СССР]] і [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета Беларускай ССР]]. == Біяграфія == == Узнагароды == {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] == Літаратура == * Як я вырасціла высокапрадуктыўных кароў / Л. І. Асіюк. — Мінск, 1958. * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя. У 5 т. Т. 1. — Мінск, 1981. {{DEFAULTSORT:Асіюк Лідзія Іванаўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 7 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 8 склікання]] 9jxhzfj7avow4s59ku9s6lynbrxx2qo 4183921 4183915 2022-08-12T06:12:20Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Лідзія Іванаўна Асіюк''' ({{ДН|22|2|1920}}, в [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польская Рэспубліка]] — {{ДС|27|12|1984}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]]) — беларускі Беларуская даярка. Герой Сацыялістычнай Працы (1958). Дэпутат [[Вярхоўны Савет СССР|Вярхоўнага Савета СССР]] і [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета Беларускай ССР]]. == Біяграфія == == Узнагароды == {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] == Літаратура == * Як я вырасціла высокапрадуктыўных кароў / Л. І. Асіюк. — Мінск, 1958. * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя. У 5 т. Т. 1. — Мінск, 1981. {{DEFAULTSORT:Асіюк Лідзія Іванаўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 7 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 8 склікання]] srb7igog4auqsb5japm1xj0jugzf5vl 4183928 4183921 2022-08-12T06:20:11Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Лідзія Іванаўна Асіюк''' ({{ДН|22|2|1920}}, в [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польская Рэспубліка]] — {{ДС|27|12|1984}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]]) — беларускі Беларуская даярка. Герой Сацыялістычнай Працы (1958). Дэпутат [[Вярхоўны Савет СССР|Вярхоўнага Савета СССР]] і [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета Беларускай ССР]]. == Біяграфія == Працавала да вайны і адразу пасля яе ў агародніцкай брыгадзе, а потым — даяркай у мясцовым калгасе імя Жданава Брэсцкага раёна, цэнтрам якога і была вёска Барысы. Пачынаючы з 1950 і прыкладна па 1975 год ёй удавалася атрымліваць вельмі высокія надоі малака. Калі ў 1955-м яна надойвала па 4619 кг малака ад кожнай з 12 кароў у групе, у 1966 годзе гэты паказчык вырас да 7659 кг (тады ў яе было 10 кароў), у 1967 — 7929 кг (10 кароў). Выбіралася дэпутатам Вярхоўнага Савета Беларускай ССР і дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР. == Узнагароды == 18 студзеня 1958 года была ўдастоена звання Героя Сацыялістычнай Працы за выдатныя дасягненні ў развіцці жывёлагадоўлі. Штогод удзельнічала ва Усесаюзнай выстаўцы ВДНГ, па выніках якіх, атрымлівала ў падарункі адрэзы на сукенкі, дываны і аўтамабіль «Масквіч». {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] == Літаратура == * Як я вырасціла высокапрадуктыўных кароў / Л. І. Асіюк. — Мінск, 1958. * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя. У 5 т. Т. 1. — Мінск, 1981. {{DEFAULTSORT:Асіюк Лідзія Іванаўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 7 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 8 склікання]] ndgka003xhvop2zml3ph6uo56iczo22 4183932 4183928 2022-08-12T06:23:34Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Лідзія Іванаўна Асіюк''' ({{ДН|22|2|1920}}, в [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польская Рэспубліка]] — {{ДС|27|12|1984}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]]) — беларускі Беларуская даярка. Герой Сацыялістычнай Працы (1958). Дэпутат [[Вярхоўны Савет СССР|Вярхоўнага Савета СССР]] і [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета Беларускай ССР]]. Маці [[Галіна Фёдараўна Скакун]], Героя Сацыялістычнай Працы. == Біяграфія == Працавала да вайны і адразу пасля яе ў агародніцкай брыгадзе, а потым — даяркай у мясцовым калгасе імя Жданава Брэсцкага раёна, цэнтрам якога і была вёска Барысы. Пачынаючы з 1950 і прыкладна па 1975 год ёй удавалася атрымліваць вельмі высокія надоі малака. Калі ў 1955-м яна надойвала па 4619 кг малака ад кожнай з 12 кароў у групе, у 1966 годзе гэты паказчык вырас да 7659 кг (тады ў яе было 10 кароў), у 1967 — 7929 кг (10 кароў). Выбіралася дэпутатам Вярхоўнага Савета Беларускай ССР і дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР. == Узнагароды == 18 студзеня 1958 года была ўдастоена звання Героя Сацыялістычнай Працы за выдатныя дасягненні ў развіцці жывёлагадоўлі. Штогод удзельнічала ва Усесаюзнай выстаўцы ВДНГ, па выніках якіх, атрымлівала ў падарункі адрэзы на сукенкі, дываны і аўтамабіль «Масквіч». {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] == Літаратура == * Як я вырасціла высокапрадуктыўных кароў / Л. І. Асіюк. — Мінск, 1958. * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя. У 5 т. Т. 1. — Мінск, 1981. {{DEFAULTSORT:Асіюк Лідзія Іванаўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 7 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 8 склікання]] oinox4zvqxcia4fjb9uo9y9d3zyp28p 4183962 4183932 2022-08-12T06:54:14Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Лідзія Іванаўна Асіюк''' ({{ДН|22|2|1920}}, в [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польская Рэспубліка]] — {{ДС|27|12|1984}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]]) — беларуская даярка. [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1958). Дэпутат [[Вярхоўны Савет СССР|Вярхоўнага Савета СССР]] і [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета Беларускай ССР]]. Маці [[Галіна Фёдараўна Скакун|Галіны Скакун]], Героя Сацыялістычнай Працы. == Біяграфія == Працавала да вайны і адразу пасля яе ў агародніцкай брыгадзе, а потым — даяркай у мясцовым калгасе імя Жданава Брэсцкага раёна, цэнтрам якога і была вёска Барысы. Пачынаючы з 1950 і прыкладна па 1975 год ёй удавалася атрымліваць вельмі высокія надоі малака. Калі ў 1955-м яна надойвала па 4619 кг малака ад кожнай з 12 кароў у групе, у 1966 годзе гэты паказчык вырас да 7659 кг (тады ў яе было 10 кароў), у 1967 — 7929 кг (10 кароў). Выбіралася дэпутатам Вярхоўнага Савета Беларускай ССР і дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР. == Узнагароды == 18 студзеня 1958 года была ўдастоена звання Героя Сацыялістычнай Працы за выдатныя дасягненні ў развіцці жывёлагадоўлі. Штогод удзельнічала ва Усесаюзнай выстаўцы ВДНГ, па выніках якіх, атрымлівала ў падарункі адрэзы на сукенкі, дываны і аўтамабіль «Масквіч». {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] == Літаратура == * Як я вырасціла высокапрадуктыўных кароў / Л. І. Асіюк. — Мінск, 1958. * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя. У 5 т. Т. 1. — Мінск, 1981. {{DEFAULTSORT:Асіюк Лідзія Іванаўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 7 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 8 склікання]] efkali2u74efye1xi9ija9vnhwum6a1 4184016 4183962 2022-08-12T08:47:42Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Лідзія Іванаўна Асіюк''' ({{ДН|22|2|1920}}, в [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польская Рэспубліка]] — {{ДС|27|12|1984}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]]) — беларуская даярка. [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1958). Дэпутат [[Вярхоўны Савет СССР|Вярхоўнага Савета СССР]] і [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета Беларускай ССР]]. Маці [[Галіна Фёдараўна Скакун|Галіны Скакун]], Героя Сацыялістычнай Працы. == Біяграфія == Працавала да вайны і адразу пасля яе ў агародніцкай брыгадзе, а потым — даяркай у мясцовым калгасе імя Жданава Брэсцкага раёна, цэнтрам якога і была вёска Барысы. Пачынаючы з 1950 і прыкладна па 1975 год ёй удавалася атрымліваць вельмі высокія надоі малака. Калі ў 1955-м яна надойвала па 4619 кг малака ад кожнай з 12 кароў у групе, у 1966 годзе гэты паказчык вырас да 7659 кг (тады ў яе было 10 кароў), у 1967 — 7929 кг (10 кароў). Выбіралася дэпутатам Вярхоўнага Савета Беларускай ССР і дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР. == Узнагароды == 18 студзеня 1958 года была ўдастоена звання Героя Сацыялістычнай Працы за выдатныя дасягненні ў развіцці жывёлагадоўлі. Штогод удзельнічала ва Усесаюзнай выстаўцы ВДНГ, па выніках якіх, атрымлівала ў падарункі адрэзы на сукенкі, дываны і аўтамабіль «Масквіч». {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] == Літаратура == * Як я вырасціла высокапрадуктыўных кароў / Л. І. Асіюк. — Мінск, 1958. * Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя. У 5 т. Т. 1. — Мінск, 1981. {{DEFAULTSORT:Асіюк Лідзія Іванаўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 8-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 7 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 8 склікання]] a78jo2lu59opyul32qufgpz08xl5ngd 0 716242 4183930 2022-08-12T06:22:27Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{Мастак}} '''Жан Месаж’е''' (фр. Jean Messagier; {{ДН|13|7|1920}}, XVII акруга Парыжа — {{ДС|10|9|1999}}, {{МС|Манбельяр||}}) — французскі [[мастак]], [[скульптар]], гравёр і паэт. Жан Месаж’е правёў сваю першую персанальную выставу ў [[Парыж]]ы ў «Galerie Arc-en-Ciel» у 1947 годзе. З 1945 па 1949 год...» wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Жан Месаж’е''' (фр. Jean Messagier; {{ДН|13|7|1920}}, XVII акруга Парыжа — {{ДС|10|9|1999}}, {{МС|Манбельяр||}}) — французскі [[мастак]], [[скульптар]], гравёр і паэт. Жан Месаж’е правёў сваю першую персанальную выставу ў [[Парыж]]ы ў «Galerie Arc-en-Ciel» у 1947 годзе. З 1945 па 1949 год мастак працаваў пад уплывам творчасці Пабла Пікасо, Андрэ Масона, Паўля Клее і Франсуа Дэснаера яго прафесар у Вышэйшай нацыянальнай школе мастацтваў у Парыжы. Месаж’е зноў быў прадстаўлены публіцы на выставе, арганізаванай Шарлем Эцьенам у «Galerie de Babylone» у 1952 годзе, пад назвай «La Nouvelle École de Paris» (Новая школа Парыжа). У наступным годзе Мессаж свядома адышоў ад сваёй экспрэсіянісцкай формы пост-кубізму, і яго натхненне цяпер засяродзілася на творчасці [[Жан Фатрые|Жана Фатрые]] і П’еры Таль-Коата. Жан Месаж’е часта асацыюецца з лірычнай абстракцыяй, ташызмам, нуагізмам і інфармалізмам, хоць сам мастак ніколі не прымаў ніякіх ярлыкоў, і заўсёды адмаўляўся прызнаваць адрозненне паміж абстракцыяй і фігуратыўнасцю. З 1962 года і да года сваёй смерці Жан Месаж’е выстаўляўся ў Францыі і за мяжой, прымаючы ўдзел у некаторых буйных міжнародных выставах у якасці прадстаўніка новых напрамкаў французскага жывапісу. mktcwb7ytbzzr61f6i3vfyxpj60mmso 4183931 4183930 2022-08-12T06:23:33Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Жан Месаж’е''' (фр. Jean Messagier; {{ДН|13|7|1920}}, XVII акруга Парыжа — {{ДС|10|9|1999}}, {{МС|Манбельяр||}}) — французскі [[мастак]], [[скульптар]], гравёр і паэт. Жан Месаж’е правёў сваю першую персанальную выставу ў [[Парыж]]ы ў «Galerie Arc-en-Ciel» у 1947 годзе. З 1945 па 1949 год мастак працаваў пад уплывам творчасці Пабла Пікасо, Андрэ Масона, Паўля Клее і Франсуа Дэснаера яго прафесар у Вышэйшай нацыянальнай школе мастацтваў у Парыжы. Месаж’е зноў быў прадстаўлены публіцы на выставе, арганізаванай Шарлем Эцьенам у «Galerie de Babylone» у 1952 годзе, пад назвай «La Nouvelle École de Paris» (Новая школа Парыжа). У наступным годзе Мессаж свядома адышоў ад сваёй экспрэсіянісцкай формы пост-кубізму, і яго натхненне цяпер засяродзілася на творчасці [[Жан Фатрые|Жана Фатрые]] і П’еры Таль-Коата. Жан Месаж’е часта асацыюецца з лірычнай абстракцыяй, ташызмам, нуагізмам і інфармалізмам, хоць сам мастак ніколі не прымаў ніякіх ярлыкоў, і заўсёды адмаўляўся прызнаваць адрозненне паміж абстракцыяй і фігуратыўнасцю. З 1962 года і да года сваёй смерці Жан Месаж’е выстаўляўся ў Францыі і за мяжой, прымаючы ўдзел у некаторых буйных міжнародных выставах у якасці прадстаўніка новых напрамкаў французскага жывапісу. {{зноскі}} 0hd0vyc6zwra6bx4xozg5tcf96vlpum 4183951 4183931 2022-08-12T06:41:56Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Жан Месаж'е]] у [[Жан Месаж’е]]: [[ВП:Апостраф]] wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Жан Месаж’е''' (фр. Jean Messagier; {{ДН|13|7|1920}}, XVII акруга Парыжа — {{ДС|10|9|1999}}, {{МС|Манбельяр||}}) — французскі [[мастак]], [[скульптар]], гравёр і паэт. Жан Месаж’е правёў сваю першую персанальную выставу ў [[Парыж]]ы ў «Galerie Arc-en-Ciel» у 1947 годзе. З 1945 па 1949 год мастак працаваў пад уплывам творчасці Пабла Пікасо, Андрэ Масона, Паўля Клее і Франсуа Дэснаера яго прафесар у Вышэйшай нацыянальнай школе мастацтваў у Парыжы. Месаж’е зноў быў прадстаўлены публіцы на выставе, арганізаванай Шарлем Эцьенам у «Galerie de Babylone» у 1952 годзе, пад назвай «La Nouvelle École de Paris» (Новая школа Парыжа). У наступным годзе Мессаж свядома адышоў ад сваёй экспрэсіянісцкай формы пост-кубізму, і яго натхненне цяпер засяродзілася на творчасці [[Жан Фатрые|Жана Фатрые]] і П’еры Таль-Коата. Жан Месаж’е часта асацыюецца з лірычнай абстракцыяй, ташызмам, нуагізмам і інфармалізмам, хоць сам мастак ніколі не прымаў ніякіх ярлыкоў, і заўсёды адмаўляўся прызнаваць адрозненне паміж абстракцыяй і фігуратыўнасцю. З 1962 года і да года сваёй смерці Жан Месаж’е выстаўляўся ў Францыі і за мяжой, прымаючы ўдзел у некаторых буйных міжнародных выставах у якасці прадстаўніка новых напрамкаў французскага жывапісу. {{зноскі}} 0hd0vyc6zwra6bx4xozg5tcf96vlpum 14 716243 4183935 2022-08-12T06:26:28Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Камуны Германіі|Паўночны Рэйн-Вестфалія]] [[Катэгорыя:Паўночны Рэйн-Вестфалія]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Камуны Германіі|Паўночны Рэйн-Вестфалія]] [[Катэгорыя:Паўночны Рэйн-Вестфалія]] qbuy67wbr83r65h4d9oipm8xxkm7gvj 0 716244 4183938 2022-08-12T06:28:07Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Лотэ''' (ням.: Lotte) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 13 91...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Лотэ''' (ням.: Lotte) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 13 912 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 38 км². Афіцыйны код — 05 5 66 048. Камуна падзяляецца на 5 сельскіх акруг. 2eb10zkfgvw2hmp0s5ataui6c8tg2b0 4183939 4183938 2022-08-12T06:28:46Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Лотэ''' (ням.: Lotte) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 13 912 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 38 км². Афіцыйны код — 05 5 66 048. Камуна падзяляецца на 5 сельскіх акруг. {{зноскі}} tjckbomoapdemg31gt7atohliexat0t 4183978 4183939 2022-08-12T07:30:53Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Лотэ''' ({{lang-de|Lotte}}) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — {{num|13912}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 38 км². Афіцыйны код — 05 5 66 048. Камуна падзяляецца на 5 сельскіх акруг. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 8ffw9di5a9hs0bopeeyw14p6twjv2d7 0 716245 4183944 2022-08-12T06:32:40Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Лар''' (ням.: Laer) — абшчына ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Плошча — 35,05 км ². А...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Лар''' (ням.: Laer) — абшчына ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Плошча — 35,05 км ². Абшчына падзяляецца на 2 сельскія акругі — Лар і Хольтхаўзен. gcj7nf20yrb5xqhx2mvrsamsy34s9jw 4183946 4183944 2022-08-12T06:33:21Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Лар''' (ням.: Laer) — абшчына ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Плошча — 35,05 км ². Абшчына падзяляецца на 2 сельскія акругі — Лар і Хольтхаўзен. {{зноскі}} rmju7m2gp9dso3ye951uogkdj2dsqa4 4183977 4183946 2022-08-12T07:29:57Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Лар''' ({{lang-de|Laer}}) — абшчына ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Плошча — 35,05 км². Абшчына падзяляецца на 2 сельскія акругі — Лар і Гольтгаўзен. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 5g7rjaqotryp2kdss8lyq43oy1h4djw 0 716246 4183945 2022-08-12T06:32:43Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Ржавец]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ржавец]] kep086nyijxzplz7cvfvood6lsnvdu2 0 716247 4183947 2022-08-12T06:36:17Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Метынген''' (ням.: Mettingen) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтв...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Метынген''' (ням.: Mettingen) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 12 105 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 40 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 056. {{зноскі}} 8pzgjbgrr5zgq6aw4qrpur6nvtpvljx 4183985 4183947 2022-08-12T07:44:39Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Метынген''' ({{lang-de|Mettingen}}) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — {{num|12105}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 40 км². Афіцыйны код — 05 5 66 056. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 9gbazbvt7vmh7uavbepay9rhisxlk1s 0 716248 4183948 2022-08-12T06:39:33Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «'''Багалюбава''': * [[Багалюбава (Уладзімірская вобласць)]] * [[Багалюбава (Холм-Жыркоўскі раён)]] {{неадназначнасць}}» wikitext text/x-wiki '''Багалюбава''': * [[Багалюбава (Уладзімірская вобласць)]] * [[Багалюбава (Холм-Жыркоўскі раён)]] {{неадназначнасць}} 2oindt0h1i3qkawg6ctq9pz2t0kypqy 0 716249 4183952 2022-08-12T06:41:57Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Жан Месаж'е]] у [[Жан Месаж’е]]: [[ВП:Апостраф]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Жан Месаж’е]] 9abbdiqjjqa6uh8l1dbr6wjrk4sbw07 0 716250 4183954 2022-08-12T06:45:33Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{ДД}} '''Галіна Фёдараўна Скакун''' ({{ДН|10|10|1943}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]] — {{ДС|25|3|2022}}) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1958). Дачка [[Лідзія Іванаўна Асіюк]], Героя Сацыялістычнай Працы. == Біяграфія == == Узнагарод...» wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Галіна Фёдараўна Скакун''' ({{ДН|10|10|1943}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]] — {{ДС|25|3|2022}}) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1958). Дачка [[Лідзія Іванаўна Асіюк]], Героя Сацыялістычнай Працы. == Біяграфія == == Узнагароды == {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] == Літаратура == {{DEFAULTSORT:Скакун Галіна Фёдараўна}} [[Катэгорыя:Члены Вярхоўнага Савета СССР (1989—1991)]] 03p1sjsst1n8u78h9wfufwe0mjokd6d 4183959 4183954 2022-08-12T06:53:13Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Галіна Фёдараўна Скакун''' ({{ДН|10|10|1943}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]] — {{ДС|25|3|2022}}) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1958). Дачка [[Лідзія Іванаўна Асіюк|Лідзіі Іванаўны Асіюк]], Героя Сацыялістычнай Працы. == Біяграфія == == Узнагароды == {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] == Літаратура == {{DEFAULTSORT:Скакун Галіна Фёдараўна}} [[Катэгорыя:Члены Вярхоўнага Савета СССР (1989—1991)]] gb5m5qrkodewiqd6uoyym0s3rlmf5va 4183961 4183959 2022-08-12T06:53:34Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Скакун}} {{ДД}} '''Галіна Фёдараўна Скакун''' ({{ДН|10|10|1943}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]] — {{ДС|25|3|2022}}) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1958). Дачка [[Лідзія Іванаўна Асіюк|Лідзіі Іванаўны Асіюк]], Героя Сацыялістычнай Працы. == Біяграфія == == Узнагароды == {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] == Літаратура == {{DEFAULTSORT:Скакун Галіна Фёдараўна}} [[Катэгорыя:Члены Вярхоўнага Савета СССР (1989—1991)]] 1nszg0cvj0yagrpl10vo6ldqc40upnj 4183963 4183961 2022-08-12T06:55:51Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Скакун}} {{ДД}} '''Галіна Фёдараўна Скакун''' ({{ДН|10|10|1943}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]] — {{ДС|25|3|2022}}) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1958). Дачка [[Лідзія Іванаўна Асіюк|Лідзіі Іванаўны Асіюк]], Героя Сацыялістычнай Працы. == Біяграфія == З 1965 года, працавала жывёлаводам у тым жа калгасе імя Жданава (Брэсцкага раёна), дзе працавала і яе мама. Выбіралася дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР, дэлегатам IV Усесаюзнага з’езда калгаснікаў. == Узнагароды == * [[ордэн «Знак Пашаны»]] * тройчы ўзнагароджвалася залатым медалём ВДНГ СССР, тройчы — сярэбраным і 5 разоў — бронзавым. У 1978 годзе на ВДНГ у Маскве ўзнагародзілі легкавым аўтамабілем «Масквіч». * у 1980 годзе стала лаўрэатам [[Дзяржаўная прэмія БССР|Дзяржаўнай прэміі БССР]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] == Літаратура == {{DEFAULTSORT:Скакун Галіна Фёдараўна}} [[Катэгорыя:Члены Вярхоўнага Савета СССР (1989—1991)]] qf4a9rmeevcgq0shutq37o52yijgsnq 4183964 4183963 2022-08-12T06:56:13Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Скакун}} {{ДД}} '''Галіна Фёдараўна Скакун''' ({{ДН|10|10|1943}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]] — {{ДС|25|3|2022}}) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1958). Дачка [[Лідзія Іванаўна Асіюк|Лідзіі Іванаўны Асіюк]], Героя Сацыялістычнай Працы. == Біяграфія == З 1965 года, працавала жывёлаводам у тым жа калгасе імя Жданава (Брэсцкага раёна), дзе працавала і яе мама. Выбіралася дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР, дэлегатам IV Усесаюзнага з’езда калгаснікаў. == Узнагароды == * [[ордэн «Знак Пашаны»]] * тройчы ўзнагароджвалася залатым медалём ВДНГ СССР, тройчы — сярэбраным і 5 разоў — бронзавым. У 1978 годзе на ВДНГ у Маскве ўзнагародзілі легкавым аўтамабілем «Масквіч». * у 1980 годзе стала лаўрэатам [[Дзяржаўная прэмія БССР|Дзяржаўнай прэміі БССР]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] {{DEFAULTSORT:Скакун Галіна Фёдараўна}} [[Катэгорыя:Члены Вярхоўнага Савета СССР (1989—1991)]] 6w2ax7lkd8rppn5anv7owpgd384yut3 4184015 4183964 2022-08-12T08:47:33Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Скакун}} {{Асоба}} '''Галіна Фёдараўна Скакун''' ({{ДН|10|10|1943}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]] — {{ДС|25|3|2022}}) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1958). Дачка [[Лідзія Іванаўна Асіюк|Лідзіі Іванаўны Асіюк]], Героя Сацыялістычнай Працы. == Біяграфія == З 1965 года, працавала жывёлаводам у тым жа калгасе імя Жданава (Брэсцкага раёна), дзе працавала і яе мама. Выбіралася дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР, дэлегатам IV Усесаюзнага з’езда калгаснікаў. == Узнагароды == * [[ордэн «Знак Пашаны»]] * тройчы ўзнагароджвалася залатым медалём ВДНГ СССР, тройчы — сярэбраным і 5 разоў — бронзавым. У 1978 годзе на ВДНГ у Маскве ўзнагародзілі легкавым аўтамабілем «Масквіч». * у 1980 годзе стала лаўрэатам [[Дзяржаўная прэмія БССР|Дзяржаўнай прэміі БССР]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] {{DEFAULTSORT:Скакун Галіна Фёдараўна}} [[Катэгорыя:Члены Вярхоўнага Савета СССР (1989—1991)]] hem6jh9g322bvwt3timuz2du6ep60g0 4184093 4184015 2022-08-12T09:46:18Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Скакун}} {{Асоба}} '''Галіна Фёдараўна Скакун''' ({{ДН|10|10|1943}}, в. [[Барысы (Брэсцкі раён)|Барысы]], [[Брэсцкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]] — {{ДС|25|3|2022}}) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1988). Дачка [[Лідзія Іванаўна Асіюк|Лідзіі Іванаўны Асіюк]], Героя Сацыялістычнай Працы. == Біяграфія == З 1965 года, працавала жывёлаводам у тым жа калгасе імя Жданава (Брэсцкага раёна), дзе працавала і яе мама. Выбіралася дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР, дэлегатам IV Усесаюзнага з’езда калгаснікаў. == Узнагароды == * [[ордэн «Знак Пашаны»]] * тройчы ўзнагароджвалася залатым медалём ВДНГ СССР, тройчы — сярэбраным і 5 разоў — бронзавым. У 1978 годзе на ВДНГ у Маскве ўзнагародзілі легкавым аўтамабілем «Масквіч». * у 1980 годзе стала лаўрэатам [[Дзяржаўная прэмія БССР|Дзяржаўнай прэміі БССР]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://blr.belta.by/society/view/repartazh-dva-geroi-adna-sjamja-jak-dajarki-matsi-i-dachka-sensatsyjna-peratvaryli-u-zolata-vjalikae-117302-2022/ РЭПАРТАЖ: Два Героі — адна сям’я. Як даяркі маці і дачка сенсацыйна ператварылі ў золата «вялікае» малако] {{DEFAULTSORT:Скакун Галіна Фёдараўна}} [[Катэгорыя:Члены Вярхоўнага Савета СССР (1989—1991)]] gmee3bfulsynqfvlidpmwf3ut1imv1v 0 716251 4183965 2022-08-12T06:57:03Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Рэке''' (ням.: Recke) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Плошча — 53,48 км ². К...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Рэке''' (ням.: Recke) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Плошча — 53,48 км ². Камуна падзяляецца на 6 сельскіх акруг. {{зноскі}} n28qoesnudy51oz1jr2q11qc4c1thhj 4183984 4183965 2022-08-12T07:41:00Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Рэке''' ({{lang-de|Recke}}) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Плошча — 53,48 км². Камуна падзяляецца на 6 сельскіх акруг. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] kz04dewz3mfe2wpnb6nnm5lyscinzaf 0 716252 4183970 2022-08-12T07:08:33Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Вестэркапельн''' (ням.: Westerkappeln) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная адзінка Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Нас...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Вестэркапельн''' (ням.: Westerkappeln) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная адзінка Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 11 190 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 85,78 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 092. {{зноскі}} 72li9cuf9i9pmqu9g4hdfqgqcbh8b17 4183973 4183970 2022-08-12T07:09:22Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Вестэркапельн''' (ням.: Westerkappeln) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 11 190 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 85,78 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 092. {{зноскі}} 69i6mjfcvlbnflji3qwxbxnc5o3jjoh 4183983 4183973 2022-08-12T07:40:01Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Вестэркапельн''' ({{lang-de|Westerkappeln}}) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — {{num|11190}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 85,78 км². Афіцыйны код — 05 5 66 092. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] foiyve4lfo3y7sz8omsaqo5s8fwxfeb 0 716253 4183981 2022-08-12T07:37:19Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Альтэнбергэ''' (ням.: Altenberge) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельні...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Альтэнбергэ''' (ням.: Altenberge) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 10 248 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 62,51 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 004. {{зноскі}} 3kqffwx1eiroipvyhsshx1rugv6dewv 4183997 4183981 2022-08-12T08:11:06Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Альтэнбергэ''' ({{lang-de|Altenberge}}) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — {{num|10248}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 62,51 км². Афіцыйны код — 05 5 66 004. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] fm8m6xvi1q91hcwemp5qthijcuqtxk7 0 716254 4183987 2022-08-12T07:49:47Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Эшвайлер''' (ням. Eschweiler, рып. Aischwiele) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Кёльн|адміністрацыйнай акрузе Кёльн]]. Уваходзіць у склад [[Ахен (раён)|раёна Ахен]]. Насельніцтва — 55 505 ч...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Эшвайлер''' (ням. Eschweiler, рып. Aischwiele) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Кёльн|адміністрацыйнай акрузе Кёльн]]. Уваходзіць у склад [[Ахен (раён)|раёна Ахен]]. Насельніцтва — 55 505 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 76,559 км ². Афіцыйны код — 05 3 54 012. Горад падзяляецца на 22 гарадскія раёны. {{зноскі}} f10bqvstq3oy4i6ezt4wn92uptdnddb 4183988 4183987 2022-08-12T07:51:23Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Эшвайлер''' (ням. Eschweiler, рып. Aischwiele) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Кёльн|адміністрацыйнай акрузе Кёльн]]. Уваходзіць у склад [[Ахен (раён)|раёна Ахен]]. Насельніцтва — 55 505 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 76,559 км ². Афіцыйны код — 05 3 54 012. Горад падзяляецца на 22 гарадскія раёны. == Вядомыя ўраджэнцы і жыхары == * [[Марцін Шульц]], нямецкі палітык {{зноскі}} 4clqefs0i8gvpt6lfe9ki8xsy2wfywu 4183995 4183988 2022-08-12T08:09:36Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Эшвайлер''' ({{lang-de|Eschweiler}}, {{lang-ksh|Aischwiele}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Кёльн|адміністрацыйнай акрузе Кёльн]]. Уваходзіць у склад [[Ахен (раён)|раёна Ахен]]. Насельніцтва — {{num|55505}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 76,559 км². Афіцыйны код — 05 3 54 012. Горад падзяляецца на 22 гарадскія раёны. == Вядомыя ўраджэнцы і жыхары == * [[Марцін Шульц]], нямецкі палітык {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] qpb1ajy5ek2hai73i8oo5d6s008v8ra 14 716255 4184005 2022-08-12T08:26:48Z MasterRus21thCentury 87659 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Шаблоны:Матэматыка|Вонкавыя спасылкі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Вонкавыя спасылкі|Матэматыка]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Шаблоны:Матэматыка|Вонкавыя спасылкі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Вонкавыя спасылкі|Матэматыка]] n2wzanaa3iv7s40tfdcgn5sncmhf0d0 0 716256 4184009 2022-08-12T08:31:40Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Храм}} '''Старая пратэстанцкая кафедральная царква''' — былая мураваная пратэстанская [[царква]], якая знаходзілася ў [[Стары горад (Быдгашч)|старым горадзе]] [[Быдгашч]]а. Храм знаходзіўся на месцы сённяшняга рынку. == Гісторыя == Існаваў у 1787—1903 гадах. Буды...» wikitext text/x-wiki {{Храм}} '''Старая пратэстанцкая кафедральная царква''' — былая мураваная пратэстанская [[царква]], якая знаходзілася ў [[Стары горад (Быдгашч)|старым горадзе]] [[Быдгашч]]а. Храм знаходзіўся на месцы сённяшняга рынку. == Гісторыя == Існаваў у 1787—1903 гадах. Будынак храма пабудаваны ў стылі класіцызму. З-за кепскага тэхнічнага стану ён быў знесены, а яго функцыі пераняў новы парафіяльны храм, які знаходзіўся побач на пл. Касцялецкіх. <gallery> Быдгашч. Старая пратэстанцкая кафедральная царква 14.jpg|Новая і падмурак старай пратэстанцкай кафедральнай царквы. Быдгашч. Старая пратэстанцкая кафедральная царква 13.jpg Быдгашч. Старая пратэстанцкая кафедральная царква 6.jpg Быдгашч. Старая пратэстанцкая кафедральная царква 5.jpg </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/56,48722,22489131,znasz-te-koscioly-wszystkie-byly-ewangelickie-zdjecia.html Znasz te kościoły? Wszystkie kiedyś były ewangelickie [ZDJĘCIA]] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Культавыя збудаванні Быдгашча]] [[Катэгорыя:Пратэстанцкія храмы Польшчы]] 92z9cnyj0e5mzajrswna0p71qnmqvzp 14 716257 4184011 2022-08-12T08:35:43Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Пратэстанцтва ў Польшчы|Храмы]] [[Катэгорыя:Пратэстанцкія храмы паводле краін|Польшча]] [[Катэгорыя:Храмы Польшчы паводле канфесій]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Пратэстанцтва ў Польшчы|Храмы]] [[Катэгорыя:Пратэстанцкія храмы паводле краін|Польшча]] [[Катэгорыя:Храмы Польшчы паводле канфесій]] 1ijlka55nqhiz2x73hagltd5rzkj2s0 4184120 4184011 2022-08-12T11:15:30Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Пратэстанцтва ў Польшчы|Храмы]] [[Катэгорыя:Пратэстанцкія храмы паводле краін|Польшча]] [[Катэгорыя:Храмы Польшчы]] 9fa4ptks9vav7ed8q7a9c2x4ajpp6c9 0 716258 4184013 2022-08-12T08:37:04Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Бажымоўскіх]] у [[Бажымоўскія]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Бажымоўскія]] ixy86bvgsqw55zxb01sefn98seer6md 0 716259 4184018 2022-08-12T08:47:51Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Букувак з Букуўкі]] у [[Букуўкі з Букуўкі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Букуўкі з Букуўкі]] 0m7hm4y533ghw5x2b72jd5nhiezmrdc 0 716260 4184020 2022-08-12T08:47:59Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Баліялаў]] у [[Баліялы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Баліялы]] hxxs84ij147rcrijbf8tafw1xq8qyq8 0 716261 4184022 2022-08-12T08:48:08Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Любячанінаў]] у [[Любячаніны]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Любячаніны]] 6393j8zen7h21kn87jwm9f14w9dcdld 0 716262 4184024 2022-08-12T08:48:17Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Асікага]] у [[Асікага (род)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Асікага (род)]] i505qavoh2m06bcg2sck77zcr9amwjj 0 716263 4184026 2022-08-12T08:48:24Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Левенгаўптаў]] у [[Левенгаўпты]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Левенгаўпты]] inj28zocvku12sy2nehgb3dms3zazi3 0 716264 4184028 2022-08-12T08:49:26Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Нордвальдэ''' (ням. Nordwalde) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцт...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Нордвальдэ''' (ням. Nordwalde) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 9373 чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 51 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 064. Камуна падзяляецца на 6 сельскіх акруг. {{зноскі}} 1ku5x8r2ij4jsk4ldns7f96ppo4ekt3 4184131 4184028 2022-08-12T11:38:05Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Нордвальдэ''' ({{lang-de|Nordwalde}}) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 9373 чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 51 км². Афіцыйны код — 05 5 66 064. Камуна падзяляецца на 6 сельскіх акруг. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] qveommv3zcxau4f6m59kji2v0pev6ic 0 716265 4184030 2022-08-12T08:52:08Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Асоба}}} '''Кацярына Пятроўна Кармызава''' (нар. {{ДН|3|8|1920}}, в. [[Прылёпаўка]], [[Чавускі раён]]) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966). == Біяграфія == 3 1945 года працавала ў калгасе імя Леніна Ліпскага раёна, у 1953—1976 гадах — птушніца Мінскай птушкафабрыкі імя Круп...» wikitext text/x-wiki {{Асоба}}} '''Кацярына Пятроўна Кармызава''' (нар. {{ДН|3|8|1920}}, в. [[Прылёпаўка]], [[Чавускі раён]]) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966). == Біяграфія == 3 1945 года працавала ў калгасе імя Леніна Ліпскага раёна, у 1953—1976 гадах — птушніца Мінскай птушкафабрыкі імя Крупскай. Званне Героя Сацыялістычнай Працы было прысвоена у 1966 годзе за поспехі і павелічэнні вытворчасці і нарыхтовак прадуктаў птушкагадоўлі. У 1967 — 1971 гадах была дэпутатам [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]]. Прымала актыўны ўдзел у грамадскім жыцці гаспадаркі, раёна. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://catalog.library.mogilev.by/kray/Econom/R20Pf1-1.html Героі Сацыялістычнай Працы] {{DEFAULTSORT:Кармызава Кацярына Пятроўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] 2ywc0sleijp7bmzt2okvxds66q08d3d 4184032 4184030 2022-08-12T08:52:26Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Кацярына Пятроўна Кармызава''' (нар. {{ДН|3|8|1920}}, в. [[Прылёпаўка]], [[Чавускі раён]]) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966). == Біяграфія == 3 1945 года працавала ў калгасе імя Леніна Ліпскага раёна, у 1953—1976 гадах — птушніца Мінскай птушкафабрыкі імя Крупскай. Званне Героя Сацыялістычнай Працы было прысвоена у 1966 годзе за поспехі і павелічэнні вытворчасці і нарыхтовак прадуктаў птушкагадоўлі. У 1967 — 1971 гадах была дэпутатам [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]]. Прымала актыўны ўдзел у грамадскім жыцці гаспадаркі, раёна. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://catalog.library.mogilev.by/kray/Econom/R20Pf1-1.html Героі Сацыялістычнай Працы] {{DEFAULTSORT:Кармызава Кацярына Пятроўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] naeydzqa11jvudoaooepxoyad5n1bv2 0 716266 4184038 2022-08-12T08:58:24Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Даўспрунгаў]] у [[Даўспрунгі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Даўспрунгі]] agih4sl8tlczprfzudyrakffg4qgr4e 0 716267 4184040 2022-08-12T08:59:05Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Юліяў]] у [[Юліі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Юліі]] 7qg4n2mbyhqxp6bioquq8jmcs3qf83m 0 716268 4184042 2022-08-12T08:59:11Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Эліяў]] у [[Эліі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Эліі]] 3zjqwoa0eouiw2yi6rti6tor9fo6n09 0 716269 4184044 2022-08-12T08:59:26Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Ходзё]] у [[Ходзё (род)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ходзё (род)]] lniy93mc6d4ujxgrvulw1muw4rp9i0t 0 716270 4184046 2022-08-12T08:59:32Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Род Фудзівара]] у [[Фудзівара (род)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Фудзівара (род)]] q2lcj43v9mmsfh409zkqxf6foucsnol 0 716271 4184048 2022-08-12T08:59:48Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Род Медычы]] у [[Медычы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Медычы]] gk57kemmveg4q0ogp55vaaqdbcxotqj 0 716272 4184049 2022-08-12T09:00:05Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Асоба}} '''Міхаіл Дзмітрыевіч Дзеруноў''' (нар. {{ДН|||1930 }}, в. [[Пароеўка ]], [[Чавускі раён]]) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966). == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям'і селяніна. У калгасе «Перамога» працуе з 1946 года, спачатку калгаснікам, а затым з 1949 года — тракта...» wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Міхаіл Дзмітрыевіч Дзеруноў''' (нар. {{ДН|||1930 }}, в. [[Пароеўка ]], [[Чавускі раён]]) — [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966). == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям'і селяніна. У калгасе «Перамога» працуе з 1946 года, спачатку калгаснікам, а затым з 1949 года — трактарыстам. Працаваў на трактары ДТ-54, МТЗ, быў звеннявым па вырошчванню льну, бульбы. У 1978 годзе ураджайнасць бульбы ў яго звяне склала 380 ц з гектара. 12 красавіка 1979 года за выдатныя поспехі, дасягнутыя ў вытворчасці і продажу дзяржаве прадуктаў земляробства і высокі ўзор працоўнага гераізму, Указам Прэзідыўма Вярхоўнага Савета СССР яму было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і молат». Прымаў актыўны ўдзел у грамадскім жыцці, выбіраўся дэпутатам мясцовых Саветаў, у 1985 годзе быў абраны дэпутатам [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоунага Савета БССР]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://catalog.library.mogilev.by/kray/Econom/R20Pf1-1.html Героі Сацыялістычнай Працы] {{DEFAULTSORT:Дзеруноў Міхаіл Дзмітрыевіч}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты мясцовых саветаў Беларусі]] 2knzbwlzn8c7sxvevks5e0w0p06cszc 0 716273 4184050 2022-08-12T09:01:25Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Тэкленбург''' (ням. Tecklenburg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва ...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Тэкленбург''' (ням. Tecklenburg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 9159 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 70,37 км². Афіцыйны код — 05 5 66 088. Горад падзяляецца на 17 гарадскіх раёнаў. З 1263 па 1806 год належаў графам Бентгейм. r9r22o1l2dmpielfif8k9nctgr81g40 4184051 4184050 2022-08-12T09:02:15Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Тэкленбург''' (ням. Tecklenburg) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 9159 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 70,37 км². Афіцыйны код — 05 5 66 088. Горад падзяляецца на 17 гарадскіх раёнаў. З 1263 па 1806 год належаў графам Бентгейм. {{зноскі}} adasfusb8wa669btcbhgyxt6cw0g1yq 4184119 4184051 2022-08-12T11:14:15Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Тэкленбург''' ({{lang-de|Tecklenburg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 9159 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 70,37 км². Афіцыйны код — 05 5 66 088. Горад падзяляецца на 17 гарадскіх раёнаў. З 1263 па 1806 год належаў графам Бентгайм. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 02gab1fz6sk5ce7kvtmhnz3gttfc8q2 0 716274 4184055 2022-08-12T09:16:44Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Лінен''' (ням.: Lienen) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 85...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Лінен''' (ням.: Lienen) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 8578 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 73,27 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 044. {{зноскі}} f0mw8ejt9thhxbcp00bb9u3mz78rz9i 4184118 4184055 2022-08-12T11:12:22Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Лінен''' ({{lang-de|Lienen}}) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 8578 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 73,27 км². Афіцыйны код — 05 5 66 044. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] pjttg8ztrbmub4v0xt2uzmwbr9e9r61 0 716275 4184057 2022-08-12T09:19:11Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Аталідаў]] у [[Аталіды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Аталіды]] 2lvgc28xail2ktapdb0t2df3o6asw9l 0 716276 4184059 2022-08-12T09:19:18Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Аюбідаў]] у [[Аюбіды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Аюбіды]] bcqpoamf8tq7u8juhevfml57nj36fhw 0 716277 4184061 2022-08-12T09:19:27Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Гекатамнідаў]] у [[Гекатамніды]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Гекатамніды]] k260x2lzmwuzoadlntqv7qgxyo0mt00 0 716278 4184063 2022-08-12T09:26:20Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{ДД}} '''Рыгор Васілевіч Раманаў''' ({{lang-ru|Григо́рий Васи́льевич Рома́нов}}; {{ДН|7|2|1923}} — {{ДС|3|6|2008}}) — савецкі партыйны і дзяржаўны дзеяч. Член Палітбюро ЦК КПСС (1976—1985). Кандыдат у члены Палітбюро ЦК КПСС (1973—1976). Сакратар ЦК КПСС (1983—1985), Першы сакратар Лен...» wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Рыгор Васілевіч Раманаў''' ({{lang-ru|Григо́рий Васи́льевич Рома́нов}}; {{ДН|7|2|1923}} — {{ДС|3|6|2008}}) — савецкі партыйны і дзяржаўны дзеяч. Член Палітбюро ЦК КПСС (1976—1985). Кандыдат у члены Палітбюро ЦК КПСС (1973—1976). Сакратар ЦК КПСС (1983—1985), Першы сакратар Ленінградскага абкама КПСС (1970—1983). [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1983), кавалер пяці [[ордэн Леніна|ордэнаў Леніна]] (1963, 1969, 1973, 1981, 1983). {{зноскі}} 87u3uc8gjdy2hyi5sx4i4v983dim2of 4184065 4184063 2022-08-12T09:27:50Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Раманаў}} {{ДД}} '''Рыгор Васілевіч Раманаў''' ({{lang-ru|Григо́рий Васи́льевич Рома́нов}}; {{ДН|7|2|1923}} — {{ДС|3|6|2008}}) — савецкі партыйны і дзяржаўны дзеяч. Член Палітбюро ЦК КПСС (1976—1985). Кандыдат у члены Палітбюро ЦК КПСС (1973—1976). Сакратар ЦК КПСС (1983—1985), Першы сакратар Ленінградскага абкама КПСС (1970—1983). [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1983), кавалер пяці [[ордэн Леніна|ордэнаў Леніна]] (1963, 1969, 1973, 1981, 1983). {{зноскі}} 5u6ci0fyjqxx7aflny5vpuz380jg6fj 4184067 4184065 2022-08-12T09:29:31Z Rymchonak 22863 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Раманаў}} {{ДД}} '''Рыгор Васілевіч Раманаў''' ({{lang-ru|Григо́рий Васи́льевич Рома́нов}}; {{ДН|7|2|1923}} — {{ДС|3|6|2008}}) — савецкі партыйны і дзяржаўны дзеяч. Член Палітбюро ЦК КПСС (1976—1985). Кандыдат у члены Палітбюро ЦК КПСС (1973—1976). Сакратар ЦК КПСС (1983—1985), Першы сакратар Ленінградскага абкама КПСС (1970—1983). [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1983), кавалер пяці [[ордэн Леніна|ордэнаў Леніна]] (1963, 1969, 1973, 1981, 1983). {{зноскі}} {{Кіраўнікі горада Санкт-Пецярбурга}} tha0hehyvyktlbnmw86w4sfnuk4msjb 0 716279 4184064 2022-08-12T09:27:15Z Rymchonak 22863 Перасылае да [[Рыгор Васілевіч Раманаў]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Рыгор Васілевіч Раманаў]] 2zilzvzaqx24ys9mb0ecng0menn1vb9 0 716280 4184071 2022-08-12T09:33:25Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Майміравічаў]] у [[Майміравічы]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Майміравічы]] m2b58h827mkjfpmsxfbmwbkqrr7pa48 0 716282 4184075 2022-08-12T09:33:31Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Луітпольдзінгаў]] у [[Луітпольдзінгі]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Луітпольдзінгі]] 8xcbdo98ww83zd17jg7tjpo5e5czqf1 0 716283 4184077 2022-08-12T09:33:37Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Мушатаў]] у [[Мушаты]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Мушаты]] j1zovbcdh0maitm3uialb8yovovdoiz 0 716284 4184084 2022-08-12T09:39:40Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Эпенштайнаў]] у [[Эпенштайны]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Эпенштайны]] oh97n2cl031zkszbgaoc4gt29fugljk 0 716285 4184086 2022-08-12T09:39:54Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Дынастыя Тока]] у [[Тока (дынастыя)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Тока (дынастыя)]] 62mf43hkzncmtlnl19hhk2gorvofr2n 0 716286 4184088 2022-08-12T09:40:14Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перайменаваў старонку [[Дынастыя Сфорца]] у [[Сфорца]] па-над перасылкай wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сфорца]] 24y8uv7nqsq1e7snsbc02b0j6s1cq1w 0 716287 4184100 2022-08-12T09:54:18Z KastusK 48809 Новая старонка: «{{Ваенны дзеяч |поўнае імя = Дзяніс Прохараў |арыгінал імя = |дата нараджэння = 1995 |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |выява = Дзяніс Прохараў.jpg |мянушка = «Кіт» |псеўданім = |прыналежнасць = [[Украіна]] |гады слу...» wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч |поўнае імя = Дзяніс Прохараў |арыгінал імя = |дата нараджэння = 1995 |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |выява = Дзяніс Прохараў.jpg |мянушка = «Кіт» |псеўданім = |прыналежнасць = [[Украіна]] |гады службы = |званне = [[Камандзір]] |род войскаў = [[Полк Каліноўскага]] |камандаваў = |частка = |бітвы = [[Вайна на ўсходзе Украіны]], [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)]] |узнагароды = |Commons = |сувязі = |у адстаўцы = }} '''Дзяніс Прохараў''' (нар. [[1995]], [[Беларусь]]) — [[Беларусь|беларускі]] ваенны дзеяч, камандзір [[Полк Каліноўскага|палка Каліноўскага]], псеўданім «Кіт». == Біяграфія == Прохараў яшчэ ў канцы 2014-га<ref>[https://news.zerkalo.io/life/16101.html «Возможно, нам не придется ехать в Беларусь на танках. Может, все решится само собой». Большое интервью с командиром полка Калиновского]</ref> у 18 гадоў з’ехаў з Беларусі ва Украіну, дзе ён у 2015-м далучыўся да [[Азоў (полк МУС Украіны)|палка «Азоў»]].<ref name="belsat1">[https://belsat.eu/programs/18-06-2022-belaruski-dobraahvotnik-z-pazyunym-kit-sem-gadou-zmagaetstsa-suprats-rasei/ Камандзір палка Каліноўскага пра бой у Бучы]</ref>. Ён стаў інструктором па фізічнай падрыхтоўцы, а пазней прайшоў курс павышэння кваліфікацыі і стаў інструктарам па тактычнай падрыхтоўцы. У 2015 годзе Прохараў ваяваў пад [[Мар’інка]]й Данецкай вобласці ў складзе [[Тактычная група «Беларусь»|тактычнай групы «Беларусь»]]<ref name="mediazona">[https://mediazona.by/article/2022/04/16/mothers «Мне стыдно, что у меня такой сын». Авторы покаянных видео пришли к матерям беларусов, воюющих на стороне Украины]</ref>. У ліпені 2019 года стала вядома, што Прохараў атрымаў ўкраінскае грамадзянства<ref>[https://www.svaboda.org/a/30062911.html Яшчэ адзін беларускі добраахвотнік атрымаў грамадзянства Ўкраіны]</ref>. З пачатку расейскага ўварвання ў 2022-м Прохараў далучыўся да абароны [[Кіеў|Кіева]], удзельнічаў ў баі за [[Буча|Бучу]] 3 сакавіка 2022 года і атрымаў там аскепкавае раненне<ref name="mediazona"/>. {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Прохараў Дзяніс}} [[Катэгорыя:Батальён імя Кастуся Каліноўскага]] 27e1gqha2nv6dssyjsm9dmgpqv6gu7v 0 716288 4184102 2022-08-12T09:58:59Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Асоба}} '''Соф’я Несцераўна Пацукевіч''' (нар. {{ДН|8|8|1926}}, в. [[Міцкевічы (Баранавіцкі раён)|Міцкевічы]], [[Баранавіцкі павет (1919—1940)|Баранавіцкі павет]], [[Навагрудскае ваяводства (Польшча)|Навагрудскае ваяводства]] — {{ДС|5|12|2008}}) — беларускі жывёлавода, Геро...» wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Соф’я Несцераўна Пацукевіч''' (нар. {{ДН|8|8|1926}}, в. [[Міцкевічы (Баранавіцкі раён)|Міцкевічы]], [[Баранавіцкі павет (1919—1940)|Баранавіцкі павет]], [[Навагрудскае ваяводства (Польшча)|Навагрудскае ваяводства]] — {{ДС|5|12|2008}}) — беларускі жывёлавода, Героя Сацыялістычнай Працы (1971)ю == Біяграфія == Працоўную дзейнасць пачала ў 1939 годзе, усё жыццё аддала сельскай гаспадарцы. З 1950 года працавала паляводам у сельскагаспадарчай арцелі «Сталінец», якая тады арганізавалася ў Міцкевічах, восем гадоў — малаказборшчыцай, за пяць кіламетраў дастаўляла флягі на сепаратарны пункт, некалькі месяцаў — даяркай. Па просьбе брыгадзіра Мікалая Мікалаевіча Пугача з 1961 года стала працаваць свінаркай на ферме, даглядаць свінаматак. У першы час вучылася ў вопытнай свінаркі Алены Феліксаўны Сяйло. За парадамі звярталася да ветэрынарнага ўрача Надзеі Красноўскай. Ужо за першы год ёй удалося выгадаваць па 14 парасят ад свінаматкі (па раёне тады сярэднія паказчыкі былі да 12), а потым па 20 перадавала на дарошчванне, стала прызнаным майстрам жывёлагадоўлі. Па выніках за 1966 год выгадавала 860 парасят, у разліку на асноўную свінаматку — 21,5. Гэта быў лепшы паказчык свінарак [[Баранавіцкі раён|Баранавіцкага раёна]]. Выбіралася дэпутатам [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] 7-га склікання (1967—1971). У 1969 годзе прынята ў шэрагі [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза|КПСС]]. == Узнагароды == Была ўзнагароджана ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга, медалём «За доблестный труд» (1966), ордэнам «Материнская слава» ІІІ ступені, медалямі «Медаль материнства» І і ІІ ступеняў. Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 8 красавіка 1971 года за поспехі ў выкананні плана па продажы дзяржаве прадуктаў земляробства і жывёлагадоўлі ўдастоена звання Героя Сацыялістычнай працы з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і молат». {{зноскі}} == Літаратура == * Пацукевич Софья Нестеровна // Твои герои, Беларусь! Герои Социалистического труда : биогр. справочник / сост.: И. Н. Кулан [и др.]. Минск, 2014. С. 172. * Пацукевич Софья Нестеровна // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. Минск, 2009. Т. 1, кн. 2. С. 196—197. * Пацукевіч Соф’я Несцераўна // Памяць. Баранавічы. Баранавіцкі раён : гіст.-дакум. хроніка / уклад. М. І. Бернат. Мінск, 2000. * С. 597—598. * Пацукевіч Соф’я Несцераўна // Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. Мінск, 1981. Т. 5. С. 475. * Пацукевіч Соф’я Несцераўна // Беларуская савецкая энцыклапедыя : у 12 т. Мінск, 1975. Т. 8. С. 355. * Литвинчук, С. Свет в окнах : [очерк о С. Н. Пацукевич] / С. Литвинчук // Земные звёзды : очерки о Героях Социалистического Труда Брестской области / сост.: П. П. Сутько, В. И. Хомич, Е. В. Шилова. Минск, 1978. С. 248—254. * [Пацукевич Софья Нестеровна] // Наш край. Барановичи, 2011. 11 августа. C. 2. (Исторические даты недели). * Памяти Софьи Нестеровны Пацукевич : [некролог] / Язубец Н. М., Тенюшко Н. Ф., Доменикан Н. В., Бурдук Д. М. [и др.] // Наш край. Барановичи, 2008. 6 декабря. С. 3. * [С. Н. Пацукевич : фото] // Сельское хозяйство Белоруссии. 1988. № 2. С. 7. * Дошкевич, С. На работу — всей семьей : [о семье С. Н. Пацукевич] / С. Дошкевич // Советская Белоруссия. 1983. 10 июля. С. 2. * Солодуха, С. По примеру матери : [о семье С. Н. Пацукевич] / С. Солодуха // Знамя коммунизма. Барановичи, 1983. 1 июня. С. 2. * Пугачева, С. По пути роста : колхозу «Заря коммунизма» — 30 лет : [история колхоза] / С. Пугачева // Знамя коммунизма. Барановичи, 1979. 15 декабря. * Литвинчук, С. Свет в окнах : [очерк о С. Н. Пацукевич] / С. Литвинчук // Знамя коммунизма. Барановичи, 1978. 19 декабря. * Пацукевич, С. Личный вклад : [о своей судьбе] / С. Пацукевич // Сельская газета. 1972. 23 ноября. * Пацукевич, С. [О своей работе рассказывает свинарка колхоза «Заря коммунизма» Барановичского района] / С. Пацукевич // Свиноводство. 1972. № 6. С. 34. * Ракитин, А. Государственный человек : [о С. Н. Пацукевич] / А. Ракитин // Знамя коммунизма. Барановичи, 1971. 10 апреля. * Слава героям труда! : в Президиуме Верховного Совета СССР : [о присвоении звания Героя Социалистического Труда труженикам Белоруссии, в т. ч. С. Н. Пацукевич] // Заря. 1971. 8 апреля. * Встречи с кандидатами: [о встрече с кандидатом в депутаты Верховного Совета БССР С. Н. Пацукевич] // Знамя коммунизма. Барановичи, 1967. 3 марта. * Казей, П. Она служит примером : [о С. Н. Пацукевич] / П. Казей; фото И. Бутько // Знамя коммунизма. Барановичи, 1967. 17 февраля. * Свинарка колхоза «Заря коммунизма» Барановичского района С. Н. Пацукевич : [стихи о ней; портрет] // Заря. 1967. 1 января. {{DEFAULTSORT:Пацукевіч Соф’я Несцераўна}} [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 7-га склікання]] h7ucckc4uum3r1y3zprapzogz37k4r9 0 716289 4184117 2022-08-12T11:10:29Z Rymchonak 22863 Новая старонка: «{{НП}} '''Ветрынген''' (ням.: Wettringen) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцт...» wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Ветрынген''' (ням.: Wettringen) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Мюнстэр|адміністрацыйнай акрузе Мюнстэр]]. Уваходзіць у склад [[Штайнфурт (раён)|раёна Штайнфурт]]. Насельніцтва — 7970 чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 57,2 км ². Афіцыйны код — 05 5 66 096. {{зноскі}} ej3xlr74cplmg44h2dl52fr8kb3owvh 0 716290 4184128 2022-08-12T11:36:44Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Царква міру ў Свідніцы]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Царква міру ў Свідніцы]] fm4pfdwzr1c0kgxho3s1j6o7rn7x4o7